Skip to main content

Full text of "Biblia sacra ex Sebastiani Castellionis interpretatione et postrema recognitione; jam accesserunt notae ... versionem et adnotationes ex primis editionibus emendavit et praefatusest indicemque Latinitatis .."

See other formats 


I  iiikili&i!;! 


:o 

•CD 

;cm 

r^ 

oo 
cr> 
:co 

;0 
CD 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/bibliasacraexseb01cast 


\ 


BIBLIA 

SACRA 

EX 

SEBASTIANI  CASTELLIONIS 

INTERPRETATION 
ET    POSTREMA    RECOGNITIONE 

IAM     ACCESSERVNT 

NOTAE  EX  MARGINE  SVBIECTAE 

CHARTAE    GEOGRAPHICAE 

E  T 

TEMPLI  SALOMONIS  DELINEATIO 

VERSIONEM    ET    ADNOTATIONES 

EX  PRIMIS    EDITIONIBVS  EMENDAVIT 
ET  PRAEFATVS  EST 

INDICEMQVE    LATINITATIS 
SELECTAE 

VVLGO    NEGLECTAE    MERITO    ET 

falso   svspectae      522569 

SVBIVNXIT  |5      S     'Dl 

10.    LVDOLPH.     BVNEMANN 

REG.    BIBLIOTH.    ET    GYMNAS.    MIND.    RECTOR. 


CVM    PRIVIL.    POTENTISS.    POL.    REG.    ET    ELECT.     SAX. 
-*  LlPSIAE 

APVD  SAMVELEM  BENIAM.   WALTHER 

CIO    IDCC    XXXVIII. 


8 


«A 


GOT  HO FR EDI    VOCKERODT 

CONS  VLT  ATIO 

DE  PVERILI  LATINI  SERMONIS  EXERCITA* 
TIONE    EXPEDITIORE 

S  I  V  E 

DISSERTATIO 

DE  PRETIO  ET  VSV   SINGVLARI 

BIBLIORVM  LATIN.    CASTELLIONIS 
QVAE    EDITIONI  NOVAE    N.  T.LAT.   CASTELL. 

CID    IDCXCIIII    OLIM    PRAEM1SSA   FVIT 

CAPVT    I. 

DE  SCRIPTIONVM  CASTELLIO- 
NIS  PRETIO. 

S  V  M  M  A. 
J.  "E&  hodie  vulgo  neglec~l&  :  be-  fa  Melancbthonls  defcribendi illius 
norumlibrorumfata,maxime  inpi-  ratione  iudicio.  I1II.  Singular es 
urn  fcholarum  vfnm  fcriptorum.  aucicris  dotes,  propter  quas  fcripta 
II.  Auctoris  patria,  fiudia,  monu-  eius  iterum  edi  merentur.  V.  Hue- 
menta  qualia  ?  III.  Oppugnata  la-  tii  et  Sammarthani  teftimonia  de 
tina  eius  Bibliorum  ver/io,  et  defen-     eodem, 

I. 

NO  VI  foederis  codex  latinus,  SEBASTIANO  CASTELLIONB 
interprefce,typis  elegantiflimis,et  commoda  forma,quam  fieri  po- 
tuit,  emendatifllme  imprefius,  luci  publicae,  et  vfibus  defideratif- 
fimis  hie  redditur.  Iacuit  cum  antiqui  foederis  volumine,et  aliis  ingenii 
monumentis,  quae  ifte  au&or  in  vfus  praeclaros  diligentiflime  confecit, 
din,  et  fere  ex  quo  ilia  nouitatis  gratiam  exuerunt,  negle<5his,  fituque 
obfitus,  vtnonex  vfumodo;  fedetiame  ciuium  noftrorum  rnemoria 
paene  exciderit :  perpetuo  quidem  inutilitini,  et  inficetarum  fcriptio» 
num  fato ;  non  raro  tamen  optimis,  et  vtiliffimis,  iis  in  primis,  qux  non 
adeo  publici  faporis  funt,  comrauni.  Contingit  illud  hac  noftra  tempe- 
ftate,  inchnatis  rebus  chriftianis,  eius  praefertim  generis  libris,  qui  ve- 
ris  et  aeternis  hominum  commodis  deftinati  funt ;  et  huius  rei  procura- 
tionem cafte,  fan&e,  et  ferio  adminiftrant,  folo  publico  vtilitatis,  et  fa- 
lutis  auc"toramento,fine  vanitate.partium  ftudio,  inanium  artium  osten- 
tatione,  et  faecularium  ornanientorum  adparatu.  Solemnis  ilia  impuri 
veteratoris  impoftura  eft,  vtilespiorum  et  eruditoruni  virorum  labo- 
res, fi intercipere  non  poteft,  maledi&is inceuere,  accufare,  et omni  ra- 
tione infamare  :  ac,fi  veritatisetinnocentixviribusrepellitur,  fubdu- 
cere  ex  oculis  hominum,  quae  non  poterat  deftruere.  Prorfus  omnent 
artis  veteratoriae  conatum  eonuertit,  effunditque  in  litteratorum  homi- 
num operas,  quibus  res  fcholaftica  iuuari,  et  ornari,  puerique  cum  libe- 
ralibus  artibus  fanftis  moribus  imbui  poterant :  quas  fi  exftinguere  non 
valet,  obfeurare ;  vel  inutilium  aliarum  praeceptionum  mole  opprime- 
re  laborat.  Ita  manet  perpetuum  fcholarum  malum,  quod  melioribus 


DISS.  DE  PRE TIO  ET  VSV  SINGVLARI 


inftitutis  furrogentur  deteriora.  Hxc,  ni  fallor,  causfa  fuit,  quod  nunc 
aplerisqueludis  litterariis  CASTELLIONIS  dialogi  facri  exfulent,  o- 
lim  fiimmo  plaufu  excepti,  et  propter  dicTHonis  puritatcui  et  cafiitatern, 
argumentifacilitatem,  et  fandtitatem  non  fine  fingulari,  etpronolin- 
gux  romance,  et  pit- tatis  profeehi  pueris  prxlccli ;  Biblia  vero  larine  ab 
eo  reddita,  fuperftite  auclore  fxpius  typis  exferipta,  trachi  temporis  nc 
gle<5ta  fint,  et  nunc  ferine  ignorentur. 

II.  Etenim  auftor,  homo  Allobrox,  optimis  artibus  et  rectis  ftudiis, 
qnamdiuvixit,  deditus:  vixitautem,  floruitque  vsque  adr.xiil  fupe- 
rioris  fxculi  annum,  xv  natus  :  Grxcas  littcras  xvm  annos  Bafilex  pro- 
fcfius,  bonarumartium  profesfionemadeonon  malis  moribus,  multo- 
rum  ritu,  corrupit,  vt  potius  copiofisfimam,  quam  imps  obo  labore  con- 
fecutus  eft,  eruditionem,  cum  fanclis  et  chriftianis  moribus,  et  inculpa- 
to  vitx  a6hi  coniunxerit,  et  fcriptos  in  earn  rem  libros  cdiderit,  et  vul- 
garit,  quibus  ratam  rarx  diuinxque  dotis  vtriusque  mixturam  mirifice 
expresfit.  Certc  omnia,  qux  viriftereifcholafticx  ornandx,  et  facra- 
rum  litterarum  illuftrandarum  causfa  compofuit,  ingenii  monumenta 
hunccoloremprx  fe  ferunt,  vt  quantopcre  facro  hoc  lenocinio  leclo- 
res  bonx  mentis  inuitant,  demuleentque,  tantopere  malignos,  et  profa- 
nos,  ad  mentionem  fanclioris  litteraturx  naufeantes  a  fui  lectione,  abs- 
terreant,  et  triftes,  contemtoresque  dimittant. 

III.  Qui  di£Honem,qua  in  interpretandis  facris  litteris  vfus  eft,  in- 
famant,  et  KZTxx?we'$,  k«ufoKayl»i  et  latini  fermonis  intemperiem  ei  ex- 
probrant,nimis  acute  vident.  Definent  autctn  maligne  fenfire,  fi  infti- 
CUti  ratione,  viri  ingenioctartium,  quibus  innutritus  eft,  indole  rem 
totam  metientur.  Agnofcent  potius  accuratam  romani  fermonis  cufto- 
diam,  vbi  materia  non  prorfus  repugnat :  quam  nonnumquam  inlkclitj 
fed  adeo  non  detorquet,  vt  grxci,  hebraicique  fermonis  exprelTurus  in- 
dolem,  non  raro  ab  inftituti  fui  legibus  discesfisfe  videatur.  Deprehcn. 
dent,  curiofam  latinx  dictionis  adfecrationem  non  modo  fine  animi  va- 
nitate  ab  auclore  esfe  adhibitam ;  fed  etiam  obfeuris  interdum  rebus  lu- 
cemfenerari.  Dudum  fummi  etfapientisfimi  viri  legitimx  interprets- 
tionis  laudem  ei  tribuerunt :  orationem  facilem,explicatam,dilucidam, 
fuauem,  concinnam,  et  difertam;  verba  pura,  et  latina.etquxpropius 
naturam,  notationemque  grxcx,  hebraiexque  locutionis  attingunt. 
Philipfus  Melanchthon  ita  ad  cum  fcribit :  Con fpe  Ha  forma  orationis  tua, 
femper  te  magnified.  Efienim,vtfcisiingenii,prudenti£iiudiciii  et  ve.  h 
r&  etiam  virtutis  index  retta,  et  elegans  oratio.  Quare  quum  ilia  tua  orna- 
menta  confiderarem,ne fieri  quidempotuit,quin  te  diligerem:  etiamfi fa- 
miliar itas  nulla  fuit ;  fiuntque  multi  teftesfermonum  meorum,ques  dett 
honor ificos  Jkpe  inter  amicos  habeo. 

IIII.  At,inquis,  communia  funt  multisiftaornamenta,  quorum  fcri- 
pta  dudum  in  obfeuritate  et  filentio  reponuntur.     Ita  eft ;  fed  habet  ta- 
menCASTELLIOfingularia  laudis  argumenta,  et  virtutes  pxnediui-  • 
nas,  propter  quas  vindicare  ab  obliuione  et  fitu  fcripta  eius,  par  erat.  Sic  ; 
prorfus  iis  videbitur,  qui  cogitabunt,  quibus  prxfidlis  fuccin6his  in- 
terpretari  facrasfcripturasadgresfusfit .  etquareligionejmodeftia,  ef  j 
diligentia  idfueritexfecutus  ?  Latine,  grxce,  et  hebraice  do<5Hsfimu$  i. 
omnes  ingenii  etdo<5rrinx  opes,  quibus  opus  fuit,  adhocnegotiumat- 
tulit;  quod  tamen  ita  tra&auit,  vt  nihil  ingenii  viribus  arrogaret:  nor  i 
confideret  eruditionis  adparatu  :  fed  a  Deo  obfeurorum  locorumin- 
telligentiam  precibus  efflagitaret.  Neque  prxcipiti  vfus  eft  feftinatione    ' 
in  Drnferendis  nnpris  fnis  in  hirpmef  aHfneAum  h«minum  :  dilieentis- 


<; 


BIBLIORVM  LATINORVM  CASTELLIONIS 

fimc,  et  exquifito  labore  confedtas,  perfe&asque  multos  annos  domi 
presfit,  trutinauit,  expendit,  limanit.  Poftquam  extrufit,  quain  mode- 
ftedeiisfenrit?  quam  ingenue  in  difficili,  et  longo  opere  erroresnon 
paU'-os  agnofcit  ?  quam  fubmisfevcniam  fibi  dari,  etadmoneri  rogat  ? 
quam  libenter  aliis,  qui  translationem  meliorem  in  lucem  prolaturi 
fin',  fe  cesfurum,  poliicetur  ?  Quam  plenum  modeftix  verbum,  et  index 
animicandidifuaequehunianitatismemoris  eft  illud,  quod  alicubi  ad- 
fcripfit:  (Efa.  XXVII.  6.  7.)  hosuerfusnonintelligo;  ideoque  de  trans- 
Jatione  mea  dubito. 

V.  Obuiahxcinufitaticandorisnota  voces  criminofas,  quasfummo 
viro,  Petro  Danieli  Huetio.,  priuara  forfan  feebe  catisfa  in  noftrum  aucto- 
rem  expresferat,  inter  inanns  frangit,eliditque.  Qmim  enim  interpre- 
tationem  eius  adpellasfet  intemperantisfimam  (de  claris  Interpr.  p.  190.) 
eique  obiecisfct  fafiidiofam  venuftatem,  nimiam  ciiraturam,addk :  homo 
ceteroquin  [implex, et  ab  omnifaftu  alienus :  %>t  de  eo  vere  fcripfit  Sammar- 
tbanus  :  et  eximiam  in  operis  fui  pr&fatione  ingcnuitatem  et  candor  em 
fr&fe  /evens,  propter  eaque  a  nobis  fine  contumelia  dimittendns.  Clanora 
etplenioradocumenta  ,  exquibus,  quo  loco  esfe  debeant  CASTEL- 
LIONIS BibliaLatina,  et  viri  virtus, cognofcietiudicari  poteft?  fup- 
peditabunt  prxfationes,  quas  auclor  vtriusque  foederis  codici  prxmifit. 
Exdem  hie  in  fronte  operis  pnefentis  fubiiciuntur  in  experimentum 
publici  faporis.  Ex  huius  enim  libellifortuna  ratio  conftabit  integri 
operis  e  ficu  et  tenebris  eruendi,  velrelinquendi.  Quod  fiplacuerit 
forma,  et  typus ,  eadem  ratione  reliqux  codicis  facri  partes,  paruis 
voluminibus  diuife,  fubfequentur. 

DE  VSV  N.  T.  LATINI  CASTELLIONIS. 

S     V    M    M    A. 

I.  AdlingUA  cuiusque  exercenda  difcenda  impedimenta  %mde?  tolli 

*vfum  accommodata  leciio  N.  T.  ea  pojfe  adhibit  a,  prater  alia,  et  fo!e~ 

lingua expresji.  II.  Adlatini fermo-  mnia  exercitationis  fubfidia,,verjia- 

monis  exercitationemprimamadiu-  neN.  T.  latina.     IIII.  Huius  tra- 

uandam ;  et  expeditam  reddendam  ciand&   modus  commodus  :    V.  rite 

aptior  N.  T.  latini,  quam  aliarum  tractate  fructus ,  et  fuccejfus.     Ad 

latinarum  fcriptionum  leciio.     III.  hoc  inftituium  aptisfimaCafiellionis 

Puerilis  progresfus  in  latina  lingua  interpretatio. 

QV1S  interim  huius  iibellivfus  fingularis  esfe  posfit,  pavicis  accipe  .'  NOVVM 
rESTAMENTV'M,  pnvterd'minioreset  facratisfimos  vfus,commodisiirmim 
etiamdifcendapum  linguarum  inftrumentum  esfe,  crebris  nortra  terr.peftate» 
qu^  linguarum  ftudiarnaxime  vigenr,  ccgnitum  eft  («1)  experimentis.     Non  grscx 


terlegant.  _  Hacvianonpauciantiquarum,  Syriaca;,  Arabicar,  v  optica;,  et  Aethio- 
picje  non  minus,  quam  Hifpanicse,  Gallica:,  Itaiiear,  Anglicar,  aliarumque  linguarum, 
qua  adhuc  hodie  in  Europa  populari  fermone  vfurpantur/notiti.nm  funt  confecuti. 
Prnnusenim  hicetfacilis  eft  profeftus  propter  argumenti  familiaritatem.  Verbis 
claritatem>et  fententiis  facilem  intelligentiam  conciliat  res  praeuifa,et  materia  a  pue- 
ris 

U)  Ling'tzrum fludio,  ct  periiiafptQatisfimm,  10B\'S>  LYDOLFVS/».  m.  quumei*s 
filut^ndi,  et  con/iliide  Unguis dtfeendis exquhendi  mihi,Ien*  adb»cvtrp.nti,  isfet 
»ecafio,Jhio adfirmabat,  mUam  c  iuscuwque  Hngu*  difctnd*  rationem  etjetemmo- 
dioretn ,  et  >df» ogresfus  celeres  facitndos  aptior  em,  quamfiexprcsfum  ea  lingua,  (U- 
iusfl.dioquisteHtretur,  N,  J.  dtlieenur itetrtt  ;  litucbtcmedo lineuas,quas  tal- 


DISS.  DE  PRETIO  ET  VSV  BIBL.  LAT.  CASTELL. 


ris  nota.    Cuius  enim  aures»  qui  in  chriftiana  republica  verfatur,  non  perfonant 
Lhrifti  ct  Apoftolorum  dittis,  faftisque  ? 

II.  Quijveroneget.parirationedifcipoflelinguam  latinam.^  Cognitis  enim  gene 
ratirnnominum,  verborumque  fle&ionibus,  et  eorum  ftructura,  renins  et  feticius 
prima lections  etinterpretationis  exercitatio  in  accurata  NOVI  TESTAMENTl 
verflone  poai  poffe  videtur,  quam  in  veteruna  fcriprorum  monnmentis :  quorum  in- 
telligentia  impeditior  ell,  et  a  diffufa  doctrina,  longaque  exei  citatione  pendet :  vel  in 
nouitiis  commentis,  non  minus  faipe  a  genio  lingux  romanx,  quam  captu  puerili 
abhorred  tibuc. 

III.  Certeoccupandafunttenirx  xtatis  fpntia,  veteriseloquentixnondum  capa' 
cia ;  et  poll  prxccpta  grammatica  elements,  et  qualemcumque  vocabulorum  adpara- 
tum  mature  proponeada  eft  exercenda  latinx  lingux  in  fcrmonis  contextu  materia: 
alias,  quod  vulgo  fir,  poftquam  plures  annos  pueiorum  ingenia  torfevunt  Grammati-> 
eorum  regulx,  hoc  tantum  fubfeuepadilliplinaproficiunt,  vtquum  ad  legendos  in- 
terprerandosque  lingua:  auctoros  accefletint,  putent,  fe  in  alium  terrarum  orbem  de- 
lutos  Q^aregramimcico  curriculodudumo>fofpir7.;,/:£oA«  iithiitatir,  etjlbolifli- 
Cteruditiouis  apparatus  [ucccntuuiuluntavcWcholzft'icx  confulcis,  non  improban- 
docon(ilio,vtin3mparifucccsfu  '.  Cuiobftare  videtur,  quod,  dum  ex  illis  operum 
quotidianorum  penfa  edifcenda  proponuntur,  vel  particulatim  a  mngiftro  explanan- 
tur,  difcentium  ftudium  nee  farts  excitatur,  nee  facile  rctinetur.  Nam  in  iftos  lihel- 
los  vniuerfx  lingux  opes  fummatim  conducuntur,  et  ccncluduntur :  vnde  curfum  le— » 
ftionis  imjiedit  multiplex,  etnoua  Temper  materia,  noux,  et  cumulatxrerum,fxpe 
ubfcurarum,notiones,  quibns  impatiens  xtas  obruitur  et  laffatur;  cuvriculumque 
prxCcriptum  cumfaftidio,  fubtrifti  difciplinxlege,  emet'iBur,  dum  ab  ignotisnum- 
quamadnoticraprocedit:  quod  alias  mirince  folet  oblettare  difecntes.  Hocpa&o 
fit,  n  rcuim  fuarum  incurioh tirones  trahant  latini  fermonis  ftudium,extrahantque  in 
maturos  adol*f»entix  annos,  line  proteflu  inllgniorc.  Quid  ft  igitur  verlio  aliqua 
N.  T.  latina, ad  romanx diftionis  veteris  normam  cxpresfa, cum  libellis  iftis  coniun 
gcretur?  certeliberiorpucris  campus  exercendx  latinitatis  apetiretur,  in  quo  cu; 
inaiori  voluptate  discurrtrenr.  •&} 

1111    En  commodamquum  in  publics,  turn  in  priuata  informstione  tractandihuius 
negotiirationem,  lineiactura  temporis,  reliquisoperis  impendendil  In  ludis  piibli-jGvi 
cis,  et  priuatis,  li  reftc  conftituti  funt,  facra  funt  laborum  anfpicia,  interqux  ex  lacris^,;, 
litteris  caput  vnum,  vel  plura  prxleguntur.     Idem  fieri  folet,  vel  polfet  poft  finita  le- * 
ctionum  penfa, etquandomagiilri.vbi  plures vni  clash  prsfecti  funt,  ftationes  mu-fllc  j 
tant.  Hie  voce  clara,  diftinfta,  et  tarda  pronuntiabuntur  vernaculo  fermone  expolita,-nrx 
velab  ipfo  magiftro:  quod  initio  confultum  esfet;  vel  a  tirone,  ad  legem  prxferi-"' 
ptam.  Rcliqua  interim  puerorum  turbainfpiciet,  et  conferet  latinam  verfionem,  et^  ' 
tardelegentem  facile  adfequetur.  Interdumftplustcmporishuic  exercitio  impendijflin 
poteft  :  quod  cordatusmagifter  pro  pradentia  liia  videbit,ordinabitiue:  tirones  ipfw 
nunc  hie,  nunc  ille,  extra  onlinem,  vt  omnes  attenti  reddantur,  euocabuntur  ad  reci-  "' 
tan  dum  ali  quid  ex  vcrftone  latina,  vel  interpretandumfuo  matte,  ex  tempore,  idque 
vernaculo  fermone.     Vernaculaautem  verba  folum  enuntiabunt:  non  quidem  ad- 
numerando;  fedadpendendo :  latina  reticebunt.    Hoc  paito  fenfus  ficilius  perci- 
pietur,  ecledtioniscurfusexpedietur :  qux  palmaria  totiushuiusconfilii  ratio,  et  o-' 
perx  fructus  eft.     Expofnio  accuratior,  qux  verba  verbis  adnumerar,  ordine  naturx^  [),,, 
etgiammaticx  difciplinxlege,  cum  anal)  h:  qux  ad  folidos  lingux  profectus  com-  N 
parandos  necelfaria  eft :  in  aliis  veterum  fcripcorum  penfis  exercebitur. 

V.  Quid  ex  tali  exercitio  fperari  posiit,  opere  experiri,  quam  verbis  iaftare  fatius?  fo  i 
eft  ?  Certe  xtate  profecti,  romanx  littcraturx  rudes,  et  tamen  cupidi,  ft  conlilium  hoc 
fldeliter  fcquifustineant,  innorr.inum,  verborumqueflexienibus  mediocriter  cxer-'"f' ■'•" 
citati,nullo negorio  earn  latini  fermonis  facultatem confequentur,qux  ad  vfus  neces-J C I ; 
farios  fufRciet.    Qmim  itaque  de  conlilii  fuccesfutamgrauis  ratio,  et  illuftria  expeci- 
mentanonftnantdubitare:  idoneaverfioquxrenda,velfaeienda,  erat;  et  talis  qui»     "- 
dem,quxadromani  fermonis  indolem  quam  pioxime  accederet.      Scd  dum  (JA-ifde 
STELLIONlS  interpretatione  nee  inueniri  nee  facile  fieri  potuit  meIior,etad  hoc  in-j  L 
flitutum  aptior :  vel  hanc  ob  causfam  Ula  digna  vifa  eft,qux  in  fpectmen,  experiment  .  ^ 
tumqueoperisetenebrisinlucemreponeretur  ;  cuique  typus  elegans,  et  nen  per-1^  C| 
functoria  exferibendi  diligentia  adhiberetur.    Faue  interim,  beneuole  leftor  1  eona-;  Ly, 
tibus  eorum,  qui  litterasfacra5hacrationeornare,publicacommoda  adiuuare,  et  ba-  i 
norum  voluntatemdemereri  voluerunt:  etitavtere  libelto,  conlilioque  propofito,"'*'- 
vt  auiloris  maieftas,  et  rei  fanctitas  poftulat,  iiuerprctis,  et  confultoris  candor  mere- 
tur.    Habeshicfirmislimumfatidicumfermonem^uireaefacies  fiintentus  flierisj 


ei: 

Z 
le 


LECTORI  INTEGRO 

SALVTEM! 


Nnis^bhinc  aliquot  SAMVEL  BENIA- 
MIN  WALTHERVS  ,  Bibliopola  Li- 
pfienfis,  nouam  verfionis  Bibl.  a  Caftellione 
confecta;  editionem  moliebatur,  earn  re- 
prafentantibus  in  antecesfum  pretium  fatis 
aequum  addiclurus.  Ego,  de  vtilitate  inde 
redundatura  certus,  ad  alumnos  Mindenfis 
jymnafii  certum  exemplorum  nnmerum  comparaui,  quum- 
jue  fingulis  diebus,duo,vt  vocamus,  capita  fieri  codieis  fermo- 
ie  patrio  esfent  recitanda,  auclor  atque  fnafor  meis  fui,  vt  ipfi 
^raeeuntem  voce  commilitonem  taciti  in  legenda  verfione  lati- 
la  fequerentur,  ego  vero  eodem  tempore  fontem  aut  hebrai- 
;um  aut  graecum  adeundo  omnia  pro  captu  difcipulorum  aut 
emporis  ratione  accommodabam.  Faclum  ex  hac  ledtionis 
:>er  aliquot  annos  perpetuitate,  vt  varias  labes,  quae  inde  aban- 
:id  idliiii.  in  hac  per  fe  emendatisfima  verfione  penitus 
am  infederant  &  inueterauerant,  hand  difficiliter  eluerem. 
^iias  meas  emendationes  quum  forte  cum  editore,  mihi  turn 
10110,  fed  antiquae  fidei  amico  communicarem,  ille  pro  amici- 
:ia;  iure  &  aliorum  commodo  mihi,  nihil  tale  cogitanti,  nee 
Dptanti,  imperauit,  vt  integram  fuam  editionem  Lipfce  A. 
;  i  D  i  d  c  c  xxviii  I.  impresfam,  (cuius  tot  exempla  ad  vnum 
Dmnia  intra  fex  annorum  anguftias  ab  emtoribus  rapta, )  rele- 
.gerem,  refiduasque  maculas  cxigerem.  Quod  quidem  ifa  pras- 
liti,  vt  verfionem,  ficuti  earn  poftremo  emendauit,  &  Bafile» 
A.  CIO  i  0  l  x  x  in.  prodiit,  in  qua  nonnullorum  conuiciis 
unotus  voces  ecclefiafticas  angelus\  baptizo,  bapiijrnns,ecclcjia, 
'i*mo?iiacurt  noftis  cetera,  pro  latinioribus  genius  y  /auo,  lotioy 

a  res- 


PRAEFATIO. 


respublica,  furio/uf,  repofuit ,  religiofisfime  retinerem.  Vix 
smtem  aliquot  priores  plagulas,  vt  vocant,  emendando  proniga- 
ueram,  vbividi,  recentiores  editiones  omneshuic  ipfi  poflremas 
rccognitioni ,  per  Petrum  Pernani  Bafileas  cid  id  lxxiii. 
e -cuia?,  adeo  tenacitfer  inhrcfiiie,  vt ipfos  errores,  quos  haec  edi- 
tio  ab  praecedentibus  receperat,  ipfaque  fuis,  quod  in  tanto 
opere  vix  aliter  fieri  poteft,  non  panun  auxerat,  propagarent, 
quibus  quum  Temper  noua  vitia  e  finguiis  recens  editis  accede- 
rentj  ipfa  verfio  non  pa  rum  cepit  detriment^  Coufugi  igitur 
primum  ad  ipfum  fontem  Iiebra;um,atque  inde  nonnunaquam 
translation!  fuam  integritatem  reddidi,  fed  interdum  &  fie  fuc- 
cesfu  res  caruit,  quia  vir  latinisfimus  ab  hebraea  dicendi  ratione 
recedens  faepe  latinam  potius  vim,  reipfa  licet  illi  refponden- 
tem,  expresfit,quam  ego  non  vbiuis,  fiquidem  late  patet  latina 
dicendi  facultas,  potui  habere  perfpeclam.  Adii  qnidem  alias 
verfiones  latinas,  fed  quum  ha?c  fa?pe  magis  latina  quam  latins 
fcripferint,  me  ex  incerto  incertioremreddiderunt.  Qiiumita- 
que,  abiecla  omni  fpe  Carlellionis  Mofein  latine  redditum  Ba- 
fileae  A.  cid  id  xlv.  in  8-  expifcandi,  editionem  omnium 
primam  integri  translati  Codicis  Balile.x  Ao.  cid  id  li.  apud 
Io.  Oporinum  infol.  vbique  locorum  anquirerem,  commode  ac- 
cidit,  vt  W  A  L  T  H  E  R  V  S  mens  earn  milii  ex  Bibliotheca  FEV- 
STELII,  publice  Lipfias  diuendita,  procuraret,  atque  ita  meo 
deliderio  &  publico  nonmediocri  commodo  confuleret.  Quam, 
primum  huius  fum  faclus  compos,  filio  meo  natu  tertio  CA- 
ROL O  CHRISTOPHORO  excitati  ingenii  iuueni  cam 
inihi  prselegendam  dedi,  ego  vero  omnes  villus  momenti  va<- 
riaiiones  ad  exemplar,  proximae  editioni  dicatum,  adfcripfi  at- 
que definita  certa  lectione,  ialutem  antea  farpe  delperatam  no- 
ftrae  translation!  multis  in  locis  reddidi  felicisiime.  Quodfi  ni- 
hilominus  aliquid  difficukatis  exfi/leret,  compofui  denuo  cum 
diuerfis  CalkUionis  editionibus  *  textum  Hebrasum,  LXX 

Inter- 

*  Ex  quibus  ad  manus  erant  prater  primam  (2)  editio  Bafil. 
CIO  ID  L1I1I;  f.  (3)  Bafil.  CID  ID  LXXIIi;  f.  (4)  Lipf. 
apud  Thorn.  Tritfch.  C  I  D  I  DC  XC  Vli.  f.  (5)  Ncttum  Tefta- 
mentum  Bafile*  CID  ID  Liil.  apud  Io.  Oporinum  in  8.  (6)N. 
T.  cum  adnot.  marg.  Tremoniz  apud  Albertum  Sartorem  A. 
CID  ID  I  X  I  I  I  [.8.  qus.  editio  emendatisjima Iacobo  le  Lottgin 
Bibiiotb.  S.  Pari/.  1723.  f.  non  innotuit.  ( 7 )  N.  T.  cum  difil 
VOCKERODTI  Franco/,  ad  Maen.  A.  CID  IDCXCV.g. 
(8)  Turn  Ei.  Defenfio  fiuarum  translationum- Bafil.  perlo.  Opor. 
A.  CID  ID  L  XI I.  %.  (9)  Ei.  Dialo£orum  S.  hbri  IV,  Medmt 
apud  Adrianum  Gemard  A.  CID  l'ji.1,  U.  td.rarisf.    (10) It- 

dnn, 


PRAEFATIO. 


Interpr.  et  in  N.  T.  graecum,  praeterea  Vulgatam,  Vatabli} 
(ita  voco  verfionem  latinam  Vulgate  opppfifam  a  Roberto  Ste- 
phano  minutisfimis  typis  cum  notulis  Vatabli  nomine  Lutet. 
cio  io  xl  v.  8-  excuCufii  quze.quidem  cum  Tigurina  Leonis 
Iuda:  &  ceterorum  Tiguri  cid  id  xliii.  f.  fene  eadem; 
haud  raro  tamen  diuerfa  eft,)  Seb.  Schmidii  et  Lutheri  ver- 
fiones;  atque  omnibus  curate  penfitatis  conuenientiorem  le- 
dionem  elegi,  fed  ita  religiofe  in  hoc  negotio  fum  verf  rus,  vt 
ne  vllam  quidem  vocem  integram,  nedum  phralin  receperim, 
auteiecerim,  nifi  in  ipia  aliqua  editione  Cr.ftellionis  admi^fm, 
aut  ab  auclore  alienaui.  Admodum  paucas  voces,  quas  peni- 
tus  corruptas  in  omnibus  edifionibus  credidi,  certis  rationibus 
motus  correxi,  quas  hie  indicare  non  dubito.  Legebatur  in 
Oiiunbus  editionibus  Io£  4, 14.  Sicut  ante  a  Mofem  fecerant, 
correxi :  f.  a.  M.  tinnier  ant.  In  iisdem  adhuc  editum  fuerat 
1  Reg.  15,  ig.  hello  ad  internecivm  perfequi.  Prpfcri- 
pfi  vocem  futilem  et  omnibus  antiquis  et  nouis  ignotam ,  et 
quamuis  vna  littera  mutata  ^internciem  corrigerepo- 
tuisfem,  malui  tamen  Caftellioni  Temper  adhibitum  &  optimis 
qnibusque  ad  internecionem  reponere.  2  Reg.  21,  g. 
Acbia  mutaui  in  Aix,  ita  enim  ipfe  Caftellio  v.ic.et  11.  cum 

a  2                                   he- 
— — —  — 

dent,  quibus  accesferttnt  nunc  pofiremo  eiusd  marginales  adno- 
tatienes  Bajil.  per  lo.  Oporinum  A.  C 1 3  I  3  L  X  v .  §.  Vtinam 
plura  talia  fubjldia  mihi  p-xfto  fuisfent ,  maxime  Novum  Te~ 
ftamentum  Gr&cum  cum  •verfione  Cafiellionis  Venetiis  A. 
C  I  3  I  3    LXlIIJ,     Antuerp.    CI3I3LXXXIIII.  8. 

Lipf.  c  i  3  i  3  xc  i.  g.  ab  Iacobo  le  Long  fed  fide 
Dr  A  V  D 1 1  mihi  fufpe&a  memorata.  E  re  fane  iunentutisfo- 
ret  "vti  tali  N.  T.  Gr&co ,  cut  verfio  Cafiellionis  e  regione  esfet 
oppofita.  Forte  nofier  WAL  THER  VS  talem  editionem  ali- 
quando  proem  at.  Nequidquam  quoque  qu&fiui  N.  T.  Cafiellionis  La- 
tinum  Amfi.  A.ClD  l  3  C  L  XXXVI.  12.  NB.  innumeris  i» 
locis  emend  at  um  &  ad  nouam  editionem  comparatitm,  proiecium 
in  vendita  Bibliotheca  Marckiana  Hag.  Com  1712  part.  I. 
f.  4.  n.si.  licet  minus  fidei  bis  adeo  commendatis  innumeris  /'» 
Locis  emsndationibus  babe  am.  Per  mibi  gratum  tamen  fee et it, 
fiquis  eas  mecum  aut  cum  editors  commnnicauerit.  Excitat 
fr&tcrea  lac.  le  Long  in  Elencbo  Chrcnologico  Bibliothec&  S. 
iunclo  f.  524..  Biblia  Lat.  CaflaUonis  in-  fol.  Londmi 
CI3I3CXCIX.  &  Nona  Litter  aria  Lipfienfi.t.  9?.  3  Nt.  Vott 
ijde&lt.  ©ftdjen)  A.  17 bo.  n.  L  X  X  X  V 1 1 1 .  p.  77s.  ex  Diarto  Lit- 
terario  Anglicano  memor ant  Biblia  Lat.  ex  ?  Cfieli-pcfi  re-ma  re- 
cognitione  Londin.  A.  C  I  3  i  3  C  C  X  X  v  1.  ?2  in  quit-tor 
tomis.  Sed  h&  Londinenfes  editionts  mihi  npn  Junt  fi/k,  lint 
him  inde  qti&fit*. 


PRAEFATIO. 


hebrazo.  4  Reg.  22, 14.  AJtas  correxi :  A/aias,  quia  ita  in  v.  12 
et  hebr.  Sufpecta  videbantur  verba  Deut.  23 ,  14  Caftra  vcftra 
pura  /unto ,  nc  JI  quid  apud  vos  /cedum  vide  at,  averta- 
t  v  r  vos.  Videbatur  aut  vos  delendum,  ant  pro  AVER- 
TA T  V  R  legendum :  A  V  E  R  S  E  T  V  R.  Sed  nihil  correxi, 
eft  enim  Cafteliio  fxpe  fingularis  eique  ex  aliquo  antiquo  talis 
•vTus  ofcuer-fatus.  Sic  in  alio  compofito  Virgil.  1.  Aen.317.  Vo- 
Increnique  fuga  PRAEVERTITVR  Hebrum.  Immo  fie 
in  ipfo  hoc  verbo  Virg.  3.  Georg.  499.  Victor  equus,  fontes 
(que)  AVERTITVR,  quod  rede  Taubmannus  exponit : 
AVERSATVR  ,  etSeuerus  Rhetor  aliis  verbis  reddit :  hie 
\eqims)  /ontis  renuens.  Poflem  nunc  iatis  magnum  numerum 
emendatorum  a  me  locorum  ope  prima;  editionis  potisfimum 
producere,  fed  me  intra  pauca  ex  V.  et  N.  T.  fpecimina  con- 
tinebo. 

Gtn.  42,  36.  Bafil.  1573.  et  recentiores  omnes :  numquam  eft. 

At  quia  numquam  hie  non  quadrat,  reftitui  ex  Baf.  1551. 

nusquam 
Exod.  8,  19-  Baf.  1573.  occahiit  animo  ;  peius  Lipfienfes: 

occult auit  animo :  Reddo  ex  prima:  occalluit  animo LXX 

h.  I.  say.Krfuvd-yj  y  xx^hix  pariter  ac  Aclor.  19,  9.  !<r>tX.jft?u- 

vovtc  nofter  transtulit:  occal/ebantydc  copia  variandi  vide 

meum  indicem.  V 

Exod.  34, 11.  in  edd.  1554,  1573,  ceteris,  port  Hettaos  adden-  * 

dum  ex  prima  Pherezaos,  Heuaos. 
Deut.  2&  61.  Baf.  1573.  cum  reliquis/«/>£rmY/.fperperam, 

prxcesfit  enim  vt.     At  reclius  Bof  1551  et  \^\.fuperetis. 

De/itperare  pro  /up ere s/e  dlxi'm  indice. 
Deut. 31, 19.  Baf.  1556, 1573.  et  fequentes  omnes:  eis  in  cos 

in/eras.     At  Baf.  155 1  et  1554.  eis  in  os  inferos,  de  qua 

phrafi  Ciceronis  in  indice. 

In  nominibus  virorum  &  locorum faepenumero  errarunt  fere 
omnes  editiones,  maxime  in  libris  Regum ,  Paralipomenon,  et 
Esdra;,  quae  errata  fola  fi  liic  indicarem,  integram  paginam  ex- 
plerent,  ea  vero  omnia  ex  prima  editione  et  hebraso  codice  e* 
mendata. 

3  Reg.  6, 7.  omnes  edd.  aueclum.  male  j  At  1.  ed.  adueclum. 
bene. 

I  Par.  18,  4.  Baf  1573.  et  fequentes :  corripuitque  currus 
corrupte  ;  At  edd.  1 5  5 1  &  1554.  corrupitque  currus. 
Nam  ita  iterum  2  Reg.  #,  4.  corruptis  omnibus  curribus. 

Lutlfc 


PRAEFATIO. 


Luth.  wr^mre  S.  Schmid.  eneruauit  Vulg.Jubneruauit 
Vatabl.  reddidit  inutiles. 

2  Par.  ig,  16.  Baf.  1573.  et  oranes  recentiores :  vidi  omnes  Jsr. 
balantef  -  (per  b.)  -  qua/i pa/tore  carentes  oues.  Hie 
balatus  veruecum  in  patria  crasjoque  fub  acre  natus. 
Non  vcro  errant  edd.  1551  et  1554.  exhibentes :  palantet 
(Icut  Matth.  9,  36. 

3  Par.  18, 34-  Baf  1573.  &  reliquae :  Jimiliter  iaculatur.  Re- 
ftitui  ex  edd.  1551  et  1554.  Jimpliciter*  quod  refpondet  he- 
braeo. 

2  Par.  28, 15.  Baf  1573.  et  ceterae:  qua/i  paruvn  iratumjit  in 
Isr.  Reaius  primae  1551  et  1554.  parum  irarum. 

2  Par.  34, 5.  Baf!  1554.  et  reliquae :  osfa  facrificiorum.  Refti- 
■tui  ex  prima:  osfafacrificorum.     Sacrifici funt facerdotes. 

3  Esdr.  6, 11.  Baf.  1573.  cum  fecla  fazifcitati.  At  ed.  1551. 
fcifcitati. 

•lob.  33, 14.  Stertebant  editores  Baf  1573.  et  eorum  adfedla- 
tores,  vbi  edidere:  fopore  oppresfi fteterunt.  Inuigilabant 
operas  I55iet  1554.  dantes:  fopore  oppresji  Jlertunt. 

Pfalm.  10, 12.  Baf.  1573.  et  reiiquas:  adfer  manum.  Reditu 
1.  ed.  effcr  manum. 

Pfalm.  132, 10.  Baf.  1573.  et  recentiores :  ne  aduerfare  vinSii 
tui  aftimam.VtsHme'y  Redisfime  edd.  1551  et  1554.  Nea- 
uerfare  vndi  t.  a. 

Matth.  4, 16.  Baf.  1573.  et  recentiores ,  praenia  ed.  N.  T.  Baf. 
1553.  in  g.  in  terra  nociis  regione.  At  edd.  1551  - 1554.  in 
tatra  noclis  regione.  Scilicet,  vt  index  metis oftendit, Ca- 
ftellio  cum  optimis  quibnsque  faspe  iungit:  noxtatra. 

Matth.  13, 30.  ed.  1573.  et  reliquae :  colligant.  At  ed.  1.  colli' 
gent  rede,  a  colligare. 

Ibid.  v.33.  Baf.  1554, 1573.  cum  reliquis:  fermententur.  His 
peior  ed.  N.T.  Baf  1553.  g.  frumententur.  At  rede  ed.  1551. 
fcrmentetur  fc.  farina. 

Matth.  26,  24.  Edd.  Lipfienfes:  quopaclo  cimficerent.  At  an- 
tiquae :  confierent.  Optime.vide  indicem  noftrum. 

Lucae  8,23.  Edd.  Lipfienfes  dormitarunt in:  obdormuit vita 
enim  non  praeferunt  priores  editiones,  fed  obdormiuit ; 
in  quo  exprimit  Ciceronem  1.  Tufc.  38.  Eudjmion-in 
Latmo  obdormiuit  (non,  in  Latino  vt  edd.  Fabii  inde  ab 
anno  cid  1  dc  c  x.  habent.)  Ab  obdormifco  nondum  in- 
dicata  exempla  praeteriti. 

lac.  2,  22  et  23.  ed.  Vocker.  Francof.  ciDiocxcv.g.  et 

a  3  Lipf 


6  PRAEFATICr. 


Lipf  nouisfima  :  adiuuaret  -  fcriptimi  Jic  s  e  habet.    At 
licet  alibi  re<ftedicatur  res  fie  fe  linnet  wtfftfo  fatffo  s  hie  ta- 
men  non  quadrat  pronomen/; ;  bine  reftitui  exprimiso- 
annibus,  adiuuerit-fcriptum Jic  habet.  Ita  iani  ante  Caftel- 
lio  Dan.  5, 25.  quod- fcriptum  Jic  habet. 
3  lo.  ep.  v.  5.  Vocker.  ed.  Franc  of.  et  nouisfima  LipO  j relicit er 
agis:  Reftituiexgraxoetprimis  edidonibus  omnibus :  fi- 
deliter  agis. 
Meq  iioquefideliteregisfe  vel  ex  fpeciminibusexcitatis  facile  co-: 
gnofcent  «qui  leclores.       Prater  hancveroemendandi  enram 
or-  hographiam  per  integrum  codicem  sdGifiarli  incutem  infor- 
maui,  quod  eo  pofisfimum  confilio  factum,  ne  litterarum  flndioff 
legend  is  Ccllarii  libris  adfiieti  hie  aliqua  diuerfitate  turbarentur. 

Ipfe  quoque  fedulus  editor  nihil  plane  pmifit,  quod  hanc 
nouam  edifionem  pra;  ceteris  posfet  reddere  commendabilem. 
Nam  pritnum  arjeo  accurate  omnia  imprimenda  et  corrigenda 
curauit,  vt  paucos  nouerim  Jibros  paris  cum  hoc  fiicro  codice 
amplifudinis  in  Germania  editos,  in  quibus  adeo  miram  accu- 

.  rationem  prafliterint  editores.  Bciv.de  huic  fua;  editioni.de- 
mum  Cajlellionis  adnotationc?  ad  margines  veternm  editio- 
nun/  olwi  pofitas  falutari  confilio  addidit,  easque  fingulis  pagi- 
nk  Inbiecit.  Quae  accesfio  omnibus,  qui  hanc  veriionem  in 
deliciis  habent,  longe  eiit  gratisfima.  Hand  raro  enim  Ijae  ad-^ 
notationes  minores  ipiam  verfionem  fplendide  illuftrant,  mitf- 
tumque  ad  ipfarum  rerum  intelligentiam  conferunt.  Qais, 
quxfo,  facile  per  fe  esfet  adfecutus,  quasnam  fint  ludic. 5,11. 
virtutes  pagana  apitd  Israclitas  prJefitTa,  nifi  ad'notatio  mo- 
neret,  esfe,  quas  in  lib  er  andi s  p  agis  exjl'Yiiit.  Turn  quxdam 
hinc  inde  ante  omisfa  ex  antiquis  edidonibus,  e.  g.  To'bix  libro 
ineunte,  Eftera  vero  exeunte,  ct  alibi  intra  ipfum  textum  diuer- 

.  fis  typis  funt  inferta,ne  quid  etiam  hac  ratione  a  quopiam  posfet 

.  defiderari.  Tandem  tcmplumSalomoms  ct deniqtie  ad pofzre~  ■ 
mum  duas  tabulas  Geographicas  vnam  ad  Vetus  Tefiamentum 
alteram  ad  N.  T.  in  acs  accurate  incidi  et  ad  formam  liuiu's  edi- 
tionis  adapt  ari  curauit.  Afterifci,  quibus  ipfa  verfio  hinc  inde  di- 
ftincta,  indicant  ad  ilia  ipfa  verba  haberi  adnotationes  maiores  Ca- 
ftellionis  feparatim  editas.  His  di&is  praefandi  officio  defuncftus  vi- 
deri  poteram.  Sed  vix  me  ab  molefto  conferendi  emendandique 
labore  expediueram ;  vbi  nouns  isquc  non  minor,  fed  fi  vis  cre- 
dere, maic -rex priorelabore labor  errenntus.  Scilicet  rogatuami- 
cisfimi  mihi  editions  ingresfus  fum  indicem  hatinitatis  copiojis- 

Jimummihr  corollariifed  liberalisfimi  operi  emendatisfimo  ad- 

iun- 


PRAEFATIO. 


iungere.  Ii,  qui  Caftellioni  eiusque  verfioni  aut  minus  fauent,  aut 
eiuselegantiam,  cum  vtilitate  coniunctam.  varia,  minus  cogni- 
tam  atqueperibeclam  habent,  quorum  indocfris  quoquenon  pa- 
rum  multos  adnuc  esfe  iioui,  aut  mihi  fubirafccntur,  aut  certe  fub* 
ridebunt,  rati,  me  tempus  longe  melius  et  vtilius  collocare  potuis- 
fe,  quaminelaborando  indice  in  fcriptorem  nouum,  neque,  vt 
vocant,  clasficum,  fiue  acquandas  cum  aliquo  veterum  audrori- 
tatis.  Ego  vero  non  nego,  fi  id  temporis,  quod  huic  editioni  eius- 
que indiciimpendi,velconfcribillandis  notis  faepe  nodisinquos- 
uis  fcriptores  latinos  iuuentuti  explicanios  dedisfem,  me  meo 
compendio, forte  ethonori,  melius  feruire  atque  iram,inuidiam 
et  rifum  alioruin  facilius  euitare  potuisfe.  Idem  ego  tamen  Ipe» 
ro  immo  plane  confido,  nonnullosfi  modocumcura  legerint  et 
perlegerint,  omisfis  prasceptis  animo  opinionibus,  VOCKE- 
JlODTII,  WOLLII,  BELII  peritisfimorum pariter atquc 
integerrimorum  de  Caftellionis  verfione  iudicum ,  commenta- 
tiones  et  commendationes  dodVisfimas,  plerosquc  omnes  pro  fua 
sequitate  huic  translation!  eiusque  amicis  fore  amiciores,  certe 
mihi  aequiores,  prasfertim  vbi  viderint,  me  in  indice,  adeo  labo- 
riofe  conitrndro,hanc  verfionem  modo  collaudare,  conciliare, 
"vjndicare  vbi  fas  eft,  modo  feuere  examinare ,  modo  notare  et 
damnare.  Quis  nifi  iniquus  rerum  iudex  meam  a  fradio  alie- 
nam  integritatem  non  comprobaret  ?  Locutiones  idem  (ignifl- 
cantes,  cognatas  &  oppofitas  facpe  fub  vno  vocabulo  aut  phrafi 
notiori  in  vnum  locum  coegi,  exquoinmruto  copiofa  auclori» 
noftri  variatio  optimepoterit  cognofci.  Hauc  vero  rationein 
longe  vberius  potuisfemexfequi ;  nifi  aut  nirriis  operofum  fuis- 
fet,autveritus  esfem,  ne  index  per  fe  iamlate  patens  innimiam 
increfceret  amplirudinem.  Pronum  autem  erit  talium  cupidis» 
fua  indicisexemplariainfertacharta  puraquamlibet  vberrime ta- 
li modo  locupletare.  Praeterea  voces  exquifitiores  phrafesquc 
felecliores,  certe  praicipuas  indicaui  vbi  vidiesfe  inter  has  et  illas 
quasdam  hodie  minus  tritas  aut  fere  negleclas,  exempla  veterum 
addidi ;  quandoveroinLexicis,maximeFabri  thefauro,  a  Buch- 
nero, Cellario, Grasuio,  Stiibelio,  Falflefo  et.noiiisfime  Gefnero 
Viris  Clarisiimis  plena  manu  locupletato,  exempla  deprehendi, 
folanominaCiceroniSjLiuii&reliquorumper  notas,merhorasfe 
fatis  habui.  Eo  fadhim,  vt  multa  aucrorum  veterum  loca,  quae 
iam  adfcripferam,  mea  ipfius,  opera  obferuata,  poftea  induxerim, 
ne  index  nimis  amplincaietur.  Quae  quamuis  ita  lint,  tamen 
ledtores  in  meo  indice  quaedam  ofFendentin  nulla  adhucvel  lo- 
cupletisfimaFabrieditioneobferuata.  Antiquata  ligno  obeli  in- 
oerfo  |  j  ecclefiauicaetbarbara  obeloflmplicij-j  plane  noua  et 

a  4  ba 


PRAEFATIO. 


ab  Caftellione,  quantum  fcio,fictaet  excogitata,  quorum  ramen 
rriulta  non  inepte  fed  fcite  ab  ipfb  funt  informata,  obelo  duplici 
f  f  acertis  etprobatisdiftinxi;  pro  plerisque  omnibus  eiusmo- 
di  fufpe#is  meliora  aut  ex  ipfo  Caftellione  aut  per  me  exaliisob- 
feruata  fubieci.  Potuit  tamen  fieri,  vtnonnulla  a  me  fint  nota- 
tata  perfe  bona,  licet  nondum  a  do<ftis  indicata,  aut  mihi  iam 
non  cognita.  Quotus  enim  quisque  ita  omnia  liabet  in  numera- 
to,  vt,  quid  omnes  atque  finguli  fcripferint,  pernofcat.  Quota 
pars  vocabulorum  intercidit?  quota  pars  quotidie  detegitur? 
quota  pars  ante  recepta  in  tanta  litterarum  et  rei  critic*  luce  in- 
ducitur  etexturbatur?  Ego  ipfe  aliud  agendo  aliquot  mille  vo- 
ces etphrafes  ex  antiquis  etiam  mediae  aetatis  fcriptoribus  adno- 
taui;  fed  nondum  mini  licuiteasinordinem  redigere,  exquibus 
nihil  aut  parum  in  Fabri  editionibus  deprehendi.Non  paucis  mi- 
nus notis  addidi  germanica,  ne  kmenes  aut  minus  in  legendis  fcri- 
ptoribus cxercitati,  faepea  melioribusLexicis  deftituti  inlegendo 
et  intelligendo  impedirentur  fed  in  promtu  haberent,vnde  fuse  in- 
fcientias  confulerent.  Vulgatam  nonnumquam  fitis  elegantem, 
nonnumquam  vix  latinam  et  barbaram  hinc  inde  cum  noftri  ver- 
fione  compofui,quod  facit  ad  diuerfitatem  cognofcendam.  AdVa- 
tabliquoque  vernonem  (quam  intelligam,fupra  monuij  interdum 
prouocaui,  quod  Caftellio,  quum  ilia  verfio  fuam  aliquot  annis 
anteuertit,  illam  nonnumquam,  quod  nondum  ab  aliis  obferuari 
memini,expresfit,  aut  elegantius  ab  ea  deflexit.  Videtur  fane 
Caftellio  in  conficiendaetperficienda  fua  translatione  omnes  Ia- 
tinitatis  forulos  infano  labore  excusfisfe  et  earn  explenisfimis  lati- 
tinitatis  fontibus  vberrime  irrigasfe,ita  propria,  et  quam  aptisfi- 
me  conuenientia  verba  plerumqueconquifiuit,  vt  dubitemmul- 
tos  fore  noftra  aetate  ita  litteratos,  vt  cum  Caftellione  paria  facera 
hac  in  re  posfint.  Si  quis  eft,  ea  qui  putet  fe  pollere  hebrasae,  graz- 
es, et  latinas  linguae  notitia  et  cognitione,  (fruftra  eft  qui  vnam  vel 
{jercalleat),  is  velim  periculum  faciat  modo  in  vnico  S.  Codicis 
ibro  latine  transferendo,  nae  ille  fi  Caftellionem  dicendi  proprie- 
tate,  elegantia,  copia  fuperauerit,  fuo  iure  erit  ab  omnibus  collau- 
dandus.  Interim  faluo  fem per  examine,  his  mecumvtere. 
Scripfi  Mindae  ad  Vifurgim  xix.  Calend.  Sept. 

A.  CID  IDCCXXXIIII. 


rwpT. 


CHRIS  TOP  H  O  R I     WOLLII 

A.  M.  S.  THEOL.    BACC.   ET     AD    AEDEM    D.   NIC. 
CONCION.   SABB. 

DISSERTATIO    CRITICA 

DE  EO  QVOD  PVLCHRVM  EST 

IN   VERSIONE 

SACRI   CODICIS  LATINA 

SEBAST.  CASTELLIONIS 
AVCTIOR    ET    EMENDATIOR. 


S  V  M  M  A. 


Reeenfentnr  varia  tie  latlna  S.CASTEL- 
LlONlS  vtrfwie  indicia, §  A.horum  causfe, 
§J I  abtrrationcs in ea defideratt, §. XW.no- 
tiones  W  L^HRl  generatim  indicantur,  ex 
mente  I.  P.  CROV&AZ.  §.\\\\.*t applican- 
ts hue-  §.  V.  VVLCHRV  fAfpecialtus  in 
verfionibus  exbibetitr,  ex  ftntentia  abba/is 
DE  BELLEGARDE  $.  VI.  ita  vt  et  in 
hac  verfioxe  pri  mum  fit  C  L  A  R  1  T  A  S» 
5.  VII.  vvde iUam aftili  ethnicifmo ab/oluit 
§.  VIII.  lS..etatemeraria  nouariimvocum 
vfura,  §.  X.  laudat  idiotifinnrum  expoftio- 
vent  i  done  am  $ .  X I .  verborumque  mirum  de- 
leHum  exempli s  illuflratum  proponit  §■  XII. 
«lterum  P  VLCHK  V  M  eft  F1DEL1- 


TAS  £.  XTH.^ffCASTELLIO/.- 

beratur  afufpicione  enerue/taempbafeosja- 
cra,  fliliqxe  diuinimaieflatis  Ufe,  §.  Xllll. 
a  lent  ate  animi,  §.  XV.  commevdatur  ok 
flilum  rei  conuenientem  vbiuis  vfttrpatum, 
maxime  in  CANTICO  CANTI- 
C  O  RV  M  §.  XV  I.  vindicantitr  diniinu- 
tiat  vociiU  hie  obui<e  ab  idea  obfeenitatis,  et 
an  ft  or  ab  animi  prof  ant fufpici'.ne,  §.  X  V"  1 1  j 
lOi.  S<JAL1GERI  nimias  lafciuo- 
rum  au&orum  laudes  hac  otcajione  notat 
§  XVIII.  ostenditur  VSVS  cafteUione* 
ver/ionis\n  hermeneutica  facra,  $.  XIX. 
X.X..nec  nan  in  fcholis  et  iademiis,§.X)LL 
conclujio.  §.  XX11. 


§.     I. 

PRxceps  iam,valdeque  periculofum  ingredioriter,quod  numquam, 
opinor, amcenitate  fua  tarn  raultos ad  fe  inuitabit  atque  adlicict, 
vtnonlonge  plurcs  incuitabili  dcterreat  auocetque  difficultate. 
Per  anfra6his  quippe,  variaque  do&orum  virorum,qui  idem  iam 
diu  calcarunt,  veftigia  ire  deftinauinuis,  at  eo  mininie  confilio ,  vt  ifta  fe- 
quamur,verumvtabiis, faltem  plerisque  omnibus,  discedamus  plane. 
Etenim fexto  fupra  decimum  faeculo,  quo  primum  orbis  eruditi  lucent 

a  5  adfpe. 


io        DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCH.RVM 


adfpexitrranslatio  omnium  vtrivs  <jv  e  FOEDERIS  librorum  Ia- 
tina,  aSEBASTlANO  CASTELLIONE,(a)  gente  Allobroge, 
et  in  celeberrima  Bafileenfium  academia  publico  quondam  doclore, 
adornata,  did  non  poieft,  quam  varias  hxc  vna  virorum  eruditorum  ex- 
perta  fit  ccnfuras.  Ipfa  Iucidislima  olim  ecclefix  reformats:  fidera, 
JOANNES  CALVINVS,  et  THEODORVS  BEZA,  viri 
fernidisfimiingenii,  prx  ceteris  omnibus,  huiusfui  ciuis  haud  peperce- 
runt,  ingenuo  iicet,  conatui,  feque  hunc  vnum,  in  quern  mordaci  calamo 
inueherentur,  delegisfe, alios,  vtcrederent,  induxerunt  in  opjnionetn. 
Atque  hac  quidetn  ratione, nihil  a  fe  humani  alienum  fuisfe,haud  parum, 
fateor,  luculenter  deciararunt.  Eiusdem  romani  facrarum  litterarum 
interprets  iurati  profesfique  hoftes  erant  diiifiii  verbi  apud  Geneuenfes 
oratores  eo  tempore  eloquentisfimi.  In  bibliis  eniin gallic is,  anno  C  i  j 
ID  Lix  publicatis,  odii  fuiergaipfum  capiialis  monimentum  haec  ex- 
ftarevoUierunt  verba,  quibus,  hand  fcio,  an  quidquam  de  homine  pro- 
fligatisfimo  omnium  mortalium  ac  perditisfimo  afperius*  atque  importu- 
muspronuntiariposfit:  maintenant  Satan  a  trouve  autant  de  transla- 
tews  quily  a.  d'efprits  Tegers  et  outrecuickz. ,  qui  manic  nt  les  Ecritures. 
Si  on  en  demands  quelque  exem'>le,noi<s  en  produirons un  qui  fervira  pour 
plufteurs,  e'efi  a  fc avoir  la  translation  de  taB\V,LE  LATlNEff  Francoi- 
fe  mife  en  avant  par  SEBASTIAN  CHATILLON,  hontme  fibien 
connue  en  ceti  e  Uglife  tant  par  [on  ingratitude  et  impudence,  que  par  la  pei- 
ne, quon  a  perdue  aprls  lui  pour  le  reduire  an  boa  chemin,  que  nous  ferions 
conscience  non  feulement  def aire  Jon  nom  (comme  j/isqWici  nous  avonsfait) 
mats  ausfide  n'advertir  tons  cbretiens  defe  garder  d'un  telperfonnage,  com- 
me IN  ST  R  V  M  E  N  T  C  H  0 1 S I  D  £  SAT  A-tv.,  pour  amujer  tous  efprits 
volages  et  indifcrets.  Certainement  s'ily  eut  one  une  eprewve  d' ignorance 
tonjointe  avec  une  tcmerite  etfrontet ,  jusqucs  a  fe  jciier  de  l'  Ecviture 
fainte ,  et  I'  expofer  en  rifec :  tout  ccla  fe  tr.owvera  aux  translations  et 
ecrits  de  celui ,  dont  nous  portons  tel  temoiguage  a  notre  grand  regret, 
«T  autant  que  nous  aimer  ions  beaucoup  mieux  qii  il  nous  eut  bailie  occa- 
Jion  d'  en  parley  tout  autrement. 

§.      II. 

Qiiemadmodumvero  nihil  hodieeftfollcmnius,  quam  vtmaleferiati 
homines  eos,  qui  hand  immerito  fuas  ab  ipfis  feiungunt  fententias,vehe- 
inentioribus verbis  profequantur; plane acfi  manfuctior  IES  v  C  H  Rl- 
STi  difciplina,  cuius  in  vniusiurandum  verba  raagiftri,  idcirco  nobis 
concesfa  esfet,  vt  altercandi  profanis.  prseberet  argumentum:  iic  olim 
fuisfereperimus.  Causfa  enim  huius  adeo  vatiniani  aduerfus  C  A- 
STELLIONEM  odii,  ficut  aetatis, quaillevixir,  nos  edocent  anna- 
les,  nulla  fuit  alia,  quam  iuec,  quod  is  indigniores  crudelioresque  homi- 
num ,  quos  ifti  magnae  auctoritatis  viri ,  decretoria  quadam  fententia, 
tamquam  confesfos  atque  conuictos,h;eretkorum  numero  adiunxerant, 
perfecutiones,  fonnidolofamquc  prxdeftinadonem,  (b)  decretum,quod 

eccle- 


(a)  Tsquoque-CASTALIO,  ctgnllicana  lingua  CIlATElLLON  adpellari 
folet ;  id  quod  r.eminem,  vt  puto,  praeterit>  nifi  qui  holpitem  plane  ex  hiftoria 
litterariaretulic  animum. 

{b)  Obfetuante  GOT!  F  R.  AKNOLDO,  hifitr.  fcctef.  lib.  X  V  I.  c.  X  X 1 1.  $. 

xxxt 


IN  VERSIONE  S.  CODICIS  CASTELLIONIS.      it 

ecclefix  reformats  doctores  hodieque  tuentur,  omnibus  improbaret 
modis.  Hinc  pelagianifmi,  anabaptifmi,  focinianifmi  et  arminianifnii 
tarn  innocenti  viro  inurebatur  nota.  lta  fciiicet  eft  argumentum,  quod 
ab  inuidia  ducitur,  pesfimx,  atque adeo  defperatx  causfe  indicium  baud 
faneinfitiandum.  Neque  vero  vanaerat ,  quxtantis  viribus  pollebat, 
ara,  et  multorum  obrreeTado  non  poterat  non  facile  deuincere  ynius  bo» 
ui  virtutem  viri,  eiusdemque  pauperrimje  in  primis  conditionis,quippe 
ad  quam  eumdeni  deftinauerat  prapotentis  et  immortalis  NVMiNi  Sr 
cuius  nutu  cun6tae  mortalium  res  quam  fapientisfime  dispenfantur ,  ine- 
lu&abile  fatum.  Hoc quum ita fit, nemini profefto  minim  videri  de- 
bet, quodfubiftorumgrandimnheroum  vexillo,  velutirtipendiariimi- 
lites,  concertauerint  alii,neque  terfisfimam  au&oris  noftri  eleganter  do- 
cli  verfionem,  quamquam  ab  baud  paucis,  vt  inihi  plane  exploratum  eft, 
vix  fifgitiuo  oculo  introfpectam  ,  non  fine  acriori  cenfura  dimittendam 
esfe  exiftimatierint.  Naetus  vero  is  etiam  eft,  vt  plerumque  vfu  eueni- 
re  foler,;fiirrtmos  excellentium,  quibus  exfplenduit  ille,  virtutum  pradi-. 
catores,qUos  inter  hi,  nuosfuperior  jetasostentauit,  immortalis  gloria 
viri,  MELANCHTHON,  HVMFREDVS,  EPISCOPIVS, 
P  F  E I  F  F  E  R  V  S  ,  et  V  0€ K  E ROOT,  honoris  causfa  adpellandi 
funt.  Vtaliostacitusprxteream,  quorum eo  veriorcenfenda  lauseft, 
quoniam  ipfi  in  fumma  laude  vixenmt.  .  Horum,  vt  et  aliorum  complu- 
rium,  finiftranon  minus,  quam  benigniora  recenfent  iudicia.fcriptores 
cekberrimi,  IACOBVS  LE  LONG,  (c)  parifinus  do&or,  PE- 
TR  VS  item  BAELIVS,  (d  GHRISTIANVS  KORTHOL- 
T  V  S ,  (e)  et  qui  G aliorum  f&cnlo  X  V  I  docirina  illuftrium  elegitt  cuflt 
q^beerudito  communicauit,  SCAEVOLA  SAMMARTHAN  VS.  (f ) 

§.  III. 
Si  quisabcrrationum,  quarum  caftellionea  conuerfio  vulgo  poftu- 
latur,  enarrationem  a  me,  impigcrrimo  earumdem  venatore ,  defiMera- 
uit,  exhucfereredeunt  omnes  atque  finguiae.  Primum ifta,  oblatini- 
tatisciccroniana: ,  et  purse  et  elegantis,  nimis  fuperftitiofam  confecta- 
tioncni,  debide  propter  ftili  ethnicifmum,  turn  et  eneruatam,negiecraru- 
que  emphafin  pariter,  ac  diuinorum  oraculorum  reuerendam  maiefta- 
tem  vioiaram,  ^i»r  molliorisefteminatxque,  et  tantum  nonobfeenx, 
quam  in  facro  fancti  CANTici  CANTiCQRVM  interpretatione 
occurrere  perhibent,  tibulliana  &  catulliana,  quam  diuina  ode,  dignio- 
risexpres'fionis  ergo,  et  deniqne  ob  noua  vocabula,  in  theologorumfa- 
crariisadhuc  inaudita,  inufitataque,  viris  vapulat  eruditis.  Cordatisfi- 
musquiuisfua  tarn  fponte  inteiligit,  accidisfe  CASTELLIONI, 
quod  viris,  qui  barbariei  masculo  vmquam  animo  fefe  obiecerunt,onmi- 
bus,  vt  meritisfimx,  ad  quam  grasfabantur,  famx  comites  haberent  in- 
iiidoruni  qucrumdam  calum'nias  atque  obtrectationes.   A  quibus  tamen 

vt 

XXXI  fei/q  add. part.  Ull.fttf  II.  n  LV1I.  p  448.     Conferri  quoque  meretut 
das  biuoti/ibt  Lexicon,  voc.  (njtalio. 

(c)  In bil-Hotbeca  facra, p.  6<)^.feqq.  editionis  a  S.  R.  C.  F.  B  O  E  R  N  E  R  O,  facra- 

rum  iiiieiaiumin  hacacademia  primarib  hodie  doclore,  iamolimcuratx. 

(d)  Dansle  DiSionaire  bifl.etcrit.voc.  C.tiflalio. 

(c)  In  tra&.  lievarm  fcriptiira  eiiitio»ibus,C(ip.XV.§.X\l.p  z6j./?qq. 

If)  Lib.  II.  p.  -jo.Jeqq.  editors  viro  clarifiimo,  CHR.  AVG.  HEVMANKO. 


it      DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 


vthanc  ipfam,  quam  nunc  veftenoua  indutamin  lucem  denuo  prodire 
videnius,  verfionem  ex  merito  vindicemus,  operae,  opinor,pretium  erit. 
Atque  adeo  inconfideratis  huitis  irmocentis  conatus  oforibus ,  vnius  ve- 
ritatis  indu&us  ftudio,  diem  dicerc ,  et  eos  in  arenam  eisocare  animunt 

fumam  ,      DE     EO    QVOD    IN    HAC    VERSIONS   PVLCHRVM 

EST  ,  quoad  eius  fieri  poterit,  breuisfirae  commentaturus. 

5.    mi. 

Parumabeft,  quinmihiconfitendumfit,  totideminueniridepulchre 
fententias,  quot  capita.  Etenim,  prout  cuiusque  ingenium  eft,et  vt  qui», 
que  remaliquam,  fenfusfuosexternosiucundisfimeadficicntem,  ani- 
mumque  permulcentem  voluptate  laetisfima,  percipit ,  ita  eamdem  rua- 
xitne  pulchram  iudicat.  Atque  hinc  fit,  vt  adeo  discrepantia  mortaliura 
de  pulchro  indicia  fuis  innitantur  perceptionibus,  iisdemque  aut  vanis, 
aut  ab  omni  vanitate  alienis.  Nequc  vero  noftra  multum  intereft ,  ea, 
qux  veteres  philofophiae  magiftri,  exempli  gratia,  SOCRATES,  aut, 
fimauis,  PLATO  ipfe,  SOCR ATEM  hac  dere  cum  HIPPI A 
fermones  fociantem  inducens,  de  eo,  quod  pulchrum  eft,  genet  at  tm  dis- 
putarunt,  hie  recenfere,  quum  iflhsec  omnia  in  Hippia  niaiori,  aut  in 
£h<tdro a  nemine  non  euolui  queant.  Magis  arrident,  fateor,  nobis.ele- 
gantisfimae, quas  virin  orbe,  quacultior  patet ,  clarisfimus,  I.  P.  DE 
CROVSAZ  ,  philofophiae  et  mathefeos  in  Lufannenfium  academia 
profesfor  ceieberrimus,  eius,quod  vere  pulchrum  esfc  debet,conftituit, 
notiones.  Requirit  nimiruin  ad  iftud  varietatem  quamdam  rcrum,i>»«- 
formitAtem,  fiue  innonnullisconuenientiam,aptam  partium  conformn- 
■ttoncm,  6c  ad  certam  regulam  compofitionem,  ordinem  praeterea ,  atque 
concinnam  proportienem.  (g)  Fateor  equidem,  atque  etiam  profiteor, 
et  prx  me  fero,  hasce  notiones  potiori  iure  ad  hortos,  acdificia,  confimi- 
lesque  marhematicas,  quam  alias,  adcommodandas  efle  res ;  at  nihilo  ta- 
men  fecius  pericultun  fum  fac~hirus,  an  non  de  verfione,  quae  nobis  hacc- 
cc  pr«fandi  causfam  dedit,  easdem  prsedicare  liceat  pulchritudinis  ideas. 
Ad  hocautemnegotiumeoaptioremme  fore  confido,  quomaioreat- 
tentioneanimi,necminoriiucunditate,  in  haud  exigua  eiusdem  parte, 
continuato  ordine,circumtuli  mentem,et  cetera  pasfim  oracula  peruolu- 
taui.  In  re  haud  fane  parum  fimili  nobis  praeiuit  exemplum,  et  easdem 
notiones  adtheologiam  conuertit  theologuslenenfium  fumme  venera- 
bilis,  femperque  cum  cura  dicendus,  IOANNES  FRANCISCVS 
BVDDEVS,  in  fingulari  commentatione,  quam  de  eo,  quod  in  iheolo- 
gia,  pulchrum  eft ,  ex  inftituto  confcriptam,anno  CI3  1CCC  XV  typis 
exferibendara  curauit. 

§.    V. 
Laudibus  igitnr  haud  dubie  meritis  profequenda  eft  ornatisfima  C  A. 
STELLIONIS  verfio propter purisfimarum  caftisfimarumque  vo- 

cutn 


(g)  Vid.J.P.DE  CROVSAZ  Trahidu  Beau,  chap  \\].p  \i.  ftqq.  Huncce  pul- 
cherrimum  librum  qui  Amftelodami  cia  I  ace  xv  in  lucem  edkuscit,  p«- 
legicfe  neminem  pcenitebit.  fcum  ft  quis  haud  posftdeat,  et  tamen,  qux  lie  eius 
fumma, nosfe  velit,is adeat  10 ANNl.S  CLER  C  » qui  Amftelodami  litteras  ele- 
gantioreshodiequeurnat  atque  tuetut,  bikliotbcgut  anc'tenne  et  moJfrnc,  torn. 
fl.  fart  A.  p.2\o.fiqq. 


IN  VERSIONE  S.  CODICIS  CASTELLIONIS.     13 


cum  pariter,  ac  phrafitim  miranwarietatem,  quae  plena  eft  cuiusdam 
voluptatis,  et  vehementer  animum  in  legendo  retinere  folet.  Namque 
dicendi  rationes,  auditas femel,  fi  iterantur,  faftidimus  illico ,  et  quan- 
tumuiseamdemrem,aliisfubinde,  atquealiismodis  expresfam  poftula- 
inus.  Fortasfeethumanarumauriumeaftrudhiraeft,  vt,  nefcioqua, 
naturali  necesfitate aegre  quodammodo  fit ,  vno  eodemque  modo  perpe- 
tuo  adfici ;  id  quod  turn  vfu  venit ,  vbi  vna  eademque  verba  idemtideui 
easdemverberant.  Hinc  aurium  fenfum  faftidiofisfimnm ,  haud  fine 
grauicausfaadnellauit  Ave  TOR,  quisquis  ille  fit,  AD  HEREN- 
N I V  M.  lib.  IIII.  cap.  XXIII.  Sed  ct  latime  linguae,  cuius  vfus  inter  eru- 
ditos  eft  hodie,  tantis  adfluit  opibus,  tanta  vocabulorum  copia  redundat, 
vt  easdem  voces ,  eumdemque  loquendi  tenorem  perpetuo  feruare  non 
opus  habere  videamur.  Ita,  exempli  gratia,  interpresnoftergraecam 
diftionem  ^tx^ohv,  varie,  nimirum  per  mutare  fententiam ,  corrigere 
ft,  redire  ad  frugem,  mores  feu  uitam  corrigere,  ad  fanitatem  ( h)  reuoca- 
ri,  item  J^roxf <T>j/ iBOX  per  hiftrionem,  mox  per  Jiclumvel  ferfonatum  ho- 
minem,  irixfiriv  vero  per  Jimulationim  etiam  cxpresfit.  Atque  eiusmo- 
di  mille  alia  inuenies  variatx  latinitatis  exempla.  Turn  vero  admirabe- 
ris  quoque  obuiam  in  hisce  variis  locutionibus  vniformitatem.  Etenim, 
in  ideatealiconueniunt  fingulae,  quamquam  intuitu  accidentalis  fiue 
accesforiae  differant  ideae.  Sunt  nimirum  voces  quaedam  'vniuocs.  r  vt 
philofophiloquuntur,  qux  etprincipalemetaccesforiam  exprimunt  ide- 
am>  eaeque  motionem  animi  vtplurimum  declarant  dicentis ,  e.  g.  contem- 
tum,  amor  em,  modefiiam.  Atque  has  id,  quod  in  oratoria  arte  pulchrum 
eft, conftituunt.  Auclor arris cogitandi ,  quinum  LE  BON,  an  PE- 
TRVS  NICOLIVS  fit,dubiumeftlitteratis,  f  has  in  philofophi- 
cam.ciuitatemadfciuitadpellationes:  nee  vero  ideam illam ,  realem at- 
que accident alem  dicere,  alienum,  re  bene  putata,  arbitror ,  atque  vna 
altera  fit  vtique  fignificantior.  Ad  conformationem  quod  attinet ,  in  eo> 
confentiunt  Af%as  ac  $?««■«?  caftellioneae,  vt  purae  fint,  atque  ab  ipfo  cartas 
latinitatis antiftite, et IC. romano eloqucntisfimo ,M. TVLLIO  CI- 
CERONE, aliisquc  probations  notae  aucloribus,  vfurpatx.  Ad  ho- 
rum  ergo  dicendi  genus,  tamquam  ad  lydium  quemdam  lapidem,  exigen- 
da  eft  hxece  noftra  translatio.  Or  do  in  primis  ex  ordinata  verborum  cot- 
locatione,  et  ex  indole  ftili,  rebus  Temper  accommodati ,  luculentisfime 
confpicitur.  Proportio  denique  quum  ex  infra  periodorum  menfura,tum 
maxime  ex  adxquata  exprcsfione  nemini  obfeura  esfe  poterir.  Vt  rem 
breuiter  fummatiraque  compIe<5tar,habet  caftellionea  verfio  cunfta  ter- 
fi  et  clegantis  ftili  requifita,  latmitatem  nempe,  cencinnitatem,  ornatum, 
atque  congruentiam;  de  quibus  cum  curaexponentem  vide  IC.  hodie  prae- 
cellentisfimum, et  de cultiore  Iatinitate meritisfimum,  10.  GOTTL. 
H  E I N  E  C  C I V  M.  (i)    Atque  vt  veteres  olim  rhetores  orationis  pul- 

chri- 

(h)  Sanitas,  qua;  proprie  corporis  eft,  hie  ad  animum  transfertur.  Sicut  et  adfanita- 
ttm  redire  ClCtRO  dixit  aJ/iw.  XII,  10.  vbi  confetendus  RAVLLVS  MA- 
NVTIVS. 

t  Lfc  BON  nominant  Mtnagiana,  tom.HU.p.i+i.  et  Memtires  de  literature,  tom.\. 
p.2tu  ConttavetoP.  NleOLlVM  excitatGlBhRTVS  ,  profesfor  puri/inu«, 
torn.  XW.iutiicior.  tie  fcnptonhin  nrtis  rhetoric*,  A.  cia  i3cc  xvtui  in  lucem  edi- 
to.p.  211.22;.  257.  Non  caret  verifpecicceleberrimi  HE\  MANNI  ennieftus», 

i    qiix  ineofitael>,vtputet,;iltetum  fortealteriadiutricesprijebuisfemanus. 

(1)  De/liiiniilieris  fun,1nm  fart.  I.  lib.  \.  c»?.  II  f.  m.  f-fiqi. 


14     DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 


chritudineraac  dignitatem  in  partium  omnium  decentiaponebant ,  ita, 
quum  dictioni  fua  conftet  mundities,  periodic  fuaconcinnitas,  etipfi 
compofitioni  fuus  nitor  .  pulchram  merito  dixeris  CASTELLIONIS. 
verfionem.  Is  enim  omnem  mouic  lapidem,  vt  fophifticam  illam,  ac  ca- 
iamiftratam,  quae  tota  ad  pompam  et  ostentationem  comparaxa  eft ,  eler- 
gantiamproculabilla-facesfere  iuberet.  Cuiusmodi K«Afc.»!r<»/iea*,  cum 
mcretricio  fuco  hand  cemere  eatttparand*un ,  infeliciter  adfeclauit  I O- 
ANNES  BARCLAIVS,  pueris idcisrco minime legendus, qui non- 
dum  aere  lauantur. 

§.  VI. 
'  Verutn  vt  ad  id ,  quod  causfe  caput  eft,  propiusac  Jpecialifa  confide- 
randum  deuenianjus,  ordinis  iam  poftuiat  ratio.  Quum  translatio  nihil 
aliud fit,  quam  clara  &  fidelis  expresfio  cogitationum  alicuius  auctoris  in 
discrepante  ab  ea,  qua  ipfemet  vfus  eft,  lingua ;  recte  omnino  ac  pnecla- 
re  A  B  B  A  S  in  Gallia  haud  incelebris  DEBELLEGARDEf*)  duas 
elegantis  ac  pulchrae  translationis  conftituit  partes,qux  claritatis  ac  fide- 
litatis  nomine  ab  eodem  infigniuntur.  Et  C  L  A  R I T  A  S  quidem,  ex 
ciusdem fententia,  cafiitateftili,  diciionis  elegantia ,  et  deled  n verborum 
propriorum atque fignirkantium.abfoluirur.  Ad  FIDELITATEM 
vero  requirit  ille  expresfionem/acikm  et  ad&quatam,  non  vero  contort  am 
eoaciamque.vt  et  dicendi  genus  ipli  quidem  mutoi  i  quum  maxime  conueni- 
ens,  ita,  vt  ipfum  fua  lingua  loqui  cxiftimes.  Haec  quum  a  nemine  in  du- 
bium  hire  vocentur,  et  in  ea,  quam  hadienus  commendauimns,  verfioae 
occurrant,  fatendum  omnino  erit,  nihil  ei  ad  veram  ac  germanam  deesfc 
pulchritudinem.  Quid  quod  perfpicuitatis  Qtfiielitatis  potisfimam  ra- 
tionem  fe  duxisfe  in  pram  is/a  ^EDVARDVM  Angli&  regem  dedica- 
tione  difertisfimis  verbis  ipfemet  confiteturCA  ST  E  LL I  O.  Atqu» 
ex  hoc  vnico  fine  ac  fcopo  huius  romanae  vetuftatis  peritisfimi  facrarum 
pandectarum  enarratoris  penfare  decet  laborem. 

§.  VII. 
Itaque  caftcllionea  verfio  pulchr  a  dic'i  prz/»«wmereturobringuIare, 
quod  in  eo  potisfimum  eiucet  C  L  A  R I  TAT  I  S  ac  perfpicuitatis  orna- 
nientum  :  qua  quidem  de  re  ,  haud  fcio ,  an  quis  vmquam  dubitauerir. 
Necesfe  ergo  fuit,  vt  et  P  V  R  A  E  cafbeque,  et  ELEGANT  I  latinitati 
roolefte  fedulam  nauaret  operarn.  Iam  vero  in  aurea  aetate,  qux  feiicis- 
Iimo  iam  olim  fidere  exorta,  in  caelum  latinam  linguam  extnlit ,  primas 
fert,  et  quidem  merito  fuo,  M.  T  C  I C  E  R  O.  Verisfimum  enim  eft  FA- 
B 1 1  Q_V  INC  T  ILIA  N  I,  quo  nemo  curatius  pariter,  atque  orna- 
tius  dicendi  pneceptatraditlit,  elogium  :  ille  fe  profecis/e  /tint ,  cut  C  I- 
C  E  R  O  <valde  placebit.  ( /)  Sed  et  alios  eiusdem  aetatis  fcriptores,nihil 
elegantia  CICERONI  cedentes,  atque  pnra  oratione  ita  fuaues.vt  la- 
tine  loqui psenefoli  videantur,  inconfiliumaduocauit.  Quade  re  ipfa 
quidem  infpeeHo  neminem  non  dubitare  vetabit.  Quum  nimirum  vi- 
deret  vir  ingenuus,mufas  in  omni  difciplinarum  genere  latine  loqui,  vi- 
res ingenii  fui  experiri  voluit,  num  et  facram  fcripturam,  negligentiore 

ad. 


(it)  Reflexions fur  I'  Elegance  tt  la  Fo/iteffe  du /lilt, pag  4.15. /qq.  Hie  quidem  po- 
litiffimi  ingenii  virgallicanasmodo  transUtione?  ob  oculas  habuit ,  verum  iftas 
prxcepcioncs  tunc  ciusmodi,  vt  «ciaaliis  Unguis  in  fucciua  ec  faflgumjHB  haui 
incommode  conueicantur. 

(  /)  I>iJ1iint.  orator,  lib,  K.  c.  I. 


IN  VERSIONS  S.  CODICIS  CASTELLIONIS.     ij 


adhuc,  ethorridioreftiloinlatinumfermonemconuerfam,  noua,  nee 
dum  vfitata  munditie  ct  elegantia  expresfam  exhibere  posfet.  Eo  itaque 
animo  ,  in  primisque  ftudiofam  iuuentutem  ad  fan&iora  V  T  R I V  S- 
Q_V E  FOEDERIS  vitaia-faxta. diiigentius euoluenda ,  carta  ornata. 
que  dicendi  ratione  inuitaturus ,  nouam  fuam  interpretationem  Genc- 
uae anno  CIO  ID  XLii  inchoatam, confequentidemunianno  CioiDL 
ad  aufpicatisfinuim  perduxiH  finem ,  eidenique  adeo  elaborandae  nouem 
ipfos  annos  fumma  anitni,  eaque  continua  alacritate  impendit.  At  piuni 
hocce  confilium  viri  rapuerunt  in  contrariaru  partem  abtre&atores. 
Perperam  vtique.  Cur  enim  aliSi  comti,  hie  incomti,  alibi  politi,  hicpolln- 
ti :  alibi  Cicerones,  hiefcoti  et  barbari  erimus  i  Cur  cetera  artes  human*,  et 
prof  ana  nitefcere,  folavero  fcripturahorrefcere  debet  i  adpofite  pronun- 
tiatLAVRENTIVS  HVMFREDVS,  Magnx quondam Britan- 
ni<e  clarisrinmm  lumen.  Veneres  igitur,  cc  caftitatem,  tamquam  fcopum 
vnictimacvltimum.confeclaturus  CASTELLIO,  non  poterat  non 
a barbarifmis  etfolceci/mis,  vitiis  orationis hand  temere  excufandis ,  pro 
virili  parte  abstinere,  vocumque  adeo  ecclefiafticarum,  hoc  eft,  a  patribus 
ccclefiae  occidentalis,  et  maxime  ab  INTER  PRETE  illo  fcripturarum 
latino,  quern  vvlgatvm  vocari  moris  eft ,  in  latinitatem  inuecla- 
rum,  eierare  vfuni.  Quum  enim  ifbetanturu  non  onines  elegantiore 
ftilo  aeque  commode  posiint  exprimi :  non  video,cur  ftudio  barbarifmo» 
veoari  debuerit. 

§.  VIII. 
At,inquis,hac  ratione  nemo  a  ft  Hi  ethnic'ifmo  abfoluere  coterit  C  A- 
STELLIONEM,  isque,  quum  CICERONI  ANO  R  VM  auxe- 
ritfamiliam,  ciceroni anam  nobis  exhibuisfe  /crip tnram  iure  cenfetur. 
Itaquidemdeeoiudicat  CASP.  S AG1TTARIV  S.  (m)  Enimve- 
roerrastotocxlo:  ego  refpondeo.  Nusquameniminnoftro  caftse  la- 
tinitatis  fcriptore,  qui  facrum  codicem  romana  ciuitate  donare  conatus 
eft,etfi  diu  id  faxum  volui.neque  in  prima  editione,  anno  C I D  I C  L I  Ba- 
(ileae, impenfis  10.  OPORINI  euulgata,  neque in  ceteris,  reperire 
potui  voces  e  facris  profani  >  arcesfitas,etabeodemad  facrofandras  reli- 
gionis  chriftianae  caerimonias  atque  myileria  temere  adcommodata';.  Id 
quodprjccipuefecisfeperhibentur  illi,  qui  feCICERONIANOS 
vocari voluerunt,  LONGOLIVS,  BEMBVS,  SADOLETVS, 
aliique,  contra  quos  ciceronianum  fuum  conferipfit  E  R  A  S  M  V  S  ,  viti- 
orum,  quae  in  ftilo  committuntur,  acerrimus  cenfor.  Hi  enim ,  quum 
grande  nefas  admitti  fibi  perfuaderent  ipfi ,  ft  vllo  vterentur  vocabulo, 
quod  ciceronianum  non  ellet,  Btx^uteov ,  heroa ,  quafi  ex  femisfe  D  E- 
V  M,  ct  ex  femisfe  hominem,baptifmum  porro  aquas  luftrales ,  et  facram 
tanam  denique  fanciifenm crustulum adpellare non  dubitauerunt.  Ci- 
tamus  IVLIVMCAES.  SCALIGERVM,  locupletisfimumeius 
rei  teftem.  (n)  Neque  interpres  nofter,  vt  iam  QV  INCTILIANl 
tempore  multi,  fe  exiftimauit  illam  CI  CER  ON  IS  vbertatem  ad- 
fecutum,  a  plerisque  periodis illam inCICERONIS operibus nimis 

fre- 

{m)  DeleBioneetimitnt.  C.icerou.p.fff.  fcq.  vbierrauit  vir  do&us,  quodnoftrnm 
huncce  CAST ALlONEM  voter  IOiEPHVM,  qui  quidem  ob  alia  ingenii 
mantmsnta  baud  incelcbre  nomen  reculit.  Fertasfe  id  indicie eft,  eum  alitfnis 
vidisfeocu'is. 

{p)  feit.VL  pag.  $vo. 


N?       DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 


frequentatam claufulam,  ESSE   videatvr,  adiungeret. (o)     Non 
is  voces,  vfu  licet  nondum  probatas  exploratasque  fatis ,    tamquam  C I- 
C  E  R  O  N 1  S  proprias,  infano  eiusdem  amore  du&us.adhibuit,  exemplo 
PETRI  BEMBI,  qui  multisfimus  ineonfideratatemeritatedixerar. 
Verum  in  epifi.  ad  Attic .  XI,  2.  non  legendum  esfe  ex  multisfimis ,  fed  ex 
multis  meii  miferiis,  expends  codicibus  MSC.  deinceps  adparuit.     Deri- 
dendurafepropinauitMELCHIOR  INCHOZERVS,   loiolita, 
dum  caeleftis  patriae  ciues  non  alia,  quam  latina  lingua;fermones  habitu- 
rosesfeputauit.  (p)     Itahunc  prae  Helena  fua  cetera  fordebant  omnia. 
Arque  hxc  funt  fuperftitiofaelatinitads  confe&atorum  exempla,  quae 
non  alio,  nil!  hoc,  recitauimus  confdio,  vt  interpretem ,  in  cuius  latina 
bibliorum  verfione  id,  quodpulchrum  eft,  iam  admirannir,  abifta,  e6 
alia  haud  disfimili,  latinitatis  fuperftitione  vindicaremus.  Adderem  plu- 
ra,  nifi  fponte  fua  haec  nemini  non  fuccurrerent ,  atque  fi  fas  esfet  in  re 
omnibus  nota  otio  abuti.      Nondum  vero  is,  qui  genius  pro  angelo ,  fa- 
num  pro  templo,  lauare  et  lauacrum  pro  baptizare  et  baptifmus ,  tar  tar  us 
Cue  orcus  pro  inferno,  aut  denique  collegium  pro  fynagoga.  ponit,  idcirco 
fiili  £/£#/'«/?»;  accufandus  eft.     Hodieenimrrf/?/?/*  et  infernalis  aut  in- 
fernus  genius  pro  bono  maloque  angelo ,  item  facro  lauacro  abluere  loco 
baptizare,  praeeunte  FAVLLO,  iq,  nemopaulloaequior  latinx  cafti- 
tatisaeftimatordicere  veretur       Quod  R  vero  fanum,  proptereaquoi 
sedem  profano  deorum  cultui  deftinatam  fignificat,  prorfus  abiiciendum. 
foret,  etiarn  templum,  quod  noftra  quidem  state  vfitatius  eft ,  eadem  de 
causfaanemine  vfurpari  deberet.    Nam  quum  ethicce  vox  tota  deo- 
rum cultui  deuota,  et  plena  fuperftitione  fit,  ideo  earn  antiqui  olim  chri- 
ftiani  deteftabantur.et  diuinis  ccetibus  deftinatas  aedes  ecclefias  potius,^/*- 
jilicas,  nee  non  facraria  D  E  I  adpellare  malebant ;   v*  prasclare  obferua- 
uit  B  E  R  N  E  G  G  E  R  V  S.  (r)  Ac  rxgrxpusx? ,  in  tart  arum  detrufit,  ipfe- 
metdiuinus  PETRVS  dixit,  (s)    Attamen  varietatisergo  ,  ecclefia- 
fticas  voces,  angelus,  fynagoga ,  fides ,  baptifmus,  bapuzare,  perfaepe  ad- 
hibuit  C  AS  TELLI  0,    maximein  poftremacaftigatione,   ad  cuius1 
praefcriptum  et  nos  hanc  ipfam  editioncm  noftram  formis  defcriben- 
dam  cui-auimus.       Vid.  e.  c.  loann.  XII,  2.9. 42.  Marc.  X,  39.  >  2.  loan.  I, 
2.5.  26. 28.31.  33.    Mihiigiturhaudvmquam  perfuaderi  poterit,  voces 
in  medium  adlatas,  eiusdemque  generis  alias,  quum  ethnicifmum  redole- 
ant,  non  esfe  vfurpandas,  fed  vtar  hie  Temper  meo  iure,  vetusque  illud 
NON  LIQ^VET  pronuntiabo.       Etenim  quemuis  etiam  atque  etiam 
commonefaciendumesfeduco,vtfecum  reputetpau!Iocuratius,cauteet 
cum  cura  discernendas  esfe  voces  i!las,quibus  idea  ethnicifmi  ita  esfentia- 
lis  eft.vtfepararihaudquaquamposfit  abiis,  quibus  ea  tan  turn  acciden' 
taliter  adhxret,atque  ab  his  diuelli  optime  poteft.  Nullam  ego  prxgnan- 
tem  video  causfam ,  cur  ab  hisce  fefe  abstinere  in  chriftianum  cadat  fcri- 
ptorem.     Ita  funt  nonnulli,  qui  vocis  mjfierium,  a  uvhv  vel  [ivti£ou  de- 
riuandae,  natales  a  facris  deorum,  fpeciatim  eleufiniis,  repetunt :  quum 

id 


(e)  Infiitut  orat  X,  2. 

\j>)  In  biftoria  Jkera  latinUoth,  lib.  V.  cap.  II.    Prodiit  et  Monacbii  eta  ix  xxxviu  | 

in  forma,  quam  vocant,  cciana. 
{9)  l.f>bef:v,z6.   TitAlUj, 
(r)  In  idolo  iauntaae,  fag.  34.  ftq+ 
(/)U.£^.11,4, 


IN  VERSIONE  S,CODICIS  CASTELLIONIS.     17 

id  non  efTe  infolens  adferant,  vt  vocabula  a  cxrimoniis  et  gentium  pro- 
fanarum  confuetudinibus  ad  res  diuina  fenfu  innocenti  et  purisfimo  ex- 
primendas  transferantur.  Er ant  au tern  myfteria ,  facra  arcana  etfeclu- 
faCERERIS  apud  Eleufinem,  notisfimum  in  Attica  pagum  fiue  oppi- 
dum,  vbi,qucea  my  fits  in  facris  hisce  peragebantur ,  fummoac  religiofo 
filentio  occultabantur  omnia.  Qiiaderepluribus  verbis  erudite  disfe- 
ritlSAACVS  CAS  A  V  BON  VS.  0)  Nee  minus  in  hominum,  qui 
iimulacravenerabantur  ,  monimentis  facrofanffas  eas  res  atque  perfo- 
nas  dici,  quas  violare,  ob  legem  a  populo  latam,  nefas  erat,  nemo  eft,nifi 
in  his  litteris  prorfus  hofpes,  qui  ignoret.  u)  Et  tamen  D  E  V  M  jacro- 
J}«z<?#j»vocarenondubitamus,  probe  gnari,  genuinamipfuincolendi 
rationeni  non  ab  human  o,  fed  ab  eius  foliuspendere  arbitrio.  Contra 
vero  eaabalterius  clasfis  vocabulis,  tamquam  noxiis  figuris ,  vt  vocat 
AVGVSTINVS,  iure  meritoque  abstinendum  homini,  qui  in 
CHRISTI  alumnis  nomen  profitetur  fuum,  nifi  data  veluti  opera 
fro/anus  videri  velit.  (v)    Quare  frigidisfimum omnino  eft,  omnem 

b  quafi 

(/)  £*«•«'/.  XVI.  adu.BARONlVMa.XLU.  Add.  BARN.  BRl66GNiVi>,  lib. I. 
formul. 

(«)  Vid.  Neue  Actrrti  pbilo(ogica,part.  Vll.f .  \6%.feqti. 

(v)  Isanimidiisamici  haud  efFogitfufpicionem,  qui  voces  adhibetfolius  religion" 
numinum  cultus  proprias»  et  ei  velut  adfixas  atque  adligatas,  hoc  eft,  quibus  dog- 
mata ad  fuperftitiofamlimulaciorumvenerationernvw/repertinentiaexprimun* 
tur  :  quoin  numero ill* poeticaesVixAijij-ei?,  acformulae  iurandihabendje  funr. 
]n  his  enim'ipfo  principalis  idea  prufana  eft,  eamque  nb  causfam  fieri  non  poteft» 
vtfanioraliquis  vfus,  fecunda  vcritate ,  iis  adaptetur.  Quodn"  vero  in  vocabu- 
lis quibusdamlatinis  idea  tantummodo  acces/bria  i\t  pro  fan  a ,  huius  quidem  in 
locum notio  d»r//?/.i«<i  omni  fine  negotio  fufficitur.  Philolophi  iuniores  Plato- 
nic! ,  qui  P.  C  N.  aliquo  numero  fuerunr,  hanc  intellexerunt  rem.  Hi 
ecenim fuas  de rebus  religion's  cogitationes  ita  exprimebant,  vt  antiquas  loquen- 
di  formulas  paeneexuisfe^iderentur.  '.  ontravero  ea  e  diuinis  noui  foederis 
fcriptoribuj  multa  mutua  fumere  vocabula  nulli  dubita'.<anr.  Telle?  uro  , 
PLOTINVM,  HIEROCLEM,  IAMBLICHVM, 
SIMPLICIVM,  AMMONIVM,  PORPHYRIVM, 
er  alios,  in  quibus  nomina  a  chriftianis  fumta  ,  avxnaivustg ,  (pur^.^og,  -recXtyyt- 
vxriu ,  &vctitc(ivu?ic,  et  alia  lexcenta,  haud  raro  inueniuncur.  Nihil  hac  etiam  tri- 
tiusefl in illis formula,  qua  fan&i  Dei  dues  et  co'niyeii  Domini  templa  et/edet 
Dei  vocantur.  Anne  vero  quumh*  dktiones  apud  genres  a  CHRISTI  facris  .ilie- 
nas  inualuisfent ,  antiqui  ciuitacis  chriftianae  conditores  earum  ftbi  interdixerunt 
vfum*  Au&ores  graeei  et  latini,  quotquot  ante  natum  i.eruatorem  farnam  libi 
aliquam  peperere,  vore  Saifiavpromikue  bonasecmalas  naturas>medii  cuius- 
«hmDeum  inter  et  homines  generis,  delignabant.  Ncminem  hocpraeterit,  cui 
vel  vnusdiuinus  PLATO  lettus  eft.  Quum  vero,  qui  a  CHRISTO  erant,niahnn 
impurumque  fpiritum  eoindicarent  nomine,  hanc  eamdem  voci  poteftatem  fub- 
iiciebantaduerfarii  Hoc,praeter  ORlGENEM, 'lib.  V  .  C.C.e//iim,p.2^.  AV- 
GVSTlNVS.de  C.  D.  lib.  Villi. e.  Mill./»,  «yj.  etc  Willi./».  178  Opp.  edit.  ord. 
S.Bened.  difertisteftatur  verbis.  Scilicet  CHRLSTI  amici  eas,  quasamagiftro 
fuo,  eiusdemqueoratoribus  ,  didicerant,  riotiones  reales  tim  habueruhtrancre, 
nihil  vt  fan&ius.  Diis  autem  deuoti,  etli  ac  cesforias  reciperent ,  fuas  tamen  pro- 
prias, quae  ad  rem  ipfam  pertinent,  idcirco  ha  ud  exuerunt  anim  1  fpeiies.  Religio 
per  feipfa  quidem  a  Deo  patefa&a  eft,  vfus  awtem  vocum  religiofarum,  quum  a 
factnfancYis  Unguis  discesferim,ab  arbitrio  pe'ndet  hominum,  lermoile  Vel  patrio, 
vel  alio,  vtentium,  fed  ita  pendet,  vt  nee  rtanMuerfum  vnguem,  quod  aiunt,  a  dir 
«ina  fanosum  verborum  recedant  prxfcripti<»tie.  Pofita  hxeprtneipia  nullum 
non  eleganti*  latinitatis  cultorem  eiudient ,  q  uem  ad  modum  caeleftis  difciplins 
caftitatemsr  latins  liDfuxnicoramac  munditiiem  coniungare  cenueniac(  cuius 

me- 


IS       DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 


quafi  venari  occafionera  inuocandi  in  anxilium  et  crepandi ,  qui  hodier- 
norum  poefarum  mos  eft,  IOVEM,  VVLCANVM,  IVNO- 
NEM,  MERCVRIVM,  NEPTVNVM„rCASTOREM  at- 
que  POLLVCEM.  Ac  nemo,  opinor,fanusadprobabitillasiuran- 
di  formulas,  mecaftor ,  mehercle,  sdepol,  medius  fidius ,  a  quibus  ta« 
men  non  abstinuerunt  MANVTIVS,  BEMBVS,  aliique  viri  ce- 
teroquin  doctisfiini,  contra  quos  iam  olim  anno  C 1 3  I D  C  L  X  V  erudite 
disputauit  IACOBVS  THOMASIVS.  (x)  Non  ignoro,  reperi. 
ri  etiam  eiusmodiphrafes,  coniinimi  velut  confenfione  in  romanam  ci- 
uitatemadfeitas,  multihodie,  qui  cuhioremamant  dictionem,  in  de- 
liciis  habent,  nee  quas  condenmare  audebunt :  vt  dquo  Ioueiudicare,  in- 
■nit a, aut  repugnante ,  pingniCeu  eras/a  Minerua,  fuo  item  Marte  aliquid 
facere,  et  alias  eiusdem  generis.  His  Ci  litem  ea  de  re  mouebis  aliquam, 
hoc  te  refponfi  laturum  equidem  coniicio,  n6n  tffa  hie  mimina,  fed  vires 
nature  quasdam,defignari.  Hoc  nimirum  fibi  dari  poftuIabunt,hastropi- 
cas  Iocutiones  conftanti  vfu  vclut  in  nomina  paeneadpellatiua  transiisfe, 
et,  Aaiio  Ioue  idem  velle  fibi ,  ac,  &quo  animo ,  &qua  ittdicii  virtute,  et  in- 
uita  Minerua  idem  esfc,  quodrepugnantect  aduerfante  natura,  et  [ho 
aliquid  Marte  facere ,  nil  declarare  aliud ,  quam  propriis  viribus,  nullius 
adminieulis ;  quern  ad  modum  ipfe  CICERO  hanc  exponit  locutio- 
nem,  lib.  III.  Ojjic.  c.  VII.  Ego  vero  cum  doftis  earum  dicendi  rationum 
patronis  anceps  ingenii  certamen  nunc  nolo  adirc:  hoc  autem  vnum  non 
posfum  non  monere,  in  theologicis  frriptis  locum  illis  baud  temere  dan- 
dum,nequeh\iic,Ieuem  lapidem  iurare.His  ergoiacHsfundamentis,adin- 
terpretem  noftrum  reuertimur.  Vfurpauit  ille  voces  deorum  cultoribus 
vfitatas ;  efto :  nam  ipfa  lingua  latina  horum,erat  vfui  olim  deftinata  :  ad- 
hibnit  locutiones,quibus  profana  ethnicifnii  idea  accident alis  eft;  conce- 
do:at  eumdem  idcirco  cuiusdam  fiiperflitiofifiiliethnicifmi  reum  iureper- 
agi  posfe,  id  vero  nego  ac  pernego.  Nee  tamen  me  tibi  repugnantem  ha- 
bebis,fi  eius  verCionem  fcripturam  vocaueris  ciceronianam.  Etenim  iftam 
magno,  eoque  meritisfinio,  exornabis  elogio,quoniam  ciceroniani  ftili 
imitatio  vtramque  in  ea  paginam  facit.  Dicunt,olim  difertisfimum  Hip- 
ponenfium  praefulem,  AVGVSTINVM,  quum ,  abiuratis  mani- 
chaeifmi  nugamentis,  ad  Chrifti  difciplinam  accesfisfet,  CICERONIS 
etiam  voluminumleclionefefeabdicasfe,  atquedixisfe  :  HIC  1ESVM 
NON  INVENIO.  Hodie  vero  chriftianus  elegantioris  dicendi  ra- 
tionis ,  quam  princeps  ille  romanae  eloquently  expresfit,  candidatus  fibi 
vtique,  curgratuletur,  habet,  quodcamdemexipfiusfcripturae  facrae, 
cuius  vnicum  cmnov  cy.o7titic«TUTov  IESVM  CHRISTVM  reuere- 
rnur,  indefesfa  le&ione  fimul  familiarem  fibi  reddere  posfit ,  atque  adeo 
de  vna  quafi  fidelia  duo  dealbare  parictes. 

§.    IX. 
OCTAVIANVS  quidem  DE  TVFO,  S.I.  neapoliranus,  (y) 

CA- 

meritovfumiiudiofisiiine  conferuant  litterari,  atque  ad  vltimam  pofreritatem 
propagatum  cunt.  Vt  enim  olim  grtca  lingua  erat  litttratorum  communis  :  Sic 
bodit  t\itina  e$  ertiditionis  omni  t  ptr  ovmem  Europam  vthiciilttm,  ejl  totius  orbis  litte- 
rati vinculum ,  eft  communis;  quafi  per  hclicontas  prouincias  Mercurius ,  verba 
funt  prxclara  accuraraquc  i.'omemplanone  dignistima  viri  hoUiaiurami ,  C  A. 
HEVM  ANNI ,  in  Confpttl  n  reip.  litferar.  cap.  1111. ^.49. 

(#1  Dtjfkrt.  deftUi  etbnicifeno  circa  iurandi  aduerb'm  fugitndo» 

(>}  Copmomr,  inE.ccltfiaJiis.fi/ 1,  y,  k,  edit,  ctlou,  w  «  xxxi. 


IN  VERSIONE  S.  CODICIS  CASTELLIONIS.    19 


3ASTELLIONEM  femipaganum  et  femigentilem  interpret  em  in- 
er  alia  proptercavocat,  quod  DEVM  lonem  et  armipotentem,Israe- 
'em  vero  auguftum  adpellet,animaduertente  THOMA  CRENI  0/z) 
^erumdic,  meciimquopisnorecerres,  CASTELLIONEM  nus- 
mam  adeo  profano  nomine  DEVM  adpellitasfe  TRINVNVM* 
[  ta  cnim  ipfe :  quod autem,'mqmt,  DEI  nomen  I O  V  A  Hebr&orum  vfur- 
iatiimus ,  quod  nullum  DEI  proprium  nomen  latine  exftat,  ni ft  forte  I V- 
PITER,  fed  id,  i't  pcUutum,  omittamus,  id  etfi principio  i-idebitur  fcr- 
tasfe  durius,  tamen  vjit  moRefcet :  et  quod  infiietum  aures  radet ,  idem  vfi~ 
\atum  demulcebit.  (W)  Interim  din  re  incertacouie&une  locus  relin- 
juitur,  monachusquadratamifcuisferotundis,  atque  10  V  AM  idem, 
niod  I O  V  E  M  ,  denotare,  fibi  perfuafisfe,  mini  quidem  videtur.  At- 
jue  hoc  modo  artem  non  habere  oforem,  nifi  ignorantem,  vel  huius  ex- 
miplo  condifcere  licet.  Fortasfe  et  is  hand  aequo  tulit  animo,  quod  C  A- 
5  T  E  L  L I O  vulgatamverfionem,  a  romance  fedis  praefule  authenticam 
am  dudum  declaratain,  de  folio  deturbare  fuo  fuit  aufus.  Si  quis  vero 
rausfam  reliquarum  adpellaticnum  a  me  quxrat ,  ei  vt  fatisfaciam,  non 
ideo mihi  laborandum  erit.  Qnod cnim  D  E  V  M bellipotentem.i.  Sam. 
[,3.  aiit  atmipotenlem ,  ler em.  XXXI,  23.35.  vocat,  in  eo  quidem  ipfos 
nfiv  T&dp&t  auftores  fibiprxeuntes  habet.  Namque  nomen  diuinum 
iff'  Ge».XVII,3.  a  radice  chaldaeo  fyriaca  n*U2  deriuatum, nihil  aliud, 
juam  devm  iacvl  ATOREM  fignificat:  fi  quidem  et  lob.  VI,  4. 
ffW  "•*»■  SCHADDAI  iaculatoris  et  armipotentis  DEI  nonindiferte 
rommemorantur.  Add.  Pfalm.  XXIIII,  8.  Anne  vero  piaculum  eft,  po- 
juluni  israeliticum^«f«/?*  nomine  nuncupare?  Erat  olim  facrum  ,  et 
/enerationis  plenum  AVGVSTI  nomen  apud  S.  P.  Q^  R.  idemque, 
nuim  poft  conditum  Romx  imperium,fuerit  fummum  Temper,  et  in  ter- 
rarum  orbe  maximum ,  fie  omnia  quae  ab  A  V  G  V  S  T  O  conftituta  et 
idquifita  funt,  quxque  ad  eum  quodammodo  pertinent ;  aut  pertinentis 
Lure  posfidenturac  vindicantur,  omnino  referri  debent  inter  res  fr.cras, 
it  vfu  iuris  etiam  facrA  adpellantur.  Sacrx  leges,  facra  domus.facra  ve- 
ftis,  facrum  patrimonium.facrumue  ftabulum,pasfim  dicuntur,et  omnia 
in  AVGVSTI  familiam adfeita,  hac adpellatione continentur, atque 
hoc  hire  cenfentur.  Idcirco  XIPHILINVS:  jpA»t*  «entimo- 
r  A  T  A  ych  I E  P  SI  T  A  T  A  avyarx  7t?oexyo?evsTUi.  (bb  Euincit  ex  per- 
uetuftis  infcriptionibus,hiftoricis,nummis,marmoribus  et  ftatuis,hanc- 
cerem,  virfummus,  qui  de  titulo  AVGVSTI  feparatam  disfertatio- 
nem,  CiD  idC  xcvi  Vitembergx  habuit,  CONR.  SAMVEL 
SCHVRZFLEISCHIVS.  Qiium  ergo  ethnici  fnos  haberent  AV- 
G  V  S  T  O  S ,  quid  mirum  ,  quod  et  israelitica  gens  fuum  vnura  reueri- 
ta  fit  auguftisfimum  DEVM,  totius,  quacumquepatet, orbis terrarum 
imperatorem?  HincdumDEVM  h*rw*  ump  adpellatES  A I  AS,  'cc) 
eum  titulum,quo  nullus  eftneque  fanclior,  neque  infignior  ,  neque  ex- 
celfior,  nequevenerationemaior,  apte  reddidit  prxfentis  verfionis  au- 
ftor  AVGVSTVM  ISRAELITICVM,  cuius  angufiale  cahun 

b  2  eft. 


(z)  Anbnaduerf.ph'ilohg. et biflor. part. VW.p.io?. 

Ian)  hi  prgf,it.  dialogis  /«is  promt ffa.    Add.  El VSD.  ad  Qmef  II,  4..  ainotatients. 

{bb)  ExDioncfuo./tf.LlH. 

Ui)  caf.  XXIX,  19. 


ao       DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 


eft.  Diuinus  igitur  populus  quo  minus  dicatur  augufius,  nihil  quod  ob- 
ftet,  ego  quidem  video.  Idcircoetiam  augufiisfimum  titulum  B^TIM, 
quo  Pfalm.XVl,!.  AVGVSTI  DEI  infigniuntur  fandi  filii,  ad 
Ffalm.\lll,z.  vbi  D  E  IPSO  DF  O  occurrit  idem,  perquam  fignifi- 
canrer  interpretantur  B  A  T  A  V I :  doorlucbtigh ,  groottneKhtigh)  over* 
treflick,  geweldigh,  wiid-vermaert. 

§.  X. 
Noua  vero,  inftas,  et  inufitata  funt  vocabula,  notu  ac  inufttat*  phrafes, 
et  in  ecclelia  adhuc  inauditce,  quae  in  theologiam  hac  rarione  inuehuntur, 
v.  g.  genius  pro  angelus,  lauare  et  lotto  pro  baptizare  et  baptifmus ,  confi- 
dent ia  pro  fides  ,  fequefier  loco  vocis  mediator ,  I.  Tim.  II,  5.  res  public* 
pro  ecclefia,  ciuitatis  chriftian*  principes  pro  doBoribtis  ecclefia.  Ita  qui- 
dem vir  in  graecis  litteris  praecipuus,  qui  caftellioneae  verfionis  caftigan- 
dae  occafionem  haud  temere  vllam  e  manibus  elabi  patifur  E  R  A  S  M  V  S 
SCHMIDIVS.  {dd)  At  enimuero  fibi  verba  dedit  vir  ceteroquin 
do&isfimus, quod parum penfitauit ,  CASTELLIONEM  non  po- 
tuisfe  fa  cere  aliter,  propofitae  feme!  proprietatis  romanas ,  pro  eo  ac  de- 
buit,  exfoluturum  fidcm.  Interim  is  numquam  negauit,  theologis  fas 
esfe,concesfis  verbis  vti :  quin  immo  ipfemet  theologorum  verbis.vt  fu- 
pra  monuimus,  perfxpe  vtitur,  et  quiuis  adeo,  ipfo  fecundisfimo,  hoc  fe- 
ccrit.  Sedquemadmodumilludconcedendumputauit :  fichoc.quod  fe- 
cit, non  nefas  esfe  duxit.  Quid  enim,  quaefo,  intereft,  quo  verbo  res  di- 
catur, dum  fit  eadem  ?  nifi  quod  imperiti  peregrinis  verbis  facilius  deci- 
piuntur ,  et  parum  Iatinis  magis  offenduntur  ciceronianae  venuftati  ad- 
fuetae  aures ,  quarum  fuperbisfimum  eft  indicium ,  CICERONE  au- 
clore.  Sed  euoluantur,  quae  de  fe  ipfe  fatetur  audror  in  defenfione  N.  T. 
contra  T  H.  B  E  Z  A  M  lec~hi  dignisfima.  Verum  haec  cuicuimodi  funt, 
id  tantum  ex  diclis  confequi  debet,  puriores  voces  latinas,in  cattellionea 
verfione  occurrentes,  dummodo  ry  zkotvxugh  tw  vyiextvevrcov  hbym  non 
refragentur,  per  fe  ipfas  minime  dici  posfe  vitiofas,  neque  adeo  chriftia- 
nae,  quam  diuina  oracula  pandunt,  fapientiae  cultorem  ,  ftilum  dedecere 
cultumatqueemendatum.  Hincet  MI  NVCIV  S  FELIX  ,  LA- 
C  T  A  N  T I V  S  F I R  M I A 1 J  V  S ,  qui  feculo  1 1 1 1,  ineunte  floruit, 
et  chrifiiani  Ciceronis  iam  dudum  retulitnomen,  quum  indereligionis 
noftrae  principia  ac  myfteria  ftilo  elegantiore  exprimere  difcant,non  fine 
infigni  fru6tu  fanclioris  theologize  commendantur  alumnis.  Grauius 
^liquid  fcifcam  non  nouae  hae  voces  funt  omnes,  et  hodie  demum  in  fa- 
cram  ciiutatem  introdndhe.  Diu  eft  ,  quod  ipfi  antiqui  eius  conditores 
aliquas  in  facrofane~ram  receperunt  theologiam.  Qimm  iuniores  Pla- 
4onici,  vti multa fumferunt  a chriftianis  vocabula,  ita  etiam  fazeulo  III. 
nomen  «Vr^°c  ab  illis  mutuati  eflent,  et  naturis  illis,  quas  d&n.ones  ante- 
hac  vocauerant,  impofuisfent :  multum  in  hoc  eos  vfu  ipfimet  confirma- 
bant  chriftiani.  Hos  manu  non  triuit ,  qui  vocabulis  angelus  ac  genius 
camdem  ab  ipfis  notionem  etpoteftatem  fubieclam  esfe  ,  vocatindubi- 
lim.  lure  ac  merito  ita  facere  vidcbantur,  eo  quod  vox  per  fe  ipfa  vitio 
haud  laboraret.  In  hac  vero  vnarea  veritate  deficiebantaliqui,  quod 
autexiguo,aut  nulio,  daemones  philofophorumetangelos  in  facris  ora- 
culis  coramemoratos  interuallo  diftare  putabant.    Nam  fi  quis  ea ,  quae 

de 


(/14)  ad  /.  Tim.  VI,  so.  f.  Iitfy. 


IN  VERSIONE  S.  CODICIS  C ASTELLIONIS.     11 


degeniis  ac  d&monibus  fuis  philofophi,  qui  poft  Sertiatorem  natum  vixe- 
runt,  Platonici,  et  de  angelis  viri  tradunt  diuinitus  eruditi,  inter  fe,  par- 
tium  fepofito  ftudio,  contulerit,  is  hand  parum  inter  vtrosque  interesfe, 
fine  negotio  perfpiciet,  etiamfi  aliqna  coniungantur  fimilitudine.  Hoc 
igitur  oroni  vacat  dubitatione,  illos  verendos  homines ,  qua  valent  apud 
nos  au6toritate,  locum  aliquem  vocis  genius  pro  angelus  vfurpandae 
iam  pridem  fecisfe  Id  qnum  ita  fit,  non  nouum  verbum  in  faneliorem 
Domini  difciplinamauctor  latinas  transtulit  conuerfionis,  cuius  nunc 
causfx  vacamus  orandae.  Quin  etiam  hoe  fanclius  et  caftius,  vt  videtur, 
adhibuitille,  dumalienamatqueadfcitamabeofecreuit  ac  feiunxit  no- 
tionem,  nee  aliam,  nifidiuinis  vnicelitteriscontienientem,  eidemad- 
aptauit.  Ita  nee  Ixuare  nee  lotto  noua  ab  eo  rertmi  diuinarum  interpre- 
te  dicentur  vocabula,  cuius  memorise  &PaulIina  loca,  ad  §.  VIII.  exci- 
tata,  et  alia  fuccurrent,  quae  prifci  facrorum  antiftites,  de  baptifmo  verba 
facientes,  nobis  magna  fuppeditant  copia.  IVSTINVS  martyr,quera 
honoris  causfa  adpello,  de  hominibus  facro  ritu  abluendis ,  ita  loquitur : 
iv  tw  Z'hu.Tih.KTqo'j  now/Ton,  in  aqua  lauantur.  (ee)  Pertinet  hue  inpri- 
mis  diui  CYPRIANI,  qui  martyris  honeftatur  nomine,  epijloU 
LXVIIII,  (jf)  harum  locutionum  plena.  Celebris  in  his  exftat  quaeftio 
abeopropofita:  anhabendifint  Iegitimichriftiani,  eo  quod  aqua  falu~ 
tari non  lot't  fint,fed  perfufi?  In  errore  verfatur  alter  ille  E R  A  S M  V S, 
quod  nomen  fequefier  de  Seruatore  adhibitum  in  iis  numeret  verbis, quae 
in  theologia  noua  inauditaque  funt.  De  hoc  enim  TERTVLLIA- 
NVS,  Afer,  quilatinislittcrisreligionemfxculoiamiamP.  C.  N.  fe- 
cundo  prxclare  illuftrauit :  £/'r,inquit,  fequefier  Dei  atque  hominum.  (gg} 
Quod  et  Jatine  diclum  eft,  et  ad  rem  ipfam  adprime  quadrat.  Non  enim 
abfimili  fenCu  fequefter  pacts  LVCANO(^)  is  eft,  quern  vulgome- 
diatorem,  Gracci  vero  nidrv\v ,  vocant.  Nee  minus  Attilium  Regulum 
Romam  QaTth.a%\nzm\s£umpacis  fequeftrem  dixit  SI  LI  VS,  Italicus, 
eonful  Vrbis  anno  fatali  Neronis  Imp.  idemque  poeta  infignis.  («)  Sed 
res  verba  non  defiderat,  nee  plures  patronos,  quum  per  fe  ipfa  lo- 
quatur. 

§.    XI. 

'  Ad  omnem  igitur  euitandam  obfeuritatem,  atque  caftitatem  et  elegan* 
tiam  fermonis  conferuandam,  quum  cxa&isfima  etiam  idiotifmorum,ve], 
fimauis,  ISiap&rih  fine  proprietatum,  cuiusque  linguae  obferuatiorequi- 
ratur,  hoc  et  vel  maxime  ad  id,  quod  in  hacce  verfione  pulchrum  eft,  per- 
tinet, quod  in  ea  ebraifmos  etgr&crftnos ,  in  originalibus  quidem  Unguis 
obuios,  vteuitaret,  haudproletaria  elaborauit opera.  Eft  enim  iftud 
infigne  facrorum  intcrpretum  vitium ,  quod  ad  adfectationem  vsque  in 
fuis  verfionibusebraizent  atque  graecisfent.  Nequevero  CASTELr 
LIO  fuscepitaliquid, quod fupra vires esfet,  et fuccesfu careret.  Ete- 
nim  vtisin  latinaeculturam  linguae  adeo  pertinaciter  fefe  dederat,  vt 
ipfius  vernaculx  eum  fere  cepisfet  obliuiojquandoquidera  gallicana  ver- 

b  3  fio 

Ue)  in  Jpokg.l.pro  chrifiian.  §.LXXVMlp.  u6.e<iit.  IO.  ERN.  GRABII. 

iff)  p'^T-fedlt.  Amllelodami  cid  idcc  formis  defcriptae. 

igg)  De  refurrtS.  earn»,  cap.  LI.    Add.  A.  BVCHNER  VS,  ad  hymi.  PRVDEtf- 

Tl I  dc nata.lt  Do:itinl,  v,\6.p.iv. 
Ihb)  LUf.K.v.^jz. 
Vi)  Lib.  VI.  v.  347. 


ax      DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 

fio  ab  codem  confecta  fcarere  latinifmis  a  rerum  peritis  perhibetur :  (kk") 
ita  vtramquefacram  linguam,  graecaranimirum,  atque  ebraeam,  obin- 
credibile, quodaddiuinasin  primislittcras  confernnt,  adiumentumab 
ineunte  astatemiririce  amauit,  priuatimque  ftudiofe  coluit.  Turn  ve- 
ro  omnium  maxime ,  quantum  eraecarum  litterarum,  et  gentium  lectio, 
cum  iudicio  inftituta,  ad  caeleftium  oraculorum  fenfum  cruendum  mo- 
menti  habeat,  et  verfione,  et  adnotationihusfuisdeclarauit  aueior.  (//) 
VeteriscerteGraeeiaefcriptores,  ARISTOPHANEM,  THVCY- 
DIDEM,  LVCIANVM,  AELI  AN  VM,  ceterosquediurnano- 
£hirnaque  vcrfauerat  manu.  Atque  hinc  omnesgraecae  linguae  3<«aI*tb£ 
iiue  feriaonis  varietates,  quibus  diuiniore  fpiritu  aJllati  gentium  docto- 
res  in  documentisfuis  fanctislimis  vfi  funt,  atticam  nimirum  ,  ionic  am, 
dor  team,  et  cuius  cum  b&otica  fumma  eft  cognatio,  aot'icam,  optime  tenuit 
perfpeclas.  Idcircoetiam  hand  paucos  annos  fuam  interprctationem 
ante,  quam  euulgaret,  domi  fuppresfit,  trurinauit ,  expendit ,  elimauit. 
Graecasicemetebraicas  cz^^i  cum  probatisfimis  veteris  Latii  auctori- 
bus  diligenrisfime  coniunxit,  vt  proprietatem  Temper  et  vbiuis  quam  ad- 
pofitisfime  planam  explicatamque  daref  Ex  inniimerisf.v<vw^//*no3 
pauca  dumtaxat  delibabimus.  Ita  Ezech.  XX,  i.  occurrit  phrafis  ex  ebraea 
antiquitate  petita:  V  NttO  t oiler e  manum.  Hanc  C  A  S  TE  L  L  I  O 
lion  infeite  promitteve  vertit,  addita  in  notis  ratione  :  quoniam  is  in  adjir- 
tnando  et  prornittendomos  erctt.  Qu&  figura  in  verbo  promittere  non  ab~ 
horret :  eft  enim  promittere ,  porro  aut  alte  mittcre.  Etquiapromisfioyitt 
lidetur  ,  manibus  poliiccb.tntur  homines ,  inualuit  vfus  ,  lit  promittere 
fnanus,dcinde«detracio'uocabHlo  ,  promittere  dicerent  pro  poUiceri.  Hac, 
pergir,  ecdico,  'Vt animxduert  %ntur  linguannn  nature,  neue  quis  offen- 
datur ,  Jt  latine  loquens ,  multa  peregrina  ad  Latinorum  confuetudmem 
tradueo.  Mattb.  VII L  12.  ol  viol  rfc  (3*ff/A«««  reddidit  noWw  filii  re- 
gii.  Euoluantur  porro,  idque  cum  eura  .  Gen.  V,  24.  VIZI,  3-8.9.11.21. 
JXy  l.  Ezeeh  X  VI,  53.  MaUch.Iy%.  et  fexcentaaiia.  in  omnibus  fere 
Jineis  occuirentia. 

§.  XII. 
lamadaliud,  quod  in  verfione  noftxa  pulchrum  eft.  deproperantes, 
interpreteinprimis  dignumadmiramur  curaium,  et  cum  iudicio  infti- 
tutum "jerborum defectum,  vtpote quae ipfafum aurium iudicio pondera- 
re  nouerat  CASTELLIO.  Nihil  intentatum  leiiquit ,  vt  feligeret 
propria; ,  perfpieuas ,  pur  as  et  j7gnificantes ,  contra  veroadfpernaretur 
improprias ,  obfeuras ,  impuras,  et  exolet&  antiquitatis  voces,  cauitque 
fedulus,  ac  nauus,  ne  in  aenigma  euaderet  oratio.  Longe  acleo  alienus 
.  abeorum  fententia,  qui  nulla  re  alia  magis,  quam  eiusmodi  venerandac 
antiquitatis  reliquiis  obleftantur ,  ct  non  parum  decoris,  maieftatis  ac 

cle- 

(ki)  Confer, filibet,  LE  LONG,  ctp.V.p.y-j.feqq. 

(II)  Atque  obhancprjtftantiam  fuam  in  hac  tenia  edicione  adnotationes  iftse  finiul 
cxhibentur,  multum  ii:>  ,  quibus  exegelis  f.icra  curse  cordiquc  elt ,  profuturx. 
AccesfuetiamcorttinuatiehiUoria:  facri,  abceuo  ESDRAE  ad  iVachabseorum 
tempora, etabhisad  lEiV  L.MRlSTl  vsquestatem,  au&ore  (".Ai'IELLIO- 
NE»  deicripne.  Ne  qnidquam  vero  huicinfiiruto  deficiat,  fupplemcnuim  re- 
turn a  CHRISTO  vsquend  excidium  hierafolymitanum  geftarum  ex  LVDOVI- 
Cl  (;a KFELLl,  viri  do£tislimi,  bifloria  apofhfiea  decerptum fuo loco  comparet. 
Quxhicmonuisfeetleftoris  >  etneftra  ir.terfuit. 


IN   VfcKblUNfc  b.  LUUlLlb  Lfl!)  I  tLL!UNI5.     23 


clegantix  ora  tioni  fe conciliasfe  putant ,  quando  voces  cafcas,  et  ab  A  C- 
CIO,  ENNIO,  NAEVIO,  quid?  ab  ipfa  E V ANDRI  matrr, 
vltimisque  adeo,  et  oblitteratis  temporibus  arcesfitas  reperiunt,  quibus, 
tamquamftellulis,  orationem  fcllicite  illuminant,  iniisdemque  non, 
quod  pueri  in  faba,  fe  inuenisfe  aliis  perfuadere  conantur.  Turn  baud 
fane  mirandum  eft,  quod  perleftis  eiusmodi  libellis ,  repetere  vel  inivi- 
tus cogaris illud  DEMIPHONTIS  (w) 
-  -  -  Teciftis.  probe, 
Incertior  fum  multo ,  quam  dudum. 
In  prxfenti  nonnullas  modo  Ift^aT/xi?  CASTELLIONIS  dic"Ho- 
nes  ex  N.  T.  recenfere  iuuat.  Vocem  Imisios  (nn)  quam  theologo- 
rum  et  grammaticorum  carnificinam  merito  adpellat  ABRAAMVS 
SCVLTETVS,  in caftellionea verfione, alimentarius, omnium, fa- 
teor,fignificantisfimeredditur.  Nam  ««■«'«,  vt  ipfeauftor  adnotauit, 
idem,  quod  t«  vna^%e\rx ,  aut  @lp( ,  hoc  eft ,  facilitates  aut  vidus  deno- 
tat ;  vt  adparet  Luc.  X  V,  13. 30.  Atque  hoc  modo  iam  vetus  eft  explica- 
tio,  quam  vt  nouam  ornauit  IOANNES  ALBERTI.a  prxcepto- 
re  fuo,  LAMBERTO  BOSSIO,  priuatim  auditam.  (00 j  Rom. 
VII 7,36.  vTrs^mwixev  exfuperamus.  Phil.  JI,  14.  tiiutoyiapol ,  praus.  eo~ 
gitationes.  ^Ebr.I,^.  %ugxY.Ty,q  rye  vnosiujiwz  ,  forma  exprejfa  fubftantis.. 
Matth. XXVII,  5.  unjy%xT9,  fe  laqueo  pr&focatum  iuit.  Act.  I,  1%. 
icgwte  ywb\j.fiGc, ,  fuspenfm.  Ex  quo  vtroque  loco  collato  confpicitur,  ca- 
pfo  laqueo  quern  fuspendio  deftinauerat,  ex  fublimiori  loco  decidisfe 
IVDAM  tc'j -rxg-xhoT^j.  Ita  facile  componunturlites,  inter  I  AC. 
GRONOVIVMetPERIZONlVM,  fiibfinemfuperioris,  etin- 
itium  huius,  quod  adhuc  dum  viuimus,  fxculi  hac  de  re  agitata.  J .  Tim. 
VI,  3.  7TPQGipyjTw  vytcthufft  hbyoi^accedit.  CelebGrrimus  RI C H  A  R- 
DVS  BENTLEIVS  hie  Tgoosy.tTw ,  aut  itq ocicy.sT^ ,  aut  ^oniy.H  le- 
gerematfult.  (pp)  Verum  receptee Tedrionis  vindicias  fuppeditat  no- 
ftra  translafio.  Namque  ^oaegx^^i  cum  tertiocafuidem,  quod  ac- 
cedere  alicui ,  hoc  eft,  adfentiri  fignificat.  Quam  dicendi  ratiouem  a 
QVINCTILIANO  vfurpatam  pluribus  illuftrat  PETRVS 
BVRMANNVS.  (qq)  Addantur  fumme  venerandi  viri,  CHR. 
MATTH.  PEAFFII  eruditx  ad  S.  IRENAEI  fragment  a  no- 
tx.  (rr) 

§.     XIII. 

Quod  inter  prxcipua  verfionis  caftellionea?  ornamenta  connumeran- 
dum,  nuncdemumconfequitur,  nimirum  Fi  DEUT  AS  in  transfe- 
rendo  adhihita.  Hxc  edocuit  noftrum  interpretem,  vt  cogitata  fcri- 
ptorum  diuinorum  adequate  exprimere,  et  ideas  verbis  fuis,  quoad  eius 
fieri  poterat,  arclisfimeadligareomniconaretur  ftudio.  Quare  ad  cV- 
$zvh;  facras  rite  conuertendas  operam  contulit  haud  fane  contemnen- 

b  4  dam. 

n  1  ■  1     — — «^1  — — ■—  1  * 

[mm)  apudTERENT.  Pborm.ll.v  lg. 

(««)  Matth.  VI,  11. 

[00)  Objhuat.pb'ilol.  infacros X.  T.  /ibrot,  Lugduni  Batauorum, anno  ci 3  iocc xs\: 

(/>/))  Remarks  upon  a  latedifcourfe  of  Freethinking  by  Phileieutherus  Lipdenfis, 
Londini  CD  occxtl.*  part.]  p.  70.  Fittum  hoc  nomen»  PH1LELEVTHF,- 
RVS,  BENTLEIVM  Viroinilhifhem.etMagnjeCi'iranniae  decus,  adfciuisfe, 
hiftoriaj  litccraris  vel  medtociitcri>erituiT!  praeterir,  nemincm. 

(W)  ad  QVINCT.  htjlit.orot.  VI,  5.  add.  IX,  4. 

{")  P-  8-  y- 


>4         DlbS.  LKl  1  J.LJA  UJb  hU   y_VUJJ  FVLIHKVM 


dam.  Etenim  haud  ignorabat  ille,  cum  pictura  haud  incommode  com- 
parari  verfiones.  quae  quo  propius  ad  exemplar  accedant ,  eo  cenfeantur 
pukhriores.  Noftra  refert  recitare  exempla.  Si».  EfaU  XI,  a.  phra- 
fis  deMESSIA  OPT.  MAX.  obuia  WW  tnrna  irt"iN  apaucisin- 
terpretibus  ant  re&e  translatam  aut  intelle&am  CASTELLIO  ade- 
quate vertir  :  Iou&  met»  adflatus.  Matth.  Ill,  10,  sxtccrcreTou  exfcin- 
denda  eft :  quod  idem  eft,  ac  exfcindi  DEBET.  Esfe  vero  iftam  vim 
pasfiui ,  exARISTOPHANE,  veteriscomcedixprincipe,  et  fcri- 
ptorc  «rlixuTdra ,  comprobamus,  qui  in  Pint.  fc.  I.  fub  initium : 

H  ytJarlx  rw  xviqvm  txtwv  TEMNETAt, 
Vbi  axoXtct'  Stvrt  th  riiite^oq  A  EI.  Add.  leEliones  hefiodes.  10.  GR  AE- 
VII,  p. 7.  Matth.  XXVIII,  17  01  31,  nonnuUi.  Eo  fenfu  ifta  vox 
aLVCIANO  adhibetur.  (ss)  H. Corinth  II  'I,  17.  otiavuv  (3Z§ot;  So- 
%v,c,  y.z!}'  vTTspfiut.;,.-  ««  j5rfp(3oA>jy  incredibile diciu,quam  fempiternam,  qwttn- 
a'itc  grciucm  gloriam  nobis  pariat.  Iacob.  V,  6.  styovtvexrt  to-j  ilxxiov.  ovtt 
hvTiT<icc;fT?-i  *inh  occidiftis  infontes ,  t'obis  non  refiftentes.  Nihil  certc 
hac  interpretatione  poteft  esfe  curatius.  Nanique  pronomcn  are?, 
quodverbo  hnirfasoiToq  infitum  vel  potius  innatum,  atque  ad  tm  Si- 
Kuioj  referendum  eft,  per  tpfum  participium ,  id  quod  cultior  pofcit 
latinitas,  cum  antecedence  coniungkur nomine.  Ea  illuftris  BE  N  T- 
LEII  ingeniofam  coniecturam  longo  poll:  fe  interuallo  reiinquir, 
exiftimanti*  loco  otic  olim  oks  antiquo  njpre  fcriptum  fuisfe,  in- 
fcitisfimos  vero  hominum  librarios  fupina  quadam  negligentia  in  ax 
vocabulum  iftud  transmutasfe,  pro  quo  b  kv<ho',  poftliminio  reuocan- 
dum  fit.  (tt)  Dignisfima  tunt  lechi,  quse  hac  de  coniechira  monuit 
reuerendisfimus  hodie  abbas,  10.  LAVR.  M  OSH  E  MI  VS.  (««) 
Eodem  etiam  iure  tacitus  praeterire  potui-fet  fuam  cogitationem  AV- 
CTOR  quidam  ignotus  ,  qui  mcditationem  aiiwoTov  eruditam  Bi- 
hliothec&  Britannie*.  inferuit,  ac  celeberrimo  BENTLEIO  bellura 
indixit.  (**)  Hie  per  rdv  $U«m ,  IESVM  CHRISTVM,  intelli- 
gens,  verba  hunc  in  modum  transtulit:  ■vous  avez  tue  is  jufte ;  et  ce 
jufte  -  la  ne  vous  rejiftera-t  -  il  point  ?  (yy )  Satis  habeo,  ex  tarn  multii 
haecce  retulisfe  pauca. 

5.  XI 1 1 1. 
Cur  itaque  nonmirarer,  reperiri  homines,  quiniroium,  quod  vo- 
cant, ornate  latinitatis ftudium eo compulisfe CASTELLIQNEM 
aiunt,  vt  emphafin  atque  neruum  facri  ftili  de induftria  eneruauerit,  e- 
iusdem  diuini  dicendi  generis  lxfae  maieftafis  crimen  optimo  yiro,ne- 
fcio  quo  fato  ac  iure,  obiecluri.  At  perpende,  qusefo,  ni  mens  laeua  fit, . 
rem paullo curatius, et xvsv -ruing.    Homo fuit  CASTELLIO,  isque 

fa- 

(ss)  In  Timontip.  6";.  vbi  SCHOLIASTES  p.  2.  difeite  prouocatad  huncce  Matthtt 
locum  :  id  quod  adparec  ex  his  cius  verbis :  bftotec  >?  iCytuZic  raiCr?  t?  tv  ?y  Ufa  t«3 
lv*yyi*.ioy  MATOaIOT  <tuyyqa.<$>i,  ,  ry'  Ol  AE  Bi-utuv.  AVT>y«f  toS  TiNti",  rl 
01  A£  «it«/.    Conf.noca  IO.  'CLERICl,  et  10.  ALBERTl  obftruatt.p.i6i.f. 

(tt)  l.c.p  74 

(uh)  In  obferiiat.fiicr.etbiftor.crit.p.g^.feqq.eirt.  timfltlo/i. 

{xx)  Vid.  AR.VlANDI  Dii  LA  ^HAftLLE  bibHutkcque angloife,  tont-X.part.Z. 
art.  11./».  87-88- 

{yy)  At  autenihuiusficuli  XXX!.  mutauimenteiTi.etcumhoceiudito,  quisquis 
j!!e  fit, me  coniur.i«  hemiae, in disf.  de  PuraHelifmo  N.T.  xetbali cum  LXXttirali 
vtrjtcnt awte infltintiuht  $.  Xlllp.  17.7C 


IN  VERSIONS  S.  CODICIS  CASTELLIONIS.    1$ 


facrofan&a  DEI  oracula  in  Iatinam  linguam  transtulit:  tantum  vero 
negotiumfineomnierrore  expedire,  ingenii  humani  longe  transgre- 
ditur  vires.  Quare  fi  hie  forte  peccauit,  multo  fane  excufatius  pecca- 
uit,  quam  vlla  in  re  alia.  Nee  is  in  tanta,  qua  nos  hodie,  litterarum  vi- 
sit luce :  alioquin  non  dubito,  quin  vnam  aut  alteram  vocem  expresfis- 
fet  conuenientius.  Cogita  porro,  fi  lubet,  quid  fit  e/x<j>«5/c,  eaque  potis- 
6mum  facra?  Ea,  prout  EVSTATHIVS,  archiepifcopus  thes- 
falonicenfis  ,  et  diligentisfimus  H  O  M  ER  I  enarrator  ,  illant 
defcribit,  eft  Ae|/c  SI  v*ovo!-a{  xu%uo~k  to  ^ra/xfvov,  locutio ,  qu&  occulta 
jignificatione  auget  id,  de  quo  agitur.  (KZ)  Ecquis  vero  adfirma- 
ret,  omnes  iftos  occultiores  diuinarum  locutionum  recesfus  ab 
interprete  exhauriri  posfe.  Certe  hoc  magis  in  paraphraften  zt  com- 
ment atorem,  quam  merum  verborum  interpretem,  conuenire  arbi- 
tror.  Accedit,  quod'  roultae  fepius  ly^aem  facrae,  vbi  aut  nullje  pror- 
fus  exftant,  aut  in  re  potius,  quam  verbis  occulta  funt,  a  nonnul- 
lis  confingantnr.  Ita  ttij quisquis  es ,  CASTELLIONEM  meum 
fortasfis  acriter  reprehenderes,  quod  /.  Tim.  I,  $>.  iuflo ,  a  khcS-^  v6t*ovt 
non  esfe  latam  legem,  verterit.  Ego  vero  meam  a  te,  nee  immerito,  fe- 
iungens  fententiam,  iftud  collaudo.  Namque  gneea  phrafis,  tov  vo- 
ftov  Kei-^oii,  haud  fecus,  atque  bnvoq  vow,  ad  exprimendas  legislator  is  par- 
tes adhibetur,  ita,  vt  dare  feu  ferre  legem  innuat,  e/x+i««r«v  vero  in  re  po- 
tius, quam  in  voce  quxro,  iufto  videlicet  legem  non  incumber e,  tam- 
quamonus  permokftum.  Hinc alibi  iam  ad  ISOCRATIS  et  EV- 
RIPIDISloca  prouocaui,  notatamque  emphafin  inter  confi&aset 
non  fatis  fundatas  retuli.  (a)  Ipfa  faneaccuratior  CASTELLIO- 
NIS verfionis  confideratio  de  ingenuo  aueloris,  et  quum  ipfi  D E  O,  turn 
eiusdem  verbo,  debits  reuerentix  plenisfimo  animo  haudquemquam 
dubitare  patitur.  Hinc  oninem  interpretationis  infidelitatem  euita- 
turus,  et  alios  viroseruditos,  ne  fuis  viribusnimiumfidere  viderettir, 
non  raro  confuluit, etab  ipfo  DEO  ,  facile  optimo  fuorum  verborum 
interprete,  locorum  obfeuriorum  intelligentiam  impenfisfimis  effla- 
gitauit  precibus.  Tarn  igitur  eruditum,  tarn  modeftum,  tamque  pien- 
tisfimuminterpretem  leuitatis  animi  arguere,  haud  parum  leuis  in- 
genii eft.  Ego  quidem  tanti  pcenitere  numquam  emi,  nee  emere  in 
mentcm  veniet  vmquam.  Fac,  eum  errasfe  hicetillic,  quid  turn?  Er- 
rare  humanum  eft.  Leuis  quoedam  macula  pulchram  faciem  non  fta- 
tim  deformat.  Omni  autem  tempore  'pxSwv(zuhi.h3xi,  %  (zi^ii Suif iritt 
vt  habet  prouerbium,  quod  iam  olim  per  Grxcorum  circumuolita- 
uit  ora. 

§.  XV. 
Neque  adeo  leuitati  animi,  aut  infolenti  temcritati,  cuius  illuftris 
THVANVS  (*)  poftnlat  CASTELLIONEM,  tribuendum , 

b  5  quod 

(zz)  p.  to  LXXVI.  v.  t^.edit.rom. 

(a)  In  differ /.in  qiu  quadrigam  di&orum  N.  T.  ab  hiterpunftionibus  nouis  vindicato- 
rum<ix\\\b\i\,add:tam.\\.     Vidcnda  etiam,  qux  LVDOLPHV5  KVSTERVS, 

/  parilinus  quondam  regix  inferiptionum  acidemias  locius,  idemque  ingraccis 
litceris  haud  vulgaritereruditus>dehac  (J>fae-ftobferuauit,  in  libello  de  verbis 
Grtcarum  mediis,  qui  in  ceUe&ione  mea  quatuor  de  vtrbis  Gracorum  mediis  differ' 
tationum, hicLipfise,  en  icccxxxiu  formis dBicriprarum, prima  ci\,p.j2./eqq. 

(*)  Lib.  XXXVI.  ad  annal.  LX1II. 


*6    DISS.  CRITTCA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 

<juoci  is,  proeoacdecuitinterpreteru,  periodos  facras  exquifitisfima  o* 
pera  lectas,  relec"ras,expenfasque  interdumcontraxit  atque  coniunxit. 
Jn  ea  enim  erat  fententia,fe  hac  ratione,  quants  horridate  ac  infide- 
litate  abiurata,  ftili  claritati  atque  fidelifati,  in  primisque  concinnse 
periodontal  menfurae,  etnumerofie  orationiplurimumadlaturumad- 
iumenti.  Vid. e. g.  Gen.  II,  z$.  IIJ,i.  Ilil,  17.  ig.  VI,  1.  2.  VII, 11. 1*. 
J7-ZO.  /.  Sam.  I,  27. 28.  Efai.  LXIII,  7. 8.  Malach.  1, 6. 7.  Eodem  mere* 
dibili  perfpicuitatis  ftudio  nonnumquam  inferuit  conuerfioni  fuse, 
quae  in  lingua  originali  fcriptanon  inueniuntur,  v.  g.  Gen.  UII,  1.  V,  1. 
W/,  1. 7.  IX,  \6.  24.  I.Sam.If.z.ij.  Eaomnino  fenfum  planiorem  ex- 
hibent.  At  fi  hie  interdumaberrauit  a  via,  concinnitatem,  quae  lati- 
nam  orationemoinat,  confeciaturus,  iftenaeuus  eo  minus hancce cora- 
maculat  verfionem,  quo  clariorem  ille  hand  raro  fenfum  eruit;  quera 
quum  11011  vbiuis  adfecutus  fit, hoc  vmim  tamen  furEcit,eum  fpartam  fu- 
amornare  voluisfe.  In  magnis  enim  rebus  etiam  voluisfe  fat  eft.  Ipfaru 
vero  ftili  munditiemet  elcgantiam,  atque  concinnitatem  cum  diuini 
verbi  maieftate  acgrauitate  pcrfe  pugnare,  hand  quisquam  mihiper- 
fuadebit,  etiamfi  perfuaferit.  Sed  numquam  cum  humano  genere 
tamprxclare  agitur,  vtmeliora  omnibus,  faltem  plerisque  omnibus, 
adprobentur. 

§.    XVI. 

Nouum,  idsmque  haud  Ieuioris  monienti,  pulchrum  in  C  A  S  T  E  L- 
LIONIS  verfione  latina  occurrit,cui,fidelitatis  mordicus  tenendae. 
gratia,  nauanda  ei  opera  fuit,  fiilus  nimirum  ipfi  cuiusque  diuinioris 
fcriptoris  cbaracleri  quum  maxime  conueniens.  Ita  in  propheticis  fcriptis 
fiilus  fublimior  etpatbeticus,  in  metricis  vero  poetiats, idemque  facilis, 
et  in  htfioricis  denique  clarus,  planus,  (c)  atque  cencinnus  potisfimum 
regnat ,  id  quod  non  fine  animi  quadam  oble&atione  obferuaui.  Hinc 
et  enall.igen  infinkiui  pro  imperfeclo  indicatiui,  quam  figuram  propri- 
am  biftoriograpborum  noninfeite  vocat  eruditus  VIRGILII  inter- 
pres,  S  E  R  V I  V  S,  (d)  quam  fepisfime  amat  CASTELLIO.  At- 
que hinc  adparet  ratio,  cur  dialogum  amatorium, zumqwt  caftisfimum 
fanctisfimumque,  CAXTiCVM  videlicet  C  AN  TICORVM,  a  diuo 
SALOMONE  compotitum,  ad  in  do  !em  ftili  amantibus  familiaris 
latine  transtulerit.  Ex  vero  fcribit  LVCAS  OSIANDER:  non 
qu&renla  eft  in  hoc  amatorio  carmine  dispofttio  rbetorica:  omnia  enim 
plena  fitnt  adfeciibus,  qui  animum  amantis  iam  bine  iam  illuc  rapiunt. 
Immo,  quod  main»  eft,  ipfe  C  AELESTiS  sponsvs  ardentisfimum 
fuum  erga  fidelem  animam  adfectum  hisce  declarat  verbis :  (*) 
"JlOrfj  '•inaa'j  hoc  eft,  interpret?  R.  A  B  EN  E  S  R  A,  eMcordtaJlime9 
ttbstnlijli  cor  meum.  (f)  Iam  vero  genius  linguse  romance,  ficut  etver- 
naculx  noftrx,  fie  fert,  vt  vocabulis,  qux  drminutiua  grammatici  vo- 
cant,  fuum  amoris  fenfum interpretent.u*  amantes.  Atque  hanc  ob 
causfam  iisdem  quoque  vfus  eft  CASTELLIO  in  hocce  dialogo. 

Qvia- 


(c)  Nihil  eft  enim  in  hiftoria,  licut  TVLLIVS  author  eft,  pura  ec  illuftri  brcuicate 

dulcius.  %    - 

(rf>  ad  VIRG.  uneid.  IT.  U)  Cant.  1111,  9. 

\f)  Nee  incommode  R.SALOMO  1SAAC1DES  ,  quemnonnulli,  licetimpAite 

fatis,  IARCHI  adpellant:  T^  ^S  MN  rOCn. 


IN  VERSIONE  S.  CODICIS  CASTELLIONIS.    »7 

Qiiare  non  posfum.fateor,  mirari  fatis  viros  eruditos,  qui  fupra  iam 
rommemorati  focietati  Iefu  addicli  neapolitani  infiftunt  veftigiis, 
dum  l.c.nonposfum.inquit,  non  fiomacbari  magnopereydum  CASTEL- 
LIONEM  video  fcripturas  vertentem,  diminutas  quasdam  mollitcr 
tinnulas,  et  improbc  lafciuieutes  voculas  venari  in  CAN  TIC  IS,  v. 
g.  delicatulam,  "jcnuftitlam,  vuhiculam,  ceruiculam  cer.  Hisce  adnu- 
merant  alii  fororculam,  amiculam,  columbulam,  corculttm,  capitulumf 
ocellulos,  atque  fimilia,  qux  tibulliana ,  quam  diuina ,  ode,  digniora 
eslc  perhibent.  Verum  enim  vero  res  adhuc  in  lite  vertitur,  vtrum 
iftx  diminutiux  ac  molliorcs  locutiones  improhe  lafciuientiummx- 
mero  fint  necefiario  ac  per  fe  habendx,  necne.  Nobis  fane  nnilto 
iridetur  aiitcr.  Etenim  inter  tinnulas  eiusmodi'^cc»//**  hoc  maxime 
intcreft,  quod  hand  paucis  improba  obfcenitatis  idea  naturali,  etvelut 
'.([entiali  quadam  ratione  fit  pVopria,  nee  vllo  modo  feparari  qucat; 
nusmodiinC  VALER.  CATVLLO,  ALBIO  TIBVLLO, 
5 EXT.  AVR.  PROPERTIO  ,  M.  A.  PLAVTO  et  P.  OVIDIO 
MAS  ONE  reperiuntur  :  alix  vero  ita  fint  comparatx,  vt  improba 
;fta  obfeenitatis  idea,  ipfis  tantummodo  accidentalis  fit,  facileque  adeo 
iinellatur.  Scilicet  hxc  alterius  generis  vocabula  tinnula  folentesfe 
riusmodi,  vt  earnm  idex  non  fint  abfolufx,  fed  re/^m<<2,  dequibus  elc- 
;anter  prxeepit acutisfinuis  Anglix  philofophus ,  IOANNES  L O- 
DKIVS.  (g)  Referunt  enim  fe  iliae  ad  certas  perfonas  am  res,  eas- 
me  vel  p uras  et  cajlas,  vel  impuras  atque  obfeenas  :  hincque  idez , 
]ux  iis  adligantur,  fiue  pur  a  funt  JancUque ,  fiue  impure  ac  profans. 
^gitur  ex  hac  diuerfa  idearnm  fubfirat&que  adeo  materici,  natura  ac 
ndole  ipfarum  vocularum  acceptionera  aeftimare  dcbemtis.  Qi'ae 
milofophica  fcita  vt  a  nemine  rerum  gnaro  temere  vocantur  in  du- 
>him,  ita  CASTELLIONEM  in  fua  cantici  falomomi  interpre- 
;atione  effeminatas  et  inipudicas ,  adeoque  per  fe  improbe  lafciuientes 
adliibuisfe  voces,  reperire  non  potui.  Dicis  :  at  ille  vfus  eft  tinnu- 
is  vocabulis,  a  TIBVLLO,  aliisque  obfeenis  gentium  vatibus  de 
mpuro  vfurpatas  amore?  Fateor:  fed  quid  hide?  Parum  fane,  quid 
iicas,  quidue  adferas,  penfi  habere  mihiquidem  videris.  Ipfamvo- 
:em  amor  adimpurum  adfechimcxprimenduin,  pneter  alios,  rranstu- 
it  idem  T  I B  V  L  L  V  S.  Et  licet  pluratiuo  numero  amores,\t  S  E  R- 
l^IVS  obferuat,  (b)  ad  voluptates  pertineant,  nihilo  tamenfecius 
rVLLIVS  eosdem  ad  coniunciiorem  amicitiam,  (i)  et  adquemui* 
'oontftiorem,  qui  impenfus  eft,  adfednm  rctulit.  (k)  Id  quidem  irrito 
1  me  conatu  ddideraueris,  vt  tibi  aliquem  exdeorum  cultoribus  au- 
Sforein,  qui  de  caftisfimo  IESV  CHRIST  I  pariter,  ac  animarum 
>'iua  li.ieipfi  add iftarum  amore,  iftis  voculis  adhibitis,  fcripfcrit,  au- 
Soritatis  'ergo  adpellem.  Nofti  enim,  ccrte  nosfe  debes,  gentes  qux 
leos  veneratce  funt,  prorfusignorasfe  rnyftic*  illius  vnienis  rd  livfvgiov 
tiyx,  Epb.  VI,  ?2.  Satis  interim  habeto,'  li  latinam  noftram  huiusuc 
omnium  caftisfimi,  fidelem  animam  inter,  et  CHRISTVM  dialo- 
ji  interpretationem  cum  exteris,  iisdemque  puris  aucloribus  com- 

para- 

(g)  dc  hiKlkftu  fr:tm.p:oir)  AiutltecapiubVB. 
»)  Ad  Aenei<iA,i;o. 
li)  Vbilip.VUy. 
ijt)  Ad  Attic.  X  VI,  6. 


ig      DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 


paraueris,  plurima  te  inuenturum  vocabula,  qux  diminutiuaagram- 
maticis  vocantur.  Ita  e.g.  CICERO  ledulus  (I)  et  corculum  m) 
quae  Cant.I,i6.  IIIyi.  V,z.  Ieguntur,  vt  et  'vulticulus  {n.  innocenti 
fenfu  dixit:  nee  non  MARTIALIS  ocellus  (o)  puro  vfurpauit  fi- 
gnificatu.  if)  Nee  video,  quid  obftet,  quo  minus  frater  aliquisyoro- 
rem  fuani  /ororculam,  aut  cafius  maritus  vxorem,  quam  impenfeamat, 
corculum  adpellare  pudica  niente  posfit.  Valent  enira  verba,  vtnum- 
mi.  Quid  quod  et  in  facris  cautionibus,  in  quibus  amor  inter  S  E  R- 
v  A  T  O  R  E  M,  eiusque  fideles  tenerrimus  decantatur,  nihil  hodie- 
que  folemnius  eft,  quam  vt  eaedem  diminutiu&,  aut  iis  hand  disfimi- 
les  adhibeantur  voces,  v.  g.  Iefulus ,  Iefus  paruulus,  fponfulus ,  fponfu- 
la,  ey ,  mem  Blumlein ,  wenn  du  mit  dcinen  AEVGELEIN  mich 
freundlich  thufi  anblicken  Sicuti  vero  grauitatem  chriftianje  picta- 
tis  hisce  expresfionibus  violari ,  nemo  temere  adiirmauerit :  ita  can- 
tici  omnium  excellenfisfimi  maieftxtem  molliori  dieiione  non  posfe 
non  Isedi,  ncn  nifi  ab  iis,  qui  rem  non  penfitant  curate,  adferitur. 
Haec  quum  ita  fint,  non  dubito,  quin  amantium  ftilo  confentanea 

CA- 


U)  Attic,  villi,  i  j. 

(m)  Tufcul.\,y. 

In)  Attic.  \U\l,  20. 

(#)  Lib. ;.  ep.  XCI1I. 

l/>)  boleo  in  hac  prsefatione,  ad  causfam  CASTELLIONIS  orandam»  veterum  fx- 
pius  loca  excitar-.-.  Erunthauddubie,  qui  dicant,  normam  eius,  quod  pulchrum 
ftt,  non  esfe  penes  antiquos  ,  quippeqai  multa  ipfidedecora  fuximmifcuerint 
orationi.  Hi  quidemnegabunthuic  locum  dare  confecutioni  :  hoc  pulchrum 
eftinconuerfioneCaftellionea:  nam'.IGKRO,  MARiTlALlS,  alii,  eamdem 
in  fententiam  locutifunr.  At  enimuerofilehunt  hi,  fi  qua  valent  iudicandi  virtu- 
te,fimul  vt  normam  lin«uit  a  norma  rationis  fecreuerint  ac  feiunxerint.  Auttores, 
quos aurei, quarn  ocant, et argentea  tulit xtas,  norma  omnino funt  lingua purio- 
risetcaltiorisrowrt^<  ,  atque  hancquumoboculospofitam  habuerit  CASrEL- 
LIO,  n»npotui  equidemfacere,  quin  earn  teftem  cirarem  ,  bonam  viri  causfam 
rite  acVurus.  Is  vero  nusquam,  quod  eqwidem  fciam,  in  fuo  dicendi  genere  fcri- 
ptores,  quivetusolim  Latium  illultrarunt,  normam  rationis  fibi  cs\'c  iusfit.  Di- 
cam,  quid  velimmihi,  libere.  In  linguis  etv/iweaf riorum  au&orum,  et  pbilofo- 
pbiahna,  fibi  vindican'aliquid.  Ille, lideromana  quidem  proprietate  fermofir, 
vnde,  quxfo,  addifci  commodius  pnrerit ,  quam  ex  eius  jetatis  libris ,  qux  in  cx- 
lumlatinitatemexculit/  Iftudautem,quod  oratioex  pb'lojbpbiti  petit,  veterum 
riliuuatauiroritas.  Prxfumtahosoccupauit  opinio,  qui  huncin  modum  ratio» 
cinantur:  hxclocutio,  quxalioquinineptaeft,  etreftx  aduerfatur  rationi,  pul- 
chra  tamen  atque  elegans  eft  :  quare?  quia  CICERO,  HORAT1VS,  et  alii, 
viri  olim  magni,  vfurparunt  eamdem.  Plenisfimi  font  eiusmodi  contortularum 
ftc  minutarum  concluliuncularum  commentarii ,  quos  diuina  valentesmemoria, 
etingeniofi,  vt  funt  pleriqueomnes,  compofuerunt  viri.  Verum  nuilius  homi- 
nis,  quantuscumque  fit,  tanta eft  au&oritas,  vt  hxc aliis  norma  rationi s esfe pos- 
lit.  Nemo  eft  mortalium,  qui  hoc  ex  tripode  oraculum  fundere  queat :  hoc  qui- 
dem eft  a  recta  ratione  aduerfum ;  ego  vero,  qua  valeo  poteftate ,  fcifco  ac  decer- 
rio,  vtiftudpulchrom,  verum  ac  rationi  confentaneum  fit:  ficvolo,  liciubeo. 
Hinc  ii  a  virtute  iudicandi  omnino  reliiti  lint,  oportet ,  qui  antiquis,  inuitisfimis 
etiam,  earn  obtrudunt  au&oritatem,  vt putent,  nil, nifi  pulchrum,  in  iis  inueniri» 
et  id  etiam,  quod  fana  fpernit  ratio,  hinc  capere  prxfidium.  Atque  hoc ,  quibus 
robur  et  xs  triplex  circum  caput  eft,  non  fine  mordaci  (ale  peritrinxir  acutisfimus 
vir,  qui  nomine  fitto  ,  CHRliOiTOME  MA  rANASIVbadpellarivoluit, 
dins  It  Chefd'oeuvred'un  inconnu;  poeme  hturcufemtnt  decouvert  et  mis  an  jour 
avecdesremarqufsfavaniesctrecberchees,k  la  Haye,  cla  iocexuu.  Adiefta  eft 
Vie  differ tation  fur  HO.MtRfc  et  fur  CHAFELAlN.    Legi,  relegi,  carmen,  et 

in- 


IN  VERSIONES.  CODICIS  CASTELLIONIS.    %9 


CASTELLIONIS  verfio,  nifi  quis  animum  pro  fanum  ad  CAN - 
T  I  C  I  leftionem  adferat,  aut  fanguinei  temper amenti  fit,  fine  vlla 
ofFenfione  perlegi  queat.  Qui  vero  profanum  habet  animum,  eiquum 
in  original!  lingua,  turn  et  in  verfione  quauis,  omnes  atque  fingulas 
locutiones  videbuntur  obfcena;,  perindevt  illis,  qui  morbo  regio  la- 
borant,  omnia  flaua  vidcntur.  Res  quum  iam  fua  radiet  luce,  mul- 
tisque  exempIisconftet,ampliori  non  eget  probatione. 
§.    XVII. 

Animo  iam  praecipio,  fore  nonnullos,  qui  mihi  denuo  obiicianf, 
CASTELLIONEM  ea  ipfa  diminutiuarum  vocularum vfunpro- 
fantim  fuum  prodidisfe  animum  palam;  id  vero  velindefatis  abunde- 
que  confirmari  posfe  ,  quod  totum  hocce  CANTICVM  de  lafciu» 
SALOMONIS  erga  mulierem  quamdam,  quam  prae  reliquis  dile- 
xerit,  amore  explicare  non  dubitauerit.  Ecquis  autem  te  iftud  edo- 
cuit?  TH.  BEZA  fortasfe,  (q)  iuratus  optimi  noftri  CASTEL- 
LIONIS inimicus  ?  Ego  quidem  non  iurauerim  in  huius  verba  ma- 
giftri.  Eorum  eniin,  quibus  impotens  animus  eft,  et  qui  hosce  fequun- 
fur,  teftimonio  parum  attribuendum  efl'efidei  hiftoricae,  fanioris  lo- 
gics, quam  rationem  disferendi  vocat  orator  ac  philofophus  romanus, 
nos  docent  prxecpta.  Qiixfi  non  habeas  percepta,  tempus  etoperam 
tuamnonvtiliuscollocaueris,  quamfiexpendas,  quae  exquifito  iudicio 
hacdereANDREASRIDIGERV  S  tradit.  (r)  Nee,  meo  quidem 
iudicio,  plus  robor is  habet  iftacomparatio,  quam  vulgo  eruditi  infti- 
tuuntviri,  CASTELLIONEM  iis,  et  veteribuset  recentioribu» 
adnunierantes  interpretibus,  qui  inmodorecenfitamingresfi  funt  opi- 
nio nem  :  quorfum  pertinent  THEODORVS  MOPSVESTE- 
N  V  S ,  fieculo  port  C.  N.  quinto  clarus  ,  H.  GROTI'VS,  I O. 
CLER.ICVS,  et,  qui arianxhaerefeos nomine ecclefiapariter,  atque 
academia  cantabrigienfi  eiedtus ,  priuatam,  hodiequeLondini,  vitam 
agit,  GVILIELMVS  WHISTON,  cuius  fententiam  fummatira 
exhibet  ARMANDVS  DE  LA  CHAPELLE.  (s)  Simihi,quod 
res  eft,  dicendum,  quantum  ex  argumentoabipfoauclore  in  verfione 
fua  inferipto ,  etexmarginalibusnotulisintellexi,  litteraliter  is  et  hi- 
florice  de  amore  coniugali  ,  eoque  puro  et  licito  ,  nvrixco;  autem  de 
CHRISTIet  fidelium  coniunciione ,  SALOMONEM  loqui,  exi- 
ftimauit.  Fuiteaolim  quorumdam opinio,  qui  inter  ftabilimenta  im~ 
perii  etiam  matrimonium  iliius  cum  filia  regis  Aegypti  referendum  et 
pr<tfupponendum  ejfe  cenfuerunt  ,    earn  ad  veram  reltgionem  transiisfe, 

atque 

ingeniofisfimusobfen^tioney,  nee  fciui,  quid  fibi  vclit  au&or.     Sed ,  quod  diui- 
narum,  id  quidem/S«ij  demum huius  disfertationis ,  atque  adeo  totius  opusculi* 
non  lignificauit  mihi  folum,  fed  etiam  declarauit,  nimirumhos: 
Que  r  excellence  d'  un  aut  cur 
Dipend  tie  Jon  commentateur. 
vunam exfanguem fuum  er  a  iudicio  nimii  r emotum comment 'andi  modum  hinc 
difcerent  euitare  magni  hodie  ,  vt  v  ideri  cupiun:,viri,  qui  veterum  illuftrant  vo- 
lumina  \     In  votis  haberem  etiam,  vt,  qui  in  factoJanQum  codicem  commentariot 
pbilologicos  conficiunt.ab  eodem  fibi  cauerent  vitio  ,   de  quo  falfisfimo dixie  MA- 
TANAM  VS.     i>ed  manum  hie  de  tabula  ! 
ty)  In  vita  CALVIN1. 

(r)  Smfit  vtrl  Itfaljt,  lilt.  Ill  c.  II.  $.  Xllll./>.  Wi.feqq. 
\s)  dan»  la  biblioibequt  angloiji ,  torn. X\. part.  I.  art.  11.  p.  74/?ff. 


3»     DISS.  CRITICA  DE  EO  QVOD  PVLCHRVM 


Atque  in  buius  gratiam  canticum  illud  cantieorum,  quo  fnnul  myfiice 
•vnio  CHRIST  I  et  e  c  cleft  s.  figni feet  nr ,  ab  eo  compcfttum  fttisfe  arbi- 
tral funt.  Ita  qnidera  ipfa  verba  exfcripfimus  ex  compendio  Hi- 
STORIAE  ECCLESiASTlCAE  ?ofteo.  (/)  His  etiam,  qui  ita 
fentiunt ,  haud  obfcnre  fuffragatur  L  V  D  O  V I C  V  S  E  L  L I E  S ID  V 
PIN.  («)  Licet  vero  ethxc  interpretatio  a  cordatioribu»  duiini  ifti- 
us  epithalamii  enarraforibus  iam  pi  idem  fit  explofa ,  non  tameneius- 
dem  patroni  funt  iddrco  profane  mentis  accufandi  ,  a  qua  pientisfi- 
mum  quoque  C  A  ST  EL  LI  0  NEM  abfoluere  vnice  iam  adlabora- 
ui.  Si  qua  in  re,  vt  homines  fumus  ad  erranduin  procliues,  abcr- 
rauit  inuitus,  id  dandum  reliquis  viri  meritis,  vt  ipfum  purgenuis, 
neue  conuiciisimmerentem  profequanuir. 
§.    XVIII. 

Non  tamen  is  ego  fum,  vt  improbx  eorum  accedam  fententix,  qui  ex. 
leftia  oracitla  non,  nifi  Iafciuis  gentium  a  CHRISTO  auerfarum  feri- 
ptoribus  in  coniilium  adhibitis,  intelligi  posfe,  incredibili  armati  au- 
dacia  profilentur.  IOSEPHVS  certe  SC  A  L I G  E  R ,  I.  C.  F.  num. 
quam  plttra  apud  vllos  auciores  fe  legisfe  dicebat ,  qu&  fe  magis  ad  inter- 
it 'et at ionem [tier arum  litter arum  ducerent  ,  quam  apud  ARI  ST  OR- 
PHAN E  M,  C  A  T  V  LLV  M ,  TIBVLLVM,  PROPERTI- 
VM,  et-eiusmodi  faitcisfimos auciores.  \x)  Ad  qux  veiba  TANA- 
QVILLVS  FABERadnotauit,  refpexisfeSCALIGE  R  VMhaud 
dubie  ad  locos  nonnullos  MO  sis  ,  CAXTICVM  canticorvm, 
hiftoriolar» ,  quae  in //£m  REGVM  eft,  librum  RVTH,  -verfculos  ali- 
quot EPISTOLAE  ad  RO.MAXOS,  et  fimilia.  Ifta  profana  nuga- 
menta  poftquam  recenfuit  DAN.  GEORG.  MORHOFIVS,  vir 
yto^vfixBs^xro; ,  hocce  chriftiano  homine  inprimis  dignum  adtecit  indi- 
cium :  zierum  ni?nis  profane  loctitus  vterque  efi ;  nee  decent  chrifiianot 
iftiusmodi  cogitationts :  neque  zierum  efi  ,  ft  demum  e  lafciuis  iflts  fter- 
toribus.auri  quid  forte  peti  poteft ,  e  profanis  fcriptoribus  aliis  nonmul- 
to  etiam  plura ,  ad  facrs.  fcrtptura.  illufir  at  ionem,  hauriri  <y)  Face- 
re  non  pofiiim,  quin  piane  fubfcribamhuicceiudicio,  dummodoCA- 
STELLIONIS  mei  rotnanx  S  ACRi  CODICIS  verfioni  duo  ilia 
prxcipua,  qux  hacrenus  enucleauimus,  pulchra,  et,  quxhisce  continen- 
tur,  reliqua  a  nemine  denegentur  ornamenta. 

§.     XIX. 

Filum  abrumperem  hie,  nifi  elaritatis  ac  perfpicuitatis  nomine  hae\e- 
Jius  collaudatx  verfionis  peruenufta  facies ,  propius  a  me  vifa,  adeo  mi- 
rabiles  fui  excitaret  amores,  vt  et  dtiplicem  illins  V  S  V  M ,  quera  quuni 
inhermeneutica  facra,  turn  in  fcholis  et  academiis  prxber,  ad  id ,  quod  in 
ea  pulchrum  eft,  etiam  referre  operx  pretium  esfe  exiftimarem.  Quod 
jgiturad  VS  VM  caftellionexverfionisin  hermenevtjca  sa- 
cra attinet,  is  prorfusinfignis atque  prxclarus  eft.  Etenim  quiuis 
dininorum  oraculorumenarrator,  quumebraifmi  et  gr&cifmi  enuclea- 
lius  in  ea  cxhibeantur ,  earn  commtntarii  loco  vfurpare  poterit ;  quem- 

ad- 


(/)  Lib.  heap.  11  fed.  \\\.p.  195.  e,lit.  recentisf. 

(11)  Disfert.  prelim,  fur  la  bible,  liv.  I.  thtf.  II.  f .  Xllll.p.107, 

(v)  L'rimit-  Scaliger.  pag. 2c. 

(j)  Volyb.  lib.  111U  cap.  Mp.  S<5r. 


IN  VERSIONE  S.CODICIS  CASTELLIONIS.     31 

admodum  prxter  alios,  incoraparabilis  vir,  I.  F.  BVDDEVS  de 
haccc  verfione:  nee  diffitendum,  inquit,  qucd  plurimis  in  locis  recie  nan 
t ant  um  et  accurate ;  fed  elegant er  etiam  atque perfpicue ,  fenfum  expresfe- 
r'tt,  vt  inftarcommentarii  b&c  eiusdem'verfio  es[e  qneat.  (z)  Quumver- 
liohxcnon minus,  quamalix,  humanoftudioiitelaborata,  nequead- 
*o  ab  cmni  aberratione  aiiena ,  fontes  Temper  cum  cura  funt  confulendi. 
Nee  enim  dubium ,  quin  infignem  ilia  et  vtilitatem  pnfiet ,  et  laudem  me- 
reatur ,  fi fobrie ,  et  conCukis  femper  fontibus,  eadem  vtaris.  Itaprx- 
dare  cenfet  vener.  IO.GOTTLOBCARPZOVIVS,  cuius 
etiam  doftisfimas  obferuationes  conatui  LIU  exegetico  non  parum  profu- 
turas  arbitror.  (aa)  Tzndemvcro vfumquoqucaccentuum  in bacuer- 
fione'm  primisexperiri licet.  Idquodexemplofuonosedacet  ANDR. 
REINBECKIVS,  quippe  qui,  prxter  ONKE  LOS  I VM,  WL- 
GATVM,  MVNSTERVM,  PAGNINVM,  MONTA- 
NVM,  VATABLVM,  TREMELLIVM  et  IVNIVM,  nee 
noninterpretationes,  GALLICAM,  ANGHCANAM,  BEL- 
GICAM,  atque  VERNACVLAM,  noftram  CASTELLIO- 
NIS etiam  verfionemdiligentisfime  ad  acceutus  ebrxos  examinauit, 
eamdemque  non  folum  laudauit  fxpe ,  verumetiam,  vbi  res  id  popofcit, 
caftigauit.  ibb)  Neque,  vtmihiperfuadeo,  inutile  erit,  ea,  qux  RI- 
CHA.RDVS  KIDDERVS,  epifcopus  anglicanus,  obvaria  ingenii 
monimenta  in  orbe  erudito  clarisfimus,  aduerfus  biblicam  CASTEL- 
LIONIS verfiorierccommonuiteuoluere.  (cc)  Scilicet  lis  obuiam 
irevoluit  viris  in  Magna  Britannia  doetiifimis,  qui  hanc  ipfam  trans- 
lationem,  ob  ornatisfimam  Jatinitatem,  iure  meritisfimo  maximi  fa- 
ciunt.  Atque  inter  hos  equcs  KINGIVS  primuiji  atque  prihcipcin 
ibtinet  locum. 

.§.  XX. 

Ceteruminfauftisfima  FAVSTI  SOCINI  veftigia,  quibus  viri 
3oeti, nefcio  qua,  fufpicione  ducti,  verfionem  CASTE  LLIONIS 
infectam  esfe  hodieque  clamitant,  nos  quidem  perueftigare  potuimu» 
mlla.  Quod  vero  Actor.  Ill,  zi.  verba  grxca:  bvSSxfcud*  pH  J&gfctJStafi 
"eddidit  latine  :  quern  oportet  c&lo  capi,  in  eo  quidem  nihil,  fiquid  ego 
ftidico,  peccauit.  Nam,  vttacitusprxteream,  cap.  I,  p.  nubem  fitbdu- 
visfe  IESVM  de  oculis  difcipttlorum,  diferte  dici,  etiam,  prxter  SYRVM 
[NTERPRETEM,  antiquitatis  nota  haud  incelebrem,  reueren. 
his  olimCPoIitanxecclefixprxful,  IOANNES  CHRYSOSTO- 
vlVS,  ob  ftili  atticicum  afiatica  SiaMxra  commifti  fuauitatem  pror- 
"us  admirabilis,  in  eadem  hxrefi  fuit,  dumrem  aclme  enuntiat:  '6t  iqx~ 
*c  lMggȣ  (dd)  Eadem  repetit  THEOPHYLACTVS,  Achridix, 

pri- 

(2)  Ifagog.  biflor.  thtol.  torn.  U.p.  1 540. 

(aa)  In  Critic*  Jacra  V.T.  hoc  ipib  unno  edita,/wf.  11.  cap.  VII.  §,VU.p,  -j^.feqq. 

(bb)  in  doSirina  de  accentibus  Hebr*oriimypag-  3 1 2.  fiqtj. 

(cc)  Rtimarlts onj'ume pasf.iges ofj'crip;urt,by  /c/'r/;.7rrflvlDDER.  Londini  cto  iDccxiX 
g.  Libelli  huius  particcps  ipfemet  fieri  haud  potni,  quantunmts  operam  n;iua- 
uerimomnem.  SedeiiiMexiiibecuriumma  in  I'nfibuld.  Nachrifbten ,  annoeo- 
dem,^.  8;i.  vbi  ex  KlQDtKI  rnente  nocatur  0A5 TELLIO,  quod  1AFHETVM 
pro  filio  NOACH1  ttatu  minima,  et  PILATVM  pro  rtm099 p«t</rt  vendita- 
ueric. 

fffO)  bpmil.  IX.  in  aila  apoj}.  <•*/.  LXXXUX. 


3»      U155.  CKIT1CA  DE  EO  QVOD   PVLCHRVM 


primariae  Bulgarorum  ecclefiae ,  antiftes.  (ee)  Qiiamquam  vernacula 
B.  LVTHERI  translatio,  ob  tygAaiv  apud  ts«  e|«  vfitatiorem,  Sf- 
|«^oq  *oa<v,  5o/x8? ,  occupare  urbem ,  domes,  rauko  apud  me  potior  fan» 
diiorque  fit.  (jf; 

$.    XXI. 

Reliquumeft,  vt  iam  alterum  pnlcherrimas  C  A  STELLIONIS 
translations  commonftrem  V  S  V  M,  qui  infchoUfiicam  et  academi- 
tam  potisfimum  redundat  iuuentutem.  Romana  lingua,  qua  nihil  ele- 
gantius,  nihil  pulchrius,  amabiliusque  nihil ,  eruditorum  vernacula  ho* 
die  vocatur,  aaeoque  ii,  qui  politioribus  litteris  fefe  confecrarunt,  ab  in- 
eunte  xtate  omnem  mouere  lapidera  debent,  vt  in  ipfis  triuialibus  fcho- 
lis  cultioris  ftili  iaciant  fundamenta.  At  dudum  iain  in  au&oribus  elas- 
ficis  defideraueruntcordatioresviri,quodii  profano  deorum  cultu  fefe 
polluerint ;  publicaeque  rei  chriftianae  confuli  feclius  cenfent,  fi  fcripto- 
res,  qui  hanc  ipfam  fan&isfimam  profitentur  difciplinam,  et  elegantiae  et 
concinnitatis  ftudiofisfimiapueris  mature  legantur.  Hacquipperatio- 
ne  aduerfus  ethnicifmum  teneras  muniri  ac  pneparari  mentes ,  viam- 
que  fterni  ad  CICERONEM  ,  aliosque  caftioris  notae  auclores  pa- 
ganos  fandtiore  animo  euoluendos.  Quod  fi  ita  eft,  vt  eft,  non  potuit 
citracontrouerfiam  praeclariusdeftudiobiblico,  deque  ftudiofa  iuuen- 
tutemereri  CASTELLIO,  quam  quod  ipfum  SACRVM  CODi- 
CEM,  ab  omnibus,  quotquotchriftiani  videri  cupiunt,  noclurna  di- 
urnaque  manu  cumprimis  verfandum ,  elegantiore  latinitate  expresfum 
cum  erudito  communicauerit  orbe.  Ita  enim  tirones  et  pietatem  et  ro- 
nianae  linguae  veneres  eadem  addifcent  opera.  Eft  hoc  etiam  in  feholis 
follemne,  certe  efie  debet,  vt  biblica  lectio  ceteris  omnibus  praemittatur 
ftudiis.  Quod  fi  igitur  hxc  ea  ratione  inftituatur  ,  vt  puerorum  aliquo 
vernacula  biblia  voce  clara  praelegente,  ceteri  Iatinam  CASTE L- 
LIONIS  verfionem  ad  manus  habeant,  atqueleclorianimis  pariter 
ac  lingua  faueant,  nullum  mihi  eft  dubium,  quin  facile,  ipfa  confue- 
tudine  et  vfu  romanum  fermonem ,  eiusdemqne  lepores ,  qui  operofius 
hodie,  et  cum  magno  temporis  dispendio  edifcuntur ,  imbibant.  Qimm 
enim  hiftoriae  biblicae  tironibus  iam  maxima  ex  parte  lint  notae  acper- 
fpeftae,  res  ipfa  docet ,  latinitatem  quoque  ipfis  fore  intelleclu  perfaci- 
lem,  atque  familiares  redditmn  iri,  qnibus  ills  conueftiuntur,  elegantia- 
rum  dores.  Ipfe  TANAQiFABER  olim  filio  fuo  capita  aliquot  ex 
euangelio  10  AN  NIS  obeamdem,  vtvidetur,  rationem propofuit. 
Verumiftudnonproboconfilimn,  quum  inquinatiorfit  INTER  PR  E- 
TlS,  quem  VVLGATVM  vocant,  latinitas,  quam  vt  abeaaufpici- 
um  fieri  posfit  romani  fermonis.  Contra  vero  ea  nofter  CASTEL- 
LIO elegantiae  romance  guftu  infigniter  imbuit  tirones.  Edidit  anno 
ClD  IDC  LXIX  LondinilibellumAVCTOR,  nefcioquis, (gg)  in  quo 
regi  Galliae  fuadet,  vt  ciuitatem  aliquam  Iatinam  inftituat.in  qua  folo  vfu 
ac  confuetudine  linguam  edoceantur  pueri.Optimun^me  quidem  iudice, 

con- 


(ee)  Explicat.p.^. 

\jf)  Vid.qusadnocaui  in  mea  de  verbis  Grscorum  meeliii  differtatione,  exemptit 

qitumfacris,  turn  prof  anis, illuminata,  quae  in  excitata  cottccfione  vlfci mufti  occupat 

locum,  §.  \.p.  ijj.Jiqq. 
igg  )  Infcripcio  iibelti  in  12.  excufi  haecefl:  avexftnenof (he  way  of  teaching  the  lit' 

tin  tongue  t»  titft*  (bilUron  ty  ufe  «Unt, 


IN  VERSIONE  S.  CODICIS  CASTELLIONI S.     35 


confiliuni  hoc  eft,  nee  ea  ciuitas  rei  publicx  platonic-.t  loco  haberi  debet, 
modomens  ignotiauclorisre&ecapiatur.  Hinc  et  iftudprobauit  D.  G. 
MORHOFIVS,  accuratiiudicii  vir.  (bh)  Equidein  genuina  ratio- 
cinandi  ars  non  edifcitur  vfu ,  fed  ad  Jinguas  faciliimus  fie  patet  aditus, 
prout  gallicani  fermonis  cxemplo  idem  quotidie  fieri  experientia  rerum 
magiftradocemur.  Attamenregulxgrammatiexnon  funttemerencgli. 
gendx,  fed  in  dies  fingulos  memorix  altius  infigendx.  Enim  vero  res  px- 
ne  omnis  et  Hie  in  erudito  atque  fideli  fita  erit  magiftro,  vtpote  cuius  eft, 
nonfolum  elegantes  conftrucliones,  atque  puriores  locutiones,  quibus, 
tamquam  gemmis,fuam  verfionem  ornauit  CASTELLIO,verum  etiam, 
fi  qux  forte  fe  ofFeranr,  impuras  antiquatasque  voces .  quas ,  fi  hodie  vi- 
xisfet,cautiusrnercatusesfet,quamdiligentisfimeadnotare.  Ita  vtituril- 
le:  eiittdere  in  "vir urn,  inhere  alicui,  gratiiudo,ingratitudo ,  hacienus  pro 
adbuCy  feftnm,  idem  czn?J,  repedare  Deut.  XX,  (5.8-  ehimbare  Deut.  XXXII, 
ir.  aliaque :  cuiusmodi  leuiores  nxui  fcriptori  ceteroquin  emendato  iu- 
remeritoqnecondonantur.  Iuuabimt  hocceftudium  prxclare  CHRI- 
STOPH.  CELLARII,  cuius  et  orthographiam  maxime  delegimus, 
*nt ib piy b ar us ,  et  cur <e  p oft eriores,  nee  non  BASILII  FABRI  tbefaur us ,  a 
10  MATTH.  GESNERO,  viroclarisfitno,  quiadornandashumanita- 
tislitterasinnouamGcettingenfemacademiamnuper  euocatus  eft,  de- 
nuo  in  Iucem  editus,et  ab  cruditis  cum  plaufu  exceptus.  Ita  mihi  fpes  eft, 
futurum,  vt  terfisfima  oratio,  quam  a  pucro  e  CASTELLIONIS  verfio- 
ne  didicerunt,  incitentur  ftudiofi  itiuenes ,  quo  in  academias  aliquando 
delati,fiue  theol.fiue  iuris  prudentix, fiue  medieinx,  due  denique  philof. 
feparatamnauauerintoperam,adeamdemporroeuoluendam,confuetu- 
dine  veluftadducti  compellantur.  Atque  hacratione  et  ad  biblicum  ftu- 
dium,  quod  a  quamplurimis  academicis  ftndiofis  turpiter,  et  cum  magno 
animarumfuarumdamno  hodie  negligitur,  vel  inuiti  concitsbuntur. 
Vosigitur  ipfimet,  CLARISSIMI  fcholarum  PRAESIDES,  ceterique 
DOCTORES,  veftrapte  fponte  intel!igetis,vos  rem,et  SERVATORI  D. 
N.  I.  C.  pergratam  honorificentisfimamque,  et  difcipiinx  veftrx  alu- 
mnis  peradhiros  vtilisfimam3fi  vel  ea,qua  diximus,ratione  verx  pietatis 
ac  doclrinx  ftudium  fororio  quafi  vinculo  ac  nexu  coniungatis ,  atque 
curetis,vt  vertri  oranes  pii  do&ique  euadant  vhi.  Vos  autem,I  V  VENES 
POLITISSIMI,fecundum  genuinam,  qua  immortalis  DEVS  reuerendu» 
eft,  pietatem,  ea  nullo  non  tempore  parate,  meditamini,  cogitate,  qux  ad 
parandam  humaniorum  litterarum  fcientiarn  pertinent,  eamdemqueob 
causfam  nitidisfimam  CASTELLIONIS  verfionem  de  manibus  hand 
deponite  vmquam.  Veftra  enim  res  agitur :  vobis,vt  ille  ait  comiens  fe- 
nex,feritis,  vobis occatis,  vobis  eisdem  metitis,  vobis  denique  ifte  pariet 
Ixtitiam  labor.  §   XXII. 

Tandem etTE,  OPTIME  IESV,  incerpresverbiTVi  omnium  per- 
fpicacisfime,  qua  decet,  animi  demisfisfimi  reuerentia  compello,  impen- 
(isfimisque  precibusoro,  vthxece  BlBLl  A  SACRA,  quorum  noua, 
T  E  aufpice,  editio  in  adorandi  nominis  TVi  gloriam  nunc  prodit,  adeo 
iubeasesfebeata,  vt  omnibus,  quorum  cateruntur  manibus,  et  tu  ipfefis 
inanimoadliduus,inoculis,inore.  ScribeUamLipfix,  d.XIIII.CAL. 
OCTOB.  A.R.  S.  CIDI3CC  xxviii.  Iterumlegi,d.VI. ID.  APRIL. 

CID  IDCC  xxix.  Tertiumlegi,auxi,emendaui,fecundisDeiau 
fpiciis.a  d.XVII.CAL.OCT.  cia  idcc  xxxuii. 

(hb)  h filybift.  \, zq. zt.par. 4.61. 


SEBASTIANVS   CASTELLIO 

EDVARDO    SEXTO, 

ANCLIAE  REGI   CLARISS. 
SAL  V  T  E  M. 

QVVM  SACRARVM  LITTERARVM  LIBROS. 
a  rac  in  latinum  fermonem  tonuerfos,  in Juccm  cmitterem, 
ferenisfime  Rex  Angliae,  fuaferunt  amici,  vt  eos  tunsMaie- 
ftati  dedicarem:  idqne  vt  facere  vellcm,  tribus  rationibiu 
rierfuafcrunt.  Primutn,  quod  dicerent,  nulli  conuenientius  facras 
itteras  offerri  posfe ,  quamei,  cuius  regnuraafylumesfeteis,  qui  pro- 
pter facrarum  litterarum  ftudiuru  atque  defenfionena  vexarentur. 
Deinde,quodtunuper  hanc  eamdem  transferendi  Jibrosfacrosprouin- 
ciam  hominibus  docusinandauisfes,  fedvnius  obitu  impeditus  fnisfes. 
Poitremo,  quod  praeter  cetera*  difciplinas  atque  linguas,  etiam  latinita- 
fis,velinprimis,  ( cuius  nos  hie  nonnullam  rationem  habuimus,)  ftu- 
diofusesfes,  et  ad  earn  rem  magtftrum  eruditum  haberes  His  causfis 
adduclus  fuoi,  vt  tibi  Regi illuftrisilmo ,  ego infiime  conditionis homo, 
vigiliasmeas  otferre  auderem:  fperans  fore,  vt  quanto  in  altiore  di- 
gnitatis faftigio  te  Dei  benignitas  collocasfet,  tanto  clementius  tenues 
admitteresamoreChrifti,  quiquuniDeoforetaequalis,  non  dubitauic 
adinfimosfedemittere.  Quod  fi  placet,  et  (\  hanc  transiationem,  Rex, 
legere  non  recufas,  exponam  tibi  iajn ,  quod  fucrit  in  hoc  negotio  meum 
inftitutum  Ego  operani  dedi,  vt  fidelis,  et  latina,  et  perfpicua  esfet  haec 
translatio,  quoad  eius  fieri  posfet :  ne  quern  deinceps  orationis  obfeuri- 
tas,  authorriditas,  aut  etiam  interpretationis  infidelitas  ab  horum  li- 
brorumleclione  reuocaret.  Sed  perfpicuitatis  etfidelitatis  potisfimam 
rationem  duxiinus.  Nam  quod  adlatinitatemattinet,  eftoratio  nihil 
aliud,  quamreiqtixdamquafi  veftis ,  et  nos  fartores  funius.  Res  qui- 
dem  manet  eadem,  nee  orationis  elegantia  fit  melior,  nee  vilitate  deteri. 
or :  nequeremvereamatis,  quern  ab  ea  cognofcenda  retrahit  inculta 
oratio.  Quinetiam  videmus  euangelii  arcana  nobis  tradita  esfe  verbis 
impolitis,  et  e  media  indo&orum  plebe  defumtis,  ne  quid  inde  hominum 
eloquentix  tribueretur.  Ceterum  quoniam  in  hoc  ftudio  verfantem, 
necesfeerat  non folum  verba,  fed  etiam  res  ipfas,  (fine  quibus  verba 
fepe  intelligi  non  posfunt,)  perpendere:  fi  quid  interim  animaduer- 
ti  obfeurius,  non  folum  quod  ad  verba,  fed  etiam  quod  ad  rem  perti- 
neret ,  id  conatus  funi  paucis  illuftrare.  Atque  in  verbis  quidem  decla- 
randis  fui  aliquanto  confidentior.  Verum  res  vt  parcius  artingerem,  in 
causfa fuit partim  prxfens  transferendi  inftitutum,  quod  circa  verba 
verfatur :  partim ,  et  quidem  multo  magis ,  ignorantia  mea.  Quum 
fintenimhi  libride  rebus  diuinis  fcrjpti ,  necesfeeftnos,  quanto  magis 
homines  fvumis,  tanto  minorem  horum  intelligentiam  habere.    Et  pro- 


PRAEFATIO. 


35 


fe&o  fi  verum  fateri volumus ,  eft  adhuc  noftrum  faeculum in  profundis 
ignorantiae  tenebris  demerfum ;  cuius  rei  certisfimum  teftimonium  funt 
tarn  graues,  tarn  pertinaces,tainperniciof«disfenfiones:  tarn  multi,  et 
iidcm  irriti  conucntus  dc  hisce  controuerfiis,  tantusque  numcrus  quoti- 
die  nafcentium  librorum  ,  et  eorum  inter  fefe  Soto  cxlodisfidentium. 
Si  enim  vnus  Dei  fpiritns,  et  vna  Veritas  eft :  necesfe  eft,  in  quibus  idem 
fpiritus,eademque  Veritas  infit,  eos  vnum  esfe,  idemque  fentire  fpiritua- 
hbus  in  rebus:  et,  fi  nobis  clarisfimae  veritatis  orta  dies  esfet,  nunn- 
quam  tot  obfcuras  librorum  accenderemus  Iucernas.  Atque  equidem 
inihi,huiusignorantiaecausfamqu:Erenti,  videbatur  inuentu  dirficilis. 
Neque  enim  tribui  hsec  litterarum  etartiumignorationipoteft,  quum 
noftro  fxculo  nihil  fieri  posfit  eruditius:  ettamen  tantisftudiis,  tanta 
linguarum cognitione,  totartibus,  pertotannos,  tantumabeft,  vtmul- 
tum  profedhim  fit,  vt  in  dies  in  deterius  abeant  res.  Itaque  quum 
attentius  hanc  rem  confiderarem,  vifiis  fum  mini  htiius  ignoranlix 
vnam  verisfimamque  causfam  inuenisfe,  vitiofitatem  ac  impietatem. 
Itaque  dicitDanieliangelus:  IMPIE  agent  impii,  nee  intelligent  vlli 
impii.  (Dan.  12.)  Et  Dauid  contra :  10 V AE  mementibuspatefiteius 
arcanum.  (Pf.25,)  EtEfaias:  PREME  oraculum,  obfignadifciplinam 
apud  difcipulos  meos.  (£/*.  8)  Quod  fi  Iouae  arcana  in  his  libris  occul- 
tata  nosfe  volumus,metuendus  nobis  et  colendus  Ioua  eft,cique  obedien- 
dum,  vt  decet  eius  difcipulos.  Haec  vera  ad  diuinarum  rerum  cognitio- 
nemvia,  haec  vna  ad  hoc  diuinorum  arcanorum  figillum  aperiendum 
clauis  eft :  quam  qui  habebit,  nujlam  aliam  requiret :  qui  non  habebit, 
fruftra  ceteras  admouebithuic  ferae.  Quod  fi  esfet  in  nobis  verus  Dei 
amor  atque  metus,  et  fi  tantum  ftudii  et  operx  in  eo  poneremus ,  quan- 
tum alii  in  comparanda  pecunia ,  alii  in  litteris,  alii  in  difciplinis ,  alii  in 
honore,  alii  alia  in  re  ponunt,  non  folum  abesfet  crasfa  hxc,  ( Jiceat  mihi 
dicere  quae  ientio, )  crasfahaec,  inquam,  quae  tenet  faeculum,  ignorantia  : 
verum  etiam  tantae  esfet  louse  cognitionis ,  hoc  eft ,  vera»  pietatis  plena 
terra,  quanta  nobis,  C\  fapimus,  promisfa  eft  Atque  ita  nafceretur  illud 
vere  aureum  faeculum ,  quoesfentomnesdininitus  docti  :  fieretque, 
quod  armipotens  Ioua  pollicitus  eft  his  verbis :  (Mich.  4.)  CVDENT 
ex  enfibus  fuis  vomeres,et  ex  fpiculis  fakes  :  nee  gentes  aliae  aliis  arma 
inferent,  nee  ampliusbella  difcent,  degentque  nib  fuis  quisque  vitibus  ac 
ficubus,  exterrente  nullo,  quoniam  Iouac  arruipotentis  os  loquitur.  Et 
illud :  (Efa.  11.)  VERSABITVR  cum  agno  lupus ,  accubabitque 
pardus  haedo,copulatosque  vitulum  et  leonem  et  taurum  ducet  puer  par- 
uulus,  et  vacca  vrfusque  compafcentur,  concubantibus  corum  pullis :  et 
leo  more  bourn  palea  vefcetur,  et  ludet  fuper  afpidis  foramen  lactens  in- 
fans,  fuperqueviperaecauernamdcliculuspuer  manum  agitabit.  Nus- 
quam male  aut  nequi ter  fiet  in  meo  facro  monte:  quoniajn  tantae  erit Io- 
uae  cognitionis  plena  terra ,  quantis  operitur  aquis  mare.  Item  illud  ad 
Hierofolymam,  hoc  eft,  adChriftianorumrempublicamdiclum:  (Efa. 
60.)  AD  TE  fefe  recipient  humiliter  homines,  qui  teadflixerint,  et 
tuorum  pedum  vefiigia  venerabuntur  omnes  tui  conuiciatores  :  teque 
Iouie  vrbem ,  Sionem  Augufti  Israelitarum  adpellabunt.  Pro  eo  quod 
deferta,  inuifa  et  inaccesfa  fueris ,  efficiam  ex  te  fublimitatem  aeternam, 
voluptatemperennem:  adcovt  ceterarum  gentium  lac,  regunique  fu- 
gas  vbera, fci«sque,  me  Iouam  esfe  feruatorem,  vindicenaque  tuuiu ,  Ia- 

c  %  co- 


36  P  R  A  E  F  A  T  I  O. 


cobeorum  oilmen.  Pro  sere  inducam  aurum,  pro  ferro  inducain  arsen- 
tum,  pro  lignis  xs,  pro  lapidibus  ferrum  :  cfficiamque ,  vt  pro  tui  admi- 
mliratione  fit  pax,  et  pro  magiftratibus  iuftitia.  Non  iam  crudeliras  in 
tua  terra,non  vaftitas  aut  calamitas  in  tuis  finibus  audictur :  mosque  mu- 
ros  falutem,  et  portas  laudem  adpellabis.  Non amplius  tibi  fol  interdiu 
lumen  praebebit,  ncque  lucre  lplendor  ilhicebit :  fed  erit  tibi  loua  lux 
xterna,  Deusque  tuus  decori.  Non  occuinbet  amplius  tuns  fol,  tuaue  lu- 
na  occidet :  nam  loua  tibi  lux  erit  xterna ,  finita  tui  hictus  die.  Tuus 
autem  popiilus,iiiftiomnes ,  femper  terrain  posfidebunt,  amefataftirps, 
manuum  mearum  opus.  quod  mini  fit  honeftamento.  Minimus  in  mil- 
le,  minutisfimus  in  populofam  geatem  exerefcet :  id  quod  ego  Ioua  fuo 
tempore  accelerabo.  Itemillud:  (Ezecb.  36.)  ARCES  S  A  M  vos  ex 
gentibus ,  et  ex  omnibus  collects  terris ,  adducam  in  veftram  patriam : 
puraque  confperfoslympha,  vtab  omnibus  veftrisfaditatibus  purge- 
mini,  ab  omnibus  veftris  vos  expiabo  ftercoreis  diuis :  vobisque  etcor 
nomim  et  fpintum  nouum  in  peclora  dabo:  &  cxemto  de  corporibus 
veftris  lapideocorde,  vobis  carnewmcor  dabo:  et  dato  in  corpora  ve- 
ftra  meo  fpiritu ,  faciam.  vt  inftitutismeis  parcatis,  measque  fenten- 
tiasconferuetis:  quofaciendo, manebitis  in  terra,  quam  ego  dedimaio- 
ribus  veftris  :  et  vos  mini  populus,  etvobis  ego  Dens  ero,  vosque  ab 
omnibus  veftris impuritatibus  vindicabo.  Hxc  eft  in  his,  multisque 
aliislocis,  etmaximein  Apocalypfi,  (^poc.  20.)  promisfa  Chriftianis 
felicitas,  oRex,  et  perfecla  Dei  cognitio,  ac  obedicntia:  quam  equi- 
dem  quo  magis  euoluendisfacris  librisconfidero,  eo  minus  hactenus 
praeftifam  video,  vtcumque  ilia  oraculainteliigas.  Sedexfiftunt  ignaux 
diftidcntiiim voces,  qui  pro  iulanohabcnt,  fi  quis a udeat  fpcra re  me- 
lioranoitris :  quafi  vero  Dei  fit  vcldecurtata  maims  ;  vel  auris  obtufa  : 
(Efa.sy.)  aut,  quafi  ideo  defperandum  fit,  quia  numquamitafuit :  ac 
nonpotiusideofperandum  fit ,  quia  non  fuit,  et  is  promifit,  quiiu-que 
mentitur  vmquam  ,  ct  poieft  etiam  mortuis  vitani  reddere.  Equidem 
authxefuturaesfefatendumeft,  aut  iamfuisfe,  aut  Deus  accufandus 
mendacii.  Quod  i'iquisfuisfe  dicet,  quxram  ex  eo,  quando  fuerint. 
Si  dicet,  Apoftolorinn  tempore;  quxram,  cumec  vndiquaque  perfects 
fuerif,  etiamcitoexoleuerit  Dei  cognitio  ac  pietas,  qux  et  xterna,  ct 
marinis  vndisabundantiorfueratpromisfa.  Sin  dicet,  Noftro  tempo- 
re: mirabimur  hanc  pacem,  quae  ex  voineribusfalcibiuque  noftris  cu- 
dat  enfes ,  et  fupellectilem  domosqu'e  cornier  tat  in  bombardas  et  propu- 
gnacula.  Sed  eft,  credo,  haec  pax  in  litterarum  proceribus  et  populi  ma. 
giftris.  Vnde  i?itur  linguarumet  calamorumlongenocentiorabeila, 
quam  ferri  ?  Vnde  tot  tarn  graues  controuerfiae,  qnx  neque  tot  iam  fx- 
culis ,  tot  disputationibus  componi  potuertint,  et  fere  in  fanguinem  im- 
beciliiorumerumpunt?  dum  nemo  eft,  qtiidefuoiudiciodubitet :  ne- 
mo eft,  qui  non  aiiosdamner.  Inuidemus ,  maledicimus :  non  folum 
malum  malo,  fed  frrpcbommiiualopcnfamiis :  et  fi  quisanobisinaliquo 
religionis  vel  pun&o  disfidet ,  eum  danmamus ,  et  per  omnes  terrarum 
anguloslinguxftiliqueiaculo  petimus,  et  ferro  efflamma  et  vndis  fx- 
uimus,  et  ex  rerumnatiiraindefenfosetinopes  tollimus:  et  nobis  non 
licerequemquaminterficete,  dicimus:  et  tamenPilato  tradimus,  etfi 
huncdimittat,  amicumesfe  Cxfaris  negamus.-  ei  quod  eft  omnium  in- 
dignisfimuin,  hxc  omnia  Chriitf  nos  Audio ,  et  iusfu ,  et  nomine  facerc 

cla- 


PRARFATI  O.  37 


clamamtis,  &lupiferitatenjagnina  peiletegimus.     O  fxculum  \  Scili- 
cet Chriftiftudio  fanguinaiii  cnmus,  qui,  nealiorum  fanguis  effunden- 
dusesfet,ipfefimmcffudit.    Chrifti  audio  zizania  exftirpabimus,  qui 
ne  frumentum  exftirparetur,  iusfitvsque  ad  mcsfein  relinqui  zizania. 
Chrifti  ftudio  alios  perfequcmur,  quiiusfit,  vt  fi  nobis  feriatur  mala 
dextera ,  obuertamus  finiftram.     Chrifti  ftudio  inferemus  aliis  malum, 
qui  nobis,  vt  pro  malo  bonumredderemus,  prxcepit.      Vbi  erit  ergo  il- 
ia nobis  tantopere  commendata  caritas ,  (  I.  Cor.  13  )  fine  qua,  licet  et  ho- 
ininum  teneasetangelorumlinguas,  et  omnia  fcias,  et  fidevel  montes 
transmoueas,et  omnia  tua  largiaris,atque  adeo  tuum  ipfum  corp>>  comb- 
iirendum  tradas,  nihil  es?    Quod  fi  quis  de  caritatc  fefe  iaclat,confide- 
ret,  num  fru£his  caritatis  habeaf,  eteaprxftet,  qux  caritatis  esfe  tradit 
Pan lus.     Caritas benigna eft, inquit :  caritas temeraria  non  eft,  non  tu- 
inet,  nonfegeritturpiter,   non  fibiipfiftudet,  noneft  irritabilis,  non 
male  cogitat,  non  gaudet  iniuftitia ,  fed  veritate  lxtatur :  omnia  toleraf, 
omnia  credit,  omnia  fperat,  omnia  fustinet :  caritas  numquam  interci- 
dit.     Nunc  quidem  manet  fides,  fpes,  caritas :   fed  harum  trium  maxima 
eft  caritas  :  atque  in  ea  fita  eft  legis  perfnnclio.     Denique  caritas  multi- 
tudinem  tegit  peccatorum,  eisque  medeiur      Quod  Ci  hodie  ea  ita  refri. 
xit,  vt  in  eius  loco  regnet  odium  :  et  tamen  promifit  Deus  pium  illud  iu- 
ftumquefxculum,  qtiodfupra  commemoraui:  fatendum  omnino  eft, 
multa,  atque  adeo  maxima  inoraculispromisfa,  nondum  esfe  per fecla. 
Cuius  rei  ignoratio  in  causfa  eft,  vt  Dei  dona  admodum  ieiuna ,  exilia  et 
macra  faciamus .  et  vatum  oracula  pleraque  inepte ,   nc  dicam  ridicule, 
interpretemur :  dum  qux  futura  funt,  et  non  nili  ab  iis,  qui  vel  diuini- 
tus,  vcli'ei  euentu  fintedocli,posfuntintelIigi,  eaet  finefpiritu,  et  fine 
euentii  declarareconamur,  metuentes  videlicet ,  ne  quid  ignorare  vi- 
deamur.     Quum  hxc  ita  finr,  o  Rex,  et  quum  xtas  noftra  in  tanta  adhuc 
jgnorantix  caligine  excutiat,  etiam  atque  etiam  nobis  cauendum  esfe 
cenfeo,  nequidimprudentercommittamus.     Quod  i\  quxfunt  in  relt- 
gionis  negotio  controuerfix,  (funtautemplurimx,)  in  his  fcquendum 
Iudx  Machabxi  et  fuorum  factum  iudico ,   qui  de  ara  folidi  faerificii, 
quum  quid  ftatuercnt,  non  haberent,  eius  lapides  in  monte  templi ,  loco 
opportuno,  pofuerunt,  donee  aduenirctvatesaliquis,  quidc  iis  oracu- 
lum  referret.  (i.Mach.4)    AutpotiusMofis,  cuidifertis  verbis  modo 
prxceptum  erat ,  ( Num.  15.)     vt  fi  quis  contra  legem  data  opera  commi- 
nsfet,  is  capite  pceuas  daret  :    et  tamen  eum  ,  qui  in  die  fabbati  lignatus 
erat,  interficerenoluir,  nifirelatofuperearenominatimoraculo.    Et 
erat  Mofes  fidus  Dei  minifter,  et  eius  fpiritu  non  parce  prxditus.     Vt  in  • 
terim  nihil  dicam  de  confdio  Gamalielis ,  (  Aclor.  5.)    qui  ostendit,  fi  ea 
resabhominibuseft,  disfolutum  iri :  Cm  a  Deo  eft,  non  posfe  disfolui, 
ne  forte  contra  Deum  pugnetur.    Quod  fi  has  res  nobis  esfe  notiores  pu- 
tamus,  quamillaMofifuit,  (quandoeafunttempora,  vt  nemo  fe  er- 
rare  putet )  ac  certe  non  debemus  iidem  et  accufatores  esfe ,  et  indices, 
potiusqueparendum  eft  Paulo,   ita  prxcipienti :  (  Roman.  14.)    Si  quis 
imbecilla  fide  eft,  huic  nulla  cum  animidubitationc  opitulamini.     Tti 
quises,   qui  alienumfamulum  damnes?     Suo  domino  ftat,  auteadit 
Confiftet  autem :  poteftenim  Deus  eum  ftabilire.       Tuverocur  tuum 
fratremdamnas?  aut  tu  cur  tuum  fratrem  delpicis?    Noftrum  quisque 
causfam  pro  fe  dicet  apud  Dcum.    Quamobrem  ne  iam  damnemus  alius 

c  3  ali- 


3S  PRAEFATIO. 


alium.  Nam  fi  damnabimus,  damnabimur,  et  eadem  menfura  nobis  re- 
pendetur.  Praeftiterit,  (meoquidemiudicio,)  Romanorum  legem  de 
vmdiciisfequi,  quaeerathuiusmodi:  Siquis,  qui  fe  hactenus  pro  li-> 
bcrogesfisfet,  vocabaturiniusabaliquo,  quieum  feruumesfeadfere- 
ret,  interea  dum  causfa  pendebat,  vindicise  dabantur  fecundum  liber- 
tatem ;  hoc  eft,  is  ruins  libertati  periculum  creabatur,nianebat  in  eadem 
conditions  qua  liberi,  donee  in  iudicio  planum  factum  ac  pronuntiatum 
esfet,  vtrum  is  liber  an  ferutis  foret.  Et  uierito.  Quum  enim  de  eius 
conditione  dubitarctur,  fi  forte  iiberum  esfe  contigisfet,  et  interea  pen- 
dente  lite  ferui  liter  habitus  esfet,  facia  foret  homini  libero  grauisiniu- 
ria.  At  quanto  id  in  capitis  causfa  fieri  aequius  eft  ?  prxfertim  in  religi- 
one,in  qua  peccatur  grauisfime.  Exfpeclemus  iufti  iudicis  fententiam : 
et  operam  demus,  non  vt  ipfi  alios  damnemus,  fed  vt  nihil  committamus, 
quamobrem nobis  metuenda  fit  damnatio.  Obediamus  iufto  iudici ,  et 
zizania  vsque  ad  mesfem  finamus,  ne  forte  frumenrum,  ( dum  fupra  ma. 
giftrum  fapere  volumus,)  exftirpemus.  Neque  etiini  adhuc  vltimus 
mundi  finis  eft :  neque  nos  angeli  fumus ,  quibus  hacc  fit  mandata  pro- 
uincia.  Adde,  quod  abfurdum  eft,  fpirituale  bellum  terreftribus  armis 
geri.  Chriftianoruni  hoftes  fiint  vitia,  contra  quae  virtutibus  certan- 
dum  eft ,  et  contrariis  reniediis  contraria  mala  curanda :  vt  doctrina 
ignorantiam  pellat ,  iniuriam  vincat  patientia ,  fupet  biae  modeftia  refi- 
ftat ,  pigritiae  opponatur diligentia,  contra  crudelitatem  pugnet demen- 
tia, fimulationem  profternatfincera,  etfe  Deo  probans  religiofa  mens, 
animusque  purus,  et  qui  vni  Deo  placere  ftudeat.  H?ec  funt  vera  chri- 
ftiana:  religionis,  et  vere  viclricia  arma  :  non  vt  carnifici  mandetur  pro- 
uincia  docloris ,  et  exteriora  pocuh  prius ,  quam  imeriora  purgentur. 
Atque  haec  de  religione  dumtaxat  a  me  dici  volo.  Nam  quod  ad  faci- 
noraattlnet,  homicidia,  adulteria,  furta,  falfa  teftimonia,  ethuiusmodi 
lxliqua,  quae  Deus  et  puniri  iusfit,  et  quo  pa6to  punienda  forent,  praece- 
pit,  ca  in  controuerfiam  non  vocantur.  Neque  de  iis  obfeure  prxcepit 
Deus,  et  ad  bono  rum  defenfionem  pertinent :  mfi  veliinus  in  noftris  cu- 
bilibusiugularijVtquidein  nunc  funt  tern pora.  Neque  vero  periculum 
eft,  ne  fi  magiftratus ,  a  Deo  ad  bonos  defendendos  conftitutus ,  aliquem 
homicidii  conuiclum  tollat  in  crucem,  virum  bonum  interfieiat :  neque 
quisquamdefendit  vmquam  homicidium,  ne  homicida  quidem.  Sed 
religionis  et  intelligentiae  facrarum  litterarum  longe  eft  alia  ratio. 
Quum  fin  t  enim  haec  obfeure,  et  faepe  per  aenigmata  tradita,  etdehis 
iam  per  mille  amplius  annos  disputetur,  nee  dum  componi  res  potuerit, 
neque  componi  abfente  omnium  controuerfiarum  diremtrice  et  igno- 
rantiae  fugatrice  caritate  posfit ,  et  ea  de  causfa  innocente  fanguine 
repleta  terra  fit :  debemus  profedto.  ( quaniuis  nobis  omnia  fcire  videa- 
mur,)  debemus,  inquam,  metuere,  ne  inter  latrones,  (quos  merito 
crucifigimus,)  etiam  Chriftum  immerito  crucifigamus.  Et  fi  non 
modo  Turcas,  et  Iudaeos,  (  quorum  illi  Chriftum  parum  amant,  hi  etiam 
capita'iter  oderunt, )  viuere  patimur  apud  nos.  verimi  etiam  maledicos, 
fuperbos,  inuidos,  auaros,  impudicos,  ebriofos,  et  cetera  hominum  fla- 
gitiaferimus,  etcumiisviuimus,  epulamur,  laetamur:  debemus  fal- 
tem  communem  hunc  aerem  et  fpiritum  iis  concedere,  qui  idem  Chrifti 
nomennobiscumprofitentur,  etnemininocent:  eoquefunt  animo,  vt 
mori  malint ,  quam  aliud  dicere  aut  facere ,  quam  quod  dici  aut  fieri  de- 
be. 


PRAEFATIO.  39 


bere  arbitran tur.  Vt  interim  non  dicam ,  qviod  nullum  hominum  ge- 
nus minus  raetuendum  eft.  Qui  enim  vitam  mauultamittere,  quam 
dicere  quod  non  fentit ,  ( peccaretcnim,  fifaceret :  etquicogit,  pecca- 
recogit, )  non  eft,  credo,  metucndum,  neispecuniaposfit,  autaliarc 
corrumpi.  Atque  equidem  iMud  mihi  perfuafi ,  nullos  esfe  principibua 
et  magiftratibus  obedientiores,quam  eos,qui  fimpliciter  Deum  metuunf, 
etineo,  quodfciunt,  fideles  fefepraeftant.  Ceterorumquidem  obedi- 
entia  fidta  eft,  neque  durat  diutius,  quam  vel  mctu  cogitur ,  vel  vtilitate 
adlicitur.  Sedquiconfcientia  ad  obedicndum  iropellitur,  quique  do- 
cente  Deo ,  didicit  magiftratibus  et  poteftatibus  obediendum  esfe,  etiam 
iniquis,  ne  dum  iuftis :  huius  veram  et  acternam  esfe  obedientiam  neces- 
feeft,  quoniam  Deus ,  (qui  e'  obcdientkecausfaeft, )  rerus  manet  et 
aeternus.  Ulud  quideni,  (  vt  ad  propofitum  redeamus,)  citracontrouer- 
fiamverumeft:  Adpcenitendumproperat,  citoquiiudicat :  et  multoi 
iudicasfe  pcenituit ,  iudicium  fuspendisfe  non  pcenituit.  Et  qui  ad 
clementiam  propenfior  eft,  quam  ad  iram,  is  Dei  naturam  imitatur. 
qui  quum  fciat  nos  esfe  fontes ,  tamen  ditiert  fententiam  diu ,  et  exfpe 
c^at,  dum  fiat  vitac  correelio.  Qiii  enim  continuo  necat,  nullum re- 
linquitpcenitentiae  locum.  Quod  fiquishiscontradicere  audebit»  ne- 
cesfe  erit  vt  fateatur,  fanguinem  a  fe  oppugnari,  a  nobis  defendi.  Vtri- 
usautem  facilior  futura  fitcausfac  dielio  apud  iudicem  Deum,  fi  qui» 
ignorat,  audiat  Solomonem  ita  dicentem  :  (Prou.  14. )  IMP  10- 
RVM  verba  infidiantur  fanguini  :  ac  proborum  os  eum  defendit. 
Ulud  perfpeclum  habeo ,  dementias,  patientix,  benignitatis,  obedien- 
tial non  posfe  pcenitere  quemquam ,  crudelitatis  et  temerarii  iudicii  non 
posfe  non  pcenitere.  Quod  fiilla  tutisfima  via  eft,  haec  periculorum 
plena:  infanum  esfe  oportet,  quifefciens  volensque  in  pericula  prae- 
cipitet.  Neque  vero  haec  ideo  tibi dico,  Rex  illuftrisfime.  quod  aliquid 
finiftrum  de  te  accepcrimus.  Quum  fis  enim  cius  adhuc  aetatis ,  qua» 
fub  tutorum  cura  cuftodiatur ,  tuum  ingenium,  ( nobis  praefertim,  tan- 
to  tcrrarum  interuallo  disiunftis.)  cognitum  esfe  non  fatis  poteft.  Di- 
cuntquidem,  quiiftincvemunt,  earn  eife  tuamindolemachumanita. 
tern,  vt  omnia  de  te  fperent  optima,  quorum  nos  fpei  adeo  accedimus, 
vt  fperemus  et  optemus  etiam  optimis ,  (  fi  fieri  posfit,)  meliora.  Quum 
igitur  videamus,  noftra  corpora  vobis  Regibus  esfe  in  manum  a  Deo  tra- 
dita,  veftrosautemanimos  esfeinmanu  Dei:  mouemur  exemplis,  et 
periculo  pro  virili  parte  obuiam  ire  conamur,  malumque  numquam 
nimis  mature  declinari  posfe  iudicamus.  Itaque  Deumoramus,  vobis 
Vt  earn  mcntem  iniiciat,  vt  vos  de  veftris  animis,  (qui  in  Dei  manu 
funt,)  tanto  magis  fitis  folliciti ,  quamiifuntde  fuis  corporibus,  qui 
vidcnt  fuam  vitam  vobis  in  manu  esfepofitam:  quanto  animi  interitus 
grauioreft,  quam  corporis.  Cupimus,  inquam,  vos  esfe  tales,  qualei 
esfe  iubet  Deus  his  verbis :  {Dent.  17.)  Q_V  V  M  accident  regem  in  re- 
gni  fui  folio  federe,  hanc  fibi  legem  afacerdotibusLeuitisinlibroex- 
fcribito ,  eamque  apud  fe  habeto ,  et  legito  per  omnem  vitam  fuam,  vt 
difcat  Iouam  Deum  fuumvereri,  curetque,  vt  omnibus  verbis  huius 
legis,  atque  his  inftitutispareat,  ne  contra  fuosconfanguineosanimo 
infolefcat,  neuededifciplinaaddextram  aut  finiftram  deflec"tat,vtdiu 
viuat  in  regno  fuo  turn  ipfe,  turn  eius  nati,  inter  Israelitas.  Irem 
Solomo ,  de  bono  rege  loquens ,  his  verbis :  ( Prou.  16.)    O  R  A  C  V- 

c  4  LVM 


4©  PRAEFATIO 

LVM  habet  in  labiis  rex  ,  cuius  os  crimen  in  hire  non  cemmittif. 
Impie  agcre  ,  regibus  eft  inuifum  :  nam  iuftitia  folium  aptum  eft. 
Placcnt  regibus  iufta  labra,  et  probe  ioquente«  amant.  Regia  bilis, 
eft  mortis  nuntius,  et  earn  vir  fapiens  diluit.  In  ferenitate  vultus 
regis,  vita  eft,  eiusque  fauor  eft  quxdamquafi  ferotina nubes.  Ha- 
bere fapientiam,  Ionge  eft  prxftantius,  quam  aurum.  Eftautem  fa- 
pientix  caput,  Dei  metus  :  qui  nobis  debet  oboculos  dies  nodtesque 
verfari,  et  ad  mala  frenum,  ec  ad  bona  calcar  esfe.  Hxc  habui  in 
pnefentia,  Rex,  de  quibus  temonereni ,  non  equidem  vt  vates,  non 
vt  misfus  diuinitus:  fcd  vt  vnns  de  multis,  qui  disfidia  et  lites  ode- 
rim,  et  religionem  caritate  magis,  et  aniraj  pietate,  quam  qnveftio- 
nibus  et  rebus  externis  exerceri  cupiain.  Neque  vero  me  prxtcrir, 
nihil  a  me  dici,  quod  non  ab  aliis  ante  me  dictum  fit.  Sed  recta 
qux  funt,  ea  et  a  multis,  et  tamdiu  dici,  donee  eis  pareatur,  non 
eft  inutile.  Accipe  igitur,  Rex,  noftru.m  hunc  laborem  comiter  et 
humane:  et  fi  vacat,  (debet  autem  vaeare,)  et  fi  placet,  (debet  au- 
tem placere,)  lege  facras  litteras  animo  pio  ac  religiofo:  et  te  ad  re- 
gendum  regmim  fie  praepara,  tamquam  mortalis,  et  rationem  rcd- 
diturus  imn.'ortali  Deo.  Opto  tibi  Mods  cletHentiatn ,  Dauidis  pie- 
tatem,  &  Solomon  is  fapientiam.  Vale  Bifilex,  menfe  februa- 
rio,  anno  millefimo  quingentefiuio  quinquagefimo  primo. 


AD  LECTORES  ADMONITIO. 

"\Y0  WM  fotdui  de  gr&co  trdnstnlimus  :  Veins  de  hebr&o ,  exce- 
1  V  ptisluditha,  Sapietltta,  EccUjiaflio ,  tertio  Esdr&  ,  epiftola  Ie- 
remii  ,  Barucbo ,  Machab&is ,  et  parte  Esdr&  et  Danielis :  qu& 
quum  in  hcbr&o  nsn  exfitnt ,  de  gr&co  transtulimus.  Sunt  et  inDanie- 
le  capita  fex  fyriuce  fcripta ,  ■videlicet  a  fecundo  ad  feptimum  :  et  in 
primo  Esdr&  q:;atuor ,  a  quarto  ad  feptimum :  qu&  nos  quoniam  fyria,- 
cum  feimonem  non  didicimus ,  ex  aliorum  translationibus  fumus  tnter- 
pretati.  Quartum  Esdr*  ex  latino  in  latinum  transtulimus ,  quoniam 
in  alio  fermone  non  inuenimus.  Quod fi  quid  in  gnca  aut  latina  ve- 
tcrc  translatione  libri  alicuius  ,  qui  hebraice  exflaret  ,  reperimust 
quod  in  hebr&o  non  effet  ,  id  inter fcruimus  ,  et  gr&ca  pr&notauimus 
litter  a  G.  latina  autem  litter  a  L.  aut  vtraque ,  ambabus ,  G.  L.  %>s- 
que  ad  H.  qua  fignificetur  fieri  ad  bebr&um  fermonem  reuerjio.  Atque 
idem  feeimus  in  libris  de  gr&co  translatis  ,  fi  quid  in  latino  amplius 
inuenimus.  Et  quoniam  Bibliorum  hifioria  mutila  efl  ,  (  quippe  qu& 
nihil  continent  carum  rerum  ,  qua,  ab  Esdr&  temporibus  vsque  ad  Ma- 
ebab&os  ,  itemque  a  Machab&is  11s que  ad  Cbriflum  gefl&  funt ,  )  earn 
fuppletti  ex  lofepho  feviptore  Iud&o,  qui  gr&ce  fcripfit  ,  "vixitque  quo 
tempore  excija  eft  Hierofolyma  ab  Imperatore  Vefpajiano.  Neque  vero 
id  feci  ,  quo  Jupplementum  hoc  pro  facris  litter  is  babeatur :  fed  Vt  its 
fatisfacetem  ,     qui   temporum  illorum   gefta   libenter   cognitnri  fmt, 

quum 


AD    LECTORES    ADMONITTO.  4t 


ejuum  in  eis  magn&  acciderint  in  Iudaorutn  repub.  mutationts  ,     et  lu- 
d&i  in  Romanorum  pot  eft  at  em  ,     (  fiub  quibus  Cbriftus  crucifixus  eft ,  ) 
venerint.       Quod  fi  cui  tamen  displicebit  hoc  fv.pplementum ,  iicebitnon 
iegere.       Ceterum  quia  is  lofephus  alicubi  longior  eft ,     quam  pro  argu- 
mento  nobis  propoftto  ,    fcrtbiique  aliena   qu&dam   ab  biftoria  facra , 
eum  nos  in  buiusmodi  locis  contraximus.       Itemqtte  quoniam  in  Ubro 
de  Belle  ludaico  ,     (  in  quo  eadem  ficribit ,  )     nonnumquam   apcrtior 
eft,     aut  aliquid,  ad  rem  pertinens ,    dicit,    quod  in  libris  Aniiquita- 
turn  ,     (    ex  quibus  nos  b&c  excerpfimus ,  )     dejit ,  Mo  nos  alicubi  vjl 
Qtmns.       Cettrum  vt  fci.itis  ,     quatenus  mea  trans  lationi  fidcndum  fit. 
ant  dijf.dendiita :     fciendum  eft  ,     in  bis   libris  mult  am  esje  dificult  a- 
tern  ,     partim  in  verbis,    partim  in  re,    partim  in  vtroqut.        Verbo- 
7  urn  difficult as ,  aut  eft  fimpUcium^  aut  co;> pofttorum.       Simplicia  ver- 
ba plerumque  obfcura  funt ,   earum  rerum  qu*  vel  raro,   vel  dumtaxat 
vftriantttr  ,     non  etiam  dejcribuntur  :     vt  funt  pierajue  (Hrpiutn  et 
animalium  :     itemque  earum  rerum  ,     quorum  forma  vel  nations  vel 
tempore  mutatur  ,   vt  veftium  et  vaforum,    et  injlrumentortwi.      In 
bis  nos  ficpe  quid  adfivmemus  ,     non  babcmus  :     non  magis   quam  qui 
Catcnem  interpret  ant  ur ,  nefciunt ,  quid  apud  enm  fit  nasfiiema ,  ficu- 
triscum,  vrpex,  et  alia  quddam  :     aut  apud  Ciceremetn  ,    quid  fit  les- 
fum  facer  e  ,  id  quod  ipfe  Cicero  ignorare  fe  fatetw:.       It  aqua  quod  alic- 
ubi vefperiilionem,  et  mergum,  et  ardeolam,   et  cetera  qua  funt  eius 
generis,    interpretamur ,    in  his  interpret ationem  uoftram  pro  certa  ba- 
ker i  nolumus  ;     tantum ,    quod  verifimile  eft ,   fequimur ,   et  nobis  ve~ 
niam  dari  poftulamus  :     prafertim  quum  in  buiusmodi  verbis  errare, 
non  fit  vsque  adeo  periculofum.      Sed  buiusmodi  dubitationcs  iuteUi"e 
in  bebr&is  verbis  esje.       Nam  quod  ad  grdca  pertintt ,  quoniam  ea  lin- 
gua magis  cult  a  ,   magisque  cognita  eft  ,   in  ea  minus  dubitamus.     Ai- 
que  h&c  dc  verbis  fimplicibus.       Compofitorum  autem  verborum  difficult 
tas  plerumque  a  rei  difficult  ate  pendet  :     ac  ni ft  cognita  re  disruti  non 
pot  eft  :     qualis  eft  in  Efai&  XX  VII.       Numquid  eum  c&det  fimili  ex- 
de  c&foris  ftti  ?     aut ,    Numquid  occidetur  fimili  occiforum  fnornm  occi- 
Jione  ?     Ibi  cnim,  propter  ignorant iam  rei  ,     nefcio  an  pro  Sui  et  Sua- 
rum  ,    jit  ponendum  Eius :     quoniam   hebr&um  relatiuum  ambiguum. 
eft  ,    vt  et  Gallicum  ,    ft  ad  verbum  transfer  as ,    Son  tueur.       Atque 
buiusmodi   difficultates   nonnumquam  a  vatibus   adhibentur  de  indu- 
ftria.       Nos  aliquoties  in  margme  fignificauimus ,    ne  quern  falleret  in- 
terpretatio  nojlra.       Sunt  autem  res  alU  buman&  ,   alu  diuina.      Hn- 
manxs  voco ,    qu<&  bumano  ingenio  ,     etiam  fine  fatidico  fpir it u  posfunt 
inteliigi  :     cutusmodi  funt  cArimonii  ,     et  Aloft s  tabernaculi  defer i'ptio, 
et  templi  Solomonis  ac  Ezecbielis  ,     et  vatum  vifiones  ,  et  Chrifti  fimi- 
litudines  ,     et  Apocalypfts  teta.       Sunt  enim  narrationes  rerum  gefia- 
rum,  aut  quaft  geftarum  :    qu&  quid  figni fie ent ,    quamuis  non  intelli- 
gas  ,     non  tamen  obftat  ea  ignoratio ,    quo  minus  h&c ,    in  quern  velis 
fermonem,  trans fcrre  posfis.       Itaque  fi  qu&  exftiterunt  in  hoc  genere 
difficultates  ,    fuerunt  explicabiles.         Quarnquam  fieri  poteft ,  vt  alic- 
ubi aliquod  verbum  fignificantius  adhiberi  posfit  ab'eo  ,     cui  res  not  a 
fit,       Diuinas  autem  res  eas  adpeilo  ,     qu&  humanarum  rerum  vmbra 
teguntur  ac  delinemttir  :     cuiusmodi  eft  quod  djocet  Mofies  ,     circumci- 

c  5    '  den- 


4i  AD    LECT0RE5    ADMONITIO. 


dendu  esfe  rorda  :  et  Dauid  ,  verum  facrificium  esfe  animum  abie* 
tlum  et  adflicium  :  et  Chriftus ,  renafcendum  esfe  :  et  Paulus ,  mb- 
riendum  mundo  ,  et  abiiciendum  maliti&  fermentum  :  et  cetera,  hu- 
iusmodi ,  in  quibus  facrorum  librorum  f nidus  et  finis  fit  us  eft  ,  et  fine 
quibius  facras  litteras  legere  ,  tain  nihil  prodeft  ,  quam  inutilis  efi 
corporis  circumcifto  ,  nut  lotio  ,  ft  animus  fit  incircnmcifus  ac  illo- 
tus.  Sed  hie  meminisfe  decet  ,  quod  fcribit  Petrus  in  capite  prim» 
epiftols,  fecunds.  :  Habemus  ,  inquit ,  firmiorem  fatidicum  fermonem, 
in  qwtm  ,  recie  facitis y  quod  eftis  intenti ,  tamquam  in  luccntem  in  ob- 
fcuro  loco  lucernam  ,  donee  dies  illucefcat  ,  et  lucifer  oriatur  in  ve- 
Jlris  »nimis  :  dum  tamen  hoc  primum  ivtelligatis  ,  nullum  fatidicum 
fcriptum  priuat£  explanationis  esfe.  Non  enim  hominis  voluntate 
editutn  eft  vmquam  oraculum  ,  fed  fancli  fpiritus  tnftinciu  locuti 
funt  homines  dtuini.  Ex  his  Apoftoli  verbis  intelligi  poteft ,  facr arum- 
litter  arum  mentem  ,  diuinumque  fienfum  nullis  artibtts  ,  nullis  fcien- 
tiis  ,  nuda  hum.ina  induflria  ,  aut  memoria ,  aut  ingenio ,  posfe  per- 
cip't.  Res  eft  dittina  ,  quam  vnus  Dei  fpiritus  ,  idem  qui  dicla- 
ttit ,  nouit ,  atque  docct  :  et  quidem  eos  fere  docet  :  qui  funt  horni- 
num  indociisfimi  ,  infirmisfimi  ,  ccntemtisfimi ,  pauperrimi ,  at  ignobi- 
lisfimi:  ne  quid  inde  noftrs.  eruditioni  aut  artibus  et  excellentiis  arroge- 
mus.  Itaqueego ,  qui  fatidicum  ilium  fpiritum  non  habeot  res  ill  as  fa- 
cras in  Adnotationibus non  fere  attingo,nifi  quatenus  pertinent  adintel- 
ligendum  orationis  curfum.  Aut  fi  quando  extra  has  limit e s  egredior, 
(  id  quod  faeio ,  vt  qui  volet ,  fciat  ecquid  animaduerterimus,  ~)  ratid- 
nem  illam  fequor,  qua  quart  a  eft  in  eratione,  de  qua  nonnihil  in  i. 
Cor.  XIII  I.  fcripfimus  :  qu&  quum  fit  periculofisfima ,  fi  a  ceteris  de- 
(iituatur,  id  non  nifi  parce  ,  et  multis  euidentibusque  rationibus  in- 
ducli  facimus  :  ac  ne  noftris  quidem  rationibus  temere  credendum  iu- 
dicamusy  quoniam  f&pe  labor amus  ignorantia,  et  nobis  bon&  ratienes  vi- 
dentur  ejfe,  qu&  non  funt.  ltaque  ft  quis  meliora  habebit,  licebit,  quod 
*d  nos  attinet,  Adnotatienes  noftras  omittat,  et  nuda  translatione  v- 
tatur.  Quod  aut  em  alicubi  fcribo,  me  aliquem  locum  non  intelligere : 
id  non  it*  accipi  volo,  quaft  cetera  plane  intelligam:  fed  vt  fciatur, 
me  in  aliis  aliquid filter»  obfcur&  lucis  habere,  in  illis  nihil:  turn  au- 
tern,  vt  me*,  translationi  in  quibusdam  huiusmodi  locis  non  nimium 
confidatur.  Neque  tamen  vbique  quid  non  intelligam,  ostendo :  esfet 
enim  hoc  infinitum.  Rurfum  quod  in  Vatibus  qu&dam  oracula  expla- 
no,  vt  in  Efaia  de  Emmanuele,  de  Cyro,  de  Senacheribo ,  et  talia ,  non 
it  a  declare ,  quaft  nihil  ibi  abstruftus  ac  diuinius  late  at :  fed  humana, 
et  verbis  aut  euentu  ostenfa ,  expono :  et  diuiniora ,  qu£  ibi  tecia  funty 
iis  re/inquoy  quibus  Deus  fpiritum  fuum  Urgius  impertiuerit.  Interea 
me  a  nuUi  obe/fe,  (meo  quidem  indicia,  )  poterunt :  prefer  tim  quum  pro. 
fit ear \  me  non  esfe  vatem,  fed  vat  urn  et  veritatis  ftudiofum.  Super  eft, 
vt  te,  Lcdor,  orem,  vt  noftrum  hunc  laborem  boni  confulas.  Qu.odfic- 
ubi  tibi  minus  fatisfacio,  da  veniam,  feci  quod  potui :  et  quod  tibi  dis- 
p licebit ,  id  alti  for  fit  an  placebit :  et  rurfum,  quod  tuprobabis,  id  alius 
damnabit.  Quod  ftcubi  err  or  em  aliquem  noftrum  inuenies ,  {erunt  au- 
tem  in  tarn  difficilt,  tamque  longo  opere,  fort as fie  non  pauci, )  da  ve- 
niant,  et  admonete  no$  amice,  Jicuti  nos  tibi  amice  prodesfe  ftuduimus : 

aut 


IVDICIA    DOCTORVM    VIRORVM.  43 


\itt  fi  notes ,  tfut  non  licebit ,  faltem  alios ,  quos  hac  translatione  vti 
yidebis,  admoneto    err  or  is  nofiri  quamprimum  ,  pr&fertimfi  in  eo  erit 
tliquid  periculi.     Nemixem  enim  fallere  volumus,  fi  fieri  potefi.     it  ti- 
me quamquam  in  hoc  opere  tnultos  annos,  continenter ,  fummo  otio,pro- 
pera  'valetudine,  magna  alacritate  i/fi,  elabor  animus :  tamen  deinceps, 
tolente  Deo,  dabimus  «per am,  vt  fi  quid  errratum,  "vel  ab  aliis  mo- 
nit i,  vel  per  nos  ipfos  cognouerimus,  id  corrigamus.       Quodfi  quis 
meliorem   translationem  proferet    in    lucem*,  ei  libenter 
cedemus. 


IVDICIA  DOCTORVM  VIRORVM 

DE  BIBLIISCASTELLIONIS. 

ANDREAS  HYPERIVS  LIBRO  II. 
He  Ratione  fiudii  Theologici. 


L 


Audantur  etiam  ,  quod  magna  cura ,  nee  minori  religione 
interprctati  fint  Biblia,  Theoiogi  Tigurini,  &  Sebaftianus  Ca- 
ftellio. 

FRIDERICVS  FVRIVS  CERIOLANVS 

in  libro  de  Sacris  litteris  in  linguam  ruernaculam  vertendis. 

aVid  de  Caftellionis  translatione  dicam  ?  An  non  hie  omnes  in- 
terpretes,  quicumque  libros  facrosinlatinum  conuerterunt,ita 
vicit,  vt  foli  ipfi  primae  merito  deferri  debcant?  Certe  huius 
go  viri  induftriam,  laborem,  diligentiam,  quam  in  conuertendis 
libliis  pofuit,  tanti  facio,  vt  quum  ad  manus  raeas  eius  translatio 
eruenisfet,  non  potuerim  mihi  temperare,  qui  in  eius  laudemhosce 
icerem  verficulos : 

Nefcio  quis  veterum  uoluit,  fermtne  latin» 

Biblia  cum  prifcis  vt  loquerentur  auis. 
Tentauit,  fecitque  fuis  pro  viribus  omnem 

Conatum:  at  fantur  Biblia  barb  ay  ice. 
Eufebius  tentauit  idem ,  tentauit  Erafmus : 

Frufira  opera  efi,  fantur  Biblia  barbarice. 
Pagninus  tentauit  idem  cognomine  SanBes : 

Frufira  opera  eft,  fantur  Biblia  barbarice. 
Tentarunt  hoc  ipfttm  alii,  fed  non  bene  cesfit : 

Frufira  opera  eft,  fantur  Biblia  barbarice. 
In  tibi  Caftalio  tentat,  c&lo  aufpice :  idipfutn 

Sue  cesfit.  ponunt  Biblia  bar  bar  i  em. 
©  opus  egregium :  Lit  10  fermone  loquuntut 

Biblia  nunc  tandem  Caftalknis  ope. 

Si 


44  IVDICIA  DOCTORVM  V1RORVM. 


Si  nemo  vmquam  fiiisfet  aliquid  de  graeco  p^regrinis  verbis  per- 
fecutus,  vbi  huius  viri  translationem  vidisfet,  non  dubitaret,  certo 
fcio,  an  e  grxco  eleganter,  fideliter,  et  verc  in  aliam  lxnguam  verti 
poslet 

PHILIPPVS    MELANCHTHON    SEBASTIANO 
CASTELLIONI  S.  D. 


ETfi hactenus ad  te nihil fcripfi .nam  inhac  et  variefate  et  barbarie 
negotiorum  paruni  mihi  fupereft  temporis,  ad  iiiud  genus  littera- 
rum  didcius,  quo  magis  Selector ,  Txpe  etiam  languefccit  me. 
intuentem  horribiles  confufiones  inter  eos,  qui  fapientiac  ct  verita- 
tis  ftudiofi  videri  volunc ,  ingens  mxftitia;  tamen  confpefta  forma 
orationis  ftiae,  Temper  te  magnlTcci:  eft  enim,  vt  Fcis,  ingenii,  pru- 
dentive,  iudicii  et  vers  etiam  virtutis  index  redta  ct  clegans  oratio. 
Scis  autem  illud  mufarum  canticum  orn  faeAdv  tpudv  ht  :  quarequum 
ilia  tua  ornamenta  confiderarem,  ne  fieri  quidem  potuit,  quin  tedi- 
ligerem  :  etiamfi  familiaritas  nulla  fulr,  funtque  mulri  teftes  meorum 
fermonum,  quos  dc  te  honorificosfaepc  inter  amicos  habeo,  cet. 

EXLITTERIS  CHRISTOPHORI  CARLEILI  ANGLI 
AD    CASTELLIONEM  :    An. ijtfz.    HIL    Kal. 

Maii  datis. 


IN  altero,  qui  in  te  imiehitur,  turn  maiorcm  in  iudicando  acquita- 
tem,  turn  in  reprehendendo  modeftiam  defiderasfem.  Conuicia 
dedecentChriftianum,  et  immanitas  hominem.  Legi  quidem  tua 
omnia  ftudiofe,  et  quotidie  lego,  vnde  vberrimum  et  falutaremper- 
cipio  fruchim.  Ioannem  Chccum  latinc,  graece  et  hebraice  perbene 
fdentem,  equeftris  ordinis  virum,  nonnumquam  fum  adortus,  et  re- 
peri  Temper  tua  legentctnBiblia:  percontabar  de  tua  in  interpretan- 
do  fide  et  eloquentia :  tuin  ille  ridcndo,  vt  erat  adfabiiis,  mehercule, 
inquit;  maiorem  percipio  fruclum  in  legendo  Caftellionem,  quamm 
euoluendis  omnium  ftriptorum  cornmentariis :  oratio  facilis  eft.ex- 
plicata,  dilucida,  fuauis,  concinna  et  diferta :  verba  pura  et  latina,  et 
qux  propius  naturam  notationemquc  grxcae  hebraicacque  locutionis 
attingunt  :  Martinum  Bucerum  audiui  explanantem  Pfalm.  119.  et 
qutim  omnia  expofuisfct,  quae  grxci,  latini  ethebraci  doclores,  de  ea 
quam  tractauit  fententia  prxclare  fcripfisfent,  monuit  audienduin 
Caftellionem,  qui,  inquit,  vt  eft  turn;  pins,  turn  eruditus,  ita  de  He- 
brxis  turn  graui'us,  turn  difertc  conuertit  in  hunc  modum :  atque  hoc 
iccit  meprxTente  in  Academia  Cantabrigienfi,  cet. 

LAVRENTIVS   HVMFREDVS    ANGLVS 
Lib.  I.  De  ratione  conuertendi  auclores. 

["Ec  fua  Iaude  fraudandus  eft  Sebaftianus  Caftellio,  vir  in  Unguis 
do&isfimus,  qui  omnes  opes  latinx   linguae  ad  Dei  verbum 
omni  inftrumento  oratorio  exornandum  depromfit.     Si  quid 
errauit,  crrarunt  et  alii:  nee  verura  Temper  dicunt,  qui  ad  carpen- 

dum 


1  • 

L 


. 


IVDICIA    DOCTORVM    VIRORVM.  45 

lum  alios  funt  promtisfmii :  nee  ftatim  melius  dicit,  qui  reprehendit 
icrius.  Errores  hmnani  funr,  et  fane  Biblia,  facrofancla  Dei  oracu- 
a  etmyfteria  fineomni  errorein  aliam  linguam  posfe  transferre,hu- 
nani  ingenii  et  eloquentix  non  eft:  Qiiis  enim  hominurn  Dei  lin- 
;uam,  vt  eft,  propria  fua  ft  germana  fpecie  exprimere  poterit  ?  Nee 
jraecorum  quisquam  hoc  fecisfe  legitur,  nee,  quod  itiaro,  Latino- 
11m.  Quare  homines,  debemus  in  errores  hominurn  non  fcuire. 
^Jec  ideo  errauit  quisquis  errauit,  quod  latine  et  eleganter  ftuduerit 
acros  libros  traducere  :  errorum  alia?  funt  causfe  :  eloquentiamnuL 
0  modo  accufandam  cenfeo.  Cur  eninia'ibi  comti,  hicincomti,  ali- 
ii  politi,  hie  poliuti :  alibi  Cicerones,  hie  Scoti  et  Barbari  erimus? 
Eur  ceterae  artes  humans  ct  profanae  nitefcere,  fola  vero  fcriptura 
lorrere.debet?  Si  rem  recte  exiftimare  velimus:  hie  finis  omnium 
ft  Dei  gloria,  quae  iliuftratur,  fi  illuftrior  eius  reddaturorario:  hue 
Lh.rtorum  expclitior.es:  hue  linguarum  cognitio :  hue  quidquid  eft 
ifciplinaruni  omnium  et  doc~rrinarum,  tamquam  adfeopum  vnicuna 
t  vltimum  referuntur,  cet.  Item  in  eodem  libro.  Caitellio  mul- 
os  annos  domi  fuam  verfionem,  vt  audio,  fuppresftt,  trutinauit,  ex- 
endit,  elimauit ;  Hebraicas  phrafes  cum  latinis  diiigenfisfime,  et 
rxcifmos  item  cum  probatisfimis  aucloribus  linguae  romanae  con- 
ungendo,  vt  quam  adpofitisfime  idioCifmum  redderet,  et  hebraifmos 
xplicaret. 

QVIDAM. 

f^Aftellio  natione  Sabaudus  obiit  Bafileae  anno  1563.  29.  Decera- 
bris,  anno  fuae  xtatis^g.  vbi  ig.  annos  graecas  litteras  docuit. 
W^  Bibliorum  interprctationem  Gcneuar.  adgresfus  1542.  pcrfecit 
nno  15^0.  id  eft  nouem  annis,  magna  animi  alacritate  ineis  verten- 
is,  et  profpera  valetudine  femper  vfus  :  faepe  a  Deo  locorum  obfeu- 
orum  intelligentiain  vehemenribusprecibusefilagitans.  Ex  qua  eius 
ranslatione  id  commodi  leclor  pereipiet,  quod  et  Biblia  facile  in- 
:lliget,  et  linguam  latinarn  vna  eadwmque  opera  difcet. 


ORDO 


•m  ( o  >  s&* 


ORDO  LIBRORVM 
Genelis  pag.  i 

Exodus  54 

Leuitictis  96 

Nuraeri  127, 

Dcuteronomium        167 
Iofua  205 

fudices  230 

Rutha  256 

RegumlibrilHI.  260 

Paralipomenonlibri  II.389 
In  l].c.33.Manasfis  prec.451 

457 

499 

514 

534 


VET.  FOEDERIS. 

leremias  8o< 

Ieremiaelamentationes85! 
-    -    epiftola  8& 

Baruchus  86< 

Ezechiel  87 

Daniel  92 

AzariaePrec.in  c.III.25.92( 
HiiiSufannae  in  c.Xlli.94^ 
et  de  Belo  ec  Dracone  ii 


Esdrae  libri  II 

Tobias 

Iuditha 

Eftera 

Iobus 

Pfalterium 

Prouerbia 

Ecclefiaftes 

Canticutn  canticorum679 

Sapientia  684 

Eccleflafticus  700 

VAXES. 
Efaias 


Dan.  c.  XIV.  94* 

Olea  941; 

Ioel  $$( 

Amofus  95c 

Abdias  g6 

Ionas  g6( 

546|Michaeas  g6£ 

575  *  Nahumus  97^ 

Habacucus  97^ 

Sophonias  97^ 

Haggxus  98c 

Zacharias  98: 

Malachias  99: 
Esdnz  liber  qua  rtus    994 


646 

670 


747  J  Machabxorumlib.  II.  1022 
NOVI  FOEDERIS. 

Euang.aucloreMattharo  3  |  Ad  Colosienfes  vna 


1 


Euang.auctore Marco  38 
Euang.aucloreLuca  60 
Euang.auftore  Ioanne  98 
Ada  Apoftolorum      126 

EPISTOLAE. 
Pauli  ad  Romanos  vna  163 
AdCorinthiosduae      179 
Ad  Galatas  vna  204 

AdEphefiosvna  209 

Ad  Philippenfes  vna    215  Apocalyplis 


aisii 
AdTheiTalonicenCdu2222 1 
Ad  Timotheum  duae  228 
Ad  Titumvna 
Ad  Philemonem  vna 
Iacobi  epiftola  vna 
Petri  du£ 
Ioannistres 

lu&x  vna  254ric 

Epifl  ad  Hebraeos  vna  255ft 


266' 
GENESIS. 


GENESIS. 


capvt  r. 

CW/  ttrr/tque  creatin.  terra  rudis.  lilratio 
Jpiritus.  /k.v,  dies,  nox,  dies  primus,  li- 
quidum inter,  aquas  ,  ctclum ,  dies  niter, 
siquarum  confluxio  ,  terra  ,  mare ,  ffirfes, 
dies  III.  tuminaria  duo  ,temporis  partes, 
JieU-e  ,  Jill  dies,  pip.es,  vo/ncres,  borum 
fecunditas  ,  V  dies,  terreflria  animar.tia. 
homo  Dei  fimilis  ,  rerum  dominus  in  ter- 
ris,  eiusdem  fecunditas  ,  rerum  vjitt.  terre- 
fir'mm  ac  vo/uerum  vfin  in  quilnvs.  citnfta 
bona.  VI  dies. 

IRINCIPIO  creauit  DEVS 
cxlum  et  terrain.    Qiitim 
anteni  esfet  terra  iners  at- 
que  rtidis,tenebrisque  ofFu- 
fum  profundi!  m,  et  diuinus 
fpiritus  fete  fuper  aquas  libraret, 
iusfit  Deus,  vt  exfifteret  lux,  et  ex- 
ftitit lux  :  quam  qiiiini  videret  Deus 
esfebonam,lueem  fecreuit  a  tene- 
bris ,   et  lucem  diem ,  et  tenebras 
noc~tem  adpellauit.    Ita  exftitit  ex 
vefpere  et  mane  dies  primus.*    De- 
inde iusfit  Deus,  vtexfifteret  liqui- 
lum  inter  aquas,  *  quod  aquam  ab 
jjqua  disiungeret  :    fecitque  liqui- 
dum, quoddiuideret  aquam,  quae 
ubter  liquidum  eft,  ab  ea ,  quae  fil- 
ter eft.    Quo  facto,  liquidum  ex- 
um  nuncupauit :  ita  exftitit  ex  ve- 
pere  et  mane  dies  fecundus.    De- 
ride iusfit  Deus,  vt  aqua,  quae  fub 
aelo  esfet,  vnum  in  locum  conflue- 
t^et,  vt  adpareret  ficcum.  *     Quo 
i6to,  ficcum  terrain  nominauit ,  et 
qux  adrluentiam  mare.    Eamque 
"in  bonam   esfe  aniniaduertens, 


iusfit,  vt  pareret  terra  ftirpes,*  her- 1 1 
bas  frugiferas  et  arbores  fru6tife- 
ras,  quae  fuo  quxque  in  genere  fru- 
clum  ederent,  et  in  quibus  fuum  fe- 
men  inesfet  in  terris.    Atque  ita  fa- 
ctum eft :  ediditque  terra  ftirpes,id  i% 
eft,herbarum  frugiferarum  et  arbo- 
rum  frucliferarum  genera ,  in  qui- 
bus fuum  femen  inesfet.    Quam  et- 
iam  rem  bonam  esfe  animaduertit. 
Ita  exftitit  ex  vefpere  et  mane  dies  13 
tertius.    Deinde  iusfit  Deus,  vt  ex- 14 
fifterent  iuminaria  in  liquido  caelo 
ad  discernendum  diem  a  noc~te,quae 
et  (igna,et  tempora,et  dies,  et  annos 
efficerent  ,    et  in  liquido  lucentia  15 
caelo  terras  coliuftrarenr.    Id  quod 
factum  eft.    Fecitque  Deus  duo  lu- 1 5 
minaria  magna,  mains  ad  diei,  mi- 
nus ad  noctis  moderationem :   turn 
etiam  ftellas  :     eaque  in  liquido  17 
caelo  collocauit ,  ad  colluftrandas 
terras ,    et  diem  noclemque  mo- 1  g 
derandam  ',  lucemque  et  tenebras 
discernendas.   Et  hoc  quoque  vidit 
esfe  bonum.    Ita  exftitit  exvefpe- 19 
re  et  mane  dies  quartus.    Deinde  20 
iusfit  Deus ,  vt  aqua  natatiles  ederet 
animantes,  *  et  volucres,  qux  fupra 
terram  per  aerem  volarent.    Crea-ai 
uitque  Deus  ingentia  cete,  etomne 
genus  fluitantium  animalium  ,  et 
alatarumvolucrum,  quxcumque  ex 
aqua  originem  trahentiamouentur. 
Quam  rem  quum  videret  esfe  bo- 
nam ,    ea  fecundauit  his  verbis :  %% 
A  feti. 


GENESIS. 


Cap.  I.  %. 


fetificate,  muldplicamini ,  replete 
aquas  in  mari,  et  volucres  multipli- 
es centur  fupra  terras.       Ita  exititit 
ex  vefpere  et  mane  dies  quintus. 
24  Deinde  iusfit  Deus ,  vt  ederet  terra 
animantium  genera,  videlicet  pe- 
corum ,  et  ferpentium ,  et  terreftri- 
um  ferarum.    Id  quod  fa&um  eft: 
*5fecitque  Deus  diuerfa  genera  ter- 
reftrium  ferarum  et  pecorum ,  et 
omnium  humi  ferpentium.   Quam 
remquumvideret  esfe  bonam,  ita 
46  fatur :  faciamus  hominem*  ad  inia- 
ginem  noftram,  noftri  fimilem,  qui 
dominetur  *  pifcibus  aquadlibus, 
volucribus  aereis,  pecudibus ,  deni- 
que  tod  terne,  et  quidquid  in  terra 
27  mouetur.     Itaque  hominem  Deus 
ad  fui,  id  eft ,  ad  diuinam  imaginem 
creauit,  fcilicet  marem  et  feminam : 
2$  quibus  deinde  fecunditatem  dedit, 
fie  eos  adloquens :  fetificate,  multi- 
pi  icaniini,  replete  terram ,  eamque 
fubigite :  et  in  pifces  aquatiles ,  vo- 
lucresque  aereas ,  et  omnes,quxin 
terris  mouentur,  beftias  imperium 

29  habete.  En  ego  vobis  trado  ( in- 
quit  )  omnes  herbas ,  qux  funt  in 
omni  terrx  folo  frugifene ,  omnes- 
quearboreo  fetu  prxditas  arbores, 
femen  parientes ,  quibus  adalimo- 

30  niam  vtamini.  Beftiis  autem  ter- 
reftribus  omnibus,  aerisque  volu- 
cribus, etquaecumque  vitali  fpiritu 
anima'a  mouentur  in  terris,  his 
omncm  herbarum  viriditatem  ad 

3 1  paftum  do.  His  effeclis,  animad- 
uertit  Deus  omnia,  quaecumque 
fecerat,esfe  admodum  bona.  Itaex- 
ftidt  ex  vefpere  et  mane  dies  fextus. 

CAP.  II.* 

Diet  VII  feri*  ,fauflitas.  terram  vapor  ir- 
rigate. Homo  ev  pu/uere,  a  Deo  adflattu, 
inptsmari».  vitalit  arbor,  fluminis  e  po- 
mariodinifio.  htmo  eiusdem  cuHor.  Arbor 
vetita.  fnlitudo  mala,  mnlier'u  creatio, 
quorfum  cum  vir» :    coniugatorum  partes. 

I    "rTa  perfe£H  funt  carli  et  terra, 

a    I  eorumque  omnes  copiae :    abfol- 

uitque  Deus  die  fepdmo  fuum, 


quod  fecerat,  opus :  et  die  feptimo 
ab  omni  opere  a  fe  efFeclo  feriatu» 
eft.      Ideoque  fepdmum  diem  fau- j 
ftum  facrumque  fecit,  quod  in  eo  ab 
omni  opere,quod  creauerat  fecerat- 
que,*  feriatus  esfet.      Ortus  qui-  4 
dem  et  creatio  cxli  et  terrae  fie  ha- 
bet.  Qimm  terram  caelumque  fecis- 
fct  Ioua  Deus,*     nulla  adhuc  in< 
terris  planta  terreftri ,  nulla  adhuc 
herba  exorta,  (quippe  quum  neque 
Ioua  Deus  pluisfet  in  terram,neque  & 
homo  esfet  ad  humum  colendam) 
exhalauit  ex  terra  vapor,  *  qui  vni-  c"; 
uerfum  eius  folum  irrigauit.     Ho-  -{ 
minem  autem  Ioua  Deus ,  quum  ex  m 
terra:  puluere  formauisfet ,  et  in  *; 
eius  nares  fpiritum  vitalem  infpira- 
uisfet,  ex  quo  esfet  animans  homo 
effeclus,    eum  inpomario,  quod  g 
in  Edcne  ad  orientem  confeuerat,  "4 
collocauit.       Procreauerat  autem  5 
Ioua  Deus  ex  terra  cum  omnis  ge- 
neris arbores,  et  ad  adfpectum  pul- 
chras ,  et  ad  vefcendum  accommo- 
das :  turn  arborem  vitalem  in  medio 
pomario,  arboremque  fcientix  bo- 
ni  atque  mali.      Ex  Edene  autem  1 
manabat  flumen  ad  pomarium  irri- 
gandum,  et  inde  fisfumeuadebat  in 
capita  quatuor  :    quorum  vni  no- 1 
men  eft  "Phifon,quod  flumen  totam 
obit  *  Heuilam,vbi  aurum  eft,    (eft  1 
autem  eius  regionis  aurum  pro-    I 
batisfimum)  vbi  etiam  bdellium,  et 
onyx  gemma.       Alterum  flumen  t 
c  Gehon  vocatur,  quod  omnem  Ae- 
thiopiam  peragrat.     Tertium  Ti- i,  ' 
grisdicitur:  fluit  in  orientem,  qua      ' 
eft  Asfyria.  Quartum  eft  Euphrates.      ' 
In  hoc  pomarium  Edenis  Ioua  Deus  1  \ ' 
hominem  adduxit,  ibique  eum  con-   ^1 
ftituit,  vt  id  coleret  et  tueretur:      ' 
eique  itapraecepit:*omnibus  poma- 1^' 
riiarboribus  vefceris ,    prxter  ar- 1»  ' 
borem  fcientice  boni  atque  mali,    '  j 
nam  fi  ea  vefceris,*  moriere.  *l' 

Dixcrat  autem  Ioua  Deus  :  non  (jf' 
conuenit,  Adamum esfe  folum:  fa-  ^ 
ciam  ei  adiuiaentum  accoictnoda. 


«)  Ganges.         *;  lndum.        e)  Nilu*, 


turn 


Cap.  a.  3. 


GENESIS. 


ip  turn.  Nam  quum  ad  eum  beftias 
omnes  terreftres,  quas  ex  terra  for- 
mauerat,  omnesque  aereas  volucres 
adduxisfet,vt  videret,  quomodo  eas 
nuncuparet,  vt  quo  quamque  ani- 
mantium  nomine  Adamns  adpellas- 

to  fet,id  esfei  eius  nomen :  quumque 
impofuisfetAdamus  nomina  pecori- 
bus ,  volucribus  terreftribusque  be- 
ftiis  omnibus ,  ^  ipfi  Adamo  adiu- 
mentum  idoneum  non  fuppetebat. 

tl  Quamobrem  artisfimo  eum  fomno 
Ioua  Deus  confopiuit,  eique  vnam 
ex  coftis  detraxit,ex  qua  cofta  (com- 
presfo   in  eius    locum  corpore ) 

ilmulierem  conftruxit,  eamque  ad- 

{.3  duxit  ad  Adamum.  Turn  Ada- 
mns :  nunc  demum  (  inquit)  os  de 
osfibus  meis ,  et  caro  de  carne  *  mea 
eft.     Haec  vocabitur  mulier,  *  quia 

,4  fumta  de  viro  eft.  Itaque  vir,  re- 
lifto  fuo  patre atque  matre ,  adb*- 
rebit  vxori  fuae,  coalefcentque  in 
vnam  camera. 


CAP.    III. 

parentum  nuditm.  anguit  dotuf.  iUorum 
iapfiiA  in  porno,  cognita  nudittu ,  fubliga- 
eula :  a  Deo  fuga  nocentum ,  excufatio. 
Anguit  deteflatio  et  ruinavnde ,  femine 
calamity  et  ftatwt.  Humm  deuott,  marie 
etrumn*  acfinif.  Eiia  adpellnta.  amborum 
•veflif,  ex/ilium,  pomarii  cuflodes.  ad  ar- 
borem  gladiM. 


CI 
: 


Eterum  quum  esfent  Adamus 
eteius  coniux  ambo  nudi ,  ta- 
men  nihil  erubefcebant.  Ser- 
pens autem,qui  esfet  omnium  terre- 
ftrium  beftiarum,  quas  IouaDeus 
fecerat,  verfutisfimus,mulierem  his 
verbis  adgresfus  eft :  curnam  vetuit 
vos  Deus  vefci  omnibus  arboribus 
pomarii  ?  Cui mulier:  fructibus 
arborum  pomarii  vefci  nobis  licet : 
;  fedfructum  arboris,  quae  eft  in  me- 
dio pomario ,  Deus  nos  vefci ,  ant 
tangere  vetuit,ne  morte  ple&amur. 
Et  ferpens :  nequaquam  morte  mul- 
tabimini,  inquit.  SedfcitDeus,  ft 
deeocomederitis,  turn  oculos  vo- 


bis  apertum  iri ,  atque  ita  vos  fore 
quafi  deos,  fcientes  boni  atque  niali. 
Hie  mulier,  quum  videret  arborera  6 
esfe  et  ad  vefcendum  accommodam, 
et  oculis  gratam ,  et  ad  difcendura 
optabilem ,    fumfit  de  fruclu  eius 
coraeditque  :  et  praetereafuoquo- 
que  viro  dedit ,  qui  et  ipfe  comedir. 
Turn ,  apertis  eonim  oculis,  amb^7 
animaduerterunt,  fe  esfe  nudo/ 
confertisque  ficulneis  foliis,  f/ce- 
runt  fibi  fubligacula.    Deind/au-  g 
dita  Iouae  Dei  voce  in  pomarfo  in» 
ambulantis  ad  auram  diei,  Adamus 
et  eius  vxor  fefe  exeiusconfpeclu 
in  medias  pomarii  arbores  abdide- 
runt.    Sed  Ioua  Deus  Adamum  in  9 
damans :  vbi  es  ?  inquit.    Cui  ille :  10 
audita  per  pomarium  tua  voce,  ter- 
ritus ,  vtpote  nudus ,  abscondi  me. 
Et  ille :  quis  ostendit  tibi ,  te  esfe  1 1 
nudum  ?  Numnam  de  arbore ,  de 
qua  tibi  pracceperam,ne  comederes, 
comedifti  ?     Cui  Adamus:  quam  12 
tu  mihi  mulierem  attribuifti,    ea 
mihi  de  arbore  dedit ,  et  ego  come- 
di.     Et  Ioua  Deus  mulieri :  cur  tu  13 
iftud  fecifti  ?  Cui  mulier :  a  ferpen- 
te  decepta  comedi. 

Turn  Ioua  Deus  ad  ferpentem  ita  14 
loquitur :  quoniam  iftud  fecifti,  eris 
omnium  terreftrium  beftiarum  turn 
cicurarum  turn  ferarum  exfecrabi- 
lisfima:  in  ventremambulabis,pul- 
ueremque  comedes,  quamdiu  viues. 
Quin  eas  inimicitias  inter  te  et  n.u-  f  5 
lierem,interque  ruum  et  eius  femen 
conciliabo,  vt  illud  tibi  caput,  tu 
illi  calcem  illidas.  Deinde  ad  tmi- iS 
lierem  :  ego  te  multis  doloribus, 
inquit,  aerumnisque  *  adficiam :  tu 
natos  cumdolore  paries ,  et  pende- 
bis  a  viro  tuo ,  tibique  ipfe  impera- 
bit.  Deinde  ad  Adamum  :  quia  1* 
vxori  tuae morem ,  inquit,  gerens, 
de  arbore  comedifti,  cuius  ego  tibi 
efu  interdixeram ,  erit  humus  infe- 
lix  propter  te ,  quaeresque  ex  ea  vi- 
dhnn  laboriofe  per  omnem  vitam : 
A  2  quuiQ 


d)  Quum  cetera  animantia  feminai  fui  quaque  gea«ri«  habcrcnt,  foliuAd* 
mus  hoc  adiumenco  carebat. 


GENESIS. 


Cap.  3. 4. 


I*  quum iplaimereacarduos tibi  pro-  cur  tibi  facies  fublabitur?    Certe7 

creabit,  et  femes,  tuque  terreftribus  fi  re&e  facies ,  htabis :  *fi  non  rede 

loherbi^  vefceris.      Cum'vultus  tui  facies ,  peccamm  pro  fonbus  cuba% 

fudore  victum  tolerabis  ,    donee  idque  a  te  pendebit ,  et  tu  ei  unpe 


redeas  in  humum ,  ex  qua  ortus  es. 
Nam  puluis  es,  et  in  puluerem  red- 

20  ibis.  Impofuit  autem  Adamus 
fuae  coniugi  nomen  Eua,  quod  vi- 

21  uentium  omnium  mater  *  fuit.  Et 
Ioua  Deus  tunicas  Adamo  et  eius 
vxori   fecit    pelliceas,  quibus  eos 

aainduit.  Deinde  ipfe  fie  loquitur: 
quum  homo  quail  vnus  de  nobis 
euaferit ,  boni  malique  fciciis,  peri 


rabis.     At  Cainus  Abelem  fratrem  g 
fuum  fuis  verbis ,  (  G.  /efl.)  rus  fe- 
duxit ,  (  H. )  ibique  eum  adgresfus 
interfecit.    Turn  fie  Cainum  ioua  9 
adlocutus  eft :    vbi  eft  Abel  frater 
tuus  ?  Cui  illc  :  nefcio,inquit,  num. 
quid  ego  mei  fratris  Aim  cuftos? 
At  Ioua:  quidfecifti?  inquit, /fan- 10 
guis  ipfe  tui  fratris  ad  me  ex  terra 
voce  conqueritur  :      quamobrem  1 1 


culum  eft ,  ne  *  manum  admoueat    mfelix ens  ab  humo,  vt  qua:  aperto 


etiam  arbori  vitali,  vt  eius  decerpto 
et  guftato  frtidhi ,  viuat  in  fempite'r- 
13  num.  Itaque  eum  ex  Edenis  po- 
niario  abegit,  vt  humum,  vnde 
ortus  erat,  coleret:  et  eiecto  ho- 
*  mine ,  collocauit  ab  orientali  parte 
pomarii  Cherubos ,  et  flammeum 
enfem  vibrantem,  adarboris  vita- 
lis  aditum  cuftodiendum. 


ore  fuo  tui   fratris  fanguinem  de 
ma  manu  acceperif.      Ea  tibi  co-ia 
knti  vim  fuam  deinceps  non  prse- 
beat ,  vtque  extorris  per  orbem  ter- 
rarum  vageris.     Hie  Cainus:  ma- 13 
ior  eit  mea  culpa,  inquit  Iouae, 
quam  vt  remittatur.     En  ego  ho- 14 
dicateexipfo  terrx  folo  extermi- 
natus,  tuum  confpeclum  euitans, 
extorris  per  orbem  terrarum  vaga- 
bor,  vt,  qui  me  cumque  repererit, 
occidat.    At  Ioua:  immo  veroqui- 15 
cumque  Cainum  occiderit,  feptupH 
pcenam  fubibit.    Itaque   ei  notam 
adpofiiit,  ne,  fi  quisineuin  incidis- 
fet ,  necaret  eum.    Igitur  digresfus  i<5 
e  conlpectu  Ioux Cainus ,  habitauit 
in  terra  Noda ,  qux  eft  Edeni  ad 
orientem.     Suscepit  autem  ex  vxo- 17 
re  fua  Henochum,  a  cuius  Heno- 
chi  nomine   vrbem  a  fe  conditam 
adpellauit.    Huic  Henocho  natus 
eft  Iradus :  qui  porro  Iradus  genuit 
Mahuiaelem,  Mahuiael  Mathufae- 
lem,  Mathulael  Lamechum.    Hicig 
Lamechus  duas  vxores  duxit ,  qua- 
le frugibus  ,      Abel  autem  de    rum  vni  nomen  fuitAda,alteri  Silla. 
pecorum  fuorum  primigenis,  et     Ada  Iabalem  peperit,  qui  primus  ta- 19 
maxime  opimi»,  refpexit  Ioua  Abe-    bernacuia  habitauit,  *  et  pecuariam 
clem    et  eius  nnmus  :      Cainum,    fecit:    eius  frater  nomine  Iubal,  ao 
eiusque  munus  non  refpexit :  quam     fuit  inuentor  tangendx  citharac  et 


cap.  mi. 

Cahii  ortus. ..  Abelisque.     Hmmfcrta,  huhs 

gMtia  .  iilius  tutor ,  buitu  nex.    Caini  ex- 

.  pauor  vexnns  ,  confolatto  ,  nota 

fecuniatis.     Henocbus.   inuevtnr cithatf. 

Faber.  poji  Enosfum  ad  Uiuim fmppltcativ. 

,    \  Damus  autem  cum  Eua  vxore 

f\  rem  habuit,  quae  grauida  facta 

■*-  ■^■Cainum  peperit  :  fie  ideb  no- 

minatum,quod  ilia  eum  enixa  dixis- 

»  fet :  adepta  Aim  virum  a  Ioua.  Pe- 
perit prxtcrea  eius  germanum  Abe- 
lem. Hie  Abel  opilio,Cainus  fuit  a- 
gricola. 

-  Aliqnanto  tempore  poft,  quum 
Ioux  munus  libauisfet  Cainus  de 
Abel  autem  de 


rem  ita  acerbe  tulit  Cainus  ,   vt 

6  ci  facies  e  fublaberetur.      Et  Ioua : 

quid  ita  acerbe  fers  *    inquit :  aut 


teftudinis.      Silla  quoque  peperit  a  l 
Tubalcainum ,  omnis  xrarii  et  fer- 
rarii  opificii  fabricatorem :    cuius 

Tu- 


e)  Micrefcerct,  fcilicec  prac  inuidia.  /)  ad  pccn2m  moucor  quadam  quafi 

fanguini  j  queceia.    Vide  marline  Habac.  Ii,  ia  verf.  ii. 


1 


Cap.  4.  ^. 


G  E  N  E  S  r  S. 


Tubalcaini    foror    fuit    Noema. 

22  Lamechus  autem  Adam  et  Sillam 
vxores  fuas  fie  aliquando  commo- 
nuit:  audite  meam  orationem, 
vxores  Lamechi,  etquasdicam,  at- 
tendita.  Si  quern  ego  hominem  pla- 
gis,  *fi  queiii  mortalem  vulneri- 

2-3  bus  interficerem  :  quum  in  Caino 
feptupli  pcenafit,  profecro  in  La- 
mecho  esfetfeptuagecupli  feptupli. 

*4  Adamus  prxterea  ex  vxore  fua  fi- 
lium  fustulit,  cui  ipfa  nomen  im- 
pofuit  Sethus ,  dicens ,  Deum  fibi 
repofuisfe  pi-olem  alteram  in  locum 

3>5  Abelis,  a  Caino  peremti.  Setho 
quoque  natus  eft  filius ,  quern  Enos- 
fum  adpellauit.  Tunccceptum  eft 
Ioux  nomen  inuoeari. 


CAP.  V. 


Adttmi  ttates  ,  flit ,  mors  ,  ntpotum  ftirps, 
*taiis  ,'mteritus.  HenoJii  pfettu,  fu'ila- 
tio  viiii.  Ex  Lamecho  Noa  fatifli  ominis. 
No*  ties  filii. 

1  OEquitur,  vt  enumeranda  fit  pro- 
^genies  Adami ,  pofi  id  tempus, 
^quo  creauit  Deus,  et  ad  diuinam 
fimilitudinem    eftecit     hominem, 

2  fcilicet  marem  et  feminam ,  eisque 
fecunditatem  dedit,et  eoshominis 
vocabulo  ipfo  illo  die  creationis 
adpellauit. 

3  Erat  igitur  Adamus  annos  natus 
centum  triginta,  quum  lhi  fimilem 
ad  fuam  imaginem  procreauit  euni, 

4  quern  Sethum  nominauit.  Poft 
quern  genitum  vixit  oclingentos  an- 
nos, aliosque  interea  vtriusque  fe- 

5  x11s  liberos  progenuit.  Ita  non- 
geutefimum  tricefimum  xtatis  an- 
num agens ,  mortnus  eft. 

if     Se^ius  centcfimo  quinto  xtatis 
7  anno  genuit  Enosfum  :     poft  quera 
natum  quum  feptem  et  octingentos 
annos  compleuisfet,  aliosque  inter- 
ea liberos  vtroque  fexu  progemiis- 
3  fet,  ita  demum  annum  agens  non- 
gentefimum  duodecimum,mortuus 
eft. 
q     Enosfus  quum  notiaginta  vixis- 
fet  annos  ,   procreauit  Cenanem : 


deinde  quindecim  et  o&ingentos  to 
annos  vixit,  atqueitaaliis  interim 
genitis  filiis ,  tuni  maribus ,  turn  fe- 
minis ,       quum    nongentefimum  1 ! 
quintum  xtatis  annum  peregisfet, 
mortuus  eft. 

Cenan  feptuagefimo  anno  genuit  1  z 
Mahalaieelem :     poft  quern  geni-13 
turn  vixit  o&ingentos  quadraginta 
annos,  aliosque   interea  filios  et 
filias  quum  procreauisfet ,    anno  14 
xtatis  fuae  nongentefimo  decimo 
mortuus  eft. 

Mahalaleel  fexagintaquinque  an- 1  > 
nosnatus,genuitIaredum.   Deinde  16 
quum  alios  genuisfet,o<5tingentis 
triginta  annis  poft  natum  Iaredum, 
id  eft,  o£Ungentefiruo  nonagefimo  17 
quinto  xtatis  fux  anno  mortuus  eft. 

Iaredus  centum  fexaginta  duos  «S 
annos  natus    genuit   Henochum: 
deinde  octingentos  annos,  aliis  in- 19 
terea    generandis,  vixit,    et  ita 20 
anno  fux  vitx  nongentefimo  fexa- 
gefiino  fecundo  mortuus  eft. 

Henochus  fexagefimum  quintum  2 1 
annum  agens ,  genuit  Mathufalam, 
et  poft  eum  genitumper  ti'ccentos  2.Z 
annos  ad  Dei  voluntatem  vitam  a- , 
gens ,  filios  alios ,  filiasque  procrea- 
uit.   Quumque  iam  trecentefimum  23 
fexagefimum     quintum    annum  , 
fefeex  Dei  voluntate  gerens,  age- 24 
ret,a  Deo  fublatus  nusquam  exftitit. 

Mathufala  autem  centefimo  oclo-  25 
gefimo  feptimo  anno  genuit  Lame- 
chum  :     quo  genito   vixit  adhuc  %6 
feptingentos o&oginta  duos  annos, 
aliis  interea  vtriusque  fexus  fiberis 
procreandis.      Ita  quum  nongen-27 
tos  fexaginta  nouem  confecisfet  an- 
nos ,  mortuus  eft. 

Lamechus  centefimum  oclogefi-2g 
mum  fecundum annum  agens,  rili- 
um  genuit,    cui  nomen  iuipofuitip 
Noa,  dicens:  hie  nos  recreabit  a 
negotiis  noftris,  etmanuum  labo- 
rious, quos  nobis  exhibet  terra,  a 
Ioua  infe!icita;a.    Poftna:uni  No-30 
am  vixit  Lamechus  quingenros  no- 
naginta  quinque  annos,  aliosque 
A  3  item 


GENESIS. 


Cap.  6.7. 


3 1  item  filios  procreauit,  et  ita ,  per- 
actis   feptingentis  feptuaginta  fe- 

jzptem  annis ,  tnortuus  eft.  Noa 
quingentenarius  genuit  Semum, 
Chamum  et  Iaphetum. 

~CAP.    VL  " 

JJemir.tj  pr.iui.  ]otnc  ira.  Gigantes.  He- 
toes.  Dei  fententi.i  m  c  eaturam.  No* 
favor  iufli.  arcs  materia  ,  forma  ,  membra. 
tun  Xoa  Dei  frJ:n.  paria  xiuentium 
feruanda.     tommratxs  in  area. 

|T^T  iam  hominum  multitudo 
|H  perorbemcrefcere  incipiebat : 
*"— ^quibus  quum  filise  nafcerentur, 

aearuni  pulchiitudine  capti  homi- 
num  potentisfimi,  *  eligebant  ex 
onini  nurnero  ,  quas  ducerent  vxo- 

g  res.  Turn  Ioua  dixit:  nonper- 
petuocontendam*  animo  ami  ho- 
minibus ,  qui  quidem  caro  fint :  ita- 
que  erit  eorum  aetas  centum  viginti 
annorum. 

*  Erant  ca  tempeftate  in  terris  gi- 
ganres.  Accedebant  eo  ex  » 1 1  is  po- 
tentum  connubiisnati  heroes  ,  ho- 
mines ab  omni  memoria  celebres. 

rQuum  igitur  videretloua,  homi- 
num vitia  in  terris  crefcere ,  eos- 
que  omnem  animi  conatum  et  co- 
gitationem  ad  deteriora  in  dies  fin- 

<5gulos  conferre ,  peenituiteum  fe- 
cisfe  homines  in  terris,  animoquc 

^indoluit  ,  eamque  ob  rem  ftatuit 
ipfe  tecum,  homines  a  fe  creatos  de 
ierrx  folo  delere  :  nee  folum  ho- 
mines, fed  etiampecora,  etrepen- 
tia,  atque  volucres :  vsqueadeo  ea 

jfecisfe   pcenhebat.        Nox  tamen 

«,fuit  propitius  :  cuius  Nox  pro- 
genies fie  te  habet. 

Noa  virartatis  fine  iuftisfimus  ac 
!ntegerrimus,et  qui  fe  ex  Dei  volun- 

lotaregererer,  tres  rilios  genuit,  Se- 

XI  mum,  Chamum  er  Iaphetum.  Ce- 
terum  orbis  terrarum  aduerfus 
Deum  deprauatus  ,    et  iniuftitix 

12  plenus  erat.  Quod  quum  vide- 
ret  Dais  orbr  nr erramm  esfecor- 
ruptisfimum  ,  omniuuique  in  ter- 
r's  mortalium   perditislimos  mo- 

13  res :     cum  Noa  iic  locutus  eft:  0- 


mnium  mihi  rcrum  humanaruro 
interims  ftatutus  eft ,  vt  quorum 
iniuftitia    terra   ipfa   referta  eft, 
eos  ego  cum  terra  ipfa  aboleam. 
T11  conftruito  cibi  arcam  ex  te- 14 
rebinthina  materia,*  eamque  lo- 
culacam ,  et  pice  intus  forisque  il- 
litam.         Conftruendi  autem  ra-  l> 
tio  hxc  efto,  vt  longicudo  trecen- 
tos  cubitos  pateat,  *   laritudo  quin- 
quaginta,  ahitudo  triginta.     In  ea  16 
feneftram  facito ,  ipfam  arcam  fu- 
perneincubitumabfoluito :  *  por- 
tam  arcx  in  eius  latere  collocato : 
arcam  infima,  altera,  tertiaque  con- 
tignatione   diftinguito.       Nam  e- 17 
quidem  in  terras  aquarum  diluui- 
nm  innnittam ,  quo  vniuerfa ,  quae 
fub  caelo  vitalem  fpiritum  ducunt, 
corpora  perdantur,  et  omnia,  quae 
funt  in  terris,  exftinguantur.    Sed  i& 
tecum  pactionem  faciam ,   vt  tu  in 
arcam  intres  vna  cum  tuis  filiis, 
vxore  et  nuribus.      Eodem  etiam  19 
de  omnibus  vita  prxditis  corpori- 
bus  coniuga  paria  inferes ,  vt  tecum 
in  vita  fuperlint.     De  fingulis ,  in- 10 
quarn ,  volucrum  quadrupedumque 
generibus,   breuiter  de  omnibus, 
qux  in  terra  mouenrur,  paria  ad  te 
introibunt ,  vt  conferuentur.     Tu  21 
vero  omnis  generis  cibaria,  qux 
fintedendo,  turn  adtuum,  turn  ad 
illorum  victum  comparata,  ad  te 
comportato. 

1 

CAP.    VII. 

No*  obfequium ,  gr.iti.i  apud  loitam.  are» 
repieta.  diiuuit  tempui  et  magr.itudo, 
animantium  inteiitf.s. 

HAec  omnia  Dei  mandata  quum  1 
fecisfet  Noa ,  Ioua  eum  ita  eft 
adlocutus :  ingredere  tu  ,  vna 
cum  omni  tua  familia,  in  arcam, 
quoniam  quidem    te  animaduerti 
esfe  omnium  huius  frculi  in  meo 
confpectu  facile  iuftisfimum.      Ex  2 
omnibus    quadrupedibus    mundis 
feptena  tibi  paria  promifcui  fexus 
adfumito:  ex  immundis  autem  bi- 
na.     Ex  volucribus  item  feptena,  3 
etiam 


Cap.  7.  8. 


GENESIS. 


ctiam  promifcui  generis ,  vt  eorum 
femen   toto  in  orbe  conferuetur. 

4  Nam  hinc  ad  feptem  dies  ego  in 
terras  per  qnadraginta  dies  et  toti- 
dem  noctes  depluam ,  et  omnera, 
quam  feci ,  rernni  naturam  ex  orbe 
terrarum  abolebo. 
•  5     Hax  omnia  Noa  ex  louae  prae- 

tfcepto  fecit.  Erat  autem  annos  na- 
tus  fexcentos,  quum  aquis  inundata 

7 terra  eft  :  cuius  diluuionis  eui- 
tanda:  gratia  intrauit  in  arcam  vna 
cum  fuisfiliis,  vxore,  et  filiorum 

$  coniugibus.  De  quadrupedibus 
quoque,  turn  mundis,  turn  immun- 
dis ,  atque  etiam  de  volucribus , 
turn  autem  de  omnibus  humi  re- 

9  pentibus  ,  paria  ad  eum  in  ar- 
cam conuenerunt,  ex  maribus  et 
feminis  congregata ,    quemadmo- 

10  dum  Deus  ei  prxceperat.  Igitur 
quum  feptem  iili  dies  pvacteriisfent, 
terrain  aquarum  diluuies  inunda- 
uit. 

11  Anno  actatis  Nose  fexcentefimo, 
die  fecundi  menfis  feptimodeci- 
mo  proruperunt  omnes  oceani 
fontes  :  reclufisque  Cceli  meatibus, 

izquadraeinta  dies  noctesque  inter- 

13  ras  pcrpluir.*  Eodem  illo  die ,  quo 
Noa,  etvnaeiusfilii,  Semus,  Cha- 
mus,  et  Iaphetus,  etvxor,  ettres 

14  nurus  ingresfi  funt  arcam  :  quum 
eodem  intrauisfent  etiam  ex  omni 
genere  beftiarum  et  pecorum,et  hu- 
mi ferpentium ,  et  volucrum  s  turn 

i5oscinum,  turn  alitum,  ex  omni- 
bus, inquam ,  vitali  fpiritu  praeditis 
corporibus ,  quum  paria  ad  Noam 

16 in  arcam  intrauisfent,  et  ea  qui- 
dem  omnia  coniuga,  ficut  ei  prae- 
ceperat  Deus ,  conclufit  eumloua. 

17Deinde  per  qnadraginta  diestanta 
terras  inundauit  eluuio  ,  vt  area 
multitudine  aquarum  mota  loco,  et 

18  a  terra  fublata  ,  poftremo  aquis 
magis  magisque  fuper  terras  vale- 
fcentibus  ac  fuccrefcentibus  ,  per 

19  vndas  ferretur  :  quae  quidem  tan- 
to  auclac  funt  incremento,  vt  earum 

i)  et  minorum  et  maiorum. 


redundantia  omnes  altisfimi  mon- 
tes,  quicumque  funt  fiib  omni  caelo, 
non  folum  obruerentur ,    fed  ad  10 
quindecim  cubitonim  altitudinem 
obruerentur.      Ita  exftincta  funt  2. 1 
omnia,  quae  in  terris  mouebantur 
corpora,  tarn  volucrum,  pecorum, 
beftiarum,  et  omnium  humi  repen- 
tium,quam  hominum.    Omnia,  in- 12, 
quam ,  quaccumque  in  terra  vitalem 
fpiritum  naribus  ducebant,    mor- 
tua  funt  :     ita  deleta ,  et  ex  orbe  2,3 
terrarum  fublata  omni  tarn  homi- 
num ,  quam  pecorum ,  ferpentium, 
volucrumque  natura :  Noa  tantum, 
et  quae  cum  eo  capiebat  area,  fu- 
perfuerunt. 

CAP.    VIII. 

AJluuior.it  diuturnttas.  ventus  aquas  arcer.s. 
In  Jicco  area,  emisfm  coruM  et  cotumba, 
bit ,  tenia,  iiuando  terrsficcata.  exitut 
ex  area.  Noe  facrum.  Dei  decretum  non 
perdende  nature. 

POftquam  autem  viguerunt  in  t 
terris  aquae  centum  quinqua- 
ginta  dies,  recordatus  Noae  De- 
us, et  omnium,quae  cum  eo  erant  in 
area , animalium et  pecorum,  ven- 
tum  in  terras  immifit  ad  coercen- 
das  aquas.      Itaque  obftruc~Hs  pro-  2, 
fundi  fontibus ,  caelique  meatibus, 
cesfauit  pluuia  de  cxlo :    turn  aquae  3 
hue  illuc  ex  terra  diffluentes ,  iam 
tandem  praeteritis  centum  quiuqua- 
gintadiebus,  decrefcebant :    et  ar-^ 
ca  die  feptimodecimo  menlis  fepti- 
mi  fuper  montes  Ararat  *  fubftitit. 
Fiebant  autem  aquarum  decremen-  - 
ta  vsque  admenfem  decimum,  cu. 
ius  menfis  die  prima  exftabant  ca- 
pita montium. 

Et  poft  qnadraginta  dies  Noa, 5 
aperta  arae  feneftra,  quam  fecerat, 
emifit  coruum  :    qui  egrcsfus  re--* 
uertit ,  *  donee  ab  aquis  exficcata 
terra  foret.      Dimifit  item  colum-  g 
bam ,  ad  explorandum ,  vtnim  es- 
fet  aquis  leuata  terra.    Quae  quum,  9 
vbi  veftigium  poneret,   non  in- 
A  4  ueniret, 


G  fc  N  fc  5  I  S. 


Cap.  8. 9, 


ueniret,  quod  vndique  aquis  erat 
cooperta  terra ,  rediit  in  arcam  ad 
Noam  :  qui  illam  extenfa  manu 
exceptam  ad  fe  in  arcam  intulit. 
loPoftea  exfpectatis  feptem  diebus 
aliis,  emiht  iterum  coiumbam  de 

11  area',  quae  fub  vefpertinum  tem- 
pus  ad  cum  rediit,  euulfum  oliuae 
folium  roftro  ferens :  ex  quo  Noa, 
terrain  esfe  dete&am  aquis ,  intelle- 

12-xit.  Exfpe&auit  tamen  feptem 
alteros  dies,deinde  coiumbam  emi- 
fit ,  quae  numquam  poftea  ad  eum 
rediit. 

13  Vno  autem  et  fexcentefimo  anno, 
primi  menfis  die  primo ,  quum  e 
terra  effluxisfent  aqux ,  Noa ,  amo- 
to  areas  tegmento ,  vidit ,  ex  aquis 
emerfisfe  terrx  fuperficiem. 

14  Secundi  autem  menfis  die  fepti- 

1 5  modecimo  ficcata  terra,  Deus  Nox 
i6prxcepit,  vt  exiret  dearca,     vna 

cumfuaconiuge,  et  filiis,  eorum- 

17  que  ccniugibus:  educeret  etiam 
fecum  omnia ,  quae  cum  eo  erant 
animalia,  volucres,  quadrupedes, 
et  quaecumque  huml  ferperent, 
vt  per  terras  propagarentur  ,  et 

1 8  inultiplices  fetus  ederent.  Ita» 
que  exiit  Noa  vna  cum  fuis  filiis, 

ipvxore,  etnuribus,  cumque  omni 
beftiarum,  ferpentum,  volucrum; 
breuiter  cum  omni  genere  eorum, 
quae  mouentur  in  terris, 

ao  Deinde  Iouae  conftruxit  aram,  in 
qua,  adhibitis  hoftiis  de  omni  mun- 
dorum  pecorum  volucrumque  ge- 
nere, folidum   fecit  facrificium  : 

»1  cuius  odoris  fuauitate  delegatus 
Ioua,  ftatuit  ipfe  cum  fuo  animo, 
numquam  deinceps  terrain  tanta 
diritate  profequi  propter  homines, 
( quorum  conatus  esfent  et  ftudia 
praua, jam  a  pueris)  vt  iterum  mor- 
tal ia  omnia  perimeret ,  quemadmo* 

12  dum  fecerat.  Nee  vmquam  de- 
inceps (inquit)  quamdiu  erit terra, 
fementis  et  mesfis,  frigora  et  calo- 
res ,  reflates  et  hiemes,  dies  et  no- 
cks intermittent. 

h)  cum  fanguine.,  qui  ti\  anima. 


CAP.     IX. 

A  Deo  No<tfeiunditas,waiefl/ts,poteflas.  fan* 
guis  piaculmis.  homicidii  cdittum.  fad-is 
non  perdsnd*  nature  diluxio  ,  iris.  Noa 
ogricultor,  ebrius,  illufus.  Chanaan  apiitre 
infelicitatus.  f.mor  in  alios  ft  at  res.  Pa- 
tris  <e/as  et  mors. 

ITaque  Nox  et  filiis  eius  fecundi- 1 
tatem  dedit  Deus,  ita  dicens :  feti- 
ficate ,  et  terras  numerofa  fobole 
complete.      Timori  etiam  et  ter-  2. 
rori  efte  omnibus ,  turn  terreftribus 
beftiis,  turn  aereis  volucribus.    O- 
mniamouentia,  quxcumque  terra 
edit,omnesque  pifces  aquatiles  in 
veftram  poteftatem  permittuntur. 
Omnia,  quxcumque  vita  praditaj 
mouentur  ,   ad  cibum  adhibitote  : 
cuncta  vobis ,  ficut  herbarum  viri- 
ditatem,  concede       Tan  turn  ne4 
carnemAcum  fux  animx  fanguine 
comedatis,       Veftri  quidem  fan-  > 
guinis  *  et  ereptx  vitx  pcenas  quum 
ab  omnibus  beftiis  expetam ,   turn 
hominum  inter  ipfos  necem  in  au- 
ctorem  cuiusque  vindicabo  :     vt,  6 
quoniam  ad  diuinam  imaginem  fa- 
6his  homo  eft,  qui  hominis  fangui. 
nein  fuderit,  ipfius  inuicem  fanguis 
per  hominem  fundatur.      At  vos? 
procreate  ,  terramque  genere  ve- 
ftro  multipliciter  propagando  fre- 
quentate. 

Turn  illud  addidit:  atque  ego  8 
iam  fcedus  ftabilio  non  modo  vo-  9 
biscum  ,  et  cum  veftro  in  pofte- 
rum  femine,  verum  etiam  cum  10  I 
omnibus  animalibus ,  qux  vobis- 
cura  funt  :  cum  volucribus ,  cum 
quadrupedibiiSjCum  vniuerfis  deni- 
que  animalibus  terreftribus,  turn 
manfuetis,  turn  feris,  vna  vobis- 
cum :  denique  cum  omnibus  ex  area 
egresfis,  hoc  eft,  cum  omnibus  ani- 
malibus terreftribus  :  quo  fcede- 1 1 
re  vobis  fatisdo,  numquam  amplius 
orbern  terrarum  diluuio  aquarum 
ita  corruptum  iri ,  vt  animalia  cun- 
ela  perdantur.  Pignus  autem ,  in- 1  % 
quit  j  quo  pignore  volo  hoc  inter 

me 


If 


Cap.  9.  re. 


GENESIS. 


me  et  vos,  et  omnia ,  quae  vobiscum 
flint,  animalia  fcedus  in  oranera 

13  aeternitatem  fanciri ,  amis  mens 
eft,  quern  pono  in  nubibus ,  quo  fit 
i&i  inter  me  et  terrarum  orbem 

I4fctderis  indicium.  Hoc  enini  ar- 
cu  videndo ,  fi  quando  terras  obnu- 

15  bilauero  ,  in  memoriam  redibo 
foederis  inter  me  et  vos ,  omneque 

itfanimantium  genus  fac"Vi.-Ita  fiet, 
vt  numquam  amplius  aqux  intan- 
tam  illuuiem  excrefcant ,  vt  omnes 
res  humanas  corrumpant  ,  quum 
ego  hunc  in  nubibus  arcum  adfpici- 
ens,  memoria  repetam  fcedus  hoc 
acternum,  factum  inter  Deum  et 
omnia,  quae  in  terris  viuunt,  anima- 

17  lia.  Hoc  igitur,  inquit,  huius  in- 
ter  me  et  omnia  terrarum  animalia 

18  pacti  foederis  fignum  efto.  Ergo 
ab  illis  tribus  Noae  filiis,  qui  ex  area 
exierunt,  Semo,Chamoet  Iapheto 
(quorum  Chamus  pater  fuit  Cha- 

19  naanis )    totus  terrarum  orbis  fre- 
aoqnentatus  eft.      Noa  autem  agri- 

culturamingresfus,  vineam  confe- 

tl  uit  :  ex  qua  vinum  quum  pota- 
uisfet,  inebriatus  virilitatem  in  me- 
dio tabernaculo  nudatam  habuit. 

22.  Patris  natura  vifa,  Chanaanis  ille 
pater  Chamus  id  foras  ad  fuos  duos 

H  fratres  retulit.  At  Semus  et  Ia- 
phetus  paliium  fuis  amborum  hu- 
meris  imponunt ,  et  retro  gradien- 
tes,  fui  patris  verenda  tegunt,  ita 
auerfis  vulcibus,  vt  patris  verenda 

t4nou  viderent,  Noa  autem,  edor- 
mito  vino ,  vbi  minimi  natorum 
factum  contra  fe  refciuit,  fie  eftatus 

»5  eft :    infelix  Chanaan,feruus  feruo- 

16  rum  fratrum  fuorum  efto.  *  Gra- 
tes louse  Deo  Semi ,  inquit ,  isque 
Chanaanem     vectigaiem    habeto. 

17laphetumquoque  amplificet  Deus, 
efficiatque,  vt  in  Semeis  tabernactu 
lis  habitet ,  et  Chanaanem  ve&iga- 

1%  lem  habeat,  Vixit  autem  Noa  port 
dii Li uium  annos  trecentos  quinqua* 


ginta ,      completisque    nongentis  19 
quinquaginta  annis,  mortuus  eft. 

CAP.    X. 

No*  progenies,  infxlani.  Nembrodi  robur,ars. 
Htbrtormn  pater  Semo.  Gentium  Humerus. 

SEquitur  de  progenie  filiorum  1 
Nose,  fcilicet  Semi,  Chami  et 
Japbeti ,  quibus  port  diluuiuni 
nati  funt  filii.      Iapheto  Gonier,j 
Magogus,  Madaeus,  Iauah,  Thnbal, 
Mefecus  et  Thiras.      Gonieri  A- 3 
fcanas,    Riphatus   et  Thogorma. 
Iauani  Elifa,  Tharlis,  Cittimuset^ 
Dodanimus.        Ab  his  k  diuifi  funt  j 
gentium  infularum  fines ,  quum  fu- 
am  quisque  linguam  traherent,  et 
varias  variarum  gentium  effkerent 
nationes. 

Chamus   autem    filios   habuit ,  <S 
Chum,  Misraimum,    Phutum  et 
Chanaanem,     Chus  Sabam,  He- 7 
uilam ,  Sabatam ,  Ragmam  et  Saba- 
thacam.  Ragma  Sabam  et  Dodanem. 
Item  Nembrodum  genuit  Chus,  e-  3 
um,  qui  primus  fuit  in  terris  fortis- 
fimus,    et  ita  fortis  in  Iouae  con- 9 
fpectu  venator  fuit,  vt  ex  eo  dictum 
illud  natum  fit :      vt  Nembrodus 
fortis  in  Iouae  confpeclu  venator, 
Eius  regni  caput  fuit  Babylon ,  Ere- 10 
cha ,  Accada  et  Calane  in  terra  Sa- 
mnara,    ex  qua  terra  ortus  Asfur  1 1 
Niniuem  condidit ,  et  Robothir ,  et 
Chalam,      et  Refem  inter  Nini-  iz 
uemetChalam,  vrbem  maximam. 
Misraimus  genuit  Ludim,  Ananiru,  13 
Lahabim,  Naphtuim,  Pathrufim,  14 
Casfubiui,  vndeorti  funtPalaeftini 
et  Caphthorim.      Chanaan  autem  15 
genuit    primogenitum    Sidonem, 
Hetum,  Iebufem,  Amorrem,  Ger-  ir> 
gefem,  Heuem,  Arcem,  Sinem,i7 
Aniadem ,  Samarem  et  Hamathem.  1 8 
Poftea  difperfae  flint  Chananxorum 
nationes ,    qui  his  finibus  conti- 19 
nentur ;  a  Sidone ,  qua  vergunt  ad 
A  5  Gerara, 


t)  Semut  Iounm  habuit  propitium  ac  benlgnum,  vt  ci  grates  agantur. 
k)  fcilicet  poft  inueftam  linguaium  d.fferennam. 


lO 


GENESIS. 


Cap.  to.  if. 


Gerara ,  attingunt  Gazain :  qua  fpe- 
6tant  ad  Sodomam  et  Gomorram , 
et  Adamam,  et  Saboim,pertinent  ad 

fto  Lafam.  Atque  hi  quidem  fuerunt 
aChamo  nati,  qui  in  diuerfas  co- 
lonias  et  gentes ,  diuerfis  familiis  et 
Unguis  euaferunt. 

£1  Setno  quoque  (qui  fuit  au&or 
omnium  Hebraeorum ,  et  fuit  ma- 
ior  natu ,  quam  frater  eius  Iaphe- 

aatus)  nati  funt  Elamus  ,  Asfur, 
Arphaxadus  ,    Lydus  et  Aramus. 

23  Aramus  filios  habuit  Vfum,   Hu- 

»4  lem ,  Getherem  et  Masfum.  Ar- 
phaxadus Salam.     Sala   Hebrem. 

*5Heber  duos,  vnum  Phalegura,  a 
diuidendo  nominatum,  quod  eius 
tempore  diuifa  terra  eft:  alterum 

atflo&anem.  Ioclan  Almodadum, 
Salephum ,  Hazarmotum ,  Iaram , 

%1  Hadoramum ,   Vzalem ,    Declam , 

»8  Obalem,  Abimaelem,  Sabam,  Ophi- 
ren,  Heuilam,  et  Iobabum,  hi  o- 

8-9  mnino  fuerunt  filii  Ioclanis :  quo- 
rum fedes  initium  capit  a  Mefa, 
vergit  ad  Sapharam  montem  orien- 

30  talem.  Hi  quidem  a  Semo  nati, 
varias  familias  et  linguas  diuerfis 
gentium  regionibus  effecerunt.  Hse 
iunt  natorumNoae  familiae,  gene- 
ribus  et  nationibus  variae ,  a  quibus 
gentes  per  terras  poft  diluuium 
propagate  funt. 


:q; 


CAP.    XI. 

Turrit  babytonica.  imgmtmvlt*.  Semi  gens 
fer gradum  X  vsque  ad  Abr.imum.  Sarais 
fieri/if.     Thar* peregrinatio  et  mors. 

Vum  autem  vniuerfus  terra- 
rum  orbis  eodem  fermone  at- 

*  "^-^que  oratione  vteretur,  quum 
illi  ab  oriente  discederent,na6ri  funt 
quemdam  campum  in  terra  Sanaa- 

g  ra ,  vbi  commorati  cceperunt  in- 
uicem  cohortari,  vt  Iateres  facerent 
coquerentque ,  quibus  pro  lapidif 
bus,  et  bitumine  pro  arenato  vfi, 

4  inaituerunt  vrbem  aedificare  ,  et 
turrim,  quae  faftigio  caelum  attinge- 
ret,  vtfibi  famam  pararent,  ante- 
quam  per  omnes  terrarum  tradtus 


difpergerentur.     Ad  illam  vrbem  > 
et  turrim  ,  quae  ab  hominum  genere 
conftruebatur ,  vifendam  deicendit 
Ioua.     Sic  enim  dicebat :  en  popu-  6 
lus  vnus ,  qui  eodem  fermone  cun- 
clus  vtitur ,  hare  audet  facere ,  nihil 
iamerit,  quodconantes  non  effici- 
ant.      Age  iam ,  defcendamus ,  et  1 
ibi  eorum  ferraonem  ita  confunda- 
mus,  vt  alii  aliorum  orationem  non 
intelligant.      Itaque  eos  illinc  per  8 
omnes  terras  disfipauit  :   ita  vrbis 
omisfa  conftruclio  eft ,  ex  quo  Ba-  9 
bylonnominatafuit,  quia  ibi  con- 
fudit  Ioua  omnium  mortalium  lin- 
guas,et  indidemeos  in  omnes  terra- 
rum  regiones  disiecit. 

Sequitur    de    Semi  progenie.  10 
Senilis  centum  annos  natus  genuit 
Arphaxadum,   biennio   poft  dilu- 
uium :       poft  quern  genitum  vi-ll 
xit  quingentos  annos  ,  alios  inter- 
ea  promifcuo  genere  liberos  pro- 
creans.       Arphaxadus  anno  aeta- 12 
tis  fuae  quinto  et  tricefimo  genuit 
G.  Cainanem  ,      vixitque  Arpha- 13 
xadus    poft    genitum    Cainanem 
annos  trecentos  triginta,  alios  in- 
terim liberos  procreans  :     atque 
ita  mortuus  eft.     Cainan  anno  aeta- 14 
tis  fuae  centefimo  tricefimo  genuit 
H.  Salam ,     vixitque  quadringen- 1 J 
tostres  annos  poft,  aliis  interea  li- 
beris  procreandis.      Sala  anno  tri- 15 
cefimo  genuit  Hebrem ,    vixitque  17 
infuper  annos  tres  et  quadringen- 
tos,  aliosque  liberos  habuit.    He- 1$ 
ber  anno  tricefimo  quarto  genuit 
Phalegum,  vixitque  annos  quadrin- 
gentos  triginta  poft,  aliosque  inter- 
ea  liberos  habuit.     Phalegus  anno  19 
tricefimo  genuit  Reum,    vixitque  20 
poftea  annos  ducentos   fupra  no- 
uem ,  aliosque  interea  liberos  ha- 
buit.    Reus  anno  tricefimo  fecun-  2 1 
do  genuit  Sarugum ,  vixitque  poft-  22 
ea  annos  feptem  et  ducentos ,  alios- 
que interea  liberos  habuit.      Saru-  23 
gus  anno  tricefimo  genuit  Nacho- 
rem,  vixitque  ducentos  annos  poft- 
ea ,  aliosque  interea  liberos  habuit. 
Nachor 


Cap.  it.  it. 


GENESIS. 


II 


*4  Nachor  anno  vkefimo  nono  genuit 
*5  Tharam  :    vixitque  poftea  annos 
centum  nouemdecim,  aliosquein- 
terea  liberos  habuit. 
a<5     Tharae  genus  fie  fe  habet.   Tha- 
ra  feptuagenarius    genuit    Abra- 
mum,  deinde  Nachorem  et  Ha- 
*?ranem  :      quorum  Haran  genuit 
28Lotum,     mortuusque  eft  Haran 
praefente  Thara  patre  fuo  in  ter- 
ra patria ,  Vre  Chaldacorum.      A- 
*9bramus   autem  et  Nachor  duxe- 
runt  vxores.       Abramus  Saraim 
nomine,  Nachor  Melcam ,  Haranis 
filiam  (habuit  enim  ille  Melcam  et 
3°Iscam.)     Sed  erat  Sarais  fterilis  et 
S *  fine  fobole.     Thara  autem  adhibi- 
tis  Abramo  filio  ,  et  Loto  fuo  ex 
Harane  nepote ,  et  Sarai  fua  nuru, 
Abrami  coniuge ,  Vre  Chaldaeorum 
profedhis,  in  terram  chananaeam 
ire  contendit :  et  ad  Charram  per- 
uenerunt ,  ibique  commorati  funt. 
8*Ibi  Thara  quintum  et  ducentefi- 
mum  aetatis  annum  agens  moritur. 

CAP.    XII. 

Abrami  fauor  apud  Iouam.    lttiiu  cum  Loto 
error  in  Chananttam.  Simulata  foror  Abra- 
mi in  Aegypto.     Rex  ob  Saraim multatia. 
x      Dimisfi  contuges  a  rege. 

I  A  Bramum  autem  Ioua  ficadlo- 
r\  cutus  eft  :  emigra  ex  tua  terra, 
■*■      ex  patria,  ex  domo  paterna ,  in 

ft  terram,quam  tibi  ostendam.  Ego  ex 
te  magnam  gentem  deducam,  te  be- 
abo,  te  magno  fauftoque  nomine 

3  angebo,  et  optantes  tibi  felicia  fe- 
licitabo ,  tuos  deteftatores  detefta- 
bor,  in  teomnes  orbis  beabuntur 
nationes. 

4  Igitur  Abramus ,  vt  eft  ei  prae- 
ceptum  a  Ioua ,  profedhis  eft  co- 
mite  Loto.  Erat  autem  annos  quin- 
que  et  feptuaginta  natus ,    quum 

5  Charra  profedtus  eft ,  fecum  du- 
cens  Saraim  vxorem,  et  Lotum  fra- 
tris  filium ,  cum  omnibus,  quas  pe- 
pererant,  facultatibus ,  atqne'  ani- 
niantibus,quas  apud  Charram  com- 

O   feruitio  et  pec  ore 


parauerant ,  et  in  Chananaeam  ire 
contendit.     Poftquam  in  Chana- 
naeam  peruenerunt  ,      vbi  Abra-5 
mus   in  earn  terram   progresfus, 
peruenit  ad   Sichemam  ,     locum 
quemdam    ad    planitiem   Morae, 
quum  esfent  turn  in  terra  ilia  Cha- 
nanxi,    adparuit  eiloua,  promi-^ 
fitque,  fefe  eius  femini  terram  ill  am 
daturum.    Itaque  ille  aram  ibidem 
conftruxit  Iouae ,  qui  ei  adparuerat. 
Iude  fe  in  montem  quemdam ,  qui  8 
erat  Betheli  ad  oriemem ,  contulit, 
et  tentorium  fixit,  Bethel  a  mari, 
Haim  ab  oriente  habens  :    ibique 
exftrudra  Iouae  ara,   Iouae  nomen 
inuocauit.       Ita  dum  pergens  ad  p 
meridiem  accedit ,     orta  in  ea  re-  io 
gionefame,  coaclus  eft,  eaingra- 
uefcente,  defcendere  in  Aegyptum, 
illic  peregrinaturus.    Quo  iara  ad- 1  f 
propinquans ,  cum  Sarai  vxore  fua 
fie  loquitur :  video  te  mulierem  esfe 
formofam.       Quod  fi  te  viderint  \% 
Aegyptii,  et  intelleclum  fuerit,  me- 
am  esfe  coniugem ,  me  interficient, 
te  incolumi.      Quamobrem  dicito,  |* 
te  meam  esfe  fororem,  vt  tua  causfa 
atque  opera  meae  vtilitati  falutique 
confulatur.      Ergo  vbi  peruenit  A-  \± 
bramus  in  Aegyptum ,  et  viderunt 
Aegyptii  mulierem  forma  esfe  tarn 
eleganti,    vifamque  etiam  Pharao- 15 
nis  proceres  apud  Pharaonem  lau- 
dauerunt ,  arcesfita  mulier  eft  do- 
mum  Pharaonis:     qui  eius  causfa  1$ 
Abrannim  ipfum  beneficiis  profe- 
cutus,  eum  ouibus ,  capris,  bubus, 
afinis,  feruis,  ancillis,  afinabus  et 
camchs  donauit.      Sed  quum  ma- 17 
gnis  a  Ioua  cladibus ,  propter  Sa- 
raim Abrami  coniugem ,  Pharao  e- 
iusque  domus  adficeretur:    Abra-ig 
mum  euocat ,  et  apud  eum  verbis 
expoftulat ,  quod  fuam  esfe  coniu- 
gem ipfi  non  indicasfct  :    et  quod  19 
fororem  dicendo  in  causfa  fuisfet, 
vt  ipfe  earn  fibi  in  matrimonium 
copularet.     Sed  tamen  nunc  fuam 
iibi  vxorem  haberet,   et  abirer. 
Man- 


\l 


GENESIS. 


Cap.  13. 14. 


aoMandauit  etiam  certis  hominibus, 
vteum  et  vxorem  cum  omnibus 
fuis  facultatibus  deducerent. 

CAP.    XIII. 

Mercenariorum  rixa.  Lotus  apud  lordanem. 
Abramiu  in  Chananjcam.  Ad  bttnc  Dei 
promiifii. 

'Ta  adfeendit  ab  Aegypto  Abra- 

museteivis  vxor ,  mm  omnibus 

Lfuis  copiis ,  comitante  Loto  :  et 

a  contendit  in  meridiem  ,     pecore, 

argento,  auroque  locupletisfimus : 

g  peruenitque  fuis  itinenbus  a  meri- 

dit  ad  Bechel ,   in  eum  locum ,  in 

quo  ante  tentorium  habueraf,  inter 

4  Bethel  et  Haim  :  quo  in  loco  pri- 
us  altare  fecerat,   ibique  Iou?c  no- 

5  men  imtocauit.  Lotus  quoque  A- 
brami  itineris  comes ,  ouibus,  et 
capris ,  et bubus,  et  tentoriis  ita  ab- 

tfundabat,  vtquum  iam  prx  multi- 
tudine  copiarum  vna  regione  capi 

7  et  fimul  habitare  non  posfenr ,  exo- 
riretur  controuerfia  inter  Abrami 
et  Loti  pecorum  paftores,  Chana- 
nxis  turn  et  Fherez.i  is  terrain  iilam 

g  incolcntibus.  Qua  de  re  Abramus 
cum  Loto  fie  egit :  equi'dem  nolifn 
esfe  disfidium  inter  me  et  te ,  inter- 
que  meos  ettuos  paftores,  qui  ho- 

51  mines  fimus  confa'nguinei;  Iam 
vniuerfa  tibi  regio  patet  :  libermn 
tibi  facio,  a  mequam  velis  in  par- 
tem discedere  ,  ipfe  in  diuerfam 
loabiturus.  Turn  Lotus  an imaduer- 
tens,  omnem  Iordanis  pianitiem 
esfe  irriguam  (nam  Sodomam  et 
Gomorram  Ioua  nondum  euerte- 
rat)etIouani  pomarii  fimilem  ,  aut 
segyptii  foii ,  vergentem  ad  Sigo- 
1 1  rim ,  earn  omnem  fibi  delcgit ,  et 
ab  oriente  discesfi?.  Ita  alius  alio 
izdigresfifunt:  et  Abramus  inCha- 
nanxa,  Lotus  in  oppidis  campeftri- 
bus  habitauit  :   tetenditque  ad  So- 

13  domain,  cuius  Sodomae  honflhes 
erant  improbisfimi,  et  in  Iouam 
flagitiofisfimi. 

14  Poft  digresfum  ab  Abramo  Lo- 
tum  Ioua  cum  Abramo  fie  locu- 


tus  eft  :     erige  oculos  ,   et  iftine 
cireumfpice  ad  feptemtriones,  ad 
auftrum,  ad  orientem  et  ad  occi- 
dentem.       Nam  quamcumque  tui$ 
terrain  vides,  earn  omnem  tibi  ego 
dabo ,    et  tuo  femini  in  fempiter- 
num  :   quod  quidem  femen  pulueri  16" 
terrx  coxquabo,  vt  id  qui  nume- 
rare  posfit ,  idem  posfit  et  puluerem 
numerare.        Quare  age,  terrami7 
longe  Iateque  peragra  :   nam  earn 
quidem  tibi  dabo.       Abramus  au- 18 
tern  in  quercetum  Mambrse,  quod 
eft  in  Hebrone,  migrauit,  ibiquc 
confedit,  et  Ioux  aram  exftruxit. 

CAP.    XIIII. 

Regulorum  defeclio,  victoria.  Sodoma  et 
Gomorra  dirept/t.  Lotus  ab  Abramo  reJ- 
em'us.      Melcbifedecho  decimts. 

Ommtsfum  eft  autem  prcelium  1 
quoddam  inter  Amraphelem 
Sanaarx,  Ariochum  Elaferis, 
Codralomorem    Elamitarum,    et 
Thadaiem  Goiorum  reguios:     eta 
B'afani  Sodqraae,  Berfam  Gomorrae, 
Saneabum  Adnive,Seniebrem  Seboi- 
morum  reguios ,  et  Balx,  (  quae  ea- 
dem  Sigoris)  regulum,  in  valle  Sid-  3 
dxa  ,    qux  nunc  eft  Iaeus  falfus. 
Quum  enini  hi  poftedores  reguli4 
Codralomori  ducdecim  annos  fcr- 
niuisfent,  et  anno  decimo  tertio  de- 
fecisfent ,     Codraiomor  anno  deci-  5 
mo  quarto,  eteius  comites  regiili, 
domo  egresii  fuderunt  Raphaenfes 
apud  Astarotha  in  Carnanibus ,  et 
Zuzenfes  apud  Hamum ,  et  Emenfes 
apud  Sauem  in  Cariathenfibus :    et  6 
Chorios  in  montanis  Seiris  ad  Pha- 
ranem,  quae  planities  eft  ad  deferta. 
Inde  reueru  vencrunt  ad  fontem^ 
Mifpat ,  id  eft ,  Cadem ,  omnemquc 
Amaiechitarum  agrum,atque  etiam 
Ainonxos ,  qui  Hafafonthamar  in- 
colebant,  vicerunt. 

Turn  illi  quinque  rcguli  po-  g 
fteriores   domo  egresii  ,     prcelio 
cum    his  quatuor  deeertarunt  in 
valle  Sidd.ta,      qua;  vallis  puteisp 
bitiuninis  pasfim  abundabaf.      Ibi  10  %Ij, 
pulfis 


Cap.  14. 1; 


pulfis  fuperatisque  Sodomx  et  Go- 
morrx  regulis ,  reliqui  fuga  mon- 
U  tes  petiuerunt.  Vidores  autem, 
omnibus  Sodomx  et  Gomorrx 
fortunis,    et  commeatu  direpto, 

12  abibant :  fecum  etiam  Lotum  fra- 
tris  Abrami  hlium  ,  Sodomx  inco- 
lam ,  cum  fuis  facultatibus  abigen- 
tes. 

13  Ea  res  vt  eft  Abramo  Hebrxo  per 
quemdam,  qui  ex  prcelio  euaferat, 
nuntiata,  (incolebat  autem  Abra- 
mus  in  querccto  Mambrx  Amorrxi 
fratris  Escolis  et  Aneris ,  qui  erant 
cum  ipfo  Abramo  fcedere  coniun- 

14  fti)  etintellexit,  captumesfeco- 
gnatumfuum,  vcrnas,  quos  domi 
natos  habebat,  trecentos  odtodecim 
expedit,  illosque  ad  Danem  vsque 
confequifur :  et  fins  feruis  in  aci- 
em  inftru&is ,  eos  nodhi  adgresfus 
fuperat :  quos  deinde  perfecutus  ad 
Chobam,(qux  ad  finiftram  Damafci 
pofitaeft)  rediit  cum  omni  prx- 
da,  Lotnmquc  cognatum  fuum  cum 
fuis  fortunis ,  nee  non  mulieres  et 
reliquos  homines  reduxit.  Ei  ex 
hac  Codralomoris  et  eius  fociorum 
regulorum  cxde  reuertenti ,  Sodo- 
mx rex  obuiam  procesfit  in  Sauem, 
quae  vallis  eft  regia. 

Melchifedechus  quoque  Solymx 
l'ex,  et  fupremi  Dei  facerdos,  pa- 
nem  protulit  et  vinum  ,•  Abra- 
mumque  fauftis  ominibus  profe- 
quens  inquit :  gratulor  Abramo  a 
iupremo  Deo  aucrore  cxli  atqie 
terrx  :  et  fimul  ipfi  fupremo 
Deo  grates  ago,  qui  tuos  hoftes 
tibi  in  manus  compegerit.  Ei 
Abramus  quoque  decumas  omni- 
urn  rerum  dedit.  Turn  ab  A- 
bramo  petiit  Sodomx  rex,  vt  ho- 
mines fibiredderet,  ceterasres  ipfe 
fibti  retineret.  At  Abramus :  lo- 
uam  ego  tibi,  inquit,  fummumDe- 
um,  cxli  terrain mque  conditorem, 
fublataad  eum  maun,  teftor,  me 
extuis  omnibus  ne  pilum  quidem 
ablaturum ,  ne  tu  forte  dicas ,  Abra- 
mum  abs  te  esfe  ditatum :      prxter 


GENESIS. 


»3 


16 

»7 

iS 

10 

11 
U 

13 
»4 


viclum  dumtaxat  iuuentim ,  et  par- 
tem eoruni ,  qui  mecum  profecli 
funt ,  Aneris ,  Escolis  et  Mambrx : 
nam  hi  fuam  partem  auferent. 

CAP.    XV. 

Herts  Abramo  promises,     huius  fdes.  c*fa 
befti/c.     caligo.     i&nmpro  fenefadus. 

His  rebus  geftis,  Ioua  cum  Abra-  E 
mo  per  vifum  locutuseft  ad 
huncmodum:  bonoanimoes, 
Abrame ,  ego  tibi  prxfidium  et  ab- 
unde  magnum  prxmium  ero.    Cui  % 
Abramus:  Domine  Ioua,  inquit, 
quidnam  mihi  dabis,  quum  orbus 
again ,  fitque  mex  domus  fuccesfor 
fu turns  Damafcenus  Eliezer?    En  3 
tumihinullamprolem  dedifti,  in- 
quit,et  eft  mihi  meus  famulus  heres 
futurus.     At  Ioua  :  non  ifte,  inquit,  4 
fed  ex  tuis  vifecribus  enafcetur, 
qui  tibi  heres  eri  t.    Deinde  eo  fo-  5 
raseduclo:  adfpice,  inquit,  in  cae- 
lum ,  et  flellas  enumera ,  fi  enume- 
rare  potes.    Atqui  tarn  numerofa 
futura  eft  tua  progenies ,  inquit. 
Turn  ilk  louae  credulit,  id  quidem  <£ 
Ioua  ei  iuftitix  duxit,  et  cum  fie 7 
adfatus  eft :  ego  fum  Ioua ,  qui  te 
Vre  Chaldxorum  eduxi,  vt  huius 
tibi  terrx  posfesfionem  traderem. 
Cui  ille :  Domine  Ioua,inquit,vnde  g 
fciam ,  earn  esfe  me  posfesfurum  ? 
Turn  Ioua  ei  prxcepit,  vtfumereto 
iuuencam  trimulam,  et  capram  tri- 
muiam,et  arietem  trimulum,et  tur- 
turem,  et  pipionem  :    qux  omnia  i» 
vbi  cepit ,  cetera  disfecuit  media,  et 
partes  fingulas  fingulis  ex  aduerfo 
oppofuit,  fed  aues  non  disfecuit: 
turn  alites  ad  cadauera  deuolantes  1 1 
abegit.      Sub  occafum  autem  folis,  I4 
fomno  oppresfum ,   et  magno  tene- 
brarum  terrore  correptum  Abra- 
mum,  ille  fie  adlocutus  eft  :  fcito,  13 
pofteros  tuos  peregrinos  futures 
esfe  in  terra  extraneorum,et  eorum 
feruitutem  ac  iniurias  annis  qua- 
dringentis  perpesfuros.    Sedillami4 
ego gentem ,  cui feruient, vlcifcar, 
cxibunt- 


14 


GENESIS. 


Cap.! 6.  \% 


exibuntque  tandem   cum  magnis 

1 5  opibus.  Tu  vero  ad  maiores  tuos 
quiete  discedes ,  et  bene  acta  fene- 

16  cVite  fepelieris.  Hue  autem  redi- 
bunt  quarto  fxculo,  quoniam  »  non- 
dumad  fummum  peruenit  impro- 

1*7  bitas  Amorrxorum.     Port  folis  oc 
cafum  obovtacaligine,  ecce  quod- 
dam  fumidum  incendium  et  fax 
ignea  inter  frufta  iila  intermeauit. 
18  Eo  die  feriit  Ioua  cum  Abramo 
fctdus  in  hxc  verba :  hanc  ego  tuo 
femini  terram  do  a  flumine  Aegy- 
pti  ,ad  flumen  magnum,  id  eft,  Eu- 
10  phratem  :     videlicet  Cenxos ,  Ce- 
aonezxos,  Cadmonxos  ,     Hettxos, 
ai  Pherezxos,  Raphaenfes ,      Amor- 
rxos,  Chananxos ,  Gergefxos  et 
Iebufxos. 

CAP.     XVI. 

Jlncitie  gravid*  infoUntia ,  dimisfio,  fuga, 
confolatio  per  angetum  ,  promts/a  gens, 
reditu*,  natM  lsmael. 

Arais   autem  Abrami  coniux, 


X 


St 
quum  nihil  ex  eo  peperisfet ,  et 
3 


ei  facito,   quod  tibi  vifum  fuerit. 
Itaque  quum  deinceps  earn  Sarais 
durius  tradtaret ,  ilia  ab  ea  aufugit : 
quam  nactus  Ioux  angelus  ad  fon-  7 
tern  aqux  in  folitudine,  apud  viain, 
quaSuritur,    fie  locutus  eft :  Ha-g 
gar  ancilla  Sarais ,  vndenam  venis  ? 
et  quo  tendis  ?  Et  ilia  :  Saraim  ego 
heram  meam  fugio,  inquit.    Turn  9 
angelus :  reuertere  ad  heram  tuam, 
et  eius  te  manui  fubmittito.    Equi-  ioj 
dem  ita  numerofam  prolem  tibi 
conciliabo  (inquit  ei  Ioux  angelus) 
vt  prx  multitudine  numerari  non 
posfit.     lam  vero  conceptum  geris  II 
nlium,  quern,  vbi  pepereris,  Ismae- 
lem  nomine  adpellabis  :  quoniam 
exaudiuit  Ioua    tuam    nnferiam. 
Is  erit  ferus  homo,  omnibus  infe- 12 
ftus ,  ab  omnibus  infeftatus ,  et  ad- 
uerfus  onmes  fratres  fuos  confiftet. 
Igitur  ilia  Iouam ,  qui  fe  adlocutus  13 
erat,  fie  nominauit :  Deus  es  videns 
me :  hie  nimirum  a  tergo  vidi ,  in- 
quit,  videntem  me.      Atque  inde  14 
puteus    Lahxrois  nominatus  eft. 
Is  eft  inter  Cadem  et  Barad.      Poft- 1 5 
ea  Abramo  rilium  peperit,quemAb- 
ramus  Ismaelem  nomine  vocauit, 


ancillam  haberet  xgyptiam ,  no 
amine  Kagarem,      Abramum  fub 

monuit ,  vt  ( quoniam  fe  Ioua  gi 

gnere  prohiberet)  cum  ancilla  rem    in  cuius  natiuitate  agebat  ipfe  an-  id 

haberet,  fi  forte  per  earn  posfet  ipfa    num  fextura  fupra  o&ogefiinum, 

liberos  confequi.    Ad  quod ,  con- 
q  fentiente  Abramo  ,    ilia  ei  Haga 


rem  xgyptiam  ancillam  fuam  in 
matrimonium  dedit ,  annis  decern, 
poftquam   ille    Chananxx  incola 

a  erat.  Hie  cum  Hagarc  rem  habuit, 
grauidamque  fecit.  Atque  ilia  gra- 
uidam  fe  fa&am  fentiens,heram  fu- 

*am  prx  fe  contemnebat.  Qua  de 
re  Sarais  apud  Abramum  quefta  eft 
his  verbis :  mihi  per  te  fit  iniuria. 
Ego  tibi  meam  ancillam  in  comple- 
xum  tradidi ,  et  ei  nunc  grauidam 
fe  esfe  fentienti  in  contemtum  ve- 
ni.    Ioua  fit  inter  me  et  te  vindex. 

tf  Ad  hxc  Abramus  Sarai  refpondit : 
ancillam  tuam  in  poteftate  habes  .- 


CAP.    XVII. 

Pro  Abramo  fxdm.  Nome*  hoc  auflum.  Iin- 
perata  circumcifio.  J?r*i>utii  deteflatio. 
Sara  noinen  abfolttiiws.  Promiifu*  Ifaa- 
€M.  Cinumcifit  familia. 

DEinde  nonum  et  nonagefimum  1 
annum  agenti  adparuit  Ioua, 
etfic  cum  eo  locutus  eft :   ego 
fumDeusomnipotens:  viueadme- 
um  prxferiptum,  et  efto  integer, 
et  faciam  fcedirs  tecum,  teque  maio-  % 
rem  in  modum  amplificabo.     Hie  3 
Abramus  in  faciem  procubuit,  et 
Deus,  vt  loqui  cceperat,  dixit ;    mi-  4 
hi  iam  fcedus  initur  tecum,  vt  tu 
multitudinis  gentium  pater  euadas : 

nee 


9 
It 

r; 
lo 

¥ 

or 
w 
pi 

110 

I':. 

E2 

nil 
hi 

VIC 

Sar 

U:i 
en 

ttii 

>H.. 

(fait 


m)  Non  ante  volodelcre  Chananatos,quam  venerint  ad  fi.mmdm  improbita- 
tis,  id  quidem  non  net  ante  quattum  faculnm.  Ftoptcrca  tuos  poftetofi 
(per  quos  hoc  fafturus  fum )  non  ante  ex  Aeg*P«»  rcuo«ai>o. 


£l 


Cap.  17.  18. 


GENESIS. 


«5 


j  nee  amplius  Abrami  nomine  voca- 
beris,fed  "Abrahami,quia  te  patrem 
multitudinis    gentium    efFe&urus 

5  fum.  Te  ego  ingenti  fobolis  in- 
cremento  augebo ,  atque  ex  te  gen- 

jrtes,  etiamque  reges  onentur.  Fce- 
dusautem  eiusmodi  facio,  vt  non 
folumadte,  fedetiamadprofedtu- 
rum  ex  te  pofterorum  genus  perti- 
neat,  idque  in  perpetuum ,  vt  Deus 

g  et  tibi  fim ,  et  illis :  vtque  terram, 
cuius  til  peregrinus  es,  videlicet 
totam  Chananxam,  et  tibi  et  tuis 
pofteris  tradam  in  posfesfionem 
lempiternam  ,   fimque  eis  Deus. 

9  Tu  quoque  vicisfim  (inquit  Deus 
Abrahamo)  et  tuorum  omnefutu- 
rum  genus,  foedus  nieuni  conferua- 

otote,  quod  erit  huiusmodi  :  o- 
mnes  veftri  mares  cireunuidentur. 

1  Circumcidetis  autem  membri  ve- 
ftri prxputium,  quod  fit  i&i  inter 

2  me  et  vos  foederis  indicium :  id- 
que facietis  octauo  port  natiuita- 
temdie,  cuiuscumque  generis  ma- 
res erunt,fiue  domi  11  a ti, fine  argen- 
to  coemti  et  alienigenae  ,  ex  alio 
quocumque  genere  quam  ei  tuo 

3  orti  :  vt  ita  circumcifis  omnibus 
tarn  domi  natis,  quam  pecunia  com- 
paratis,  veftra  corpora  fignatafint 
nota  huius  mei  foederis  fempiterni. 

4  Mares  autem  prxputiati,  et  praepu- 
tia  non  circumcifa  habentes,ex  fuo- 
rum  numero  tollentur,  ob  viola- 

5  turn  fcedus  meum.  Saraim  quoque 
vxorem  tuam  (inquit)  iam  non 
Saraim  vocabis ,  fed  ei  Sara  nomen 

6  erit :  quam  ego  fecundabo ,  et  tibi 
ex  ea  filium  dabo ,  vt  ea  fecunditate 
gentes  ex  fefe  progeneret ,  et  ex  ea 
etiam  reges  populorum  oriantur. 

,7 Hie  Abrahamus,  qnum  in  faciem 
fubridens  incubuisfct :  fcilicet  (in- 
quit  ipfe  fecum)  aut  centenarius 
gignet,autnonagenaria  Sara  pariet. 

g  Vtinammodo  facias,  (inquit,Deum 
adloquens)  vt  propagetur  Ismael.  * 

9    Et  Deus :  immo  Sara  ipfa  vxor  tua 


(inquit)  pariet  ex  te  filium ,  quem 
tu  °  Ifaacum  nomine  vocabis :  cum 
quo  ego  fadus,  et  quidem  fempiter- 
num,  i nibo. in  quo  foedere  eius  quo- 

3 ue  futura  progenies  comprehen- 
etur.    De  Ismaele  quoque  te  ex-  4C 
audiam,  eumque  fecundabo  et  tanto 
fobolis  incremento  augebo,vt  geni- 
tis  duodecim  principibus,  per  me 
in  gentem  magnam  euadat.       Sed  Zt 
cum  Ifaaco>quem  tibi  Sara  hoc  pro- 
ximi  anni  tempore  pariet,  fcedus  fa- 
ciam.      Hxe  locutus  Deus ,  finem  zz 
fecit ,  et  ab  Abrahamo  discesfit. 

Abrahamus,adfumto  Ismaele  filio  *3 
fuo,  et  omni  fua  familia  turn  verna- 
culorunijtum  emtitiorum,et  alieni- 
genarum  marium,    illo  ipfo  die, 
quo  Deus  eum  adlocutus  eft ,  omni- 
um prxputia  circumcidit,    ipfeque  24 
annum  agens  nonagefimum  nonum 
circumcifus  eft  :       Ismael  autem  2£ 
decimum  tertium.      Ita  eodem  die  zS 
circumcifi  funt  Abrahamus  et  eius 
filius  Ismael  :     et  vna  cum  eo  o-Zf 
mnes  domeftici,tum  vernae,  turn  ex 
natione  peregrina  coemti. 

CAP.    XVIII. 

Angeli  feni*  ionuiue.  Promisfaprolet.  A- 
niHridens.  lou*  omnipotcntia.  Sara  per- 
tinacia.    Abrahamus  pro  Sedomtir . 

PRxterea  adparuit  ei  Ioua  in  f 
querceto  Mambrx.  Qiium  enim 
per  aeftum  diei  ad  ianuam  taber- 
naculi  federet ,  confpexit  homines  % 
tres ,  qui  ei  ex  aduerfo  erant :  qui- 
bus  vifis ,  ex  tabernaculi  oftio  oc- 
currit  obuiam,eisquefubmisfe  falu- 
tatis,  dicit  :    Domine ,  ft  vis  mini  3 
gratisfimum  facere ,  noli  me  tuum 
pneterire.  *    Lauabitis  pedes  pan-  4 
cula  aqua  adhibita ,  deinde  fub  ar- 
bore  requiefcetis.    Ego  interea  de-  5 
promam  fruftum  panis,quo  animos 
veftros  recreetis,  poftea  perre&uri. 
Nam  haec  vobis  ad  veftrum  me  de- 
fledtendi  causfa  eft.  Cuiiili:  fac  vt 
dixifti.      Atque  ille  in  tabernacu-  <S 

lum 


"-)  hoceft»muItiparenci«,quumAbumusalcijjarentefnfonct.        »)  aridendo. 


id 


GENESIS. 


Cap.  18.  P 


lum  ad  Sarara  feftinat ,  eique  man- 

dat,vt  tria  lata  farinac  filiginese  pro- 

peret ,  et  ea  depfira  panes  depfititios 

1  conficiat.    Ipfe  ad  arnicntum  cur- 

rit ,  vitulumque  tenerum  et  bene 

habitum  tradit  famulo ,  qui  eum  fa- 

%  cere  properet.  *  Deinde  illis  buty- 

rum,  et  lac,  et  quern  fecerat,  vitu- 

lura  adpofuit  :  ipfe  eis  fub  arbore 

comedentibus  adftabat. 

9       Turn  illi,  vbi  ert  Sara  vxor 

tua  ?    inquiunt.       Adeft,    inquit 

loAbrahamus,  in  tabernaculo.  At- 
que  ille  :  quum  reuifam  te  (in- 
quit)  anno  vertente,*  habebitSa- 
ra  vxor  tua  filium.  Hxc  Sara 
ex  portico    tabernaculi   audiens, 

I  let  quod  Abrahamus  et  Sara  fenes 
erant  atque  aetate  prouectiore ,  et 
quod  ipfa  iam  menftrua  pati  delie- 

lirat,  rifit  ipfa  fecuin.  Portquam 
iam  vieta  fum  ( inquit )  indulgebo, 
credo,  voluptati,  quum  meus  etiam 

13  dominus  ita  fit  fenex.  Turn  Ioua 
Abrahamo  :*  cur  tandem  ridet  Sara, 
inquit,  negans  fe  genituram ,  quia 

Mconfenuit.  Eftne  res  vlla,  quam 
Ioua  non  posfit  ?  Futurum  ert,  in- 
quam ,  vt  quum  ego  te  hoc  tempore 
anno  vertente  reuifam ,  habeat  Sara 

*5  filium.  Sara  vero  negauit  :  non 
rifi,  inquit :  metuebat  enim.  Cui 
ille:  immo  vero  rififti. 

itf  Deinde  homines  inde  confur- 
gunt,  et  ad  Sodomam  fe  conuer- 
tunt.  Qiios  quum  Abrahamus 
deducendi     gratia     comitaretur, 

17  Ioua  fie  loquitur  :  egone  vt  Abra- 
hamum  celem  de  eo ,  quod  fum 

I8fa£iurus?  quum  fit  Abrahamus 
gentis  maxims  et  potentisfimae 
futurus  auclor,  quumque  in  eo 
oinnes   orbis  nationes  fint  felici- 

ip  tandjc.  Nam  fcio,  fuis  eum  libe- 
ris  et  porro  fuse  in  pofterum  liirpi 
praecepturum  esfe ,  vt  ad  Iouae  nor- 
mam  vitam  dirigentes  iuftitiam  co- 
lanc ,  atque  ius ,  vt  Ioua  Abraham© 


p)  duobus  angelis. 


promisfa  praeftet.      Deinde  fie  lo- 
quitur :  video  magnas  esfe  querelas 
de  tot  tantisque  bodomitarum  fla- 
gitiis.       Itaque  ftatui  illo  defcen- 
dere,  et  explorare,  vtrum,  quemad- 
modum  querelis  ad  me  periatura 
ert,  fint  phne  profligati,  an  non  fint. 
HicZ-hominibus  inde  digresfis,  et 
Sodomam  ire  contendentibus ,  A- 
brahamus ,  qui  adhuc  ante  Iouam 
ftabat ,    accedit,  et  s  etiamne  bonos 
(inquit)  vnacumimprobis  perdes  ? 
Si  erunt  quinquaginta  viri  boni  in  I 
vrbe,an  etiam  perdes  ?  ncque  igno-  r 
fees  illi  loco  propter  illos  quinqua 
ginta  bonos,  qui  erunt  in  eo  ?   Ab 
fit ,  vt  committas ,  vt  interficias  bo- 
nos cum  malis ,  eodemque  numero 
probos  habeas  et  improbos.    Abfit, 
vt  qui  totum  orbem  terrarum  ae-jj: 
quitatemoderatur,  isaequitatenonjs 
vtatur.    Cui  Ioua  :  fi  in  vrbe  So- 
doma  quinquaginta    viros  bonos 
(inquit )  inuenero ,  eorum  gratia 
toti  loco  ignofcam.       Et  Abraha- 
mus :  audacler  ( inquit  amplius  lo- 
quens)  facio,  qui  Dominum  meum 
adloquar,  quum  lira  ipfe  puluis  ci 
cinis.      Sed  tamen  de  quinquaginta^j 
bonis  aberunt  forfitan  quinque,  an 
propter  quinque  euertes  totam  vr- 
bem  ?  Non  euercam  ( inquit  illej 
fi  illic  quadraginta  quinque  inue 
nero.     Quid  (inquit  rurfum  Abra.bcit 
hamus)  fi  quadraginta  ?  Etiam  pro 
pter  quadraginta  abstinebo.     Quae  : 
foDomine  (inquit  Abrahamus)  nc 
aegre  feras,*  fi  pergo  quaei'ere.  Quic 
fi  uiginta  ?  Non  faciam  (inquit  ille 
fi  illic  inuenero  triginta.    Et  AbraLju 
hamus  :   nae  ego  audax ,  qui  cun 
Domino  meo  colloquar.     Quid  1 
viginti  ?  Et  ille :  etiam  propter  vj 
ginti  non  exfeindam.     Turn  Abra 
hamus :  hoc  te  poftremum  interro  ; 
gabo ,  Domine ,  fi  tibi  grauis  noi  • 
fum  :  quid  fi  decern  ?  Etiam  propte 
decern  non  euertam,  inquit. 


is 


k( 


CAE 


<;. 


Cap.  10. 


GENESIS. 


«7 


CAP.    XIX. 


LatM  angtlorum  bofpes,  Oppitbtnorum  libido 
fceleftu,  cerittu,  Ignit  ctleflif.  Loti  con- 
'iuxinflatuam.  Ebriipatwincejlm.  Fi- 
liarum  pnrttrt. 

TVm  Ioua,fac"to  cumAbrahamo 
loquendi  fine,  discesfit.  Abra- 
hamus  eodem ,  vnde  digresfus 
erat,  reuerfus  eft.  Angeli  aiitem  illi 
duo  adSodomam  fub  vefperum  per- 
uenerunt.  Eos  confpicatus  Lotus, 
qui  turn  in  porta  Sodomae  fede- 

:f  bat,procesfit  eis  obuiam  :  quumque 
fubmisfo  ad  terrain  vultu  falutauis- 

,  fet,  rogat ,  Domini  eos  nomine  ad- 

I  pellans,  vt  ad  fe  in  earn  noclem  di- 
uertant,  lauaturi  pedes,  et  poftridie 
reliqumn  itineris  adgresfuri.  Recu- 
fantes  et  fefe  in  foro  pernodtaturos 
dicentes,  adeo  vrget,  vt  adeum 
diuerterint :  eisque  domum  dedu- 
dhs  ccenam  dedit ,  coctis  fine  fer- 
niento  panibus. 

\  Capto  cibo,  nondum  cubitum 
discesferant ,  quum  fodomitani 
iuuenes,  fenes ,  denique  vniuerfus 
ad  vnum   populus  domum   obfi- 

;debant,  et  Lotum  nomine  vo- 
cantes  clamabant :  vbi  funt  homi- 
nes ifti  ,  qui  ad  te  in  hanc  no- 
ftem  venerunt  ?  Produc  ad  nos,  vt 

•eos  cognofcamus.  Turn  Lotus  ad 
eos  extra  fores  egresfus ,  claufo  poft 

'feoftio  dicit:  nolite,  quaefo,  fra- 
tres,  fcelus  facere.    Sunt  mihi  filiae 

.  duae  ,  quae  viri  notitiamnon  habue- 
runt.  Eas  malo  vobis  ad  veftram 
libidinem  producere ,  quam  fi  quid 

i  in  hos  homines  grauius  confulatis, 

qui  ideo  fefe  fub  mei  tech"  praefidi- 

um  commiferunt.     Turn  illi,iusfo 

paullisperrecedereLoto:  enimue- 

ro  non  ferendum  esfe  dicere,  vt,qui 

i|  vnus  ad  peregrinandum  venisfet,  is 

v  aliis  facienda  praefcriberet :  fimul- 

m  que  ei  grauiora  quam  hofpitibug 

t|  minantes ,  magno  impetu  in  homi- 

nem  facto,  ad  oftium  perrumpen- 


dum  accedunt.  Sed  hofpites  Loto  to 
manibus  fuis  intro  ad  fe  recepto, 
oftium  obferauerunt :  turn  illis,  1 1 
qui  pro  foribus  erant ,  a  ininimo  ad 
maximum,  tantam  caecitatem  inie- 
cerunt ,  vt  oftium  inuenire  fruftra 
conarentur. 

Deinde  Lotum  admonuerunt,  vt,  i» 
fi  quern    praeterea   haberet    illic 
generum,    aut  liberos,  quidquid 
denique  in  vrbe   haberet,   illinc 
educeret.        Nam  fefe  iam  eumi3 
locum  esfe  perdituros ,    ad  hoc 
ipfum  a  Ioua  misfos ,  qui  tantorum 
flagitiorum  querelis  ofFenfus  esfet. 
Turn  Lotus  egresfus,  generos  fuos,  14 
quieius  filiasduxerant,  conuenit, 
hortaturque  ,  vt  ex  eo  loco  emi- 
grent :  Iouam  enim  euerfurum  esfe 
vrbem.  Sed  illi  etim  iorari  funt  ar- 
bitrate   Et  iam  fub  aurorx  ortum  1 $ 
vrgebant  angeli  Lotum,  vt  vxorem, 
etduas,  quaein  praefentia  aderant, 
filias  educeret,  ne  ciuitatis  culpam 
lueret.    CuncWitem  homines  ma- 1$ 
nu  prehendunt,  nee  non  eius  con- 
iugem,  atque  filias,  propterea,  quod 
ei  parcebat  Ioua,  et  extra  vrbem 
educunt  atque  fiftunt.    Eo  edudo :  17 
caue  (inquit"  ille)  fituam  falutem 
amas,  ne  poft  tergum  refpicias, 
neue  vsquam  toto  in  campo  confi» 
ftas,  fed  euadas  in  montem,ne  pere- 
as.    Quibus  Lotus :  hoc  mihi  quae- 1  g 
fo,  inquit,  remitte  Domine ,    poft- 19 
quam  pro  tua  benignitate  tanto  me 
obftringisbeneficio,  vtmeam  falu- 
tem conferiies.     Ego  certe  in  mon* 
tern  euadere  non  potero  s  quin  exi- 
tio  correptus  exanimer.     Eft  hicaa 
propinquum  quoddam  oppidulutti, 
ad  confugiendum  opportunum»  Li» 
ceat  mihi  eo  me  recipere ,  et  ita  fa» 
luti  meae  profpkere  :  °  eft  fane  per» 
partium.     Cui  ille:  etiam  hac  inn 
re, inquit, tibi  indulgebo,vt  oppi- 
dum  iftud  non  eruam.    Matura  eoifc 
te  recipere.  Neque  enim  mihi  fas 
B  eft: 


«)  alter  angelorum.  i>)  eadem  opera  pcto ,  vt  ei  oppi  0  parcatur,  alio- 

quin  ego  quoqttf  perircrrb    V§rum  flon  magna  pcto,  quum  Oppidum  fit 
pcrparumro 


r8 


GENESIS» 


Cap.  19.20,     C» 


eft  quidquam  faccre,  donee  eoper- 
uencris.  Atque  *  banc  ob  causfam 
oppidum  Sigoris  nominatum  fliit : 

23  in  quod  poftquam  Lotus,  terris  ori- 

24  ente  fole,  ingresfus  eft :  Ioua  ab  fe 
decrelofulphur  et  igitem  in  Sodo- 

25  mam  et  Gomorram  depluit ,  vr- 
besqueillas,  ettotum  planum  tra- 
6tum,  omnesque  vrbium  incolas, 
et  terrse  ftirpes  fiinditus  euertit. 

2(5VxorautemLoti,  quae  eum  feque- 
batur,  refpexit,  et  in  ftatuam  falis 
verfa  eft. 

27  Mane  vbi  furrexit  Abrahamus,ex 
eo  loco,vbi  in  loux  confpec"tu  ftcte- 

28  rat,  adfpiciens  Sodomam  etGomor- 
ram  verfus,et  omnem  campum,con- 
fpicit  exhalantem  ex  terra  vaporem, 

29  qualis  esfe  folet  calcarix.  Et  Abra- 
ham» quidem  recordatione  Deus 
Lotunie  media  emiiit  ruina,  dum 
vrbesillius  planitiei,  quaruin  Lo- 
tus erat  incola,  euertit. 

30  Lotus  au  temSigori  degere  non  au- 
fus,ab  ea  disceslit,  et  in  nionte  cum 
duabus  fuis  filiabusinquadamfpe- 

3lluncahabitauit.  Eanmiautem  filia- 
runi  natu  maior  cum  minore  egit,vt 
quoniam  pater  cbrtfenuisfet ,  nee 
quisquam  in  terra  vir  fuperesfet ,  a 
quo,ficut  ferret  omnium  mortalium 

32  natura,  comprimerentur ,  patreni 
vino  inuitarent ,  et  ex  eius  concu- 

33  bitu  proii  confulerent.  Ergo  ei 
vinumeanocte  largius  mifeent,  et 
ctim  patre  grandior  natu  filia  con- 
cumbit :  neque  ille  earn  neque  cu- 
bamem  fenfit,  neque  furgentem. 

34Polh-idie  demonftrat  grandior  iu- 
niori,  fefepridiecum  patre  cubu- 
isfe  :  hortatur,  vt  ei  vinum  etiam 
in  proximam  nociem  largius  prx- 
beant,  et  cum  eo  ipta  vicisfim  cu- 
bet ,  vt  ex  patre  fopoli  profpiciant. 

Stf.Quod  quum  ilia  fecisfec,  et  idem 
euenisfet,  vt  neque  cubantem  ille 

36  neque  furgentem  fentiret,  conce- 
perunt  ex  patre  du<e  Loti  filiae  : 

37quarum  grandior  filium  peperit, 


quern  Moabum  nuhcupauit:  ex  eo  k 
prognatifuntMoabitae,  qui  etiam-  p. 
nummanent.  Minor  item  filium  :*3jWQ 
cui  Benammi  nomen  fecit :  a  quo  H 
nati  funt  Ammonite,  qui  hodie  Mfc 
etiam  durant.  © 
r:; 

Soror  eadem  fl; 


CAP.    XX. 


Sar.iab  Ahmetecho  reftituta, 

A'jr.ibtvmo  „.. 


14 


Brahamus  autem  inde  verfus  1 
meridiem  profechis,  confe-  J 
dit  inter  Cadem  et  Sur ,  et  Ge-  <IJ  rc 
raris  peregrinatus  eft.  lbiquumj  nt 
Saram  pro  vxore  fororem  esfe  l6<>' 
diceret ,  curauit  Abimelechus  rex  « 
Gerarorum  earn  ad  fe  arcesfen-  n1 
dam.  Sed  eum  Deus  noctu  in  3  ^ 
fomnis  conuenit,  his  verbis  :  fci-  ll?™ 
as,  tibi  moriendum  esfe  propter  ^e 
earn,  quam  duxifti,  mulierem,  c' 
qux  quidem  habeat  maritum.  Hie  4  ■ 
Abimelechus,  qui  earn  non  attigis-  ^r 
fet :  Domine,  (inquit)  etiamne  in-  lui 
fontes  interficies  ?*  Nonne  quum  5  v" 
mihi  et  ipfe  fororem  et  ipfa  fratrem 
fuum  esfe  dixerit,  hoc  fincera  men- 
te  intcmeratisque  manibus  feci  ? 
Cui  Deus  in  fomnis :  et  ego  fcio,  d 
(inquit )  iftud  te  fincera  mente  fe- 
cisfe,  etideo  te  facinus  contra  me 
admittere  prohibui,  neque ,  vt  cum 
ea  rem  haberes,permifi.  Sed  nunc  7 
redde  mulierem  viro ,  qui  vates  eft, 
vt  eo  deprecatore  falutem  impetres. 
Qi_iod  nifi  reddis,  fcias,  et  tibi  et 
tins  omnibus  esfe  moriendum. 
Mane  furgit  Abimelechus ,  conuo- 
catisque  fuis  omnibus,  rem  omnem 
apud  cos  exponit,  qua  ex  re  magnus 
eos  mctus  iucesfit.  Deinde  euo- 
catum  Abrahamum  fie  adloquitur: 
quid  fecifti nobis,  autquid  aduer- 
fumte  commifi,  vt  mihi  meoque 
regno  tantam  noxam  importares? 
certe  contra  ofticium  aduerfus  me 
fecifti.  Quid  tibi  veniebat  in  men- 
tem,quum  iftud  faceres  ?  Cui  Ab- 
rahamus :  verebar,  (inquit)  ne,  fi 
iorte 


1 

i 

in 
'jDc 
4  hit 

I  no 

jill.'l 

ftfiu 


I 


c)  a  paruiutc,  quod  Lotus  paruum  «fe  dixisfct. 


Cap.  so.  at! 


GENESIS. 


rp 


forte  nulla  hoc  in  loco  vigeret  reli- 
gio ,  vxoris  meae  cansfa  occiderer. 
Qyamquam  etiam  vere  mea  foror 
ex  patre  eft*,ex  matre  non  item:  ve- 
runi  «a  fum  vfus  coniuge.Sed  quum 
me  Deus  a  domo  paterna  abstrahc- 
ret,  *abea  in  beneficii  loco  petiui, 
vt,  quemcumque  in  locum  venire- 
mui,  fuum  me  esfe  fratrem  diceret. 
Turn  Abimelechus  Abrahamo 
pecora,  et  boues,  et  feruos,  et 
ancillas  dedit,  et  Saram  vxorem 
reddidit,  afque ita  dixit :  mei 
tibi  fines  patent :  vbicumque  vifum 
erit ,  habites  licet.  Deinde  Saram 
adloquens :  fratri  too  (inquit)  dedi 
mille  argent eos,  quatutuipudoris 
defenfione*apud  omnes  et  tuos  vta- 
riset  alienos.  Deinde  Abrahamo 
deprecante,  Abimelechum  Deus, 
eiusque  vxorem  et  ancillas  fana- 
uit,  et  eii  gignendi  vim  reftituit. 
Nam  propter  SaramAbrahami  con- 
iugem  omnes  Abimelechi  dcinus 
vteros  obfignauerat. 

CAP.    XXL 

Jfaacus  natm.  Eieclut  cum  matre  fpurim. 
Hu'tM  calamity.  Angela*  ad  anciUam. 
Ifmael  fagittariin,  in/ilua,  mar  hut.  Fa- 
du*  inter  Abimelechum  et  Abrahamum. 

SArae  autem  Ioua  adfuit,  vt  prx- 
dixeraf,  eique  promisfa  pratfti- 
tit,  vtcon.eptumex  Abrahamo 
iam  iene  filium  ad  promisfum  ill i  a 
Deotempus  pareret;  quern  Abra- 
hamus  Ifaacum  nominauif,  et  ocla- 
uo  a  natiuitate  die  (  vt  erat  a  Deo 
iusfus )  circumcidit ,  ipfe  turn  an- 
num age ns  ccntefimum  ,  quum  ei 
Ifaacusfiliusnati:seft.  Sara  au- 
tem hxc  verba  protulit :  Ridereme 
fecit  Deus :  hoc  quicumque  audiet, 
arridebit  mihi.  Qyis  vmquam 
( inquit )  dixisfet  Abrahamo,  Saram 
liberosesfe  laclafuram  ?  et  tamen  d 
eiiis  feneclx  filium  peperi.  Quum 
autem  grandefcens  jam  pierlfaacus 
esfet  abfaclandus ,  ipfo  ablactandi 
die  magnum  Abrahamus  fecit  cCn- 
uiuium. 

it)  eifeni. 


Quumque    animaduertisfet  Sa-9 
ra,  filium  Hagaris  aegyptiae ,  quern 
ex  Abrahamo  pepererat  G.  Ifaa- 
co  filio  fuo  H.  illudentem ,        ita  to 
dixit   Abrahamo:   eiice  hanc  an- 
ciUam eiusque  filium ;  neque  enim 
huius  ancillae  filius  cum  filio  meo 
Ifaaco  in  hereditatem  veniet.      Ea  1  [ 
res  quum  Abrahamo  propter  fuum  ■ 
filium magnopere digpliceret,   De>  i% 
us  eum  fie  monuit :  noli  pueri  et 
ancillae  tux  vicem  dolere ,  fed  Sarae 
hoc  to'o  in   negotio  obtempera, 
ram  tibi  ex  Ifaaco  denominabitur 
progenies :        quamquam  ancillae  13 
quoque  filium  in  gentem  propaga- 
bo,  quiatua  proles  eft. 

Igitur  mane  furgit  Abrahamus,  \^ 
panemque  et  aqux  lagenam  Hajari 
dat,eteiuspuerique  humeri s  impo- 
nit>eainqueamandat.  Quae  quum  in 
deferta  Berfabac  venisfet,  ibique  er- 
raret,    confumta  lagenae  aqua.pue- 1  - 
rum  fub  quemdam  frnticem  abiicit: 
ipfa,ne  morientem  videret,recedit :  i<$ 
et  quumab  eoteli  iacHum  diftaret, 
e  regione  fedens  ploratum  edere  in- 
cipit.      Sed  audita  a  Deo  pueri  vo-  i»y 
ce,  Dei  angelus  Hagarem  deeaelo 
adpellauit:  quid  habesHagar?  in- 
quit.    Bonoesanimo:  nam  pueri 
vocemDeuaexeo,  in  quo  eft,  loco 
exaudiuit.    Surge  ,  et  puerum  ma- 1  g 
nu  prehenfum  adleua :  ram  ex  to 
magnam    ego    gentem    erHciam. 
Deinde  diuinitus  apertis  eius  ocu- 
lis,  animaduertit  aquae  puteum,  ad 
quern accesfit:  et,  repleta  fagenaa- 
quar,  puero  bibere  dedit.  Hie  puer  ao 
Deo  fecundo  creuh ,  et  filucftrem 
vitam  agtns  fuit  fagittarius.    Inco- 
luit  autem  in  folitudinc  Pharane.  Ei  a  1 
mater  vxorem  lecauit  ex  Aegypro 

Per  id  tempus  Abimelechus  %% 
cum  fui  cxercitus  duce  Phicole, 
Abrahamum  huiusmodi  verbis 
adorfus  eft:  quoniam  quidem 
adeft  tibi  Deus  in  omnibus  tuts  ne- 
gotiis,  iura  mihi  per  Deum  inai 
praefentia,  te  neque  mihi,  neque 
B  a  meis 


•9 


»0 


GENESIS. 


meii  natii  aut  nepotibus  nocltu- 
rum :  contraque ,  qua  ego  fum  be- 
nignitate  erga  te  vfus,  eadcm  te 
erga me  et  terram ,  quaete  peregri- 

*4  num  accipit ,  esfe  vfurum.  Hie 
Abraham  us,  iureiurandocondic"k>, 

fl5cumilloexpoftuIat  de  aquae  puteo, 
quem  illius  ferui  per  vim  occupaue- 

»5  rant.  Et  Abimelechus:  ego  ve- 
ronefcio,  inquit,  quis  rem  lltara 
feccrit,  neque  tu  de  ea  fecifti  me 
certiorem:  neque  ego  ante  hodier- 

•7  num  diem  audiui.  Turn  Abraha- 
mus  oues  et  bones  fumfit,et  Abime- 
lecho  tradidit,  atque  ita  feed  us  inter 

*8  fe  percusferunt.  Quumque  feor- 
fumftatuisfet  Abrahamus  agnas  fe- 

•Pptem,  dixit  Abimelechus :  quor- 
fum  iftas  feptem  agnas  fepofuifti? 

9oCuiilIe:  vttu,  his  feptem  agnis  de 
mea  maim  accept  is,  inquit,  tcftis 
mihifis,  huncame  esfe  depresfum 

3'puteum.  Ethane  obcausfamvo- 
catus  eft  locus  ille  e  Berfaba,   quod 

3»illic  duo  illi  iurauisfent.  Jgitur 
iSto  apud  Berfabam  fcedere,  Abime- 
lechus et  Phicol  inPalxftinos  redire 

33  contenderunt.  Abrahamus  autem 
nemus  apud  Berfabam  feuit,  etibi 
louse  Dei  nomen  immortalis  inuo- 

94cauit,  eftquc  diu  in  Palxftinis 
commoratus. 

CAP.   XXII. 

TentatM  pater  de  rtato  immolando  :  eiuidem 
fen'u  obfeijiiinw.  Aries  pro  filio  cefu*.  In 
fenem  lout  fauor.    Nacbor'u genu*. 

Is  rebus  ita  peraclis,  Deus 
Abrahamum  tentauit  ad  hunc 
modum  :  Abrahame,  inquit, 
a  Cui  ille  :  quid  eft  ?  Adhibe,  inquit, 
filium  tuum  f  vnicum,  quem  dea- 
mas,  Ifaacum,  et  in  terrain  Moriam 
profeclus.eum  mihi  illicimmolato 
fuper  quodam  monte,quem  ego  tibi 
a  oftendam.  Mane  furgit  Abraha- 
mus ,  et ,  clifellato  afino,  adhibitis 
duobus  famulis  et  Ifaaco  filio ,  fcis- 
fisque  facrificalibus  lignis ,  in  eum 


Cap.  si.»; 


H' 


locum  ire  contendit ,  quem  ei  dixe- 
rat  Deus.        Die  tertio  locum  pro-  4 
cul  animaduertens ,  famulis  iubet,  5 
vt  ibi  cum  afino  prxftolentur ,  dum 
ipfeetpueritte  eant,  adoraturi,  et 
indead  eos  redituri.     Deinde ,  fa-^ 
crificalibus  lignis  Ifaaco  filio  fuo 
impofitis ,  ipfe  fecum  ignem  fert  et 
cultrum,  atque  ita  ambo  Omul  eunt. 
fctliaacus:  mi  pater,  inquit  Abra-7 
hamo.     Cui  ilie :  quid  vis,  mi  fill  I 
Hie  quidem  eft  ignis  et  ligna,  inquit 
ille,  fed  vbi  eft  agnus  immolandus  ? 
Et  Abrahamus :    Deus  prouidebit  8 
ipfe  fibi  agnum  ad  immolandum, 
fill ,  inquit.    Ita  pergunt  ire  fimul. 
Vbi  in  locum  a  Deo  ei  fignificatum  9 
perueutum  eft ,  ibi  Abrahamus  a- 
ram  exftruit,  dispofitisque  ligni», 
Ifaacum  filium  fuum  conftringit,  et 
lignis  in  ara  fuperponit :      deinde  lo 
cul .  ro  manum  admouet  ad  filium 
fuum  immolandum.      Sed  eum  lo- l  * 
use  angelus  de  eaeloreuocans,  Abra- 
hame, Abrahame,  inquit.  Cui  ille: 
quid  eft  ?    Noli  (inquit  ille)  pucro  ** 
manum  adferre  ,  aut  in  cum  quid- 
quamcommittere.    Nam  fads  iasn 
mihi exploratatuareligio  eft,  qui 
mea  causfane  a  filio  quidem,  eoque 
vnico ,  abstineas.      Turn  Abraha- 13 
mus  ereclis  oculis  pone  confpexit 
arietem  cornibus  in  dumo  haerer»- 
tem,  adquemaccesfit,  et  compre- 
henfum  pro  filio  fuo  immolauit, 
eumque  locum  Iouaream ,  a  Ioua  14 
vidente,  denominauit,   hodieque 
etiam  mons  a  Ioua  videndo  voca- 
tur.     Abrahamum  autem  Ioux  an- 1> 
gelus  iterum  de  carlo  fie  interpella- 
uit :        Per  me  iuro ,  inquit  Ioua,  16 
quoniam  fecifti ,  vtte  ne  ab  vnico 
quidem  filio  abstineres ,      ego  et  17 
tibifauebo,  ettuamftirpemadftel- 
larum  cacleftium,  et  arenarum  lito-  . 
ris  marini  numerum  augebo ,  per- 
ficiamque,vt  hoftium  fuorumspor- 
tispotiatur,      vtque  in  tua  ftirpe  ig 
omnes  orbis  terrarum  gentes  fefe 
beatas 


O  iumiurandi  puteus.        /)  Et  .amen  habebat  etiam  Ismaclem.    S«d  ab 
lsnwele  noa  duvuntui  Abiahamic*.      s )  hoc  eft  vrbibus. 


Cap.  22.23.  24. 


GENESIS. 


21 


beaias  ferant,  quoniam  hi  mihi  di- 
ipcVo  andiens  fnifti.       Deinde  Abra- 
hamus  ad  famulos  fuos  rediir,  inde- 
queprofe<5ti  ad  Berfabam  viva  pcr- 
uenerunt,  ibique  habitauit  Abraha- 
lomus.      Poftquam  hxc  gefta  funt, 
Abrahamo   nuntiatur,   Nachorcm 
cius  fratrem  ex  Melca  liberos  fustii- 
ulisfe:    Vfum  primogenitum ,  Bu- 
fum  ,  Camnelem,  a  quo  Syri  orti : 
axCafedum,  Hafonem,  Pheldam,  Ied- 
*3laphunict  Bathuelem,      qui  porro 
genuit  Rebeccam.  Prxter  bos  o6to 
24ex  Melca  procreatos,      Nachor  ex 
concubina  fua  nomine   Ruma  ge- 
nuit Tabam,  Gahamum,Thaasfum 
et  Maacham. 


CAP.    XXIII. 

Sar<e  etas, mors.  Luff  us.  Hettttorum  libera- 
iitas  in  Abrabamitm.  Fur.d-.is  pro  mortuo 
vendttt  s. 


1  £lAra  autem,completis  centum  vi- 

2  ^e.inti  feptera  annis ,  mortua  eft 
^rCariatharbae,  quae  eadem  He- 
bron eft,  in  Chananxa,  ad  quam  hi- 
gendam  et  deplorandam  acceslitAb- 

3  rahamus.  Deinde,onrisfo  defimclo 
fuo,  Hv'ttxos  his  verbis  conuenit : 

4  ego  funi  peregrinus  et  aducna  inter 
vos :  tribuite  mihi  apud  vos  pos- 
feslioncm  fepulturx,  vbi  meum 
fepeliam  mortuum,  et  e  confpechi 

5  meoamoueam.      Ad  hxc  Hettxi : 

6  attendc  nos,Domine,  inquiunt,  Ab- 
rahamo refpondentes.  Tu  inter 
nos  es  princeps  quidam  diuinus, 
elige  de  noftns  fepulcrctis,  vbi  tu- 
um  fepelias  mortuum.  Noftrum 
quidem  nemo  fuo  te  fcpulcro  pro- 
hibebif,  quo  minus  in  eo  fepelias. 

7  Hie  Abrahamus ,  quum  adfurrexis- 
fet,  et  incolis  Hettxis  honorem  fub- 

8  misfe  babuisfet:  h*  vobis  cordi  eft, 
inquit,  vtmeum  defunclum  fepul- 
cro  condam ,  hoc  mihi  prxterea 
concedite,  vt  pro  me  cum  Ephrone 

pSeorisfilioagatis,  vt  mihi  cauer. 
namduplicem,  quam  habet  in  ex- 
tremo  fui  fundi,  vobis  prxfentibus 
addicat,  et  addicat  iufto  argento,  in 


vfum  fepulcri.       HicEphron  Het-  10 
txus,  qui  turn  aderat  inter  eos,  au- 
dientibus  Hettxis  omnibus,  quot- 
quot  in  curiam  venerant,  Abraha- 
mo refpondet  his  verbis:   aufcultan 
mihi  potius,  Domine,  ego  tibi  et 
fundum  et  fundi  cauernam  dono, 
idque  in  prxfentia  meorum  popula- 
rium ,  vbi  tuuni  fepelias  mortuum. 
Turn  Abrahamus  honore  incoiisi» 
fubmisfe  prxbito,  iisdem  audienti- 
bus,  Ephroni  refpondet :    inpio  tu  13 
potius  aufculta  mihi  :  ego  tibi  pro 
fundo   pecuniam  dabo :  hanc  tu  a 
me  accipe :     ita  illic  meum  mor- 
tuum  fepeliam.         Cui  Ephron:l4 
Domine,  attende,inquit,fundus  hie,  15 
de  quo  inter  me  et  te  agitur,eft  qua- 
dringentisargentificlis,  fi  tanti  vis 
humare.    Hoc  audito,  Abrahamus  16 
Ephroni  argentum  ex  illius  taxati- 
oneadpendit,  prxfentibus  Hettxis, 
videlicet  quadringentos  ficlos  ar- 
genticommercialis.     ItaEphronis  17 
fundus  duplici  cauerna,  qui  fundus 
eft  e  regione  Mambrx,  cumipfa  ca- 
uerna, et  omnibus  arboribus,  qux 
circumquaque  in  toto  eius  fpatio 
eranr,    Abrahamo  emancipatus  eft  1 $ 
in  posfesfionem ,  prxfentibus  Het- 
txis omnibus,  quotquot  in  curiam 
venerant.      Poftea  in  ea cauerna,  i$> 
qux  e  regione  Mambrx  fine  He- 
bronis  eft ,        Abrahamus   Saram  20 
coniugem  fuam  fepeliuit ,  in  terra 
chananxa.     Hoc  pa6to  fundus  ei ,  21 
vna  cum  cauenia,in  vfum  fepulturse 
ab  Hettxis  addictus  eft. 


CAP.    XXIIII. 

Obtcftatio  Abmhc.mi  aUferttum.  In  Afffb- 
potamiam  profeffio.  Rebecc*  comitas. 
Ei  data  dona.  Labanis  liberalitas.  Re- 
becca Ijaaci  coniux. 

QVum  autem  confenuisfet  Ab- 1 
rahamus, et  xtate  proceslis- 
fet,  omnia  ei  bene  fortunante 
Ioua,  feruum,  quern  domi  feniorem  % 
turn  habebat,et  omnibus  fuisprxfe- 
cerat,  his  verbis  adloquitur :  fuppo- 
ne  manum  tuani  meo  femori ,  vt  te  3 
per  Iouamcxli  terrxqye  Deum  ob- 
B  3  teller, 


22 


GENESIS. 


Cap.  24. 


tefter,  ne  filio  meo  Ifaaco  vxorem 
ex  C  hananxis,  apud  quos  ego  habi- 

4  to,  adfeifcas:  fed  in  terram  meara 
patriam  profeclus,  inde  ei  arcesfas. 

5Cuiferuus:  quid  fi  nollet  me  niu- 
lier  in  hanc  regionem  fequi?  inquit. 
tuumne  ego  filium  in  earn  regio- 
nem  reducam,  ex  qua  tu  oriundus 

<Ses?    Caue, (inquit  Abrahamus)ne 

7  filium  meum  illo  reducas.  Ioua 
Dens  cxleftis,  qui  me  a  domo  pater- 
naetnatali  folo  distraxit,  qui  me- 
cum  coJlocutus  iurauit,  fe  mex  ftir- 
pidaturum  hancteiram,is,inquam, 
fuofibi  prxmisfo  angelo,  efficiet, 
vt  illinc  coniugero  meo  filio  capias. 

8  Quod  fi  te  mulier  fequi  noluerit, 
huius  certe  iurisiurandi  religione 
foIutuseris,modo  ne  filium  meum 

9  illo  reducas.  Turn  feruus,  manu 
femori  Abrahami  domini  fui  fub- 

loiecta,  in  rem  illam  iurauit.  dein- 
de  ,  adhibitis  decern  ex  dominicis 
camelis,  profeftus  eft,  fecum  ferens 
de  omnibus  domini  fui  bonis,  et  in 
Mefopotamiam  ad  oppidum  Na- 
il choris  peruenit.  Ibi  camelis  ex- 
tra oppidum  ftabulatis  ad  puteum 
aqux  fub  vefperum ,  quo  tempore 
H2aquatrices  prodire  folent,  fie  lo- 
quitur :  Ioua.  Deus  domini  mei  Ab- 
rahami, da  mihi  profperos  hodie 
fuccesfus,  ethocbeneficium  Abra- 

13  hamo  hero  meo  concede ,  vt  me 
nuncadfontem  ftante,  quum  oppi- 
danorum  puellx  veniuntaquatum, 

14  fie  res  cadat ,  vt,  qux  mihi  puella 
petenti  vrnam  adbibendum  depo- 
net,  etmeos  prxtereacamelos  ada- 
quandos  fuscipiet,  ea  fit,  quam  tu  I- 
faaco  tuodeftir}afti,*et  ex  eointelli- 
gam5te  in  herum  meum  benignitate 

15  vti.  Nondum  ea  finierat,  quum 
Rebecca,  nata  ex  Rathuele  rilio  Mel- 
cx,  coniugis  Nachoris,fratris  Abra- 
hami, vrnam  in  humeris  ferens  exi- 

16 bat,  puella  facie  elegantisfima , 
virgo,  et  ignara  viri.  Hxc  ad  fon- 
tem  defcendit,  repletaque  vrna,  ad- 

I7fcendebat.  Turn  feruus  obuiam 
ei  occurrens ;  heus,  inquitj  da  mihi 


bibere  paullumaqux  ex  tua  vrna. 
Cui  ilia:  bibe,  inquit,  domine,  fi-if 
nuilque  demisfa  conteftim  in  ma- 
num  fuam  vrna,  dat  ei  bibere.    At- 19 
que  vbiis  perbibit  :etiam  tuos,  in- 
quit,  camelos  adaquabo  ad  fatieta- 
tem  bibendi ,    fiatimque,  transfufa  10 
in  aquarium  vrna,  recurrit  ad  pute- 
um, ad  hauriendum ,  et  ad  omnes 
haurit  camelos.      Homo  intereaat 
earn  filentio  contemplari,  vt  explo- 
raret,  vtrum  id  fibi  iter  profperaret 
Ioua,  nee  ne.     Deinde,  poftquain22 
perbiberunt  cameli,  auream  profert 
inaurem  dimidii  ficli  pondo,et  duas 
ad  eius  mantis  armillas  denum  au- 
reorumpondo.    eamque  adloqui-23 
tur  :  cuius  es  filia  ?  indica  mihi,  an 
fit  domi  patris  tui  locus  nobis  ad 
pernoctandum.    Cui  ilia  :  filia  Ami  24 
Bathuelis,  quern  ex  Melca  Nachor 
fustulit.      Straminis  autem  et  pa-  25 
buli  apud  nos  adfatim  eft,  nee  non 
locus  ad  pcrnoctandum.      Hie  illezc» 
Iouam  fuppliciter  venerans :  gratias 
ago  Ioux,    inquit,   Deo  domini 27 
hici  Abrahami,  qui  doininum  me- 
um fua  benignitate  et  fide  non  de- 
ftituerit ,  quum  meum  iter  ad  do- 
mum  cognatorum  eius  direxerit. 
At  puella  domum ,  matri  fux  rem  28 
enuntiatum,  cucurrit.        Habebat  29 
autem  Rebecca  fratrem  nomine  La- 
banem,  qui  ad  hominem  foras  ad 
fontemcurfu  contendit.  Qiuimque  30 
inaurem  et  armillas  in  manibus  Re- 
beccx  fororis  fux  vidisfet ,  et  earn 
verba  ihius  referentem  audiuisfet , 
adit  hominem  ftantem  apud  came- 
losadfontem:        eumque  a  Ioua 3 1 
faluere  iusfum,  hortatur ,  ne  foris 
maneat.    nam  fefe  ei  domum,  et  ca- 
melis locum  prxparauisfe.    Itaque32 
hominem  domum  abducit,  folutos- 
que  camelos  ftramine  curat  et  pa- 
bulo.     Ipiius  autem  et  eius  comi- 
tum  pedes  aqua  lauandos  curat: 
deinde  cibum  ei  adponit.    At  ille  33 
cibum  capturum  fe  negat,  nifi  prius 
negotium  fuum  propofuerit.  Et,iu- 
bente  Labane ,  vt  proponcret,    fie  34 
verba 


Cap.  24. 


GENESIS. 


»3 


verbafacit:  ego  fum  Tenuis  Abra- 

35hami,    hominis    fumnias  a  Ioua 

fortunaset  amplitudinem  confccu- 

ti :  cum  ouibus  et  capris,  bubusque, 

turn  argento  atque  auro,  turn  ferui- 

tio  et  camelis  atque  aim  is  dotati. 

3^  Is  ex  Sara  vxore  iamvetula  filium 

fustulit,  quciu  heredem  ex  asft  con- 

37ftituit,      meque  lureiurando  ad- 

ftrinxit,  ne  filio  fuovxorem  conci- 

liaremexChananacis,  quorum  ipfe 

38  iii  finibus  incoteret :  led,  domum 
fuampatriam  profeclus,  ex  fuorum 
cognatorum   familia  adfcifcerem: 

39  cui  quum  ego  dicereni,futurum  csfe 
forfitan,  vtmenon  fequeretur  mu- 

4°licr:  refpondebat,  Iouam,  ad  cu- 
ius ipfe  normam  vitarh  fuam  infti- 
tiiisfet,  misfurum  esfe  mccum  fuum 
angelum,  ad  fecundandum  roeum 
iter,  et  ad  vxorem  filio  fuo  ex  fua 
gente  et  domo  paterna  concilian- 

4'  dam  :  ac  fore  me  iilo  facramento 
liberum ,  fi  modo  ad  fnos  confan- 
guincos  venisfem,  etiamfi  non  im- 

1*  petrauisfem.  Hodie  ,  vbi  ad  fon- 
tem  veni,  Iouam  Deum  domini  mei 
Abrahamiorabam,  vt,  fi  piaceret, 
hocmihiinftitutura  iter  profpera- 
1-3  re,  efhceret,  vt,  me  ad  fontem 
adttante,  quaepuella  ad  aquandum 
egrederetur,  fi  mihi  petenti  paul- 
lmn  aquse  ex  fua  vrua  ad  biben- 
M-dum,  et  daret,  et,  camelos  etiam 
fefe  adaquaturam,  diceret,  ea  esfet , 
quaniipfc  heri  mei  filio  in  coniu- 

45  gium  deftinasfet.  Vixcacumani- 
1110  nieo  locutuseram,  quum  ecce 
egres'fa  Rebecca,  vi  nam  in  humeris 
ferens,  ad  fontem  defcendit,  atque 
haurit.    Etquumexea  potumpeti- 

4<Suisfem,  confeftim,  depofita  vrna, 
orFert,  et  camelos  etiani  adaquandos 
fuscipit,  meque  et  camelos  omnes 

47adaquauit:  qusrentique,  cuius 
esfet  filia  ?  refpondit,  Bathuelis,filii 
Kachoris  ex  Melca.  Turn  ego  eius 
faciei  inaurem  et  manibus  armillas 

48  accommodaui :  Jouamque  heri 
mei  Abrahami  Deum  fubmisfe  ve- 
neratus,  ei  gratias  egi,  quod  me  tarn 


certa  via  deduxisfet  ad  herilis  co- 
gnati  filiam,  herili  filio  concilian- 
dam.     Nunc  d  in  animo  habetis,49 
hoc  bencficio  atque  officio  domi- 
num  meum  demereri,*  facite,vt  fci- 
am  :  fin  minus,  nihilo  fecius,  vt  ali- 
quam  aliam  viam  infiftam.      Turn  50 
Laban  et  Bathuel :  h.cc  plane  a  Io- 
ua orta  res  eft,  (  inquiunt  refpon- 
dentes  )  nequenostibi  omnino  re- 
pugnare  posfumus.      ProindeRe-ffl 
beccam  tibi  permittimus :  banc  tu 
domini  tui  filio  nupturam ,  ficuti 
Ioua;  vifum  eft,  ducito.     His  illo-  52 
rum  verbis  auditis,  feruus  Abra- 
hami Iouam  fubmisfe  veneratus, 
argentca  aureaque  vafa  veltesque  J3 
proferf,  et  Rebeccx  dat,  eiusque  et- 
iam fratri  et  matri  ftrenas.    Turn  54 
demum  ipfe  eteiuscomites  cibum 
eapiunt :  deinde  cubitum  discedunt. 
Poftridie,vbi  furre£him  eft,petit,vt 
ad  dominum  remittatur.      Puellse  55 
frater  et  mater  refpondent  ipfi,pro- 
feclurum,  poftquam  ea  cum  ipfis 
dies  circiter  decern  manfisfet.    IUe  56 
contra  hortatur,  ne  fe  remorcntur : 
debere  fe,  dum  ab  Ioua  id  fibi  iter 
fecundatur,  dimittict  ad  dominum 
redire.     Tumilli,  puellamfe  cuo- ,7 
caruros,  dicunt,et  eius  fententiam 
percontaturos  :    fimulque  euocant,  5S 
et  ex  ca  quxrunt,  velifne  cum  ho- 
mine  discedere  ?    Ilia  vero ,  velle , 
dicit.    Sic  illi  Rebeccam  fororem^o 
fuam,vna  cum  eius  nutrice,Abraha- 
mique  feruum  et  eius  comites  dinii- 
ferunt,   Rebeccaeque  faufta  precati<5o 
funt  his  verbis:  prolem  tibi,  noflra 
foror,  optamuscenties  ccntenariatn 
millenariam, et  earn  quidem,  quae 
holtium   fuorwm  portas  obtineat. 
Igitur  Rebecca,  eiusque  pv.elhc  inctl 
camelis  cquitantes,  hominem  fecu- 
tac  flint.     Ita  feruus  ille,  ad'umta 
Rebecca,  profeclus  eft :        Ifaacitstfa 
autem,  qui  turn  ad  meridiem  inco- 
lebat,  aputco  Lahseroireuerrcns, 
(nam  per  tempus  pomeriw'iiuimo^ 
rus  animi  gratia  exierat )  venientes 
camelos  animaduertit :      et  fiuuilc^j, 
B  4  Reb'ec- 


*4 


GENESIS. 


Cap.  if* 


Rebecca,  Ifaacum  confpicata,  defilit  pHcis  filiorum  genens  nomina  haec 

fisdecamelo,    et feruuni  interrogat :  funt.      Pnmigemus   Nabaiothus,  13 

quitnam  vir  ille  fit,  qui  per  agrum  Cedar ,  Adbeel,  Mabfamus,    Mali- 14 

aduerfuin  ipfos  iendat  ?  Ule,  domi-  na,  Duma,  Masfa,    Hadar,  Thcnia,  1 9 

num  ftiuro  esfe ,  refpondet :  atque  Ietiir,  Nasfis  et  Cedema.    Hi  duo- 1<5 

ilia,  flammeo  expedito,  fcfe  obuelat.  decim  Ismaehs  fihi,  fui  quisque  po- 

66  Se runs  autem  Ifaaco,  quxfecerat,  puli  principes,  varus  vicis  etcaftei- 

lis 


<J7expofuit  omnia.  Ifaacus  Rebec 
cam  in  tabernacuium  matris  fuse  in- 
troduxit,  eamque  in  matrimonium 

tf8dnxK,  et  eius  amore  dolorem, 
quern  capiebat  ex  Sara  matrefle- 
niuit. 

CAP.    XXV. 

Sceund*  Abrabamt  nuptia.  Hinc  filit  VI. 
nepotes X.  Ifaacus  beret.  Sents  /etas, 
mors  ,  fepultara  cum  Sara.  Ismaete  nati , 
tt  Ifaaco.  Gemetlorttm  in  vtero  pugna. 
Vendita  atatis  pr*rcgat'tua. 

I  A  Brahamus  autem  aliara  item 
t\  vxorem  duxit,  nomine  Cetu- 

%  ■*•  •*ram  :  ex  qua  fustulit  Zamra- 
nem,  Iocfanem,  Madanem,Madia- 

3  nem,  Isboccum  et  Suam.  Iocfan  ge- 
nuit  Sabam  et  Dodanem.  Dodan  As- 

4  furin,Latusfim  et  Laumim.  Madian 
Epham,  Ephrem,  Henochum,  Abi- 
dam  et  Eldaam.  Hi  omnes  nati  funt 

5  ex  Cetura,    Dedit  autem  Abraha- 

6  nius  omnia  fua  Ifaaco ,  et  concu- 
binarum  quos  babebat  filios ,  mu- 
neribus  donatos,  orientem  verfus , 
donee  adhuc  in  vita  erat,  ab  Ifaaco 

7  amandauit.  Ac,  poftquam  centum 
feptuaginta  quinque  compleuisfet 

8  annos,  peracla  feliciter  aetate,  ma- 
turaque  fenechite,mortuus  eft,etad 

$.-  fuos  populares  adgregafus.  Eum 
Ifaacus  et  Ismael  filii  fepeliuerunt 
in  duplici  cauerna  fundi  Ephroni9 , 
filii  Seoris  Hettxi,  qui  fundus  eft  e 

IP  regione  Mambrae ,  ab  Abrahamo 
emtus  ex  Hettaeis ,  vbi  ipfe  et  eius 

1 1  vxor  Sara  fepulti  funt.  Mortuo 
AbrahamOjIiaacus  eius  filius,fortu- 
nante  Deo,  puteo  Lahxroi  accoluit. 

I  %  Ismaelis  autem,  Abrahami  ex  Haga- 
re  aegyptia,  Sarae  ancilla  filii,  multi- 


...fuerunt,  atque  inter  Heuilam  et 
Sur  contra  Aegyptum  habitarunt, 
vergentes  ad  Asiyriam.    Ipfe  Isma- 17 
el,  confectis  centum  triginta  feptem 
annis,  vita  de  functus,  et  ad  maiores 
fuos  eft  adlechis,  quum  ad  obitum  18 
vsque,  fuis  omnibus  fratribus  inui- 
tis,conftitisfet.*  lam  dc  genere  Ifaa-  ip 
ci  Abrahami  filii  dicendum  eft.  Ab- 
rahamus  Ifaacum  genuit.      Ifaacus  2o 
quadraginta  annos  natus,Rebeccam 
Bathuelis  et  Labanis  Syrorum,  illi- 
us  filiam,  huius  fororem,  ex  Mefo- 
potamia  in  matrimonium  accepit, 
pofteaque,vt  conciperet,  (erat  enim  41 
fterilis )  Iouatn  precibus  exorauit, 
Sed,quum  fetus  in  eius  vtero  conlli-  Zl 
£tarentur,illa  dixit :  fi  ita  fit,''  quor- 
fum  tandem  viuo  \     deinde  ad  lo- 
use oraculum  percontandum  adit, 
quod  fuit  huiusmodi:    duae  flinty 
gentes  in  ventre  tuo,    duoque  ex 
vtero  tuo  populi  «  diuidentur,  quo- 
rum alter  altero  plus  poterit,  mino- 
rique  feruiet  maior.    Deinde,  con-  24 
feclo  ad  pariendum  tempore,  fere- 
bat  in  vtero  gemellos:      quorum  *5 
prior  egreditur,rufus  totus  et  villo- 
fi  centonis  inftar :  ei  nomen  Efaus 
impofitum  eft.      Deinde  exiit  eius  16 
frater,  Efai  calcem  manu  tenens :  is 
Iacobus  nominatus  eft.  Ii,  fexagefi- 
mum  annum  agente  Ifaaco,    nati 
funt.  Quibus  pueris  iam  adultis,fu-  *7 
it  Efaus  venandi  peritus  et  agreftis : 
Iacobus  autem  vir  integer,  taberna- 
culorum  habitator.      Ilium  lfaa-*8 
cus,quod  *  ferinam  habebatin  ore : 
hunc  Rebecca  adamabar.      Quum  *9 
coxisfet  autem  Iacobus  edulium, 
Efaus,  qui  rure  lasfus  redierat,  fie  ei 
dixit :      Imperii  mini,  quaefo,  de  3© 
rufo, 


A)  fatius  eft,  roe  mori,  quamita cruciarl.  *)  diuetfi  oricntur. 

k)  Efaus  feriiu  veftebatur. 


Cap.  id. 


GENESIS. 


*5 


rufo,de  rufo  ifto:  nam  defesfus  Aim, 
(exquoetiama  run"  vocabulo  Idu- 

3 1  mi  noraen  inuenit. )  Cui  lacobus : 
vendc  mihi,  inquit,  in  prxfentia 

31  tux  xtacis  prxrogatiuam  ?  Et  E- 
faus :  en  ego  iam  iamque  emorior , 
quo    mihi    iftam   prxrogatiuam  ? 

33  At  lacobus :  iura  mihi  in  prxfentia, 
inquit.    Ille  veroiurat,  et  Iacobo 

34  xtatis  prxrogatiuam  vendit,  pro 
qua  pauem  ab  eo  et  confechim  ex 
lcntibus  edulium  accepit,  ciboque 
et  potu  refectus,  discesfit :  eo  vsque 
prxrogatiuam  contemfit. 

CAP     XXVI. 

Promts  fa  Iacobo  per  louamfelicitas.    Ifaaei 
prsdentia  de  emiuge.  BiiuBJei  coniugts. 

1  T^xftitit  aufem  in  ea  regione  fa- 
r4  mes  altera,  prxter  illam  fiiperi- 
•"~^orem,qux  temporibns  Abraha- 
mi fuerat.  Turn  Ifaacus  Gerara  ad 
Abimelechum  Palxrtinoruni  regem 

adefcendit.  Et  ei  Ioua  adparuit, 
eumque  monuit  ad  hunc  modum  : 
noli  in  Aegyptum  defcendere,fed  in 
regione,  quam  tibi  oftendero,  con- 

3  fideto ,  in  itta  commorare.  Ego 
tibi  fecundus  adero,  tuoque  etiam 
femini,  non  modo  tibi  has  omnes 
terras  dabo ,  idque  femen  (  vt  fidem 
Abrahamo  patri  tuo  iureiurando 

4  datam  conferuem)  ad  numernm 
ftellarum  augebo,  et  tuo  femini  has 
omnes  terras  dabo,  et  in  tuo  femine 
omnes  orbis  terrarum  gentes  beatas 

5  fe  ferent :  quoniam  mihi  dicto 
audiens  fuit  Abrahamus,  meaque 
inltitura,  prxcepta,  deereta,   le- 

6gesqueconferuauit.  Ita  Ifaacus 
7Geraris  habitauit,  et,  interroga- 
tus  ab  eius  loci  incolis  de  vxore  fua, 
refpondit ,  fororem  esfe  :  veritus 
videlicet,ne,  fi  vxorem  esfe  dixisfet, 
quum  esfet  Rebecca  formofa,  ipfe 
propter  earn  ab  illis  interficeretur. 
%  Sed.eis  ibi  dies  aliquot  commoratis, 
AbimelechusPalxftinorum  rex  per 
feneltram  adfpiciens,  animaduertit 
cum  cum  Rebecca  vxore  fua  luden- 


tem.     Itaqueeum  euocauit,  etcump 
eo  verbis  expoftulauit  in  hunc  mo- 
dum :  at  vxor  tna  eft,  et  tamen  tu, 
fororem  esfe,  dixeras.   Cui  Jfaacus: 
eo,  inquit,  confilio  feci,  ne  propter 
earn  necarer.        Et  Abimelechus :  19 
itanevero  factum  in  nos  opomiit? 
periculum  erat,  ne  quis  hominum 
cum  vxore  tua  concumberet,  in 
quo  tu  nobis  noxam  importasfes. 
Deinde  omni  populo  edixit,  ne  quis  1 1 , 
hominem,  auteius  coniugemtange- 
ret,  etid  fub  poena  capitis.     F.citl* 
autem  Ifaacus  in  ea  terra  fementem, 
eoque   anno  fruges  percepit  cum 
centefimo,  etjfauente  ioua,  in  dies 
magis  magisque  crefcebat ,  ita ,  vt  1 3 
opulentislimus  faclus  fit.      Abun- 14 
dabat  ouium  et  caprarum,  et  bourn 
pecore,  et  feruitio.      Qua  re  inui- 
dia    in   enm   commoti  Palxftini, 
puteos  omnes,  ab  Abrahami  feruis  1  > 
eoviuentefosfos,  perxquarunt,  et 
terra  compleuerunt,    ipfe  Abime- 1» 
lechus  Ifaacum  iusiit  ab  eis  disce- 
dere,  quod  esfet  longe  eis  potentior. 
Igimr  Ifaacus  inde  profechis,  ad  *? 
torrentem  gerarenfemconftitit,  et 
ibi  locum  domicilio  cepit,      pute-  iS 
osque,  temporibus  Abrahami  patris 
fui  depreslbs,  et  port  eius  mortem  a 
Palxftinis  completos ,  rurfum  de- 
presfit :  et  iisdem  nominibus  adpel- 
lauit,quibus  fuerant  a  patre  nuncu. 
pad.    Sed  vbi  eius  ferui,  ad  torren- 10 
tem  fodientes,  aqux  viux  puteum 
inuenerunt ,      gerarenfes  paftores  20 
cum  ifaacinis  rixantes,  contende- 
bant,fuam  esfe  aquam :  ex  quo  pute- 
us  Esfecus,  quod  illi  cum  eo  iurgati 
esfent,  nomen  habuit.    Item  alium  21 
puteum  cauauerunt,  de  quo  etiam 
fuit  controuerfia:  vnde  ab  inimici- 
tiis  Satuas  dichiseft.         Inde  di- 21 
gresfus,  alium  puteum  demifit,  de 
quo  nulla  fuit  controuerfia,ob  earn, 
que  causfam  eum  Rohobota  a  lati- 
tudine  vocauit :  quoniam  nunc  de- 
mum,  inquit,  explicuit  nos  Ioua,  vt 
per  terrain  propagemur,        Atque  23 
illine  Berfabam  adfcendit.        Ilia  24 
b  5  nofte 


4(5 


GENESIS. 


Cap.  25. 17. 


noclx  Ioua  ei  adparuit,  eumque  his 
verbis  eft  adlocutus:  Ego  fumDeus 
Abrahamipatris  tui,  bono  es  am- 
nio: namtibi  fecundus  adero,  tu- 
amque  ftirpem  Abrahami  mei  caus- 

*5  fa  mulciplicabo.  Igitur  Ifaacus 
ibi  arain  exftruxit,  Touxquc  nomen 
inuocauif,  et  tabernaculum  colloca- 
nit.       Ibidem  Ifaaci  ferui  puteuni 

26  perfoderunt,  Abimelechus  autem 
aGeraris  vnacum  Ochozatto  fami- 
liari  fuo  et   Phieole  fui  exercitus 

*7  duce  cum  conuenit ,  et  quxrenti , 
cur  ad  fe  accederent,  quern  prx  odio 
ex  fuo  confortio  expulisfent,  fie  re- 

*8  fpondent.  Videmus  adesfe  tibi 
Iouam,  itaque  conftituimus,  tecum 
facramento  agere,  et  fcedus  percu- 

20  tere ,  vt  tu  nihil  nobis  noceas : 
quemadmodum  nos  te  non  tetigi- 
nms ,  nee  vlla  re  nifi  bona  adfeci- 
mus,  incolumemque  dimifimus. 
Quare  age  ,  bene  fortunante  Ioua. 

30  Turn  ille  eosconuiuioaccepit,  ci- 

31  boqueetpotione  curauit.  Foftri- 
die,  vbt  ex  fomno  furrccium  eft, 
iureiurandoinnicem  dato,  illi,  pa- 
cato  animo  ab  Ifaaco  dimisfi ,  dis- 

3*  cesferunt.  Eodcm  die  ad  Ifaacum 
ferui  veniunt,  eumque  de  puteo, 
quern  fodiebant,  certicrem  faciunt, 
et,  fefe  aquam  inuenisfe,  docent: 

33  quern  puteum  ille  Sabeam  nomi- 
nauic ,  ob  eamque  rem  nomen  illi 
oppido  /  Berfaba  eft  ad  hunc  diem. 

34  Efaus  autem,  quadraginta  annos  na- 
tusjluditham  Beerij  et  Bafematham 
Elonis  Hettxorum  filias  in  matri- 

S5monium  duxit,  qux  quidem 
Ifaaco  et  Rebeccx  acerbitati  animi 
fuerunt. 


CAP.     XXVII. 

Ifti.icus  cecutiens.  Rebecca  pro  Ircoho.  Or- 
natv.s  Lit  obus  pro  Efao.  Senis  e.mbi guitar. 
Felicitatas  Iacabus  praf nitre.  Efat  furor 
in  fratrem. 

Saacus  autem  quum  iam  prx  fe- 
nio  excutiret ,  Efaum  natorum 
graadiorem  ad  fe  vocatum  fie  ad- 

O  airisiurandi  putcus. 


loquitur  mate.  Quid  vis?  inquit  il- 
le. Vides,Jnquit,vtconfenuerim,  et2 
mortem  quotidie  exfpec^em.   Qua-  3 
re  fume  tuas  fagittas,  pharetramque 
et  arcum,  et  pete  rus  ad  venandum 
mihi  ferinam ,    ex  qua  pulpamen-4 
turn  ex  eo  genere,quo  de!e6tor,con- 
ficies ,  mihique  comedendum  adfe- 
res,  vt  tibi  bene  precer,  antequam 
morior.        Hxc  Ifaaci  ad   Efaum  5 
verba  audiebat  Rebecca.  Itaque,i!lo 
advenationem  profeck),    cum  fi-6 
lio  fuo  lacobo  fie  colloquitur :  au- 
diui,  quum  pater  tuus  Efaum  fra- 
trem iuberet,  petere   ferinam,  ex 7 
eaque  confeclum  pulpamentum  fibi 
dare  comedendum,  vt  ei  a  Ioua 
bene  precetur,  antequam  moritur. 
Nunc,  fili,  obtempera  mihi  in  eo,  8 
quod  tibi  prxcipiam.       Adi  pecus ,  9 
et   mihi  inde  duos  hrdos  opimos 
adferto ,  ex  quibus  edulium  patri 
tuo  tale  parabo,  quali  deleclatur : 
quod  tuei  comedendum  ofFeres,  vt  13 
tibi  bene  precetur,  prius  quam  e  vi- 
ta emigret.         At  lacobus :  verum  1 1 
Efaus  ixater  hirfutus  eft,  (inquit 
matri;  ego  depilis,      quod  fi  me  12 
forte  pater  attrec~tauerit,  videbor  ei 
illudere :  ita  mihi  imprecationem 
conciliauero,non  fauftam  precatio- 
nem.       Et  mater:  iftam  ,  inquit,  13 
imprecationem  ego  pneftabo,  nate  : 
tu  modo  mihi  morem  gere  et  pete. 
Turn  ille  petiit  et  matri  attuht,  qux  14 
pulpamentum  parauit,quo  illitis  pa- 
ter libenter  vefceretur.      Deinde  1 5 
veftimenta  Efai  fui  maioris  iilii  ele- 
gantiora,  qux  domi  habebat,  de- 
promfit,  et  eislacobum  filium  fu- 
ura  natu  minorem  veftiuit.      Ma-  16 
nus  autem  etceruicis  lxuorem  hx- 
dorum   pellibus  muniuit,       et  ei  17 
pulpamentum  et  panem  a  fe  confe- 
chim  tradidit.      Igitur  ille  patrem  18 
adgresfus:  mi  pater,  inquit.    Cui 
ille:     quid  eft?    Qiiis  es  tu ,  fili  ? 
Ego  dim  Efaus  (inquit  lacobus)  pri- 19 
mogenitus  tuus :  feci,  ficut  tu  mihi 
iusferas.  Age  fede,et  vefcere  ftrina 

mea 


Cap.  27. 


GENESIS. 


*7 


aomea,  vtmihibene  preceris.  *  Et 
Ifaacus :  quonam  paclo  (am  cito  na- 
c~hises,fili?  Cuiille:  Iouamihi, 

ai  Deus  tuus,obiecit.  Atque  Ifaacus  : 
accede  hue  ,  inquit ,  vt  te  conrre- 
clando  nofcitem,  fili,  vtrum  fis  ipfe 

11  Alius  mens  Efaus,  nee  ne.  Quum- 
que  ille  accesfisfet,Ifaacus  eum  con- 
treclans  dicebat,  vocem  quidem  Ia- 

*3  cobiesfe,  fed  nianus  Efai.  eoque 
incognito  propter  manus,quas,tam- 
quam  Efaus  esfet,  hifpidas  habebat , 

14  ei  bene  precaturus  inquit :  tu  er- 
go es  ipfe  natus  mens  Efaus  ?  Plane. 

2-5  Adpone  ergo  mihi  propius,vt  quum 
ex  filii  mei  ferina  comedero,  tibi 
bene  precer.  Turn  i!!e  adpofuit, 
et  pater  comedit,  rniniltratumque 

a6fibi  a  filio  vinumbibit.  Deinde 
filium  fie  adloquitur.     Accede,  et 

a7me  oseuiare,  fili.  Atque  ille  ac- 
cedit,  eumque  osculatur.  Et  Ifaa- 
cus, olfaelo  veftimentorum  eius 
odore ,  ei  bene  precatus  eft  his  ver- 
bis :  hie  mei  filii  odor  eft,  qualem  a 

a8  Ioua  feeundatus  ager  elilat.  Deus 
tibi  et  cxli  rorem ,  et  fcrrx  pingui- 
tudinem,  imiiuimque  frumenti  at- 

ao  que  vini  impertiat.  Tibi  ferui- 
antnationes,  tepopuli  colant :  do- 
minus  efto  fratrum  tuorum ,  teque 
colant  ex  eadem  tecum  matre  nari.* 
Qui  tibi  male  optabit,  ei  male  efto: 
qui  tibi  bene  optabit,  ei  bene  efto. 

30  Poftquam  Ifaacus  Iaeobo  bene  pre- 
candi  finem  fecit,  fimul  ac  Iacobus  e 
conlpeclu  patris  abiit,  Efaus  eius 

31  fratera  venatione  redierat,  para- 
tumque  pulpamentum  patri  ipfe 
quoque  obtulit,  et  patrem  adpellans 
hortabatur,vt  adfurgeret,  et  filii  fe- 
rina vefceretur,  vtei  bene  precare- 

3*tur.  Turn  pater:  quis  tues?  Etille: 
Efaus,  inquit,    natorum  tuorum 

33  grandior.  Hie  Ifaacus  maiorem 
in  modum  obftupefae"his :  quis  er- 
go eft  is,  inquit,  qui  modo  ferinam 
venatus  mihi  attuiit  ?  ex  qua  pror- 
fum  eomedi  ante  tuum  aduentuin  : 
eique  fumbene  precatus,&  fane  for- 

34  tunatus  erit.     Hac  patris  oratione 


audita,  Efaus  clamorem  maiorem 
cum  magno  angore  edidit;et  patrem 
adpellans :  bene  precare  etiam  mi- 
hi, pater.     Gut  ille :  tuns  me  frater  3  > 
callide  adgresfus,  tuam  felicitatem 
prxripuit.        Turn  Efaus :  112  ille  3& 
merito  Iacobus  nominatur,  inquit , 
qui  me  iam  bis  fupplantauerit :  pri- 
mum  enim  mex  xtatis  prxrogati- 
uam  interuertit,  deinde  nunc  meam 
felicitatem  intercept.    Sed  tamert 
nullamne  mihi  felicitatem  reliquam 
fecifti?        Cui  Ifaacus :    profecto  3? 
illietprincipatuminte  dedi,  et  o- 
mnes  fiatres  feruos  redegi :  eumque 
frumento  muniui  atque  vino :  quid 
tibi  iam  faciam,  fili  ?         Et  Efaus  :  3  8 
vnamne  felicitatem  habebas  ?    in- 
quit  patri:  bene  precare  etiam  mi- 
ni, parer.     Hxc  quum  dicens  eiula- 
re  ccepisfet,      fie  infit  Ifaacus :  tua  39 
quidem  fedes  a  terrx  pinguitudine 
ct  a  fupero  cxli  rore  aberit,*      gla-4a 
dioquc  vichim  parabis,  et  fratri  tuo 
feruies.     Sederit,quum  dominabe- 
ris ,  eiusque  iugum  de  tua  ceruice 
exeuties.        Ex  eo  Efaus,  odioin4l 
Iacobum  concepto ,  propter  cam , 
quam  ille  erat  a  patreconfecutus, 
felicitatem,  in  hxc  verba  ipfe  fecum 
euafit :  patri  quidem  meo  lugendi 
tempus  adpropinquat :    nam  faco. 
bum    fratrem  nieum  interficiam. 
His  Efai,  maioris  natu  filii,  verbis  4a 
Rebecca  nuntiatis,  Iacobum  mino- 
rem  filium  ad  fe  vocatum  huinsmo- 
di  verbis   admonet :  Efaus  frater 
runs  mortem  tibi  minitatur.    Qua-  43 
re,  fili,  aufeulta  mihi :    aufuge  ad 
meum  fratrem  Labanem  in  Hara- 
nem,      acturus  cum  eo  aliquam-44 
diu,  dum  fratris  tuiira  deferuear. 
Poft,  fratre  tibi  pacato  ,et  huius  tui4> 
infefaclioblito,  illincte  arcesfen- 
dum  curabo ,  ne  forte  vtroque  ve- 
ftrumorber  aliquando.  *    Deinde  4^ 
Ifaaco  demonftrat,  fe,  Hettaearum 
pertxfam,  fuae  vitx  txdere.    Quod 
ft  Iacobus  quoque  exHettxis  incolis 
vxoremduceret,  non  fore,  cur  in 
vita  diutius  esfe  vellet. 

CAP 


it 


GENESIS. 


Cap.  if.  i% 


CAP.     XXVIII. 

Jacehus  in  Mefopittimiam.  Scala  in  quiete 
cum  nngelis  vifa.  lout  fiiuor  in  Licobum. 
Hums \orum  fium.     Decume. 

I  ri""VVm  Ifaacus  lacobum  vocat , 

I    eumque  fauftis  ominibus  pro- 

-*-  fecutus,  his  prxceptis  inftruit: 

rolito  vxorem  dncere  ex  Chana- 

a  nxis ,      fed  in  Mefopotamiam  do- 

tmini  Bathuelis ,  tuiex  matre  aui , 

concedito,  et  vxorem  ex  Labanis 

3  auunculi  tui  filiabus  fumito.  Et 
Deus  omnipotens  tibi  faueat ,  teque 
tantafoboleaugeat,vtinmultiplices 

4  populos  euadas ,  eodemque ,  quo 
Abrahamum ,  ftudio  tain  te ,  quam 
tuam  ftirpem  profequatur,vt  in  tux 
peregrinationis  terrx  posfesfionem 
venias,quam  DeusAbrahamo  dedit. 

5  Ira  dinusfus  ab  Ifaaco  Iacobus ,  in 
Mefopotamiam  ad  Labanem,  Ba- 
thuelis Syrifilium,  Rebeccx  fuxet 
Efai matris  fratrem ,  ire  contendit. 

6  At  Efaus,  vbi  animaduertit,Ifaacum 
Jaccbo  faufta  precatum  esfe,et,poft- 
quam  ei  faufta  precatus  eft,in  Mefo- 
potamiam ad  ducendam  illinc  vxo- 
rem mifisfe,et,ne  de  Chananaeis  du- 

7  ceret ,  vetuisfe :  ilium  autem  , 
parentivtrique  obfequeruem,  pro- 

8  tectum  esfe ,    viditque,Chananxas 
ppatri  fuo  non  placere,      ad  Isma- 

elem  Abrahami  filiura  fe  recepit,  et 
eius  filiam  Mahalatam,  Nabaiothi 
fororem,  prxter  eas,  quas  habebat , 
vxores,  in  matrimonium  accepit. 

io  Iacobus  autem  a  Berfaba  Haranem 

II  contendens,  in  locum  quemdam 
peruenit,  et  ibi,  quod  fol  occiderat, 
perno&auit :  et  faxis,qux  in  eo  loco 
erant,  pro   puluino   vfus  cubuit. 

li  Ei  in  fomniis  vifa  eft  fcala,  qux  ter- 
ra innixa  capite  cxluni  pertinge- 
ret:  per  quam  diuini  angeli  adfcen- 
dentes  et  defcendentes  confpicie- 

1 3  bantur.  Atque  illi  imrainens  Ioua 
ftc  loquebatur :  Ego  fum  Ioua  Deus 
Abrahami  patris  tui  et  Ifaaci :  cuitu 
incubas  terrx,  earn  tibi  tuxqueftir- 

14pidabo,  quaftirpepulueris  inmo- 
dum  aucia,  ad  mare,  ad  orienteni , 


ad  feptemtriones  et  ad  meridiem 
propagaberis,et  in  te  inque  tua  pro- 
genie  oninesorbis  terrarum  gentes 
fortunabuntur.      Atque  ego  ( vt  tu  r  5 
fcias)  tibi  adero,  teque,  quocumque 
concesferis,  tuebor,  et  in  hanc  ter- 
ram  reducam  :  nee  enim  vmquam  tc 
deferam ,  quin  tibi  promisfa  prx- 
ftem.  Turn  Iacobus  a  fcir.no  exper- 16 
gefaehis :  certehoc,inquit,  in  loco 
Ioua  eft,  id  quod  ego  nelciebam.  At  17 
quam  terribilis  eft  hie  locus  ?  ( in- 
quitterritus)  nihil  aliud  eft,  quam 
Dei  domuset porta  carli.      Deinde  if 
mane,  vbi  furrexit,quod  faxum  capi- 
ti  fuo  fuppofuerat,id  in  cippnm  ere- 
xit,oIcoquc  caput  eius  faxi  perfudit. 
Et  locum  Bethel  nomine  vocauit,!? 
quum  id  oppidum  Luza  -mteadice- 
retur.         Votum  quoque   nuncu-  20 
panit  in  hxc  verba  :  ft  mihi  adftie- 
rit  Deus,  meque  in  hoc  meo  itinerc 
conferuauerit ,  vierumque  mihi  ad 
vefcendum,  et  veftitum  adinduen- 
dum  dederit,      fique  domum  pa- 21 
ternam  faluus  rediero :  erit  mihi 
Ioua   Deus ,    atque  hoc  ,  ex  quo  iz 
cippum  erexi,  faxum  domns  Dei 
erit:  omniumque,  qux  tu  mini  de- 
deris,  decumastibi  dabo. 

CAP.    XXIX. 

lacobi  cum  Lal'ivie  feruitus  duptieis  fepten- 
nii.    Btn*  coniuges.     Ex  iuuifa  Ltaf.iii 

qHfitKOr. 

DEinde  illinc  profecrus ,  et  ad  1 
orientalium    partes    conten- 
dens ,    videt  in  agro  tres  pe-  2 
coruni  greges  ad  puteum  quemdam 
cubantes :  nam  ex  eo  puteo  greges 
adaquari  folebant.  Quumenim  pu- 
tei  os  ingenti  faxo  obitructum  esfet, 
eodem  congregabantur  omnes  gre-  3 
ges,  auoiutoque  faxo,adaquabantur 
pecora,  rurfumque  faxum  ad  os  pu- 
tei  in  fuum  locum   reponebatur. 
Et  Iacobus:  fratres,  inquit,  vnde4 
eftis  ?  Ex  Harane,  inquiunt.      Ec-  5 
quid  noftis  Labanem,  Nachoris  fili- 
um  I   Nouimus.       Valetne  ?    Va-  6 
let,  atque  ecce  tibi  eius  filiam  Ra- 
chelem 


Cap.  ao.  30. 


GENESIS. 


*9 


chelem  cum  pecudibusvenientem. 

7  Turn  ille :  hem,inquit,diei  inultum 
adhuc  eft,  vt  non  lit  tempus  cogendi 
pecoris :  adaquate  ,  et  paftum  ite. 

8  Adquemilli :  non  posfumus,inqui- 
unr,  nifi,  coactis  omnibus  gregibus, 
amoueatur  faxum  ex  ore  putei ,  vt 

pita  adaquemus.  Adhuc  eocum 
illis  colloqwente,  ecce  aderat  cum 
pecore   paterno  Rachel :    pafcebat 

loenim.  Ea  cum  pecore  Labanis 
auunculi  fui  vifa ,  lacobus ad  pute- 
umaccedit:  et,  auoluto  ab  ore  pu- 
tei faxo,  auunculi  pecus  adaquat. 

II  Deindeeam,  fletum  edendo,oscula- 

litus,  indicat,  fe  patris  eius  con- 
fanguineum,et  Rebeccx  filium  esfe. 
Quod quuni  ilia  patri  renuntiatum 

I3cucurnsfet,  Laban,  audito  lacobi 
nomine,  fororis  foae  filii,ei  obuiam 
cucurrit,  eumque  complexus  et  os- 
culatus  domum  fuam  deducit.    Ille 

14  Labani  rem  omnem  expofuit :  a 
quo,  vt  confanguineum  cognatumr 
que  decebat,  acceptus,  poftquamei 
per  vnius  menlis  fpatium  conuixit , 

15  Laban  cum  eo  loquitur:  negat,eum, 
quia  lit  cognatus,  propterca  debere 
feruire  gratis:  hortaturque,  vt, 
quam  fibl  velit  ab  eo  mercedcm 

l<Sdari,ftatuat.  Habebat  Laban  duas 
filias,  quarumnatumaior  Lia,  mi- 

17 nor  Rachel  nominabatur,  Sed 
erat  Lia  oculis  infirmis :  Rachel 
autem  fpecie  erat  et  facie  formofa 

18  atque  honefta.  Hanc  quum  ama- 
ret  lacobus,  feptem  annorum  ferui- 
tium  pro  ea  cum  Labane  pacifcitur. 

ip  Laban  prxfatus ,  prxftare ,  earn  fe 
illi,  quam  alteri  dare,  hominem  fe- 

aocum  rctinet.  Ita  feruiuit  laco- 
bus pro  Rachele  feptem  annos: 
quod  fpatium  ei  perinde  vidua  eft,* 
ac  ti  panel  dies  fuisfent :  tantopere 

21  earn  amabat.  Deinde  a  Labane 
poftulauit,  vt,  quomam  peraclum 
fpatium  esfetjfuam  libi  couiugem  in 

liconiunctionem  tradcret.  Laban, 
congregatis  omnibus  loci  incolis, 

23  conuiuium  dedit.      Vefperi  Liara 

I4ciin  congresfum  fuppofuit,        et 


Li<e  Zilpam  ancillam  fuam  attri- 
buit,  quae  ei  ancillaretur.        Mane  25 
lacobus,  vbi,  Liam  esfe,  deprehen- 
dit,  cum  Labane  expoftulat,  Ctfs  ei 
pro  Rachele  fcruiuisfe,osendit,  ab 
eo  decipi  non  debuisfe.  Cui  Laban  26 
refpondit,  non  esfe  mods  apud  eos, 
vt  iuniores  ante  collocaret,  quam 
grandiores  :    perageret  proximum  2? 
feptennarium,  fe  etiam  illam  ei  pro 
alterius  feptenniiferuitute  traditu- 
rum.     Id  quod  fecit  lacobus  1  com-  %% 
pletisque  alteris  feptem  annis,  Ra- 
chelemapatrein  matrimonium  ac- 
cepit,      cui  Racheli  pater  Balami? 
(  quam  famulam  habebat )  in  ancil- 
lam adiunxit.      Ille  cum  Rachele  3<3 
etiam  congresfus,eam  plus  amauit, 
quam  Liam, vt,pro  qua  alterum  La- 
bani feptennium  feruiuisfet.      Sed  3 1 
loua,  Liam  inuifam  esfe  videns  ei 
(Rachele  ilerili)  vterum  aperuit. 
Itaque  grauida  facta  filium  peperit,  3» 
quern  Rubenem  adpellauit:  quoni- 
am  refpexit  iOua  ( inquit)  miferiam 
meam,vt  mens  me  vir  nunc  lit  ama- 
turus.    Deinde  alium  habuit,  et,3| 
audiuit  Ioua,me  esfe  inuifam,  (in- 
quit  )  mihique  hunc  quoque  dedit, 
eoque  Simeonem  vocauit.     Alium  34 
item  genuit ,  et  dixit :  nunc  tandem 
mens  fe  mihi  vir  maritabit,  cui  tres 
pepererim  rilios :  earaque  ob  caus- 
fam  Leuim  nuncupauit.      Infuper  3  j 
alium  peperit,    et:   nunc  tandem 
( inquit ;  ioux  gratias  agam,  qua  de 
causfa  ei  ludx  nomen  dedit,  deinde 
parere  deftitit. 

CAP.    XXX. 

Ex  ancilla  Bala,  volente  Rachele,  liberifvs' 
cepti.  Ex  Zi:pa  mti ,  Lia  confemiente. 
Ex  Lia  prognati.  Ex  Racbtlc  natas.  bt- 
fttjctitmn  arte  perns. 

RAchel  quum,  fe  nullos  ex  laco- 1 
bo  liberos  habere,  videret,  in- 
uidiain  fororem  permota,  a 
Iacobo  petiit,  vtfibi  liberos  conci- 
liaret:  alioquin  fe  emorituram. 
Cui  lacobus  iratus :  quafi  vero  ego  a 
pro  Deo  fim,  inquit,  qui  tc  ventns 

felu 


go 


G  E  N  E  S  T  S. 


Cap.  ao. 


3  fetu  prohibet.  At  ilia :  eft,  inquit , 
Balaancillamea,  cumea  congrede- 
re,  egopartum  gremio  excipiam, 
prolemque  per  earn   ipfa  quoque 

4conrequar.    Itaqueeamilli  in  ma- 

5  trimonium  tradidit :    cuius  ex  con- 

6  gresfu  Bala  (ilium  peperit.  Turn 
Rachel :  vindicauit  me  Deus,inquit, 
meamque  vocem  exaudiuit,  et  fili- 
um  mihi  dedit,  quapropter  Danem 

7eum  nominauit.        Item  alterum 

Bala    ex   eodem    Iacobo    habuit. 

S  Turn  Rachel :  diuinis  certaminibus 

( inquit )  certaui  cum  forore  mea  , 

atque  etiam  vici :  propterea  Neph- 

9  thalim  vocauit.        At  Lia  videns,fe 

gignere  defiisfe ,  Zilpam  ancillam 

fuam  Iacobo  in  coniugium  dedit. 

10  Qiix  quum  ex  eo  filium  peperisfet : 

I»  bene  vertat:  inquit  Lia,  eumque 

laGadum  adpellauit.     Alterum  item 

13  Iacobo  peperit.        Turn  Lia  :  ad 

meam  beatitudinem,  inquit,  quoni- 

am  beatain  me  ferent  mulieres  :  co- 

l4queAferem  nominauit.        Qimm 

autem  triticex  mesfis  tempore  rus 

profe&us  Ruben  mandragoras  in- 

uenisfet,  eteas  Lis  matri  attulisfet, 

Rachel  ab  ea  petebat,vt  fibi  daret  de 

15  mandragoris  filii.  Cui  ilia :  pa- 
rumne  eft,inquit,vt  viro  meo  potia- 
ris,  nifi  potiaris  etiam  mandragoris 
filii  mei  ?  Ergo  pro  filii  tui  ( inquit 
Rachel)  mandragoris  ille  tecum  no- 

16  £te  hac  cubato.  Igitur  vefpere 
Iacobo  rure  venienti  Lia  obuiam 
egresfa,  ita  dicit :  ad  me  venies :  te 
cnim  filii  mei  mandragoris  emi.  ea- 

E7que  node  ille  cumea  cubuit.    Lia 
a  Deo  exaudita,  quintum  ex  Iacobo 
IS  filiuin  peperit,        et:  dedit  mihi 
Deus  mercedem,  inquit,  pro  tradita 
viro  ancilla :  earn  ob  rem  Isfacha- 
19  rem  nominauit.      Deinde  fcxtum , 
ao  et :  dotauit  me  Deus  dote  bona  ( in- 
quit.)  Nunc  tandem  mecum  verfa- 
bitur  vir  meus,cui  fex  filios  pepere- 
rim. Eumque  adpellauitZabulonenn 
ai  Pofteafiliam  genuit,  quam  Dinam 
aa  nuncupauit.       Turn  Rachelis  me- 
mor  Deus,  eam  exaudiuit,  eique  v- 


terum  aperuit ,  quae,  filium  quum 
peperisfet,dixit :  aboleuitDeus  me- 
um  opprobrium ,  eumque  Iofe- 
phum  vocauit,  lie  dicens :  addat  mi- 
hi alterum  louariliura.  Nato  Io- 
fepho,Iacobus  Labanem  huiusmodi 
verbis adgresfus eft:  da  mihi  meas 
coniugesetnatos,  pro  quibus  con- 
iugibus  tibi  feruiui,  et  mihi  fac  in 
meam  patriam  discedendi  potefta- 
tem.  Nam  tute  fcis,quo  tibi  pack» 
feruiuerim.  Cui  Laban:  atqui 
pergratum  mihi  feceris ,  inquit,  fi 
(quoniamtuacausfa  Iouam  exper- 
tus  fum  certe  fecundiorem  )  tuae 
mihi  mercedis  aeftimationem  fece- 
ris, quam  tibivelis  a  me  dari.  Et 
Iacobus :  tute  fcis,  ( inquit )  vt  tibi 
feruiuerim,  et  quanta  tuae  rei  per 
me  facta  fit  accesfio.  Nam  quum 
esfet  ante  me  tenuis,multum  ampli- 
ficata  eft,  et  tibi  Ioua  ad  meum  ad- 
uentum  factus  profperior.  Sed 
quando  ego  tandem  meae  domtii 
confulam  ?  Et  Laban :  quid  tibi 
dabo?  inquit.Nihil, (inquit  Iacobus) 
li  modo  fie  mecum  agere  voles.  Ego 
ruum  pecus  iterum  pafcam  atque 
curabo :  fed  totum  hedie  perlu- 
ftrabo,  et  omnes  pecudes  ex  ouibus 
pullo  notaias,  ex  capris  autem  ver- 
ficolores  et  maculofas ,  ab  aliis  re- 
mouebo,  atque  hanc  mercedem  ha- 
bebo :  ad  quam  quum  poftea  ven- 
tum  erit,  ip(a  me  apud  te  innocentia 
mea  defendet.  Ac  quidquid  aut  in 
capris  non  verficolor  et  maculofum 
erit,  aut  in  ouibus  nulla  pulli  nota 
variabit,  id  a  me  abiudicabitur. 
Turn  Laban,  idfibiperplacere,  di- 
xit ,  et  eo  ipfo  die  cinctos  notis , 
et  maculis  variantes  capros  omnes- 
que  verficolores,  et  maculofas,  et 
omnino  albo  capras,et  fufco  notatas 
oues  fecreuit,et  fuislibens  tradidit, 
triduique  itinere  inter  fe  et  laco- 
bum  inrerpofiro.  pecudes  reliquas 
Iacobo  pafcendas  dedit.  At  Iaco- 
bus ex  pcpuieis*  eccolurnis,  etca- 
ftaninis  virgis  virentibiis  partem 
corticis  detrahebat,  et  earum  album 
nuda- 


23 

2> 


16 

29 

3«" 


3» 


3* 


33 


34 
55 


3<S 
37 


Cap.  30.  31. 


C  li  N  fc  5  I S. 


3« 


38nudabat,  deindeeas  ponebat  in 
canalibus  aquariorum,  e  regione 
pecorum,vt,  quum  eo  potum  venis- 
fent,  in  adfpectu  virgarum  iniren- 

39tur:  quod  quum  fiebat,  varios, 
et  maculofos,  et  verfieolores  fetus 

40edebant:  quos  deinde  fegrega- 
bat,et,  quidquidmaculisetfufco  in 
Labanis  pccore  diflinehim  erat,  id 
in  pecoris  adfpectu  collocabat :  fibi 
autem  feparatim  lacinias  conftkne- 
bat,  quas  a  Labanis  pecore  fepone- 

4*  bat.  Ac,  qubties  generofiora  in- 
cipiebant  pecora,  virgas  ineorum 
adfpectu  in  alueis  deponebat,  vt  ad 

4a  eas  falirentur ,  in  admisfura  au- 
tem paruin  generoforum  non  pone- 
bat. Ita  fiebat,  vt  parum  generofa 
Labanis,    generofa  autem  Iacobi 

43  esfent.  Hoc  pack»  homo  rem  fu- 
am  pluriinum  auxit,  et  numerofum 
pecus  ouiilum  etcaprinum,  ferui- 
tiaque,  et  camelos  atque  afinos 
comparauit. 

CAP.    XXXI. 

Contuses  marito  audientes.  Penates  a  tta- 
chtle  fimepti.  lacobus  profugut.  Laban 
lacobum  ad/ecutiti ,  expofiulans,  haJ.us 
inter  iflos.    Sputum  factum. 

1  OEd  dictitabantLabanis  fi!ii,Iaco- 
^  bum  omnes  pat ris  ipfornm  fa- 
*-*  cultatesabstulisfe,  et  ex  eis  o- 
mnem  ilium  fplendorem  comparas- 

2  fe.  Hxc  quum  audiebat  lacobus , 
turn  etiam  Labanem  animaduerte- 
bat  non  esfe  eodem  erga  fe  vultu , 

3  quo  folitus  fuerat.  Turn  autem 
Iouaeummonuit,  vtin  terrain  pa- 
triam  et  natalem  reuerteretur,  fcfe 

4eiadfuturum  promittens.  Igitur 
lacobus  Rachelem  et  Liam  rus  ad 

5  pecus  fuum  arcesfit,  ctcum  eis 
huiusmodi  verbis  agit :  video  ego , 
non  esfe  eumdem  vertri  patris  in 

6  me  vultum,qui  erat  antehac  *:  cui 
ego,  (  vt  vos  fcitis  )  Deo  me  patrio 

7  iuuante,  fumma  ope  feruiui,  quum 
ille  me  interea  fefellerit ,  et  merce- 


dem    mihi   vel  decies  mutauerit. 
Sed  non  permifit  ei  Deus ,  vt  ea  me 
iniuria  adficeret.      Si  mihi  ver-8 
ficolores  prxmio  deftinabat,  parie- 
bat  omne  pecus   verfieolores:  fin 
autem  notis  cinctos,  pariebat  omne 
pecus  notis  cindtos.      Ita  ereptum.9 
patri  veftro  pecus  Deus  ad  me  trans, 
tulit.         lam  vero    tempore  ad-  lo 
misfurse  videbar  mihi  in  fomnis 
videre  pecoris    admisfarios  notis 
cinc-tos ,  et    colons  varietate    ma- 
culisque     difiinclos    albicantibus. 
Turn  Dei  angelus  fie  me  interpel- 1 1 
labat  in  fomnis:   Iacobe.      Quid 
vis?  inquam.      Erige  oculos ,  in- 12 
quit,  etadfpice,  vt  omnes  admisfa- 
rii,  qui  ones  etcapras  ineunt,  notis 
cincli  et  colorum  varietate  macu- 
lisque    albicantibus   diftincli  fint. 
Video  enimtot  Labanis  ersate  in* 
iurias.        Ego  fum  Deus  file  Be-  13 
thelis,  vbi  tu  cippumconfperfifiLet 
mihi  votum  nuncupalti.      Qiiare 
age,  emigra  ex  hac  ten-a,  et  in  ter- 
rain patriam   remigra. 

Tun;Rachel  etLia  his  verbis  ei  re- 14 
fponderunt :  quafi  vero  quidquam 
iuris  ant  iiereditatis  in  domo  paren- 
tis noltri  retineanius.      Annoneij- 
alienarum  fumus  habitae  numero, 
qui  non  folum  nos  vendiderit ,  fed 
etiam  argentum  noftrum  comede- 
rit?      Nam,  quascumque  a  patre  itf 
nofiro   facilitates    Deus    abstulit, 
noftrx  funt  et  noftrorum  libero- 
rum.    Quocirca,  ficut  a  Deo  iusfus 
es,  plane  facito.      Tuni  lacobus x~ 
liberos  fuos  et  coniuges  in  camelos 
tollit ,      et  omne  fuum  peculium ,  t  g 
omnesque,   quas  in  Mefopotamia 
comparauerat,  facilitates  fecum  du- 
cens ,  ad  patrem  fuum  Ifaacum  in 
Chananxam  ire  contendit.        Ra-  ia 
chel  autem,  patre  fuo  Labane  ad 
tonfuram    ouium    profeclo,  eius 
furripucrat  »  Penates.        lacobus  10 
igitur ,  infcio  Labane  Syro ,  neque 
de  fuga  admonito ,  cum  omnibus 

litis 


m)  Hoc  nomen  etiam  de  vno  dicitur  penjtium  Jlmulac:o,  1  Reg,  XIX.  13. 


3Z 


GENESIS. 


Cap."  31. 


fuis     copiis     profedhis    aufugit, 

ai  traiedtoque  flumine ,  ad  Galaadum 

aa  iter  aduertit.        Hac  Iacobi  fuga 

»3  Labani tertio  die  nuntiata ,  pro- 
pinquos  fuos  adhibet ,  et  ilium  fe- 
ptem  dierum  viam  perfecutus ,  in 
monte     Galaado     comprehendit. 

S4Sed  Dens  Labanem  Syrum  adgres- 
fus,  nochi  per  fomnium  monet ,  vt 
caueat,  ne  lacobum  vlla  minima  re 

*5  offendat.  Tetenderat  autem  la- 
cobus in  monte,  qunni  eum  Laban 
adfecutus  cum  fuis  propinquis  in 
eodem   monte   Galaado   tetendit: 

2.6  tt  ilium  tali  oratione  adgresfus  eft: 
quxnam  te  ratio  induxit,  vt,  infcio 
me,  meas  filias,  tamquam  ferro  par- 

27  tas,  abdueeres  ?  Cur  clam  et  nefci- 
ente  me  aufugifti,  neque  me  certio- 
rem  fecifti,  vt  te  carminum,  tympa- 
norum,  cythararum  voluptate  pio- 

a8  fequerer  ?  neque  mihi ,  vt  meos 
natos  et  natas  oscularer,  permififti  ? 

ap  Stulte  fane  fecifti.  Et  mihi  qui- 
dem  erat  in  manu  nocere  vobis :  fed 
me  Deus  vefter  patrius  heri  mo- 
nuit,  vt  cauerem,  ne  lacobum  vlla 

go  minima  re  offenderem.  Verum 
efto :  profedhis  fis  fane  prx  defide- 
rio,  quod  capiebas  ex  domo  pater- 
na.  Deos  vero  meos  cur  furatus  es  ? 

31  Ad  hxc  lacobus  huiusmodi  verbis 
refpondet:  illud  metu  adduclus 
feci ,  veritus ,  ne  tu  mihi  tuas  filias 

3aeriperes.  Nam  deos  quidem  tu- 
os,  ii  quern  penes  inueneris,  is  vita 
priuetur.  Nofcita  coram  propin- 
quis noftris,  fi  quid  tui  apud  me  eft , 
atque  id  auferto.  Nefciebat  autem  , 

33  Rachelem  eos  esfe  furatam.  Turn 
Laban  in  Iacobi  et  Lix  et  duarum 
ancillarum  tabernacula  ingrcsfus 
eft  :  in  quibus  quum  iilos  non  in- 
uenisfet,  ex  Lix  in  Rachelis  taber- 

34naculum  transiit.  At  Rachel 

fumtos  lares  in  cameli  clitellis  po- 
fueratjfuperque  federat.  Quumque 
perferutatus  Laban  omne  taberna- 
culum  nusquam   eos    inuenisiet, 


ilia  patrem  He  adloquitur :      noli ,  3  > 
domine,xgre  ferre,li  tibi  adfurgere 
non  poslum  :  fum  enim  in  menftru- 
is.    Igitur  quum  Laban  diligenter 
rimatus  lares  noninuenisfct ,     Ia-3<5 
cobus  iratus  eum  huiusmodi  orati- 
one obiurgauit :    quodnam  fcelus 
concepi,  inquit,  aut  quod  in  me  fa- 
cinusadmifi,  vttu  me  fie  perfeque- 
rere  ?    Omnia  mea  vtenfilia  fcruta-37 
tus  es :  fi  quid  de  vlla  tux  domus  fu- 
pellec\ile  inuenifti,  hue  prome  co- 
ram noftris  vtriusque  propinquis, 
vt    ipfi  litem  inter  nos  diriraant. 
lam  viginti  annos  apud  te  egi :  tux  3  % 
oues  et  caprx  numquam  fuerunt  in- 
fecundx:  tuae  ouiarix  arietes  non 
comedi :    feris  ereptum  ad  te  nihil  3  9 
retuli :     meo  periculo  detrimenta 
facta  funt,  tumihiimpntabas:  ego 
diei,   ego  noclis  damna  praeftiti. 
Dcniqueeafuiconditione,  vt  etde40 
die  xftu,et  de  node  conficerer  gelu, 
oculis  interea  fomno   carentibus. 
Hie  mihi  iam  vicefimus  annus  agi-41 
tur,  quum  fum  domi  tux:  annos 
quatuordecim  tibi  pro  tuis  duabus 
filiabus  feruiui ,  et  fex  pro  pecore  , 
quum  tu  mihi  interea  mercedem 
vel  decies  mutauifti.        Quod  nifi4* 
Deus  mihi  patrius,  Deus  Abrahami 
et "  terror  Ifaaci,  adfuisfet,  tu  qui- 
dem vacuum  me  dimifisfes.  Sed  re- 
fpexit  ille  mifcrias  et  labores ,  qui- 
bus ego  fum  perfun&us,id  quod  he- 
ri fatis  P  oftendit.  Et  Laban  refpon-4  3 
dens :  mex  funt  hx  nlix,inquit,  mei 
filii,meum  pecus,denique,quidquid 
vides,  meum  eft.    Quare  age  :  nasi 
hac  re  meis  his  filiabus  etearum 
natis  optime  confulturus  hodie  vi- 
deor,    fi  inter  nos   fcedus  feria-44 
mus,quod  fit  vtrique  noftrum  tefti- 
monio.        Hie  lacobus  faxum  in  45 
cippum     erexit:      itemque    eius4^ 
propinqui,  congeftis  ipfius  iusfu  la- 
pidibus,  tumulum  effecerunt,iuper 
quo  cibum  ceperunt,        et  eum  47 
tumulum  Laban  degarfahadutham, 
iacQ. 


»)  formtdatusIfaacoDei».  f)  turn  tecriihi  nocere vetuit. 

f)  cumulum  teuimonii,  quod  idem  elthcbraiccGalaad. 


Gap.  3i.  3*' 


GENESIS. 


3* 


5^ 
53 


Iacobus    Galaadum  rdenominauit. 

48  Ca'.aadus  autein  a  teftimonio  pro- 

ijtercadiehiseft,  quod  hie  tumulus 
lodie  teftis  inter  me  et  te  futurus 

49  ett  ( inquit  Labah. )  Et  ab  adfpi- 
ciendo  "  Mafpha,qi;od  fpeculaturus 
eft  ioua,  ( inquit  idem  )  quid  a  me  et 
ate  fiat,  quum  discesferimus  alter 

5oabaltero.  Quod  fi  tu  meas  fiiias 
afperiws  tradtabis,  aut  Ci  alias  prater 
eas  inmatrimonium  duces,  nemo 
apud  nos  adeft ,  *  atque  huius  qui- 

5 1  dem  rei  nobis  Deus  teftis  efto.  Vi- 
des  hunc  tumulum,(inquit)  vides  et 
hunc ,  quern  ego  inter  me  et  te  cip- 
pum  exftruxi.  Hie  tumulus  et 
hit  cippus  teftes  fun  to,  neque  te  ad- 
uerfum  me,  neque  me  aduerfum  te 
transiturum  hunc  tiimulumet  hunc 
cippum ,  nocendi  ergo.  Deus  Ab- 
rahami,  et  Deus  Naehoris,  vtrius- 
que  patrius ,  vindices  noftri  fun  to. 
Iacobus  autem  per  Ifaaci  patris  fui 

54  b  terrorem  iurauit.      Dcinde  facri- 
•     ficium  in  monte  fecit,et  propinquos 

fuos  ad  epulas  inuitauit.  Itaque 
cibum  cepcrunt,  et  no&em  illam  in 
monte  fuerunt. 

55  Mane  Laban  quum  furrexisfet,  ne- 
potes  el  fiiias  fuas  deosculatus,  et  eis 
f'aufta  preeatus,domum  reuerfus  eu. 

CAP.     XXXII. 

Angeli  a  Jacnbo  vi/i,  preces  ad  louam ,  ttd 
'  fratrem  mintii  et  dona.     Cum  Deo  lucia- 
ter idem  ,  claudus  mox  ,felicitatus.    Ner- 
uus  femoris  Israelite  borribilis. 

X    \  T  Iacobus  iter  fuum  perrexit, 

t\  in  quo  quum  ei  diuini  angeli 

2,  occurrisfent ,       ille,  eis  vifis, 

ita  dixit :  hoc  diuinum  agmen  eft. 

Itaque  locum  inde  <• Mahanaim  ad- 

3  pellauit.  Deinde  nuncios  ad 
Efaum  fratrem  fuum  in  terrain  Se- 
iriam,  in  agrum  Idumxae  prxmifit , 

4  eisque  mandauit ,  vt  Efao,  domini 
cum  nomine  adpellantes ,  nuntia- 
rent,  feruum  ipfius  Iacobum  apud 
Labanem   peregrinando  ha&enus 

5  commoratum ,      ibi  bouesjafinos, 


a)  fpccula. 


*•)  Dcwm,         t)  agmina, 


oues,  capras ,  feruos  atque  ancillas 
comparasfe,  ad  quse  nuntianda  ipfi- 
us  beneuolentiae  conciliandae  gra- 
tia ad  eum  nuntios  mitteret.    Nun-  S 
tii ,  ad  Iacobum  reuerfi,  retulerunt, 
fefe  ad  eius  fratrem  Efaum  venisfe, 
ilium  ei  obuiam  cum  quadringen 
tis  hominibus  venire.         Quare? 
non   mediocri   metu  perturbatus 
Iacobus,  in  tanta  anguftia  homines, 
quos  fecum  habebat ,  et  pecora,  et 
boues,  et  camelos  in  duo  agmina 
distribuit ,    eo  confilio,vt,  if  Efaus  J 
alterum  agmen  adortus  occidisfet, 
reliquum  faltem  euaderet.      Dein-  9 
de  inquit :  Deus  aui mei  Abrahami, 
Deus  mei  patris  Ifaaci,  Ioua,  qui  me 
in  terrain  meam  patriam  redire 
iusfifti,    te  mihi  benignum  fore, 
pollicens,        equidem  impar  fum  to 
tantis  beneficiis  et  officiis,  quibus 
tu  me  tuum  adfecifti,quippe  quum, 
qui  Iordanem  hunc  cum    baculo 
transieram,  nunc  duo  agmina  habe- 
am.        Defende  me,  quaefo,  ab  in.  1 1 
iuriamei  fratris,  ab  iniuria  Efai, 
quern  metuo,  ne  me,  ne  liberos  cum 
matribus  adortus  trucidet.      Certe  it 
tu  tuum  mihi  fauorem,  tu  foboiem 
arena  maris  numcrofiorem  et  plane 
innumerabilem  promififti.      Hsecij 
ille :  eamque  ibi  noclem  egit,  et  ex 
his,  quae  in  pra.fentia  fuppetebant, 
Efao  fratri  nuinus  adornauit,    vi- 14 
delicet  capras  ctoues  ducenas,  ca- 
pros  et  arietes  vicenos ,      camelos  1  j 
matrices  cum  fuis  puliis  triginta, 
vaccasquadraginta,  tauros  decern, 
afinas  viginti,afcllos  decern.  Haec  in  i<S 
lacinias  partitus  fuis  feruis  tradit, 
eosque  pneire  iubet,  interiecio  in- 
ter lacinias  fpatio.        Turn  primo  1? 
feruo  prxcipit,  vt,fi  incurreritin 
Efaum  fratrem,  quaerenti,  cuius  fit, 
quo  contendat,  et  cuius  fintea,  quae 
antefeagat:      refpondeat,  fe  esfe  ig 
Iacobi,  illius  ferui,  a  quo  id  munus 
EfaO  domino  mittatur:  ipfum  au- 
tem Iacobum   fubfequi.        Idem  10 
alteri  etiam  et  tertio  praecipit,  et 
C  ©inni- 


GENESIS. 


Cap.  3  J.  33- 


omnibus  lacinias  fequentibus ,  vt 
eodem  modo  cum  Efao ,  vbi  ei  oc- 
2ocurrerint,  loquantur,     ipfumque 
Iacobum  poft  fe  venire ,  dicant :  id- 
queeoconiiliofadebat,  vt  iiliusiit 
fe  animum,prxmisfo  munere,  paca- 
ret,  et  ita  deinum  receptum  ad  ems 
21  confpeetum    haberet.        Ita  prae- 
misfo  munere,  ipfe  ea  noete  in 
azagminefuit.    Etdenocte  furrexit, 
adhibitisquc    duabus     coniugibus 
fuis,  et  duabus  ancill  is,  et  vndecim 
23  natis,  vadum  Iabboci  transiit.     At- 
que  illis  ct  omnibus  fuis  tinmen  tra- 
24duclis,    quumipfe  folus  rettaret, 
colluctatus  eft  turn  eovir  quidam 
25  vsque  ad  ortum  aurora:    qui  vir, 
quumvideret,  cum  a  fe  non  posfe 
fuperari,  eius  ./cauum  femoris  per- 
ftrinxit,  *  ex  quo  contraclum  eit  la- 
cobi  cauum  femoris  in  colluclando. 
25  Atque  ille :  omitte  me,  inquit,  nam 
oritur  aurora.     Et lacobus:    non 
omittam,  quintu  me  felicitaueris ; 
27  at  ille  :  quod  eft  tibi  nomen  ?    laco- 
atfbi,  inquit.      Turn  ille:  iam  non 
lacobus  vocaberis,  fed * Israel,quod 
et  in  Deumet  in  homines  te/prin- 
20  cipaliter  gesferis ,  ac  viceris.    Hie 
lacobus  vicisfimabillo  petiuit,  vt 
nomen  indicaret  fuum.      Sed  ille 
nomen  fuum  exquirere  vetans,(?.£. 
quippequodesfet  mirabilej  H.eum 

30  ibi  felicitauit.  lacobus  autem  lo- 
cum ilium  s  Phanuel  adpellauit , 
quod  ibi  Deum  prafens  prafentem 
vidisfet,  et  tamen  incolumis  euafis- 

3 1  fet.    Eo  loco  prxterito,fol  ei  ortus 
3*  eft,altero  crure  claudicanti.    Ex  eo 

fit,  vt  hodie  Israelite  neruo  contra, 
heme,*  qui  eft  in  cauo  fcmoris,non 
vefcautur,  quod  in  eo  perftridtum 
fuitillius  cauum  femoris. 


CAP.      XXXIII. 

lacobi  totivsque  domu;  ante  frutrem  fpbmif 
.fio.     Gernmnmum  earitiU'.    Ef<ii  magna* 

nimitas. 


QVuni  autem Efaum,ad  fe  cum  I 
quadringentis  hominibus  ve- 
nientem,  vidisfet,pueros  Liae 
etRacheliet  duabus  ancillis  distri- 
buit,    ita,  vtancillas  primoloco,  2 
deinde  Liam  cum  fuis  vtrasque  na- 
tis ,  poftremo  Rachelem  cum  Iofe- 
pho  collocaret.      Ipfe  eos  anteces-  3 
fit ,  et  ad  fratrem  fuum  adpropin- 
quando  fepties  fe  ad  terram  fubmi- 
fit.    Turn  Efaus  ei  obuiam  cucur-  4 
rit,et  in  eius  colluin  inliliit,eumque 
complevus,et  ilens  flentem  dcoscu- 
latus  eft.      Deinde  feminas  et  pue-  > 
ros  confpicatus,  ita  dixit :  qui  funt 
ifti  ?  Cui  ille :  pueri  funt,quos  mihi 
tuo  Deus  largitus  eft.      Deinde  an-  ct 
cillre  cum  fuis  natis  accedunt,  hono- 
remque    prxbent,       Lia  quoque7 
cum  fuis  natis  accedit,  feque  hono- 
ris   causfa  fubmittunt.    Poftremo 
accedunt  Iofephus  et  Rachel,  hono- 
remque  fubmisfe  prxbent.     Turn  8 
Efaus :    quorfum  autem  tibi  totus 
ille  grcxjcui  ego  occurri :  Ad  tuam, 
domine ,  beneuolentiam  concilian- 
dam,  inquit  ille.    Et  Efaus :  fatiso 
multa  habeo,  inquit,  frater,  habe 
tibi  tua.      Cui  lacobus  :  at ,  fi  quid  10 
apud  te  au6toritatis  habeo ,  facies 
mihi  hanc  gratiam ,  vt  id  a  me  mu- 
nuscuium  accipias.    Nam  tuum  vi- 
disfe  vultum  perinde  habeo,  ac  fi 
Dei  vultum  vidisfem.      Quamob-H 
rem  patere,  hoc  a  te  impetrari ,  vt 
meum,  quod  tibi  obiatum  eft ,  do- 
luni)  accipias,  poftquam  pro  Dei 
nuiiuficentia  omnia  habeo.    Sic  ille 
coachis  eft  aocipere,      et:  perga-12 
mus,  inquk,ego  te  comitabor.    Cui 
lacobus :      attu  fcis,  domine,  me  13 
pueros  habere  teneros,  ouesque,  et 
capras,  et  boues  pragnantes.  Quod 
fi  vel  vnum  diem  fatigentur,  omnes 
cues  et  capra  nvorientur.    Quam- 14 
obrem  rogote,domine,vtme  tuum 
anteeas :  ego  placide  incedam ,  ad 
BQfrBfij  quae  prx  me  duco,  et  ad 
uuero- 


«0  Lnguen.        e)  toe  eft  ptiaceps  diuinus.    /)  vt  pdacipcm  decet; 
£  pixfcnua De.v. 


Cap.  33. 34. 


GENESIS. 


3? 


puerorum  gresfum,  donee  ad  te  in 

15  Scir  perueniam.  At  Efaus :  faltem 
de  meis  tibi  comitibus  aliquos  re- 
linquam.  Quid  opus,  inquit  ille  , 
domine ,  vt  tu  conferas  in  me  hoc 

16  beneficii  ?      Ita  Elaus  eo  die ,  qua 
I7venerat  via,  in  Seir  reuertit.    Ia- 

cobus  autem  Sochota  profec~his, 
domumfibi  et  tegetes  pecori  acdi- 
ficauit,  a  quibus  tegetibus  loco  So- 

l8chota  nomen  fecit.  Poftea  ad 
Solimam  venit,  vrbem  Sichemi, 
fitam  in  Chanansa,  ex  Mefopota- 
mia  reuerfus,  et  ante  vrbem  con- 

1$  fedit :  agrique  fundmn ,  in  quo 
tetenderat,  ab  Hemoris  Sichemi 
patris  Hliis  centum  quesfitis  emit  *: 

aovbi  altare  exftruxit ,  quod  Deum 
Israelitarum  Deum  nuneupauit. 

CAP.    XXXIIII. 

Swfrntaa  Ssthema  Dinr.,  I.orum  conr.ubitnn. 
l/iotatoium  cum  popuiaribvs  circmncijio 
et  cicdcs.  Simeon  et  Lexis  a  patre  in- 
atfutt. 

1  TTX  Ina  autem,  quam  Iacobus  fili- 
I  J  am  ex  Lia  fustulerat ,  ad  fpe- 
-■— '  ehindas  eius  regionis  mulie- 

2  res  egresfa  eft.  Earn  vt  vidit  Si- 
chemus  Hemoris  Heuxi,  terrae 
iilius  principis,  filius,  rapuit,  eique 

3  ftuprum  intulit,  et,puellx  intimo 
amorecorreptus,  verbis  earn  blan- 

4dis  adpellat,  cumque  Hemore 
patrc  fuo  agit,  vti  earn  libi  in  matri- 

5  moniumaccipiat.  Iacobus,  audita 
filix  porrupteia ,  cum  filii  eius  ruri 
apud  pecus  a  be  stent,  tacuit  vsque  ad 

tfeorum  aduentum.  Hemor  autem 
Sichemi  pater  Iacobum  ad  collo- 

7quendum  adiit.  Et  iam  Iacobi 
filii,  re  audita,  redierant  rure,  et 
niagno  dolorc  exarferant,  tantiun 
in  Israelitas  commisfum  esfe  rlagi- 
tium,  vt  Iacobi  hlia  contra  fas  esfet 
conftuprata. 

%  Apud  eos  Hemor  hac  oratione 
vfus  eft  :  Sichemus  filius  incus 
puelhe  veftrse  amore  captus  eft, 
nuic  earn  in  matrimonium  date, 

9et  nobiscua    adhjutatem.   ccnjfa- 


hite,  filias  yeftras  nobis  dando, 
et   noftras     vicisfim    accipiendo: 
turn  nobiscum  habitatote ,    et  no- i© 
ftros  fines  veftro  arbitratu  incoli- 
tote,eis  pro  veftra  posfesfione  vten- 
tes.      Sichemus  quoque  patremet  \  \ 
fratres    puellae    adloquens:    hanc 
mihi,  inquit,   gratiam  facite,  et 
quidquid  mihi  impofueritis,  dabo. 
Qiiamuis  grandem  a  me  dotem  et  \% 
donum  poftulate  :  dabo  veftro  ar- 
bitrio,  modo  puellam  mihi  detis  in 
coniugium.      Ad  haec  Iacobi  filii,» 
oratione  infidiofa  (quoniamDina 
fororeorum  ftupratafuerat)  Siche- 
mo  et  Hemori  eius  patri  refponde- 
runt,    non  posfe  fe  eorum  poflu- 1* 
lata  facere ,  vt  fuam  fororem  homi- 
ni  praeputium  habenti  darent :   id 
enim  fibi  turpe  fore.    Sefe  tamen  1  e 
hac  conditione  illorum  deliderio 
indulturos,  fi  illi  fe  ipfis  ineoac- 
commodarent,  vt  omnes  fuorum 
mares  circumciderent.      Ita  fe  fi-  iS 
lias  illis  fuas  daturos ,  et  illorum 
vicisfim  accepturos,  fimulque  habi- 
tantes  in  vnum  popuhira  coalitii- 
ros.      Quod  fi  id  libi  non  dedisfent,  17 
vt  circumciderentur,  Cek  puella  ab- 
dufta  abituros.      Placuit  Hemori  ig 
et  Sicheroo  Hemoris  filio  orados 
nee  rei  confe&ionem  distulit  ado- 10. 
lefcens  :  adamabat  enim  Iacobi  fili- 
am,  turn  autem  totius  paternaedo- 
mus  plurimum  poterat. 

Igitur  in  curiam  oppidi  veniimt  %% 
Hemor  et  Sichemus  eius  fiiius,ct  ci- 
ties fuos  docent,  illcs  homines  esfe  it. 
pacato  erga  fe  animo,pcsfe  earn  ter- 
rain incolere,  eaque  vti ,  latis  enim 
fe  latos  habere  fines  pro  iilis :  quare 
illorum  fiiias  adfeifcant  fibi  cou- 
iuges ,  et  fuas  illis  inuicem  ttadant, 
Ceterum  illos  fibi  ita  demum  con-  g% 
cesfuros,  vt  fecumhabitent,  etin 
vnum  p  jpuluru  coalefctm,fi  quem- 
adtnocluni  illi  cimmzcifi  esfent ,  ita 
ipfi  omnes  fuos  mares  circumci- 
dant.      Hoc  pac\o  illorum  pecora,  ij 
facilitates,  iumenra  omnia  fuafore, 
tantui»  vt  eos  ad  cojttiftunem  ha- 

,C  2  IbJTJL- 


3* 


GENESIS. 


Cap.  34.9?. 


bi  a  ionem  obfequendo  peliiciant.  tarent.     Profecturos  enim  Bethel,  3 
&4  Hac  eorum  oratione  inducti omnes  feque  ibi  aram  facturum  Deo,  a 
Hemoris  et  eius  fiiii  cities  ,  cun-  quo  in  fiiis  difhcillimis  temporibus 
clos  ex  fuis  mares  circunuiderunt.  exauditus,  et  in  fito  itinere  adiutus 
25    Tertiodie  po!t,quumilH  in  dolo-  esfet.    Illiomnes,  quos  habebant,  4 
reesfent,  duo  ex  Iacobi  filiisSinie-  deos  peregrinos ,  nee  non  inaures, 
on  et  Leuis ,  Dinx  germani.  gladios  quas  in  aurkulis  habebant ,  Iacobo 
capiunt,  oppidum  audacler  inua-  tradunt  :  quibus  ab  illo  fub  quercu 
dunt  ,    mares   entries   perimunt,  adSichemam  occukatis ,    profedtij 
26Hemorem  et  Sichemum  eius  fill-  funt,  tanto  finitimis  ciuitatibus  ter- 
um  ferro   trucidant,     et  abduefct  rorediuinitusincusfo,  vtlacobeos 
ex   Sichemi   domo   Dina    exeunt,  non  perfequerentur.       Ita  perue-  6 
a-7Refiqui  Iacobi  filii  ad  cxdem  fu-  nit  Iacobus  Luzam,  inChananaea 
perueniunt,  et  oppidum,   in  quo  iitam,  qux  eadem  eft  Bethel ,  cum 
ltupi'aia eorum  foror  esfet,  deprx-  omnibus  fuis  hominibus.     ibique  7 
28  dantur  :     oues ,  capias,  boues ,  aii-  aram  exftruxit,  et  locum  *  El  Bethel 
nos,    omnia   quxque  in  oppido,  adpellauit,  quod  illic  ei  fratremfu- 
quxque  in  agriserant,   diripiunt,  gienti  Deus  fefe ostendisfet.    Infrag 
2i>omnesque   illorum  facilitates  ,   o-  Bethel  Rebeccx  nutrix  Debora  vita 
nines  impuberes  atque    mulieres,  defuncta,  fepulta  eft  fub  robore, 
omnia  denique ,   qux  in  domibus  qucd  Iacobus  fletus  robur  nomina- 
erant.  deprxdati,  in  captiuitatem  uit.      Et  Deus  Iacobo  ex  Mefopo-  9 
abducunt.  tamia  venienti    iterum   adparuit, 
BO     At  Iacobus  Simeonem  et  Leuim  eumque  felkitauit  :      et  deinceps  10 
incufans,  ostendit,  fefe  ab  eis  in  non  Iacobum,  (quo  nomine antea 
magnas    difficuhates     coniechim,  diceretur)  fed  Israelem  vocari  in- 
atque  in  capitale  odium  Chananxo-  ftiiuit.      Ego  Aim  Deus  omnipo-ll 
rum  et  Pherezxorum   incolanun  tens,inquit :  propagato  genus  tuum 
esfe  vocatum  :     perpaticos   enim  mulripliciter,  ita,  vtex tegens,  vel 
fe  habere  numero,  illos  contra  fe  potius  gentium  nniltitudo    profi- 
cohuros,    et  fe  fuamque  famili-  cifcatur,  regesque  etiam  ex  tuis  re- 
s' am  perdituros.      Cui  illi  refponde-  nibus  oriantur.       Et  quidem  quam  12 
runt,  non  esfe  xquum,vt  pro  mere-  Abrahamo  et  Ifaaco  terrain  dedi, 


trice  habita  esfet  foror  ipforum. 


CAP.    XXXV. 

lacobet  ftmili*  inflratio  ..U  Bethel.  Israel 
nunc  primtuu  diilu.:.  1  eiicitatwt  genere 
.  ,n-  ditiotti .  Ex  Racheie  Beniamln. 
Enix.t  tijors  ac  fepnlcrum.  Rtt:>en  patris 
'adulter.  Iacobi  nati  in  .  11  fopotamia  Juo- 
dccim      lfaaci  Mas ,  !»■>:■  j  ac  fepulttira. 

1  T>Cftea  admonitus  a  Deo  Iaco- 
■  b 1 1 s ,  vt  Bethel  fe  conferret  ad 
■*■  habitandum,  eti'.licaram  face- 
ret  Deo,  qui  ei  Efaum  fratrem  fuum 

afugienti  adparuisfet  :  domefticis 
et  ftu-  omnibus  imperauit,  vt  re- 
oaoris  ,  quos  habebant,  diis  pereyri- 
nis,  luftrarentur ,  et  veftimenta  mu- 


eani  ego  terrain  tibiet  tut  pofteri- 
tati  fecinurx  dabo.       Sic  locutus  13 
Deus  ab  illo  ex  eo  loco  disceslit. 
Iacobus  autem  eodem  in  lococip-14 
pun)  ftatuitex  faxo,  eumque  con- 
fperlit   et  oleo  permdit,     locum- 15 
que ,  in  quo  Deus  lecum  locutus  es- 
fet, Bethel  nunctipauit. 

Qunm  autem  Bethele  profe&i  16 
ab  tphrata  vna  ftatione  abesfent, 
peperit  Rachel,  et  qufdem  dirhcul- 
ter.       In  quo  partu  quum  xgre  17 
enitentera  uhfterrix  line  metu  esfe 
moeret  ,    quod    is    quoque    mas 
esfet:     ilia   anunam  agens  (namlg 
in  eo  nixu  mortua  eft)  natum  * 


iicno* 
h)  pcusbcthel.   Elt  autem  fcetheldoniosBei.      *)  filiumm«i  doloris. 


Cap.?,-.  35. 


GENESIS. 


57 


Benonim  vocauit,    pater  antem  t 
ipBeniaminem.      Ita     niortua   Ra. 
chcl  fepulta  ell  in  via  Ephratx, 
aoqux  eadem  Bethlehema  ell:     cu- 
ius fcpulcro  Iacobus  impofuitcip- 
pum,  qui  etiamnum  cippus  fepulcri 
Rachclis  dicitur. 
21     '  Inde  profechis  Israel  vltratur- 
21  rim  Edren  tcrenclit.        Israele  in 
illis  finibus  habitante ,    Ruben  in 
Balx  patris  fui  concubinx  concu- 
bitum  venit ,   qux    res  audita  Is- 
raeli displicuit.     Habuit  igitur  Ia- 

23  cobus  filios  duodecim.  Ex  Lia 
primum  omnium  Rubenem,  dein- 
de  Simeonem,    Leuim,    ludam, 

24  Ifacharem  et  Zabuloncm.  Ex  Ra- 
chele    Iofephum  et  Beniaminem. 

25  Ex  Bala ,  Racbelis  ancilla ,  Danem 
26 ct  Nephthalim.       Ex  Zilpa,  Lix 

ancilla,  Gadum  et  Aferem.  Hos 
Iacobus  filios  in  Mefopotamia  pro- 
27creauit.  Delude  ad  patrem  fuiim 
lfaacum  peruenit  in  Mambrcm  Ca- 
riatharbx,  id  eft  Hebroncm,  vbi 
commorati  fuerimt  Abrahamus  et 

28  Ifaacus.  Ac  portquam  Ifaacus 
centum  ocloginta  compleuitannos, 

29  vita  defunchis,  fuorumque  popula- 
rium  numero  fenex  et  maturus 
ami  additus,  et  ab  Efao  et  lacobo 
filiis  fcpultus  eft. 

CAP.    XXXVI. 

Efai  j!»t  Jd-.uni    progenies.     Idem  ldunu- 
ofum  auftor  et  procerum. 

1  r^iEquitur  iani  de  progenie  Efai , 

2  ^tiue  Idumi.  Efaus  vxores  du- 
^-'xit  ex  Chananxis,  Adam  Elonis 
Hettxi  filiam,  Oolibamam  Anx  fi- 

3  lix  Sibeonis  Heuxi  filiam ,  et  Ba- 
femathamlsmaelis  filiam,  fororem 

4  Nabaiothi.  Ex  Ada  fustulit  Eli- 
phazum  :  ex  Bafematha  Raguelem. 

5  ExOolibama  leusfum,  Ialamum  et 
Coram.  Hos  Efaus  filios  procreauit 

6  inChanan.ca.  Deinde,  adhibitis 
coniugibus  fuis,  etliberis,  et  omni 
denique  familia  fua,  omnique  pe- 

k)  filium  dextrx.        •> 


culio  et  iumentis,  et  omnibus  fa- 
cultatibus,  quas  in  Chananxaccm- 
parauerat,  alio  fe  contulr,  vbi  a 
fratre  fuo  Iatobo  longius  abesfet. 
Tantx  enim  eiant  eorum  faculta-7 
tes,  vt  fimul  habitare,  et  eadt  m  fuse 
peregrinationis  terra  capi  non  pos- 
fent :    tantx  erant  eorum  copir. 

Habitauuautem  Efaus  (qui  iuem  8 
eft  Idumus ,  Idumxorum  auclor ) 
in  monte  Seire,     in  quo  deduc"tao 
ab  eo  foboles   haec  eft:         filios  10 
fustuleratex  Ada  vxore  Eliphazum, 
ex  Bafematha  Raguelem.    Elipha- ll 
zus  porro  genuit  Themanem ,  O- 
marem,  Sapbonem ,  Gathamum  et 
Cenazum.    Eliphazus    porro  Efai  (2 
filius  Tham.nam  concubinam   ha- 
buit, ex  qua  fustulit  Amalecum.  Et 
hi  quidem  funt  ex  Ada  Efai  vxore 
nati.      Raguel  filios  habuit  Naha- 13 
turn,  Zaram,  Sammam  et  Mizam. 
Hi  funt  ex  Bafematha  Efai  coniuge 
progeniti.      Ex  Oolibama   autem  14 
fustulit  Ieum,  Ialamum  et  Coram. 

Hi  fuerunt  igitur  Efai  filioruui  1 J 
duces,Eliphazi  Efai  primogeniti  fibi 
fuerunt  duces  Theman,    Omar, 
Sapho,  Cenazus ,    Cora ,  Gatomus  16 
et  Amalecus.    Hi  fuerunt  Eliphazi- 
ani  duces  inldumsra,  ex  Ada  nati. 
Raguelis  autem,  Efai  filii,  duces  filii  17 
fuerunt,  Nahatus,  Zava,  Sammaet 
Miza.    Hi  fuere  Ragueliani  duces 
inlduma.a,  nati  ex  Bafematha  Efai 
vxore.         Oolibamx  Efai   vxoris  18 
filii  duces  fuere  leus,  Ialamus  et 
Cora.     Hi  fuere  duces   Oolibamx 
Anx  filix,  Efai  vxoris.     Atque  hi  19 
quidem  fuerunt  Efai  (qui  et  Idu- 
mus )  filii ,  eorumque  duces.    Ex  20 
Seire  autem  Horio  nati  funt  in- 
colx  Lotan,  Sobal ,  Sibeon  ,  Ana, 
Difon,Eferet  Difan,  Horiorum2l 
duces,  Seiris  filii  in  Idumxa.     Lo-  2Z 
tan  filios  habuit  Horiumei  Hema- 
rem:  et  fororem  Thamna-n.     So- 23 
bal habuit  Aluanem  ,  Mana'.atumj 
Ebalem,  Sapbonem  et  Unamum. 
Sibeon  habuit  Aiamet  Anam,  cum,  24 
C  3  qui 


GENESIS. 


Cap.  16.  tf. 


qui  'mulosinuenit  in  filuis,  quum 
afinos  patris  fuiSibeonis  pafceret : 
25filiumque  habuit  Difonem ,  et  fili- 
al am  Oolibamara.        Difon  habuit 
Hemdanem,  Esbancm,  Iethrancm 
S7etCaranem.    Efer  Baleanem ,  Za- 
28  uanem  et  Acanem.      Difan  Vzum 
apet  Aranem.      Et  hare  quidem  de 
ducibus  horiis,  qui  fuos  principa- 
tusin  Seiria  tenuerunt:    qui  qui- 
dem fuere  Lotan,  Sobal,  Sibeon, 

30  Ana,      Difon,  Jjzer    et  Difan. 

3 1  Sequitur  iam  de  regibus ,  qui  in 
Idutnxa  regnarunt ,  antequain  re- 

3*gera  haberent  Israelite.  Igitur 
in  Idumxa  regnauitBelaBeoris  fi- 

33  lius ,  ex  oppido  Denaba.  Mortuo 
Bela,  regnauit  pi'o  eo  lobabusZarac 

34  filius,ex  Bosra.  Huic  fuccesfitHufa- 

35  mtis ,  ex  terra  themania  :  cui  idem 
Kadadus  Badadi  filius,is  qui  Madia- 
nitas  fuperauit  in  agro  Moabita- 
rum ,  cuius  oppidum  fuit  nomine 

3*5  Auita.      Mortuo  Hadado,  fuccesfit 

37  in  regno  Samla  ex  Mafreca :  quo 
mortuo,  regnauit  in  eius  loco  Sau- 
lus ,  a  Robotho  flumine  profedhis. 

38  Saulo  fuccesfit  Baalhanan  Achobo- 

39  ris  filius.  Huic  idem  Hadadus  ex 
oppido  Pao,  qui  vxorem  habuit 
nomine  Meetabelem  Matredis  fi- 

4°lix  Mezaabi  filiam.      ExEfaoau- 
tem  nati  duces,  et  gentilitatuni  capi- 
ta, fedibus  locorum,fuisque  nomi- 
nibus  diftin&i,  funt  hi :  Thanma , 
41  Aiua,  Iethetus,  Olibama,  Ela,  Phi- 
4Znon,  Cenafus,  Theman,   Mabar, 
43  Magdiel  et  [ramus.    Atque  hi  fuere 
duces ,  Efao  Idumxorum  parcnte 
prognati,  fuis  fedibus  in  fua  patria 
distributi. 


CAP.    XXXVII. 

Jacebi  in  Chanan*a  fnuor  erga  Jofephim. 
Frittrum  tnuidia.  Inuiji  (omnium.  In 
hune  confpiratin  fr/itrum.  Ruben  dqttiof. 
lofcphi  e  pKteo  innaclitis  venditio  hula 
nonentc.  lncobi  luSfus  de  eredita  fait 
cede.     Pctiphnr  hfephi  emtor. 


t)  rationem  procreandi  mulo*. 
chcl  obieraf. 


») 


Am  ad  lacobi  genus  veniamus ,  t 
qui  terram  char.anxam,  in  qua 
eius  pater  commoratus  fuerat, 
incohiit.    lofephus  annos  feptem-» 
decim  natus,  pecuariam  cum  fratri- 
bus  fuis  exercebat.     Et  dum  puer 
adhuc  inter  Balxet  Zilpx,  vxorum 
patris  fui  filios  verfatur,    eormn 
fcedam  turpitudinem  ad  patrem  de- 
ferebat.      Israel  autem  lofephum,  3 
quod  eum  fenex  genuerat,  prx  ce- 
teris omnibus  fuis  filiis  amabat, 
eique  tunicam  v'erficolorem  fecit : 
quod  quum  viderent  eius  fratres,* 
eum  patri  omnium  esfe  fratrum 
carisfimum,  tantum  in  eum  odium 
conccperunt,  vt  eum  amice  adpel- 
lare  non  posfent.        Auxit  odium,  - 
quod  fomnium  quoddam  fratribus 
fuis  enarrauit  ad  hunc  modum: 
audite  fomnium  quoddam:    quod 5 
ego  fomniaui ;      videbamur  mihi  7 
in  medio  agro  manipulos  facere,  et 
eccc  metis  manipulus  furgebat,  et 
rectus  adftabat,  eumque  veftri  cir- 
cumdantes  venerebantur.    Et  fra- 
tres :  tune  ergo  regnuin  in  nos  et 
principatum  obtenturus  es  ?  eoque  g 
maiore  in  eum  odio  exarfertint , 
propter  eius  fomnia  atque  verba. 
Item  vfuselt  alio  fomnio,  quod  et-p 
iam  fratribus  expofuit  his  verbis : 
iterum  fomniaui,  et  mihi  vifus  fum 
a  fole  et  luna  et  vndecim  fiellis  ado- 
rari.      Id  quum  patri  et  fratribus  10 
retulisfet,  obiurgauit  eum  pater  di- 
cens :  quorfum  fpeclat  iftud  fomni- 
um? an  ego  et  *  mater  tua  atque  fra- 
tres  te  fubmisfe  veneratum  venie- 
mus?       Itaque  ei  inuidebant  fra-  n 
trcs :  fed  pater  earn  rem  obferuabat. 

Igitur  eius  fratribus  aliquando  1% 
profefHs  Sichemam,  ad  pafcendum 
paternum  pecus,    Israel  Iofepho  13 
ostendit ,  velle  fefe  eum  mittere  ad 
eiusfratres,  quiesfent  apud  Siche- 
mam.   Hie,  paratum  fe  esfe,  dicit : 
et  pater  ei  mandat,  vt  vifat,  quo- 14 
modo  fefe  habeant  tam  ipfi,  quara 
pecus, 
Liam  vocat  Iofephi  matrem ,  nam  Ra- 


Cap.  5%  58- 


GENESIS. 


39 


pecus,  etrem  ad  fercfcrat.  Itadi- 
misfus  ex  valie  Hebronis  iofcphus 

IffadSichcmamperuenit.  Ibi  eum 
quidam  niri  errantem  reperit ,  et 

16  rogat,  quid  quxrat  ?  Fratres  meos 
qiixro,  inquit  ilk  :     indica  mihi 

l7quxfo,  vbinatu  pafcant.  Tum  ille: 
disceslerunt  hinc,  inquit :  nam  au- 
diui,eos  dicere  :  eamus  ad  Dothain. 
Igitur  Iofcphus  fratres  fubfecutus 

l8eos  apud  Dothain  inuenit.  Quo 
procul  vifo,  ilii,  antequam  ad  eos 
peruenirct,  ccep^runt  inter  fe  in 

\$> eius  mortem  confpirare ,  dicen- 
tes,  aduentare  fomniatorem  ilium: 

zointerficiendum  esfe,et  in  aliquam 
voraginem  deiiciendum ,  ducn- 
diunque,ab  aliqua  fera  esfe  deuora- 
tum  :  itavifuros  esfe,quorfum  eua- 

21  dcrent  eius  fomnia.  Qnod  audiens 
Ruben,eum  de  manibus  corum  eri- 
pere  conabatur ,  et  eos  ab  eius  nece 

22  deterrcbat :  hortabaturque ,  ne 
fanguinem  facerent,  fed  eum  potius 
in  puteum,  qui  erat  illic  in  iblitu- 
diue ,  demitterent,  et  fait  em  manus 
ei  noti  adferrent:  fcilicet  yt  eum 
manibus  eorum  ereptum  ad  patrem 

2.3  reduceret.  Vbi  ad  fratres  perue- 
nit  Iofcphus,  ilii  eum  tunica  ilia 
verficolore,  qua  erat  indutus,  fpo- 

24liant,  et  in  puteum  ab  aqua  va- 
cuum dctvudunt. 

25  Ibi,  fedentes  ad  cibum  capien- 
dum,animaduertunt  cxtuin  Iamae- 
litarum  a  Galaado  venientium, 
quorum  cameli  aromata  porta- 
bant ,  et  refmam  ,  atque  ftacten, 
qui    in    Acgyptum    defcendebant. 

26 Tum  Iudas  fratribus  fuis  inquit: 
quid  proderit  nobis  fratrem  no- 
strum interfkere,  etiam  vt  eius  fan- 

a^guinem  celemus.  Agite,  venda- 
mus  eumlsmaelitis,  et  ab  eo  ma- 
nus abstineamus :  namfraternofter 

2S  eft  et  confan2,uineus.  Hac  eius 
oratione  adducii  eius  fratres,  Iofe- 
phum,  praetereuntibus  mercatori- 
bus  madianitis ,  extrac~him  edu- 
ihimque  e  piiteo,  viginti  argenteis 

»)  Isroaclire  erantMadianitaei  Vide 


minimis  vendunt,  aquibus  Ismac- 
litis  ille  in  Aegyptumabducitur. 

Poliea  Ruben  ad  puteum  reuer.  29 
fi!s,*quuin  in  eo  lofephus  non  ades- 
fet,fcisfis  veftimentis,  ad  fratres  re- 
ueititur ,    dicit , puerum  nusquam 3 3 
adesfe ,  fefe ,  quo  fe  vertat ,  nefcire. 
At  ilii,  occifo  capro,  Iofephi  ver/1- 51 
colorem  tunkam  fanguine  cruen- 
tant,  eamque  ad  patrem  mittunt^a 
etei  iignifkant,  fefe  earn  reperisfe  : 
recOgnotcaf,fitne  filii  tunica,ncc  ne. 
ille,  ea  agnita,  dixit  til ii esfe tuni- 33 
cam,  eum  ab  aliqua  agrefti  fera  esfe 
deuoratum,  Iofcphum  esfe  discer- 
ptum.      Itaque,  difcisfis  veftimen-34 
tis,  etfuccinctis  centone  lateribus, 
filium  luxit  diu.        Qiiumque  ad  3 5 
eum  confolandum  venisfent  onmes 
eius  filii  atque  filiae,  confolationem 
refpuit,  ad  inferos  fe,  ad  filium  fu- 
um  lugendo  defcenfurum  esfe,  di- 
cens ,    cumque    pater  depiorans. 
Ilium  autem  «Madianitae  in  Aegy-3.5 
pto  Potiphari  rharaonis  eimucho, 
niagiftro  equitum  *  vendiderunr. 

CAP.     XXXVIII. 

ludt  filii  exChnnanta.  Eri  tutors.  Or-anis 
ffam  in  famine  jnde  eius  mors.  'Thamnris 
cum  focero  fiuprum  ,  paHus  pofi  capitis 
d'uerimen. 

IVdas  autem  aliquando  a  fratri- 1 
bus  fuis  digresfus,  recepitfead 
quemdam  Adulamitam  nomine 
Hiram :    vbi  qmini  vidisfet  Ghana-  % 
naei  cuiusdam  nomine  Sux  filiam , 
earn  duxit ,      et  ex  eius  congrcsfu  3 
filium  fustulit,  quern  Erem  nomine 
adpellauit.  Deinde    alterum ,  4 

quern    ipfa    Onanem  nuncupauit. 
Tertium  item,quem  Selam  vocauit,  5 
cuius  in  natiuitate  erat  ipf_-  Che- 
zibi. 

Eri  autem ,  qui  erat  natu  maxi-  6 
mus,  Thamarem  quamdam    no- 
mine   in    matrimonium    tradidit. 
Sed  Er  Ioux  displicuit ,  itaque  loua  7 
eum  interfecit.      Et  Iudas  Onanis 
imperauitjVt  cum  fratris  vxore  cott- 
er gre 
Iud.  VIII.24. 


40 


GENESIS. 


Cap.38. 39. 


grederetur,  et  fuam  fratris  in  re  fa- 
ceret ,  fratrique  prolem  fuscitaret. 
51  Sed  Onan,qui  fciret,non  fuam  futu- 
ram  esfe  prolem,  cum  fratris  vxore 
rem  habiturus,  femen  in  terrain 
eti\mdebat,ne  fratrem  progenie  do- 
ionaret.      Quo  fa6to  otfenfus  loua, 
Ileum   quoque  necauit.      Tumlu- 
das  Tnamarem  nurumfuam  iuslit 
vid  'am  domi  paternx  manere,  do- 
nee Iudx  filiusSela  adoleuisfet,veri- 
tus,  ne  et  is  moreretur,  ficut  eius 
fratres.  lgitur  Thamar  domum  pa- 
ternam  fe  recepit,ibique  fnit. 
la     Multo  poft  tempore  moritur  Sux 
filia,  Iudx  vxor :  et  Iudas  fe  confola- 
tus  ad  tonfores  ouium  fuarumad- 
fcendebat  adThamnam,vna  cum  fa- 
13  miliari  fuo  Hira.  Qux  res  vt  nunti- 
ata  eft  Thamari,  eius  focerumTha- 
mnam  ad  tonfuram    ouium  ire , 
I4veftimenta  fibi  viduitatisdetrahit , 
peploque  fe  velat,  et  fimulato  vefti- 
tu  in  propatulo  propter  viam ,  qua 
itur  Thamnam,proftitit.  Videbat  e- 
nim,  Selam  adoleuisfe,neque  tamen 
15  fefe  ei  nuptum  collocatam  esfe .  Ea 
vifa,  iudas  fcortum  esfe  ratus,quod 
l6erat  inuoluta  facie,        ad  earn  de 
via  derlectit,  er,  vtadmittatur,petit, 
nefciens,  esfe  nurum.  Et  ilia :  quid 
dabismihi,  inquitjVt  ad  meadmit- 
17 tare?        Hxdum  tibi  mittam  de 
pecore, inquitille.     At  ilia:  modo 
des     arrabonem,    donee    miferis. 
l8Qi'.emnam  (inquitille)  dem  arra- 
bonem ?  Annulum  tuuni,  et  vittam, 
er,  juem  inarm  geris,baculum.Tum 
ille  dat :  et  aim  ea  congresfus,giaui- 
ipdam  tacit.      Ipfa  illinc  digresfa, 
velum  exuir,  et  indumenta  viduita- 
ac  tis  refumit.    Iudas  autem  hxdum 
per  fannliarem  fuum  Adulamiram 
mifit,  vt  arrabonem  a  muliere  repi- 
gnoraret.    Ea    ille   11011  inuenta, 
ai  quxrit  ex  loci  illius   hominibus, 
vbinam  fit  meretrix  ilia ,    qux  ad 
viam   proftabat?     Quumque    illi 


negasfent,  ibi  fuisfe  meretricem, 
ad  Iudam  reuertitur ,  earn  a  fe  non  11 
inuentam  renuntiat ,  loci  etiam  ho- 
mines negare ,  ibi  fuisfe  meretri- 
cem.Tum  Iudas :  habeat  ilia  fibi, in-  2,3 
quit,  °ne  hoc  nobis  probrofit:  ego 
nunc  hxdum  mili ,  fed  tu  earn  non 
inuenifti. 

Tribusfere  menfibus  port  Iudx  24 
nuntiatur,    Thamarem  eius  nu- 
rum esfe   ftupratam,   atque  inde 
esfe  grauidam.    Turn  Iudas  earn 
iubet    duci,vt    igni  cremaretur. 
Ilia  quum  iam  duceretur,  annulum  25 
focero  fuo  cum  vims  et  baculo  mil- 
tit,  iubetque,  vt  recognoilat ,  cuius 
ilia  fint:  ex  eoenimfe  esfe  graui- 
dam.       Quae  ubi  Iudas  agnouit,^ 
fefe  illi  iniuriam  facere,  confesfus 
eft,quod  earn  cum  Sela  filio  fuo  non 
locaslct :     eiusque  polka  notitiam 
non  habuit. 

Exactis  ad  pariendum  tempori-  27 
bus ,    ecce  geminos  in  vtero  fere- 
bat.        Atque  in  ipfo  partu  alter  28 
manum  protulit,    quam  prehen- 
fam  obftetrix/>cocco  adligauit,  di- 
cens    priorem    exiturum.        Sed  20 
quum  is  manum  reduxisfet ,  et  eius 
frater  emergeref ,  obftetrix  dixit : 
quare  obiectum  tibi  interititium 
interrupifti?  eoque?  Phares  adpel- 
latuseft.      Deinde  exiit  alter,  is  3° 
qui  coccum  innianu  habebat,  qui 
»  Zara  nominatus  eft. 

CAP.    XXXIX. 

In  Aegypto  Iojephi  fauor,  apud  hertim  gratia. 
Hums  propter  fevttnm  f elicit  a  f.  cum  hem 
ferui  continentia.  In  turn  falfa  crimina. 
Innocentis  career ,  ac  in  eofauor. 

IOfephum  autem   in  Aegyptimi  I 
adduetum  emit  Potiphar  eunu- 
chus  Pharaonis,  '  magifter  equi- 
tum,  homo  xgyptius,  ab  Ismaelitis , 
a  quibus  eo  erat   abduchis.    Vfus  * 
eft  autem  lofephus  fecundo  loua , 
fuitque  fortunatus :      quod  quum  3 
aniuiad- 

•)  fiamplius  cam  quarreremus,  refcircetur  hoc,  et  nobis  probro  eric,  fcorta- 
tum  esfe  me.  />)  vt  a  fracre  discerni  posfet.  q}  ab  intertumpendo. 
r)  aboriendo.      /)  Vide  notas  ad  cap.  XXXVII.  j6. 


Cap.  39-40< 


GENESIS. 


41 


animaduerteret  herns,  in  cuius  do- 
mo errt,  eumitapropitium  habere 
Iouai:  ,  vt,  quidquid  traelaret,  id 
4ei  pre  fpere  caderet :      tantam  in 
einn  beneuolentiam  concepit,  vt 
eius  minilteno  vteretur,  eumque 
fuae  domui  praefecerit,  et  omnia  fua 
5  in  eius  nianuni  tradiderit.       Quod 
poilquam  fecit ,  Ioua  Aegyprii  do- 
mum  Iofephi  causfabene  fortuna- 
uit,  et  omneseifortunas  domi  fo- 
<5  risque   profperauit.      Itaque    ille 
omnia  fua  Ioftpho  permiiit,nihil  \  t 
iam  curarct  ipfe,  niii,  vt  victum  ha- 
beret. 
Erat  autem  Iofephus  formae  ve- 
7nuitate    fingulari.        Eamque  ob 
rem,  his  rebus  ita  conftituti»,  eius 
doninivxoradiedtisin  eum  oculis 
eum  ad    concubitum    follicitauit. 
S  Die  enimuero  renuere  :  vides ,  in- 
quit,  vt  herns  tantam  mini  rerum 
omnium  ridemhabeat,    vtnefciat 
9  ipfe,  quid  domi  habeat,        nee  fit 
ipfe  in  hac  domo  maior ,  quam  ego 
fum ,  nee  mihi  vlla  re  interdixent , 
nifi  te  vna  ,  quae  quidem  fis  eius 
vxor  :     et  me  tanto  iiagitio  obftrin- 
gam  ?    tantumque  in  Deum  feelus 
IOadmittam*      Dum    ilia    ad   hunc 
modum  Iofepho  in  dies  inllat,  et 
ille  in  eius  concubitum  et  congres- 
II  fum     non      confentit:        aceidit 
quodam  die,  vt  ipfe    domum  ad 
fuum    negotium    adminilirandum 
intraret,abfentibus  omnibus  dome- 
12-fticis.        Hie  ilia,  prchenfo  eius 
pallio,  hortari,  vt  fecum  eoncumbe- 
ret.     Ille  vero,relicfc>  in  eius  manu 
pallio,  fugere  ae  fe  foras  proripere. 
13  Turn  veto  mulier ,  vbi  vidit,  reli- 
clum  fibi  in  manu  pallium,  et  ilium 
I*  foras  profngisfe ,       domelticos  in- 
clamat, et:  videte,inquit,  vt  nobis 
adduehis  fit  ifte  Ebraeus  ad  illii- 
dendum,qui  quidem  ad  me  venerir, 
vt  me  compiimeret.  Scd  quum  ego 

15  maiorem  clamoremedidisfem,ille 
eo  audito,  relieio  apud  me  pallio 

16  fuOjfugitet  fefe  foras  extulit.    Ita- 
que pallium  penes  fe  retinuit,donec 


Iofephi  dominus  domum  veniret. 
Cui  reuerfo  narrat  eadem  ,  feruum  i«* 
ilium   ebraeum  eis  ab  illo  addu- 
flmn  venisfe  ad   fe    illudendam, 
eaque  clamorem  tollente,    fuum  18 
pallium  apud  ipfam  reliquisfe  fo- 
rasque  fugisfe.        Iofephi  herns,  19 
audita  vxoris  oratione,  ferui  illius 
contra  fe  iniuriam  accufantis ,  faci- 
nore  ferui  iratus ,        Iofephum  in  23 
carcerem  inclufit,quo  in  loco  vincti 
regis  erant  in  vinculis. 

Ibi  quoque  Ioua  prxfens  ei  et  be-  21 
nignus  adfiiit :  tantumque  erga  eum 
ftudium  magiftri  carceris  concilia- 
uit,  vt  ille  omneseiusdomus  vin-22 
6tos  in  Iofephi  poteftatem  cormnit- 
teret,eique  rerum  omnium,qux  ibi 
fierent,  adminiftrationem  manda- 
ret:  nee  quidquam  omnino  poft23 
enm  retractaret,propterea  quod  ad- 
erat  Iofepho  Ioua,  et  omnia  eius 
facta  profperabat. 

CAP.    XL. 

Somniorum  fdtns  Iofephus.  Praguflatoris 
libcratio.  Piftorii  Jupplicium.  Libera- 
11  iugiittitudo. 

His  ita  geftis,  aceidit,  vt  duo  1 
quidamPharaonis  regis  Aegy- 
ptiorum  eunuehi,  quorum  al- 
ter pra-guftatorum,  alter  piltorum 
magifter  erat,  in  cuftodiam  daren- 
turiusfu  regis,      irati  propter  eo- 2. 
rum  quoddamin  fe  facinus.     quae  3 
cuftodia  career  erat  in  domo  magi- 
ftri equitum,  quo  in  loco  Iofephus 
conclufus    erat.        Eis    magifier,|, 
equitum  Iofephum  praefecit,  qui ei6 
mtniftraret. 

Uli  poftquam  aliquot  dies  in  ea  j 
cuftodia  fuere,      fomniarunt  ea- 
dem nocle  fuum  vterque  fomni- 
um  ,    diuerfe   fententiae.      Mane  <J 
ad  eos  Iofephus  venit ,    et  moeltos 
animaduertens ,  quaerit ,  quamob-  n 
rem  eo  die  vultu  fint  adeo  mcefto.  * 
Uli  refpondent ,  fomniauisfe  fe,  et  g 
carere  coniectore.    Et  Iofephus : 
at    habet    Dcus   interpretationes , 
inquit:      enarrate    modo    mihi. 
C  5  Turn 


4* 


GENESIS. 


Cap.40. 41. 


9  Turn  prxguftatorum  magifter 
fornnium  fuum  exponit  ad  hunc 
modum  :  vidcbaturmihiinfomnis 

loob  oculos  esfevitis,  et  in  vite 
tres  palmites :  ea  quafi  germinans 
eliciebatflorem,vnde  vuarum  race- 

II  mi  maturefcebant.  Ego  autem 
vuas  capiebam  ,  et  in  pocuiura  Pha- 
raonis,quodmihi  eratin  manu,  ex- 
primebain,  eique  in  manum  porri- 

ISgebam.  Et  Iofephus,  hie  eft 
fenfus,  inquit:  tres  palmites  tres 

13  diesfunt.  Hinc  ad  triduum  iu- 
bebit  te  Pharao  prcduci,  ct  in  an- 
tiquum ftatum  reftiu:et,vt  ei  ftes  ad 
cyathos,quemadmodum  folebas  an- 

14  tca,quum  esfes  prxguftator.  Quam- 
obrem  facito,  vt,  quimi  erit  tibi 
bene,mei  memineris,mihique  hanc 
graciam  referas,  vt  mei  mentionem 
apud  Pharaonem  inikias,  mcque  ex 

*5  hac  domo  eripias.  Nam  ex 
Ebraeorum  finibus  furto  furreptus 
fum  :  neque  hie  etiam  quidquam 
feci,  quamobrem  in  carcerem  com- 
pingerer. 

16  Hie  piftorum  magifter,  qui 
videret,  bene  csfe  interprefatum : 
ego  quoque,  inqnic,  fomniaui, 
tria    Candida  caniftra  esfe    fuper 

I^capite  meo,  in  quorum  fummo 
ineratPharaonis  omne  genus  cibo- 
riim  pittoriorum,  quos  aues  ex 
caniftro  fuper  capite  meo  comede- 

18  bant.  Turn  Iofephus :  hxceft, 
inquit,  eius  fignifkatio  :    tria  cani- 

I5>  ftra  tres  dies  funt.  Tu  abhinc 
tres  dies  iusfu  Pharaonis  fecurife- 
rieris,  et  adpalnm  adngeris,  vbi 
tuum    corpus    depafcentur  alites. 

so  Igitur  tertio  poft  die  Pharao,  cui 
is  dies  natalis  erat,  quum  fuis  omni- 
bus conuiuium  daret,  iusfit  prxgu- 
ftatorum piftorumque  magiftros  in 

Si  medium  fuorum  produci,  et 
ilium  in  locum  muneris  priftinum 
repofuit ,  vt   fibi  esfet  a  cyathis : 

Si  hunc  autem  ad  palum  adligauit, 
quomodo  eis  fuerat  interprctatus 

S3  Iofephus.  Sed  immemor  prx- 
guftatorum magifter  lolcphum 
obiiuioui  tradidit. 


CAP.    XLE 


Regit  fomnii  expltcator  Iofephus.  Is  nipel- 
tatai  heros,  in  Aegypto  prtfeftus,  m.iritns. 
Kiusdem  filii.     Annon*  cavitas. 

POft  biennii  fpatium  Pharao  in  I 
fomnis  fibi  vifus   eft  adftare 
flumini,    et  ecce,  de  flumine  2 
emergebant  feptem  vaccae  vifu  for- 
mofxet  corpore  opimo,  atque  in 
careclo  pafcebantur.     Ecce  autem ,  3 
totidem  alters  poft  eas  e  flumine 
item  adfeendentes,  adfpectu  defor- 
mes  et  tenni  corpore,qux  apud  illas 
ad    fiuminis    ripam    confiflebant, 
et  deformes  atque  macrx  formofas  4 
et  opimasdeuorabant.      Hie  Pha- 
rao  euigilauit.      Iterumque  dor- 5 
miens  fomniauit,    feptem    fpicas 
enafci  in  vno  caiamo,  pingues  et 
elegantes:      quibus  fuccrefcebanto" 
alterx    exiles   et  exefx    vredine, 
qux  exiles  generofaset  plenas  con- 7 
fumebant.        Turn     experrcctus 
Pharao,  fomnium  esfe  vidit. 

Mane  animo  commotus,  iubetg 
conuocari  omnes  Aegypti  hariolos 
et  fapierites,  eisque  fomnium  nar- 
rat :  quod  quum  illorum  nemo  in- 
terpretariposfet,  prxguftator  apud  9 
Pharaonem  hoc  modo  locutuseft : 
hie  ego  peccatum  meum  commemo- 
rabo.  Quum  tu  me,Pharao,et  magi- 1© 
ftrum  piftorum,nobis  iratus,  in  cu- 
ftodiamtradidisfes,  in  do  mum  ma- 
giftri  equitum,  fuit  vtrique  vna  no- 1 1 
dte  diuerfi  fenfus  fomnium.    Erat  11 
autem  ibi  nobiscum  iuuenis  qui- 
damebrxus,  magiftri  equitum  fer- 
uus,cui  quum  narrauis&mus  fuum 
vterque  fomnium,  interpretatus  eft 
vtrique  :        eiusque    interpretati- 13 
onem,  et  me  in  integrum  reilituto , 
et  illo  in  crucem  a&o,  euentus  cora- 
probauit. 

Turn  Pharao  Iofephum  euo- 14 
cari  iubet :  qui  continuo  ex 
carcercexpeditus ,  tonfa  coma  nut. 
tatisque  veltimentis  ad  eum  venit. 
Atque  ilium  Pharao  fie  adloquitur  :  15 
fomniaui  quiddam,  quod  qui  expli- 
cet,- nemo  eft.  Ad  te  autem  vt  fo- 
mnii 


Cap.  4f. 


GENESIS. 


43 


mnii  interpretadonem  deferrem, 

l6admonitus  Aim.  Cui  lofephus: 
fine  me,  Deus  tibi, Pharao,  falutaria 

I7refpondebit*.  Et  Pharao:  videbar 
mihi  adftareripx  fiuminis,  inquit , 

I8quum  de  eo  exibant  feptem  vaccx 
bene  habitx,  etadfpeclu  pulchi'x, 

ipquxcare&um  depafeebanf.  Turn, 
ecce ,  feptem  altera;  port  eas  exori- 
entes,  tanta  corporum  macieette- 
nuitate  deformes,  vt  nihil  vmquam 

Jo  fcedius  in  Aegypto  viderim  :  qux 
abfumebant    ftrigofa  et  turpes  fe- 

aiptera  illas  priores  obefas:  quas 
quuminfua  vifcera  demifisfent,  ta- 
menidnon  adparebat,  adeo  infor- 
ms, nies  adhuc  erant,  vt  prius.  Ego 
fomno  folutus  Aim,  eoque  iterum 
oppresAis,  videbar  mihi  cernere 
feptem  fpica»  eodem  in  culmo  cre- 

23  fcentes,  plenas  et  decoras ,  fecun- 
dum  quas  fefe  fubiiciebant  pari  nu- 
rcero  alter;?  graciles  etminutx,  et 

*4  ardoribus  peruftx ,  qux  genero- 
fas  illas  confumferunt.  Hxc  ego 
retuliadhariolos,  fed  non  eft,  qui 
declaret. 

*5  Turn  lofephus :  fomnium  tuum 
vnum  eft,  Pharao:  Deus  te  eo- 
rum,  qux  faclurus  elt,  prxmonet. 

a6Septem  vaccx  generofx  feptem 
anni  Aint:  itemque  feptem  fpicx 
generofie  idem   volunt:       vnum 

2-7  idemque  fomnium  eft.  Alterx  au- 
tem  graciles  et  peruftx  anni  funt  to- 

*8  tidem,quibus  fames  vigebit.  Deus 
tibi,  (  quemadmodum  dixi)  quid 

aofaciurusfit,demonftrat.  Igitur  fe- 
ptem proximis  annis  maxima  erit 
in  vniuerfa  Aegypto  frugum  feraci- 

3°tas:  quos  fequemur  totidem  alteri 
tanta  fame  infefti ,  vt  illius  tantx 
vbertatis  in  Aegypto  nihil  fuperfti- 

31  turum  fit :  tanta,  inquam,  laborabi- 
tur  cibi  penuria,  vt  tantx  rerum 
abundantix  ne  veftiginm  quidem 

32,vllum  reliquum  fiat.  Nam  quod  bis 
fomniafti ,  Deo  ita  facere  omnino 

33  in  animo  eft,  idque  breui.  Qiiare 
difpice,  PharaOjVirum  aliquem  fci- 

t)  id  eft,  oceultorum  repertorem. 


entem  et  peritum  ,  quem  Aegypto 
prxficias.  Turn  aurem  facito,  vt,34 
conftirutis    annonx    curatoribus, 
quintas  in  Aegypto  feptem  proxi- 
mis annis  vberibuslegas,  quibus an-  35 
nis  tantus  frumenti  numerus  tuo 
nomine  cogatur,et  in  oppidis  condi- 
tum  feruetur ,  vt  in  alterum  fepten-  36 
nium  fufficiat,  et  Aegyptum  futura 
fame  pernicieque  defendat. 

Earn  rem  Pharao  cum  fuis  omni-  37 
bus  probauit :  cisque  confesAis  eft ,  35 
neminem  exftare  lofepho  mentis 
diuinitate  parem.     Et  quia  ifta  tan-  39 
ta  diuinitus  edodus    ( inquit  iam 
lofepho  )  neminem  habes  pruden- 
tia  et  fapientia  parem  ,     babcbis4o 
mex   domus  gubernationem  ,   vt 
mens  tibi  populus  omnis  ad  minim 
obediat ,  teque  ego  folio  tantum  fu- 
perem.       En  trado  tibi  ,  inquit,  41 
curam  totius  Aegypti.     fimulque  41 
defrachim  de  fua  manu  annulum 
Iofephi   manui    induit  :    eumque 
bysfinavefte  ornatum,  colioam-ea 
torque  iniignito,  in  currum  digni-43 
tate  fecundum  imponit,vt  ante  eum 
prodamaretur.genua  fleclite :  eique 
poieftatem  in  omnem  Aegyptum 
permittit.    Et  ita,  Pharao:  viuam,  4^ 
inquit ,  vt  nemo  in  tota  Aegypto 
digitum  contra  tuani  voluntatem 
proferet.*  Turn  eum'Saphnatho-4J 
paneam   adpellauit,  eique  Afena- 
tham  Potipherx  pontificis  Helio- 
politani    iiliam    in  matrimonium 
dedit. 

Ita  lofephus  a  Pharaone  digresfus, 
annos  nauis  triginta  (tot  enim  habe-  46 
bat ,  quum  ante  Pharaonem  confti- 
tit)  totam  Aegyptum  obiit,  et  iitis  47 
feptem  annis  (  quibus  terra  cumula- 
tisihne  tulit)  totum  Aegypti  com- 48 
meatum  coegit ,  et  finitimi  fingulo- 
rura  oppidorum  agri  cibaria  in  ipfa 
oppida  contulit  :    tantumque  fru-  49 
menti  numerum  comportauit,  vt, 
quia  arenx  inftar  erat  innumerab- 
le, iam  numerari  defineret. 

Sustulit  autem  ex  Afenatha  filios  50 
duos, 


44 


GENESIS. 


Cap.  4r.4i. 


duos ,  antequam  orta  annonae  pe- 

51  nuria  ell,  quorum  grandiorem 
vocauit  Manasfem  :  quod  ei  Deus 
omnium  dolorum  ipfiusque  pa- 
triae  domus    obliuionem   artulis» 

5&fet.  Alterum  autem  Ephraimum 
nuncupauit ,  quod  cum  fecundasfet 

53  Deus  in  terra  fuae  miferix.  Fi- 
nitis  in  Aegypto  feptem  annis  co- 

54piofis  ,  ccepit  famelicum  oriri 
feptennium,  quemadmodum  prac- 
dixerat  Iofephus:  quo  quum  omni- 
bus in  terris  fames  esfet,  toti  Aegy- 

5?  pto  cibus  fuppetebat.  Turn  Aegy- 
ptii ,  ingrauefcente  per(  vniuerfam 
Aegyptum  annona,  Pharaonemob 
cibum  interpellant:  quos  omnes 
ille  ad  Iofephum  remifit,  iubens,  il- 

56  lius  diek>  obtemperari :  Iofephus, 
vrgente  per  omnera  terramfame, 
omnibus  horreis  apertis,  ccepit 
Aegyptiis  fame  laborantibus  diuen- 
dere. 

CAP.    XLII. 

l&cobi  filii  decern  in  Aegyptum.  In  fratres 
Iofephi  tijiutin,  tenitas  ,  celata  muuificen- 
tia.     JUoru/ii  follicitudo  ,  fatrisque, 

I  TAmque  omnibus  ex  terris  (vr- 

I  gente  vbique  fame)  ad  Iofephum 

in  Aegyptum,    emendi  ab  eo 

commeatus  gratia,  conueniebatur : 

quum  Iacobus ,  intelligens ,  cibum 

csfein  Aegypto  venalem,  filios  ad- 

amonet,  accepisfe  fe,  in  Aegypto 
venalia  esfe  cibaria :  proinde ,  ab- 
iecla  omni  dubitatione ,  eo  defcen- 
dant,et  fibi  comparent,  quo  vic"tum 
tolerent     mortemque     declinent. 

g  Itaque  defcenderunt  Iofephi  fratres 
decern  ad  frumentum  ab  Aegyptiis 

4  coemendum  :  nam  Beniaminem 
Iofephi  germanum  non  dimifit  Ia- 
cobus cum  fratribus ,  veritus ,  ne 

5  quid  ei  aduerfi  accideret.  Pro- 
fecti  funt  autem  Israelis  filii  vna 
cum  aliis,qui  eodem  eadem  de  caus- 
fa  ibant,  vigente  in  Chananaea  fame. 

6Vbi  ad  Iofephum  fratrem  fuum 
peruenerunt ,  regionis  illius  pne- 
fechim,  et  omni  populo  frumentum 


diuendentem,  eum  demisfo  vultu 
ad  terrain  venerati  funt.     Iofephus  7 
vbi  frafrcsconfpexit,  agnouit:  fed 
alienum  fe  esfe  fimulans,  dure  cum 
eis  loqmtur,et,quaerit,  vnde  adfint  ? 
Uli  refpondent ,  fefe  ex  Chananaea 
venire  ad  vichim   comparandum. 
Et  Iofephus,  qui  fratres  agnofceret,  g 
nee  ipfe  ab  eis  agnofceretur,  redi-9 
it  in  memoriam  fomniorum,  quae 
de  illis  fomniauerat.    Et  explora- 
tores  eftis,  inquit,  ad  exploranda 
regionis  parum  firma  loca  veniftis. 
Cui  illi :  pace  tua,  inquiunt,  domi-  io 
ne :  ad  emendum  commeatum  ve- 
nimus.    Nos  omnes  hominis  vni-n 
us  filii  fumus,  veraces,  non  explo- 
ratores.       Atque  ille:    immo   ad  12, 
immunita  regionis  fpeculanda  ve- 
niftis.   Et  illi :  nos  duodecim  fra- 13 
tres  fumus,  ex  vnohominenatiin 
Chananaea :  quorum  minimus  ho- 
die  cum  patre  noftro  eft,  vnus  au- 
tem iam  nusquameft.      Tumlo- 14 
fephus :  id  ipfum  eft ,  quod  ego 
vobis  dixi ,  vos  esfe  exploratores. 
Sed  ita  viuat  Pharao,  C  lie  enim  pro- 1 5 
babimini)vtvos  hincnonabibitis, 
quin  frater  vefter  natu  minimus 
hue  venerit.      Mittite    ex  vobis  16 
vnum,  qui  fratrem  veftrum  arces- 
fat:  vos  interea  eritis  in  vinculis, 
vtveftra  oratio  probetur,  fciatur- 
que,an  fit  a  vobis  Veritas.     Quod  fi 
non  facitis,  ne  viuat  Pharao ,  ni  vos 
exploratores  eftis.      Turn  eos  in  17 
cuftodiam    coniecit    ad   triduum. 
Deinde  tertio  die  cum  eis   huius-ig 
modi  oratione  vfus  eft :  vt  confer- 
uemini,fic  facietis :  (  nam  ego  Deum 
reuereor)    Si  veraces  eftis,  vnus  19 
ex  vobis  fratribus  in  vinculis  erit, 
in  eacuftodia,in  qua  fuiftis :  vos 
autem  commeatum  domum  expor- 
tabitis ,  ad  propellendam  famem  , 
fratremque    veftrum    natu    mini- 20 
mum  ad  me  adducetis.    Ita  fidem 
faciet   oratio    veftra,  mortemque 
effugietis.    Hanc  illi  conditioner 
acceperunt  :    cceperuntque    intern 
fefe  dicere,  fe  certe  in  fratrem  fu- 
um 


Cap.'42-  43- 


GENESIS. 


45 


uni  fuisfe  fceleratos,  cuius  quum 
animi  angorem  viderent,  quum  ab 
eo  obfecrarentur,  tamennon  audi- 
uisfent,  propterea  in  cas  anguftias 

22  esfe  redaclos.  Ruben  vcro  teftari 
eos ,  a  fe  monitos ,  ne  id  fcehis  in 
pueruni  committerent  ,  iibi  non 
obtemperasfe:  nunc  fanguinis  illius 

23  pcenasexpeti.  Hsc  Iofephus  in» 
telligens,eis  nefcientiluis,  (nam  in- 

24fercedebatinterpres)  digresfus  ab 
illisfleuit.  Deinde  rediit  ad  eos, 
etcumeislocutus ,  comurehenfum 
ex  eis  Simeonem  in  eonun  con- 

25fpec~tu  colligauit.  Deinde  iusfit 
eonun  vafa  frumento  impleri ,  et  in 
fuuni  cuiusque  faccuin   pecuniam 

26"  reponi,  eisque  viaticum  dari.  His 
ita  conftitutis,  illi  fuam  mercem  in 
afinos  tollunt  ,    et  illinc  abeunt. 

27  Sed  in  diuerforio,quum  vnus  ex  eis 
faccuin  aperuisfet,vt  pabulum  afino 
fuodaret,  animaduertit  argentum 

28  in  ore  facci:  et  fratres  admonet, 
fuam  (ibi  pecuniam  reportatam  esfe 
infuofacco.  Hie  illi  terrore  exa- 
nimatijinter  fefe  dubitare,  cur  nam 

*9fibi  Deus  id  fecisfet.  Atque  vbi 
in  Chananaeam  ad  patrem  fuum  la- 
cobum  peruenerunt,    omnem  ei 

gofortunam  fuam  expofuerunt:  vt 
cum  eis  domimis  regionis  afpere 
egisfet ,  et  eos  numero  explorato- 

3 1  rum  habuisfet:  vtque,quum  veraces 
fe  esfe,  refpondisfent ,  non  explora- 

32  tores,  kk  duodecim  fratres  esfe  ex 
eodem  patre,  vnum  iam.  nullum 
esfe ,  minimum  autem  hodie  cum 

33  patre  esfe  in  Chananxa:  illedixis- 
fet,  fefe  ita  fciturum,eos  veraces  es- 
fe, fi,  vno  ex  ipfis  apud  eum  relifto , 
commeatum  exportantes  domum 

34repeterent,  fratremque  fuum  na- 
tu  minimum  ad  fe  ducerent :  hoc 
padto  fefe  cogniturum,  non  esfe  ex- 
ploratores,fcd  integros,  fratremque 
eis  redditurum,  et  regionis  vfum 

35  concesfurum.  In  deplendis  autem 
faccis ,  quum  fuo  quisque  in  facco 
argentum  fuum  in  loculis  reperis- 
fct,  et  Ubcri  et  parens  metupercul- 


fi  funt.     Atque  lacobus  eorum  pa-  36 
ter :  vos  me  orbum  redigitis,inquit. 
Iofephus  nusquam  eft,   de  Simeo- 
ne  actum  eft;  et  vos  Beniaminem 
abducitis :  hsec  omnia  in  me  incum- 
bunt.      Cui  Ruben  :    duos  filios  3^ 
meos  interficito,  nifieum  ad  te  ad- 
duxero,  commute  eum  in  meam  fi- 
dem,  ego  ad  te  reducam.     At  ille :  38 
non  defcendet  filius  metis  vobis- 
cum:nam  germano  eius  mortuo, 
ipfe  vnus  fuperftes  eft :  cui  fi  quod 
infortunium  in  ifto  itinere  occur- 
reret,  vos  ad  inferos  mifere  demit- 
teretis  canos  meos. 

CAP.    XLIII. 

lacohi  flit  rxrfus  in  Aegyptum.  Adfofe- 
pbum  pat ris  munus.  illius  erga  fratres 
car  ft  m.  (lb  Eeniamin  'in  Iofipbi  lacrim*. 
Ebiteisai:  Aegypttis  commune  coHtituiitm. 

POftea,  infeftante  regionem  fa-i 
me ,     poftquam  deportata  ex  z 
Aegypto  cibaria  confumferunt, 
pater  iterum  filios  hortatur,  vtad 
mercandum  aliquantum  commea- 
tus  reuertantur.    Cui  Iudas :  ad-  3 
firmauit  homo,  nos  in  fuum  con- 
fpe&um  non  esfe  venturos,  nifi  fra- 
ter  adesfet  nobiscum.      Si  placet  4 
tibi  fratrem  noftrum  dimittere  no- 
biscum, defcendemus,  et  tibi-cibum 
comparabimus.       Sin  autem  non  5 
dinuttis ,  non  defcendemus :  quia 
negauitille,  nos  fuum  confpectum 
esfe  vifuros ,  nifi  fratrem  nobiscum 
haberemus.      At  Israel:   cur  me  6 
in  hoc,  inquit,  malum  conieciftis  , 
vt  ei  diceretis,vos  alium  infuper  ha- 
bere fratrem  >       Cui  illi :  homo  7 
nos,inquiunt,de  nobis  deque  noftro 
genere  interrogauit,  viueretne  ad- 
huc  parens  nofter,  an  fratrem  prx- 
terea  haberemus  ?    nos  vero  ei  o- 
mnem  rem  expofuimus.   Numquid 
fcire  poteramus,eum  iusfurum  esfe, 
fratrem  noftrum   adduci?     Atqcej 
hie  ludas :  dimitte,  inquit ,  puerum 
mecum,  vt  proKcifcamur,  vitsque 
noftrc  confulamus,  et  mortem  turn 
a  nobis,  turn  a  te  et  paruuhs  noftris 
dtp  el- 


40 


Cr  t  IN  li  i  I  5. 


cap.  43.  44. 


9  depellamus.  Ego  pro  eo  fideiu- 
beo,a  me  tu  eum  repetito :  nifi  eum 
ad  te  reduxero,  et  in  tuo  confpechi 
conftituero,  tibi  per  oinnem  vitam 

to  obnoxius  ero.  Nam  nifi  cunctati 
esfemus,  iam  fecundo  rediisfemus. 

XI  Et  Israel :  fi  quidem  ita  eft,  inquit, 
fie  agite  :  ex  eis,  quje  in  hac  ora  ha- 
bentur  rarisfima,  munus  homini 
conficite,  eique  in  veilris  vafis  reti- 
nae aliquantum  et  mellisferte,aro- 
uuta  et  ftadlen,  et  terebinthum ,  at- 

12  que  amygdala.  Argentum  autem 
duplum  vobiscumauferte,  et  quod 


lisfe  ,    et  aliud  argentum  ad  com-  22 
ineatum  emendum  attidisfe :  nefci- 
re,  quisilludin  faccos  repofuisfet. 
IUe  homines  ccnfolatus,  metuere23 
vetat :  Deum  eorum  patrium  pecu- 
niam  in  faccos  eorum  immifisfe,ar- 
gentum  quidem  ad  fe  peruenisfe. 
tumadeosSimeonem  educit,    ho- 24 
minesque  domum  Iofephi  introdu- 
ce :  et  aquam  pedibus  lauandis  pa- 
bulumque  ad  afinos  dat.    Illi  au-  »5 
tern  munus  adornant  ad  aduentum 
Iofephi  in  meridiem  (audiuerant 


enim,  fefe    ibi  cibum  capturos) 
in  ore  faccorum  veftrorum  relatum    eique  ingresfo,  munus,  quod  in  ma-  2£ 
eft,ieportaie ,  fi  forte  imprudentia    nibus  habebant,  domum  intro  tule- 

runt,  eum  fuppliciter  venerantes. 
Turn  ille  ex  eis  de  valetudine  quae-  27 
rit,  et :  vt  valet  pater  vcfter  fenex , 
quern  dixeratis  ?  inquit :  viuit  ne 


1 3  peccatum  eft :  asfum toque  fratre 
veftro,  proricifcimini,etad  homi- 

S4nemreuertimini:  quera  vobisho- 
minem  initiget  omnipotens  Deus,vt 
nobis  ct  akerum  iilum  fratrem  et 
Beniaminemremittat.  Quod  fiego 
liberis  priuor,  priuer. 

15  Turn  homines  munus  et  du- 
plex argentum  capiuut,  asfumto- 
que  Beniamine  in  Aegyptum  de- 
fcendunt.     Poftquam  in  confpechi 

16  Iofephi  conftiterunt  ,  Iofjphus, 
vifo  cum  eis  Beniamine,  dispen- 
fatori  fuo  mandat,  vt  homines 
in  domum  ducat,  et  lanienamcu- 
ret  atque  piveparet:  eos  enim  fe- 
cum  cibum  meridianum  esfe  captu- 

17  ros.  Id  quod  ille ,  vt  iusferat  Iofe- 
phus,  fecit,  eosque  in  domum  lofe- 

«8  phi  introduxit.  Illi  quum  vide- 
rent  fe  duci  in  Iofephi  domum,  ar- 
bitrati ,  fefe  eo  duci  propter  argen- 
tum primo  itinere  in  faccis  reporta- 
tum,  vt,  ita  per  calumniam  circum- 
uenti,  vnacum  afinisfuis  in  ferui- 

lotutcm  retinerentur:  accedunt  ad 
ilium  Iofephi  dispenfatorem ,  eum- 
que  doiniuum  adpellantes,  in  in- 

aotroitu  domus  adloquuntur:  de- 
monftrant,  fefe  antea  ad  comparan- 

$1  da  cibaria  profeclos,  quum  in  di- 
uerforium  aduenisfent,et  faccos  fu- 
os  aperuisfent,reperisfe  fuo  quem- 
que  in  facco  argentum  fuumadii- 
braro :  id  autem  fecum  nunc  retu- 


adhuc?    Illi  fuppliciter  et  demisfo  28 
ad  terrain  vultu,  valere,  refpondent 
et  adhuc  esfe  in  vita.     Turn  ille ,  29 
vbi  Beniaminem  confpexit ,  fuurn 
fratrem  eadem    matre :  eftne  hie 
vefter  ille  natu  minimus  frater,  de 
quo  mini  locuti  fuiltis  ?   Deus  tui 
"  mifereatur,  fili,  inquit :    fimulque  3* 
mierfatione  erga  fratrem  commo- 
tus,  locum  ftatim,  vbi  tieret,  qmtfi- 
uir,  et  penetrate  ingresfus  ibiplora- 
uit.    Deinde ,  lota  facie  egresfus ,  3  * 
fefe  continuity  iusikque ,  cibum  ad- 
poni:  qui  ei  feparatim,et  illis  fe-3* 
paratim,  itemque  Aegyptiis,  eius 
conuictoribus ,  feparatim  adpofitus 
eft.    Aegyptiis  enim  non  licet  cum 
Ebraeis  cibum  capere,  idque  ducunt 
turpishmum.     Vt  autem  quisque  33 
a:tate  antecellebat,  ita  primo  ante 
eum  loco  collocatus  eli :  id  quod 
iili  inter  fck  admirabantur.     Turn  34 
ille  ex  fibi  adpofitis  fuam  cuique 
portione/n  decidit,  ita,  vt  Benia- 
minis  csfec  quintuple  maior,  quam 
vlliuj  ceterorum. 


CAP.    XLIHL 

C*«  frtitribns  lofeptii  art    de  argenfo,  et 
fW/it.    Ad  fmtrem  ludat. 

Deinde 


uap.4* 


UEWtMS. 


47 


I  Tpv  Einde ,  poftquam  liberaliter 
I  Jcum  eo  potauerunt,  *  dispen- 
-*— 'fatori  negotium  dat,vt  illorum 
faccos  frumento  compleat,quantum 
posfent  capere  plurimiim  ,  et  in 
vninscuiusque  facci  ore  argentum 

a  eins  ponat :  turn  autem  in  natti 
minimi,  prater  argenteum  preti- 
um,  etiam  fcyphum  fuura  aureum. 
quod  ille,  ficut  erat  iusfus,ita  fecit. 

3  Manediluculo,quumdimisfi  ho- 

4  mines  cum  fuis  afinis  nondum  lon- 
ge  ab  vrbe  abesfent ,  mandat  Ioie- 

5  phusdispenfatori,  vt  eos  perfe- 
quatur :  et,quid  fieri  velit,ostendit. 

6  JJle  cos  adlecutus,  quxrit  ex  eis, 
curbonummalopenfarint?  G.  cur 
fibi  fcyphum  argenteum  furati  fint? 
if.  eum  esfe,  quo  funs  berus  potare , 
quoque  vti  in  diuinationibus  fole- 

7  ret :  eos  improbe  fecisfe.  Turn 
illi :  bona  verba,domine,  inquiunt : 

8  ablit  a  nobis  if  hid  facinus.  Nos 
eiam  argentum ,  in  ore  faccorum 
noftrorumrepertum,adte  vsque  e 
finibus  Ghananxoruin  retulimus , 
ncduni,vt  ex  tui  domini  domo  ar- 
gentum aut  aurum  furripueriuius : 

o  ii  quein  penes  deprehenfus  fuerit, 
capitc  plcctatur,  nos  autem  tibi  fer- 

0  uitutem  feruiamus,  At  ille :  ifiud 
agemus,  inquit.  Quern  penes  fur- 
tum  deprehendetur ,  mini  feruus 

1  erit,  vos  extra  pcenam  eritis.  Hie 
illi  confeihm  fuum  quisque  faccum 
ad  terrain  deponunt  etaperiunt: 

2atque  ille  a  inaximo  ad  minimum 
conquirere  exorfiis ,  fcyphum  in 
faccoBeniaminis  inuenit. 

Turn  vero  illi  dilaceratis  vefti- 
nientis,  fuum  quisque  afinum  denuo 
onerant,et  in  vrbem  reuertuntur : 

4  ingresfique  domum  Iofephi,qui  ibi 
adhuc  erar,Iudas  et  fratres  eius ante 

5  eum  ad  terram  procidunt.  Et  Iofe- 
phus :  quod  facinus  admififtis  ?  an 
nefciebatis,me  vnum  ex  eis  esfe,qui 

5  diuinant  ?  Cui  Iudas :  qmd  dice- 
mus ,  domine ,  inquit ,  quid  adfere- 
njuB  ?  quomodo  nos  tibi  purgabi- 
inus?  deprehenditnoftruin  crimen 


Deus:  ecce  tibi  feruos  tam  nos, 
quam  eum  ,  apud  quern  inuentus 
fcyphus  eft.     At  ille :  ego  vero  non  i  •} 
faciam ,  inquit :  immo  ipfe,  quein 
penes  inuentus  eft  fcyphus,  mihi 
feruus  erit ,  vos  abite  falui  ad  pa- 
ttern veftrum.    Turn  Iudas  acce-i» 
dit,  et  apud  eum  huiusmodi  oratio- 
nem  habuit.peto  a  te, domine,  vt 
mihi  apud  tc ,  alterum  Pharaonem  , 
pauca  dicere  iiceat  cum  bona  venia. 
Quum  til  ex  nobis  quaefiuisfes,esfer-  rp 
ne  nobis  pater,  aut  frater :  refpon-  aa 
dimus  tibi,domine,patrem  esfe  iam 
fenem,  et  iuuenem  puerum  in  eius 
fenecla   natum,  qui  (mortuo  eius 
fratre  )  folus  ex  matre  fuperesfet , 
quemque  pater  amaret.      Turn  tit  as 
nobis  iusfifti,  vt  eum  ad  te  adducc- 
reinus,  vteum  tuis  ipfe  oculiscer- 
neres.     Nos  refpondimus,  patrem  22 
ab  eo  deferi  non  posfe ,  quin  more- 
retur.    At  tu  nos  in  tuum  confpe-  23 
clumredirevetuifti,  nifi  minimus 
nam  frater  nobiscum  defcendisfet. 
Nos,vbi  ad  patrem  ,  feruum  tuum,  24 
peruenimusjtua  illi  verba,domine, 
retulimus.     Quumque  iuberet  nos  25 
ad  comparandum  aliquantum  com- 
meatus    reuerti  ,      refpondimus ,  2$ 
non  liccre ,  nifi  fratre  noftro  mini- 
mo  comitante:aliterenim  in  tuum 
confpechim    admitti   non  Jicere. 
At  pater  nofter,  feruus  tuns ,  dicere,  27 
quum  ex  duobus  filiis ,  quos  ex  vna 
coniuge  fustulisfet,    alterum  (  vt zg 
nos  fciebamus )  ab  fe  digresfum ,  a 
feris  deuoratum  deplorasfet,  nee 
eum  vmquam  poftea  vidisfet,    flap 
nos  etiam  ilium  ab  fe  abduceremus, 
eteialiquid  humanirus  accideret, 
fore,  vt  fuam  canitiem  milere  de- 
mitteremus  ad  inferos.       Nunc  fi  5« 
veniam  ad  patrem  meum  ferumn 
tuum,  nee  puer  ncbiscum  adiit ,  cu- 
ius amore  dtuunduim  animum  ha- 
bet,  iimulatque  non  adesfe  puerum  3  c 
viderit ,  morienir :  if  a  nos  tui  in  or- 
cuui  deduxerimus  maarore  confe- 
clum  et  fenem  patrem.   Ego  auteru  2  z 
patri  va*  faciusfum  pueri  £ftendi , 


GENESIS. 


Cap.  4$ 


vt  fi  eum  rlli  non  reduxisfem  ,ei 

33  fempiternum  obfhichisesfem.Qiia- 
re  oro  te,vt  ego  tibi  pro  puero  fer- 
uus  remaneam ,  ipfe  cum  fratribus 

34  discedat :  neque  enim  fustineo  ad 
patrem  fine  eo  redire,  ne  mihi  vi- 
denda  fit  calamitas ,  quae  erit  patri 
perferenda. 

CAP.    XLV. 

Jofephus  fratribus  apertus ,  in  eosdem  beni- 
gr.us. Regis  in  eosdem  lenitas.  lacobi  gau~ 
dium. 

IttIc  Iofephus  ,  qui  fe  iam  apud 
\~\  tarn  multos,qui  prxfentes  ade- 
•*•  -"rant ,  continere  non  posfet, 
clara  voce  pronuntiat,  vt  omnes 
foras  emittantur,  nee  quisquam 
cumeoremanfit,  quumefta  fratri- 

a  bus  agnitus.  Turn  voceni  in  fle- 
tum  erumpit,  quod  Acgyptii,  quod 

3  Pharaonis  domus  audiret ,  et :  ego 
fum  Iofephus  (inquit,fratres  adlo- 
quens)  viuitne  adhuc  pater  meus  ? 
at  fratres  eius  praefentia  contur- 
bati,  refpondere  nihil   poterant. 

4  Tuiu  ille :  accedite  ad  me.  Quum- 
que  aecesfisfent :  ego  fum  germanus 
vefter  Iofephus ,  inquit ,  quern  vos 

5  in  Aegyptum  vendidittis.  Sed  ne 
angimini ,  neue  dolenter  ferte ,  me 
hue  a  vobis  esfe  venditum.  nam 
Deus  me  vobis  falutariter  praemilit. 

6  Etenim  praeter  hoe ,  quo  fames  in 
terra  dominatur,  biennium,  reliant 
adhuc  quinque anni ,  quibus neque 

7  fementis  fiet,  neque  meslis :  eam- 
que  ob  rem  mifit  me  Deus  ante  vos, 
vt  in  terra  reliqui  fieretis ,  et  hac  ra- 

8  tione  conferuati  euaderetis.  Ita- 
que  non  vos  hue  me  mhiiiis ,  fed 
Deus,  qui  eftecit,  vt  esfem  Pharaoni 
pro  patre,  toti  eius  fanulix  pro  do- 
mino ,  et  omni  Aegypti  orae  pro 

pprincipe.  Feftinatc  ad  patrem,et 
ei  a  Iofephoeius  filio  renuntiate, 
vt  ad  me  (  cui  Deus  dominium  in 
omnes  dedit  Aegyptios )  fine  mora 
I  o  defcendat,  habitaturus  in  Gosfene, 
vt  mihi  vicinus  fit,  vnacum  hhis  et 
nepotibus,  et  minoribus  maiori- 


busque    pecoribus,    denique  cum 
omnibus  copiis.        Ibi  me  ei  ali-  1 1 
inenta  prabrturum,  ne  (quoniam 
adhuc  quinque  annus  tames  fin ura 
eft)  mifere  vna  cum  familia  cum. 
que  omnibus  fuis  pereat.      Ecce,  12 
vos  videtis  oculis  veftris,  videt  fra- 
ter  meus  Beniamin ,  vt  ego  meo 
ipfius  ore    vobiscum     colloquar. 
Vos,  quanta  fim  in  gloria  in  Aegy- 13 
pto,quaeque  videtis,  omnia  patri 
renuntiabitis ,  eumque  hue  conti- 
nuo  adducetis.    H<ce  locutus,  in  14 
Beniaminis  fui  fratris  coiiumcum 
lacrimis  inuadit,et  Beniamin  eius 
collum  vicisiim  plorans  complexus 
eft.      Deinde  fratres  fuos  collacri- 15 
mans    fingulatim    deosculatus  eft 
Iofephus :  qui  turn  demum  cum  eo 
locuti  funt. 

Hac  fama  de  aduentu  fratrum  it 
Iofephi  domum  Pharaonis  perla- 
ta  ,  Pharao  ea  re  cum   fuis  dele- 
clatus,      Iofephum   inuitat  ,    vti* 
fratres  iubeat  incitatis  iumentis  in 
Chananacam    contendere,     etas- 1 J 
fum  to  patre  atque  familiis  fuis  ad 
fe  venire,  dicatque,  fek  cum  illis 
xgyptia  bona  communicaturum,et 
regionis  vbertatem  ad    alimenta 
concesfurum.    Turn  hoc  ei  man-  1$ 
dat,  vt  illis  acgyptiorum  vehiculo- 
rum  copiam  faciat,  quibus  paruuli 
et  mulieres  vehantur ,  et  impofitus 
pater  adducatur.        Supelledilemac 
ne  morentur :  nam  totius  Aegypti 
bona  in   eorum  poteftate  futura 
esfe. 

Itaque  filii  Israelis  paruerunt,t] 
eisque  dedit  Iofephus  ex  manda- 
to  Pharaonis  vehicula  atque  via- 
ticum,    dedit  etiam  omnibus  fin-  %; 
gulas    velles   de   fplendidioribus : 
fed  Beniamini  quinque   cum  tre- 
centis  nmnmis  argenteis.      Patri  a: 
quoque  miiit  afinos  decern,  argyptia 
bona  portantes :  et  totidem  alinas, 
quae  far  et  panem    obfoniumque 
ferrent  ad  eius  iter.    Ita  dimisfi  ab  %, 
eo  fratres,  profecti  funt :  cum  prae- 
cepto,  netumultuarenturin  via. 

Qui, 


Cap.  4"-  4<*. 


GENESIS. 


49 


a5  Qi")  poftquam  ex  Aegypto  in  Cha- 
nanxam  adpatrem  fuum  lacobum 

2-6  peruenerunt ,  nan-ant  ei,  lofe- 
phumadhuc  in  viuisesfe,  et  prin- 
cipatum  tenere  in  onini  Aegypto. 
Ad  quern  ille  nuntium  exanimatus 

%1  fidem  eis  non  habtbat.  Sed  quum 
illi  omnia  lofephi  verba  expone- 
rent,  quibus  apud  eos  vfus  esfet ,  fi- 
mulque  misf3  a  Iofepho  vehicula 
ad  fe  vehendnin  confpiceret,  colle- 

%%  git  ipfe  fe ,    et :  fatis  eft ,  ( inqnit 
Israel )  poftquam  viuit  adhuc  filius 
mens  lofephus :  adibo  ,    eumque 
videbo ,  antequam  moriar. 
*— — ■— —  —^— —^ 

CAP.     XLVI. 

In  Aegyptum  Israel.  Ex  itinere  ad  ilium 
Ioua.  Printtntiata  mors  huius.  Eiusdem 
in  Aegypto  familia.  Complexus patris  ac 
filii.     Aegyptii  pafloribtts  inimui. 

iT^Rgo  profeclus  Israel  cum  o- 
ri  mnibusfuis  copiis,  Berfabam 
■*-^peruenit,  et  ibi  Deo  patris  fui 

2  Ifaaci  facrificium  fecit ,  et  Deus 
eumnodtuper  vifuin  fie  monuit: 
Iacobe,  Iacobe.    Quid  me  vis  ?  in- 

3  quit  ille.  Ego  fum  Deus ,  inqnit, 
Deus  tui  patris :  ne  verere  in  Ae- 
gyptum defcendere.    nam  ibi  te  in 

4magnamgentem  propagabo:    ego 
tecum   defcendam   in  Aegyptum, 
ego  idem  te  reducam,  et  lofephus 
tibi  claudet  oculos. 
5       Ergo    profedus    eft    Iacobus 
Ber faba ,  mislis  ad  cum  ferendum 
I    a  Pharaone  vehiculis,    impofitus 
ab  Israelitis  filiis  fuis,  vna  cum 
6eorum  paruulis  et  feminis  ,    ad- 
1    hibitis  etiam  pecoribus  eorum  et 
facultatibus,    quas   in    Chananxa 
comparauerant.    Veneruntque  in 
Aegyptum  Iacobus  eteiusvniuerfa 
7 progenies,      illo  fecum  filios  et 
I    nepotes,  fecum  filias  et  neptes  ex  fi- 
liis, fuam  denique  ftirpem  vniuer- 
fam  fecum  ducente  in  Aegyptum : 
8  quorum  nomenclatura  hxc  eft :  la- 
j  $)  cobus  et  eius  filii :    quorum  natu 
j    maxinuis  Ruben  filios  habuit  He- 
'  nochum,PhaUuin,HefronemctCar- 


rnim.     Simeon  autem  lanuiele  n  ,  I4> 
Iaminem,Oadum,Iachinem,  Socia- 
rem,et  exChananxa  natum  Saulum. 
Leuis  Gerfonem,  Cahathum  et  Me- 1 1 
rarim.     Iudx  filii  fueiant  Er,  O- ix 
nan,  Sela,  PharesetZara:  fed  Er  et 
Onan  in  Chananxa  mortui  funt. 
Phares  autem  Hefronem  et  Hamu- 
lem   habuit.     Isfachar  Thok.'r.,  15 
Phuuam  ,  Iobum  et  Simeronem. 
Zabulon  Seredum,  Elonem  et  lane- 14 
lem.      Hos  Iacobus  filios  ex  Lia  in  1 5 
Mefopotamia    procreauerat ,    nee 
non  Dinam  filiam :  quorum  omni- 
um turn  filiorum ,  turn  filiarum  ab 
eo  prognatorum  fumma  eft  trig'n- 
ta  tres.    Gadus  autem  habuit  Siphe- 1 6* 
onem,Hagim,Sunim,Esbonem ,  E- 
rim,Arodim  et  Areelim.      Afci  17 
Immam,  Ifuam,  Ifuim,  Beriam   et 
eorum  fororem  Seram:  quorum 
porro  Beria  Iiebrem  et  Malcielem. 
Hos  videlicet  fexdecim  Iacobus  ex  18 
Zilpa  habuit,quam  Laban  Liae  filiae 
fux.  attribuerat.      Rachelis  filii,  19 
vxoris  Iacobi ,  fuerunt  lofephus  et 
Beniamin.     Iofepho  nati  funt  into 
Aegypto  ex  Afenatha  Potipherx  fi- 
lia  pontificis  Heliopolitani,  Manas- 
fes  et  Ephraimus.      Beniamin  ha- 21 
buitBelam,Becherem,  Asbelem,Ge- 
ram,  Naamanem ,  Ehim,  Rosfum  , 
Muppim,  Huppim,    et  Aredum. 
Hos  Iacobus  filios  habuit  ex  Rache-  it 
le  ,  numero  quatuordecim.       Dan  23 
habuit  Husfim.     Nephtalis  Iafee-24 
lem,Cunim,  leferem  et  Sillemum. 
Hi  Iacobo  orti  funt  ex  Bala ,  quam  25 
Laban  Racheli  filix  fux.  eontribue- 
rat,videlicet  numero  feptem.    Igi-a6 
tur  omnium  ex  Iacobi  femore  orto- 
rum,quicumeo  in  Aegyptum  ve- 
nerunt,  prxter  eius  nurus,  fumma 
erat  capita  fexaginta  fex.    lofephi  27 
autem  rilii,quos  in  Aegypto  procre- 
auit,  duo.     Summa  fam  1 1 i x  iacobi, 
qii.e  in  Aegyptum  venit,fuit  capi- 
tum  feptuaginia. 

Prxmhit  autem  Iudam  ad  Io-  if 
fephum,  vt  eius  iter  ad  Gosfenem 
dirigeret.     Jta  in  Gosfenem  per- 
W  uenc- 


5o 


GENESIS. 


Cap.  4<5.  4?. 


a»,  uen.  runt.  Iofephus  autem  pa- 
rato  curru  Israeli  patri  fuo  ob- 
uiam  ad  Gosrenem  adfcendit,  eo- 
que  vifo.protinus  in  collumeius  in- 
filiit ,  et  aliquamdiu   collacrimatus 

30  eft.  Turn  Israel  Iofephum  adlo- 
quitur:  nunc  moriar  licet,  inquit, 
poftquam  tuum  adhuc  viuentis  vul- 
?un»  confuexi. 

31  Et  Iofephus  fratres  paternam- 
que  familiaru  adloquens  :  ibo  : 
inquit ,  nuntiatum  Pharaoni ,  fra- 
tres meos  familiamque  patriam  , 
quae  erat  in  Chananxa,    venisfe 

5a ad  me,  homines  videlicet  pa- 
ftores  et  pecuarios ,  qui  pecorum 
greges  et  armenta  fuasque   omnes 

33  copias  adduxerint.  Quod  fi  vos 
conuocauerit  Pharao,  et  de  arte  ve- 

34  ftra  interrogauerit ,  dicetis ,  a  te- 
neris  Temper  fuisfe  pecuarios,  tarn 

3  5  vos ,  quam  patres  veftros ,  vt  Gos- 
fenem  incolatis :  nam  a  paftoribus 
omnibus  abhorrent  Aegyptii. 

CAP.     XLVII. 

Regis  in  Ebraos  largitas.  Atrarii  locupte- 
t.itor  Iofephus.  A  t/uintis  focerdotum  i»i- 
munitas.  htxans  Iofepbus  denon  bumtin- 
do  in  Aegypto  patre. 

Einde  profedhis  ad  Pharao- 
nem  ,  narrat  ei ,  patrem  fuum 
et  fratres  cum  fuis  maioribus 
minoribusque  pecoribus ,  cumque 
omnibus  fuis  copiis ,  ad  fe  ex  Cha- 
nanxa  venisfe,  et  nunc  esfe  in  Gos- 
a  fene.     Adhibuit  autem  de  fratnbus 
fuis  quinque*  de  poftremis,  quos 
a  ante  Pharaonem  conftituit :       qui 
Pharaoni  quxrenti,  quaenamesfet 
eorum    conditio  ?  refponderunt, 
paftores  et  fe  esfe  et  patres  fuos  fu- 
4.isfe:     venisfe  autem  in  earn  ter- 
rain ad  commorandum,quod  pafti- 
onem  pecoribus    non    haberent  , 
propterea  quod  vigeret  in  Ghana- 
nxa  fames:  petere,vt  libi  eius  tlruis 

5  licevet  Gosfenem  incoiere.     Turn 
Pharao  Iofrpho  dixit    ita:  pater 

6  tuiLs  et  fratres  ad  te  venerunt ,    pa- 


*D 


tet  tibi  acgyptia  terra :  eos  tu  in  o- 
ptimo  eius  tradtu  colioca :  habitent 
fane  in  Gosfene  :  et ,  fi  quos  ex  eis 
nofti  viros  egregios,  mei  pecori3 
magiftros  facito. 

Turn  Iofephus  patrem  fuum 
Iacobum  adduxit,  et  inconfpe&u 
Pharaonis  ftatuit,  qui,  Pharaone 
falutato  ,     ab    eo   interrogans ,  % 
quot  annos  vixisfet,  ita   refpon- 
dit:     centum  triginta  annos  per- 9 
egrinatus  fum,    paucos  et  malos 
annos  vixi ,  neque  maiorum  meo- 
rumvitae  annos  adfecutus  fum,qui- 
bus  peregrinati  funk    Deinde  Pha- i< 
raoni  bene  precatus,  discesfit  ab  eo. 

Iofephus  autem  patrem  et  fratres  1 
fuos  collocauit,eisque  posfesfionem 
adfignauit  inRamesfe,optimo  terrae 
aegyptiae  folo,  quemadmodum  prae- 
ceperat Pharao,    patrique  et  fra- 1; 
tribus  et  toti  paternae  familiae  ali- 
moniam  pro  numero  capitum  adfi- 
gnauit.   lam  vero,  quum  tanta  cibi  I 
penuria  vbique  Iaboraretur,vt  Ae- 
gyptus  et   Chananxa    Ianguerent, 
coegit  Iofephus  eo  mercatu  omnem  I. 
pecuniam,quae  in  duabus  illis  regi- 
onibus  inuenta  eft,  eamque  in  Pha- 
raonis fifcum  retulit.     Qua  Aegy- 1 
pti  et  Chananaeae  pecunia  exhaufta  ,  - 
Aegyptii  omnes  ad  Iofephum  con- 
ueniunt,  petuntque,vt  fe  commeatu 
iuuet ,  nili  velit ,  eos  in  fuo  confpe- 
&u  emori:  nam  defecisfe  pecuni- 
am.    Iofephus  iubet,  vt,  fi  pecuniar 
deficiantur ,  pecora  adducant ,  fefe 
pro  eis  viclum  daturum.      Itaque  I 
faciunt:  deditque  eis  Iofephus  ali- 
menta  pro  equis ,  et  pro  ouino  ca- 
prinoque,  et  pro  bouino  pecore, 
proque  afinis ,  pro  quibus  omnibus 
eorum  pecoribus  illos  alimentis  in 
eum  annum  fustentauit.      Eo  fini- 
to,  fequenti  anno  ad  eum  fe  recipi- 
unt,  demonftrant,(Dominum  eum 
adpellantes)  confumta  in  eum  pe- 
cunia et  pecore,fibi  prxter  corpora 
et  agri  folum  nihil  esfe  reliqui, 
quod  ei  poslint  dare.    Qiiare,  ne  et 

jpli 


*)  ne,  u  gsuetutiotet  uiduxuict ,  tkauu  euvcerecur in  remiUwri 


Cap.  47-  48. 


GENESIS. 


ipfiin  eius  oculis  moriantur,  et 
terra  deferatur,  fe  fuasque  posfes- 
fiones  commeatu  emat :  fefe  cum 
agris  fuis  Pharaoni  feruituros  esfe , 
modofemen  rainiftret,  quo  vitam 
tueantur,  ne  et  ipfi  pereant,  et  terra 

20  in  folitudinem  redigatur.  Igitur 
omncm- Aegyptiorum  agruni  Pha- 
raoni  cocmit  lofephus ,  Aegyptiis , 
fame  domirtarre,  fuum  vnoquoque 

il  fimdiren  vendere  coaclis.  Ita  facia 
Pharaonis  terra  eft :  populum  au- 
tern,  quam  longe  lateque  patebat 
Aegyptus  ,    in  oppida  transtulit. 

SUTantum  facerdotum  posfesfiones 
mercatus  non  eft,  quod  defcriptis  a 
Pharaone  demenfis  aliti,  eas  non 

23  vendiderunt.  Turn  lofephus  fie 
ad  populum  verba  facit :  videtis ,  vt 
ego  vos  hodie  posfesfionesque  ve- 
ftras  Pharaoni  coemerim.  lam  fe- 
nien  vobis  fubminiftrabo ,  quo  fe- 

44  mentes  faciaf  is ,  ea  conditione,  vt 
prouentuum  quintas  Pharaoni  pen- 
datis ,  quatuor  autem  partes  vobis 
habeatis  ad  conferendos  agros ,  et 
ad  vos  veftrosque    domefticos  et 

*5  paruulos  alendos.  Turn  illi,vitam 
ei  ferre  acceptam,  et  maximo  fe  ab 
eo  benefkio  adfici,  praedicare,  et,  fe 
in  Pharaonis  poteftate  futuros,dice- 

16  re.  Quam  rem  lofephus  in  legem 
vocauit,qua  hodic  etiamnum  Aegy- 
ptifolum  tenetur,  vt  quintas  Pha- 
raoni penfitet,prster  vnas  facerdo- 
tum posfesfiones,  qua  in  Pharaonis 
iure  non  funr. 
!-7  Israelite  autem  habitarunt  in 
Gosfene  Aegyptiorum  terra ,  eam- 
que  posfederunt,  etmagno  ftirpis 
-8  incremento  aucli  funt.  Vixitque 
Iacobus  in  Aegypto  annos  fe- 
ptemdecim  :  quumque  centum  qua- 
ttraginta  feptem  atatis  comple- 
Quisfetannos,  etiameiad  morien- 
dum  diespropinquaret,  Iofephum 
fihuni  cuocauit,  etcumeo  lie  locu- 
tus  eft  :  fi  quam  habes  in  me  bene- 
uolentiam,  fuppone  meo  femori 
manum  tuam,  et  niihi  hanc  veniam 
et  officium  concede ,  vt  me  non  in 


Aegypto  fepelias :  fed  quum  ob-  3° 
dormiuero  cum  patribus  meis,  tu. 
me  ex  Aegypto  in  illorum  monu- 
mento  humandum  transferas.  Cui 
ille  :  faciam  ifto  modo ,  inquit.  Et  3 1 
pater :  iura  mihi.  Atque  ille  tura- 
uit,et  Israel  fefe  ad  pluteum  vene- 
rabundus  acclinauit. 

CAP.    XLVIII. 

lacobi pro  lofephi  filth  prectttio  fuufla.  Pro 
Manasfe  ntitngrandiore  futiflitas  minor. 

His  rebus  ita  pera&is ,  lofepho  I 
nuntiatur,  patrera  xgrotare. 
Turn  ille  duos  Alios  fuos  Ma- 
nasfem  et  Ephraimum  fecum  adhi- 
bet :    quae  res  vbi  lacobo  numiata  % 
eft,  filium  eius  Iofephum  adeum 
venire ,  confirmauit  ipfe  fe ,  et ,  i<t 
lecto  adfidens ,     Iofephum  ita  eft  3 
adlocutus:  Deus  omnipotens  mihi 
Luzae  in  Chananaea  adparuit,  et  fe- 
licitatem  dedit ,    et  incrementum, 
amplificationemque ,     et  populo.4 
rum  multitudinis  a  me  deductio- 
nera  promifit ,  feque  pollicitus  eft 
illius  terras  posfesfionem  meae  po- 
fteritati  daturum  fempiternam.  Et  5 
nunc  duo  filii  tui,  qui  tibi  in  Aegy- 
pto ante  meum  aduentum  nati  funt, 
mei  erunt :  Ephraimus  et  Manasfcs 
perinde  mihi  erunt  atque  Ruben  et 
Simeon,    quos  autem  poft  eos  pro  6 
creaueris,  tui  erunt,  et  in  tenenda- 
hereditatein  fuorum  fratrum  no- 
mine cenfebuntur.     Et  mihi  qui-  7 
demex  Mefopotamiavenientimor- 
tua  eft  Rachel  in  Chananxa,  in  iti- 
nere,  quum  ab  Ephrata  vna  itineris 
manfione  abesfem.  Ibi  earn  fepelnii 
in  via  Ephrata:,  id  eft,  Bethlehemae. 
Deinde  (ilios  lofephi  intuitus  Isra-  g 
el,  dixit  .-qui  funt  lfti?    Cui  lofe-  o 
phus :  mei  filii  funt,  quos  Deus  hie 
mihi  largitus  eft.     Atque  ille :  ad- 
plica  eos  mihi ,  inquit ,  vt  cis  bene 
precer.     (  iam  emm  Israel ,     prae  10 
fenio caecutientibus  oculis,  perfpi- 
cere  non  poterat)  quunique  ille  eos 
propius  admouisfet,Israel  eos  deos- 
culatus  atque  complexes,    fie  Io.  n 

i)  a  k-jjuj 


5* 


G  E  N  E  S  1 1 


Cap.  48.49. 


fepho  loquitur :  vifurum  me  faciem 
tuatn  numquam  dixisfem,  cuius 
etiam  progeniem  Deus  mini  osten- 

iadit.  Hie  Iofephus  eos  de  Israelis 
genibus  eduxit,  et  ad  terrain  vul- 

13  turn  honorifice  inclinauit.  Dein- 
de  quum  Ephraimum  ad  dextram 
fuam  et  ad  Israelis  finiftram :  Ma- 
nasfini  autem  ad  finiftram  fuam  et 
ad  Israelis  dextram  conftituisfet, 

l4air.bos  ad  ilium  adplicuit.  Sed 
Israel  traduclam  dextram  capiti  E- 
phraimi  impofuit,  qui  erat  minor 
nam :  finiftram  autem  capiti  Ma- 
nasfis ,  manus  de  induftria  ita  com- 
ponens,  nam  erat  Manasfes  natu 

I5grandior.  Turn  lofepho  bene 
precatiis,hacc  dixit :  Deus,  cuius  ad 
volumatem  vitam  fuam  direxerunt 
patres  mei,  Abrahamus  et  Ifaacus , 
Deus,  qui  me,  ex  quo  natus  fum,  ad 

16  hunc  diem  rexit ,  Angelus,qui  me 
ex  dmni  malo  eripuit,  pueros  bene 
fortunet,  fiatque  in  eis  meinominis 
et  meorum  patrum  Abrahami  et 
Ifaaci  mentio,magnoque  incremen- 

17  to  per  terras  augcantur.  At  Iofe- 
phus, vbi  animaduertit,  patrem 
dextram  capiti  Ephraimi  impofuis- 
fe ,  ofienfus  ea  re ,  patris  manum 
prehendit,  vteam  ab  Ephraimi  ca- 

1 8  pite  ad  Manasfis  traduceret.  Non 
ita,mi  pater,  (inquit)  nam  hie  gran- 
dior  eU,  huius  capiti  dextram  tuam 

to  impone  :  Sed  pater  recufauit :  fcio, 
inquit,  fili,  fcio:  hie  quoque  erit 
popul:  au&or,  magnusque  euadet: 
eum  tamen  frater  natu  minor  ma- 
gni tu dine  fuperabit,  complebitque 

AOeiuspiopago  gentes.  Ita  eis  illo 
die  bene  precatus  eft ,  et :  per  vos , 
inquit ,  bene  precentur  Israelite,  * 
hocirodo:  dettibiDeus  fortunam 
Ephraimi  et  Manasfis,  atque  ita 
Manasfi     prrepofuit    Ephraimum. 

*'  Deindt  Iofephum  adloquens  Isra- 

*2  e!  regoiam  moriar,  inquit.  Sed 
aderit »  obis  Deus,  vosque  in  terram 

*3  veftram  patriam  reducet :  et  ego 
tibi  posfesfionem  vnam  do  fupra 

i>)  vmarmis. 


fratres  tuos ,  quam  ex  Amorraeis  b 
gladio  et  ami  meo  comparaui. 

CAP.     XLIX. 

Iacob't  ad  filios  vtiticinium ,  obit  us. 

DEinde,conuocatis  filiis  fuis,  fie  g 
efFatur :  congregamini ,  vt  vo- 
bis  praenuntiem  ea,  quae  funt 
olim  vobis  euentura.     Conuenite  % 
et  attendite,  filii  lacobi,  et  Israelem 
patrem  veftrum  audite : 

Ruben,  tu  primogenitus  me- 3 
us  es ,  meae  vires  et  meae  virili- 
tatis  initium :  quantodignior,  tan- 
to  impotentior,  fluidus  vt  aqua, 4 
non  excelles,  *  quia  patris  tuicu- 
bile  confeendifti  ,  quo  confeen- 
dendo  meum  leclum  polluifti. 

Simeonis  et  Leuis  fratrum  gladii  e 
tela  funt  crudelitatis :    eorum  no-  <J 
lim  aut  in  fidem  vitamea  veniat,aut 
in  focietatem  honos  committatur,  * 
qui  iracundia  caedem  fecerint ,  et  Ii- 
bidine  murum  fubruerint.    Dete-7 
ftanda  eft  eorum  tarn  impotens  ira 
ettam  effirenatus  furor.    Eos  inter 
Iacobeos  distribuam,  et  inter  Israe- 
litas  disfipabo. 

Iuda,  te  tui  celebrabunt  fra-S 
tres,  manum  in  hoftium  ceruici- 
bus  habentem:  te  colent  ex  eo- 
dem  tecum  patre  nati.      Tu  leo-  9 
nis  catulus  es,  fili  mi  Iuda,  quern  a 
praeda  recentem ,  huini  cubantem, 
ceu  leonem  aut  Ieaenam,  quis  exci- 
tct  ?    A  Iuda  fceptrum  non  rece-  ic 
det,nec  deeius  interfeminio  rector, 
donee  veniat  fofpitator ,  cuius  erit 
popnlorum  congregatio.    Viti  afi-il 
num,  palmae  afinac  fuae  pullum  ad- 
ligabit :    veftem  fuam  vino,  indu- 
mentum fanguine  vuarum  lauabit. 
oculis  vino  rubentibus ,   dentibus  1 1 
lacle  candentibus. 

Zabulon  litus  maris  accolet,  eti  3 
portus  nauium  :    eius  latus  ad  Si- 
donem  verget. 

Isfacharafinusosfeus,  *  cubansi^ 
inter  farcinas ,    qui  otii  fuauitate  1 5  ;: 

et 


Cap.  49«  go. 

et  regionis  amoenitate  perfecta,dor- 
fum  fubmittet  ad  portandum,  et 
tributi  feruituti  fubiicietur. 

I<5  Dan  populum  fuuni  vkifcetur  * , 
ficutvnade  tribubus  Israelitarura. 

!7EritDan  Terpens  propter  viam,  co- 
luber propter  iter,  qui  admorfo  e- 

1 8  qui  calce  equitera  retro  excutit.  Sa- 
lutem  a  te  exfpec"ro,Ioua. 

10  Gadusacuneodisiicietur*,  fed 
disiiciet  et  ipfe  tandem. 

to  Afer  ciborum  lautorum  fcrax,de- 
licias  dabit  regias. 

a  I  Nephthalis,  laxatae  ceruse  finulis, 
elegantia  verba  proferet. 

i2  Fecundus  Iofephus,  *  fecundus 
ad  fontem,  puellis  fuper  muros  gra- 

13  dienribus :    quern  ,  quum  infeftis 

Htelis  prouocasfent  fagittarii ,  eius 
et  arcus  valentisfime  perftitit,  et 
manuum  lacerti  corroborati  funt 
a  manibus  numinis   Iacobi,   vn- 

15  de  paftor  lapis  Israelis :  a  Deo 
patristui,  qui  tibi  auxilium  tu- 
lit:  ab  omnipotente,  qui  te  exu- 
berabit  vbertate  caelorum  fuperne, 
vbertate  profundi  iacentis  infra, 
vbertate  vberum  atque  vuluarum. 

16  Hae  tui  patris  vbertates,quae  montes 
vbertatis ,  atque  adeo  fempiterno- 
rum  colliuni  voluptatem  fuperant, 
in  caput  Iofephi,  in  verticem  ex- 
cellentisfimi  fratrum  fuoruin  exun- 
dabunt. 

17  Beniamin  ceu  lupus  praedabi- 
tttr  *:  mane  praedam  vorabit,  ad 
vefperum  fpolia  diuidet. 

#  Hae  funt  omnino  Israelitarum 
rribus,  videlicet  duodecim,  at. 
quae  haec  funt ,  quae  dixit  eis  pa- 
ter eorum :  et  fingulis ,  alii  alio 

logencre,  bene  precatus  eft.  Dein- 
de  fie  eis  praecepit  :  ego  iam  ad 
meos  populares  adgregabor :  fepe- 
litote  me  cum  patribus  meis  in 
cauerna ,  quae  eft  in  fundo  Ephronis 

iOHettaei,  quem  duplicemfiindum, 
contra  Mambrem  in  Chananaea  fi- 
tum ,  emit  Abrahamus  ab  Eph  rone 

I  Hettaco  in  vfum  fepulcri ,  Ibi  fc- 
pultus  ruit  Abrahamus  et  eius  vxor 


U  fc  N  fc  b  1  S. 


53 


Sara :  ibi  Ifaacus  et  eius  vx  1  Ke- 
becca:     ibidem  ego  Liam  fcpeliui.  3  a 
Eius  fundi ,  et  illius ,  quae  in  to  eft ,  33 
cauernae  posfesfioab  Hettacis  venit. 

Poftquam  Iacobus  filiis  prxcipi-  34 
endifinem fecit, pedibus in  lechim 
contracts  exfpirauit,   et  ad  fuos 
concesfit. 

CAP.    L. 

Conditum  Iacobi  corpus ,  funus ,  /uffur  ,  itt 
Chan  an £a  fepulcrum.  Fratres  per  lofe- 
phum  confirmati.  Huius  ettii,  p.itrit  mo- 
nnmenti  ardor ,  et  mors  in  Aegypto. 

TVm  Iofephus  in  patris  faciem  1 
illapfus,et  eum  cum  tletu  oscu- 
latiiSjferuis  fuis,     quos  medi-  % 
cos  habcbat ,  praccepit ,  vt  eum  con- 
dirent.  Ita  conditoamedicis  Israe- 
le ,     quadraginta  in  eo  dies  com-  3 
pleti  funt  :  nam  id  erat  conditurae 
fpatium.     Eum  Aegyptii  quoque 
feptuaginta  dies  defleuerunt:  qui- 4 
bus  flendi  diebus  elapfis  ,  Iofephus 
a  Pharaonis  familiaribus  contsndit, 
vt ,  ft  qua  fe  profequantur  beneuo- 
lentia,  (quoniama  patre  fin  iam  - 
ad  mortem  propinquo  iure  iurando 
obftrichis  esfet ,  fe  eum  inhumatu- 
rum  in  fepulcro  ,  quod  ille   libi  in 
eum  vfum  fodisfet  in  Chanmxa) 
pro  fe  peterent  a  Pharaone ,  vt  fibi 
liceret  illo  ire ,  et  patri  iufta  perfol- 
uere,  fefe  deinde  esfe  rediturum. 
Qimmque  Pharao  permifisfet,  vt5 
proficifceretur ,  patremque  fuum, 
ficut  ille  eum  obteftatus  erat ,  fepe- 
liret,    profectus  eft  Iofephus  ad  7 
funus  paternum :  cum  quo  profecli 
funt  etiam  omnes  femi  Pharaonis , 
domeftici  fenatores ,  omnesque  ae- 
gyptii fenatores ,     nee  non  cuncta  g 
Iofephi  familia  et  fratres,paterna- 
que  familia,paruulis  tantum  et  mi- 
noribus  maioribusque  pecoribus  in 
Gosfene  relidlis.      Aderant  et  qua-  o 
drigarii  et  equites,ita  vt  permagnus 
esfet  comitatus.    Qui  poftquam  ad  10 
aream  Atadi  peruenerunt,  quae  eft 
trans  lordanem,  ibi  multo  maxi- 
mum triftisftmumque  ploratum  e- 
D  3  dide- 


54 


GENESIS. 


Cap.  50. 


diderunt,  integrauitque  patri  lo- 
fephus   luctuni    diertim    feptem. 

llHunc  in  area  Atadi  luctumviden- 
tes  incolae  Lhananx.r,diccbam,eum 
ludum  triltem  esfe  Aegyptiis :  q  a 
ex  re  locus  ab  Aegyptiorum  luctu 
riome'n  habuit,qui  locus  eft  trans 

lilordanem.  Fecerunt  igitur  laco- 
bo  filii,  ftcuteiserat  ab  eo  pracce- 

13  ptum  :  eunique  hi  Chananxam 
delatum ,  fepeliuerunt  in  cauerna 
duplkis  fundi,  quern  funduni  Abra- 
hamus  in  vfum  fepulcreti  emerat 
abEphrone  Hettxo ,  polituni  ere- 

!4gione  Mambra*.  Patre  fepulto, 
rediit  lofephus  in  Aegyptum ,  vna 
cum  fratribus  fuis,  et  omnibus,  qui 
cum  eo  ad  patris  funus  iuerant. 

15  Eius  autem  f rat  res  quum  viderent, 
mortuumesfepatrem,  veriti ,  ne 
ipfe  eis  infenfus,  eos  protantaab 
ipfis  accepta  iniuria  vlcifceretur , 

16  cum  certiorem  faciunt,  patremeius 
prxcepisfe,  antequani  moreretur, 

J7  vt  eum  rogarent ,  vt  fratribus  fuis, 
a  quibus  esfet  violatus ,  peccatum 
illud  et  fcelus  ignofceret :  nunc  pe- 
tere  fe ,  vt  id  fibi  farinas ,  eiusdem 
cum  eo  Dei  patri  i  cultoribus,  re- 
mit?eret.   Ad  quae  eorum  verba  fle- 

18  nit  lofephus.    Etquumipfi  etiam 


fratres  venisfenf ,  ct  fefe  ante  eum 
abiecisfetit,feqiie  ei  in  potefiatem 
obtulisfent:    nohte  ( inquit  lofe- 15) 
phus)  timere  :  quafi  vero  egofim 
idem  quod  Dei  {.,     qui  quod  vos  in  20 
memalo  annuo  comtaueratis,    id 
conuertit  in  bonlim,  vt  (  qtiemad- 
modum  res  ipla  ostendit)  tot  homi- 
nes confeiuaret.     Qware  nolite  ti-21 
mere:  ego  vosveftrasque  familias 
alam.     Hac  lofephus  humanitate 
orationis  eorum  amnios  confolatus 
eft. 

Habitauit  autem   in   Aegypto  22 
ipfe  etdomus  eius  patria,  vixitque 
annos  centum   decern,     viditque2  3 
etiam  pronepotes  Ephraimi,  et  Ma- 
chiris  quoque  filii  Manasfis  fiiios 
natos  gremioaccepit. 

Poftremo  fratres  commonuit,  fe-24 
fe  iamiam  esfe  moriturum  :    Deum 
autem  eis  fubuenturum  ,  etex  ea 
terra  in  terram,  quarn   Abraha- 
1110,  Ifaaco  et  lacobo  iurauisfet  , 
eos  educturum.    Itaque  Israelitas  25 
iure  iurando  obligauit  ,  quum  eis 
fubuenisfet   Deus,  illinc  fua  osfa 
deportaturos  esfe.       Mortuus  eft  26 
lofephus  annos  natus    decern  fu- 
pi  a  centum,  conditusque,  et  infe- 
retro  repofitus  in  Aegypto. 


E  X  O  D  Y  S. 


C  A  P  V  T     I. 

latobi  prognat:  LXX.  Pofl  lofephum  Is- 
taelitt.nin  coptA.  Eorumdem  in  Aegypto 
tatti'nitns.  In  mare i  Atgypii  tludelitas. 
Gbfletricum  cotnmiferatio  t  a  Deo  rema- 
nerut'ti. 

"G1TVR  filiorum  Israelis  110- 
n.ina,  qui  ami  lacobo  in  Aegy- 
ptum cum  fingulis  familiis  ve- 
st, — tierunf,  haec  funt :    Ruben ,  Bi- 

3  meon,  Lctiis,  Iudas,    Isfachar ,  Za- 

4  bnlon,  iteniamin ,  Dan ,  Nephtha- 

5  lis,  Gadus  et  Afer :    fuitque  Omni- 
•    um  Iacobi  femore  procreatorum 

niimeru:  capitum  feptuaginta,  quo- 
rum lofephus  iam  erat  in  Aegypto. 


Mortuo  Iofepho,eiusque  fratribus,  5 
et  toto  illogenere,    Israelite  tan- 7 
to  numero  et  muititudine  aucti, 
propagati,  corroborati  funt ,  vt  eis 
regio  ilia  compleretnr. 

Turn  exftitit  rex  nouns  in  Ae-  g 
gvpto,  qui  lofephum  non  noue- 
rat.    Is  populo  fuo  perfuafit ,     vt  ^ 
israeliticum  populum,  a  quo  ipfi 
et  numero  et  vinbus  fuperaren- 
tur,  circumuenirent,     ne,  fi  am- 10 
plius  creuisfet ,  et  bellum  aliquod 
ortum  fuisfet,  hoftibus  {tie  con- 
iungeret,  et  fibi  ex  ea  terra  exi- 
tum  bello  quaereret.     Ita  impo- 1 1 

fiti 


cap.  i.a. 


tAUUVb. 


K 


fiti  funt  populo  israelitico  quaeflo- 
res  tributi ,  qui  eum  oneribus  op- 
primerent :  coachisque  eft  vrbes 
ad  armaria  aedifkare  Pharaoni, 
;l*Pitomam  et  Rainesfem.  Sed 
quanto  grauius  preniebatur ,  tanto 
magis  crefcebat,  magisque  propa- 

13  gabatur.  Quare  Israelitarum  per- 
taefi  Aegyptii ,  eoeperunt  in  eos  ma- 
iorem  imperii  afperitatem  adhibe- 

14  re ,  et  vitam  eis  acerbam  reddere , 
arenatum  et  lateres  durius  exigen- 
do ,  et  orane  rufticani  operis  genus 
et  feruitium  afperius  cogendo. 

15  Turn  autem  rex  Aegypti  Ebrapa- 
rum  obftetricibus  (quarum  vni 
Siphra,  alteri  Phua  nomen  erat) 

itfmandauit,  vt ,  ebrads  mulieribus 
obftetricando ,  in  ipfo  enixu,  ft 
animaduerterent ,  mares  esfe ,  neca- 
rent :  (in  feminas ,    conferuarent. 

*7Sed  obftetrices  Deum  veritae ,  regi 
dicto  audientes  non  erant ,  pueros- 

»8  que  conferuabant.  Quumquc  eas 
euocasfet  rex  Aegypti,et  ex  eis  quae- 
fiuisfet,  cur  ita  pueros  conferua- 

'9 rent?  refponderunt,  multum  dif- 
ferre  inter  ebraeas  mulieres  ct  x- 
gyptias :  illas  enim  viuidas  esfe ,  et, 
antequam  adfit  obftetrix ,    parere. 

10  Itaque  et  Deus  obftetricibus  bene- 
fecit ,  et  populus  crefcebat,multum- 

11  que  inualefcebat ,  atque  ita  flebat, 
vt  eis  Deus  per  illam  obftetricum 

fc2,pietatemffamilias  pararet.  Turn 
imperauit  Pharao  omni  fuo  popu- 
lo, vtomnes  Ebraeorum  mares  na- 
tos  in  thimen  deiicerent,  ac  feminas 
conferuarent. 


CAP.   II. 

Mofes  in  cifleUa ,  Regit  nat*  fiHtts  diftus , 
XtegyptH  percuffir  ,  ad  Madianitas  pro- 
fugui ,  ad  puteum  pr»  pueliis.  Raguelit 
in  sum  /cquitas.  Huit  Sephorn  nnpta. 
Ioha  Ebraort'.m  non  immemor. 


a  V_X., 


Vidam  autem  de  familia  leui- 
tica  vxorem  item  leuiticam 
I  >w'^'duxerat,    quae  mulier,  quum 
filium  ex  eo  peperisfet,et  elegantem 


0  progeniem. 


esfe  videret,  occultuni  hahuit  ties 
menfes.    Sedquumampiius  occiri-3 
tare  non  posfet,  fumitciftam  iunce- 
am,  quam  bitumine  et  pice  oblinit , 
et  pofitum  in  ea  pueruni  in  papyro , 
ad  ripam  fluminis  exponit,      ad- 4 
ftante  procul  pueri  forore,  vt  ex- 
ploraret ,   quid  eo  fierer.      Turn  J 
Pharaonis  filia,  quae  in  minium  ad 
lauandum  defcenderat ,  pedisfequis 
eius  fecundum  flumen  ambulanti- 
bus ,  confpicata  ciftam  inter  papy- 
rum,mittitancillam,qux  earn  petat. 
Aperta  cifta,  videt  infantem  vagien-  6 
tern :  eiusque  miferta ,  dicit  eum  ex 
pueris  Ebrarorum  esfe.      Ac  quae- ^ 
renti  pueri  forori ,  velletne ,  vt  ei 
arcesferet  mulierem  nutricem  de 
Ebraeis,   quae  ei  puerum  nutriret? 
permifit.    Igitur    pueila    matrem  8 
pueri  euocauit,     cui  ilia  puerum^ 
fibi    educandum  et    enutriendum 
tradidit,  pollicita  mercedem.     Mu- 
lier  pueruni  accepit,  eumque  nu- 
triuit :    iamque  factum  grandius- 10 
culum,ad  filiam  Pharaonis  adduxit, 
qux  eum  habuit  pro  filio,et  Mofem 
noininauit,  quod  eum  extraxisfet 
ex  aqua. 

Quodam    autem  tempore    Mo- n 
fes,  vt  ex  pueris  excesfit,  agnatos 
fuos  inuiferat :  eorumque  cognitis 
oneribus,quumvidisfet  Aegyptium 
quemdam,  qui  Ebneum  vnum  de 
agnatis  fuis  caedebafr,     hue  illuc- 1% 
que  circumfpexit,  et  quum,  nemi- 
nera  adesfe,  videret,  Aegyptium  oc- 
cidit,  et  arena  obruit.     Altero  die  13 
egresfus ,  videt  duos  Ebraeos  inter 
fecontendentes,  etex  eo,  qui  alteri 
faciebat  iniuriam,  quaerit,  cur  alte- 
rumcaedat?    AtiJle:  quis  te  nobis  14 
principem,  inquit,  etiudicem  con- 
ftituit  ?  an  iftud  dicis,quo  me  inter- 
ficias,  quemadmodum  interfecifti 
Aegyptium  ?    Hie  Mofes  territus ,  i£ 
vbi,  rem  cognitam  esfe,  intellexit, 
quum  Pharao,audita  re,eum  ad  fup- 
plicium  quaereret ,  fibi  fuga  confu- 
luit,  et  in  Madianitis  confedit. 

D  4  .       Ibi, 


5<S 


EXODVS. 


Cap.  i.  3. 


1(5  Ibi,  eo  ad  puteum  fedente ,  filiae 
pontihcis  Madianitarum ,  quas  ille 
feptem  habebat,eo  venerunt,et  hau- 
ftaaqua  alueosimpleuerunt,  vtpa- 

I^urnum  pecus  adaquarent.  Quas 
quum  venientes  paftores  depelle- 
rent,  furrexit  Mofes,  et  eas  tutatus , 

Igearum  pccus  adaquauit.  Turn  il- 
Ix  Ragnelem  patrem  fuum  adeunt , 
et  quaerenti,  qua  raiione  eo  die  tarn 

10  cito  venerint  ?  refpondent ,  fe  ab 
Aegytio  quodam  ab  iniuria  pafto- 
rnm  esfe  defenfas ,  qui  etiam  ipfis 
aquam  hauferit,  et  pecus  adaqua- 

aouerit.  Ille  quaerit  ex  filiabus ,  vbi 
fit?  curhominem  reliquerint?  iu- 
betque,vt  eum  arcesfant,quo  cibum 

ai  capiat.  Cum  illo  homine  Mofi 
haoitare  placuit,  eique  ille  Sepho- 

2  2  ram  HI. am  fuain  clocauit :  ex  qua 
filium  fustulit,  quern  Gerfomum 
adpellawit ,  quiaperegrinus  esfet  in 
terra  extranca.  G\  Item  alterum , 
quern  Eliezerem  nominauit ,  quod 
Deus  patrius  ei  fubuenislet ,  eum- 
que  a  Pharaonis  iniuria  liberas- 

*3  fet.  h.  Per  id  longi  temporis  fpa- 
tium  Acgypti  rege  mortuo,  Israeli- 
fx.  fub  feruiture  gementes  conqtie- 
reban  ur.  Horum  querimoniae , 
quas  feruitus  exprimebat,  ad  Deum 

%A  reruenerunt ,  et  Deus  eorum  fu- 
fpiria  exaudiuit:  recordatusque 
icderis,  quod  ei  cum  Abrahamo, 

%$  llaaco  et  Iacobo intercedebar ,  re- 
fpexit  Israelitas,  eorumque  ratio- 
nem  habuit. 


CAP.    III.* 

jtd  Mofem  paflorem  Angelas.  Ruhus  or- 
ders. Hos  inter  colloquium.  Puflnris 
fubniijio.     Ei  pro  Ebrdis nit,ndata  a  Deo. 

I  /~\  Vum  enim  Mofes  pafceret 
I  <^  pecus  Ieihronis  foceri  fui,  fa- 
^-~*cerdotis  Madianitae ,  eoque 
pecore  pott  faltum  duCto,  venisfet 
in    diuinum   niontem  Horebum, 

aa^paaiit  ei  Iouae  Angelus  in  flam- 
ma  ignis  de  medio  rubo:  quern 
rub;  m  igne  ardere  Mofes,  neque 

Stamen  coniumi,  videns,  tentabat 


accedere,  ettantum  ostentumvide- 
re,  quanam  rationenon  exureretur 
rubus.  Sed  vbi  vidit  loua,  eum  ad  4 
fpeclandum  accedere ,  clamauit  ad 
eum  Deus  de  medio  rubo :  Mofes, 
Mofes.  Quid  eft  ?  inquit  ille.  Ne  5 
hue  adpropmqua ,  inquit :  detrahe 
tibi  calceos  de  pedibus,  nam  lo- 
cus, in  quo  tu  adftas,  facia  terra  eft. 

Ego  fum  Deus  tui  patris,  (inquit)  5 
Deus  Abrahami,  Deus  lfaaci,  Deus 
Iacobi.    Hie  quum  Mofes  faciem 
fuam  abscondisfec,  Deum  adfpicere 
refornndans ,      loua  fie  loquitur:  7 
quum  viderem  calamitatem  populi 
mei,  qui  eftinAegyto,  querelam- 
queaudirem,  qnam  exprimuntex- 
aclores,  et  eius  laboies  cognofce- 
rem ,     defcendi  ad  eum  eripien-  8 
dum  Aegyptiis,  et  deducendumex. 
ea  terra  in  terram  bonam  et  am- 
plam ,  in  terram  lacle  et  melle  ad- 
fluentem :  in  locum  Chananaeorum, 
Hettsorum,  Amorraeorum,  Phere- 
zxorum ,  Heuxorum  et  Iebufaeo- 
rum.       Quare    hac   Israclitarump 
imploratione  accepta,  perfpeclaque 
violentia,  quaab  Aegyptiis  vrgen- 
tur ,    ftatui,  te  ad  Pharaoncm  mit- 10 
tere,  qui  Israelitas  meos  exAegy- 
pto  edncas. 

At  Mofes  :    nam  quis  ego  fum,  n 
inquit,    Deum  adloquens,  vt  Pha- 
raonem  adeam,    vtque  Israelitas 
ex  Aegypto  educam?      Et  ille:  at  12 
adero  ego    tibi  :    atque  hoc  erit 
figni,  a  mete  esfe  nusfum,  quod, 
pofteaquam  populum  ex  Aegypto 
eduxeris ,  Deum  hoc  ipfo  in  monte 
coletis.     Hie  Mofes:  efto,  inquit  13 
Deo ,  venero  ad  Israelitas ,  dixero, 
me  ab  eorum  Deo  patrio  ad  eos 
mitti :  quaerent,  quod  fit  eius  no- 
men  ?  hie  ego  quid  illis  refponde- 
am  ?    Cui  Deus :  ERO  QVi  ERO,  i4 
inquit.    Dices  Israelitis,  ERO  mit- 
tit  me  ad  vos.     Sic  dices  Israeli- 1- 
tis,  inquit  porro  Mofi  Deus,  tea 
loua  Deo  pacrum  ipforum ,    Deo 
Abrahami,    Deo  lfaaci,    Deola- 
cobiadeos  miui.    Hocmeum  no- 
men 


Cap.  3.4. 


E  X  O  D  V  S. 


57 


men  fempiternum ,    hoc  mei  in 
omnem    aeternitatem    monurnen- 

6  turn  eft.  I  modo,  conuocatisque 
Israelitarum  fenatoribus,  diciro, 
Iouam  Deuni  eoriim  patrium  adpa- 
rnisfe  tibi,  Deuni  Abrahami,  lfaaci 
etlacobi:  et  demonftrauisfe,  fefe 
deeis,  eteorum  conditione,  quam 

17  in  Aegypto  perpetiantur ,  velle 
eognofeere,  eosqueex  acgyptiismi- 
feriis  educere  in  terrain  Chananx- 
oruni,  Hettaeorum,  Amorraeorum, 
Pherezxorum ,  Heuxorum  ct  le- 
bufaeorura,  terrain  ia<5te  melleque 

i8circumfluentem.  Poftquam  hoc 
illisperfuaferis,  conuenietis  regein 
Aegypti ,  tu  vna  cum  fenatoribus 
Israelitis,  etab  eo  petetis  nomine 
Dei  Ebrxorum ,  in  quem  incideri- 
tis,  vtvos  finat  tridui  iter  per  de- 
ferta  progredi,  et  louse  Deo  veftro 

[9  facrificare.  Scio  ego,  non  permisfu- 
ruin  Aegypti  regem,  vt  abeatis,  nifi 

to  vi  coactum.  Itaque  vim  adhibe- 
bo,  Aegyptiosque  tot  inter  eosedi- 
tis  portentis  percutiam ,  vt  tandem 

ti  vos  dimittat.  Ac  ne,  dum  discedetis, 
inanes  discedatis,  ponam  populum 
iftvim  in  gratiam  cum  Aegyptiis , 

12.  vt  mulieres  a  fuis  vicinis  et  contu- 
bernalibus  mulieribus  exorent  vafa 
aurca  et  argentea,  atque  veftem, 
que  vos  liberis  veftris  imponetis, 
Aegyptumque  compilabitis. 
»  1 

cap.  mr. 

Virgtt  auiloritas  ,  miracu/a,  nanus,  aqat  in 
truorem.  Mofil  infantia.  loujepotentia. 
OMega  fratrii  Aharon.  Regis  a  Deo  per- 
tinacia.  loua  Mo  fen  ad  necem  petenr. 
Coniux  pro  marito  fonts.  Horum  flit 
circumcijio.  Sanguinaritts  Mofes  a  con- 
iuge  dittiu.  Aharon  fratri  obuius.  h 
ttdlsraelitas.     Ostcntorum  fides. 

*  fTpVm  Mofes :  quid  fi  meae  ora- 

1   tioni  fidem  non  habuerint,ne- 

-*-  gauerintque,mihi  adparauisfe 

a  Iouam?    Et  loua:  quid  habes  in 

3manu?  Virgam,  inquit.  Abiice 
earn  ad  terram.  Qmunque  abie- 
cisfet ,    mutata  eft  in  ferpentem : 

4  quem  fugienti  Mofi,    Deus  inquit : 


prehende  manu  caudam  eius.  quod 
quum  fecisfet,fac>a  virga  eft  in  eius 
manu.    Vt  credant,  ( inquic  Deus )  ; 
Iouam  tibi  Deum  patrum  eorum 
Abrahamijfaacijlacobiadparuisfe: 
age  itertim,  iminitte  manum  in  fi-5 
num  tuum,  quod  vbi  fecit,  eamque 
eduxit,  eratleprofa,  etniui  fimilis. 
Iterumque  Dei  iusfu  reJata  in  ft- 7 
num,  et  educla,erat  reliquo  corpori 
fimilis  reddita.      Qiiod  fi  primo  g 
portento  non  adducerentur ,  vt  tibi 
ridem  habeant,  at  adducentur  alte- 
ro.    Sin  ne  duobus  quidem  iftisj 
prodigiis  fuerit  cis  perfuafum,  fu- 
mes aquam  de  tiumine,  quam  effun- 
des  in  terram ,  et  ea  humi  vertetur 
in   fanguinem.    Et  Mofes :  at  di-  l% 
fertus  neque  antea  fui,  Domine,in- 
quit,  neque  nunc  fum,  poftquam  tu 
mecum  locutus  es :  nam  oris  et  lin- 
guae tarditate  laboro.    CuiIoua:U 
ecquis  dedit  os  homini  ?  inquit,  aitt 
quis  facit  mutum  aut  furdum  ?  quis 
perfpicacem aut caecum?  an  non  is 
ego  loua  fum  ?    I  modo  :  ego  tuo  12. 
orimoderabor,  tibique  fuggeram , 
quid  fis  diau;us.     At  ille  :  quxfo  13 
te,Domine,mitte  idoneum  aliquem. 
Turn  loua  Mofi  iratus :  habes ,  in- 14 
quit,  fratrem  Aharonem  Leuitam , 
quem  ego  hominem  fcio  esfe  dicen- 
di  peritum :  qui  tibi  etiam  proces- 
furus  eft  obuiam,  teque  libenti  ani- 
mo  vifurus.    Cum  eo  tu  colloque- 1 5 
ris ,  eumque  verbis  inftrues :  ego 
vero  et  tux  et  eius  orationi  modc- 
rabor,  et,  quid  vos  facere  oporteat , 
docebo.    lpfe  ad  populum  pro  te  16 
verba  faciet ,  tibique  erit  pro  ore , 
tu  ei  pro  deo.      Virgam  quoque  17 
iftam  manu  feres ,  qua  portenta  fa- 
cias. 

Turn  Mofes  inde  digresfus,  ad  1  g 
Iethronem  focerum  fuum  reuer- 
fus  eft ,  et  ab  eo  petiuit ,  vt  fibi  ad 
confanguineos  fuos ,  qui  esfent  in 
Aegypto,  redire  liceret,  et  prouife- 
re ,  vtrum  adhuc  viuerent :  quem 
Iethro  cum  bona  pace  dimifit. 
Mofes  igimr  a  loua  in  Madiania  19 
D  5  adino- 


58 


EXODVS. 


Cap.  4.5. 


admonttus,  vt  Aegyptumrepeteret, 
(mortuos  enim  esfe  omnes  illos,qui 

toeiusvkam  petebant)  vxorem  fu- 
amadhibet,etfilios,  eisque  in  afi- 
num  illatis ,  in  Aegyptuin  redire 
contendit,  diuinam  illam  virgam 

ai  fecuni  ferens ,  et  a  loua  huius- 
modi  verbis  admonitus :  quum  re- 
dicris  in  Aegyptuin,  videto,  vt 
omnia  ostenta,  quxtibiegoin  ma- 
nu  pofui ,  apud  Pharaonem  edas : 
ego  eius  animum  obfirmabo,   vt 

22  populum  non  dimittat.  Tu  vero 
hoc  ei  a  me  loua  referes ,  filiura 
meum  primogenitum  esfelsraelem: 

2,3  itaqne  me  ei  iubere ,  vt  filium  me- 
um dimittat,ad  me  colendum,quem 
fi  dimittere  recufet,  dices,  me  eius 
filium  primogenitum  esfe  occifu- 
rum. 

24  In  itinere  autem  in  diuerfo- 
rio  loua  eum  petebat  ad  necem  *  : 

25  fed  corripuit  Sephora  filicem ,  et 
filii  fui  praeputium  circumcidit: 
eoque  ptaeputio  illius  pedibus  ad- 
moto,  inquit :  at  tu  mihi  maritus  es 

26  fanguinarius.  Turn  Deus  ab  illo 
petendo  deftitit.  Maritum  autem 
iila  fanguinarium  dixit,  propter 
circumcifionem. 

27  Aharon  autem  Iouae  monitu, 
Mofi  obuiam  procesfit  in  deferta,  et 
ei  in  monte  diuino  occurrit ,  eum- 

28  que  deosculatus  eft.  Quumque  Mo- 
fes  iili  omnia  louse  mandata,  a  quo 
mittebatur,    oraniaque   portenta, 

ap  quae  edere  iusfus,  expofuisfet,  iue- 
runt  ambo  :  congregatisque  omni- 

3obusfenatoribus  Israelitis,  propo- 
fuit  Aharon  omnia,  qua*  Mod  loua 
dixerat,  et  Mofes  ostentain  oculis 

3  1  populi  fecit ,  quae  res  illis  fidem  fe- 
cit, Deum  Israelitis  auxiliatum  ve- 
nire,eorumque  miferias  refpexisfe, 
itaque  honorem  vultu  demisfo  prae- 
buerunt. 


CAP.    V. 

Ad  regent  ftatres.     Hutu.'  feritas.    Ebr*o~ 
rum  angor.    Adloumx  Mofes. 


POftea  adeunt  Mofes  et  Aharon  I 
Pharaonem,et  cum  eo  fie  agunt: 
iubet  loua  Israelitarum  Deus, 
vt  populum  ftiuin  dimittas,  vt  ei 
feftum  agat  in  defertis.      Qnibus» 
Pharao:  quiseftifie  loua,  inquit, 
ad  cuius  ego  iusfum  Israelitas  di- 
uiittam?     Ego  vero  neque  louara 
noui,  neque  Israelitas   dimittam. 
Atque  illi:     occurrit  nobis  Deus  3 
Ebraeorum ,  ( inquiunt )  cuius  no- 
mine petimus  a  te,  vtliceat  nobis 
trium  dierum  iter  facere  in  deferta, 
et  Ioiicc  Deo  noftro  facriiicare ,  ne 
nos  pefte  belloue  petat.    Quibus4 
rex :    quare,  Mofes  et  Aharon,  po- 
pulum a  fuo  opere  auocatis  ?   Ite 
ipfi  admunus  veftrum,     qui  mihi  J 
tarn  multos ,  inquit ,  incolas  a  fuis 
negotiis  abstrahitis.    Praecepitque  6 
Pharao,  eo  ipfo  die  magiftratibus 
et exactoribus  populi,  nedeinceps 
paleam    populo    ad    confieiendos 
lateres,  ficutantea,  fuppeditarent, 
fedipfos  earn  fibi  collechim  ire  in- 7 
berent :      et  tamen  eanidem  fum-  % 
mam  laterum,  quam  prxftare  erant 
foliti,  ab  eis  exigerent,  neque  de  eo 
quidquam  deonerarent :  esfe  enim 
otiofos,  eoque  misfionem  ad  facri- 
ficium  Deo  fuo  faciendum  flagitare. 
Quapropter    opus    adgrauandum  o 
hominibus  esfe ,  vt  in  eo  occupati , 
minus  in  verborum  vanitatem  in- 
fenderent.      Igitur  magiftratus  et  10 
praefecH  homines  adeunt,  demon- 
ftrant  Pharaonem  eis  paleaefuppe- 
ditationem  denegare  :      irent  ipfi  11 
et  paleam  fibi  peterenr,  vndecum- 
que  nancifci  posfent :  fefe  tamen  de 
eorum  penfo  nihil  esfe  diminutu- 
ros. 

Turn    populus    per  vniuerfam  \% 
Aegyptuin  difperfus  eft  ad  ftipulas 
pro  palea  colligendas :    vrgentibus  13 
infuper  magiftratibus ,  vt  fuum  o- 
pus  fingulis  diebus    abfoluerent, 
non  minus  quam  quum  paleae  copia 
fieret.      Ipfi  quoque  Israelitarum  14 
praefe&i  a  Pharaonis  magiftratibus 
conftituti,  verberabantur,  quod  per 

eos 


Cap.  ?.e>. 


EXODVS. 


59 


eos  dies    folitam   operis    lateririi 

1 5  fummam  non  prarftarent.  Quare 
Pharaonem  adeunt,  er  cum  eo  de 

16  iniwria  expoftuiant :  fibi  neque 
paleam  mini(rrari,et  tamen  laterum 

l7conteclionemexigi:  itaillius  fer- 
uos  et  populum  verberari,  et  in- 

1 8  digne  multari.  Qiiibus  Pharao  : 
eihs,  eftis,  inquit,  otiofi,  propterea 
adloux  facrificium  ire  poftulatis. 

C9Qiianiobrem  ite  ad  operandum: 
neque  vero  palea  vobis  fuggeretur, 
et  tamen  laterum  nunierum  prx- 

loftabitis.  Ita  Israelitarum  pratfecU 
vultu  trifti  Israelitis  renuntiaue- 
runt,  nihil  eis  de  laterum  opere 
quotidiano  detrahi.     Atque  a  Pha- 

ii  raone  digresfi,  quum  Mofi  et  A- 
haroni  aduerfis  occurrisfent,    ita 

L2  cum  eis  expoftuiant :  Iouam  vin- 
dicem  contefiamur,  nosa  vobis  in 
odium  Pharaonis  et  fuorum  esfe 
vocatos :  vosque  eis  gladium ,  quo 
nos  conficeremur,tradidisfe. 

',3  Turn  Mofes  ad  Iouam  regresfus , 
ita  cum  eo  loquitur :  Domine ,  cur 

1    populum  hunc  malo  adficis?  Cur  me 

.4  tandem  mififti  ?  qui,ex  quo  Pharao- 
nem tuo  nomine  conueni ,  eum  ille 
peius  tra6tat,neque  tu  tuos  liberas. 

:5  Cui  loua :  iam  videbis ,  inquit ,  vt 
ego  Pharaonem  accipiam,  vt  vi  coa- 
«Srus  eos  non  folum  dimittat,  verum 
etiam  fuis  Hnibus  expellat. 

CAP.     VI. 

Ad  adfliffos    lout  mandata  ,    ad    regem. 
Itraelitit*  famili*. 

I  T^Go  Aim  idem  loua,    inquit, 

a  H  qui  Abrahamo,  qui  Ifaaco,  qui 

•^-^lacobo,  vtDeus  omnipotens, 

3adparui,     quibus  tamen   nomen 

4meuniIouam  non  decfaraui.    Illis 

interpolico  fcedere  promifiChana- 

naram,  qua  in  terra  peregrini  com- 

5  morabantur,  cuius  modo  foede- 
ris, auditis  Israelitarum  de  xgy- 
ptiaca  feruitute  querimoniis,  re- 

6  cordatus  film.  Quapropter  haec  a 
me  Israelitis  renuntiato,  me  Iouam 

<4)  Hcbraice ,  nunum  ftmulerim. 


eos  et  Aegyptiorum  oneribus  esfe 
fubdu&urum,  et  feruitute  libera- 
turum ,  exfertoque  brachio  et  in- 
gentibus  exemplis  asferturum  :  mi- 
hique  populum  adfciturum ,  et  eis  7 
Deumfuturum,  vtintelligant,  me 
Iouam  fuum  esfe  Deum,  qui  eos 
oneribus  xgyptiis  leuauerim,  du-  g 
dhirum  etiam  eos  in  terrain ,  quam 
Abrahamo,  Ifaaco  ct  Iacobo  me  da- 
turum  esfe/promiferim,  eiusque 
terrx  posfesfionem  eis  esfe  tiaditu- 
rum.    Hacc  ego  loua. 

Hxc  Mofes  adlsraelitas  ad  eum  9 
modum  detulit :  fed  ilii  in  tanto  an- 
gore  animi  et  duritate  feruitutis 
Mofem  non  audiuerunt.  Turn  loua  10 
Mofi  mandauit,vt  PharaonemAegy-  11 
pti  regem  adiret ,  ab  eoque  peteret , 
vtlsraelitas  a  fuis  finibus  dimitteret. 
Cui  Mofes:  ipfi  me  Israelite  non  12 
audiunt,  inquit,  ne dum vt audiat 
Pharao ,  hominem  praefertim  fer- 
monis  impediti. 

Israelitarum  autem  (adquos  Io- 13 
ua  et  ad  Pharaonem  Mofi  et  Aha- 
roni  prxcepta  de  eis  ex  Aegypto 
educendis  dedit  )  familiarum  ca- r^ 
pita  fie  fe  habent :      Rubcnis  pri- 14 
mogeniti  Israelis  filii  fuerunt ,  He- 
nochus ,  Phalus ,  Hefron  et  Char- 
mis  :     hinc  rubenix  cognationes. 
Simeoi.is  autem ,  Iamuel ,  Iamin,  I 
Ohadus,  Iachin,   Sochar,  et  ex 
Chananxa  generatus  Saulus,  a  qui- 
bus ductx  funt  fimeonix  cognatio- 
nes.   Leuis  filios  habuit  totidem  16 
ftirpium  autores,  Gerfonem,  Caha- 
thum  et  Merarim,  vixitque  annos 
centum  triginta  feptera.      Gerfon  17 
habuit  Lebnim  et  Simeim,  auclo- 
res  cognationum.    Cahathus  Am- 18 
ramum,  Ifaarem,  Hebronem  et  O- 
zielem,  vixitque  Cahathus  annos 
centum    triginta    tres.       Meraris  19 
Moholim  et  Mufim.     Ex  his  leui- 
tici  generis  cognationes  natx  funt. 
Habuit  autem  Amramus  Iacobedam  20 
amitam  fuam  in  matrimonio ,  ex 
qua  fustulit  Aharonem  et  Mofem 
G.L. 


€o 


E  X  O  D  V  S. 


Cap.  6*.  7. 


C  L.  et  Mariam  eorum  fororem , 
H.  vixitque  Amramus  annos  cen- 

ai  turn  triginta  feptcin.  Ifaaris  filii 
fuere  Cora ,  Nephegus  et  Zechris. 

aaOzielis  autem,  Mifeel,  Elfaphan  et 

»3  Setheris.  Aharon  vxorem  habtiit 
Elifebam,  Amminadabi  filiam,  Na- 
hafonis  fororem :  ex  qaa  procreauit 
Nadabum,  Abium,  Eleazarum  et 

24  Ithamarum.  Corx  filii  fuerunt 
Asfir,Ekana  et  Abiafaphus,a  quibus 
originem  trahunt  Coranx  cogna- 

a5tiones.  Eleazarus  autem  Aharo- 
nis  filius  ex  vna  filiarum  Phutielis, 
quam  in  matrimonio  habebat,  fus- 
tulit  Phineem. 

at»  Et  hxc  quidem  de  Ieuiticarum 
familiarum  capitibus  atque  auclo- 
ribus,  ex  quibus  Aharon  et  Mofes 

ayorti  font,  ii,  quibus  mandatum 
a  loua  eft,  vt  Israelitas  cum  fuis  co- 

38  P»s  ex  Aegypto  educerent.  Hi 
Mofes  et  Aharon  cum  Pharaone 
Aegypti  rege,  de  Israeiitis  ex  Aegy- 
pto deportandis  locuti  funt. 

CAP.    VII. 

Hegi  Deus  Mofes  a  loua.  Aharon  vates,  ad 
legem  interpret.  Obflinatid  Aegypti  a  lo- 
ua. Vtrgamagi  ,borumvirga  vorata.  Re- 
gis obfirmatio.  In  fanguinem  aqut ,  idem 
a  magis.     Rex  obfiinatior. 

I  \  C  quo  die  loua  Mofi  in  Aegy- 
/\  pto  mandata  dedit,qux  ad  Pha- 
■*■  ^raonem  Ioux  nomine  defenet 
omnia,  tum,quum  ei  Mofes  refpon- 
dit,  fibi,  qui  lingua  hxfitaret,Phara- 
onem  non  esfe  obtemperaturum , 

A  loua  fie  cum  eo  locutus  eft:  en 
ego  te  Pharaoni  deum  efficio,Aha- 

g  ron  tibi  frater  tuus  vates  erit.  Tu 
ei  omnia  tibi  a  me  prxcepta  elo- 
queris,  ipfeeaad  Pharaonem  defe- 
ret,vt  Israelitas  de  fuis  finibus  emit- 
tat.    Atque  ego  Pharaonis  animum 

4indurabo:  multaque  in  Aegypto 
ostenta  et  miracula  edam.  Ac,  ne  fie 
quidem  obtemperante  vobis  Phara- 
one, adferam  manum  Aegypto,  me- 
asque  ex  Aegypto  copias ,  id  eft , 
meos  Israelitas,  per  magna  exempla 


extraham ,    vt  fciant ,  me  Iouam  e 
esfe  Aegyptii,  quum  eis  manum  at- 
tulero,et  israelitas  de  medio  eorum 
eduxero. 

Turn  Mofes  et  Aharon   Iouae  <J 
prxcepta  exfecuti  funt  :      annum  7 
xtatis   agentes,    Mofes    octogefi- 
mum,    Aharon  odtogefimum  ter- 
tium,    turn,    quum    Pharaonem 
conuenerunt.     Erat  autem  eis  a  g 
loua  mandatum ,  vt,  fi  popofcisfet 
Pharao  miraailum,  Aharon  Mofis 
iusfu  virgam  fuam  ante  ilium  abii- 
ceret ,    qux  draco  fieret.     Igitur  p 
Pharaonem  adiuerunt  Mofes  et  A- 
haron ,  Iouxque  prxceptum  exfe- 
cuti funt ,  virgamque  fuam  proiecit 
Aharon  ante  Pharaonem  et  Pharao- 
nios,  qux  mutata  eft  in  draconem. 
Turn   Pharao   fapientes  etiam  et  10 
prxftigiatores  euocauit,qui  xgyptii 
magi  fuis  carminibus  idem  etiam 
fecerunt ,     abiedtxque  a  fingulisn 
virgx ,  in  totidem  dracones  euafe- 
runt:    quas  illorum  virgas  Aharo-  \% 
nis  virga  deuorauit.    Hie  Pharao  13 
obfirmato  animo  eis  non  paruit, 
ficut  loua  prxdixerat. 

Turn  loua  Mofem  adIoquitur:i4 
Pharao  obftinato  animo  populum 
non  dimittere  perfeuerat :  conueni- 15 
to  eum  mane,  eique  ad  ripam  mimi- 
nis  occurrens,  (nam  exibit  ad  aquas) 
et  virgam,qux  in  ferpentem  mutata 
eft,  manuferens,  dicito,  tea  loua  16 
Deo  Ebrxorum  ad  ipfum  mitti, 
qui  loua  iubeat  fuum  fibi  populum 
ad  fc  in  defertis  colendum  ab  illo 
emitti.      Quod  fi  ne  fie    quidem  17 
parebit,  hoc  ei  a  me  renuntiabis, 
eum  intellechirum ,  quid  fit  loua : 
quod,  quum  tu  virga,quam  in  manu 
habebis,  fluminis  aquam  percusfe- 
ris,  vertetur  in  fanguinem,      vt  ig 
eneclis  pifcibus ,  flumen  ita  puteat, 
vt  ex  eo  aquam  bibere  ne  quidquam 
velint  Aegyptii.    Tu  vero  Aharo- 19 
rti  prxcipito,inquit,vt  fuam  virgam 
capiat,  manumque  ad  aquas  xgypti- 
as,  ad  anines,  ad  Ihimina,  ad  ftagna, 
ad  omnem  denique  aqux  multitu. 
dinem 


tap.7.F. 


r.  A  KJ  U   V   O. 


dinem  intendat,  vt  fiat  fanguis ,  qui 
per  vniuerfam  Aegyptum  etiam  in 
aoligneis  lit  ct  faxeis  vafis.       Hxc 
Ioux  iusfa  quum  Mofes  et  Aharon 
fecisfent,  quumqueille  fublata  vir- 
gaaquam  fluminis  anteoculos  Pha- 
raonis  eiusque  adfedarum  percus- 
fisfet ,  nnitata  eft  omnis  aqua  Annu- 
al nis  in  fanguinem:      niortuisque 
fluminis  pifcibus  tantusexftilitfce- 
tor  fluminis ,    vt  Aegyptii  de  eius 
aqua  bibere  non  posfent ,  totaque 
Aegyptus     fanguine     redundauit. 
aaQyod  qtnim  idem   magi  aegyptii 
fuiscarminibus  eftecisfent,  Pharao 
obdurato  aniuio  non  paruit,  ficut 
%l  ante  ioua  dixerat :      fed  domum 
fuam  repetiit ,  neque  ei  etiam  rei 
a4animum  adiecit.     Aegyptii  autem 
omnes  vndique  circum  flumen  a- 
quam   ad   potionem    effbderunt, 
quod  de  flumine  bibere  non  po- 
terant. 

CAP.     VIII. 

Mofes  ad  regem.  R*n* ,  etdem  a  magis. 
Hex  perfidus.  Non  a  magis  pedes.  Eo- 
rum  dicjum  ,  quod  a  loua  Jint  trumn*. 
lnfecla.  Hisfugatis  regis  obfiinatio. 

I  "TfcRxteritis  feptem    diebus  poft 
r^  ictum  a  loua  flumen,Mofes  ite- 
•*•   rumPharaonem  de  popuload 
Ioux  cultum  emittendo,  ipfius  lo- 
ft "x  iusfu  conuenit.    Recufanti  mi- 
natus  eft,  Iouam  omnes  eius  fines 
g  petiturum  esfe   ranis  :      quarum 
tanta  copia  flumen  fcateret ,  vt  in  e- 
ius  et  fuorum  et  populi  domos ,  cu- 
biculorum  penetralia,  cubilia ,  fur- 
4nos,  mactras  penetrarent,    ipfum- 
que  et  populum ,  et  omnes  illi  fub- 

5  ditos  peruaderent.  Iusfitque  Aha- 
roni,  eodem  Iouae  mandato,  vt  ma- 
nu  virgam  protenderet  influuios, 
flumina,  lacus ,  quo  nafcerentur  in 

6  Aegypti  folo  ranx :  quo  fadk>,  tot 
exftitere  ranx,  vt  eis  Aegypti  folum 

7coopertum  fit.  Quod  idem  car. 
minibus  imitati  magi,  ranas  in  Ae- 
gypti terram  exciuerunt. 

8     Turn  Pharao  Mofem  et  Aharo- 


nemeuocat,  hortaturque,  vt  Iouam) 
pro  depellendis  a  fe  fuoque  populo 
ranis  deprecentur:  fefe illi  popurum 
ad  facra  Ioux  facienda  dimisfurum. 
Cui  Mofes:     defini  mihi  tempus,* 
inquit,    quando  pro  te  tuisque  et 
populo  precer,  vt  atetuisqne  do- 
mibus  ranx  propulfentur,  ac  tan- 
tum  in  flumine  relinquantur.    Info 
craftinum,  inquit.    Et  Mofes  i  ifto 
modo  fiet ,  vt  intelligas,  Iouam  De- 
ura  noftrum  incomparabilem  esfe. 
Facesfent  a  te  tuisque  domibus  et  |* 
adfeclis  et  populo  ranx ,  fie,  vt  re- 
ftent  tantum  in  flumine.    Ita  Mofe  i% 
et  Aharone  a  Pharaone  digresfis, 
Mofes  Iouam  exorauit  de  ranis, 
quas  ille  Pharaoni  immiferat.    Ita- 1  * 
que  illx  domefticatim,  pagatim  et 
per  agros  mortux  funt,  et  in  cumu-  \± 
los  coaceruatx,ita,vt  fceteret  regio. 

At  Pharao  vbi  vidit,  datamesfe  jj 
refpirationem ,   animum  obfirma- 
uit ,  nee  illis  morem  gesfit ,  ficut 
erat  a  loua  prxdichim.    Turn  A-  itf 
haron  iubente  Mofe  ,    cui  porro 
mandatum  erat  a  loua ,    virgam  |<* 
manu  prehendit ,    eaque  porre&a 
terrx  puluerem  percusfit,  quaper- 
cusfione  omnis  totius  xgyptix  ter- 
rx puluis  in  pediculos  conuerfus 
eft,  quibus  turn  bipedes,  turn  qua- 
drupedes  fcatuerunt.      Hancpedi-ig 
culorum  efFedtionem  magi  quum 
fuis  carminibus  imitari  fruftra  ten- 
tauisfent,   pediculis  turn  homines 
turn  beftias  infeftantibus ,     apud  ip 
Pharaonem confesfi  funt,  digitum 
esfe  Dei*:  fed  ille occalluit  animo, 
neque  illis  aufcultauit,  ficut  fore 
loua  prxdixerat. 

Mane  Mofes  vbi  primum  furre-  ao 
ait,  Ioux  iusfu  Pharaoni  ad  aquas, 
ficut  loua  prxdixerat ,  egresfo  prx- 
fto  fuit,  eique  Ioux  mandatum  ex- 
pofuit,  vt  illius  populum  ad  ilium 
colendum  dimitteret.  Quod  fi  non  at 
dimitteret,propofuitrouam  in  eum, 
et  in  eius  adfeclas,et  populum,et  do- 
mos, immisfurum  infecla,quibus  et 
domus  Aegyptiorum  et  terra  ipfa, 
quaiu 


6z 


EXODVS. 


Cap.  g.  o. 


HI  quam  incolerent,repleretur.  Ac  turn 
Gosfenem  (qua  in  terra  Iouae  popu- 
lusmaneret)  excepturum,  etabin. 
fec~Us  innnunem  esfe  faclurum  :  vt 
intelligent  Pharao,  quantus  in  ter- 

A3  ris  esfet  Ioua,  quitantum  discri- 
men  inter  fuum  ec  illius  populum 
pofuisfet.  Id  autera  portentum  fore 

&4  poftridie.  Atque  ita  fecit  Ioua , 
eftque  tanta  infeCiorum  vis  immis- 
fa  domui  Pharaonis ,  et  Pharaonio- 
rurn,  totique  Aegypto,  vt  ab  eis  re- 
gio  deuaftaretur. 

£5  •  Itaque  euocauit  Pharao  Mofem 
et  Aharonem,  eisque  permifit,  vt 
Deo  fuo  irent  facrificatum ,  fediis 

35  in  finibus.  Cui  Mofes  refpondit ,  id 
commode  fieri  non  posfe,  ea  enim 
facra  IouxDeo  fuofa£turos,qiiae  de- 
teftarentur  Aegyptii:  quae  fiineo- 
rum  praefentiafacerent,  non  posfe, 

a7quinabillis  lapidarentur.  Sed  tri- 
dui  iter  in  folitudinem  progresfos 
Iouae  Deo  fuo  facrificaturos  esfc,  vt 

ag  eis  Ioua  mandaturus  esfet.  Et  Pha- 
rao: egovosdimittam ,  inquit,  vt 
Ioux  Deoveftro  facrificetis  in  de- 
fertis,  fed  ea  lege,  ne  longius  proce- 
ss datis :  precamini  pro  me.  Cui 
Mofes :  et  ego  a  te  digresfus  Iouam 
exorabc ,  vt  eras  a  te  tuisque  ftipa- 
toribus  et  populo  infefta  abigat : 
verum  ne  tu  nos  amplius  fruftra 
habeas,  populum  ad  facrificium  Io- 
uae  faciendum  ire  non  permitten- 

30  do.    Indeque  digresfus,  precibusa 

3 1  Ioua  obtinuit ,  vt  infecla  ab  illis 
abigeret,  ne  vno  quidem  relievo. 
Sed  Pharao  turn  quoque  populum 
pertinaci  animo  retinuit. 

CAP.    IX. 

Pecaris  interitus.     Ev  fauilla  puflule,  grax~ 
do.     A  tempeflatcrexptrfiuus. 

I  TTaque  Mofes,iubente  Ioua,  eum 

I  Iouae  Dei  Ebraeorum  nomine  ad- 

-*-monitum  iuit ,  vt  illius  populum 

ad    ilium     colendum    emitteret. 

A  Quod  fi  de  emictendo  recufaret,  at- 

5  que  eos  adhuc  detineret ,    fciret , 

Iouam  eius  pecori ,  quod  in  agris 


haberet,  videlicet  equis,  afinis,  ca- 
melis,  bubus,  ouibus  caprisque  per- 
niciofisfimam  luem  esfe  importatu- 
rum,    tanto  inter  israeliticum  et4 
aegypcium  pecus  discrimine,  vt  ni- 
hil prorfus  esfet  deisraeliticoperi- 
turum.      Et  quidem  ad  earn  rem  5 
teinpus  a  Ioua  conftitui   polterum 
diem.    Idque  poftridie  Ioua  fecit, 6 
vt  mortuo  omnis  generis  pecore* 
aegyptio,  de  israelitico  ne  vnuin 
quidem    internet.       Quod  quum  7 
Pharao,  misfis  eo  nuntiis,  comperis- 
fet,  israelitici  pecoris  ne  vnum  qui- 
dem interisfe,  obftinato  tamenani- 
mo  populum  non  dimifit. 

Turn  Ioua  Moli  et  Aharoni  ins-  8 
fit,  vt  fauillam  de  calcaria  plenis  vo- 
lis  fumerent,  quam  Mofes  in  aerem 
prxfente  Pharaone  fpargeret :  quae  9 
in  puluerem  per  vniuerfam  Aegy- 
ptum  mutata,  tarn  homines  quam 
beftias   pufiulis  exulceraret.      Id  10 
quum  fecisfent,  turn  hominumtum 
pecudum  corpora  puftularum  vlce- 
ribus  confperfa  funt,  eo  vsque,vt  ne  II 
magi  quidem  prae  vlceribus,  oui- 
bus non  minus ,  quam  omnes  Aegy- 
ptii,adficiebantur,  ante  Mofem  pos- 
fent    confiitere.      Sed    obftinauit  it 
Ioua  animum  Pharaonis ,  vt,  quem- 
admodum  Mom"   praedixerat,  non 
obtemperaret  illis. 

Turn  Ioua:  furgitocras  mane  13 
(inquit   Mofi)    Pharaoni    praefto 
futurus,  eique  ita  dichirus:    haec 
tibi  Ioua  Deus  Ebraeorum  dicit: 
dimitte  populum  raeimi,  vt  mini 
feruiat.      Alioquin  nunc  denique  14 
omnes    meos    impetus    in    tuum 
cor,  inque  tuos  adfeclas  et  popu- 
lum confumam,  vt  intelligas,  nul- 
lum esfe  mini  in  omni  orbe  ter- 
rarum  parem.      Et  quidem  iam  te  15 
tuosque  pefte  iclos  mea  manu  ex 
orbe  terrarum  fustulisfem,    nifi  te  16 
ad  meam  potentiam  declarandam, 
meumque  nomen  in  vniuerfo  ter- 
rarum orbe  praedicandum ,  nomi- 
natim  derhnasfem.      Quod    fiet-17 
iauanum  populum  meum  impedis, 
neque 


Cap.  9.  io. 


Exoav  s. 


03 


I g  neque  amittis ,  fie  habeto,  me  eras 
tantam  esfe  vim  grandinis  plutu- 
rum ,  quanta  adhucin  Aegypto  port 

10  earn  conditam  nulla  fuit.  Quam- 
obrem  mitte,  qui  cogant  pecus  tu- 
nmet  omnia,  quae  fub  dio  habes. 
Nam  omnes  et  homines  et  pecora , 
quae  turn  fub  dio  deprehenfa  te- 
ctum non  fubierint ,  grandine  op- 

2opresfainteribunt.Hxc  Mofes.  Ae,  fi 
quiexPharaoniis  Iouae  minas  timu- 
erunt,  feruitia  pecoraque  fuain  do- 

21  moscompulerunt.  Quiautemne- 
glexerunt ,  ea  in  agris  reliquerunr. 

22  Turn  Mofem  iusfit  Ioua  manum  in 
caelum  tendere,  vt  tota  in  Aegypto 
in  homines,  in  pecora,  in  herbas 

23  omnes  grandinaret.  Atque ,  vbi 
ille  virgam  in  caelum  tetendit ,  emi- 
fit  Ioua  fragores ,    et  tantam  vim 

14 grandinis,  emieantibus  in  ter- 
rain fulguribus,  et  inter  grandinem 
corufcantibus,  in  Aegyptum  eftu- 
dit,  quanta  port  homines  natos  nul- 
la in   omni    Aegypto    exftiterat: 

25quaegrando  per  omnem  Aegyptum 
omnia,  quae  fub  dio  erant,  contudit, 
homines,  pecudes,  terreitres  herbas 
omnes  contriuit,  arboresque  per- 

2<S  fregit  :  quuni  interea  Gosfen , 
quam  Israelite  partem  tenebant, 
expers  grandinis  fuerit. 

27  Turn  vero  Pharao,  eonuocatis 
Mofe  et  Aharone ;  nunc  peccaui,in- 
quit,  pro  Ioua  facitarquitas  contra 

28  memeosque  iniquitas.  Deprecami- 
ni  Iouam,  vttonare  etgrandinare 
definat ,  ego  vos  line  vlla  mora  di- 

2p  mittam.  Cui  Mofes :  fimul  ac  ex  vr- 
be  egresfus ,  mantis  ad  Iouam  pro- 
tendero,  cesfabunt  fragores,definet- 
que  grandinare ,  vt  cognofcas,  hunc 
30  orbem  Iouae  ditionis  esfe.  Etfi  fatis 
compertum  habeo,  te  tuosque  non- 
31  dum  Iouam  Deum  reuereri.     Ea 
autem  calamitate  linum  et  horde- 
um  adflidVafunt,  quod  hoc  adhuc  in 
jlherbaerat,  illud  filiquabatur :     At 
triticum  et  *ea  non  item,  quode- 
33  rant  tardiora.     Poftquam  Mofes, 
reli&o  Pharaone ,  ex  vrbe  egresfus 


palmas  ad  Iouam  expandit,  fedata 
funt  tonitrua  et  grando,  pluuiaeque 
in  terram  fluxio  cohibita.  Quod  34 
poftquam  vidit  Pharao,  perfeuera- 
uit  in  fuo  peccato,  animumque  cum 
fuis  obfirmauit ,  et  Israelitas  ob-  35 
ftinate  retinuit,  vt  Ioua  per  Mofem 
praedixerat. 

CAP.    X. 

Loiufl<e.  Ab  iis  rex  atrncior.     Caligotafli' 
lis.     Eieftus  a  rege  Mofes. 

1"Wm  Ioua  Mofi :    adi  (inqnit)  \ 
Pharaonem,  nam  ego  et  eius  et 
-  fuorum  animum  obfirmaui,  vt 
haec  mea  miracula  apud  vos  edam  : 
vtque  vos  veftris  natis  et  nepotibus  % 
narretis,  quae  ego  in  Aegyptiospa- 
trauerim ,  et  quantis  eos  portentis 
infeftauerim,  fciatisque,     me  esfe 
Iouam.    Ergo  Pharaonem  adgresfi  3 
Mofes  et  Aharon ,  quaerunt  ex  eo 
nomine  Iouae  Dei  Ebraeorum,  quo- 
usque    tandem  illi  fe  fubmittere 
perneget?  dimittat  illius  populum 
ad  ilium  colendum.      Quod  fi  re-  4 
nuat,  fciat,  ilium  poftridie  tot  esfe 
iocuftas  in  eius  fines  immisfurum, 
vt  earum  multitudine  obduclater-5 
raperfpicinonposfit:  quae  quidem 
locuftae     refiduum     reliquiarum , 
quod  iilis  a  grandine  reliquum  fa- 
ctum fit,  omnesque  in  agris natas 
arbores  confumturae  fint,    eiusque  <$ 
et  fuorum  omnium  Aegypdorum- 
que  domos  conipleturae,  quale  nihil 
eius  patres  aut  maiores  ab  omni 
memoria  viderint.    Haecfatus  Mo- 
fes, a  Pharaone  conuerfus  discede- 
bat. 

Hie  Pharaonis  adfeclx  Phara-* 
onem  fie  adloquunttir  :  quern  ad 
finem  nobis  hie  erit  detriniento? 
Dimitte  homines,  vt  Iouam  Deum 
fuum  colant :  an  nondum  periisle 
Aegyptum  fentis  ?  Turn  Pharao ,  3 
Mofe  et  Aharone  reuocatis  :  ite, 
inqmt,coiite  Iouam  Deum  veftrum. 
Sedquinam  funt  ituri,  et  qui  non? 
Cui  Mofes :  cum  iuuenibus  et  feni-  0 

bus 


64 


E  X  O  D  V  S. 


Cap.  to. It. 


bus  noftris ,  inquit ,  ibimus  :  cum 
filiis  et  filiabus,  cum  minoribus 
maioribusque  pecudibus  ibimus, 
quoniam  feftum  louse  fumus  acluri. 

10  At  ille :  ita  vobis  adfit  loua,  inquit, 
vt  ego  vos  cum  veftris  paruulis  di- 
mittam.  Iamiamfatis  perfpicuaeft 

11  veftra  malitia.  Ite  potius  viri  ad 
Iouae  cultum,  poftquam  idflagita- 
tis.  Tumeosafuoconfpechi  eie- 
cit. 

12  At  loua  Mofi  iusfit,  vt  manum  in 
terram  aegyptiain  intenderet,  ad 
excitandas  locuftas ,  quae  per  Aegy- 
ptum  nafcerentur ,  et  omnes  eius 
regionis  herbas,  omnesque  grandi- 

13  nis  reliquias  perederent.  Atque 
vbi  Mofes  virgam  in  Aegyptum 
porrexit,  excitauit  loua  eurumin 
earn  regionem ,  qui ,  quum  totum 
ilium  diem  noftemque  flauisfet,pri- 

14  mo  mane  locuftas  inuexit :  qua- 
rum  tanta  copia  tota  regione  exfti- 
tit,  atque  in  omnibus  Aegypti  fini- 
bus  confedit,  quanta  neque  antea 
vmquam  fuerat,  neque  poftea  futu- 

I5raeft.  Ab  his  vniuerfa  terrae  facie 
cooperta,atque  obtenebrata,  omnes 
herbae  terreftres ,  omnesque  arbo- 
rum  fruchis ,  quae  reliqua  grando 
fecerat,  confumti  funt ,  neque  vlla 
vel  arborum  vel  herbarum  viridi- 
tas  in  vniuerfa  fuperfuit  Aegypto. 

%6  Turn  vero  Pharao  Mofem  et  A- 
haronem  propere  arcesfit :  peccaui, 
inquit ,  in  Iouam  Deum  veftrum  et 

17  in  vos.  Sed  ignofce  quaefo  mihi 
ctiam  hoc  peccatum :  et  orate  pro 
me  Iouam  Deum  veftrum ,  vt  hanc 
demum  a  me  mortem   propulfet. 

18  Ille  a  Pharaone  digresfus,  Iouam 

19  precatus  eft  :  qui  eo  ventum  ma- 
rinum  vehementisfimum  conuertit, 
a  quo  vento  fublatx  locuftae,  in 
mare  rubrum  abrepts  funt ,  ne  vna 
quidem  in  totis  Aegypti  finibusre- 

*o  licla.    Sed  quum  Pharao  ne  fie  qui- 
dem (eius  animum  obfirn)ante  fa- 
s'I  ua  )  Israelitas  dimitteret ,    Mofes , 
iubenteloua,  vtesfent  in  Aegypto 
tenebrx  etiam  tactiki .  manum  in 


caelum  porrexit :  quo  fac"ro,  tanta  2a 
per  ornnem  Aegyptum  tenebrarum 
caligo  per  triduum  exftitit,  vtas 
toto  illo  triduo  neminem  hominem 
homo  viderit,  neque  fe  loco  moue- 
rit,  quum  interim  Israelite  omnes 
lucem  fuis  in    fedibus   haberent. 

Turn  Pharao  euocato  Mofe:  itez^j 
cultum  Iouam,  inquit ,  etiam  cum 
veftris  paruulis,relic~tis  tantum  ma- 
ioribus   minoribusque  pecoribus. 
Cui  Mofes :  immo  et  tu  nobis  vi-  25 
climas,  etea,  quxad  remdiuinam 
opus  funt,  fuppeditabis,  quibus  lo- 
ua: Deo  noftro  operemur :    et  nos,  26 1 
pecus  noftrum ,  ne  vngula  quidem 
relicla,  ducemus,ex  quocapiamus, 
quae  ad  rem  diuinam  erunt  neces- 
faria.    Neque  enim  compertum  ha- 
bemus,  qua  re  fimus  Iouam  culturi, 
donee  eo  peruenerimus.    At  Pha-  23 
rao  (loua  ei  pertinaciam  immitten- 
te,  ne  illos  dimitteret)    facesfe  a 28 
me,  inquit :  cane  ne  pofthac  meum 
confpeclum  fubeas :    nam  fi  fece- 
ris,  moriere.    Et  Mofes:  vtdixifti,  zj 
inquit ,  pofthac  tuum  confpectuni 
numquam  fubibo. 

CAP.     XI. 

A  Deo  prada.  decrtta.     Ad  regent  a  JWofe 
mint.     Ille  in  boras  prior. 

MOfem   autem  praemonuerat  1 
loua,  Pharaonem  vno  dum- 
taxat  ei  Aegypriisque  infuper 
illato  vulnere,  tandem  eos,  illinc  o- 
mnino  esfe  emisfurum ,  vel  potius 
eieclurum.    Eique  propterea  man-  % 
dauit ,  vt  populum  praemoneret,  a 
fuo  vt  quisque  et  vir  vicino ,  et  fe- 
mina  a  vicina  peteret  argentea  au- 
reaque  vafa:      ipfique  populobe-3 
neuolentiam  Aegyptiorum  concili- 
auit :  neque  non  Mofes  ipfe  vir  erat 
in    Aegypto    tarn    Pharaoniorum 
quam  populi  exiftimatione  raaxi- 
mus. 

Ergo  in  ea  oratione  hoc  modo^ 
Iouae   mandata   expofuit,  Iouam 
circa  median»  noclem  Aegyptios 
ouicu- 


Cap.  ii.  12. 


E  X  O  D  V  S. 


*> 


5  obiturum ,  omnesque  in  Aegy- 
pto  primogenitos  esfe  mortem  obi- 
turos ,  ab  ipfins  Pharaonis,  qui  in 
folio  federet,  ad  feruarum  primo- 
genitos, quae  molas  truderent :  nee 

6  non  omnium  etiam  pecorum ,  ac 
maiorem  fore  in  Aegypto  tumul- 
turn,  quam  vmquamveJ  anteafuis- 

j  fet,vel  poftea  futunis  esfet :  quum 
interim  in  omnibus  Israelitis  ni- 
hil, neque  bipedum  omnino  neque 
quadrupedum,  moueretur,  vt  intel- 
ligerent,  quantam  loua  differenti- 
am  ftatueret  inter  Aegyptios  et  Is- 

graelitas:  eovsque,  ( inquit  Mofes 
Pharaoni )  vt  tui  ifti  omnes  ad  me 
fint  defcenruri,  et,  vt  vna  cum  omni 
populo  mihi  commendato  exeam, 
fubmisfe  rogaturi :  turn  demum  ex- 
ibo  :    fimulque  a  Fharaone  iratus 

p  discesfit ,  quoniam  a  loua  didi- 
cerat ,  ilium  non  esfe  obtemperatu- 
rum ,  quo  plura  Ioiue  prodigia  fie- 

orent  in  Aegypto,  quoniamque 
omnibus  illis  a  feet  ab  Aharonee- 
ditis  in  eius  confpeciu  portentis,  ta- 
men  (comprimente  eius  animum 
loua)  Israelitasde  fuis tinibus non 
emittebat. 

CAP.    XII. 

Primus  anni  men/is, Pafiha  Ad  portas  cru- 
et. Atfum,  azymi ,  ciihoreun.  deman- 
ds re/it/*i<e.  Conniuarum  habitat.  Pa- 
fc  halts  icternitM.  Ferment  atum  capitate . 
Hysfapiis.  Primogenitor*!!!  cedes  et  in 
pecore.  Ebrsomm  cum  impettattsfpoliis 
eua/t'o.  Peditum  numerut.  Horum  quan- 
ta feruitus  Pnputiatus  procula  Pafcbate 

I  fTpVm  loua  ad  Mofem  et  Aha- 
ronem  in  Aegypto  hac  ora- 

l  -*-  tione  vfus  eft:  hie  vobis  menu's 
caput  menfium,  id  eft  primus  anni 

3  menfis  efto.  Colloquimini  cum 
omni  Israelitarum  mukitudine,  vt 
huius  menlis  die  decimo  omnes  pa- 
tresfamiliasagnos  aut  hxdos  man- 

g.  fionatnn  fumaut  *.  Quod  Ci  qux  fa- 
milia  ad  agnum  non  fufficiat,  pater- 
familias vieinum  eum  ,  quieritdo- 

1  mui  fuae  proximus,  adhibeto,  fub- 
du&a  ratione  numeri  capitum  ct 


fummaadagnumcomedendum  ac 
commodata.     Is  agnus  efto  inte  * 
meratus ,  mas,  annulus,  nee  refert , 
agnus  fit,an  hardus :    qui,poftquam  { 
in  cuftodia  habitus  fuerit  ad  diem 
huius  menfis  decimum  quartum, 
maclabitur  ab  omni  Israelitarum 
ciuitatis  mukitudine  fubcrepufcu- 
lum.     Turn  eius    fanguine  con- 
fpergentur  poftes  ambo,  et  fuperli- 
minaria  domorum,in  quibus  come-  y 
detur.    Caro  autem  ea  nocle  com-  g 
edetur  ignetofta,  et  panes  fine  fer- 
mento  et  comedetur  cum  cicho- 
reis  *.  Sed  ne  quid  ex  eo  crudum , « 
neue  elixum  aquacomeditote:  fed 
tantum  igne  toftum,vna  cum  capite, 
cruribuset  inteftinis.      Neu  quid  l9 
in  pofterum  diem  reliqui  fackote : 
ac,  fi  quid  poftridie  reliqui  fuerit, 
igne  cremabitis.      Comedetis  au-  n 
tern  hoc  habitn,fuccind\is  lateribus, 
calceatis  pedibus,  bacillos  manus 
tententes,idque  facietis  trepidanter: 
quoniam  louve  transitu»  eft.     Ego  i% 
vero  transibo  perAegyptum  ilia  no- 
cle,  et  omnia  Aegypti  primogenita 
tarn  hominum ,  quam  pecudum  in- 
terficiam,deque  omnibus  Aegyptio- 
rum  diisloua  ego  pcenas  fumam  *. 
Ac  animaduerfo  fanguine ,  quo  do- 13 
mus,  in  quibus  eritis,  notatac  erunt , 
praeteribo    vos,   neque   perniciali 
vulneie  adficiemini,  me  in  Aegypti- 
os grasfanie. 

Vos  autem  illius  dieimemoriara  14 
coletis,  eumquefeftum  loue  cele- 
brabitis ,  et  veftr»  ftirpi  celebran- 
dum  perenni  religione  prodetis. 
Septem  dies  non  rermentatis  pa-ij 
nibus  vefcemini,  ftatimque  primo 
illorum  dierum  fermentum  de  ve- 
ftris  domibus  tolletis :  ac  quisquis  a 
primo  ad  feptimum  diem  fernienta- 
tum  guftauerit,  is  de  nuinero  Israe- 
litarum tollatur.  Primo  autem  die,  i& 
itemque  fepiinio,  facnun  conuen- 
tum  facietis ,  neque  vllum  opus  illis 
diebus  pat rabi us.  praeterquam,quod 
cuique  mcesfarium  Grit  ad  victum, 
id  foluiu  latere  licebit. 

S.  Pa  xet 


66 


E  X  O  D  V  S. 


Cap.  12. 


i  <n  e  Panes  autem  fine  fermento  fer- 
uabitis,  quod  illo  ipfo  die  eduxerim 
veftrascopias  de  Aegypto,quem  vos 
diem  perpetuakge  veftrx  pofteri- 

\%  fati  fancietis.  A  vefpera  diei  decim.i 
quarti  menlis  primi,  ad  veiperam 
vicefimi  primi  eiufdemmenfis,  ve- 

lofeemini  non  fetmentatis :  neque  vl- 
lum  per  ilios  feptcm  dies  fermen- 
tuin  domi  habebitis:  ac  quisquis  fer- 
mentum  guftawerit ,  is  de  nuincro 
Israelitarum  tollatur ,  line  peregri- 

2onusfuerit,fiueinuigcna.  Nihil,  in- 
quam,fermentatumcomedetis :  fed, 
vbicumque  degetis,  nonfermenta- 
tis  vefcemini. 

21  Igitur  Mofes,conuocato  omni  fe- 
natu  Israelitarum,  verba  fecit  ad 
huncmodum :  lcponiteecfegregate 
vobis  fingulas  baiaiitcsinfamilias, 

22quibus  immoletis  pafcha.  Deinde 
fafciculo  hysfopi  in  fanguinempel- 
uis  immerfo,  infioite  fuperlimina- 
ria ,  et  vtrosque  poftes,  neque  extra 
fores  domorum  veftrarum  prodite 

23  ante  crastinum  wane.  Et  Ioua 
qiuiui  adcxdendos  transibit  Aegy- 
ptios,oltia,  quorum  in  fuperlimina- 
ribus  et  poitibus  fanguinem  con- 
Ipexerit,  prxteribit,  neque  iinet  ex- 
terininatorem  domos  veftras  iutra- 

24  re  et  cladera  inferre.  Atquehanc 
rem  folemnem  vobis  veftrisquena- 

i^tis  inftituite  inxternum.  QiiUm- 
que  perueneritis  in  terrain ,  quam 
vobis  Ioua  dabii,  quemadmodum 
promifit,  hanc  cxrimoniam  ferua- 

26  tore.  Quxrentibusque  liberis  ve- 
neris, quid  fibi  velit  ilia  cxrimonia  ? 

27refpondetote,facrifidum  esfe  transi- 
tus  Ioux,  qui  in  Aegypto,  quuni  Ae- 
gyptios  cxderet,  Israelitarum  do- 
mos transient,  veitrasque  domos 
liberauerit.  Turn  popuius  ids. 
honoris  causft  fubmint. 

28  Quumque  digresfi  Israelite  fecis- 
fent,  ficuti  Ioua  Mofi  et  Aharoni 

2pprxceperat,  media  nocle  Ioua  o- 
mnes  in  Aegypto  primogenitos  oc- 
cidit,  aprimogenito  Pharaonis/in 


0  psaum  fettura. 


/)  hoc  ea 


folio  fedentis,ad  primogenitos  *ca- 
ptiuorum,qui  in  ergaftulis  erant,  o- 
mniumque  etiam  pecorum.     Turn  30 
vero  Pharao  ea  nocle  furgit,  o- 
mnesque   eius    ltipatores   et    Ae- 
gyptii:    fuitque  ille  maximus  in 
Aegypto  tuniultus,    quippe  nulla 
domo  funeris   experte  :      arcesfi-  31 
toque  noctu  Mofe  et  Aharone :  a- 
gite,  inquit,  cxite  de  meopopulo 
et  vos  et  Israe'tiix:  ite,  colite  Io- 
nani  vcftro  arbitrio:    pecora  mi-32 
nora  maioraque  abducite,  vt  poftu- 
latis :  ite,  et  mini  quoque  bene  pre- 
camini.     Aegyptii  quoque  popu-33 
him  vrgere ,  eum  de  fuis  rinibus  e- 
mittere  properantes ,  et  kk  omnes 
periisfe,  dicentes. 

Itaque  Israelitx  nonfermentatam3<J 
inasfam,veite  fua  imiolutam,hume- 
ris  fuis  extulerunt  in  mactris :  vafis-  3$ 
que  argenteis  atque  aureis ,  et  vefte 
ab  Aegyptiis  ex  mandato  Mofis  pe- 
titis,et  (Ioua  eis  Aegyptiorum  bene-  3^ 
uolcntiam  conciliante)  impetratis, 
Aegyptios  fpoliauerunt,eta  Ramefe3'2 
Sochota  peruenerunt  circiter  fex- 
centa  millia  peditum  virorum,  prx- 
ter  imbellem  turbam,      comitan-3S 
te  etiam  magna   promifcui  vulgi 
frequentia,  maximisque  pecorum 
gregibus  et  armentis.      lbi  ex  ea3$ 
masfa,  quamfecumex  Aegypto  de- 
portauerant,  depfititios  panes  fece- 
runt,  nullo  fermento:  nam  ea  non 
eratfermentaia,propterea,quod,vr- 
gentibus  Aegyptiis,  morari  et  viati- 
cum   fibi    parare   non  potuerant. 

Spatium  auteni,  quo  Israelitx  11140 
Aegypto  commorati  funt,fuit  anno- 
rum     quadringentorum    triginta. 
Quo  fpatio  confeclo,  illius  diei  110x41  j 
(  quo  die  omnes  Ioux  copix  ex  Ae- 
gypto exierant)      dicata  Iouae  eft,4J 
qui  cos  eduxisfetex  Aegypto ,  et  ab 
vniuerfo  Israelitarum  genere  seter- 
num   obferuatur.      Hanc    autem43 
agni  (quod  a  transitu  Pafcha  di- 
6him  eft  )  rationem  Mofi  et  Aharo- 
ni tradiditloua;  ne  quis  eo  vefce- 
retur 
regnantis. 


Cap.  12.  ig. 


EXODVS. 


*7 


44  rctur  extraneus :  vt  omnibus  co- 
emtitiis  feruis,  fimodo  esfent  cir- 

45anncifi,  vefci  fas  esfet.  Ne  quis 
aduena,  ncue  mercenarius  comes- 

46  fat.  Vna  in  domo  comederetur. 
Neue  quid  carnis  domo  eflerretur : 
neue    vllum   eius  os  frangerent. 

47  Vt  idem  cuncta  Israelitarum  ciui- 

48  tas  operaretur.  Si  qui  inter  eos 
peregrini  agerent ,  ii,  vt  Ioux  Pa- 
fcha  facturi ,  omnesfuorum  mares 
circumeifos  haberent,  et  turn  de- 
mum  ad  id  aditum  haberent,  ea- 
demquc  esfent  conditione,qua  indi- 
gent :     nequispntputiatuseo  ve- 

40  fceretur.  liadem  lex  esfet  indige- 
narum  et  peregrinorum  inter  eos 

joagentium.  Hxc  omnes  Israelite 
fecerunt,  ficutalouaMofi  et  Aha- 
roni  fuerant  pr xcepta. 

CAP.     XIII. 

Primcgenita  hominum  feaidumt/ue  Deo. 
I'aj'ch.icif  rememoratio.  Aliirium  primo- 
gtnitomm  redemtio.  loun  eo/umtta  et 
nubis,  et  ignis. 

1  it   Tque  illo  ipfo  die,  quo  Israe- 
/A  litas  ex  Aegypto  cum  eorum 

■*■  ,    copiis  eduxitioua,  Mofiprx- 

2  cepit ,  vc  fibi  primogenita  omnia 
confecraret:  nam  quidquid  Israe- 
litarum esfet,quod  vuiuam  aperuis- 
fet,  id  omne,  fiue  hominum  esfet, 

3  line  pecudum  ,  fuum  esfe.  lit  Mo. 
fes  ad  popuicm  huiusmcdiconcio- 
nem  habuit :  mandate  nunc  diem 
memorise ,  quo  die  ex  domicilio 
feruitutis      xgyptix      emerliilis : 

4vndea  ioua  magna  vi  educti,  no- 

5  lite  vtifermento.  Hodie  vos  ex- 
iuiftis,  menfe  vcrno.  Qiium 
igitur  vos  introduxerit  Ioua  in  ter- 
rain Chanaivtam,  Hettxam,  A- 
morr<<am,  Heuxam  et  Iebufxam, 
quam  fcfe  vobis  daturam  maiori- 
bus  veftris  iurauit,  terrain  lacte  et 
nielle  abundaiuem,  hunc  ritum  hoc 

6  menfe  feruatote.  Seprem  dies  a- 
zymis  viuitote,  quorum   dierura 

7feptimns  feftusloux  efto.  Atque 
illii  fepteoi  diebus ,  per  quos  non 


fermentatis  viuetur ,  nihil  fermeu- 
tatum ,  neque  fermentum  omnibus 
in  veftris  finibusexftato. 

Turn  causfam  liberis  veftris  ex-  8 
ponitote,    videlicet,    quid   vobis 
Ioua  fecerit ,    quum  ex   Aegypto 
exiiftis.      Atque  hoc  et  ad  manuni  9 
lignum  et  inter  oculos  monumen- 
tum  habetote,  vt  fit  lex  Ioux  vo- 
bis in  ore,  qui  vos  tanta  vi  ex  Ae- 
gypto eduxerit.      Hanc  vos  cxri-  id 
moniam    feruatote    fuo  tempore 
quotannis.      Ac  poftquam  voslo-u 
ua  introduxerit  in  terrain  Chana- 
nxam ,   ficut  vobis  veftrisque  ma- 
ioribus  iureiurando    confirmauir, 
eamque  vobis  tradiderit  ,      quid-  iz 
quid  vuiuam  aperuerit,   id  ioux 
feponitote,  et  ceterorum  quidem 
pecorum  mascula  omnia  prima  lo- 
ux  funto,     Afinorum  autem  agno  13 
aut  hxdo  redimitote  :  fin  minus 
redimetis  ,     ceruices    frangitote. 
At  hominum  primogenitos  ,  ve- 
ltros    filios  ,    omnes   redimitote. 
Et  fi  quando  (  vt  fit )  ex  vobis  li- 14 
beri  veftri  quxfiuerint,   quidnam 
iftud  rei  fit  ?  refpondetote ,  vos  a 
Ioua  magna  vi  ex  Aegyp  6,  domici- 
lio feruitutis,  esfe  educlos,     qui  15 
Ioua,  Pharaone  pertinacius  vosre- 
tinence,  omnia  Aegypti  primogeni- 
ta  turn  hominum  turn  pecudum  in- 
terfecerit.    earn  ob  rem  vos  Ioux 
immolare  ex  maribus  ,   quidquid 
vuiuam  aperuerit  :  led  veftros  o- 
mnes  natos  primogenitos  redime- 
re  :    quare  eius  reiet  indicium  ad  16 
manumet  frontale  inter  oculos  ha- 
beant,  quod  tanta  vi  ex  Aegypto  a 
Ioua  fitis  educri.      Dimisfum  au  if 
tern  a  Pharaone  populum  Deus  non 
duxit  Palxftinam  verfus,  qux  via 
erat  expeditisfima  :  idque  eo  con- 
filio,  ne,  vifocxercitu,  comicrfts 
animis  Aegyptum  repetcrent :    fed  15 
longiorecucuitu,  ea  via,  qux  fere- 
bat    in    folitudinem  mans  rubri. 
Discesferunt  autem  procinctt  Isra- 
elitx  ex  Aegypto,    Mole   fe^um  19 
deponaiue  o>feIofephi ;  quoniatn 
E  2  iltc, 


<S8 


EXODVS. 


Cap.  14. 


ille,  vtillinc  (quumeis;Deusfiib- 
itenisfet)  ea  fecum  asportarent, 
Israelitas  iureiurando  obligauerat. 

20  Igitur  a  Sochotis  profecli ,  caftra 
pofuerunt  in  Ethamo,in  folitudinis 

21  extremo.  Ioua  eos  antecedente 
interdiu  in  columna  nubis,  vix 
ostendendx  gratia :  nodhi  in  colu- 
mna  ignis,  prxlucendi  causfa,  vt 
diem    noclemque    iter   facerent : 

22  neque  vmquam  nubis  interdiu ,  ne- 
que  ignis  nochi  cokunna  defuit, 
quae  populum  prxcederet. 

CAPVT      XIV. 

Profigos  Phtirao  adfecutus.  Popidi  tjtie- 
fius.  Maris  diuijio.  Acgyptiorum  in 
vndii  conuptio. 

x  f~AT  Ioua  Mofi  negotiumdcdit, 

2  H  vt  Israelitas  iuberet  iter  con- 
-*— Aiertere,  et  ante  fauces  Ahi- 
rotha  inter  Magdol  et  mare ,  e  re- 
gione  Baalfephonis  fecundum  mare 

3  caftra facere ,  vt  Pharao  eos,  arbi- 
trate regionum  ignaros  hacrere,  et 

4  filuis  conclufos  teneri,  me  eius 
animum  opprimente,  (inquit)  per- 
fequatur,  mihiqueetipfe  etomnis 
eius  exercitus  glorix  fit :  et  difcant 
Aeayptii,  quantus  fit  Ioua.  Id  quod 

5  ilii  fccerunt.  Qux  res  vbi  Phara- 
oni  Aegypti  regi  nuntiataeft,  illos 
fugere,  conuerfx  funt  et  eius  et 
fuorum  mentes  in  illos ,  quereban- 
turque,fefe  Israelitas,  quieis  feruie- 

6  bant ,  amifisfe.  Itaque  currum  ad- 
ornat,adhibitisque  fuis  hominibus, 

^et  ftxcentis  curribus  electis,  et 
omnibus  Aegypti  curribus,  quibus 

8  omnibus  veherentur  duces ,  Ioua 
eius  animum  obfirmante,  Israelitas 
cum  ingenti  manu  egresfos  perfe- 

oquitur.  Atque  illos  Aegyptii  o- 
mnesquePharaonisequites,  et  qua- 
drigarii,  atque  milites  adfecuti  funt 
ad  fauces  Ahirotha,  e  regione  Baal- 
fephonis ad  mare  caftra  facientes. 

10  Israelite ,  adpropinquante  Pharao- 
ne ,  confpicati  fubfequentes  Aegy- 
ptios,  magno  timore  correpti ,  io- 

1 1  uam  adpeilare  cceperunt.    Mofem 


etiam  vulgo  incufare :  an,  quali  in 
Aegypto  fepulcra  non  esfcnt,  tu  nos 
in  folitudinem  ad  mortem  addu- 
xifti?  curfecifti,vt  nos  ex  Aegypto 
educeres?  Annon  hoc  ipfumeft,i: 
dequonoste  monebamus  inAegy- 
pto,petentes,vt  nos  Aegyptiis  ferui- 
re  fineres  ?  prxftare  enim,  Aegy- 
ptiis feruire ,  quam  in  folitudine 
mori.  Quibus  Mofes :  nolite  me- 1 
tuere ,  inquit :  conhrmate  vos ,  et 
quam  vobis  hodie  Ioua  vicloriam 
aaferet,  fpectate  :  nam,  quos  hodie 
videtis  Aegyptios,  eos  numquam 
pofthac  vifurieftis:  Ioua  pro  vo- 1. 
bis  quiefcentibus  prcelium  confi- 
ciet. 

Turn  Ioua  cum  Mofe  loquitur :  \ 
quid   me  adpellas?  inquit.    lube 
Israelitas  proficifci :    tu  elata  virga  1 
tua  mamim  in  mare  intende,  illud- 
que  diuide,  vtlsraelitx  per  medi- 
um mare  in  ficco  ambulent ,    quos  1 
Aegyptii  (me  pertinaciam  iniicien- 
te  )  confequantur ,  vt  ego  in  Phara- 
one,  cuncloque  eius  exercitu,  et 
curribus     equitibusque     gloriam  l 
confequar,  atque  ex  tarn  gloriofo 
in  eos  facio  Ioua  egonotus  Aegy- 
ptiis fiam.    Angelus  autem   diui- 1 
nus ,  qui  Israelitarum  agmen  prx- 
cedebat;poft  eos  recesfit,remotaque 
ex  eorum  confpechi  nubes  a  tergo 
conftitit ,  mediaque  inter  xgyptia2 
et  israelitica  caftra  intercesfit :  lic,vt 
hinc  nube,  illinc  caligineinterpo- 
fita  noctem  illuftraret,  neque  alteri 
ad  alteros  tota  node  propius  acce- 
derent.    Et  quum  Mofes  inanum  % 
in  mare  protendisfet,  Ioua  mare  ve- 
hementisfimo  euro  tota  nocle  per- 
flauit:  eoqueinficcum  redact,  et 
disclufa  aqua ,    ingresfi  funt  Israe-  2 
litx  per  medium  mare  in  ficco, 
aqua  murum  illis  dextra  finiftraque 
prxbente :    quos  Aegyptii  et  Pha-  2 
raonis  equites ,  quadrigariique  o- 
mnes   medium  in  mare   infecuti 
funt.    Et  Ioua  eorum  agmen  de2 
columna  ignis  et  nubis  de  matuti- 
na  vigiiia  confpicatus,  pert urbauit, 

de- 


Cap.  14.  t  ?. 


EXODVS. 


69 


15  detraftisque  rotis  curruum,  magno 
cum  impetu  ia&auit.  Conantibus 
Israelitas  fugere ,  quod  dicerent, 
Iouam  contra  fe  pro  Israelitis  pro- 
!;l6pugnare,  Ioua  Mofi  imperauit, 
vt  manum  in  mare  protenderet ,  vt 
aqua  in  Aegyptios  inque quadriga- 

i7rios  et  equites  refluerer.  Itaque 
quum  Mofes  manum  in  mare  e>:- 
tendisfet ,  mare  fub  matutinum  in 
fuam  vim  redibat :  contra  quod  fu- 
gientes  Aegyptios  Ioua  in  medium 

18  mare  deturbauit,  etrefluens  xftus 

totius  Pharaonisexercitus,  currus 

et  equites,  qui  illos  in  mare  fecuti 

fuerant,  ita  obruit,  vt  nee  vnus  eua- 

U$)deret:     quum  intcrea   Israelitx , 

1  aqua  eis  ad  dextram  finiftramque 
vfum   prxftante   muri,    medium 

I    mare    ficco    pede  perambularunt. 

,0  Eo  die  Israelite,  Iou<c  prxfidio  ab 
iniuria  Aegyptiorum  conferuati , 
quinn  illos  in  litore  mortuos  fpc- 

;  1  «Parent,  et  tarn  illuftre  ioux  con- 
tra illos  factum  perfpicerenr,Iouam 
reueriti  funt,  eique  et  eius  feruo 
Mofi  fidem  adiunxerunt. 

CAPVT.    XV. 

Israelitarmn  carmen.       A  ligno  dulcefcens 
a  quit. 

1  rTTVm  Mofes  vna  cum  Israelitis 

I    carmen  hoc  loux  fie  cecinit : 

-*-  Iouam  canto  *,qui  pro  fuaprx- 

ftantia  et  equos  et  equites  in  mare 

2  deiecerir.  Vires  mex,  carmenque 
Ioua  eft ,  qui  mihi  faluti  fuit.  Hie 
mens  eft  Deus,  quern  celebro  :    De- 

3  us  patrius ,  quern  extollo.  Ioua 
virbellicofus*,  ioua,  inquam,  qui 

Aftominatur,  Pharaonis  et  currus 
etcopiasinmare  deturbauit,  itavt 
illius  duces  leclisfimi  in  mare  ru- 

5  brum  demerfi,  et  vndis  obruti, 
in  funduin  tamquam  faxafubfede- 

g  rint.    Tu  ifta  dextra,  o  Ioua,  decus 

7  tibi  fortisfimi  peperifti :  ifta  dex- 
tra, Ioua,  hoftem  oppresfifti ,  et  tua 
fingulari  prxftantia  infeftos  tuos 
euertifti,  laxataque  ira  tua  quafi 

g  ftipulam  confeciftj.    Ergo  ad  tua- 


rum    narium    flatum    coaceruatx 
funt  aquae :    ftetere  fluftus  in  cu- 
mulum,  inque  mari  medio  vndx 
concreuerunt.        Dixerat    hoftis  :q 
perfequar,  adfequar,  diuidam  prx- 
dam ,  animum  meum  ex  illis  exple- 
bo,  gladium  ftringam,    illos  mea 
manu  peruertam.      At  tefpirituio 
ifto  flante,     obruti  funt  mari  et 
plumbi  ritu  in  aquas  nobiles  de- 
merfi.   Qiiis  tibi  deorum  par  eft,n 
o  Ioua  ?  quis  cum  facro  ifto  decore 
conferendus  ?  o  terribilis,  laudabi- 
lis,  mirifice,    qui  extenfa  dextra  \% 
tua,  illis  humo  abforptis,     popu-13 
Ium  hunc  a  te  redemtum  pro  tua 
dementia  abducis,  et  tua  vi  in  tunm 
facrum  perducis  domicilium.    Hoc  14 
audito  cchuiTefcant  nationes,  in- 
uadat  incolas  Palxftinx  trepidatio, 
turn   perturbentur  duces  Idumxi,!^ 
Moabitarum  proceres  terrorecor- 
ripiantur,  omnes  incolx  Chananxx 
exanimentur,      tantoque    pauorc  16 
labefaclentur ,  vt  ad  tui  brachii  ma- 
gnitudinem,tamquam  cautesjobmu- 
tefcant :    dum  transit  turn,  Ioua, 
populus,    dum    transit    popalus, 
quern  tu  tibi  comparafti:    quern  17 
in  tux  posfesfionismontempcrdu- 
6111m    ibi    quafi  plantes :      quam 
tux  habitationis  fedem,  Ioua,  pa- 
rafti,facrarium,Domine,  tuis  mani- 
bus  conditum.     Regnet  inonnemig 
xternitatem  Ioua ,  qui  in  Pharao- 1 9 
nis  equos  cum  fuis  et  curribus  et 
equitibus  in  mare  ingresfus,  maris 
vndasconuerterit,  quum  Israelitx 
in  ficco  medium   mare  pera:ubula- 
uerint. 

Maria  quoque  vates,  Ah  iron  is  20 
foror,  tympanum  manu  feren*, 
fubfequentibus  omnibus  mulie- 
ribus,  et  choros  cumtympaiis  a- 
gentibus,  illis  refpondit  it  1 :  lo-ii 
nam  cantate,  qui  pro  fua  prx  tantia 
et  equos  et  equites  in  mare  iteiece- 
rit. 

A  mari  rubro  profecli  Mjfesetaz 
Israelitx,    et  in  Sur  folituiinem 
tridui  iter  progresfi,  aquan  non 
E   3  inue- 


70 


EXUUVS. 


Lap.  \t,.  16, 


»3  inueniebant.  Vbi  ad  Maram  ven- 
tum  eft,  earn  aquam  bibere  propier 
eius  amaritudinem  non  poterant, 
(  ex  quo  etiam  locus  Mara  dictus 

24  eft,)  idebque  contra  Mofem  fre- 
mebant,  requirentes,quid  biberent. 

£5  Et  Ioua  a  Mofe  adpellatus,  ei  li- 
gnum quoddam  monftrauit,  quo  in 
aquam  inieclo ,  facia  dulcis  eft.  Jbi 
eos  penditatus,  his  inftitutis  et 

26pnieceptionibus  inftruxit.  Si  fibi 
Iouac  Deo  fuo  diclo  audientes  es- 
fent,  fu.cque  et  voluntati  parerent , 
et  prxceptis  intenderent,  et  infti- 
tirta  omnia  feruarcnt,  fcfe  eis  nul- 


ad  omnes  Israelitas  verbafaciunt, 
eos  et  vefpere  fe  a  loua  ex  Aegypto 
educlos  esfe  cognituros ,  ct  mane  7 
eius  s  gloriam  fpeclaturos,  poft- 
quam  veftros  in  fe  fremims  audiuit, 
(nam  nos  quidem  quid  fumus ,  vt  in 
nos  frematis  i )  quum  ille  vobis  et  8 
vefpere  camera  ad  vichim  ( inquit 
Moles  )  et  mane  panem  da'oit  ad  fa- 
tietatem :  quorum  quidem  querelas 
contra  fe,  a  quo  eftis  ex  Aegypto 
educli ,  audiuerit.  Nam  nos  qui- 
dem qui  fumus ,  vt  de  nobis  expo- 
ftulare  videamini  ?  non  nos  incufa- 
tio  ifta,  fed  louam  petit.     Deindep 


linn  morbum,  cuiusmodi  Aegyptiis    mandat  Aharoni,vt  vniuerfam  Isra 


impoitasfet,  esfe  illaturum  :  fefe 
enim  cum  esfe  louam ,  qui  eis  me- 
a^deretur.  Deinde  ad  Elimum  ve- 
nerunt ,  vbi  duodecim  aquae  fontes 
erant,  et  feptuaginta  palmae,  ibi 
caftra  collocarunt  ad  aquas. 

CAPVT     XVI. 

Contra   Mofem  poptili  tumtiltus.      Miiyi** 
misfio  ,  quaiuas,  distribution  diutmnitas. 

B  Eiimo  profecla  omnis  Israe- 
litarum  nnritifudo  in  Sinem 
folitudinem,  pofitam  inter 
Elimum  etSinam,  peruenit  quinto 
decimo  die  feeundi  menfis ,  ex  quo 
a  Aegypto  excesferant.  Ibi  vulgo 
Israelite  in  Mofem  et  Aharonem 
gfremebant:  optare  fefe,  ft  fieri 
posfet,  vt  in  Aegypto  a  Ioua  esfent 
occifi ,  quum  ollis  carnium  adfide- 
renf,  quum  panem  ad  fatietatem 
comesfent :  nunc  in  earn  esfe  folitu- 
dinem ab  ill's  adductos,  vbi  tofa 


'A1' 


4  ilia  mukitudo  fame  conficeretur. 
At  IduaMofi  denuntiauit,  fefeillis 

panrm  pluturum  esfe  decselo,  cu-    prxcepit,  vtcolligatis  exeo,  quan- 
ius  fingulis  diebus  cert urn  modum    turn  cuique  opus  erit  ad  viclum, 


elitarum  multitudinem  iubeat  in 
Ioua;  confpeclum  accedere,  qui  eo- 
rum  querimonias  audiuerit. 

Atque    Aharone    ad  vniuerfam  lo 
multitudinem  verba  facicnte,  in  fo- 
litudinem conuerfi,  Iouae  fplendo- 
rem  in  nube  confpiciunt ,  cum  Mo- 1 1 
fe  colloquentis  ad  hunc  modum : 
Audiui  fremitus  Israelitarum:  re- 1  a 
nuntiato  eis,  fub  vefperum  comes- 
furos  carnem,et  mane  fatiandos  esfe 
pane,cogniturosque,quantus  eorum 
Deus  Ioua  fit.  Igitur  vefpere  tot  ex- 13 
ortx  funt  coturnices,  vt  caftra  obte- 
gerent    Mane  aucem  circum  caftra 
folum  conftratum  erat  rore,    qui  14 
vbi    ros   euanuit,  confpiciebatur 
quiddam  in  folo  fiiuac  minutum,  ro- 
f  indum,  tenue,  perinde  ac  fi  pruina 
esfet  confpetfa  humus.    Eo  vifo,l5 
Israelite     fie    inter   fefe    dicere : 
MANHV  ?  quid  hoc  *  ?  neque  enim 
fdebant,quid  esfet.  Quibus  Mofes: 
hie  panis  eft,  inquit,  quem  vobis 
Ioua  dat  ad  viclum,    de  quo  ita  i5 


egrcsfi  colligerent :  vt  eorum  peri- 
culum  faceret,  vtrum  ex  fua  lege 

c  vicluri  esfent ,  nee  tie.  Sexto  au- 
tem  die  curarent,  vt,quod  ad  fe  im- 
portarent,  id  duplo  amplius  esfet, 
quam  quantum  reliquis  diebus  con- 

6  fuesfent.    Et  Mofes  atque  Aharon 

j)  glorioAim  opus  >  videlicet  marmam. 


videlicet  gomerem  in  fingula  capi- 
ta, inita  ratione  numeri  eorum,  qui 
funt  in  cuiusque  contubernio.  Id  17 
quod  illi  fecerunt ,  collegeruntque 
partim  largius,partim  parcius ;  Sed  I  % 
quum  gomere  metirentur,  neque 
ei,  qui  plus  collegerat,  fupererat, 
neque 


Cap.  Ttf.  i» 


FXODVS. 


7* 


neque  ei,  qui  minus,  deerat,taniiim- 

que  quisque  coilegerat,  quantum  ei 

S>advi6himopus  erat.     Interdixerat 

autem  Mof.s,  ne  quis  ex  eo  reli- 

0  quuni  faceret  in  crastinum  :  cuius 
pr.rcepto  neglecto ,  nonmdli  refer- 
naucnint :  fed  id,  cnatis  vermibus, 
fcerebat.    His  quum  Mofes  fuecen- 

Ifuisfet,  colligebant  deinceps  fin- 
gulis  matutinis,  quod  cuiusquevi. 
£hii  fatis  esfet :  poitea  calefcentc 
fole  liquefiebat. 

1  At  fexro  die  duplicem  vic~him 
collegeruntjvidelicet  duos  gomeres 
in  (ingulos.  Id  quum  omnes  eiuita- 
tis  magiftratus  ad  Mofem  retulis- 

3  fent,  refpondit,  illud  ipfum  esfe  de- 
nuntiatuin  a  Ioua.  poftridie  enim 
fabbati  ferias  loux  facras  fore :  eo- 
querent  etelixarent,  quod  opuses- 
fet,reliquum  omne  libi  in  pofterum 

4  diem  reponerent  ac  referuarent.  Id- 
quc  quum  ab  il lis  esfet  adminiftra- 
tum  ad  pvxferiptumMoiis,poftridie 
quod  rcpofitum  fuerat ,  id  neque 
ftttebat ,  neque  in  eo  vermes  erant. 

5  Eo  Mofes  iusfit,  vt  i!ic  die  vefce- 
renmr ,  quod  fabbatum  louse  esfet, 

5 neque  esfent  ruri  inuenturi.  Sex 
die'ofcl  enim  colligi  debere :  feptimo 
autem  die ,  quod  fabbatum  esfet , 

7non  fore.  Quidam  tamen  de  po- 
pnlo  etiam  feptimo  die  exiuerunt 
ad  colligendum,  fed  nihil  inuene- 

8  runt.  Hique  a  Mofe  iusfu  loux 
caftigati  funt,  quod  tarn  diuillius 
prxcepta  et  leges  feruare  nollent: 
peripieuum  esfe ,  Iouam,  quiaipiis 
fabbatum  tradidisfet,propterea  fex- 
to  die  vichim  prxbere  bidui :  ma- 
nerent  in  fuis  fedibus,  neuquisfe 

3  loco  mouevet  die  feptimo.    Itaque 

1  eo  die  feriati  funt.  Nominaue- 
runt  autem  illud  Israelite  Manna, 
quod  fimilitudinem  habebat  femi- 
nis  coriandri,  album,  guftu  placen- 

2-taruui  e>:  melle.  Idquefibi  Mofes 
dixit  a  Ioua  in  mandatis  datum,  vt 
ex  eo ,  quantum  gomer  caperet,  fe- 
poncret ,  conferuandum  ad  pofte- 
ros,  vt  viderent ,  quo  eos  vicui  ille 


tolerasfet  in  defertis,  educlos  ex 
Aegypto  :    mandauitque  Aharoni ,  :3 
vt  gomeris  menfuram  Mannx  in 
phiaiam  immitteret,  idqueapud  Io- 
uam ad  pofteros  cuftcdiendum  re- 
poneret.    Quod  ille  fecit ,  quemad-  34 
modum  IouaMofiprxceperat,  id- 
que  apud  Oraculum  adferuandum 
repofuit.      Hac   Manna   Israelite 3> 
per  quadraginta  annos  vfi  funt,  qui- 
bus  ad  extrcmam  Chananxam,  quae 
terra    habitabatur,     peruenerunt. 
Eft  autem  gomer,  decima  pars  ephi.  36 

CAPVT    XVII. 

De  petr/i  fontes.     Ex  Mo/is  maniius  vifio- 
ria  et  cedes. 

Gitur  a  Sine  profe&i :  ad  loux  \ 
prxferiptum  iter  facientes,  caftra 
habuerunt  in  Raphidimo.    Ibi 
quum  ad  bibendum  aqua  non  esfet , 
petebant  a  Mofe  iniurgio,  vt  fibi2 
aqux  ad  bibendum  copiam  faceret. 
A  quibus  quum  Mofes  quxreret, 
cur  fecum  contenderent,  quidue 
Iouam  tentarent  ?    quxrebant  ipfl  3 
ex  eOjfitiet  aqux  defiderio  laboran- 
tes ,  cur  fe  ex  Aegypto  extraxisfet , 
vt  et  ipfos  etliberos  et  pecora  fiti 
necaret?    Turn  Mofes  Iouam  ad- 4 
pellans :  quid  faciam  huic ,  inquit, 
populo,  a  quo  parum  abeft,  quin 
lapider?    Cui  Ioua:  antecede  po-3 
pulum,  inquit,  adhibitisque  non- 
nullis  fenatorum ,  et  virgam  tuam , 
qua  llumen  percusfifti,manu  ferens: 
perge.    Illic  ego  tibi  inconfpectu6 
aditabo  in  petra  inHorebo,  quam 
petram  vbi  tu  percusferis ,  manabit 
ex  ea  aqua  adpopulipotionem.  Id 
quod  Mofes  in  oculislsraelitarum 
fenatorum  fecit,    eumque  locum 7 
Masfam  et  Meribam,  hoc  ab  Israeli* 
tarum  iurgio,  illud  a  tentando ,  no- 
minauit :  quod  ibi  Israelitx  ten- 
tasfent,  verfareturne  inter  eos  Ioua, 
an  non. 

Amalechus  autem  ad  Raphidi-8 
mum    prcelio    cum   Israelii  s    di- 
micaturus  venit :    et  Mofes  Iofux9 
prxcepit,  vt  viros  deligeret,  cum 
E  4  qui' 


7* 


EXODVS. 


Cap.  17.  if. 


quibus  Amalecho  proelio  occurre- 
ret:  poftridie  fefe  in  iugo  collis 
acUtaturuni,  virgam  diuinam  Tecum 

lOhabentem.  Igitur  lofua ,  ficur  e- 
ratiusfus ,  prceliura  cum  Amalecho 
commifit:  Mofes,  Aharon,  et  Hur 

1 1  iugura  collis  confcenderunt,  vbi , 
Mofe  niaiumi  artollente ,  vincebant 
Israelite:  remittente,  Amalechus. 

I4Sed  quum  manus  eum  grauarent, 
illi  faxum  ei  fuppofuerunt,  in  quo 
federet.  Deinde  Aharon  et  Hur 
manus  eius  alter  altera  ex  parte 
fulciunc,  quibus  manibuseohabitu 
ad  folis  occafum  continenter  fus- 

I3tentatis,  lofua  Amalechum  et  e- 
ius  copias  ferro  perdomuit. 

14  Turn  Ioua  Mori  mandauit,  vt  id 
in  monimenta  litterarumreferret, 
et  Iofuae  auribus  inculcaref.  fefe 
enim  Amalechi  memoriam  esfe  de 

15  rerum  natura  deletumm.  Et  Mofes 
aram  exftruxit ,  quam  Signiiouium 

1*5  adpellauit :  quia  louae  manus  figno 
admota  eft  *  ( inquit )  louae  bellum 
cum  Amalechitis  fusceptum  eft 
aeternum. 

CAPVT    XVIIL 

Ai  Mofem  focer.     Epulnnt  facrum.    Indi- 
ces focer  0  jladente. 

I  TEthro  autem  Madianitarum  pon- 
I  tifex,  Mofis  focer,  vbi  intellexit, 
-"-quantis  Ioua  Deus  beneficiis 
Mofem  effuos  Israclitas  adfecisfet, 
qui  israelifas  ex  Aegypto  cduxisfet , 

fcadhibuit  fccum  Sephoram  Mofis 
vxorem,  ( quam  ille  poftea  remife- 

3  rat)  et  duos  Sephorae  filios,  quo- 
rum vni  nomen  erat  Gerfomus, 
qwod  dixi-fet  Mofes,  peregrinum  fe 

4  esfe  in  terra  extranea  :  alteri 
Eliezer ,  quod  Dcus  patrius  ei  fuis- 
fet  auxilio,  eumque  e  gladio  Pha- 

5  raonis  eripuisfet.  Cumquehis  ad 
Mofem  pertienit  in  folitudinem, 
vbi  ille  caftra  habebatad  montem 

tfdiuinum,  eumque  certiorem  fe- 
cit, fe  focerum  eius  Iethronem  ad 
eum  venire,  vna  cum  eius  vxore  et 

7duobus   vxoris  filiis.    Ei   Mofes 


exiit  obuiam,  eumque  honorifice 
deosculatus  eft :  quumque  alter  al- 
teram de  valetudinepercontati  es- 
fent,  in  tabernaculum  ingresfi  funt. 
lbi  Mofes  focero  fuo  narrauif,  qui-  g 
bus  Ioua  modis  accepisfet  Pharao- 
nem  et   Aegyptios,    Israelitarum 
causfa,  ct  quantiscafibus  iterinfe- 
ftum  habuisfent,  quibus  esfent  a 
Ioua  liberati.      His  tot  loux  in  9 
Israelitas  beneficiis  delegatus  Ie- 
thro,quod  eos  eripuisfet  Aegyptiis : 
grates  ago  Ioua? ,  inquit,  qui  vos  ab  l< 
Aegyptiis  et  Pharaone  liberauit,qui 
populum    poteftari    Aegyptioruin 
eripuit.    Nunc  denique  intelligo,  1: 
Iouam  omnium  esfe  deorum  maxi- 
mum, et  illis  propter  eorum  in  vos 
fuperbiam  merito    accidisfe.     Si- I 
mulque  rem  diuinam  Deo  et  facri- 
ficium  confecit,  eumque  eo  Aha- 
ron ,  et  cuncli  fenatores  Israelitae 
epulas  apud  Deum  iniuerunt. 

Poftridie  quum  Mofes  fedenspo- 1 
pulo  iusredderet,  eique  populusa 
mane  ad  vefperum  adftaret,  eare  a- 1 
nimaduerfa  focer   eius  ita  dixit: 
quidnam  eft,  quodtu  populo  pne- 
ftas  ?  quamobrem  folus  to  fedes ,  et 
populus  tibi  cunctus  a  mane  ad  ve- 
fperum adfiftit  ?  Cui  Mofes :  conue- 1 
nit  ad  me  ad  fcifcitandum  oracu- 
lum ,  inquit.    Si  quod  eft  eis  nego- 1 
tium ,  ad  me  venitur :  ego  eorum 
lites  diiudico,  diuinaque  inftituta 
et  leges  aperio.      Et  focer:   non  1 
recle  facis,  inquit,ftultumque  tmim 
et  iftorum  inftitutum  eft :      nam  ' 
difHcilior  res  eft,  quam  vt  earn  vnus 
adminiftrare    posfis.      Sed  audi,i 
quid  mei  confilii  lit ,  bene  iuuante 
Deo.    Tu  populi  rem  apud  Deum 
agito ,  et  eausfas  ad  Deum  referto , 
illosque  inftitutis  et  legibus  eru- 1 
dito,  etad  officii  munus  inftruito. 
Turn  ex  omni  populo  viros  for-  i 
tes  et   religiofos    difpicito,   fide- 
les  et  atiaritix  inimicos,  ex  qui- 
bus alios  tribunos,   alios  centu- 
riones,  alios  femicentnriones ,  a- 
lios  decuriones  conftitues,     qui 
popu- 


Cap.  ig.to. 


E  X  O  D  V  S. 


73 


populo  ius  dicant  omni  tempore : 
ac,fiqurres  paullo  maiorexfiftat, 
ad  te  d«;ferant :  de  minoribus  o- 
mnibus  iudicent  ipfi,  teque  fuble- 
uent  et  munus  tecum  vna  fustine- 

<3<int.  Ita  fiet ,  vt  et  tibi  pr^cipiat 
Deus,  et  hi  ftarevaleas,  et  omnis 
ifte  populus  in  fuiim  locum  pacatus 

•4discedat.     Hoc    foceri    confiiium 

'5  fecutus  Mofes,  fie  plane  fecit ,  de- 
legitque  de  omni  Israelitarum  nu- 
mero  viros  fortes ,  quos  populi  gu- 
bernationi  prxfecit,  et  tribunos, 
centuriones ,  femicenturiones,  de- 

i0\-urionesque  conftituit,  qui  po- 
pulo ius  adfidue  redderent :  fi  quid 
esfet  difficilius,  adMofem  defer- 
rent,  omnia  minora  negotia  diiu- 

^dicarent  ipfi.  Turn  dimisfus  a 
Mofefocer,  in  patriam  rediit. 


CAPVT    XIX. 


M 


PopH.'i  luflrtitio ,    purgatio.      Montis  ad- 
jcenfus  capitalis. 

Enfe  tertio  poftexitum  Isra- 
elitarum de  Aegypto,  quo  die 
a  Raphidimo  profec*ri  per- 
nenerunt    in  folitudinem   Sinam, 
a  et  ibi  caftra  contra  montem  fece- 
3  nint :  caftris  collocatis    Mofes  ad 
Deum  confeendit,  ad  quern  Ioua  de 
monte  damans :  hxc,  inquit,  Iaeo- 
bi  ftirpi  referes,  hxc  Israclitis  re- 
4nur.tiabis  :    ipfos  videre ,  quo  pa- 
c~to  traclatis  Aegyptiis ,  eos  mihi 
quafi  aquilinis  alis  fublatos  adfei- 

5  ucrim.  Qiiare  fi  mihi  dicto  au- 
dienteseruut,meumque  fcedus  con- 
feruabunt,  me  eos  habiturum  esfe 
pro  peculio,  ab  omnibus  populis 

6  feparato ,  ( nam  meus  elt  vniuer- 
fus  orbis  terrarum )  proque  regno 
facerdotum  et  gente  fancla.    Hxc 

7  funt,  qua?  Israelitis  referes.  Hxc 
omnia  Ioux  prxcepta  Mofes  con- 
uocatis    populi  fenatoribus  expo- 

8  fuit.  Cui  populus  vniuerfus  vno 
ore  refpondit,  faclurum  fe,  quid- 
quid  Ioua  iusfisfet.  Q^iae  populi 
verba  quum  Mofes  ad  Iouam  retu- 

5»  lisfet ,    fie  Ioua  fubiecit :  ego  iam 


adte  veniamin  denfitstenubis,  vt 
populus  me  tecum  loquentem  au- 
diat,  tibiqiee  fidem  habeant  in  per- 
petuum.  Refponfo  populi  ad  Io- 
uam per  Mofem  relator  adi  ad  13 
eos,  (inquit Ioua)  eosque  hodieet 
eras  luftra,  et  cura,  vti  fua  veftimen- 
ta  perluant,  fintque  in  tertium  H 
diem  parati.  Nam  tenio  die  de- 
fcendet  Ioua  in  oculis  totius  populi 
in  montem  Sinam.  Tu  eis  termi- I* 
num  circumfcribito ,  et  edicito,  vt 
caueant,  ne  in  montem  adfeenciant, 
neue  montis  extremum  attingant : 
fi  quis  montem  attinget,  capitis  pce- 
na  eiit.  Froinde  ne  quis  omni.  if 
no  attingat.aut  vel  lapidibus  obrua- 
tur,vel  fagittis  configatur  :  fiue  pe- 
dis fit ,  fiue  homo ,  vita  priuetur. 
Quum  tractim  clangetur,  turn  ad- 
fcendent  ipfi  in  montem. 

Turn  Mofes  ad  populum  de  mon-t4 
te  defcendit,eumque  luftrauit,  et,  vt 
indumenta  fua  lauarent,  curauit,t£ 
iusfitque ,  vt  esfent  parati  in  diem 
tertium ,  et  fe  a  mulieribus  abstine- 
rent.    Die  tertio  vbi  mane  fuit,  ex- 16 
ftiterunt  fragores,et  fulgura,et  den- 
fa  nubes  in  monte ,  turn  tubx  foni- 
tus  vehementisfimus ,  quo  cunclus 
in  caftris  populus  tremefactus  eft , 
atque  a  Mofe  obuiam  Deo  e  caftris  i? 
eduftus ,  ad  radices  montis  Sinx 
conftitit,      toto   fumante    monte '8 
(propterea,quod  eo  Ioua  in  igne  de- 
fcenderat )  fumumque  calcarix  in- 
ftar  emittente,  et  toto  magnopere 
contremifcente.  Turn  vehementer  '9 
glifcens  tubx  fonitusexaudiebatur, 
inter  quern  fonitumDeus  loquenti 
Mofi  refpondit.      Quum  enim  in  *9 
montis  Sinx  cacumen  Iouadefcen. 
disfet,Mofem  eodem  euocauit :  qui 
Mofes  vbi  eo   adfeendit,      IouaH 
eum  iusfit  defcendere ,  et  populum 
commonefacere,ne  ad  Iouam  vifen- 
di  gratia  eniterentur,  ne  frequentes 
caderent :    vtque  etiam  facerdotes  *2r 
ad  Iouam  accesfuri  luftrarentur,  ne 
eos  Ioua  profligaret.    Cui  Mofes :  *3 
non  licebit  populo,  ( inquit )  mon- 
t  5  tern 


74 


tAUUVS. 


Cap.  1 9.  lo. 


tern  Sinant  confcendere ,  propterea 
quod,  vt  nobis  tu  prxcepifti,  cerfos 
eiterminos  ftatui  * ,  eumque  purifi- 

*4  caui.  At  Ioua :  defcende  modo,  in- 
quit,  adfcenfurus  vna  cimiAharone. 
Sacerdotes  autem  et  populum  pro- 
hibe  ad  Iouam  adfcendere  conari , 

2.5  ne  a  me  profligentur.  Igitur  Mo- 
fes  ad  populum  defcendit,  eique 
rem  expofuit. 

CAPVT    XX. 

Pr^ecept/i  de  adovatimie ,  ido/is ,  Deo  nomi- 
nando  ,  Jabbato  ,  parentibus  ,  cede ,  adul- 
terio ,  furto  ,  falfb  tefle  ,  capidtne.  Ata 
ex  fcrramentu  profanata. 

\  TT^T  Deus  hxc  omnia  ad  hunc 

a  |~{  modum  effatuseft  :    Egofum 

-*-^ioua  Deus  tuns,  qui  te  eduxi 

ex  domicilio  feruitutis  xgyptix. 

g  Deos  alienos  nullos ,  prxter  me , 

4habeto.      Simulacrum  vlluis  rei, 

qux  exftet  *  aut  fupra  in  cxlo ,  aut 

infra  in  terra,aut  in  aquis  tub  terra , 

5  ne  facito ,    neue  ea  venerator ,  ne- 

uecolito.  Nam  egofum  Ioua  Deus 

tuus,  Deus  impatiens  focii,   qui 

parentum  culpam  etiam  in  liberos 

perfequor,  vel  ad  tertiam  vsque 

quarumque  ftirpem  oforum  mei: 

tfciememiaque  vtor  ad  millefimam 

vsque  ftirpem  erga  mei  amantes, 

meaque     prxcepta     conferuaiues. 

7I011X  Dei  tui  nomen  inaniter  ne 

adhibeto :  neque  enim  finet  impu- 

nitum  Ioua,  quieius  nomen  inani- 

gter  adhibuerit.    Diem  fabbatifan- 

9&e  agere  memento.    Sex  diebus 

agito,  tuaquc  opera  omnia  patrato. 

I  o  Septimo  autem  die ,  quod  loux  Dei 

tui  fabbatum  eft,  nullum  opus  fa- 
cito ,  neue  tu ,  neu  tuus  rihus ,  aut 
filia,  neu  tuus  feruus ,  autancilla, 
neu  tuum  iumentum,  neu  apudte 

I I  degens  peregrinus.  Nam  quum 
fex  diebus  fecisfet  Ioua  caelum ,  ter- 
rain, mare,  quxque  in  eisfunto- 
mnia,  feriatus  eft  die  feptimo :  qua 
de  causfa  diem  fabbati  fauftum  fa- 

iacrumque  fecit.  Parentem  vtrum- 
que  honorato ,  vt  diu  aetatem  pro- 


ducas  in  terra ,    quam  tibi  Ioua 
Deus    tuus    donat.        Ne   homi- 13 
nem  occidito.        Ne   adulterato.  14 
Ne  furator.        Falfum  teftimoni- 1 5 
um    contra    alterum    ne    dicito.  16 
Alterius  domum  ne  concupifcito :  I*} 
altering  vxorem  ne  concupifcito, 
neue  feruum  ,  aut  ancillain  ,  neue 
bouem  aut  afinum,  nihil  denique , 
quod  (it  alterius.    Hie  vniuerfusi8 
populus,  vilis  fragoribus,  fulgetris , 
tubx  fonitu  et  montis  fumo,  per- 
territi  abscedere ,  et  procul  ftantes 
a  Mofe  petere,    vt  ipfe  eis  audi- 19 
entibus  loqueretur,  non  Deus,  ne 
emorerentur.    Qmbus  Mofes :  ne  20 
metuite ,  inquit :  nam  ad  vos  ten- 
tandos  venitDeus,  vtque  vos  eius 
timor  ob  oculos  propositus  a  pec- 
cando  deterreat. 

Igitur,  procul  ftante  populo,  ac-21 
cesfif  ad  illam  caliginem ,  vbi  Deus 
erat.  Et  Ioua  Mofi  lie  fatus  eft:  com-  22 
nicmorato  israelitis,vt  me  fecum  de 
cxlo  viderint  loquentem,  ne  prxter  23 
me  deos  fibi  argenteos  aut  aureos 
fabricentur:    fed  mihi  cxfpitium24 
altare  fiat,  in  quo  foiida  facrificia 
et  pro  faiute  balantibus ,  bubusue 
faciatis :  quocumque   in  loco  mei 
nominis    monimentum    pofuero , 
ibi  vos  aditurus ,  vobisque  profpe- 
raturus.    Quod  fi  mihi  altare  la- 25 
pideumfiet,  neexquadrato  lapide 
excitatote :  nam  id  ferramenta  ad- 
mouendo  profanaretis.    Neue  per  26 
eradus  ad  meum  altare  adfeendi- 
tote,  ne  in  eo  obfecena  veftra  ad- 
pareant. 

CAPVT    XXI. 

Iur/i  de  feruis  ,  vendita  filia ,  apitali  iSfu, 
hotitine  jubrepto  ,  parentum  conuiciis ,  bl- 
ue cornupeta ,  fouca. 

Aec  autem  eis  iura  propones :  1 
Si  emeris    feruum  ebrxum ,  % 
fex  annos  feruito,  feptimo  au- 
tem anno  manumittitor  gratuito. 
Sicxlebsvenit,  cxlebs  manumitti-3 
tor :  fin  maritus ,  vxor  cum  eo  ma- 
numittitor.     Si  dominus  ei  vxo-4 

rem 


U 


Cap.  it. 


E  X  O  D  V  S. 


7> 


rem  dederit,  exquaiiliosaut  tiLias 
;    procreauerit,  femina  et  nati  domini 
J  fun  to :  ipfe    folus    mannmittitor. 
; ;  Quod  fi  feruus  captus  amoie  fui 
;j  domini  etvxoriset  filiorum  noiue- 
i  S  rit  manumitti ,    eura  dominus  ad 
recuperatores  adducito,  cique  ad 
valuain  aut  ad  poftcm  adplicato, 
aurem  fubnla  perforato,  et  ille  ei 
7perpetunm  feruito.    Si  qms  hham 
fuam  vendicierit  in  famulatum ,  ea 
ne  feruorum  in  morem  mamunitti- 
!J  tor.    Si  ea  domino  displuebit,  nee 
;  is  earn  defponderit,  redhibeto?  in 
extraneam    gentem    emancipandi 
poteftas  ne  elto ,  quia  earn  adi'ecit 
i>ignominia.      At  n  earn  tiiio  fuo 
deftinauerit ,  eodem  iure  cum  ea , 
>quo  cum  liberis,  agito.    Si*aliam 
duxerit,  hancvictu,  veftim,  'con- 
H  gresfu  ne  fraudato.      Si  tiia  h.cc 
,  ei  non    confecerit,  mannmittitor 
k  gratis  fine  pretio.    Qui  hominem 
pulfauerit,    fi  is  mortuus  fuerit, 
! !  capitale  efto.    At  qui  non  capta- 
uent ,  fed  in  eum  forte  fortuna  in- 
■  current  *,ftatuam  vobis  locum,quo 
Uconfugiat.    At,  fi  quis  alterius  ne- 
cem   per  dolum  de  induftria  ma- 
chinatus  fuerh ,  is  vel  ab  ara  mea 
;  ad  necem  abstrahitor.      Qi_ii  pa- 
|  trem  aut  matrem  pulfauerit ,  capi- 
5  tale  elto.      Qui  hominem  clepfe- 
rit,  eumque  vendiderit,  aut  is  apud 
eum  inucntus  fuerit,  capitale  efto. 
J  Qui  patri  aut  matri  maledixerit,ca- 
i  pitis  poena  efto.    Si  quis  alteruin 
orta  contentione  percusferit  lapide, 
aut  pugno,  fi  ille  non  fuerit  mor- 
tuus ,  fed  in  lectum   decubuerit : 
) fi  furrexerit,et  foras  bacuio  innixus 
iuerit,  percusfor  fine  fraude  efto, 
tantum  iilitis  eubatum  et  medica* 
>  tionem  pracftato.     Si  quis  feruum 
fuum,  aut  anciilam  bacuio  percus- 
ferit ,  fi  prxfens  mors  fecuta  fuerit , 
i  tenetor.     Verum  fi  vnum  aut  al- 
terum  diem   fuperftes  fuerit,  ne 


tenetor,  quoniam  *  pecunia  eitib  eft. 
Si  qui  dimicando  mulieremgraui-  23- 
dam  vulnerauerint,  et  abortum  in- 
tulerint,  fipernicies  non  fuerit,  ad 
aeftimationem  mariti  mulieris  mul- 
taefto,  et  ad  earn  rem  arbkri  funto. 
Sin  autem  pcrmcies  fuerit,  vkam  23 
pro  vita  pendito ,      oculum  pro  24 
oculo,  dentem  pro  dente,  manum 
pro  manu ,  pedem  pro  pede ,  fugii-  a> 
lationem  pro  fugillatione ,  vutnus 
pro  vulnere,  vibicem  pro  vibice. 
Si  quis  ferui  fui,  aut  anciilx  oculum  it» 
percusferit,    eumque  comment, 
eum  manumittito  pro  oculo.    Et  27 
fi  ferui  fui.  aut  aneiilt  dentem  de- 
cusferit,  eum  manumittito  pro  den- 
te.   Si  quem  bos  virum  aut  femi-iS 
nam  cornu  petiuerit ,  et  is  mortuus 
fuerit,  b.'S  lapidator,  eius  caro  ne 
comeftor:    dominus  bonis  impu- 
nitus  eito.    At  fi  bos   antea  fuerit  29 
petulcus ,  et  eius  dominus  admoni- 
tus  fuerit ,  neque  tamen  cuftodiue- 
rit,  fi  virum  autteminam  occiderit , 
et  bos  lapidator,  et  eius  dominus 
morte  plectitor.    Sinei  niulta  im-30 
ponetur,  tantum  vitx  fux  pretium 
dato,    quantumcumque  ei    fuerit 
impofitum.      Sine  puerum  petiue-  3 1 
rit  fine  puellam,  idem  juris  cito. 
Si  feruum  petiuerit  bos,  autancil-3» 
lam ,  argenti  triginta  ficli  domino 
foluuntor:  bos  lapidator.    Si  quis  33 
fosfam  vel  aperuerit,  vel  demiferit, 
necobduxerit,  et  eo  deciderit  bos 
aut  afinus ,    auctor  fosfx  prxftato,  34 
argentum  domino  illius    foluito: 
ipfe   mortuum  habeto.     Si  cuius  35 
bos  alterius  bouem  vulnerauerit, 
et  ille  mortuus  fuerit,  bouem  vi- 
uum  vendunto ,  eteius  pretium  di. 
uidunto,  et  mortuum  etiam  diui- 
dunto.     Aut  fi  notum  fuerit,  bo- $6 
uem  antea  esfe  petulcum,  neque 
eum    dominus    eius    cuftodierit, 
/bouem  boue  penfato, ipfe  mortu- 
um habeto. 

CAPVT 


h)  fcilicet  prirer  earn.         >')  fcilicecmarlta'i. 
I)  fcilicet  vhmm  viuo, 


k)  U  eft  1  eius  iuris  eft. 


75 


EXODVS. 


Cap.  12. 


CAPVT    XXII. 


Tie  furto  in  pecore ,  percusfa  fure ,  damno 
ditto  ,  incendio  ,  depofito ,  mittuo ,  cum 
beflia  congresfu ,  idoloiatra,  de  peregrino, 
vidua  ,  fenore ,  magifitatu ,  pri/uipe,  car- 
nibus  vetitis. 

|fll  quis  bouem  pecusue  clepfe- 
^rit,  maftaueritque,  aut  vendi- 
*-*  derit,  quinque  bones  pro  v. 
no  reddito,  et  quatuor   balantes 

a  pro  vna.  Si  fur  in  furripiendo 
deprehenfus  ictus  fuerit,  et  inde 
mortuus ,  homkidii  poena  ne  efto , 

a  nifi  orto  fole  :  turn  homicidii  pce- 
na  efto.  Si  habet,  vnde  reddat,  red- 
dito:   finnon  habet,  venditor  pro 

a  fuo  furto.  Si  deprehenfum  fue- 
rit  furtum  penes  euni,  bos ,  afinus , 
ouis,  capra  viuens,  duplum  red- 
dito. Si  quis,  emisfo  pecore,  depa- 
uerit  ftindum  aut  vineamaheritis, 
damnum  farcito  de  optima  parte 

£  fundi  fui  aut  vineae.  Si  in  fpi- 
nas  immisfus  ignis,  metam  aut 
fegetem  ,  aut  mesfem  corruperit, 
aucior  ignis  detrimentum  praefta- 

7  to.  Si  quis  apud  alterum  argen- 
tum,  fupelledtilemue  depofuerit, 
idque  de  illius  domo  furreptum 
fuerit  ,     fi  fur    deprehenfus  fue- 

grit,  duplum  reddito:  (in  autem 
fur  non  deprehenfus  fuerit,  turn 
dominus  domus  ad  recuperato- 
res  vocator,  ni  rem  alterius  in- 

j)  teruerterit.  Quacumque  in  re 
crimen  ftatuetur,  in  bone,  in  afi- 
no,  in  one,  in  capra,  in  vefte, 
quxcumque  res  erit  amisfa,  qux 
cuia  dicatur,  causfa  amborum 
ad  recuperatores  defertor:  vtrum 
condenmauerint  recuperatores,  al- 
io teri  duplum  reddito.  Si  quis  al- 
terius fidei  afinum,  bouem,  ouem , 
capram ,  aut  quoduis  necus  commi- 
ferit ,  fi  id ,  nulio  vidente ,  fuerit 
mortuum,  aut  fvaclum,  autwaba- 
1 1  cium ,  iusiurandum  loux  inter- 
ponitor,  ilium  rem  alterius  ad  fe 
non  auertisfe,  eamque  fatisfaftio- 
nem  dominus  rei  accipito,  neque 


fiduciarius  rem  reddito.  Quod 
fi  ei  »  furto  ablatum  fuerit,  da- 
mnum prxftato  domino  rei.  Sin 
raptum  a  feris  fuerit,  teftem  ex- 
hibeto,  neque  raptum  prxftato. 
Si  quis  quid  ab  altero  vtendum  ac- 
ceperit,  et  id  fraction  aut  mortuum 
fuerit,  domino  reiabfente,  da- 
mnum prxfiato.  At  prxfente,  ne 
praeftato,  fi  conduclitium et pretio 
addittum  erat.  Si  quis  virgiuem 
non  fponfampellexerit,  et  cumea 
concubuerit,  eamfibi  in  matrimo- 
nium  dotato.  Si  puellx  pater  earn 
locare  illi  nolet,  argentum  pen. 
dito ,  vt  fert  dos  virginum.  Sa- 
gas viuere  ne  finitote.  Quicum- 
que  rem  habuerit  cum  beftia,  ca- 
pitale  efto.  Qui  diis  facrificaue- 
rit,  facratus  intereat,  nifi  vni  louae. 
Peregrinum  ne  premito ,  neue  an- 
gito :  nam  peregrini  fuiftis  in  Ae- 
gypto.  Viduam  nullam  aut  pu- 
pilium  premito.  Si  presferis, 
quuni  ad  me  conquerentur,  eorum 
ego  querelas  exaudiam,  iratus- 
que  ferro  vos  trucidabo,  eruntque 
veftrae  coniugesviduxetliberi  pu- 
pilli.  Si  cui  meorum  pauperi 
tecum  verfanti  pecuniam  mutua- 
ucris ,  ne  te  ei  feneratorem  prxbe- 
to:  ne  ei  vfuram  imponito.  Si 
alterius  veftom  in  pignus  acceperis, 
ante  folis  occafum  reddito :  nam 
id  vnum  habet  operimentum ,  eum 
cuticulx  ainictum,  in  quo  rccubet : 
qui  fi  apud  me  queftus  fuerit,  exau- 
diam, vt  fum  mifericors.  Magi- 
ftratui  ne  maledicito.  Ne  eum  ex- 
fecrator,  qui  eft  in  tua  natione  prin- 
ceps.  Fruges  et  liquorem  tuum 
neauertito*.  Primogenitum  filio- 
rum  tuorum  mihi  dafo.  Idem  in 
bubus  et  balantibus  facito.  Septem 
dies  cum  matre  fua  efto,  octauo  die 
id  mihi  dato.  Prxftatote  vos  mi- 
hi puros  homines,  et  carnem ruri 
raptam  ne  guftatote ,  fed  ad  canes 
proiicitotc. 

CAPVT. 


11 

*3 

'4 

15 
15 

*7 

i8 
»9 

20 
21 

22 

*3 
H 

25 

*7 

28 

if 

3°'ll 

31 


ni)  icilicet  ruri  ab  abattoribus  >  aut  hoftibus.  «)  fcilisec  domo. 


Ill 


Cap.  23. 


E  X  O  D  V  S. 


77 


CAPVT     XXIII. 


De  detratloribus ,  fie/eflo  foao,  iudicio , 
errante  pecore ,  dono  per  iudicem  refu- 
tando  ,  de  peregriiiu,  posfes/hnum qutete. 
Diet  feptimi  ferU.  Tria  fefia.  Dei  erga 
Israel  it /ti  fauor. 

Vditionem  falfam  ne  accipito. 
Societatem  cum  impio  ne  coi 


:a 


I 


;: 


2  ■—  —  to,vt  (is  teftis  iniurius.  Mul- 
titudinem  in  vitio  ne  fequitor ,  ne- 
ue  in  lite  de  reclo  in  fententiain 

3  multitudinis  defleclito.      Inopi  in 

4  lite  ne  indulgeto.  Si  aduerfarii 
tui  boueiu  afinunuie  offenderis  er- 

5rantem,  ei  reducito.  Si  inimici 
tui  afinum  videris  oneri  fuccubtiis- 
fe,  ne  ei  auxilium  denegato,  fed 

6  opitulator.    Inimici  tui  iua  in  lite 

7ne  deprauato.  A  re  falfa  abefto. 
Infontem  et  iuftum  ne  intern" cito: 
nam  ego  iniquum  non  abfoluain. 

8  Neue  donum  accipito :  nam  domim 
exeat  etiam  perfpicaces ,  bonorum- 
que  virorum  orationem  peruertit. 

j)  Peregrinum  ne  vexato  :  fcitis  enim 
vos ,  quae  fit  mens  peregrinorum  : 
vt  qui  peregrini  fueritis  in  Aegy- 
topto.  Sex  annos  aruum  tuum  con- 
ferito,  eiusque  prouentum  percipi- 
1 1  to.  At  feptimo  intermittito ,  re- 
mittitoque  ad  cibatum  egenorum 
popularium  tuorum ,  et  (fi  quid  il- 
lis  fuperfuerit)  beftiarum  terreftri- 
um.  Idem  in  vinea  et  oliueto  facito. 

2  Sex  diebus  opus  tuum  patrato :  at 
feptimo  feriator :  vt  requiefcat  bos 
tuns  alinusque ,  vtque  refpiret  na- 
tus  ancillae    tux  *  peregrinusque. 

3  Omnia,  quaecumque  dixi  vobis,  fer- 
uatote.  Nominis  alienorum  deo- 
rum  memoriam  ne  vfurpato ,  neue 

4  in  ore  habeto.      Tribus  teinpori- 

5  bus  in  anno  mihi  fefta  agito.  Azy- 
malia  feruato  *,  perque  feptem  dies 
azymis  vefceris  ( vt  prxcepi  tibi ) 
ftatuto  tempore  menfis  verni,  quia 
in  eo  emigrafti  ex  Aegypto :  ergo 
coram   me    vacui    ne   adparento. 

5Item  mesfalia    primitiuarum  fru- 
!  gum  operis  tui ,  quas  in  agro  feuc- 

•)  Euphratc. 


,1 


•■ 


ris.   Item  conditalia  in  exitu  anni , 
vbi  tuasfrugesex  agris  condideris. 
Ter  quotannis  omnes  tui  mares  in  17 
confpe&um  Domini  louae  fiftun- 
tor.      Qiium  mese  vi£timae  fangui-  ig 
nem,  earn  maclando,  effundes,  fer- 
mentum  ne  habeto.  Mei  fefti  adeps 
in  pofterum  diem  ne  pernoclato. 
Principium  primitiuarum  frugum  19 
tui  fundi  in  aedem  louse  Dei  tui 
inferto.    Hacdum  in  lade  matris 
fuae  ne  coquito.      Ego  fum  tibi  20 
prarmisfurus  angelum ,  qui  te  tuca- 
tur  in  itinere,  et  perducat  in  locum 
a  me  pracparatum.      Ab  hoc  tibi  21 
caueto :  huic  pareto :  hunc  ne  irri- 
tato :  neque  enim  ignofcet  peccatis 
veftris,  quoniam  meo  nomine  prae- 
ditus  erit.    Si  eius  dictis  obediue-  %% 
ris ,  et  omnia  exfecutus  fueris,  quas 
iusfero,tuis  perduellibus  perdueilis 
ero,     et  tuos  infeftos  infeftabo. 
Nam  mens  tibi  angelus  viam  prae-23 
ibit:  teque  du&abit  in  Amomros, 
Hettacos,  Pherezaeos,  Chananaeos, 
Heuaeosetlebufaeos,  quosego  pro- 
fligabo.    Eorum  deos  ne  venera-24 
tor,  neue  colito,  neue  eorum  mores 
imitator :  at  contra  euertito,eorum- 
que  ftatuas  perfringito,    et  louam  25 
Deum  tuum  colito ,  et  is  tibi  cibum 
potionemque  exuberabit,  et  mor- 
bos  a  te  depellam.    Nulla  quae  ab-  26 
ortum  faciat ,  nulla  fterilis  erit  in 
tuis  finibus.    Aeui  tui  numerum 
complebo,    mei  formidinem  tibi  27 
praemittam,  et  exanimabo  omnes, 
adquosadibis,  populos,  omnium- 
que  perduellium  ceruices  tibi  fub- 
dam:    praemittamque  tibi  crabro- 23 
nes,  qui  Heuaeoset  Chananaros  et 
Hettaeos  in  aduentum  tuum  expel- 
lant :     illos  tibi  non  expellam  vno  2^ 
anno,  ne  deferta  terra  frequentes 
exfiftant  tuo  periculo  agrefies  be- 
ftiae.    Paullatim eos tibi  expellam, 30 
duin  tu  fctifices ,  et  regionem  occu- 
pes :    cuius  tibi  regionis  pomeria  3 1 
terminabo  mari  rubro  et  mari  Pa- 
laeitino,  tuna  folitudine  et  •  fluminr. 

Eius 


78 


E  X  O  D  V  S. 


Cap.  24.15. 


Eius  enim  tibi  regionls  incolas  in 
manum  tradam ,  quos  tu  e  tuo  con- 

32,  fpeclu  extermines.  Cum  eis,  ne- 
qite  cum  eorum  diuis ,  fcedus  ne 

33  percutito.  In  tuis  finibus  ne  habi- 
tanro,  ne  te  mihi  corrumpant,  fi 
eorum  deos  colueris ,  quo  tibi  fit 
detrimento. 

CAPVT    XXIIII. 

Cum  Deo  popu/i  fixdiu  cum  (anguine.  Mofct 
in  monte  cum  loua  diet  yuadraginta. 

I  TGitur  Mofes  iusfus  erat  ad  Iouam 

A  adfcendere  vna  cum  Aharone , 

-*-Nadabo,    Abio  et  feptuaginta 

Israelitarum  fenatoribus ,  qui  pro- 

acul  venerarentur.  Ipfe  igitur,  vt 
folus  ad  Iouam  aceesferat,  (  nam  illi 
non  accesferant ,  et  populus  cum  eo 

3  non  adfcenderat )  ad  populum  ve- 
nit,  eiqne  omuia  louac  verba, 
omniaque  iura  expofuit.  Et  popu- 
lus vniuerfus  vna  voce  rcfpondit, 


r'achirum 


le    omnia,  quxcumque 


4  loua  iusiisfet.  Ergo  Mofes  omuia 
Ionx  dicla  perfcripiit :  et  poliridie, 
vbi  fur r exit,  aram  fub  monte  ex- 
ftruxit,  et  cippos  duodecim  pro 
numero    tribuum     Israelitarum : 

5  iuuenibusque  Israelites  mandauit, 
vt  folidum  facriricium  facerent ,  et 
louae  iuuencos  pro  falute  immola- 

6  rent.  Ipfe  dimidiumfanguinis  in 
crateribus  excepit,  altero  dimidio 

7  aram  perfudit:  fiimtumque  li- 
brum  foederis  in  auribus  populi 
perlegit,  et  populus  dixit,  fefc  o- 
mnia  louac  iusfa  r'achirum ,  atque 
obtemperaturum. 

g  Et  Mofes  fanguinemfumfit,  eo- 
que  populum  adfperfit,et  hxc  verba 
pronuntiauit :  hie  eft  fanguis  fcede- 
ris ,  quod  loua  vobiscum  in  hxc  o- 

o  mnia  verba  ferit.  Et  Mofes  quidem, 
et  Aharon,  et  Nadabus,  et  Abius,  et 
feptuaginta  de  fenatoribus  Israeli- 
ti>,qui  in  montem  adfeenderant, 
10  Deum  Israelitarum  viderunt  ( cuius 
pedibus  fuberat  iiiniikudo  operis 
lapphirinj.  coctiiis ,  fpeeksque  cadi 


fereni)  neque  quidquam  ab  eo  gra-  ri 
uius  pasli  funt  hi  Israelitarum  pri- 
maies,vifoqueDeo,cibuniceperunt. 
Turn  Mofes  a  loua  iusfus  ad  eum  is 
in  montem  adfcendere,  et  illicesfe, 
ab  illoque  accipere  tabulas  lapideas, 
et  legem  ac  docTxinam  ab  ipfo  loua  t  j 
ad  eorum  dilliplmamconfcriptam, 
fenatoribus  praecepit,  vt  ibi  fuuml^ 
reditum  prxftolarentur:    demon- 
ftrauitque  eos  Aharonem  et  Hu- 
rem  habere,  ad  quos,fi  quis  causfam 
haberct,  fe  reciperet.    Deinde,ad- 15 
fumto  lofua  famulo  fuo,  fefe  in 
montem  diuinum  fubduxit.    Quo 
poftquara  adfeendit,  montem  Sinam 
nubes  obduxit,      et  in  eo  Ioux  i5 
fplendor  infedir.  Ac,  poftquamfex 
diebus  obduelum  nubes  tenuit,  vo- 
cauit  loua  Mofem  die  feptimo  de 
media  nube.      Erat  autem  Ioux  17 
fplendor  adfpectu    fimilis  ardenti 
igni  in  vertice  montis,  in  adfpcciu 
Israelitarum.     Turn  Mofes  in  me- 18 
diam  nubem  intrauit,  fuitque  in  eo 
monte,  poftquam  in  eum  adfeen- 
dit,   dies  quadraginta  et  totidem 
nodes. 


CAPVT     XXV. 

Honoraria  ad  Iouam  (pontanea.  SanStuarii 
et  tabernaculi  defcriptio  cum  partibus , 
area  ,  cberubu  ,  men  fa  ,  veclibus  ,  va/t't 
aureis  ,  panibict ,  candelabra  ,  lucemir, 

rg^Vm  loua  cum  Mofe  fie  locutus  £ 
I    eft:    'die  Israelitis,     vtmihij 
"^  honorarium  conteranf,  idque 
ab  omnibus ,  qui  vitro  conferenr. 
Hxc  autem  in  id  honorarium  acci-  3 
pietis:  aurum ,  argentum,  xs,  hy-, 
acinthum,  purpuram,  coccum  itera- 
tum,  bysfum,  vellera  caprina ,  pel-  y 
les  anctinas  rubro  infectas,  peiles 
melium ,  ligna  cedrina  * ,  oleum  lu-  6 
cernarium ,  aromataad  vnguentum 
vnciorium  et  ad  fumVuenta  odora- 
ta,    geramas  onychas  et  gemmas^ 
ca  laturx  idoneas  ad  ephodum  et  ad 
momle  :        uiihique  fandhiarium  g 
faciant ,  quo    inter  eos  habitem : 
ac,  lkut  tibi  tabernaculi  exemplar  et  p 
omnia 


Cap.  25.25. 


E  X  O  D  V  S. 


79 


omnis  eius  adparatus  ostendam ,  ita 

'io  fiat.  Fiat  igitur  area  ex  1  ignis  ce- 
drinis  in  longitudincm  dnorura  cu- 
bitorum et  dimidii ,  inlatitudinem 
fesquicubitalem,  tantumdemque  in 

II  altitudinem,  Earn  puro  auro 
tutu  intus  cum  extra  inducito,  au- 

UTeaque  corona  cingito.  Turn 
quatnor  annnlos  anreos  conflato , 
quos  quatnor  eius  angulisvtroque 

13  in  latere  binos  adplkabis  :  ve6tes- 
qne  cedrinos  facito,  eosque  inaura- 

1410,  ct  per  annnlos  illos  ad  latera 
arcs  ad  earn  portandani  traiicito, 

[5 ita,  ytinannulisarcaehaereant,  ne- 

16  que  ex  ea  detrahantur.  In  ea  area 
oraculum  ,  quod  tibi  tradara,  poni- 

17  to.*Propkiatorium  *  quoque  ex  pu- 
ro auro  facito,  longitudine  duoriun 
cubitorum  et  dimidii ,  latitudine 

:8fesquicubitali.  Tuni  duos  che- 
rubos  aureos  folidos,alreruin  ex  al- 

Qtero  propitiatorii  cxtremo,  et 
eos  ex  ipfo  propitiatorio  facito, 

oqui  expands  alis  propitiatorium 
obtegant,  alteriusadfpcciu  inalte- 
rum  per  propitiatorium  conuerfo. 

1  propitiatorium  autem  arc?  del'uper 
imponito,  polito  in  area  oraeulo, 

2  quod  tibi  tradam.  Hinc  ego  tibi 
oracula  reddam,et  de  propitiatorio, 
inter  duos  cherubos  arcs  oraculi 
impofito,  omnia  effabor5qu3e  tibi  ad 
Israelitas  pr.t  cipiam. 

3  Item  menfam  facito  cedrinam 
longitudine  bknbitali,  latitudine 
cubitali,  altitudine  fesquicubitali. 

4  Earn  auro  puro  incruftato,aureaque 

5  corona  circumdato ,  facta  margine 
quadrantali  per  ambitum ,  cui  mar- 

.  gini  auream  coronam  vndique  ad- 

tfplicabis.  Turn  quatuor  annnlos  au- 
reos facito,  et  eos  quatuor angulis 

7quatuor  eius  pedum  adplicato ,  ita, 
vt  fecundum  marginern  collocati 
praebeant  veclibns  receptacula  ad 

g  portandam  menfam.  Vectes  au- 
tem,quibusmenfa  portabitur,ex  ce- 

,'dro  facito,  et  aurotegito.  Facito 
item  eius  fcutellas,  difcos,  pateras  et 


phialas,quibus  libernr,et  ea  ex  auro 
puro.    Ei  menfx  imponito  panemgo 
adpofititium  *  ante  me  perpetuo. 

Item  candelabrum  *  ex  auro  pu.  3 1 
rofacitOjidque/"  folidum,ita,vt  eius 
cms  feapi,  fcutulae,  globi  etlilia  fint 
ex  eodem,  exeantque  fex  fcapi  ex  ■%% 
eius  lateribus,  videlicet  ex  vtroque 
trini ,    qui  finguli  trinas  habeant  33 
fcutulas  ad  inftar  putaininisamyg. 
dali  concauas,  totidemqtic  globos 
atque  lilia.    In  ipfo  autem  cande-34 
labro,quatuor  concaus  fcutulx  fint, 
totidemque  globi  etlilia:    et  fub-55 
ter  tria  fex  fcaporum  paria  ex  can- 
delabro  orientia,  finguli  globi,  vt3<$ 
et  globi  et  fcapi  ex  ipfo  lint  cande- 
labra, vt  totumfolidum  vnumque 
fit  ex  auro  puro.    Facito  item  lu- 37 
cernas  feptem,  quibus  aceenfis  can- 
delabrum ante  feluceat,    earum-38 
que  forcipes  *  et  foculos  ex  puro  au- 
ro.     FLec  omnia  vafa   vna  cum  39 
ipfo  candblabroex  vno  talentoauri 
puri  fiant :    ac  videto ,  vt  ad  exem-  4« 
plar  facias,quod  tibi  in  monte  mon- 
ftratum  eft. 


CAPVT     XXVI. 

Tabernaculi  lintea ,  ftragula  caprina  ,  repa- 
gii/A  ,  /iparium  ,  auUum. 

AD  tabernaculum  autem  decern  \ 
lintea  facito  ex  bysfo  bilice , 
hyacintho,  purpura,  et  cocco 
iterato,  cherubis  pichirata ,  opere 
phrygionis :    quorum  fingulorum  % 
longitudo  viginti  oclo  cubitorum 
fit,  iatitudo  quatuor,  eadeni  omni- 
um menfura.      Ea  quina  inter  fe  3 
connexa  funto.     Tumligulas  hya-4 
cinthinas  facito  per  oram  lintei, 
quod  erit  vltimum  in  vna  parte 
commisfurx  :     easque    vtrobique  j 
quinquagenas  fibi  inter  fe  refpon- 
dentes.    Turn  totidem  vncos  an-  & 
reos,  quibus  vncis  lintea  inter  fc 
conneiites,  vt  efficiatur  vnum  tento- 
rium.     Facito   item  ftragula  ex^ 
caprinis  vellcribus,  ad  contegen- 

duin 


/>)  vnum»  non ex  multis  parcibus  cornpolicurm 


8© 


E  X  O  D  V  S. 


Cap.  t<5.  27. 


Sduv»  tabernaailutn,  vndecim,  in 
long  .mdincm  trigenumcubitorum, 
in  ititudinein  quaternum,  eadem 
$o.nnium  menfura:  quorum  quin- 
que  feorfum,et  fex  feorfum  con  i  tin- 
ges ,  fextumquein  frontem  taberna- 

lOculi  replicat>is.  Prxterea  quin- 
quaginta  ligulas  per  oram  vnius 
vlcimi  ftraguli  in  commisfura,  et 
tocidem  per  oram  vltimi  ftraguli 

Halterius  commisfura»,  per  quas 
ligulas  totidem  fac\os  ex  sere  vncos 
traiicies,et  ita  tegmentum  in  vnum 

Ilcopulabis.  Eius  autem  ftraguli 
tegmenti  reliquum,  videlicet  dimi- 
dium  ftraguli,quod  reftabit,  id  red- 

13  undet  poft  tabernaculum.  At 
duo  cubiti  alter  altera  ex  parte  de 
ftragulorum  longitudine  fuperflu- 
entes ,  redundabtmt  in  tabernaculi 
latera,  vt  id  hinc  inde  operiant. 

l4Huie  idem  tegumento  operimen- 
tumfacito,  ex  pellibus  arietinisru- 
bro  tindis ,  itemque  infuper  operi- 
mentum  alterum  ex  pellibus  meli- 
um. 

1 5     Item  facito  asferes  ad  tabernacu- 

l<5  lum  cedrinos,  airedarios,  in 
longitudinem  denum  cubitorum, 

l-jrlatitudine  fesquicubitali,  qui  fin- 
guli  binos  cardines   habeant  fibi 

Igmutuo  coharentes.  Facito  au- 
tem viginri  asferes  ad  partem  taber- 

ionacidi  meridianam,  quibus  qua- 
draginta  fpiras  argenteas  fuppones, 

ao  videlicet  iingulas  duas  pronumero 

at  cardinum  :  tctidemque  et  eodem 
modo,  ad  alterum  latus  in  parte  a- 

aiquilonari.     Ad  partem  autem  oc- 

»3cidentalem  facito  fex  asferes,  et 
duos,  quos  in  vtraqueangulari  ta- 

»4  bernacuii  flexura ,  et  in  imo  et  in 
fummo  fimul  vno  annulo  coapta- 

»5  bis.    His  o&o  asferibus  fuberunt 

2,6  argentea  fpira  fexdecim ,  iingulis 

a7bina.  Prxterea  facito  cednna  re- 
pagula  quina,  ad  duo  tabernaculi 
latera:  totidemque  ad  partem  oc- 

%%  cidentalem ,  quorum  medianum , 
per  medios  asferes  traiedhim,  ad 

zovtrumque  finem  pertineat.    Asfe- 


res  autem  maurato ,  eorumque  an- 
nulos  ex  auro  facito,  qui  capiant 
repagula,  qua  item  repagula  auro 
tegito.  Igitur  tabernaculum  eri-3< 
gico  ad  eum  modum,  quern  in  mon- 
te  videris. 

Item  fiparium  facito  ex  hyacin-3 
tho,  purpura,  cocco  itcratoetbysfo 
bilice ,  opere  pnrygionis,  cherubis 
variegatum :  quod  aripendes  quatu-  3 
orcedrinis»  column  is,  auroopertis, 
capneihs  auieis,  et  balibus  quatuor 
argenteis.  ldque  vncis  fuspeudito,3 
et  eo  arcam  oracuh  intra  fiparium 
inferto,  vt  id  fiparium  vobis  fanclu- 
arium  a  fanchore  fanctuario  diui- 
dat.  Imponito  autem  propitiatori.3 
um  area  oracvili  in  fanctiore  fan- 
ctuario. Sed  menfam  extra  fipari- 
um ponito,  et  candelabrum  e  regio-  3 
ne  menfa  ad  nieridianum  taberna- 
culi latus:  menfam  autem  ad aqui- 
lonem.  Item  facito  aula  um  ad  ofti-  3 
um  tabernaculi  ex  hyacintho ,  pur- 
pura,cocco  iterato  et  bysfo  bilice,  o- 
pere  polymito :  et  ad  aulaum  quin-  3 
que  columellas  cedrinas ,  auro  illi- 
tasjcapitelhs  aureis,  earumque  toti- 
dem bafes  ex  sere  conflato. 

CAPVT    XXVII. 

Ara  cedrina  cum  inflrumentit ,  cancellk. 
Atriu,n  tabernaculi.  Oilman  putum.  Pet' 
petuia  ignu. 

Tern  facito  aram  cedrinam  quin- 1 
que  cubitos  longam  et  totidem 
latam,vt  lit  quadrata :  tres  cubitos 
aJtam ,    eiusque  cornua  in  quatuor  4 
eius  anguhs,  quae  quidem  ex  ipfa 
lint,  eamque  are  incruftato.    Turn  3 
eius  cacabos  ad  cineres,  et  fcopulas , 
et  pollubra ,  et  fufcinas ,  et  batilla, 
quae  omnia  eius  vafaexare  facito. 
Eius  autem  tocum*  opere  cancella-4 
tim  reticulato  ex  aire  facito:  tuin 
cancelhs  ad  quatuor  extrema  toti- 
dem aieos  annulos  addito :     eum-  $ 
que  focum  fubter  arac  contraftu- 
ram  ita  coliocato,  vt  ad  medium 
ara    pertingat.      Praterea  vedtes^ 
ad  aram,  videlicet  cedrinos,  are 
iuper- 


Cap.  if.  1 8. 


EXODVS. 


Si 


«7  fupennduckis ,  quos  per  annulos 
immittes ,  vt  hxreant  in  duobus 
arx  lateribus ,  quum  erit  portanda. 

g  Aram  autem  concauam  facito  ex 
tabulis ,  eaque  fiat,  quemadmodum 
tibi  in  monte  fuerit  raonftratum. 

9  Item  a:riumtabernaaili ,  cuius 
atrii  vnins  lateris,  videlicet  meri- 
diani,  vela  fint  ex  bysfo  bilice,  in 
lon^icudinem  centum  cubitorum: 

0  columns  autem  viginti,  totidem 
bafibus  xreis,    capittllis  autem  et 

1  prxcinetionibus  argenteis,  eo- 
dcmque  modo  in  latere  feptemtrio- 
nali.  Et  ifta  quidem  duo  latera  lon- 

agitudinein  efficient.  Ad  latitudi- 
mm  autem  atrii  in  parte  occiden- 
tal! lintea  erunt  cubitorum  quin- 
quaginta,  column  e  decern,  tocidem- 

3  q  ie  bafes,  Ad  orientem  atrium 
patebit  in  Iaticudinem  item  quin- 

4quaginta  cubitos.  Sed  vtrimque 
vela  erunt  quindenum cubitorum, 

5ct  colunmx  ternx  totidemque  ba- 

Sfes.  In  oftio  atrii  erit  aulxum 
cubitorum  viginti,  exhyacintho, 

Eurpura,  coccoiterato,  et  bysfo 
ilice,  opere  polymito,  columnx 
autem  quatuor  totidem  bafibus, 
7  ita,vtomnes  vndique  atrii  columnx 
i  habeant  prxcinchones  ,  et  capi- 
,'tella  argentea,  bafes  xreas.  Lon- 
gitudo  atrii  erit  centum  cubito- 
runyatitudo  quinquaginta  a  vtrobi- 
que :  altituuo  quinque,  ex  bysfo 
>  bilice ,  bafibus  xreis.  Turn  omne 
ad  xdis  minilterium  pertinens  in- 
ftrumentum,  omnesque  tarn  x- 
disquam  atrii  paxilli  ex  xre  funto. 
Et  tu  Israelitis  pracipito,  vt  tibi 
adferant  oleum  oliuum  putum, 
expresfum  ad  iilucendum,  adac- 
cendendas  lucernas  perpetuas, 
quas  in  tabemaculo  oraculi  extra 
liparium  ,  quod  erit  ad  oraculum , 
ftatuet  Aharon,  et  eius  filii  ante 
louam  a  vefpere  ad  mane,  qui 
ritus  fempiternus  pofieris  eorum 
prodatur  per  Israelitas. 


CAPVT    XXVIII. 

Sacerdntum  veftes ,  mnnile ,  ephodus ,  pra- 
texta  ,  tunica ,  infula ,  cjnftiu ,  gemma , 
lamina ,  femoralia. 

TVm  tu  mihiAharonem  fratrem  I 
tuum  et  eius  filios  Nadabum  , 
Abium,  Eleazarum  et  Ithama- 
rum  exaliis  Israelitis  fecernito ,  qui 
mihi  facerdotio  fungantur:    ipfi.  a 
que  Aharoni  fratri  tuo  lacras  vefies 
facito,  quibus  fplendide  exornetur : 
et  cum  peritisfimis  quibusque  agi-  3 
to ,  per  me  peritia  prrditis  atque 
plenis,  vt  Aharoni  veftes  ad  cum 
confecrandum  faciant ,    quo  mihi 
facerdotium  gerat.      Quae   veftes  4 
erunt  hae :  monile,  ephodus,  prx- 
texta,  tunica  circumtexta,  infula  et 
cinchis.     has  facras  Aharoni  fratri 
tuo  veftes  faciant  eiusquefiliis,  vt 
mihi  facerdotium  obeant,  ad  quas  5 
aurum,  hyacinthum,  purpuram, 
coccum  iteratum  et  bysfuoi  adhibe- 
ant. 

Ephodum  igitur  ex  auro,  hya-6 
cintho,  purpura,   cocco  iteratoet 
bysfo  bilice,  opere  phrygionis  fa- 
ciant :      quod    habeat   humeralia7 
duo  ad  vtramque  extremitatem  fu- 
am  copulata ,  atque  ita  coniunchim 
fit.    Textura  autem  limbi ,  qui  in  8 
eo  erit ,  ex  ipfo  eiusdemque  cum  eo 
operis  efto,ex  auro,  hyacintho,pur- 
pura ,  cocco  iterato  et  bysfo  bilice. 
Turn  duas  gemmas  onychas  Israe-  9 
litarum  nominibus  incidito,     vi- to 
delicet  vtramque  fenis  nominibus, 
pro  ratione  xtatis  eorum  :      eas- 1 1 
que  cxlato  opere  opificis  gemmarii, 
cxlatura  figillari.      Facitoque ,  vt 
ipfa  Israelitarum  nomina  circulis 
aureis  fint  conclufa.        Ens  duas  »X 
gemmas  humeralibus  ephodi  im- 
ponito,  vt  fint  Israelitarum  moni- 
mentum ,  quorum  nomina  Aharon 
in  duobus  humcris  fiiis  ante  louam 
recordationis  ergo  feret.      Circu-I} 
los  autem  aureos  facito ,     et  duas  »4 


F  caie- 

*)  hoc  eft  ct  ad  orientem  cc  ad  oeciJcntem,  vt  paulo  ante  di&unj  eft»  Vi- 
de, quod  Ad  nunc  Hebrailinun,  atcinet>  kz.ech.iv. 


8* 


E  X  O  D  V  S. 


Cap.  1%.  19. 


catenulas  ex  aitro  puro  finitas ,  ope- 
re  perplexo ,  quas  circulis  inferes. 

\e  Facito  item  monile  iudiciaIe,ope- 
re  quoque  phrygionis ,  flcut  epho- 
dum ,  ex  auro ,  hyacintho,purpura, 

1 6  cocco  iterato  et  bysfo  bilice ,  qua- 
drat  urn,  duplum,  longitudineet  la- 

i^titudinepalmi:  idque  quatuor  il- 
li  gat  arum  gemmarum  ordinibus 
complete  In  primo  ordine  fardo- 
nyx ,  topazius  et  fmaragdus  funto  : 

l8infecundo  carbunculus,  fapphirus 

ipet  adamas:      in  tertio  hgyrius, 

aoachatese  amethyftus  :  in  quarto 
chryfolithus,  onyx  et  iafpis.  Hae 
gemmae  fuisin  valuulisauroinclu- 

2.1  dantur,  etfint  pro  nnmero  Israelis 
filiorum ,  id  eft,  duodecim  :  et  duo- 
decim  nominibus ,  videlicet  quot 
funt  tribus,  fingulae  fingulis  caelen- 

aatur,  vt  fit  infigillis.  Turn  ad  mo- 
nile habenas  finitas  facito  opere  ca- 

23tenato,  ex  auro  puro.  Pneterea 
duos  annulosaureos,  quos  duabus 

24  monilis  extremitatibus  adfigas ,  et 
in  eos  duas  illas  argenteas  catenulas 

&5  ibidem  inferas,  earumque  cate- 
nularum  duo  altera  capita  in  duos 
circulos  indita  in  humeralia  epho- 

16  di  anteriore  parte  fubducas.  De- 
inde  duos  anmilos  aureos  facito, 
eosque  adligato  duabus  extremita- 
tibus monilis,  interim,  in  ora,  quae 

%n  ad  ipfum  ephodum  pertinet.  Alte- 
rosque  item  aureos  ,  quos  duobus 
humeralibus  ephodi  per  anterio- 
rem  partem  fubiicias ,  qua  eft  coni- 
niisfura  fuper  ipfius  ephodi  textu- 
al ram:  ct  monile  a  fuis  annulisad 
annulos  ephodi  vitta  hyacinthina  * 
adligetursita,  vt  fuper  textum  epho- 

g,y  di  fit,neque  ab  eo  dimoueatur.  In 
hoc  month  iudiciali  Aharon  Israe- 
litarum  nomina  peclori  fuoadpii- 
cata  feret,  quum  in  fan&narium  m- 
trabit,  vt  fit  monimentum  in  louse 

50  confpectu  fempiternum.  Atque  in 
eo  monili  iudiciali  ponito :  CLA- 
RITASET  INTEGRlTAS,quae 
Aharon  adpeclushabeat,  quando- 
cumquc  in  louse  cgnfpe&uia  ye- 


niet  :  feratque  iudicium  Israelita- 
rum  ad  pectus  fuum  in  confpedtu 
loux  perpetuo.     Item  facito  prae- 31 
textam ,  in  qua  erit  ephodus ,  totam 
hyacinthinam  :  cuius  fummae  me-  33 
dium  os  limbo  circumdetur ,  opere 
textili ,  ad  modum  loricae ,  ne  rum- 
patur.     Eius  in  laciniamala  puni-3? 
ca  circumquaque  facito,    ex  hya-3< 
cintho ,  purpura  et  cocco  iterato,  G. 
L.  et  bysfo  bilice  H.  et  eis  tintin- 
nabula  aurea  alterna  interponito. 
Ea  Aharon  in  minifterio  vtetur:  au-  3; 
ditoque  eius  fonitu  ,  fine  in  facrum 
ante  louam  intrantis ,  fiue  exeuntis, 
a  morte  vindicabitur. 

Item  facito  laminam  ex  auro  31 
puro  ,  et  in  ea  caelatura  figillari 
infculpito  :      IOVAE    SACRVM. 
Earn   vitta    hyacinthina   infulae  a  3 
fronte  adaptato,      quam  Aharon  3 
in  fronte  habeat,    feratque  cul- 
pam    donariorum  ,     quxcumque 
Israelite  confecrauerint,    earn  in 
fronte  perpetuo  habens,  ad  Iouae 
fauorem  eis  conciliandum.      T11-3 
nicam  autem  bysfo  circumtexito, 
et  infulambysfinam,  etcincluram   1 
opere  polymito  facito.       Aharo-4 
nis  quoque   filiis  tunicas    facito, 
cinclurasque  et  galeros ,  quibus  de- 
center  exornentur.    His  veftimen-  4 
tis  Aharonem  fratrem  tuum  eius-  1 
que  filios  induito,  eosque  vngito : 
et  initiatis  eorum  manibus ,  mihi 
in  facerdotium confecrato.     Turn/ 
eis  linea  femoralia  facito ,  quae  cor- 
poris verenda  tegant,  et  ab  ilibus 
ad    femora   pertineant  ,      quibus  t 
tarn  Aharon ,  quam  eius  filii  vtan- 
tur  ,  quando  vel  in  tabernaculum 
oraculiingredientur,  vel  adaram 
procurandorum    facrorum   gratia 
accedent,    ne  capite  dent  pecnas. 
Atque  hunc  ritum  ipfi  eorumque, 
pofteri  fempiternum  tenento. 

CAPVT.    XXIX. 

Inttiandi  faterdvtv  ritui  ,  vifiim*,  liba- 
mine. 

Haec 


«a 


Cap.  29. 


E  X  O  D  V  S. 


8? 


I  T*  yAec  autem,  quum  eos  mihi 

I — I  facerdotes  confecrabis,  facito. 

■*■  -"-Taurum  vnum  et  arietes  du- 

aos  vitii  expertes' adhibeto.    Turn 

panes  fine  fermento ,    ct  placentas 

fine  fermento ,  in  oleo  fubaetas ,  et 

cruftula  fine  fermento,   oleo  con- 

3  fperfa,  ex  fimila  adorea  facito,   ea- 

que  in  caniftro  pofita  adferto,  tau- 

rumque  ct  duos  arietes  adducito. 

4Dcinde  Aharonem  et  eius  filiosad 

oftium  tabernaculi  oraculi  addu- 

5  clos  aqua  lauato.  Tum,funitis  vefti- 

mentis,  Aharoni  tunicam  induito, 

ephodique  prxtextam,et  ephodum, 

etmonile,  eumque  per  contextum 

ifiephodiamicito  ,  et  eius  capiti  in- 

fulain  imponito,et  infulxcoronam 

7facrain  adplicato.      Turn  oleo  vn- 

)  clorio  caput  ei  perfundito,  eumque 

iB  inungito.      Deinde  eius  filios  ad- 

'9hibeto,eosque  tunicis  vertito,    et 

cinctura  tarn  Aharonem  quam  eius 

i  filios  conftringito ,  atque  illos  ga- 

1  leris  obnubito,  vt  perpetuum  facer- 

1  dotii  ius  obtineant :    et  Aharonis 

manum  eiusque  filiorum  initiato, 

3et  taurum  ante  tabernaculum  ora- 

|  culi  fiftito.     quumque  eius  capiti 

,  Aharon  et  eius  filii  manus  fuasim- 

i'  pofuerint ,    eum  in  confpec~iu  Io- 

I  ux  ante  oftium  oracularis  taberna- 

k  culi  maclato  ,     eius  fanguine  di- 

I  gito  tuo  cornua  altaris  intingito, 

ireliquum  omnem  fanguinem  ad 
3  radices  altaris  infpergito.  Deinde 
totum  omentum  fumito,  fibram- 
queiecoris,  etambos  renes,  atque 
eis    inhxrentem    pinguitudinem : 

Ihxc  in  altari  adoleto.  Carnem 
tauri,  coriumque,  et  fimum  igni 
extra  caftra  cremajo,  quod  piacu- 

i>  lura  fit.  Poftea  arietem  alterum 
adhibeto :  eum ,  quum  eius  capiti 
Aharon  eiusque  filii  manus  impo- 

Sfuerint,  immolato  :      fanguinem 

?  in  ara  circumfundito  :  ipfum  in 
frufta  difcindito :  inteftina  et  crura 
lauato,  et  fuper  fruftis  capiteque 

Jponito,  totumque  arietem  in  ara 
adoleto.    Talis  vi&imae  fedida  cre- 


matiolouxfit,  eumque  fuauiodo- 
re  delinit.      Deinde  alterum  arie-  tp 
tern  adhibeto  :  eum  fimiliter,  quum 
eius  capiti  Aharon   et  eius  filii 
manus  impofuerint ,    maclato :  e-  20 
ius  fanguine    auricidam  infimam 
Aharonis  dexteram ,  eiusque  filio- 
rum ,  itemque  dextrarum  manuum 
pediimque  pollices  intingito  :  reli- 
quum   fuper  aram  per   ambitum 
fundito.      Deinde  fanguine  ,   qui  21 
erit  in  ara,  et  o'.eo  vnclorio  Aharo- 
nem vna  cum  filiis ,  eorumque  ve- 
ftimenta  adfpergito,  vt  et  ipfe  et 
eius  veftimenta,    eiusque  filii  et 
eornm  veftimenta  facra  finr.     Item  22 
defumito  de  eo  ariete  adipem ,  cau- 
dam ,  omentum ,   fibram  iecoris  et 
renes'  ambos ,  eisque  adhxrentem 
pinguitudinem  ,    et  dextrum  ar- 
mum ,  (  quia  agnus  initiatorius  eft) 
panemque  vnum ,   et  placentam  ex  2J 
pane  et  oleo  vnam ,  et  cruftulum 
vnum  ex  panum  non  fermentato- 
rum  caniftro  loux  adpofito.      Hxc  24 
omnia,  palmis  Aharonis  et  eius  fi- 
liorum impofita  ,  loux  porricito : 
turn  de  eorummanibus  excepta ,  in  25 
ara  fuper  viclimam  adoleto ,    ad 
Iouam  odore  deliniendum.     Hxc 
loux  res  diuina  fit.     Poftea  fumi-  25 
to   pec~rusculum  initiatorii  arietis 
Aharonis,  idque  loux  porricito ,  et 
earn  tibi  portioncm  habeto ,    con-  27 
fecratoque  peetusculum  porrec~ti- 
tium,  et  annum  exceptitium,  quod 
porreftum,  et  qui  exceptus  fuerif, 
ex  initiatorio  ariete ,  tarn  Aharonis 
quam  eius  filionuu.       Atque  hoc  28 
Aharon  eiusque  filii  xterna  lege  ab 
Israelitis  habento.    Nam  hoc  ex- 
ceptitium donarium  erit,  etid  do- 
narium, quod  Israelitarum  nomine 
in  facrificiis  pro  eornm  lalutefus- 
ceptis  loux  deftinahitur.      Vefte«2<> 
autcm  facrx  Aharonis  cedant  eius 
natis  pofteum,  vt  in  eis  et  ipfi  in- 
ungantur ,  et  eorum  manus  initien- 
tur.      Septem  diebus  cas  induito  3* 
pontifex ,  qui  ei  ex  eius  natis  fucce- 
det,  in  oraculare  tabernaculum  ad 
b  2  rem 


84 


E  X  0  D  V  S. 


Cap.  29.  30. 


rem  facram  adminiftrandam  intra- 
3  1  turns.      Arietem  autem  initiator!. 
11m  capito ,  eiusque  carnem  in  loco 
gafacro  coquito.      Earn  Aharon  et 
eius  filii ,  nee  non  panem  caniftri 
in  introitu  oracularis  tabernaculi 
33comcdunto,    et  ideo  comedunto, 
quia  propitiatoria  funt,  ad  eorum 
nianus  initiandas  ipforum  confe- 
erandorum  gratia.     Alienus  ne  gu- 
34ftato,  quia  facra  funt.      Quod  fi 
quid  ex  carne  initiatoria  et  ex  pane 
in  pofterum  diem  fuperfuerit,  id 
reliquum  igni  cremato :  neue  com- 
35 edi fas  efto,  vtpote facnun.      Igi- 
tur  ad  hunc  omnino  inodum  circa 
Aharonem  et   eius   filios   facito, 
quomodo  ego  tibi  pnecipio.    Se- 
ptem  diebus  eorum  manus  inltlato, 
36  et  vnoquoque  die  tauro  piaculari 
propitiato ,  aramque  in  ea  propiti- 
ando  expiato,  et  ad  confecrationem 
37inungito.      Per  feptcm  dies  in  ea 
propitiato ,  eamque  confecrato ,  vt 
fit  faerofan&a  ,  vt  omnes  ad  earn 
accesfuri  confecrentur. 
38       Hxc  autem  in  ara  procurator 
quotidie  femper  binis  agnis  anni- 
39 culis facito,    altero  mane,  altero 
40vefpere  :      et  priori  agno  addito 
decimara   fimilaginis,  depfitae  in 
olei   expresfi  quarta   parte  hinis, 
itemque   vini   libamentum    hinis 
41  quartam  partem.      In  altero  agno, 
quo  agno  vefpere  facies,    idem 
fertum ,    vinique  Iibationem  ad- 
hibeto,    vt  eo  rei  diuinx   odore 
42 Ioua  deliniatur*.       Atque  hie  fo- 
"    lidi  facrificii  ritus    veftro  generi 
folemnis  efto  in  ingresfu  taberna- 
culi oraculi,  ante  Iouam,  vbi  e- 
goteadfando  vobis  refponfa  dem, 
43  et  Israelitis  reddam  oracula  ,    vt 
fplendore  meo  facrum  reddatur  ta- 
44bernaculum  :    id  quod  ego  facra- 
bo,  aramque  et  Aharonem  et  eius 
filios  mihi  facerdotes  confecrabo, 
45  et  in  Israelitis  habitabo,  nieque  eis 
4<5Deum  exhibebo  :      vt   inter   eos 
habitante  me  intelligant,  me  ilium 
Iouam  Deum  fuum  esfe ,  a  quo  fin  t 


edudti  ex  Aegypto. 
Deus  eorum. 


Haec  ego  Ioua 


XXX. 


£.v  c  en  fit  pecunia.  Labrum. 
Sufiimen. 


CAPVT 

Ara  fiiffitoria 

Vngxentum. 

Tem  aram  fuffitoriam  cedrinara  1 
facito,    longitudine  et  latitudi-z 
ne  eubitali ,  vt  fit  quadrata ,  alti- 
tudine  bicubitali ,  cuius  cornua  fint 
ex  ipfa.      Earn ,  id  eft,  eius  fuper-  3 
ficiem  et  laterum  ambitum  cornu- 
aque  auro  puro  operito,  eamque 
corona  aurea  cingito.        Turn  in  4 
vtroque  eius  latere  binos  annulos 
aureos  binis  angulis  fubter  coro- 
nam  adngito ,  per  quos  annulos  ve- 
cles  3kd  earn  portandam  traiician- 
tur.    Ipfos  vecles  cedrinos  facito,  5 
et  inaurato.      Hanc  aram  ante  fi-<S 
parium ,  quod  erit  apud  arcam  ora- 
culi ,  ponito ,  ante  propitiatorium 
oraculi ,  vnde  ego  tibi  fiim  oracula 
redditurus.    Ad  hanc  Aharon  fuf-7 
fitum  odoratum  matutinis  omni- 
bus,   adornatis  lucernis  ,  facito: 
fimiliterque  vefpere ,  quum  lucer-  8 
nas  accenderit ,  qux  perennis  ante 
Iouam  fuffitio   pofteritati  veftrae 
mandetur.    Ad  hanc  aram  alienump 
fuffimentum  fieri  ne  Iiceat,  neue 
hoftia,  folido  facrificio  aut  ferto 
fieri ,  neue  vinum  prolibari*.    Sed  it 
ad  eius  cornua   Aharon  fanguine 
piaculari  propitiatorio  fupplicato : 
fed  non  nifi  femel  quotannis  fup- 
plicato, id  quod  etiam  pofteris  ve- 
ftris  tradatur.    Hoc  Iouae  facrofan- 
clum  efto. 

Item   hxc    Mofi  dixit  Ioua  :  1 
quum  Israelitarum  cenfum  habe-l 
bis ,   in  eo  cenfti  pro  fuo  quisque 
capite  propitiatorium    Iouae  pen- 
dito,    eladis  ab  eis  ita  cenfendis 
auertendae  gratia  :     videlicet  ficli  I 
facri   femisfem  ,   qui   ficlus   valet 
obolos  viginti ,  qui  femisfes  erunt 
Iouae  honorarium  *,     quo  defun-  it 
gantur  omnes ,  qui  in  cenfum  ve- 
niunt,  id  eft,  quiviccfimumaeratis 
annum 


Cap.  30.  31. 


E  X  0  D  V  S. 


8: 


5  annum  excesferint,  ita  vt  ne- 
qne  diuites  plus,  neque  pauperes 
minus  femisfe  finguli  conferant, 
adlouamhuins  honorarii  collatio- 

<5  ne  vobis  propitiandum.  Hoc  pro 
pitiatorium  argentum,  quum  ab 
Israelitis  redegeris ,  in  opus  dracu- 

7  laris  tabernaculi  conferto,  vt  pro- 
pofitoeo  monimento  Ioua  Israeli- 
tarum  admonitus,  eorum  vkx  fit 
propitius. 

8  Item  facito  labrum  cereum,  in- 
quit,  fcapo  sereo ,  ad  lauandum, 
idque  inter  oraculorum  taberna- 
culum  et  aram  ponito,    et  eo  a- 

<J  quam  ingerito ,  vnde  Aharon  et 
eius  nati  manus  et  pedes  aqua  ablu» 

oant  :  idque  faciant  tabernaculum 
oraculorum  ingresfuri ,  aut  etiam 
ad  altaris  minifterium  accesfuri, 
et  Iouae  rem  diuinam  crematuri : 

1  vt  ea  lauatione  necem  ab  kk  a- 

^iiertant.  Hunc  morem  ipfe  et 
eius    pofteritatis   progenies  xter- 

3  mini  tenento.  Prxterea  fumito  ' 
prima;  notx  aromata  (inquit  Io- 
ua Mofi )  myrrhae  ingenux  fidos 
facros  quingentos,  cinnamomi  a- 
romatici  dimidium  ,  id  eft ,  du- 
centos  quinquaginta  :  calami  a- 
romatici   ducenlos   quinquaginta  : 

4  iris  quingentos*,    facri  ponderis : 

5  prxterea  olei  oliui  hinem.  Ex  his 
facr.c  vnftionis  vnguentum  facito, 

6  confefhira  vngueutaria,  eoque 
vngito  tabernaculum  oraculare  et 

7arcam  oraculi  ,  menfamque  cum 
omni  fuo  inftrumento,  et  candela- 
brum cum  omni  fuo  inftrumento, 

8  et  aram  fuffitoriam ,  et  aram  vi- 
diimariam ,  eiusque  inftrumentum 
omne,  labrvimque  cum  fuo  fcapo, 

9eaque  confecrato  ,  vt  fint  facro- 
fancla ,  vt  omnes ,  qui  ea  tangent, 

0  confecrentur.  Aharonem  quo- 
que  et  eius  filios  vngito ,  et  mihi 
ad  facerdotale   munus  confecrato. 

1  Turn  Israelitas  admoneto ,  vt  hu- 
iusmodi  vnguentum  mihi  facratum 

<ain  pofterum  ducant,  neueeoho- 
minum  corpora  perfundantur ,  ne- 


ue  eadem   confectura  vnguentum 
faciant,     fed  id  pro  facro  (vt  eft) 33 
habeant.      Qui  tale  concinnauerir, 
aut  qui  eo  alienwm  perfuderit,  is 
de  fuorum  numero  tollatur.    In- 34 
fuper  odores  fumito  (inquit)  fta- 
6ten ,  crocum,  galbanum  odoratutn 
et  purum  tus  ,   tantumdem  ex  o- 
mnibus ,   indeque  facrum  fuffimen  3  5 
arte  vngueutaria  temperatum  pu- 
rum facito,    et  ex  eoin  puluerein3^ 
contufo  ante  oraculum  in  taberna- 
culo  oraculi  ponito  ,     vnde  ego  37 
fum  tibi  oracula  editurus  :   idque 
facrofantfhim  habetote.     Ad  iftud38 
exemplum  fufHmen  vobis  ne  con- 
cinnatote  ,   fed  id  facratum  Iouae 
ducitote.     Qv.il  tale  fecerit  ad  fua-  39 
ueolentiajn ,  is  ex  fuorum  numero 
tollatur. ' 


CAPVT    XXXI. 

Ad  t/ibernaculum  fabrorum  folertia.  Sab- 
batiferiatio.  In  to  ojierantis  poena.  La- 
pidea  tf.bttl*. 

DEftinaui  autem  huic,  inquit,  t 
rei    nominatim     Befelelem  z 
Vris  filium ,  Huris  nepotem, 
ex  tribu  iudaica  ,    cui  plenam  o-  3 
mnis  opiticii  peritiam,  infelligen- 
tiam,  fcientiam  diuinitus  adfpiraui, 
qui  negotium  ingeniofisfime  con- 4, 
ficiat ,  aurumque  et  argentum  et  aes 
fabrefaciat  :     quique  gemmas  ar-  - 
tificiofe  illiget,  et  lignum  fabrice- 
tur,  atque  omne  artificium  exer- 
ceat.       Huic   addidi  Oholiabum^ 
Achifamachi  filium,  ex  dania  tri- 
bu :   inque  omnium  folertium  am- 
nios peritiam  immifi ,  qui  omnia, 
qux  tibi  prxcepi,  confidant :    ora-« 
culare  tabernaculum  ,  oraculi  ar- 
cam ,  et  propitiatorium  ei  impo- 
nendum:      atque   omne   taberna- 
culi inftrumentum  ,    menfam,  pu-g 
rum  candelabrum ,  vtrumque  cum 
omni  fuo  inftrumento, aram  fuffi- 
toriam,    aram  vidtimariam  cum0 
omni  fuo  inftrumento,  labrum  cum 
fuo  fcapo  :    turn  veftes  fuperuaca-  IO 
F  3  neas, 


J\.    VJ    LJ     V     *J. 


neas ,  et  veftes  facras  Aharonis  pon- 
tificis ,  veftesque  eius  filiorum  fa- 

I  *  cerdotales  ,  ad  hxc  vnclorium 
vnguentum ,  et  fuffimen  odoratum, 

1 2.  ad  facrarium:  qui  haec ,  inquam, 
quemadmodtim   tibi   praecepi,  fie 

'3  plane  confidant.  Tu  vero  Israe- 
lites commoneto,  inquit,  vt  mea 
quidem  fabbata  obferuent  :  hoc 
enim  inter  me  et  eos  interpofitum 
esfe  fignum  ad  pofteros,  quo  intelli- 
gatur,  eos  a  me  Ioua  fanclos  fieri. 

14Proinde  fabbatum  conferuantp 
fanchimque  habento.  Id  quivio- 
larit ,  capitale  efto :  ac  quicumque 
in  eo  opus  vllumfecerit,  denunie- 

15  ro  fuoruni  exfeinditor.  Sex  die- 
bus  opera  patranto  ,  feptimo  die 
Iouae  facra  fabbati  feriatio  eft  :  die 
fabbati  quisquis  opus  fe<  erit ,  capi- 

'^tis  pcena  efto.  Q^iocirca  vidento 
Israelite ,  vt  fabbati  fecdus  fempi- 
ternum   et   ipfi  et  eorum  pofteri 

*7  colant :  hoc  inter  me  et  Israelitas 
pignus  eft  fempiternum  :  quia 
quum  fex  diebus  fecisfet  Ioua  caz- 
lum  et  terram ,  feptimo  die  feriatus 

*8  eft,  et  refpirauit.  Haec  Mofi  effa- 
tus  Ioua  in  monte  Sina ,  tradidit  ei 
duas  tabulas  oracuii  lapideas,  di- 
tiino  digito  inferiptas. 

CAPVT     XXXII. 

Jdolum  vitulm.  louam  exorans  Mofes.  Per- 
frafl<t  tabtiU.  Contufum  idolum.  Per 
LcuitM  cedes  in  fuos.     Duett  ad  louam 


'Nterea  populus',  quum  videret 
Mofem  tamdiu  de  monte  non 


frecatto. 

I 

-*-  defcendere  ,  ad  Aharonem  con- 
iienerat ,  flagitantes ,  vt  fibi  praeitu- 
ros  deos  faceret :  nam  Mofi  quidem 
illi ,  a  quo  viro  esfent  ex  Aegypto 
educli,  nefcire  fe  quid  accidisfet. 
a  Et  quum  iusfisfet  Aharon,  vt  inau- 
res  aureas  ,  quas  eorum  vxores  et 
liberi  in  auribus  habebant ,  concer- 

3  perent,  et  ad  fe  adferrent :  parue- 
rant,  fuasque  discerptas  inaures 
cuncli  ad  Aharonem  contuierant. 

4  Id  iile  aurum  abeis  acceptumcado 


v.dp.  31.3*. 

configurarat,  vitulumque  confla- 
uerat ,  de  quo  illi  fie  prxdicare  :  hi 
funt  dii  tui,  Israelita  ,  qui  te  ex 
Aegypto  eduxerunt.  Ea  animad-5 
uertens  Aharon  ,  aram  antevitu- 
lum  excitauerat,  et  diem  louxfe- 
ftura  in  pofterum  diem  indixerat. 
Igitur  poftridie  eius  diei,  vt  pri-<5 
mum  furrexerunt ,  folida  facrificia, 
et  pro  falute  faciunt.  Deinde, 
quum  discumbentes  cibum  potio- 
nemque  cepisfent,  feie  ad  luden- 
dum  erexerant. 

Turn  Ioua  Mofi  :  ageiam,  in- "J 
quit  ,  defcende ,  nam  deprauati 
funt  tui  populares  ,  a  te  ex  argy- 
ptia  terra  educ~U  :  dellexerunt  ci-$ 
to  de  via  ,  quam  eis  tradideram  : 
conliarunt  fibi  vitulum  ,  quern 
adorant,  cui  facrificant ,  et  eos  es- 
fe Israelitarum  deos  iaftant,  a  qui- 
bus  lint  ex  Aegypto  educli.  Yi-< 
deo,  inquit,  populum  hune  esfe 
durae  ceruicis.  Quare  fine  me  1 
in  eos  irafci,  vt  eos  conficiam, 
et  te  in  magnam  gentem  propa-  J 
gem.  At  Moles  louam  Deuin  fu- 
um  deprecans  :  cur  in  tuum  po- 
pulum Ioua  fxuies,  inquit,  quern 
tanta  vi ,  tamque  valida  mami  ex 
Aegypro  extraxifti  ?  Cur  diclitent 
Aegyptii,  edu&os  a  te  perniciofe, 
vteosinmontibus  interriceres,  at- 
que  ex  orbe  terrarum  tolleres  ? 
Comprime  iftius  iracundiac  facui- 
tiam,  et  pcenam  populo  tuo  remitte. 
Memento  tuorum  Abrahami,lfaaci, 
et  Israelis,  quibus  per  temetipfum 
iuratus  promififti ,  te  eorum  fobo- 
lem  ftellis  cxlertibus  numero  ex- 
arquaturum ,  eique  foboli  totius 
illius  a  te  defignatae  regionis  posfes- 
fionem  daturum  esfe  fempiternam. 
Turn  Ioua  fupplicium,  quod  de 
populo  fuo  fumere  ftatuerat ,  rcuo- 
cauit. 

At  Mofes  conuerfus  de  monte 
defcendit  ,  duas  oracuii  tabulas 
inmanuhabens,  vtraque  margine 
hinc  atque  illinc  inferiptas.  Opus 
tabularum  diuinum,fcriptio  diuina 

in 


*A 


gintabulis  exarata.  Hie  Iofua  vo- 
cem  perftrcpentis  exaudiens,  dixit 
Mofi :  pugnantium  vox  in  caftris 

$j  auditur.  Cui  ille  :  vox  ifta  neque 
vincentes  fonat    neque    cedentes : 

ovocem  audio  cantantium.  Sed 
vbi  ad  caftra  propius  accesfit,  et 
vituluin  faltationesque  confpexit, 
turn  veto  ira  percitus,  tabulas  de 
manu  abiicit,  easque   fub  radice 

I  montis  perfringit.  Deiude  vitu- 
luin ,  quern  illi  fecerant ,  corripit, 
ct  eiim  igni  exuftum  in  puluerem 
contundit ,  eoque  puluere  confper- 
git  aquam ,  et  cam  Israelitas  bibere 

i~2cogit,  et  Aharonem  adloquitur  : 
quid  tibi  fecit  iilepopulus,  vt  eum 

3  tanto  fcelere  obligates  ?  Cui  A- 
haron :  ne  irafcere  domine :  tute 
nofti  populum ,  quam  fit  peruerfus. 

4  Quum  a  me  flagitarent ,  vt  libi  prae- 
ituros  deos  face rem,quod  Moli  ifti, 
a  quo  viro  ellent  ex  Aegypto  e- 
ducli,  nefcirent  quid  accidisfet: 

.5  iuslijVt,  qui  auruni  haberent,  dispe- 
fcerent ,  et  ad  me  referrenr.  Id  au. 
rum  quum  inignem  coniecisfem, 
cfteclus  eft  hie  vitulus. 

'.6  Hie  Mofes  populum  animaduer- 
tens  lpoiiatum  omamentis ,  (fpoli- 
auerat  enirn  Aharon,  vt  illos  a- 
pud  inimicos  ignominia  notaret ) 

17  m  porta  caftrorum  adftitit,  et  ita 
pronuntiauit :  Si  quis  a  loua  eft, 
hue  ad  me.  Quumque  ad  eum 
comienisfent    omnes  Leuitae,  fie 

ig loquitur:  iubet  loua  Deus  Isra- 
elitarum,  vtvos  fuo  qnisque  enfe 
femori  accommodato ,  per  caftra 
oftiatim  grasfemini,  etveftrorum 
fratrum  ,  familiarium  ,  vicino- 
rum    promifcuam    cardem    facia- 

iptis.  Igitur  Leuitae,  vt  iusferat 
Mofes,  faciunt,  ceeideruntque  de 
populo  eo  die  eirciter  tria  millia. 

50  Turn  Mofes  Leuitis  ait :  *  expiate 
hodie  manus  veftras  Iouae ,  quas 
inveftris  filiis  et  confanguineis 
promifeue    cruentaftis,  vt  hodie 

k)  Talis  expiatio  fit  ct  Num.  XXXI.  eti. 


ferat  interhci. 


faufta   vobis  optentur.        Polbi-jf 
die  populum  adloquitur,  fceleris 
ab    eis    perpetrati  magnitudinem 
ostendit:  eamqueob'  causfam  fefe 
ad    louam    adfeenfurum  esfe  de- 
monftrat,  fi  qua   veniam  eorum 
peceato  posfit  impetrare.     Deinde3Z 
ad  louam  reuerfus,   fie  loquitur: 
ingens  quidem  flagitium   admifit 
hie  populus ,  dum  fibi  deos  aureos 
fecit :    fed  tu  aut  ei  peccatum  con-  33 
dona,aut  me  delibro, quern  fcri- 
plifti ,  dele.     At  loua  :  qui  in  me  34 
peccauerit,inquit,  eum  ipfuin  de 
libro    meo  delebo.    Quare  perge  35 
populum  eo  ducere ,  quo  ego  tibi 
iusfero ,  meo  tibi  pneeunte  angelo. 
Quum  mex  vltionis  dies  venerit,35 
flagitium  in  auelores   vindicabo. 
'Ita  cladem  inrulit  populo  loua,  37 
propter  virulutn,    quern  illi  per 
Aharonem  fecerant. 

CAPVT    XXXIII. 

Jfreelitorum  dolor    ob  lout  miu.is.     Iou.e 
cum  Mnfe  colloquium.      Anteriora  Dei 

non  ,id]pc"aHila. 

Nterim  proficifcere  hinc,  inquit,  j 
vna  cum  populo ,  quern  ex  Aegy- 
ptorum  finibus  eduxifti ,  in  ter- 
ram  ,  quam  ego  Abrahamo ,  Ifaaco 
etlacobo  iureiurando  confirmaui, 
me  eorum  proli  esfe  daturum  ter- 
rain laclc  et  melle  adfluentem  :    exa 
qua  praemisfo  vobis  angelo  expel- 
lam  Chananacos,  Amorraeos,  Het- 
txos ,  Pherezaeos ,  Heuaeos  et  Iebu- 
faeos.      Nam   ipfe   quidem  inter 3 
vos,  tarn  durx  ceruicis  homines, 
non  proficifcar,  ne  vos  in  itinere 
confumam.    Hoc  tarn  trifte  dictum  4 
poftquam  acceperunt  homines ,  ad 
luctum  conuerfi  a  culm  corporis 
cun&i  abstinuerunt.      Nam  loua- 
eis ,  internuntio  Mofe ,  contumaci- 
am obiecit,    per  quam  futurutn 
esfet,  vtfi inter eos  proficifceretur, 
eos  momento  confumeret :     eam- 
que  ob  causfam  iusfit ,  vt  ab  fefe 
F  4  cul- 

m  puft  intci'ftdoi  cos ,   quos  Deu»  ius- 


t)  vt  narratum  elt  paullo  ante. 


88 


EXODVS. 


Cap.  33. 34. 


tultum  corporis  deponerent,  quo 
ipfevideret,  quid  Abide  eis  ftatu- 
tfendumesfet.    Itaque  ornatu  fefe 
exuerunt  Israelite,  a  monte  Ho- 
rebo. 
*2       Mofes  an  tern  tabernaculum  ce- 
pit ,  et  extra  caitra  procul  a  cartris 
tetendit ,  et  oraculare  tabernacu- 
lum adpellauit.    Ad  hoc  oracnlare 
tabernaculum  omnes  Iouam  con- 
fulere  volentes  exibant  extra  ca- 
%  ftra.      Ac  prodeunte  Mofe  ad  ta- 
bernaculum ,  adfurgebant  omnes , 
et  pro  tabernaculis  vulgo  adftantes , 
Mofem  a  tergo  profpecrabant ,  do- 
nee in  tabernaculum  ingrederetur. 
jjEo  aurem  ingresfo,     defcendebat 
lolumna  nubis ,  et  pro  tabernaculo 
adftabat,  illo  Mofem  adloquente: 

loquam  pro  tabernaculo  (lantern  vni- 
uerfus  populus  adfpeclans  adfur- 
gebat,  vtque  ante  ilium  quisque 
tabernaculum  lleterant,  fefe  fub- 

Iimittebant.  Adloqucbatur  autem 
Mofem  Ioua  prafens  prxfentem, 
ficut  homines  folent  inter  fefe  :  de- 
Inde  Mofes  in  caftra  fe  referebat, 
quum  interim  eius  adminilter  Io- 
fua,  Nunis  riiius  adolefcerts,  nus- 
quamfe  ex  medio  tabernaculo  mo- 

iaueret.  Mofes  aurem  ad  Iouam 
huiusinodi  verba  habuit  :  en  tu 
iubes  me  hunc  populum  deducere, 
nee  mihi  ostendis ,  quern  fis  mccum 
misfurus  :  et  ais  me  tibi  nomina- 
tim  esfe  notum,  et  apud  tevalere 

13  gratia.  Ergo  fi  apud  te  valeo 
gratia ,  docc  me  tuam  viam ,  quo  te 
cognofcam ,  vt  apud  te  valeam  gra- 
tia :     et  rmiul  confidera ,  gen  tern 

I4hanc  tuum  e>e  populum.  Turn 
ille  :  egomet  prafens  ibo  *  vna ,  te- 

1 5  que  qmetum  reddam.  Et  Mofes : 
namnifitu  ipfe  prafens  is,  ne  nos 

l6hinc  abduxeris-.  Ecqua  tandem 
re  cognofcetur,  me  tuumque  po- 
pulum apud  te  valere  gratia?  Non- 
ne  fi  ipfe  nobiscumeas,  vtitaego 
populusque  tuns  populos  omnes, 
quos  terra  fustinet,  antecellamus  ? 

17C1U  Ioua:   iftud  quoque  poitula- 


tum  tuum  faciani ,  inquit :  tanti  tua 
apud  me  gratia  ell  et  familiantas 
fingularis.  Et  Mofes :  ostende  mi- 
hi qu.ifo  fplendorem  tuum.  Cui 
ille :  ego  omnia  bona  mea  prater 
confpecium  tuum  traiiciam ,  et  Io- 
u<e  nomenin  confpechi  two  adpel- 
labo ,  qui  gratiam  facip ,  et  miferi- 
cordiam  tribuo,  cuicumque  mihi 
colhbitum  fit.  Sed  faciem  meam 
tibi  vidcre  non  licet,  inquit :  neque 
eniui  homini  fas  eit  videre  me, 
quin  vitam  amitcat.  Habeo  au- 
tem locum  quemdam,  inquit,  vbi 
in  petra  adltabis ,  in  cuius  petra 
cauum,pratereunte  fplendore  meo, 
te  abstrudam ,  tibique  manum  me- 
am obtendam,  donee  prateriero, 
quadeinde  amora,  a  tergo  me  ita 
videbis,  vt  anterior  mei  pars  non 
cernatur. 


«8 

-9 


20 

*3 


CAPVT  XXXIIII. 

Renouat*  tabult.  hue  attributa.  J'i florin 
{row:. ■!'.:.  Contra  idplolatrtam  precepta, 
et  alia  tarn  iniun&a.  Ex  precept  is  foc- 
dws.    Mujtiviiltiti  radium. 

CEterum   incide    duas  tabulas  1 
lapideas,  inquit,  prioribus  fi- 
nules,  in   quibus  ego  eadem 
verba  fcribam ,  quae  erant  in  prio- 
ribus ,   quas  tu  fregifti :      et  cfto  z 
paratus  in  crastinum  mane,  con- 
llcnfurus  montem  Sinam ,  et  ibi  irf 
montis  cacumine  mihi  prafio  fu- 
turus.      Sed  ne  quis  hominum  te-  3 
cum  adfeendat  :    neu  quis  toto  in 
monte  confpiciatur  :    neu  pecora 
minora  maioraue  fecundum  mon- 
tem hunc  pafcant. 

Igitur  Mofes  duas  tabulas  Iapi-4, 
deas  prioribus  fimiles  incidit,  et 
mane   vbi   furrexit,    montem  Si- 
nam, ficut  erat  a  louaiusfus,  fe- 
cum  lapideas  tabulas  habens  con- 
fcendit.       Eo  Ioua  in  nube  def.cn-  ^ 
dit  ,   et  apud  emu  adititit,  Iouae- 
que    nomen   adpellans  :       prater  <$ 
eum  transiit  ita  pronuntians  :    10- 
VA,  IOVA  DEVS  MiSERlCokS 
ET    EXORABILIS,  AD   1RAM 
TAR- 


. 


Cap.  34. 


E  X  O  D  V  S. 


TARDVS,  ADCLEMENTIAM 
ET  AVXILIVM  PROPENSVS*: 
'QYI  CLEMENTIA  IN  MILLE 
VSQVE  AtTATES  VTITVR, 
VITIA  ET  PECCATA  ET  DE- 
LICTA  CONDONANS :  IN  POE- 
NA  AVTEM  IRROGANDA  PA- 
RENTVM  CVLPAM  IN  NA- 
TOS  ET  NEPOTES,  AD  TER- 
TFAM  ET  QVARTAM  STIR- 
tPEM  PERSEQVITVR.  Turn 
Mofes  ad  tenam extemplo  fupplex 
'procumbens,  inquit :  li  quid  igi- 
tur  aptid  te  gratia  valeo ,  Doinine , 
oro,  vt  tn,  Domine,  inter  nos  ve- 
nias,  vt,  quoniam  populus  dune 
ceruiciseft,  vitiisnoftris  et  peccatis 
•ignofcas,  nosque  posfideas.  Cui 
ille :  iam  nunc  pactionem  facio , 
inquit,  coram  omni  iito  populo, 
vt  ego  miracnla  faciam,  quanta  in 
omni  orbe  terrarum  apud  vllas 
gentes  edita  non  funt :  fpecletque 
vniuerfus,  inter  quem  tu  verfare, 
populus,  factum  plane  Ioua  di- 
gnum,  id  eft,  horribile,  quod  ego 
fum  erga  vos  fachirus :  et  vos 
omnia  obferuetis,  quae  ego  hodie 
prxcipio.  Ego  igitur  vobis  expel, 
lam  Amorrxos,Chananxos,  Hettx- 
oSjPherez.Jcos,  Heuxos  et  Iebufxos. 
Vos  cauetote ,  ne  fcedus  percutia- 
tis  cum  eius  terrx  incolis  ,  in  quam 
inuafuri  eftis  :neea  res  vobis  adfe- 
rat  detrimentum.  Q^iin  eorum  aras 
eruitote,ftatuas  pertringitote,  lucos 
fucciditote.  Nam  quum  Deum  per- 
egrinum  adorare  prohibeamini^ha- 
betenim  Ioua  nomen  obtrectantis, 
Deuseft  riualis  impatiensj  pericu- 
lum  elt,  ne  fi  cum  incolis  fcedus  faci- 
atis,  illi  impudica  fuis  diis  facrificia 
facientes ,  vos  ad  polluctum  pertra- 
hant,  perficiantque  ,  vt  fuas  filias 
veftris  filtis  adfciilatis :  quos  illx 
porro,  pudkitiam  fuis  diis  profti- 
tuendo,  ad  eamdem  pertrahant 
impudicitiam.  Deum  conflatilem 
ne  facito.  Azymalia  obferuato. 
Septem  dies  azymis  veicitor ,  quod 
tibi  prxcepi  in  ftatum  tempus  men. 


lis  verni :  nam  in  menfe  verno  e- 
gresfus  es  Aegyptum.      Quidquid  19 
vuluam  aperit,meum  efto.  Uinnem 
tui  pecoris  masculum  primigeni- 
um  turn  bouilli,  turn  ouilli,  et  capri- 
ni  mihi  adfignato.      Afini  primi-za 
genium  oue  aut  capra  redimito:  fi 
non  redimes,  ceruicem  frangito. 
Omnem    primogenitum     filiorum 
tuorum  redimito ,  neue  coram  me 
vacui    comparento.      Sex  diebusii 
operator:  feptimodieferiator,  id- 
que  feuaratio,feumesfis  erit.  Item  jj 
feptimanalia  agito  in  primitiis  triti- 
ce.c  mesfis.  Item  conditalia  in  clau- 
sula anni.     Ter  quotannis  omnes  23 
tui  mares  in  confpeChim  domini 
Ioux  Dei  Israelitarum   fiftuntor. 
Nam  ego,  exactistua  causfa  genti-24 
bus,  fines  tuos  amplificabo ,  neque 
quisquam  tuam    terram  concupi- - 
feet ,  turn ,  quum  ad  comparendum 
coram  Ioua  Deo  tuo  quotannis  pro- 
ficifceris.       Quum  mex    viclimxjj 
fanguinem ,  earn  roaclando ,  etflm- 
des,fermentum  ne  habeto.  Viciiraa 
fefti  pafchx  in  pofterum  diem  ne 
fuperelto.      Principium    primiti-a<S 
uarum  frugum  tui  fundi  in  xdem 
Ioux  Dei  tui  adferto.    Hxdumin 
fanguine  matris  fuae  ne   coquito. 
Hxc  tu  verba  (inquit,  Moferaad-27 
loquens)  perfcribito,  nam  in  hxc 
verba  fcedus  tecum  et  cum  Israeli- 
tis  ferio.      Ita  Mofes    illic  apud  28 
Iouam  quadraginta  dies  noctesque 
fuit,  nullo  interim  neque  cibo  vfus, 
neque  potione  :    perfcripfitque  in 
tabuhs  dicta  foederis,  qux  dicta  fimt 
decern. 

Deinde  quum  de  monte  Sina,  du-  29 
as  fecumferens  oraculi  tabulas ,  de- 
fcenderet,  eius  faciei  cutis,  eo  igno- 
rante,radiabat  ex  diuino  colloquio  : 
quo  fplendore  perftricli  Aharon  et3<3 
omnes    Israelitx,eius   congresfum 
reform idabant.  Sedreuocante  Mo- 31 
fe,reuerterunt  ad  euni  Aharon  et  o- 
nines  rei  publics  principes  :  cum 
quibus  locuto  Mofe,tum  demum  ac- 32, 
cesferunt  omnes  Israelitx :  quibus 
F  5  ille 


90 


E  X  0  D  V  S. 


Cap.  34.3?. 


il!e  omnia ,  quae  a  Ioua  in  monte  Si- 

33  na  acceperat,mandata  expofuit.  De- 

inde  dicendi  finem  fecit,  quum  qui- 

dem  faciei  fax  velamen  obtendis- 

S4fet.      Qtiuro  autem  in  Ioux  con- 

fpechim  ad  colloquium  veniebat , 

velamen   vsque  ad  abitun;  detra- 

hebat.  Deinde  quum  ad  mandata  Is- 

35  raelitis  referenda  pergebat ,     quo- 

niani  eius  faciei  cutis  fulgore  fuo 

illorum  oculosperftringebat,  vela- 

mentum  ante  faciem  fuam  refere- 

bat,    donee  ad  louae  colloquium 

rediret. 

CAPVT     XXXV. 

Repttit/f  per  Mofcm  in  condone.  Taber- 
nacu.'i  membra  ,  et  artifiiium.  Collata 
honoraria.  Duorum  artificum  induftria 
fro  tabernacitlo. 

j  y-^Oacla  autem  vniuerforum  Is- 
\  raelitarum  concione,  ad  hunc 
^~^  modum  verba  fecit :  haec  flint, 

aqusc  vos  Ioua  facere  iubet.  Sex 
diebus  opera  patranto :  fcptimum 
autem  diem  louae  facrum  fcriis  fab- 
bati  agendis  habetotc.    Ineoquis- 

•  qviis  opus  fecerit,moriatur.  d  Ignem 
in  vniuerfum  per  domos  in  die 

*  fabbati  ne  incenditote.  Hoc  in- 
fuper  iubet  Ioua,  inquit,  vt  fibi 
a  vobis  honorarium  conficiatis, 
prout  ciriusque  animus  ad  confe- 
rendum  in  id  Ioux  honorarium 

5  fua  fponte  feretur  :  videlicet  au- 
^rum,  argentum,  xs,  hyacinthum, 

purpuram,  cOccum  iteralum,  velle- 
^ra  caprina,  pelles  arietinas  rubro 

tinclas ,  pelles  melium,  ligna  cedri- 
8na,  oleum  lucernarium ,  aromata 

cd  vnguentum  vnclorium,  et  ad 
9  fufrimentum    odoratum ,    prxter- 

ea  gemmas  onychinas ,  et  gemmas 

ad  includendum  idoneas,  adepho- 
lodmn  et  monile.      Turn  autem  vt 

veftrum  fcientisfimi  qnique  adiint, 

et  omnia,  quae  iubet  ioua,  confi- 
Iiciant:      tabernaculum    cum   fuo 

tentorio,  operimento,  vncis,  asfa- 


mentis,  repagulis,  columnis  et  ea- 
rum  baiibus.    Item,  arcam,  eius-  u 
que  veotes,  et  propitiatorium ,  et 
fiparium     obtendendum.      Item,  is 
menfam  cum  fuis  vecSUbus,  et  omni 
inftrumento,    et  pane  adpofititio. 
Item ,  candelabrum  ad  illucendum  1  ^ 
cum  fua  dote,  cumque  lucernis  et 
oleo  lucernario.    Item,  aramfufti- 15 
toriam  eiusque  vec\es,    et  oleum 
vnctorium  fuffimenqtie  odoratum  , 
et  tabcrnaculi  oftiarium  aulxum. 
Item ,  aram  victimariam ,  et  eius  U 
focum  arreum,  et  vedes ,  et  omnia 
armamenta :  turn  labrum  cum  fuo 
fcapo.    Item ,  atrii  vela  et  colu- 1* 
mnas  cum  fuis  bafibus :    nee  non 
atrii  portae  aulaeum,    et  taberna- 1\ 
culi  et  atrii  paxillos  atque  fines. 
Turn  veftes  fuperuacaneas  ad  ope-  l< 
randum  facris ,  et  facras  veftes  Aha- 
ronis  pontificis ,  eiusque  filiorum 
veftes  facerdotales. 

Igitur  dimisfa  a  Mofe  vniuer(ai< 
concione,  Israelite  voluntarii,pro-ii 
ut  fuus  quemque   volunrarius  ani- 
mus et  mens  exhortabatur  et  impel- 
lebat,  vulgo  ad  id  Iouae  honorarium 
conferebant,  adoracularis  taberna- 
culi  totiusquc  eius  ornament! et  fa- 
crarum  veftium  opus :      vulgoquei! 
non  folum  viri,  fed  etiam'  feminae 
fua  fponte  adferebant ,  partial  fibu- 
lasjinaures,  annulos,  armillas etce- 
tera huius  generis  quxcumque  or- 
namentaaurea,  ft  qui  auro  Iouam 
munerabantur :       partim  hyacin-»; 
thum,  purpuram,  coccumiteratum, 
bysfum ,  caprina  vellera ,  et  rubro 
imbutas  arietinas  pelles   melium- 
que ,  vt  cuique  copia  erat.    Alii ar-  ^^ 
gentum  atque  xs ,  pro  fua  quisque 
facilitate  ad  id  munus  prxftabant. 
Si  qui  ligna  cedrina  habebant,  ea 
ad    totius    rei  opus   fuggerebant. 
Feminarum  etiam  peritisfimae  quae-  2> 
que  hyacinthum,  purpuram,  coc- 
cum  iteratum  et  bysfum  fuis  ipfae 
manibus  nebant,    netaque  fubmi- 
niftra- 


d)  fcilictt  ad  opera  facienda.    Nam  cibum  quiJem  pararelicerefupradocuir. 


EXUUVS. 


Cap.  35.36. 

5  niftrabant.  Nonnullx  ( fi  quae  hu- 
ius  rei  fdentia  prxftabant )  vellera 

7  caprina  nebant ,  Primates  autem 
onychas  et  cetei-as  gemmas  cxlatu- 
rx   accommodas  ad  ephodum   et 

8moniIe  fuppeditabant :      itemque 

1  aromata  et  oleum  turn  lucernari- 
um,  turn  advnekmum  vnguentum, 

0  et  ad  odoratum  fuffimentum.  Ita 
Israelite  non  folum  viri ,  fed  etiam 
feminx,  prout  fua  quemque  volun- 
tas mouebat,  ad  conficiendum  to- 

1  turn  illud  opus,  quod  per  Mofem 
fieri  Iouaiusferat,  omnes  volunta- 
rio  ad  Ioiiam  munere  fungebantur. 

,0  Quibus  Mofes  demonftrauit,  vt 
Ioua  Befelclem  Vris  filium ,  Huris 

I  nepotem,  extribu  iudaica  nomina- 

I I  tim  delegisfet ,  eumque  omnis  ar- 
|  tificii  prudentia,  fcientia,  peritia 
iidiuino  adflatu  cumulauisfet ,    qui 

aurum,  qui  argentum,  qui  xs  fubti- 
>3  lisfime  elaborarec,    gemmas  arte 

concluderet,  ligna  fabrefaceret,  ad 

faciendum  omne  inteftinum  opus : 
54  vique  ei  induftriam  docendi  alios 

dedisfet ,  nee  non  Oholiabo  Achifa- 
r$  machi  filio  dc  tribu  dania ,    et  eos 

fingulari  animi  peritia  ornauisfet : 
•36  cuius  ope  fabrilia,  phrygia ,  pluma- 

ria  opera  in  omni  genere  facerent: 
37  hyacinthumque,purpuram,coccum 

iteratum,bysfum,  textiliaque  clabo- 

rarcnt ,  et  omne  opus  folerti  perfi- 

cerent  induftria. 


9* 


CAPVT 


XXXVI. 

Tabernttculi 


Popti/i  redundanti/t  muner/t 
conflruftio. 

I  -pvErfecerunt  igitur  Befelel  et 
|-*OhoIiabus,  et  ingeniofisilmi 
•*-  quique  homines,  quos  Ioua 
peritia,  pnidentia,  agendique  fcien- 
tia donauerat,  vniuerfum  facri  mi- 
nifterii  opus  ad  Ioux  prxferiptum. 

a  Ad  id  opus  adgrediendum  quum 
esfent  illi  a  Mofe  euocati,  prout 
cuiusque  voluntas  ad  id  procliuis 

gerat,  omnem  Israelitarum  colle- 
clam  apud  Mofem  ad  earn  rem  po- 


fitam  abstulerunt ,    adgresfuri  ne- 
gotium,  facrumque  opus  facluri. 
Sed  quum  ad  idplurain  dies  vitro 
conferrentur,  artifices  illi  omnes, 
omisfis,  quibus  fungebantur,  operi- 
bus,  Mofem  adeunt,  demonftrant-4 
que  plus  a  populo  conferri ,  quam 
quantum  poftulet  operis  a  Ioua  im- 
perati  confeclio.      Qiiare  Mofes  5 
proclamari  per  caftra  iusfit,    ned» 
quis  deinceps  aut  vir  aut^femina 
quidquam  ad  facrum  honorarium 
adderet.    Ita  conferri  a  populo  dc- 
fitum  ell ,    quod  iam  fatis  fuperque  7 
erat,  vnde  totum  opus  abfoluere- 
tur.      Fecerunt  igitur  omnes  illi  I 
periti  operis  artifices  ad  taberna- 
culum decern  lintea  ex bysfo  bilice, 
hyacintho,  purpura,  ct  cocco  itera- 
to :    eaque  cherubata ,    opere  plu- 
mario ,    quorum  fingulorum  Ion-  9 
gitudo  viginti  oclo  cubitorum  erat, 
latitudo  quatuor ,  eadem  omnium 
menfura.    Hxc  ille  quina  inter  fe  10 
conneclebat.      Turn  ligulas  hya- 1 1 
cinthinas  faciebat ,  peroram  vnius 
linteiincommisfurx  parte,  limili- 
terque  in  ora  vltimi  lintei  in  altera 
commisfura,      easque    vtrobiquc  it 
quinquagenas  fibi  imituo  refpon- 
dentes.      Turn  quinquaginta  vn- 13 
cos  aureos ,  quibus  vncis  lintea  in- 
ter fefe  conne&ebat,  vt  vnum  fieret 
tentorium.    Faciebat  item  vnde- 14 
cim  ftragula  caprina  ad  contegen- 
dum  tabernaculum,    in   longitu-lj 
dinem  trigenum  cubitorum ,  in  la- 
titudinem  quaternum,    eadem  o- 
mnium  menfura  :    quorum  quin- l(S 
que  feorfum ,  et  fex  feorfum  con- 
iungebat.      Deinde    quinquaginta  17 
ligulas  per  oram  vltimi  ftraguli  in 
commisfura ,  et  totidem  per  oram 
ftraguli  alterius  commisfurx ,    et  ig 
item  vncos  aureos  quinquaginta,  ad 
tegumentum  in  vnum  coniungen- 
dum.       Huic    tegumento  operi- 19 
mentuin  faciebat  ex  pellibus  arieti- 
nis  rubro  tinclis :  itemque  infuper 
operimentum  ex  pellibus  melium. 
Item  asferes  faciebat  ad  tabernacu-  2» 

luni 


9* 


ai  lum  cedrinos ,  arreclarios ,  in  Ion- 
gitudinem  denum  cubitorum ,  lati- 
3.1  tudine  fcsquicubitali ,    qui  onines 
binos  cardines  inter  Me.  aptos  ha- 
2-3  bebant.    Quorum  asferum  viginti 
faciebat  ad  partem  tabernaculi  me- 
24  ridianam ,        quibus  quadraginta 
fpiras  argenteas  fupponebat ,  vide- 
licet fingulis  duas ,  qtiot  erant  car- 
abines:    totitemque  et  eodem  mo- 
do  ad  alterum  latus,  in  parte  aqui- 
3.6  lonari.      Ad  partem  autem  taber- 
naculi occidentalem  fex  asferes  fa- 
ciebat, et  duos  in  angularibus  taber- 
3-1  naculi  verfuris ,    qui  et  in  imo  et 
in  fummo  vno  annulo  inter  fe  co- 
a-8  pulabantur.    Ita  ock>  asferes  erant, 
a9  et  eorum  fpirae  argentex  fexdecim, 
3°  fingulorum  binae  :    deinde  cedrina 
repagula  faciebat ,  vtrique  taberna- 
3'culi  lateri  quina,        totidemque 
3 z  parti  occidentali,    quorum  repa- 
gulorum    medianum    per  medios 
asferes  traieclum  ab  altero  extremo 
33  ad  alterum  pertinebat.    Et  asferes 
autem  faciebat  auratos,  et  eorum 
34annulos  aureos,    qui  annuli  repa- 
gula efiam  aurata  caperent. 
SS     Faciebat  et  fiparium  ex  hyacin- 
tho,  purpura,  cocco  iterato  et  bysfo 
bilice,  opere  phrygionis,  idque  che- 
36  rubatum  :  cui  fipario  quatuor  facie- 
bat columellas  cedrinasauratas,  ca- 
pitellis  aurcis,quibii5  quatuor  bafes 
37conflabat  argenteas.     Turn  aulae- 
um  faciebat  oftio  tabernaculi  ex 
hyacintho,  purpura,  cocco  iterato 
et  bysfo  bilice,    opere  polymito. 
38  eiusquecolunmasquinque  cum  ca- 
pitellis,  qux  capita  nee  non  orna- 
menta  inaurabat ,  bafibus  quinque 
aereis. 

CAPVT     XXXVII. 

yirc/t ,  menfa  cedrina,     candelabrum,    ara 
fuffitoria  ,  vnguentum. 

I  TT^Aciebat  item  Befelel  arcam  ce- 
|i  drinam,  in  Iongitudinem  duo- 
rum  cubitorum  et  diinidii,  la- 
titudine   autem  et  altitudine  fes- 


E  X  O  D  V  S.  Cap.36.37. 

quicubitali,    quam  puro  auro  in- a 
tus  forisque  induclam,    aurea  co- 
rona circumdabat.       Turn  eiqua-3 
tuor  annul os  aureos  conflabat  ad 
quatuor  eius  angulos,  quos  annulos 
binos  vtrique  eius  lateri  adplicabat. 
Item  cedrinos  vecles,  quosinaura-4 
bat ,    et  per  annulos  ad  arcx  late-  5 
ra  traiiciebat  ad   earn  geftandam. 

Item  propitiatorium  ex  auro  pu-  6 
ro,  longitudine  duorum  cubitorum 
et  dimidii,  latitudine  vnius  et  dimi- 
dii.   Turn  duos  cherubos  aureos, 7 
eosque  perpetuos  hinc  inde  ex  vtro- 
que  propitiatorii  extremo, videlicet  g 
alterum  ex  altero,  et  eos  ex  ipfo 
propitiatorio    vtrimque   faciebat, 
qui  fuper  expanfis  alis  propitiato-9 
rium  obtegeret,  alterius  adfpeclu 
in  alterum  per  propitiatorium  con- 
uerfo. 

Item  menfam  cedrinam  longi-i< 
tudine  bicubitali,    latitudine  cu- 
bitali,    altitudine    fesquicubitali , 
eamque  auro  puro  incruftabat,  et  11 
aurea  corona  ambiebat,      quam  1: 
auream  coronam  margin!  dodran- 
tali  accommodabat ,    qua  margine 
earn   circumdederat.        Ad  hanci: 
menfam  quatuor  annulos    aureos 
conllabat,  eosque  quatuor  eius  pe- 
dum angiitis  adligabat,    ita  vt  es-  ii 
fent  fecundum  marginem ,  qui  ve- 
cles  ad  geftandam  menfam  accipe- 
rent  :    quos  vecles  etiam   cedri-i« 
nos  faciebat,  auroque  incruftabat. 
Deinde  vafa  faciebat ,    quae  fuper  i< 
menfa  ponerentur,  fcutellas,  cape- 
dines,  phialas  et  pateras,  in  quibus 
libaretur ,  ex  auro  puro. 

Item  candelabrum  ex  auro  puro  r 
folidum,ita  vt  eius  crus,fcapus,fcu- 
tulae ,  globi  etlilia  esfent  ex  eodem, 
fex  fcapis  ex_  eius  lateribus  prode- 1 
untibus ,  ex  vtroque  trinis :    qui  1 
fex  fcapi  trinas  habebant  fcutulas 
in   modum    putaminis    amygdali 
concauas,  fingulosqueglobos  atque 
lilia.      In  ipfo  autem  candelabro  2 
quatuor  erant  faitulx,globi  et  lilia : 
et  fubter  tria  fcaporum  paria  ex  eo2 
prod- 


Cap.  37- 38» 

iprodeuntia  finguli  globi,     ita  vt 
et  globi  et  fcapi  esfent  ex  ipfo  can- 
,  delabro,  folido  atquevno,  eoque 
I  ex  auro  puro.    Itemeius  Iucernas 
feptem ,  earumque  forcipes  et  focu- 
jlos  ex  auro  puro.      Hoc  candela- 
brum et  onine  eius  inftrumentum 
exauripuritalento  faciebat. 
It     Item  aram  fiiffitoriam,cedrinam, 
;  Iongitudine  et   latitudine  cubitali 
quadratam,    altitudine  bicubitali, 
ita  vtexeadem  eius  esfent  cornua: 
Seamqueauro  puroincruftabat,  vi- 
delicet fuperficiem ,  coftas  vndique 
!  et  cornua:    aureaque  corona  cir- 
rcumdabat,      et  fub  corona  binos 
annulos  aureos  faciebat,  in  vtrisque 
duorum  eius  laterum  coftis ,    qui 
ve&ibus  ad  earn  portandam  prxbe- 
Ifrent  receptacula,    quos  vectesce- 
drinos  faciebat ,  et  incruftabatauro 
ijpuro.    Item  vnguentum  vnctori- 
1  urn  facrum,  fuffimenque  odoratum 
|  purum,  opere  vnguentarii. 

CAPVT     XXXVIII. 

ytra  cedrina ,  viflimaria ,  atrium ,  auUum. 
Qblati  uuri,  argenti ,  urisquejumma. 

I  Tern  aram  viclimariam  cedri- 
nam  ,  quinquc  cubitorum  Iongi- 
tudine ac  latitudine  quadratam , 
in  altitudinem  trium  cubitorum, 
■  et  eius  cornua  fuper  quatuor  eius 
angulis,  quae  quidem  erant  ex  ipfa, 
eamque  acre  integebat.  Item  o- 
rane  arae  inftrumentum ,  cacabos, 
fcopulas,  pollubra,  fufcinas,  etba- 
.tilla,  eaque  omnia  aerea.  Arae  au- 
tem  focum  opere  cancellatim  reti- 
culato  faciebat  ex  aere ,  eumque 
fubter  arae  crepidinem  ad  eius  me- 
dium collocabat.  Turn  quatuor 
annulos  quatuor  foci  extremis  ex 
aere  conflabat,  qui  ve&es  acciperent, 
quos  veftes  ex  cedro  faciebat ,  aere- 
que  inducebat.  Item  vecles  per 
annulos  ad  arse  coftas  traiiciebat  ad 
aram  geftandam,  quam  ex  tabulis 
inanem  fecerat.    Item  labrum  ae- 

0  fcil,  velorum,  ex  quibus  conftabat 


EXODVS. 


93 


neum ,  eiusque  fcapum  acneum  ex 
mulierum  fpeculis,  quae  pro  oracu- 
litabernaculo  excubabant. 

Item  atrium ,  cuius  in  meridiana^ 
parte  vela  erant  ex  bysfo  bilice,  cen- 
tenum  cubitorum.    Columnae  eo-  io 
rum  vkenae ,  bafibus  vicenis  acreis , 
capitellis  autem  et  praecincTionibus 
argenteis.  Atque  idem  fecit  in  parte  1 1 
feptemtrionali.    At  in  occidentali  ia 
parte  vela  erant  quinquaginta  cu- 
bitorum, quorum  columnae  decern 
totidemque  bales ,  capitellis  et  prae- 
cinclionibus  argenteis.      Itemque  13 
in  orientali  parte  quinquaginta  cu- 
bitorum    vela  in    vtroque  portac 
atrii  latere  hinc  inde  quindenum 
cubitorum   trinis  vtrimque   colu- 
mnis,  totidem  bafibus :  quae  omnia  14 
per  atrii  circuitum  vela  erant  ex 
bysfo    bilice.      Columnarum  au-15 
tern  bafes  aeneae ,  capitella  et  prae- 
cincliones  argenteae ,  earum  capiti- 
bus  argento  indu&is.      erantque  16 
omnes  atrii  columnarum  praecin- 
ctiones    argenteae.      Aulaeum  au-i^ 
tern  atrii    oftiariiim  fiebat  opere 
polymito,  exhyacimho,  purpura, 
cocco  iterato  et  bysfo  bilice,    vi-  ig 
ginti  cubitos  longum ,    altitudine 
(  quae  eadem  erat  latitudo  )  quinquc 
cubitorum,  fecundum  atrii  vela. 
Columnae  ?  eorum  quatuor  totidem  19 
bafibus  acreis :  capitulis  autem  ar- 
genteis ,  capitibus  et  praecinclioni- 
bus  argento  incruftatis.      Omnes  20 
autem  tabernaculi  et  atrii  vndique 
paxilli  aenei.    Hacc  eft  fumma  iiu-21 
penforum  in  oraculorum  taberna- 
culum ,  ratione  fubducta  iusfu  Mo- 
fis,  minifterio  Leuitarum,    opera 
Ithamari  Aharonis  filii  facerdotis, 
quum  quidem  Befelel  filius  Vris,ax 
filii  Huris  de  tribu  Iudae  omnia 
fecisfet,  quae  Mofi  Ioua  praeceperat, 
vna  cum  Oholiabo,  Achifamachi  23 
filio,  ex  tribu  dania,  fabro,  etplu- 
mario,  et  phrygione,  in  hyacintho , 
in  purpura ,    in  cocco,  iterato  et 
bysfo. 

Auri 
aulatuoi. 


94 


EXODVS. 


Cap.3g.39. 


»4  Auri  oblati  in  vniuerfum  [fa- 
crum  opus  impenfa  funt  omnino  ta- 
lenta  vndetriginta,    et  iicli  facri 

*5  feptingenti  triginta.  Argenti  au- 
tem, quod  ciuium  cenfu  habito  red- 
actum  eft ,  talenta  centum ,  et  ficli 
facri  mille  feptingenti  feptuaginta 

*6  quinque ,  ficli  facri  femisfibus  vi- 
ritim  imperatis,  duintaxatin  eos, 
qui  in  cenfum  veniebant :  id  eft , 
qui  viginti  annis  maiores  erant, 
quorum  hominum  fuit  numerus 
fexcenta  tria  millia  quingenti  quin- 

*7quaginta.  Huius  argenti  talenta 
centum  impenfa  funt  in  conflandas 
totidem  bafes  columnarum  fanctu- 
arii  et  fiparii,  fingula  videlicet  in 

*8  fingulas.  Ex  mille  autem  feptin- 
gentis  feptuaginta  quinque  ficlis 
argenti  capitella  fecit  columnarum, 
earumque  capita  incruftauit  et  ipfas 

»P  exornauit.  Aeris  oblati  fuere  ta- 
lenta feptuaginta,  etficlorum  duo 

30  millia  quadringenti,  ex  quo  fecit 
bafes  columnarum  ports  oracula- 
ris  tabernaculi ,  et  aram  aeream , 
eiusque  focum  aereum,  et  omne  arx 

S  *  inftrumentum  :  praeterea  bafes 
columnarum  atrii  tarn  ambienti- 
uin,  quam  oftiariarum ,  omnesque 
sedis  paxillos,  et  qui  vndique  per 
atrium  funt  adhibiti. 

"  CAPVT     XXXIX. 

Epboditt,  monilejr/ctexta,  vefttsprofaeerdo- 
te,  lamina.     Operti  fumma. 

I  "T^X  hyacintho  autem,  etpurpu- 
w~i  ra,  et  cocco  itcrato  fecere  fu- 
■*-"^peruacaneas  veftes  ad  mini- 
ftrandum  in  fano  et  facras  veftes  A- 
haronis,  quemadmodum  Mofi  Ioua 

a  praeceperat.  Igitur  ephodum  ex  au- 
ro,  hyacintho,  purpura,  cocco  itera- 

3  to  et  bysfo  bilice  faciebant :  du- 
claque  ex  auro  in  bracteolas  didu- 
c~to  rila,  hyacintho,  purpura,  cocco 
iterato  et  bysfo  intertexebant ,  ope- 

4  re  plumarii.  Huichumeraliaduo 
faciebant ,  quae  vtrique  eius  extre- 

5  mo  connexa  haererent.  Textura 
autejH Iniibij  qui ei addebatur,  ex.  i- 


pfo  erat,  eiusdemquecum  eo  operis 
ex  auro,  hyacintho,  purpura,  cocco 
iterato  et  bysfo  bilice,  ficut  Mofi  Io- 
ua prxceperat.    Faciebant  et  gem-  6 
mas  onychas  aureis  conclufas  circu- 
lis,  opere  cxlatas  figillari  nomini- 
bus  Israelitarum,      easque  epho-7 
di  humeral  ibus  imponebant,  qua: 
gemmae  esfent  Israelitarum  monu- 
mentum ,  ficut  Mofi  Ioua  prxcepe- 
rat.      Faciebant  et  monile  opere  8 
quoque  phrygionis,  ficut  ephodum 
ex  auro,  hyacintho,  purpura,  cocco 
iterato  et    bysfo    bilice:      idqueo 
quadratum  duplum,  longitudine  et 
latitudine  palmi ,      et  id  quatuor  ic 
gemmarum  ordinibus  complebant. 
In  primo  ordine  erant  fardonyx, 
topazius  et  fmaragdus.     In  altero  u 
carbunculus ,  fapphirus  et  adamas. 
In  tertio  ligyrius ,  achates  et  ame-  1 J 
thyftus.     In  quarto  chryfolithus ,  1: 
onyx  et  iafpis.     Hx  gemmae  ftiis  in 
valuulis  includebannir  aureis  cir- 
culis:        et  pro  numero  Israelis  u 
filiorum,  id  eft  duodecim  erant,  du- 
odecim  nominibus  ad  rationem  du- 
odecim tribuum,  fingulx  fingulis 
cxlatx,  cxlatura  figillari. 

Deindemonili  faciebant  habenas  15 
duas,  finitas,opere  catenato,ex  auro 
puro.  Item  duas  fibulas  aureas  et  16 
duos  annulos  aureos ,  quos  annulos 
duobus  monilis  extremis  adplica- 
bant,eisque  duas  illas  aureas  catenas  i] 
ad  monilis  extrema  adne&ebant,  et 
earimi  duo  capita  duabus  fibulis  in- 
ferebant,     et  in  ephodi  humera- 18 
lia    anteriori    parte  fubducebant. 
Deinde  duos  annulos  aureos  facie-  19 
bant,  quos  duabus  monilis  extremi- 
tatibus  adligabant  interius,  in  ora, 
quae  ad  ipfuui  ephodum  pertinebat. 
Turn  duos  alteros   aureos,  quos  M 
fubter    duo   ephodi    humeralia  a 
fronte,  qua  eius  erat  commisfura, 
fubiiciebant  fuper    ipfius    ephodi 
textura  :    et  monile  a  fuis  annulis  II 
ad  ephodi  annulos  hyacinthina  vit- 
ta  adligabant,  vt  fuper  ephodi  textu- 
ra hsereret ,  neque  ab  eo  dimouere- 

far» 


Cap.  39. 40. 


EXODVS. 


9y 


tur,quemadiiiodiim  Moii  Ioua  prae- 

2  ceperat.  Deinde  faciebant  epho- 
di  prxtextam  opere  textili,  totam 

,3  hyacinthinam ,  cuius  in  medio 
os  eratloricaeinftar  limbo  circum- 

4feptum,  ne  rumperetur.  In  hu- 
ius  lacinia  faciebant  mala  punicaex 
hyacintho,purpura,cocco  itcrato  et 

15  bysfo  bilice :    deinde  ex  auro  pu- 

.6  ro  tintinnabula ,  qua*  malis  pu- 
nicis  alterna  circumquaque  per 
pretexts?,  laciniam  interponebant 
ad  miniftrandum ,  ficut  Mofi  Ioua 

7pracceperat.  Item  tunicas  bysiinas 
opere  textili  Aharoni  et  eius  hliis, 

.8  et  infulam  by  sfinam ,  et  capi  talia  ad 
redimiendum,  etlinea  fubligacula 

$>ex  bysfo  bilice.  Turn  cincturam 
ex  bysfo  bilice,  hyacintho,  purpura 
et  cocco  itcrato,  opere  polymito, 

0  ficut  Mofi  Ioua  prarceperar.  Dein- 
de facri  coronamenti  laminam  ex 
auro  puro ,  in  qua  catlatura  figillari 
infcribebant:    IOVAE  SACRVM. 

i  Earn  vitta  hyacinthina  infulx  fu- 
perne  adligabant,  ficut  Mofi  Ioua 

1  prxceperat.  Ita  perfedhim  eft  o- 
mne  opus tabernaculi  tentorii  ora- 
cularis:  feceruntque  Israelite  pla- 
ne, quemadmodum  Mofi  Ioua  prae- 

:3  ceperat,  ettabernaculum  ad  Mofem 
attulerunt,  tentorium  et  ouine  eius 
inftrumentum,  vncos,  asferes,  repa- 

4  gula ,  columnas ,  bafes ,  tegumen- 
tuin  ex  pellibus  arietum  rubro 
tinclis,  tegumentum  ex  melium  pel- 

>  libus ,  fiparium  obtendendum ,  ar- 
cam  oraculi  et  eius  vecles  atque 

6  propitiatorium ,  menfam  et  omne 
eius  inftrumentum  panesque  adpo- 

7fititios,  candelabrum  purum ,  eius 
lucernas  fcilicet  ordinarias  et  omne 
inftrumentum  oleumque  lucerna- 

iSrium,  aram  auratam,  vnguentum 
vn£korium,fuffimentum  odoratum, 
aulaeum    oftiarium     tabernaculi , 

yaram  xratam,  eius  locum  xreum 
vectesque  et  omne  inftrumtntum, 

.olabrum  cumfuofcapo,  atriivcla, 
columnas  cum  fuis  bafibus,  atrit  au- 
Ixum  oftiariuw,  funes;paxillos,  de- 


nique  omnia  ad  tabernaculum  ora- 
cularis  tentorii  pertinentia.    Tum4S 
autem  veftes  fuperuacaneas  ad  mi- 
niftrandum in  facro,  veftes  facras 
Aharonis  pontificis  eiusque  filio- 
rum    ad  obeundum   facerdotium. 
Breuiter  rem  omnem ,  quemadmo-4* 
dum  Mofi  Ioua  praeceperat,  fie  fece- 
runt  Isradita*.     Itaque  quum  vi-43. 
deret  Mofes  vniuerfuni  opus  ab  illis 
ad  Ioua;  pracfenptionem  esfe  accu- 
ratum,  beneeis  precatus  eft. 

CAPVT    XL. 

Tabernaculi   explicatio   cum  fuis  membris, 
Diuina  nubes  ,  ignis  nofturnus  Dei. 

DEinde  Ioua  fie  Mofi  praecepit :  r 
prima  die  menfisprimi  taber-a 
nacukim  oracularis   tentorii 
erigito.    Ibi  arcam  oraculi  coiIo-3 
cato,  et  propitiatorio  tegito.    Turn  4 
menfam  fuo  adparatu  inftruclam  et 
candelabrum  inferto,  eiusque  lu- 
cernas accendito.    Altare  auratum  j 
ad  fufHtionem  ante  arcam  oraculi 
ftatuito.  Aulxuminintroitu  taber- 
naculi ponito.      Aram  viclimari-  6 
am  ante  oftium  tabernacularis  ora- 
culi  locato.      Inter  oraculare  ta- 7 
bernaculum  et  aram  labium  poni- 
to ,  eo  aquam  imponito.     Atrium  S 
circumponito ,  atrii  oftium  aulxo 
obtendito.     Oleum  vnclorium  fu-p 
mito,  eo  tabernaculum  et  omnia, 
qua*  in  eo  funt ,  vngito ,  idque  cum 
omni  fuo  inftrumento,  vt  facrum 
fit ,  confecrato.    Aram  quoque  vi- 10 
ctimariam  cum  omni  fuo  inftru- 
mento  vngito  et  confecrato ,  vt  fit 
ara  facrofantta.    Item  labrum  cum  1 1 
fuo  fcapo  vngito,    et  confecrato. 

TumAharonemet  eius  filios  ad  I* 
oftium  tabernaculi  oracularis  ad- 
du&os  aqua  pcrluito.    Aharonem  13 
facris  indumentis  veftito  et  inungi- 
to,  mihique  facerdotem  confecrato. 
Itemque  eius  filios  adhibitos  tuni- 14 
cis  induito,      et  ficut  patrem  in-  lj 
ungito,  vt  mihi  facerdotes  lint,  vt  ea 
vnclione  in  facerdotium  inaugu- 
irentur  aeternum,  et  pofteris  eortnu 

ces- 


5« 


LEVITICVS. 


Cap.  i. 


Itfcesfurum.  Haec  omnia  Mofes  ex 
mandato  Iouae  fecit. 

17  Igitur  primo  die  menu's  primi 
anno  fecundo  ereclum  eft  taberna- 

18  culum.  Primumtabernaculum  ere- 
xit,bafes  collocatiit,  asfamenta  et  re- 
pagula  digesfit,  columnas  erexit, 

1$  tentorium  fuper  tabernaculo  exten- 
dit,ipfi  tentorio  tegumentum  fuper- 
impofuit ,  ficut  ei  loua  pr.tceperat. 

ao  Turn  oraculo  in  arcam  illato  vec~tes 
arae  accommodauit ,  et  earn  infuper 

II  propitiatoriotexit,  et  in  tabernacu- 
lum illatamfiparioobuelauit,  ficut 

azei  loua  praeceperat.  Extra  fipa- 
rium  menfam  in  tabernaculo  ora- 
culi  parte  tabernaculi  feptemtrio- 

»3nali  conftituit,  et  panibus  Iouae 
adpofitisinftruxit,ficutei  loua  prae- 

ft4ceperat.  Candelabrum  autem  in 
tabernaculo  oraculi  e  regione  men- 
fae  pofuit  in  tabernaculi  parte  meri- 

*5diana,  et  lucernas  ante  Iouam 
accendit,  ficut  ei  loua  praeceperat. 

a6  Aram  inauratam  in  eodem  taberna- 

a7culo  ante  fiparium  pofuit,  et  in 
ea  odorato  fuffiminefufEuit,  ficut 

a8ei  loua  praeceperat.    Tabernacu- 

ap  li  port.r  aulxum  obtendit.  Aram 
vieHmariam  in  introitu  oracularis 
tabernaculi  collocauit,  et  in  ea  foli- 


do  facrificio  etferto  operatus  eft, 
ficut  ei  loua  prxceperat.    Labrum3< 
inter  oracuiorum  tabernaculum  et 
aram  ftatuit,  et  eo  aquam  infudit  ad 
lauandum,    vnde  ipfe  et  Aharon  31 
Aharonisque  filii  et  mantis  et  pedes 
fuos  lauarent ,      vel  in  tabernacu-3; 
lum  oraculorum  intraturi,  vel  ad 
aram  accesfuri ,  ficut  ei  loua  praece- 
perat.   Atrio  etiam  tabernaculum  3: 
etaramcinxit,  eiusque  portamau- 
lxo  obtendit. 

Poftquam  negotium  Mofes  con- 
fecit,  nubes tabernaculum  oraculo- 3/ 
rum  obduxit :  et  tantus  Iouae  fplen- 
dor  tabernaculum  repletiit,  vt  pro- 
pter  eum  fplendorem  et  propter 
nubem,   quae  tabernaculo  infede- 
rat ,   Mofes  eopenetrarenonpos-35 
fet.    Ea  nubes  quandoctmique  fefe^t 
a  tabernaculo  in  altum  fubuehebat, 
Israelitac  caftra  mouere  femper  fo- 
lebant,quoties  iter  facie  bant.  Ea  au- 
tem non  adfcendente ,  non  moue-  3* 
bant:  fed  diem, quo  die  attollere- 
tur,  exfpeclabant.  Nam  Iouae  nubes 
tabernaculo    interdiu    incubabat,3J 
noctu  ignis  in  oculis  totius  israeli- 
ticae  ftirpis,  quamdiu  in  itinere  fue- 
runt. 


LEVITICVS. 


CAPVT    I. 

JldToummuncra.    Rittts  ac  fasra  in  bone, 


'Vi 


OCAVIT  autem  loua  Mo- 
fem ,  ct  cum  eo  ex  oraculi 
tabernaculo  verba  fecit  ad 
hunc  modum.  Edisfere 
apud  Israelitas  his  verbis:  fi  quis 
veftrum  Iouae  munus  adferet  ( hoc 
autem  quum  ex  pecore  facietis ,  ex 
3  boue  et  balante  facitote )  fi  foli- 
dum  facrificium  erit ,  munus  ex  bo- 
ue, marem  integrum  adducito,  eum 
ad  oftium  oracularis  tabernaculi  fi- 
ftito ,  ad  Iouae  fauorem  fibi  concili- 


andum:    vi&imaeque  'capiti   ma- 4 
num  fuam  imponito,  vt  ea  fupplica- 
tione  fauor  ei  concilietur.      Turn  £ 
boue  natus  ante  Iouam  immolator  , 
eiusque  fanguinem  Aharonis  filii 
facerdotes  adferunto,  et  eum  cir- 
cumfpergunto  fuper  aram  pofitam 
ad  oftium  oracularis  tabernaculi. 
Vicliina  deglubitor  et  fruftulatim  <$ 
disfecator.    Turn   Aharonis  pon-^ 
tificis  filii  ignem  fuper  ara  ftatuun- 
to,  ligni  ftruem  in  ignem  excitanto : 
ex  fruftis  caput  et  febum  fuper  li-g 
gna  igni  impofita  congerunto.    In- 
teftina  autem  et  crura  aqua  lauen 

tur. 


l-8 

? 


Cap.  i.  a. 


L  E  V I T  I C  V  S. 


97 


tur ,  et  omnia  facerdos  in  ara  adole- 
to, cuius  crehiandae  vidimae  odore 
Ioua  deliniatur. 

Sin  ex  balantibus  erit  mimus ,  ex 
ouibus,  ant  capris,marem  integrum 
ad  folidumfacrificium  adferto.  is- 
que  adlatus  altaris  aquilonare  an- 
te Iotiam  immolator :  fanguinem 
Aharonis  filii  facerdotes  fuper  a- 
ramcircumfpergunto.  vidirna  in 
frulra  disfecator.  Caput  et  febum 
facerdos  fuper  ftruem  igni  in  altari 
impofitam  ftatuito.  Inteftina  et 
crura  aqua  lauanto.  Totum  facer- 
dos libato  et  in  araadoleto,  cuius 
folidi  facrificii  odor  Iouam  deli- 
niat. 

Sin  exauibus  folidum  facrificium 
Iouae  faciet,  de  turturibus  aut  de 
columba  natis  adferto.  Id  facer- 
dos ad  aram  fiftito,  eiusque  caput 
extorqucto ,  et  in  ara  adoleto :  fan- 
guis  in  coftam  altaris  exprimitor : 
ingluuiem  cum  ipfis  plumis  exi- 
mito  et  apud  aram  ad  orientem  in 
cinerarium  abiicito.  a  Corpus  alis 
diuel'lito,  neque  diuidito,  etinara 
adoleto  fuper  ftrue  rogali ,  vt  eius 
folidi  facrificii  odore  Ioua  deli- 
niatur. 


CAPVT.    II. 

Fertorum  diuerfitas ,  libamina.     Fermentmn 
ac inel profuna.    Sal.    Prim'ult. 

SI  quis  autem  Iouae b  ferti  mimus 
ofteret,  ex  fimila  libamen  efto  : 
earn  oleo  confpergito ,  et  tus 
fuperimponito,  atque  ad  filios 
Aharonis  facerdotes  adferto.  Sa- 
cerdos  inde  plenum  pugillnm  fimi- 
laginis  et  olei  cum  toto  ture  com- 
prehendito ,  et  monumentum  illud 
in  ara  adoleto,  vteius  flagrantiae 
odore  Ioua  deledetur.  Reliquum 
ex  ferto  Aharoni  et  eius  natis  cedat, 
ex  Iouae  re  diuina  facrofandum. 
Si  ferti  munus  clibanarium  fades, 
fimilagineae  placentae  fine  fermento 


in  oleo  fubadae  et  crufta  non  fer- 
mentata  oleo  illita  funto. 

Sin  patellarium,fimilagineum  in  5 
oleo  fubadum  non  fermentatum 
efto.    Id  in  paruula  frufta  commi-  6 
nuito  et  oleo  infpergito.    Hoc  fer- 
turn  erit. 

Sin  fartaginarium  facies,ex  fimila  7 
in  oleo  fiat.    Ex  his  factum  fertum  8 
Iouae  adferto ,  et  pontifici  oiTerto , 
qui   porro   pontifex  id  ad   aram 
obmoueat ,      et  ex  eo  monumen-  9 
turn  eximat,  etin  araadoleat,  cu- 
ius flagrantiae  odore  Ioua  delinia- 
tnr. Reliquiae  ferti  Aharoni  et  eius  10 
natis  cedunto ,  ex  Iouae  re  diuina  fa- 
cro&ndae. 

Omne  fertum,  quod  Iouae  liba-  ti 
bitis,  fine  fermento  fiat:  nihil 
enim  vobis  fas  eft  aut  ex  fermen- 
to aut  ex  melle  Iouae  in  re  diuina 
adolere.  Priniigeniorum  liba- 1% 
men  Iouae  libatote  tantum:  fu- 
per ara  quidem  ad  odoris  fuauita- 
tem  ne  ponatur. 

Omne  tui  ferti  libamentum  fale  13 
condito :  tuum  fertum  fale  foederis 
Dei  tui  ne  defraudato,quin  in  omni 
tuo  libamine  falem  libes. 

Si  verodeprimitiis  fertum  Ionae  14 
obmouebis,  de  primore  frudu  igne 
tofto,de  polenta  contufa  fertum  pri- 
mitiarum  tuarum  obmoueto:  ole- i£ 
urn  adhibeto :  tus  imponito :  huius- 
modi  fertum  efto :  eius  monumen-  \ 5 
turn  pontifex  de  ilia  polenta  et  oleo 
vna  cum  toto  ture  comburito.  Hu- 
iusmodi  Iouae  res  diuina  erit, 

CAPVT     III. 

Salutaria  faera  ex  boue ,  out,  capra. 

SI  autem  pro  felute  facra  faciet,  f 
fi  bubus  faciet,marem  feminam- 
ue  integrum  in  confpedum  Io- 
uae adducito ,  et  fui  muneris  capiti  % 
niaiuim  imponito,  idque  in  intro- 
itu  oracularis  tabernaculi  immola. 
tor.  Sanguinem  Aharonis  filii  (a- 
G  cer- 


*)  ita  conuellat  alas,  vt  tamco  adhuc  hxreant  corpori.       l>)   fertum  vecat/ 
quod  fine  fanguine  fit.  hoc  eft,  ex  rebus  inanimate. 


LEVITICVS. 


Cap.  3. 4. 


cerdotes  in  arani  circumfundunto. 

3  Ipfe  ex  hoftia  falutari  Iouae  in  re 
dinina  obnioueto  omentum  et  to- 
tos lades  et  ambos  renes  vna  cum 
eorum  adipe  lumbis  adhxrente, 
fibramque  iecoris  cum  renibus  ex- 

4eintam.  Hoc  Aharonis  filii  in  ara 
adolento,  fupcr  vietimam  rogali 

5  ftrui  impo(itam ,  cuius  flagrantiae 
odore  Iouadeliniatur. 

6  Qj_iod  li  ouino  caprinoue  munere 
Iouae  facra  pro  falute  faciet,  marem 

^  feminnue  integrum  adferto.  Sio- 
uem  adferet,eam  ante  louam  fiftito, 

g  cap  ii  eius  manum  imponito,  eam- 
que  ante  oraculare  tabernaculum 
maclaro.  Sanguinem  Aharonis  filii 

^ in  aram  circumfundunto.    Ipfe  ex 

holtia  pro  falute  Ions   libato  adi- 

pem  ,  caudam  totama  fpina  penitus 

reuuilam,  omentum  et  totos lactes, 

amoos    renes   cum   eorum  adipe 

lo lumbis  adh<r rente,  fibramque  ie- 

1 1  coris  cum  renibus  exemtam.    Hoc 

pontile \  in  ara  adoleto,  Iouae  da* 

pem  lei  diuinae. 

I  a     Sieaprinum  munuserit,  id  ante 

13  louam  fiftito.  Eius  capiti  mamim 
imponito, idqueanre  oraculare  ta- 
bcrna.ulum  mactao.  Sanguinem 
r.lii  Aharonis  in  aram  circumfun- 

14  dunto.  Ipfe  ex  eo  louse  libato  o- 
nientum,  et  lacles  totos,  ambos  re- 
nes cum  eorum  adipe ,  qui  eft  fu- 

15  per  lumbis ,  fibramque  iecoris  cum 
renibus  exemtam.     Hxc   pontifex 

i<5  inaraadoleto,  louc  dapem  rei  di- 
uin.i  iucundi  odons,  vt  omnis  a- 

i^deps  loux  fit.  Hoc  inftitutum  in 
polternm,  vbicumqne  habitabitis, 
tene:ote,  ne  vllo  adipe  neue  vilo 
fanguine  vefcaimni. 


CAPVT     IIII. 

Pro  facerdoteexpiotto,   pro  noxa  publim  , 
pro  bonorato ,  pro  incnla  friuiito. 

"■;     T  hare  Israelitiseloquere,  in- 
fi  quis  quid  per  impru. 


quit: 

1  dentiamdeliquerit,  et  a.iquid 
:i  "cituiu   contra  quodlibet   iouae 


prxceptum  fecerit  ,      fi  pontifex  3 
vnctus  deliquerit  in  noxiam  popa- 
li  * ,  adferto  pro  illo  a  fe  commisfo 
deliclo  taunim  bouillum  integrum 
Iouae  ad  piaculum.     Ilium  taur urn  i 
ad  oftium  oracularis    taLernaculi 
coram  loua  fiftito ,  eius  capiti  ma- 
un m  imponito ,  et  cum  coram  loua 
mactato.      Sanguinem  ipfe  ponti-  j 
fex  vnrius  partim  in  oraculare  ta- 
bernaculum  inferto ,    et  digito  fuo  ( 
illo  fanguine  intin&o,  fepties  ante 
louam  contra  fiparium  fandhiarii 
fpargito:    partim  imbuito  cornua^ 
arae  fuffitus  odorati  coram  loua, 
quae  eft  in  oraculari  tabernaculo : 
reliquum  omnem  tauri  fanguinem 
erFundito  ad  radicem  arae  victi ma- 
ris ,  quae  eft  in  introitu  oracularis 
tabernaculi.    Omnem  autem  pia-J 
cularis  tauri  adipem  ex  eo  detra- 
in to:  omentum  et  totos  laeles,  et 
ambos   renes    cum   eorum  adipe 
lumbis  adhxrente,     fibramque  ie-C 
coris  cum  renibus  demtam,    quern- 1 
admodum  detrahitur  in  boue  pro 
falute  immolando.    Ea  facerdos  in 
ara  victimaria  adoleto     Corium  I 
autem  tauri  et  totum  corpus  cum 
capite  et  cruribus  et  interaneis  at- 
qne  fimo ,    denique  totum  taunim  I 
extra  caftra  efterto  in  locum  pu- 
rum,  quo  eiicitur  cinis,  ibique  eum 
fuper    ftrue  fuper  cinerario  igni 
cremate 

Sin  autem   cuncta  Israelitarum  I 
res   publica  *  imprudens  infeiens- 
que  aliquid  illtcitwm  contra  quod» 
uis    Ions    pr.iceptum  fecerint  et 
noxam  contraxerint ,      poftqtiam  I 
commisfum  delictum  innotuerit, 
turn  ciuitas  taunim  bouillum  pro 
delicto  adferunto,  et  eum  ante  o- 
raculare  tabernaculum  adducunto, 
eius  capiti  ciuitaris   fenatores  ma- 1 
mis  fuas  coram  loua  imponumo. 
Eum  pontifex  vnelus  coram  loua 
mactato.      Sanguinem  partim  in  V 
oraculare    tabernaculum   inferto, 
et  digito  fuo  illo  fangu.ne  lminctol' 
fepties  coram  loua  ante  iipariura 
lrrora- 


Cap.  4-  ?> 


LEVITICVS. 


99 


:8irrorato:  paftimimbuito  cornua 
arae  louse  adpofitae  in  oraculari  ta- 
bernacuio.  Reliquuru  oninem  ef- 
fundito  ad  radicem  arae  vi&imariae , 
quae  ell  in  introitu  oracularis  taber- 

9  naculi ,   et  detraeuim  ex  eo  omnem 

:o  adipem  in  ara  adoleto.  Taurofa» 
cito  item,  vti  faciet  taijro  piaculari, 

!  illisque  veniam  fupplicando  exora- 
Li  to.  Tauruni  extra  caftra  efferto,  e- 

'  unique  cremato  item ,  vti  cremaue- 
rit  tauruni  priorem.  Et  haec  qui- 
demciuitatiserit  expiatio. 

.1  Si  quis  honoratus  deliquerit,  et  a- 
liquid  illicitum  contra quoduis  Io- 
uae  Dei  fui  pracceptum  infcienter  fe- 
cerit ,  ita  vti  in  noxa  fit ,  vbi  ei  deli- 
ctum ab  ipfo  commisfum  innotue- 
I  3  rit,  adducito  munus  fuum,caprum, 
|l4caprmummarem,  integrum.  Eius 
I  capiti  manum  imponito,  eumque 
maclatoin  loco,  in  quo  folent  folidi 
facrificii  viciimam    coram  Ioua, 

I5  quod  fit  piaculum.  Turn  de  fan- 
guine  piaculi  pontifex  digito  fumi- 
to,  etarae  vieumariae  cornua  imbui- 
to :  reliquum  ad  radicem  eiusdem 

16"  arae  eflundito.      Adipem  omnem 

'  in  ara  adoleto ,  vti  adipem  facrificii 
pro  falute,  et  illi  delicti  veniam 

j7exorato.  Item  fi  quis  priuatus 
homo  per  imprudentiam  delique- 
rit,aliquid  illicitum  contra  quoduis 
praeceptorum  Iouae  committendo , 

8  ita  vtifefe  noxa  obligauerit,  co- 
gnito  delicto  munus  fuum  adduci- 
to ,  caprum  feminam  integrum ,  ad 
expiationem  delicti  a  fe  commisfi. 

5>  Eius  capiti  manum  imponito,  eaque 
madtetur  eodera  in  loco ,  vbi  ma- 
clabitur  folidi    facrificii  viciima. 

3 Sanguine  pontifex  digito  fuo  arae 
victimarit  cornua   inticito,  reli- 

31111m  omneadarae  radicem  effiin- 
ito.  Adipem  omnem  adimito, 
vti  adimituradepsex  hoftiapro  fa- 
lute,  et  in  ara  pontifex  adoleto,  vti 
eo  odore  iouam  deliniat ,  proque 
illo  fupplicando  ei  veniam  exoret. 
tQuod  fi  oueiu  pro  delicto  adferet, 

0  hoc  eft  quauis  de  re. 


feminam  integram  ducito,      eius  33 
capiti  manum  imponito ,  eaque  pro 
delicto  immotetur  in  eodem  loco , 
in  quo  immolatur  folidi  facrificii 
victima.      Sanguine  illius  piaculi  34 
pontifex  digito  fuo  cornua  arae  vi. 
climariae  imbuito ,  reliquum  omne 
ad  radicem  arae  efFundito.      Adi-35 
pern  omnem  detrahito,  vti  detrain- 
tur  adeps  ouis  in  facrificio  pro  fa- 
lute.  Ea  in  ara  adoleto  ad  Ioux  rem 
diuinam,et  pro  illius  commisfo  pec* 
cato  fupplicet,  vt  ei  ignofcatur. 

CAPVT    V. 

Cnlpa  expiatio,  et  defraudat*  con/ecratxrei. 
Pro  in  legem  delifto. 

SI  quis  deliquerit,    vt  fi  ad  ius.  t 
iurandum  vocatus  derequapi- 
am,  cuius  confcius  fit,  feu  vide- 
rit  ipfe,feu  aliunde  didicerit,  tamen 
non  indicauerit,    ita  vti  culpain 
commiferit :    aut  fi  quis  vllam  rem  % 
immundam  tetigerit,    vt  cadauer 
animalis  immundi,  vt  cadauer  pe- 
coris  immundijVt  cadauer  ferpentis 
immundi ,  et  id  infcienter,  in  quo 
inquinatus  et  in  noxa  fit :    aut  de-  3 
nique  fi  tetigerit  quoduis  hominis 
inquinamentum,quo  inquinari  pos- 
fit,  etidperinfcitiam,  quod  quum 
refciuerit,  in  noxa  fit:    aut  fi  quis  4 
inconfideratis  verbis  iurauerit,  c  fi- 
ue  ad  malum ,  fine  ad  bonum ,  ad 
quiduisjin  quo  temere  iuranthomi- 
nes,et  id  per  infcitiam,  quod  vbi  re- 
fciuerit,   in  noxa  fit  ob  aliquod 
illorum:       fi    noxam,    inquam,$ 
commiferit    in    aliquo     illorum , 
turn   fe   in  eo   deliquisle  confes- 
fus  ,    ducito  pro  illace  culpa  ad  Io-  6 
nam  piaculum,  pro  delicto,  quod 
commiferit,  ouem,  aut  caprum  fe- 
minam  piacularem,    et  pontifex 
pro  eius  peccato  fupplicet.     Qiiod^ 
fi  eius  fatultas  non  erit  adipifcen- 
do  pecori,  adferto  pro  commisfa 
culpa  duos  turtures  aut  duos  co. 
lumba  natos  *  ad  Iouam ,  vnum  ad 
G  2  piacu- 


ICO 


L  E  V I  T  I  C  V  S. 


Cap.  5. 6. 


piaculum,  alterum  ad  folidum  fa- 

Scrificium.  Eos  ad  pontificem  ad- 
ducito ,  qui  eum ,  qui  erit  piacula- 
ris ,  priorem  obmoueat ,  eique  ca- 
put fecundum  ceruiccm  intorque- 

9  at ,  neque  auellat ,  et  de  fanguine 
piaculari  ad  arae  latus  irroret :  re- 
liquum  fanguinis  ad  imamaram  ef- 

lofundat.  Haec  expiatio  erit ;  Alte- 
rum autem,  vt  ritus  eft,  folidum  fa- 
ciat,  et  proilliuscommisfo  delicto 

1 1  fupplicet ,  vt  ei  remittatur.  Quod 
fi  eius  facultas  non  perueuiet  ad  du- 
os turtures  aut  duos  columba  natos, 
adferto  libamen  pro  commisfo  de- 
licto, filiginis  ephi  decimam  par- 
tem, in  quam  neque  oleo  vtatur, 
neque  tus  adhibeat,  quoniam  pia- 

I^culum  eft.  Earn  ad  pontificem 
adferto.  Pontifex  eius  filiginis 
plenum  fuum  pugillum  fumito  in 
monumentum ,  et  in  ara  re  diuina 
Iouar  adoleto  ( haec  expiatio  erit ) 

13  et  pro  illius  commisfo  in  aliquo 
illorum  delicto  fupplicato,  vt  ei 
remittatur :  libamen  autem  ponti- 

I4fici  pro  ferto  erit.  Si  quis  au- 
tem ( inquit  porro  Ioua  Mofi )  cri- 
men fubiuerit ,  louae  facris  perim- 

ISprudentiam  defraudatis,  addu- 
cito  pro  noxa  fua  ad  Iouam  arie- 
tem  integrum  de  pecore  noxalem , 
qui  aeftimetur  argenti  ficlis  duo- 

16" bus,  facri  ponderis.  Et  quod  de 
facro  detraxerit  reddito,  et  prae- 
terea  quintam  partem  addito,  et 
pontifici  dato.  Pontifex  pro  eo 
fupplicato  ariete  illo  noxali ,  vt  ei 

1 7  remittatur.  Deinde  fi  quis  deli- 
querit ,  et  aliquid  illicitum  contra 
quodlibet  praeceptorum  louae  fe- 
cerit  infciens,  vt  in  noxa  fit,  cul- 

I8pamque  fubiuerit,  ducito  arie- 
tem  integrum  de  pecore  habita 
aeftimatione  pro  noxa  ad  facerdo- 
tem ,  qui  fupplicet  pro  commisfaab 
eo  imprudentia,  vt  ei  remittatur. 
ipHxc  procuratio  erit  comrnisfai 
contra  Iouam  noxac. 


CAPVT     VI. 

Periurii  expiatio.  Solidum  facrificium. 
Fertorum  leges.  Pro  facerdote  libamina. 
Delirium  expiandum.  Piaculum  non 
guflandum. 

I  Tern  Mofem  Ioua  fie  adlocutus  I 
eft :   qui  deliquerit,  et  crimen  in  X 
Iouam  commiferit ,  commisfum- 
que  aut  depolitum  alteri  abnegaue- 
rit ,  quiue  quid  alteri  eripuerit,  aut 
fraudem  fecerit ,    aut  inuenerit  a-  3 
misfumet  abnegauerit ,  atque  peie- 
rauerit  in  vno  quouis  eorum,  in 
quibus  committendis  homines  de- 
linquunt ,    fi  deliquerit ,  inquam ,  4 
et  noxam  contraxerit ,  reddito  ere- 
ptum,  aut  fraudatum,  commisfum , 
aut    repertum  :        denique    quid-  5 
quid  peierauerit ,  reddito  fummam 
addita  parte  quinta,    eamque  rei 
domino  reddito,  quo  die  noxam 
procurabit ;       proque    fua    noxa  6 
ducito  ad  Iouam  arietem  integrum 
de  grege ,  habita  aeftimatione  pro 
multa  ad  pontificem ,  illique  pon- 
tifex  apud  Iouam  veniam  exorato 
vniuscuiusuis  rei,  in  qua  multam 
commiferit. 

Porro  Aharoni  et  eius  natis  hoc  7 
modo  praecipito ,  inquit :    hacc  fo-  g 
lidi  facrificii  lex  efto :    victima  in  9 
rogo  fuper  ara  efto  totam  noftem 
ad  mane ,  igne  arae  in  ea   ardente. 
Pontifex  lineuminduliumlineaque  li 
fubligacula  corpus  indutus  cinerem 
redadtum  exincenfione  victimacex 
ara  tollito,  et  apud  aram  ponito. 
Deinde  depofitis  illis  veftimentis,! 
alia  induito,  et  cinerem  extra  ca- 
ftra  in  locum  purum  exportato, 
Ignis    autem  in  ara    inexftinftus  t: 
ardeto,  ftruemque  in  ea  facerdos 
omnibus  matutinis   incendito,  et 
victimam  infuper  ordinato,  in  ea- 
que  adipes  victimarum  pro  falute 
adoleto ,    igni  femper  in  ara  in- 1: 
exftincto  ardente. 

Ferti  autem  lex  haec  efto :  qui  de  14 
filiis  Aharonis  id  coram  Ioua  ante  a- 
ramlibabit,    fumito  pugillum  eius  »5 
videlicet  de  filigine  ferti  et  oleo ,  et 
omne 


Cap.6.7. 


L  E  V I  T I  C  V  S. 


101 


i    omnetusirapofitumferto,  eaquein 
[    ara  ad  odoris  fuauitatein  adoleto, 
5monumentum  ad  Iouam.      Reli- 
quum  ex  ea  Aharon  et  eius  filii 
comedunto,  idque  cum  panibus  fi- 
ne fermento ,  in  loco  facro ,  videli- 
cet in  atrio  oracularis  tabernacu- 
7  li  r      neue  id  cum  fermento  co- 
•    quitor.    Hanc  ego  portionem  de 
mea  re  diuina  illis  adfigno,  quae 
fit  facrofan&a  ,    fine  delictum  fi- 
|<ue  noxa  procuretur.         Hac  ve- 
I   fcuntor  omnes  Aharone  nati  ma- 
!    res ,  quod  quidem  infiitutum  po- 
kj  fteris  veftris  circa  Ious  rem  diui- 
I  nam  sternum  tradatur,  vt  ea  non 
i   nifi  confccrati  attingant. 

!"i)  Ue  libamine  autem  Aharonis,aut 
i  eiusfiliorum,  inquit,  quod  Ious  li- 
.  babunt  quo  die  vngentur,fic  accipe. 
Il'  Decima  pars  ephi  fimilaginis  perpe- 
I!  tuum  fertum  efto ,  cuius  dimidium 
|  mane,  dimidium  vefpere  libetur: 
|J  ita  vt  in  patella  cum  oleo  paretur,  et 
|,  fie toftum fertum,  etcoclum  atque 
\i  comminutum,  Ious  ad  odoris  fua- 
buitatem  libetur.  Hoc  pontifex 
y  in  eius  locum  vnftus  de  filiis  eius 
I !  facito ,  ita  vt  sterno  ritu  Ions  to- 
ll turn  adoleatur.  Atque  etiam  o- 
|i  nine  facerdotis  fertum  folidum  e- 
Ufto,  neue  comeditor.  Hsc  item 
I   Aharoni  et  eius  filiis  exponito  ad 

)t'  hunc  modum ,  inquit :  hsc  pia- 
i  culi  lex  efto :  quo  in  loco  immo- 
J  labitur  folidi  facrificii  viclima, 
I  inibi  immolator  piaculum  ante  Io- 
l"  uam,  quod  fit  facrofanchim.  Pon- 
I  tifex,  quiexpiabit,  eovefcitor,  et 
I  vefcitor  in  loco  facro ,  in  atrio  o- 
|l?  racularis  tabernaculi.  Quisquis 
i  piaculi  corpus  attinget,  confecia- 
[  tor.  Qiiod  C\  quod  veftimentum 
r  eius  fanguine  adfperfum  fuerit, 
I  veftimentum  illud  lauator  in 
!  iloco  facro.  Vas  autem,  in 
'  quo  coftum  fuerit  ,  fi  erit 
l|  fittile,  frangitor  :  fi  sreum, 
IjMetergitor  et  aqua  abluitor.  O- 
h  mnes  mares  de  facerdotibus  eo  ve- 
I    fcuntor,  vt  quod  fit  facrofan&um. 


At  nullum  piaculum,  de  cuius  fan- 30 
guine  illatum  fuerit  in  oraculare 
tabernaculum  ad  fupplicandum  in 
facrario,  comeditor,  fedigni  cre- 
mator. 

CAPVT     VH. 

Sacrofanftit  noxa.    Sa'utares  hoflit.    Adi- 
p'u  ttfanguinis  abstintntia. 

NOxs  autem  hsc  lex  efto :  no- 1 
xa  facrofancra  eft.      Quo  in  x 
loco  immolatur  folidi  facri- 
ficii viclima,  inibi  noxam  immo- 
lanto.      Eius   fanguinem  pontifex 
in   aram    circumfundito.        Adi-  3 
pern  omnem  ex  ea  libato ,  caudam , 
omentum ,     renes  ambos  et  adi-  4 
pern ,  qui  eis  fupra  lumbos  adhs- 
ret,  fibramque  iecoris  cum  reni- 
bus  ademtam,  et  ea  in  ara  ado- 
leto.     Hoc  pro  noxa  Ious  facri-  5 
ficium  fiet.      Eo  omnes  mares  de<5 
facerdotibus  vefcuntor ,  et  vefcun- 
tor  in  loco  facro ,  vt  quod  facro- 
fanclum  fit.      Delicti  et  noxs  le- 7 
gemvnam  habento.    Pontifex,  qui 
eo  fupplicabit,  id  habeto.    Etfa-$ 
ne  pontifex,  qui  alicuius  folidum 
facrificium  faciet ,  pellem  victims, 
quam  immolabit ,  fibi  habeto.    O-9 
mne  fertum  clibano   codhun ,  o- 
mneque  fartaginarium  aut  patella- 
rium,  pontifex,  quiidlibabit,  fibi 
habeto.    Omne  autem  fertum  in  10 
oleo  fuba&um  et  aridum  omnes 
Aharonis    filii    pariter    hibento. 

Hoftis  autem  ,   quam  quis  Ious  1 1 
pro  falute  obmouebit,  hsc  lex  efto: 
fi gratitudinis ergo  obmouebit,  li-it 
bato  prster  hoftiam   gratitudinis 
placentas  non  fermentatas ,  in  oleo 
fubaclas ,  et  cruftula  fine  fermento, 
oleo  confperfa,  toftamque  fi  i>ilam  : 
placentas  in  oleo  fubactas,    fupra  13 
placentas  panis  fermentati  libatio- 
nem  facito ,  prster  hoftiam  grati- 
tudinis pro  eius  falute.       Ex  eo  14 
vnum libato,  extotalibatione,  ex- 
ceptum  Ious :  idque  facerdos ,  qui 
fanguinem  victims  pro  folate  fiin- 
G  3  det, 


102 


LEVITICVS. 


Cap.  7. 8. 


*5det,  fibi  habeto,  Carneni  autem 
hoftiae  gratitudinis  pro  falute ,  quo 
die  libabitur,  comedunto ,  ex  ea  ni- 
hil reliqui  in  diem  pofterum  fa- 

*^ciunto.  Sin  autem  votiuum  ant 
VQluntariuin  facrificiumfaciet,  quo 
die  hoftiam  immolabit,  comedun- 
to, aut  poftridie  reliquias  come- 

I7dunro.  Quod  autem  de  carne 
hoftiae  in  tertium  diem  fuperaue- 

<  6  rit ,  igni  cremator.  Quod  fi  com- 
cfum  fuerit  de  carne  hoftiae  pro 
falu  e  die  tertio ,  qui  id  libauerit , 
non  litabit,  neque  id  ei  ducetur, 
fed  erit  tetrum  :  quique  id  gufta- 

ipuerit,  pcenas  dabit.  Carne  quo- 
que,  quae  quid  immundum  attige- 
rit ,  ne  vefcuntor ,  igni  cremator : 
ilia  carne  non  nifi  inundi  vefcun- 

ao  tor.  Si  quis,  dum  erit  in  impu- 
ritate,  guftauerit  carnem  hoftiae 
louae  pro  falute  fa6tae ,  is  de  fuo- 

*i  rum  numero  tollitor.  Si  quis 
poft  contaclum  aliquid  impurum , 
fiueeaimpuritashominis,  fiue  be- 
ftiae  immundae  fuerit,  aut  quae, 
cumque  impurae  rei  ftxditas  eft, 
guftauerit  carnem  hoftiae  louae  pro 
falute  fa&ae ,  isdeftiorum  numero 
tollitor. 

%%     Hoc  quoque  Israelitis  ad  hunc 

23  modum  exponito,  inquit:  Adipe 
bonis,  aut  ouis,  aut  caprae  nullo 

a4vefcimini.  Adipem  morticini  aut 
raptitii  ad  rem  quamlibet  adhibere 

*5  liceto,vefci  ne  liceto.  Nam  quisquis 
vefcitur  adipe  pecoris,  quo  louae  fa- 
cra  facia  fuerint,  is  qui  vefcetur,  de 

*6  numero  fuoruin  tollitor.  Sangu  ine 
nullo  vsquam  vefcimini ,  neu  volu- 

*7cris,  neu  pecoris.  Quisquis  vllum 
fanguinem  guftauerit ,  is  de  nume- 
ro fuorum  tollitor. 

»8     Haec  quoque  ad  hunc  (irquit) 

*5>  moduin  Israelitis  dicito :  qui  hofti- 
am pro  falute  fua  louae  obraouebit, 
de  ea  pro  falute  hoftta  libamen  fu- 

30  um  louae  dato ,  etdatofuis  mani- 
bus  louae  rem  diuinam :  videlicet  a- 
dipem  cum  pectore,  pectus  vt  louae 

§  I  porriciatur ;  adipem  pontifex  in  *. 


ra  adoleto,  pectus  Aharon  et  eius 
filii  habento,      annum  dextrum3l 
pontifici  de  hoftiis  pro  veftra  fa- 
lute exceptum  datote,    quern  ar-33 
mum  dextrum  is  de  filiis  Aharo- 
nis ,  qui  fanguinem  hoftiae  et  adi. 
pern  hbabit,  habeat  fibi  in  por- 
tionem.      Nam  pectus  porrecliti-34 
um  et  armum  exceptitium  ego  fu- 
mo  ab  Israelitis  de  eorum  pro  fa- 
lute hoftiis,  quxAharoni  pontifici 
eteiusfiliis  seterno  imtituto  ab  Is- 
raelitis   adfignem.        Atque   haec3J 
quidemeft  vnclio  Aharonis  et  eius 
riliorum  ab  louae  re  diuina,  quo 
die  ftati  funt  ad  gerendum  facer- 
dotium  louae,     quae  Ioua  eis ,  in  3*! 
quern  diem  vngerentur,  ab  Israe- 
litis adlignauit  inftituto  perpetuo, 
et  ad  pofteros  quoque  peruenturo. 

Haec  lex  eft  folidi  facrificii,  ferti^"; 
expiationis,  noxae,  initiationis  et 
facrificii  pro  falute,  quam  tradi-3J 
dit  louaMofiinmonte  Sina,  turn, 
quum  in  folitudine  Sina  Israelitis 
praccepta  dedit  de  eorum  muneri. 
bus  louae  obmouendis. 


CAPVT     VIII. 

Sacerdatum  confeeratin,  oleum,  titnrus,arit- 
test  axymi  pants,     demand*  reliqutt. 

DEinde   Mofi   praecepit  Ioua ,  1 
vti    adhibito    Aharone    vna* 
cum  eius  filiis  veftibusque  et 
oleo  vn&orio,  et  piaculari  tauro 
duobusque  arietibus,  et  caniftro 
panum  fine  fermento ,      omnem  3 
multitudinem  ante  oraculare  taber- 
naculum  conuocaret.    Id  quod  fe-4 
cit  Mofes,  ficuta  Ioua  iusfus  eft: 
conuocataque  concione  pro  oracu- 
lari  tabernaculo,      eis ,  quae  Ioua  % 
fieri  praecepisfet ,  expofuit.      De-6* 
inde  Aharonem  et  eius  filios  pro- 
duxit,  eosque  aqua  abluit:    turn  7 
illi  tunicam  accomraodauit,eumque 
cindhi  fuccinxit ,  praeterea  veftiuit, 
ephodum  impofuit ,  eumque  epho- 
di  tcxtura  ilia  fubtili  cinxit  et  eo 
amiciuit.      Turn  monile  adiecit,8 
«  in  monili  pofuit ;    CLARITAS 

ET 


Cap.  8. 


L  E  V  I T I C  V  S. 


103 


ET  INTEGRITAS.  Eius  capi- 
ta infulam  impofuit,  et  in  inftila 
reciinduni  frontem  auream  facri 
icoronamenti  laniinam ,  ficut  iusfus 
a  Ioua  fuerat. 

Deinde  fumto  oleo  vnftorio  ta- 
bernaculumetomnia,qux  ineo  ta- 
ibernaculo  continebantur,  inunxit 
atquc  confecrauit.  Turn  de  eo  in  a- 
ram  fepties  eftudit,  aramque  cum  o- 
mni  fna  fupellectile,  et  labrum  cum 
fuo  fcapo  ad  ea  confeeranda  vnxit. 
;Deinde  oleo  vn&ionis  caput  Aharo- 
nis  perfudit,  eumque  vngendo 
confecrauit.  Poftea  filios  Aha- 
ronis  produxit,  tunicis  ornauit, 
|:inctibus  fuccinxit,  galeris  obnu- 
pfit,  quomodo  a  Ioua  fuerat  ei. 
ma;  datum. 

Deinde  taurum  piacilarera  ad- 
mouit :  cum,  quuni  eius  capiti  Aha- 
ron et  eius  filii  manus  impofuis- 
fent,  immolauit,fanguinem  fumfit, 
:teo  cornua  ar?e  vndique  fuo  digito 
intinxit,  atque  earn  expiauit :  reli- 
quuin  fanguinem  ad.  ara  radicem 
eftudit,  eamqne  luftrauit,  vt  in  ea 
fupplicari  posfet.  Deinde  fumfit  to- 
tos  la6\es,fibramque  iecoris,et  renes 
ambos  cum  eorum  adipe ,  eaque 
in  ara  adoleuit.  Taurum  au- 
tem  eiusque  pellem  et  carnem  et 
ftercus  igni  cremauit  extra  caftra , 
ficut  ei  Ioua  praceperat.  Item 
produxit  arietem  ad  folidum  la- 
crificium  ,  eumque ,  vbi  eius  capiti 
manus  fuas  impofnerunt  Aharon 
et  eius  filii,  mac~rauit:  fangui- 
nem in  a  ram  circumfudit,  ari- 
etem  fruftattm  iacerauit:  caput, 
frufta,  fee  mm  adoleuit,  intcfti- 
na  et  crura  aquaabluit,  totumque 
arietem  in  ara  adoleuit.  Hoc  eft 
folidum  fuauis  odoris  facrificium  : 
haec  eft  louse  res  diuina,  qualem 
fieri  louaMofi  prxcepit. 

Deinde  arietem  alterum,  videli- 
cet initiatorium, produxit,  cuius  ca- 
piti vbi  Aharon  et  eius  filii  manus 
fuas  impofnerunt,  etim  Mofes  im- 
molauit,  fumfitque  de  eius  fangui. 


ne  et  eo  infimam  auriculam  Aha- 
ronis   dextram    pollicemque    turn 
manus  turn  pedis  dextrnm  infinxit. 
TumAharonis  filios  produxit,  et*4 
eorum  item  auriculas  infimas  dex- 
tras  pollicesque  et  manuum  et  pe- 
dum dextros  fanguine  intinxit,  reli- 
quum  fanguinem  in  a  ram  circum- 
fudit. Deinde  fumfit  adipem  etcau-25 
dam  totosque  laciei,  et  ribram  ieco- 
ris,  et  renes  arnJo^  cum  fuo  pingui, 
et  armum  iex^ium:      turn  de  ca-26 
niftro  pan>  mi  line  fermento  Iouae 
adpodtorum  fumfit  placentam  fine 
fermento  vnam,  placeman»  panis 
oleo  confectt  vnam,cruftum  vnum , 
eaque  adipibus  etarmodevtro  im- 
pofuit,     omniaque   palmis  Aha- 27 
ronis  eteius  filiorum  impofuit ,  et 
coram  Ioua   porrexit.        Deinde  a  8 
ex  illorum  manibus  defumta  in  a- 
ra  adoleuit  fuper  folidi  facrificii 
victima.      H-cc  eft  initiatio  ad  o- 
doris  fuauitatein :    h<rc  eft  louse 
res  diuina.      Poftea  fumfit  Mofes  ip 
pectus,  idque  ante  Iouam  porre- 
xit, quani  partem  Mofes  ipfe  ex  a- 
riete    initiatorio  habuit,  ficut  ei 
praceperat  lona. 

Deinde  fumfit  Mofes  de  oleo  vn-  3° 
clorio,et  de  fanguine ,  qui  erat  fu- 
per ara ,  eoquc  Aharonem  cum  fuis 
veftimentis  vna  cum  eius  filiis  eo- 
rumque  veftimentis  confperlit ,  et 
cum  fuis  vtrosque  veftimentis  con- 
fecrauit. Tumeisadhunc  mudum 
pracepit :   coquite  carnem  ad  por-  3 1 
tarn  oraculaiis  tabernaculi ,  et  inibi 
earn  comedite,  panemque,  qui  eft 
in  caniftro  inmatorio ,   quemad- 
mbdum  prxceptum  mihi  eft ,  vt  eo 
Aharon    et    eius    filii     vefcantur. 
Reltquias  autem  carnis  atque  pa-  3a 
nis  igni  crematote.      Neuc  ex  in- 33 
troitu  oraeularis  tabernaculi  dis- 
ceditote  per   feptem    dies,  donee 
peraclum   fit   veftra    initiarionis 
fpatiuni:    nam  vobis  feptem  die- 
bus  manus  initiabuntur :      quod  34 
vt  hodie  fit ,  iustit  Ioua  fieri ,  ad 
fupplicandum  pro  vobis.      Mane-  3  S 
C  4  te 


104 


LEVITICVS. 


Cap.  9.  fo. 


te  autem  in  introitu  tabernacularis 
oraciili  interdiu  nodtuque  per  fe- 
ptem  dies ,  et  Iouae  tuandata  con- 
feruate,  ne  morte  pleclamini: 
36  nam  mihi  ita  praeceptum  eft.  Fe- 
cit igitur  Aharon  et  eius  filiiea  o- 
mnia,  quae  praecep.erat  Ioua  per 
Mofeni. 


CAPVT     IX. 

Ad    expiationem   foliUwnqhc    facrificium 
ritiu. 


■V 


'Bi  dies  oc~taua  venit,  ?onuo- 
cauit  Mofes  Aharonem  et  e- 
iusfilios  et  fenatores  Israeli- 

atas,  Aharonique  mandauit,  vti 
vitulum  bone  natum  ad  expiatio- 
nem, et  arietem  ad  folidum  facri- 
ficium fumeret  integros ,  quos  ante 

3  Iouam  fifteret ,  vtque  Israelitis 
mandaret,  vtifumerentcapruin  ad 
expiationem  vitulumqueet  ouem, 
anniculos,  integros,   ad  folidum 

a  facrificium,  bouemque  item  et 
arietem  ad  facrificium  pro  falute : 
quibus  coram  Ioua  facrificarcnt, 
fertumque  in  oleo  fubactum  :  eo 
enim  die  Iouam  eis  esfe  adparitu- 

5  rum.  Turn  illi  fumferunt,  quae 
iusferat  Mofes  ,  in  confpectu  ora- 
cularistabernaculi,  accesfitque  cce- 
tus  vniuerfus ,  et  ante  Iouam  con- 

6  ftitit.  Turn  Mofes,  quid  eis  fa- 
ciendum Ioua  praecepisfet ,  expo- 
fuit :  nam  Iouae  fplendorem  eis  es- 

1  fe  adpariturum.  Deinde  Aharo- 
niiusfit,  vt  ad  aram  accederet ,  fu- 
umque  piaculum  et  folidum  facri- 
ficium faceret,  et  pro  fe  proque 
populo  fupplicaret,  populique  li- 
bationem  procuraret,  et  pro.  eo 
fupplicaret,  quemadmodum  prae- 

%  ceperat  Ioua.  Turn  Aharon  ad 
aram  accesfit,  vitulumque  fuipia- 

5>  cularem  immolauit ,  et  fanguine 
fibi  a  fuis  til  us  fubminiftrato  di- 
gitum  fuum  intinxit,  et  eo  arac 
cornua  imbuit :  reliquum  ad  arae 
io  radicem  eftiidit.  Adipem  renes- 
que  et  fibram  iecoris  ex  piaculo 


in  ara  adoleuit,  ficut  Mofi  Ioua 
praeceperat.       Carnem  et  pellem  11 
igni  cremauit  extra  caftra.      Turn  12 
victimam  ad  folidum  facrificium 
immolauit,  fangninetaque  fibi  fup- 
peditatum  a  filiis  in  aram  circum- 
fudit,      et  victimam  fibi  ab  iis-  ij 
dem  cum  fruflis  et  capite  tradi- 
tam  adoleuit  in  ara.       Turn  in-  M 
teltina  et  crura  lauit ,  et  ea  ftiper 
victima  in  ara  adoleuit.       Dein-  If 
depopuli  munus  protulit ,  caprum- 
que  populi  piacularemcepitet  im- 
molauit :  populumque  expiauit,  vti 
prius ,      et  productam  folidam  vi-  it 
ttimain  fecit,    vti  ritus  ferebat. 
Deinde  fertuin  libauit ,  et  ex  eo  l* 
plenum,  volae  fuae  in  ara  adoleuit, 
practer  folidum  facrificium  matu- 
tinum.      Turn  immolauit  bouem  ll 
et  arietem  facrificii  pro  falute  po- 
puli ,  fanguinemque  fibi  a  filiis  fug- 
geftum  in  aram  circumfudit.    A-  l< 
dipem  bouis  et  arietis,  caudam  et 
omentum,  atque  renes  et  fibram 
iecoris,      adipes,  inquam,  peclo-it 
ribus  ab  illisimpofitos  adoleuit  in 
ara :      peetora  autem  et   armum  2- 
dextrum  Iouae  porrexit ,  ficut  prae- 
ceperat  Mofes  :      fublataque  in  po-  v 
pulum  manu  ei  bene  precatuseft, 
atque  ita  demumab  expiationis  et 
folidi  facrificii  et  pro  falute  ope- 
ratione  defcendit :    Turn  ingresfi  1 
funt  Mofes  et  Aharon  in  oracula- 
re  tabernaculum,  egresfique  popu- 
lo bene  precati  funt:  adparuitque 
Iouae  fplendor  vniuerfo  populo: 
et  profecttus  a  Iouae  confpeclu  i-2, 
gnis ,  victimam  in  ara  et  adipes  per- 
edit:  quo  vifo  vniuerfus  populus 
in  faciem  cum  lxto  clamore  pro- 
cidit. 

CAPVT    X. 

Nadalii  fratrhqtie  mors.     Obmutefcens   A- 
baron.     Sacerdotum  inflitutio. 

iVm  Aharonis  filii ,  Nadabus  ' 
et  Abius,ceperunt  fuum  vter- 
que  turibulum,    igneque  et 
fuffi- 


T 


Cap,  io.it. 


LEVI  TIC  VS. 


10; 


fuffinune  impofito  libauerunt  co- 
ram Ioue  ignem  alienum,  illius  in- 
aiusfu.  Itaque  profechis  a  Iouae 
confpeclu  ignis,  eos  confecit,et  in 

3  Iouae  confpe£hi  exanimauit.  Et 
Mofes  Aharoni :  hoc  illud  eft,  quod 
pnedixerat  loua,  inquit,  qnum  di- 
ceret,  fefe  in  iis,  d  qui  ad  fe  accede- 
rent,  effec~hirum  in  totius  populi 
confpeftu,  vt  auguftus  et  gloriofus 
esfe  videatur.  Aharon  vero  obmu- 

4  tuir.  Turn  Mofes  euocauit  Mi- 
faelemet  Elifaphanem ,  Ozielis  pa- 
trui  Aharonis  rilios ,  eisque  manda- 
uit ,  vt  accederent  et  cognatos  fuos 
ex  confpechi  landruarii  extra  caftra 

Sauferrent:  ,id  quod  illi  ex  eius 
mandato  fecerunt,  eosque  cum  tu- 
nicis  fublatos  ex  caftris  exporta- 
runt. 

6  Deinde  Mofes  Aharonem  e- 
iusque  filios ,  Eleazarum  et  Itha- 
marum,  ita  commonuit :  capita  ve- 
ftra  e  ne  tondete ,  neue  veftibus  efte 
disfolutis,  ne  et  ipfi  morte  pcenas 
d<.is,  et  in  vniuerfam  rem  publi- 
cam  faeuiatur :  fed  vniuerfum  con- 
fanguineorum  veftrorum  Israelita- 
rum  genus  deploret  a  loua  vftula- 

!7tos.  At  vos  ab  introitu  oracularis 
tabernaculi  ne  abscesferitis  ,  ne 
morte  plectamini,  qui  quidem 
Iou^e  olei  vnctione  delibuti  fitis. 

8  Haec  illi  ad  praefcriptuni  Mofis  fe- 
cerunt.   Et  loua  Aharoni  praece- 

9  pit ,  ne  vinum ,  aut/temetum  bibe- 
ret  ipfe,  neue  eius  filii  inoraculare 
tabernaculum  ingresfuri ,  ne  morte 
roultarentur,vtqueid  aeternumin- 
ftittitum  pofteris  eorum  tradere- 

0  tur :  turn  ad  facrum  a  profano  pol- 
lutumque  a  mundo  discernendum  : 

1  turn  ad  inftruendos  Israelitas  omni- 
bus inftitutis,  quae  eis  loua  per 
Mofem  elocutus  eft. 

a.  Turn  Mofes  ad  Aharonem  et 
Eleazarum  Ithamarumque ,  reli- 
quos  eius  rilios  ,  inquit :  fumi- 
te ,  quod  ferti  ex  Iou x  re  diuina 

4)  qui  fibi  libarent.      «)  id  lugentes 
quod  ex  alio  quam  vuis  fiat. 


reliquum  eft  ,  idque  fine  fermen- 
to  comedite,    apud  aram:     nam 
facrofanctum  eft,      ideoque  vo-if 
bis  in  loco    facro    comedendum. 
Hoc  enim  tibi  tuisque  filiis  de  Io- 
uae re  diuina  decretum  eft :  etenim 
ita  mihi  prxceptum  eft.      Pectus  14 
autem  porrectitium  armumque  ex- 
ceptitium  comeditotein  loco  mun- 
do, tuettui  filii  atque  fili.e  vna  te- 
cum :  nam  ea  tibi  tuisque  liberis 
decreta  et  adfignata  funt  de  facri- 
ficiis  Israelitarum  pro  falute.    Ar-15 
mum  receptitium  pectusque  por- 
rectitium fnper  adipuin  incenfio- 
nem  adferent,  ad    porriciendum 
ante  Iouam ,  quod  tibi  tuisque  filiis 
inftitutum  fempiternum  fit ,  quem- 
admodum  praecepit  loua.     Dein-  i5 
de  caprum  piacularem  require  bat 
Mofes,et  ecce  deflagrauerat :  quare 
Eleazaro  et  Ithamaro  reliquis  A- 
haronis  filiis  fuccenfens ,     inquit : 
cur  non  comediftis    piaculum  in  i£ 
loco  facro ,  quum  fit  facrofandhim , 
vobisque  adfignatum  ad  ferendum 
culpamreipublicae,  proque  ipfare 
publica  in  Ioux  confpe£hi  fuppli- 
candum?    En  non  eft  eius  fanguis  18 
illatus    in    interius    fan&uarium, 
quum  illud  debeatis  in  fancluario 
comedere,  ficuti  praeceptum  mihi 
eft.    Cui  Aharon  :  en ,  inquit ,  ho- 19 
die  fuum  piaculum  et  folidura  fa- 
crificium  Iouae  obmouerimt ,  et  ta- 
menhaee  mihi  acciderunt:  quid  fi 
piaculum  hodie  comedisfem,  an 
hoc  Iouae  placuisfet?       Haec  re-  23 
fponfio  Mofi  fatisfecit. 


C  A  P  V  T     XI. 

Ai  cibiim  animalia  ,  terreflria  ,  aquatilia  , 
volucria.  PoUutiones  taflu.  Fada  Irruta. 
Sanffitatis  ex  Deo  regula. 

DEinde  loua  ad  Mofem  et  Aha- 1 
ronem  ita  verba  fecit :  adlo-  % 
quimini  Israelitas   ad    hunc 
modum :  haec  funt  animalia ,  qui- 
bus  vobis  vefci  fas  erit.    De  omni  3 

G   5  qua- 

facicbant.        /)  quoduis  vini  genus: 


tod 


LEVITICVS. 


Cap.  ii. 


quadrupedum  genere ,  qux  quidera 
verfantur  in  terris,  quxcumque 
diuifas  vngulas  habent  et  bifulca 
funt*,fi  ruminant,  eis  vefcemini. 

4  Sed  funt  quxdam ,  qux  vel  rumi- 
nant ,  vel  bifulca  funt ,  quibus  vefci 
nefas,  vt  camelus :  namquum  ru- 
minet ,  bifulcus  non  eft :  hie  vobis 

5immundus  tlto.  Et  cunictilus, 
nam  ruminalis  quum  fit,  bifulcus 
non  eft,  hie  vobis  immundus  efto. 

6  £t  lepus :  ruminat  enim  ,  fed  bi- 
fulcus non  eft :  hie  vobis  immundus 

7  efto.  Etfus:  nam  quum  etvngu- 
lam  diuifam  habeat ,  et  fit  bifulcus , 
non  ruminat :  hie  vobis  immundus 

8  efto.  Horum  carne  ne  vefcimini, 
neue  cadauera  attingitote ,  fed  ini- 
munda  habetote. 

9  Item  de  omnibus  aquatilibus 
hxc  funt ,  quibus  vefcemini.  Qux- 
cunique  aquarilium  pinnas  ha- 
bent, et  fquamas,  line  s  in  aqua 
ftagnante  degentia,  fiue  fluuialia 

lofint,  eis  vefci  vobis  licebit.  Qux 
autcm  vel  in  aqua  ftagnante  de- 
gentia vel  fluuialia  funt,  qux 
modo  in  aquis  natent ,  etomnino 
animantia  in  aquis  verfantia ,  qux 
pinnas  non  habent  et  fquamaJ,  ea 

1 1  pro  immundis  habetote :  et  ita  pro 
immundishabetote,  vt  non  folum 
carne  eorum  non  vefcamini ,  fed 
etiam  a  cadaueribus  abhorreatis. 

12  Omnia,  inquam,  non  pinnata  et 
fquamofa    aquatilia   abhorretote. 

13  De  volucribus  item  hxc  abhorre- 
tote, et  in  abominandis  habentes 
ne  guftatote  :  aquilam  ,  anatariam , 

I4halixetum,    miluumet  vulturum 

1 5  genera     omniaque  coruorum  ge- 

1 6  nera ,    ftruthionera ,  harpam ,  la- 

17  mm,et  accipitrum  genera,  cucu- 
■  fclum,  mergulum,  bubonem,  no- 
I  p  6hiam ,  ibim ,  pelicanum,    ciconi- 

am,ardeolarum  genera,  picum  et 
ao  vefpertilionem.      Omnia  mouen- 
tia  volueria  quadrupeda  abhorre- 
tote. 
*i      Tantum  de  toto   uiouentium 


alatorum    quadrupedum    genere 
eis  vefcimini ,  qux  fupra  pedes  cru- 
ra non  habent  ad  faliendum  humi , 
qux  quidem  funt  hxc :  locuftarum,  %% 
attelaborum,  ophiomachorum  et 
cicadarnm  genera.    At  omnia  hu-23 
mi  ferpentia  volueria  quadrupeda 
abhorretote ,  et  ab  his  polluemini. 
Quisquis  eorum  cadauera  attigerit,  24 
polliiius  efto  ad  vefperum.      Qi_iis- 25 
quisitem  cadauera  eorum  tulerit, 
veltimenta  perluito,et  ad  vefperum 
pollurusefto.    Acquxcumque  be- 16 
ftix  pedes  habent  multiridos,  neque 
bifulex funt, neque  ruminant,  vo- 
bis immundx  funto:  eas  qui  atti- 
gerit,   immundus  erit.      Omnia  27 
palmipeda  ex  omnibus  quadrupe- 
dibus  animalibus  immunda  habe- 
tote :  eorum  cadauera  quisquis  at- 
tigerit, pollutus  efto  ad  vefperum : 
et  qui  cadauera  tulerit ,  veftimenta  28 
lauato ,  et  ad  vefpenun  immundus 
efto ,  hxc  vobis  immunda  funto. 

Atque  hxc  de  eis ,  qux  humi  gra-  29 
diuntur,immunda  habetote:  must  j- 
lam,  niurem ,    teftaceorum  gene-  30 
ra,  fibrum,  chamxleontem ,  ftellio- 
nem,  lacertam  et  bufonem.      Hxc  3 * 
ex  omni  gradientium  genere  im- 
munda  habetote:    hxc     quisquis 
mortua  attigerit,  immundus  efto 
ad  vefperum:    ex  his  mortuis  in3X 
quamcumque  rem  aliquid  illapfum 
fuerit,  ea  res  immunda  efto ,  quod- 
cumque  vtenfile  ligneum  fuerit,  aut 
veftis,aut  pellis,aut  faccus,quod- 
cumque  fuerit  idoneum  ad  aliquod 
opus,  id  in  aquam  immittitor,  et 
ad  vefperum  immundum  efto,  at- 
que ita  mundum  fiat.    Ac  in  quod.  33 
cumque  fictile  vas   aliquid  de  iis 
intro  incident ,   quidquid  in  illo 
vafe  erit ,  immundum  efto :  ipfum 
autem  vas  frangunto. 

Quidquid  efculentum  efui  eft, 34 
quod  huiusmodi  aqua  pertigerit, 
immundum    efto:    et  quicumque 
liquor  potui  eft  ,    quocumque  in 
vafe  fuerit ,  immundus  efto:    et  35 


quam- 
X )  ?p  funt  marina,  Ucuftrta  et  ftagnorum. 


Cap.  II.  I». 


L  E  V I T  I C  V  S. 


107 


I  quamcunique  in  rem  incident  ali- 
i  quid   de  eorum  cadaueribus ,  im- 
1    munda  efto.      Clibani  et  folia  di- 
l   ruuntorr    nam  immunda  funt  et 
}  >  vobis  in  immundis  habenda.  (nam 
\    fontes  quidem  et  pntei ,  quae  funt 
,    aquae  adfluentiae,    munda   funt.) 
!    Qui  illorum  cadauera  attigerit ,  im- 
i  ]  nn indus  efto.    Et  fi  de  eorum  ca- 
1    daueribus    deciderit    aliquid    in 
!    quamlibet  fatiuam  frugem ,  earum , 
(    quae  feri  folent ,  ea   munda  efto. 
;  I  Sed  fi  in  frugem  aqua  confperfam 
I   aliquid  de  illorum  cadaueribus  de- 
I  ?  ciderit ,  immunda  efto.      Quod  fi 
i   aliqua  beftia  earum,  quae  vobis  efui 
b   funt ,  emortua  fuerit,  quieius  ca- 
I    dauer  attigerit,  pollutus  efto  ad 
1 5  vefperum:    et   qui  de    cadauere 
I    comederit,  veftimenta  lauato,  et 
I.  ad  vefperum  pollutus  efto :  et  qui 
cadauer  tulerit ,  veftimenta  lauato, 
et  ad  vefperum  pollutus  efto. 
Quidquid  humi  repit,  abhorren- 
*dum  efto,vefci  ne  liceto.     Quid- 
quid  in  ventrem  ambulat,  quidquid 
quadrupes  aut  multipes  h\imi  re- 
pit  ,  eo  ne  vefcimini :  fpurcum  eft. 
3  Vos  ipfos  vllo  reptilium  ne  fpur- 
catote,  autpolluitote,  fed  vos  illis 
4pollui  exiftimatote.       Debetis  e- 
nim,  quemadmodum    ego    Ioua 
Deus  vefter  fan&us  fum ,  vosquo- 
que  fanftitati    ftudere,  fandtique 
esfe ,  neque  vllo  humi  ferpentium 

5  reptilium  coinquinari.  Debetis, 
inquam,  ficut  ego  Ioua ,  qui  vos  ex 
Aegypto,  vt  vobis  Deus  esfem,  edu- 
xi ,  fanctus  fum ,  vos  etiam  fancti 

6  esfe.  Ethaec  quidem  lex  eft  peco- 
rum,volucrum  et  omnium  in  aquis 
natantium  animalium,omniumque 

7  humi  repentiuin,  ad  discernen- 
dum  purum  ab  impuro :  animalia- 
que ,  quibus  vefci  licet ,  ab  eis ,  qui- 
bus  vefci  nefas. 

CAPVT    XII. 

\  Puetpera  polluta.  Circumcijionu  dies .  E- 
nix*  pmificatio.  Propter  natum  rif.u , 
fer  facerdottm  precatio, 

A)  in  luo  manebit  >  dum  purgatur» 


HAec  item  Mofi  Ioua  effimis  c  ft: 1 
hxc  Israelitis  cxponito.    Mu-  2, 
lier,  qua*    concepto  femine 
marem  pepererit,  poliuta  efto  fe- 
ptem  dies,   videlicet  pro  ratione 
fpatii,quo  in  menftruis  esfe  folent, 
Octauo    die    circumcidatur  fetus  3 
membri  pracputium.    Ipfatrigint»4 
tres  dies  in  cruore  i>  purificationis 
fuaeefto,neu  quid  facrum  tangito, 
neu  in  facrarium  intrato ,  nifi  con- 
feck)    eius    purificationis    fpatio. 
Sin  autem  feminam  ediderit ,  bis 5 
feptem  dies  polluta  efto :  hoc  eft , 
bis  tamdiu ,  quamdiu  durant  men- 
ftrua ,  ac  fex  et  fexaginta  dies  in, 
cruore    fuse    purificationis   efto. 

Confec~to  purificationis  fpatio, 6 
tarn  ob  filium  quam  ob  filiam  addu- 
citoagnum  anniculum  ad  folidum 
facrificium,  columbaque  natum,aut 
turturem  ad  expiationem ,  ad  ofti- 
um  oracu'aris  tabernaculi  ad  facer- 
dotem,  qui  id  Iouae  obmoueat,? 
proque  ea  fupplicet,  eteam  afui 
cruoris  fluxione  purificet,  Hxc  lex 
eft  puerperx  turn  ob  marem ,  turn 
ob  feminam.  Quod  fi  eius  facul-  8 
tas  minor  erit,  quam  vt  agnum  pos- 
*fit  confequi,  adhibeto  duosturtu- 
res ,  aut  duos  columba  natos,  vmnn 
ad  folidum  facrificium,  alterum  ad 
expiandum  :  proque  ea  facerdoa 
fupplicato ,  atque  ita  pura  efto. 

CAPVT    XIII. 

Vstiortm  cutis  exploratio.    Lepra  ,porri?gt 
vitiligo.     Lefraji'  feparatio. 

TVm  hxc  Mofi  et  Aharoni  effa- 1 
tus  eft  Ioua  ad  hunc  modum  : 
homo,  cuius  in  corporis  cute  % 
erit  tumor ,  aut  papula ,  aut  labes , 
ita  vt  in  eius  corporis  cute  lepra; 
morbus  inesfe  videatur ,  is  ad  Aha- 
ronem  pontificem  adducitor,  aut 
ad  aliquem  eius  filiorum  facerdo- 
tum.    Turn  facerdos  adfectionem  3 
illam  in   corporis  cute  adfpicito. 
Quod  fi  pili  in  adfe&u  mutati  fue- 

rint 


I  ©8 


L  E  V  I  T  I C  V  S. 


Cap.  1 3. 


rint  in  album ,  et  adfectus  faciei 
cute  corporis  depresfior,  lepra 
morbus  eft ,  co  vifo  facerdos  pollu- 

4  turn  iudkato.  Sin  labes  alba  erit 
in  cute  corporis ,  non  depresfiore 
fuperficie ,  quam  cutis  eft,  neque 
vlla  in  album  facia  mutatione, 
morbidura  facerdos  condudito  in 

5  feptein  dies.  Septimo  die  euni 
adfpicito :  quod  fi  eadem  morbi 
fpecies  manferit ,  neque  per  cutem 
creuerit,  eum  in  fepteni  alteros  dies 

6  concludito.  Septimo  die  iterum 
adfpicito :  quod  fi  obfcurior  ad- 
fedtus  erit,  neque  per  cutem  incre- 
uerit,  purum  pronuntiato :  fcabies 
eft :  lotis  veftimentis  purus  efto. 

7  Sin  autem  per  cutem  fcabies  ex- 
creuerit,  poftquam  ille  facerdoti 
ostenfus  ad  purgandum  fuerit,  ite- 

$  rum  facerdoti  ostenditor :  quod 
fi  facerdos  viderit  fcabicm  creuisfe 
per  cutem,  immundum  pronuntia- 
to, lepra  eft. 

9  Lepra  adfedhis  fi  quo  in  ho- 
mine  erit,  is  ad  facerdotem  ad- 
loducitor:  qui  fi  anitnaduerterit 
tumorem  album  in  cute  ,  fa- 
dtamque  pilorum  in  album  muta- 
tionem,  carnemque  viuam  inesfe 

1 1  in  tumore ,  lepra  eft  in  corporis 
cute  inueterata:  impurum  iudica- 
to ,  neque  concludito  :  impurus  eft. 

12  Sin  autem  lepra  eflioruerit*  in  cute, 
et  totam  morbidi  cutem  a  capite 
ad  pedes  occupauerit ,  per  qi  lidquid 
erit  facerdotis  oculis  fubiectum, 

13  vbi  animaduerterit  facerdos  totum 
corpus  lepra  esfe  occupatum,tum 
morbidum  purum  iudicato,  totus 
in  album  mutatus  eft,  purus  eft. 

I4Sed    quum  in  eo  adparebit  caro 

15  viua  ,  impurus  erit:  vifaque  fa- 
cerdos carne  viua,  impurum  pro- 
nuntiato :  caro  viua  impura  eft,  le- 

i6pra  eft.  Aut  fi  redierit  caro  vi- 
ua, et  in  album  mutata  fuerit ,  ad  fa- 

l7cerdotem  adito:  facerdos  eum 
adfpicito:  qui  fi  animaduerterit 
adfecuim  in  album  enmtasfe ,  mor- 
bidum purum  pronuntiato :  purus 
eft. 


Si   quo    in  corpore  fuerit  vl- 18 
cus  in  cute,  et  eo  fanato,      in  ip 
eius  loco  tumor  albus  exftiterit, 
aut  albo  rubricans  macula,  facer- 
doti ostenditor  :    qui  fi  animad-  ao 
uerterit  eius  fuperficiem  infra  cu- 
tem fubfedisfe ,  pilosque  in  album 
mutatos,  pollutum  pronuntiato,le- 
pra  morbus  eft  in  vkere  eftlore- 
fcens.      Sin  animaduerterit    pilos  21 
non  esfe  in  album  mutatos,  neque 
adfe&um  infra  cutem  fubfedisfe, 
fedobfenrum  esfe,  eum  in  fepteni 
dies  concludito.     Quod  fi  per  cu-22 
tern  ferpferit,  pollutum  iudicato: 
morbus  eft.      Sin  eadem  perman-23 
ferit  macula ,  neque  creuerit ,  cica- 
trix viceris  eft :  mundum  indicate 
Si  cuius   corporis  cutis  ambufta24 
fuerit igni,et  aduftionis  viua  ca- 
ro maculam  albo  rubicantem  aut 
albam  habebit,     fi  animaduerte-  2> 
rit  facerdos  in  macula  pilos  in  al- 
bum mutatos ,  eiusque  fuperficiem 
cute  esfe  depresfiorem,  lepra  eft  in 
ambufto  efflorefcens,  pollutum  iu- 
dicato :   lepra  morbus  eft.       Sin  16 
viderit  in  macula  pilos  non  albere  , 
nee  earn  infra  cutem   fubfedisfe, 
fed  obfeuram  esfe ,  eum  in  feptem 
dies  concludito.    Quod  fi  feptimo  27 
die  animaduerterit  per  cutem  cre- 
uisfe, pollutum  iudicato:   lepra 
morbus  eft.      Sin  macula  eadem  28 
manferit, neque  per  cutem  creue- 
rit ,  fed  obfcurior  facia  fuerit,  ad- 
uftionis tumor  eft,  mundum  iu-    j 
dicato :  nam  ambufti  cicatrix  eft. 

Si  cuius  in  viri  aut  feminae  capite  19 
mentoue  adfeclus  erit ,      fi  anim-  30 
aduerterit  facerdos  eius  adfectus 
fuperficiem  infra  cutem  esfe ,  pi- 
losque flauos  et  exiles  habere ,  pol- 
lutum iudicato ,  porrigo  eft :    le- 
pra capitis, aut menti  eft.      Quod 31 
fi  viderit  facerdos  ilium  porriginis 
adfectum  non  esfe  depresfiore  fu- 
perficie ,  quam  cutis  eft ,  neque  ta- 
men  pilos  inesfe  nigros ,  porrigi- 
nofum  in  dies  feptem  concludito. 
Septimo  die  fi  viderit  porriginem 

non 


Cap.  i?.  14« 


LEVITICVS. 


109 


non  creuisfe,  neqne  flauos  inesfe 

pilos,  neqne  porriginis  fuperfici- 

.?  em  esfe  depresfiorem    cnte ,    ton- 

deatnr,  intonfa  tamen  porrigine. 

eiunque  facerdos  iterum  in  feptem 

4.  dies  conclndito.        Die  feptimo  fi 

compererit  porriginem  per  cntem 

non  excremsfe,   neqne  esfe  cute 

profundiorem  ,    pnriim  indicato  : 

ille  veftimenta   lauato,  pnrusqne 

;  efto.      Quod  fi  per  cntem  excre- 

nerit  porrigo  port  eum  purifica- 

tnm,  idqne  animadnerterit  facer- 

tidos,    iam  de  llano  pilo  nihil  in- 

7qnirito:  pollntnseft.    Sin  antem, 

manente  eadem  porriginis  fpecie, 

pili  nigri  innati  fnerint,    fanata 

porrigo  eft,pnrns  eft,  piirnmqne 

facerdos  indicato. 

Si  qnis  vir  ant  femina  fre- 
quentes  in  corporis  cute  macu- 
;las  albentes  habebit,  ft  animad- 
uerterit  facerdos  obfcuras  in  cnte 
albentes  maculas ,  vitiligo  eft  in 
cute  efflorefcens ,  purus  eft. 

Si  cuius  viri  caput  glabrum  fa- 
drum  fuerit,  caluus  eft ,  purus  eft. 
Sin  finciput  glabruerit ,  recaluus  et 
purus  eft.  Quodfi  caluo  aut  re- 
caluoinerit  adfe&us  in  album  rn- 
befcens ,  lepra  eft ,  ea  parte  efflore- 
fcens,qua  caluus  aut  recaluafter  eft. 
Quod  fi  animadnerterit  facerdos 
morbi  tumorem  albo  rubefcentem, 


re  * ,  turn  linex ,  turn  laneae ,  fine  in 
pelle,     fine  in  quouis  vtenfiii  pel-  49 
liceo ,  fi  in  ea  vefte  aut  pelle ,  vel  ex- 
teriore  vel  interiore  in  parte ,  aut 
vtenfiii  pelliceo,  inerit  morbus  vi- 
ridisaut  rufus,  leprae  morbus  eft, 
facerdoti    ostenditor.       Sacerdos  53 
vifo  morbo ,  morbidum  conclndito 
in  feptem  dies.  Die  feptimo  fi  anim-  51 
aduerterit    mo 'bum    creuisfe    in 
vefte,  in  exteriore  aut  interiore 
facie  ,  aut  in  pelle,  quacumque  in  re 
pellis  ad  opus  adhibetur,  corro- 
dens  leprae  morbus  eft,    pollutuni 
eft,    igni  cremator  id  quodcum- 5» 
que  eft:    nam    rodens   lepra  eft. 
Quod  fi  viderit  morbum  non  ere-  53 
uisfe,    iubebit  idlauari,  in  quo 
morbus  inerit,      atque  id  in  fe-  $4 
ptem  dies  iterum  concluded  Quod  5  J 
fi  poft  lotionem  viderit  non  esfe 
mutatum  morbi  colorem ,    neqne 
creuisfe  morbum  :  pollntum  eft ,  i- 
gni  cremator,  iam  penitus  infedit 
in  interiore  aut  exteriore  glabreto. 
Sin  autem  viderit  facerdos  obfeura-  56 
tarn  esfe   adtectionem  poft  lotio- 
nem ,  eradet  earn  ex  vefte.    Quod  57 
fi  fie  quoque  efflorefcere  in  vefte 
confpiciatur,  id  igni  cremato,  in 
quoadfectus  inerit.     Quod  autem  58 
ex  lotione  morbum  amiferit,  ite- 
rum Iauator ,  et  mundum  efto.    Et  59 
haec  quidem  lex  eft  morbi  leprae 


qua  parte  caluus  eft  aut  recaluus ,    veftis  laneae  aut  lineae,  aut  exterio- 


qualis  eft  leprae  in  corporis  cute  fpe 
.  ciesjleprofus  homo  eft  et  pollutus: 
eum  facerdos  pollutum  pronun- 
tiato,  in  capite  morbum  haben- 
tem. 

Leprofus  autem  et  eo  morbo 
adfecYus  veftimentis  disfolutis  efto, 
capite  tonfo ,  ore  velato ,  et  i  pollu- 
tum etiam  atque  etiam  clamato. 
Quamdiu  in  eo  morbo  erit ,  pol- 
lutus efto,  folitarius  habitato, ex- 
tra caftra  fedem  habens. 

Veftis ,  in  qua  inerit  leprx  mor- 
bus, feu  lanea ,  feu  linea  fit ,  fiue 
in  exteriore  parte ,  fiue  in  interio- 


rs aut  interioris partis,  autcuius- 
cumque  vtenfilis  pellicei  ,  vt  vel 
purum  vel  pollutum  iudicetur. 

CAPVT    XIIII. 

De  leprofo  lex ,  purificatio ,  facruvt.    At' 
ditim  lepra  ,pHrgatio,piatio. 

DEinde  haec  Mofi  Ioua  locutus  t 
eft  :    haec  erit   Ieprofi  lex,  % 
quum  erit  purificandus.      Is 
adfacerdotem  adducitor:      facer- 3 
dos  extra  caftra  exito ,  ac  fi  animad- 
uerterit  leprofum  morbo  leprae  es- 
fe fanatum ,     iubeto  fumi  pro  eo  4 


pun- 
•  )  vt  moneat  obuios,  vt  fc  pollutum  caucanr. 


no 


LEVITICVS. 


Cap.  24« 


purificando  duas  auiculas  viuas, 
nrmdas,  lignumque  cedrinum  et 
■coccum  iteratum  atque  hysfopum  : 
Siubetoque  alteram  auiculam  ma- 
&ari  in  vas  fi&ile  fuper  aquam  vi- 

6  uam.  Auiculam  autem  viuam  fu- 
mito,  lignumque  cedrinum  et  coc- 
cnra  iteratum  atque  hysfopum  ea- 
que  et  auiculam  viuam  immergi- 
to  in  fanguinem  -niiculae  ma&atae 

7  in  aqua  viua ,  et  purificandum  a 
lepra  fepties  confpergito  atque  pu- 
ritfcato :  at  viuam  auiculam  libe- 

t  ram  fub  dio  dimittito.  Purifi- 
candus  autem  veftimenta  fua  laua- 
to,  omnesque  pilos  luos  radito,  et 
aqua  lauator  et  purificator :  atque 
ita  demum  in  caftra  ingresfus ,  ex- 
tra fuum  tabernacuhun  feptem  di- 
5>es  mancto.  Die  feptimo  omnes 
pilos ft .'os radito :  caput,  mentum, 
fupercilia,  omnes  denique  pilos 
radito :  velHmenta  lauato ,  corpus 

*°  aqua  abluito  atque  purificator.  O- 
dtaiio  die  fumito  duos  agnos  inte- 
grum ,  et  agnam  vnam  anniculam, 
integram,ettres  decimas  fimilagi- 
nis  ferti  oleo  permixtae,  et  olei  fex- 

*Itarium.  Sacerdos  autem  purifi- 
cans  ftatuito  hominem  purifican- 
dum ,  et  has  res  ante  Iouam  ad  por- 

I*tam  oracularis  tabernaculi.  De- 
indeagnum  vnum  fumito,  euni- 
que  libato  pro  noxa,  oleique  fex- 

*3  tarium,etea  louse  porricito,  et 
agnuai  immolato,  quo  loco  inimo- 
latur  piaculum  et  folidi  facrihcii 
vidtima ,  in  loco  facro :  nam  vt  pi- 
acidum,fic  noxa  facerdotis  eft,  et 

f4eft  facrofan&a.  Deinde  fumito 
facerdos  de  fanguine  noxx ,  et  eo 
auriculam  infimam  dextram,  pol- 
licemque  dextrum  turn  manus  turn 

*5  pedis  purkkandi  notato  :  turn  de 
fextano  olei  in  fuam  volam  fini- 

"^ftram  infundito,  fuumqne  dex- 
trum di^mim  eo  oleo  fuae  fimftrae 
volie  intingito  j  et  oleum  fuo  digi- 
to    fepties    coram  Ioua   fpargito. 

*7Ex  rebqao  autem  oleo  lux  volae 
intingito  purifkandi  auriculam  in- 


fimam  dextram ,  pollicemque  turn 
manus  turn  pedis  dextrum  fuper 
fanguine  noxar.  Reliquum  ole. 
um  volae  fuae  imponito  capiti  pu- 
rificandi,et  pro  eo  coram  Ioua  fup- 
plicato :  turn  piaculum  facito,  et 
pro  purificando  a  fua  impuritate 
fupplicato,  atque  ita  demum  vi6H- 
mam  immolato,  folidumque  facri- 
ficium  facito.  et  fertum  ad  aram 
obmoueto ,  et  pro  eo  fupplicato,  at- 
que ita  ille  purificator. 

Quod  fi  hoc  tenuis  hominis 
conditio  non  ferat  ,  adhibeto  a- 
gnum  vnum  noxalem  ad  porrkien- 
dum,  quo  pro  eo  fupplicetur, 
et  vnam  decimam  fimilae  in  oleo 
fubaclae  ad  fertum  ,  et  olei  fex- 
tarium,  duosque  turtures,  aut 
duos  columba  natos  pro  fua  fa- 
cultate  :  quorum  vnus  piacularis, 
alter  folido  facrificio  fiat.  Hxc 
die  oclauo  ad  fui  purifkationem  fa- 
cerdoti  adferto  ad  portam  taberna- 
culi oracularis  ante  Iouam,  Sa- 
cerdos agnutn  noxalem  etoleifex- 
taritun  fumito, eaque  Ioux porri- 
cito. Agnum  autem  noxalem  im. 
molato,ac  de  fanguine  noxaii  fa- 
cerdos fumito,  et  eo  purifkandi 
auriculam  inhmam  dextram,  polli- 
cemque turn  manus  turn  pedis  dex- 
trum intingito.  De  oleo  autem  in 
volam  fuam  finiftram  infundito, 
fuumqne  dextrum  digitumeooleo 
fuas  finiitrae  volae  intingito,  et  ole- 
um fuo  digito  fepties  coram  Ioua 
fpargito.  Reliquo  oleo  fuae  volae 
intingito  purifkandi  auriculam  in- 
fimam  dextram ,  pollicemque  turn 
manus  turn  pedis  dextrum,  fuper 
locum  fanguinis  nox.t..  Reliquum 
porro  oleum  volx  fuae  indito  in 
caput  purificandi ,  et  pro  eo  coram 
Ioua  fupplicato.  Turn  facerdos 
vnum  de  turturibus  aut  de  columba 
natis  facito,  prout  fen  teius  facul- 
tas,  vtrumcumque  coiuequi  potue- 
rit ,  vnum  piaculat  em,alterum  ad 
folidum  facrificium,  vnacum  ferto, 
ac  pro  illo  purificando  apud  iouam 
fuppli- 


1. 


Cap.  24.  *y. 


LEVITICVS. 


in 


31  fupplicato.  Hasc  lex  eft  morbo 
leprae  adfe&i ,  cuius  facultas  ad  iu- 
ftam  purincationem  non  pertinget. 

53      Deinde  ad  Mofem  et  Aharoneni 

34  Ioua  inquit:  quiira  perueneritis 
in  terram  Chananaeam, cuius  ego 
vobis  posfesfionem  daturus  fum , 
atque  ego  domum  aliquam  veftri 
patrimonii  leprae  morbo  adfetero, 

i35  is  cuia  domus  erit,  ito  indicatum 
facerdoti,  quiddam  in  domo  fua 

36  leprae  fimile  confpici,  Turn  fa- 
ccrdos  iubeto  domum  expediri,  an- 
tequam  intret  ipfe  ad  infpiciendum 
morbum , ne  omnia  quae  erunt  in 
ilia  domo  polluantur:  atque  ita 
demum  ad  infpeclionem  domus  in- 

37  trato.  Qui  fi  morbum  in  domus 
parietibus  aniraaduertit,  fcrobes 
virides  aut  rufos  intra  parietis  fu- 

|8  perficiem  depresfos,  exitoadpor- 
tam  domus ,  domumque  in  fcptem 

19  dies  claudito :  die  feptimo  redito , 
ac  fi  confpexerit  morbum  in  parie- 

ptibus  domus  creuisfe,  iubeto  la- 
pides  morbo  infeclos  erui ,  et  extra 
oppidum  in  locum  impurum  ab- 

ri  iici.  Domum  autem  intus  cir- 
cumradunto,ramentumque  erafum 
foras  extra  oppidum  in  locum  im- 

.inmndum  abiiciunto,  ac  lapides 
alios  in  illorum  locum  fubftituun- 
to,  alioque  intrito  domum  trullis- 

3  fanto.  Quod  fi  poft  erutos  lapides 
erafamquc  et  trullisfatam  dumum 
redierit  morbus,  atque  in  domo 

4effloruerit,  ito  facerdos  et  in- 
fpiciro :  qui  ft  viderit  morbum  in 
domo  creuisfe ,  pertinax  domus  le- 

5  pra  eft,  polluta  eft ,  domum  cum 
fuis  lapidibus  et  lignis  et  omni 
puluere  diruunto,et  extra  oppidum 
in  locum  immundutn  exportanto. 

5  Qui  in  domum  intrauerit,  quamdiu 
claufa  fuerit ,  pollutus  efto  ad  vc- 

7  fperum.  Qui  in  domo  ilia  cubue- 
nt,  veftimenta  lauato :  quiue  ibi 
cibum  ceperit ,  veftimenta  lauato. 

I    Sin  autem  earn  vifens  facerdos  de- 

1  prehenderit ,  non  creuisfe  morbum 

I  domus  ilUus,  poft  earn  trullisfatam, 


mundam  r  dicato:  nam  fanatus  eft 
morbus.    Turn  fumito  ad  earn  ex-  49 
piandam   duas  auiculas  lignumqie 
cedrinum,  et  coccum  iteratum  at» 
que  hysfopum ,     alteramque  aui-  5° 
tulam  iminolatoin  vas  fi&iie  fuper 
aquam  viuam,    lignumque  cidri-  S* 
num  et  hysfopum ,  et  coccum  itera- 
tum ,  auiculamque  viuam  fumito  , 
et  in  fanguincm  auiculx  mactatae 
immergito,  et  in  aquam   viuam: 
domumque     fepties  confpergito, 
eamque  expiato  fanguine  auiculx,  5-» 
et  aqua  viua ,  et  auicula  viua ,  et 
ligno  cedrino,  et  hysfopo ,  et  cocco 
iterate      Deinde  auiculam  viuam  S3" 
extra  oppidum,  fub  diolaxato,et 
pro  domo  fupplicato,  vt  ita  purifi- 
cetur. 

Hacc  lex  eft  de  omni  lepra  atque  54 
porrigine,  de  lepra  veftis  atque  55 
domus ,  de  tumore  et  papula  et  5^ 
macula ,  ad  docendum ,  quum  quid 
pollutumaut  mundum  fit.  Et  hxc  57 
quidem  leprae  lex  efto. 

CAPVT    XV. 

Gonorrbe*  pollutio  ,pro  iUa  expiatio.      Se~ 
minis  fluxus  ,  menflrua ,  muiitbris  j.  uor. 

HAec  item  (inquit  Ioua  Mofi  et  I 
Aharoni)     Israditis  exponi-a 
tote  ad  hunc  modum :  de  cu- 
ius viri  natura  liquor  deiiuet,  is 
pollutus  efto.      Atque  huiusmodi  5 
eius  fluxionis  pollutio  erit.    Eius 
membrum  liquorem  exfpumabit, 
vel  eo  praeclufum  erit :  talis  erit 
eius  pollutio.    Quocumque  in  le-  4 
clo  cubuerit,     is  lectus  pollutus 
efto :  quocumque  in  vtenlili  federit, 
pollutum  efto.      Qui  eius  cubile  5 
tetigerit,  veftimenta  fua  eluito,et 
aqua  lauator ,  atque  ad  vefperuui 
pollutus  efto.    Qui  fuper  eodem  6 
vtenfili  federit,   fuper  quo  is  qui 
fluit,  veftimenta  fua  eluito,  et  a- 
qua  lauator,    atque  ad  vefperum 
pollutus  eft<».      Qui  eius  corpus  7 
tetigerit,  veftimenta  fuaeluito,  et 
aqua  lauator,  atque  ad  vefperum 

poi- 


Ill 


L  E  V I T I C  V  S. 


Cap.     I; 


8  pollutus  efto.  Qui  mundus  ab 
illo  confputus  fiierit,  veftimenta 
fua  eluito ,  et  aqua  lauator,  atque 

9  ad  vefperum  pollutus  efto.  Qiiid- 
quid   erit  fuper  quo  equitauerit, 

lopollutumefto.  Quisquis  rem  vl- 
lam  tetigerit,  quae  fub  eo  fuerit, 

1 1  pollutus  efto  ad  vefperum.  Qui 
eatulerit,  veftimenta  fua  eluito,  et 
aqua  lauator,  atque  ad  vefperum 

12  pollutus  efto.  Quemcumque  flu- 
xus  tetigerit ,  non  lotis  aqua  ma- 
nibus,  veftimenta  fua  eluito,  eta- 
qua  lauator,  atque  ad  vefperum 

13  pollutus  efto.  Vas  fictile ,  quod 
tetigerit,  frangitor,  et  omne  vas 
ligneum  aqua  lauator. 

14  Quod  fi  fluxus  a  fua  fluxione 
purgatus  fuerit ,  agat  dies  numero 
feptem  ad  fui  purificationem ,  fua- 
que  veftimenta  lauato,  et  corpus  a- 
qua  viua  perluito,atque  purificator. 

§5  06tauo  die  fumito  duos  tuitures 
aut  duos  columba  natos ,  et  in  Iouae 
confpecltum  venito  ad  portam  ora- 
cularis  tabernaculi,  eosque  facerdo- 

15  ti  dato :  quos  faciat  facerdos ,  vnum 
piacularem,  al:erum  folido  facrifi- 
cio:  et  pro  eo  fupplicet  apud  Io- 

j^uam,ob  eiusgeniturxfluxum,  Vir, 
ex  quo  genitale  femen  h  emuxerit , 
totum  corpus  fuum  aqua  perluito, 

1 8  et  ad  vefperum  pollutus  efto.  Qua- 
cumque  in  vefte,  quacumque  in 
pelle  genitale  femen  fuerit,  aqua 
lauator,  etad  vefperum  polluta  e- 

lofto.  Si  cum  muliere  vir  cubue- 
rit,  et  cum  earem  habuerit,  aqua 
lauanto,  et  ad  vefperum  polluti 
funto. 

ao  Mulier,  quaepatieturmenftrua, 
fluente  ex  eius  corpore  cruore ,  fe- 
ptem  dies  feorfum  degito :  earn  quis- 
quis  tetigerit,polIutus  efto  ad  vefpe- 

21  rum.  Quacumque  in  re  decubuerit, 
donee  in  menftruis  erit ,  ea  res  pol- 
luta efto :  cuicumque  rei  infederit , 

14  ea  res  polluta  efto.  Quisquis  eius  le- 
ctum  tetigerit,  veftimenta  fua  la- 

A)  fcil.  ex  concubitu ,  aut  attter. 


uato,  aquaque  perluitor  :  et  ad 
vefperum  pollutus  efto.  Qiiis- 
quis vllum  vtenfile  attigerit,  in  quo 
ilia  federit ,  veftimenta  fua  lauato , 
aquaque  perluitor ,  et  ad  vefperum 
pollutus  efto.  Aut  fi  fuper  leclo, 
aut  fuper  vtenfili  fuerit ,  in  quo  il- 
ia federit,  ex  eius  attaclu pollutus 
efto  ad  vefperum.  Si  vir  cum 
menftruali  cubuerit,  et  eius  men- 
ftruis contachis  fuerit ,  feptem  dies 
pollutus  erit :  omnisque  Iechis ,  in 
quo    is    cubuerit,    pollutus   erit. 

Mulier^ui  cruor  defluet  complu- 
res  dies  alieno  a  menftruis  tem- 
pore ,  aut  cui  vltra  menftrua  de- 
fluet, toto  illius  immundi  fluxus 
fpatio,  perinde  ac  menftruorum 
tempore,  polluta  efto.  Omne  cu- 
bile ,  fuper  quo  decubuerit,  quara- 
diufluxumpatietur,  eadem  condi- 
tionehabetor,  ac  cubile  menlium. 
Omne  vtenfile,  fuper  quo  federit, 
pollutum  efto,  perinde  atque  in 
menfibus.  Quisquis  ea  attigerit, 
polluetur,  veftimenta  lauato,  aqua- 
que perfunditor,  et  ad  vefperum 
pollutus  efto. 

Quod  fi  fluxu  purgata  fiierit,  agat 
dies  numero  feptem,  etita  demum 
pura  efto.  Die  o&auo  fumito  duos 
turtures,  aut  duos  columba  natos, 
eosque  ad  facerdotem  adferto  ad 
portam  oracularis  tabernaculi,  quo- 
rum vnum  facerdos  ad  piaculum  fa- 
ciat,alterum  folido  facrificio,et  pro 
ea  apud  louam  fupplicet  ob  eius 
immundum  fluxum.  Atque  ita 
Israelitas  afuis  inquinamentis  vin- 
dicatote,  ne  infuis  fordibus  inter- 
eant,  meum  tabernaculum,  quod 
apud  eos  eft,  polluendo:  et  hsec 
quidem  lex  eft  turn  viri  defluentis , 
qui  genituram  non  continet ,  qui- 
ue  emisfo  genitali  femine  pollui- 
tur,  aut  qui  cum  polluta  cubue- 
rit :  turn  feminae  ob  menftrua  fe- 
mouendac. 

CAPVT 


I'- 


ll 


z- 


3f 


Cap.  16. 


L  E  V I T  I C  V  S. 


IT? 


CAPVT    XVI. 

Aditus  intra  fiparium  quanti  fit. 


Pro  po- 


POft  interitum  autem  duorum 
Aharonis  filiorum,  qui  Iou<e 
libando  interierunt,     locutus 
eft  Ioua  cum  Mofe  ad  huuc  mo- 
dum:  admone  Aharonem  fratrem 
tuum,  ne  quouis   tempore  in   fa- 
crum   intra    fiparium    ante   arse 
propitiatorium  introeat,  ne,  me 
innube  fupra  operculum  adparen- 
te,  moriatur,     fed  fibi  introitum 
piaculari  tauro  et  arietis  folido  fa- 
crificio    paret.      Lineam    facram 
tunicam  induat ,  lineisque  femina- 
libus  veftitum  corpus  habeat,  et 
lineo  cingulo  cingatur,  infulaque 
linea  redimiatur:  quas  facras  ve- 
ftes  induturus ,  fuum  corpus  aqua 
abluat.      Tumab  Israelitarum  re 
publica  duos  capros  ad  piaculum,  et 
vnum  arietem  ad  folidum  facrirki- 
um  fumat :      deinde  fuum  piacu- 
larem  taurum  obmoueat ,  et  pro  fe 
proque  domo  fua  fupplicet.    Turn 
duos  capros  caprinos*ante  Iouam 
in  oracularis  tabernaculi  introitu 
conftituat ,      et  fuper  eis  fortes,al- 
tcram  lowx. ,  alteram  emisfitii  no- 
mine iaciat.    Deinde  caprum ,  cui 
Ilouic  forseuenerit,  adducat  et  pia- 
culum faciat.    Hum  autem ,  quern 
emisritii  fors  defignauerit ,  ante  Io- 
uam viuum  ftatuet,  ad  fupplican- 
dum  fuper  eo,  eteum  liberum  in 
deferta  dimittendum.      Turn  fill 
urn  piacularem  taurum   adducat, 
eoque  turn  pro  fe  turn  pro  domo 
.  |fua    fupplicet,  et   eum  immolet. 
Deinde  candentes  carbones  ex  ara , 
c'  quae  eft  ante  Iouam,  acerra  plena 
fumat,  pugillumque  fuffimenti  o- 
lorati  friati :  eaque  intra  fiparium 
inferat,    et  fuftimentum  in  ignem 
mte  Iouam  ingerat ,  vt ,  operiente 
fuffiminis  nube  oraculi  propitiato- 
rium, a  morte  vindicetur. 

Item  de  tauri  fanguine  fumat» 
mod  ante  propitiatorium  orient  em 


verfus  digito  fuo  fpargat ,  et  ante 
propitiatorium  de  eo  fanguine  digi- 
to fuo  fepties  fpargat.  Turn  popu- 1 5 
li  piacularem  caprum  immolei,eius- 
que  fanguinem  intra  fiparium  infe- 
rat,et  eo  faciat,  vt  tauri  fanguine  fe- 
cerit,  id  eft,  et  propitiatorium  ad- 
fpergat,  et  ante  propitiatorium 
fpargat,  ac  fanchiarium  ab  lsra-l<5 
elitarum  inquinamentis  et  omnium 
peccatorum  noxis  expiet :  idem- 
que  faciat  oraculari  tabernaculo, 
quod  apud  eos  habitat,  in  mediis 
eorum  inquinamentis.  Atque  in  17 
oraculari  quidem  tabernaculo  ne- 
mo hominnm  efto,  ex  quo  in  fa- 
crarium  ad  fupplicandum  introibit, 
donee  exeat.  Vbi  autem  pro  fe 
proque  domo  fuaet  vniuerfa  Isra- 
elitarum re  publica  fupplicauerit: 
exito  ad  aram  ante  Iouam  poiitam,  18 
et  earn  expiato :  eiusque  cornua 
fanguine  tauri  et  capri  circum  in- 
tingito,  eteam  fanguine  digito  19 
fuo  fepties  adfperfam  puriricato 
atque  luftrato  ab  Israelitarum  in- 
quinamentis. 

Poftquam  facrarium  et  oraculare  20 
tabernaculum  et  aram  expiandi  fi- 
nem  fecerit ,  caprum  viuentem  ad- 
ducito:    adplicatisque  ems  capitixt 
ambabus  manibus  onmes  Israelita- 
rum culpas ,  omnesque  peccatorum 
noxas  fuper  eo  confesfus,  in  eius  ca- 
put congerito,  eumque  per  cer turn 
quempiam  in  deferta  dimittito,    a  22 
quo  in  defertis  dimittatur,  fecum- 
que  illorum  culpas  omnes  in  terram 
inaccesfam  auferat.    Deinde  veniat  23 
Aharon    in    oraculare  tabernacu- 
lum, et  linea  veftimenta,  quae  in 
facrum  ingresfurusinduerat,  exui- 
to ,  eaque  ibi  relinquito ,    corpus-  24 
que  fuum  aqua  in  loco  facro  ab- 
luito,  et  veftimenta  fua    indutUi 
exito,  fuumque  et  populi  folidum 
facrificium  facito ,  et  pro  fe  proque 
populo  fupplicato,    et  piacidiadi-25 
pern  in  ara  adoleto.       Qui  autem  16 
caprum  liberum  Iaxauerit,   indu- 
menta fua  pcrluitQ ,  corpusque  fu- 
ll urn 


114 


L  E  V  I  T  I  C  V  S. 


Cap.  15. 17. 


um  aqua  lauato ,  et  ita  demum  in 
27cam-a  intrato.  Taurnm  autem 
caprumque  piaculares ,  quorum 
fanguis  ad  fupplkandum  illatus 
fuerit  in  facrarium,  extra  caftra 
exportanto,  eorumque  corium  et 
carnem  et  excremcntum  igni  cre- 

28  inanto  :  quique  cremauerit,  in- 
dumenta fua  perluito,  corpusque 
fuum  aqua  abluito ,  et  ita  demum 

&S>  in  caftra  intrato.  Hoc  inftituto 
fcmpitevno  wnetote. 

Menfis  feptimi  die  decimo  ieiu- 
natote,  neue  veftrwm  quisquam  vel 
indigena  vel  peregrinus  inter  vos 

30  de^ens  vllum  opus  faciat.  Nam  eo 
die  fnpplkabitur  pro  vobis  ad  ve- 
ltri  pin  ftkationcm,  ab  omnibusque 
veftris  deli&is  apud  Iouam  purifica- 

3*bimini.  Easfabbatiferiasagitote, 
et  fempiterno  inftituto  ieiunatote, 

3*  Pontifex  autem  qui  vngetur,  et 
cuius  manus  ad  facerdotium  obe- 
undum  pro  eius  patre  inaugura- 
buntur,  veftimenta  linea  facia  in- 

33  duito  :  fanctius  fan&uarium  et 
oracuiare   tsbernaculum  et  aram 


ft  cxdem  fecerit  habetor ,  et  de  fuo- 
rumnumero  tollitor.  Qu©«irca 
adducunto  Israelitae  viclimas  fuas , 
quas  lunt  fub  dio  facriricaturi ,  ad 
Iouam ,  ad  ingresfum  oracularis  ta-. 
bernaculi  ad  facerdotem,  et  Iouae 
ex  eis  pro  lalute  facrificanto.  Sa-. 
cerdos  autem  fanguinem  in  aram 
Ioux  in  ingresfu  oracularis  taber- 
naculi  eiliindito ,  adipemque  Iouae 
adodorisfuauiratcm  adoleto.  Ne- 
ue deinceps  lacra  faciunto  fatiris, 
cum  quibus  meretricentur.  At- 
quehoc  perpetuum  inftitutum  per 
eos  pofteritati  traditor:  quicum- 
que,  inquam,  tumde  Israelis  ftir- 
pe ,  turn  de  peregrinis  apud  eos  de- 
gentibus,  folidum  facriticium  ant 
facrifkium  fecerit,  neque  victi- 
mam  ad  ingresfum  oracularis  ta- 
bemaculi  ftuerit,  vt  earn  Iouae  fa 
ceret ,  is  de  fuorum  numero  exftir 
pator. 

Qiiisquis  item  vel  ftirpis  Isra 
elitarum,vel  inter  eos  degens  per 
egrinus  ,  vllum  fanguinem  com- 
ederit ,    huic  ego    infenfus ,    qui 


expiato,    et  pro  facerdotibus  pro-    fanguinem  comedcrit,  eumdefuo 


que  vniuerfa  re  publicafupplicato. 
34  Hoc  vobis  inftitutum  perpetuum 
efto ,  vt  pro  omnibus  Isiaeiitarum 
peccatis  fenuel  quotannis  fupplke- 
tur.  Atquehxc,vtMcliIouaprx- 
cepit ,  fie  facia  funt. 


Sacrificii  locus. 
Sanguis  anima. 


CAPVT     XVII. 

A  (a  iguine  abstinentia. 
Mortnir.um  piaculare. 

Tern  cumMofe  verba  fecit  Ioua 
in  hunc  modum.    HaccadAha- 
ronem  eiusque  natos  et  omncs 
Israeli  tas    exponito     his 


II 


rum  numero  toliam.  Nam  ani- 
mantis  anima  in  fanguine  eft,  que 
ego  vobis  in  aram  do ,  ad  fupplkan 
dum  pro  animabus  veftris :  nam 
fanguine  ipfo  pro  anima  fnpplka- 
bitur. Hac  de  causfa  Israelnis  in* 
terdico,  ne  quis  omnino  vel  eorum 
vel  inter  eos-degentium  peregrino- 
runi  fanguine  vefcatur.  Quod  fi 
quis  vel  Isiaeiitarum,  vel  cum  eis 
veriamium  peregrinorum,  feram 
aliquam,  aut  voiucrem,  quxiite- 
deudo,  ceperit,  eius  fanguinem  hu- 
mi  fpargito,  et  terra  obruito. 
Nam  animantium  omnium  anima 


exponito     his     verbi 
«  Haec praecipit Ioua.    Quicumque  de    fanguis  eft,  qui  a  pro  ipfius  anima 

eft:  quamobcausfam  Israelites  ve- 


Jsraelisfamilia  bouem  ouemue  aut 

capram   in   caftris    extraue  caftra 

4  inunolauerit,    neque  ad  oracula- 


to  vliius  fanguine  animalis  vefci: 
quoniam  fua  cuiusque  animalium 
anima  fanguis  eft :  quo  quicumque 
vefcitur,  lit  capiteplectendus. 
Qiiisquis  item  morticinum  aut 
feris 
*)  Animantis  brut*  fanguij  pro  hominis  anima  libatur>  vt  paullo  ante. 


ris  tabernaculi  introitum  ftiteritad 
obmouendum  louse  nnmus  ante 
Iou.c  tabernaculum,  is  pennde  ac 


Cap.  17.  18. 


LEVITICV9. 


feris  ereptum  guftauerit ,  fine  indi- 
gena  fiue  peregrinus  fit,  veftimenta 

Sfua  perluito,  et  aqua  lauator, 
impurusque  ad  vefperam  efto,  et 

/aqua  lauator.  Quod  fi  veftimen- 
tanon  perluerit,  neque  corpus  ab- 
luent, pcenas  dabit. 

CAPVT    xvur. 

Vetiti  comubitm,  confav.guinei  ,  parentum, 
fororu ,  neptit ,  amits ,  materter*,  nurt0, 
ffatrif,  eoyicubin* ,  fili* ,  acpriuigni,  co- 
ptatt,  mtnflruata,  atiena con'tugis.  Mo- 
iocho  non  dicanda  proles.  Alatcula  Ve- 
puA ,  a  belluina. 


Wm  hxc,  inquit,  Israelitis  meo 
nomine  exponito :      ego  fuin 


T 

I  -"-  loua  Dens  vefter.  Neque 
Aegypti  facia,  quam  incohiiftis,  ne- 
que Ch.anan.rx,  quo  vos  introduco, 
imitauiini,  neue  eorum  inftituta 
\  tenetote.  Sed  mea  ( loua  Aim 
Deus  vefter)  iuraexfcquimini,  et 
inftituta  feruatote,  et  ex  eis  viui- 
!  tote  ,  qux  quidem  Amt  eiusmo- 
di,  vt  qui  eaobiuerit,  ispereavi- 
i  clurus  fit.  Hxc  ego  loua.  Ad 
confanguineuin  Aium  ne  quis  ve- 
ftrum  accedito,  vt  eius  naturam 
'detegat.  Hxc  ego  loua.  Patris 
aut  matris  tux  naturam  ne  detegi- 
to:  mater  tua  eft,  eius  naturam  ne 
detegito.  Nouercx  tux  naturam 
ne  detegito:  nam  patris  natura eft. 
Sororis  tux  fine  zx.  patre ,  fine  ex 
matrc  due  domi,  fine  foris  natx, 
naturam  ne  detegito.  Neptistux, 
tumexfilio,  tumexfilia,  naturam 
ne  detegito :  nam  natura  tua  eft. 
Filix  nouercx  tux ,  patre  tuo  natx, 
naturam  ne  detegito:  forortuaeft. 
Amitx  tux  naturam  ne  detegito, 
nam  patemx  confanguinitatis  eft  : 
eius  naturam  ne  deiegito.  Ma- 
terterx  tux  naturam  ne  detegito, 
11am  matcinx  confanguinitatis  eft. 
Tui  ex  patre  auuncuh  naturam  ne 
detegito,  id  eft,  ad  eius  vxoremne 
accedito,  amita  tua  eft.  Nurug 
tux  naturam  ne  deiegito :  fllii  tui 
vxor  eft ,  eius  naturam  ns  detegito. 

t)  fcil.  per  ignero. 


Vxoris  fratris  tui  naturam  nedete- 16 
gito:  fratris  tui  natura  eft.    Cum  17 
muliere,  et  cum  eiusdem  hliarem 
ne  habeto.     Tui  priuigni  aut  pri- 
uignx  iiliam  neducito,  vtcum  ea 
rem  habeas:    nam  L.  eius  H.con- 
fanguinex  funt,  inceftuseft.      V.  18 
xoris  fororem ,  eaviuente,  ne  duet- 
to, vt  cum  ea  rem  habeas :  qux  res 
vxori  dolorem  faciat.      Admulie-fo 
rem  menftruis  laborantem  ne  acce- 
dito, vt  cum  ea  rem  habeas.      Alte- 10 
rius  vxori  ftupruin  et  corruptelam 
ne  inferto.      Progeniem  tuam  ne  * * 
dato  b  traiiciendam  Molocho ,  neue 
me um  Ioux  Dei  tui  nomenprofa- 
nato.      Marem  ne  femineoconcu-2-i 
bitu  comprimito  :  nefas  eft.       Ne  13 
te  vllius  beftix  concubitu  contami- 
nato ,  neue  mulier  beftix  prcftato 
ad  coeundum :  fiagitium  eft.    Ne  *4 
vos  vllo  horum  fcelerumcontami- 
natote.      Nam  his  omnibus  fefe 
contaminarunt  gentes,  quas  ego  vo- 
bis  abigo.       Itaqueficpollutxter-i> 
rx  fcelera  huiusmodi  pcenis  perfe- 
qtior ,  vt  incolas  terra  iuos  euomat. 
Vos  mea  inftituta etiura  tenetote , 2.5 
neue  vllum  flagitiorum  iftorum  fa- 
citote,  fine  indigena  quis  fit,  fiue 
apud  vos  degens  peregrinus.    Nam  27 
hxc  omnia  nefaria  perpetrarunt  in- 
colx,  qui  vosantecesferunt,  quibus 
confpurcata  terra  eft.      Ita  fiet,  vt  2$ 
non  vos  euomat  terra  a  vobiscoin- 
quinata,  quemadmodum  euomuc- 
rit    gen  tern,    qux  vos  antecesfit. 
Nam  quicumque  vllum  horumfla-29 
gitiorum  fecerint,  hi  de  fuorum 
numero  tollentur.     Seruatote  igi-  30 
tur  ftarutum  meum ,       ne  vllam  3 1 
illarum  abomii  >andarum  confuetu- 
dinum,  qu*  ante  vos  vigue-runt,  fe- 
quamini,  eteavospolluatis.    Hxc  3* 
ego  loua  Deus  vefter. 

CAPVT     XIX. 

lr.luufla  faaSfitiU.  Lege!  de  p.'.rentibk* , 
,  ■■  am  .  decflru.  Rmhi  in  fit(rifieiir- 
SpicHegivm ,  ratmatio ,  furtu  t  do!it 
mtndm-iHm ,     perimriitm,     iw.npruium 

H  2 


fi5 


L  E  V  I T I C  V  S. 


Cap.  19. 


:t 


Surdws ,  cecut  qui  traftandi.  Indicium  , 
ca/umnia  ,  /nnultas ,  dementia  ,  caritM. 
Peciu  ,  farrago ,  veflis ,  vitiata  ferua. 
Triennii  fruttiu  prnfanm ,  vetitits  cruor , 
augurium.  In  funere  damnata  ,  fUia  pro- 
fiituta.  Magi.  Seneilus  veueranda  ,  pere- 
grini ,  menfurarum  ar/uitM. 

"\Vm  haec,  inquit,  ad  omnemls- 

raelitarum  multitudtnem  ver- 

2  -"-  ba   facito.        Sancli  eftote: 

nam  fanttus  ego  Toua  Dens  vefter. 

3Suam  quisque  matrem  et  patrem 

reueremini,  et  fabbata  feruatote. 

4  Ego  loua  Deus  vefter.  Ad  dea- 
ftros  ne  conuertimini ,  neue  vobis 
fufos  deos  facitote.   Ego  loua  Deus 

5  vefter.  Quod  fi  Iouae  facrificium 
pro  falute  veftra  facietis  (id quod 
ad  fauorem  vobis  conciliandumfa- 

6  cietis  )  quo  die  facrificabitis,coui- 
eftor,  et  poftridie.  In  tertium 
diem  reliquum  quod  erit ,  igni  cre- 

7  mator.  Qi.iod  fi  die  tertio  come- 
detur,  txtrumerit,  nonlitabitur: 

Squique  comederit,  is  facri  Iouae 
profanati  pcenas  dato,  et  ex  fuorum 

5>numero  tollitor.  Qiuun  autem 
agri  veftri  mesfem  facietis ,  fundi 
tui  extremum  ne  permetito,  neue 
niesfis  tuae  fpicilegium  facito, 
loneu  vineam  tuam  racemato,  neu 
reliclas  vuas  relegito :  pauperi  et 
peregrino  ea  relinquito.   Ego  loua 

11  Dens  vefter.  Ne  furamini:  ne 
fallitote:  ne  mentimini  alius  alii: 

12  ne  falfo  per  nomen  meum  iuratore, 
nom  ne  Iouae  Dei  veftri  polluendo. 

13  Ego  loua.  Ne  alteri  fraudem 
dolo  malo  aut  vi  facito.  Mercena- 
rii  manupretium  in  diem  pofterum 

14  ne  retineto.  Surdo  ne  maledici- 
to.  Caeco  impedimentum  ne  op- 
ponito,  meque  louam  Deum  tuum 

Ijmetuito.  Iniquum  in  iudicio  ne 
facitote,  neue  tenui  indulgeto, 
neue  potenti  adfentator:     feuere 

16  alios  indicate  Ne  inter  tuos  ca- 
lumniator efto.    Ne  alterius  fan- 

I7giiini'  immineto.  Ego  loua.  Fra- 
trem  tuum  animone  oderis.  Alios 
caftigato,  ne  hinc  peccatum  luas. 

0  maloeccUmno. 


Populares  tuos  ne  vlcifcitor,  neue  1 8 
acceptae  ab  eis  iniuriae  memor  efto  , 
aliosque  vt  teipfum  diligito.   Ego 
loua.       Inftituta   mea   feruatote.  19 
Pecus  tuum  disfimili  generi  ineun- 
dum  ne  fupponito.     Agrum  tuum 
farragine  ne  conferito;    neue  ex 
diuerlis  confarcinata  vefte  vtitor. 
Si    quis  mulierem    compresferit ,  20 
quae  fit  ferua  viro  deftinata ,  neque 
redemta  neque  libertate    donata, 
verberibus,    non    morte    in    eos 
animaduertitor,  quoniam  liberata 
non  erat.      Turn  ipfe  ad  oracula-  21 
ris  tabernaculi  introitum  noxalem 
arietem  adducito ,      quo  ariete  fa-  2a 
cerdos  pro  commisfoabeopeccato 
apud  louam  fupplicet,  vtei  com- 
misfi  peccati  venia  detur.      Qiium  23 
autem  in  terram  illam  perueneri- 
tis,  et  cuiuscumque  generis  vefcas 
arbores  feueritis ,  earum  frudtum 
piofanum  pertriennium  habetote, 
eoque,  vt  profano,  vefci  nefas  efto. 
Qj.iarto  anno  efto  earum  fru£his24 
oinnis  Iouae  laudandoconfecratus, 
Qiiinto  demum  anno  frucltu  vefce-  25 
mini,  vt  vobis  amplius  exeispro- 
ueniat.      Ego    loua  Deus   vefter. 
Ne  quid  cum  fanguinecomeditote.ad 
Ne  augurio  neue  diuinatione  vd-V} 
mini.      Ne  vobis  in  funere  verti-aj 
cem  deraditote,  neue  barbam  vel- 
litote ,  neue  corpora  veftra  dilania- 
tote,  neu  vobis  notas  inuritote. 
Kgo  loua.      Filiam  tuam  ad  mere-  25 
tricandumneproftituito,  ne  mere- 
tricatu  inquinata  terra  flagitio  re- 
pleatur.      Sabbata  mea  feruatote ,  3c 
et  fan&uarium  meum  reueremini. 
loua  fum.      Ad  ventriloquos  ne3' 
conuertimini,  neue  magos  confuli- 
tote,  ab  eis  contaminandi.    loua 
fum  Deus  vefter.      Cano  adfurgi-33 
to,  feni  honorem  praeftato,  Deum- 
que  tuum  reueretor.     loua   fum. 
Qjod  Ci  quisperegrinus  vobiscum3j 
in  veftris  finibus  commoretur,  ne 
ei  moleftiam  facesfitote ,      fedeo-34 
detu  loco  peregrines  atque  indige- 

nas 


Cap.  20. 


LEVITICVS. 


IT? 


nas  vcftros  habetote,  eosque  vt  vos- 

metipfos  diligitote:  namperegrini 

fuiltis  in  Aegypfo.  loua  fum  Deus 
|!  5  vefter.     Iniudicio,  indinienfione, 

in  pondere,in  menfura,  nihil  ini- 
'"quum  facitote  :    trutinam  iuftam , 

pondo  iufta:  ephi  iiiftmn ,  hinera 
.  iuftum  habetote.  Ioua  fum  Deus 
1  vefter,  qui  vos  ex  Aegypto  eduxi. 
|7lgitiir  omnia  mea  inftituta  iura- 

que  feruatote  ,    et    eis   paretote. 

Ioua  fum. 

CAPVT    XX. 

■  Molach't  eultwum  plena.  In  parentes  ca- 
ritas.  Adulterium.  Cum  noaerca  incefltu , 
masatla   Vemct ,  matr'u  et  filii  vfits ,  be- 

flialis  concubitM ,  fororit ,  menflruat* , 
amit* ,  matertcr/e  ,  cognat*.  Immunda 
qutt  brtitd.     Mugi. 

iTi  Ace quoque Ioua  Mofi Iocutus 
I— I  eft  :  atque  haec  Israelitis  re- 

*  ■*-  J.  ferto  :  quisquis  vel  Israelita- 
rum ,  vel  inter  Israelitas  degentium 
peregrinorum,de  fua  progenie  Mo- 
locho  dederit,  capite  pleciitor,  lapi- 

3  dibus  ab  incolis  obruitor.  Eum 
egohominem,  eiinfenfus,  de  fuo- 
rum  nutnero  toHam  ,  vt  qui  de  fua 
fobole  Molocho  dederit ,  et  ita  fa- 
crarinm  meum  polluerit,  facrum- 
que    nomen    meum  profanauerit. 

4Qiiod  fi  incolx  in eo  nomine,  qui 
prolan  fuani  Molocho  dederit , 
conniuentes,  eum  non  intereme- 

5  rint :  ipfe  ego  turn  ei ,  turn  eius 
cognationi  infeftum  me  praebebo, 
et  eum,  et  omnes,  qui  eius  exemplo 
Molocho  proftiterint ,  de  fuornm 

l5numero  exftirpabo.  Qiiique  vel 
ad  ventriloquos,  vel  ad  magos  de- 
fecerit,  vt  fe  eis  proftituat,  eum  ego, 
infenfus  ei ,  de  fuorum  numero  au- 

7feram.  Qj^iare  fanclitati  operam 
datote,  (andiique  eftote  :  nam  Ioua 

8  fum  Deus  vefter.  Igitur  inftituta 
mea  feruatote,  eisque  paretote.  Io- 
ua fum ,  veftrae  fanclitatis  auclor. 

P  Qiiisqtiis  parentum  alterutri  male- 
dixerit,  capitale  efto:  parenti  ma- 
sledixit,  panas  luito.  Qui  cum 
cuiuscumque  vxore  machatusfue- 


rit ,  qui  cum  alterius  vxore  mcecha- 
tus  fuerit,  capite  pleciitor,  turn 
adulter,  turn  adultera.      Si  quisH 
cum  nouerca  fua   rem   habuerit, 
patris  verenda  aperuit,  ambo  ca- 
pite plechintor,  pcenasque  danto. 
Siquis  cumfuanurucoierit,  capi-lX 
tale  ambobus  efto :  inceftum  com- 
miferunt,  pcenas  luunto.        Qui  13 
marera  femineo    concubitu  com- 
presferit,  nefarium  amborumfaci- 
nus    capitale    efto,  pcenas  danto. 
Si  quis  in  matrimonium  et  filiam  14 
duxerit ,  et  eiusdem  matron ,  in- 
ceftus  eft :  et  eum  et  eas  igni  cre- 
manto,  ne  inceftus  in  vobis  hacreat. 
Qi_ii  cum  beftia  rem  habuerit ,  mo- 1 5 
riatur,    beltiarnque    interficitote. 
Si  quae  mulier  vlli  beftiae  fe  pro-ic» 
ftituerit ,  et  mulierem  et  beftiam 
interficitote,  moriuntor,  et  pcenas 
danto.     Si  quis  fuani  vel  ex  patre  17 
vel  ex  matre  fororem  duxerit,  et 
alter  alterius  verendis  fuerit  poti- 
tus  * ,  probrum  eft,  e  medio  tollun- 
tor  in  oculis  fuorum:  fororisfuae 
verenda  aperuit;  pcenas  dato.    Si  18 
quis  cum  menftruali  muliere  con- 
cubuerit,  cumque  ea  rem  habuerit, 
eiusque  Huxum  aperuerit ,   qiium 
ipfa  ei  fui  fanguinis  fluxum  indi- 
cauisfet :  ambo  de  fuorum  numero 
tolluntor.      Cum  amita,  aut  cum  19 
matertera  tua  rem    ne  habueris : 
nam  hoc  eft  cum  confanguinitate 
fuacoire,  etfupplicio  coercendum 
eft.      Si  quis  cum  patrui  fui  vxore  20 
concubuerit;    patrui  fui  verenda 
detexit:  pcenas  danto,  orbi  mori- 
untor.     Si  quis  fratris  fui  vxorem  21 
duxerit,  obfeenitas eft  :  fratris  fui 
verenda  detexit ,  orbi  funto.     Igi-  22 
tur  omnia  inftituta  et  iura  mea  fer- 
uatote, eisque  paretote  :  ita  fiet,  vt 
non  vos  euomat  terra ,  in  cuius 
habitationem  ego  vos  introduco. 
Neue  eorum  inftituta  imitamini,23 
quos  ego  vobis  abigo :  nam  quia 
ilia  omnia   fecerunt,  eos  ego  ab- 
horreo ,     vobisque  promifi  eorum  24 
terne  posfesfioncm,eam  vobis  datu- 
H  3  rus 


118 


LEVITT  CVS. 


Cap.  it.  it. 


rusposfidendam,  terram  lactemel- 
*51eque  abundantem.  Ioua  fum 
Deus  vefter ,  qui  vos  a  ceteris  po- 
pulis  discreui.  Vos  quoque  et  qua- 
drupedum  et  volucrum  munda  ab 
immundis  discernitote ,  neu  vos 
aut  quadrupedibus ,  aut  voHicribus 
coinquinatote,  autvllo  eorumfer- 
pcntium,  quse  terra  procreat,  quod 
vobis  vt  impurum  fecreuerim. 
*6  Eftote  igitu'r  mihi  fan&i :  nam  ego 
Ioua  fum  fan&us ,  qui  vos  a  ceteris 
nationibus  fecreui,  vt  mei  esfetis. 
27  Quod  fi  quis  in  eis  aut  ventrilo- 
quus,  aut  magus  exfiftet ;  fiuevir, 
line mulier fit,  capite ple&itor,  la- 
udator, pcenas  dato. 


CAPVT    XXI. 

S/icerdos  in  funere  quomodo.  Vxar  impu- 
diia.  rtlia  facer  Jotit  fornicatio ,  eius- 
dcmvxor.     Vuiojo  cor  fare  prof ani. 


'I 


Tern  fie  Ioua  Mofem  adlocutus 

eft.   Sacerdotes  autem  Aharonis 

"natos  admoneto ,  ne  in  fuorum 

afuneribus   contaminentur,       nifi 

coufanguinitate    proximorum,  vt 

parentum,vt  liberorum,vt  fratrum, 

3  vt  fororum.      Si  quae  virgo  erit 

proxima,  qusevirumnon  habuerit, 

in  eius  funere  contaminari  licebit. 

4Ne  in  principis  quidem  *populari- 

um  fuorum  fiuiere  contaminantor , 

5  vt  profanentur.  Capita  fua  ne 
i-adunto.  Barbam  fibine  tondento. 
Corpora  fua  ne  notis  compungun- 

6  to.  Sacri  Deo  fuo  funto :  neue 
Dei  fui  nomen  profananto.  Quum 
cnim  louse  rem  diuinam,  quum 
Deo  fuo  dapem  faciant,  debent  esfe 
facri. 

7  Vxorem  meretricem  et  profa- 
11am  ne  ducunto,  neueavirorepu- 
diatam :  funt  enim  fuo  Deo  confe- 

$1  crati.  Quare  eos  facros  habere 
debetis :  quippe  qui  Deo  veftro  da- 
pem faciant.  Sacri  vobis  funto : 
nam  facer  ego  Ioua  fum,  qui  vos 
facros  facio. 

y     Si  qu?e  hominis  facerdotis  filia 


fcortari  aufa  fuerit,  patrem  fuum 
profanauit :  igni  cremator.    Ponti-  IC 
fex  autem  fratrum  fuorum  maxi- 
miiSjCuius  caput  vnclorio  oleo  con- 
fperfum  fuerit,et  manus  initiatx  ad 
veftimenta  induenda ,  caput  ne  ton- 
deto,neu  veftimenta  disfoluta  habe- 
to,  neue  vlli  funeri  interefto,  ne  in  n 
parentibus      quidem    funeftator, 
neue  de  facrari  0  exito  >  ne  Dei  fui  IS 
facrarium   profanet :    quippe  qui 
vnctorioDeifui  oleo  coronatusfit. 
Ioua  fum. 

Idem  vxorem,  qux   virgo  fit,  I! 
ducito.    Viduam ,  aut  repudiatam,  a 
aut  impudicitia  pollutam  ne  ducito : 
fed  tantum  virginem  fuam  popula- 
rem  ducito;    ne  progeniem  fuam  1 
in  populo  fuo  profanet.    Nam  Io- 
ua fum,  qui  eum  facraui. 

Turn  hsec  Aharoni,  inquit,  di-  li 
cito  :      fi   quis  erit  de  tua  in  po-  v 
fterum  ftirpe ,  in  quo  infitvitium, 
is  ad  dapem  Deo  fuofaciendamne 
accedito.      Nam  vitiofus  nemo  li- 1 
bare  debet ,      vt  excus,  vt  claudus,"i 
vt  mutilus,  vt  redundans,  pedemue 
aut  manum  fraclam  habens ,      aut  a 
gibbus,  aut  lufciofus,  autargemam 
habens,  aut  fcabiofus,  aut  impeti- 
ginofus,  aut  herniofiis,     deniquei 
quisquis  erit  ex  Aharonis  pontifi- 
cis  femine  vitiofus ,  is  louse  rem 
diuinam  ne  adminiftrato  :  vitiofus 
eft ,  ad  dapem  Deo  fuo  libandam  ne 
accedito.     Ac  Dei  quidem  fui  da- 2 
pibus  turn  de  fan£tiore  facrario, 
turn  de  facrario  vefcitor  :      fed  ad  2 
fiparium  ne  ito ,  neue  ad  aram  pro- 
pinquato ;  ne ,  quum  fit  vitiofus , 
facrarium    meum   profanet,    qui 
Ioua  fum,  qui  eos    facros  facio. 
Turn  Mofes  cum  Aharone  eius-  3 
que  natis,    et  omnibus  Israelitis 
verba  fecit. 


CAPVT    XXII. 

Sitcro  vefei  quit  prohibitum.  Leprofus ,  ac 
femims  fubftiUo  vexatw.  Morttdnnm. 
Vic~lim*rum  integntM,  immolar.dt  ttm- 


fm. 


Item 


Cap.  22. 


l  e  v  r  t  r  c  v  s. 


iij 


"|Tem  loua  cum  Mofecollocutus 
I  eft  ad  hunc  niodiim  :  dicito 
-*-Aharoniet  eius  nit  is,  vta  rebus 
facris,  quae  mihi  Israelite  confecra- 
uerint,  fe  contineant:  ne  meum 
factum  iiomcn  profanent,  qui  loua 
fi;m.  Igitur  his  verbis  dicito:  in 
pofterutn  quisquis  vcftri  generis 
ad  facra  pollutus  accesferit,  lonx  ab 
Israelite  confecrata,  is  de  meo  con- 
fpechi  tollitor.  loua  fum.  Qi'is- 
quis  dc  feminc  Aharonis  ant  lepro- 
fus  erit,  aut  geniturx  fubllillo  la- 
borabit ;  is  facris  ne  vefcitor,donec 
purificatus  fuerit.      Qmue  vllum 

jfunebre  inquinamentimi  attigerit, 
autexquogenitura  defluxerit,  aut 
qui  cuiusiiis  vel  bcitix,  vel  hominis 

Itachi    quocumque    inquinamento 

Spcllutus  fuerit,      is  ad  vefperum 

j  pollutus  efto,  neue  prius  facra  gu- 
ftaio,  quam  corpus  fuum  aqua  ab- 
luent. Foft  folis  autem  occafum 
purus  efto ,  et  ita  demurn  facris  ve- 
llitor :  nam  is  ei  viclus  eft.  Mor- 
ticini  aut  feris  erepti  efu  ne  fe  in- 
quinanto. 

»  Iouafuin:  ergomeis  prxceptis 
parenfo,  ne  nine  peccatum  luant, 
et  in  co  ob  profanationem  mori- 
antur.  loua  fum,  qui  eos  facros 
facio. 

>  <*Alieriua  nemo  facrum  guftato: 
facerdotisinquilinus,  aut  mercena- 

[  rius  facrum  ne  guftanto.  Quern 
autem  facerdos  pecuniaemerit,  aut 
qui  verna  erit,  eius  vichi  vtctur. 

iSacerdotis  filia  homini  peregrino 
nupta ,  facra  donaria  ne  guftato. 

jSacerdotis  filia  vidua,  aut  repudia- 
ta,  et  libcrorum  cxpers,  que  in 
doir.um  paternam  rcmigrauerit , 
ficut  ibi  a  teneris  fuerat ,  hxc  pa- 
tris  victu  vtitor:  alienus  autem 
nulliis  vtitor. 

4  Qui  facrum  infeienter  guftaue- 
rit ,  is  addita  quinta ,  facrum  faccr- 

5  doti  reddito.  Ita  fiet ,  vt  Israelita- 
rura  dedicata  Ioux  ab  illisexcepta 

6  non  polkiant :    quibus  dedicatis  H 

»')  fci>.  a  ftirpefacerdotali. 


vefccrenrur,  incausfaesfent,  vtilli 
noxx  panas  lucrent.  Nam  loua 
fum,  qui  eos  cqnfecro. 

Turn  hxc,  inquit,  Aharoni,eius- 17 
quenatis,  et  omnibus  Israelitis  his 
verbis  exponitoi  qui  vel  Isiacli'a  ,18 
velapudlsraelitas  peregvinus,  rem 
diuinam  faciet,  fine  id  votiuum 
erit , .  due  voluntarium ,      quale-  '9 
cumque  Ioux  fclidum  facrificium 
fiet,  ad  fauorem  vobis  concilian- 
dum  ,  mas  efto ,  integer  bouillus , 
aut  ouillus,  aut  caprinus.     Vitio- 20 
fum  nihil  ad  rem  diuinam  adhibe- 
tote:    alioquin  non  litabitis.      Si*! 
quis   Ioux  facra  faciet  pro  falute, 
fiue  nuncupate  voto,  hue  fua  fpon- 
te;  feu  boue,  feu  balante  fiet,  in- 
tegrum  efto    ad   propitiationem, 
fine  vllo  vitio.    Cxcum,  aut  fra-22- 
(Slum,  aut mutilatum,  autverruco- 
fum,  aut  fcaliofimaut  mentigino- 
f.im,  hxc,  inquam,  Ioux  ne  obmo- 
uetote,  neue  ex  his  Ioux  rem  di- 
uinam in  ara  facitote. 

Bouem,  ouemue,  autcapram,  cui  23 
aliquid  vel  fupererit,  vel  deerit,  vo- 
luntarium faciatis  licet ;  nam  in  vo. 
to  quidem  non  litabit.    Suppresiis,  24 
aut  comuiis,  aut  abruptis,  aut  clfos- 
fis  teftibus  pecus  Ioux  ne  obmo- 
uetote,  neue  in  finibus  veftris  fa- 
citote,     neue  ex  vllohorum  no-^5 
mine    alienigenarum   Deo  veftro 
dapem  facitote  :  his  enim  ,  vtpoie 
corruptis  et  vitiofis ,  vobis  non  li- 
tabitur. 

Bos  autem,  inquit,  etouis,ct2f> 
capra  quum  nata  fuerit,   feptem 
diebus  matri  fubrumetur:    at  o- 
clauo  die  deinceps  ad  Ioux  rem 
diuinam  adhibita  litabit.    Vaccam*7 
autem,  ouemue  aut  capram,  ct  eius 
pullum ,  eodem  die  ne  immolatote. 
Quod  fi  Ioux  gratias  agendi  ergo  28 
facrificabitis ,  (id  quod  ad  fauorem 
vobis  conciliandum  facietis  1      id  20 
eo  ipfo  die  comeditor ,  neu  quid  ex 
eo  in  pofterum  diem  re  iqutim  fa- 
citote. loua  fum.    Igitur  prxcepta  3° 
H  4  nica 


HO 


L  E  V I T I C  V  S. 


Cap.  22 


inea  fematote,  eaque  obitote,  (loua 
31  fum)      vt  vobis  facrum   nomen 

tneum  non  profanantibus  fanctus 
32habear  inter  Israelitas.  Ioua  ve- 
33  ftrx  fanetitatis  au&or ,      qui  vos 

ex  Aegypto  eduxi ,  vt  vobis  esfera 

Deus :  Ioua  fum. 


CAPVT     XXIII. 

Sabbatum ,  primi  menfis  fefta ,  primitive, 
Agnus  integer.  Septinuinalia.  Sacer 
conuentum.  Spicilegium.  Scptimi  menfis 
fefliim.     leiunia ,  vmbracuta. 

I  rT^Vm  hxc,  inquit ,  Israelitis  di- 

a      I    eito :       \o\i7t    folemnitates , 

-"-  hoc  eftmex  folemnitates,  in 

quibus  facrum  conuentum  agetis, 

g  hx  funto.  Sex  diebus  fiet  opus : 
feptimo  autem  die ,  quae  fabbati  fe- 
rix  erunt,  facer  conuentus  fiet, 
nullum  opus  facitote.  Sabbatum 
efto    Ioux,    vbicumque    degetis. 

4Haec  funto  Iouae  folemnia  facro- 
rum  conuentuum,  quos  fuo  tempo- 

5  re  agetis.  Menfis  primi  die  quar- 
todecimo  fub  crepusculum  Iouae 

6pafcha  eft.  Eiusdem  menfis  de- 
cimo  quinto  die  Iouae  azymalia 
funto :  feptem  dies  azymis  viuito- 

1  te ;  quorum  dierum  primo  die  fa- 
crum conuentum  habetote,  nullum 

£  operarium  opus  facitote.  Iouae 
rem  diuinam  feptem  dies  facitote : 
feptimo  die ,  quo  facer  erit  conuen- 
tus ,  nullum  operarium  opus  faci- 
tote. 

9       Atque  haec  item  Mofi  Ioua  di- 
loxit.      Hacc  ita  Israelitis  exponito. 
Quum  in  terrain ,  quam  ego  vobis 
daturus  fum ,  introdu&i ,  eius  mes- 
fem  feceritis:  veftrxraesfis  primi- 
tiarum  manipulum  ad  facerdotem 
Jiadfertote,    qui  eum  ante  Iouam 
ad    fauorem  vobis    conciliandum 
porriciat,  idque  fabbati   poftridie 
izfaciat.      Quo' die  autem  manipu- 
lum porricietis,  agnum  integrum 
hornum  Iouae  folido  facrificio  fa- 
igcitote,    vna  cum  eius  ferto,  vide- 
licet duabus  filiginis  in  oleo  fub- 


aefae  decimis,  Iouae  rem  diuinam 
ad  odoris  fuauitatem ;  turn  vini 
libamine,  videlicet  quadrante  hinis. 
Neue  panem  neue  toftas  fruges,l4 
neue  polentam  guftatote  ad  hunc 
ipfum  diem,  hoc  eft,  donee  Deo 
veftro  libaueritis :  qui  mos  perpe- 
tuus efto  vobis  inpofterum,  vbi- 
cumque degetis. 

Nuineratote  autem  a  poftero  15 
die  illius  fabbati,  quo  porricien- 
dum  manipulum   obtuleritis ,  fe- 
ptem tota   fabbata,      ita   vt    ad  16 
pofterum    diem    feptimi    fabbati 
numeretis    quinquaginta    dies,  et 
ita  nouum  Iouae  fertum  libatote. 
De  veftris  patriis  adfertote  duos  17 
porriciendos  panes  ex  duabus  fili- 
ginis decimis  in  fermento  coclos, 
Ioux  primitias.      Turn    libatote  18 
praeter  panem  agnos  feptem  inte- 
gros  hornos ,  vnumque  tauruin ,  et 
arietes  duos,   quibus  Iouae  folide 
facrificetur ;  eorumque  fertum ,  et 
vinilibamina,  quibus  Ioux  fuauis 
odoris  facrum  fiat.     Item  facitote  15 
caprum  vnum  ad  expiationem ,  et 
agnos  duos  hornos  ad  facrificium 
pro  falute;      qux  facerdos    cumac 
primitiarum   panibus  Ioux  porri- 
ciat ,  cum  duobus  agnis ,  qux  Ioux 
facia  facerdoti   cedant.       Eodem2l 
die  facrum  conuentum  indicitote: 
nullum  operarium   opus  facitote: 
quod  inftitutum  vobis,  vbicumque 
degetis ,  in  pofteros  xternum  pro- 
datur. 

Qiium  autem  terrx  veftrx  mes-  2J 
fern  facietis,  fundi  tui  crepidinem 
ne  prorfus  metito,  neue  fpicile- 
gium  facito,  fed  ea  pauperi  et 
peregrino  relinquito.  Ioua  fum 
Deus  vefter. 

Turn  hxc  Israelitis ,  inquit  Ioua  *i 
Mofi ,  effator  :   die  primo  feptimi  % 
menfis  erit  vobis  fabbatum  mone- 
tum  *  clangoris ,  quo  facer  habebi- 
tur  conuentus.      Nullum  operari-» 
urn  opus  facitote ,  et  Ioux  rem  di- 
uinam facitote. 
Decimus  autem  dies  menfis  fepti.  2 
mi, 


Cap.  13. 14. 


L  E  V I  T I C  V  S. 


121 


mi,  inquit ,  dies  erit  propitiatorius : 
V  conuentiim  facrum  habetote ,  et  ie- 
;  iunatote,  Iouaeque   rem  diuinam 
l!  facitotc.      Eo  die  nullum  opus  fa- 
;  citote:  nam  dies  propitiatorius  eft, 
ad   Iouam  Deum  veftrum  vobis 
jpropitiandum.    Nam  quisquis  eo 
die  non  ieiunabit,  is  de  fuorum  nu- 
p  mero  tolletur :  quique  eo  die  vllum 
1  opus  fecerit,eum  ego  de  fuorum 
h  numero  delebo.    Nullum  opus  fa- 
citote,  inftituto  perpetuo  ad  pofte- 
i  ros  veftros,vbicumque  degetis,  pro- 
r.  dendo.      Eum  diem  fabbati  feria- 
;  turn  habetote ,  et  ieiunatote.    Ve- 
!  fpere  noni  diei  a  vefpere  ad  ve- 
)  fperum  fabbati  veftriferias  agitote. 
jl  Item  fie  Israelitas  adloquere,inquit 
I  Ioua  Mofi :  die  decimo  quinto  e- 
iusdemmenfis  feptimi  inibit  Iouae 
feftum  vmbraculorum  feptemdiale. 
I'Primodie,  quo  facer  erit  conuen- 
tus ,  nullum  operarium  opus  faci- 
>  tote.    Septem  diebus  Iouae  rem  di- 
uinam facitote,  oclauodie  facrum 
conuentiim  habetote,  et  Iouae  rem 
diuinam  facitote:  feri;c  erunt,  et 
nullum  operarium  opus  facitote. 
J  Hae  funt  lou.e  folemnitates ,  quibus 
facrosconuentuscogetis  ad  facrum 
Iouae  faciendum  folido  facrificio, 
ferto  facrificio,  etprolibando  vino 
I  pro  cuiusque  dieiratione,    prae- 
ter  Iouae fabbata,et prater donaria 
J  veftra  ,  et  prater  omnia ,  quae  vel 
ex  voto,  vel  fponte  Iouae  dabitis. 

Igitur  decimo  quinto  die  menfis 
feptimi,  terrae  frugibus  perceptis, 
id  feftum  Iouae  feptemdiale  agitote  : 
piimo  die  fabbatum ,  itemque  ocla- 
3 110  die  fabbatum.      Primo  autem 
die  fumitotc  perfeae  frufhim  ,  pat- 
marum  fpadices  * ,  et  myrti  ramos, 
falicumque  fluuialium  ,  et  apud  Io- 
uam Deum  veftrum  per  feptem  dies 
'1  lxtitiam  agitote,    eique  Iouanum 
feftum  feptemdiale  quotannis  agi- 
tote, aelernorit  u  pofteritati  veftrx 
tradendum ;   idque  agitote  menfe 
ifeptimo.    In  vmbraculis  degitote, 
feptem  dies  omnes  Israelite  indi- 


genac  in  vmbraculis  degunto:    vt43 
Iciant  pofteri  veftri,  me  Israelitas 
in  vmbraculis  collocasfe ,  vbi  eos 
ex  Aegypto  eduxi.    Ioua  fum  Deus 
vefter.     Has  igitur  Iouae  folemni-  44 
tates  Mofes  Israelitis  elocutus  eft. 

CAPVT    XXIIII. 

Lucernt  pcrpetu*  ,  panes  adpo/ititii.  Blat- 
phemus  lapidibus  obrutus,  homicidium.Lex 
ttlionit.hu  indigent  aduentque  idem. 

I  Tern  Ioua  cum  Mofe  locutus  eft  1 
in   hunc  modum  :      praecipito  % 
Israelitis,vt  tibi  adferant  oliuum 
purisfimum,expresfum  ad illucen- 
dum;  quo  perpetuo  lucernae  arde- 
fcant,    quas  Aharon  extra  fipari-3 
um  oraculi  in  oraculari  tabernacu- 
loftatueta  vefpero  ad  mane,  ante 
Iouam  perpetuo,  aeterno  ritu  ve- 
ftrae  pofteritati  tradendo.    Statuet ,  4 
inquam,  in  puro  candelabro  lucer- 
nas  ante  Iouam  perpetuo. 

Turn  fumito  filiginem ,  et  ex  5 
ea  duodecim  placentas ,  fingulas  ex 
binis  decimis    coquito ,      easque  6 
verfu  duplici  fenas  Iouae   in   ara 
pura  adponito  :      et  verfibus  pu-^ 
rum  tus  imponito  ,  vt  ea  res  a- 
pud  Iouam   panis  vicem   habeat, 
ad  rei  diuinae  monumentum.   Haec  8 
ille  per  fingula  fabbata    perpetuo 
ante    Iouam  ftatuito  nomine   Is- 
raelitarum ,  fcedere  perenni ,  Aha-  9 
ronisque  et  eius   filiorum  funto , 
qui  eis  vefcantur  in  loco    facro. 
Quod  enim  facrofanctum  eft,  ei  ex 
Iouae  re  diuina  fempiterno  ritu  ce- 
dit. 

Interea  accidit,  vt,  exortain-io 
ter   quern  dam  Israelitide  matre, 
et  acgyptio  patre    natum  ,     inter 
Israelitas  degentem,  et  Israel itam, 
contentione  in  caftris ,     is  qui  erat  1 1 
Israelitide  natus,  in  Iouae  nomert 
conuicia  iaceret,  eique  malediceret. 
Hie  quum  esfet  ad  Mofem perdu-  it 
ctus,  (erat  autem  eius  mater  nomi- 
ne Solomitha ,  Dibris  filia ,  ex  tribu 
Danis)  in  cuftodiam  datus  eft ,  ad 
H  5  cxplo- 


i  as 


L  E  V  I  T I  C  V  S. 


Cap.  24. 2$. 


explorandum  loux  fuper  eonego- 

13  tio  relponfum.  Qjod  Moll  datum 
eft  huiusmodi:  educitoconuiciato- 
rein  ilium  extra  caftra,eiusque  capi- 
ti  manus  imponunro  omnes,  qui  au- 
diuerunt ,  et  etira  vniuerfa  nnilti- 
tudo  lapidato. 

1 4  Tuin    hxc    Israelites    edicito. 

15  Qui  Deo  fuo  malcdixerit,  poenas 
l6dato-       quique  loux  nominicon- 

tinueliam  dixerit,  capitale  efto; 
eum  vniuerfa  multitudo  lapidato, 
tam  peregrinum,  quam  indige- 
nam  ;      conuiciis  profcisfi  nomi- 

I7nis  pcenas  capite  dao.  Quique 
vllum  hominem   vita  priuauerit, 

1 8  capitale  efto.  Qui  autem  beftiam 
vita  priuauerit ,  reddito  animal  pro 

I9animali.      Qui  alteram  vitiauerit, 

20  talione  cum  eo  agitor :  frac~hira 
pro  frac~hua,  oculus  pro  oculo, 
dens  pro  dente  :  quo  vitio  aiterum 
adfecerit,    eodem    ipie  multator. 

ai  Qui  beftiam  occiderit,  multa  efto. 
At  qui  hominem  occiderit ,  capitale 

azefto.  Idemvobisperegrini  et  in- 
digent  ius  efto:    nam  Ioua  fum 

23  Deus  vefter.  Hxc  Mofe  ad  Israe- 
Iitas  elocuto;    eduxerunt  maledi- 

24  cum  ilium  ex  caftris ,  eumque  la- 
pidibus  obruertint,  ct  loux  ad 
Mofem  prxcepto  paruerunt. 


CAPVT     XXV. 

Tens  feriatio  ,  feges  ,  vindemia.  lubileus 
annus.  Fundi  venditio  dnmusqne.  Le- 
uitarum  venditio.  Cantos  in  egenuw , 
fen-.n  ,  ftrttitiam  ,  manumisjto ,  ptrpetu* 
ferui. 

I  -r>Rxterea  Mofi  mandauit  Ioua 
l-'in  monte  Sina ,  vt  hxc  Israeli- 
•■*-  tis  referret  in  hunc  modum : 

a  quuin  perueneritis  in  terram,  quam 
vobis  do ,  terra  ipfa  loux  fabbatum 

»  feriator.  Sex  annis  fundum  tu- 
um  ferito , et  fex  annis  vineam  Mi. 
am  putato ,  eiusque  reditum  perci- 

4pito.  Septimo  autemanno  terra 
fabbati  ferias  louse  agito :  fundum 


tuum  ne  conferito,  neue  vineam 
putato. 

Tnam  reftibilem    fegetem  ne  5 
metito.     Vindemix  tux  vuas  ne 
colligito.      Sabbatarium     annum 
terra  agito,    e  et  vobis  terrx  fab-<5 
batum  viftui  efto :  vobis ,  feruo , 
anciiIx,mercenario,  aduenx ,  pere- 
grinisque    apud    vos  degentibus, 
turn  pttori  veftro ,  et  veftrorum  fi-  7 
nium  beftiis,    omnesque  eiusfru- 
ges  vidrui  funto. 

Porro   vbi    annorum    fabbata8 
feptem  numero  confeceritis  ,  id  eft 
annos    fepties  feptem,    qui  anni 
efKciuntur  nouem  et  quadiaginta : 
turn    nienfis  feptimi  die  decima,9 
qux  dies  erit  propitiatoria  ,      an.  10 
num  quinqiiagelimum  in  omnibus 
finibus  veftris,   edito  tubx  clan- 
gore  ,  confecratote ,  libertatemque 
per  regionem  omnibus   incolis  e- 
dicitote.     Hoc  lubile  vobis  efto, 
et  fuam  quisque  in  posfesfionem 
atque      gentilitatem     reuenitote. 
Eo  ,    inquam  ,     anno,     qui   erit  1 1 
quinquagefimus ,     lubile   habebi- 
tis :  fementim  ne  facitote ,  neu  fua 
fponte  reftibilia    demetitote,  neu 
vindemiam  facitote;     fed  facrum  12 
hoc  lubile  habentes,ruris/  frugibus 
viuitote,      Huius,  inquam, lubilis  13 
anno  in  fuam  cuique  posfesfionem 
poftliminium  efto. 

Quod  ft  quid  aut  aliis  vendetis,  14 
aut  ipli  ab  aliis  emetis:  ne  alius  alii 
damnum    datote.      Pro    numero  15 
annorum  lubile   fequentium  emi- 
to  ab  altero:   pro  numero  anno- 
rum prouentus   alter  tibi  vendi- 
to.       Pretium  pro  annorum  vel  irj 
multitudine  augeto ,  vel  paucitate 
minuito :  nam    prouentuum  nu- 
merum   tibi  vendit.      Igitur    ne  1^ 
inter  vos  damnum    datote :     fed 
Deum  veftrum  timetote :  nam  Io- 
ua   fum  Deus  vefter.      Quod  fi  i| 
meis  inftitutis  parebitis,meaqne  iu- 


ra 


c)  co  anno  tenx  frujibusfuperioris  anni  vefcimini,  neu  terrain  colitote. 
/)  fcii.  fuperioris  anni. 


Cap.  2?. 


L  E  V I T  I C  V  S. 


U3 


ra  conferuabitis  et  obibitis ;  terram 
tuti  incoletis,  eaque  vobis  fru- 
ges  fuas  fuggercnte ,  ad  fatictatem 
comedetis ,  et  in  ea  tuto  habitabitis. 
i  Quod  li  quxriris ,  quid  fitis  efuri 
anno  feptimo,  fi  neque  fementim 
facictis,  neque  fruges  veftras  perci- 
pietis:  ego  vobis  annum  fextum 
tantae  fertilitatis  esfe  iubebo,  vt 
prouentum  in  triennium  edat. 
Ita  anno.oclauo  feretis ,  et  interim 
veteribus  frugibus  vremini  ad  an- 
num nonum,  donee  terrae  prouen- 
tus  venerit. 

Terra  autem  ne  venditor  in 
perpetuum:  nam  mea  terra  eft, 
et  vos  mihi  peregrini  eftis  et 
conuenae.  Quare  in  omni  posfes- 
fionum  vemarum  folo  redimendi 
foli  ins  conceditote. 

Si  confanguineus  tuus  pne 
egeftatede  posfesfionibus  fuisven- 
diderit;  fi  quis  exfiftet  eius  vin- 
dex  propinquus  ,  huic  rem  a 
confanguineo  fuo  venditam  red- 
imendi ius  cfto.  Quod  fi  cui 
vindicem  non  habenti  tantum  fa- 
ciUtatis  fuppetet,  vt  fit  redimen- 
do  j  is ,  fubducta  annorum  ven- 
ditionis  ratione ,  cmtori  reliquum 
reddito,  ct  in  posfesfioncm  fuam 
redito.  Sin  autem  foluendonon 
fit ;  cfto  vendita  posfesflo  in  pote- 
ntate emtoris  ad  annum  iubilcum  , 
quo  anno  ille,transacrofpatio,  in 
fuam  posfesfionem  redeat. 

Si  quis  domum  habitationis 
oppidi  murati  vendiderit :  redi- 
niendx  ius  efio  ad  exitum  anni 
venditionis  ,  id  eft,  ad  annuam 
diem.  Quod  fi  non  redimetur 
ante  elapfum  totum  annum;  ea 
domus,  quae  in  oppido  murato 
crit,  in  perpetuum  ius  emtoris 
transito ,  ad  eius  pofteros  duratu- 
rum,  ita  vt  ne  in  Iubili  quidemfi- 
nem  habeat.  Atpagorum  domus 
inuris  non  circumdatorum  pro  ru- 
re  habentur:  redimendarum  ius 
cfto,exque  in  Iubili  redhibentor. 
Scd  quod  ad  Leuitica  oppida  atti- 


net,Lenitae  oppidanarum  fuae  pos- 
fesfionis  domorum  redimendi  fem- 
piteinum  ius  habento  :  quique.  a  33 
Leuitaemerit,  venditio  dorrtus  et 
oppidi  eius  posfesfionis  finem  habe- 
to  in  Iubili.  Nam  oppidan.t  Leuita- 
rum  domus  eorum  eft  posfesfio  in- 
ter Isiaelitas.  Eorum  autem  fub-34 
urbanusagerne  venditor:  banc  e- 
nim  posfesfionem  habent  ttternam. 

5i  quis  veftri  generis, vrgente  ege-  3  5 
ftate ,  ad  vos  fe  veceperit ;  eum  vos 
peregiinum  et  inquilinum  iuuato- 
te,etad  conuiuendum  admittitote ; 
ab  eofenus  aut  vfuram  ne  capito,36" 
fed  Deum  tuum  metuito ,  et  finito , 
vt  apud  te  viuat  tuus  confangui- 
neus :    nt-ue  argenumi  ei  aut  vi-37 
<5him  fenerato.    Ioua  fum  Deus  ve-  3  8 
fter,qui  vosexAegyptoeduxi,  vt 
vobis dem  ehananaeam  terram,  vo- 
bisque  fim  Deus. 

Si  quis  tuorum  confanguine- 39 
orum  prx  tenuitate  tibi  venierit; 
ne  ei  feruilem  in  morem  impe- 
rato,      fed  eum  perinde  acmer-40 
cenai'ium     aduenamque     habeto. 
Qmimque  apud  te   feruiirerit  ad 
annum  iubiieum;    a  te  discedito 
vna  cum  fuis  liberis ,  et  in  fuam  co- 
gnationem    patriamque    posttsfio-41 
nem  reuenito.      Qiium  enim  ferui 
meifint,  vt  quos  ex  Aegyptoedu- 
xerim :  non  licet  cos  fcruili  more  41 
vendi.      Quare  ne  eis  durius  im- 
peratote ,  Deumque  veftrum  time- 
tote. 

Ex  feruis  autem  et  ancillis  ,43 
quos  ex  finitimis  gentibus  habebi- 
tis,  feruos  vobi»  etancillas  compa- 
ratote ,      turn  ex  aduenis  apud  vos  14 
peregrinantibus  :  ex  his,  inquani, 
et  ex  conterraneorum  veftrorum 
natione ,  qui  in  finibus  veftris  pro- 
genuerint,  comparatote,     eosque45 
mancipi  habetote ,  it  posfidetote , 
quam    posfesfionem   veftris  natis4<5 
poft  vos  futuris  rempiternam  relin- 
quatis.     His,inquam,  dominamini. 
At  in  veftri  generis  hominibus  Is- 
raeli- 


124 


LEVITICVS. 


Cap.  a;.  26. 


raelit is  ne  alii  aliis  afperius  impe- 
ratote. 

47  Quod  fi,  aucris  facultatibus 
alicuius  peregrini  et  incolse  ve- 
ftratis,  quispiain  veftri  generis,  prae 
reruminopia,  illianc  omnino  pere- 
grinae    nationis     ftirpi    venierit ; 

48  poftquam  venierit,  redimendi  ins 
efto :  aliquisexeius  confanguineis 

49  emn  redimito ,  patruus,  patrue- 
lis,  am  aliquis  eiusdeni  cum  eo  pro- 
pinquitatis  et  gentilitatis :  ant  ipfe 
denique  facultatem  nadhts  feipfum 

50redimat ,  cunique  fuo  emtore  ra- 
tionemfubducatab  anno  venditio- 
ns ad  iubileum,  vt  eius  pretii  pecu- 
nia  nuniero  conueniat  annorum; 
perindc   ac  fi   mercenarius   apud 

51  euni  per  id  tempus  fuisfet.  Si 
multi  I'upereruntanni,  pro  eorum 
ratione   peeuniam   referet  ex  fui 

52venditionis  pretio.  Sin  pauciad 
iubileum  anni  fuperabunt ;  babita 
annorum  ratione  pretium  reddet 

53  fuse  redemtionis.  Mercenarii 
conditione  apud  ilium  quotannis 
efto ,  neue  committite ,  vt  ille  ei  du- 

54  fins  imperet.  Quod  fi  his  rebus 
redemtus  non  fuerit ;   exito  anno 

55iubileo,vnacum  fuisliberis.  Nam 
mihi  ferui  funt  Israelite ,  ferui  mei 

5^funt,  inquam;  vtpote  quos  ex 
Aegypto  eduxerim.  loua  fum  Deus 
vefter. 


CAPVT    XXVI. 

Idota ,  piorum  prtmia ,  malorum  calami  tas. 
Emendatomm   beatitas. 

I  TTVEaftros  vobis  ne  facitote ,  neue 
I  Jfigna  aut  ftatuas  erigitote,neue 
-'-^faxa  figurata  in  finibus  veftris 
ponitote  ad  venerationem :  nam  e- 

*  go  loua  fum  Deus  vefter.  Sabba- 
ta  mea  feruatote ,  meumque  fan- 
cluarium  reueremini ;    loua  fum. 

3  Si  ex  inftitutis  meis  viuetis,  meaque 
praecepta  conferuabitis  et  exfeque- 

4 mini:  earn  ego  vobis  imbrium 
tempeftiuitatem  dabo,  vt  et  terra 
truges,et  terreftres  arbores  fru&us 


fuos  edant,    et  vobis  tritura  vin- 5 
demiam ,    et  vindemia  fementem 
confequatur,  et  cibum  ad  fatieta- 
tem  capietis ,  et  veftros  fines  quiete 
incoletis;      tantamque  pacem  in  $ 
regionem  veftram  immittam,  vt  ni- 
hil fit,quod  voscubantesexterreat; 
ferasquoque  ex  finibus  veftris  ex- 
terminabo ,  neque  ibi  vllum  bellum 
verfabitur.       Hoftes    veftros    fu-7 
gabitis ,   et  ferro  deiicietis ,      et  g 
ita  deiicietis,  vt  quini  centenos, 
et  centeni  decies  millenos  in  fu- 
gamvertatis;      me   vos   refpici-9 
ente  etaugente,atque  multiplican- 
te,et,  qude  partus  fum  vobis,  prae- 
ftante.        Veteribus  frugibus  ve-K 
fcemini,  et  veteres  prac  nouarum 
copia  eiferetis.    Ego  meum  taber- 1! 
naculum  apud  vos  collocabo,  ne- 
que a  vobis  animo  abalienabor; 
interque  vos  verfatus  vobis  ero  i< 
Deus ,  et  vos  mihi  populus.      Ego  r 
loua  Deus  vefter,  qui  vos  eduxi  ex 
Aegyptiis,  quibus  ferui  eratis,ab- 
ruptisque  ceruicum  veftrarum  fub- 
iugiis ,  erertos  deduxi. 

Quod  fi  mihi    non   obtempe- 1, 
rantes    non    exfequemini    omnia 
hacc  iusfa  ;    fi  meis  inftitutis   re- 1 
pudiatis,    fi  mea  iura  defpicati, 
violato  fcedere,     quod  mihi  vo- 
biscum  iniercedit ,  prxceptis  meis 
omnibus  non  parueritis :      ego  vi- 11 
ci&fim  faciam ,  vt  vos  et  tabis ,  et  fe- 
brium   et  oculos  confumentium , 
ct  animos  discruciantium  pernicie 
perfequar;    fruftraque  fementim 
facietis,    quam  confument  hoftes 
veftri ,      a  quibus  ( me  vobis  in- 1 
fenfo)  vincemini,  et  oforum  veftro- 
rum  imperio  fubierti ,  nullo  perfe-   , 
quente  fugietis.        Quod  fi  ne  fie  I 
quidem  mihi  obtemperabitis ,  ego 
veftrorum  fcelerum   pcenas  in  fe- 
ptuplum  augebo  ,    veftrxque  per- 1 
uicacix  fuperbiam  frangam.     Nam 
vobis  et  caelum  ferreum  et   terrain 
aeream  efheiam;    ita  vt,vobisne-2 
quidquam  vires  confumentibus,ne- 
que  terra  fruges,  neque  terreftres 
arbo- 


Cap.  3&  37- 


LEVITICVS. 


115 


I  arbores  fructus  ferant.      Quod  fi 
1  turn  quoque  mihi  contrauenientes 
parere  renuetis :  ego  feptupla  cla- 
;  de  veftra  fcelera  perfequar ;    im- 
!  mittamque  in  vos  feras  agreftes, 
quae  vos  depopulentur,  veftraque 
pecora  disperdant ,  et  vos  ita  dimi- 
nuant ,  vt  veftrae  viae  in  folic. idinem 
redigantur.      Quod  fi  ne  fie  qui- 
|  dem  a  me  ad  fanitatem  reuocati,mi- 
i  hi  aduerfari  pergetis:      ego  quo- 
que vobisaduerfans,  fcelera  veftra 
in  vos  feptupla  clade  vindicabo  j 
I  conflatoque  in  vos  bello ,  violauim 
fecdus  vlcifcar.     Qnod  fi  vos  in  op- 
pida  veftra  receperitis :   ego,  im- 
I  misfa  in  vos  pefte,efHciam,vt  in  ho- 
ftis  poteftatem  veniatis ,     dum  ita 
*  panis  prxfidium  vobis  frangam ,  vt 
decern  mulieres  in  vno  clibano  pa- 
i  nem  vobis  coquant ,  eumque  vobis 
'ad  pondus  referant,  cuius efu  vos 
j  non  fatiabimini.      Quod  l'\  neque 
turn  mihi  morigerantes ,  mihi  con- 
i  trauenietis :       ego  vobis  vicisfim 
contra  iracunde  veniens ,  fupplici- 
um  ob  fcelera  veftra  feptupluin  ir- 
!  rogabo  ,    eo  vsque ,  vt  et  filiorum 
et  hliarum  veftraruni  carnem  coin- 
|  edatis ;      et  veftra  facella  deuafta- 
bo ,  et  fimulacra  dirtiam ,  et  cadaue- 
ra  veftra  veftrorum  iftorumfterco- 
reorum  deorum    cadaueribus  fu- 
!  peringeram ,    vosque  repudiabo  5 
etoppida  veftra  delebo ,  et  facraria 
vaftabo,  neque  veftrorum  facrifi- 
[  ciorum  odore  dele&abor ;    adeo- 
que  terrain  vaftabo,  vt  ipfi  hoftes 
veftri  eius   incolae    obftupelcant ; 
vosque  in  exteras  nationes  diaper- 
gam,  et  in  vos  gladium  ftringam, 
eritque  et  terra  veftra  deferta,  et 
oppida  vafta.     Tunc  fruetur  ter- 
ra fabbatis  fu is,  quamdiu  et  ipfa  in- 
culta,  et  vos  in  hoftium  veftrorum 
fiiubus  eritis ;  tuncleriabitur  ter- 
ra, et  fabbatis  fuis  fruetur :    feri- 
abitur,inquam,  tofo  valtitatis  tem- 
pore ,  pro  eo  quod,  vobis  incolis,in 
veftris  fabbatis  non  fuerit  feriata. 
Reliquis  autetn  veftruw  tamam 


animi  mollitiem  in  hoftili  terra 
iniiciam  ,  vt  folii  volitantis  itrepitu 
fugentur,  et  tamquam  holiilefer- 
rum  fugiant ,  cadantque ,  nullo  per- 
fequenre,  ac  fe  inter  fe  praepe-37 
diant,  quafi  vrgente  gladio ,  nullo 
tamen  profequente :  neque  poteri- 
tis  aduerfus  holies  veftros  confifte- 
re,  interque  ceteras  gentes  per-  38 
ibitis ,  et  vos  hoftilis  humus  con- 
fumet. 

Reliqui    ex    vobis    in   hoftili  39 
terra  non  folum  ob  fua,    verum 
etiam  ob  maiorum  fuorum  crimi- 
na  contabefcent.    Itafiet,  vt  turn  40 
fuam ,  turn  maiorum  fuorum ,  cul- 
pam  confiteantur ;  quonim  fcelere, 
dum  mihi  repugnant, factum  fue- 
rit,    vt  ego  vicisfim  eis  aduerfans,  41 
eos  in  holtilem  terrain  deportaue- 
rim. 

Tum  demum,  perdomitis  eo- 
rum  impuris  animis,  eisque  cul- 
pae  veniam  petentibus,     recorda-^ 
bor  fcedus ,  quod  mihi  cum  lacobo, 
quod  cum  Ifaaco ,  quod  cum  Abra- 
hamo  intercedit.     Recordabor  et  43 
terrae.  Nam  et  terra  ipfa  ab  eis  de- 
relicta  et  inculta  fabbatis  fuis  erit 
defuncta ,  et  ipfi  culpae  fuae  veniam 
petent ,  qui  ictra  mea  repudiauerint 
et   inftituta  reiecerint:      ipfi  ta-44 
men  a  me  ,  in  hoftili  terra  agentes, 
non  ita  repudiati  aut  reiecli ,  vt  ru- 
pto  fcedere,  quod  mihi  cum  eis  in- 
tercedit, confumti  fuerint,vt  qui 
Ioua  fim  Deuseorum.       Recorda-45 
borque  foederis,  quod  mihi  cum 
eoruui  maioribus  intercedit;      vt^S 
qui  eos  ex  Aegyptiis  in  oculis  gen- 
tium eduxerim ,  vt  eis  esfem  Deus: 
ego  Ioua.      H«cc  funt  inftituta ,  et47 
jura,  et  leges,  quae  tradidit  Ioua 
inter  fe  et  lsraelitas ,  in  monte  Sina 
per  Mofem. 


CAPVT     XXVIL 

Votd  maris,  ttatam,  pecoTum ,  domes, 
fundi,  lou*  piimojrenita  ex  f'ntgiimt 9 
4(  pectre  Jccim*. 


Pr*. 


126 


L  E  V  I  T I C  V  S. 


Cap.  2% 


■pi 


|RTtereacnm  Mofe  verba  fecit 
loua  ad  hunc  modum  :  hxc 
» -"-  lsraelitis  edisfere.  Si  qui 
Ioux  vota  nuncupabunt,  fi  voue- 
buntur  homines ,  tantum  foluetur , 
3  quanri  xftimabuntur.  Et  maris 
quidem  a  vicenario  ad  fexagena- 
rium  pretium  efto  quinquagmta 
4argentiiicli  facri,     feminx  an  cm 

5  trigima.  Sin  xtas  erit  a  quinque 
annis  ad  viginti:  pretium  e(to  ma- 
ris viginti  iiclorum,  fcniinx  decern. 

6  Ab  xtate  autem  vnius  menfis  ad 
quinque  annorum,  pretium  efto 
maris  quinque,  feminx  trium  ar- 

^genti  ficlorum.  Supra  fexagefi- 
mum  annum  pretium  efto  maris 
quindecim  (iclorum,  feminx  de- 

8  cem.  '.^uod  ii  teuuiorerit,  qui 
vouerit ,  quain  pro  pretio :  fiftitor 
ad  facerdotem ,  qui  eum  pro  eius 
facilitate  cenfeat. 

9  Quod  g  Ci  pecus  erit,  ex  eo- 
rum  genere ,  ex  quibus  loux  mu- 
nera  libantur :  quidquid  eiusmo- 
di  louae  dabitur,  idipfum  facrum 

10  eito,  ne  aliud  fubmittitor, 
neue  malum  bono,  neue  bonum 
nialo  commutator.  Sin  pecus  pe- 
core  mutatum  fuerit :  et  id ,  quod 
mutatum  erit,  et  id ,  cum  quo  per- 

X I  mutatum  erit ,  facratum  efto.  Sin 
autein  quodpiam  iramundum  pe- 
cus erit ,  ex  quo  louae  rem  diuinam 
fieri  non  liceat :  id  pecus  ad  facer- 

12  dotem  fiftito ,  qui  id  bona  fide  x- 
fiiuiet;  cuiusque  xftimatione  fte- 

1 3  tur.  Quod  ii  ille  redimet :  ad- 
dito  quintam  partem  ad  xftimacio- 
nem. 

1 4  Si  quis  domum  fuam  Ioux 
confecrauerit :  earn  facerdos  bona 
fide  xfhmato:  eiusque  xfthnatio- 

15  ne  ftator.  Quod  li  confecrator 
domum  fuam  redimet:  xftimatio- 
nis  argenti  quintam  addito,  et  ita 
domum  habeto. 

16  Sin  de  fundo  fuse  posfesfionis 
confecrauerit  aliquis  louae:  xfti- 
niatio  pro   ratione  fenunis   fiat, 

i)  d  id  quod  vote  promisfum  erit  * 


ita  ut  cori  hordei   femen   efficiat 
quinquaginta  ficlos  argenti.      Si  1 
ftatim  ab  anno  iubiieo  fundum  fu- 
uni  confecrauerit :  ifta  xftimatio- 
ne  ftator.    Sin  aliquauto  port  Iu- 1 
bile  confecrauerit,     facerdos   ar- 
gentum  ei  putato  ad  rationem  an- 
norum,   qui  fupererunt  ad  iubi- 
leum  annum ,     vt  de  ifta  xftima- 
tione  detrahacur.       Et  ft  quidem  1. 
fundum   idem ,    qui    confecraue- 
rit ,  redimet :  ariiecta  ad  iftam  xfti- 
mationem    parte    quinta   habeto. 
Sin  non  redemerit ,  isque fundus  al-  a; 
teri  venditus  fuerit :  ne  iam  redi- 
mi  liceto,    eftoque  fundus   tinita  a. 
eius  die  in  Iubili  louae  facer ;   et  in 
ins  facerdotis,vt  deuotus  ager,trans- 
ito. 

Sin  autem  non   fui   patrimo-a:j 
nii ,  fed  emtum  fundum  Ioux  con- 
fecrauerit:     putato    ei    facerdos  41 
xftimationis  fummam  ad  annum 
iubileum :  atque  ille  turn ,  quod  e-    | 
rit  xftimatura ,  facrum  louae  dato. 
Anno  iubiieo  fundus  ad  vendito-  2« 
rem  rcdito ,  cuius  terrx  posfeslio 
eft.     Omnis  autem  ifta  xftimatioa; 
efto  ficli  facri ,  videlicet  viginti  o- 
bolos  valentis. 

Ceterum  primogenita,  quxK 
Ioux  ex  pecore  nata  erunt ,  ne 
quis  facrato,  fiue  bouilla  ,  fine 
ouilla  aut  caprina:  louae  funt. 
Qux  fi  de  pecore  immundo  erunt ,  *' 
redimuntor  ad  xftimationem,  ad- 
ditaad  earn  parte  quinta.  Sin  au- 
tem non  redimentur :  venduntor 
prorata  xftimatione. 

Veruni  nihil  deuotum,    quod  it 
quis  loua:  deuouerit  ex  omnibus 
fuis    facultatibus,     fiue     homo, 
fiue  beftia,  fiue  prxdatorius  ager 
fit, venditor,  redimitorue  :  onine 
deuotum  eft   Ioux  facrofanclum. 
Quidquid   deuotum  facrofanctum  *$ 
fuerit,  fi  homo  eft.  ne  redimitor, 
moritor.      Omnes  decumx  terrx ,  3s 
fiue  frugum,fiuebaccarum,  Ioux 
fi mto.    ioux  facrx  funt. 

Quod 
pecus  erit. 


Cap.  i. 


NVMERI. 


147 


1  Quod  fi  quis  de  deeumis  fuis 
redimet :  earum  quintatn   addito. 

2  0mnes  auteni  decumx  bourn  ba- 
lantumue,  quidquid  b  fub  pedum 
mittitur,     louac     facra    decumx 

3  funto.  Bonum  malumue  fit,  ne 
curetur,      neue   permutetur:    fi 


permutatum  fuerir,  et  id ,  quod  erit 
permutatum  ,  et  id ,  cum  quo  erit 
permutatum,facrum  efio ,  non  redi- 
mendum.  Haec  funt  praecepta,34 
quae  Ioua  Mofi  adlsraelitas  in  mon- 
te  Sina  tradidit. 


NVMERI. 


CAPVT    I. 

Copiarutn  cenfts.  Adfiflentcs ,  nc  ducts. 
Annatorunt  numerus.  Non  cenjiti  Le- 
ast*. 


'  A« 


NNO  autem   fecundo    ab 

eorum  exitu  ex  Aegypto, 

die  prima  fecundi   menfis, 

Ioua  ad  Mofem  in  foiitudi- 

ne  Sinx  in  oraculari  tabernaculo 

verba  fecit  ad  nunc  modum  :    fub- 

aducite  fummam  totius  Jsraclitarum 

multitudinis ,  a  famiiiis  generatim 

inito  per  fingula   capita  omnium 

marium  numero,    et  cenfum  per 

3  clasfes  habete ,  til  et  Aharon ,    o- 

mnium  qui  annum  vicefimum  ex- 

4cedentesarmaferre  posfunt.     Vo- 

bis  autem  adiirtant  finguli  viri  de 

fingulis  tribubus ,  iique  fuarumfa- 

5  miKarumprimarii,    quorum  qui- 

6  dcm  nomina  hxc  fnnt.  De  Rube- 
7nina  Elifur,  Sedeuris  filius.      De 

8  Simeonia  Saiumiel,Surifadaci.    De 

9  Iudaea  Nahafon  ,  Aminadabi.  De 
Isfachariana    Nathanael,    Suaris. 

0  De  Zabulonia  Eliabus ,    Helonis. 

1  De  lofeplii  natorum  :  de  Ephrai- 
menfi  Elifama,  Ammiudi.  De  Ma- 
nasfenfi     Gamaliel ,     Phadasfmis. 

2.De  Beniaminenfi  Abidam ,  Gedeo- 

3  nis.      De  Dania  Achiezer ,  Ammi- 

4  faddaei.    De  Aferiana  Phcgiel ,  O- 

5  chranis.  De  Gadina  Eliafaphus, 
6Duelis.  De  Nepthaliana  Ahira, 
7Enanis.      Hi  funt  ex  multitudine 

delecti  fuarum  tribuumprincipes, 
copiarum  israeliticarum  duces. 

h)  in  paftorum  cuftodia  clt. 


Adhibuerunt  JgiturMofeserAha-  ig 
ron  homines  hos ,  qui  funt  fuis  no- 
minibus   adpellati  :        conuocata-ip 
que   omni  multitudine  prima  die 
menfis  fecundi ,     eos ,  qui  vicefi-  ao 
mum  annum  excesferant,  genera, 
tim  per  familias  fuo  quemque  no- 
mine cenfuerunt :  habuitquc  Mo- 
fes  cenfum  in  folitudine  Sina  ,  ficut 
Ioua  ei  prxceperat.     Fuerunt  ergo  ai 
a  Rubene  Israelis  natu  maximo  or- 
ti  generatim,  ct  per  familias  nomi- 
natim  et  viritim  recenfiti,  omnes 
mares  viginti  annis  maiores,  qui- 
cumque  arma  ferre  posfent :      Ru-  %% 
benisjinquam,  tribus  fumma  fuit 
quadraginta  fex  millia  quingenti. 
Simeonis  quinquaginta  nouem  mil-  23 
lia   trtcenti.      Gadi    quadraginta  24 
quinque   millia  fexcenti  quinqua- 
ginta.     Iudae  feptuaginta  quatuora> 
millia  fexcenti.      Isfacharis  quin- 16 
quaginta  quatuor  millia  quadrin- 
genti.      Zabulonis     quinquaginta  27 
feptem  millia  quadringenti.      lofe-  28 
phi ,      Ephraimitarum  quadragin-  ap 
ta  millia  quingenti.      Manasfenfi-  3a 
um  triginta   duo    millia  ducenti. 
Beniaminenfium  triginta  quinque  3 1 
millia  quadringenti.      Danis  fex- 3a 
aginta    duo    millia     feptingenti. 
Aferis  vnum  et  quadraginta  millia  33 
quingenti.       Nephthalis  quinqua-  34 
ginta    tria     millia    quadringenti. 
Horum  omnium  cenfu  habito  per  3  J 
Mofem  et  Aharonem  ,  perque  Is- 
raelitarum   primahos  duodecim, 
fingu- 


H8 


N  V  M  E  R  I. 


Cap.  1.4. 


g6fingularum  familiarum  fingulos, 
fumma ,  inquam ,  Israelitarum  per 
familias  recenfitorum,  qui  annum 
vicefimmn  excesferant,    hoc  eft, 

37 omnium  Israelitarum,    qui  arma 

38  ferre  posfent,  fuit  fexcenta  tria 
millia      quingenti    quinquaginta. 

3$)Leuitica;  tribus  familiis  inter  eos 

40  non  cenfitis.      Namita  Mofi  Ioua 

41  dixerat :  verum  Leuiticam  tri- 
bum  ne  cenfcto,  nene  eorum  fum- 

42 mam  inter  Israelitas  faciro:  fed 
eos  oraculari  tabernaculo  omni- 
busque  eius  vtenlilibus  et   inftru- 

43  mento  praeficito  ,  vt  tabernacu- 
lum  et  eius  inftrumentum  omne 

44ferant.    eique  miniftrent,  et  cir- 

45  cum  tabernaculum  tendant.  Ii- 
dem    profedturum    tabernaculum 

46  demittant :  iidem  confiftens  eri- 
47gant.  Alienus  qui  accesferit,  ca- 
48pitale  efto.     Ita  fiet,  vtdumet  Is- 

raelitae  in  fuis  quique  caftris ,  et  ad 
45>fuarum   clasfiuin  vexilla,     et  Le- 

uitae  circum  oraculi  tabernaculum 
5otendent,     in  Israelitarum  ciuita- 

tem  non  fxuiatur ,  Leuitis  oracula- 

ris  tabernaculi  curam  gerentibus. 
S^Igitur  Israelite   omnia,  quemad- 

modum  Mofi  Ioua  praeceperat ,  fe- 

cerunt. 

CAPVT    a 

Israelithi  ordinet  fub  vexiUis.      Cepitirum 
iter ,  et  cuflrametatio. 

I  "TTeni  cum  Mofe  et  Aharone  Ioua 
I  locutus   eft    ad    hunc  modum : 

a-*-lsraelitx  ad  fuum  quisque  ve- 
xillum  fub  infignibus  patriis  caftra 
faciunto ,  eaque  vndique  oraculari 

«  tabernaculo  obuerfa.  Ab  oriente 
caftra  facito  vexillum  copiarum 
Iudac  inagmina  diitinctarum,  quo 
rum  dux  Nahafon  Aminadabi  fi- 

-lius,       militum   autem   numerus 

e  recenfitorum  74600.  Apud  earn 
caftra  facito  tribus  Isl'acharis ,  duce 
Nathanaele  Suaris    hlio,  militum 

6  numerus  54^00.  Et  item  tribus 
Zabulonis ,  duce  Eliabo  Helonis  fi- 


lio,  militum  numerus  57400.     Ita 7 
vt  omnium  in  ludae  caftris  recen- 
fendorum  militum  numerus  etficia- 
tur  186400.     Hi  primi  caltra  mo-$ 
uento.      Ad    meridiem    Rubenisp 
vexillum,  duce  Elifure  Sedeurisfi. 
lio ,  milites  46500.     Ad  earn  caltra  1 
facito  tribus  Simeonis,  duce  Salu- 
miele  Surifad.ri  filio  ,     militibus 
59300.    Itemque  tribus  Gadi,  du- 1 
ceEIiafapho  Duelis  filio,  militibus 
45^5°.       Omnium  Rubenenfium  1 
copiarum   fumma  efticitur  1 5 1 450. 
Atque  hi  fecundi  caftra  mouento.  1 
Turn     oraculare      tabernaculum  1. 
(quodagmen  eft  Leuitarum)  in  me- 
diis  agminibus  proficifcatur      eo- 1 
dem  in  profeclione  feruato  ordine  , 
quo  in  caftrametatione,  fua  quibus- 
que  vexilla  fequentibus.      Ephra-H 
imitarum  vexillum  a  mari  tendito, 
duce  Elifama  Ammiudi  filio,  militi- 
bus 40500.     Apud  eos  Manasfen- !' 
fis  tribus ,  duce  Gamaliele  Phadas- 
furis  filio ,  militibus  32200.     Item- 1! 
que  Beniaminenfis ,  duce  Abidane 
Gedeonis  filio,  militibus    35400. 
Summa  omnium  Ephraimiticarum  I; 
copiarum  108 100.      Atque  hi  ter-2< 
tio    loco  proficifcuntor.      A   fe-a; 
ptemtrione  vexillum Daniarum  co- 
piarum in    agmine  diftributarum 
duceAchiezere,  Ammifadaei  filio, 
militibus  62700.       Apud  hos  ten- a: 
dito  tribus  Aferiana,  duce  Phegiele 
Ochranis  filio,  cuius  milites  funt 
41500.     Et  item  Nephthalienfis,!; 
duce  Achira  Enanis  filio ,  qux  mili- 
tes habet  53400.      Summa  onmi-Zt 
um      Danis      copiarum     eftuitur 
157600.      Atque  horum  quidem*: 
vexilla  poftremo  caftra  mouento. 
Summa  totius  israelitici  exercitus  it 
per  familias  recenfiti  eft  603550. 
Leuitis  inter  Israelitas  non  recen-  2* 
litis ,  quemadmodum      Mofi  Ioua 
praeceperat.      Igitur  Israelitae  ,  fie-  2$ 
ut  Mofi  praeceperat  Ioua,    ita   pla-ij 
ne  ad  fua  quique  vexilla  caftra  et 
jjonebant  et  mouebant,  generatim 
per  familias  ordinati. 

CAPVT 


Cap.  3. 


NVMERI. 


129 


CAPVT     III. 

Aharonis  et  Mnfis  genus.     Leuitarnm   ofji- 
cia    et    cenjvs. 

1     A   Haronis  autem  et  Mofis  ge- 

f\  mis ,  quo  tempore  cum  Mofe 

*-  ■^■locutus  Ioua  eft  in  monte  Si- 

■i  n;i ,  fie  fe  habet  :    Aharon  filios 

habuit  Nadabum  primogenitum  et 

Abium,  Eieazarum  et  Ithatnarum. 

13  Hi  ftierunt  Aharonis  filii  facerdo- 

tes  vnc~ti ,  quorum  manus  ille  facer- 

4dotio  facrauit.      Sed  Nadabus  et 

Abius  mortui  funt  ante    Iouam, 

dum  apud  eum  alienum  ignem  li- 

bant  in  folitudine  Sina,  neque  filios 

5  habuerunt.      itaque    facerdotium 

capesferunt  Eleazarus  et  Ithamarus, 

5  coram  Aharone  patre  fuo.      Et  Io- 

,  ua  cum  Mofe  verba  fecit  in  hunc 

Ijmodum:        adducito    Leuiticam 

)    tribum ,  eamque  ftatuito  ante  Aha- 

I !  ronem  pontificem ,  vt  ei  mnuftrent, 

l  1$  et  turn  eius ,  turn  totius  reipublicae 

||  ante  oraculare   tabernaculum  cu- 

f|?ram  agentes,      tabernaculi  opus 

i  exfequantur,  coque  exfequendo  o- 

;  mnem    oracularis  tabernaculi  fu- 

I  b  pellectilein    curent :      turn  etiam 

:  1  Israelitarum  curam  agant.    Igitur 

Leuitas  ex  Israelitis  Aharoni  eius- 

,  ;i  que  Hliis  addiclos  tradito.      Aha- 

,   ronem  autem ,  eiusque  filios  tuen- 

;i  doeorumfacerdotio  praeficico:  ita 

I    vt,qui  aucnus  acceslerit ,  moriatur. 

it  Scito  enim,me  defumere  Leuitas  ex 

»[  Israelitis, inquit, pro  omnibus  Is- 

1  1  raelitarum  primogenitis,qui  vul- 

;  nam  recluferint.      Iraque  inei  funt 

V.  Leuitae,quatenus  mea  funt  omnia 

primogenita.ex  quo  interfeci  onini- 

aprimogenita  inAegypto,confecra- 

ui  mihi  omnia  in  Israelitis  primo- 

genita,  turn  hominum,tuin  peco- 

runi :  mea  erunt :  ioua  fum. 

1   \       Turn  iusfit  Ioua  Mod  in    fo- 

,    ;litudine  Sina,     vt  recenferet  Le- 

•  uitas  per  familias  genei-acim ,   et 

♦  I  recenferet    omnes     mares,       qui 

fs  <>  menfem    excesfisfent.      Id  quod 

I  I  fecit  Mofcs  ad  louse   mandatum , 

j  Ticuti  iusfus  eft.      Atque  hi  qui- 


dem  ftierunt   nominatim  recenfi- 
ti  Leuis  filii:    Gerfon,  Cahathus 
etMeraris.       Gerfonis  autem  filii  ig 
totidem  gentilitatum  auc"tores,Leb- 
nis  et  Semeis.      Cahathi ,  Amra- 19 
nir.SjIefaar,  Hebron  et  Oziel.    Me •  20 
raris  autem,Moolis  et  Mulls.      H  e 
funt  gentilitates  in  familias  distri- 
butae.      Gerfoniae  videlicet  Leb-21 
niana  et  Semeiana:    quorum  0-22 
mnes  mares ,  qui  menfem  excesfe- 
rant,  cenfuhabito  fuerunt  feptem 
millia  quingenti.      Atque.  hae  qui- 13 
dem  Gerfoniorum  gentilitates  poll 
tabernaculum  ab  occidenre  tende- 
bant ,    quorum  familiae  .dux  erat  24 
Eliafaphus  Laelis  filius. 

Ad   Gerfoniorum  curatn  h&cz$ 
in  oraculari  tabernaculo    prrtine- 
bant,  tabernaculum  et  tentorium, 
eiusque  tegmen,    et  aulaeura   in- 
troitus    oracularis      tabernaculi: 
turn  atrii  lintea,  et   eiusdem  in- 1$ 
troitus  aulaeum,    quod  erat  apud 
tabernaculum,    et  apud  aram  >vn- 
dique,  et    totius   eius   minifiV.rii 
funes.      Cahathinae  autem  genii-  zy 
litates  fuerunt   hae  :     Amramine , 
Iefaariana,   Hebronia    et  Ozieli- 
na  :     quorum    omnium   marium  28 
menfem   ,excedentium     Humerus 
fuit  8<5oo,  qui  facri  curam  gere- 
rent.    Atque  hi  Cahathini  ab   ae-ap 
dis  latere  meridionali  tendebant, 
duce    familiae    gentilitatum  Elifa- 
phane  Ozielis  filio.      Horum  pro-  39 
curationis  erat  area,  menfa ,  cande- 
labrum ,  altaria ,  et  facri  miniftcria- 
lis  fupellex,   aulaeumque  vna  cum 
toto  eius  adparatu.      Ducuni  au-3§ 
tern  Leuiticorum  dux  Eleazarus  A- 
haronis  filius  facerdos ,  eorum  prx- 
fe<5tus,qui  fancluarii  curam  gcre- 
rent.    Merarianae  gentilitates  fue-gfc 
runt  Mooliana  et  Mufiana,    mi- 33 
mero  omnium  marium  menfem  ex- 
cedentiiim   fex  millium    ducento- 
nun ,     duce  Suriele  AbichaiJis  fi-34 
lio.    Atque  hi  adlatus  tabernacu-jj 
li  feptemtrionale  tendebant,    cu- 36 
ram  geientes  asfcrum  tabernaculi, 
I  et 


IBO 


N  V  M  E  R  I. 


Cap.  3.4. 


et  repagulorura ,  et  columnaruni,  et 
barium ,  omniumqiie  eius  vtenfili- 

3711m  et  inftrumenti :  turn  colu- 
mnarum  circiim  atrium  disponen- 
darum ,  earurnque  bafium  et  paxil- 

38lorum,et  funium.  Ante  taberna- 
culum  autem  ab  oriente  ante  ora- 
culare  tabcrnaculum  tendebantMo- 
fes  et  Aharon ,  eiusque  filii ,  curam 
habentes  fanchiarii "  ad  procuratio- 
nem Isr<~ielitarum ,  ita  vt  b  qui,  alie- 

39  nus  accederet ,  moreretur.  Omni- 
um igiti  irLeuitarum  cenfu  per  Mo- 
fem  et  Aharonemadlou.cpraferi- 
ptum  habito  generatim,  omnium 
marium,qui  menfem  excesferant, 

4°numeiiis  fuit  viginti  duo  millia. 
Mandauit  etiamlouaMofi,  vt  cen- 
feret  omnes  Israelitarum  primoge- 
nitor mares  menfem  excedentes,eo- 
ruirique  numerumnominatim  fub- 

4*  ductret,  ipfique  Iouae  Leuitas  pro 
omnibus  Israelitarum  primogeni- 
tis reciperet,et  leuitica  pecorapro 
omnibus  israeliticorum  pecorum 

42,  primogenitis.      Mofesigitur,  fic- 


ET 
da 
fil 


fklos  facros:      idque  Aharoni  et5 
eius  filiis  dedit,  ficut  Ioua  eiprac- 
ceperat. 

CAPVT    IIII. 

Cibatbinorum ,    Gerfoniomm ,    et  nliorum 
c.\  Leu  it  is  vfficui. 

T  IouaMofi  et  Aharoni  man- 1 
dauit,         vt     Caharhmorumi 
ummam  de  Leuitis  generatim 
perfamilias  fubducerent,      a  tri-a 
cenariis  ad  quinquagenarios,  qui- 
cumque  ad  militiam  idonei  esfent 
ad  munere  fungendum  in  oraculi 
tabernaculo.    Atque  hocCahathi-4 
norum,inquit,  in  oraculari  taber- 
naculojhoc  eit,in  fanciiore  fanclu- 
ario,munus  efto.       Proficifcenti- 5 
bus  caftris ,  Aharon  et  eius  filii  in- 
troeunto,    et  obtenfum  liparium 
deponunto:  eo  oraculi  arcam  te- 
gunto:     et  fuper  eo  tegimen  de<$ 
peliibus  melium  ponunto,    et  id 
infuper  ftragula  tota  hyacinthina 


fternunto,  vee\esque  admouento. 
uterat  a  Ioua  iusfus,  omnium  Is-    Menfam  autem  adpofititiorumhya-^ 
raelitarum  primogenitorum    cen-    cinthina  ftragula  fternunto:    fcu- 


43  fum  habuit :  quorum  omnium , 
qui  menfem  excederent ,  fuo  cuius- 
«me  nomine  relatorLim ,  fumma  fuit 
viginti  duo  uiillia  ducenti  feptua- 

44ginta  tres.  Turn  mandauit  Ioua 
MofijVt  Leuitas  pro  omnibus  Israe- 
litarum primogenitis,  eorumque 
pecus  pro  illorum  pecore  reciperet, 

45  esfentque  Leuitx  ipfius  loux.  Pro 
illis  autem  ducentis  feptuaginta  tri- 
bus ,  qui  ex  Israelitarum  primoge- 
nitis fupra  Leuitarum    numerum 

46excurrerent ,  fumeret  quinos  li- 
clos ,  videlicet  facros, vicenis  obolis 

47valentes;  idque  argentum  Aha- 
roni et  eius  filiis  daret,  pretium 
redemtionis  illorum,  qui  exfupera- 

4S  bant.  Sumlit  igitur  Mofes  argen- 
tum redemtionis  abeis,  qui  extra 
redemtos  a  Leuitis  exfuperabant  ex 

4P  primogenitis  Israelitis ,  videlicet 
mille  tre;entos  fexaginta  quinque 


tellas,  capedines,  phialas  et  pateras, 
quibus  hbatur ,    imponunto :    in- 
fuper panis  perpetuus  efto.     Hxcg 
ftragulo  weeineo  iterato  confter- 
nunto,  idque  tegimineex  peliibus 
melium  tegunto,  veclesque  admo- 
uento.      Turn    ftragulo  hyacin-n 
thino  tegunto  candelabrum  funale, 
eiusque  lucernas,  forcipes,  foculos, 
omne  denique  olei  miniftratorium 
inftrumentum;      idque  tegiminej 
ex  melium  peliibus   tectum  palo 
imponunto.      Aram  autem  aura-i 
tarn  hyacinthina  ftragula  fternun- 
to ,  et  tegmine  ex  mehum  peliibus 
tegunto,    vcclesque    admouento. 
Turn  omne  facrarii  miniftratori-i 
um    inftrumentum ,    hyacinthino 
ftragulo    impofitum,    tegmine  ex 
melium  pelhbus  tegunto, paloque 
imponunto.     Aram  autem  cinerei 
mundatani  purpurea  ftragula  fter- 


nunto, 

4)  vt  hraeljunuo  ennniurj}  vice  facrg  procurator,      t)  non  eius  generis. 


Cap.4- 


NVMERI. 


131 


nunto ,  eique  omne  miniftratorium 
I  inftrumentum  imponunto:     batil- 
ia,  fufcinas,  fcopas,  pollubra,  omne 
arse  inftrumentum,eaque  tegnmen- 
to  ex  nieliuin  pellibus   conftrata, 
vectes  admouento. 
;;       Vbi  plane  texerit  Aharon  et 
eius  rilii  facrum ,  facrique  inftru- 
i  mentuni  omne ,    inter  caftrorum 
profe&ionem :    turn    demum  ac- 
cedunto    Cahathini    ad     portan- 
dum,    neue  facrarium   attingun- 
to ,  ne  moriantur.    Atque  hoc  efto 
Cahathinorum  munus    in  oracu- 
5  lari  tabernaculo.     Eleazari  antem 
1  Aharonis  lilii  facerdotis  procura- 
•  tionis  funto  :  oleum  lucernarium , 
fuffiraen  odoratum,fertum  perpe- 
;  tuum  ,  et  vndtionis  oleum ,  denique 
procuratio  totius   tabernaculi ,  et 
omnium,  qux  in  eo  funt ,  turn  facra- 
'7rii,tum  eius  fupelleetilis.    Igitur 
1  neCahathinarumgentilitatum  ftir- 
<   pemde  Leuitis  exftirpetis,(inquit 
I   Mofi  et  Aharoni )  vt  eorum  vitae 
|S confulatur.     Facitote,  vt,  quuin 
i   ad  fantttus  fancluarium  accedent, 
veniat    Aharon  et  eius  filii,  qui 
fuum   cuique    illorum  munus   et 
!Q  onus  imponant :      ne ,  fi  forte  ad 
J   adfpiciendum  facrum  temere  acces- 
:    ferint,  moriantur. 
0         Gerfoniorum    quoque    fum- 
mam  generatim  per  familias  fub- 
dducito,  (inquit   Ioua  Mofi)  eos- 
que   a  triccnariis  ad   quinquage- 
;   narios    recenfeto,    quicumque  ad 
2militiam  apti  funt;      vt  munere 
fungantur  in  oraculari  tabernaculo. 

3  Hoc  autem  efto  munus  onusque 

4  familiae  Gerfoniorum :  portanto 
lintea tabernaculi, et  oraculare  ta- 
bernaculum,eius  tegimen,et  tegi- 
men  melium ,  quod  infuper  ei  im. 

jli5  ponitur ,     et  aulxum  oftii  oracu- 

laris tabernaculi  ,etatrii  lintea,  et 

a.ilrumoftiiportae  atrii,  quod  eft 

I  circuin    tabernac.  linn    et   circum 

fcl5aram,    et  eorum  funes,  et  omne 

I- 1  eorum  muneris  inftrumentum,  at- 

que  omnia ,  quibus  v ten tur  in  fun. 


clione.    Eorum  autem  officii  miuZ7 
nus  omne  ad  praefcriptum  Aharo- 
nis eiusque  natorum  efto,  eisque 
totius  eorum  muneris  curam  man- 
datote.      Hoc  eft  munus  familia-x8 
rum  Gerfoniorum  in  oraculari  ta- 
bernaculo ,  quorum  procuratio  erit 
penes  Ithamarum  Aharonis  filiutn 
facerdotem.      Merarenfes  quoque  19 
generatim  per  familias  recenfeto, 
a  tricenariis  ad  quinquagenarios , 
quicumque  militiae  apti  funt  ;    vt30 
nuinia  procurent  oracularis  taber- 
naculi.       Totius   autem  eorum  3 1 
muneris  et  procurationis  in  ora- 
culari tabernaculo  haec  erunt :  as- 
feres  tabernaculi ,    eiusque  repa- 
gula,  et  columns,  et  bafes  ,    et3i 
columns  circum  atrium  ,  earum- 
que  bafes ,  paxilli,  funes,  cum  omni 
eorum  muneris  inftrumento.     Et 
inftrumentum  quidem,   quod  erit 
eorum  procurationis  et  muneris, 
recenfetote  nominatim.      Hoc  0-33 
mnino  munus  eft  familiarum  Me- 
rarenfium ,  in  oraculari  tabernacu- 
lo,   curatore  Ithamaro  Aharonis 
filio  facerdote.       Recenfuerunt  i-34 
gitur  Mofes  et  Aharon ,  primores- 
que  ciuitatis,  Cahathinos  generatim 
per  familias ,    omnes,  qui  triginta  35 
annis  maiores ,  infra  quinquaginta, 
esfent  ad  militiam  idonei ,  vt  mu- 
nus obirent  in  oraculari  taberna- 
culo:   quorum    generatim  recen-35 
fitorum  fumma  fuit  duo  millia  fe- 
ptingenti  quinquaginta.      Hie  eft  37 
numerus  omnium  ex  familiis  Ca- 
hathinorum,qui  munus  facerent  in 
oraculari  tabernaculo ,  quos  recen- 
fuerunt Mofes  et  Aharon  ex  prae- 
fcripto  Iouae  ad  Mofem.     Gerfo-35 
niorum  eadem  ratione  recenfito- 
rum  fumma  fuit  duo  millia  fexecnti 
triginta.      Merarenfium  item  (11339 
millia  ducenti.      Haec  fumma  eft 
ftirpis  Mera.enfium,    a  iMofe  et43 
Aharone  ex  Iouae    praccepto  Mofi 
datt>  recenfitorum.    Vniuerforuni4C 
Leuitarum ,  a  Mofe  et  Aharone  et 
Israelites    principibus    generatim 
1  2  per 


13* 


WVMtM. 


v,ap.  5. 


per  familias  recenfitorum ,  qui  an» 

42  mini  tricefimum  excedentes,  vs- 
que  ad  quinquagefinmni,apti  esfent 
nmneri  obeundo,  et  oneri  in  ta- 
bernaculo  oraculari  ferendo ,  film* 
ma  fiiit  oelomilliaquingentioclo- 

43  ginta :      qui  ex  Ioux  mandato  per 
'  Mofem  recenfiti ,    et  fuo  quisque 

muneri  et  oneri  prxpofiti  funt ,  vt 
Ioua  Moii  praeceperat. 

CAPVT    V. 

PoVutortim  fiparatio.      Multt   ac  zeloty- 
pu  leges. 

I  f  r\Vm  autem  Mofi  mandauit  Io- 

a    II    ua,    vt  praeeiperet  Israelites , 

-"-  vt  exigerent  e  caftris  leprofos 

omnes.et  qiubus  genitura  flueret , 

et  funere  pollutos  turn  mares  turn 

3  feminas :  eos ,  inquam ,  extra  ca- 
ftra  emitterent,  ne  caltra  fua  pol- 
luerent :  quum  in  eis  habitaret  ipfe 

4  Ioua.  Id  quod  fecerunt  Israelite , 
eosque  ex  caftris  emiferunt,  fictiti 
Moli  mandauerat  Ioua. 

5  Turn  Ioua  ad  Mofem :    haec , 
tfinquit,    Israelitis    exponito.      Si 

quis,    fi    quaue    humanuin    ali- 

quod  peccatum  fecerit,  et  contra 

louani     committendo ,       multam 

^commiferit;        peccatum     flium 

confitetor ,     multaeque    fummam 

reddito ,    et  infuper  quintam  ad- 

dito,eique  daio,  in quem multam 

c  commifit,     Quod  (i  homo  propin- 

quuni  non  habet ,  cui  multa  folua- 

tur :  ea  multa  louse  foluatur  fitque 

facerdotis ;  praeter  arietem  propi- 

tiatorium,  quo  pro  eo  fupphcetur. 

pAtque  omnia  ex  Israelitarum  con- 

fecratis  donaria ,  qu<e  facerdoti  de- 

loderint,  eius  funto;  et  ciiiusque 
confecrata  eius  funto;  quod  quis- 
que facerdoti  dederit ,  cms  efto. 

1 1      Turn  autem  hxc  Israelitis,inquit 

iaIouaMofi,dicito:  Si  cuius  vxor 
deliquerit ,  et  in  virum  fuum  com- 
miferit.cumque  ea  vir  alius  rem 

13  habuerit ;  idque  vir  eius  ignoret , 
ea  clam  ftuprata ,  quum  neque  teftis 


fit  contra  earn,  neque  deprehenfa 
fuerit ;    eiusque  vir  obtreclatione  14 
contra  earn  adfletur,  quae  ftuprata 
fuerit ;  aut  fi  etiam  obtrettatione 
contra  vxorem  adlletur,  quae  corru- 
pta  non  fuerit :  adducito  vir  ille  i< 
vxorem  fuam  ad  facerdotem,  et 
prxter    earn    eiusdem    libamen- 
tum,   decimam  partem    ephi    fa- 
rinx  i>  ordeacex ,  cui  neque  oleum 
neque  tus  indat,quoniam  obtrecla- 
tionis  fertum  eft ,  fertum  indicati- 
uum,  ad  crimen    coarguendum. 
Id  facerdos  libato ,  et  ante  Iouam  K 
ponito,  aquamque  facram  in  vafe 
ficlili  fumito.      Turn  de  puluere ,  V\ 
quod  erit  in  tabernaculi  folo,  fumi- 
to ,  et  in  aquam  indito ;      mulie-  It 
remque  apud  Iouam  fiftito,eiusque 
caput  tondeto,  et  ei  inmanustra- 
dito  fertum  indicatiuum,  quod  eft 
fertum    obtrectationis.       Ipfe  inij 
nianu  habens  aquam  amaram  di- 
ram ,  mulierem  iureiurando  adigi- 
to ,  in  haec  verba :    fi  nemo  tecum  M 
concubuit,    et  fi  ftupro  non  deli- 
quifti  in  virum  tuum :  illaefa  efto 
ab  hac  aqua  amaradira.      Sin  au-2I 
tem  in  virum  tuum    commififti, 
ftuprataque  es ,  et  tecum  rem  habuit 
vir  alius  quam  tuus  :  Ioua  (inquiet 
facerdos,   mulierem   diro  iureiu- 
rando obftringens  )  exeraplum  in  tc 
ftatuat  dirarum  et  periurii  apud 
tuos,  femur  tibi  decutiendo,  et  ven- 
trem  distendendo  :  veniatque  haec  2* 
dira  aqua  in  tua  vifcera  ad  ventrem 
distendendum ,  et  femur  decutien- 
dum,    Mulier  autem  refpondeto: 
amen,  amen.    Scribitoque  facer- »3 
dos  has  diras  in  fcheda,  et  aqua 
amara  deleto ;    eamque  aquam  a-  *4 
maram  diram    mulieri  bibendam 
dato ,  vt  veniat  in  earn  aqua  dira  in 
amaritudinem.     Sumito  autem  fa-  *$ 
cerdos  de  manu  mulieris  fertum 
obtredtationis,idque  fertum  porri- 
cito  apud  Iouam,  et  ad  aram  libato , 
comprehenditoque  de  ferto  monu-  2^ 
nientum  mulieris,  et  aram  fuftito , 
deinde  aquam  mulieri  bibendam 
dato. 


taitti 


Cap.  ?.  6. 


N  V  M  E  R  f. 


»33 


?dato.      Qua  aqua  pota,  fiquidem 

1  ftuprata  fuerit,  inque  virum  fuura 
comraiferit ,  veniet  in  ea  aqua  dira 
in  amaritudinem,  distendeturque 
ei  venter ,  et  femur  decidet,  eritque 

1  mulier  periurii  exemplum  apud 

J  fuos.  Quod  fi  fuerit  a  ftupro 
niunda ;   illxfa  erit  et  prolem  gi- 

Pgnet.  Hxc  obtrectationis  lex 
efto ,  fi  cui  vxor  fidem  fregerit ,  ftu- 

5  prataque  fuerit.  Sin  autem  quis 
obtreclatione  adflatus  in  fuam  con- 
iugem ,  earn  ad  louam  ftiterit ,  et  ei 

1  facerdos  fecerit ,  vt  habet  hxc  tota 
lex;      turn  vir  a  culpa  aberit,  et 

!  mulier  pcenas  dabit. 

CAPVT    VI. 

•  Naiarei  fobrietas  ,  cefaries ,  derajio ,  ferta, 
f,ic(ifi*ia ,  fiotin.  Feltx  precatio  per  fu- 
cerdotes  pro  popiilo. 

I  ri^Vra  hxc  Mofi  loua  eftatus  eft : 
I    haec  Israelitis  in  hunc  niodum 

L  -*-  dicito,     H  quis,  feu  vir, feu 

|  femina,  nuncupate»  Nazarxi  voto 

|  fefe  Ioux  deuouerit :  a  vino  et 
temeto  abstineto;  vini  aut  temeti 

i  acetum  ne  bibtto,  vuarum  liquo- 
rem  nullum  bibito;  vuasneque  re- 

\  centes,      neque     pasfas    guftato. 

J.  Quamdiu  ita  deuotus  erit,  nihil 
quod  ex  vite  vinaria  fiat ,  fiue  acini 
lint  fiuevinacea, guftato.  Qiiam- 
diu  eius  deuotionis  votum  durabit, 
nouacula  eius  capiti  ne  admouetor : 

\  vsque  ad  peradtum  fpatium,quo  Io- 
ux deuotus  erit, facer  efto, capitis 
fui  capiili  coniani  alendo.  Quam- 
diu  Ioux  deuotus  erit,  funeri  ne  in- 

'terefto;  nein  parentum  quidem , 
aut  fratris ,  aut  fororis  morte  fune- 
ftetur  ;quoniam  eius  capiti  ineft  e- 
ius  Deo  deuota  exfanes ,  cuius 
deuotionis  toto  tempore  Ioux  facer 

1  eft.  Quod  fi  aliquo  repente  et  ex 
improuifo  mortuo  apud  eum ,  eius 
deuotum  caput  pollution  fuerit: 
radito  caput  die  puriricationis  fux , 
id  eft ,  die  feptimo.      Octauo  au- 


c)  haec  orrnino  libare  cogetur. 
facilitate  volet,  iicebit. 


tern  adferto  duos  turtures ,  aut  duos 
columba  natos,  ad  facerdotem ,  ad 
portam     oracularis     tabernaculi , 
quorum  vnum  facerdos  piaculum  ,  1 1 
alteram    folido    facrificio   faciat, 
eumque  a  commisfo  in  funere  deli- 
cto expiet,  et  eius  caput  eodem  die 
luftret;      atque   Iouae   ita   deuo-l» 
tionis  fux  fpatium    deftinato,  et 
agnum  anniculum  ob  noxiam  ad- 
ducito :  fuperiores  autem  dies  irri- 
ti  funto,quod  polluta  fuerit  eius 
deuotio.      Completo  autem  deuo-ij 
tionis  tempore  ,  hxc  Nazaraei  lex 
eft.    Ad  portam  oracularis  taberna- 
culi adefto,      et  munus  fuum  I0-I4 
ux  adferto,  agnum  anniculum  vitii 
expertem  vnum  ad  folidum  facrifi- 
cium,  etagnam  vnam  anniculam  vi- 
tii expertem  ad  piaculum,  et  arie- 
tem  vnum  vitii  expertem  pro  falu- 
te.    Turn  azymorum  fimilagineo-lj 
rum  caniftrum ,  placentas  ex  oleo 
fubactas ,  cruftulaque  azyma  oleo 
delibuta ,  eorumque  fertum ,  et  vi- 
num  libandum.     Sacerdos  autem  16* 
Iouae  libato,  illiusque  piaculum  et 
folidum  facrificium  facito.    Arie-17 
tern  autem  Iouae  facito  facrificio 
pro  falute ,  praeter  azymorum  cani- 
ftrum, iJliasque  ferto  et  vino  facito. 
Turn  Nazanrus  deuotum  cap.it  fu- 1 8 
am  in  oftio  oracularis  tabernaculi 
radito ,  fuique  deuoti  capitis  exfa- 
riem  capito ,  et  igni  viclimx  pro  fa- 
lute  fuppofito  iniicito.     Turn  ille  '9 
arietis  armum  anteriorem  cochim 
capito,    et  placentam  azymim  v- 
nam  de  caniftro,  vnumquecruftu- 
lumazymum;eaque  palmis  Naza- 
rxi ,  poftquam  deuotam  exfariem 
fuamraferit,indito,  et  Iou.c  por- 
ricito.     Hoc  facerdoti  facrum  cfto,i« 
prxter  porredfitium  peclusculum, 
prxterque    annum    exceptirium. 
Poftea  Nazarxus  vinum  bibito. 

Hxc  Nazarxi  lex  eft,  qui  Ioux  li-Z* 
bamen  fuper  deuotionefua  voue- 
rit , '  prxter  ea,qux  feret  eius  i'acul- 
I  3  -      tas, 


Si  quid  prxterea  libare  fua  fponte  pro  fua 


«34 


NVMERT. 


Cap.  7. 


tas ,  vt  pro  voti  a  fe  nuncupati  ratio- 
nefuper  deuotionis  fux  lege  agat. 

22  Hoc     quoque    dixit    Ioua    Moii : 

23  dicito  Aharoni  eiusque  filiis  in 
24hunc  modum:  Israelitis  bene 
25 precamini  in  hxc  verba:    felici- 

tet  vos  Ioua,  conferuetque :  illu- 
ftret  vos  Iouafuo  vultu,  veftrique 

2(5  mifereatur ;  coniiciat  in  vos  Io- 
ua  viiltum  finini,  vobisque  pacem 

27conciliet.  Ira  fiet,  vt  quum  no- 
mennieum  fuper  Israelitis  nuncu- 
pauerint ,  ego  cos  fortunem. 


CAPVT    VII. 

Tabernaculi  txpl'tcatio.    Munera  »d  arum. 
Vox  Dei  ex  propitiatorio. 

I  /~\  Vo  autem  die  finem  fecit  Mo- 
t  (Oles  tabernaculum  erigendi, 
^-^"idque  et  vniuerfum  tins  in- 
ftrumentum ,  et  aram  cum  fuoitem 
onini  inftrumento  vngendi ,  atque 

»  confecrandi ;  obtulerunt  Israeli- 
tarum  principes ,  familiarum  pri- 
marii,  id  eft,  tribuum  principes 
cenforii ,  fua  munera  apud  Iouam ; 

3  fex  vehicula  tech,  et  bones  duode- 
cim,  videlicet  bini  fingula  vehicu- 
la,et  linguli  bones  fingulos ,  eaque 
ante  tabernaculum  adduxerunt. 

4  Et      Ioua      Mofi    praectpit , 

5  vt  ea  ab  illis  acciperet,vt  ad  ora- 
cularis  tabernaculi  nidnus  adhibe- 
rentur ,  eaque  Leuitis  pro  fui  cui- 
que  muneris  ratione  distribueret. 

6  Itaque  cepit  Mofes  vehicula,  atque 

7  bones,  eaque  Leuitis  tradidit :  vi- 
delicet Gerfoniis  duo  vehicula,  et 
quatuor  bones,  pro  ratione  mune- 

8  ris  eorum  :  Merarenfibus  ve- 
hicula quatuor ,  et  bones  06V0,  item 
pro  ratione  muneris  eorum,  cui 
prxerat  Ithamarus  Aharonis  filius 

5  facerdos.  Cahathinis  nihil  tradi- 
dit ;  quoniam  facra  adminiftrantes 

lohumeris  portabant.  Obtnlerunt 
item  principes  ad  are  dedicatio- 
nem,  turn  quum  inuncta  eft,  fua 

1 1  munera  ante  aram.      Et  Ioua  Mo- 


rf)  eentenostricentenosficlos  pendente*. 


fern  admonuit,  vt  ling' ili  principes 
fingulis  diebus  fua  munera  ad  are 
dedicationem    offerrent.        Obtu- 12 
lerunt  autem  finguli  fcutellam  v- 
nam  argenteam  centum  triginta  fi- 
clorum ;  phialam  vnam  argenteam  13 
feptuaginta  ficlorum ,  videlicet  fa- 
crorum,  vtramque  plenam  fimila  in 
oleo  fubacla  adfertum:      lancemi4 
vnam  denanam  auream ,  fufhmcnti 
plenam  ;      iuuencum  vnum  bouil- 15 
lum ;  arietcm  vnum ,  agnum  vnum 
auniculum  ad  folidum  facrificium; 
caprum  caprinum  vnum  ad  piacu- 16 
lum.      Ad  facrificium  autem  pro  17 
falute  bones  duos ,  arietes  quinque, 
hircos  quinque,  agnos  anniculos 
quinque.    Hxc ,  inquam  ,  finguli  1% 
obtulerunt ,     quorum  primo  die  15 
obtulit  Nahafon  Amminadabi  fi- 
lius, detribuludx.      Secundoau-ic 
tem  die  Nathanael  Suaris  filius, 
princeps  Isfacharianorum.      Ter-  21 
tio  Zabulonionim  Eliabus,  Helonis 
filius.      Quarto  Rubenenfium  Eli-  23 
fur,Sedeuris.    Qninto  Simeonio-2; 
rumSalumiel,Surifaddxi.     Sextos 
Gadinorum    Elifaphus,      Duelis. 
Septimo  Ephraimitarum  Elifama,  2- 
Ammludi.    Odtauo  Manasfenfium  i< 
Gamaliel ,    Phadasfuris.       Nono  2' 
Beniamitarum  Abidan ,  Gedeonis. 
Decimo  Daniorum  Achiefer ,  Am-  2j 
mifaddxi.      Vndecimo  Asferiano-2; 
rum  Phegiel ,  Ochranis.      Duode- 
cimo Nephthalienfium  Achira,  E- 
nanis. 

Hxc  funt  arx  dedicandx ,  turn 
quum  vn&a  fuit,    oblata  ab  Is- 
raelitarum    principibus   munera , 
fcutellx  argentex  duodecim,phia-3 
lx  argentex  totidem ,  lances  aurex 
totidem,  fcutellx  quidem  ^centena- 
rix  tricenarix ,  phialx  autem  fe- 
ptuagenarix ,     quorum   omnium  3 
vaforum  argenteorum  fummaeftl- 
citur  duo  millia  quadringenti  ficli 
ponderis    facri.       Lances    aurex  3 
duodecim  fuffiraento  plenx ,  dena- 
rix ,  pondere  facro ,  quarum  fum- 

ma 


ufiiS 


~  "  "  *3> 

litx  manus  fuas  impofuerint,  A- 1 1 
haron  louse  porricito  ab  Israelites, 
vtita  Iouanx  operationi  deftinen- 
tur.  .  Deinde  ipfi  Leuitx  manus  i% 
fuasTtaurorum  capiti  imponunto, 
et  tu  vnum  eorum  ad  piaculum, 
alterum  folido  facrificio  facito  Io- 
ux ad  fupplicandum  pro  Leuitis; 


tna  eft  ficli  centum  et  viginti, 
Bones  ad  folidum  facrificium  fue- 
runt  omnino  tatiri  duodecim, 
arietes  totidem  ,  agni  anniculi  toti- 
dem  cum  fuo  fcrto  :  capri  caprini 
'duodecim  ad  piaculum.  Ad  fa- 
crificium autem  pro  falute  fuerunt 
omnino  tauri  viginti  quatuor,  a- 
rictes  fexaginta ,  capri   fexaginta,    ac  Leuitas  coram  Aharoneeiusque  ij 


agni  anniculi  fexagina. 

>  Hxc  fuit  aLaris  iam  inuncii 
dedicatio.  Qiium  autem  intra» 
bat  Mofes  in  oraculi  tabernacu- 
hun,  ad   colloquendum    cum  il- 

1  lo  ;  audiebat  vocem  cclloquen- 
tis  fecum  ex  propit  atorio  arcx 
oraculi  impolito  inter  duos 
Chcrtibos ,  et  ita  cum  eo  colio- 
quebatur. 

CAPVT    VIII. 

Lucewamn  accmfin.     Leuitx  confecratio. 


it "%   ,f  Andauit  item  Ioua  Mod ,  vt 

!l  JYXAnaronem  admoneret^      vt    Israelitarum  primogehitis  defumfi, 


filiis  ftatuito  ,    et  Iouac  porricito, 
atqueab  Israelitis ,  vt  mei  fint  Le-14 
uifx,   fccernito.    Poftea  veniuntoij 
Leuitx  ad  operandum  in  oraculi 
tabernaculo,  a  te  purificatiacpor- 
rec~ti.      Sunt  enim  mihi  exIsrae-i<S 
litis  addicti,  a  me  mihi  defumti, 
pro  omnibus,  qui  locos  aperuerint, 
pro  omnibus,  inquam,  Israelitarum 
primogenitis.      Etenim  mea  funt  17 
omnia  israelitica    turn    hominum 
turn  pecudum  primogenita :  ac  quo 
die  omnia  in  Aegyptiorum  finibus, 
primogenita  occidi ,  ca  mihi  confe- 
craui.      Sed  Leuitas  pro  omnibus  18 


.mum  lucernas    accenderet,    quos  Aharoni,  eiusque  filiis  ex  Is- 19 
efRceret,vt'verfus  candelabri  con-     raelitis  attribui,  qui  Israelitarum 

munere  in  oraculi  tabernaculo  fun- 
gantur,  proque  eis  fupplicent,et 
ab  eis  dadem  auertant ,  quae  efiet ,  fi 
Israeli» x  ad  facrarium  accederent. 
Fecit  ergo  Mofes  et  Aharon  etvni- 20 
uerfa  Israelitarum  niultitudo  Leui- 
tis ,  quemadmodum  plane  Mofi  Io- 
ua fuper  eis  pruceperat;  expiati- 
que  funtLeuitx,et  veftimenta  laue- 
runt;  eosque  Ioux  porrexit  A- 21 
haron, et  pro  eisptirificandis  fup- 
plicauit.  Turn  denuini  ingresfia* 
funt  Leuitx  fuo  munere  fungi  in 
oraculi  tabernaculo,  coram  Aha- 
rone  et  eius  filiis :  fadhimque  eis 
eft,  ficuti  Ioua  Mofi  fuper  eis  prae- 
ceperat. 

Itemque  Mofi  Ioua  dixit: 23 
de  Leuitis  fie  habeto,  qui  an- 
num vicefimum  quintum  excesfe- 
rint ,  ii  in  oraculi  tabernaculum  o- 
perationis  munere  funchiri  in- 
tranto:  quinquagenarii  autem  24 
1  4  ab 

e)  roftra  (in  quibusellychnia  funt)  haberent  anuorfum  fyeCUncia. 


'  fpeclum  lucerent  feptem  lucernx. 

13  Id  quod  fecit  Aharon,  et  in  frontem 

,  candelabri  eius  lucernas  accendit, 

4  ficuti  Mofi  Ioua  prxceperar.    Erat 

'   autem  opus  candelabri  ex  auro  fo- 

I   lido,  turn  cms,  turn  lilia  ,  folidum 

a  Mofe  fadhun  ad  exemplar,  quod 

kci   Ioua  monftrarat.      Turn  Ioua 

■j  Mofem  fie  adlocutus  eft :       fecerne 

,    Leuitas  ex  Israelitis,  eosque  purifi- 

j^cato.        Sic  autem  eisptirificandis 

facito.  Aqua  ptacularieos  confper- 

gito,et nouacula  totum corpus  ra- 

\   dunto,   veftimentaque  lauanto,et 

g  ita   purificantor.       Turn  taurum 

bouillum  adhibento,  eiusque  fer- 

tum  ,  fimilam  in  oleo  fubactam  ; 

turn  taurum  alterum  bouillum  ad 

9  piaculum  adhibeto  ;     adduchsque 

ante  oraculi  tabernaculum  Leuitis , 

vniuerfos  Israelitas  ad  concionem 

oconuocato.    Deinde  Leuitas  Ioux 

obmoueto ,  eosque,  qtium  eis  Israe- 


I3<5 


NVMERI. 


Cap.  9. 10. 


ab  operationis  munere  cesfanto, 
*5emeritique  deinceps  funto:  fed 
agnatis  fuis  ad  curam  in  oracuii  ta- 
bernaculo gerendam  miniftranto: 
afiatoperarione  ne  funguntor.  Ad 
hunc  modnm  fuas  Leuitis  pro- 
uincias  adfignato. 

CAPVT     IX. 

Jndeferto  Sine  fifeha.     Menus  ad  Mud. 
Nubes  diurna.     No&itrntis  ignis. 

I  TTem  prxcepit  Mofi  Ioua  in  fo- 

I  litudineSinx ,  anni  fecundi  exi- 

tus  eorum  ex  Aegypto,  menfe 

aprimo,     vt  agerent   Israelite   pa- 

afchafuo  tempore,  id  eft,  quarto 
decimo  die  menfis  eius ,  Tub  cre- 
pusculum,idque  ex  omnibus  eius 

^inftitutis  atque  ritibus.  Ergo 
Mofes  cum  Israelitis  egit  de  agendo 

5  pafcha  :  itaque  egerunt  Israelite 
pafcha  die  quarto  decimo  nienfis 
primi ,  fub  crepusculum ,  in  folitu- 
dine  Sinae,et  omnia,  qiue  Mofi  Ioua 

<$  prxceperat ,  exfecuti  funt.  Fuerunt 
autcm  quidam,q:ii,  quum  pafcha 
eo  die  propterea  agcre  non  pos- 
fent ,  quod  erant  ex  funere  polluti > 

^Mofem  et  Aharonem  eodem  die 
conuenerunt,  eique  demonftraue- 
runt ,  fe  funere  pollutos ,  prohiberi 
munus  fuo  tempore  Ioujc  inter  Is- 

g  raelitas  libare.  Quibus  Mofes 
iusfit,  vt  exfpeclarent,  dum  ipfe 
Iouam  fuper  eis  confuleret.    Cui 

5,  fie  Ioua  retulit.    Haeclsraelitisdi- 

locito:      fi  qui  vertrum  aut  veftro- 

rum  pofterorum  erunt  ex  funere 

polluti ,  aut  in  itinere  procul  abe- 

11  runt,  ii  quum  louac  pafcha  agent, 
fecundi  menfis  die  decimo  quarto 
fub  crepusculum  agunto,  idque 
cuni  azymis  et  cichoreis  comedun- 

12  to.  Nihil  ex  eo  ad  pofterum  diem 
reliqui  faciunto ,  neque  eius  os 
vllum  frangunto,ac plane  ex  infti- 

13  tuto  pafchx  id  faciunto.  Qui  au- 
tem  et  mundus  erit ,  neque  in  itine- 
re erit ,  fi  pafchx  agendo  fuperfede- 
rit  j  is  de  fuorum  numero  exfein- 


ditor  :  qui  Iouae  munus  fuo  tem- 
pore non  obtulerit,  is  pcenas  dato. 
Quod  fi  quis  peregrinus  apud  vos  14 
degens  pafcha  aget  louse ;  ex  pa- 
fchae  inftituto  atque  ritu  facito: 
idem  peregrinorum  ac  indigena- 
rum  ins  habetote. 

Ceterum  quo  die  eredtum  eft  15 
tabernaculum,  operuit  nubes  ae- 
dem  oracularis  tabernaculi.      Ve- 
fpere  autem  exftitit  fuper  taberna- 
culo  quxdam  ignis  fpecies ,  vsque 
ad  mane.    Atque  ita  fiebat  conti- 16 
neuter,  vt  nubes  interdiu,  et    i- 
gnis  fpecies  earn  noclu  operiret. 
Ac   turn  demum   proficifcebantur  17 
Israelite,  quum  fe  nubes  ex   ta- 
bernaculo  elferebat ;  et  quo  loco 
nubes  confederat,  ibi  caftra  facie- 
bant,  atque  ad  Iouae  praefcriptum  1% 
caftra  vel  mouebant ,    vel  habe- 
bant.       Quamdiu  confidebat  nu- 19 
bes  fuper  tabernaculo ,  caftra  habe- 
bant.    Quod  fi  multos  dies  confi- 
debat ;   Iouae  mandato   parebant , 
neque  proficifcebantur.     Quod  fi  20 
quaudo  accidebat  ,vt  nubes  aliquam 
multos  dies  fuper  tabernaculo  re- 
fideret ;  ad  Iouae  nutum  caftra  vel 
habebant ,  vel  mouebant.    Et  Ci  fie-  21 
bat ,  vt  a  vefpera  ad  mane  morata 
nubes,  mane  attolleretur, profici- 
fcebantur :  et  fine  interdiu ,  fiue 
no&u  fefeefferebat,  proficifceban- 
tur :  ac  fiuc  vnura  atque  alterum  1% 
diem,  fiue  menfem,  fiue   annum 
totum  fuper  tabernaculo  permanc- 
bat  nubes ;  ftatiua  habebant ,  neque 
proficifcebantur :    rurfum  ea  fefe 
attollente  ,  proficifcebantur.      Ad  23 
Iouae  nutum  caftra  vel  ponebant, 
vel  mouebant,     curabantque,  vt 
quod  eis  Ioua  per  Mofem  praece- 
perat,  exfequerentur. 


CAPVT    X. 

Bin*  tuO/e ,  harumque  vpa.  Agminttm  or- 
dines  in  itinere.  Ad  Iouam  Mofes  in 
abitu,  et  manfime. 


Turn 


cap. 


1>      V      1T1    J-.     IX    X. 


ie 


TVm  Ioua  cum  Mofe  locutus  eft 
in  hunc  modum :    facito  duas 
tubas  argenteas,  easque  foli- 
das  :   quibus  ad  cogendain  concio- 
i    nera,  et  ad  caftramouendavteris, 
!    quarumque  ad  clangoreni  conue- 
:   niet  ad  te  omnis  multitudo ,  adpor- 
j  (.  tain  oracularis  tabernacnli.    Qjjod 
?    fi  vna  tuba  clangetur  :  conueniunto 
I    ad  te  principes ,  copiarum  israeliti- 
r;  canim  duces.     Quum  autem  cum 
|   ouatu  clangetis ;  qui  ad  orientem 
\  tetenderint,  proficifcuntor.   Quum 
|    item  fecundum  cum  ouatu  clange- 
I  tis  ;  qui  ad  auftrum  tetenderint, 
! >  mouento ,  G.  L.    Quum  tertium ; 
qui  ad  occidentein :    quum  quar- 
tum ;  qui  ad  feptemtriones :  H.  eis- 
que  foluentibus  cum  ouatu  clan- 
:7gunto.      In  concione   autem  co- 
gcnda  clangitote,  neque  ouatote. 
;B  Clangunto  autem  tubis  iftis  Aharo- 
nis  filii :    isque  mos  ad  pofteros 
I   veftros    in    aeternum      proditor. 
?  Quumque  in  finibus  veftris  prceli- 
um  cum  hofte  vobis  infefto  com- 
mittetis;  clangitote  tubis  iftis:  ita 
fiet ,  vt,  veftro  Deo  Ioua  veftri  me- 
more,    ab  hoftibus   defendamini. 
pTum  in  gaudiis  veftris,   in  fole- 
mnitatibus,  in  menfium  initiis  clan- 
gitote tubis  fuper  veftris    folidis 
facrificiis,  fuperque  facrificiis  pro 
falute,  vt  ea  veftri  recordationem 
i   apud  Iouam  Deum  veftrum ,  id  eft, 

apud  me  commoueant. 
ji     Accidit  autem  anno  fecundo,  die 
;    fecundi  menfis  vicefima ,  vt  ex  ora- 
culi  tabernaculo  efferretur  nubes. 

2  Itaque  profecli  funt  Israelite  agmi- 
'  nis  ordine  feruato ,  a  deferto  Sina , 
'    confeditque  nubes  in  deferto  Pha- 

3  rane.  Ac  turn  primum  caftra  moue- 
runt,  ficuti  Ioua  per  Mofem  praece- 

4  perat.  Primum  autem  profeihim 
eft  lignum  agminis  copiarum  Iudae- 
arum, quibus  praeerat  Nahafon  Am- 

5  minadabi  filius.  Isfacharianae  au- 
]  tern  tribus  copiis  praeerat  Natha- 
[5  nael ,  Suaris  filius  :  Zabuloniae  E- 
7liabus,  Helonis.    Interea  detenfo 


tabernaculo  profecti  funt  Gerfonii 
et    Merarenfes    tabernaculum  ge- 
ftantes.        Deinde  profechim  eft  1 8 
fignum  agminis  Rubenenfis   cum 
fuis  copiis ,  quibus  praeerat  Elizur , 
Sedeuris  filius.     Copiis  autem  tri-  ij 
bus  Simeoniae  praeerat  Salumiei, 
Surifaddxi  filius :    Gadinae  Eliafa-  2<3 
phus,  Duelis. 

Turn  profecti    funt   fanc~hiari-2I 
um  portantes  Cahathini ,  in  quo- 
rum aduentum  illi  tabernaculum 
erexerunt.        Deinde    profechim  1% 
eft  fignum  agminis  Ephraimirarum 
cum  fuis  copiis ,  quibus  Eliiama 
praeerat,Ammiudi  filius.  Copiis  au-  23 
tern  tribus  Manasfenlis  praeerat  Ga- 
malieljPhadasfuris  filius :  Benianii-24 
nenfis  Abidan,Gedeonis.  Poftremo  2> 
profectum  eft  fignum  agminis  Da- 
niorum  cum  fuis  copiis ,  totum  ex- 
ercitus  agmen  claudens,quorum  co- 
piis prxerat  Achiefer,  Ammifaddaei 
filius.    Asferianae  autem  tribus  co-  26 
piis  praeerat  PhegieI,Ochranis.  Ne- 
phthalienfis  Achira,  Enanis.    Tali  27 
ordine  in  itineribus  pergebant  Is-  2$ 
raelitae  in  agmina  distributi.     Mo-  29 
fes  autem  cumHobaboRaguelis  Ma- 
dianitae  foceri  fui  filio  fie  locutus 
eft:    nos  in  locum  proficifcimur, 
quern  fe  nobis  datum  m  Ioua  pro- 
mifit.  Veninobiscum,et  tibi  bene- 
faciemus.  Nam  ftatuit  Ioua  benefi- 
ciis  Israelitas  adficere.    Quumque  3» 
ille  iturum  fe  negaret,   fed  fuam 
terram  patriam  repetiturum  ;  Mo- 
fes  ficeum  adloquitur :      noliquae-  31 
fo  deferere  nos.    Scis  enim  manfio- 
nes  noftras  in  defertis ,   et  nobis 
oculorum  vicem  praebebis.    (^uod  3* 
fi  nos  comitabere :     quibus  nos  a 
Ioua  beneficiis  adfici   contigerit, 
iisdem  te  adficiemus. 

Igitur  ex  Iouae  monte  profecli  33 
triduum  iter  fecerunt ,  area  foederis 
Iouae  eo  triduo  eos  ad  explorandam 
ftationem  praecedente  :   quum  inte-  34 
rim  Iouae  nubes  interdiu  iter  faci- 
entibus  incumberet.    ProficifcentejJ 
autem  area ,  praefabatur  Moles :  ex- 
1  5  furge 


138 


WVMtRl. 


cap.  ii. 


furge  Ioua,et  disfipentur  hoftes  tui , 
36fugiantque  ante  teoforestui.  Ea 
autem  confiftente,  dicebat :  conuer- 
te  te ,  Ioua ,  ad  legiones  exercitus 
Israelitarum. 

CAPVT      XI. 

Ignii  vnrax  Mofe  deprecatore  exflinftu*. 
Populi  querela.  Miinna.  Ad  Lou.im  que- 
rela Mo/it.  Conclui  fenatm.  h  inuri 
coturniccs.  Cuptdorum  ctdcs.  Cupidi- 
tat-.i  bnjia. 

I  OEd  accidit,  populum  improbe 
^inauribus  Iouae  quintan.  Qui- 
^-^  bus  auditis  iracoloua,  exarfit 

aeius  ignis  inillos:  iamque  extre- 
ma  caftrorum  confumebat ,  quum 

3  populus  ad  Mofem  dan.auit :  quo 
lonam  precato,  confcdit  ignis  ;  eft- 
que  locus  Tabera  vocatus ,  quod 
illic  Ioux  ignis  in  cos  exartUfet. 

4  Turn  autem  promifcuum  vulgus, 
quod  erat  inter  eos,  nee  non  Israe- 
lite cupiditate  du&i,  rurfum  flcue- 

5  runt,  ita  dicentes  :  quis  nos  carne 
pafcet  ?  Venit  in  nientem  pifcium , 
quibus  in  Aegypto  placide  vefceba- 
mur,  cucumerum,  peponum,  por- 

6  rorum,  ceparum,  alliorum.  Nunc 
animis  contabefcimus ;  dum  nihil 

"    aluid  nili  Manna  iftaoculisnoftns 

7obuerfatur.      Erat  autem  Manna 

coriandri   grano    fimilis,     fpecie 

8  bdellii ,  quam  illi  pasfim  collige- 
bant,  molaque  contufam,  autin 
mortario  distritam  coquebant  in 
ollis ,  et  hinc  panes  depfititios  facie- 
bant,    fapore  libi    oleo  confecli. 

9  Hxc  Manna  cum  rore  in  caftra  de- 
lato  noclu  deferebatur. 

10  Audiebat  autem  Mofes  populum 
generatim  ante  fua  quosque  taber- 
nacula  flentes :  que  res  et  Iouae  ma- 
gnam  iram,  et  Mofidolorem  fecit. 

1 1  Ac  Mofes  louse  ita  dixit :  cur  me  hi. 
tun  hoc  malo  adficis ,  et  itainuifum 
habes ,  vt  mihi  totius  huius  populi 

12  onus  imponas  ?  Numquid  ego  hunc 
tantum  populum  concepi?  num- 
quid peperi  t  vt  tu  mihi  iubeas  eum 
in  finu  ferre ,  in  terram,  quam  e- 


ius  maioribus  iurafti,  quomodo  ge- 
ftat  nutritoralumnum?  Vndemihi  1 3 
carnem,  quam  his  tot  hominibus 
dem  ?  qui  apud  me  flentes  poitulant, 
vt  libi  dem  carnem ,  quam  come- 
dant  ?     Non  posfum  folus  ego  to- 14 
turn  hunc  populum  ferre  :  eft  enini, 
quam  pro  me,  grauior.      Quod  ft  15 
ita  mecum  agis,  interrice  me,fi  quid 
apud  te  auctoritatis  habeo,  ne  mihi 
ferendum  fit  hoc  malum.    Cui  Jo-itf 
ua:  conuoca  mihi  feptuaginta  vi- 
ros   de  fenatonbus    Israelitarum, 
quos  lenatores  populi  et  magiftra- 
tus  fcis  esfe,  eosque  ad  oraculi  ta» 
bernaculum  arcesfitos   ibi  tecum 
habeto  :     Et  ego  ad  colloquendum  tf 
tecum  eo  defcendam ,  detrahamque 
de  fpiritu,  quo  tu  pr.editus  es,  quod 
eis  lmmittam:    ita  tecum  populi 
onus  fustinebunt,  ne  ui  folus  fusti- 
neas.     Populum  autem  admoneto,ig 
vti  luftrentur  incrastinum,  carnem 
comesfuri :  quoniam  audiente  Ioua 
fleuerunt,  carnem  fibi  ad  cibum 
daii  poftulantes ,  prxftare  fibi  esfe 
in   Aegypto.      Igitur   Iouam   eis  19 
daturum  carnem  quam  comedant : 
et  quidem  non  vnodie  comedant, 20 
non  biduo,  non  quinque  diebus, 
non  decern,  non  viginti;  ad  men- 
ftruam  diem,  ita  vt  eis  per  nares  re- 
fpuatur,  et  naufeam  pariat :  quoni- 
am ,  repudiato   inter  eos  verfante 
Ioua,  apud  eum  plorantes  conquefti 
funt,   fefe  ex  Aegypto  emigrasfe. 
Turn  Mofes  :  fexcentorum,  inquit ,  21 
peditum  millium  eft  hie,    in  quo 
ego  verfor,  populus :  et  tu  dicis,  te 
tantum  carnis  daturum  esfe,  quan- 
tum eis  in  menftruam  diem  come- 
dendo  fatis  fit  ?    Ouesne,  et  caprae,  %% 
et  boues  eis  qui  fufficiant,  macla- 
buntur  ?  an  omnes  maris  pifces,  eis 
qui  fint  fatis,  congregabuntur  ?     At  2,3 
Ioua  :  Iouxne  manus ,  inquit,  con- 
tract eft  ?  lam  videbis,  meane  tibi 
promisfaprxftentur,nec  ne.    Turn  24, 
Mofes  egresfus ,  populo  Ioux  di- 
c~ta    renuntiauit :     conuocatosque 
feptuaginta  viros  de  populi  fenato- 

ribus 


IhSK 


Cap.  ir.  12. 


NVMERI. 


'39 


ribus  circum  tabernaculum  collo- 
Jcauit.  Et  Ioua  in  nube  defcendit : 
cumque  eo  locu;  us ,  detraxit  de  fpi- 
ritu ,  quo  erar  ipfe  Mofes  prxditus, 
ct  feptuaginra  fenatoribus  viris  im- 
Jiufit :  qui  fpiritus,  vbi  in  illis  infe- 
dit/tum,  fine  intermisfione  vatici- 
5nabantur.  Reftabant  autem  duo 
in  caftris,  quorum  akeri  Eldadus, 
alteriMedadus  nomen  erat :  qui, 
quiira  esfenr  in  nuinero  conferipto- 
rum,  neque  ad  tabernaculum  con- 
cesfisfent ;  cceperunt  et  ipii  fpiritu 

7  adflati  in  caftris  vaticinari.    Quod, 
quum  puer  quidam  Mofi  nuntia- 

'    turn  cucurrisfet,  oftendisfetque  El- 
dadum  et  Medadum  in  caftris  vati- 

8  cinari :  refpondit  Iofua  Nunis 
i  fili'.s,  Mofisdeeius  iuuenibtis  ad- 
1  minifter  :  domine  Mofes ,  prohibe 
iPeos.       Cui  Mofes:   mini  tu  pro  me 

inuides?  inquit.    Vtinam  totus  Io- 
uae  populus,  eius  fpiritu  adflatus, 
jo vates  (int.      Deinde  quum  fe Mo- 
fes cum  Israelitarum  fenatu  in  ca- 
ll i  ftra  recepisfet:      profettus  a  Ioua 
'    ventus,  coturnices  ex  mari  corre- 
ptas  in  caftra  disperfit,  quae  vndi- 
que  circum  caftra  vnius  fere  diei 
itinere  circiter  duos  cubitos  fuper 
i|»  terra  esfent.      Ergo   populus  toto 
illo  die  et  nocle,  totoque  die  fe- 
quenti ,   tantum  coturnicum  con- 
gerere  inftitit ,    vt,  qui  minimnm 
congesfit,  decern  modios  congesfe- 
rit :  quas  pasfim  circum  caftra  ex- 
!53  ponebant.    Erat  adhuc  eis  caro  in- 
ter dentes,  nee  dum  confeisfa,  quum 
incandefcens  in  populum  Ioua,  per- 
34  magna  etira  clade  adfecit :    eftque 
ille  locus  nominatus  bufta  cupidita- 
tis ,  quod  illic  homines  cupidi  fe- 
35pultifunr.      Ex  buftis  cupiditatis 
profeclus  eft  populus  Haferotha. 

CAPVT     XII. 

Ahttren  et  Maria  in  Mofem.    Is  mitisjimm. 


Per  Ionuinfauor  Mo/is.       Leprofa  furor  , 
pro ijl.i  fritter.     Ltproftt  fanitiu'. 

ATque  interea  dum  funt  Hafe-  \ 
rothis,  oblocutifunt  Maria  ct 
Aharon  contra  Mofem,  pro- 
pter duclam  ab  eo  vxorejn  Aethio- 
pisfam(nam  vxorem  Aethiopisfam 
duxerat)    folumnc  Mofem  adfarus* 
eft  Ioua  ?  an  non  nos  quoque  adfa- 
tus  eft?      Erat  autem  Mofes,  vir3 
omnium  ,  quos  terra  ferebat,  mitis- 
fimus.    Eo  audito  Ioua  fubito  Mo-  4 
ft,  Aharoni,  et  Maris:  iusfit,  vt  ipft 
tres  ad  oraculi  tabernaculum  ^exi- 
rent.       Quod,    quum   fecisfent :  5 
defcendit  Ioua  in  columna  nubis,  et 
pro  tabernaculo  adftans,   Aharo- 
nem  et  Mariam  euocauit :   eisque 
ambobus  egresfis  ita  fatur :    agite ,  <$ 
audite  verba  mea.    Si  quis  inter  vos 
eft  louse  vates ;  ego  ei  per  vifa  no- 
tus  fiam ,  et  in  fomniis  cum  eo  lo- 
quar.      At  cum  Mofe  meo  non  i-  ^ 
tern;  cui  totius  meae  domus  fides 
habetur :      quin  eum  praefens  prae-  % 
fentem  adfabor,  coramqueac  line 
aenigmatis  aut  fimulacro  Iouam  ad- 
fpiciet.    Contra  hunc  mtum  Mo- 
fem ioqui  cur  non  metuitis  ?      Sic  9 
iratusin  eos  Iouaabiit,  etnubesa 
tabernaculo    discesfit.        Et  ecce  19 
Maria  leprofa  erat ,  et  niui  fimilis. 
Qiiam  quum  refpiciens  Aharon  Ie- 
profam  animaduertisfet :  dixitMofi; 
quaefo  te,  domine,  ne  hoc  tarn  in-  II 
conliderate    commisfum    a   nobis 
peccatum    in    nos   animaduertas  ? 
neue  fit  hacc  abortiuo  fimilis,  qui  iz 
ex  vtero  matris  dimidio  corpore 
confumto  exit. 

Turn  Mofes  Iouam  inuocans :  o  13 
Deus,  inquit,  fana  earn  quaefo.    Cui  14 
Ioua  inquit :  fi  pater  eius  faciem  ei 
confpuisfet,  an  non  feptem  diebus 
verecundaretur  ?  Excludatur  ex  ca- 
ftris in  feptem  dies,  pofteaadmit- 
tetur.    Ita  exclufa  eft  caftris  Maria  t  J 
per  feptem  dies,  neque  populus  ante 
Mariam 


/)  ad  verbum:  Ita  vaticinabantur,  vt  nihil  adderent  :   hoc  eft,  vt  id  vnum 
continenter  agcrent.  £)  fcil.  ex  caftris  ;  nam  extra  caftra  erat  taber- 

naculum. 


14» 


N  V  M  h  R  I. 


cap.  !3. 


Mariam    admisfam    caftra    mouit. 
1 6  Poftea  ex  Haferothis  profecli,caftra 
fecerunt  in  folitudine  Pharane. 


CAPVT    XIII. 

In  Chananaam  exploratores.  Relatifmflii*. 
Poputorum  dittor.es ,  Caleb:  virtus.  Col- 
legarum  igttAvia,  vanlttiA. 

1  fXWni  loua  Mofi  mandauit,  vt 

I    viros  mitteret ,  qui  Chananae- 

-*-  am,  quatnipfe  Israeliris  daret, 

aexplorarent,      cosque  ex  fingulis 

patriis  tribubus  fingulos ,  et  eos  o- 

a  nines   primores.      Itaque  eos  ex 

Pharane  folitudine  ex  louae  man- 

^dato  mifit,      viros  fcilicet  omnes 

inter  Israelitas  primarios,  quorum 

*nomina  funt  hacc:      ex  tribuRu- 

6  benina  Saniua  Zaccuris  filius ,     ex 

<yShneonia  Saphatus    Horis;        ex 

g  ludxa    Calebus  Iephonis ;        ex 

r>  Isfachariana    Igal  Iofephi;        ex 

loEphraimina  Hofea  Nunis ;        ex 

IiBeniaminea  Phaltis  Raphuis;     ex 

laZabulonia  Gadiel  Sodis;      ex  Io- 

fephica,  exManasfenfi  Gaddis  Su- 

jgfis;      ex  Dania  Ammiel  Camallis;' 

I4ex  Asferiana    Sathur    Michaelis; 

1 5  ex    Nephthaliana     Nahbis     Vo- 

l6pfis;    ex  Gadina  Guel  Machis. 

17     Haec    funt    hominum  nomina, 

quos  mifit  Mofes  exploratum  ter- 

ram.quorum  Hofeam  Nunis  filium 

I  g  Iofuam  vocauit.      Hos  igitur  mifit 

Mofes  ad  explorandam  chananae- 

am  terrain,  eisque  mandauit,  vt 

Ipad  meridiem  confcenderent ,      fu- 

peratisque  montanis  fpecularentur , 

qualis  esfet  terra ,  quae  gens  in  ea 

habitaret,  potensne  an  debilis,  pau- 

aoca  an  multa.      Turn  qualis  esfet 

terra,    quam  gens  ilia  incoleret, 

bona  an  mala :  turn  cuiusmodi  vr- 

bes  incoleret ,  in  caftrisne ,  an  in 

a  l  munitis  locis  degeret :    quale  item 

folum,  pingue  an  macrum :  arbores 

haberet  an  contra  :    viros  fe  prae- 

ftarent,  et  de  terrae  frucribus  ad- 

ferrent.    Erat  autem  tempus ,  quo 

2,2- maturefcunt  vuae.    Igitur  adfcen- 


derunt,    et  terram  explorarunt  a 
deferto  Sinae  ad  Rohob,    verfus 
Hematham  :      et  meridiem  verfus  zj 
progresfi,  perueneruntad  Hebro- 
nem,  vbi  erant  Achiman,  Sefaeus  et 
Thalmaeus,  Enaquo  prognati  (fuit 
autem  Hebron  exltrudta  feptem  an- 
nis  ante  Soanem  Aegypti )      pro- 14 
gresfisque  ad  fluuium  Efcolem,*  ibi 
termitem  et  vuarum  palinitem  v- 
num  abfciderunt,  eumque  duo  palo 
impofitum  t'ulerunt,   nee  non  de 
malogranatis   et   ficubus.       Hincaj 
vocatus  eft  is  miuius  Efcol,  propter 
palmitem,  quern  illinc  abfciderunt 
Israeli  tx.      Deindeab  explorandai6 
terra  port  quadraginta  dies  reuerfi , 
Mofem  adeunt  Aharonemque ,    et  27 
omneni  Israelitarum  inultitudineni 
in  folitudinem  Pharanem,  in  Ca- 
dem ;    eisque  rem  omnem  retule- 
runt,  atque  demonftrarunt,  et  illius 
terrae  fruclus  ostenderunt,   atque 
ita  Mofi  narrarunt :      venimus  in  2j 
terram,  in  quam  tu  nos  mififti,  quae 
terra  abundat  ilia  quidem  lacte  et 
melle ,   atque    ecce   fructus   eius. 
Sed  incolas  habet  fortes,  ct  maxi-aj 
mas    atque    munitisfimas    vrbes  : 
quin  ctiam  Enaquinos  ibi  vidimus. 
Amalechita  ad  meridiem  habitat :  3« 
Hettacus  autem,  etlebufxus,  et  A- 
morraeus,  in  montanis.  Chananaeus 
maritima,  et  Iordani  finitima  inco- 
lit.      Calebus  autem  populum  Mofi  3 1 
compefcebat,  cohortans,  vtprofi- 
cifcerentur  modo ,  eamque  inuade- 
rent :  fuperaturos  enim.      Sed  qui  3» 
cum  eo  iuerant ,  negabant,  fe  posfe 
ilium  populum  adoriri,  vtpote  ipfis 
fortiorem ;      deque  ea  terra ,   ad  33 
quam  explorandam  iuerant,  finiftre 
apud  Israelitas  loquebantur:    ter- 
ram esfe  fuorum  incolarum  con- 
fumtricem,  omnesque,  quos  ibi  vi- 
disfent,  homines  esfe  immani  fta- 
tura.      Vidisfe  etiam  ibidem  gi-34 
gantes,  hoc  eft,  Enaquinos,  qui  es- 
fent  de  genere  gigantum :  cum  qui- 
bus  collati  jpfi ,   fibi  locuftae  esfe 
viderentur. 

CAPVT 


n« 


Cap.  T4. 


N  V  M  E  R  I. 


141 


CAPVT    XIIII. 

Populi  ignauia.  Pro  iflo  ad  Iouam  dux. 
Exploratormn  improborum  nex.  Ab  A- 
malech'tta populi  eludes. 

I  rTpVm  vniuerfa  multitudo  fub- 

I    latoclamorequiritari,  eteam 

-*-  noclem  in    ploratu  ducere, 

a  omnesque  Israelitae  contra  Mofem 

et  Aharonem  freniere ,  et  apud  eos 

exporttilare   vniuerfa    multitudo : 

vtinam  fe  aut  in  Aegypto ,  aut  in 

3  folitudine  ilia  mortuos  esfe  :      cur 

,   tandem  a  Ioua  in  terram  illamad- 

1  du6k>sesfe,  ferro  trucidandos,  fuis 

feminis  et  impuberibus  pratdx  fu- 

,   turis?    nonne  fatius   fibi   esfe  in 

'4Aegyptumreuerti?     Turn  inter  fe 

I  cohortabantur,  vtducem  crearent, 

'5  in  Aegyptumque  remearent.      Hie 

.  Mofes  et  Aharon  ante  vniuerfum 

Israelitarum   multitudinis   ccetum 

fprocidere;      et  Iolua  Nunis,  et 

Calebus  Iephonis  films ,  qui  deter- 

I  rac  exploratoribus  erant,  veftes  fuas 

7  abrumpere ,  totique  Israelitarum 
multitudini  demonitrare,  terram 

i  ad   quam   explorandam  iuisfent, 

8  terram  esfe  perquam  bonam ,  in 
quam  Ioua  eos  ( ii  modo  faueret ) 
esfet  introdudhirus ,  eamque  eis 
daturus  terram ,    quae  lacle  melle- 

p  que  adfluerct :  tantunine  contra 
Iouam  rebelles  esfent ,  neue  illius 
terr?e  incolas  timerent.  lllos  enim 
pnefidio  nudatos,  ab  ipfis  facile 
confcdhim  iri,  quibusadesfetloua: 

oproinde  ne  pcrtimefcerent.  Sed 
quum  illos  omnis  multitudo  lapi- 
dandos  diceret :  Ioua ,  eius  fplen- 
dore  in  oraculi  tabernaculo  omni- 
bus Israelitis  adparente,  dixit  Mofi  : 

l  quousque  in  me  contumeliofus  erit 
ifte  populus  ?  quousque  mihi  fidein 
non  habebunt,    tot  ostentis  a  me 

i  apud  eos  editis  ?  Adficiam  eos 
pefte  atque  euertam ,  et  te  in  gen- 
temiftam  maioremet  potentiorem 

I  propagabo.  Cui  Mofes :  ergo  vbi 
hoc  audiuerint  Aegyptii,  inquit,  e 
medio  quorum  tu  hunc  populum 


tua  vi  deportafti  ;    quumque  hoc  14 
illius    terra    incolis   renuuiatum 
fuerit,  and  uenntquete,  Ioua,  qui 
in  medio  hoc  populo  verfatus,  qui 
horum  oculis  coram  vifus  fueris ; 
te  Ioua,  cuius  nubes  eis  incubuerit, 
qui  eos  interdiu  in  columna  nubis  , 
nochi  in  columna  ignis  antecesfe- 
ris  3      quum,  inquam,  audiuerint  1$ 
gentes,  adquas  tuafama  perueniet, 
te  populum  hunc  ad  vnum  deleuis- 
fe :     diciitabunt,  Iouam,  quia  hunc  16 
populum    nequiuerit   in    terram, 
quam  ei  iurauisfet,   introducere, 
eum  in  defertis  macrauisfe.     Qua-  17 
re  exhibeatur  quacfo,    magna  ilia 
Domini  potentia ,  qualem  pr<edica- 
bas  his  verbis  :     IO V A  AD  IR AM  1 8 
TARDVS,   AD  CLEMENTIAM 
PROPENSVS,  CVLPAS  ET  PEC 
CATA  CONDONANS:  IN  POE- 
NA AVTEM  IRROGANDA  PA- 
RENTVM    CVLPAM    IN    NA- 
TOS  AD  TERTIAMETQVAR- 
TAM  ST1RPEM  PERSEQVENS. 
Remitte  quaefoculpam  blue  popu- 1} 
lo,  pro  tux  clementiae  magnitudine, 
et  quemadmodum  ei  ab  Aegypto 
hucusque  ignouifti.        Cui  Ioua  :  20 
remitto ,  vt  poftulas.        Verumta-  21 
men  ita  viuam ,  vt  *  louae  gloria  to- 
tus  terrarum  orbis  replebitur ;  nee  2* 
vllus  hominum,  qui '  gloriam  me- 
am,et  ostenta,  quae  turn  in  Aegypto  , 
turn  in  folitudine  feci,viderunt,    et  23 
tamen  iam  vel  decies  me  tentaue- 
runt,  neque  mihi  morigeratifunt, 
terram  videbit ,  quam  eorum  maio- 
ribusiurauij  earn,  inquam,  nullus 
in  me  contumelioforum   videbit. 
At  feruum  meum  Calebum,qui  alio 24 
animo  prvedicus,  fuum mini  prafti- 
tit  ofheium ,  introducam  in  terram, 
in  quam  uiit :  eamque  eius  proge- 
nies,       nee  non  Amalechitas  et2j 
Chananxos  valhs  incolas ,  occupa- 
bit.       Cras  reuertimini ,  et  in  foli-  z6 
tudinem  verfus  mare  rubrum  con- 
tenditote.      Deinde  cum  Mofe  et27 
Aharone  locutus  eft  Ioua  his  ver- 


bis: 
*)  ©ffi«iam,vcvbiqueterraium  prsdicer.        j)  gloriof*  fa<3a. 


I  .\  Jj 


1>     V     iU    L    1\    A. 


^ap.  14. 15, 


28  bis  :  quousque  iftius  federate  Is- 
l-aelitarum  inulcitudinis  fremitus 
contra  me  audiam?  Dicitoeis:  ita 
viuam  (inquit  Ioua)  vt  vobis,  ficuti 

apaudienteme  dixittis,  faciam.  In 
folitudine  ilia  cadent  corpora  ve- 
ftra, neque  quisquam  exomnive- 
ftrumnumero,  qui  viginti  annis 
maiores  cerifl  eitis ,  qui  contra  me 
freinuiftis,  in  terrain  perueniet,  in 
qua  me  voscolioeaturumesfcpro- 

S°  mifi  :         exceptis    Calebo  Iepho- 

3  i  nis ,  et  lofua  Nunis  filio.  At  par- 
uulos  veftros,  quos  dixiftis  praedse 
futuros,  introducam,  terramque  a 
vobis   repudiatam  videbunt  ipfi: 

31  quum  interim  corpora  veftra  in  ifta 

33  folitudine  cadent.  Porro  veftri 
nati  per  folitudinem  quadraginta 
annos  du&abuntur,et  tamdiu  veltri 
meretricii  pcenas  Incur,  dum  veftra 
corpora  in  defertis  confumantur. 

34  Quotdiebus  terrain  exploraftis,  per 
totidem  annos  ad  totidem  dies  rela- 
tes, id  eft,  per  quadraginta  annos 
culpas  veftras  luetis,  difcetisque, 

35  quid  fit  in  me  esfe  contumacem.  E- 
go  Ioua  et  dico  et  faciam ,  vt  haec 
vniuerfa  fcelerata  in  me  confpiran- 
tium  multitudo  in  ifta  folitudine 
confedta  moriatur. 

36  Homines  autem,"  qui  aMofe  ad 
explorandamterram  misli  fuerant, 
reuerfique  vniuerfae  multitudinis 
feditionem  in  eum,  de  terra  ilia  de- 
tre&ando,  concitauerant ;  qui,  in- 
quaro,  terram  illam  maligne  vitupe- 
rauerant ,  ii  clade  coram  Ioua  adfe- 

37  6H  interierunt.  Iofua  autem  Nunis 
filius,  et  Calebus  Iephonis,  erant 
ex  illis ,  qui  terram  exploratum  i- 
uerant. 

38  Haec  omnia  quum  Mofes  vniuer- 
fis  Israelitis  renuntiasfet :  magno- 

3P  pere  luxit  populus  5  et  mane,  vt  fur- 
rexerunt,  in  montis  cacuinen  ad- 
fcendunt,  fefe  paratos  esfe  locum  a 
Ioua  promisfum  inuadere  dicentes, 
fuumque     peccatum     confitentes. 

40  Quibus  Mofes  ostendere,  nan  esfe 
iniusfu  Iouae  faciendum  3  neque  e- 


nim  fuccesfurum.    Ne  proficifce.4 
rentur  abfente  Ioua ;  ne  ab  hoftibus 
exderentur.    lllic  enim  inAmaIe-4 
chitam  et  Chananxum  incurfuros 
esfe,    et  ferro  cafuros :      vtpote4 
quibusloua,  aquodefecisfent,  ad- 
futurus  non  esfet.      Sedilli  perti-4/ 
naciter  montem  fuperare  conten- 
derunt :  quum  interim  area  foede- 
ris Iouae  et  Mofes  a  caftris  non  mo- 
ueret.       Ergo  montis  illius  incolae4; 
Amalechitae  et  Chananxi  defcende- 
runt,  eosque  fuperatos  ad  Hormam 
vsque  conciderunt. 


CAPVT    XV. 

Pofl  ingres  fum  terrtc  libamina ,  ptimitit. 
Imprudentum  et  fdentum  oblationes.  In 
fabbiito  legem  ligna  lapidtbM  obrutm. 
SanflitM  prima. 

ITemcumMofe  egitloua,  vt  a-| 
pud  Israelitas  verba  faceret  in 
hunc  modum :        vbi  peruene- 
ritis  in  terram  veftrae  habitations, 
vobis  a  me  datam ,       quum  Iouae  3 
vel  folido  facrificio,  vel  facrificio 
remdiuinam  facietis,  fiueobnun- 
cupatum  votum  ,    fine  voluntarie  , 
fine  in  folemnitatibus  veftris ,    vt 
odoris  fuauitate  Iouam  deliniatisj 
fiue  id  bubus,  fine  balantibus  facie- 
tis.     Qui  munusofFeret,  is  101124 
fertum  obmoueto,  fimilae  decimam 
partem  fubaftac  in  olei  quarta  parte 
hinis;        itemque  vini  ad  liban-5 
dum  quarta  parte  hinisfacito  in  fo- 
lido facrificio ,  aut  in  facrificio ,  ex 
agnovno.       Aut  ex  ariete  facitotf 
fertum  duarum  decimarum  fimilae 
in    olei    triente    hinis    fubactae, 
turn   vini  libandi  hinis  trientem^ 
obmoueto  Iouae  ad  odoris  fuauita- 
tem. 

Quod    fi  iuuencum  aut  folido  % 
facrificio,  aut  facrificio  Iouae  facie- 
tis, fiue  ob  nuncupatum  votum, 
fiue  pro   falute  :       praeter  iuuen-y 
cum  libato  fertum ,  fimilae  tres  de- 
cimas,  in  oiei  hinis  dimidio  fub- 
ac~te ,       proUbandique  vini  hinis  i< 
diroi- 


mi£— 


Ctp.  i*. 


NVMtKl. 


»43 


dimidiura  Ioux  ad  odoris  fuauita- 
I  tem.      Idem  fiat  in  fingulis  bubus , 
aut  arietibus,  aut  agnis,  ant  hcedis, 
Wtquot  hoftiis  facietis ,  totiesidem 
1)  faciatis.      Omnis  indigena  hxc  ita 
facito;    vt  fuaui  reidiuinxcdore 
4libando  Iouam  ddiniat.      Quod  fi 
quis  apud  vos  peregrinans ,  aut  in- 
ter vos  in  pofterum  verians ,  rem 
diuinam  faciet,    ad  Iouam  odore 
,  fuaui  deliniendum  :    ficuti  vos  fa- 
iJcietis,  fie  ille  facito.      Idemet  vo- 
bis  ciuibusetconimorantibiisapud 
vos   peregrinis    inftitutum  efto  ; 
Seodem  ritu  femper  et  vos  et  pere- 
grini  in  poiterum  apud  Iouam  vti- 
7mini;       eadem  lex  atque  ius  et 
.  vobis  et  degentibus  apud  vos  pere- 
Jgrinisefto.      Item  mandauit  loua 
Mbfi,  vt  apud  Israelitas  huiusmo- 
P  di  verba  faceret :   quum  in  tevram, 
j  in  quam  ego  vos  introduco ,  perue- 
'  neritis ,  quum  terra  iilius  vichi  ve- 
p  fcemini :      loux  fepoli  a  excipito- 
I  te ,  videlicet  ex  primis  frugibus  ve- 
1  ftrisplacentam,  quam  fie  excipietis, 
il  vi  fit  in  a  rex  exceptitiis.       Ex  pri- 
1  mis  frugibus  veltris  louxexcepti- 
1  tium  datote  in  pofterum.     Quod  fi 
<  per  imprudentiamnon  fueritis  ex- 
i  fecuti  h.tc  omnia  prxcepta,  quae 
]3  Mofilouaelocutuselt,      videlicet 
I  omnia  quae  vobis  loua  perMofem 
pr.rc.pit,    ex  quo  prinnim  prxce- 
pit,  deinceps  apud  pofteros  veftros, 
III  quid,  inquam,  exco  multitudinis 
errore  per  imprudentiam  commis- 
1  fum  fuerit :  facito  omnis  multitu- 
i  do  iuuencum  bouillum  vnum  fo- 
lido  facrificio,  ad  Iouam  fuaui  o- 
dore  deliniendum  ,    vna  cum  eius 
I  ferto,  etlibando  vinode  more,  et 
capiuni  caprinum  vnum  piacula- 
J  rem.      Sacerdos  autem  pro  omni 
I  Israclitarum  multitudine  fupplica- 
to,  eisque  veniamexoratoj    quo- 
niam  imprudentia  ell :    et  ipfi  mu- 
j  mis  fuum  Ioux  cremandum,   et 
piacuJum  propter  fuam  impruden- 


tiam  Ioux  obmouento.    Vt  ita  tarn  *& 
omni    lsraelitarum    multitudini, 
quam  inter  eos  verfantibus  pere- 
grinis ignofeatur;    quum  vniuer- 
fus  populus  in  errore  fuerit.    Sin  *7 
autem  vnus  aliquis  per  impruden- 
tiam peccauerit :   capellam  annicu- 
lam  piaculum  ducito,    etfacerdos28 
pro  homine  illo ,  qui  errore  pecca- 
uerit, apud  Iouam  fupplicato,  vtea 
fupplicatione   ei    veniam    exoret. 
Atque  lsraelitarum   indigenarum ,  2,9 
et  degenrium  inter  eos  peregrino- 
rum  eamdem  legem  habetote,  qui 
per  errorem  fecerit.      Qui  vero  30 
volens  k  fecerit ,  fine  fit  is  indigena, 
fine  peregrinus :  Iouam  defpicatus 
eft,  de  fuorum  numero  exfeindi- 
tor;      quoniam  louae  dictum  con- 3 1 
temfit,  eiusque  praeceptum  viola- 
uit :  is  de  medio  tollitor,  et  culpam 
fuam    luito.        Ceterum    interea3fc 
dum  funt  Israelite  in  folitudine,de- 
prehenfus  eft  quidam  die  fabbati 
lignans.      Quern  qui  deprehende-33 
runt ,  adduxerunt  ad  Mofem  et  A- 
haronem,     omnemque  multitudi- 
nem.      Atque  illi  eum  incufiodi-34 
amdederunt;  propterea  quod  non 
conftabat,  quid  esfet  eo  faciendum. 
EtlouaiusfitMofi,  vt  ille  morere-35 
tur,  etabvniuerfa  multitudine  ex- 
tra caftra  lapidaretur.      Itaque  e-  36 
duchim  extra  caftra,  vniuerfa  mul- 
titudo  lapidibus  obruit  necauitque  ; 
ficuti     Mofi     loua     prxceperat. 
Turn  loua  cum  Mofe  fie  locutus  eft:  37 
admone  Israelitas,  vt  in  pofterum  38 
fimbrias  in  veftimentorum  fuorum 
limbis  faciant,et  limborum  fimbriis 
vittas  hyacinthinas  addant ,      quae  39 
in  fimbriis  veftris  haereant :   vt  eis 
videndis  omnium  louae  prxcepto- 
rum  recordemini ,  iisque  pareatis , 
neque    animis    aut  oculis  veftris 
(quorum  ad  libidinem  meretrica- 
ri  foletis)  obfequamini;       vt  0-40 
mnibus  meis   praeceptis  memores 
pareatis ,  Deoque  veftro  facri  litis. 

Hxc 


A)  crimen  alioquia  capitalc  commifcric. 


144 

— 

41  Hxc  ego  Ioua  Deus  vefter ,  qui  vos 
ex  Aegypto  eduxi ,  vt  fim  vobis  De- 
us: ego  Ioua  Deus  vefter. 

CAPVT    XVI. 

RebeUes  tres.     Tn  eos  Mofes.     Seditioforum 
lex.     Propopulo  Aharon. 

I  y^Oierunt  autem  Cora  fflius 
I  Ifaaris ,  a  Cahatho  Leuis  filio 
^^  prognati ,  et  Dathan  et  Abira- 
mus,  Eliabi  filii,  et  On  Phelethi 
filius ,  Rubenitx,  et  contra  Mofem 

ft  coniurarunt ;  nee  non  ducenti 
quinquaginta  Israelite,  homines 
ciuitatis  primarii,  concionales  et 

3  celebres.  Hi  ad  Mofem  et  Aharo- 
ncm  congregati  dicebant,quod  vni- 
uerfa  mtiltitudo  ex  facris  homini- 
bus  conftaret,  interque  eos  Ioua 
verfaretur ,  id  eis  fatis  esfe  debere : 
cur  etiam  fefe  fupra  Iouae  rempu- 

4blicam  efterrent?       His    auditis, 

5  Mofes  pronus  procidit ,  Coram- 
que  et  omnes  eius  gregales  adlo- 
quens,  fie  loquitur:  eras  mane  os- 
tendetloua,  quisnaru  fit  fuus,  quis 
facer,  et  cuius  fit  ipfi  libare,  et 
quemnam  ad  fibi  libandum  elege- 

6rit.  Sic  agite :  capitote  acerras, 
tu  Cora,   cum  omni  tua  caterua, 

•rignemque  eis  et  fuffimenta  eras 
apud  Iouam  iniicitote :  turn  quern 
Ioua  elegerit ,  is  facer  efto.    Facite 

S  modum ,  Leuitae.  Turn  Coram 
adloquens :  auditc  Leuitx,  inquit. 

5>  Parumne  habetis ,  quod  vos  Israeli- 
tarum Deus  a  multitudine  fecreuit 
Israelitarum ,  vt  vos  fibi  deitinaret, 
qui  tabernaculi  munus  gereretis, 
et  multitudini  adparentes  mini- 
joftraretis;  quodquete,  omnesque 
fimul  agnatos  tuos  Leuitas  coopta- 
uit :    nifi  etiam  facerdotium  adfe- 

II  6tetis?  Iccirconetu,  et  totus  ifte 
grex  coiuiftis  contra  louam?  nam 
Aharon  qiudem  quis  eft ,  vt  in  e- 
um  feditionem  facere  videamini? 

IlMifit  autem  Mofes  arcesfitum  Da- 
thanem  et  Abiramum,  Eliabi  filios. 
Enimuero  ilii  ventures  fe  negarunt. 


i\  v  m  e,  i\  i.  \^ap.  IO. 

Parumne  ei  esfe ,  quod  eos  ex  terra  I. 
lafte  meileque  abundante  eduxis- 
fet ,  in  folitudine  necandos,  nifi  et- 
iam imperium  in  eos  exerceret? 
At  quam  praeclare  eos  in  terram  I. 
ladle  meileque  fcatentem  eduxisfe  ? 
inque  agri  et  vinearum   posfesfio- 
nem  immifisfe  ?    oculosne  homini- 
bus  illis  effosfurus  esfet  ?  fe  quidem 
niinime  ituros.      Hac  re  valde  ira- 1 
tus  Mofes,  Iouam  precatuseft,  ne 
illorum  munus  refpiceret :   fe  ne 
afinum  quidem  vllum  ab  eis  abstu- 
lisfe ,  neque  eorum  quemquam  lae- 
fisfe.      Deinde  Coram  admonuit ,  I' 
vt  poftridie  ipfe  cum  omni  fuo  gre- 
ge  apud  Iouam  adesfent,  Aharone 
limul  adfuturo,     et  fuam  quisque  I 
acerram  haberent,  iniecloque  fuffi- 
mento,  iis  apud  Iouam  libarent,  vi- 
delicet ducentis  quinquaginta  acer- 
ris,ipfo  Cora  etAharone  fuam  vtro- 
que  acerram  habente.      Ergo  illi  I 
fuam  quisque  acerram  ceperunt, 
iniecloque  igne  et  furfimento  pro 
oraculari  tabernaculo  prxfto  adfu- 
erunt :    quum  quidem  eo  Cora  o- 
mnem  multitudinem  ad  Mofem  et 
Aharonem   conuocasfet.        Tumi 
Ioua,  eius  fplendore  toti  multitu- 
dini adparente ,  dixit  Mofi  et  Aha- 
roni :      facesfite  ab  ifta  multitudi-a 
ne,  et  ego  eos  repente  conficiam. 
At  illi  in  faciem  prolapfi  dicerera 
oDeus,  Deus  omnium  animaliu ma 
animator,  vnusnepeccauerit,  ettu 
in  omnem  multitudinem  Aeuies? 
Turn  Ioua  Mofi  iusfit,  vtmone-a 
ret  multitudinem,  vt  a  tentorio  Co- 
rs,Dathanis  et  Abirami  vndique  re- 
cederent.    Et  Mofes  ad  Dathanem  a 
et  Abiramum  ire  contendit,      fe-a 
quente  eum  Israelitarum  fenatu, 
multitudinemque  admonuit,  vtaba 
impiorum  illorum  tabernaculis  ab- 
fifterent,    neue  quidquam  eorum 
attingerent;  neadtantum  illorum 
fcelus  adgregarentur.       Ergo  illi  a 
Corae,Datnanis  et  Abirami  tentorio 
vndique  discesferunt.    Dathan  au- 
teca  et  Abii'amus  egresfi  lUbmi  pro 
taber- 


Cap.  16.  17. 


NVMERI. 


>4> 


tabernacnlis  fuis :  eorumque  femi- 
nac  et  filii  atque  pariiuli.  Turn 
Mofes:  hinc,  inquit,  fcictis  me  a 
Ioua  ad  edenda  ilia  tot  facinora 
misfum  fuisfej  neque  ca  mea  fponte 
fecisfe:  fi  vllo  humano  more 
morientur  ifti ,  fi  vllo  humano  fup- 
plicio  adfieientiir,tum  me  Ioua  non 
miferit.  Sin  noimm  quiddam  fe- 
cerit  Deus,  tellusque  dehifcens  et 
eos,  etqu;e  habent  omnia  abforpfe- 
rit,  viuique  in  tartara  defcende- 
rint :  fcitote  homines  iftos  impie  in 
Iouam  locutos  esfe.  H.tc  vbi  fatus 
omnia  finem  fecit,  turn  iliis  fub- 
iectatellus  defedit,  hiattique  pate- 
fa&a  et  ipfos,  etipforum  domOs, 
et  omnes  Corae  homines  cum  fuis 
rebus  deuorauit;  eisquecunio- 
mnibui,  qux  liabebant  t  viuis  in 
orcum  dclatis,  eosoperuit,  atque 
ita  ex  republica  lublati  perierunt* 
Omnes  autem  Israelite,  quivndi- 
que  chcum  illos  erant,  adiliorum 
vocem  difi'ugerunt  *  veriti  ne  et  ipfi 
a  terra  haurirentur,  Et  ignis  a 
Ioua  profedus,  ilios  ducentos  quih- 
quaginta  homines  fuftitum  liban- 
tcs  abfumfir. 

Et  Ioua  Mofi  prarcepit,  vt  Elcaza* 
ro  Aharonis  hiio  facerdoti  matida* 
ret ,  vt  acerras  e  medio  incendid  ati* 
ferret,igtie  disic6to,quoniam  esfeiif 
confecratac  :  vt  iiloruin  acerrar^qul 
foae  vitae  iaclura  fceleratifuiflfeflt  $ 
in  lamina:-  diducerentur,quibus  ara 
incruftaretur,  (caserns?,  qucniam 
in  eis  apud  Iouam  tn^t  fibatntn,  fa- 
cratas  esfe)  quarque  Lraelitis  esfent 
exemplo.  Itaque  cepit  Eleazarus 
facerdos  aereas  iUds  accfras ,  in  qui- 
bus  libauerant  illi  viiulati,  easque 
ad  altaris  incruftafioneni  diduccn- 
das  curauifj  quemadiuodum  Ioua  ei 
per  Mofeiti  rnandauerat :  vt  ea 
res  lsraclitas  admoneret,  ne  quis 
alienus  etalferius  feminis  quam  A- 
haronis,  loux  fufficum  facere  aude- 
tet ',  ne  ei  accideret  vt  Corae  et  eius 
gregalibus.  Poftridie  autem  con- 
fpirauit  omnis  Israelitarum  niulti- 


tudo  in  Mofem  et  Aharonem ,  obii- 
cientes ,  ab  eis  occifos  esfe  Iouae  ho- 
mines.     Iamque  muttitudine  ad4I 
eos  confluente,-  refpicientes  oraculi 
tabernflculurii,  animaduerterunt  id 
Opertum  nube,  et  Iouae  fplendorem 
adparentem.      Qmimque  Mofes  et  4» 
Aharon  ante  oraculi  tabernaeulum 
Venisfent:      Ioua  fie  Mofi  dixit: 43 
amoucJte  vosabiftainultitudine,  vt44 
ego  eos  fubito  conficiain.      Turn 
illi  procidernnt.      Et  Mofes  Aha- 45 
roni  di*it:  cape  turibtilum ,  igne- 
que  in  id  ex  ara  indito,  et  fuftimine 
iniedto ,  propera  ad  muititudinem , 
et  pro  eis  fupphca.  nam  a  Iouae- 
manauit  ira,  iamque  clades  incipit. 
Turn  Aharon,  quod  iubebat  Mo- 46 
fes,  capered  et  in  mediam  populi 
turbatn ,  in  quo  iam  clades  ceperat, 
procurrere ,  impofittfquc  fuffimen- 
to  pro  populo  fuppUe'are ,  ftans  in- 
ter mdrtuos  et  viueiites.      Ita  co-  47 
hibita  clades  eft :  qua  in  clade  mor- 
ftii   funt    quattiordccini  millia  fe- 
ptingenti,    praetef  iilds,qui  in  Co- 48 
rae  causia  riiortui  erant.      Deind;49 
rediit  Ahdron  ad  Mofem  ad  introi- 
f  111:1  oracularis  tabernaculi,  fedata 
clade. 


CAPVT    XVII. 

Gtrminans  Abaronit  virga.      Per  banc  fa- 
ttrtfotii  confinaatio. 

TVm  Ioua  cum  Mofe  ita  locu-j 
tus  eft ;   adloquere  Israelitas,  4 
et  accipe  a  fingulis  eorum  fa- 
miliarum  principibtisfingulas  vir- 
gas ,  id  eft,  duodecimj  et  fua  cuius- 
que  in  virga  nomert  eius  fcribito. 
Aharonis  aut*m  noraen  in  teuiti»j 
ca  5  fingulis  virgis  ad  fingula  fami- 
liarum  capita  relatis.      Has  in  ora-  4 
culari  tabernaciilo  ante  oraculum* 
vnde  ego  vobis  reddo  oracula,repo-» 
nito.      Fiet  atiteitl,  vt  quem  ego  5 
virum  elegero ,  eius  virga  frUfket. 
Ita  me  expediam  iilis  feditiortibtfs  j 
qliibtis  irt  vos  Israelitx  confpirant. 
Hacc  qiuim  Mofes  expofuhfet  Israe-fi 
i^  iitU ; 


litis:  tradiderunt ei ilnguli  fuaruin 
familiarum  principes  iingulas  vir- 
gas,  videlicet  duodedm,  quas  incer 
^erat  et  virga  Ahardnis  ;  quas  Mo- 
fes ante  Iouam  in  oraculi  taberna- 
£cu!o  repofuit.  Poftridie  quum 
venisfet  Mofes  in  oraculi  taberna- 
culum :  videt  fruticauisfe  aharo- 
nicam  leuiticae  familiae  virgam ,  et 
genuine  pullulasfe,  rloresque  edi- 
c  disfe,et  amygdala  peperisfe.  Turn 
Mofes  virgas  omnes  a  louae  con- 
fpeclu  apud  omnes  Israelitas  pro- 
tulit:    qua  re  illi  vifa  acceperunt 

lofiiam  quisque  virgam.  Et  Ioua 
Mofi  pnecepit,  vt  Aharonis  virgam 
ante  oraculum  referret  feruandam , 
etrebeilibus  exemplo  futuram,  vt 
compresfis  eorum  contra  ipfum  Io- 
uam feditionib.us  non  morerentur : 

I  j  id  quod  fecit  ^iofcs.  Apud  Mofem 
deinde  Israelftae  conquefti  funt, 
demon  ftrantes  fe  interire,  fe  perire, 

life  vniucrfos  perire:  vt  quisque 
ad  louae  tabernaculum  accedat,  e- 

l3mori:  ergone  fibi  pi'orfus  in- 
tereundum  esfc?  . 


CAPVT    XVIII. 

Leuitarxm  officio.  Pro  Aharone  prtmit'm , 
Uecimg.  Leuitarum  ex  decimis  decima 
/id  li/miin. 

I  f  I  >Vm  Ioua  cum  Aharone  fie  eft 

locutus :  tu  vna  cum  tuis  filiis 

et   domo  tua  patria  facrarii 

culpam  fustinebitis ;  tu  autem  vna 

cum  tuis  filiis  facerdotiiveftricul- 

apam  fustinebitis  ;  tuos  quoque 
agnates  ct  tributes  Leuitas,  qui  funt 
ex  eadem  tecum  flirpe  paterna,  tibi 
adfeifcito,  qui  tibi  cooptati  admi- 
niitrentjteque  et  tuis  filiis  apud  ora- 
culi tabernaculum  operantibus,  tu- 
am  et  totius  tabcrnaculi  curam  ge- 

3 rant;  tantum  ne  ad  vafa  facra, 
aut  ad  altare  aecedant,  neetipfiet 

4V0S  moriamini ;  fed  tibi  cooptati 
curam  ^.erant  oracularis  tabcrna- 
culi in  toto  tab.ernacuJi  munere, 

<0  facrjficio ,  quod  igne  fie. 


• 


neue  alienus  ad  vosaccedat.      Ita^ 
vobis  facrarii  et  arae  curam  geren- 
tibus,  in  Israelitas  deinceps  non 
f.cuietur.      lam  vero  ego  veftros  <$ 
agnatos  Leuitas  de  mediis  Israelitis 
fumtos  Iou.tque  addicros  vobis  at- 
tribuo,  oracularis  tabernaculi  mu- 
nus  obituros.    Tu  autem  cum  tuis  7 
filiis  veftrum  procurate  facerdoti- 
um,  in  omnibus,  qus  ad  aram  per- 
tinent, quaeque  funt  intra  fiparium, 
et  operamini ;  nam  vobis  facerdo- 
tii  munus  adiigno,  ad  quod  qui  alie- 
nus  accesferit,  moriatur.      Tibi  8 
autem,  inquit  Aharoni,  curam  tra- 
do  meorum  exceptorum  ex  omni- 
bus Israelitarum  facris.    Haec  tibi , 
vtvndo,  tuisque  filiis  in  aeternum 
inftitutum  do.      Haectu,  quae  ex  <) 
"igne  facrofancla  erunt,  habeto. 
Quidquid  adferent,    fine  fertum, 
fiucpiaculum,  fiue  noxiam,  inihi 
adferent,  id  facrofanclum  tu  tuique 
filii  habetote,      id   in   fan&iore 
fandtuario  epulamini,  idque  omnes 
mares,  facrumque  habetote.    Hoc  11 
quoque  habetote  :  exceptum  omni- 
um rionariorum  ab  omnibus  Israe- 
litis porriciendorum  tibi  vna  cum 
tuis  filiis  et  filiabus  aeterno  infti-  n 
tuto  do,  omnibus  tuis domefticis , 
dum     mundi    fint,    epulandum. 
Omncm  olei,  omnem  mufti  fru- 
mentique  adipem,  quas  louae  pri- 
mitias  dabunt,  tibi  do.       Omnes  13 
primores  eorum  terras  fruges,  ab 
ipfis  louae  adferendae ,  tux  funto  ; 
eisque  omnes  tui  domeftici ,  dum- 
modo  mundi ,  vefcuntor.    Omne  14 
in  Israelitis  deuotum  tuum  efto. 
Omnia,  quee  vuluamaperuerint,  a- 15 
nimalia,  ab  eis  louae  obmota,  fine 
homofuerit,  fiue  beftia,  tua  funto: 
fed  et  hominum  et  immundarum 
beftiarum  primogenita  redhibeto, 
Haec  eft  autem  redhibitionis  ratio,  16 
vt  menfe  maiorem  ftatuto  vobis 
pretio  redhibeas,  videlicet  quinque 
argenti  ficlis  facri  ponderis ,  id  eft, 
vicenosuai  obolorura.      Verum-17 
tamen 


tafi^M^ 


Cap.  18.  ro. 


NVMERI. 


»47 


I  oouts,  ant  otiis,  aut  cap 

primogenitum  ne  redhibcto :  facra 
fun:.  Horum  et  fanguinem  in  aram 
fundito ,  et  adipem  Ioux  ad  odoris 
i  fuaiiitatera  adoleto :  camera  au- 
tcm  tibi  habeto ,  vt  etiani  porrecli- 
tiimi  pechisculura  et  annum  dex- 
itrum.  Omnia  facroruin  excepta 
Ioux  ab  Israelitis  excipienda,  tibi 
tuisque  fiimil  filiiset  hliabusxter. 
no  inftkuto  do:  atqne hoc  fcedus b 
faliium  femper  apud  louara  tibi 
>tuxque  tbboli  panterefto.  Prx- 
terea,  inquit,  in  eorum  terra  here- 
ditatem inter  eos ,  aut  f'undum  ne 
habeto:  ego  ribi  fundus  et  heredi- 
tas  inter  hraelitasero. 

Leuitis  autem  onmes  Israelita- 
rum decumas  in  hereditatem  do, 
pro  fam-ilatu,  quein  in  oraculi  ta- 
bernaculo  exfequuntur,  ne  dein- 
ceps  Israelite  ad  oraculi  tabernacu- 
lum  accedant,et  morte  panas  Iuant ; 
fed  Lcuitx  oracularistabernaculi 
raunere  fungantur,  illorumque  cul- 
pam  fustineant  (quod  inftitutum  ad 
polteros  veftros  perpetuum  fit )  ne- 
que  vllam  inter  lsraelitas  heredita- 
tern  posfideant.  Nam  quia  Israeli- 
tarum decuinas,  quas  louxexcipi- 
ent,Leuitis  in  hereditatem  do ;  ideo 
eos  veto  inter  lsraelitas  habere 
hereditatem. 

Turn  Mofem  ita  adfatus  Ioua  eft. 
Leuitis  in  hunc  modum  dicito : 
i  raum  ab  israelitis  decumas,  vobis  a 
ne  hereditatis  veftrx  loco  ex  illis 
idfignatas,accipietis  :  ex  eis  Ioux 
xceptitium  excipitote,  decumas  ex 
lecumis.  Quod  exceptitium  perin- 
le  vobis  erit,  ac  (i  frumentum  ex  a- 
ea,aut  ex  torculari  latex  esfct.  Ita 
xcipietis  vos  quoque  Ioua:  excepti- 
ium,  ex  omnibus  decumis  veftris 
b  Israelitis  acceptis,  exque  eo  Io- 
ix  exceptitium  Aharoni  pontifici 
abitis ,  atque  ex  omnibus  donariis 
eftrisomne  exceptitium  Ioux  ex- 
ipietis,      ex  eorum  maxime  opi- 

b~)  incortuptum  inuiolatumquc. 
a^uani  luitulcm,  vc  paullo  poft 


i. us  lacruin,  qus  maaine  opima 
( inquies )  inde  a  vobis  excepta,  Le- 
uicis  erunt  vice  proucntu>  a.eae, 
aut  torcularis,  eaque  quouis  in  loco 
vos,  veftrique  domeftici  epulaminL 
Nam  h  -  c  vobis  merces  eft  pro  ve-51 
ftro  in  oraculi  tabernaculo  famu- 
latu.  Ita  Met ,  vt  ob  ea  non  plecta-  3* 
mini ;  qiuuii  inde  maxime  opima 
exceperitis :  neque  Israelitarum  fa- 
cra protanetiSjitaque  moriamini. 


CAPVT    XIX. 

Ex  vacca  tubea   cinertr.       In    tjbemacufo 
mortui ,  et  factum  attteclaniu  leges. 

T'VmMoiietAharoni  locutuseft  l 
Ioua  in  hunc  modum :      hoc  % 
legis  inftitutum  Ioua  prxcepit 
in  hxc  verba:  admone  lsraelitas, 
vttibi  adducantvaccam  rufam,  in- 
tegram,  vitii  expertem,  qux  iugum 
non  fubierit;     quain  Eleazaro  fa- 3 
cerdoti  tradetis,  qui  earn  extra ca- 
ftra duciam  prafentem  immolet, 
digitumque  fuum tins  fanguine  in- 
tingat,    et  ex  eo  fanguine  contra 
oraculi  tabernaculura    fcptits  ad- 
fpergat;    vaccara  auteni  in  ocuIis4 
fuiscremet;      eius  corium,  car-  > 
nem ,  fanguineni ,  vna  cum  excre- 
mentocremet:    lignumque  cedri-c» 
nuin,  et  hysfopura,  et  coccum  itera- 
tum  fumat,  et  in  medium  vaccx 
rogum  iniiciat ;     deindc  veftimen-  7 
ta  fua  lauet ,  corpusque  fuum  aqua 
abluat;    poftea  in  caftra  in  trabit, 
quuni  ad  vefpenira  pollutus  fuerit. 
Is  quoque,  qui  earn  cremauerit,  ve-g 
ftimenta  fua  corpusque  aqua  laua- 
bit  et  perluet,  et  ad  vefpenira  pollu- 
tus erit.      Tumaliquis  punis  vac- 9 
ex  cinereni  colligito,  et  extra  caftra 
in  loco  puro  ponito.  c  Hoc  feruabit 
Israelitarum  ciuitas  ad  aquam  lu- 
ftralem,  qux  lit  expiatio.    Deinde,  i0 
qui  vaccx  cinercm  collegerit,  vefti- 
raenta  fua  lauato ,  et  ad  vefpenira 
pollutus  efto :  atque  hoc  et  Israeli- 
te 2  tae 

c)  huius  vac«  cineicm  ad  faciendum 
docetur. 


14* 


N  V  M  E  R  L 


Cap.  19.  29. 


tx  et  inter  eos  degentes  peregrin i 
1 1  inftitutum  sternum  habento.  Qui 
mortiuim  vllius  animantis  hominis 
tetigerit ,  vnde  feptem  dies  pollutus 
I  2  erit ;  is  tertio  die  hac  aqua  expia- 
tor,  et  feptimo  die  mundus  efto. 
Qnod  nifi  tertio  die  expiarus  fiie- 
rit ;     feptimo  die  purus  non  erit. 

13  Quicumque  hominis  vita  defuncli 
mortuum  tetigerit,  nequeexpiatus 
fuerit ;  Ioux  tabernaciilum  polluit. 
Is  ex  Israelites  cxfcinditor;  quoni- 
am  aqua  lultrali  adfperfusnon  eft. 
Pollutus  erit,  adhuceiusineo  hac- 
rente  pollutione.  . 

14  Sequitur  lex  hominis ,  qui  in  ta- 
bernaculo  mortuus  fuerit.  Qiiis- 
quis  in  tabernaciilum  intrauerit ,  et 
quisquis  in  tabernaculo  erit,  efto 

1 5  pollutus  feptem  dies.  Omne  vas  a- 
pertum,nuilo  adnezo  operculo,pol- 

l61utum  efto.  Quisquis  fub  dio  telo 
occifum,  aut  mortuum,  aut  osfa  hu- 
wana,   aut    fepukrum    tetigerit, 

1 7  pollutus  efto  feptem  dies.  Ac  in 
huiusmodi  polluto  fumatur  dc  pul- 
uere  cremati  piaculi,  cum  quo  aqua 

1 8  viua  ponatur  in  vafe,  in  quam 
aquam  purus  aliquis  fumtum  hys- 
fopum  immergat,  et  tabernaciilum 
omniaque  vafa,  etomnes,  quiillic 
fuerint  homines ,  et  euin ,  qui  osfa, 
aut  occifum,  aut  mortuum,  aut 
lepulcrum  tetigerit,    confpergat, 

lypollutumque  tertio  et  feptimo  die 
purus  adfpergat ,  et  feptimo  die  ex- 
piet.  Isque  veftimenta  fua  lauet, 
corpusque  aqua  perluat,  et  vefpere 

ao  mundus  fit.  Qui  autem  pollutus , 
neque  expiatus  fuerit;  is  de  nu- 
mero  ciuitatis  exfeinditor:  qui 
quum  non  fuerit  aqua  luftrali  con- 
fperfus,  Ioux  fandhiarium  polluit 

21  pollutusque  eft.  Atque  hoc  infti- 
tucum  xternum  habento.  Qiiique 
aquam  luftralem  infperferit ,  vefti- 
menta lauato.  Qiiique  aquam  lu- 
ftralem tetigerit ,  pollutus  efto  ad 

22vefperum.  et  quidquid  irnmun- 
dus  tetigerit ,  immundum  efto  ;  et 


qui  id  tetigerit,  efto  iminundusad 
vefperum. 


CAPVT    XX. 

Mart*  mors.      Mo/ts  peccatum.       De  petrel 

foils.  Fiat  res  dines  a  terra  prohibiti. 
ContraJitlibmr  ,<</«*.  Abaronis  finis, 
EJeazarm  ei  f..  aesfor.    Pro  mmtuo /uclm. 

VEnit    autem  omnis  Israelita- 1 
rum  miiltitudo  in  folitudinem 
Sinem  menfe  primo,  etin  Ca- 
de confederunt,  ibique  mortuafe- 
pultaque  eft  Maria.       Quum  au-j 
teui  careret  aqua  populi  multitudo : 
coierunt  ad  Mofem  et  Aharonem  , 
et  cum  Mole  in  hxc  verba  iurgare 
cceperunt:      vtinamtum  interiis-3 
femus ,  quum  noftri  confanguinei 
antelouam  interierunt.    CnrnamA 
Ioux  ccetum  in  hanc  folitudinem 
adduxiltis ,  vbi  et  nos  et  pecora  no- 
ftra  moriamur?     Cur  nos  ex  Ae-c 
gypto  eductos,  in  hxc  tarn  triftia 
locaadduxiftis,  inquibus  non  fru- 
ges,  non  ficus,  non  vineae,  non  ma- 
logranata,  nulla  denique  ad  biben- 
dum  aqua  eft?      Turn  MofesetA-5 
haron  a  confpeetu  ccetus  digresfi, 
ad  ingresfum  oracularis  tabernacu- 
li  Cek  ad  terram  ajbiecerunt ,  eisque 
loux  fplendoradparuit.      Et  Ioua^ 
Mofi dixit:  fume  virgam,  conuo- 
cataque  multitudine ,  tu  et  Aharon 
tracer  petrx  in  illorura  oculis  iu- 
betote ,  vt  fuam  profundat  aquam , 
atque  ita  aquam  iliisex  petraelici-t 
to,multitudinemque  eteorum  pe- 
cora adaquato. 

Igitur  Mofes  virgam  de  loux 9 
confpeehi  fumfit,vt  iusfus  eft :  con- 1 
uentuque  a  fe  et  abAharone  ante  pe- 
tram  coaeto,fic  eis  inquit :  attendite 
fane  rebelles,  num  nos  vobis  aquam 
ex  hac  petraeliciamus.    Turn  fub- 1 
lata  manu  petram  virga  femel  at- 
que iterum  percuslit,  vnde  magna  a» 
qux  copia  emanauit ,  ex  qua  et  mul- 
titudo et  eorum  pecora  biberunt. 
At  Ioua  MofietAharoni  ita  dixit:! 
*quo- 


Cap.  20.  4i. 


NVMERL 


149 


d  qttoniam  vos  mihi  non  credidiftis, 
vt  me  in  ocuiis  Israelitarum  fancle 
honoraretis;  ideo  ccetum  ilium  in 
terrain  ei  a  me  daram  non  introdu- 
3  cetis.    Et  hxc  quidem  eft  aqua  iur- 


contumaces  fuiftis  apud  aq  am  iur- 
gii.   Adfume  Aharonem,ei>  sque  fi- 15 
Jium  Elcazarum:  iisque  inHorem 
montem  fubduclis,    Aharonem  ve- 26 
ftimentis  fuis  exuito,  et  ea  Eleazaro, 


gii,vbiIouainlsraelitisfecuin  iur-    eius  filio   induito ,  Aharone  ilJic 


gantibusauguftum  fe  prxbnir 

4  Deinde  mifit  Mofes  legatos  ex 
Cade  ad  Idumxorum  regcm ,  cum 
huiusmodi  mandatis :  fie  dicunt  tui 

5  fratres  Israelite  :  tu  nofti ,  quot  no- 
bis rerum  dirlicultates  acciderint,  vt 
maiores  noftri  in  Aegyptum  de- 
fcenderint,  ibique  din  habitaueri- 
mus:  deinde,  quumnos  et  maiores 
noftros  Aegyptii  male  haberent,  Io- 

5  nam  inuocauerimus  ;  qui,  exaudi- 
ta  voce  noftra ,  misfo  angeio  nos  ex 
Aegypto  eduxerit.  Nunc  fcito,nos 
adCadem,  extremum  tuorumfmi- 

7  urn  eppidum ,  esfe.  Petimus  igi- 
tur,  vt  nobis  per  terram  tuam  iter 
des,  neque  per  agros  aut  vineas  itu- 
ris,  neque  puteales  aquas  bibitu- 
ris,  fed  via  rcgia  ita  perrecturis, 
vt  neque  ad  dexrram,  neque ad  fi- 
niftram  ante  deflectamus ,  quam  tu- 

5  os  fines  transiuerimus.  Sed  eis  I- 
dumxus  iter  per  fuos  fines  denega- 
uit ,  alioqui  fe  eos  bello  exceptu. 

?ntm.       Dicentibusque     Israelites, 


defundino  atque  morituro. 

Hxc  Mofes,  ficutiiusferatloua,  27 
fecit:  adfeenderuntque  in  Horem 
montem  in  ocuiis  totius  multitudi- 
nis.  Quumque  Mofes  Aharone  fuis  28 
veftimentis  fpoliato ,  iis  eius  filium 
Eleazarumveftiuisfet  j  mortuus  eft 
illic  Aharon  in  montis  cacumine,  et 
Mofes  Eleazarusque  de  monte  de- 
fcenderunt.     Atque  vniuerfa  ftir-29 
pis  isracliticx  multitudo,  vbi  vide- 
runt   e  vita  emigrasfe  Aharonem, 
emu  per  triginta  dies  deplorarunt. 

CAPVT    XXI. 

AradM  ac  Sebon  vifii.     Chamos  ido.'um. 

Vum  autem  audiuisfet  cha-i 
nanxus  rex  Aradus,  qui  ad 
Lmeridiem  incolebat,  Israel  i- 
tas  exploratorum  via  venire :  eos 
prcelio  adortus,  captiuosexeis  ab. 
duxit.      Turn  Israelite  Ioux  vo-a 


turn  fecerunt ,  fi  illos  homines  ipfis 
fubiecisfet,  kfe  illornm  vrbesesfe 
fe  via  trita  iter  habituros,  etfi  deil-  funditus  euerfuros.  Quibus  a  I0-3 
litis  aqua  aut  ipfi  aut  pecora  bibe-  uaexaudids,  Chananxisqueeisper 
rent,  pretium  esfe  foluturos,  acfi-  ipfuni  fubaccis ;  et  ipfos  et  ipfo- 
ne  vllo  plane  negotio  pedibusiter  rumvrbes  funditus  euerterunt,  at- 
-^facturos:  denegauittransitum,  eis.  que  hinc  locum  Hormam  nomina- 
quc  nKilfiscumcopiisetvalidama-    runt. 


1 1111  exnut  in  occurfum.  Ita  Israe- 
litx ,  Idunrxis  iter  eis  per  fines  fuos 
dare  recufantibus ,  ab  illis  deflexe- 

i  runt ,  et  a  Cade  profecti,  ad  mon- 
tem Horem  cum  omnibus  copiis 
pirncnerunt. 

3  Ad  cum  montem  in  confinio  ter- 
rx  Idumrv  ortim  pofitum,  Ioua  Mofi 

4et  Aharoni  ita  locutus  eft  :  adareaa 


Sed  quum  ab  Hore  monte  pro- 4 
Tecti,  verfus  mare  rubrum  vade- 
rent,  vt  Idumxorum  fines  circum- 
irent;  icepit  populus,  itineris 
perufus,  de  Deo  deque  Mofe  ex- 
poftulare ,  qui  fe  ex  Aegypto  e-  > 
duxisfent,  in  defertis  mormiros, 
vt  in  quibus  nee  panis  nee  aqua  es- 


fet :  nam  ilium  quidem  panem  tarn 
biturAharon  ad  fuos  populares :  ne-    vilem  faftidire.      Quapropter  im-6" 
que  cnim  in  terram  Israelitisame    mifit  in  populum  Ioua  prefteres  fer- 
datam  perueniet :  quoniam  in  me    pentes ,  quibus  homines  mordenti- 

K  3  bus, 

^)  in  eo  peccatum  eft ,  quod  dixeiunc,  eliciamus,   quod  Dei  erst:   libi  tri- 
bucntes.  Vide  Deut.  1. yj. 


»;>< 


i.y    v    ivi  c  i\  i. 


bus,  mulfi  de  lsraelitis  morieban- 
7  tur.  Itaque  Mofemadeunt,  feque 
peccasfe  confitentur,  qui  quum 
contra  ipfum,  turn  contra  louam 
lociui  fint ;  Iouatn  precetnr ,  vt  i- 

8  pfos  i  11  is  ferpentibus  liberet.     Igi- 
tur    Mcfi  pro  populo  precanti  re- 
fpondit  Ioua ,  vt  prefterem  faccret, 
eumque  perticx  imponeret;  itafo 
re,vt  omnes  morfi,qui  enm  adfpice 

9  rent ,  fanarentur.     hrgo  Mofes  fer 
pen  tern  i  neum  fecit,enmque  in  per- 
ticam  c.v.  ulit.   Ita  ti  quern  forte  Ter- 
pens momorderat ,  is  in  aeneum  fer 
penteni  intuebatur,  et  ita  fanabattir. 

io     Inde  profe£fci  f><raelitx,cjftra  po 
II  fuerimt  in  Obothis.     Ab  Obothis 
prof'ecci ,  caftrafecerunt  in  cunuilis 
Abarium,in  loiitudine,qux  eftere- 
gj   ne  Moabitarum,  ab  ortu  folis. 
%%  H  mc  profedH ,  caftrametari  funt  ad 
13  fluuium  Zaredum.     Hmcprolecli, 
call;  a  p.  ifuerunt  cis  Arnonem  ,  qui 
eft  in  defcrtis ,  oriens  ex  Amorrxo- 
I^rumfinibus    Eltcnim  Arnon  Moa- 
bitarum terminus,  eosabAmorrxis 
diutdens.    Proptereain  libro Lello- 

15  rum  louae  dicitur  :  res  geftasin 
mari  rubro ,  et  ad  flumina  Arnonis , 
*  et  aranem  miminum,  qui  ad  fedem 
Aris  defiettil ,  et  ad  Moabitarum  fi- 
nes vergit.    Inde  venerunt  ad  pute- 

16  urn.  Hie  eft  puteus,  apud  quern 
IouaMofi  pr.EcepitjVt  populuni  con. 
gregaret :  fe  enim  ci  aquam  datu- 

i^rumesfe.  Tunc  cecinerunt  Israeli- 
te carmen  hoc :  adfeende  putee,  re- 

I8cinite  eum,  quern  puteum  fodere 
principes,cauanerepop.iii  duces,  v- 
na  cum  imperatore,  fuis  fceptris. 

loExdefertisaiitem  inMattanam;  ex 
Maaana  in  Nahaliel ;  ex  Nahaliele 

aoin  Bamotha  i  ev  Bamochis  in  val- 
lem.qu  e  eft  in  agro  moabitico ,  ad 
caput  Phasgt^fpeeta1  que  ad  fefimo- 

ai  nem.     Tummifcrunt  Israelii*  le- 

%i  gatos  a  \  Schonem  Amorra  orum  re 
gem,  orattim,  vt  fibi  liceret  per  ill i- 
us  fines  iter  facere:  fe  neqteina- 
g-  >s  aut  vineas  esfe  dechnaturos, 
nL^uc  puteorum  aquas  bibituios, 


fed  via  regia  incesfuros,donec  illius 
fines    fuperauisfent.      Sed    Sehon23 
non  modo  lsraelitis  iter  per  fines    ' 
fuos  non  dedit ,  verum  etiam  coa- 
etis  fuis  omnibus  copiis ,  occurrit 
illis  in  deferta  :    acque  vbi  ad  Ia- 
fam  peruenit,  prceliumcum  lsrae- 
litis commifit.      J^ed  eo  in  pugna&f 
occifo,  Israelitx  eius  terrain  occu- 
parunt  ab  Arnone  ad  Iabbocum ,  id 
eft, vsque  ad  Ainmonitas.     Nam  Ar 
terminus  eft  Ammonitanini. 

*  His  omnibus  oppidis  captis,  Is-  %\ 
raclitx  in  omnibus  Amorrxorum 
oppidis  confederunt,  fcilicet  Hefe- 
bone  ,  et  in  omnibus  eius  coloniis. 
Nam  Hefebon  vrbs  erat  Sehonis  A-  it 
morrxorum  regis,  qui  olim  bellum 
cum  re^e  Moabitarum  gesfcrat,  ei- 
que  eius  omnem  terrain  ad  Arno- 
nem vsqne  eripuerat.       Vnde  ilia  at^ 
eft    trita    fermone    fententia:    ite 
Hefebonem,  s.  dificetur  et  condatur 
vrbs  Sehonis.       Nam  ignis  ab  He- 2j 
febone,  flamma  a  Sehonis  vrbe  pro- 
feeta,  Ar  Moabitarum,  et  Arnonis 
facellorum     dominos     confumfit. 
Hei  tibi  Moabita,  periifti  Chamosfi  a< 
gens ,  cuius  et  mares  fufi,  *  et  femi- 
n  e  Sehoni  Amorrxoruni  regi  in 
captiuitatem  traditx  funt.  Atqui  lux  3c 
eorum  Hefebon  periit  vsque  ad  Di- 
bonem,     et  vaftauimus  vsque  ad 
Nophan,qux  adMedebam  pertingir. 

Quum  igirur  Israelitx  in  Amor-  $1 
rxoru  in  terra  confedisfent :      mi-  35 
fit  Mofes,  qui  lafer  explorarent, 
eiusque   colonias  ceperunt ,  et  A- 
morraos  incolas  pesfumdederunt. 
Hincreuerfi  Bafanam  verfus  con- 
tenderunt ,   quibus  Eafanx  rex  O- 
guscum  omnibus  fuis  copiis  prce- 
fio  occurrit  in  Edrei.       Hie  Mo-3* 
fern   Ioua  hortarus  eft ,    ne  ilium 
timeret  :   nam  ego  eum  tibi ,   in» 
q  jit ,  omnesque  eius  copias  atque 
terrain  in   nianum  trado ,    vt  eo 
\tare,  quomodo  vfus   es   Sehone 
Amorr  rorum  rege,qvii  Hefebonem 
incolcbar.    [gitur  eum,eiusque  tili-3: 
os,et  omnem  populum  nullo  reliclo 
occi- 


31 


Cap.  22. 


NVMERI. 


1*1 


occiderunt,  eiusque  terrain  occupa- 
mnt. 

CAPVT     XXII. 

BaliiamM  Dtiiusfu  prnpopitlo.      Ad  ilium 
/Inge lus.    Afir.a  hcuta. 

,'i  y  Tine  profecti  Israelite,  caftra 

I — I  habuerunt  incampo  moabiti- 

,  •*--*•  to,  cis  Icrdanein  hierichun- 

itium.      Quum  autem  videret  Ba- 

I  lacus,  Sephoris  filius ,  quanta  defi- 

,  gnasfent    Israelite  in  Amorraeos. 

•■)  Moabitis  israeliticarum  copiarum 

multitudine  (quae  fane  ingentes  e- 

i  rant)  itaexpauefac"ris,vtprxterro- 

j  re  dicerent  Madianitarum  fenatori- 

}.  bus ,    iamiam  fore,  vt  ilia  muititu- 

do  omnia  ipiis  rinitinia  non  aliter 

j  attonderet,  quain  bones  niris  at- 

tondent  gramina  :  is  inquam  Bala- 

'  ens,  Sephoris  filius,  quieo  tempo- 

j{  re  Moabitarum  rex  erat ,     legatos 

I  ad  Balaanium,  Beoris  filium,  arccs- 

!  fendum  miiit  Pethoram  ,  qux  eft  a- 

'  pud  e  flumen  in  terra  eitis  conter- 

rancorum.        Qui   kgati  ei  de- 

monftrarent,     tantani    hominum 

multitudinem  ex  Aegypto  emigra- 

i  uisfe,  vtterrvcfolumoperirent,qui 

quidem  nunc  contra  ipfum  confe- 


disfent;    orare,  vt  ad  fe  veniret, 
nationi  illi  ipfo  potentiori  diras  im- 

precatum,  fi  qua  cam  posfet  fupe-    tfe  manerent :  fe'  autem'  feifekatu- 
re,et fimbus  illis  expellere.    Sefe    rum ,  ecquid  fibi  iterum  loua  dice 


loquitur;    qui  funt  ifti  homines? 
Cui  Balaamusitarefpondet:    Bala-io 
cus ,  Sephoris   hlius,  Moabitarum 
rex,  ad  memifit,  tantum  ex  Aegy- 
pto emigrauisfe  populum,  vtterrae 
folum  operiat.      Qiiare  orare,  vtu 
eum  fibiexfecratum  vadam,  fi  qua 
eum  debeliare  posfit,  et  expellere. 
Et  Deus :  ne  iueris  cum  iitis,  ne  illi  v% 
populo  imprecatus  fueris ;  eft  enim 
fortunatus.    Igitur  mane  vbi  fur- 13 
rexit  Balaamus,  Balaci  proceres  do- 
mum  ranittit :  Iouam  enim  nolle 
fibi  permirtere ,    vt  cum  illis  iret. 
Ita  profecti  Moabitarum  proceres,  14 
ad  Balacum, redeunt,renuntiantque, 
Balaamum  fecum  venire  noluisfe. 
At  Balacus  iterum mittit proceres,  15 
illis  etplures,  etgrauiores,  qui  ad 
Balaamum  profecti,  fie  verba  fece- 
runt:      Balacum  Sephoris  filium  1 6 
ei  fignificare,  ne  ad  fe  venire  renue- 
ret;    fe  enim  magnos  ei  honorcsi7 
esfe  tributuruin ,  et ,  quxcumque 
mandauisfet,   fafturum;    veniret 
modo,  et  fibi  populum  ilium  diris 
ageret.      At  Ealaamus  Balaci  fer- 1  g 
uis  refpondit :  etiamfi  fibi  Balacus 
fuam  domum  argento  auroque  ple- 
nam  daret,  non  posfe  tamen  fe  con- 
tra louse  Dei  fui  mandatum  vllam 
rem   tantam     tantulamue    facere. 
Sed  tamen  illic  ipfiquoque  ea  no- 19 


enim  fcire,  cui  ille  bene  precatus 
esfet,  eum  esfe  fortunatum :  cui  au- 
tem imprecatus ,  eum  esfe  infortu- 

1  natum. 

v  Igitur  Moabitarum  /  Madiani- 
tarumque  fenatores,  diuinationis 
prxmiura  fecum  ferentes,   adBa- 

I  laamum  profe&i,  ei  Balaci  man- 

|i  data  expofuerunt.  Qmbus  ille 
refpondit,  vt  illic  ea  no6):e  esfent,fe 
rem  eisita  relaturum,  vtipfiloua 
mandauisfet.     Ita  manferunt  Mo- 

i  abitx  principes  apud  Balaamum ; 

padquem  Deus  venit,  et  eum  fie  ad- 


ret.      Atque  eanocte  Deus  ad  Ba-20 
laamum  venit,  eique  ita  dixit:  ii 
homines  ifti  ad  te  arcesfendum  ve- 
nerunt ,  i  fane  cum  eis ;  fed  quod  ti- 
bidixero,  id  demum facito.      Ita-21 
que  mane  Balaamus  vbi  furrexk,in- 
ftrata  alina  fua ,  cum  Moabitarum 
proceribus  ibat.    Quo  eiits  itinere22 
iratoDeo,  *conftitit  louse  angelus 
in  via,  vt  ei  obftaret.     Eqiutabat 
autem  ipfe  in  afina,  duobus  famulis 
comitantibus.       Hie  alina   confpi-23 
cata  Ioux  angelum  in  via  itantem  , 
et  ftridtum  gladium  tnanu  tenen- 


K  4  tern, 

e)  Euph'arem.  /)  qnos  fcilicet  ipli  Madianitse  mittebant,  atl  Balaam» 

perfuadendum,  vcBataco  gratificarentur. 


i?a 


N  V  M  E  R  T, 


Cap.  22.13, 


tern ,  declinauit  de  via,  et  in  agrum 

»4  digresfa  eft.      Quumque  earn  Ba- 

laamus  cacderet ,  vt  in  viam  redige- 

ret ;  et  Iouae  angelus  in  vinearuni 

femita,  maceria  vtrimque  fepiente, 

3-5  obftaret :      afina  vifo.  angelo ,  fefe 

muro  adpresfit ,  et  eqdem  Balaamo 

2<5pedem  attrinit.      Hie  earn  Balaar 

rao  iterum  feriente ,  Iouae  angelus 

porro  procesfir,  etin  Ipcoangufto 

reftitit ,  vbi  via  nulla  ad  declinan- 

dum  in  alterutram    partem  erat, 

27  Quo  vifo,  afina  Balaamo  fuccubuit, 
Turn  vero  Balaamus  iraki ,  et  afi- 

28  nam  baculo  contundere.  At  afina 
(  eius  ore  a  Ioua  aperto  )  fie  ad  Ba- 
laainum  locutaeft;   quid  tibi  feci, 

»9vt  me  iam  tertium  cardas?  Cui 
Balaamus :  ludificaris  me ,  inquit : 
atque  vtinam  gladium  habercm, 

30  nam  te  nunc  interfieerem.  Et  afina  ; 
nonne  afina  tuafum,  inquit,  in  qua 
tu  Temper  haclenus  equitafti  ?  num 
quid  tale  fum  tibi  facere  folita?  * 

31  Nihil,inquit,  Turn  Balaamus  (a- 
pertis  ei  alouaoculis)  Iouarange? 
lum  animaduertit  in  via  ftantem, 
ftrichimque  gladium  manu  tenen- 
tem ,  et  ei  honorem  fubmisfo  vultu 

32  pracbuir.  Et  angelus :  cur  tandem , 
inquit ,  afinam  tuam  iam  ter  verbe- 
rafti?  en  ipfe  ad  impediendum 
veni,  quoniam.  ifttid  iter  fusee- 
ptum  eft  contra  meam  fententiam.  * 

33  Afina  vero  me  con'picata ,  iam  ter 
declinauit :  quod  fi  npndecjiuasfet, 
iam  te  profecto  ea  conferuata  pere- 

34misfem.  Turn  Balaamus  Iouae 
angelo  dixit:  peccaui ,  quamquam 
te  mihi  obuium  in  via  nefciebam. 
Itaquefi  tibi  hoe  iter  displiccf,  re- 

35  uertar.  Cui  angelus  :  perge  cum 
itlisjinquit :  fed  quod  tibi  dixero,  id 
demumdicito;  Ita  Balaamus  cum 
Balaci  proceribus  perrexit. 

3*5  Quem  ybi  aduenire  audiuit  Batar 
cus;  obuiam  ei  procesfir  ad  quod- 
dam  Moabitarum  oppidimi,  Arnoni 
in  extremis  finibus  iinitinuim:  cuin- 
que  eo  locutus  eft  in  hunc  modum  ; 

37  quum  ego  miiirim  qui  te  arccsfe- 


rent ,  cur  tu  ad  me  non  venifti  ?  an 
te  videlicet  honorarenon  potero? 
Cui  Balaamus:  quafivero,  inquit, 3 8 
nunc  etiain,  quum  ad  te  veni,posfim 
aliud  diecre ,  quam  quod  Deus  ort 
meo      fuggesferit      eloquendum. 
Deinde  digresfi  Balaamus  cum  Ba- 39 
lacOj.venerunt  ad  oppidum  vico- 
rum.      Vbi  Balacus  bones  balan-40 
tesque  maclauit ,  et  hinc  partem  ad 
Balaamum,  et  ad  proeeres  eius,  co- 
mites  mifit, 

CAPVT     XXIII. 

Art  Ealaami.     Faufla  eiusdem  ad  populum 
precatio. 

POftridie  vero    Balaamum  de-i 
duxit  Balacus  in  Baalis  faftigia , 
vude  aliquam  populi   partem 
videret.    Turn  Balaamus  ei  man-  % 
dauit ,  vt  fibi  ibidem  feptem  aras 
exftrueret,  feptemque  tauros  et  tot- 
idem  arietes  praepararct.      Quod  3 
quum  iile  ad  eius  prxferiptum  fe- 
cisfet:  Balacus  et  Balaamus  fingu- 
Ios  tauros  et  arietes  in  fingulisaris 
immolavunt,    Deinde  Balacoman-4 
dat  Balaamus,  vt  fuo  faerificio  ad- 
fifiat,  duinipfefecedit,  fi  forte  in 
Iouam  incurrat,    \t  quod  ille  fibi 
aperuerit,  Balaco  indicet.    Deinde  > 
fecesfit.    Quumque  in  Deum  inci- 
disfet ;  dicit,  ei  fefe  aras  feptem  in- 
ftituisfe ,  et  in  eis  fingulos  tauros 
et  arietes  immolasfe,       Turn  Ioua  6 
Balaamum  dicendis  iuftrudtum  ad 
Balacum  remittit,  et,  quid  ab  eo  dici 
velit,  ostendit.      Ad  quem  ille  re- 7 
uerfus  (adftabatautem  Balacus  fuo 
faerificio,  vna  cum  omnibus  Moa- 
bitarum  principibus)    fententiam 
fuam  exorditur  in  hare  verba  :     ab  8 
vsque  Syria  a  montibus  orientali- 
bus  euocauit  me  Moabitarum  rex 
Balacus^:    ades,  diris  age  mihi  Ia- 
cobeos ;  ades ,  deteftare  Israelitas. 
Qiiomodo  exfecrabor,   non  exfe-Q 
cranteDeo?  quomodo  deteftabor, 
non  deteftante   Ioua  ?      Equidem  ic 
quum  eos  de  rupium  vertice  de- 
fpecto, 


Cap.  *3-*4. 


NVMERI. 


>*3 


fpeclo,  qmim  de  collibuscontem- 
plor:  en  populum  feorfum  habi- 
taturum,  *  neque  inter  ccteras  gen- 
tes  habendum.  Quis  Iacobeorum 
g  pulueris  >  *  quis  vel  quartae  Israe- 
jitarum  partis  numerumfubducat? 
jvtinam  ipfe  eauein  morte  moriar , 
quaprobi;  iitque  meus  idem ,  qui 
leorum  exitus.  Hie  Balacus  Balaa- 
raum  fie  adloquitur:  quid  mihi 
facts?  Ego  te  ad  imprecandum 
meis  hoitibus  aduocaui,  et  tu  eos 
fauftis  ominibus  profequeris  ?  Cui 
refpondens  ille :  fcilicet  non  cu- 
rem,  vt  quod  mihi  Ioua  fuggeret, 
id  eloquar  ?  Et  Balacus :  veni ,  in- 
quit,  niecum  in  locum  alium,  vnde 
corum  partem,  non  omnes  vide- 
as,  vt  inde  eos  mihi  diris  agas; 
eumque  in  agrum  fpeculatorum  in 
Phasgse  iugum  fubducit,  feptemque 
laras  exftruxit,  et  in  fingulis  taurum 
arietemque  immolauit, 

Turn  eiBalaamus  mandauit,  vt 
ibiapud  fuum  facrificium  maneret, 
dum  ipfe  fecederet.  Atque  ei  Ioua 
occurrit,  eumque  dicendis  inftru- 
6him  iubet  ad  Balacum  redire,  et  ita 
eloqui,  Adquem  vt  venit,otFendit 
eum  apud  facrificium  fuum ,  vna 
cum  Moabitarum  principibus,ftan- 
tem.  Et  Balacus:  quid  locutuseft 
Ioua?  inquit,  Turn  ille  fie  or- 
ditur  fententiam. :  age  Balace,  audi ; 
attende  ine,  Sephoris  fili,  Deus 
non  eft  homo,  vt  mentiatur;non 
homine  natus,  vt  eum  pecniteat, 
Illene  vt  dicat,  neque  faciat?  vt 
promittat,  neque  pneftet?  Scili- 
cet faufta  omina  acceperim ,  et  fau- 
fta  omina  non  reddam?  Nulla 
culpa  vifitur  in  Iacobeis.  Nullum 
facinus  in  Israelitis  exftat,  Ioua 
eorum  Deus,  adeft  eis,  ^clangore 
comitante  regia :  Deus ,  qui  eos 
ex  Aegypto  eduxit,  robore  pnedi- 
tus  nionocerotio,     «Neque  verq 


vlla  eft  in  Iacobeis  diuinatio  :  non 
eft  in  Israelitis  hariolatio :  fuo  tem- 
pore pr.edicabitur  circa  Iacobeos , 
circa  Israclitas  quid  fecerit  Deus, 
En   populus  le.rnx  fimilis   infur-  24 
genti,  leoni  fimilis  commoto,  non 
prius  recubituro,  quam  prxdam 
vorauerit,  quam  occiforum  fangui. 
nem  hauferit.    Turn  Balacus* in» 25 
quit  Balaamo :  faliem  neque  diris 
eos ,  neque  fauftis  ominibus  profe- 
quare.    Cui  refpondens  Balaanms :  %6 
nonne  tibi  prxdixi ,  inquit ,  quid- 
quid  Ioua  man dauiafet,  id  me  esfe 
fadhirum.      Et  Balacus :  age ,  in-  27 
quit,  dedueamte  in  locum  alium, 
fi  forte  louse  piacebit,  vteosillinc 
mihi  exfecrcris,      Turn  eum  de-  2g 
duxit  in  verticem  Phegoris,    qui 
fpe&at  ad  lefimenem.      Et  Balaa-  29 
mus  ei  mandauit,   vt  fibi  feptem 
illic  aras   exftrueret,    feptemque 
tauros  et  totidem  arietes  pararet. 
Id  quod  fecit  Balacus ,  taurosque  et  30 
arietes  in  avis  immolauit. 


CAPVT    XXIIII. 

Balaaini  depopuli  imperio  vaticinium.  Re- 
git dolor.  AmaUchitarum  new  Cen&a- 
rmn  internecio. 

QVum  autem   videret  Balaa-  % 
mus ,  Iouae  placei-e,  vt  Israe-r 
litas  fauftis  ominibus  profe* 
qiieretur:  non  iam  concesfit ,  ficut 
ante  femel  atque  iterum  fecerat ,  ad 
qraculum  aucupandum ;    fed  com-  % 
pofito  verfus  deferta  adfpeclu ,  in- 
tentis  oculis  Israelitas  intuitus  tri- 
butim  confidentes,    diuinitus  ad- 
flatus  ,  fententiam  fuam  aufpicatus 
eft  in  hxc  verba :    Dicit  Balaamus ,  3 
Beoris  filius,    dicit  homojr  claufis 
Qculis ,  dicit  diuinorum  verborum 
auditor ,    qui  ab  omnipotente  prx-  4 
fignificata  vidit,  * /  cui  lapfo  w  pate- 
facti  fuut  oculi.  Tam  pulchra  funt  5 
K  5  tabtr- 


5 

£~)  Innumerabilitatis.         6)  fortitudino  milirari.        »)  Non  funt,   qua;  dp 
Israelitis dico,  van^,  qualia  funt  hatiolorurm    fed  vera,  et  fuo  tempo- 
re comprobanda.  k)  fell,  quum  angelum  ante  afinam  non  vidit. 
I)  quum  afina  fuctubu»,      ot)  quum  vidit  a,ng«lum. 


1 54 


NVMERI. 


Cap.  24.  ay. 


tabernacula  tua,  olacobee,  contu- 

6  bernia  tua,  o  Israelita ,  quam  val- 
les  patentes,  quam  pofitiapudflu- 
uiuin  horti,  quam  tcnfa  a  loua 
tabernacula ,  quam  iltx  propter  vn- 

7  dam  cedri :  cuius  de  fitula  *  ftillabit 
aqua ,  cuius  femen  erit  in  humore 
abundanti ,  cuiusque  rex  fupra  Aga- 
gumeuehetur,  eiusque  regnum  ex- 

g  tolletur.  Dens  enm  eduxit  ex 
Aegypto,  robore  prxditus  mono- 
cerotio.  Confkiet  fibi  adueifantes 
gentes,  eaiumque  et  membra  ex- 
osfabit;    et     misfilia    perrumpet. 

$>  Quern  leonis ,  aut  leaenae  modo  fi- 
dentem  cubantemque  quis  excitet  ? 
Qui  tibi  faulta  optabit,  felix :  qui 
infaufta,  infelix. 

10  Hie  Baiaamo  irafcens  Balacus, 
complofis  tnanibus  fie  iuquit;,ad  im- 
precandum  hoftibus  meis  te  euoca- 
ui,et  tu  eis  iam  tcrtium  bene  omina- 

1 1  ris  ?  Itaque  rage  hinc,eo  vnde  veni- 
fti.Equidun  ftatUeram  te  honorare : 
fed  fcito  te  a  Joua  henorepriuari. 

12  Cui  Balaamus  :  quafi  vero ,  inquit , 
non  etiam  legatis,quos  fu  ad  me  mi- 

13  fifti,  dicerim,  etiamJS mihi  Bala- 
cus domum  fuani  argenco  auroque 
plenam  dedisfet ;  non  posfe  me  ta- 
men  Iouae  iniusfu  quidquam  boni 
maliue  mca  fponte  facere  ;  fed  quae 
mihi  mandasfet  loua ,  ea  me  elocu- 

14  turum  esfe.  Atque  equidem  iam 
ad  meos  concedam :  fed  volo  ex- 
planare  tibi ,  quid  fit  olim  hie  po- 

15  pubis  tuo  populo  facturus,  Turn 
fententiam  exordiens,  fie  fatur: 
dicit  Balaamiis ,  Beoris  filius ,  dicit 

16  homo  ctaufis  oculis,  dicit  diui- 
norum  verborum  auditor,  et  fu- 
premi  confeius  fcientiac ,  qui  omni- 
potentis  prxfignificata  vidit ;  *  cui 

17  lapfo  patefa&i  tunc  oculi.  Videbo 
eum,  fed  non  iam  :  adfpiciam  eum, 
fed  non  mox  :  proficifcetur  ftella 
exlacobo,  exfiftetque  fceptrumex 
Israeie ,  quod  et  Moabitarum  opti- 
mates  franget,  et  omnes  a  Setho 

IB  prognatosperdomabit,  fubaftaque 
Idumaea  Seir  ab  hoitibus  fuis  occti- 


pabitur,  Israelitis  fortia  patranti- 
bus  :      dominabiturque  Iacobides,  1 
qui  perdit  reliquias  ciuium. 

Deinde  Amalechitas  intuitus,  ficai 
orfuseft  fententiam  :  gentium  pri- 
mus Amalechita,  ad  extremum  per- 
pet'uo  peribit. 

Demde  Cenacos  intuitus ,  fie  or- a 
fus  eft  fententiam  :  quamuis  fortem 
fedem  habeas,  tibique  nidum  in 
rupe  pofueris :      erit  tamen  popu-  %\ 
latiom  Cenaeus,  eo  vsque,  vt  te 
Asfyriuscaptiuum  abducat.    Tumi 
fie  effari  fententiam  exorditur. :  heu 
quis  turn  viuet ,  quum  hoc  efficiet 
Deus,      quum  clasfis  ex  Cittimo-z 
rum  finibus  *  Asfyrium  fubiget  et 
Hebreni ,  quiet  ipfe  perpetuo  peri- 
bit '.       Turn  illinc  digresfus  Balaa-l 
mus,  eo  vnde  venerat,  rcdirecon- , 
tendit :  et  Balacus  quoque  fua  via 
discesfit. 


CAPVT    XXV. 

Fornicator  Israel.      Oecifor  Phinees.     Cum 
iflofadus.     In  Madianitas  Deus. 

Sraelitis  autem  in  Cittimo  com- 1 
morantibus,cceperunt  vulgo  cum 
■Moabitarum    puellis    fcortari ; 
a  quibus  ad  dcorum  ipfarum  facri-j 
ficia  inuitati,  iisdem  earuui   diis. 
epulabantur,  etpotabant.      Atque  3 
ita  confuetudinemhabuerunt  Isra- 
elite cum  Baalphegore.  Qyare  ira- 
tusin  Israelitas  loua,    Mofiiusfit,4 
vt  omnes  reipublicae  primates  com- 
prehenderet,  et  Iouae  contra  folem 
fuspenderet,  eius  in  Israelitas  irae 
placandx  gratia.      Turn  Mofes  Is-  5 
raelitarum  iudicibus  negotium  ce- 
dit,  vt  eos  fuorum  intern"  cerentf  qui 
cum  Baalphegore  confueti  esfent. 
Ecce  autem  quidam  Israeiitaruintf 
fuperuenit,  qui  Madiariitidem  ad 
fuos  cognatos  adduxit  in  oculis  Mo- 
fis  et  vniuerfae  Israelitarum  mul- 
titudinis  pro  oraculi  tabernaculo 
flentium.      Quod    quum    vidisfet7 
Phinees  Eleazari  filius,   Aharonis 
pontificis  nepos :  furrexit  ex  me 

dia 


7 


I!ap.  i'.  16. 


NVMERI. 


lia  twrba,  corrcptoque  iaculo ,  Isra- 
:litam  ilium  in  proftibulum  con- 
"ecutus,  ambos  transuerberauit, 
:am  Israelitam,  quam  mtilicrcm, 
per  ventrem  ipfius  mulieris.  Quo 
facto  cohibita  eft  clades  Israelita- 
rum :  mortuis  in  ca  clade  240:0 
hominum. 

Turn  Ioua  Mofem  fie  eft  ad- 
locutus :  Fhinees  Eleazari  filius , 
Aharonis  pontiiicis  nepos ,  fuo  il- 
lo  erga  me  ftudio,quod  inlsraeli- 
tis  prarftitit,meam  abeis  incande- 
fcentiam  auertit ,  in  causfaque  fuit, 
vtegoeosmeoimpetunon  onmino 
eonficerem.  Quamobrem  die ,  me 
cum  eo  pads  inirefcedus,  quod  fit 
et  ipfi  et  eius  pofteritati  fcedus, 
perpetui  facerdotii :  quoniam  fui 
Dei  ftudiofus,  numen  Israelitis  pro- 
pitiauit.  Fuit  autem  file  Israelita, 
qui  cum  Madianitide  occifus  eft, 
nomine  Zambris,Salu  filius,  vni- 
us  fimeonix  familix  primarius. 
Mulieris  autem  Madianitidis,qux 
occifa  eft,  nomen  erat  Cozbis,  Suris 
fili.r ,  qui  apud  Madianitas  princi- 
pem  locum  fu.e  gentis  obtinebat. 
Turn  Mofi  Ioua  piMxcpit,  vt  Ma- 
dianitas hoftiliter  inf'eltaient,  atque 
occiderent ;  quoniam  esfent  ab 
ei-  hoftilifraudecircumuenti  in  re 
Phe.oris  ,  etin  re  Cozbis  Madiaui- 
tx  principis  filix,  eoruni  confan- 
guine.i  ,  oecifr,  quo  die  clades  fuit 
propter  Phegorem  concitata. 

CAPVT    XXVI. 

Popiili  cenfus  ingrtsfuri   Cbunanaam. 

POft  hanc  cladem  mandauit  Ioua 
Mofi  et  Elcazaro  Aharonis  fi- 
lio  pontifici,  vt  funimam 
fubducerent  omnis  Israelitarum 
multitudinis,  eorum  qui  vicelimum 
annum  excederent,  per  familias  , 
quicumque  Israelitarum  arma  ferre 
posfent. 

Itaque  eos  recenfuerunt  Mofes 
et  Eleazarus  pontifex  in  campo 
moabitico    ad  Iordancm     hieri- 


ehuntium:      qui   quidem    annum  4 
vicefimum  excesferant,quemadmo- 
dum  Mofi  Ioua  prxcepcrat.       Ac  5 
Israelitarum  quidem,  qui  ex  Acgy- 
pto  emigranmt ,  Rubenis  Israelis 
primogeniti  alii  fuerunt,Henochus 
auctor  gentiluau»  Henochiorum, 
Phallus,    Fhalluiorum ,      Hefron6 
Hefroniorum,Carmis  Carmiorum. 
Hx   funt  Rubenenfium  gentilita-7 
tes ,  quorum  recenfiti  funt  quadra- 
ginta  tria    niiilia   feptingenti  tri- 
ginta.        Phaliu  autem  hlius  fuit  8 
Eliabus.     Eliabi  porro  Namuel,<? 
Dathan  et  Abiramus :  qui  Dathan 
ct  Abiramus  fuerunt  ex  conciona- 
libus  in  feditione ,  qua   grex  ilia 
Corx  in  Mofem  et  Aharonem ,  et 
porro  in  Iouam  confpirauit ,  terra- 
que  hiatu  patefacta    haufti  funt : 
quum    quidem    Cora    in   illorum  I» 
ccetu  mortuuseft,  quos  ducentos 
quinquaginta  ignis  abfumfit ,  vt  es- 
fent exemplo ,     quum  tamen  Corae  1 1 
filii  non  funt  mortui. 

A  Simeonis   filiis    gentilitates  12 
funt,   a  Namuele  Namuelina,  a 
Iamine  Iaminia ,  a  Iachine  Iachi- 
nia,      a   Zara  Zarana,    a   Saulo  c  3 
Saulina:      quarum    Simeoniarum  14 
gentilitatum    fuerunt  viginti   duo 
millia  ducenti.    A  Gadi  filiis  gen-l> 
tilitates  funt,  a  Sephone  Sepho- 
nia ,  ab  Haggi  Haggia ,  a  Suni  Su- 
nia  ,      ab  (Jzni  Oznia,    ab  Eri  if> 
Eria,       ab  Arodo  Arodonia,  ab  17 
Arieli  Arielia.     Harum  ex  Gado  18 
gentilitatum   in  cenfum  venerunt 
quadraginta  millia  quingenti.     In- 19 
dx  filii  fuerunt ,  Er  et  Onan :  fed  hi 
quidem  in  Chananaca  mortui  funt. 
A  quibus  autem  Iudce  filiis  ortxio 
funt  gentilitates,  hi  funt.    Sela,  a 
quo^elana:  Phares,  a  quo  Phare- 
fia :   Zara ,  a  quo  Zarana.      Pharis  21 
porro  filii  fuerunt:  Hefron  ,a  quo 
Hefronia  :  Hamul ,  a  quo  Hamulia. 
Harum  Iudx  gentilitatum  recenfiti  22 
funt  feptuaginta  fex  millia  quin- 
genti. 

Ab  Isfacharis  filiis  gentilitates  23 
funt, 


1 5* 


NVMERI. 


Cap.  16. 


funt,  a  Thola  Tholana  ,  a  Phua 
i4Phuana,  a  Iaftibo  lafubina,  a 
»5  Simbrone    Simbronia:      quarum 

Jsfacharis    gentilitatum     recenfiti 

funt  fexaginta  quatuor  millia  tre- 
ad centi.      A  Zabulonis  filiis  gentili- 

tatcs  funt,  a  Saredo  Saredina,  ab 

EloneElonia,  a  Ialele  Jalelina. 
27  Haruni  ex  Zabulon?  gentilitatum 

recenfiti  fuirt  fexaginta  millia  quin- 
ag  genti.    fofephi  filii,  a  quibns  du- 

£tx  funt  geiKilitateSjfuerunt  Manas- 

fes  et  Ephraimus. 
ao     Manasfis  filii,    Machir,  a  quo 

Machiriana.    Porro  Machir  genu- 

it  Galaaduni,  a  quo  Galaadina. 
3oCalaadi  filii  fuerunt,  Iefer,  a  quo 

leferina:  Helecus,  a  quo  Hcle- 
3 1  cia  :    Afriel ,  a  quo  Afrielina :  Se- 

chcmtis,  a  quo  Sechemia:  Semi- 
32, da,    a  ouo  Semidana:    Hepher, 

33  a  quo  Hepheriana.  Salphaadus 
autemHeplirisfiliusnon  habuit  fi- 
|ios,fed  fiiias,  quarum  nomina  funt, 
Maaia,  Noa,  Hegla ,  Mclca  et  Ther- 

34  fa.  Harum  Manasfis  gentilitatum 
recenfiti  funt  quinquaginta  duo 
millia  feptingenti: 

35  Ab  Ephraimi  filiis  funt  gentili- 
tates,  a  Suthala  Suthalana,  a  Be- 
chre  Becheriana,  a  Thaane  Tha- 

36ania.       Sitthalae  porro  filius  fuit 

37Eran,  a  quo  Erania.  Haruni  ex 
Ephraimi  filiis  gentit.tatum  re- 
cenfiti funt  triginta  duo  millia 
quingenti.  Et  hi  quidem  fiie- 
runt  lofephi  filii,  a  quibns  duc"te 
funt  gentilitates. 

38  A  Benianunis  filiis  gentilitates 
funt,  a  Bala  Balana,  ab  Azbele 
Azbelina,    ab  Achiramo  Achira- 

39mina,      a  Suphamo  Suphamina, 

40  ab  Huphamo  Huphamina.  Por- 
ro Balse  filii  fiienint,  Ardes  et 
Naaman:  ab  illo  Ardiana,  abhoc 

41  Naamania.  Harum  a  Beniaminis 
filiis  gentilitatum  recenfiti  funt 
quadraginta  quinque  millia  fex- 
centi. 

42.       A  Oanis  filiis  gentilitates  funt, 
43  a  Suhaino  Suhauuna.      Hx   funt 


Danix  gentilitates  in  familias  di- 
ftinCtar.     Omnium  a  Suhamo  gen- 4^ 
tilitatum    recenfiti  funt  fexaginta 
quatuor  millia  quadringenti.    Ab^: 
Aferis  filiis  gentilitates  funt ,  a  Iem- 
na  Iemnana  ,  a  lesfui  Iesfuiana ,  a 
BriaBiiana.     A  Briae  filiis ,  ab  He-^ 
bre  Heberiana,  a  Malciele  Malcie- 
lina.    Habuit  autemfiliam  Afcr  no- 
mine Saram.      Harum  ab  Aferis  4* 
filiis    gentilitatum    recenfiti    funt 
quinquaginta  tria  millia  quadrin- 
genti. 

A  Nephthalis  filiis  gentilitates4j 
funt,  a  lesfiele  Iesfielina,   a  Gu- 
ni  Guniana,      a  Iefere  Ieferiana,4c 
a    Sellemo     Sellemina.      Harum  5c 
Nephthalienfium  gentilitatum  re- 
cenfiti  funt  quadraginta  quinque 
millia  quadringenti.     Sumnia  re-ji 
cenfirorumlsraelitarum  eft  fexcen- 
ta  millia  mille  feptingenti  triginta. 
Hisprxcepitloua  Moli,  vt  terraejj 
posfesfio  pro  capitum  numero  ita 
diuideretur.      vt    quanto  quique^ 
vel  plures  esfent,  vel  pauciores, 
tanto  vel  plus  vel  minus  posfide- 
rent.pro  ratione  rccenfitorum  dis- 
tribufis    posfesfionibus :      ita    ta-  5^ 
men,vt  forte  terra  diuideretur,  ex 
qua  forte  tribules ,  prout  vel  ma- 
gno  vel  pariio  numero  esfent,  pos- 
fesfiones  fortirentur.      Leuitarum  55 
autem  gentilitates  recenfirx  funt, 
a  Gerfone  Gerfonia  ,   a  Cahatho  $(. 
Cahathina,    a  Merari  Merarina. 

Hxfunt  Lcuiticx  gentilitates,L.ib-  5-: 
nia,Hebronia ,  Moolia ,  Mufia ,  Co- 
reia.    Cahathus  autem  genuit  Am- 
ramum.      Is   Amramus    vxoremjj 
habuit  nomine  Iocbabedam,  Leuis 
filiam ,  ei  in  Aegypto  natam :  a  qua 
Ioehabeda  Mofem ,  Aharonem  et 
eorum    fororcm  Mariam  fustulit. 
Aharoni  nati  funt  Nadabus ,  Abius,  ^ 
Eleazarus    et     Ithamarus.       Sed<5c 
mortui  funt  Nadabus    et    Abius, 
quum  Ioux  alieno  igne   libarent. 
Horum  cenfa  funt  viginti  tria  mil- 61 
lia, omnium  marium  qui  menfem 
execsfisfenr.  Neque  enim  cenfi  funt 
inter 


Cap.  26.17. 


NVMERL 


157 


>  ■  inter  Israelitas :  vtpote  inter  quos 

\>.  posfesfiones  non  funt  fortiti.     At- 

que  hie  quidem  eft  Israeli f arum 

cenfusaMofeet  Eleazaro  pontifice 

habitus  in  campo  moabitico ,  apud 

i  Iordanem    hierichuntium ,        in 

t '  quibus  nemo  fuit  eorum,  qui  a  Mo- 

i  ;  fe  et  Aharcne  facerdote  cenii  fue- 

[,  rant,  quum  in  defertis  Sinx  Israe- 

I  {.litas  cenfuerunt :     quoniain  decre- 

I   uerat  Iona ,  iltos  esfe  in  folitudine 

j;  morituros,    neque  eorum  quem- 

1    quam  fuperfuturum ,  exceptis  Ca- 

I'  lebo   lephonis,    et  Ioi'ua  Nuni* 

I  filio. 


CAPVT 


De  hereditatibus  leges 
ra.     lofuaprodux. 


XXVII. 

Indiana  Mofi 'ter- 


1  rpWm  fiiix  Salphaadi,  filii  He- 
I    phris ,   filii  Galaadi ,  filii  Ma- 
■*-  chiris ,  filii  Manaslis ,  de  Ma- 
j  nasfis  Iofephi  filii  gentilitate:  qua- 
rum  fiiiarum  nomina  funtMaala, 
i  Noa,Hegla,Melcha,  et  Therfa: 
<i  hae ,  inquam ,  Mofem  et  Eleazarum 
pontificem,principesque3et  omnem 
multitudinem  pro  oraculi  taberna- 
(3  culo  conuenernnt,      ostenderunt- 
'  que,  patrem  fuum  mortuum  esfe  in 
!   folitudine ,  neque  tamen  in  eorum 
I  numero  fuisfe ,  qui  in  Corx  grege 
contra  Iouam  coiuisfent :  '•'  fed  ob 
fuum  peccatum mortuum  esfe,  ne- 
jlque  filios  habuisfe.      Quapropter 
I  ne  fui  illius  patris  nomen  de   fua 
genie  tolleretur,  quoniam  filium 
nullum  haberet:  petere,  vtfibi  in- 
ter confanguineos  fui  patris  dare- 
>tur    posfesfio.      Hariini    causfam 
quum  ad  Iouam  retulisfet  Mofes : 
Sfic  loua  retulit:    recle  dicunt  Sal- 
,?phaadi  filiae.      Dato  eis  heredita- 
tis    posfesfionem   inter  patris  fui 
1  confanguineos,  et  adeasheredita- 
item  paternam  transferto.      Turn 
j  Israelitas  admoneto,  vt  fi  quisfine 
J  filio  moriatur,  eius  hereditatem  ad 
p  filiam  traducant.     Quod  fi  filiam 


non  habeat  j  hereditatem  dent  eius 
fratribus.       ti  neque   fratres  ha- 10 
beat  ;  eius  patris  fratribus  dent  he- 
reditatem.     Quod  fi  ne  patris  qui- 1 1 
dem  fratres  fint ;  dent  hereditatem 
ei,  qui  de  eius  genteadeum  pro- 
pinquitate  proxime  accedet,isque 
earn  adito.     Atque  hoc  iuris  infti- 
tutum  Israelite  tenento,  ficutMofi 
loua  praeccpif.      Item  Mofi  loua  1  a 
dixit:  adfeende  in  montem  iftum 
Abarim,  terrain  adfpeclurus,  quam 
Israelitis  dono;      eaque  adfpecta  13 
ad  tuos  tuquoqueconcesfurus,vt 
concesfit     Aharon     frater    tiius: 
quatenus  mihi  non  morigeri  fui- 14 
itis  in  folitudine  Sinx ,  in  multitu- 
dinis  iurgio ,  quum  quidem  me  non 
fatis  augufte   in    aqua  decoraftis 
in  eorum  oculis :  aquam  d;co  iur- 
gii  in  Cade,  in  deferto  binx.    Turn  1 5 
Mofes  ka  Ioux  dixit :     prxfice  ,  o  \S 
loua,  omnium  animalium-  anima- 
tor ,  hominem  aliquem  reipublicx , 
qui  et  proficifcentibus  et  redeun-  iy 
tibusprxeat,  quieteducatetredu- 
cat :  ne  fit  louse  multitude  fimilis 
ouium  paftore  carentium.      Cui  tg 
loua:  adhibeIofuam,inquit,  Nu- 
nis  filium ,  hominem  cordatum,  ei- 
que  manum  tuam  imponito,      et  ip 
eum  coram  Eleazaro  pontifice ,  co- 
ramque  omni  multitudine  fiftito  , 
eique  in  eorum  oculis  prxcipito ,  * 
et  de  tua  auctoritate  impertito ,  vt  20 
ei  obediat  omnis  Israelitarum  ci- 
uitas.    Atque  ipfe  apud  Eleazarum  21 
pontificem  adefto ,  qui  pro  eo  ritu 
CLAR1T AT1S  a  loua  oraculum 
fcifcitetur,  ex  cuius  prxferipco  i- 
pfe  vna  cum  omnibus  Israelitis  o- 
mnique  multitudine,  et  vadat  et 
redeat.      Ergo  Mofes  fecit,  ficutz* 
loua  ei  iusfit ,  lofuamque  adhibuit, 
et  coram  Eleazaro  pontifice ,  omni- 
que   multitudine   ftitit  ;        eique  23 
manibus  impofitis ,  prxcepta  dedit, 
quemadmodum   loua  per  Mofcm 
praeceperat. 


r)  fcil, inter  cos.quiillis  XL  nail  pcricrunt. 


CAPVT 


158 


N  V  M  E  R  I. 


Cap.  ag. 


CAPVT    XXV  111. 


ijTe 

a  I  hx 

-*-vt 


Qfferend.i  q:t* ,  qtcat  tempore,  qtt'otidie ,  fib- 
l/ato,  c*lendii,primttiitT*M  (lie, 

"Tern  Mofem  Ioua  adfatuseft  in 
lxc  verba  :  praecipe  israelitis, 
mihi  rei  diuinx  dapale  mu- 
rms  fuo  tempore  curcnt  olferen- 
dimi ,   ad  me  odore  deliniendum  : 

g  atque  apud  eos  ita  disfere :  huius- 
modi  rem  diuinam  Ioux  facie'is : 
agnos  anniculos  integros  binos 
quotidie     iugi     folido   facriricio: 

4  quorum  alterum  mane,  alterum  ve- 

e  fpere  facitote  ,  cum  fimilx  ephi 
decima  parte  ad  fertum ,  fubadae 
in  quarta  parte  hinis  olei  expresfi, 

Uperpetuo,  inquam,  folido  facriricio , 
quale  factum  eft  in  monte  Sina ,  cu- 
ius rei  diumx  odore  Iouadelecle- 

^tur:  cwnque  libandivini  quarta 
hinis  in  fingulos  agnos,  vt  in  facro 

%  temetum  Ioua  libetur.  Alter  au- 
tem  agnus  Hat  in  vefpera ,  cum  eo- 
dem  et  ferto  et  libandovino,  quo 
mane,  cuius  rei  diuinx  odore  Ioua 
deliniatur. 

9  At  die  fabbati  duo  agni  anni- 
culi  integri,  cum  ferto  duarum 
decimarum  fimilx  in  oleo  depfi- 
tae,  cumque  eius  vino  libando. 
loQuod  quidem  folidum  facrificium 
fabbaticum  fingulis  fabbatis  fiat, 
prxter  folidum  facrificium  perpe- 
tuum,  eiusque  libandum  vinum. 
II  Principiis  autem  menfium  veftro- 
rum  folidum  facrificium  Ioux  ob- 
xnouetote,  tauros  bouillos  duos, 
et  arictem  vnum ,  et  agnos  annicu- 
ialos  feptem  integros,  et  fertum 
trium  limilx  decimarum  in  oleo 
depfitxin  taurum  vnum  ,  et  fertum 
duarum  decimarum  limilx  in  oleo 
igfubaclx  ad  arietem  vnum  ,  et 
fertum  fingularum  decimarum  fi- 
milx in  oleo  deplitx  ad  fingulos 
agnos  :  cuius  fohdi  facrificii  rei  di- 

14  uinx  odore  Ioua  deleter ur.  Eo- 
rum  autem  vim  libatio  elto:  in 
tauros  fingulos  vini  hinis  dimidi- 
um,in  arietem  tertia  pars  hinis, 
in  agnos  fingulos  hinis  quarta  pars. 


Atque  huiusmodi  efto  menftruale 
folidum  facrificium  ,  fingulis  anni 
menfibus  faciendum.  Fiat  item 
Ioux  caper  capnnus  vnus  piacula- 
ris,  cum  fua  vini  libatione ,  prxter 
folidum  facrificium  perpctuum. 

Primi  autem  menlis  die  deci.no 
quarto  Ioux  pafcha  eft.  Eiusdem 
mentis  die  decimo  quinto  feftum 
eft:  feptem  diebus  azymis  vefcun- 
tor,  quorum  dierum  primo  die 
conuencus  facer  habetur;  nullum 
opus  operarium  facitote.  Ac  Io- 
lie  folidi  facrificii  rem  diuinam 
ob!nouetote,fcilicet  tauros  bouil- 
los duos ,  arietem  vnum  ,  agnos  an- 
niculos integros  feptem,  vnacum 
eorum  ferto  fimilx  in  oleo  fub- 
aclx,  cuius  tres  decimas  ad  tau- 
ros fingulos ,  duas autem  ad  arietem 
adhibcbuis,  et  ad  fingulos  feptem 
agnorum  lingulas.  Turn  caprum 
vnum  piacularem  ad  fupplicandum 
pro  vobis.  Atque  haec  prxter  fo- 
lidum facrificium  maiutinum,quod 
eft  perpetuum ,  facitote ,  idque 
fingulis  feptem  dierum  (cuius  da- 
palis  rei  diuinx  odore  Ioua  de- 
lectetur)  prxter  folidum  facrifici- 
um perpetuum  fiat, cum  fua  vini 
libatione.  Scptimo  autem  die  fa- 
crum  conuentum  habetote ,  nullum 
laboris  opus  tacitote. 

Item  die  primitiuorum ,  quum 
Ioux  fertum  nouum  libabitis, 
feptimanis  veftris  conuentum  fa- 
crum  habetote,  nullum  laboris  o- 
pus  facitote.  Ad  folidum  facri- 
ricium ad  Iouam  odore  fuaui  de- 
leclandum  obmouetote  tauros  bo- 
uillos duos,  arietem  vnum  ,  a- 
gnos  feptem  anniculos,  turn  eo- 
rum fertum,  fimilamin  oleofuba- 
61am,  tres  decimas  in  vnum  tau- 
rum, duas  in  arietem, fingulas  in  fe- 
ptem agnos  •,  caprum  vnum  ca- 
prinum ,  ad  fupplicandum  pro  vo- 
bis :  qux  quidem  cum  fua  vini 
libatione  integra  facitote,  prxter 
folidum  facrificium  perpetuum  e- 
iusque  fertum, 

CAPVT 


'9 


20 

11 

11 

»$ 

16 

2$ 


Cap.  20. 


NVMERI. 


»59 


CAPVT    XXIX. 

!    Offerenda  Jej'tmi  tnenfis  c.ilendis ,   die  II. 

in,  mi.  v.  vi.  vii.  viu. 

iTk   /TEnfisautem  feptimi  die  pri. 
l\  a  ma  conuentum  facrum  habe- 
'  J-^  -*-tote ;  nullum  laboris  opus  fa- 
ll citote :  diem  clangoris    babetote  5 
||iet  folidum  facrificium,   ad  Iouam 
1  odore  fuaui  deleclandum  ,  facitote, 
taurum  bouillum  vnum ,  arietem 
vnum,  agnos  anniculos  feptem  in- 
j|  tegros ,     cum  eorum  ferto  fimilae 
in  oleo  depiitx ,  tribus  decimis  in 
taurum,  duabus  in  arietem ,  fingulis 
(.in  fingulos  feptem  agnos.      Turn 
caprum  caprinum  vnum  piacula- 
rem  ad  fupplicandum  pro   vobis, 
1;  prater  folidum   facrificium  men- 
ftrnale  eiusque  fertum ,  et  folidum 
iacrificium  perpetuum  eiusque  fer- 
tum ,  et  eorum  vini  libationem , 
quae  ritu  fuo  fiant:  cuius  reidiui- 
nae  odore  Ioua  deliniatur.      Deci- 
nio  autem  die  iftius  menfis  feptimi 
conuentum  facrum  habetote ,  et  ie- 
iunatote,neque  vllum  opus  facitote, 
et  louse  folidum  facrificium  ad  odo- 
ris  fuauitatem  obmouetote,taurum 
bouillum  vnum ,  arietem  vnum ,  a- 
gnos  anniculos  ftjptem,eosque  inte- 
gros ,      cum  eorum  ferto  fimilae 
in  oleo  fubacfoe ,  tribus  decimis  in 
taurum,  duabus  in  arietem,  fingulis 
in  feptem  agnos :      caprum  capri- 
num vnum  piacidarem,  praeter  pro- 
pitiatorium  piaculum,      et    foli- 
dum  facrificium  perpetuum  eius- 
que fertum  et  eorum  vini  libatio- 
nem. 

Item  decimo  quinto  die  men- 
fis feptimi  conuentum  facrum  a- 
gitote  j  nullum  opus  operarium 
facitote ,  feltumque  Iouae  feptem 
diesagitote,  et  rei  diuinae  foli- 
dum facrificiumlouae  ad  odoris  fua- 
uitatem obmouetote ,  tauros  bouil- 
lostredecim,  arietes  duos,  agnos 
liculos  quatuordecim,  quaequi- 
em  integra  lint,  cum  eorum 
rto  fimilx  in  oleo  fuba&ae,  trinis 


decimis  in  tredecim  tauros ,  binis 
in  arietes,  fingulis  in  fingulos  agno- 
rum    quatuordecim.       Turn    ca-i£ 
prum  caprinum  vnum  piacularem  , 
prater  folidum  facrificium  perpe- 
tuum cum  fuo  ferto,  et  vini  libatio- 
ne.      Secundo  autem    die   tauros  iS 
bouillos  duodeciui,  arietes  duos ,  a- 
gnos  anniculos  quatuordecim   in- 
tegros,  cum  eorum  ferto,     etvi-  17 
ni  libatione  in  tauros ,  in  arietes ,  et  ' 
in  agnos,pro  eorum  numero,  vt  fert 
eorum  ritus.      Turn  caprum  ca- 18 
prinumvmim  piacularem,  praeter 
folidum     facrificium    perpetuum 
eiusque  fertum ,  et  eorum  vini  li- 
bationem.     Tertio  die  tauros  vn- 19 
decim  ,  arietes  duos ,  agnos  annicu- 
los quatuordecim  integros  cum  eo- 
rum ferto,  et  libando  vino  in  tau- 
ros ,  in  arietes ,  et  in  agnos  pro  eo- 
rum numero,     vt  ritus  pcfiulat. 
Turn  caprum  piacularem  vnum, 20 
praeter  folidum  facrificium  perpe- 
tuum,eiusque  fertum ,  et  vini  liba- 
tionem.     Die  quarto  tauros  de-2E 
cem,  arietes  duos,  agnos  anniculos 
quatuordecim  integros,     cum  eo-2» 
rum  ferto,  et  vino  libando  in  tau- 
ros ,  in  arietes ,  et  in  agnos ,  pro  eo- 
rum numero  atque  ritu.       Turn  23 
caprum  caprinum  vnum  piacula- 
rem ,  praeter  folidum  facrificium 
perpetuum,  eiusque  fertum ,  et  li- 
bandum  vinum.      Die  quinto  tan- 24 
ros  nouem ,  arietes  duos ,  agnos  an- 
niculos    quatuordecim    integros , 
cum  ecru  in  ferto ,  et  libando  vino 
in  tauros,in  arietes,  et  in  agnos,pro  25 
eorum  numero  atque  ritu.     Turn  26 
caprum  piacularem  vnum ,  praeter 
folidum  facrificium  perpetuum ,  e- 
iusque  fertum, et  vini  libationem. 
Die  fexto  tauros  oc~ro ,  arietes  duos,  if 
agnos  anniculos  quatuordecim  in- 
tegros, cum  eorum  ferto,      etli-ig 
bando  vino  ad  tauros ,  ad  arietes ,  et 
agnos  ,  pro  eorum  numero  atque 
ritu.      Turn    caprum  piacularem  29 
vnum,  praeter  folidum  facrificium 
perpetuum ,  cum  eius  ferto ,  et  vini 

Lite- 


I  do 


NVMERI. 


Cap.  29.  30. 


3?libatione.  Septimo  die  tauros 
feptcm ,  arietes  duos,  agnos  annicu- 

3  1  los  quatuordecim  integros  ,  cum 
eorumferto,  et  vini  hbarnentis  in 
tauros  ,  in  arietes ,  et  in  agnos,  pro 

3ze01ui11nunn.ro  atque  ritu.  Item 
caprum  piacularem  vtuim ,  prxter 
foliduni  faciifichim  perpetuum ,  e- 
iusque  fertum  ,   et  vini  libamen. 

3  3  Oc~tauo  autem  dicferias  habetote, 

34 nullum  opus  laboris  facitote,  ac 
reidiuinx  foliduni  facritkium  Io- 
ux  ad  odoris  fuauitatem  obmoue- 

35 tote,  taurum  vnum,  arietem  v- 
tium ,  agnos  aimiculos  feptem  inte- 
gros ,  cum  eorum  ferto,  et  vini  liba- 
tnentis in  taurum,  in  arietem,  in 
agnos ,  pro  eorum  numero  atque 

36  ritu.  Turn  caprum  piacularem 
vnum ,  prxter  folidum  facrifkium 
perpetuum,  eiusque  fertum  ,  et  vini 

37libamentum.      Hxc  loux  facitote 

38finfolemnitatibus  veftris,  prxter 
vota  veftra  et  voluntaria  munera  in 
veftris  folidis  facrificiis,  infertis,iri 
vini  libamentis ,  et  irt  facrificiis  pro 

39  falute.  Hxc  omnia  Mofes  Israe- 
litis  expofuit ,  ficut  ei  loua  ins* 
feral. 

CAPVT     XXX- 

Vota.     Vouens  pttelia  ,  nupta ,  vidua. 

I  Tern  apud  Israelitarum  tribuum 
priinores  locutus  ell  Mofes  in 
hunc  modum ,    banc  rem  prx- 
acipit  loua:      vir  fi    votum    Io- 
3  uae  nuueupauerit ,     aut  fe  iure- 
iurando  obftrinxerit:     fidem  ne 
frangito,    fed  quidquid  ore  pro- 
tulit ,  prxftato. 

Mulicr  autem  fi  votum  totig 
^nuncupaveric,  feque  religione  ob- 
ftrinxerit in  domo  paterna  ,  in  pue- 
ritia ;    fi  pater ,  audito  eius  voto  et 
5 religione,   qua  fe  ipfa  obftrinxit, 
nihil  ei  obftiterit:  eius  vota  omnia 
et  religio,qua  ipfa  fe  obftrinxit,  rata 
6  funto.      Sin  autem,     eo  audito 
pater  earn  prohibuerit :  omnia  eius 
vota  et  religio ,  qua  fe  ipfa  obftrin- 


xit ,  irrita  funto  *,  loua  ei  ignofcet ; 
vtpote  a  patre  prohibitx.      Quod7 
fi  virum  h^.bens  vota  fu  sceperit ,  aut 
aliquo  temere  prolato  CcCc  obftrin-    i 
xerit:    ii  vir ,  eo  audito,   nihil  ei 8 
reftitcrit :  eius  vota  ct  religio ,  qua 
ipfa  fe  obftrinxit,  rata  funto.      bin 9 
autem  vir,  re  audita,  prohibuerit: 
exfoluet  votum  ab  ilia  fusceptum  et 
temere  pronuntiatum ,  quo  ilia  fe 
obftrinxit,   illique  loua  ignofcet! 
At  vidux  aut  repudiatx  votum,quo-  i< 
cumque  ipfa  fe  obftrinxerit,  rattrnl 
efto.    Sin  autem  domiviri  i\n  vo-l  I 
ilerit,  autfe  iurisiurandi  religione' 
obftrinxerit;      ft  vir  eius  remau*!:  1 
ditam  iilentio  tulerit ,    neque  pro»  -  | 
hibuerit:    turn  omnia  illius  vota,     I 
oninisque ,  qua  (c{q  obftrinxit ,  reli- 
gio ,  rata  funto.      Sin  vir  rem  au-  i 
ditam  disfoluerit :    tuin  quidquid     : 
ilia  vouendo  feque  obftrihgendo 
pronuntiauerit,  irritumefto;    Vt» 
pote  a  viro  disfolutum ,  et  illialo- 
ua  ignofcendum.    Omne  votum, I.  1 
omnemque  iurati  ieiunii  religio*    ' 
nem ,  vir  eius  vel  ratam  vel  irritam 
faciet.    Qui  ^  indies  nihil  contra- 1 
dixerit :  omnia  illius  vota,  omnem- 
que ,  qua  ilia  obftricla  eft,  religio- 
nem  confirmabit ,  ratamque  faciet : 
quoniam  rem  auditatn  filentio  tu- 
lerit.     Sineaopoftea  disfoluerit,! 
quam  audiuerit :  illius  ctdpam  fus- 
tinebit*  ' 

Atqux  hxc"  qtlidem  funt  infti-I 
tuta ,  qux  Mofi  loua  prxcepit  in-  - 
ter  virum  et  vXOrem ,    interque 
patrem  et  filiate"  adhuc  puellam ,  et 
contubernakm  patris. 

CAPVT    XXXI. 

Madinnitatum    clades.        Incenfa  oppida. 
Balaami  nex   et   mulierum.        Virgv::tm      I 
vita.       Prteda  distiil/utio ,    nutgnitudOi 
Victorunt  gratitudot 


I  Tern  Mofi  loua  mandauit,    vt 
Madianitas  Israelitarum  nomine 
Vlcifccretuf,      poftea   ad  fuos 
popu- 
•J  Don  ftatim  fed  quilm  iam  in  filentio  comprobaifct» 


Cap.  31. 


N  V  M  E  R  I. 


itfi 


f  populares  concesfurus.  Itaque 
1  prxcepit  Mofes  populo,vt  defectum 
.  haberent  inilitiim  fuorum ,  qui  Ma- 
dianitas  inuaderent ,  et  abeislouae 
poena»  expeterent ;  vtque  ex  o- 
.  innibus  Israelitarum  tribubus  mil- 
x  leitos  in  earn  expeditionem  mitte- 
I  rent.  Itadelecti  funt  ex  Israel  ta- 
{  rum  copiis,  ex  fingulis  tribubus 
I  mille.id  eft,  duodecim  millia  ad 
■Imilitiam  inftrucli,  quos  Mofes 
jiin  expeditionem  mifit  vna  cum 
I  Phinee,  Eleazari  pontificis  filio ,  fa- 
ftcra  tela,  tubasque  ad  clangendum 
Ifecum  ferente.  Hi  ergo  Madia- 
■initas,  vt  Moli  Iouaiusferat ,  adorti , 
Ij  omnes  mares  interfecerunt.      Ma- 

Ijdianitarum  quoque  reges  in  pro.- 
mifcua  illorum  cede  peremerunt, 
videlicet  Euiin,kecemum, Surem, 
Hurem  et  Rebam ,  quinque  Madia- 
itarnm  reges.,  Balaamum  etiam, 
Beoris  filium,  ferro  trticidarunt, 
et  Madianitarum  mulieres  atque 
paruulos  captiuos  ceperunt,  omni- 
busque  eorum  pecoribus ,  facultati- 
bus,  copiis  direptis,    omnibus,in 

auibus  illi  habitabant ,  oppidis  ca- 
ellisque  incenfis,  omnia  fpolia ,  o- 
mnemque ,  qua  hominum  ,  qua  pe- 
coris  prxdam  ceperunt ;  capti- 
uosque  et  prxdam  illam  atque  fpo- 
lia Mofi  et  Eleazaro  pontifici  et  Is- 
raelitarum  multitudini  ad  caftra 
adduxerunt ,  in  campum  moabi- 
ticum ,  qui  eft  apud  lordanem  hie- 
richunt  ium.  Qiiibus ,  quuni  Mo- 
fes et  Eieazarus  pontifex ,  onines- 
que  reipublicx  primores  obuiam 
jsxtra  caftra  procesfisfent :  fuccen- 
fuit  Moles  militumprrfeclis,  tri- 
bunis  et  centurion ibus  ab  expedi- 
tione  vententibus.  Itane  vero 
;inquit)  conferuaftis  omnes  femi- 
nas  ?  At  iftx  ipfx  Israelitas,  audo- 
re  Balaamo,  induxerunt  ad  often- 
Jendum  louam  in  re  Phegoris ,  vn- 
ie  clades  in  louse  ciuitatenataeft. 
^iii  iniobrcm  interficite  omnes  ma- 
res impuberes ,  omnesque  mu- 
lieres ,  quae  viri  notitiara  concuhitu 


habuerunt.       Omnes  autem  femi-ig 
nas  impuberes  marium  coniunetio- 
nis  ignaras  vobis  conferuate.     Vos  19 
autem  extra  caftra  feptcm  dies  ma- 
nete:  acquicumque  cxdemfeeiftis 
aut  occifum  tetigiftis,   expiamini 
tertiodie  atque  feptimo,  nee  non 
captiux    veftrx.      Omnem  etiam  20 
veftem,  omnem  pelliceam  fupelle- 
ftilem,  omnia  ex  caprinis  pellibus 
fadta,    omneque  ligneum  inftru- 
mentum  expiate. 

Turn  Eieazarus    pontifex   ad  21 
milites,    qui  ad  bellum  iuerant, 
ita  locutus  eft:  hoc  eft  legis  infti- 
tutum,     Mofi    a  loua  prxceptx: 
aurum  quidem ,  et  argentum ,   et  22 
aes,   et  ferrum,   et   ftannum,   et 
plumbum  ,        quidquid    denique  23 
fert  ignem,igneadhibito  purihea- 
te,   idque  aqua  luftrali  expietur. 
Quidquid  autem  non  fert  ignem,24 
id  in  aquam  immittite ,  lotisque  ve- 
ftris  die  feptimo  veftimentis,  mundi 
eftote ,  et  turn  demum  in  caftra  ve- 
nitote. 

Deinde  Mofi  loua  mandauit,2$ 
vt  vna  cum  Eleazaro  pontifice  et 
principibus    familiarum    ciuitatis 
fummam  captiuorum  fubduceret, 
turn    hominum,    turn  pecorum, 
prxdamque  inter  eos,  qui  in  mi- 26 
litiam    profecli,     bellum    gesfe- 
rant,  interque  reliquam  omnem 
multitudinem  diuideret,    et  1011x27 
manubias  a   militibus   in  bellum 
profe&is  exciperet ,      videlicet  a-  28 
nimal  vnum  de  quingentis,    fiue 
homines  esfent ,  fiue  bones,  fiue 
afini ,  fiue  oues  aut  caprx ;  deque  29 
eorum   media    parte    defumeret, 
quod  Eleazaro  pontifici  Ioux  rece- 
ptitium  daret.       At  medix-    partis  30 
reliquorum    Israelitarum   partem 
quinqua^efimam    fumeret    homi- 
num,boum,afinorum,  ouium,  ca- 
prarum,      omnium   denique  be- 3 1 
ltiarum,  quam  Leuitis  tabernaculi 
Ioux  curam  gerentibus  daret. 

Idque  fecit  Mofes  et  Eieazarus  32 
pontifex,ficutMofi  loua  praceperat. 
L  Fue- 


162 


NVMERI. 


Cap. 3 1.  3». 


33Fuerunt  autem  capta,  practer  ea, 
qux  diripuere  milites,  balantum 
fexcenta  feptuaginta  quinque  mil- 
lia, bourn  feptuaginta  duo  millia  , 
afinoruni  vnum  et  fexaginta  millia. 

34Hominum  autem,  mulieres  virilis 
concubitus  nefciae ,  fuerunt  omnino 

35triginta  duo  millia.  Atque  ho- 
rum  dimidiuni ,  id  eft ,  eorum  pars, 
qui  in  expeditionem  exierant ,  fiiit 
balantum  treeenta  triginta  feptem 

36  millia  quingentae:  ex  quibus  lo- 
use manubiarum  nomine  cesferunt 
fexcentac     feptuaginta      quinque. 

37  Bourn  autem  fiiere  fex  et  triginta 
millia  ,  quorum  Iouae  cesferunt  fe- 

38ptuaginta  duo.  Afinorum  fue- 
runt triginta  millia  quingenti,  quo- 
rum Iouae  cesferunt  vnus  et  fcxa- 

39ginta.  Hominum  autem  millia 
fexdecim ,  quorum  Iouae  cesferunt 

40  triginta  duo.  "Ac  partem  quidem 
Iouae  exceptam  Mofes  Iouae  iusfu 

41  dedit  Eleazaro  pontifici.  Item- 
que  alterius  dimidiae  partis ,  id  eft 
partis  multitudinis  reliquorum  Is- 

42  raelitarum ,  quam  Mofes  a  militi- 
bus  diuiferat,fuerunt  balantum  tre- 
eenta triginta  feptem  millia  quin- 

43  gentae  :  bourn  triginta  fex  millia  : 
afinorum  triginta  millia  quingen- 

44ti:       hominum    fexdecim  millia. 

45  Atque  huius  dimidiae  partis  Israe- 
litarum  defumfit  Mofes  quinqua- 
gefimum  quemque  turn  hominum 

46  turn  pecorum,  quosLeuitis  de- 
dit ,  tabernaculi  Iouae  curam  geren- 
tibus,   ficut  ipfi   Ioua  praeceperat. 

47  Turn  copiarum  exercitus  prate- 
£ti ,  ttibuni  et  centuriones Mofem 

48  conuenerunt ,  eique  demonftra- 
vunt ,  fefe  commisfos  fibi  milites  re- 
ceniiiisfe ,  nullumque  omnino  defi- 

49  derauim  esfe  :  quamobrem  vel- 
le  fe  Iouae  munera  ex  his ,  quae  cui- 

5oque  fuppeterent ,  libare,  orna- 
menta  aurea,  perifcelides,  armil- 
las,  annulos,  inaures  et  torques, 

5 1  vt  ita  Iouam  fibi  propitiarent.  Ita- 
que  accepit  Mofes  et  Eleazarus 
pontifex  ab  illis  aurura,(qux  omnia 


erant  ornamenta  auro  facta)     cu-  - 
ins  exceptitii  auri  ab  illis  tribu- 
nisetcenturionibus  Ioux  excepti 
fumma    fiiit    ficlorum    fexdecim 
millium     feptingentorum      quin- 
quaginta,    quae  milites  fibi  diri- 
puerant;      quod    aurum    Mofes  5 
et  Eleazarus  pontifex  a  tribuniset 
centurionibus  acceptum  inoraculi 
tabernaculum  intulerunt,      Israe-j, 
litarum  monumentumapud  Iouam 
futurum. 

CAPVT    XXXII. 

Rubenitarmn  et  Gaditarum  poflulata ,  per 
Mofem  incufatio ,  eorumdem  promts  fa. 
lllorum  ditiones.  Amorrhti  pet  Manas- 
fern  cedes. 

HAbebant  autem  Rubenitae  eti 
Gadini    permagnum    nume- 
rum  pecorum ;   quumque  a-  I 
nimaduerterent  Iazeris  et  galaadi- 
ticae  terrae  folum  esfe  pecori  ac- 
commodum :    ad  Mofem  et  Elea-  % 
zarum  pontificem  et  ciuitatis  prin- 
cipes  veniunt,  etapud  eos  ita  lo-  • 
quuntur :  Atarotha ,  Dibonem  ,  la-  3 
zer ,  Nemram ,  Hefebonem,  Eleale, 
Sabamam,  Nabonem  et  Beonem, 
quas  Ioua  terras  Israelitarum  ciui-4 
tati  fubegisfet,  terras  esfe  pecori 
aptas :  fe  autem  habere  pecus.    Ita-  j 
que  petere  fe,vt  i\  qua  esfet  ipforum 
apud  cum  gratia ,  ilia  terra  fibi  eon- 
cederetur  posfidenda ,  ne  ab  eo  Ior- 
danem    traducerentur.       Quibustf 
Mofes  refpondit  in  hunc  modum: 
fcilicet  confanguinei  veftri  milita- 
bunt ,  et  vos  hie  defidebitis  ?    Cur-  >j 
nam  Israelitarum  animos  ab  adeun- 
da  terra  eis  alouadatadeterretis? 
Sic  fecerunt  patres  veftri,  quum  ego  g 
eos  a  Gadesbarnea  ad  fpeculandam 
terrain  dimifi :    qui ,  quum  ad  flu- 9 
uium  Efcolem  adfeendisfent ,  ex- 
ploratis  illis  finibus ,  deinde  animos 
Israelitarum  ab  adeunda  terra ,  eis 
a  Ioua  data,  deterruerunt.      Qua  10 
re  turn  iratus  Ioua,iurauit  homines 
illos   ex  Aegypto  egresfos ,  qui  mo- 
do  vicefimum  annum  excesfisfent, 
,  non 


Cap.  3  a. 


NVMERL 


1^3 


non  vifuros  esfe  terrain ,    quaui 
Abrahamo,  Ifaaco  et  Iacobo  iura- 
uisfet ;  quoniam  fuiim  ei  officium 
non  prxftitisfent :       exceptis  Ca- 
kbo,  Iephonis  filio,  Cenezeo,  et 
Iofua  Nunis  filio,  qui  fuoergalo- 
uam  fundi  esfent  officio.      Itaque 
iratus  Ioua  in  Israelitas,  eosper 
folitudinem  vitro  citroque  duda- 
uit  annis  quadraginta ,  donee  tan- 
dem confumtuin  eii  totum    illud 
eornm  genus ,  a  quibus  erat  offen- 
fus.      Et  ecce  vos  exftitiftis  pro 
patribus  veftris ,  additamentum  ho- 
ininum  improborum ,  vt  loux  ira 
in  Israelitas  incremento  augeatur. 
Nam  fi  ab  eo  deficietis ,  remorabi-. 
tur  eos  in  folitudine  diutius ,  atque 
ita  vos  totum  hunc  populum  per- 
dideritis.    Turn  illi  ad  eumacce- 
dunt,  et  fie  loquuntur :  nos  hie  et 
cavdas  pecoribus  ,et  oppida  paruu- 
lis  noftris  xdificabimus :    ipfi  au- 
tem  in  armis  erimus  ante  Israelitas 
expediti ,  donee  fuum  eos  in  locum 
perduxerinms,    ( partialis  noftris 
intereamanentibus  in  oppidis  ma- 
nitis,  vt  tuti  lint  ab  incolis)    non 
prius  domam  redituri ,  qaam  Israe- 
lite in  fuain  quisque  herediratein 
venerint.      Neque  enim  posfesfio- 
nem  cum  eis  trans  Iordanem  adi- 
bimus :    quum  ea  nobis  obuenerit 
cis  Iordanem  ad  orientem.      Qiii- 
bus  Moles  :  fi  iltud  facietis ,  inquit, 
fi  ad  bellum  parati  eritis  in  louse 
confpedu ,      Iordanemque  armati 
omnes  in  eiusdem  loux  confpedu 
traiicietis ,  turn  demum  redituri , 
quum  ille  hoftibus  fuis  a  feeuerfis 
terram  illam  perdomuerit  ?    eritis 
et  apud  Iouain  et  apud  Israelitas 
innocentes ,  atque  huius  terra:  pos- 
fesfionem  in  loux  confpedu  habe- 
bitis.    Sin  autem  non  itafecentis: 
fcitote,vos  in  Iouam  peccare,  ve- 
ftrique  peccati  pcenas  daturos  esfe. 
Aedirkate  fane  paruulis  veftris  op- 
pida ,  et  pecudibus  caulas ,  et  ftaie 
promisfis.        Cui  illi:    nos  tuis 
iusfis  obteuiperabimus ,    domiiie. 


Paruuli  noftri ,  mulieres ,   pecora  z$ 
et  iumenta  omnia  hie  erunt  in  op- 
pidis galaaditicis  :     nos  autem  o-  %-i 
nines  ad  militiam  parati ,  ad  bellum 
coram  Ioua  proficifcemur ,  quem- 
admodum  tu  dicis,  domine.    Turn  23 
Mofes  Eleazaro  pontifici ,  et  Iofuae 
Nunis  filio,  et  familiarum  principi- 
bus  israeliticarum  tribuuin,  pre- 
cepit  fuperillis  in  hunc  modum: 
fi  vobiscum  traiecerint   Gadini  et  29 
Rubenitx  Iordanem ,  armati  omnes 
ad  bellum  in  loux  confpedu  ,  et 
vobis  fubada  fuerit  terra  ilia:  turn, 
eis  galaaditicum  agrumdatotepos- 
fidendum.      Sin  autem  vobiscum  3» 
armati  non  traiecerint:  posfeslio- 
nem  inter  vos  fortiantur  in  Chana- 
nxa.      Cui  Gadini  etRubenitx  ita  31 
refponderunt ;  vt  nobis  Ioua  prx- 
cipit ,  ita  faciemus.      Nos  armada 
coram  Ioua  in  Chananxam  rraii- 
ciemus ,  et  patrimonii  noftri  posfes- 
fionem  cis  Iordanem  retinebimus. 

Ita dedit eis  Mofes,  videlicet Ga- 33 
dinis ,  Kubenitis ,  et  dimidix  tribai 
Manasfis ,  Iofephi  filii ,  regna  Seho- 
nis  Amorrxorum ,  et  Ogi  Bafanx 
regum ,   fcilicet  terram  cum  fuis 
oppidis,  qaam  longe  lateque  eoriun 
fines  patebant.       Igitur  inftaura-  34 
runt  Gadini  Dibonem,  Atarotha, 
Aroer,    Atrotha,Soplianem,lazer,  3» 
Iogbaam,    Bethnemram,  et  Betha-  3^ 
ranem ,  oppida  munita,  et  pecudum 
caulas.    Rubenitx  amem ,  Hefebo-  37 
nem,Eleale,  Cariathaim,     Nabo-38 
nem,  Baalmeonem  mutato  nomine, 
et  Sabamam,  quibus  a  fe  inftauratis 
oppidis  impofuere   nomina.      At  3£ 
Machiris  filii  a  Manasfc  progenia , 
Gahddum  a.iorti  ceperunr,  Amor- 
rxosque  incolas  expalerunt.  Itaque  4« 
Machiri  Manasfe  prognato,  Galaa- 
ditidem  Mofes  cledit  habitandam. 
lair  item  Manasfe  natus ,     coram  4.1 
vicos  adgresfus  expugnauir,et  lairi 
vicos    nominauit.       Noba    c  iam4* 
Canatham  eiusque   municipia  cx- 
pugnauit ,  eanique  Nobam  ale  de- 
uoiuinauit. 

L  a  CAPVT 


i<54 


NVMERI. 


Cap.  33. 


CAPVT    XXXIII. 


Populi  mnnjiones.    In  Chananaos  loua. 

1  OEquituriamdeitineribus,  quae 
^  Israelite  ex  Aegypto  cum  fuis 
^copiis   egresfi  duciu  Mofis  et 

a  Aharonis  feccrunt :  quae  quidem 
itinera  et  profec~Hones  Mofes  ex 
Ioux  mandato  fcripfit.  Suntautem 

gliAc:  profe&i  funt  Israelite  ex 
Ramefe  decimo  qviinto  die  menlis 
primi,  poftridie  pafehae ,  «  ingenti 
manu ,  in  oculis  omnium  Aegyptio- 

4  rum ,  qui  turn  fepeliebant  primo- 
genitos :  quos  omnes  in  eis  loua , 
deos  eorum  vlcifcens ,  occiderat. 

5  Igitur  a  Ramcfe  profecli  Israelite, 

6  caftra  fecenint  in  Sochothis.  A 
Sochothis  in  Ethamo ,  qui  iocus  eft 

7infolitudinis  extreme  Ab  Etha- 
mo reuerterunt  ad  fauces  Ahiro- 
tha, quae  funt e  regione  Baalfepho- 
nis,et  caftra  fecerunt  ante  Magdal. 

8Ab  Ahirothis  per  medium  mare 
transierunt  in  folitudinem  I£tha- 
mum:  per quam  folitudinem  tridui 
iter progresfi,  caftra  habuerunt  in 

$>  Mara.  Ex  Mara  profe&i  venerunt 
in  Elimum,  vbi  erant  duodecim 
aqux  fontes,  et  palmar  feptua- 
ginta,    ibique    caftra    pofuerunt. 

10  fcx   Elimo  profecli,    caftra  fece- 

1 1  runt  ad  mare  rubrum  :  inde 
lain  folitudine  Sinae,  inde  in 
I3Dophea,           inde     in      Alufo  , 

14  inde  in  Raphidimo,    vbi  populus 
aquam  ad  bibendum  non  habebat. 

15  Inde  profecli,   caftra  fece runt  in 

16  folitudine  Sina,  inde  ad  Bufta 
I7cupiditatis,    inde  in  Hazerothis, 

1 8  inde  in  Rethma , 

19  inde  in  Remmonphare, 
aoinde  in  Lebna, 

a  1  inde  inRisfa, 

21  inde  in  Ceelatha  , 

23  inde  in  monte  Saphare, 

lu,  inde  in  Harada  , 

a^  inde  in  Macelothis, 

26  inde  in  Thahatha, 

a7inde  in  Thara, 

4)  eum  magnis  copiu. 


aS 
ay 
30 

?» 

32 

33 
34 
35 


inde  in  Methcha, 
inde  in  Hafmona , 
inde  in  Moferothis. 
inde  inBeneiaacane, 
inde  in  Horgadgado , 
inde  in  Iothabatha, 
inde  in  Abrona  , 
inde  in  Afiongabre, 
inde  in  folitudine  Sinae ,  quae  et  Ca-  36 
des:     inde  in  Hore,  qui  mons  eft  37 
in  extremo  Idumaeae,      quern  in  3^ 
montem  Aharon  pontifex  ex  Iouae 
mandato  adfeendit ,  ibique  mortuus 
eft ,  anno  quadragdimo  poft  egres- 
fos  ex  Aegypto  Israelitas,primo  die 
menfis  quinti,     annos  turn  natus  39 
vigintitres  fupra  centum  :    quuni40 
quidem  chananaeus  rex  Aradus,  qui 
Chananaeamad  auftrum  incolebat, 
aduentum    audiuit     Israelitarum. 
Ex  Hore  monte  profecli, caftra  po-4i 
fuerunt    in    Salmona,      inde    in  4a 
Phunone,        inde     in    Obothis,43 
inde  in  Ieabarimo ,  in  Moabitaruni44 
finibus.         A  Ieabarimo  profedti,  45 
caftra  fecerunt  in  Dibongado ,    in-  46 
de  in   Almondeblathaima,       inde  47 
in  montibus  Abarinm  contraNabo- 
nem,    inde  in   campo  moabitico48 
apud     Iordanem    hierichuntium : 
atqueapud  Iordanem  caftra  habue-49 
runt  a  Bethiefimothisadplanitiem 
Sittimorum  in  campo  moabitico, 
quo  in  campo  loua  cum  Mofe  apud  50 
Iordanem    hierichuntium  locutus 
eft  in  hunc  modum :      colloquei'e^l 
cum  Israclitis ,  eisque  manda ,     vt,  5a 
quum  traie6to  Iordane   in  chana- 
nacam  terrain  venerint.oir.nes  inco- 
lasexterminent ,  omnia  iimulacra, 
omnia  conflata  figna  disperdant ,  o- 
mnia  facella  deuaftent,  terrainque 
populati  incolant ,    (  nam  ego  earn  53 
ipfisoccupandam  dedi)et  forte  ge-  j 
neratim  ducta  ita  posfesfionem  ad- 
eant,      vt  quo  quique  veJ  plures^ 
vel  pauciores  erunt ,  eo  vel  plus  vel 
minus  teneant  posfidendo  :    vtque,  ^5 
quern  cuique  fors  locum  adfignaue- 
rit,eum  habeat.posfeslionibus  diui- 


Cap.  34- 3  v 


NVMERI. 


i<S- 


5<5fis  in  tribuum  familias.  Quod  fi 
incolas  non  exterminauerint ,  quos 
eorum  reliquos  fecerint,  eos  fore 
ipforum  et  oculis  quafi  aculeos  et 
lateribus  fpinas,ipfisque  futuros  in- 
feftos  in  terra ,  in  qua  confederint : 
futunimque,vt  quod  illis  ego  facere 
decreui ,  id  ipfisniet  faciam. 


CAPVT 

Terrs  felicis  termini. 


XXXIIII. 

Distiibuentittm  no- 


iT 


quam  Ioua  nouem  tribubus  et  di- 
midix  tribui  dari  iusfisfet.  Nam  14 
dux  quidem  tribus  et  dimidia , 
videlicet  Rubenina  et  Gadina 
tribus,  et  Manasfex  dimidia, 
posfesfionem  per  familias  ceperant  ij 
cis  Iordanem,  qua  eft  Hiericho  ver- 
fus  orientem  folem. 

Turn  Ioua  cum  Mofe  locutus,no- 16 
mina  monftrauit  eorum ,  qui  esfent 
illis   terrx  posfesfionem  diuifuri. 
Sunt  autem  hi :  Eleazarus  pontifex ,  17 
et  lofua,  Nunis  filius  :     turn  vt  fin-  18 


Vm  eis,inquit,in  ftunc  moduni  gulos  tribuum  principes  ad  earn  ter- 
prxcipe :  quum  in  Chana-  rx  distributionem  deligerent ,  quo 
nxam  veneritis,terram ,  quam 


posfidendam  fortiemini,  erit terra 
chananxa  ,      quacumque     patet : 

a  cuius  Iatus  meridianum  vobis  erit 
a  Sinx  folitudme  ad  fines  Idumxx , 
idque  latus  meridianum  ab  extremo 
falfi  lacus    in    orientem   patebit, 

^vefterque  terminus  a  meridie  ad 
adfcenfum  fcorpiorum  circumdn- 
&us,  ad  Sinem  porrigetur,  et  a 
meridie  ad  Gadesbarneam  pertin- 
gens ,   exibit  ad  Hazaradar ,  et  ad 

5  Asmonem  cxtendetur.  Ab  Asmo- 
ne     circumagetur    ad    xgyptium 


rum  hxc  funt  nomina.      Ex  Iudxa  19 
tribu  ChalebuSjIephonis  filius :    ex  zo 
Simeonia  Samuel,  Ammiudi :      ex  21 
Beniaminea   Eliaddus,   Cafelonis : 
ex  Dania  princeps  Boccis  ,  Ioglis  22 
filius  :       ex  Iofepho  genitis  :    ex  23 
Manasfenfi  princepsHaniel,  Epho- 
di :      ex  Ephraimina  princeps  Ca-  24 
muel,  Sephthanis  :     ex  Zabulonia25 
princeps  Elifaphan ,  Pharnaci :    ex  16 
Isfachariana  princeps  Phaltiel,  A- 
zanis :        ex     Aferiana    princeps  27 
Ahiudus ,  Salomis :      exNephtha-2§ 
lienfi  princeps  Phadael,  Ammiudi. 


diuiderent  Israelitis  in  Chananxa 
posfesfiones. 

CAPVT    XXXV. 


fluuium,  atque  in    mare   definet.    Hi  funt,  quibus  Ioua  prxcepit,  vtl? 
^  Occidentalcm  terminum  habebitis 
mare,  *  et  ipfum  terminum,  hie  erit 

7  terminus  occidentalis.  In  feptem- 
trionalis  autem  termino  a  mariad 

8  montem  Horem  pergetis ,  inde , 
quaitur  Hematham,  progrediemi- 
ni ,    ita  vt  terminus  in  Sedadam 

9 exeat:  et  ad  Zephronam  perdu- 
chis  inHazarenanem  definat.  Hunc 
feptcmtrionalem  terminum  habe- 

0  bitis.  In  orientali  termino  com- 
prehendetis  ab  Hazarenane  ad  Se- 

1  phamam.  A  Sephama  defcendet 
terminus  ad  Reblam,  ab  oriente 
Ainis:  hinc  dclatusad  latus  Ccne- 
rethi  lacus ,  fpeclabit  ad  orientem  : 

let  in  Iordanem  deuexus,  falfo  lacu 

terminabitur.     His  finibus  terram 

vndique  circumfcriptam  habebitis. 

Turn  Mofes  Israelitis  prxcepit, 


Lettitarum  ,  perfitgii    oppida.       Homicidii 
leges ,  ac  tefiimonii. 

I  Tern  cum  Mofe  locutus  eft  Ioua  1 
in  campo  moabitico,  apud  Ior- 
danem hierichuntium  in  hunc 
modum :    prxcipe  Israelitis,  vt  de  z 
fuorum  patriinoniorum  posftsfio- 
ne  Leuitis  oppida  dent  ad  haben- 
dum ,       eaque   cum  fuis  vndique  3 
pomoeriis,  vt  et  oppida  ipforum  ha- 
bitationi ,  et  poniceria   eorum  iu- 
mentis,  rebus  et  omnibus  animalj- 
bvis    feruiant.        Ac  qux  Ltiiitis4 
pomceria  dabitis,  ea  foras   extra 
murum  oppidi  quoquo  verfus  miJ- 
vt  terram  illam  forte  occuparent,    Ie  pateant  cubitos ,      \t  quum  ex-  5 

L  3  tra 


i66 


N  V  M  E  R I. 


Cap.  3?. 


tra  nuirum  orientali  latere  duo  cu- 
bitorum  millia  menfi  fueritis,  i- 
temque  meridiano  totidem ,  occi- 
dentalique,  et  feptemtrionali ,  op- 
pidutn  fit  in  medio,  atque  hxcop- 

6pidorum  pomceria  habento.  Ac 
que  Leuitis  oppida  tribuetis,  ea 
funto  fex  oppida  perfugii ;  quo 
confugiant  percusfoies  :  et  prxter- 
ea   quadraginta    duo    eis    datote, 

7  vt  quae  Leuitis  dabitis  oppida,  ea 
fint  omnino  quadraginta  oc~to ,  vua 

801111  fuis  pomceriis.  Et  qnvc  op- 
pida de  Israelitarum  posfesfione 
dabitis,  quantoquique  vel  plus  vel 
minus  habebunt,  tanto  ex  eis  vel 
plura  vel  pauciora  datote ,  vt  qui- 
que  pro  modo  occupatae  a  fe  posfes- 
fionis ,  Leuitis  de  fuis  oppidis  im- 
pertiant. 

9  Turn  hxc  Israel itisexponito,  in- 

I  o  quit  Ioua  Mofi.  Quum  in  Chananac- 

am  traieclo  lordane  perueneritis,et 

I I  oppida  conftruxeritis  :  habetote  op- 
pida perfugii,  quo  percusfores,  qui 
hominem  per  imprudentiam  occi- 

uderint,  confugiant:  quibus oppidis 
vtamini  ad  efhigiendos  vindices,  ne 
homicida  indiaa  causfa  moriatur. 

13  Atque  ifta  quidem  oppida,  quae 
in    afyla    tribuetis,      fex    funto: 

I4quaruin  tria  eis  lordanem,  altera 

I)  in  Chananxa  attribuetis,  quibus 
fex  oppidis  turn  Israelite,  turn  per- 
egrini ,  turn  qui  aderunt  aduenx , 
ad  perfugium  vtantur ,  vt  eo  confu- 
giat,  quisquis  hominem  impruden- 
ter  Occident. 

1 6  Qiii  fi  ferreo  telo  percusferit ,  at- 
que  ille  mortuus  fuerit :  homicida 

17  eft,moria:ur  percusfor.  Item  fi  faxo 
manual i  letifero  percusferit ,  atque 
ille  mortuus  fuerit:  homicida  eft, 

18  moriatur  percusfor.  Item  fi  ligneo 
telo  mamiaii  letali  percusferit,atque 
ille  mortuus  fuerit :  homicida  eft , 

10  moriatur  percusfor.  Homicidain 
fanguinis  vindex  interficito,  et 
quidem,  vbi  ei occurrerit ,  interfi- 

aocxto.      Quod  fi  eum  per  odium 


pulfauerit,  aut  ex  infidiis  petiuerit, 
atque  ille  mortuus  fuerit ;  aut  eum 
holtiliter  manu  percusferit ,  atque 
ille  mortuus  fuerit :  morte  plecta- 
tur  percusfor :      homicida  eft ,  ho-  %i 
micidam  fanguinis  vindex,  vbi  eum 
nactus  fuerit ,  periinito.      Sinau-22. 
tern  eum  forte  fortuna  fine  inimi- 
citiis  pulfauerit,  autaliquod teluni 
in  eum  imprudens ,  aut  quoduis  fa- 
xum  letale  ex  improuifo  iecerit, 
quod  in  ilium  incident,  vnde  ille  23 
mortuus  fuerit;  quum  hie  illine- 
quehoftisesfet,  neque  malum  ma- 
chinaretur:      turn  concilium  in- 14 
ter  percusforem  et  fanguinis  vin- 
dicem  ex  hisce  regulis  iudicato, 
etab  hoc  ilium  vindicato,  et  in  op- 25 
piduin  perfugii,  quo  confugerat, 
reducito ,  in  eo  ad  mortem  pontifi- 
cis   facro  oleo  vncli  manfurum. 
Quod  li  percusfor  egresfus  fuerit  %6 
extra  fines  oppidi  fui  afyli,  quo  per- 
fugerit ,      eumque  extra  illos  fines  V\ 
fanguinis   vindex  inuentum   occi- 
derit :  impune  efto.    Nam  debet  in  2$ 
oppido  fui  perfugii  manere  ad  mor- 
tem pontificis ,  et  port  earn  in  ter- 
rain fuse  posfesfionis  reuerti.  Atque 
haec  iudicialia   inftituta  in  potte- 
rum,  vbicumque  degetis,  habetote. 
Quisquis  hominem  occiderit,  ex 
ore   teftium    occiditor  homicida. 
Vnus  quidem  teftis  contra  homi 
nem  in  re  capitali  ne  auditor :    ne 
ue  ab  homicida  pretium  ob  vitam 
aecipitote,  qui  crimen  capitale  com- 
miferit ,  fed  morte  ple&itor.     Nc- 
lie  ab  eo ,  qui  in  afyli  fui  oppidum 
confugerit,  pretium  aecipitote ,  ob 
domum  reditionem  ante  mortuunj 
pontificem;  ne  terrain,  inquaeri- 
tis,  impietis.    Nam  fanguine  im- 
piatur  terra:       neque  a  fanguine 
in  ea  fufo  expiatur,  nifi  eius  fangui- 
ne ,  qui  fudit.      Ne  ergo  terrain, 
quam  incoletis ,  polluitote ,  in  qua 
ego  habitabo.    Nam  ego  Ioua  inter 
Israelitas  habito. 

CAPVT 


Cap.3<*. 


N  V  M  E  R  I. 


i6f 


CAPVT     XXXVI. 

Salphaadi  natarum  conmbia.     Iubitciu  an- 
nn4.     Tribuiim  cottiugia. 

TVm  praecipui  patres  famiiias 
cognationis  prognatorum  Ga- 
laadi,  Machire  Manasfis  filio 
progeniti,  gentiles  natorum  Iofe- 
phi ,  Mofem  et  israeliticannn  fami- 
liarum  principes  conuenerunt,  at- 
r  que  ita  verba  fecerunt :  tibi ,  do- 
mine,  prxcepit  Ioua,  vt  Israelites 
terrac  posfesfionem  forte  dares: 
prxterea  ab  eodem  Ioua  tibi  prae- 
ceptumeft,  vt  Salphaadi  agnatino- 
ftri  hereditatem  eius  hliabus  dares. 
Nunc  fi  hx  aliis  Israelitis ,  quani 
fuis  tribulibus ,  nupferint,  aufere- 
tur  earum  hereditas  a  noftrapater- 
na  hereditate,  eique  tribuiaccedet, 
in  quam  nupferint,  atque  ita  de  no- 
itra  hereditacis  forte  detrahetur : 
quumque Iubilc erit  Israelitis,  ea- 
rum hereditas,  de  noftro  detracla 
Satrimonio  aecedet  ad  eius  tribus 
ereditatem ,  in  quam  tribum  con- 
cesferint. 

Turn  Mofes  Israelitis  ex  Io- 
uae  mandato  prxcepit,  in  hunc 
modum  :    rede  dicunt  Iofcphi  na- 


torum tributes.       Atque  hoc  eft, 6 
quod    Ioua  circa   Salphaa  i   fiJias 
prxcipit :   fuo  arbitratu  nubunto, 
dum  in  tribus  paternx  gentem  nu- 
bant.      Ita  non  transferetur  Israe-  7 
litarum  hereditas  de  tribu  in  tri- 
bum ,  dum  quisque  in  fux  patriae 
tribus  hereditate  hxrebit.      Atque  8 
omnis  filia  heres  inftituta ,  ex  qua- 
cumque  Israelitarum  tribuum,  a- 
licui  tribuli  fuo  nuptum  locetur, 
vt    Israelitarum    quique   paternas 
hereditates  posfideant,      nehere-9 
ditates  ex  aliis  in  alias  tribus  trans- 
eant ,  dum  Israelitarum  quisque  in 
fuae    tribus     hereditate    haerebit. 
Atque  hoc,    quemadmodum  Mofii» 
Ioua  prxcepit,     ita  fecerunt  Sal- 
phaadi filiae :       nupferuntque  Ma- 1 1 
ala,  Therfa,  Hegla,  Melcha  et  Noa, 
Salphaadi  filia; ,    patruelibus  fuis, 
in   gentilitates  filiorum  Manasfis,  n 
Iofephi   filii,     manfitque    earum 
hereditas  in  tribu  earum  paternae 
gentis. 

Hacc  funt  praecepta  et  iura,  qux  13 
per  Mofem  Ioua  prxcepit  Israeli- 
tis, incampomoabitico,  apudlor- 
danem  hierichuntium. 


DEVTERONOMIVM. 


CAPVT    I. 

Mofis  ad  popu.'um  concio.  Pr<eterita  iti- 
nera ,  magifiratM,  exploratores,  facinora, 
clades. 

RATIO,  quam  habuit 
Mofes  ad  vniuerfos  Is» 
raelitas  cis  Iordanem,  in 
quadam  folitudinis  pla- 
nitie ,  e  regione  maris  rubri ,  inter 
Pharanem  et  Thophel ,  ac  Laba- 
nem,  Haferothaque  ct  Dizahabum. 
i  Eft  autcm  vndecim  dierum  iter  ab 
Horebo  per  Seirem  montem  ad 
Cadesbarneam. 
3     Igituv  aiuio  quadragefimo,  die 


primo  menfis  vndecimi,eIocutus  eft 
Mofes  Israelitis  omnia,  quae  ei  Ioua 
ad  eos  mandauerat ,   poft  caefum  ab  4 
eo  Sehonem,  Amorraeorum  regem  , 
qui  Hefebonem  incolebat,etOgum, 
Bafanx  regem,    qui  Aftarothis  in 
Edrei  habitabat.      Cis  Iordanem, 5 
inquam ,    in  finibus  Moabitarum 
ingresfus  eft  Mofes  legem  hanc  ex- 
planare  huiusmodi  verbis:    Ioua^ 
Deus  nofter  admonuit  nos  in  Ho- 
rebo ,  iam  fatis  nos  in  eo  monte 
manfisfe  :    iusfitque ,  vt  reuertere-  ^ 
mur ,  et  contenderemus  in  montem 
Amorrxorum,et  omnia  ftnitima  lo- 
L  4  ca 


168 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  I. 


ca  turn  campeftria,  tummonrana, 
turn  conuaJlium  ,  turn  meridiana , 
tuni  maritima ,  videlicet  in  Chana- 
nxam,  et  Libanum,  vsque  adEu- 
8piuarcm  magnum  rluuium.  Sefe 
cniin  nobis  illos  fines  concedere  : 
itaq.e  lnuaderemus  posfesfionem 
terr  r,  quam  ipfe  inaioribus  noltris 

.    Abrahamo,  ifaacoet  lacoboiuras- 

fet,  fe et ijli>, et ipforum esfe polte- 

5>ris  daturum.       Per  id  tcmpus  au- 

tern  propofui  vobis ,  me  folum  non 

loposfe  regere  vos,  quiitaesfetisa 
loua  Deo  veitro  autti ,  vtiaracae- 
lefiium  fiellarum  multitudinem  af- 

1 1  quareris :  optare  quidem ,  vt  loua 
Dens  velter  patrius  vosetiam  mil- 
lecuploai.geret,  etfuo  fauorepro- 
fequcretur ,    quemadmodum   pro- 

lamifisfet :  Mecerte  foluni  negotia, 
onera,  lites  vefiras  ferre  qui  posfe  ? 

13  Itaque  petere,  vt  viros  veitrarum 
tribuum  fapientisfimos ,  prudentis- 
fimos,  peritisfimosque  daretis,quos 
ego  vobis  prvtfectos  confiituerem. 

I4Qjuinique  vos  refpondisfetis ,  ita 

15  vobis  fieri  placere  :  delegi  ve- 
itrarum tribuum  principes,viros  fa- 
pientes  et  peritos,quos  vobis  prxfe- 
clos  ltdtui  miilenarios  ,  centena- 
ri  ,s ,  quinquagenarios  et  denarios, 
turn  etiam  tribuum  veftrarum  tri- 

l6btino«:  pr.ecepique  eo  tempore 
iudicihus  vefiris,  vt  cognatorum 
lucrum  controuerfias  audirent,  et 
iihle  lie  causfisvej  ciuium  inter  i- 
pf<js,vcj  cum  peregrims  iudkarent; 

I7"eue  in  iudiciis  vlJam  perfonanim 
rarionem  haberent,fed  tenues  iuxta 
ac  potenles  audirent ,  neque  quem- 
qoam  fornndarent;  nam  indicium 
Dei  esTe :  Causfas  autcmdu'rkilio- 
res,  quam  pro  fe,  ad  me  referrent 

18  ai'r!iendas.  Turn  quoque  vobis 
on  niapnrcepi,  qu  e  esfent  vobis  fa- 

l^citnda.  Ab  Horebo  autem  pro- 
fecli,  pera^rauinms  omnem  vaftam 
illam  et  hon  ibilem ,  quam  vidiftis , 
foluudinem ,  verfus  Amorraeum 
morutni,  ficut  nobis  loua  Deusno- 
fter  pr.eceperat :  et  in  Cadesbarne- 


am  peruenimus.    Turn  ego  vobis  a 
demonltraui,    peruenisfe    vos  ad 
montem  AmoriMum,  quern  nubis 
loua  Deus  nofterdaret,    ostendi-Z, 
que,  louam  Dcum  velirum  vobis 
addicere   terrain    il lam  :    proinde 
ne  dubitaretis ,  neue  formidaretis 
eius  posfesfionem  inuadere,  vobis 
a  loua  Deo  veltro  pairio  promis- 
lam.      At  vos  vniuerfi  me  conue-X! 
niitis,  mecumque  egiltis  de  pr.cmit- 
tendis,  qui  regionem  vobis  explo- 
rarent,  vosquecertioresfacerent  de 
via,  quamesfetis  ingresfuri,  etde 
oppidis,   qu.e    esfetis   adgresfuri. 
t^Huc  res  quum   mihi  placuisfct ;  & 
delegi  duodecim  ex  vobis,  lingu- 
los  ex  fingulis  tribubus ,    qui  in  it 
montana  adfcendere  contenderunt : 
qui  vsque  ad  fluuiuni  Efcolcm  pro- 
fecli ,  regione  explorata ,      Cecum  a- 
fumferunt  de  fructibus  lllius  terrae  : 
et  ad  nos  reuerfi ,  nobis  retujerunt, 
bonam  esfe  terrain  illam,  quam  no- 
bis daret  loua  Deus  nolter.      Sed  ac 
vos  nolentes  adfcendere ,     louam 
Deum  velirum  irritaius :    et  in  ta-  VA 
bernaculis  vulgo  obloquentes  di- 
etnabatis,  louam  veitri  odio  vos 
eduxisfe  exAegypto,  vtAmorrxis 
euertendos  addiceret:      nunc  ne-aj 
line,    quo  vos  verteretis:    ipfos 
confanguineos  veftros  vobis  am- 
nios hegisfe,  qui  retulisfent,  gen- 
tcm  illam  vobis  esfe  et  maiorem 
er  potentiorem  :  vrbes  maximas,  et 
ad  cxlum  munitas:  fefe  etiam  illic 
vidisfe  Enaquinos.      Ego  vos  co-  aj 
hortabar ,  ne  terreremini ,  aut  eos 
pertimefceretis :       louam    Deum  30 
veftrum,  qui  vosantecederet,  pro 
vobis  pugnaturum,  quemadmodum 
vobis  in  Aegypto  fecisfet  in  oculis 
veltris ,       turn  etiam  in  folitudine,  3 1 
vbi  videritis  vos  ab  eo  fie  portatos 
esfe,  vt  a  patrerilium,  totoeoiti- 
nere,  quod  fecisfetis :  donecad  lo- 
cum ilium  ventum  fuisfet.      Sed  3* 
vos  ea  in  re  fidem  Iou.c  Deo  veftro 
non  babuiitis ,    qui  vobis  viam  (vt  33 
locum  ftationibus  veftris  explora- 

ret) 


Cap.  i.  2. 


DEVTERONOMIVM. 


169 


I  ret)  prxibat,  nocluinigne,  vtvi- 

am ,  per  quam  graderemini ,  vide- 

retis :    interdiu  autem    in    nube. 

•  Itaqne  Ioua ,  audita  verborum  ifto- 

rum  voce ,  irattis  iurauit ,    neini- 

nem  ex  tarn  prauo  hominum  ge- 

nere    vifurum    esfe  bonam  illam 

terrain,   quam    maioribus  veftris 

.    daturum  fe  iurauisfet ,  excepto  Ca 

rMebo,  Iephonis  filio.      Eum  enim 

[,  vifurum:  feque  turn  ei,  turn  eius 

•   natis   earn    terram  concesfurum, 

I    quam  peragranerat ;  quoniam  Io 

I    iix     fuum     officium    praeftitisfer. 

I 'Quin  etiam  contra  me  propter  vos 

[  J  iratus  loua,  negauit  me  eo  esfe  ven- 

I  rurum :    Iofua  ,  inquit ,  Nunis  fi- 

;  lius ,  qui  tibi  miniftrat,  illo  veniet : 

1  hunc  tu  conrirma ,  hie  in  illius  ter- 

I  rae  posfesfionem  immittet  Israeli- 

h  tas.     Veftri  quoque  paruuli .  quos 

i  r  vos  dixiftis  prsedae  futuros ,  et  libe- 

fl  ri,  qui  nefciunt  hodie quid  bonum 

fit  aut  malum  ,  ii ,  eo  peruenient : 

•  iis  ego  terram  iUam  posfidendam 

1  tradam.      Vos  autem  reuertimini 

!  in  folitudinem,  mare  rubrumver- 

«i  fus.     Turn  vos  veftrum  contra  Io- 

:  uam  peccatum  confesfi ,  mihi  re- 

fpondiftis  :  adfeenfuros  esfe  vos,  et 

Mbellum  gefturos,  ficut  vobis  Ioua 

<*'  Deus  vefter  praecepisfet.      Itaque 

1  armis  accindti,  contendiftis  in  mon- 

j»j  tern  adfeendere.       Monuerat  au- 

[  tem  me  Ioua,  vt  vos  abeaexpedi- 

j  tione    dehortarer:       ne,    quum 

'.  ipfe  vobis  prar fens  non  adesfet,  ab 

>!  hoftibus    vinceremini.  Quod 

quum  ego  vobis  retulisfem,  non 

'  I  obtemperaftis ,  contemtisque  louse 

monitis*  montem  infolenter  con- 

p  fcendiftis.       Ergo  occurrit  vobis 

illius  montis  incola  Amorraeus,vos- 

1  que ,    vt  folent  apes ,    perfecutus 

concidit,  vsque  a  Seire  adHormam. 

%  Itaqne  reuerfi  rleuiftis  apud  Iouam: 

I  fed  ille  vos  non  exaudiuit,  neque 

i|  vobis  aures  pr.rbuit. 

CAPVT    II. 

Pro  Ej,%o  prognatis  et  Moabiiu.      Prime- 


raw  exfiinctio  in  foiitudinc.  Pro  Am- 
monieit  Deia ,  apud  uos  Giga  ntes.  Ad 
Sebonem  legutio,  de  eudem  vid  oria. 

QVumque    multo    n  laximam  i 
veftrae  morx  partem  fuisfetis 
apud  cadem  :  reuerl  i  conten- 
dimusin  folitudinem  mare  rubrum 
verfus,  ficut  mihi  Ioua  mamteuerar, 
montemque  Seirem  multis   diebus    . 
circumiuimus.       Turn  Icwa  me  a 
monuit,  vt  quoniam  fatis  iai  n  mon- 
tem illuin  circumiuisfemus,<  :onuer- 
teremus  nos  ad  aquilonem  :      mi-  2 
hique  mandauit,vobis  pracc  iperem, 
vt,  quum  iter  haberetis  p<;r  fines 
fratrum  veftrorum  Efao  natorum, 
Seiris  incolarum,    et  illi  vos  me- 4 
tuerent:    diligenter  cauert:tis,  ne 
eos  infeftaretis.       Sefe  enim  vo-- 
bis  de  illorum  terra  ne  veiftigium 
quidem  esfe  pedis  daturum  :  quip- 
pe  quum  Seirem  montem  pc  isfiden- 
dum  Efao  dedisfet.    Proinc  le  ciba- <$ 
ria  ab  eis  argento  emeretis  ad  vi- 
6him,  etiamque aquam  ad  potum. 
Etenim  Iouam  Deum  veftrum  vo--* 
bis  in  omnibus  veftris  fadtis:  faue- 
re ,  qui  veftrum  iter  citrauisf  et  *  in 
vafta  ilia  folitudine  per  illos»  qua- 
draginta  annos :    vobisque  ii'a  ad- 
fuisfet,    vt  nulla  re  indigiusritis. 

Itaque  defleximus  a  fratribi  is  no-  0 
ftris  hfao  prognatis ,  Seiris  incolis , 
a  via  campeftri ,  abElatho,  et.abA- 
fiongabre,  et  iter  conuertimusfed 
folitudinem  Moabitarum.      Tunip 
mihi  Ioua  vetuit,  ne  Moabitas  Anfe- 
ftaremus ,  aut  oppugnareraus :  iefe 
enim  nobis  de  eorum  terra  posfes- 
fionem non  esfe  daturum ;    vt  qui 
Loti  pofteris  Ar  posfidendum  con- 
ceslisfet.      Ernes  amea  illic  ihabi-  IO 
tasfe,  populum  turn  magnitudine , 
turn  multitudine,  turn  potent  ia  E- 
naquinis    parem.       Ipfos   quoque t- 
haberi  folitos  inter  gigantes,  licut 
Enaquinos ,  atque  a  Moabitis  Ernes 
vocari.      In  Seire  autem  habi  tasfe.* 
olimHorios:  fed  Efainos,  illisex- 
actis  atque  deleiis ,  eorum  fines  oc- 
cupasfe,  ficut  faduri  esfent  Israeli- 
L  5  tae 


I7o 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  2. 


tx  in  terram  fuse  posfesfionis  fibi  a 

I3louaconcesfam.     Qyapropter  flu- 

uium  Zaredum  traiiceremus.  Ergo 

I4traiecimus.    Tempus  autern  ,  quo 

in  itinere  fuimus  a  Cadesbarnca  , 

donee  Zaredum  traiecimus,  fuit  an- 

norum  oelo  ettriginta,  donee ab- 

fumtuni  eft  totiim  genus  eoruin, 

qui  in  caftris  erant  ad  belium  ido- 

I5nei,  ficuteisiuraueratloua:  cuius 

etiam  nianu  in  caftris  ad  interne- 

cionem  oppresfi  fuerunt. 

16  Igitur  confeclis  et  mortuis  omni- 
bus,qui  in  populo  erant  ad  belium  a- 

17  pti,adlocutus  eft  me  Ioua.  Transi- 
turus  es,inquit,  hodie  Moabitarum 
terminum,  videlicet  Ar,  etpropius 

1 8  ad  Amruonitas  aecesfurus :     ne  eos 
10  infeftato,  aut  lacesfito.     Neque  e- 

nim  fum  vobis  daturus  de  terra 
Ammonitarum  posfesfionem,  quam 
Loti  pofteris  dederim  posfidendam. 

2,0  Ea  qviidem  etiam  gigantum  terra 
habetur,  in  eaque  habitaruntolim 
gigantes,  ab  Ammonitis  Zamzumes 

aiadpellati,  populus  magnitudine , 
multkudine,  potentiaque  cum  E- 

2.2,  naquinis  conferendus.  Sed  eis  Io- 
ux  praefidio  deletis  atque  exaftis , 
Ammionitae  in  eorum  fedibus  con- 
fedenint :  quemadmodum  item  Io- 
ua fecit  Efainis ,  Seiris  incolis,  pro- 
pter quosHorioseuertit,  quorum 
illi  fines  occupatos  tenent  ad  hunc 

*3  diem.  Auios  quoque  in  Hazeris 
vsque  ad  Gazam  habitantes,  Cappa- 
doces  ex  Cappadociaprofectieuer- 
terunt ,  et  in  eorum  finibus  confe- 

24  derunt.  Agite  proficifcimini ,  et 
Arnonem  fluuium  transite.  En  ego 
vobis  in  manum  trado  Sehonem 
regem    Hefebonium  Amorraeum, 

25  eiusque  terram.  Incipe  iam  eius 
inuadere  posfesfionem ,  et  illi  bel- 
ium inferre.  Ego  hodie  incipiam 
tantum  tui  terrorem  et  metum  o- 
mnibus ,  quae  fub  omni  catlo  font, 
gentibus  incutere ,  vt  ad  tui  nomi- 
nis  auditum  perhorrefcant ,  atque 
percellantur. 

16     Mifi  igitur  Iegatos  exCedemothis 


folitudine  ad  Sehonem  regem  Hefe- 
bonium,de  pace,qui  peterent,  nobis  2 
vt  liceret  recta  per  illius  fines  iter 
facere ,  nusquam  deflexuris :    tan-  a 
turn  nobis  pro  pecunia  et  cibaria  ad 
vidian,  et  aquam ad potionem da- 
ret,  vt  ita  pedibus  iter  faceremus, 
ficut  fecisfent  nobis  et  Seiris  Efaini,  a 
etArisMoabitxincolae:  donee  trans- 
misfolordane  peruenisfemus  in  ter- 
ram nobis  a  Deo  noftro  Ioua  defti- 
natam.     Sed  noluit  Sehon  rex  He- 3 
febonius  nobis  per  fuos  fines  iter 
dare :  Ioua  fcilicet  Deo  veftro  il- 
lius animum  atque  cor  durante, 
atque  obftinante ,     vt    eura   vo- 
bis   in    manum  daret  :    quemad- 
modum evenit.      Turn  mihi  Io-  3 
ua    ostendit,     fe    mihi    iamiain 
fuperandum  dare  Sehonem  regem  , 
vna  cumfuis  finibus:  quocircaau- 
derem  iam  illius  terrae  posfesfio- 
nem inuadere.      Igitur  quum  Se-3 
hon  vna  cum  fuis  omnibus  copiis 
egresfus  esfet  ad  prcelium  nobiscum 
in  Iafa  committendum :      eum  no-  3 
bis  Ioua  Deus  nofter  ita  debcllauit , 
vt  et  ipfum  et  eius  rilios  omnemque 
populum    occiderimus ,      et  eius  3 
oppida  omnia  eodem  tempore  ce- 
perimus ,  omnesque  oppidanos  et 
mulieres  et  impuberes  ad  vnum 
interfecerimus.      Tantum  pecora  3 
nobis  et  captorum  oppidorum  prae- 
dam  diripuimus.    Ab  Aroerequi-g 
dem ,  quod  fitum  erat  ad  ripam  flu- 
uiiArnonis,  etoppido,  quod  erat 
in  fluuio,  ad  Galaadum  vsque  nul- 
lum fuit  oppidum,  quod  nobis  refti- 
terit ,  omnia  nobis  fuperante  Ioua 
Deo  noftro.      Tantum  ad  Ammo-  3 
nitarum  fines  non  accesfiftis ,  quan- 
tum eftfluuii  Iabboqui,  etmonta- 
norum  oppidorum,  omniumque, 
quibus  nobis  Ioua  Deus  nofter  in- 
terdixerat. 


CAPVT     III. 

Ogin  vifttn.  Iairi  vi&orin.  Dens  In  ducent 
ob  exereitM  culpam.  /ofn<c  Hignittu  et 
inflittitio. 

Inde 


Cap.  3. 


DEVTERONOMIVM. 


171 


IN.le  quum  iter  in  Bafanam  con- 
uertisfemus :  egresfus  ad  prceii- 
nin  nobis  occurnt  Bafan.c  rex  O- 
gus,  cum  fuis  omnibus  copiis,  in 
Edrci.  Turn  me  loua  admonuit, 
ne  ilium  timeremns :  nam  it  nobis 
et  eum  et  omnes  eius  homines  at- 

'  que  terrain  dedere ;  nosque  eo 
vfuros  esfe,  quomodo  amorrxo 
rege  Sehone  Hefebonis  incola  vfi 
esfemus.  Itaque  fubegit  nobis 
loua  Deus  nofter  etiam  Bafanx  re- 
gem  Ogum ,  omnesque  eius  homi- 
nes ,  quos  nos  ad  vmun  occidimus. 

.  Eodemque  tempore  omnia  eius  op. 
pida  cepimus,  ncque  vllumfuitex 
fexaginta  ( tot  enim  erant  oppida 

1  totius  Argobix  tradus ,  quod  re- 
gnum  erat  Ogi  in  Bafana)  quod  non 
expugnauerimus.  Et  erant  omnia 
ilia  oppida  mcenibus  altisiimis  por- 
tisque  et  repagulis  munita ,  pr.tter 

I  ingentem  numerum  pagorum  non 

I'muratorum.  Eos  nos,  ficut Seho- 
nem  regem  hefebonium ,   euerti- 

|  mus,et  oppida  omnia,  viros,  mulie- 

;  res  ,  impubcresaftirpe  excidimus. 

I'Pecora  autcm  omnia,  prxdaraque 

I  oppidorum  nobis  diripuimus,     et 

1  ita  eo  tempore  a  duobus  Amorrxo- 
rum  regibus  terrain  abstulimus 
cisiordamnam ,  a  fiuuio  Arnonead 
montem  Hermonem,  quern  Si- 
donii  Sarionem,   Amorrxi  Sanir 

'adpellant.  Atque  omnia  quidem 
campeftria  oppida,  totaque  Galaa- 
ditis  et  Bafana,  ad  Salcham  et 
Edrcim ,  oppida  erant  in  Bafana  re- 
gnantis  Ogi.  Solus  enim  fuper- 
erat  ex  gigantum  reliquiis:  cuius 

I  etiam  cubile,  idque  fcrreum,  adhuc 
eft  Rabbathx  Ammonitarum ,  lon- 
gitudine  nouem  cubitorum,  latitu- 
dine  quatuor ,  et  quidem  virilium. 
Illam  nos  terram  eo  tempore  occu- 

;  pauimus  vsque  ab  Aroere ,  quod  a- 
pud  minium  Arnonem  fitum  eft,  di- 

i  midiumquemontisGabadi,  eteius 
oppida  Rubenitis  Gadinisque  con- 

I  cesfi.      Reliquarn  autem  Galaaditis 

*)  Bafaoanus  vicos. 


partem,  totumque  Bafanenfe  Ogi 
regnum,  dimidix  tribui  Manasfen- 
fi  dedi ,      totam  fcilicet  Argobiam,  14 
cum  oinni  Bafana,  qux  gigantum 
terra  dicta  eft ,      lair  quidem  Ma- 1 5 
nasfenfis    cepit    omnem  Argobix 
tractum ,  vsquc  ad  confinium  Ges- 
furis,  et  Maachatis,  qux  a  fuo  no- 
mine (>  Bafanhauotha  Iairi  vocauit , 
quod    nomen    etiamnum    manet. 
Machiri    autem   dedi   Galaadum.  16 
Rubenitis  vero  et  Gadinis,  a  Galaa- 17 
do  ad  fluuium  Arnonem ,  quod  eft 
inter  fluuium  et  confinium,  et  ad 
Iabboquum  fluuium,pofitum  in  Am- 
monitarum confinio:      planitiem  ig 
etiam  lordanemque ,  et  confinium 
a  Cenneretho  ad  planum  lacum, 
id  eft,  lacum  falfum,  fubter  qua 
fe  Pha^ga  porrigit  ad    orientem. 

Turn  ego  vobis  demonftraui,  Io-  i<> 
uam  Dcum  veftrum  vobis  terrx- 
eius  posfesfionem  dedisfe,  prxcepi- 
que,  vt  armati,  quicumque  ad  arma 
esfetis  idonei ,  fratres  veftros  Israe- 
litas  prxcederetis ;     tantum  femi-  20 
nis  veftris  paruulisque,  et  pecore 
(quod  multum  vos  hebere  fciebam  ) 
remanentibus  in  oppidis  veftris, 
qux  ego  vobis  concesferam,     do- 21 
nee  veftri  quoque  fratres  requietem 
a  Ioua,vtet  vos,confecuti,peruenis- 
fent  ad  illius  terrx  posfesfionem  , 
quana  eis  loua  Deus  vefter  trans 
Iordanem    daturus   esfet ;       turn  22. 
demum  vos  fuam  quemque  ad  pos- 
fesfionem a  me  tributam  esfe  reuer- 
furos.      Iofux  quoque  eo  tempore  23 
prxcipiens  ostendi,  qux  ipfe  fuis  o- 
culis  vidisfet  Iouam  Deum  veftrum 
fecisfe  in  duos  illos  reges,  eadem 
omnino  faclurum  esfe  ?n  omnia 
regna,  ad  qux  transituri  esfetis: 
proinde  ne  illos  timeretis.    Ipfum  24 
enim  Deum  veftrum  Iouam  pro 
vobis  esfe  pugnaturum. 

Tunc  etiam  Iouam  Dominum  0-25 

rauijVt  ( poftquam  mihi  tantx  fux 

maiefiatis ,  tamque  valentis  manus 

fpecimen  edidisfet,  vt  nullus  esfet 

nequc 


i7i 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  3. 4. 


neque  in  cado,  neqvie  in  terra  Deus , 
qui  tantae  fortitudinis  ederet  faei- 

26  nora)  hanc  mihi  fuo  veniam  daret , 
vttraiicerem,  videremque  felicera 
illam  terrain  transiordaninam,  feli- 

27  ccm  ilium  monteni  Libanum.  Sed 
fuccenftns  mihi  Ioua  propter  vos, 
non  modo  me  non  cxaudiuit,fed  et- 
iam  vetuit,  me  fibi  amplius  de  ea  re 
verbum  facere  :  fatis  enini  mihi  es- 

2g  fe.  Verum  adfcenderem  in  iugum 
Phasgx,conuerfisqiie  ocuiis  ad  occi- 
dentem,  adfeptemtriones,  ad  meri- 
diem et  ad  orientem,  meis  fpecula- 
rer  ocuiis :  neque  enim  transiturum 

20  esfe  Iordanem  ilium.  Ceterum  Io- 
fuam  inftruerem ,  ftabilirem  atque 
confirmarem :  hunc  enim  ducem 
futururn  esfe  huic  populo ,  eique 
diuifurum  terrain  illam,  quam  ego 

go  fpeclaturus  esfem.  Sumus  autem 
commorati  in  valle  e  regione  do- 
miis  Phegoris. 

CAPVT     IIII. 

Ad  poptilum  leges.  A1tind*torum  nbferunn- 
tlii.  Vopu.ll  leghque  prtiflanna.  IS'ato- 
rum  inflitutio.  Beneficia.  Idololatr'ta. 
Pradt'lii!  ducis  finit.     Afyla. 

iTT^T  nunc  Israelite  audite  infti- 

ri  tuta  et  iura,  quae  ego  vos  ad 

'■— ^  ea  obeunda  doceo,  vtviuatis , 

et  in  posfesfionem  veniatis  illius 

terras,  quam  maiorum  veftrorum 

a  Deus  Ioua  vobis  largitur.  Ne 
quid  additote  ad  id,  quod  ego  vobis 
pr.ccipio,  neue  quidquam  de  eo 
detrahitote ,  vt  prxcepta  conferue- 
tis  Iouac  Dei  veftri,  dequibusego 

3  vobis  praecipio.  Vident  oculi  ve- 
ftri, quid  fecerit  Ioua  inBaalphc- 
gorem  :  nam  quicumque  Baalphe- 
gorem  fecuti  funt,eos  de  medio 
veftrum  fustulit  Ioua  Deus  vefter  : 
quum  vos,  qui  louae  Deo  veftro 
adhaefiftis,    omnes  hodie  viuatis. 

4Scitote,  me  docere  vos  inftitutaet 
iura,  quomodo  mihi  Ioua  Deus 
mens  praecepit ;  vt  his  pareatis  in 
terra,  in  quam  itis  ad  cam  posfiden- 

5  dam.    Date  operam,vt  hxc  faciatis. 


Nam  in  hoc  fitaeft  veftrxapud  ce-j 
teras  nationes  fapientiae  et  pruden- 
tiac  exiftimatio,  vt,  auditis  omnibus 
hisce  inftitutis,  fateantur,  hanc  tan- 
tarn  gentem  fapientem  profedto  et 
prudentem  esfe.      Nam  quae  tanta* 
gens  eft,  ad  quam  diiaccedant,  vt 
Ioua  Deus  nofter,  quoties  euni  in- 
uocamus?    Aut  quae  tanta  gens  eft, $ 
quae  tarn  iufta  inftituta  et  iura  ha- 
beat ,  quam  eft  haec  tota  lex ,  quam 
ego  vobis  hodie  propono  ?      Ve-e 
rumtamen  cauete,etanimum  etiam 
atque  etiam  aduertite,  ne  ea  obliui- 
fcamini,   quae  veftris  ipfis  ocuiis 
vidiftis :  neue  ea  de  animis  veftris 
per  omnem  vitam  deponatis ,  fed 
de  eis  et  filios  et  nepotes  veftros 
doceatis.      Videlicet  quo  die  ante  1 
Iouam  Deum  veftrum  ftetiftis  in 
Horebo,    quum  mihi  mandasfet 
Ioua,  vt  ad  fe  populum  conuoca- 
rem ,  quo  fua  dicla  apud  eos  pro- 
nuntiaret,  quacdifcerent,  vtetipfi 
eum,  quamdiu  in  terris  viuerent, 
metucrent,  etfuosnatos  docerent. 
Accesfiftis  igitur ,  et  fub  monte  fte- 1 
tiftis,  quum  quidem  mons  tenebris, 
nube,  caligine  obdu6his,  admedi-. 
urn    vsque    caelum    igni   ardcret:' 
vosque  Ioua  de  medio  igne  adlo- 1: 
cutus  eft ,  vobis  verborum  quidem 
vocemaudientibus,  fed  nulliusrei, 
fpeciem  videntibus ,  praeter  vocem. 
Ibi  vobis  declarauit  fcedus  fuum,i: 
idque  vt  feruaretis,praecepit,  videli- 
cet decern  dicta,  quaeduabuslapi- 
deis  tabulis  inferipfit.      Et  mihii/ 
praecepit  Ioua  eo  tempore,  vt  vos 
inftituta   iuraque    docerem,    quae 
obiretis  in  terra ,  cuius  in  posfesfi- 
nem  esfetis  migraturi. 

Cauendum  autem  vobis  eft  dili- 
genter,  fiveftram  falutem  amatis, 
ne,  quum  nullius  rei  fpeciem  vide- 
ritis,quo  die  vos  IouaDeus  vefter  in 
Horebo  adlocutus  eft  de  medio  i- 
gne,  in  tantam  peruerfitatem  venia- 1( 
tis,vt  vllius  omninofiguratae  reifi- 
mulacrum  faciatis,  fiue  maris  fi-i» 
militudine,  fiuefeminae,  fiue  vllius 
terre- 


Cap.  4. 


DEVTERONOMIVM. 


173 


terreftris  animantis ,  fine  villus  ala- 
itae  volucris,  quae  per  aerem  volet, 
lifiue  vllius ,  quod  in  terra  ferpat , 
fine  vllius  pifcis ,  qui  fit  in  aqua  fub 
iterra.      Neue,  quum  fublatis  in 
caelum  oculis  videbitis  folem ,  lu- 
nam,  ftellas,  omnes  denique  caeli 
jcopias,  impellamini  ad  ea  adoran- 
da,  atquecolenda,  quae  IouaDeus 
ivefter  omnibus ,  qui  fub  omni  caelo 
Ifunt,    populis   impertiuit:      qui 
idem  vos  ex  ferrea  Aegypti  fornace 
eripuit,  vt  ei  esfetis  peculiaris  po- 
pulus,    ficuti  res  indicat.      Quin 
etiam  mihi  veftra  causfa  iratus, 
iurauit  me  non  esfe  traiedturum 
lordanem,  neque  in  bonam  illam 
terram  venturum ,  quam  ipfe  vobis 
in  patrimonium  tribuit.      Ita  ego 
in  his  finibus  moriar,  neque  lor- 
danem transibo :  at  vos  transibitis , 
et  tarn  bonum  folum  posfidebitis. 
Cauetote,ne  foederis  obliti  a  Ioua 
Deo  veftro  vobiscumpercusfi,  vl- 
lius earum  rerum,  qua?  ab  eo  ve- 
titae  funt,  fimulacrum  faciatis.    Eft 
cnim  Ioua  Deus  tuus  ignis  edax,  eft 
Deus  acmulus.      Si  finibus  illisoc- 
cupatis,  filiisquc  etnepotibus  pro- 
genitis ,  a  bona  fruge  abducli ,  ali- 
cuius  rei  fimulacro  fadro,  Deum 
yeftrum  Iouam  veftro  crimine  ir- 
ritauevitis :      caelos  ego  vobis  ho- 
iie  terrasque  teftor,  vos  breui  fub- 
atnm  iri  de  terra ,  ad  quam  occu- 
)andam  lordanem  traiccturi  eftis , 
'itaque  non  diu  illic  producta  per- 
litum  iri.      Disfipabit  vos  Ioua 
ler  externas  nationes ,  et  pauci  nu- 
nero  fupereritis  in  gentibus,  quo 
os  abiget  Ioua ,      atque  illic  diis 
iruietis  humanis  manibus  faclis, 
igneis  etlapideis,  qui neque  vide- 
unt,  neque  audient,  neque  come- 
ent,  neque  odorabuntur.    Quam- 
uam  et  illic  Iouam  Deum  veftrum 
uacrentes  inucnietis  :  ft  modo  eum 
5to  peclore ,  totoque  animo  quae- 
-tis ,      fique  olim  in  harum  tot 
;rum  aduerfis  deprehenfi  ad  eum 
:dibitis,  eique  dido  audientes  eri- 


tis.     Etcnim  Deus  eft  mifericors,  31 
Ioua  Deus  vefter  :  non  vos  deferet , 
nonabolebit,  non  obliuifcetur  foe- 
deris ,  quod  cum  maioribus  veftris 
iurando  lanxit.      Quaerite  enim  de  3  * 
fuperioribustemporibus ,  quaefue- 
runt  ante  vos,  ex  quo  creauitDeus 
hominem  in  terris:  quaerite  a  caeli 
extrenio  ad  eiusdem  extremum,  an 
tantares  vmquamfuerit,  autfando 
audita  lit  talis.      An  audiuit  vllus31 
populus  Dei  vocem  de  medio  igni 
loquentiSjVt  vos  audiuiftis,  et  tamen 
vixit?      Aut  tentauit  vllus  Deus  34 
venire  ad  defumendam  fibi  gentem 
aliquam  de  medio  gentis  alterius, 
per  illata  pericula,  per  ostenta,  per 
miracula,  bello,  valente  manu,  por- 
reclo    brachio,    ingentibus  vifis, 
qux  omnia  in  oculis  veftris  Ioua 
Deus  vefter  causfa  veftra  in  Aegy- 
pto  fecit.      Vos  ipfi  vidiftis ,  vt  in-  35 
telligatis,  Iouam  esfe  Deum,  nee 
vllum  esfe  prxtereum.      Is  fecit,  3$ 
vt  vos  fuam  de  caelo  vocem  audiue- 
ritis ,  veftri  erudiendi   gratia :    et 
vobis  in  terra  magnum  ilium  fuum 
ignem  ostendit,  ehtsque  de  medio 
igne  verba  audiuiftis.      Qui  quo- 37 
niam  maiores  veftros  ita  dilexit, 
vt  eorum  quoque  futuram  proge- 
niem  eiegei  it :  eduxit  vos  ante  fe 
fuis  prxftantisfimis  viribusex  Ae- 
gypto,      vt  gentes  et  maiores  et38 
potentiores,  quam  vos  eftis,  vobis 
exigeret ;  vosque  in  illarum  terram 
introduelos,eam  in  hereditatem  do- 
naret,  vt  res  ipfa  perfpicue  osten- 
dit.    Qiiare  attendite  hodie ,  et  in  39 
memoriam  reuocate,   Iouam  De- 
um esfe ,  et  fupra  in  caelo ,  et  infra 
in  terns ,  nee  esfe  alterum.      Con-  40 
feruatote  igitur  eius   inftituta  et 
prscepta,  de  quibus  ego  vobis  ho- 
die prrcipio,  vtet  vobis  et  veftris 
in  pofterum  natis  bene  fit,  vtque 
perennem  vitam  degatis  in  terra, 
quam  vobis  Ioua  Deus  vefter  do- 
nat.       Tunc  feparauit  Moles  tria-fi 
oppida  cis  lordanem  ad  ortum  fo- 
lis,  inquaeconfugeret,  fiquis  alte- 
rum 


174 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  4. 


rum  per  imprudentiamoccidisfet, 

42  quern  antea  non  odisfet :  is ,  in- 
quam ,  in  aliquod  iilorum  oppido- 
rum  confugeret ,  atque  ita  vit  c  lux 

43  confuleret :  videlicet  Befer  in  fo- 
litudine,  in  campeftn  regione  Ru- 
benitarum ,  et  Ramotha  in  Galaa- 
do  Gadinorum,  et  Gaulanitidem  in 
Bafana  Manasfenrtum. 

44  Hxc  ergo  lex  elt,quam  propofuit 

45  Mofes  Israelitis :  hxc  font  oracula 
inftitutaque  et  iura ,  quae  Mofesls- 
raelitis  ex  Acgypto  egreslis  clo- 
cutus  eft  cislordanem,  invalle,  e 

46  regione  domus  Phegoris ,  in  fini- 
bus  Sehonis  regis  amorrxi,  qui  He- 

47febonem  incoluerat.  Cuius  ter- 
rain Mofes  et  Israelite  ex  Aegypto 
egresfi,  eooccifo,  occuparunt,  vna 

^8  cum  terra  Ogi  Bafanx  regis ,  qui 
duo  reges  fuerunt  amorrxi  cisior- 
danini  ad  ortumfolis,  abAroere, 
quod  fuitadripam  fluuii  Arnonis , 

49  ad  montem  Seonem,  qui  idem  Her- 
mon  dicitur,  omnemque  campum 
cisiordaninum  orientalem,  vsque 
ad  planum  lacum ,  fubter  qua  Phas- 
ga  protenditur. 

CAPVT     V. 

Ad  e.tercitum  Mops.  Per  fequeflrum  du- 
temfttdm.  Prtcepta  de  Ion*  cult*  ,  ima- 
ging ,  Deo  adpeU.indo,  fabbato,  parent ibiu, 
ctde ,  adulterio  ,  furto  ,  teftimmio ,  cupi- 
ditnte. 

I  "m  jrOfes  ergo  conuocatis  omni- 
JyI  bus  Israelitis,  ad  eos verba 
■*- *  -*■  fecit  ad  hunc  modum :  audi- 
te  Israelitx  inftituta  et  iura ,  quae 
ego  hodie  in  veftris  auribus  elo- 
quor,  difcenda  vobis ,  etdiligenter 

aexfequenda.  Ioua  Deus  nofter 
percusftt  nobiscum  fcedus  in  Hore- 

a  bo  :  non  cum  maioribus  noftris 
percusfit  Ioua  fcedus  hoc:  fed  cum 
ipfis  nobis,  qui  hie  omnes  hodie  vi- 

4  ui  adfumus.  Vobiscum  Ioua  co- 
ram in  monte  de  medio  igne  locu- 

5  tus  eft ,  quum  quidem  ego  tunc 
inter  Iouam  et  vos  enuntiandorum 
iUius   di&osxun  fequefter.  esfem, 


quod  vos  igne  perterriti,  in  mon- 
tem non  adfeendisfetis.      Locutus  6 
eft  autem  in  hunc  modnm  :      ego  7 
fum  Ioua  Deus  tuus,qui  te  eduxi  ex 
Aegypto  domo   feruitutis.      Deos  8 
alios  apud  me  ne  habeto.      Ne  fa- 9 
cito  fmnilacrum  vlliusrei,  quxex- 
ftet  aut  fupra  in  caelo ,  aut  infra  in 
terra,  aut  in  aquafub  terra.      Ea  io 
ne  adorato  aut  colito.    Nam  ego 
Ioua  Deus  tuus ,  Deus  xnuilus,  pa. 
rentum  culpam  perfequor  in  iibe- 
ros  vsque  ad  tres  aut  quatuor  ftir- 
pes  oforum  mei:    benigne  autem  u 
facio  ad  mille  vsque  ftirpes  mei  a- 
mantibus,  meaque  praccepta  con- 
feruantibus.    loux  Dei  tui  nomen  12 
jnaniter  ne  adhibeto  neque  enim 
finet  impunitum  Ioua,  qui  nomen 
eius  inaniter    adhibuerit.      Diem  13 
fabbati    fancle   agere    memento: 
quemadmodum  tibi  prxcipit  Ioua 
Deus  tuus.     Sex  diebus  agito ,  o- 14 
pusqueomnetuum  patrato.    Nam  15 
feptimus    quidem    dies   fabbatum 
eft  loux  Dei  tui,  in  eo  nullum o- 
pus  facito,  neque  tu,  neque  rilius 
tuus  aut  filia :   neque  feruus  aut  au- 
di !a,  neque  bos  autafinus,  autvl- 
lum  tuum  iumentum :  neque  apud 
te  degens  peregrinus:     vt  requie- 
fcat  feruus  tuuset  ancilla,  licut  et 
tu  :    et  memineris,te  fcruum  fuisfe  16 
in  Aegypto,  atque  illinc  a  Ioua  Deo 
tuo  valida  manu  porrefloque  bra- 
chio  educhim  esfe:    ideoque  Io- 
uam Deum  tuum  tibi  prxcepisfe,  vt 
fabbati  diem  agas.      Patreiu  tuum  1^ 
matremquehonorato,  vttibi  prx- 
cipit Ioua  Deus  tuus :    vt,  et  diu  vi- 
uas,    et  feliciter  in  terra,    quam 
tibi  Deus  tuus  Ioua  dat.  Ne  ig 

occidito.  Neue       adulterate  19 

Neue  furator.  %o 

Neue  falfum  teftimonium  contra  »1 
alterum  dicito.  Neue  alterius  vxo-  %% 
remconcupifcito.  Neue  alterius 
domum  expetito ,  agrumue  aut  fer- 
uum ,  ancillamue  aut  bouem ,  afi- 
numue  aut  quidlibet  alterius. 
Hsc  verba  eflatus  Ioua  ad  vainer-  43 

fara 


Cap.  5.  6. 


DEVTERONOMIVM. 


»75 


fam  concionem  veftrum  in  monte , 
de  medio  igne,  nube,  caligine,  ma- 
gna voce,  nihil  addidit,  eaquein 
duabus   Iapideis  tabulis   infcripta 
i4mihi  tradidit.    At  vos,  audita  vo- 
ce de  mediis  tenebris ,    monte  ar- 
dente  igni ,  conueniftis  me ,  fcilicet 
omnes  tribuum  principes  et  fenio- 
i    res,  et  mecum  egiftis  huiusmodi 
05  verbis:      en  ostendit  nobis  Ioua 
Deus  nofter  fuuin  fplendorem  et 
magnitudinem ,  eiusque  de  medio 

Iigne  vocem  audiuimus :  hodie  vi- 
demus  Deum  cum  hominibus  col- 
16  loqui ,  et  tamen  eos  viuere.  Qua- 
re  ne  tanto  illo  igne  confumti  mo- 
riamur  :  ne,  inquam,  fi  amplius  Io- 
ux  Dei  noftri  vocem  audiuerimus , 

7moriamur ,  ( nam  quis  vmquam 
mortalium  Deum  immortalem  de 
medio  igne  loquentem ,  vt  nos,  fal- 

gua  vita  audiuit?)  accede  tu,  et 
audi  omnia,  quae  Deusnofter  Ioua 
dicet ,  nbbisque  referto ,  quxcum- 
que  tibi  dixerit ,  et  nos  audita  facie- 

p  mus.  Hac  veftra  ad  me  oratione 
audita ,  Ioua  mecum  ita  locutus  eit : 
audiui  omnem  iftius  ad  te  populi 
orationem :  recle  omnia  dixerunt. 

o  Atque  vtinam  ita  femper  lint  ani- 
mati,  vt  me  timeant,  meaque  omnia 
praecepta  conferuent ,  vt  et  ipfis  et 
ipforum  natis  benefit  in  aeternum. 

1 1  renuntiatum  eis,  vt  in  fua  taberna- 
cula  reuertantur.  Tu  vero  me- 
cum hie  adftato ,  et  eloquar  tibi  o- 
mnia  praecepta,  inftituta,  iura,  quae 
eos  doceas  exfequenda  in  terra,  cu- 
ius ego  posfesfionem  fum  eis  datu- 

3  nis.  Curate  igitur,  vt  ita  Iouae  Dei 
veftri  iusfis  obtempcretis,  vt  nee  ad 
dextram ,  nee  ad  finiltram  defle&a- 

!}  tis.  Vtque  per  omnem  vobis  ab 
illo  praeceptam  viam  ingrediamini , 
vt  non  folum  viuatis ,  led  et  felici- 
ter  et  diu  viuatis  in  terra,  quam 
cftis  posfesfuri. 

CAPVT     VI. 

Erga  Deum  pittas.       In  ligefiudim.      B- 
iiorttm  difcipltna. 


HAec  funt  autem praecepta,  in- 1 
ftituta  et  iura,  quae  praecepit 
Ioua  Deusvefter  vosdoceri, 
obeunda  in  terra ,  ad  quam  occu- 
pandam  transituri  eftis.  Vt  Io-a 
uam  Deum  veftrum  verentes ,  eius 
omnia  inftituta  atque  praecepta, 
quae  ego  vobis  trado ,  conferuetis 
turn  vos  turn  veftri  nati  atque  ne- 
potes  per  omnem  vitam  veftram, 
atque  ita  diutinam  vitam  confe- 
quamini.  Audite  igitur israelitae,j 
et  curate ,  vt  audita  facialis,  vt  vo- 
biscum  bene  agatur,  vtque  pluri- 
mum  augeamini,  quemadmodum 
vobis  maiorum  veftrorum  Deus 
Ioua  promifit  lacte  melleque  fca- 
tentem  terram. 

AuditelsraelitXjIouaDeus  nofter  4 
Ioua  vnus  eft.   Igitur  Iouam  Deum  5 
veftrum  toto  corde ,  toto  animo , 
fummaque  opeamatote.  Atque  haec  6 
verba,  quae  ego  vobis  hodie  praeci- 
pio ,  in  corde  habetote ,    et  veftris  7 
natis  inculcatote :  de  his  domi  mi- 
litiaeque,    de    his    cubantes    fur- 
gentesque  loquimini :      haec  ma-j 
tubus  veftris  infignia   adligatote: 
haec  inter  oculos  frontalia  habe- 
tote:       haec  domorum  veftrarump 
poftibus,  et  portis  veftris  in  fcribi- 
tote.     Qiiumque  vos  introduxerit  ia 
Ioua  Deus  vefter  in  terram ,  quam 
maioribus  veftris  Abrahamo ,  Ifaa- 
co ,  Iacobo  daturum  fe  vobis  iura- 
uit,  ingentia  bonaque  oppida,  quae 
vos  non  xdificaftis  :     domos  bono-  ii 
rum  omnium  plenas ,  quas  vos  non 
repleuiftis;  excifas  cifternas,  quas 
non  excidiftis :  vineas  et  oliueta , 
quae  non  confeuiftis  :  quumque  ad 
fatietatem  comederitis :    cauetoce ,  1% 
ne  Iouae  obliuifcamini ,  qui  vos  ex 
domo  feruitutis  eduxit  aegyptiae. 
Iouam    Deum   veftrum  timetote,ij 
ei  feruitote,  perque  eius  nomen 
iuratote.  *    Deos  alicnos  nefequi- 14 
mini   ex  diis   finitimarum  natio- 
nura :      ne  Ioua  Deus  vefter  inter  15 
vosverfans,  Deusaemulus,  vobis  i- 
rafcatur,  vosque  de  terra  tollat. 

Io. 


«7<* 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  6.  7. 


16 Iouam  De  um  veftrum  ne  tentatote  ; 
quemadm  oduintentaftis  apud  Mas- 

17fara.  Unix.  Dei  veltri  pr.ccepta 
feruatote  ,  oraculaque  et  inftituta, 

1 8  quae  vobi  s  praecipit ;  quodque  ei 
probatur  et  placet  facitote ,  vtbene 
vobiscnir.i  agatur,  et  in  bonve  il- 
lius  terr:c  posfesfionem  veniatis, 

I  o  quam  ma  ioribus  veltris  Iouaiura- 
uit,  ad  expellendos  vobis  omnes 
holies  vcftros,   vt  promilit  Ioua. 

20  Interrc  >gantibus  pofthac  filiis  ve- 
ftris,  quiid  fibi  velint  oracula  il- 
ia inftitutaque  et  iura,  quae  vobis 
Ioua  Dei  is  vefter  praecepcrit,  fie 

ai  refpondet  ote :  quum  ferui  esfetis 
Pharaonts  in  Aegypto,  vos  lllinc 
a  Ioua  edluclos  esfe  valida  manu: 

aaqui  Ioua  ingentibus  dinsquc  por- 
tends at  que  monftris  Aegyptios 
Pharaom  .*mque  cum  tota  eius  domo 

»3inoculis  veltris  perfecutus,  vos 
illinc  edi  ixerit  in  earn  terrain,  quam 
maiorib  us  veltris  iurauisfct,  nuro- 
ducturu  s ,   eamque  vobis  daturus. 

24 Eu m  igitur  Iouam  haec  omnia  in- 
ftituta vobis  obeunda  pr.cccpisfe , 
ad  met  uendum  Iouam  Deum  ve- 
ftrum,, vt  vobis  Temper  bene  lit,  vt- 

45  que  vii  latis.  Idque  re  ipfa  indica- 
ri:  ac  vos  iuftitiam  habituros,  li 
curaueritis  earn  omnem  difcipli- 
nam  co  ram  Ioua  Deo  veltro  lie  ob- 
eundan  i,vt  ipfe  vobis  praecepent. 


CAPVT     VII. 

Fadiu  cum  vi&tr,  et  connttbia  r.egata. 
ldoloxum  corruptio.  louaqutUts.  Pio- 
rum  f'eiicitiH. 

j  f^\  Vmu  vos  introduxerit  Ioua 
I  <0  Deus  vefter  in  terram ,  ad 
^"-^qiiam  occupanaam  pionci- 
fcimini,  vobisque  tot  gentes  pes- 
fumdederit,  Hettaros,  Gergefios, 
Amorr  aeos,  Chanan  c  os,  Pherelaeos, 
Heuaeos  et  Iebuf.ios,  fcp  em  ge  - 
tes  vobis  et  maiores  et  poteHtiores , 
^easque  vobis  concidendas  dederit: 
2  eas  funditus  euertitore ,  ncc  cum 
eis  fcedus  initoce ;  neue  earum  mi* 
ferti    fueritisj    neue   adnnitatein 


cum  eis  contrahitote ,  aut  rilias 
veltras  illorum  riliis  locando ,  aut 
illorum  filias  veltris  lilus  coniun- 
gendo.  Alioqui  lilios  veftrbs  a 
Ioua  ad  peregrinorum  deorum 
cultum  abducent :  itariet,  vtiratus 
Ioua  vos  breni  perdat.  Sed  lie  eis 
facitote:  eoruin  altaria  diruitote: 
ftatuas  perfringitote;  lueos  fucci- 
ditote :  limulacra  igni  crematote. 
Eitis  enim  facer  loux  Deo  veftro 
populus,  qui  vos  elegit,  vt  litis  ei 
peculians  populus,  prae  omnibus 
ceteris  orbis  terrarum  populis. 
Nee  vcro,  quia  omnium  populo- 
ruin  nuinerolislimi  litis,  complexus 
eltvos,  atque  elegit  Ioua:  q u una 
litis  omnium  populorum  minimus. 
Sedtum,  quia  vos  amauit,  turn,  vt 
lusiurandum  maioribus  veltris  iu- 
ratmu  feruaret,  eduxit  vos  manu 
valida,  etexdomoferuitutis,  id  eft, 
ex  Pharaonis  Aegypti  regis  manu 
liberauit.  Atque  hoc  fcitote ,  lo-, 
uain  Deuni  veftrum  Deum  esfe,' 
Deum  lidelenijfcederiset  dementiae 
feruantem  erga  fui  amantes  fuaque 
pr<ecepta  feruantes ,  ad  nnlle  vsque 
ltirpes :  ruifumque  fui  ofores 
apcrta  pernicie  vlcifcentem,  eisque 
line  dubio  coram  digna  factis  prae- 
mid  lependentem.  *  Qnamobrem 
feruatute  lianc  difciplinam,  infti- 
tuta, iura,  quae  ego  voois  hodie 
tenenda  pr.ecipio.  Quod  li  haec 
iura  audiueritis ,  eaque  feruaueri- 
tis  atqut  tenueritis:  net,  vt  vobis 
Ioua  vicisiiiii  pacta  pr<ciiet ,  et  cle- 
mentiam ,  quam  maioribus  veltris 
iurauit ,  vosque  amet ,  fortunet, 
augeat :  veltrarum  aluorumet  ter- 
r<e  irucuis,  rrnmentuinque  et  vi» 
iiuin,  et  oleum,  etarmentorum,  et 
gregum  oalantum  retus  fecimdet  in 
tend,  quam  fe  vobis  datururu  c:>fe 
maiorious  vtftris  iurauit.  Er.tis  1 
omnium  gentium  forcunatisliinig 
n.  me  vil.is-  aut  vlla  vcl  in  vobis 
vei  in  veitro  pecore  fterilis  erit. 
Praeterca  tot  'lalositios  (vtfcitisj; 
Aegjpu  uiuruos,  ec  languoies  au- 

feret 


Cap.  7.8. 


DEVTERONOMIVM. 


»7? 


feret  a  vobis  Ioua,  neque  iis  vos 

adticiet,  fed  eos  omnibus  hoftibus 

veftris  inimittet.      Igitur  conrici- 

1    tote  gentes  omnes,  quas  vobis  Deus 

1    vefter  trader.     Ne  eis  parcitote, 

I  neue  ea1 11m  deos  colitote :  nam  id 
i  vobis  detrimentoforet.  Si  vobis 
•  in  mentem  venent,  populoliores 
^  esfe  gentes  illas,  quam  vos  litis, 
-|i  nee  a  vobis  posfe  debeliari :  ne 
m  timueritis  eas:  meminentis,  quae 
ij;  fecerit  loua  Deus  vefter  in  Phara- 

II  i  onem ,  atque  in  vniueifos  Aegypti- 
i|!  os ,  tanta  ilia  pericula ,  quae  vidiftis 
>iocuhs  veftris:  miraculaet  mon- 
i»|  ftra,  et  manum  validam ,  ei  brachi- 
al nm  externum,  quibns  voseduxit: 
if  hacc  eadeni  facturum  esfe  in  oinnes 
rtflnationes,  quas  timetis.  Quinet- 
J-  iain  crab)  ones  nnttet  in  illos  loua 
in  Deus  vefter,  adusqueperniciemre- 
il,  liquorum,  eteorum,  quivoslatu- 
iii  erint :  ne  illos  formidaueritis. 
o.(|Nam  inter  vos  verfacur  ioua  Deus 
e,  vefter ,  Deus  niagnus ,  et  ten ibilis. 
iilJTollet  autem  vobis  gentes  iftas 
ne  paullatim ,  nee  eas  poteritis  celeri- 
ie  ter  confkere  ;  ne  frequcntes  ex- 
cel |fiftant  veltro  perieido  agreftes  ferae. 
|ue>Eas  die  vobis  debellabit,  et  niagno 
a-  [cum  tumultu  ad  internecionem 
eijftperdet.  Turn  earum  reges  vobis 
Iti-  [ in  nianum  tradet ,  quorum  vos  no- 
iie  nien  e  rerum  natura  tolletis;  nee 
lie  iquisquam  vobis  reliliet,  quo  minus 
tri-Meos  perdatis.  Simulacra  deorum 
jbiifjillorum  igni  erematote,  neue  eo- 
cl&||rum  limulacrorum  argentum  aut 
(Mil  jiuruni  pne  cupiditate  vobis  fumi- 
n^|  :ote ,  ne  in  eo  oflendatis :  nam  ab 
Kf||:o  Ioua  Deus  vefter  abhorret. 
Jlgitur  ne  in  domos  veftras  nefas 
,  Jjllud  infertote  ,  ne  deuotioni  litis, 

p|  /t  illud  eft :  fed  id  vt  deuotum  de- 
J'eftamini  atque  exfeeramini. 


CAPVT    VIII. 

loni    causfa    Dem.       Populi    fontumacia. 

_    Ftrderis  taialte.      Vitnlm  iUolum.      Con- 

■  fruttntabuU.     Piofxjpulo  Mofes.    Alan- 

via.     Ttntpromiijtofelids.       Ad  Iouam 

U  gratinrum  adio.    Ingratornm  calamities. 


I' 


OMnem  dodtrinam ,  quam  ego  1 
vobis  hodk  trado  ,  curatore 
exfequcmiam ;  vt  viuatis,  vt 
crelVatis;  vt  in  terrae  posfesli   nem 
inuadatis,    quam  Ioua  maionbus 
veftris  hirauit.      Mcmem >te   au- 1 
tem  totius  inneris,  quo   vos  loua 
Deus  velter  his  qnadiaginta  anni- 
per  fulitudinem  ductamc  ;      vt  vb  -  3 
adtfigeret,  vtteiuarct,  vtdifceret, 
quid  in  animo  haberitis,  an  eii.s 
prxcepta  feruaturi  esie;is    necne. 
Igitur  vos  aafti:;it,et  fame  adfectos  4 
manna  paiur ,  turn  vobis  turn  ma- 
ioribi;s  veftris ignota:  vt  vobis  os- 
tenderet,  non  folum  pane  viucre 
hominem,  fcdetiam  eo  omni,  quod 
ex  ore  iouae  proficifcirur.      Non  5 
veftimenta  vobis  obfoleuerunf,non 
pedes  detriti  funt  per  hosquadra- 
ginta  annos.      Hoc  autem  lie  vobis  6 
perfuadetote,  quemadmodum  cafti- 
gat  quispiam  fuum  lilium,  lie  vos 
a  Ioua  Deo  veftro  caftigari.   Quare 
eius  praecepta  feruatote,  ei;mque,ad 
eius  prafciiptum  viuentes,  rtme- 
tote.       Vos  quidem  Ioua  Deus  ve- 7 
fter  introducet  in  terrain  bonam , 
terrain aquarum  llununibus ,  fonti- 
bus,  lacubus  turn  per  valies,  turn 
per  montes  manantibus  fcatentem;* 
terrain  tritico ,  hordeo,  vincis,  fi-g 
cubus,  malis  punicis :  tenamoiea- 
riis  oliuis  et  melle  abundaniem: 
terram ,  in  qua  line  vichis  penuria  q 
viuetis ,  neque  vlla  re  indigebitis  : 
terram,  cuius  lapides  ferrum  eft, 
et  ex  cuius  montibus  metalia  erib- 
dietis.      Qimm  autem  fumto  cibo  10 
fatiati  fueritis:  gratias  agitote  Jo- 
ux  Deo  veftro,  ob  bonam  lllam  ter- 
ram  vobis  ab  eo  datam.    Cauetote ,  1 1 
ne  loux  Dei  veftri  obliti ,  non  eius 
prcf  cepta,  iura,  inftituta  feructis,  de 
quibus  ego  vobis  hodie  prxcipio: 
ne  vidUim  ad  fatietatcm  nacti,  et  1% 
elegantes  a  vobis  adiricatasdomos 
habitames,    etmaioribus  minori-  13 
busque  pecudibus,  argentoque  et 
auro,  omnibus  denique  rebus  auc~U, 
ammo    inlbletcatis,       Aouamqu. 
M  Dti.i 


«71 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  8. 9 . 


Deum  veftrum  obliuioni  tradatis , 
qui  vos  ex  domo  feruitutis  xgy- 

I5ptiae  eduxit,  qui  vos  per  vaftam 
illam,  et  prefteribus  ferpentibus, 
fcorpionibusque  et  ficcitate  horri- 
bilem  xftuofamque  folitudinem 
perduxit:  quivobis  aquaraderupe 

l6marmorea  elicuit :  qui  vos  man- 
na maioribus  veftris  ignotain  foli- 
tudine  pauit ,  vt  vos  adfligeret  ten- 
taretquc,  vobis  poftremo  benefa- 

I7clurus.  Neue  cum  animis  veftris 
cogitetis,  vos  veftro  robore  et  ma- 
nuuui  vi  vobis  iftas  copias  peperis- 

i  8  fe.  Sed  memineritis,Iouam  Deum 
veftrum  esfe,  qui  vobis  vires  fug- 
gesierit,  ad  parandas  opes,  vt,  quod 
maioribus  veftris  cum  iureiurando 
paftus  erat,  pracftaret,  quemadmo- 

ip  dum  res  indicat.  Qiiod  fi  Iouae 
Dei  veitri  obliti ,  deos  alios  feque- 
mini,  eosque  coletis  atque  adorabi- 

lo  tis :  hoc  apud  vos  hodie  teftor,vos 
esfe  pcrituros ,  non  minus  quam 
gentes,quas  vobis  loua  perdet :  quo- 
niam  Deo  veftro  loux  di£to  audi- 
entes  non  fueritis. 

CAPVT     IX. 

A  Deo  bnna  nobis.     Peccat*  populi. 

I    A   Vdite  Israelite :  vos  iam  tra- 
r\  iechiri  eftis  Iordanem ,  ad  in» 
uadendas  gentes  vobis  et  ma- 
iores ,  et  potentiores :  oppida  ma- 
s' xima,  et  ad  caelum  munita  ;     maxi- 
nium  et  amplisfimum  Enaquino- 
rum  populum ,  de  quibus  Ifcitis  ita 
folere  pnvdicari :    quis  Enaquinis 
3  refiftat  ?      Atqui  hoc  hodie  fie  ha- 
betotc,  fore,  vt  loua  Deo  veftro,  eo 
qui  vosanteit,  igni  vorace  illos  c- 
uertente,  vobisque  fubiicicnte,  vos 
eos    celeriter    deuictos    perdatis : 
quemadmodum    <  obis    ipfe   loua 
4promifit.       Nolitote  cum  animis 
veilris   cogitare,  quum  vobis  eos 
loua  Dens  vefter  disfipaucrit,  vos 
ob  iuftitiam  veftiam  intioduclos 
.  a  loua,  ad  occupandamillam 
terrain :  ilias  autcin  gentes  propter 


fua  vitia  ab  eodem  vobis  esfe  euer- 
fas.      Non  propter  iuftitiam  ve-$ 
ftram  animique  probitatem  vosil- 
lorum  terrx  posfesfionem  inuadi- 
tis :  fed  gentes  illas  IouaDeus  ve- 
fter quum  propter  ipfarum  vitia 
vobis  euertit,    turn  vt  id  praeftet, 
quod  maioribus  veftris  Abrahamo , 
Ifaaco  et  Iacobo  iurauit.      Scitote<S 
igitur,  non  propter  iuftititiam  ve- 
ftram  vobis  bonae  illius  terrx  pos- 
fesfionem  a  loua  Deo  veftro  dari : 
eftis    enim    ceruicofus    populus. 
Recordamini  et  memoria  repetite  ,7 
quoties  Iouam  Deum  veftrum  in 
folitudine  oftenderitis :  vos  ex  quo 
die  ex  Aegypto  emigraftis,  donee  in 
hunc  locum  veniftis ,  in  Iouam  re- 
belles  fuiftis.      In  Horebo  veroj 
eum  vsque  adeo  offendiftis ,  vt  prae 
iracundia      pene     vos    deleuerit. 
Quum  ego  adfcendisfem  in  mon-9 
tern ,  vt  acciperem  tabulas  lapideas, 
tabulas  foederis ,  quod  percutiebat 
loua  vobiscum,    et  in  eo  montc 
manfisfem  quadraginta  diesetqua- 
draginta  noftes ,  neque  cibum  ne- 
que  potionem  fumiisfem ;    quum- 10 
que  mini  dedisiet  loua  duas  tabulas 
lapideas,  diuino  inferiptas digito, 
in  quibus  erant  eadem  plane ,  quae 
apud  vos  loua  ipfe  in  monte  de  me- 
dio igne  concionis die eftatus erat: 
finitis,  inquam,  quadraginta  diebus  II 
et  noclibus,  loua,  quum  niihi  lapi- 
deas illas  duas  foederis  tabulas  tra- 
didisfet:  <  ficmecum  loqui  inftitit :  U 
age ,  defcende  hinc  celeriter :  nam 
deprauatns  eft  tuus  ifte  populus, 
quern  ex  Aegypto  eduxifti :  defle- 
xerunt  cito  de  via ,  quam  ego  eis 
prxceperam ,  fibique    fimulacrum 
conflauerunt.     Video  fane,  inquit ,  tj 
populum  esfe  ceruicofum.      Sine  ,  14 
vt  eos  euertam ,  eorumque  nomen 
de  rerum  natura  deleam,  et  ex  tc 
gentem ,  quam  ea  eft,  potentiorem 
etcopiofiorem  deducam. 

'I  urn  ego  reuerti,  et  de  monte,  1$ 
qui  turn  igni  flagrabat,  defcendere, 
duas  fcederis  tabulas  ambabus  ma. 
tubus 


Cap.  p.  lo. 


DEVTER0N0MIVM. 


179 


6  nibus  ferens.  Ecce  autem  animad- 
ucrto  veftrumin  Iouam  Deum  ve- 
ftrum  fcelns :  conflaueratis  vobis 
vitulum:  tarn  citode  via,quam  vo- 
bis lona  pra?  fcripferat,  declinauera- 

7  tis.  Turn  ego  tabulas  ambas,  cora- 
prehenfas  ambabus  manibus,abieci, 
ea^que  in  oculis  veiiris  confregi. 

[8  Deinde  ante  louam,vtprius,quadra- 
ginta  dies  tot idemque  nodes  iacui , 
neqne  cibo  interim  neque  potione 
vfus,  propter  veftrnm  tarn  ingens 
fcelus ,  quo  commisfo  ofFenfum  lo- 
y  nam  ad  iramprouocaueratis.     Et- 
•  enini  pertimefcebani  iram  illam  ,  et 
ardorem ,  quo  lona  in  veftrani  per- 
niciem  incitabatur.      Ergo  turn  et- 
iam  me  exaudiuit  Ioua. 
p     Pro  Aharone  quoque, "  cui  etiam 
Ioua  capitaliter  erat  infenfus,  eo- 
il  dem  tempore  oraui.    Scelus  autem 
vettrum  a  vobis  faclum  vitulum 
corripui,ac  igni  cremaui :  eoque  in 
tenuisfimum  puluerem  commolito 
atque  contufo,eum  puluerem  in  flu- 
uium,qui  de  monte  defluebat ,  pro- 
} L  ieci.  Neque  non  apud  Taberam,  a- 
[I  pud  Masfam,apud  Kufta  cupiditatis 
j;  Iouam  otfendiftis.    Itemque  quum 
j   mifit vosloua  aCadesbarnea,vt  pro- 
I  ficifceremini  ad  occupandam  ter- 
|  ram  vobis  ab  eo  datam  :  vos  Iouae 
Dei  veftri  mandato  repugnaftis,  ne- 
que eicredidiftis,  neque  euisdiclo 
obtemperaftis.    Breuiter,ex  quo  e- 
go  vos  cognoui ,  fern  per  in  Iouam 
rebelles  fuiftis.      Earn  ob  causfam 
1  ante  Iouam  per  quadraginta  dies 
I  et  totidcm  nocles  abiedus  iacui 
(ftatuerat  enim  delerevos)  eum- 
l  que  his  verbis  fupplicaui :  domine 
I  Ioua,  noli  corrumpere  tuum  po- 
pulum  atque  hereditatem,    quam 
[pro    tua   magnitudine  redemifti, 
quam  ex  Aegyptovalida  manuedu- 
xifti.      Memento   tuorum,  Abra- 
■hami,  Ifaaciet  Iaeobi.     Noli  fpe. 
flare  huiuspopuli  duritatem,  im. 
pietatem ,  atque  fcelus :     ne  didi- 
tentilli,  ex  quorum  finibustunos 

4)  quod  vitulum  fcciifec.  Exod.jz,  4, 


eduxifti,  Iouam,  quoniam  non  pos- 
fet  eos  introducere  in  terram,  quam 
promisfisfet,  quoniamque  eos  odis- 
fet,  ideoeos  eduxisfe,  vtindefer- 
tis  perimeret.  Atqui  tuus  funt  29 
populus  et  patrimonium ,  quod  tu 
tua  magna  vi  et  extento  brachio 
eduxifti. 

CAPVT    X. 

Alter*  tabuU.    Munera   Leuitarmn.     Cot' 
dii  citcumcifio.     Den*  qttalit. 

TVm  Ioua  mihi  mandauit,  vtt 
dvias  tabulas  lapideas  priori- 
bus  fimiles  fecarem :    deinde 
fada  area  lignea ,  ad  fe  in  montem 
adfeenderem.       Se  enim  fcriptu-» 
rum  in  tabulis  eadem  verba,  quae 
fuerant  in  prioribus  a  me  fradtis , 
vt  eas  in  area  reponerem.      Itaque  3 
arcam  cedrinam  feci,  duasque  ta- 
bulas lapideas  fuperioribus  finales 
incidi,  et  eas  mecum  ferens  in  mon- 
tem adfeendi.      Atque  ille  in  tabu- 4 
lis  eadem  inferipfit ,  quae  in  priori- 
bus  :  fcilicet  decenrdida ,  quae  vo- 
bis elocutus  erat  in  monte  de  me- 
dio igne ,  die  concionis ,  eaque  mi- 
hi tradidit.      Turn  ego  digresfus ,  5 
vbi  de  monte  defcendi ,  tabulas  il- 
las  repofui  in  area ,  quam  feceram : 
atque  ibi  funt,  ficut  mihi  praece- 
pit  Ioua. 

Turn  Israelitae  profedi  funt  ex  6 
Berothislaquanenfium  inMoferam: 
vbi  mortuo  Aharone  et  fepulto ,  fa- 
cerdotimn  iniuit  pro  eo  Eleazarus 
eius  filius.      Illinc  profedi  funt  in  1 
Gadgadam,  inde  in  Iothabatham, 
terram  fluuiis  abundantem.      Eo  J 
tempore  fecreuit  Iouatribum  leui- 
ticam  ad  portandam  fcederis  Iouae 
arcam,  ad  adparendum  Iouae,  eiquc 
adminiftrandum,  et  eius  nomen  ce- 
kbrandum,*  q\iemadmodum  hodic 
fit.     Atque  earn  ob  rem  non  habent 9 
Leuirae  partem  aut  patrimonium 
cum  fuis  cognatis ;  quod  Ioua  Deug 
vefter  fit  eis  patrimoniun),quettiad- 
modum.  eis  promifit. 

M  2  Ego 


iSo 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.ro.  u 


I  o     Ego  igitur  moratus  fum  in  monte 

quamdiu  antea  ,  videlicet  quadra- 
ginta  dies  et  totidem  noeles :  me- 
que  twin  quoque  ineo  audiuit  Ioua, 

I I  vt  vos  euertere  vclle  defineret.  Et 
mihi  inandauitjVt  vobis  in  hac  pro- 
fecrione  anteirem,  inuadentibus  in 
posfesfionem  terrx,quam  ipfe  ma- 
ioribus  veftris  iurasfet  fcfe  vobis 
daturum  esfc. 

ia  Nunc  Israelite,  quid  a  vobis 
exigit  Ioua  Dens  vefter  ,  nill  vt 
Iouam  Deum  veftrum  vejeamini, 
vt  ouinino  eius  viis  gradianuni , 
vt  euni  ametis,  eique  toto  corde  at- 

13  que  animo  feruiatis  :  vt  eius  prae- 
cepta  et  inftituta,  quae  ego  vobis 
hodie  trado,  conferuetis,  quo  bene 

14  vobis  fit  ?  Qiium  Iouae  Dei  veftri 
cadi  fint,et  caelorum  caeli,terraque, 

1 5  et  quidquid  eft  in  ea  :  tanien  ma- 
iores  veftros  amore  complexus,  eo- 
runi  pofteritatem,  hoc  eft  vos,  ce- 
teris omnibus   antepofuit  natio- 

l6nibus,  vtadparet.  Qiiamob- 
rem  circumcidite  veftri  cordis 
prarputium,  et  nolite  deinceps 
ceruicem         veftram     indurare. 

17  Nam  Ioua  Deus  vefter  deorum 
Deus  eft,  et  dominorum  doininus : 
Deus  magnus,  fortis,  terribilis,qui 
neque  perfonarum  rationem  ha- 

lfcbet,nequedonaaccipit,  etiuspu- 
pillis  viduisque  reddit :  et  peregri- 
nos  amans,  viclu  veftituque  donat. 

ipPeregrinos  igitur  amatote,  vtqui 
peregrini    fueritis    in    Aegypto. 

ao  Iouam  Deum  veftrum  metuitote  : 
nunc  colitote  :  huic  haeretote  :  pet- 
al huiusnomeniuratote.  Hie  veitra 
laus,  hie  vefter  Deus  eft,  qui  veftra 
causfa  magna  ilia  et  ftupenda  fecit, 
quae  vos  veftris  ipfis  oculis  fpecta- 

aauiftis.  Septuaginta  numero  ma- 
iores  veftri  defcenderunt  in  Aegy- 
ptum :  at  nunc  ille  vos  ad  itellarum 
caeleftiumnumerum  adauxit. 

CAPVT    XI~ 

In  Atgyptum  Deius  pro  popu/o.    Chan«n*« 
*)  fcilicct  gefta  «fc. 


coplu  et  natura.  Piormn  bcatitudo.  Ido- 
lolatria.  Rirum  dintnarum  cultM.  Con- 
tumaciam   tnfelhitUi. 

QVamobrem  Iouam  Deum  ve-  \ 
ftrum  amatote,eiusque  man- 
data,  decreta,  iura,  praccepta 
fern  per  feruatote.     Atquehocho-4 
die  cognofcite,non  haec  0  apud  natos 
veftros,qui  neque  nouerunt,neque 
viderunt  Iouae  Dei  veftri  difcipli- 
nam,  aut  eius  magnitudinem,vali- 
dam  raanum,     externum  brachi-3 
um  et  portentofa  facinora ,  quae  in 
media  Aegypto,tum  in  Pharaonem 
Aegypti  regem,  turn  in  vniuerfant 
eiusterram  edidit:       turn  autem^ 
qux  in  aegyptium  equitum  quadri- 
gariorumque  exercitum  fecit,quos 
vobis  a  tergo  imminentes,pronifis 
in  eos  aquis  rubri  maris,  perdidit , 
vt  perfpicuum  eft.     Turn  quae  vo-  5 
bis  fecit  in  folitudine ,    donee  in 
hunc  locum  veniftis :     turn  quae  in  6 
Dathanem   et    Abiramum  Eliabi 
Rubenitx  filios  fecit ,    quos  terra 
hiatu  aperta,   vna  cum  ipforum 
domibus  et  tabemaculis ,  cumque 
cmnibus,quae  penes  eos  erant,facul- 
tatibus,  in  medio  Israelitarum  de- 
uorauit.       Sed  vos   veftris  ipfis* 
oculis  tot  tantaque  a  Deo  edita  fa-  j 
cinora  fpectauiitis. 

Qyocirca  feruatote  oranem  prae-  [  i 
ceptionem,  quam  ego  vobis  hodie  I 
trado;vt  confirmati  perueniatis  in 
posfesfionem  terrx,ad  quam  occu-  | 
pandam  pergitis ;  vtque  diu  viuatis j 
in  terra  ,  quam  Ioua  maioribus  ve- 
ftris iurauit,  ferum  ipfis  turn  eo- 
rum  femini  datuvum, terrain  lade 
melleque  abundantem.     Neque  e*  1 
nim  terra ,  cuius  vos  in  posfesfio. 
nem  inuaditis ,  limilis  eft  aegyptiae 
terr.e,exqua  emigraftis,quam  et  fe» 
minibus  veftris  conferebatis,  et  pe- 
dibus  veftris,  perinde  ac  fi  olerum 
hortus  esfet,  irrigabatis.     Sed  hacc 
monteshabetetvalles,et  catleftern 
pluuiae  aquam  potat  :     cui  terras  | 
Deus  vefter  Ioua  femper  ftudet ,  in 

earn. 


Cap.  if.  12. 


DEVTERONOMIVM. 


i8i 


eamqtie  ab  initio  ad  exitum  anni  o- 

3  culos  habet  intentos.  'Quod  fi  meis 

!    prxceptis  obterr.pcrabitis,quibus  e- 

go  vos  hodie  inftruo:id  eft,fi  touam 

Deum  vcilriim  amabitis ,  totoque 

14  peclore  atque  animo  colctis :    ego 

•    (inquitjvicisfim  pluuia  turn  primo- 

1   re ,  turn  ferotina  terrain  vobis  fuo 

tempore  irrigabo ,    atque  ita  fru- 

roentum,  muituni,o!eum  percipie- 

J5  tis ,     veftrumque  agruin  gramme 

donabo  ad  pecus  veftrum  ,    vt  ita 

vobis  abunde  victus  fuppetat. 

,S     Cauete,  ne  animo  decepti  ad  ali- 

j  os  deos  deficiatis,eosque  colatis,at- 

7  que  adoretis  :     nam  iratus  in  vos 

Iona,pluuiam  claufo  cxlo  auertet : 

ita  rkt,vt, terra  non  dante  fruchim 

fuum,  breui  de  terra  ilia  bona, 

[j  quam  vobis  Ioua  dedcrit,tollainini. 

I     Ergo  hxc  mea  dicta  animo  ac 

)  memorix  mandate,eaque  manibus 

r   veftris  fignificationis  gratia  adliga- 

tote,ct  inter  oculos  pro  frontalibus 

'jhabetote.     Hxc  naros  vcftros  do- 

■  cetote ,  de  his  domi  manendo,  iter 

I  faciendojcubandofurgendoque  lo- 

i  quentes.       Hxc  domorum  veftra- 

i  ]  rum  poftibus  portisque  infcribito- 

}|  te  ;    vt  turn  vos,  turn  veftri  mino- 

i  res  tamdiu  xtatem  producatis  in 

I   terra,  quam  feeisdaturum  Ioua 

I   maioribus  veftris  iurauit,quamdiu 

I  cxli  terris  imminebunt. 

I ,     Si  enim  hanc  omnem  difcipli- 

II  nam  conleruabitis,quam  ego  vobis 

I  tenendam  prxcipio,  vt  Deumve- 
I.  ftrum  louam  amantes,eiusviuendi 
|l  viasomnes  fequamini,eique  hxre- 
||  atis  :  fiet,  vt  euerfis  per  louam  o- 
I|  mnibus  illisajcncibus,  quam  vos  e- 

II  ftis,amplioribus  atque  fortioribus, 
■I  vos  illarum  fines  occupetis ;    erit- 

qi:c  Vvitu-omn  is  locus,  in  quo  pe- 
ll dum  veftigia  ponetis  5  etadefertis 
|{  etLibano  et  fluuio  Euphrate  vsque 
1 1  advltimum  mare  veftri  fines  pate- 
II  bunt ;  neque  vobis  refiftet  quis- 
I'  quam:  tantum  veftri  terrorem  at- 
|l  quemetum  incutiet  Ioua  Deus ve- 
fter omni  terrx.per  quam  iter  faci- 


etis,quemadmodum  vobis  promifit. 

En  ego  vobis  hodie  felicitatem  2<S 
infelicitatemque  propono.   Felici-27 
tatem,  fi  Ioux  Dei  veftri  prxceptis; 
qux  ego  vobis  hodie  trado,  obtem- 
perabitis  :  infelicitatem  autem  ,  fi  28 
non  obtemperabitis,  fed  deflec~ten- 
tes  de  via  ,  quam  ego  vobis  hodie 
prxcipio ,  deos  alicnos  vobisque  i- 
gnotos  fequemini. 

Qiium  autem  vos  Ioua  Deus  29 
vefter  intromiferit  iir  terram,  ad 
quam    occupandam  vaditis  :    po- 
nitote  felicitatem  in  monteGari- 
zimo ,  infelicitatem  in  monte  Ebale. 
Sunt  autem  trans  Iordanem  poll  30 
viam  occidentalem,in  finibus  Cha- 
nanxorum,qui  planitiem  incolunt, 
contra   Galgala  apud  quercetum 
More.      Eftis  enim  Iordanem  tra-  3 1 
iecluri ,  et   in  eius  terrx ,  quam 
Deus  vefter  Ioua  vobis  daturus  eft, 
posfesfionem  inuafuri,  in   eaque 
confesfuri.       Quaredate  operandi 
vt  omnia  inftiaita  atque  iura,  quae 
ego  vobis  hodie  propono,obeatis. 

CAPVT    XII. 

UololaVfia.  Virus  cultM  Ioua.  Libtttido- 
rum  puritan.  Carnis  vfhi.  -ALJlinehtia 
fiingv.inis.     Concremati  ad  idolumJiHi. 

HAec  funt  decreta  et  iura ,  qux  j 
vt  exfequamini,  vobis  curan- 
dum  eft  in  terra ,  quam  Ioua 
Deus  vefter  patrius  dat  vobis  posfi- 
dendam,  et  exfequamini,  quamdiu 
viuetis  in  terris.     Omnia  loca  de-  % 
letote  ,  in  quibus  gentes,  quas  vos 
expulfuri  eftis,fuos  deos  coluerint, 
fiue  in  editis  montibus,fiue  in  colli- 
bus,  fiue  fubquacumque  arboreo- 
paca.  Eoruni  aras  eruitote,ftatuas  3 
perfringitote,lucos  igni  crematote , 
fimnlacra  deorum  exfcinditote,  de- 
nique  illorum  nomen  de  loco  illo 
tollitote.     Aduerfus  louam  Deum  4 
veftrum  ne  ita  feceritis ,       ^ty0'  5 
cum,quem  ipfe  ex  omnibus  veftris 
tribubus  elegerit,  et  in  eofui  no- 
minis  domicilium  ftatuerit ,  peti- 
tote.      Et  eo  profecH  veftrasho-i 
ftias ,  facrificia,  decumas,  qux  fe- 
M  3  creue- 


18& 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  i2. 


creueritis  honoraria,  vota,  volun- 

taria  munera,  et  boum,  ouium,ca- 

prarum    primogenita    adfei  tote , 

7et  illic  apud  Iouam  Deura  veftrum 

epulamini,  lxti  omnibus  veftris  o- 

peribus ,  vna  cum  familiis  veftris, 

quod  vos  Ioua  Deus  verier  felicita- 

$  uerit.      Ne  facitote ,  quemadmo- 

dum  nos  hie  hodie  facimus ,  quod 

9cuique    libet.         Etenim    non- 

dum     perueniftis    in    requietem 

atque   hereditatem,   quam  vobis 

Deus    vefter    Ioua    daturus  eft. 

IoQiium  autem  traiedro  Iordane  con- 
fedcritis  in  terra,cuius  in  heredita- 
tem Ioua  Deus  vefter  vos  immittet, 
eiusque  beneficio  ab  omnibus  ve- 
ftris  finitimis  hoftibus   quieti  in 

II  tuto  agetis  :  quern  locum  conti- 
gerit  a  Ioua  Deo  veftro  electum  es- 
fe,vt  ibi  fuum  nomen  conftituat,eo 
fertote  omnia,  qux  ego  vobis  prx- 
cipio,  videlicet  veftras  hoftias,  fa- 
crificia,  decumas,  quae  donaria  fe- 
creueritis ,  et  votorum  veftrorum 
le&a  omnia ,  qua:  Ioux  voueritis  ; 

tltt  gaudetote  apud  Iouam Deum  ve- 
ftrum vna  cum  veftris  filiis,filiabus, 
feruis,  ancillis ,  et  Leuitis  veftrati- 
bus  ,  vtpote  qui  vobiscum  partem 

13  aut  hereditatem  non  habeant.  Ca- 
uetote ,  ne  viclimas  veftras  vbiuis 

I4immoletis;  fed  in  eo  dumtaxat 
loco,  quern  Ioua  in  aliqua  veftra- 
rum  tribuum  elegerit,  viclimas  im- 
molatote,  et  illic  omnia,  qux ego 

15  vobis  prxcipio  ,  facitote.  cEi 
animalia  quidem  veftro  arbitratu 
ma&atote  ,  et  carne  vefciniini, 
pro  copia,quam  cuique  veftrum  Io- 
ua Deus  vefter,vbicumque  degetis , 
largitus  fuerit :  feu  quis  immundus 
erit,feu  nnindus,  vefcitor,  perinde 

16  ac  caprea  atque  ceruo.  Verum  fan- 
guine  ne  vefcemini ,  fed  eum  hu- 
nii  funditote  vt  aquam. 

\*i  Decumas  veftri  frumenti,vini,o- 
lei ,  aut  maioris  minorisue  pecoris 
primogenita,aut  quodcumque  a  vo- 
bis votum,aut  voluntarium  munus, 


aut  fepofitum  honorarium,  vobis 
domi  comedere  non  licebit ,  fed  ea  Ig 
apud  Iouam  Deum  veftrum  pollu- 
cetote,  in  locoab  eodelecto,  vna 
cum  veftris  filiiset  filiabus,  feruis- 
que  et  ancillis ,  et  Leuitis  apud  vos 
degentibus ,  et  apud  eum  de  omni- 
bus manuum  veftrarum  operibus 
gaudetote.  Cauetote,quamdiu  in  1$ 
finibus  veftris  degetis ,  ne  Leuitas 
deferatis. 

Qmim  vobis  fines  Ioua  Deusic 
vefter  ,   quemadmodum  promiiit , 
amplificauerit ,  fi  vobis  carne  ve- 
fci   libuerit ,    arbitrio  veftro  ve- 
fcamini  licebit.      Quod  fi  longiusai 
aberit  locus,  quern  Ioua  Deus  ve- 
fter  ad  collocandum  fuum  nomen 
elegerit :  maetatote  de  veftris  ma- 
ioribus   minoribusue     pecoribus , 
vobis  a  Ioua  datis ,  quemadmodum 
ego  vobis  prxcepi ,  et  domi  veftro 
arbitratu  comeditote,    et  quidem  l 
quomodo  caprea  aut  ceruuseftur: 
idque  immundo  iuxta  ac  mundo  fas 
efto. 

Tantum  a  fanguine   vefcendox 
vos   abftinetote ,    ne   quum    fan- 
guisfit  anima,  animamcum  carne 
comedatis.        Ne   eo    vefciniini ,  % 
fed  eum  ad  terrain ,  quafi  aquam , 
effunditote.        Ne  vefciniini,  in- a 
quam ,  vt  et  vobiscum  et  cum  ve- 
ftra  pofteritate  bene  agatur,  fi  Ioux 
fueritis  obfecuti.      Ceterum  qux  2 
per  vos  confecrata  et  vota  habebi- 
tis ,  ea  in  locum  a  Ioua  elechim  ad- 
fertote ,  veftrarumque  et  carne  et 
fanguine  viclimarum  in  ara  Ioux 
Dei  veftri  facitote  ;      et  fanguine  j 
veftrorum  facrificiorum  in  aram 
Ioux  Dei  veftri  eftiifo,carnem  com- 
editote.   Curatote,  vt  omnibus  his  j 
verbis,  quibus  ego  vobis  prxcipio , 
obteniperetis ;  vt  et  vobis  et  veftris 
bene  fit  pofteris  in  fempiternum, 
fi  id ,  quod  Ioux  Deo  veftro  proba- 
turet  placet,  feceritis. 

Qiium  vobis  exciderit  Ioua  Deus 
vefter  gentes,ad  quas  exigendas  pro- 

fici- 


•)  ocque  de  fjcrificio)  ncque  dsimmundis  animali bus  loquitur. 


Cap.  13. 14. 


DEVTERONOMIVM. 


183 


ficifcimini,  eisque  exaclis  in  earum 

0  terra  confcderitis :  cauetote,  ne  il- 
lis  aduentu  veftro  deletis,  in  eam- 
dem  ofFenfam  incurratis ;  et  ne  ea- 
rum diis  ftudentes,  ftatuatis,  quo- 
modo  ills  fuos  deos  coluerint ,  fie 

1  vos  quoque  facere.  Ne  ficinlo- 
uam  Deum  veftrum  facitote.    Nam 

;  quodcunique  nefas  Ioua  perofus 
eft,  illidiisfuisfecerunt,  eousque, 
j  vt  etiam  fuos  liberos  diis  fuis  igni 
iicremauerint.  Quidquid  ego  vo- 
bis  praecipio ,  curatote ,  vt  id  facia- 
tis  :  neque  quidquam  huic  vel  ad- 
datis,vel  detrahatis. 

CAPVT    XIII. 

[    Vafamprobatio.      Pfeiidouatis  mors.     lAo- 
lolatrarum  cxdes. 

I  OI  qms  aPUC*  V0S  aUt  vatcs»  aUt 

^  fomniator  exftiterit ,  quivobis 
}   ^-*  lignum  aliquod  aut  prodigium 
ledat,     idque  fignum  aut  prodigi- 
,   um  vobis  ab  illo  pracdiclum ,  eue- 
nerit;  et  tainen  idem  vos  cohorte- 
tur  ad  deos  alienos  vobisque  igno- 
fj  tos  fequendos  colendosque :      no- 
1  litoteillius  aut  vatisorationi,  aut 
fomniatoris  obtemperare  fomnio. 
Tentat  enim  vos  Ioua  Deus  vefter , 
;  vt  diitat ,  an  fe  toto  corde  atque  a- 
^nimo  amctis.        Iouam  Deumve- 
,  ftrum  fequimini:  hunc  veremini: 
huius  praecepta  feruatote:    huius 
j  vocem  auditote:    huic   feruitote 
!- atque  adhaeretote.      Vates  autem 
aut  fomnii  auclor  ille  moriatur , 
qui  a  Ioua  Deo  veftro,  a  quo  ex  Ae- 
.  gypto  educli  et  ex  feruitutis  domi- 
cilioadfertieftis,  defe&ionem  fua- 
ferit,  quo  vos  a  via  abduceret ,  per 
'  qnam  ingredi  Ioua  Deus  vefter  vo- 
bis prvecepit.    Aufertote  igitur  ma- 
'S  lum  de  medio  veftri.      Si  te  etiam 
frater  tuns  eadem  tecum  matre  na- 
:  tus,  autfilius,  aut  filia,  aut  tui  finus 
vxor ,  aut  amicus  tibi  aeque  cams , 
.  atque  tua  anima ,  te  arcane  cohor- 
tatus  fuerit,  ad  cultum  deorum  a- 
lienorum  tibique  et  tuis  maioribus 


ignotorum,      cuiusmodi  funt  dii  y 
nationum,  quae    vndique   circum 
vos  funt,fiue  finitimarum,  fine  quo- 
cumque  terrarum  fine  remotarum : 
ne  ei  obfecundato,ne  aufcultato,  ne  g 
parcito,  ne  eius  miferefcito,  neeum 
celato  :    fed  interficitote ,  ita  vt  tua  9 
manus  prima  fit  in eonecando,  ce- 
terornm  autem  omnium  fecunda; 
eumque  adnecem  lapidibus  obrui-10 
tote,  qui vosabducereconatusfue- 
rit  a  Ioua  Deo  veftro,  a  quo  eftis  ex 
domo  feruitutis    aegyptiae  edu6H. 
Quod  vbi  audiuerint  Israelitae  0-11 
mnes ,  rnetuant  deinceps  tale  flagi- 
tium  apud  vos  committere.      Si  11 
audiueritis  in  aliquo  veftrorum  op- 
pidorum,  quae  vobis  Ioua  Deus  ve- 
fter ad  habitandum  dederit ,  exfta- 
re  aliquos  ex  vobis  perditos  homi- 
nes,     qui  fuos  incitent  ciues  ad  13 
colendum  deos  alienos  et  vobis  i- 
gnotos :  inquiritote,perfcrutamini, 
fcifcitamini  diiigenter.      Quod  (114 
rem  veram  atque  certam  ,  et  fcelus 
apud  vos  commisfum  deprehende- 
ntis:      illius    oppidi  habifatores 
ferro  trucidatote:  et  oppidum,  etrj 
oppidana  omnia ,  ipfaque  acleo  pe- 
cora  ferro  corrumpitote ,      omni- 16 
que  praeda  in  medium  eius  forum 
congefta,  oppidum  vna  cum  vni- 
ueria  eius  praeda  Iouae  Deo  veftro 
prorfum  comburitote;  idpiefem- 
piternum ,  nee  vmquam  inftauran- 
dum  rudus]  efto.        Neque  quid-  iy 
quam  de  ilia  deuotione  manibus 
veftris  inhaereto ;  vt  Ioua ,  irae  fuae 
feruore   cohibito,  mifericordiam 
vobis tribuat ,  et  vos,  quernadmo- 
dum  maioribus  veftris  iurauit,  au- 
geat,      fi  Iouae  Dei  veftri  vocem  ig 
audietis,  omnia  eius  praecepta,  qui- 
bus  ego  vos  hodie  inftruo .  confer- 
uantes ,  et  Iouae  Dei  veftri  arbitrio 
obedientes. 


CAPVT    XIIII. 

In  ftinere  damnata.     Animantia  vetita,  con. 
ctsfa.     Mortiiinum.    Dceum*. 


M  4 


Filii 


184 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  14. 15. 


'liii  eftis  fouxDei  veftri.  No- 
litoie  in  fimt  re  aut  corpora 
\  eftra  iacerare,  aut  finciput  <!e- 

2  c  luare.  Nam  facer  lonnf  Deo 
yeftropop  iluseftis,  et  ab  eo  elecli , 
vt  ei  esferis  pecujiaris  populus,  praj 
ceteris  omnibus  t<  ins  orbts  jerra- 

3  rum  nationibus.    Nulla  reabhor- 

4  renda  vefcimini.      His  animalibus 
•  vobi>  vefci  laserit:  boue,  pecore 

5  buino  caprinoqiie,    ceruo,  caprea, 

1   dama,  pygargo ,  oryge, 

(Scam      pardali.        Denique  quod- 

eumque  arumalium  yngulam  diui- 

$un  habet,  et  bifulcumeft,  rumi- 

7p       ie,  c>   vefcimini.      Verum- 

tamen  ex  runiinalium  aut  bifulco- 

rum  geucre  his  he  vefcimini :    ca- 

inelo  ,   lcpore  et  cunicwlo  :     nam 

qmim  ruminent,  bifulca  non  funt : 

8  h.«  vobis  immunda  funto.       Sus 


urn  in  loco,  quern  clegerit  ad  con- 
ftituendum  in  eo  fui   nominis  do- 
micilium,  c<  meditotui  frumenti, 
vinioleique  decumas,  etprimoge- 
nira  bourn,  ouium,  caprarum  uia- 
rtun :  vt  difcas  Iouam  Deum  tuum 
femper  vereri.      Quod  fi  longior^ 
erit  via ,  quani  vt  earn  ferrc  po»Ms , 
nempc  loco  1II0,  quern  loua  IKus 
tuusadfui  nominis  conftitutk>netn 
elegerit,  a  te  rcmotiore  :     qwum  te  45 
loua  Deus  tuus  dirauent,  decumas 
pecunia  addicito ,  eanique  tecum  in 
locuiis  ferens,  locum  a  loua  ele- 
ctum  petico;       turn  pecunia  tuo  if. 
arbitratu  infumta  fine  in  bones  ,  fi- 
ne in  oues  aut  cap, as,  fine  in  vi- 
num  aut  temetum,  denique  quid- 
quid    tuns    animus    adpetet ,  illic 
epulator  apud  louam  Deum  tuum, 
et  lartator  vna  cum    familia  tua. 


quoque,quoniam  quum  bifulcus  lit,  Leuitas  quoque  veftrates ,  qui  par-a1; 

hon  ruminaf,  vobis  immundus  efto.  tern  tecum  et  hereditatem  fortiti 

Horum  neque  carne  vefcimini,  ne-  non  funtme  omittito. 

S>que  cadauer  attingitote.       Aqua-  Finitistribus  annis,depromitoo-ai 

tiiium  autem  pinnatiset  fquamatis  nines  tptiustut  prouentuseiusanniaj 

10  omnibus  vefcimini.       At  que  pin-  decumas ,  easque  domi   reponito; 

na>aut  fquan.asnonhabent,  abeo-  tumLeuitx,  qui  millam  tecum  pari 

rum  efu  absinetote,  eaque  in  im-  tern  et  hereditatem  habent,  peregri- 


Hmundis  habetote.       Ambus  omni- 
labus  mundis  vefcimini.      Athisne 
vefcimini,  aquila,  anataria,  halix- 
1 3  eto ,     miluo,  pic3,  et  vulturum  ge- 
I4neribus,     omnibusquc  cornorviin 
15  iiencribus,    ltrutlu  jne,harpa,laro, 
I<Set  accipitrura  generibus,    cuculo, 
bubone,  nocrua,   ibi ,  pelicano, 
i7mergo,  cicon.a,  ardeolarum gene- 
ribus,    p<co,     et     vefperrilione. 
18  Turn  autem  omne  huiui  terpens 
volucre  immnndum   habetote:  ne 
■9yefc'imini.      Omni  voKicfi  munda 
ao celcemini.      Mortkino  nullo  ve- 
fccitfim :  fed  aut  peregrinis  veftra- 
til  is comedendum  datote,  aut  ex- 
Iran      i.  1      %fe:  eftis  e'nfm  facer 
3-1  loiix  Deo  veftro  populiisl    Hxdum 

inla.it  rnatris  fu.e  r.ecoquito. 
^2,       Orunem  titsc  fehientis  prouen- 
n.mi,  quern ager  reddet ,  q'iotannis 
ft3  decumato ;  et  apud  louamDeum  tu- 


nique  et  pupilli  et  v'kIua-  veftrates 
veniunto,  ct  ad  farieratem  epulan- 
tor :  vt  tibi  loua  Deus  tuus  omnia 
tua  negotia  bene  fortunet. 

CAPVT    XV. 

Debitornm  remisfio.  In  ptiuperes  benignU, 
tat.  Scfte»>iii  mnnuiKttfio.  Primogenita 
Dei.     ii,iiigiu<  malin. 

OEptimo  quoque  anno  remisfio- 1 
^  nem  facitote ,  cuius  remisfionis 
^   hxc  erit  ratio.     Omnibus  debi-S 
toribus  nomina  remittuntor,  neque 
creditori  fas  eilo  interpellare  futira 
proximumaut  confanguineum,  in* 
diela  Iouana  remislione.    Ababe-3 
nis  exigere  vobis  iicebit :  fed,  quod 
vobis   debebimt  veftri  cenfangui- 
ne:,  id  ren  i    kote.    Ceterum  in-4 
tervos  nulli  ftinnopauperes:  fiqui- 
dem  vos  ditabit  loua  Deus  vefter 

in 


: 


Cap.  ?  5. 1(5. 


DEVTERONOMIVM. 


I8> 


in  terra,  cuius  vobis  occupandam 
Jpostesfionem  dat :        fi  modo  ei 
difto  audientes,  huic  omni  difci- 
plinx,  quam  ego  vobis  hodie  trado, 
5  parcre  curabitis.    Ditabit,  inquam, 
vos  loua  Deusvcfter,  quemadmo- 
|  dum  vobis  pronufit ,    vtet  multis 
nationibus   mutuetis,    neque   ipfi 
;  mutuemini;   et  multis  iniperetis, 
>   neque  vobis  imperetur. 
)7     bicubi  aptid  vos  vertrx  eonfan- 
guimiatis  ei  it  pauper  in  terra  ve- 
rba,vobis  alouaDeo  veftro  data,no- 
lito  in  pauperem,  cognatum  tuum  , 
aut  anjtno  durior,  aut  manu  esfe 
B  cortraclior ;  quin  aperta  manu  lar- 
gi  or,  et  tantum  ei  mutuato,  quan- 
tum fatis  erit  ad  penunam,   qua 
9  la  orabit.    Caueto,  ne  ea  lit  animi 
tui  malignkas ,  vt  feptimo ,  id  eit 
remislionis    anno    propinquante , 
pauperi  confanguineo  tuo  darere- 
nuas ;  neeoadlouam  conquerente 
3  des  pcenas :    fed  ei  dato,  idque  non 
inuitoanimo.    Nam  earn  ipfamob 
causfam  omnia  tibi  opera  et  nego- 
tia  loua  Deus  tuus  bene  rortunabit. 
l  Neque  vero  deerunt  in  veitris  fi- 
nibus  pauperes :  hanc  ob  rem  ego 
vobis  prxcipio ,   vt  confanguineis 
egenisctpauperibus  in  veftrisfini- 
bus  Uberales  vos  prxbeatis. 

!jl     Si  q  lis  tibi  confanguinitatis  tuae 
.1   Ebrxusaut  Ebrvea  venierit,  fcx  an- 
il  nos  iibi  feruito ,  feptimo  autem  an- 
1:3  no  eum   inanumittito.     Qmimque 
\    manumittes,  ne  vacuum  mittito, 
4 fed  extuis  pecoribus,exque  horreo 
ettorculari  honefte  muneratum,  et 
eis ,  quibus  te  loua  Deus  tuus  dita- 
Sueii,  donatum:    ac  memento,  te 
feruum  fuisfe  in  Aegypto,  et  inde 
a  loua  Deo  tuo  redemtum  :  qua  de 
causfa  h:t  c  ego  vobis  hodie  prxci- 
6  pio.     Quod  ii  negabit ,  fe  a  te  esfe 
discesfurum,  quod  te  tuamqut  do- 
mum  amabii  ;  quoniam  apud  te 
7 bona  conditione  fit:      turn  tu  fu- 
bula  eius  aurem  oitioadfigito,  is- 
que  tibi  inperpetuum  feruuseito; 
8  idemque  ancillx  facito.    Ne  ilium 


grauate  manumittito,  qui  tibi  bis 
tamdiu  feruierit,  quamdiu  mercede 
condudhis  mercenarius ,  videlicet 
fex  annis :  et  loua  Deus  tuus  o- 
mnia  tibi,  qux  facies,  fortunabit. 

Omnia  primogenita,quae  tibi  turn  19 
ex  maiori  turn  ex  minori  pecore 
maria  nafcentur,   Ioux  Deo  tuo 
tonfecrato:  neu  bouis  primogeni- 
to  ad  laborem  vtitor,  neu  pecoris 
primogenitum    tondeto.         Apudao 
Iouam  Deum  tuum  ea  quotannis 
polluceto,  in  loco  a  loua  elefto, 
vna  cum  tua  familia.      Quod  fi  vi-21 
tiofumerit,  vt  claudum,  vt  caecum , 
aut  quouis  vitio  prxditum  ;  id  Io- 
nx  Deo  tuo  ne   immolato ,       fed  2* 
domi  comedito,    fiue    immundus 
quis  fiue  mundus  fit:  perindeacfi 
caprea  fit  aut  ceruus.      Tantum1! 
eius  fanguine  nevefcitor,  fed  eum 
humiquafiaquam  effundito. 


CAPVT    XVI. 

Pafcha  venium,  Septimanalia.  Vmbra- 
atla.  Tril/uum  iudices.  Lucnt ,  flattut 
negata. 


O 


Bferuato ,  vt  menfe  verno  pa- 1 
fcha  Ioux  Deo  tuo  celebres. 
Nam  menfe  verno  eduxit  te 
loua  Deus  tuus  ex  Aegypto  no&u. . 
Quamobrem  immolato  pafcha  Io-x 
ux  Deo  tuo  oues  aut  capras  et  bo- 
nes, in  loco,  quern  loua  fuo  nomini 
collocando  deltinarit.      In  eo  fer-  3 
mentato  ne  vefcitor :    feptem  die- 
bus,  qnumagetur  pafcha,  non  fer- 
mentatis  anguftix  panibus  vefcitor: 
quoniam  trepidanter  ex  Aegypto 
emigralti,   vt  illius  diei  tux  ex 
Aegypto  emigrationis   recordere, 
quamdiu  vines.     Neue  tibiexftet4 
fermentum  in  totis  tuisfinibusper 
feptem  dies,   neue  quid  ex  carne 
hoftix,  quam  vefpere  primi  diei 
immolaueritis,  in  pofterum  diem 
fuperfit.      Non  licebit  tibi  immo-5 
lare  pafcha  in  vnoquouis  locorum 
tibi  a  loua  Deo  tuo  habitations  er- 
go concesforum.        At  in  loco, 6 
M  5  quern 


18* 


DEVTERONOMIVM.  Cap.15.17. 


quern  Ioua  Deus  tuus  delegerit  ad 
collocandum  in  eo  nomen  fuum,pa- 
fcha  immolato  vefperi,in  occafu  fo- 
lis,quo  tempore  exAegypto  emigra- 

7  fti.  Id  coquito  et  comedito  in  loco  a 
Deo  tuo  lovia  eleclo ,  ac  poftridie 

8  reuertitor,  et  domum  redito.  Sex 
diebus  non  fermentatis  vefcitor: 
feptimo  die  ferine  funt  Ioux  Dei 

9  tui :  opus  ne  facito.  Septem  fepti- 
manas  numerato ;  et  eas  incipito 
numerare,  poftquam  primum  im- 

loniiferis  falcem  in  fegetem  :  dein- 
de  feptimanalia  agito  IouaeDeo  tuo, 
voluntario  tuae  mantis  donario, 
quod  donabis ,  prout  te  locupleta- 

1 1  uerit  Ioua  Deus  tuus ;  et  apud  Io- 
uam  Deum  tuumvna  cum  tuo  filio 
et  filia,  et  feruo  etancilla,  et  Leuita 
veftrate,  et  peregrino,  et  pupillo  et 
vidua,  qui  apud  vos  degent,  lacta- 
tor ,  in  loco ,  quern  Ioua  Deus  tuus 
fuo  nomini  collocandc  deftinaue- 

12  rit.  Et  memento,  te  fuisfe  feruum 
in  Aegypto,  et  curato,  vt  his  pareas 

13  inftitutis.  Feftum  vmbraculorum 
agito  feptem  dies,  quum  areae  et 
torcularis  tui  fruclum  perceperis ; 

14  et  in  ifto  fetto  laetator  vna  cum  tuo 
filio,  filia,  feruo,ancilla,Leuita,per- 
egrino,  pupillo  et  vidua,  veftrati- 

15  bus.  Septem  dies  feftum  agito 
Iouae  Deo  tuo  in  loco  ab  eo  eleclo : 
nam  tibi  fortunabit  Ioua  Deus  tu- 
us omnes  tuosprouentuset  opera, 

16  vt  nihil  nifi  laetitiam  agas.  Ter 
quotannis  adpareat  omnis  mas  tuus 
apud  Iouam  Deum  tuum ,  in  loco 
ab  eo  electo ,  fefto  azymorum ,  et 
feptimanarum,  et  vmbraculorum. 

I7Neque  apud  Iouam  vacui  compa- 
rento,  pro  fuae  quisque  facultatis 
munere,  pro  ratione  copiarum, 
quas  cuique  largitus  Ioua  Deus  ve- 

I  g  fter  fuerit.  Iudices  et  magiftra- 
tus  tributim  creatote  in  omnibus 
oppidis ,  quae  vobis  Ioua  Deus  ve- 
fter  dederit,  qui  populo  iufte  ius 

ipdicant.  Iudicium  ne  corrumpito: 
perfonarum  rationem  ne  habeto, 
neue  donum  accipito ;  nam  donum 


et  fapientum  oculos  caecat,  etiu- 
ftorum  orationem  peruertit.  Iu-20 
ftitiam,  iuftitiam  perfequitor,  vtvi- 
uas,  etterram  posfideas  tibi  a  Ioua 
Deo  tuo  datam.  Lucum  vllarumai 
arborum  ne  conferito  apud  aram 
Iouae  Dei  tui  a  te  faclam :  neue 
ftatuam  erigito ;  nam  ea  Ioua  Deu« 
tuus  odit. 

CAPVT     XVII. 

Muttandotum  integritas.  Denflricolitrum 
fuppHcium.  Lttes,  contumacia.  Regit 
creutio. 

NE  ma&ato  Iouae  Deo  tuo  bo- 1 
uem,  aut  ouem,  capramue,vl- 
lo  malo  vitio  prsditam :  nam 
ab  eo  abhorret  Ioua  Deus  tuus. 
Si  quis  inuentus  fuerit  apud  vos  a 
in  aliquo  oppidorum  vobis  a  Ioua 
Deo  veftro  datorum  aut  vir  aut  mu- 
lier ,  qui  tantum  contra  Iouam  De- 
um veftrum  fcelus  fusceperit ,    vt  3 
contra  eius  fcedus  eo  venerit ,  vta- 
lienos  deoscolueritatque  adorarit, 
autfolem,  autlunam,  automnino 
aliquid  ex  caeleftibus  copiis  inius- 
fu  meo;    idque  vos  auditione  ac-4 
ceptum,  diligenter  inquirentes,  ve- 
rura  certumque  esfe ,  et  id  fcelus  in 
Israelitis  commisfum  compereritis : 
educitote  virum  ilium  aut  mulie-5 
rem,  qui  vir  aut  quxmulierflagi- 
tium  illud  fecerit,  ad  portam,  eum- 
que  lapidibus  obrutum  necatote,- 
ita  vt  ex  duorum  triumue  teftiumS 
ore  moriatur  reus  j    ex  vnius  au- 
tem  ore  ne  moriatur.     Et  teftium  7 
quidem  manus  in  eo  interficiendo 
prior  efto;  reliquorum  autem  o- 
mnium  pofterior :    ita  malum  dc 
medio  veftrum  tolletis.      Si  quae  g 
causfa  difficilior  erit ,  quam  vt  pos- 
fitis  de  ea  iudicare ,  vt  de  homici- 
dio,  delite,  devulnere,  cuiusmodi 
erunt ,  veftrates  controuerfiae :  pe- 
titote  locum  a  Deo  veftro  Ioua  de- 
leclum;       et  facerdotes  Leuitas^ 
prxfidemque,  qui  turn  erit,aditote  , 
etabeispoftulatote,  vobis  vt  caus- 

fara 


Cap.  17.18. 


DEVTERONOMIVM. 


»87 


0  fam  explicent.  Vos  autem  iis,  quae 
illi  in  loco  a  Ioua  Deo  veltro  ele&o 
decreuerint,paretote;  et  curatote,vt 
omnia,  quibus  vos  inftruxerint,ex- 

1  fequamini ,  vtque  ex  praefcripto  le- 
gis,  qua  vos  inftituerint,  exque  fen- 
tentia,  quamdixerint,  itafaciatis, 
vt  ab  eo,  quod  vobis  ftatuerint ,  ne- 
que  ad  dextram  nequc  ad  liniftram 

1  derteciatis.  Quod  fi  quis  contumaci- 
11s  egerit,vt  pontifici,  qui  illicad  Io- 

■   live  Deo  veftro  adminiftrandum  ad- 

j  eft ,  aut  praefidi  non  pareat :  mo- 
riatur;   aufertote  malum  illud  ex 

'3  Israelitis.     Quod  quum  omnispo- 

i   pulus  audiuerit,  metuat,  neque  de- 

I   inceps  infolefcat. 

J4  Quum  in  terram  veneritis,  quam 
vobis  Ioua  Deus  vefter  dat,  eamqne 

\   occupaueritis,  et  in  ea  confederitis ; 

1  fi  ftatueritis  vobis  creare  regem, 
more  omnium  vobis  finitimarum 

5  gentium :  eum  creatote,quem  Ioua 
Deus  vefter  elegcrit ,  videlicet  de 
veftra  confanguinitate  :  neque  vo- 

j   bis  licebit,  hominem  vobis  praefi- 

1    cere  extraneum   et    alienigenam. 

IjSPorro  is  ne  nuiltos  cquos  habeto, 

H  ne  propter  equorum  multitudinem 
populum  reducat  in  Aegyptum, 
quum  vos  Ioua  via  ilia  amplius  red- 

7  ire  vetuerit :  neue  multas  vxo- 
res  habeto,  ne  animo  defle&at: 
neue  argenti  auriue  multum  ha- 
5  beto.  Quumque  acciderit,  eum  in 
regni  fui  folio  federe  :  hanc  fibi  le- 
gem a  facerdotibus  Leuitis  in  libro 

|9  exfcribito ,  eamque  apud  fe  ha- 
beto, et  legito  per  omnem  vitam 
fuam;  vt  difcat  IouamDeumfu- 
um  vereri ,  curetque ,  vt  omnibus 
verbis  huius  legis  atque  his  inftitu- 
3  tis  pareat :  ne  contra  fuos  con- 
fanguineos animo  infolefcat,  neue 
de  difciplina  ad  dextram  aut  fini- 
ftram  defleclat ,  vt  din  viuat  in  re- 
gno fuo  turn  ipfe  turn  eius  nati  in- 
ter Israelitas. 

C  A  PV  T     XVIII. 

De  Leuitu  leges  ac  emolument*.    Artts  ve- 
tit*.    Fiilforumfuppliiium. 


SAcerdotes  Leuitae ,  atque  adeo  I 
vniuerfa  tribus  Leuis,  partem 
et  patrimonium  inter  Israelitas 
ne  habento.  Sacrificiis  et  patrime- 
nio  Iouae  viuunto  :  patrimoni-  % 
urn  quidem  in  fuis  confanguineis 
ne  habento  :  Ioua  eis  patrimonium 
erit,vt  promifit. 

Hoc  autem  facerdotum  ius  efto  in  3 
populum.  Qui  facrificium  faciet,  fi- 
ue  boue,fiue  ouino  caprinoue  peco- 
re,facerdoti  armum,maxillas,  oma- 
fum  dato.    Primitias  veftri  frumen-  4 
ti,mufti,  olei,nec  non  primitias  vel- 
leris  ouium  veftrarum  ill  is  datote. 
Nam  eos  elegit  Ioua  Deus  vefter  ex  5 
omnibus  vcftris  tribubus  ;    vt  ad- 
esfent  ad  adminiftrandum  Iouae  no- 
mine turn  ipfi ,   turn  eorum  nati 
perpetuo. 

Si  quis  Leuita  ex  quouis  ve-^ 
ftrorum  ,    id  eft  ,   israeliticorum 
oppidorum,  inquofiierit  peregri- 
natus,  venerit,  quocumque  annni 
impulfu,  in  locum  a  Ioua  eledhim: 
is  Iouae  Dei  fui  nomine  miniftrato ,  1 
quomodo  omnes  eius  confangui- 
nei  Leuitae  ibi  Iouae  adparentes. 
Aequalibus  portionibus  vefcuntor,  % 
praeter  fi  quid  ille  *  hereditarium 
vendiderit.     Quum  in  terram  per-  9 
ueneritis  vobis  a  Ioua  Deo  veftro 
datam :  ne  difcitote  illarum  genti- 
um fcelera  imitari.      Ne  quis  in- 10 
uenitor  in  vobis ,  qui  fuura  filium 
filiamue  per  ignem  traiiciat  5  neue 
harufpex,  hariolus,  augur,  prxfti- 
gtator,  aftrologus,       Pythiicon-lt 
fultor,    magus  aut  necromantis: 
nam  inuifus  Iouae  eft  quisquis  ifta  1% 
facit,  et  iftorum  fcelerum  causfa 
Ioua  Deus  vefter  vobis  illos  expel- 
lit.      Integri  eftote  erga   Iouam  13 
Deum  veftrum.    Nam  illae  quidem  14 
gentes,in  quarum  vos  posfesiionem 
venitis,    hariolis  et    harufpicibus 
obtemperant :  at  vobis  non  ita  per- 
mittit  Ioua  Deus  vefter.      Vatemij 
de  medio  veftrum ,  de  veftra  con- 
fanguinitate,  mei  fimilem,  vobis 
fuscitabit  Ioua  Deus  vefter,  cuiob- 

tera- 


188 


DhV    1   hRUNUMiVM, 


Lap.  18. 19. 


l6temperetis :  quemadmodum  ab 
eo  poftulafiis  in  Horebo,  diecon- 
cionis,  quum  peteretis,  ne  amplitis 
Ioux  Dei  veftri  voeem  audiretis , 
aut  ingentem  ilium  ignem  videre- 

17  tis ,  ne  moreremini.  Quum  qui- 
dem  Iouaifamihi  refpondit:  bene 

iSdieunt.  Vatein  fuscitabo  eis  de 
media  eorum  confanguinitate,  tui 
fimilem,  cuius  on  mea  verba  fug- 
geram ,  itaque  ciseloquctur,  qux- 

ipcunique  ei  prxcepero.  Quod  fi 
contigerit,  aliqueni  meis  verbis, 
qux  ille  meo  nomine  eftatus  fuent, 
non   obtemperare :     ego  in   eum 

aoaniniaduertam.  Ceterum  fi  quis 
vatcs  hoc  iibi  arrogauerit,  meo  vt 
r  mine  aliquid  dicat,  quodegoei 
dicendum  nop  mandauerim,  autvt 
alienorum  deonun  nomine  loqua- 

ai  tur  :  moritor  vates  ille.  Quod  fi 
lie  cum  animis  veftris  cogitabitis, 
quo  paclo  intelligemus,  quxnam 
res  fit,    quam  lo;:a  non  dixerit  ? 

22.  St  quam  rem  dixerit  vates  loux 
nomine ,  et  ea  non  fuerit ,  neque 
euenerit:  ea  res  erit,  quam  non 
Ioua,  fed  vates  dixerit  arroganter: 
abillone  pauetote. 

CAPVT    XIX. 

Afyla  trie.     Percys  forum  leges.     Homicida 
fiiens.     Termini, 'c/fes.     Taliouis  7tx. 

I  f~\  Vum  profligatas  a  Ioua  Deo 
I  {y*  veftro  gentes ,  quarum  ipfe 
^--^vobis  terrain  dat ,  exegeritis, 
carumque  in  oppidis  et  domibus 

a  confederitis :  tria  oppida  fecerni- 
tote  in  media  terra  veftra,  quam 
vobis  occupandam  Ioua  Deus  vefter 

3  dederit ;  viamque  ita  componi- 
tote ,  vt  veftros  fines,quorum  vobis 
fuerit  a  Ioua  Deo  veftro  concesfa 
posfesfio,  in  tres  partes  partiamini , 
vt  eo  confugiant  omnes  percusfo- 
res. 

4  Hxc  autem  erit  ratio  percus- 
formn ,  qui  illo  perfiigio  vitx  fux 
confident.  Qui  alterum  per  im- 
prudentiam  occiderit, quern  antea 


non  oderit ;     vt  fi  quis  in  filuam  li-  5 
gnandi  gratia  cum  altero  profectus, 
manu  fecurim  ad  fecandam  arbo- 
remmoliatur,  et  ferrum  de  capulo 
elapfum  in  alterum  incident ,  eum- 
que  necauerit:  is  in  aliquod  oppido- 
rum  iilorum  confugito,et  faluti  fux 
profpicito ;  ne  fanguinis  vindex  ho- 6" 
micidam  calente  animo  perfecutus, 
fi  via  longior  fit ,  adfequatur ,  eum- 
que  vita  priuet :  quum  eius  crimen 
capitale  non  fit ,   quippe  qui  ilium 
antea  non  odisfet.    Hac  de  causfa7 
ego  vobis  prxcipio,  vt  tria  vobis 
oppida  fecernatis. 

Quod  fi  fines  veftros  amplifi-  8 
cauerit  Ioua  Deus  vefter,  vt  ve- 
ftris maioribus  nirauit,  vobisque 
dederit  omnem  terrain,  quam  ma- 
ioribus veftris  daturum  fe  promi- 
fit,    (li   modo  huic  omni  difei-9 
plinx  parere  curabitis,  quam  ego 
vobis  hodie  trado ,  vt  Iouam  Deum 
veftrum  femper  ametis,  eiusque  via 
gradiamim)  additote  infuper  toti- 
dem  oppida  ad  iftatria:  ne  li  fanguis  to 
innocens  fundatur   in  terra  ilta , 
cuius  vobis  posfesfionem  Ioua  De-  . 
us  vefter  dederit ,  fanguinis  pecnam 
committatis.     At ,  fi  quis  odio  alte- 1 1 
rum  profequens ,  emu  per  iniidias 
adgresfus    letaliter    vulnerauerit , 
isque  mortuus  fuerit,  deinde  ille 
in  aliquod  iilorum  oppidorum  con- 
fugerit :     turn  fenatores  illius  ho-  it 
micidx  ciues  eum  illinc  arcesfen- 
dum  curanto ,  et  fanguinis  vindici 
interficiendum  dedunto.     Eius  ne  13 
miferefcitote ,  et  a  fanguinis  inno- 
centis  culpa  Israelitas  vindicatote, 
et  vobiscum  bene  agetur. 

Ne  moueto  alterius  terminumai4 
maioribus  definitum  in  posfesfione 
tua ,  quam  posfidebis  in  terra,  quam 
vobis  Ioua  Deus  vefter  occupan- 
dam concedit.    Ne  quis  vnus  teftis  ij 
in  quemquam  audiatur,  quacumque 
de  culpa  aut  crimine ,  cuiuscumque 
modi  committi  folent.  Ex  ore  duo- 
rum,  aut  ex  ore  trium  teftiumres 
confirmetur.      Si  quis    in  quern- 1& 
quam 

■nil 


Cap.  10.  20. 


DEVTERONOMIVM. 


quani  iniquus  teftis  exftiterit,  et 
falfum     contra    eum    protulerit: 

7  ambo  homines ,  quos  inter  contro- 
uerfiaeft,apud  Iouamftanto  coram 
facerdotibus  et  iudicibus ,  qui  turn 
temporiserunt.    Iudices  autem  fe- 

8  dulo  inquirunto.  Quod  fi  falfum 
ilium  teftem  esfe  deprehenderint , 
et  falfum  contra  alcerum  dixisfe: 

pfacitote  ei,  quod  ipfe  in  alterum 

commentus  erat,    malumque    de 

D  medio  veftrum   tollitote.     Quod 

31111m  reliqui  audiuerint :  timtrant 
einceps   eiusmodi    facinus   apud 
vos  fuscipere,  neue  miferefcitote. 
1  Vitam  pro  vita ,  oculum  pro  oculo, 
dentem  pro  dente,    manum  pro 
manu,  pedem  pro  pede. 

CAPVT    XX. 

Belli  leges  ,  committendi  prelii  ,   vittort* , 
pr/cde. 

QVum  ad    pugnandum    cum 
hoftibus    egresfi ,  videritis 
vos  ab  illis  equorum ,  curru- 
um ,  hominum  multitudine  fupera- 
[   ri,  nolitote  illos  timere  :  nam  Ioua 
.    Deus  veftervobisaderit,   qui  vos 
I  ex  Aegypto  eduxit.        Quumque 
\  iam  prcelium   commisfuri  eritis, 
I'  turn  pontifex  accedito ,   et  in  hunc 
I  modum  verba  ad  exercitum  facito. 
I  Audite  Israelite  :  vos  hodie  prcelio 
I  congresfuri  eftis   cum  hoftibus  ve- 
llftris;  nolite  animis  remollefcere, 
I  aut  illos  prae  metu  et  terrore  ex- 
)  pauefcere.      Nam  ipfe  Ioua  Deus 
livefter  vobiscum  graditur,pro  vo- 
bis  cum  veftris  hoftibus  pugnatu- 
irus,  vosque    defenfurus.      Turn 
■  magiftratus  ad  populum   ita   lo- 
quuntor :    fi  quis  nouam  domum 
aedificauit,  neque  dedicauit;  is  do- 
mum repedato :  ne  fi  in  prcelio  oc- 
•  cubuerit,  alius  earn  dedicet.    Item 
I  fi  quis  vineam  confeuit .  neque  pro- 
i  fanauit  >    domum  repedato :  ne  fi 
\  occubuerit  in  prcelio ,  alius  earn 
$  (>rofanet.      Item  fi  quis  vxorem 


defponfauit,  neque  duxit;  domum 
repedato ;  ne  fi  in  prcelio  occubue. 
rit ,  alius  earn  ducat.     Turn  hoc  8 
addunto :   fi  quis  timidus  eft,  et 
molli  animo ;    domum    repedato  : 
ne  animifui  mollitie  aliorum  ani- 
mos  effeminet.    Deinde  quum  ma-  9 
giftratus  ad  populum  loqui  defti- 
terint,  turn  copiis   duces  praefici- 
unto.       Quum   oppidum  aliquod  10 
bello  adoriemini :  ei  pacem  offer- 
tote.      Quod  fi  pacem  acceperit ,  1 1 
vobisque  portas  aperuerit:  omnis 
in  eo  repertus  populus  vobis  tri- 
butarius  efto  ,  atque  feruito.     Sin  12 
pace  repudiata,    armis  vobiscum 
decertabit:  obfidetote.    Quumque  13 
id  vobis  Ioua  Deus  veftertradide- 
rit ,  mares  omnes  ferro  trucidatofe. 
Mulieres  autem ,  et  paruulos ,  et  14 
pecus  ,et  quidquiderit  in  oppido, 
prsdx  habetote,  hoftiumque  ve- 
ftrorum  fpoliis ,  vobis  a  Deo  vcftro 
Ioua  cencesfis,  viuitote.     Atque  15 
hxc  quidem  facitote  omnibus  op- 
pidis,  quae  a  vobis  longius  aberunt , 
neque    iftarnm     gentium    erunt. 
Nam  de  oppidis  quidem  iftarum  1 6 
nationum ,   quarum  posfesfionem 
vobis  Deus  vefter  Ioua  dat,  nemi- 
nem  confeiuatote ,  fed  illos  peruer- 
titote,     Hettaeos ,  Amorraros,  Cha-  17 
nan.TEOs,  Pherezxos,  Heuxos  et 
Iebufoos ,   ficut  vobis  Ioua  Deus 
vefter  proecipit.    Ne  fi  vos  docue- 1$ 
rint,qux  erga  deos  fuos  commit- 
tunt  nefanda  imitari,  culpam   in 
Iouam  Deum  veftrum  committatis. 
Si  quod  oppidum  diutina  obfidione  ip 
oppugnabitis :  nolitote  arbores  ad- 
mota  fecuri  corrumpere,  fed  earum 
fructibus  vefcimini ,  neque  eas  fuc- 
ciditote ,  quad  homines  fint  ruris 
arbores ,  *  vt  vos  in  obfidione  deui- 
tent.      Arbores    autem,   quarum  10 
fruclus  fcitis  non  esfe  edules ,  cor- 
rumpitote  atque  fucciditote ,  et  ex 
eis  machinas  conftruitote  aduerfus 
oppidum ,  quod  vobiscum   armis 
decernet ,  donee  id  fubegeri.tis. 

CAPVT 


I  jo 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  it.  12. 


C  A  P  V  T    XXL 

Occifi  cadauer.  Captiua  in  coniugem  du- 
cenda  ,  tins  luttui  ,  ntanumitjiu  Coniu- 
ges  vna  due.  Primogeniture  iura.  Filii 
nequgmfrpflicium.  Quci  adfixum  ex- 
fecrabitc. 

*  C11  W™  occifus  in  terra,  cuius 
^vobis  posfesfionem  Deus  vefter 
^loua  dat,  inuentus  fuerit  ruri 
iacens,et  nefciatur,a  quo  fit  occifus: 

a  veftri  fenatores  et  indices  prode- 
unto ,  et  oppidorum ,  qux  circum 
occifumerunt,  diftantiam  metiun- 

3  tor ;      ac ,  quod  oppidum  occifo 

4proximum  esfe  contigerit,  eius 
oppidi  fenatores  iuuencam  fumun- 
to,qux  numquam  agricolationi  ad- 
Jiibita  fuerit ,  neque  iuguni  vexerit, 
eamque  agunto  in  vallem  vaftam 
incultam  atque  inconfitam,   et  in 

rea  valle  earn  decollanto.  Tvun 
facerdotes  Leuitx  accedunto ,  quos 
quidem  elegit  loua  Deus  vefter,qui 
fibi  miniftrent,  et  loux  noinen 
concelebrent ,  quorumque  arbitni 
omnes  controuerfix  fint ,  et  vulne- 

6  rum  causf ae.  Deinde  omnes  illius 
oppidi  fenatores  occifo  proximi 
nianus  fuas  fuper  iuuencam  in  valle 
decollatam  lauanto ,  et  hxc  verba 

7pronuntianto:  neque  manus  no- 
ftrx  hunc  fanguinem  fuderunt ,  ne- 

gque  oculi  viderunt.  Propitiare 
tuis  Israelitis,  quos  redemifti,  loua, 
noli  iniuftam  cxdem  in  tuos  Israe- 
litas  vindicare ,  fed  a  cxde  expien- 
©  tur.  Vos  igitur  ab  iniufta  cxde 
vos  purgabitis ,  fi ,  quod  loux  acce- 

loptumeft,facietis.  Si  in  expediti- 
onem  profecti ,  hoftes  veftros ,  Deo 
veftro  loua  tradence ,  captiuos  abe- 

II  geritis;  et  inter  captiuos  anun'- 
aduerteris  mulierem  formofam, 
quam  amore  captus  in  matrimoni- 

izumducas;  earn  in  domum  tuam 
introducito :  ipfa  caput  fuum  ton- 

I3deto,  vngues  fecato,  veftem  ca- 
ptiuam  exuitOjCt  domitux  manens, 

?arentes fuos  menth  ua  die  ^loiato. 
ta  dern urn  cum  ea  congreslus,  earn 
tibimaritaio,et  coniugem  habeto. 


Quod  fi  accident,  earn  tibi  noni4 
placere  :    earn  fui  iuris  dimittito, 
neue  argento  vendito ,  aut  in  rem 
tuam  vertito;  quoniam  earn  fub- 
egifti.  Si  qui9  duas  vxores  habebit,  15 
alteram  amatam ,  alteram  inuifam ; 
et  vtraque  ei  liberos    pepererit, 
quorum  inuifx  filius  fit  primoge- 
nitus  :     quura  bona  fua  riliis  fuis  i£ 
teftamento  relinquet,ne  ei  ius  efto 
amatx  filium  primogenitum  face- 
re  ,   fubmoto   inuifx  filio ;      fed  ^ 
primogenitum  inuifx  filium  agno- 
fcito ,  ei  duplicem  facultatum  fua- 
rum  partem   dando.       Qiium  fit  ij 
enim  eiusvirium  principium,  ius 
habet  primogeniti.    Si  quis  filium  \p 
contumacem  et  rebellem ,  parenti- 
busque  inmiorigerum  habebit ,  qui 
ab  eis  caftigatus  non  obtemperet : 
eum    parentes   ambo    prehenfumio 
educunto  ad  illius  ciuitatis  fenato- 
res in  eius  loci  curiam,*  et  cumn 
fenatoribus  fie  loquuntor:     hunc 
filium  fuum  contumacem  esfe  et 
rebellem,  fibique  dicto  non  audi- 
entem,  heluonera  et  luxuriofum. 
Turn  ciues  vniuerfi  ilium  lapida-jj 
tione  necanto,  malumque  de  medio 
veftrumtollitote:  quod  quum  vni- 
uerfi Israelitx  audiuerint,  metuant. 
Si  quern  ob  capitale  crimen  fuppli-43 
cio  adfeceritis ,  et  in  crucem  egeri- 
tis :  eius  cadauer  in  cruce  ne  per- 
noctato ,  fed  id  rodem  die  fepelito- 
te:      nam  crucifixum  exfecratur %^ 
Deus.    Neue  terram  polluitote,cu- 
ius  vobis  posfesfionem  Deus  vefter 
loua  dedit. 


CAPVT    XXII. 

Erga  pe'eus  ac  beUutm  benignitas.  Vxorii 
calumniator  es.  Adu/tenum.  Raj>t»f. 
Sw.pnun. 

f~\  "Vi  fratris  bouem ,  aut  pecus  g 
I    errans  fi  videris :  ne  disfimu- 
"*■  lato,  fed  ad  ilium  reducito. 
Quod  fi  ille  tibi  vei  non  vicinus ,  % 
vel  nOn  notus  eft :  id  in  domum 
tuam  agito,et  apnd  te  habeto,  donee 

quae- 


Cap.  2-2.  a3« 


DEVTERONOMIVM. 


191 


5  quaerenti  fratri  tuo  reddas.    Idem 
in  afino ,  idem  in  vefte ,  idem  in 
omni  a  fratre  tuo  amisfa ,  et  a  te 
reperta  re  facito,  neue  occultare 
%  audeto.  Tui  fratris  afinum  bouem- 
ue  in  via  lapfum  fi  videris:  ne 
disfimulanter  praeterito,   fed  vna 
5  cum  eo  adleuato.      Viri  ornatum 
mulier  ne  ferto ,  neue  muliebrem 
veftera  vir  induito.  Nam  Iouae  Deo 
veftro  inuifus  eft,   quisquis  iftud 
5  facit.      Si  in  via  incideris  in  aids 
nidum  in  quapiam  arbore  aut  humi 
pofitum,  in  quo  aut  pulli  fint  aut 
oua,  quibus  pullis  aut  onis  mater 
incubct :    matrem  cum  pullis  ne 
7capito,     fed  dimisfa  uiatre  pullos 
capito,vtbene  fit  tibi,  diuque  viuas. 
8  Si  domum  nouam  aedificabis  :    tu- 
um  te6him  lorica  munito :  ne  fan- 
guine  domum  tuamimpics,  fiquis 
pex  eo   deciderit.      Vineam  tuam 
mifcellaneis  necomerito  ;ne  fimul 
1  et  frugum,  *  quas  feueris,  reditum, 
ct    vineae    prouentum    confecres. 
)Boue  fimul    et    afino    ne    arato. 
i  Veftem  lana  fimul  et  lino  textam 
line  induito.     Fimbrias  facito  in 
quatuor  angulis  tui  indumenti,  quo 
il  tc  teges.     Si  quis  ducla  vxore  et 
j  cum  eare  habita ,  earn  exofus  calu- 
j  mniatus  fuerit ,  eiusque  famara  lae- 
L  ferit ,    dixeritqu^e ,  fe  cum  ea  vxore 
'■  dufta  congresfum ,  virginalia  in  ea 
I  non  inuenisfe  :      turn   puellae  pa- 
rentes  eius  virginalia  ad  ciuium 
,'  fenatores  in  curiam  deferunto ,  eis- 
que    puellac    pater    demonftrato, 
fefe  filiam  fuam  hominiilli  in  ma- 
trimonium  dedisfe ,  quam  ille  exo- 
i  fus  calumnietnr ,  negans ,  fe  in  ea 
.  virginalia  inuenisfe  :  fimulque  vefte 
,  apud  fenatores  expanfa,  nliae  fuse 
I  virginalia  ostendunto.     Turn  fe- 
natores hominem  caftiganto,    et 
;  centum  argenteis  multanto ,  eosque 
?  patri  puell<r  danto ,  quoniam  israe- 
t  liticae  virginis  nomini  detraxerit : 
I  eanique  ille  ita  vxorem  habeto,  vt 
pnumquam  repudiare  posfit.     Sin 
autem  vera  rei  fuerit ,  neque  virgi- 


nalia in  puella  exftiterint:    puel-21 
lam  ad  paternae  domus  fores  ducun- 
to ,  eamque  eius  ciues  lapidibus 
obrutam  necanto :  quoniam  eo  in 
Israelitis  commisfo  flagitio  patris 
fui  domum   conftuprarit:    et  ita 
nefas  de  medio  veftrum  tollitote. 
Si  quis  deprehenfus  fuerit  concu-  %% 
buisfe  cum  femina.maritum  ha- 
bente  :  ambo  iuxta  moriuntor ,  turn 
vir ,  qui  feininara  conftuprarit,  turn 
femina;  idque  nefas  ex  Israelitis 
tollitote.    Si  quis  puellam  virgi-  2$ 
nem  viro  paclam  naclus  in  oppido 
compresferit :  ambos  ad  illius  op-  24 
pidi  portam  edu&os  lapidatote  et 
necatote  :  puellam ,  quia  in  oppido 
non   clamauerit :  virum ,  quia  al. 
terius  vxorem  fubegerit;    idque 
nefas   de  medio  veftrum  tollitote. 
Sin  autem  ruri  puellam  defponfa-  25 
tarn  nactus  vir,ei  vim  intulerit, 
eamque  compresferit ;  moritor  vir 
ille  tantum ,  qui  earn  compresferit ; 
puelLc  autem  nihil  nocetote.    Ne- 16 
que  enim  in  capitali  crimine  eft : 
hoc  enim  perinde  eft ,  ac  fi  quis  al- 
terum  adgresfus  vita  priuet.    Nam  %f 
ruri  earn  reperit,  nequc  clamanti 
puellx  defponfae  adfuit ,  qui  fuccur- 
reret.     Si  quis  puellam  virgi  nem  ag 
non  defponfam  nadhis ,  ei  ftuprum 
intulerit,    et  deprehenfi  fuerint: 
vir  ille  patri  puellae  quinquaginta  ay 
argenteos  dato,  eamque  vxorem 
habeto ,  quod  earn  fubegerit ,  neque 
vmquam  repudiare  liceto.    Nemo  30 
fuam  nouercam  ducito  ,neue  patris 
fui  gremium  aperito. 

CAPVT    XXIII. 

Cufivatus.  Spmiius.  Ammonita  et  MoabitA 
repeUeruli.  Mumtu*  et  Aegyptiws  no» 
fugiendi.  Mundities.  Perfuga  Jfrmi. 
Meretrix.  Scortator.  Votum.  AlitnA- 
rum  frugum  vfut. 

TEftes  comminutus  aut  exfedhis  * 
Iouae  ciuitatem  ne  adipifcatur. 
Spuriusin  Iouae  ciuitatem  ties 
admittitor:  fed  nee  decima  eius 
progenies.  Ammonita  aut  Moabita 


ioz 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  23.  24. 


in  Iouae  ciuitatem  ne  admittitor: 
fed  nee  decima  eorum  proles  vm- 

3  quam  Iouae  ciuitate  donator  :  qua 
non  vobiscibum  et  potionem  fup- 
peditarunt  in  itinere,  Aegypto  e- 

4gresfis  :  et  quia  pretio  eonduxe. 
runt  contra  vos  Balaamum  Phego- 
ris  filium  exPethore  Mefopotamiae, 

5  qui  vobis  imprecaretur.  Qiiam- 
qviam  noluit  Ioua  Deus  vefter  ob- 
fequi  Balaamo  ,  ae  vobis  impreca- 
tionem  in  fauftat»  conuertit  preca- 
tionem :  tanto  vos  amore  profe- 

<Squebatur.  Eorum  faluti  aut  bono 
numquam  per  omnem  viram  fti  ide- 

7  tore.  Ab  Idum.Yo  ne  abhorrerote ; 
quia  frater  vefter  eft.  Ab  Aegyptio 
ne  abhorretote ;  quia  fuiftis  in  co- 

8  rum  terra  peregrini.  Eorum  ter- 
tiaepropaginisnati  in  Iou.rciuita- 

$tem  fuscipiantur.  Q^ium  expeditio- 
nem  in  hoftes  facie  tis :  omnem  rem 

lomalam  vitatote.  Si  quis  erit  in 
vobis  non  mundus  propter  noclur- 
numcafum:exito  extra  caftra,  ne 

Ilincaftraintroito.  Deinde  fub  ve- 
fperam  aqua  lauato ,  et  poft  occa- 

lafum  folis  in  caftra  introito.  Lo- 
cum autem  feorfuin  extra  caftra 
habetote ,  quo  ad  reqnifita  naturae 

13  exeatis :  ac  quum  excernendum 
erit,  palo ,  quern  inter  inftrumenta 
circumferetis ,  foditote  ,  et  ibi  e- 
geftum    excrementum    obruitote. 

14  Nam  Ioua  Deus  vefter  in  caftris 
veftris  verfatur,  vt  vosdefendat, 
vobisque  hoftes  fubiiciat.  Quare 
caftra  veftra  purafunto,ne  fiquid 
apudvos  fadum  videat,  auertatur 

15  vos.  Senium ,  qui  ad  te  a  domino 
fuo  euaferit ,  domino  ne  dedideris, 

l6apudteinmedio  veftrum  habitet, 
quo  in  loco maluerit  ,  inquacum- 
que  veftrarum  habitationum  ei  vi- 
fum  fucrit.    Ei  molefti  ne  eftote. 

I7Neque  Israelitidummeretrix  quae- 
quam,  neque  Israelitarum  fcortator 

l8efto.  Meretricis  mrcedem  ,  aut 
admisfurae  canis  pretium  in*  Io- 
uxDei  tui  templum  vllum  ob  votum 
ne  inferto :  nam  vtrumque  iuxta 


abominatur  Ioua.    Fratri  tuo  ne  r 
fenerato  pecuniam  :  ne  victum ,  ne 
rem  vllam ,  qujc  fenereair.     Extra-  2< 
neo  fenerato:  at  fratri  tuo  ne  fe- 
nerato;  vt  tibi  Ioua  omnia  tuaneg- 
otia  bene  fortunet  in  terra ,  quam 
vadis  occupatum.      Si  votum  Io- 1 
ux  Deo  tuo  nuncupaueris:  nolito 
committere,vt  non  reddas.     Id  e- 
nim  exiget  a  te  Ioua  Deus  tuus,ita- 
queculpam  commiferis  :     quum  fi  %\ 
a  vouendo  abstinuisfes,nonfueris 
futurus  in  vitio,    promisfum  vt  a. 
praeftes,curato,  ficuti  Iouae  Deo  tuo 
fpontetuavoueris,  atque  ore  pro- 
nuntiaueris.     Si  in  alterius  vine- 2. 
am  intraueris:  v.uas  tuo  arbitratu 
ad  fatietatem  comedito ,  fed  ne  con- 
uafato.      Si  in  alterius  fegetem  in-  2 
troieris  :   fpicas  manu  carpas  lice- 
bit  :  at  falcem  in  alterius  fegetem 
ne  immittito. 

CAPVT      XXIIII. 

Diuortium.  Nqum  maritu/i.  Plagii  pana. 
Lepra.  Pignut.  ManMpretium.  Pro- 
pria  pana.  ludicii  tquitM.  Agriculta- 
ris  latgitaA. 

SI  quis  vxorem  duxerit ,  femi- 1 
namque  fecerit :  fi  contigerit , 
earn  illi  non  placere ,  quod  ali- 
quid  in  ea  otfenderit  inhoneftum : 
fcribito  ei  libellum  diuortii ,  eum- 
que  illi  in  manum  dato ,  et  earn  e 
domo  fua  dimittito.  Qiiod  ii  ex» 
illius  domo  egresfam  alteri  nubere 
contigerit ;  fi  ille  alter  earn  inui-  3 
fam  habebit :  fcribito  ei  libellum 
diuortii,  eumque  illi  in  manum 
dato ,  atque  earn  ex  domo  fua  di- 
mittito. Aut  fi  decesferit  vir  ille,  4 
qui  fecundus  earn  duxerit :  ne  efto 
poteftas  marito  priori ,  qui  earn  re-- 
pudiauerit ,  earn  iterato  in  matri- 
monium  ducere,  poltquam  ilia 
polluta  eft  (nam  id  quidem  louse 
habetur  nefarium)  ne  terram,quam 
vobis  posfidendam  vefter  Deus  Io- 
ua dat,polluatis.  Quum  quis  vxo- 
rem nouam  duxerit ,  ne  militato, 
nullique  muneri  obnoxius ,  immu* 


. 


UUIU- 


Cap.  14.  2  J. 


DEVTERONOMIVM. 


195 


nis  domi  efto  viuim  annum ,  et  cum 
(Sducla  vxore  laetator.     Molam  in- 
feriorem  fuperioremiie  ne  pigno- 
rantor ;  ita  enim  animam  pignora- 
7rentur.    Si  quis  compertus  fuerit 
furatus  hominem  de  fuis  confan- 
guineis,  id  eft,de  Israelitis,eum. 
que  in  rem  fuam  verfum  vendidis- 
fe;  moritor  fur  ille,et  nefasillud 
jj  de  medio  veftrum  tollitote.    Cura- 
rote  in  morbo  lepra,  et  diligentem 
operam  datote,  vteis,quibus  vos 
Leuitae  facerdotes  ex  meo  praece- 
pto  inftruent ,  pareatis ,  vtque  id  ex- 
fequamini ,  videtote. 
J>       Memento,  quomodo  traclaue- 
rit  Ioua  Deus  vcfter  Mariam  in 
itinere ,  quiitn   ex  Aegypto   emi- 
S  grasfetis.      Si  quid  alteri  mutua- 
bis,  eius  domum  ad  pignus  aufe- 
l  rendum  ne  intrato ;     fed  foris  ma- 
neto ,  eo ,   cui  tu  mutuabis ,   pi- 
ll gnus  tibi  foras  efferente.      Quod 
fi pauper  eft:  ne  cum  eius  pignore 
|)  cubato  ;      fed  ei  pignus  fub  folis 
occafum  reddito,  vtis  infua  vefte 
'  Cubans  tibi  bene  preceturj   eaque 
res   tibi  iuftitiae  ducaturapud  Io- 
.uam  Deum  tuum.     Ne  mercede 
t  fraudato  mercenarium  egenum  aut 
I  pauperem ,  fine  tuus  fit  populai'is  , 
fiue  tibi  conterraneus ,  et  veftras 
peregrinus.      Suo  quamque    die 
mercedem  ei  dato,  antequam  fol 
interea  occidat :  ne    fi  ( quum  fit 
egenus,eteo  vitam  fustentet)  Io- 
uam  imploretjtu  culpam  contrahas. 
Ne  parentes  pro  iiberis ,  neue  libe- 
jri  pro  parentibus  moriuntor,  fed 
I  fuam  quisque  ob  culpam  moritor. 
Peregrini,autpupillare  indicium  ne 
corrumpito,   neue  viduae    veftem 
pignerato  ;  ac  memento,  vos  fuis- 
fe  in  Aegypto  peregrinos,  atquc 
inde  a  Ioua  Deo  veftro  vindicatos, 
quam  ob  causfam  ego  vobis  hoc 
faciendum  praccipio.     Si  in  fundo 
£110  mesfem  faciens ,  mergitcm  o- 
inuferis  in  agro  >  ne  eum  repetito : 
~ed  is  peregnni,   pupilli,   viduae 
fto,  vt  tibi  ioua  Deus  tuus  omnia 


tua  opera  bene  fortunet.    Oleam  ao 
quum  ftringes ,  ne  relegito  :  pere- 
grinus, pupillus,  vidua  habento. 
Vineamquum  vindemiabis,  ne  ra-xi 
cemato :  peregrini ,  pupilli ,  viduae 
efto.      Ac  memineris,  vos  fuisfeaa 
feruos    in  Aegypto:   quamobrem 
ego  vobis  hoc  faciendum  praecipio. 

CAPVT.    XXV. 

Fuftuarinm.  Vxor  ofuperflite  ducenda.  Im- 
pudent femina.  Menfmt.  In  Amale- 
tbitas. 

SI  quos  inter  fuerit  contentio :  in  ( 
indicium  eunto,et  iudices  iu- 
dicanto,  et  innocentem  abfol- 
uunto  ,  et  nocentem  condemnanto. 
Qiiod  fi  nocens  fuftuarinm  merue-a 
rit :  eum  iudex  proftratum ,  in  fuo 
eonfpedhi  pro  criminis  ratione  ad 
numerum  caedito.      Qiiadragefies  a 
non  amplius  feriro;  ne  fimultum 
ad  hanc  verberationem  addiderit, 
contumelia  adficiatur  frater  vefter 
in  veftra  praefentia.      Boui  tritu-4 
ranti  os  ne  obturate    Si  fratrum  c 
contubernalium  alter  mortuus  fue- 
rit fine  Iiberis :    defuncri  vxor  a- 
Jieno  ne  nubito.      Leuir  cum  ea 
conuenito,  eamque  in  matrimoni- 
um  leuiri  hire  ducito:     quumque<S 
ilia  primogenitum  ediderit,  is  in 
defuncli  fratris  nomen  concedito , 
ne  illius  nomen  ex  Israelitis  delea- 
tur.       Quod  fi  nolit  homo  fuam  7 
glosfem  ducere :  glos  in  curiam  ad 
fenatores  fe  recipito ,  et  demonftra- 
to,  leuirum  fuum  nolle  fuoipfius 
fratri  nomen  in  Israelitis  fuscitare# 
id  eft,  nolle  fe  leuiri  iure  ducere. 
Turn  ciues  illius  fenatores  eum  e-  g 
uocanto,  atque  adloquuntor ;    qui  9 
fi  pracfens  negauerit,  fc  velle  earn 
ducere :  turn  glos  ad  eum  aicedito 
inpracfentia  fenatorum,  eique  cal- 
ceum  de  pede  detrahito  :    et  eiu* 
faciem  confpuito,  ita  dicens :    fi* 
fit  homini ,  qui  fratris  fui  domum 
fobole  non  mftruit.      Atque  illius  I* 
apud  Israelitas  eiusmodi    nomen 
N  eft», 


»94- 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  15.16. 


efto,  vt  eius  domus  dicatur  discaf- 

Iiceati.  Si  orto  inter  aliquos  cer- 
tamine,  aiterius  vxor  accesferit,  fui 
viri  ab  eo,  a  quo  pulfatur,  defen- 
dendi  ergo,  et  iniecia  mami  illius 

lavirilia  prehenderit ;  ei  manum 
fine  vlla  mifericordia  abfcinditote. 

13  Diuerfa  pondera ,  alia  maiora,  alia 
minora   in   fillo  two  ne   habeto. 

l4Diuerfas  menfuras,  alias  maiores , 
alias  minores,   domi  ne  habeto: 

15  et  pondera  et  menfuras  aequas  ill- 
ftasque  habeto,  vtdiu  viuas in  ter- 
ra, quani  vobis  loua  Deus  vefter 

ifidederit.  Istenim  nefarius  habetur 
Iouae  Deo  veftro,quisquis  ifta facit , 

17  quisquis  inique  facit.  Memento" 
te,  quid  vobis  fecerit  Amalechita 
in  irinere  egresfis  ex  Aegypto ,  vt 
vobis  in  itinere  occurrerit ,  nihil, 
que  Deum  veritus,  extremos  ve- 
ftrum  et  inrirmisfimos  quosque 
carpferit,  vobis  lasfis  atque  defa- 

I8tigatis.  Igitur,  quum  iam  vos 
qviietos  reddiderit  loua  Deus  ve- 
fter ab  omnibus  veftris  vndique 
hoftibus,  in  terra,  cuius  vobis  oc- 
cupandam    posfesfionem    daturus 

l^eft:  Amalechitarum  memoriam 
de  rerum  natura  aboletote,  neue 
hoc  obliuioni  mandatote. 

1  ■ — 

CAPVT     XXVI. 

Primitive.     Poftili  cum  DeofatJus. 


turum  fe  nobis.      Turn  pontifexS 
fportam  de  tua  manu  acceptam  an- 
te aramloux  Dei  veftri  reponet,  et 
tu  coram  loua  Deo  veftro  fie  prae- 
faberis  :     maiores  noftri,Syris  eos  6 
opprimentibus ,    defcenderunt  in 
Aegyptum,    quo  quum  pauci  nu- 
mero  peregrini  aduenisfent,    ibi 
excreuerunt  in  gentem  magnam, 
potcntem atque  numerofam.      De-? 
inde ,  quum  nos  malis  modis  pre- 
merentAegyptii,  nobisque  duram 
feruitutem     imponerent :     Iouam 
Deum  maiorum  noftrorum  inuo- 
cauimus,  qui  audita  voce  noftra, 
animaduerfaque  noftra  miferia,  la-  8 
bore  et  anguftiis,   eduxit  nos  ex 
Aegypto  manu  valida ,  brachio  ex- 
tento ,  magno  cum  terrore ,  mon- 
ftris  atque  portentis ;    nobisque  in  $ 
hunc  locum  perdu&is,  terrain  hanc 
dedit,  terram  k£Ve  melleque  fcafen- 
tem.    Quamobrem  hie  ego  adferoli 
primitias  frugum  terra?,  quam  mihi 
loua  dedit.  Turn  ilias  apud  Iouam  I, 
Deum  veftrum  reponito,    et  eum 
coram  adorato,   ac  laetator  ex  o* 
mnibus   bonis,    qux  tibi  tuaeque 
familiae  dederit,  vna  cum  veftrate 
Leuita  atque  peregrino. 

Quum  omnes  tui  prouentus  de-U 
cumas  prorfus  dederis,  anno  tertio, 
qui  annus  eft  decumanus,  Leuitae, 
peregrino,  pupillo,  viduae  dato,  ii- 
que  apud  te  ad  fatietatem  epulantor. 
Turn  tu  apud  Iouam  Deum  ve-IJ 
ftrum  fie  dicito  :    facrum    domo 


I  ^"~x  Vum  autem  in  terram  per 

I  jj|  ueneritis,  cuius  vobis  posies. 

^•-^-fionem  Deus  vefter  loua  dat,    abstuli,  idque  Leuitae ,  peregrino, 

pupillo ,  viduae  dedi ,  prorfus  ex 
praecepto,  quo  tu  me  inftruxifti: 
non  feci  contra  pracepta  tua,  ne-I4 
queeafum  oblitus :  ''nihil  inde  in 
mctftitia  comedi,  nihil  perimmun- 
ditiam  detraxi ,  nihil  in  funus  im- 


eamque  occupaueritis,    et  in  ea 
aconfedcritis :     fumito  de  primitiis 
omnium  terrx  frugum,  quas  per- 
ccperis  a  terra  vobis  a  loua  Deo  ve- 
ftro data ;  iisque  in  fportam  indi- 
tis ,  petito  locum,  quern  loua  Deus 
vefter  nomini  fuo  collocando  de- 
3  ftinauerit :    et  pontificem,  qui  illis 
temporibus  erit,  adito,  eique  ita 
4 dicito  :    profiteor  hodie  Ioux  Deo 
tuo,  me  peruenisi'e  in  terrain,  quam 
iurauit  loua  maioribus  noftris.,  da- 


pendi ,  Iouae  Deo  meo  diclo  audi- 
ens  fui ,  feci  prorfus ,  vt  tu  mihi 
prxcepifti :  adfpice  de  facra  tua  '5 
fede ,  id  eft ,  de  cadis ,  et  faue  tuo 
Israelitarum  populo,et  terrae,  quam 
nobis  dedifti,  ficuti  maioribus  no- 


ftris 
a)  iubebacDeus  decumas  et  cum  kticia»  et  non  nil»  a  putis  comedi. 


Cap.  16.17.  DEVTERONOMIVM. 


195 


ftris  iurafti ,  terrae  la&e  melleque 
abundanti.  Hodierno  die  Ioua 
Dens  vefter  vobis  praccipit ,  vt  haec 
initituta  atque  iura  exfequamini : 
curatote,  vt  toto  corde  atque  am- 
ino exfequamini.  Vos  hodie  Io- 
uam  pronuntiatis  vobis  csfe  De- 
uin ,  vosque  eius  esfe  viis  gresfu- 
ros,  decreta,  praecepta,  iura  confer- 
uaturos,  et  dicto  obtemperaturos. 
Ioua  quoquc  hodie  pronuntiat,  vos 
fibi  peculiarcm  esfe  populum,  (vt 
vobis  promifit)  qui  omnia  eius 
prac-epca  conferuetis,  feque  vo- 
bis maieftatem  fupra  omnes  a  fc 
conditas  nationes  conciliaturum, 
laudi:.,  famx,  decoris  ergo,  vtfitis 
facer  Iouae  Deo  veftro  populus, 
quemadmodum  promifit. 

CAPVT    XXVIL 

L<tpidib:i4  lex  incidenda.  In  Dei  verba  po- 
puli  fact  amentum  de  idolo,  parentum  odio , 
tnceflu,pcwusfoYe,ficarioJegu  vinlatort. 

TVm  Mofes  vna  cum  israelitico 
fenatu   populo    praccipit   in 
hunc  modum:    conferuatote 
omnem  doctrinam,    qua  ego  vos 
hodie  inftituo.      Ac  quo  die  con- 
tinget  vos,  traiefto  Iordane,  in  ter- 
rain venire  vobis  a  Ioua  Deo  ve- 
ftro datam :  erigitote  faxa  ingentia, 
;isque  gypfo  incruftatis  infcribi- 
;ote  in  ipfo  veftro  transitu  omnia 
yerba  legis  huius ,  vt  perueniatis 
in  terram  vobis  a  Ioua  Deo  veftro 
iatam ,  terram  lack  melleque  ab- 
lndantem ,   quemadmodum  vobis 
oua  Deus  vefter  patrius  promifit. 
^iium  igitur  contigerit  vos  traie- 
isfe  Iordanem :  erigitote  faxa  hxc, 
le  quibus  ego  vobis  hodie  prxci- 
io ,  in  monte  Ebale ,  eaque  gypfo 
bducitote.      Atque  ibi  aram  lo- 
se Deo  veftro  exftruitote  faxeam , 
ullo  adhibito  ferro.      Ex  impo- 
tis  lapidibus ,  inquam ,  aram  Deo 
,eftro  Iouae  exftruitote,  in  eaque 
jli  folida  facrificia  et  pro  falute 
icitote;      et  ibi  epiUonje>  apud 


Iouam  Deum  veftrum  laetitiam  a- 
gitote,  atque  in  faxis  illis  omnia 
legis  huius  verba  expresfe  et  bene 
fcribitote.       Turn  Mofes  vna  cum  % 
facerdotibus  Leuitis  ad  vniuerfos 
Israelitas  verba  fecit  in  hunc  mo- 
dum:   attende  et  audi  Israelita. 
Tu  hodierno  die  populus  fis  Iouae  9 
Dei  tui.    Audi  ergo  Iouae  Dei  tui 
vocem,  eiusque  praecepta  decreta- 
que,  quibus  ego te hodie  inftituo, 
exfequitor.      Turn  Mofes  illo  die  to 
populo  praecepit  in  hunc  modum: 
hi  ad  bene   precandum  populo  in  it 
monte  Garizimo  ftanto ,  vbi  Iorda- 
nem traieceritis ,  Simeonii ,  Leui- 
tae,  Iudaei,  Isfachariani,  Iofephe;  et 
Beniamitx.       Hi  autem  ad  impre- IX 
cationem  in  monte  Ebale   ftanto, 
Rubenitae,  Gadini,  Aferiani,  Zabu- 
lonii,     Danii    et    Nephthalenfes. 
Turn  Leuitae  claravocead  vniuer-13 
fos  Israelitas  hxc  verba  pronun- 
tianto :    exfecrabilis  eft  homo,  qui  14 
fimulacrum  vel  fculptile ,  vel  fiifile, 
quod  Iouae  nefarium  eft,    fabrili 
manufecerit,  et  in  occulto  pofue- 
rit.     Et  vniuerfus  populus  refpon- 1 5 
dens  dicito ,  amen.      Exfecrabilis ,  i<S 
qui  patri  matriue  maledixerit:    et 
vniuerfus  populus  ,  amen.      Exfe- 17 
crabilis,  qui  alterius  terminum  fub- 
mouerit;  et  vniuerfus  populus,  a- 
men.       Exfecrabilis,  qui  caecum  I  g 
a  via  aue  iter  it:  et  vniuerfus  popu- 
pulus,  amen.       Exfecrabilis,  qui  19 
peregrini,  pupilli,  vidua*  causfam 
peruerterit :  et  vniuerfus  populus , 
amen.      Exfecrabilis ,  qui  fuae  no-  aa 
uercae   concubuerit;      qui  pater-  zi 
fium  gremium  detexerit :    et  vni- 
uerfus populus ,  amen.      Exfecra- z% 
biiis ,   qui  cum  vlla  beftia  rem  ha- 
buerit:    et  vniuerfus  populus,  a- 
men.      Exfecrabilis ,  qui  cum  fua  Z% 
fiue  ex  patre  fine  ex  matre  foxore 
rem  habuerit;  et  vniuerfus  popu- 
lus, amen.      Exfecrabilis,  qui  cum  24 
focru  fua  rem   habuerit:    et  vni- 
uerfus populus ,  amen.      Exfecra-  z $ 
bili?»  qui  akcrum  occulte  cecide- 
N  4  tit ; 


15*5 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  ag. 


Vod  Ci  Iouoe  Deo  veftro  dielo 
audientes  fueritis  ,  eiusqite 


rit :   et  vniuerfus  popiilns ,  amen. 

a<5  Exfecrabilis,  qui  donum  acceperit, 
vt  honiini  per  iniuriam  vitam  c- 
vipiat:    et  vniuerfus    populus,  a- 

47nien-  Exfecrabilis,  qui  legis  hu- 
ius  dicta  non  praeftiterit  atque 
fecerit:  et  vniuerfus  populus,  a- 
men. 

CAPVT    XXVIII. 

GbcdieiUiumfelicittu,  et  contumaciumpxyi*. 

v-^-  prxceptis  omnibus,  quae  ego 
vobis  hodie  trado ,  parere  curaue- 
ritis :  ipfe  vos  vicisfim  fupra  omnes 
orbis  terrarum  nationes  euehct. 
a  Vobisque  accident  et  contingent  o- 
mnes  hoe  felicitates :  inodo  Ioux 
Deo  veftro  diclo  audientes  litis. 

3  Felices  eritis  invrbe,  felicesruri: 
felices  erunt  veftronmi  vterorum , 
foli ,  pecoris  frudus ,  turn  arinen- 
toruni ,  turn  gregum  balantum  fe- 

4  tura :  felicia  caniftra  et  macrrae  : 
felices  eritis  aduenientes,  felices 

5  proficifcentes.  Atque  ita  ante  vos 
dislipabit  loua  hoftes  veftros,  qui 
vos  adorientur ,  vt  vna  via  vos  ad- 
gresfi,  feptem  viis  ante  vos  fugiant. 

6Fauore  profequetur  loua  penuin 
veftrum,  atque  omnia  negotia,  vos- 
que  fortunabit  in  terra  vobis  a  fe 

7  donata.  Vos  facrum  fibi  populum 
conftituet,  quemadmoduin  vobis 
iurauii :     ft   modo  eius  pr.ccepta 

g  conferuabitis,  eiusque  viis  gra- 
diemini,  vt,  videntes  omnes  orbis 
terrarum  nationes ,  vos  °  Ioux  no- 

9  mine  cenferi,a  vobis  metuant.  Vos 
bonis  cumiilabit  in  vteronun,  in 
pecoris,  in  foliveftrifetu,  in  terra, 
quam  fe  vobis  daturumesfemaio- 
loribusveftris  nirauit.  Aperiet  vo- 
bis fuum  bonorum  thefaurum  cae- 
lum ,  in  veftramque  rerram  pluui- 
II  am  fuo  tempore  immittet;  et  o- 
mnia  veftra  opera  profperabit,  et 
multis  gentibus  mutuabitis ,  neque 


ipfi  mutuabimini :     efHcictque  vos  i 
caput,  non  caudam  :      fuperiores- 1 
que ,  non  inferiores  eritis  ,  fi  mo- 
do obtemperabitis  Dei  veftrilouae 
praeceptioni ;  quam  vt  exfequi  cu- 
retis ,   ego  x'obis  hodie  praecipio. 
Neue  ab  vlla  haruin  rerum ,  de  qui- 1 
bus  praecipio,  addextram  finiftram- 
uedeclinantes ,  deosalienos  colen- 
di  ergo  fequamini.      Quod  nifi  Io- 1 
Hit  Deo  veftro  dicro  audientes  eri- 
tis,  eiusque  Omnibus  praeceptis  et 
inftitutis ,  quibus  ego  vos  hodie  in- 
ftituo ,  parere  curabitis :    haec  vo- 
bis omnia  dira  contingent,   atque 
euenient.       Infelices  eritis  in  vr- 1 
be ,  infelices  ruri :  infelicia  veftra 
caniftra  et  maclrae:     infelices  vte- 1 
rorum  veftromm,  foli,  pecoris  fru- 
clus:  turn  armentorum,  turn  gre- 
gum balantum  fet'Ud.       Infelices  I 
eritis  aduenientes ,  infelices  profi- 
cifcentes.    Incesfet  vos  loua  an  go- 1 
re,  tumultu,  prolligatione,  in  o- 
nmibus,  quxcumquefacietis,  operi- 
bus,  eousque  vt  vos  celeriterfun- ' 
ditus  euertat,  propter  veftrorum 
morum  prauitatem,    qui  eum  re- 
liqueritis.    Infeftabit  vos  loua  tan-: 
ta  pefte,    vt  vos  funditus  de  terra 
tollat,  ad  quam  occupandam  vadi- 
tis.    Incesfet  vos  loua  tabe ,  febre ,  i 
ardore,  aeftu,  armis,  vredine,  rubi- 
gine ,  vosque  ad  perniciem  vsque 
perfequetur.      C.rlo,  quod  fuprai 
verticem  habebitis ,  xreo:   terra, 
quam  fubter,  ferrea vtemini.     Ef-ll 
ficiet  loua,  vt  terrx  veftrae  pluuia  J 
arena  fit  et  pulnis,  qui  de  carload  ! 
veftrum  vsque  exitium  deferetur., 
EfHciet,  vt  ab  hofte  vertamini,  et  ins 
quern  via  vna  exieritis,  eumdem  fe-" 
prem  viis  fugiatis ;  atque  in  omnia 
orbis  terrarum  regna  difpergami- 
ni;     veftraque  cadauera  ommbusi  : 
alitibus  aereis  terreftribusque  feris 
ita  praedx  lint,  vt  non  fit,  qui  eas  ab-  t: 
igat.      Adficiet  vos  Iouavlceribusl111 
acgyptiis,  fico,  fcabie,   prurigine    r 
infanabili.  Adficiet  amentia,: 


CXCl- 

b)  in  Iou*  tutela  csfc,  e:  eius  populum  vocari. 


Cap.  18. 


DEVTERONOMIVM. 


»9? 


cxcitate  ,     ftupore    cordis.         Vc 
in  meridie  palpantes ,  veluti  cx- 
cus  in  tenebris,  improfperas  vias 
habeatis,  femperque,  nullo  defen- 
fore,oppriniamini,  diripiaminique. 
Vxores  fponfabitis ,  et  alii  eis  po- 
tientur :  domos  xdificabitis,  et  in 
eis  non  habitabitis :    vineas   con- 
feretis,  et  eas  non  c  prcranabitis. 
Veftri  boues  in  oculis  veftris  raa- 
clabuntur,    neque  eis  vefcemini: 
afini  veftri  vobis  coram  abripie». 
tur,  neque  ad  vosredibunt;  oues 
et  caprx  veftrx  tradentur    hofti. 
bus,  nee  habebitis,  qui  defendant. 
Veftri  filii  et  filix  populo  alteri 
addicentur,  idque  fpectantibus  o- 
culis  veftris,  et  hinc tabeftentibus 
quotidie,  nee  vobis  erit  fubuenien- 
di  poteftas.    Fruclibus  agri  veftri 
onmique    veftro    labore  vefcetur 
vobis  incognita  natio,  et  nihil  ali- 
id,  quam  perpetuo  oppriniemini 
t  lacerabiniini.      Atque  in  his  o- 
uloruin  veftrorum  fpecTtaculis  de- 
nentietis.       Adficiet  vos  Ioua  di- 
is,  et  vobis  infanabilibus  vlccri- 
)iis  in  genibus,  intibiis,  aplanta 
d  verticem.       Abducet  vos  loua , 
lee  non  regem ,  quern  vobis  crea- 
leritis ,  in  gentetn  et  vobis  et  ma- 
oribus  veftris  ignotain,  vbi  deos 
ienos  ligneos  lapideosque  colatis , 
dmirationique  et  dicteriis  et  fa- 
ulis  locimi  detis  apud  onines,  in 
[lias  vos  Ioua  abegerit    nationes. 
eniinis  niultum  in  agrmi)  eftere- 
is,  et  parum  percipietis  ob  locufta- 
umcalamitateni.       Vineas  confe- 
etis,  coletisque:  fed  vinum  neque 
ibetis,neqiic  condetis,vtpote  a  ver- 
libus  confumtum.    Oleam  onini- 
us  in  veftris  Hnibus  habebitis ,  ne- 
ue  oleo  vngeuiini ;  quoniam  ex- 
irpa'uitur  olea.     Liberos  gignetis, 
eque  eis  fruemini ;  quoniam  ca- 
tiui  abibunt.        Onines   veftras 
rbores  terrrque  fruges  corrumpet 
rtigo.      Veftrates  peregrini  ma- 

t)  frudum  peicipietis,  quod  turn  fit, 
mum  vindeniiamur. 


iore indies faftigio  addendent ;  vos 
maiore  indies  decrements  defcen- 
detis:       iJJi  vos    fenerabunt,  vos43 
ilJos  non  item  :  if li  caput,  vos  eritis 
cauda.       Atque  hxc  quidem  totdi-44 
ra  vobis  euenient ,  vosque  infecta- 
buntur,  et  ad  internecionem  infe- 
ftabunt  :  quoniam  Jonae  Deo  veftro 
dicioaudientes  non  fueritis,in  eius 
prxceprorum  decretorumque  vobis 
ab  eo  traditorum    conferuatione. 
Eruntque  hxc  turn  in  vobis  rum  1114; 
vcftra  progenie  figno  et  exemplo  in 
xrernum  :    quoniamlot.x  Deove-4^ 
ftro  in  rerum  omnium  ccpia  Ixto  et 
hilari     animo     non    feruiueritis. 
Ergo  hoftibus,  quos  vobis  Ioua  im-47 
mittet,in  fame,in  fiti,  in  nuditate,in 
rerum  omnium  penuria  feruietis, 
imponentque  veftris  ceruicibus  iu- 
gum  ferreum ,  vsque  ad  veftrum 
exitium.      Excitabit  in  vos  Ioua  48 
remotam  gentem ,  vsque  ab  extre- 
mis orbis  terrarum  finibus ,  aquila 
volucriorem,  gentem  ignotx  vobis 
lingux,  gentem  ita  crudelem,  vt  ne- 
que fenesreuereatur,  neque  puero- 
rum  miferefcat;      qux  veftri  pe-49 
coris  fru6tus  et  terrx  fruges  confu- 
mens ,  vns  ita  peruertat ,  vt  neque 
frumentum,  neque  vinum,  neque  o- 
leum,  neque  armentorum  feturam, 
neque  ouium  caprarumque  gieges 
vobis  reliquos  faciat :     vsque  adeo  50 
vos  disperdet,vos,vbicuiv.que  dege- 
tis,  eousqueobfidebit,  denee  vcftra 
alcisftma  munitisfimaque  mania  et 
arces,  quibus  confidetis,  in  omnibus 
veftris  finibus  deiecerit.       Vos,  in-  5 1 
quam,  vbicumque  terrarum  vobis 
a  loua  Deo  veftro  datan  m  degetis , 
ita  premet ,    vt  ipfum  veftri  ferufn  51 
ventris,  ipfam  liberorum  veftro- 
rum, vobis  a  Ioua  Deo  veftro  dato- 
rum,  carnem  comedatis :  tantavos 
obfidionis  anguftia  premet  hoftis. 
Qui  inter  vos  mollisfimus  et  delica-  ?  3 
tisfimus  erit,  isfuo  ipfiusfratri,  et 
fui  complexus  vxori,  reliquisqne 
N  3  nato- 

quum  profanameir  :    id  eft,  i]uum  prt- 


ip8 


DEVTERONOMIVM, 


Cap.  as.  29. 


natorum  fuorum,  quos  reliquos  fe- 
54cerit,  horum,inquam,  vlli  recufabit 
impertiri  de  filii  fui  carne,  quam 
comedet :  quod  nihil  fibi  reliquum 
fecerit  in  tam  arclaobfidione,  qua 
vos  hoftis  in  omnibus  veftris  fedi- 

55  bus  vrgebit.  Qux  apud  vos  ira  mol 
lis  erit  et  delicata,  vt  prxmollitie 
et  deliciis  pedis  veftigiumhumifi- 
gere  non  fustineat:  ea  et  fui  comple- 
xus  viro,et  filio,et  rilix,  feeundas  ex 

56  interfemineo  fuo  egresfas ,  et,quos 
pepererit,  filios  imiidebit,  eosque 
clam  in  funinia  indigentia  comedet, 
prx  obfidione  etanguftia,  qua  vos 
hoftis  in  veftris  mcenibus  premet. 

5'7Nificurabitis,  vtpareatis  omnibus 
verbis  huius  legis,  in  hoc  libro 
fcriptis ,  vt  gloriofum  illud  et  ter- 
ribile  nomen,  Iouam  Deuin  ve- 

58  ftrum  metuatis :  prxcipuis  et  vos 
et  veftram  prolem  adfkietcladibus 
Ioua,   cladibus  ingentibus  et  cer- 

59  tis  ,  morbisque  diris  et  fixis  ;  vo- 
bisque  referet  omnes  acgyptias 
aegritudines ,    vt  quas  exhorretis , 

60  hx  in  vobis  inhxreant.  Turn  fi 
quis  morbus ,  ft  qux  clades  eft  in 
huius  legis  libro  non  fcripta ;  ea 
vos  ad  veftrumvsqueexitiuminfe- 

61  ftabit ,  ita  vt  qui  cxli  ftellas  nu- 
mero  xquaueritis ,  pauci  numero 
fuperetis :  quoniam  Ioux  Deo 
veftro  diclo  audientes  non  fueritis. 

6z  Ac  qucmadmodum  Ixtatus  fuerit 
Ioua  vobis  et  beneficiiset  numero 
augendis :    ita  e  diuerfo  lxtabitur 

63  perdendis  atque  euertendis.  Ita- 
que  exterminabimini  ex  terra, 
quam  occupatum  itis  ;  vosque  di- 
fperget  Ioua  in  omnes  nationes, 
quotquot  vtroque  fine  terrarum 
continentur;  ibique  diis  alienis,  et 
vobis  et  maioribus  veftris  ignotis , 

64  ligneis  faxeisque  feruietis.  Atque 
apud  illas  gentes  neque  conquie- 
fcetis ,  neque  ,  vbi  pedis  veftigium 

6$  requiefcatis ,  habebitis.  Tanta- 
que  vos  illic  et  cordis  trepidatione , 
et  oculorum  tabe ,  et  animi  xftu 
adficiet,  vtvitam  ante  oculos  quafi 


fuspenfam  habeatis :      et  nodtem  66 
diemque  pauentes,   de  vita  veftra 
defperetis,  et  mane  vefperam  et  ve- 
fpere  mane  optetis :   tanto  animi 
pauore,  talique  oculorum  fpeftacu- 
lo  confternabimini,      vosque  in  61 
Aegyptum  (quamviamne  deinceps 
repeteretis,  ego  vobis  mandaui)  Io- 
ua clasfe  reportabit ,      in  feruos  et  68 
feruas  inimicis  veftris  fine  vlio  ad- 
fertore  vendendos. 

CAPVT     XXIX. 

FadtM  alteram  in  Moabithf  pofl  Horebi  pri- 
mum.     In  populum  pT£terita  beneficia. 

Aec  funt  verba  foederis ,  quod  1 
prxcepit  Ioua  Mofi   ferien- 
dum   cum   Israelitis,    in  fi- 
nibusMoabitarum,  prxter  fcedus, 
quod  cum  eis  in  Horebo  percusfe- 
rat.       Igitur  Mofes ,  conuocatis  o-  % 
mnibus  Israelitis ,  ad  eos  verba  fe- 
cit hocmodo:    vosvidiftis,  quam 
multa  Ioua  fpeclantibus  vobis  in 
Aegypto  fecerit  in  Pharaonem  Pha-  *1 
raoniosque  omnes,  atque  eius ter- 
rain ;       ingeutes  illas,  monftiofasj 
et  portentofas   infeftationes  dico,  f 
quas  ipfi  veftris  oculis  fpectauiftis  : 
et  tamen  hactenus  vobis  Ioua  ne-4 
que  cor  ad  intelhgendum ,  neque  o- 
culos  ad  videndum ,  neque  aures  ad 
audiendum  dedit.      Ego  vos  qua- 5 
draginta  annos  per  folitudinem  du- 
xi,  quum  neque  veftimenta  vobis 
obfoleucrunt,  neque  pedum  cake- 
amenta  inueterata    funt:       neque $ 
panem  comediftis,neque  vinum  aut 
temetum  bibiftis ;    vt  intelligatis, 
eum  esfe  Iouam  Deum   veftrum. 
Atque  vbi  in  hunc  locum  veniftis:^ 
Sehonem  Hefebonis,  etOgum  Ba- 
fanx  regem  ,  qui  nobis  bello  occur- 
rerant,  fndimus,      captumqueeo-g 
rum  agrum  Rubenitis ,  Gadinis  et 
dhnidix  Manasfenfium  tribui  pos- 
fidendum  dedimus.       Qiiapropterp 
curatote,  vt  omnibus  huius  foederis 
verbis  ftetis :  vt,  quxcumque  agetis, 
profpere  agatis*     Vos  hodie  in  lo-  ie 

uae 


~-"  • 


Cap.  2.9.30. 

uae  Dei  veftri  confpe&u  ftatis ,  vni- 
uerii,  duces,tribus,  fenatores,  magi- 
ftratus,  denique  omnes  Israelitae, 

I  paruuli,  mulieres,  peregrini,  qui  in 
caftris  vcrfantur,  ipfique  adeo  li- 

a  gnatores  et  aquatores ,  vt  in  fce- 
dus  veniatis,  quod  Ioua  Deus  va* 
fter  vobiscum  hodie   adhibito  fa- 

3  cramento  fancit ;  vt  et  vos  fibi 
hodie  populum  ftatuat,  etipfevo- 
bis  fit  Deus,  quemadmodum  vobis 
promifit ,  et  maioribus  vcftris  Ab- 
rahamo,  Ifaaco  et  lacobo  iurauit. 

4Neque  vero  vobiscum  tautumego 
fcedus  hoc  et  facramentum  ineo ; 

5  fed  turn  cum  eis,  qui  hie  hodie  prae- 
fentes  nobiscum  coram  Ioua  Deo 
noftrc  adfunt ,  turn  cum  eis ,  qui 
hie  hodie    nobiscum  non  adfunt. 

6Scitis  enim  vos,  vtin  Aegyptode- 
gerimus,  vtque  per  gentes,  per  quas 

7  iter  feciftis,  transiuerimus :  ea- 
rumque  nefanda  vidiftis ,  et  figna 
lignea,  iapidea,  argentea  atque  au- 
rea,cuiusmodi  apud  iJlas  habentur : 

3  ne  quis  forte  fit  in  vobis  aut  vir  aut 
femina,  autfamilia,  auttribus,  cu- 
ius mens  hodie  a  Ioua  Deo  noftro 
auerfa,  ad  deorum  gentium  iila- 
ruin  cultum  impellatur :  ne  quae 
fit  in  vobis  ftirps,  quae  fel  d  pariat  et 
abfynthium,  qui  huiusce  facra- 
menti  verbis  auditis ,  fibi  cum  ani- 
rao  fuo  blandiatur ,  et  impunc  fore 
putet ,  fi  ex  animi  fui  perueriitate 
vixerit,atque  ita  ebrietate  fitimf  ex- 
fuperet.  Ei  tantum  aberit,  vt  i- 
gnofcat  Ioua ,  vt  in  huiusmodi  ho- 
minem  ira  atque  impetu  fuo  cxar- 
deat,  omniaque  dira  in  hoc  defcri- 
ptalibroei  incumbant,  et  eius no- 
men  Ioua  de  reruin  natura  deleat , 
eumque  malis  modis  ab  omnibus 
Israelitarum  tribubus,  vtferunto- 
mnia  fctderis  dira  in  huius  legis 
libro  fcripta ,  fecernat :  dicetque 
pofterorum  genus,  id  eft,  veftri 
nati,  qui  poft  vos  exfiftent,  et  extra- 
aei,  qui  ex  finibus  longinquis  ve. 

d)  rebcllionem  et  contumaciam, 
fed  cti-im  fupcret. 


DEVTERONOMIVM. 


nerint,    quum  videbunt  eius  ter- 
ra; clades,    et   quibus  cam  detri- 
mentis  adfecerit  Ioua ,      fulphu-  23 
re  et  fale  ita  peruftam ,  vt  neque 
conferatur,    nequegerminet,  ne- 
que   vllae  in  ea  crefcant    herbae, 
qualis  eft  ruina  Sodomae,  Gomor- 
rae,  Admx  et  Seboium,  quas  ira  per- 
citus  Ioua  euertit :      quaerent ,  in-  24 
quam,  omnes  gentes,  curhaecfecc- 
rit  Ioua  in  hanc  teiTam  ?  quisnam 
fit  ifte  tantac  irae  aeftus  ?      Turn  i$ 
refpondebitur :     quoniam   relifto 
Iouae  Dei  maiorum  fuorum  fced^- 
re,    quod  cum  illis  percusfisfet, 
quum  eos  ex  Aegypto  eduxbfet, 
defecerint  addeos  alienos,  eisque  26 
feruierint ,  et  eos  adorarint ,  deos , 
quos  nequenouisfent,  nequecum 
eis  vllam  rem  habuisfent,       pro- 27 
pterea  Iouam  huic  terraeiratum, 
ei  oinnes  fcriptas  in  hoc  libro  di- 
ras  importasfe,      eosque  exipfo-2g 
rum  terra  magno  cum  irae  et  in- 
dignationis  feruore  auuifos ,  aliam 
in  terram  (vt  turn  adparebi:)  pro- 
iecisfe.      Occulta  Ioux  Dei  noftri  20 
funt :  *  aperta  autem  et  noftra  et  no- 
ftrorum  in  perpetuum  natorum, 
ad  omnia  legis  huius  dicta  exfe- 
quenda. 

1 — 

CAPVT     XXX. 

Emendgtorum  gra:ia  apud  Iouam.      Dining 
legis  facilitM. 

QVum  autem  haec  omnia  turn  1 
faufta  turn  infaufta  a  me  pro- 
pofita  vobis  euenerint,  et  vos 
vbicumque  gentium  a  Ioua  D  o  ve- 
ftrodifperfiad  fanitatem  red. bids; 
ad  eumque  reuerfi ,    eius  diclis ,  z 
quemadmodum    ego  vobis   hodie 
prxcipio,  vna  cum  veftris  natis  toto 
corde  atque  animoparebitis:    turn  5 
Ioua  Deus  veftervicisfimvosexca- 
ptiuitate  reuocabit;  veftrique  mifer- 
tus ,  ac  vobis  reconciliatus ,  vos  ex 
omnibus,  in  quas  vos  difperferit, 
N  4  natio- 

*)  peccandi  iititn  non  folum  expleu:, 


L»CV     iJlK-UINUMlVM. 


Cap.3O.3l. 


4  nationibus  colliget ;  et  ita  colli- 
get ,  vt  fi  ad  extremos  caeli  fines  fue- 
ritis  disfipati ,  inde  vos  colligat  at- 

5  que  arcesfat ;  et  in  terrae  a  ma- 
ioribus  veftris  posfesfae  posfesfio- 
nem  immittet ,  pluribusque  bene- 
ficiis  et  maiore  incremento  quam 

6  maiores  velbros  adficiet ;  ettnm 
veftra  turn  veftrae  fobolis  corda 
circumcidet ,  ad  Iouam  Deum  ve- 
ftrum   toto  corde    totoque  animo 

f  amanduin ,  vt  viuatis.  Haec  au- 
tem  dira  omnia  immittet  in  perdu- 
elles  et  ofores,  qui  vos  infeftaue- 

8  rint.  Turn  vobis  mutatis ,  et  lo- 
use obedientibus ,  omniaque  eius 
praccepta,  quae  ego  vobis  hodie  tra- 

5>  do ,  exfequentibus ,  abundantiam 
benefice  confeiet  in  omnibus  ve- 
ftris, quae  tra&abitis,  negotiis,  in 
ventris,  in  pecoris,  in  terrx  veftrae 
icfctibus.  Reconciliatus  cnimloua 
tarn  veftro  bono  dele&abitur,  quara 
niaiorum  veftrorum  dele&atus  fue- 
rit:  fi  ei  obtemperantes ,  eius  prx- 
cepta  et  inftituta  in  hoclegislibro 
fcripta  conferuabitis ;  fi  ad  Iouam 
Deum  vtftrum  toto  corde  totoque 

1 1  animo  reuertemini.  Nam  hxc, 
quam  ego  vobis  hodie  trado ,  do- 
6tdna  neque  difHcilior  eft,  quam 
pro  vobis,    neque    longe  polita, 

Unoneftincxlo,  vtdicatis,  quis  no- 
bis in  caelum  adfeendet,  eamque 
inde  nobis  petet,  vt  earn  audiamus , 

13  eique  pareamus  ?  Neque  eft 
trans  mare ,  vt  dicatis  ,  quis  nobis 
traiec~k>  mari  earn  petet,  vt  earn 

14 audiamus,  eique  pareamus?  Sed 
eft  proxime  vos  oratio,  inoreve 
ftro  atque  corde ,   vt  ei  pareatis. 

15  En  propono  vobis  hodie  turn  vi- 
tam  et  bonum ,  turn  mortem  et  ma- 

l61um.  Me  hodie  prxceptore  Io- 
uam Deumveftrum  amando,  eius- 
que  viis  gradiendo ,  et  prxcepta, 
decreta ,  iura  confer uando  viuetis , 
crefcetis ,  Deoque  veftro  Ioua  fe- 
cundo  vtemini  in  terra ,  quam  itis 

lyoccupatum.  Sin  autem  mutato 
animo  non  obtemperabitis ,  pro- 


fligatique  -deos  alienos  adorabitis 
et  coletis :  hoc  vobis  hodie  confir- 
mo ,  vos  perituros,  neque  diu  xta- 
tem  produ&urcs  in  terra ,  ad  quam 
occupandam  Iordanem  eftis  traie- 
cluri.      Caelos  hodie  vobis  terras- 1! 
que  teftor,   me  vobis  vitam  mor- 
temque  proponere,  felicitatem  et 
infelicitatem.    Eligite  ergo  vitam,  i< 
vtetvoset  veftra  progenies  Iouam 
Deum  veftrum  amando ,  eique  ob- 
temperando  atque  adhxrendo  vi- 
uatis,     ( eft  enim  is  vita  veftra,  eti< 
xui  longitudo)  vt  terram  incolatis , 
quam  fe  maioribus  veftris  Abraha-l 
mo ,  Ifaaco  et  Iacobo  daturum  pol- 
licitus  eft. 

CAPVT     XXXI. 

Mofes  Iordanem  baud  traicfluriu.  Iou/t 
pnpuli  dux.  Ad  lofuam  et  facerdotes 
Mofes.  Ad  hunc  et  producem  Dem  ,  de 
populi  defeflione  ad  deaflros. 

TVm  Mofes  vniuerfos  Israelitas  t 
adgresfus ,  in  hxc  verba  adfa- 
tus  eft:    ego  hodie  natusan-j, 
nos  centum  et  viginti,  nonpotero 
deiuceps  in  negotiis  gerendis  verfa- 
ri ;  et  Ioua  mihi  prxdixit ,  me  non 
esfe  iftum  Iordanem  traiecturum. 
Ioua  ipfe  Deus  vefter  vobis  prae-3 
ibit,  ipfe  vobis  gentes  illas  euertet, 
earumqueposfesfionem,  Iofua  du- 
ce ,   occupabitis ,    quemadmodum 
promifit  Ioua :      qui  quidem  illis  ^ 
faciet ,  vt  fecit  Amorraeorum  regi- 
bus,  SehonietOgo,  eorumque  ter- 
rae, quos  quidem  euertit;    easquej 
vobis  fuperabit ,  quibus  vtemini  0- 
mnino ,  vt  poftulat  mea  ad  vos  prae- 
ceptio.      Eftote  fortes  et  infrac~ti,<$ 
nolite  eos  pertimefcere  aut  formi- 
dare  :  nam  Ioua  Deus  vefter  vobis- 
cum  ibit,  vos  non  reliclurus  aut  de- 
ferturus. 

Deinde  euocato  Iofua  ,  eum  7 
in  omnium  Israeiitarum  prxfen- 
tia  fie  adfatus  eft:  efto  fortis  et 
conftans :  tu  enim  cum  hoc  popu- 
lo  vades  in  terram,  quam  Ioua  ma- 
ioribus eoium fefe  ei  daturum  pn >- 
nuiit, 


mint, 
■M 


Cap.  31. 


DEVTERONOMIVM. 


401 


mifit,  eiusque  hereditatem  eis  ad- 
fignabis.       Ioua  autem  ipfe  tibi 
pr.fibit,  tibique  aderit ,  numquam 
te  deftkttct  aut  deferet :  noli  timere 
>aut  pauefcere.    Scripfit  autem  Mo- 
fes  hanc  legem,  eamque  lacerdoti- 
bus  Leui  prognatis ,  arcx  foederis 
Iouac  geftoribus ,  et  omni  Israelita- 
rum  fenatui  tradidit,    eisque  ita 
1  praecepit :     feptimo  quoque  anno 
in  folemnitate  anni  remisfionis,  fe- 
fto  vmbraculorum ;      quum  vni- 
uerfi  conuenient  Israelitx  ad  com- 
parendum  in  louse  Dei  veftri  con- 
fpeclu,  in  electo  ab  eo  loco :  reci- 
tatote  hanc  legem  coram  in  auri- 
-bus  omnium  Israelitarum ;      con- 
gregato  populo,  viris,  feminis,  par- 
uulis,  etveftratibus  peregrinis;  vt 
audiant,  vt  difcant,  vt  IouamDe- 
um  veftrum  vereantur ,  omniaque 
legis  huius  difta  curent  exfequen- 
I  da ;    '  vtque  imperiti  eorum  nati 
audiendo  difcant  Iouam  Deum  ve- 
ftrum metuere,    quamdiu  viuetis 
in  terra,  cuius  occupandae  gratia 
I  Iordanem  traiedhiri  eftis.        Turn 
Ioua    Mofi   dixit:     prope  adeft, 
quum  tibi  eft  moriendum :    voca 
Iofuam ,  et  adefte  in  oraculari  ta- 
bernaculo,  vt  ego  ei   praecipiam. 
iErgo  Mofesetlofua  iuerunt,  etin 
oraculari  tabernaculo   adfuerunt, 
et  Ioua  in  tabernaculo  adparuit  in 
nubis  columna  fupra  tabernaculi 
>  oftium  ftante.     Mofemque  ita  ad- 
fatus  eft  :  te  quidem  mox  cum  ma- 
ioribus  tuis  iacente,  hie  populus 
eo  veniet,  vt  cum  diisalieniseius 
terrae,  inquamintraturuseit,  me- 
i  retricerur,  mereliclo,  etfeedere, 
quod   cum    eo    pepigi,    violate 
''Tunc  ego  iratus  eos  deferam,  ab 
eisque  vultum  meumabdam:  quo 
fiet,  vt  confumantur,  etin  multa 
1  mala  et  anguftias  incurrant,  tan- 
demque  fateantur,  quoniam  eorum 
';  Deus  inter  eos  non  fit,   ea  omnia 
mala   fibi   euenisfe :      quum  ego 
:  interea  ab  eis  vultum  meum  ab- 
dam ,  propter  tantum  ab  eis  coiu- 


misfum  fcelus,  quiaddeos  defece- 
rint  alienos.  Qt^iamobrem  icri-rc> 
bite  carmen  hoc ,  quod  tu  Isracli- 
tas  doceas,  ereisinos  inferas,  vt 
mihi  fit  hoc  carmen  teftis  aduer- 
fum  Israelitas ,  quum  in  terrain  20 
(quam  eorum  maioribus  iuraui) 
lacte  nielleque  fcatentem  a  me  in- 
troducli,  viclusque  fatietate  far- 
cti,  ad  deos  alienos  fe  conuerte- 
rint,  eosque  (me  defpeclui  habito, 
meoque  fa-dere  temerato  )  colue- 
rint;  quumque  eis  mala  multa  zi 
et  anguftix  euenerint :  vt  hoc  ,  in- 
quam ,  carmen  contra  eos  teftimo- 
nium  dicat,  ii  ex  eorum  foboliso- 
re  non  exciderit,  obliuioni  man- 
datum.  Nouienim  eorum  mores, 
quibus  hodie  pnediti  funt,  non- 
dum  a  me  introducli  in  terram, 
quam  eis  iiH-aui.  Scripfit  ergo  ix 
Mofes  carmen  hoc  eo  die,  idque 
docuit  Israelitas ;  et  Iofuam  Nu-  %$ 
nis  filium  hortatus  eft,  vt  fortem 
fe  et  conftantem  prxberet :  dmStu- 
rum  enim  Israelitas  in  terram, 
quam  Deus  illis  iureiurando  pro- 
mifisfet,  ipfumque  Deumei  adfu- 
turum. 

Ac   poftquam   perfcripfit  Mo- 24 
fes  verba  legis  huius  in  libro ,  at- 
que  abfoluit:      Leuitas  area;  fee- 25 
deris  Iouae  geftores  fie  adloquitur : 
accipite  hunc  legis  librum ,   et  ad  26 
latus  arcse  foederis  Ioux  Dei  veftri 
reponite,  ibi  teftimonio  contra  vos 
futurum.       Ego  enim  noui  contu-  2^ 
maciam  veftram  et  ceruicis  duri- 
tiem  :  qui  quum  hodie ,  me  adhuc 
vobiscum  viuente,  rebelles  fueritis 
in  louam:  quid  poft  meuminteri- 
tum  futurum  eft  ?     Congregate  ad  28 
me  omnes  veftrarum  tribuum  fena- 
tores,  veftrosque  magiftratus,  qui- 
bus  audientibus   haec    verba  elo- 
quar ,  caelumque  et  terram  tefter  in 
eos.        Scio  enim ,  vos  poft  meam  29 
mortem  corruptum  iri,  et  a  via, 
quam  vobis  prxcipio ,  recesfuros  , 
vobisque  malum  longo  poft  tempo- 
re euenturum :    quoniam   fcelere 
N   3  veftro 


aoa 


DEVTERONOMIVM. 


Cap.  32. 


veftro  Iouam  ofTenderitis ,  eum  ve- 
ftrarum  mamium  opere  irritando. 
50  Ergo  efifatus  eit  Mofes  in  auribus 
totius  Israelitarum  conuentus ,  car- 
minis  huius  verba  ad  fin  em  vsque. 


CAPVT   xxxir. 

M°fis  carmen  ad  creaturas,  de  facto  verba,  in 
popHlmn  ingratuw,  deii/>inolam,diiii>ia  ira, 
fedatione ,  popufi  gratia.  Indicata  Mofi 
terra. 

I  A  Ttendite  cxli ,  dura  Ioquor : 
f\  audi   terra   verba   oris  mei. 

a  ■*•  -*•  Deftillabit  in  modnni  pluuix 
mea  doclrina,  fluet  vt  ros  oratio 
mea ;  vt  imber  in  ftirpes ;  vt  mi- 

3  uuta  pluuiain  herbas.  Etenim  Io- 
ux  noraen  adpellabo  :  tribuite  Deo 

4  noftro  magnitudinem  ;  cuius  nu- 
minis  et  integra  opera ,  et  putties 
rectx  funt  rationes :  qui  fidelis,  ini- 
quitatis  expcrs,  iuftus  rectusque 

5  Deus  eft.  Ab  hoc ,  fuo  vitio  degc- 
nerant  non  dicam  eius  filii,  fed  per- 

6dita  profiigataque  natio.      Hxcci- 

nc  louae  rependis ,  o  populus  ltultc 

atque  infipiens?  nonne  is  tuns  pa- 

tereft,  quite  comparau it  ?    nonne 

7tuus  conditor  atque  aucior?     Re- 

cordare  prifca  tempora ,  confidera 

perpetuorum    fxculorum   annos: 

percontarc  patrcm  turns,  quitibi 

referet ;  fenes  tuos,  qui  tibi  narra- 

g  bunt.       Supremum ,  quum  genti- 

bus  posfesfionespartiretur,  homi- 

numque  genus  diuideret,   ceteris 

nationibus  fines  pro  numerolsrae- 

jilitarum  adfignasfe.        Nam  louae 

pars  eft  eius  populus,  eius  posfes- 

lofionisfors  Iacobei  funt ,  quosin 
deferta ,  inaccesfa ,  ferali  vaftaque 
terra  na£his  circumduxit ,  edocuif, 
tamquam  fui  pupillam  oculi  cufto- 

1 1  diuit :  vt  aquila  nidum  fiium 
excitans ,  fefe  fupra  pullos  fuos  vi- 
brat,    alisque  pasfis  exceptos  pen- 

lanis  fuis  tollit;  Ioua  folus,  nullo 
cum  peregrinodeo,  illos  deduxit, 

13  et  in  f  faftigia  terrarum  fubuexit,  v- 

f )  c xccllencisfimam  terrarum. 


bi  agronun  prouentibus  vefceren- 
tur  5  et  melle  de  rupe ,  et  oleo  de  ri- 
gidacaute  laclauit:    Butyro  bubu-  U 
lo,lacteba!antum,  nee  non  adipea- 
gnoruni,  opimorumque  arietum, 
et  hircorum ,  vna  cum  pingui  flore 
tritici,  et  meri  vuarum  fanguinis 
potione.      At  probe   pinguefacti ,  l< 
reealcitranmt ;  pinguefacti ,  obefi, 
farOti  Deum  conditorem  fuum  re- 
liquerunt,  nunien  falutis  fuae  de- 
fpicati  funt:        Eum  per   alienosK 
irritarunt,  per  fcelcra  incenderunt, 
dxmonibus,  non  Deo,  facriheantes,  1/ 
diis  libi  ignotis,    qui  noui  recens 
venerunt,  maioribus   veftri*  non 
formidati :        Numinis    genitoris  ij 
veftri  immemores ,  Dei  veftri  crea- 
toris  obliti.        Hxc  videns  Ioua,i< 
hanc  liberorum  fuorum  improbita- 
tem  indigne  fert,  et  ita  fatur :     abs-  2c 
condam  ab   eis    vultum    meimi, 
videbo  quern  habituri  fint  exitum. 
Sunt  enim  peruerfa  natio,  filii  per-11 
fidi,    qui  me  per  non  deum  irri-, 
tarunt,  per  fua  ilia  inania  incende-    | 
runt :    quos  ego  vicisfim  per  non 
populum  irritabo,  per  gentem  de- 
mentem    incendam.         Nam    in- 2: 
cenfus   iracundia  mea  ignis,     ad 
ima  vsque  tartara  exardefcet ,  cum- 
que    fuis   terrain  frugibus  confu- 
met,  et  montes  ad  vsque  fundamen- 
ta  inflammabit.      In  illos  mala  con- a: 
geram ,  in  ilios  misfilia  mea  confu-  • 
mam.      Nee  folum  fame  adeden-a^ 
tur,    lueque  et  acerbisfimo  abfu- 
mentur   exitio :    verum  etiam  in 
eoset  quadrupedum  dentes ,  et  hu- 
mi   ferpentium   virus    immittam. 
Foris  grasfabuntur  arma,  intra  pe- a; 
netralia  confternatio,  in  iuuenes 
iuxtaacvirgines,  inla&entes  atque 
canos.      Et  quidem  ftatueram  eos  it 
ita  profligare ,  *  eorum  vt  memori- 
am  ex  hominibus  tollerem  :  nili  ve-  2" 
rerer,  ne  hoftes  eorum  aduerfarii 
(  qua  funt  improbitate )  feipfos  i- 
gnorantes ,  hoc  totum  fadhim  fuis 
prsclaris  viribus,  non  louae  tribue- 
rent: 


Cap.  31.53. 


DEVTERONOMIVM. 


13$ 


rent:  quippc  natio  rationis  ex- 
pers  atque  prudentix.  Qui  vti- 
nam  tantum  faperent ,  vt  hoc  in- 
telligcrcnt,  et  eorum  exitum  fie 
1  confiderarent :  fieri  ne  posfet ,  vt 
perfequeretur  vnus  mille,  et  duo 
fugarent  decern  millia ,  nifi  illos  i- 
pforum  numen  dederet,  nifi  Ioua 
addiceret?  Neque  enim  numini 
noftro  par  eft  illornm numen,  vel 
hoftium  noftrorum  iudicio.  Nam 
de  vitibus  fodomitanis  iilorum  vi- 
tes  funt,  deque  gomorranis  agris  : 
quibus  vii3f  fellex,  quibus  acerbi 
funt  racemi ,  quarum  vinum  virus 
eft  draconum ,  dirumque  fel  afpi- 
.  dum.  Hoc  eft  fane  apud  me  con- 
ditum,  meis  incapfis  obfignatum. 
Mea  eft  vlrioetremuneratio,  turn 
quum  titubabit  eorum  pes:  nam 
propinquat  eorum  dies  interims, 
^properant  eorum  fata.  Patro- 
cinabitur  enim  Ioua  fuo  populo : 
fuper  fuis  flectet  animum ,  quum 
videbit  eos  languente  manu  plane 
•  oppresfos  atque  deftitutos  :  Et  v- 
binam  funt  eorum  dii  ( inquiet ) 
quorum  numine  freti  fuerunt? 
Quorum  et  adipe  facrifico  vefce- 
bantur,  et  libatorium  vinum  bibe- 
bant  ?  furgant ,  et  vobis  opitulen- 
tur,  prxfidioque  fint.  Cognofcite 
iam  me,  me,  neque  quemquam  De- 
11m  esfe  pr.rter  me,  qui  interficiam, 
et  in  vitam  reuocem,  qui  vulnerem 
I  et  fanem ,  nullo  mini  de  manu  eri- 
1  piente  :  qui  elata  in  caelum  manu 
i  fie  loquor  :  ita  femperviuam,  vt 
1  fi  mei  enfis  aciem  acuero ,  caus- 
!  fatnquc  in  manum  fumfero ,  ita  ab 
linfeftismeispcenas  repetam,  ita  in 
oforcs  meos  animaduertam ,  vt 
.et  tela  mea  fanguine  inebriem,  et 
gladiuin  carne  pafcam  :  ilia  occifo- 
rum  captiuorumque  fanguine,hunc 
hoftis  capitali  fupplicio.  Decan- 
tate,  o  gentes,  eius  popuhim,  quo- 
niam  et  fuorum  fanguinem  vlci- 
fcetur:  et  fumto  de  fuis  aduerfa- 
riis  fupplicio,  fuorum  terrae  pla- 
cabitur. 


Igitur  Mofes  vna   cum  Iofua^ 
Nunis  filio  populum  adiit,  et  o- 
mnibus  Israeliti?  audientibus,   o- 
mnia   carminis  huius   verba  elo- 
cutuseft.      Quibus  finitis,  eos  ita  45 
cohortatur:    attendite  animis  ve-46 
ftris  omnia  verba,  quibus  egovos 
hodie  commonefacio ,  quae  veftris 
liberis  pnecipiatis :  vt  omnia  legis 
huius   verba  curent    exfequenda. 
Neque  enim  hxc  res  nihil  advos^ 
pertinet :  nam  in  ea  fita  vobis  vita 
eft,et  per  hanc  rem  diu  xtatem  pro- 
ducetis  in  terra ,  ad  quam  occupau- 
dam    Iordanem     transituri   eftis. 
Eodem  Die  Ioua  Mofem  adfatuseft48 
in  liunc  modum :      adfeende  in  i-  4^ 
ftum  montem  Abarium,  montem 
Nabonem ,  qui  eft  in  Moabitarum 
finibus  e  regione  Hierichuntis ,  et 
adfpicito  Chananaeam  ( quam  ego 
terrain  Israelitis  posfidendam  tra- 
do)    in  co  monte ,  in  quem  ad-  $b 
fcenderis,  moriturus,  etadpopula- 
res  tuos  adgregandus :  vt  mortuus 
eft  Aharon  frater  tuus  in  monte 
Hore,  et  ad  populares  fuos  adle- 
ftus :       quoniam   culpam   in   me  >l 
commififtis  in  medio  Israelitaruni , 
ad  aquam  iurgii ,  in  Cade  Sinis  fo- 
litudine;    quatenus  non   me  fan- 
6him    habuiftis    apud   Israelitas. 
Nam  terram  quidem ,    quam  ego  5» 
fum  daturus  Israelitis,  exaduerfi* 
videbis ,  fed  in  earn  non  peruenies. 


CAPVT    XXXIII. 

Mojis  ad  populum  verba  noulsfima  de  J?r,- 
gulis  tribubm. 

HAec  eft  autem  faufta  precatio ,  % 
qua  Mofes,  diuinushomo,Is- 
raelitis  ante  fuam  mortem  be- 
ne precatuseft.      Ioua  deSinave-x 
nit,  *  inquit,ex  Scire  exortus  eft  eis, 
patuit  ex  monte  Pharane ,  venitque 
ob  facras  legiones ,  ignem  difcipli- 
nae  eis  habens  ad  dextram  fuam, 
hominum  fane  amator,        cuius  5 
feneli  omnes  funt  in  manu  tua,  et 
quidem  ad  pedes  tuos  profternun- 

tur, 


204 


UbVl   bKUNUMlVM, 


Cap.  33.  34. 


tur,    eo   de   tuis   dictis  fumente. 

4  Legem  tulit  nobis  Mofes,  reipu- 
blicx    Iacobeorum    posfidendam : 

5  et  fuit  inter  probos  rex,  coeun- 
tibus   populi  capitibus,  vna  cum 

tftribubus     Israelitarum.  Viuat 

Ruben,   non    moriatur,    fed    fit 

7numero  paucus.        Hoc  autem  de 

Iuda  inquit :   exaudi  Ioua  voce» 

Iudr  ,  eumque  ad  fuos  deduc :  fuae 

ei  manus  fatis  funt,  te  ei  contra  eius 

g  perduelles  auxiliante.       Ad  Leuim 

autem  inquit :  tua  integritas  et  cla- 

ritas  eft  tui  viri  dementis ,  quem 

lacesiiuifti  apud  Masfam,  cum  quo 

9  iurgafti  ad  aquam  inrgii ,     qui  ne- 

gat  fe  patrem  aut  matrem  fcire  ,,  ne- 

que  fratres  agnofcit,    neque  filios 

nouit:     fed  qui  tua  dida  confer- 

uant,    tuumque    fcedus    tuentur. 

loSententias    tuas  Iacobeos ,    legem 

tuam  Israelitas  docebunt :  fuffitum 

,.  naribustuis  admouebunt,    ettotas 

1 1  vielimas  arx  tux  imponent.  Pro- 
fpera,  Ioua,  vires  eius,  eteiusma- 
nuum  operi  fane :  fie  elumba  eius 
infeftosatqueofores,  vt  refurgere 

I2nequeant.  Super  Keniamine  dixit: 
Iouje  dile&us  tuto  apudeumhabi- 
tabit ,  ipfo  femper euin  protegente, 
et  inter  eius   humeros  habitante. 

13  Super  Iofepho  veio  dixit :  felix  lo- 
use dono  terra  eius,  a  prouentu 
cxlefti,  a  rore,  et  aJ  profundo  fub- 

I4iacente,  a  prouentu  redituum 
folarium,  a  prouentu  maturitatis 

l^lunaris,  a  capite  montium  per- 
ennium,     a  prouentu  collium  x- 

Ifiternorum,  a  prouentu  et  co- 
pia  terrx ,  et  fauore  habitatoris 
rubi,  quae  capiti  Iofephi,  quae 
vertici  prxftantisfimi  fratrum  ven- 

I7turafunt.  Piimogenitus  bos  eius 
maieilate  prxdituseft,  et  cornibus 
monocerotiis,  quibus  populos  pro- 
tinus  ad  extremum  terrarum  arie. 
tabit.  Atque  huiusmodi  funt  E- 
phraimi  legiones,  huiusmodi  Ma- 

18  nasfis  cohortes.  Turn  fuper  Za. 
bulone  dixit:   Ixtare  Zabulon  in 

g)  tcrrx  foil). 


egresfu  tuo,  et  Isfachar  in  taber-      . 
naculis  tuis.      Populos  in  montem  19  I 
inuitabunt,  tibi  iuftitiae  facrificia 
facturos;    nam  adfluentiam  mari- 
namfugent,  etobrutos  arenxthe- 
fauros.      Idem  fuper  Gado  :  gra-a#  ' 
tes  Gadum  explicanti ,  leonis  ritu 
confiftentem ,    et   brachium    cum 
vertice  rapicntem.      Hie,  vt  fibiai 
primum  aniinaduertit  tradrum  o- 
perti  recioris ,  populi  principesad- 
iuit ,  iuftitix  et  iuris  loux  mune- 
re  funchis  eft  erga  Israelitas.    Item  u 
fuper  Dane :  Dan  catulus  leonis,  ex 
I>afana    exfiliens.        Item     fuper  13 
Nephthali :  Nephthalis  fauore  fa- 
tur,  et  plenus  munificentia  loux,  ■ , 
occidentalia  et  meridiana  occupa- 
bit.       Item  fuper  Afere  :  fortuna- 14 1 
tus  fihis  Afer ,  erit  fratribus  fuis  fa-    ■ 
uorabilis ,  et  pedem  fnum  oleo  in-    1 
tinget:      ferrea  xreaque  clauftra»$| 
tua ,  et  robur  xtati  tux  confentane-r 
urn.       Nullus  eft  Deo  proborum»6 
par,    qui  cxlis  inequitat  in  tuum 
auxilium  ,  et  eft  in  fuo  xthereo  fa-v 
ftigio.  Dei  domicilium  perenne  eft,i| 
et  fubter  funt  brae hia  fempiterna,    \ 
expel letque  ante  te  hoftem ,  et  eumjj 
iubebit  euertere.       Itaque  habita-a|l 
bit  Israel  tuto  feparatim  ,  adiiciet    1 
oculum  Iacobus  ad  terrain  tinmen-  .  L 
ti  viniqueferacem,  illius  cxlis  rorefl 
deftillantibus.    Beatuses,  o  Israel,  jy 
quis  tibi  par  eft,  o  popule  confer-    | 
uate  per  louam,  auxilii  tui  clipe-M 
uiu  ?  quique  eft  tui  fafiigii  gladius  ?  1 I 
Tibi  fubiicientur  hoiks  tui,    eo-    I 
rumque  cacumina  proculcabis.  ■ 


CAPVT     XXXIIII. 

Terram  felicem  adfriiiens  Mofes.  EiusdeifU 
finis  ,  per  Deum  fepult-.tr  a  ,  nulli  not  a  mar-  I 
itir,  ettu,  viridisquc  fenttltu ,  luilm  I 
pro  ipfo ,  et  encomia. 

TVm  Mofes  ex  campis  moabi-i'| 
ticis  adfeendit  in   Nabonera 
montem,  iniugumPhasge,e 
regione  Hierichuntis  pofiti,  eique 
osten- 


MHM; 


■'       6*  jo      to     So      +<• 


"57 


10       JO       .1«        -to      SO 


t>.9  >" 


io      .10        *o 


Deli  nea&O 

Pai.a-min  .\, 

five 

a . 
<J£ad.  r  Qjdaruh 

mmti-m  comptfita 


W/*i,  ,>v 


V  /.'    V  »  vrrtuJmubrtUru 


'iHAdlOMIl- 


it*;  v    v 


;^s!^ 


V^S 


« 


U  ay  ft  no. 


-Vrr" 


Sarrwhon.il*!      ^ 

!  -  *    v  ^  - 

-  %. 

vn.  Z^-Opi/oli  at 
.fi»tf*«r,>f,  ■      ft  .. , 

y/«   _  »  c 


^GaJara£l 


Til 


fcj^ 


v^ 


Kd 


MAR) 

MAGNVM 

five 


tAipL 


If 


.  /^f^'"   iVBPHRAIM    .   V 

-T   ? 

lifttui  tin 


*5r  ■  n   v  ' 
^r  ^  v 


^        x  "W   l        7,7.',/- . 


£*v. 


k    £€2>6S 


<L 


31 


4» 


g)  tcrrx  folo. 


rap.  f . 


I  O  S  V  A. 


20; 


>stendit  Ioua  totam  Galaaditidem 
i/sque  ad  Danem,  omnemque 
lephthalcnfeni  et  ephraiminam  et 
nanasfenfem  regionem ,  ludxam- 
jue,vsque  ad  vltimum  mare  :  turn 
njftraleni ,  et  campum  Hierichun- 
'  is ,  vrbis  palmiferx ,  vsque  ad  Si- 
;orim.  Ethaec,  inquit,  terra  eft, 
juani  Abrahamo,  Ifaaco,  et  Iacobo 
.  uraui ,  me  eorum  femini  daturum 
i:sfe  ;  earn  tibi  tuis  oculis  videndatn 
l*ubiicio,fed  eo  non  transibis.  Atque 
liic  mortuus  eft  Mofes,  Iouas  fer- 
iius,  in  terra  Moabitamm  ante  os 
iOux,  quieum  fepeliuitinvalle 
[uadam  in  terra moabiuca,  fecun- 
lum  Bethphegor;  neque  quis- 
|uam  hominnm  ha&enus  eins  fe- 
lulcrum  fciuit.      Mortuus  eft  an- 


110s  natus  centum  et  viginti ,  quum 
neque  oculis  caligaret ,  neque  viri- 
ditatem  amifisfet.      Eum  luxerunt  g 
Israelite  in  campo  moabitico  tri- 
ginta  dies:  quo  lugendi  Mofisfpa- 
tiofinito,       Iofuae  Nunis  filio  pie.  9 
naadrlato  fapientia  (nam  Mofes ei 
manus  impofiierat)  paruerunt  Is- 
raelite, feceruntque,  vtMofiloua 
praeceperat.     Neque  exftitit  adhuc  to 
vllus  in  Israelitis  par  Mofi  vates, 
Iouae  tain  famiiiariter  noto.     Tot  1 1 
ostentis  et  iiiiraculis,quae  in  Phara- 
onem  Pharaoniosque  et  eius  terrain 
defignaturus  misfus  eft  a  Ioua  in 
Aegyptum  :     turn  tanta  ilia  potefta-  1 1 
te,  tot  tantisque  prodigiis,  qux  cun- 
clis  fpe&antibus  edidit  Israelitis. 


I  O  S  V  A 


CAPVT    I. 

id  lofuam  prxcepta.      Promt  i ft   viclori*. 
Dux  ad  txtreitum  ,  is  ad  ilium. 

POSTQVAM  loux  feruus 
Mofes  mortuus  eft :  Ioua 
Mofis  adminiftrum  Iofuam , 
Nunis  filium,  adlocutus  eft 
In  hunc  modum :  quandoquidem 
tneus  feruus  Mofes  mortuus  eft : 
[ge  tu,  traiice  Iordanem  iftum, 
'na  cum  omni  ifto  populo  israeli- 
ico,  in  terrain,  quam  ego  eis  dono. 
iuocumque  vosinloco  pedum  ve- 
hgia  vrgebitis ,  eum  vobis  ego  do : 
jicut  Mofi  fum  pollicitus.  A  foli- 
udine  et  Libano  illo  ad  fluuium 
nagnum  Euphratem,  quae  omnis 
iettaeorum  terra  eft,  etad  mare, 
|ui  folis  eft  occafus,  veftri  fines 
iiatebunt.  Nemo  ante  te  confiftet , 
[iiiamdiu  viues :  ac  quemadmodum 
|4ofi  adfui,  ita  tibi  adero,  nee 
jmquam  te  deftitutum  relinquam. 
^ollige  te  et  confirma :  nam  tu  ifti 


populo  terrae ,  quam  ego ,  me  eis 
daturum  esfe,  maioribus  eorum 
iuraui ,  hereditatem  hercifceris. 
Tantum  fortis  infractusque  efto,^ 
et  da  operam ,  vt  omni  legi ,  quam 
tibi  Mofes,  mens,  tulit,  ita  obedias , 
vt  neque  ad  dexteram,  neque  ad 
finiftram  deflectas :  quo  prudenter, 
quocumque  ibis ,  te  geras ,  legis  g 
eius  librum  numquam  non  in  ore 
habendo ,  deque  eo  dies  no&esque 
cogitando,  vt  omnia  in  eofcripta 
cures  exfequenda.  Nam  ita  tibi 
res  et  profpere  cadent,  et  prudenter 
gerentur.  Ego  te  iubeo  firmo  et  9 
conftanti  esfe  animo,  ab  omnique 
terrore  et  formidine  vacuo  :  quo- 
niam  tibi  Ioua  Deus  tuus  vbique  eft 
adfuturus. 

Turn  Iofua  populi  magiftratibus  10 
mandauitjVt  caftra  obirent,  populo- 
que  praeciperent,  vt  fibi  comraea- 
turn  prxpararent.    Nam  port  tridu-  1 1 
urn  traiedhiros  esfe  Iordanem  il- 
ium, 


200 


1  U  b  V  A. 


Cap.  1.2. 


linn ,  et  terrx  posfesfionem  inuafu- 
I2ros  jeisalouaDeo  fuo  datam.  De- 
inde  cum  Rubenitis  et  Gadinis  et  di- 
midia  tribu  Manasfis  ita  locutus  eft. 
J3  Recordamini,  quidvobis  louxfer- 
uus  Mofes  prxceperit,  feilicet,  vt, 
quoniam  vobis  Ioua  quietein,et  ter- 

14  ram  iftam  dedisfet,  ipfi  (depofitis  in 
terra ,  vobis  ab  ipfo  Mofe  cis  Iorda- 
nem  data,  veftris  mulieribus  et  par- 
uulis)  expediti  ante  veftros  confan- 
guineos  traiiceretis  ,  eisque  auxili- 
11m  ferretis,  quicumque  ad  niilitiam 

15  esfetis  idonei,  donee  ipfi  quoque,yt 
et  vos,  a  Ioua  quietem  esfent  adepti, 
ct  terrx  fibi  a  Ioua  Deo  veftro  datx 
posfesfionem  confecuti,  vt  deinde 
inveftrx  posfesfionis  terram  redi- 
retis ,  eamque  posfideretis  vobis  a 
Ioux  feruoMofe  tributam  cislorda- 

I(S  nem  ad  orientem.  Turn  illi  Iofux 
refpondent,  quidquid  ipfe  iusfisfet, 
esfe  fachiros:  et  quocumque  mi- 

17  fisfet,  ituros ;  eique  plane,vt  Mofi 
obtemperasfent,  esfe  obtempcratu- 
ros:  adesfet  modo  ei  Ioua  Dcus 

jg  eius,  ftcut  adfuerat  Mofi.  Quis- 
quis  eius  imperium  detredlasfet ,  et 
prxcepta  omnia  non  exfecutus  es- 
fet, moriturum :  tantum  fortis  esfet 
atque  ftrenuus. 


CAPVT    II. 

In  Chanantam  expfor/itores.  Racbabs  in 
eas  benignitm  ,  ad  bos  petitio.  lUorum 
iuramentum  ,  ad  copiM  redituf. 

j  Tpv  Einde  mifit  Iofua ,  Nunis  fi- 
I  I  lius,exSetimo  homines  duos, 
•*-^  exploratores  occultos,  quibus 
tnandauit,  vt  exploratum  irent, 
quum  ceteram  regionem,  turn  Hie- 
richuntem.  Qui,  quum  eo  venis- 
fent :  diuerterunt  in  domum  me- 
retricis  cuiusdam  mulieris,  Ra- 
chabx  nomine ,    vt  ibi  cubarent. 

a  Quum  autem  esfet  Hierichuntis 
regi  nuntiatum,  homines  illo  in 
earn  nodlem  ex  Israelitis  venisfe 

•  ad  explorandam  regionem  :  mifit, 
qui  Rachabx  inherent,  vt  homines, 
qui  domum  ad  earn  venisfent ,  pro- 


duceret,  qui  quidem  ad  explora- 
tionem  totius   regionis  venisfent. 
Mulier,  quum  ambos  occuluisfet : 4 
refpondet  ,  ad  fe  quidem  venisfe 
homines,  qui  cuiates  esfent,  nefci- 
ret  ■■>    fed  eos,quum  contenebraret ,  5 
et  esfet  claudenda  porta,  egresfos 
esfe  ;    quo  iuerint ,  fe  nefcire ;  fi 
celeritcrperfequantur,  adfecuturos 
esfe..      Subduxerat  autem  eos  in  6 
tectum ,  et  Jini  fafciculis  occultarat, 
quos  in  tedlo  repofitos   habebat. 
Igitur  iili  eos  verfum  vada  Iordanis  7 
infecuti  funt ;  eisque  ad  perfequen- 
dumegresfisclaufa  porta  eft.       At  8 
ipfa  ad  eos  nondum  cubantes  in 
tedium  adfeendit ,  et  cum  eis  loqui- 
tur in  hunc  modum :       fcio  ego ,  9 
Iouani  hanc  vobis  dedisfe  terram , 
nosque  tanto  veftri  terrore  percul- 
fos  esfe ,  vt  omnes  incolx  animos 
abiecerint.       Audiuimus  enim,  vt  19 
vobis    ex    Aegypto   migraiuibus, 
Ioua  rubri  maris  aquas  ficcauerit, 
vtque  vos  duos  Amorrxorum  reges 
transiordaninoSjSehonem  et  Ogum 
tractaueritis,  quos  quidem  funditus 
deleuiftis.      Quae  res  audita  tanto  n 
noftros  animos  terrore  labefadta- 
uit ,  vt  nemo  iam  contra  vos  animo 
confiftat ,  quorum  Deus  Ioua  et  fu- 
pra  in  cxlo ,  et  infra  in  terris  Deus 
fit.      Quocirca  iurate  mihiper  Io-  it 
uam ,  fi  ego  vos  beneficio  meo  de- 
merita  fuero,    vos  quoque  meae 
domui  paternx  parem  esfe  gratiam 
relaturos  j    et  raihi  certum  fignurn  13 
date,    quo  meos    parentes,    fra- 
tres ,     forores ,    quxque    habent 
omnia  conferuetis,  animasqueno- 
ftras  a  morte  defendatis.    Cui  illi  14 
fie  refpondent :  vitam  noftram  pro 
vobis   ad   mortem  ofFerimus  (fi 
modo  vos  hoc  noftrum  negotiun» 
non  indicabitis  )  ni  tibi  ifiam  gra- 
tiam, quum  nobis  terram  Ioua  de- 
derit,  fideliter  referemus.      Turn  15 
ilia  eos  per  funein  demifit  per  fe- 
neftram,  (erat  enim  domus  eius 
coniundla  mcenibus,    vtpote  quae 
esfet  fubnawnia)    monuitque,  vti$ 


-^; 


Cap.*.?. 


1 0  S  V  A. 


207 


in  niontem  contenderent ,  ne  qui 
eosperfequebantur,  in  eos  incurre- 
rent ;  ibique  triduumlaterent,  do- 
nee  rcueilis,  qui  perfequebantur, 

7  poftea  pergerent.  llli  autem  cum 
ea  ita  locuti  funt :  nosiftius,  quo 
tu  nos  obftrinxifti,  iurisiurandi 
religione  liberabimur  hacratione. 

8  Quum  nos  terram  hanc  inuaferi- 
mus,  tulaqueum  iftum  coccineum 
feneftra,  per  quam  nos  demififti, 
adligabis,  tuis  parentibusfratribus- 
que,  et  vnitierfa  paterna  familia 

0  donuiin  ad  te  congregata.  Qiiis- 
quis  autem  extra  donius  tuac  fores 
exierit,  fuo  periculo  fecerit,  et  nos 
aberimus  a  culpa.  Quidquid  vero 
domi  apud  te  erit,  id  fi  qui*  atti- 

Ogerit,  nosluemus.  Quod  li  hanc 
rem  palam  ieceris :  nos  erinnis  ab 
hoc,  quo  tu  nos  obftrinxifti,  facra- 
|l  mentoliberi.  Turn  ilia  conditio- 
i  nem  acccpit,  iilosque  dimifit :  et,  eis 
»    digresfis,  laqueum  coccineum  fe- 

1  neftrae  adligauit.  Illi  in  montem 
ire  contenderunt ,  illicque  triduum 

3  commorati ,  quum  iam  qui  per- 
fecutifuerantjtota  via  perueftigata, 
iisque  non  inuentis ,  reuertisfent : 
ambo  conuerfo  itinere  de  monte 
defcendunt,  et  flumine  traieclo,  ad 
Iofuam,  Nunis  filiuni,  perueniunt, 

\  eique  omnia ,  qua:  fibi  accidisfent, 
exponunt,  et  totam  regionem  os- 
tendunt  a  loua  ipforum  fubiici 
poteftati,  omnibus  incolis  eoruni 

■  metulabefaclatis. 


CAPVT     III. 

Copitt  Iordanem  traie&ur* ,  lufirata ,  Jicco 
fede  transeuntes. 

IGitur  poftridie  Iofua,  vbi  fur- 
rexit,  a  Setimo  caftra  mouit ,  et 
ad  Iordanem  cum  omnibus  Is- 
;raelitisperuenit,  ibique,  antequam 
itraiicerent,pernoclarunt.  Praetcri- 
tis  tribus  diebus  magiitratus  per  ca- 
l;ftra  eunt,populoque  prxcipiunt,vt, 
ijquuin  arcam  foederis  Iouae  Dei  fui 
ill  facerdotibus  Leuitis  portari  vi- 


derint,  loco  fe  moueant,  eamque 
fequantur:       fed  interpofito  inter  4 
ipfos  et  arcam  tanto  fpatio,  vt  ad 
earn  non  accedant  propius ,  quarn 
ad  circiter  bis  mille  cubitos,  quo 
viam,  per  quam  fin t  ituri,  videant. 
Neque  enim  ea  viaingredi  folitos 
esfe  antca.      Turn  Iofua  populo ,  5 
vt  luftraretur,  indixit  :    quoniam 
poftridie  apud  eos  mira  faflurus 
esfet  loua.      Deinde  facerdotibus  6 
mandauit,  vt  foederis  arcam  tolle- 
rent,  populoque  anteirent.    Itaque 
illi  arcam  portantes  populum  an- 
tecesferunt.     Iofuae  autem  fie  loua  7 
dixerar  :   ego  te  hodierno  die  in 
oculis  Israelitarum  magnum  facere 
incipiam,  vtintelligant,  me,  quem- 
admodum  Mofi  adfui,  fie  tibi  ad- 
futurum  esfe.      Tu  praecipe  facer-  S 
dotibus  faderis  arcam  geftantibus , 
vt ,  quum  ad  aquae  Iordanis  extre- 
mum  venerint,  in  ipfo  Iordane  con- 
fiftant.    Et  Iofua  Israelitis  ita  I0-9 
cutus  eft :  Adefte ,  et  Dei  veftri 
Iouae  dicta  audite.    Hinc  fcietis ,  1« 
Deum  immortalem  inter  vos  ver- 
fari,et  vobis  Chananaeos ,  Hettasos  , 
Heuaeos,  Pherezafos,  Gergefaeos, 
Amorracos  et  Iebufaeos  exaclurum 
esfe.      Iam  area  fcederis  dominiil 
totiusorbis  ante  vos  per  Iordanem 
transitura    eft.      Qiiare  adhibete  IX 
viros  duodecim  ex  tribubus  Israe- 
litarum,finguIos  ex  fingulis.    Nam  13 
fimul  atque  facerdotes  arcam  fade- 
ris I0112  totius  orbis  domini  por- 
tantes pedum  veftigia  in  Iordanis 
aquapofuerint:  fiet,vt  diuifo Ior- 
danis amne,  aquafupernedefluens 
reftet  in  vnntn  cumulum.     Igitur  14 
populo  de  fuis  tabernaculis  ad  Ior- 
danem traiiciendum  proficifcente, 
facerdotibus  faderis  arcam  populo 
praeferentibus  ,      fimul  ac  faderis  15 
arcam  geftantes  facerdotes  ad  Ior- 
danem perucnerunt ,  et  eoruni  pe- 
des extrema  aqua  tincii  funt :  (  fo- 
let  autem  Iordanis  toto  mesfis  tem- 
pore ad  fummas  abundare  ripas  ) 
reftitit fuperne  deflueas  aqua,    et  16 

in 


aos 


I  O  S  V  A. 


Cap.  3.4. 


in  cumuUun  adfurrexit  longisiime , 
ab  Adama  oppido*ad  latus  barthanis 
pofito ,  ec  ab  ea  diuulfa  inferior  in 
falfum  planitiei  lacum  dilapfaex- 
I7hauitaque  eft.  Popnlus  autem 
contra  Hierichuntem  traiecit ,  fa- 
cerdotibus,  qui  louse  foederis  arcam 
portabant,  in  ficco,  medio  inlor- 
dane  fixisadftantibus,  omnibus  Is- 
raelitis  per  ficcum  transeuntibus, 
donee  gens  tota  lordanem  per- 
transiit. 

CAPVT    1III. 

Exflumine  lapides.     lofu*  grauitM  a  Deo. 

a  rT^Raduclis  omnibus,Ioua  Iofux 

I   mandauit,    vt  homines  duo- 

-■-  decim  de  finguiis  tribubus  fin- 

aguIos  deligerent,  quibus  prxci- 
perent ,  vt  inde  ex  medio  lordanis 
ex  eo  ipfo  veftigio,  in  quo  facer- 

3  dotum  nxi  pedes  iteterant ,  lapi- 
des duodecim  caperent,  quos  fecum 
ferrent,et  in  proximx  noclis  fta- 

>tione  ponerent.  Et  Iofua  conuo- 
catisilhs  duodecim  viris,  quos  ex 
finguiis  Israelitarum  tribubus  de- 

gftinarat,  negotiumdedit,  vtante 
Ioux  Dei  fui  arcam  in  medium 
lordanem  procederent ,  et  fingulos 
lapides  in  humeros  fuos  tollerent , 
pro  numero  tribuum  Israelitarum. 

gvt  hoc  apud  vos  manente,inquit, 
indicio,  f  i  quando  veftri  nati  ex  fuis 
patribus  quxfiuerint ,  quorfum  vo- 

-jbispertineant  ifti  lapides:  refpon- 
deatis,  area  Ioux  fcederis  lordanem 
transeunte,  dispertitas  fuisfe  lor- 
danis aquas  eius  aduentu, cuius  rei 
monumentum  lapides  iftos  Israeli- 

gtisesfe  fempiternum.  Igitur  Is- 
raelitx  Iofux  mandato  paruerunt , 
lapidesque  duodecim  ex  medio  lor- 
dane  fustulerunt ,  vt  Ioua  Iofuae 
mandauerat ,  ad  israeliticarum  tri- 
buum numerum ,  quos  fecum  in 
ftationem  deportarunt,etiIlic  po- 

o  fuerunt.  Iofua  quoque  duodecim 
lapides  erexit  in  medio  Iordane , 
quo  loco  fteterarit  pedes  lacerdo- 


tum  foederis  arcam  portantium,  qui 
lapides  illic  adhuc  manent.  Sacer-  > 
dotes  autem  arcam  portantes  in 
medio  Iordane  fteterunt ,  donee  o- 
mnia,  quae  Ioua  Iofuae  populo  di- 
cenda ,  et  eidem  Iofuae  Mofes  prx- 
ceperat,adillius  prifcriptum  per- 
a&a  funt.  Deinde  tradu&o  eele-  [ 
riter  omni  populo ,  antecesfit  area 
Ioux  et  facerdotes  populum.  Ru- 
benitx  quoque  Gadinique  et  dimi- 
dia  tribus  Manasfis ,  expediti  ante 
Israelitas,  ficut  eos  Mofes  fuerat 
hortatus,  in  hierichuntium  cam- 

Eum   transmiferunt   coram  Ioua, 
ominum  circiter  quadraginta  mil- 
liard bellum  procin&i.     Illo  die 
Ioua  Iofuam  ita  magnum  apud  o- 
mnes  Israelitas  reddidit ,    vt  eum 
quamdiu  vixit  timuerint,ficut  antea 
Mofem  timuerant.   Igitur  Iofua  ex 
Ioux  mandato  facerdotibus  oracu- 
li  arcam  ferentibus  iusfit,  vt  ex 
Iordane  exirent :        qui  limul  ac 
Ioux  fcederis  arcam  portantes  e- 
gresfi ,  pedum  veftigia  in  ficco  pres- 
ferunt:    rediit  aqua  lordanis  in 
fuum  ftatum ,  et  omnibus  ripis  ab- 
undanSjficut  antea  folebat,  defluxit. 
Disceslit  autem  populus  a  Iordane 
decimo  die  menfis  primi ,  et  in  Gal- 
galis  in  extremo  orientis  Hieri- 
chuntis   caftra  pofuerunt.      Illos 
vero  duodecim  lapides,  quos  ex 
Iordane  fustulerunt ,  erexit  Iofua  • 
in  Galgalis,      et  Israelitas  admo- 
nuit ,  vt ,  ii  quando  parentes  a  natis 
interrogarentur,  quid  fibi  vellent 
illi  lapides?     demonftrarent  eis,.l 
Israelitas,  lordanem  ilium  per  fic- 
cum traiecisfe ,        quutn  quidem:i 
Ioua  Deus  ipforum  lordanis  aquas  i 
exficcauisfet,  ad  eorum  traie£tio-  I 
nem,    quemadmodum  idem  marii 
rubro  fecerat ,  quod  ad  eos  tradu- 
cendos  ficcauerat :      vt  et  omnesSI 
terrarum  nationes ,  quam  esfet  lo. 
ux  manus   potens,   intelligerent^ 
et  illi  Iouam  Deum  fuum  temper  2 
metuerent.  I 


CAPVT 


I. 


Cap.  s.  6. 


IOSVA. 


209 


CAPVT    V: 

Altera  circumcifio.     Oberrationit diutumi- 
tas.     Pafiha.     Manna  finis. 

POftquam  intcl lexer unt  reges 
omnes  amorrasi  cisiordanini 
occidentales ,  et  omnes  chana- 
naei  reges  maritimi,  vt  Iotia  Ior- 
danis  aquam  ad  Israelitarum  trans- 
rnisfionem  ficcauisfet:  incredibili 
Israelitarum  terrore  exanimati 
flint.  Eo  tempore  Iofua,ex  Iouae 
mandato,  fadtis  cultris  lapideis, 
Israelitas  iterato  circumcidit  in  col- 
le  prxputiorum.  Cuius  circum- 
cifionis  ratio  fuit ,  quod  omnibus 
maribus ,  qui  ex  Aegypto  exierant , 
,  qui  modo  arma  ferre  posfent ,  (qui 
quidem  fuerant  omnes  circumcifi, ) 
mortuis  in  itinere  per  deferta,quot- 
quot  in  eo  itinere  per  deferta  poft 
lemigrationem  ex  Aegypto  nati  fue- 
jrant ,  non  erant  circumcifi.  Nam 
jquadraginta  annis  iter  fecerunt 
Usraelitae  per  deferta,  vsque  ad  in- 
-iternecionem  vniuerfi  generis  eo- 
S rum ,  qui  ad  militiam  idonei  ex 
Hegypto  migrauerant.  Qiios  Io- 
!ia,  quoniam  fibi  dicto  audientes 
.'ion  fuisfent,  iurauerat , non  esfe 
i|  erra  potituros,  quam,  lacte  melle- 
i[uefcatentem,  maioribus  noftris 
lefe  nobis  daturum  esfe,iurauerat, 
||uorum  in  locum  fubftitutos  ab  eo 
I  lios  eorum  Iofua  circumcidit.  fi- 
ll ant  enim  praeputiati :  vtpotein 
•Itinere  non  circumcifi.  Igitur 
«erada  totius  gentis  circumcifio- 
l[e,  commorati  funt  ibidem  in  ca- 
ll ris,  donee  reualefcerent.  Dixit 
Tutem  loua  Iofuae ,  fefe  eos  eo  die 
nxuisfe  probro  aegyptio:  vnde  locus 
4'  le  Galgala  ad  hunc  diem  vocatur. 
tf^iturin  Galgalis  caftra  habentes 
\  ;raelitae  pafcha  egerunt  decimo 
uarto  die  menfis ,  vefpere,in  cam- 
~>  hierichuntio ,  deque  illius 
|:rrae  frugibus  poftiidie  pafchae , 
dc  ,  inquam,  die  comederunt  fine 
rmento  panes, et  toitas  fruges. 
c  poftridieeius  diei,  quo  terrae 
uges  guftauerunt ,  defiit  Manna , 


neque  earn  deinceps  habuerunt  Is- 
raelitae:  eoque  anno  Chananaeae 
prouentu  vfi  funt.  Interea,quum  13 
esfet  apud  Hierichuntem  Iofua: 
animaduertit  hominem  fibiex,ad- 
uerib  ftantem ,  ftri&umque  enfem 
manu  tenentem ,  ad  quern  accesfit, 
etei  ita  dixit:  nofternees,  an  ho- 
ftium  ?  Cui  ille :  immo  ego  dux  ex- 14 
ercitus  Iouae  nunc  venio ,  inquit. 
Turn  Iofua  ad  terram  pronus  acci- 
dere ,  honoremcue  ei  praebere ,  et 
ita  dicere:  quid  tu  mecum,domine, 
loqueris  ?  Cui  ille  dux  exercitus  1 5 
Iouae  ita  dicit :  detrahe  tibi  calceos 
de  pedibus ,  inquit :  nam  locus  ifte 
facer  eft.    Et  Iofua  ita  fecit. 

CAPVT    VI. 

Hiericbuntis  expugnatio  promisfa  ,  ad  hoc 
ratio  ,  expugnatio.  Scorti  tonferuatio. 
Dirt  in  inflauratovem  oppidi  exci/i. 

ERat  autem  Hiericho    propter  g 
Israelitas  ita  claufa  et  prxfidiis 
munita,vt  nemo,vel  exiret,  vel 
intraret.    Ergo  Ioua  cum  Iofua  lo-^ 
cutus  eft  ita :  fcito,  me  Hierichun- 
tem ,  et  eius  regem ,  et  milites  in 
tuarn  maiium  tradere.      Ceterum» 
vos  omnes  milites  vrbem  femel  in 
ambitum  circuite,  idemque  fex  die- 
bus  facite.      Septem  facerdotibus  4 
feptem  tubas  buccinas  *arcae  prae- 
ferentibus.    At  die  feptimo  vrbem 
fepties  circuite ,  facerdotibus  tubis 
fonantibus.    Quumque  cornu  buc- 5 
cino  prolixe  clangente ,  tubae  foni- 
tum  audietis :  vniuerfus  populus 
ingenti  clamore  ouet ,  et  concident 
vrbis  mcenia  eodem  veftigio  :  in- 
uadetque  populus,qua  quisque  erit. 
Turn  Iofua ,  Nunis  fiJius ,  euocatis^ 
facerdotibus,mandat,vt  arcam  tol- 
lant,  et  eorum  feptem  totidem  buc- 
cinas tubas  Iouae  arcx  praeferanr. 
Deinde  populo  praecipit ,  vt  ad  cir-  * 
cumeundam  vrbem  pi  ocedam,  ar- 
matis  Iouae  arcam  praecedentibus. 
Igitur,  Iofua  populuni  adlocuto,g 
fepteni  facerdotes ,  totidem  abas 
O  buc- 


aso 


I O  S  V  A. 


Cap.  6. 7. 


buccinasferentes,  arcam  loux  foe- 
deris antecedebant ,  tubisque  dan- 
gebant ,  area  cos  cansntes  fubfe- 
9quente:  armatis  autera  pneceden- 
tibus,  et  promifcuo  vulgo  arcam 
fequente,quurn  inter  eimdum  tubis 

lofonaretur.  Prxceperat  autem  lo- 
fua  populo ,  ne  ouarent,  aut  vocem 
emitterent,  autverbura  vllum  ore 
proferrent,  vsque  ad  diem,  quo  ipfe 
eis  ouare  imperaret :    tunc  enim 

1 l  ouarent.  Poftquam  louse  area 
vibem  vno  ambitu  circumiuit :  in 
caftra reditum eft, et  in  eis  perno- 
ictatum.  Poftridie  quoque  vbi  Io- 
fua furrexit :   fustulerunt  facerdo- 

i  3  tes  arcam  Iou:r ,  et  feptem  facer- 
dotes  ,  totideni  tubas  ante  arcam 
ferentcs,  arcam  praecedebant ,  et 
clangtndo  tubis  incedebant ,  arma- 
tis  eos  antecedentibus,vulgo  autem 
arcam  fubfequente,  clangentibus 

I4inter  eundum  tubis.  Adhunc  mo- 
dum  femel  die  lecundo  circuita 
vrbe  caftra  repetiuerunt ,  idemque 

1 5  fex  diebus  fecerunt.  Septimo  die  ad 
ortuni  aurone  furrexerunt,vrbcm- 
que  coriem  modo  fepties  circum- 
iuerunt,  id  quod  folofeprimo  die 

16  fecerunt.  Septimo  autem  circuitu 
fonnere  tubis  facerdotes,  etiofua 
populo  dixit:  ouate,  nam  vrbem 

17  vobis  a Jdicit  Ioua,  ita,vt  et  ipfa,  et 
quxcumque  Hint  in  ea,Ioux  deuota 
fint,  Rathabadumtaxatmeretrice, 
et  omnibus,  qux  domi  apud  earn 
font ,  conferuatis :  quoniam  misfos 

18  a  nobis  nuntios  occultauit.  Vos 
vero  a  deuotis  abstinete :  ne,fi  quid 
inde  ceperitis,  magnas  ifto  facri- 
Iegio  turbas  et  exitium  caftris  Isra- 

ipelitarum  coniletis.  Omne  argen- 
tum ,  anrum ,  aenea ,  ferreaque  vafa 
lour  facia  funt ,  in  eius  fifcum  re- 

aoferenda.  Turn  illi,  quum  facer- 
dotes  tubis  clangerent,  audito  tubae 
fonitu,  ingenti  cum  clamore  ouare, 
collapiisque  eodem  velhgio  mceni- 
bus ,  in  vrbem ,  qua  quisque  in  par- 
te erat,  adfeendere,  eamque  capere, 

31  et  oi»nia,quae  jxi  vjfbe  erant ,  viros. 


mulieres ,  iuuenes ,  fenes,boues,  o- 
ues,afinos,ferro  perimere.  Manda- : 
uerat  autem  Iofua  duobus  illis ,  qui 
regionem  explorauerant,  vtmere- 
trkis  illius  domum  adirent,  earn- 
que  illmc  cum  fuis  omnibus  edu- 
cereiltjficut  ei  iurauerant.    Itaque  ■ 
adiuerunt  illi  iuuenes  exploratores 
Rachabam,eainque  cum  fuis  paren- 
tibus ,  i'ratribus ,  et  omnibus  fuis  , 
cumque  onmi  fua    propinquitatc 
foras  in  caftra  Israelitarum  eduxe- 
runt,  et  ibi  reliquerunt.      Vrbem  I 
autem  ,  et,  qur  in  ea  erant,  omnia 
igni  cremauerunt,dumtaxat  argen- 
to  et  auro  aerejsque  et  ferreis  va- 
ns in  louanae  xdis  fifcum  relatis. 
Rachabam  autem  meretricem,eius-; 
que  paternam  familiam ,  et  facili- 
tates omnes  Iofua  conferuauit ,  ea- 
que  inter  Israelitas  ad  hunc  vsque 
diem  manfit ,  ob  occultatos  ab  ea 
nuntios,  quos  Iofua  Hierichuntcm 
exploratum  miferat.    Eo  tempore ' 
Iofua  diram  deprecationem  pro- 
nuntiauit  his  verbis:  infeiix  fit  a- 
pud  louam  homo,  qui  hanc  vrbem 
Hierichuntem  inftaurare  adgresfus 
fuerit:    is  eius  fundamental  fuis 
primogeniti  interitum  iaciat ,  et 
portas  in  fuorum  filiorum  natu  mi- 
nimi perniciem  collocet.      Et  Io-2 
fu.tquidem  aderat  Ioua,  eiusque 
fama  toto  orbe  ferebatur. 


" 


CAPVT     VII. 

Saeri'.egws  Achnn.  Israel  tarum cedes.  Que- 
jinA  imperatorit  ac  Jenatsu  ad  Iohuth. 
Sacrilegivs  /apt  da  tic*. 

SEd  contraxerunt  Israelite  cul-i 
pam  facrilegio.  Cepit  enim 
Achan  Charmis  filius,Zabdis 
nepos ,  Zarx  pronepos  ,  ex  tnbu 
Iud  e,  de  rebus  deuotis :  vnde  fuc- 
cenfuit  Israelitis  Ioua ,  ficuti  iam 
nairabo.  Mifit Iofua  homines  ab» 
Hierichunte  ad  Haim  ,  fitam  apud 
Bethauen,ab  oriente  iJethelis  ;  eis- 
que  mandauit ,  vi  regionem  illara 
uentsxploratum.  Illi  protech  funt, 
explo- 


~. 


Cap.  7- 


i'OSVA. 


sit 


explorataque  Hai ,  ad  Iofuam  red- 
eunt,  eique  rcferunt,  nihil  opus 
esfe ,  vt  omnes  illo  proficifcantur  : 
fed  circiter  tantum  duo  aut  tria 
hominum  millia ,  qui  Haim  expu. 
gnent,  neue  omnes  eo  duclos  fati- 
get  :    esfe  enim  paucos  Haienfes. 
Itaeoprofecti  funt  ex  populo  cir- 
citer tria  hominum  millia,  iique 
fufi  funt  ab  Haienfibus  ,      cxfis 
fuorum  ad  triginta  fex  in  defcenfu, 
Haien(ibus  eos  a  porta  ad  Sabarim 
vsquc  perfecutis.     Hxc  res  homi- 
num animos  non  mediocri  terrore 
labefadtauit.    Turn  Iofua,  fcisfis 
veftimentis,  humi  pronus  iacuit 
ante  arcam  Iouae  ad  vefperum,  vna 
cum  Israelitarum  fenatoribus,pul- 
uere  confperfis  eorum  capitibus, 
atqueitaqueftuseft:    eheu  domi- 
ne  loua,  cur  hunc  populum  lorda- 
ncm  traduxifti ,   vt  nos  Amorraeis 
perdendos  addiceres  ?  qui  vtinam 
potius  trans  Iordanem  remanfisfe- 
mus.      O  domine,    quid  dicam, 
poftquam  Israelite  terga  vcrterunt 
1  hoitibus :    quod,  quum  audiuerint 
[Chananaci  et  omnes  incolve  ,  cir- 
cumfidebunt  nos :  noftrumque  no- 
men  de  orbe  terrarum  auferent; 
ecquid  tu  ifio  magno  nomine  fa- 
cies  ?    Cui  ita  loua  refpondit :  fur- 
ge,  cur  tu  ita  pronus  iaces  ?    Pecca- 
.lernnt  Israelite ,  contraquefcedus, 
;is  a  me  praceptum ,  fecerunt  et  ex 
kuotis  ceperunt :  furati  funt,  men- 
ui  funt,  conuafarunt :      ideoque 
loftium  fuorum  vim  non  fustinen- 
jes  terga  vertunt,   vtpote  facrati  : 
lieque  egodeinceps  vobis  adfuturus 
vum;  nili  de  medio  veftri  facrile- 
ium  fustuleritis.      Surge ,  luftra 
opulum ,  et  iube ,  vt  in  crastinum 
lltrati  (int.    Sic  enim  Iouam  lsrae- 
tarumDeum  dicere,  facrilegium 
sfe  inter  Israelitas,    ante  quern 
fuorum    numero     fublatum 
on   poterunt  hoitium   impetum 
istinere.  Qiiamobrem    eras- 

10    mane  fortimiui    in  tribus; 

:«)  idem  Achor et Achan  eft. 


ac  quam  tribum  a  loua  defignari 
contigerit,  fbrtimini  in  eius  cogna- 
tiones ,  et  porro  de  cognatione  in 
domum ,  indeque  in  viros.      Qui-  I J 
que  facrilegii  compertus  fuerit :  is 
cum  fuis  omnibus  igni  cremetur, 
qui  louanum  foedus  violauerk »  et 
in    Israelitis    fcelus    commiferit. 
Igitur  mane  Iofua  vbi  furrexit ,  in  i5 
Israelitarum  tribus   fortes  iccit: 
captaqne  ludx  tribu,  fortitus  eft  in  s  7 
eius  cognationes :  et  comperta  za- 
rana  cognatione ,  fortitus  eft  in  vi- 
ros.     Defignatoque  Zabdi  fortitus  18 
in  eius  domum  viritim  :  comper- 
tusque  eft  Achan  ,  Charmis  filius^ 
Zabdis  nepos ,  Zarx  pronepos ,  tri- 
bus Iudae.      Et  Iofua  Achanem  fie  i<? 
adloquitur :  fili,  tribue  hanc  Iouae 
Israelitarum  Deo  gloriam ,  vt  apud 
eum  confiteare  verum :    et  mihi 
quid  feceris  fine  vlla  finuilatione 
declares.     Achan  vero  apud  Iofu-  ao 
am.,  fefe  in  Israelitarum  Deum  Io- 
uam peccasfe,confitetur,et  quemad- 
modum  fecerit,  demonftrat.      Sefe  21 
enim,  quum  in  praedaauimaduer- 
tisfet  egregiam  chlamydem  baby- 
lonicam,  et  ducentos  argenti  ficlos> 
aureamque  linguam  quinquaginta 
ficlos  pendentem ,    indu&um  cupi- a» 
ditate ,  ea  cepisfe ,  et  nunc  obruta 
esfe  terra  in  medio  fuo  taberna- 
culo,     argentumque   fubter  esfe. 
Turn  misfi  a  Iofua  nuntii  in  caber-  23 
naculum  currunt ,  illisque inuentis 
in  tabernaculo  abditis,  argento  fub- 
ter pofito :  ea  inde  capiunt ,  et  ad 
Iofuam  atque  omnes  Israelitas  re- 
lata  coram  loua  effundunt.      Eta4 
Iofua  Achanem  Zarsc  rilium,  argen- 
tumque et  chlamydem,  et  auream 
linguam  et  eius  rilios,  ettilins,  et 
bones,  et  afinos,  et  pecus,  et  taber- 
naculum,  etquidquid  habebac  ille, 
comicantibus  omnibus  Israelitis  in 
vallem  Achoris ..  fubducit.   Quum-  l j 
que hare verba  proriufttias&t i  quo- 
niam  tu  nos  perturbatti,  loua  te  ho- 
dierno  die  oertusbabit ;  ilium  o- 

O     a>  finer  . 


212 


IOSVA. 


Cap.  t. 


mnes  Israelite  lapidarunt,  eaque  i- 
gni  combufta  lapidibus  obruerunt , 
26  et  f  per  eum  magnum  tumulum  la- 
pidnm  adgesferunt,  qui  etiamnum 
manet.  Ita  fedata  louxiraeft,  in- 
deque  locus  ille  vallis  Achoris  ad 
hunc  vsque  diem  nominatur. 

CAPVT    VIII. 

H/t't  arte  capta.  Capt'tuM  rex  ad  irttpera- 
torem.  Diruttim  oppidaw.  In  critcem 
fublntiu  rex.       Legit  per  Iofuam  expojhio. 

1  -y-xEindeloua  Iofux  mandat ,  vt, 

J  omisfo  timore  atque  formidi- 
-*-^ne,  Haim  omnibus  copiisad- 
oriatur :  fefe  enim  ei  in  manum 
traditurum  esfe  Hais  regem,  eius- 
que    homines  et   oppidum   atque 

2  terram ,  ita ,  vt  Hai  eiusque  rege 
vtatur,  quomodo  Hierichunte  et 
eius  regevfus  esfet,  fictamen,  vt 
eius  prxdam  et  pecudes  ipfi  fibi  di- 
riperent:  iubetque,  vt  aduerfus 
Haim  infidias  poft  earn  collocet. 

3  Igitur  lofua  cum  omnibus  militi- 
bus  Haim  pararadgredi:  deleclis- 
que  triginta  hominum  fortisfimo- 
rum  n.illibus,  eos  noclu  dimittit , 

4eisqi;e  ita  imperat:  attendite, 
vos  p'  ft  oppidum  in  infidiis  eritis 
omnes  parati,  neque  ab  oppido 
♦  5longius  discedetis.  Ego  cum  o- 
nimbus  copiis  ad  oppidum  acce- 
dam  :  illisque  in  nos ,  vt  ante  fece- 
runt,    erumpentibus ,    fugiemus. 

6  Turn  illis  in  nos  egresfis,  et  extra 
oppidum  pellee"tis  (nobis  enim  fit- 
gam  fimulantibus ,   arbitrabuntur 

7  nos  fugere ,  ficut  ante)  vos  ex 
infidiis  infurgctis,  et  oppidum  oc- 
cupabttis,  Iouaidvobisin  potefta- 

S  tern  tradente.  Eo  autem  potiti,  id 
incendite ,  Iouxque  mandato  ob- 
temperate.    Hocegovobismando. 

9IlliaIofuadimis(i,  ad  infidias  per- 
gunt ,  et  inter  Bethel  et  Haim  ab 
occidente  Hais  fefe.  collocant. 
10 lofua  autem,  ilia  nocle  traducla 
in  exercitu ,  mane  furgit ,  recenfi- 
tisque  militibus ,  fub  oppidum  v- 


na  cum  fenaroribus  Israelitis  ac- 
cedit  ante  exercitum:  qui  vni- 
uerfus  eum  fubfecutus,  procesfit 
in  oppidi  confpectum ,  eta  feptem. 
trione  caftra  fecit,  valle  inter  eum 
etHaimfita.  Igitur  lofua,  quum 
circiter  quinque  hominum  millia 
inter  Bethel  et  Haim  ab  occidente 
oppidi  in  infidiis  dispofuisfet ;  et 
milites  ita  vniuerfum  agnien  po- 
fuisfent ,  vt  a  feptemtrionibus  es- 
fent,  infidiis  ad  occafum  oppidi 
collocatis  :  ea  nocle  in  mediam 
vallem  procesfit.  Quod  quum 
esfet  ab  Hais  rege  animaduerfum , 
continuo  in  Israelitas  vno  tempore 
cum  omnibus  oppidanis  mane  cx- 
citatis  eruptionem  facit  in  apertura 
campum ;  nefcius  infidias  contra 
fe  poft  vrbem  esfe  pofitas.  Ita, 
quum  lofua  et  omnes  Israelite  ab 
eis  fufi  in  filuam  fugerent :  euo- 
cati  funt  omnes  oppidani ,  et  ex 
oppido  ad  eos  periequendos  pelle- 
6fi,  ita,  vt  nemine  Hai  aut  Bethele 
reliclo ,  omnes  ad  Israelitas  per- 
fequendos  egrederentur,  oppidum- 
que  apertum  relinquerent.  Et 
lofua,  mandante  Ioua,  et  oppidum 
ei  in  poteftatem  tradente,  haftam, 
quatn  manu  gerebat ,  extulit  verfus 
Haim.  Et  infidiae  eo  manum  ex- 
tendente,  relicta  protinus  ftatione, 
in  oppidum  curfu  contendunt ,  ca- 
ptumque  confeftim  incendunt.  At; 
Haienfes,quum  refpexisfent,anira- 
aduerfo  oppidi  fumo  in  altum 
euecto :  oiiinem  hue  aut  illuc  fit* 
giendi  poteftatem  amiferunt. 
Turn  qui  in  filuam  refugerant,: 
conuerfi  funt  in  perfequentes :  et 
lofua  omnesque  Israelite  ex  fumo 
excitatointelligentes,  captum  esfe 
ab  infidiis  oppidum ,  conuerfi  in 
Haienfes  impetum  faciunt,  quibus 
illi  rurfum  ex  oppido  egresfi  oc- 
currunt.  Ita  deprehenfos  hinc: 
inde  Israelite  fie  concidunt,  vtil- 
Iorum  nullus  fuperfuerit  aut  eua- 
ferit :  regem  autem  Hais  viuum : > 
captum  ad  Iofuam  adducunt. 
Poft- 


Cap.  8. 9. 


IOSVA. 


a»3 


.Poftquam  Israelite  Haienfes  omnes 
I  in  agriset  films,  quoillieos  perfe- 
!  cuti  fuerant,funditusinteremerunt, 
1  omnibus  ad   internecionem  ferro 
trucidatis :  vnitierfi,  in  Haim  con- 
i|  nerfi  earn  ferro  excidunt.    Fnit  au- 
tem omnium  Haienlium  numerus, 
qui  eo  die  ceciderunt,  duodecirn 
iinilliatum  virorum  turn  femina- 
Irum :    nee  ante  Iofua  de  manu  ha- 
(lam  depofuit,  quam  omnes  Haien- 
Ifesfundituseuertit.     Ceterum  pe- 
fcudes  et  illius  oppidi  pradam  fibi 
Idiripuerunt  Israelitae ;  quemadmo- 
fduni  Iofuae  in  mandatis   dederat 
lloua.      Ita  Iofua  Haim  cremauit, 
et  in  nidus  fempiternae  folitudinis 
redegit,  quod  ad  hunc  diem  manet: 
regein  autem  haienfem  in  crucem 
,egit ,    vsque  ad  tempus  vefperti- 
jnum:    deinde  fub  occafum  folis, 
jeius  corpus  de  cruce  dimitti  iusfit , 
Doque  ad  oppidi  portam  abieclo, 
ingentem  lapidum  cumulum  fuper 
id  excitari,  qui  etiamnum  exftat. 
Deinde  Iouae  Israelitarum  Deo  a- 
ram  coniiruxit  in  Ebale  monte, 
|uemadmodum  Iouae  feruus  Mofes 
sraelitis  pracceperat ,    vt  fcriptum 
;ft  in  libro  legis  mofaicae ,   aram 
ix  rudibus  faxis,   nullo  adhibito 
'erramento,  in  qua  louae  folida  fa- 
rrificia    et    pro   falute   fecerunt. 
lllic  in  his  faxis  inferipfit  exem- 
plar legis  a  Mofe  conferiptae,  prx- 
entibus   Israelitis.        Deinde   v- 
liuerfis  Israelitis,  et  fenatoribus  , 
t  magiftratibus,  et  iudicibus  ar- 
:am  hinc  atque  hinccircumftanti- 
dus  apud  faccrdotes  Iouae  foederis 
|ircam  geftantes ,  turn  peregrinis , 
urn  indigonis  ,  ita,  vt  eorum  dimi- 
lia  pars  esfet  obuerfa  monti  Ga- 
rizimo  ,  altera  autem  monti  Ebali : 
ieut  Iouae  feruus  Mofes  antea  prae- 
:eperat  ad  bene  precandum  israe- 
itico  populo,  omnia  legis  verba, 
auftam  preeationem  dirasque  per- 
egit,  prorfus  vt  erat  in  libro  legis 
lefcriptum ;     nee  omisfum  elt  vl- 
um  verbum  ex  omnibus  a  Mofe 


praeceptis ,  quod  non  Iofua  apud 
vniuerfam  Israelitarum  ciuitatem 
perlegerit,  praefentibus  feminis, 
paruulis,  et,  qui  inter  eos  verfaban- 
tur,peregrinis. 


CAPVT     IX. 

QnbaonitiViHm  fratti ,  digna calamities. 

His  auditis ,  omnes  cis  Iorda- 1 
nem  reges  montani  et  cam- 
peftres,  et  qui  totam  maris 
oram    Libano    obiacentem    tene- 
bant,  Hettaei,  Amorraei,  Chananaei, 
Pherezaei,  Heuaei  etkbufxi,    fo-2 
cietatem  coiuerunt,   et  eonfpira- 
runt  ad  bellum  gerendum  cumio- 
fua  et  Israelitis.      At  Gabaonitae ,  3 
poftquam  audiuerunt,  quid  Iofua 
Hierichunti  fecisfet  et  Hai,  fece- 
runt callide  fane.      Simula:a  enim  4 
legatione ,   exoletos  faccos   afinis 
imponunt ,  vtresque  vinario;  obfo- 
letos ,  laceros  et  refartos,      turn  > 
calceamenta  vetera  et  maculata  pe- 
dibus  induunt ,  penulis  vetuftis  fe 
tegunt ,   omnique  in  comnuatum 
pane  ficco  et  mucido  fumto ,     ita  6 
ad  Iofuam  in  caftra  galgal  nfia  fe 
conferunt:  eique  et  Israelitis  nun- 
tianr,  fefe  ex  longinqua  terra  profe- 
6tos,  vellecumeis  fcedus  peraitere. 
Quumque  Israelitae  Heuaeis  illisdi-7 
cerent,  eos  fortasfis  in  fuis  rinibus 
habitare;  quod  ft  ita  fit,  fefe  cum 
eis  non  posfe  fcedus  percutere : 
dixerunt  Iofuae,  fefe  in  eius  fore  8 
poteftate:     ab  eoque  intenogati, 
cuiates  et   vnde  adesfent,  refpon- 
derunt  in  hunc  modum:     nos  ex  9 
finibus  hinc  remotisfimis  ad  Iouae 
Deituinomen  venimus :  nan  eius 
famam  audiuimus,  et  quanta  in  Ae- 
gypto  fecerit,    vtque  duos  Amor- 1 o 
rxorum  reges  transiordaninos  tra- 
fiauerit,    Sehonem  Hefebonis  et 
Ogum  Bafanae  regem  apud  Aftaro- 
tha.      Hanc  ob  rem  mandauere  1 1 
nobis  fenatores  noftri  et  omnes 
noftrates,  vt,  fumto  viatico ,  vobis 
O  3  obui- 


9-14 


I  O  S  V  A. 


Cap.  9. 10; 


obuiam  procederemus ,  noftrum- 
que  feruitium  vobis  ofFerentes , 
rogaremus,  vcnobiscum  fcedusini- 

1 2  reus.  Huncpanem,  domiadhuc 
calentem,  fumfimus  in  commea- 
tum ,  quo  die  ad  vos  profecri  fu- 
mus,  quern  nunc  aruisfe  videtis,  at- 

13  que  mucuisfe.  Hi  quoque  viwiv- 
tres,  quosnouosimpkuimus,  iam 
laceri  funt :  et  hae  noftr<e  penulx 
calccique  obfoleuerunt :  tanta  eft 

I4itincn*  longitudo.  Turn  homi- 
nes <te  eorum  commeaui  accipiunt , 

15  totia  nonconfulto,  eisque  lofua, 
pace  cum  eis  facia  et  i&ofcedere, 
vitam  concedit,  iisderaque  rcipu- 

l6blic3c  principes  iurant.  Deinde 
triduo  poll  initmn  cum  illis  fcedus , 
intellecium  eft  victnos   esfe,     et 

17easdem  fedes  incolere.  Quumque 
profecli  Israelite  ad  eorum  oppida 
tertio  die  peruenisfent ,  (  erant  au- 
tem  hacc :  Gabaon,  Caphira,  Bero- 

1 8  tha  et  Cariaf hiarimum  )  illos  non 
occidemnt;  quod  eisciuitatis  pri- 
niores  per  Iouam  Deum  Israelita- 

ip  rum  iurasfent.  Qua  ex  re,quum  v- 
niuerfa  multitudo contra  primores 
murmuraret:  refponderunt  omnes 
primores,  fefe,  quum  Iouam  Deum 
Israelitarum  illis  iurauisfent,  non 

aoposfe  eos  violare.  Seditacumeis 
agcmus,  inquiunt,  vt  eis,  quemad- 
niodiim  promifimus ,  conferuatis , 
in  nos  non  f  cuiatur  propter  datum 

3>l  eis  a  nobis  iusiurandum.  Viuant: 
fed  fint  lignatores  et  lixx  publici. 
Igitur  hoc  ciuitas  primoribus  con- 

32  cesfit.  Et  lofua  vocatis  illis  ita  lo- 
cutus  eft  :  cur  nos  decepiftis,  dicen- 
do,  vos  a  nobis  abesfe  iongisfime, 

&3  quum  apud  nos  habitetis  ?  Itaque 
infelices  eritis,  nee  vmquam  dee- 
nint  ex  vobis  qui  feruiant,  et  ligna- 

$4  tores  ac  lixas  agant  fani.  Illi  vero 
Iofux  in  hunc  modum  refpondent : 
quum  relatum  nobis  esfet,  quid 
Joua  Deus  tuns  Moii  fuo  in  praece- 
ptis  tradidisfer,  £sfc  vobis  banc  esfe 
terram  daturum,  et  incolas  omnes 
«duentu  veftro  perditurum,   nes 


vitas  noftr r  a voois pr<tmetuentes , 
hanc  rem  fecimus.      Et  nunceccez 
nos  in  tua  poteftate  :  vtere  nobis 
tuo  arbitratu.       Turn  lofua  ita  eis  z 
fecit,  eosque  ab  Israelitarum  in. 
iuria  et  nece  defenfos,      eo  dieZ 
lignatores  et  lixas  publicos  et  alta- 
ris  Iou<e  deftinauit  in  locum,  quem 
ille  delegisfet :  quae  res  inanet  ad 
hunc  diem. 


CAPVT    X, 

JJierofolymorum  regit  cum  regulit  confyi- 
ratio.  Soils  ac  /una  quia.  Regulornm 
ciuces.     Opp'tdmum  exiidia. 

POftquam  intellexit  Hierofoly,  l 
m?e  rex  Adonifedecus,  Iofuam 
cepisfe  Haim,  et  funditus  euer- 
tisfe,  eaqueeteius  regevfumesfe, 
quomodo  Hierichunteet  eius  rege 
fuerat  vfus ;  turn  autem  Gabaoni- 
tas,  cum  Israelitis  pace  facia ,  inter 
eos  agere :  magno  metu  perculfus 
eft.      Erat  enim  Gabaon  oppidumZ 
magnitudine  regalibus  par,  Hai  ma- 
ius  ,  hominum  omnium  bellicofo- 
rum.      Ergo  ad  Hoamum  Hebro-  3 
nis,  Fharamum  Ierimothi,  laphiam 
Lachis,  et  Dabirem  Eglonis  reges 
mittit,    quipetant,  vtlibiauxilia-4 
turn  veniant,  vt  Gabaonem  excir 
dant,  quae  cum  lofua  et  Israelites 
pacem  fecerit.     Igitur  hi  quinque  $ 
amorraei  reges ,  videlicet  Hierofo- 
lymx,  Hebronis,  Ierimothi,  Lachis 
et  Eglonis ,  collatis  copiis  omnibus, 
expeditionem  faciunt :    et  Gabao- 
nem ,  pofitis  apud  earn  caftris ,  op. 
pugnant.        Turn  Gabaonitac  ad  6 
Iofuam     in     catfra    ad    Galgala. 
mittunt,  oratum,  ne  in  fuoruin 
Gabaonitarum      causfa       manuni 
remisfara     habeat :     quin    celeri- 
ter  accedat ,  feque  auxilio  fuo  de- 
fendat,   aduerfum  quos  omnes  a- 
morraei   reges  montani  conuehe- 
rint.      Ita  lofua  a  Galgalis  cura^ 
omnibus  militum  eopiis  proficifci- 
tur,  eta  Ioua  admonitus,  ne  illos 
metueret,  (  neminem  enim  eorum 

ante 


Cap.  lo. 


IOSVA. 


at,- 


ante  eum  ftaturum  esfe,  ipib  lona 
illos   ei    in   poteitatem   tradente) 

8  illos  de  improuifo  adoritur,  eta 
Galgalis  tota  nocte  itinere  conti- 
nuaco,    illis  a  loua  in  aducntum 

!  Israclitarum  conturbacis,  magnam 
eis  cladem  apud  Gabaonem  infert ; 

jcosque  verfus  cliuuni  Ikthoronis 
perfecutus,     vsque  ad  Azecam  et 

oMaccdamconcidit.  Quumque  il- 
li  Israelitas  fugiendo ,  m  defcenfu 
Bethoronis  esfent:  Iouam  eos  in- 
genfes  de  c;do  lapides  ad  Azecam 

ideiecit,  quibus  grandinis  lapidi- 
bus  plures  perierunt,  quamab  Is- 

Zraelitis  ferro  interfecii  funt.  Et 
Iofua  Iouam  adlpciitus,  quo  die 
loua  Amorrxos  Israeli tis  fubdidit, 
prxfennbus  Israelitis  na  pronun- 
tiauit:  fol  apud   Gabaonem  reita , 

3  et  luna  ad  vallem  Aialonem.  Turn 
folreilitit,  lunaque  ftetit ,  dumilli 
fuos  hoftes  vlcifcuntur.  Atque  ita 
fcriptuni  exllat  in  libro  recti :  fte- 
titque  fol  in  medio  cxlo ,  nee  raa- 
turauit  occumbere ,  fpaciocircirer 

fvnius  integrx  diei,  qualis  fane 
dies,  neqneante,  neque  poftea  fuit, 
vt  ita  hominis  vocem  exaudiret 
loua  :  nimirum  loua  pro  Israelitis 

j  pugnabat.  Ceterum  Iofuae  cum 
omnibus  Israelitis  in  eaftra  ad  Gal- 

5  gala  reuerfo,  quuni  quiuque  re- 
ges  ill i  fuga  dilapfi ,  in  fpeluncam 
apud   Macedam  fefe    abdidisfent , 

^nuntiatur,  inuentos  esfe  quinque 
reges  in  fpelunca  apud  Macedam 

J  latentes.  Et  Iofua  iubet  ingentia 
fax  a  ad  fpeluncar  os  aduolui ,  homi- 
nesque  ad  earn  ftatui ,  qui  eos  cu- 

p  ftodiant.  Ipfis  autem  imperat,  vt 
holies  perfequi ,  et  extrcmos  car- 
pere  non  deiinant,  neque  eis  rece- 
ptum  in  oppida  permittant ,  loua 
ipforum  Deo  illos  eorum  potcftati 

i  fubiiciente.  Deinde  port  hoftes 
a  Iofua  et  Israelitis  tantaftragead 
internecionem  concifos ,  eis ,  qui 
euaferant ,  in  oppida  munita  diia- 

!  pfis :  omnes  cd  lofuam  in  eaftra 
ad  Macedam  incolumes  reuertun- 


tur,  nemine  prorfus  contra  Israeli- 
tas vel  mutiente.       Turn  Iofua  It i-  n 
bet,  patefacto  fpelunca  oftio,  quin- 
que reges  illos  ad  fe  ex  fpelunca 
extrahi.       Quod  quuni  factum  es-23 
fet,  protraciisadeum  quinque  regi- 
bus  illis,     feilieet  Hierofolymx , 
Hebronis,    Ierimothi,    Lachis  et 
.Eglonis  regibus ,  conuocat  omnes 
Israelitas:       et    belli   proceribus.24 
qui  fe  fuerant  comitati,  iubet,  vt 
accedant,  er  pedes  fuos  regum  illo- 
nnu  ceruicibus  imponant.      Quod  25 
quuni  ilii  fecisfent :  nolite  ,  inquit 
Iofua,  metu  perferrefieri :  erte  for- 
tes ei  infracti :  nam  fie  faciet  loua 
omnibus  hortibus  veftris,  eum  qui- 
bus  vos  bellum  geritis.      Deinde  26 
illos  neci  dedit  Iofua ,  et  in  cruces 
quinque  fustulif.       Quumque  fus-27 
penfi  ad  vefperum  fuisfent:    occi- 
dente  foleiusfit  eosdepacibulis  de- 
misfos,  in  fpcluncam  ,  in  qua  latue. 
rant,  abiici,  et  fpelunca  fauces  in- 
gentibus  (axis  oppilari ,  quae  etiam- 
num  manent.      Macedam  quoque  28 
cepit  eo  die  Iofua,  eamque  et  eius 
regem  et  omnes  in  ea  homines  fer- 
ro corrupit,   et  ftirpitus  cutrtit, 
ne  vno  quidem  relicio :    regique 
fecit,  quemadmodum  hierichuntio 
regi  fecerat.      AMaceda  comitar.-io 
tibus  omnibus  Israelitis  digresfus 
Lebnae  bellum  intulit :      eaquea3° 
loua   quoque   Israelitis  cum   fuo 
rege  tradita  ,  omnes  in  ea  inortales 
ferro  trucidauir,  ne  vno  quidem 
relicio  :  eiusque  regem  eodem,quo 
hieriehuntium,    modo    tractauit. 
A  Lebna  cum  omnibus  Israelitis  ad  5 1 
Lachim  progresfus  earn  pofitis  ca- 
ftris  oppugnauit:       et  loin   earn  3* 
Israelitis  tradente ,    altero  die  ca- 
ptain ,  vna  cum  omnibus  oppidanis 
ferro  concidit,    quomodo  Lebnae 
fecerat.     Turn  Froramum  Gazeris.  33 
regem  (qui  Lacbi fuppetias  vene- 
ratj  eiusque  copias  oceidioneecci- 
dit.       Deinde  a  Lachiad  E;;loncm34 
profe&i,  earn  eaftris  pofitis  oppu- 
gnant:  eodemque  die  expugnata, 
O  4  omnes 


216 


I  U  b  V  A. 


Cap.  10.  If. 


omnes  oppidanos  ferro  a  ftirpe 

35  delenr ,  vt  Lachi  fecerant.  Ab 
Eglone  ad  Hebronem  profedti,  earn 
oppu^nant,  captamque  fcrro  per- 

36  uertunt :  eiusque  regem ,  et  niu- 
nicipia  omnia,  ec  omnes  oppidanos, 
nullo  omisfo,queniadmodum  Eglq- 

37  ni  fecerant ,  eamque  et  omnes , 
qui  in  ea  erant ,  funditus  euertunr. 

38Inde  ad  Dabir  reuerfi,  earn  ex  op 
pugnatione  captam,  eiusque  regem, 
et  omnia  municipia  ferro  deknt , 

39  ec  omnes  oppidanos  prorfus  interi- 

40munt  ad  internecionem.  Idem- 
que  Dabiri  et  eius  regi  faciunt, 
quod  Hebroni  et  Lebnae,  earumque 

41  regibus  fecerant.  Itadepopulatus 
eft  lofua  omnem  montanumet  me- 
ridianum  tradtum ,  planaque  et  cli- 
uofa :  eorumque  reges  omnes  ad 
internecionem,  omriesque  mortales 
ibideleuit,  ficut  Israelitarum  Deus 

42-imperauerat.  Superatisque ,  qui 
erant  a  Cadesbarnea  ad  Gazam, 
omnique  terra  Gofene,  etvsquead 
Gabaonem  ,  captis  eodem  impetu 
omnibus  illis  regibus,  eorumque 

43  terris ;  quippe  Ioua  Israelita- 
rum Deo  pro  Israelitis  propu- 
gnante :  comitantibus  omnibus  Is- 
raelitis ad  caftra  in  Galgala  reuer- 
fus  eft. 


CAPVT    XL 

Rega.'or/tm  in  lofuanos  fscdivs ,  eorum  cla- 
des.  Haforif  iiuendium.  Enaquinorum 
g  lofuams  calamus. 


'H 


rIs  auditis ,   labin  Haforis  rex 
arcesfit  Iobabum  Madonis  re- 
gem  ,  et  regem  Someronis ,  et 
aregem  Axaphi,     regesque  feptem- 
trionales,  turn  montanos ,  turn ,  qui 
erant  in  planis  ab  auftro  Cenerethi, 
et  qui  in  depresfioribus  locis,  inque 

3  dorio  traelu  ab  occidente.  Cha- 
nanaeos  ab  oriente  et  occidente,  et 
Amorraeos,et  Hettaeos ,  et  Pherezae- 
os,et  Iebufxos  montanos,  et  Heuae- 
os  fub  Hermone  in   regione  Ma- 

4  fphae.    Hi ,  cum  omnibus  fuis  co- 


piis    arena    litorea    numerofiori- 
bus,cumque  equorum  curruumque 
multitudine  non  mediocri,  domo 
egresli  funt:      collatisque  vinbus 
omnes  illi  reges,  caitra  limulfece- 
runt  apud  aquas  meromias ,     vt 
cum  Israelitis  prcelio  decertarent. 
Turn  Iofuam  louamonuit,ne  illos 
forraidaret :  fefe  enim  poftridie  ea 
hora  efFecturum  esfe,    vt  omnes 
ab  Israelitis  interficerentur ,  vtquc 
lofua ,  confosfis  equis  illorum ,  cur- 
rus  igni  cremaret.       Itaque  lofua 
illos  cum  omnibus  copiis  ad  aquas 
meromias  imparatos   adgreditur, 
et ,  Ioua  eos  Israelitis  vincendos  tra- 
dente,fundit :    et  ad  Sidonem  ma- 1 
iorem,et  ad  aquarum  incendia,et  ad  I 
conuallem    Mafphac  ad    orientera 
perfecutus  ,  ad  internecionem  con-  1 
cidit,eisque  fecit,  ficut  ei  Ioua  prae- 
dixerat:  nam  eorum  et  equos  con-j 
fodit,et  currus  igni  cremauit.     Eo- 1 
demque  tempore  reuerfus ,  Hafor 
cepit ,  eiusque  regem  ferro  intere- 
mit:  quod  quidem   Hafor  fuerat 
antea  omnium  regnorum  illorum 
caput.       Hoc  ,  omnibus  incolis  fer- 1 
ro  trucidatis,et  ad  internecionem 
peruerfis,igni  cremauit :      omnia- 1 
que  regum  illorum  oppida  ,  ipfos- 
que  reges  omnes  cepit  et  ferro  a 
ftirpe  deleuit ,  ficuti  Iouae  feruus 
Mofes  prxceperat.    Ceterum  oppi- 1 
dorum,  qux  in  integro  manferunt, 
nullum    combusferunt    Israelite, 
praeter  vnum  Hafor  a  lofua  combu- 
ftuin.        Omnem   autem   oppido-l< 
rum  illorum  praedam  et  pecudes  di- 
ripuerunt,  omnibus  tamen  homi- 
nibus  ferro  ftirpituset  ad  interne- 
cionem peremtis.      Atque  ita,  quae  I; 
et  Ioua  Mofi  fuo,et  porro  Mofes  Io- 
fuae  prxceperat :  ea  omnia  lofua , 
nulla  omnino  re  omisfa ,  exfecutus 
eft.      Cepitque  totam  illam  regio-  V 
nemmontanam,  et  meridianam,  et 
Gofenem,et  campeftria,  et  plana,  Is- 
raelisque  montem,  et  eius  campe- 
ftria ,       a   monte  glabro ,  qua  in  I 
Seiradfcenditur,ad  Baalgadum  in 

Li- 


Cap.  11.13. 


I O  S  V  A. 


117 


Libani  valle  fub  Hermone  monte 
pofitum:  eteorum  reges  omnes  ca- 
ptos ,  bello  cum  cis  diu  gefto  neca- 
uit.  Neque  fuit  vlla  ciuitas ,  quae 
pacem  cum  Israelitis  faceret,praeter 
Heuaeos  Gabaonitas.  Itaque  omnia 
armis  expugnarunt:  ita  nimirum 
•volente  Ioua ,  vt  obltinatis  animis 
bello  Israelitis  occurrerent;  quo 
'euerterentur,etcitra  vllam  miferi- 
cordiam  perderentur,  quemadmo- 
jdum  Mofi  Ioua  pi'acceperat. 
I)  Per  ea  tempora  adgresfus  Io- 
fua Enaquinos ,  eos  ex  montanis , 
lex  Hebrone ,  ex  Dabire ,  ex  Ana- 
|bo,  et  ex  omnibus  Iudaeorum 
jet  Israelitarum  montanis  excidit, 
list  cum  fuis  oppidis  ita  euertit, 
,\vt  in  Israelitarum  terra  nulli  fuper- 
lesfent  Enaquini ,  praeterquam 
kjGazae ,  Gethac  et  Azoti :  captam- 
1  que  omnem  terrain  ( quemadmo- 
hdum  Mofi  Ioua  pr?eceperat )  Isra- 
jelitis  in  clasfes  tribuum  diuifis, 
terra  a  bello  quieta,  distribuit 
Iposfidendam. 

CAPVT    xir. 

A  Iofua  fuperati  reguli  triginta  vmm. 

REges  autem ,  quorum  fines  Is- 
raelitae,  eis  fuperatis,  trans 
Iordanem  occuparunt  ad  or- 
tum  folis,  ab  Arnone  fluuio,  ad 
Jnontem  Hermonem ,  omneinque 
Drientalem  planitiem ,  fuerunt  hi : 
Sehon  Amorraeorum  rex,  Hefebo- 
lis  incola,  qui  imperio  tenebat  ab 
Aroere  ad  ripam    Arnonis  fluuji 
pofito  ,  ea,  quae  medio  fluuio  conti- 
liiebantur,  dimidiamque  Galaaditi- 
'lem ,  vsquead  Iahbocum  fluuium , 
j\mmonitarum  terminum:      turn 
ijlanitiemad  lacum  Cenei'ethum  ad 
orientemet  ad  planum  lacum,  hoc 
!;ft ,  lacum  falfum ,  ad  orientem  ver- 
bs Bethiefimotha ,  et  a  meridie 
pia  fe  Phasga  protendit :       turn  fi. 
les  Ogi  Bafanae  regis  de  gtgantum 
eliquiis ,  qui  Aftarotha  et  Edreim 


incolebat,      imperium  habens  in  5 
montem  Hermonem ,  in  Salecham , 
in  totam  Bafanam ,  ad  fines  gesfu- 
raeos  et  maachathseos ,  inque  dimi- 
diamGalaaditidem,  qua  terminus 
erat     Sehonis      hefebonii     regis. 
Illos  Dei  feruus  Mofes  et  Israelite  <S 
debellarant :      eamque      terram , 
Rubenitis,  Gadinisetdimidiae  tri- 
bui  Manasfis,  posfidendam ,  Mofes 
tribuerat.    Sequuntur  reges  ,  quo-  7 
rum  terram  Iofua  cum  Israelitis 
debellauit,  cis  Iordanem  ad  occi- 
dentem,  a  Baalgado  per  Libani  val- 
lem  ad  montem  glabrum,  qua  Seir 
adfcenditur ,  eiusque  posfesfionem 
Israelharum  tribubus  in  clasfes  di- 
uifis dedit,        quae  terra  eft  partim  8 
montana ,  partim  demisfa ,  partim 
plana ,  partim  cliuofa ,  partim  filue- 
ftris ,  partim  meridiana ,  Hettaeo- 
rum ,   Amorraeorum  ,  Chananaeo- 
rum,  Pherezxorum ,   Heuaeorum 
et  Iebufaeorum.      Sunt  igitur  hi  9 
reges :  rex  Hierichuntis ,  rex  Hais, 
quae  eft  ad  latus  Bethelis ,     rex  Hi- 10 
erofolymae ,  rex  Hebronis ,      rex  1 1 
ierimothius,  rex  Lachis,        rex  12. 
Eglonis,   rex  Gazeris,      rex  Da- 13 
biris,  rex  Gaderis ,       rex  Hormae,  14 
rex  Aradi ,    rex  Lebnae ,    rex  A- 1  > 
dullami,    rex  Macedae,    rex   Be- 16 
thelis,      rexThaphuae,  rex  He- 17 
phris,     rex  Apheci,     rex  Lafa-18 
ronis,      rex  Madonis,  rex  Hafo- 19 
ris ,    rex  Semeromeronis ,  rex  A-  20 
xaphi,       rex  Thenaci,  rex  Ma-  21 
geddonis ,    rex  Cadis ,  rex  Iacha-  22 
nanae  in  Carmdo ,      rex  Doris  in  23 
traclu   dorio ,  "  rex    Goiorum  in 
Galgalis  ,         et  rex  Therfac ,  quo-  24 
rum  regum  fumma  eft  vnus  et  tri- 
ginta. 

CAPVT    XIII. 

Agrorum  inter  viftores  diuifio.     Rubenita- 
rum ,  Gaditanomm,  Manas fenjium  fines. 

Vum  autem  Iofua  iam  aetate  I 
prouecla  confenuisfct ,  Ioua 
cum  eo  ita  locutus  eft :    tu 
O  5  qui- 


Q 


ai8 


iosva: 


Cap.  13. 


quidem  iam  xtate  progresfa  et  fe- 
nex  es,  et  tamen   permulta  terra 

afupereft  adhuc  occupanda ,  nem- 
pe  omnes  Palxftinorum  prouin- 
cix,  omnisque  Gesfu-rxa  a  Sihore 

3  contra  Aegyptum  pofito ,  vsque 
ad  rines  Acharonis  in  feptemtrio- 
nes,  qux  in  Chananxa  habentur, 
quinquc  Palxftinorum  pnefe- 
iturx,  gazea,  azotenfis,  afcalo- 
nenfis,  gethenfis,  accaronenfis  et 

4hexixenlls  :  a  meridie  omnis  ter- 
ra chananxa,  et  fidonins  recesfus 
ab  Aphece  ad  fines  Araorrxorum : 

5  turn  terra  giblxa,  totusque  Liba- 
nusad  orientem,  a  Baalgado,  fnb 
monte  Hermone ,  ad  vsque  Hema- 

6tham,  omnes  montaniaLibano 
ad  aq'iarum  incendia,  omnes  Sido- 
nii ,  qnos  ego  Israelitis  extermina- 

7  bo.  Tu  modo  eius  terrx heredi- 
tatem fortire  Israelitis, vtegotibi 
prxcepi,  eamque  diuide  nouem 
tribubus,etdiinidixtribui  Manas- 

8fi>,  cum  cuius  altera  dimidia  Ru- 
bcnitx  et  Gadini  hereditatem  cre- 
uerunt,  vt  efi  eis  a  [ojwe  feruo  Mo- 
fe  tributa ,  trans  lordanem  ad  ori- 

jjentem,  videlicet  ab  A  roc  re  ad 
Arnonis  fluuii  npam  pofuo,  op- 
pidum  ipfuni  ill  medio  fhiuio  li- 
tum  ,  totumquc  campum  Mcdabx 

10  ad  Dibonem  ,  et  omnia  oppida 
Sehonis  Amorrxorum  regis,  qui 
Hefebone  rcgnauerac ,  ad  confinia 

1 1  Ammonitarum.  Turn  Galaadi- 
tidem  et  gesfurxos  maachathxos- 
que  fines ,  totumque  montem  Her- 
monem  ,  et  vniuerfam  Bafanam,vs- 

laque  ad  Salecham,  vniuerfum 
regnum  Ogi  in  Bafana,  qui  Aftaro- 
this  et  Edreiregnauerat,exgigan- 

13  tumreliquiis  fuperftes.  Has  na- 
tiones  deuictas  Mofes  extermina- 
uit,Gesfiirxis  Maachathxisque  ab 
Israelitis  non  exterminatis :  quip- 
pe   quos    inter    adhuc    incolunt. 

X4Ceterum  leuiticx  tribui  heredita- 
tem non  dedit ;  quod  ei  Ioux  Dei 
jsraeiitarum  res  diuina  hereditas 
ell,    quemadmodum  ei  promifit. 


At  Rubenitarum  tribui  dedit  pro 
fua  cuique  gentilitate,  quorum 
fines  funt  ab  Aroere  adripamAr. 
nonis  fluuii  pofito,  oppidum  ipfuoi 
in  medio  fitum  fluuio,  totusque 
campus  medabanus,  Hefebon, 
eiusque  municipia  omnia  in  cam- 
po  fita,  Dibon  et  Bamothbaal, 
BethbaaJ,  Meon,  lasfa,  Cede- 
mothia ,  Mephaatha,  Cariathai- 
mum ,  Sabama ,  Sarathafar  in  mon. 
te  vallis,  Bethphogor,  Phasgae 
cliuus,  et  Bethiefimotha ,  omnia- 
quc  oppida  campeftria,  et  totum 
regnum  Sehonis  amorrxi  regis, 
qui  Hefebone  regnauit, quern  Mo- 
fes occidit :  principesque  Madia* 
nitarum  Euim ,  Reccmum ,  Surem, 
Hurem  et  Rebam,  Sehontsfatrapas 
incoias.  Balaamum  quoque,  Beo. 
ris  filium,  diuinum,  Israelitx  in 
ceterorum  ftrage  ferro  trucida- 
runt.  Igitur  Rubenitarum  ter-| 
minus  fuit  lordanis.  Atque  hi  qui- 
dem  fines  funt  Rubenitarum  he- 
reditas,  pro  ratione  gentilitatum 
diuiiis  oppidis  eorumque  pagis. 
Gadinorum  quoque  tribui  distri- 
buit  Mofes  hereditatem  in  gentili. 
tates,  eorumque  fines  funt  la- 
zer,omniaque  oppida  galaaditica, 
et  dimidia  terra  Ammonitarum, 
ad  Aroerpofitum  contra  Rabbam: 
turn  ab  Hefebone  ad  Ramotha,Mas- 
phametBetonim  ,tum  a  Mahanair 
mo  ad  fines  Dabiris ,  turn  in  valle 
Betharama,  et  Bethnemra,Socho- 
tha,  et  Saphon,  reliquum  regni  Se- 
honis regis  hefebonii,  et  lordanis 
finitima  ad  extremum  Cenerethi 
lacus  trans  lordanem  ad  orientem. 
Hxceft  Gadinorum  hereditas ,  pro 
ratione  gentilitatum  oppidis,  eo- 
rumque municipiis  distributis. 
Dimidix  autem  tribui  Manaslis  he- 
reditatem ita  dedit  Mofes ,  vt  eo- 
rum  fines  fint  in  gentilitate s  dis- 
tributi ,  a  Mahanaimo  quidquid 
regni  Ogi  Bafanx  regis  eft,  Bafana , 
omnesqucvicilairisin  Bafana  fiti. 
oppida  fexaginta.      Dimidium  au 

ten 


:ap.i4.i;. 


IOSVA. 


arj 


em  Galaaditidis,et  Aftarotha  ,  et 
'idreim ,  oppida  regni  Ogi  in  Bafa- 
la ,  tribuit  dimidia  parti  poftero- 
rum  Machiris  Manasfis  filii ,  pro 
•atione  cognationum  eorum. 
-Ixc  funt,  quae  Mofes  in  heredita- 
em  diuifit  in  carapo  moabitico  , 
rans  Iorcianem  hierichuntium 
id  orientem.  Nam  leuiticas 
pudem  tribui  non  dedit  heredi- 
atem;  quum  fit  eis  Israelitarum 
Jeus  hereditas,  ficut  eis  promifit. 


CAPVT.     XIIII. 

Igri  chananei  d'tuifio.     Caleb* petitio  ,  ex- 
oratio. 

OEquitur  de  eis,  qua:  Israelite 
Vhereditate  forte  tenuerimf  in 
p-'Chananaa,  diuiforibus  Eleaza- 
\o  pontifice  ,  et  Iofua ,  Nunis  filio , 
jt  principibus  fatniliarum  israeli- 
llicarum  tribuum ,  quemadrnodum 
ioua  per  Mofem  dari  praceperat, 
louem  tribubus  et  dimidis  tribui. 
sjleliquis  enim  duabus  tribubus  et 
iiimidia  hereditatem  dederat  Mofes 

irans  Iordanem,  Leuitis  nulla  inter 
llos  hereditate  data.  Nam  Iofephei, 
|ua  dua  tribus  erant ,  manasfen- 
jis  et  ephraimina ,  nullam  partem 
j.eviitis  in  fua  regione  dederunt , 
i>raterquam    oppida    ad  habitan- 
uim  cum  fuis  pomceriis ,  ad  eorum 
iecora    atque  facilitates.      Igitur 
uemadmodum  Mod  Ioua  prxce- 
erat :  ita  Israelitae  fecerunt  in  di- 
idenda  terra.       Et  luda  quidem 
rognati  Iofuam  in  Galgaliscon- 
enerunt,cumque  eo  Calebus  Ie- 
honis  filius  Cenezaus  ita  locutus 
ft :  tu  fcis,  quid  Ioua  Mofi  diuino 
le  me  et  de  tc  mandauerit  in  Cades- 
*j:arnea.       Ego  natus  annos  qua- 
iraginta,aIouae  feruo  Mofe  misfus 
imaCadesbarnea  exploratum  re- 
>  iionem,eique  negotium retuli ,  vt 
$  ntiebam,     meisque  agnatis,  qui 
!iecum  profcc~ti  fueraut,  populi 
;iimos  mollientibus ,  meum  tamen 

i  Skium  lou»  Deo  meo  prseftiti, 


Eamque  ob  rem  Mofes  eo  die  iu-  9 
rauit,  earn  terrain,  per  quam  ego 
meis    pedibus   ingresfus   fueram, 
meamfore  hereditatem,  meorum- 
que  natorum  in  perpetuum ,  quod 
officio  meo  erea  louam  Deum  fu- 
ttm  functus  esfem.       Itaque  Ioua  10 
me ,  ficuti  promiferat,  conferuauit, 
vt  vides,  per  hosce    quadraginta 
quinque  annos ,  ex  quo  Ioua  Mofi 
hanc  rem  demonftrauit,    quibus 
annis  in  defertis  verfati  funt  Israe- 
lite.   Etnunc  fcito,me  hodie  an-i£ 
nos  natum  ocloginta  quinque ,  tarn 
fortem  esfe  tamen,quam  turn  eram, 
quum  me  mint  Mofes :     nee  alias 
turafuisfe  meas  vires,  quam  nunc 
funt,  feu pugnandum ,  feu  quo  e- 
undum  lit.    Quamobrem  da  mihi  \z 
montem  ilium,  de  quo  turn  Ioua  lo- 
cutus eft,  in  quo  tu  ipfe  turn  lina- 
quinos  esfe  audiuifti ,  magnaque  et 
munita  oppida ,  fi  forte  eos  fecun- 
do  Ioua  posfum  exterminare ,  vt  i- 
pfe  Ioua  pollicitus  eft.    Turn  Io- 13 
fua  Calebum  Iephonis  filium  fau- 
ftis  ominibus  profecutus ,  Hebro- 
nem   ei    dedit    in    hereditatem. 
Ita  cesfit  Hebron  Calebo  Iephonis  14 
filio  Cenezao  in  hereditatem,  ad 
hunc  vsque  diem :  quoniam  fuum 
Ioux  Israelitarum  Deo  praftiterat 
orficium.       Fuerat  autem    antea  1 5 
nomen  Hebronis  Cariatharba,  ab 
Arba  homine   Enaquinorum  ma- 
ximo  fie  di&a.    Itaabello  requie- 
uit  ea  regio, 

CAPVT    XV. 

Judtormn  fines.      Icbufei  sum   Infeis  Hit- 

rofulym*. 

TRibus  autem  iudaica  fors,  du- 1 
ela  per  gentilitates ,  pertinet 
ad  confinia  Idumaorum  in  Si. 
nemfolitudinem,in  meridiem,  ab 
extremo  auftrali,  patetque  ter-  % 
minus  eius  meridianus  ab  extremo 
falfi  lacus ,  a  linu  in  meridiem  ver- 
fo ,  porrigiturque  in  meridiem  ad 
chimin  llorpionuui ,  et  pertingit  ad 
Sineuiv 


120 


1 0  S  V  A. 


Cap.  I?. 


3  Sinem.  A  meridie  antcm  adfcen- 
ditadCadesbarneam:  hincad  Hes- 
ronem  progresfus,  et  euechis  in 

4  Adar,  Carcaam  circuit :  et  ad  A- 
femonem  perdudhis,  exit  in  flumen 
segyptium,  atque  ita  in  mare  de- 
fink.    Et    hie  quidem  eft  eorum 

5  terminus  meridianus.  Urientalis 
autem  terminus  eft ,  falfus  lacus  acl 

6cxtremum  lordanem.  Septemtri- 
onalisveroafinu,ab  extremo  lor- 
dane  euehitur  in  Betha^lam  :  in- 
de  a  feptemtrione  produrtus  ad 
Betharabam,  adlcendit  ad  faxum 

7Bohenis,  Rubenisfilii.  Inde  in 
Dabirelatusavalle  Achoris,  in  fe- 
ptemtriones  fpeclat  ad  Galgala,  po- 
fita  contra  cliuum  Adumim  a 
meridie  fluuii:  inde  ad  aquam  En- 
femis  protentus,  definitin  Enrogel. 

8  Deinde  per  vallem  rilii  Hennomi 
cuedus  a  meridie  ad  latus  lebufis 
(qute  eadem  Hierofolyma  eft)  ef- 
fertur  in  iugum  montis  pofiti  e 
regione  vallis  Hennomi,  ad  occi- 
dentem  ,  qui  eft  ad  extremum  val- 
lis     gigantum    ad    feptemtriones. 

yAbillius  montis  vertice  circum- 
flettitur  ad  fontem  aqux  Neph- 
to.e ,  exitque  in  oppida  montis  E- 
phronis:  indeflectiturad  Baalam, 
quae  eadem  eft  Cariathiarimum. 
Io  A  Baala  curuaturin  occidentem  ad 
montemSeir,  porreclusque  ad  la- 
tus montis  Iarimi  a  feptemtrione, 
qui  idem  Cefalon,  et  indedelatus 
in  Bethfemem ,  protenditur  ad 
IlThamnam.  Inde  progresfus  ad 
latus  Accaronis  in  feptemtriones, 
fleclitur  ad  Sechronem :  prodir- 
6hisque  ad  montem  Baafx ,  exit  in 
Iabneel ,  atque  ita  definit  in  mare. 

12  Ab  occidente  terminatur  ipfo  mari. 
Atque  his  vndique  finibus  conti- 
nentur  Iudae  pofteri ,  in  gentilitates 

13  diuifi.  Calebo  autem  Iephonis  fi- 
lio  pars  adfignata  eft  inter  Iudaeos 
ex  Ioux  ad  Iofuam  mandato ,  fcili- 
cet  Cariatharba ,  quae  ab  Arba,Ena- 
quipatre,  ficeftadpellata:  eadem- 

14  que  eft  Hebron.        Inde  expulic 


CalebustresEnaquifilios,  Sefaim, 
Achimanem  et  Tholmaim,  Enaquo 
prognatos.      Hinc   adortus  inco- 
las  Dabtris ,  cuius  antea  nomen  fue- 
ratCariathfepher,       Axam,  riliam 
fnam,  pronnlit  in  matrimomumei, 
qui  Cariathfepher    fuperasfet  ce- 
pisfetque.       Id  cepit  Othoniel,  Ce- 
nezi,  fratris  Calebi,  filius,  atque  ita 
illuis  hliam  Axam  in  matrimonium 
duxit.      Hare  inter  eundum  (quum 
a  mavito  impetrasfet ,  vt  a  patre  fuo 
agrum  peteret)  gtmebat  exafino, 
eta  Calebo  interrogata,  quidhabe» 
ret  ?    ita  refpondit :        hoc  mihi 
concede  benericium  ,  vt,  qui  mihi 
aftuofam  terrain  dedifti ,  etiam  a- 
quationem  des.      Itaque  ille  ei  et 
fuperiorem  et  inferiorem  aquatio- 
nem   dedit.      Et   hxc  quidem  eft 
hereditas  tribus  Iudxorum  in  gen- 
tilitates distributa,       quorum  ex- 
trema  oppida  funt  meridiana,  Idu- 
marisrinitima,  Cabfeel,  Eder,  Ia- 
gur,      Cina,  Dimona,  Adada, 
Cedes,  Hafor,  Iethnan, 
Ziph,  Telein,  Baloth, 
Haforhadatta ,  Cariothesron ,  quae 
alias  Hafor,    Aman,Sama,Molada, 
Hafergadda,Hasfemon,  Bethphelet, 
Hazerfual,    Berfaba,    Baziothia, 
Baala,  Iiim,  Ezem, 
Eltolad,  Chefil,  Harma, 
Siceleg,  Medemena,Scfenna, 
Lebaoth  ,  Selin,  Aen  et  Remmon : 
quorum  omnium  oppidorum  fum- 
ma  eft  vndetriginta,  cum  eorum  pa- 
gis.       In  depresfis  autem  locis  Es- 
taol,  Sarea,  Afena,        Zanoa,  En- 
gannin,  Taphna,  Ename,        Ieri- 
moth,  Adullam,  Socho,   Azeca, 
Saraim,  Adithaim,  Gedera  et  Gede- 
rothaim,oppida  quatuordecim  cum 
fuis  pagis.      Sanan,  Hadasfa,  Mag- 
dalgad,    Delean,  Maspha,  Ieclhel, 
Lachis,  Bafchat,  Eglon, 
Chabbon,  Leheman,  Cethlis, 
Gederoth,  Bethdagon,  Naama  et 
Macceda,    oppida   fexdecim  curu 
fuis  pagis.      Lebna,  Ether,  Asfan, 
Iephtha,  Esna,  Nezib, 

Cei- 


Cap.  i<T.  1 7. 


IOSVA. 


221 


^Coia,  Axib  et  Marefa,  quae  funt 
oppida    noueni    cum    fuis    pagis. 
';  Accaron  cum  fuis    muukipiis  et 
5  pagis.      Ab  Accarone  in  mare  o- 
1  mnia,  quae  verguntad  Azotum  ,  et 
7  eorum  pagi.       Azotus  cum  fuis 
municipiis  atque  pagis,  Gaza  cum 
'  fuis  vicis  atque  pa^is,  ad  fluuium 
Aegypti  et  mare,  qua  patent  fines. 
k  In  montanis  autem  Sainir ,  Iatthir, 
h  Socho ,     Danna,Cariathfcnna,fiue 
oDabir,        Anab,  Eftemo,  Anim, 
|i  Gofen ,  Holon  et  Gilo ,  quae  funt 
oppida    vndecim,   prxter  eorum 
j'tpagos.         Arab,   Duma,  Efaan, 
jlanuin,     Bethtaphua,      Apheca, 
^Humta,  Cariatharba,  quae  eft  He- 
■  bron  et  Sior,  oppida  noueni  cum 
;  fuis  pagis.      Maon,  Carmel,  Ziph, 
b  Iota.        lezrael,  Iucadam ,  Zanoa, 
['  Cain,  Gabaa  et  Thamna,  oppida  de- 
I:  cem  et  eorum  pagi.    Halhul,  Beth- 
•  fur,  Gedor ,    Mareth,Berhanoth  et 
Eltecon,  oppida  fex  cum  fuis  pagis. 
1  Cariathbaal,quae  eadem  eft  Cariath- 
]  iarim,  etKabba,  oppida  duo  cum 
4  fuis  pagis.      In  filuis  Betharaba , 
i1  Meddin,  Sachacha ,      Nebfan,  op- 
pidum  faiis,  etEngaddi,  oppida 
i\  fex  cum  fuis  pagis.      Sed  lebufkos 
1  Hierofolym.f  incolas  non  potue- 
<  runt  Iud.ci  expellere ,  itaque  habi- 
tant   Iebufaei    Hierofolymis  inter 
Iudcos  ad  hunc  vsque  diem. 


CAPVT    XVI. 

Jofepbid.irufit  fines,  ac  Ephraimitarum. 

IOfephidis  autem  fors  obtigit  a 
Iordane  hierichuntio ,  apuda- 
quas  hierichuntias ,  ab  oriente 
folitudo,  quae  ab  Hierichunte  per 
niontem  effertur ad  Bethel:  inde 
ad  Luzam  euadit  fors ,  progresfa- 

3ue  ad  confinia  Arciatarothorum , 
euergit  in  occidentem  ad  confinia 
Iephleti ,  vsque  ad  confinia  Betho- 
ronis  inferioris,  et  ad  Gazer,  atque 
ita  mari  terminatur.  Creuerunt 
'autem  hereditatem  lofepho  pro- 
Snati  Manasienfes  et  Epnrainntae. 


Ac  Ephraimitarum  quidem  here-  J 
ditatis  per  gentilitates  duelae  fines 
funt  ab  oriente ,  Atarothadda^ ,  ad 
Bethoronem  fuperiorem,     patent-  6 
que  in  occidentem  ad  Machmetam 
a   feptemtrione :     circumduclique 
orientem  verfus   ad  Tanathfilun- 
tem :  inde  ab  oriente ,  protendun- 
turad  lanoam.      Alanoaad  Atha-7 
rotha  et  Naaratham  deuexi,  per- 
tinent ad  Hierichuntem,  etinlor- 
danem  definunt.        A  Taphua  ing 
occidentem  perueniunt  ad  flumen 
Canam ,  definunt  in  mare.     Atque 
haec  quidem  eft  hereditas   tribus 
Ephraimitarum,  du&aper  gentili- 
tates.      Habent  practerea  Ephrai-^ 
mitae  oppida  feparatim  inter  Ma- 
nasfenfium  patrimonium,    eaque 
omnia  cum  fuis   pagis.       Qiiam- 10 
quam  Gazerenfes  Chananaeos  non 
eiecerunt ,  habitantque  adhuc  Cha- 
nan<ci  inter  Ephraimitas ,  fed  tri- 
butarii.     G.  donee  Pharao  Aegypti 
rex  expeditionem  fecit ,  vrbemque 
cepit  ac  igni  cremauit,  et  Chana- 
naeos  et  Pherezreos    Gazerenfesque 
confodit ,  vrbemque  riliae  fuae  dotis 
nomine  dedit.  H. 

CAPVT     XVII. 

Manas fenfium fines.     Salphadi  filU. 

POrro  ex  forte  tribus  Manasfis,  t 
qui  primogenitus  fuit  lofephi, 
Machiris  pofteri  Manasfis  pri- 
mogeniti ,  Galaadi  patris ,  qui  Ma- 
chir  vir  fuit  bellicofus ,  Galaaditi- 
dem  Bafanamque  tenuerunt.      Ce-  fc 
teri  Manasfe  prognati  genera  ti  in 
tenuerunt ,  Abiezere ,  Heleco ,  Es- 
riele,  Sechemo,  Hephre,  temida 
nati,  qui  fuerunt  filii  Manasfis  lo- 
fephi  filii ,  mares ,  totidem  gentili- 
tatum  conditores.      Nam  balpha-  * 
dus  quidem  Hephris films,  Galaa- 
di nepos ,  Machiris  pronepos,  Ma- 
nasfis trinepos,  rihos  non  habuit, 
fed  rilias,    quarum   noimna  Aim : 
Maala-,  Noa,  Hegla,    Melcha  et 
Therfa ,       Has  Eieazarum  pi  mi-  4 
ficem 


2,24 


IOSVA. 


Cap.  17. 1 8. 


fkein  lofuamque  N-mis  filium  ,  et 
ma^dtratus  lonuenerunt,  eisque 
deinonftrarunt,  iouam  Mofi  man- 
dasfe ,  vt  fibi  hereditas  inter  fuos 
agnatos  darctur.  Itaque  eis  here- 
ditas inter  agnatos  paternos  ex  lo- 

5  uae  mandato  data  eft :  acciditque 
Manasfenfium  ^partes  esfe  decern 
praettr  Galaaditidem  et  Bafanam, 

6  trans  Iordanem  fitas.  Nam  Ma- 
nasfis  natae  hereditatem  inter  eius 
natos  creuerunt ,  reliquis  Manasfe 
prognatis     Galaaditidem    fortitis. 

7  Igitur  Manasfenfium  fines  ab  Afere 
ad  Machmatam  pofitam  ante  Siche- 
mam  ,  patent  ad  dexteram  ad  En- 

8  taphuae  incolas ,  cuius  Taphuae 
terra  eft  Manasfenfium ,  Ephraimi- 

9  tis  finitima.  Hinc  ad  Canam  flu- 
uium  decliues  in  auftrum  patent 
ad  iiuuium  illorum  oppidorum  E- 
phraimitarum,  manasfenfibus  op- 
pidis  interiecWum :  patentque 
Manasfenfium  fines  a  feptemtrio- 
nibus  ad  fluuium ,   et  'definunt  in 

lo  mare ,  funtque  Ephraimitac  me- 
ridiani,  Manasfenfes  autem  fe- 
ptemtrionales ,  et  mari  finiuntur , 
Aferianis  a  feptemtrione ,  Isfacha- 

lirianis  ab  oriente  coniundti:  et 
habent  Manasfenfes  in  Isfacharia- 
nis  et  Aferianis  Bethfanem  et  Ie- 
blaamam  cum  earum  municipiis, 
nee  non  Dorios ,  Endorios ,  Tana- 
cenfes ,  et  Magedonenfes :  tres  tra. 
&us  cum  fuis  quemque  municipiis. 

IftQuamquam  haec  oppida  depopula- 
ri  non  potuere  Manasfenfes ,  aufi- 
que  funt  Chananaei  earn  terrain  in- 

■3  colere ;  tametfi  viclores  Israe- 
litae  Chananaeos  tributarios  rede- 
gerunt,  fed  eos  non  extermi*. 
narunt. 

14  Iofephidae  autem  cum  Iofua 
expoftularunt ,  quod  eis  vnius 
fortis  hereditatem  et  partem  de- 
disfet,  quum  tarn  multi  esfent, 
et  a   Ioua    tantopere    fecundati. 

15  Quibus  Iofua  refpondit,  vt  fi  tarn 
multi  esfent,  adfeenderent  in  fil- 
nam ,  et  illic  iedem  fibi  qujererent 


in  terra  Fherezxorum  et  Gigan- 
tuni ;  fiquidetil  anguftior  eis  esfet 
mons  ephraimiticus.  Turn  illi:'i 
non  fatis  erit  nobis  mons ,  inqui- 
unt,  et  omnes  Chananxi,  qui  val- 
lem  incolunt,  quique  funt  Bethfa- 
ne  et  in  eius  municipiis,  inque 
valle  Iezraelis  currus  habent  fer- 
reos.  Et  Iofua  :  fi  tot  tantaque ' 
potentia  eftis  (inquit  Iofephi  pofte- 
ros ,  id  eft  Ephraimitas  et  Manas- 
fenfes adloquens)  non  vnam  for- 
tem  habebitis:  quin  montem' 
adepti ,  fuccifaque  fihia ,  quae  in  eo 
eft,  fines  veftros  propagabitis  eo 
adquifito,  fi  modo  Chananaeos  iftos 
exterminaueritis,  qui  et  currus  fer- 
reos  et  tantum  robur  habent. 

CAPVT     XVIII. 

Terra  inaccupat*  defcriptio.      Coram  Ioua 
fortes. 

QVutn autem vniuerfa  Israeli-! 
tarum  multitudo    Siluntem 
conuenisfet ,    et  ibi  fubacta 
ab  eis  terrra,  oraculi  tabernaculum 
conftituisfet ,      quum  fuperesfenta 
Israelitarum  tribus  feptem,    quae 
hereditatem    fortitac    non    erant: 
Iofua  cum  Israclitis  ita  locutus  eft : 
quo  vsque  negligetis  inuadere  in  3 
posfesfionem  terrae,  vobis  a  Ioua 
maiorum  vertrorum    Deo   datas? 
Deligite  tres  homines  ex  fingulis4 
tribubus,  quos  ego  mittam  adob- 
eundam  terram :  qui ,  quum  earn 
ad  rationem  hereditatum  defcripfe- 
rint,  ad  me  redeant ,    ea  in  feptem  $ 
partes  diuifa,  Iudaeis  interea  fuos 
ad  meridiem  fines  tenentibus,  item- 
que  Iofephi  pofteris  ad  feptemtri- 
ones.     Vos  igitur  defcribite  terrain 5 
in  feptem  partes ,  et  mini  hue  re- 
ferte :    ego  vobis  hie  coram  Ioua 
Deo  noftro  fortes  ducam.      Nam  7 
Leuitae  quidem  inter  vos  partem 
non  habent :  quoniam  Iouae  facer- 
dotium  eorum  eft  patrimonium. 
Gadini  autem  et  Rubenenfes,  dimi- 
diaque  tribus  Manasiis,  heredita- 

ten» 


Cap.  IR.  to. 


IOSVA. 


22? 


tern  creiiennt  trans  Iordanem  ad 
orientem ,  eis  a  Iouae  feruo  Mofe 
datam.      Turn   homines  profecti 
funt :    quum  quidem  Iofua  eis  in 
mandatis  dedisfet,vt  perluftrata  ter- 
ra, defcriptaque,  ad  fe  reuerteren- 
tur :  fefe  eis  ibi  fortes  coram  loua  a- 
pud  Siluntem  iadiurum.      Igitur 
profecti  homines  terram  peragra- 
uerunt :  eaque  oppidatim  in  fcheda 
in  feptem  partes  defcripta ,  ad  lo- 
fiiam  in  caitra  ad  Siluntem  reuerfi 
|funt.      Ibi  Iofua  iactis  apud  io- 
uam    fortibus ,    terram    lsraelitis 
pro     fua     cuique     clasfe     diui- 
ifit.        Et    Beniamitaruni  quidem 
xibui,  ducta  per  gentilitates  forte, 
fines  obtigerunt  inter  ludxos  et 
[[ofepheos,     qui  fines  a  latere  fe- 
ptemtrionali  a  lordane  euehiintur 
id  Hierichuntis  latus  feptemtrio- 
nale ,  et  inde  in  montem  ad  occi- 
lentem  euedi ,  in  deferta  Bethaue- 
liis  definunt.      Mine  profecti  ad 
Lufe   fine  Bethelis  latus  meridia- 
num, deferuntur  in  Atarothadar, 
}d  montem  qui  inferiori  Bethoroni 
It  a  meridie.      Hinc  eviruati  et 
ircumflexi  ad  maris  latus  meri- 
liamim,  a  monte  qui  Bethoroni  a 
neridie  obiacet,  definunt  in  Cari- 
thbaal ,    id  eft  Cariathiarimum  , 
nod  oppidum  eft  iudaicum  :  atque 
oc  eft  latus  occidentals      Mcri- 
ianuir.  autem  ab extremo  Cariath- 
lrimi,  patet  ad  mare,  etadfon- 
I  -m  aquarum,   Nephtoae  pertinet. 
|  line  delatum  ad  montis  cxtremum, 
ui  obiacet  valli  rilii   Hcnnonii, 
i    valle    gigantium    pofitus   ad 
.  ptemtriones ,    deuergit   hi  val- 
;  m  Hennomi  ad  meridianum  la- 
.  is   lebufis,     dccliuatque  ad  En» 
^•>gel.        A  feptemtrione    porri- 
:turad  Enfemen,  exitque  ad  Ge- 
otha  fecundum  cliuum   Adorn- 
jim  pofita,  et  ad  faxum  Bohenis 
li.ibenisfiliidefertur.       Hinc  pro- 
lesfum  ad  latus  polituminfronte 
p  emtrionalis  campi ,    deuehitur 
I    campuin:   progresfumque   ad 


fep.emtrionale     Bethaglae     latus , 
terminatur  finu  lacus   falfi  ad  fe.  ip 
ptemtriones,  ad  meridianum  Ior- 
danis  caput.  Atque  hie  eft  terminus 
meridianus.      Ab   oriente  autem  ao 
lordane  continentur.   Hxc  eft  Ben- 
iamitarum  dufta  per  gentilitates 
hereditas,  fuis  vndique  terminis 
circumfcripta.      Sunt  autem  ben-af 
iamiticae  tribus  in  gentilitates  dis- 
tributae  oppida,  Hiericho,  Bethagla, 
vallis  Cafis,    Betharaba,    Sama-2* 
raim,  Bethel,    Auim,  Para,  Ophra,  23 
Cepharammonai ,  Ophni  et  Gaba ,  24 
quae  funt  oppida  duodecim ,  prx- 
ter  eorum  pagos.      Gabaon ,  Ra-  25 
ma,  Beerota,      Mafpha,  Caphara,  2.6 
Mofa,    Recem,  Iarephel,  Tharela,  27 
Sela,  Eleph,  Iebufi ,  alias  Hierofo-  28 
lyma,  Gabaatha  et  Cariathaim,  quae 
funt    oppida     quatuordecim  cum 
fuis  pagis.     Ha?c  eft  Beniamitarum 
ducta  per  gentilitates  hereditas. 

CAPVT     XIX. 

Simeoniorumfors.  Zabulonio^um ,  lifacha- 
riatmrum ,  slferianerum ,  Nepbtbalenjivm 
et  Daniorumfir.es. 

SEeunda  fors  obtigit  Simeonio- 1 
rum  tribui,  ducta  per  cognatio- 
nes,    quibus  hereditas  accidit 
inter  Iudxorum  hereditatem,  in 
qua  hacc   inlunt:       Berfaba,  Sa-a 
ba ,  Molada ,       Haferfual ,  Bala ,  3 
Afem,      Eltolad, Bethul,  Horma,4 
Siceleg,  Bethmarcaboth,  Haferfufa,  5 
Bethlebaoth  et  Sarohen,     oppida  6 
tredecim  cum  fuis   pagis.      Ain,7 
Remmon,  Atharet  Afan,  oppida 
quatuor  cum  fuis  pagis :      omnes-  $ 
que  pagi  his  oppidis  vndique  rini- 
tirai,    vsque  ad  Baalath  Bcerra- 
math  in  meridiem.      Atque  haecjj 
eft  tribus  Simeoniorum  dudta  per 
gentilitates  hereditas ,  eaque  in  fi- 
nibus    Iudaeorum     comprehenfa. 
Nam    Simeonii   inter  Iudaeorum  to 
posfesfionem  (quam  illi  ampliorem 
quam  pro  fuo  captu  fortiti  erant  j 
posfeslionem  tenuerunt.      Tertia  1 1 
fors  obtigit  Zabuloniis  in  cogna- 

tio- 


4i4 


I O  S  V  A. 


Cap.  19. 


tiones,  quorum  posfesfionis  fines 
patent  ad  Sarid.  Indead  mareet 
ad  Marealam  euecli  pertinent  ad 
Debafeth,  etadfluuium,  qui  Ieco- 
I  i  nam  prxterfluit.  A  Saride  in 
ortum  folis  reflexi,  in  confinia 
Chefelethaboris ,  exeunt  ad  Dabe- 

13  reth,  et  in  Iaphiam  elati :  inde- 
que  orientem  verftis  ad  Gethe- 
pher,  IttametCafin  producli,  per- 
tingunt  ad  Remmonem,  Methoar  et 

14  Neam :  atque  a  feptemtrionibus 
ad  Nathonem  circumdu&i,  leph- 

I5thahelis  valle  finiuntur,  in  qui- 
bus  funt  et  Cateth,  Nahalol,  Seme- 
ron ,  Idala  et  Bethlehema ,  oppida 

16  duodecim  cum  fuis  pagis.  Haec 
eft  Zabuloniorum  generatim  dis- 
tributa  posfesfio:  haec  oppida  eo- 

I7rumquepagi.  Isfacharianis  quar- 
ta  fors  accidit ,  du&a  per  cognatio- 

18  nes ,      quorum  fines  funt  lezrael , 

loCafaloth,  Sunem,      Hapharaim, 

ao  Seon,  Anaharath ,      Rabbith,  Ce- 

ft  1  fion,  Abes,      Rameth,  Engannira, 

a2Enhadda  et  Bethphefes.  Pertin- 
gunt  autem  ad  Tabor,  Sehefimam 
et  Bethfemem ,  et  in  Iordanem  de- 
finunt,  oppida  fexdecim  cum  fuis 

*3  Pa§»s-  Haec  eft  tribus  Isfacharia- 
norum  per  cognationes  distributa 
hereditas,  oppida  eorumque  pagi. 

»4  Quinta  fors  obuenit  tribui  Aferia- 
norum    in    cognationes    diuifae, 

ft5  quorum  fines  funt  Halcath ,  Chali, 

0,6  Beten,  Axaph,  Elmelech,  Amaad , 
Mesfal:  pertingunt  ad  Carmelum 
in  occidentem ,  et  ad  Sihor  Laba- 

ft7nath.  Inde  verfus  ortum  folis 
ad  Bethdagonem  reuerfi ,  pertinent 
ad  Zabulonios ,  et  ad  vallem  Ieph- 
thaelis  in  feptemtriones ,  in  Bethe- 
inec,  etNehiel,  et  in  Cabul  exeunt 

ft8  ad  finiftram ,  et  Ebron ,  Rohob, 
Hammon  et  Cana,  ad  Sidonem  ma- 

aoiorem:  redu&ique  in  Ramam 
vsque  ad  Tyrum  munitam  vrbem, 
rededtuntur  in  Hofam ,  definunt- 
que  fines  in  mare  a  forte  Axibae , 

3oAmmam,  Aphec  et  Rohob  com- 
piexi:    oppida  funt  viginti  duo. 


pntter  eorum  pagos.        Haec  efts 
Aferianorum  tribus  generatim  du- 
cta  hereditas ,  oppida  cum  fuis  pa- 
gis.     Nephthalenfibus  fexta  fors  3: 
euenit,     ducra  per    cognationes, 
quorum  fines  patent  ab  Heleph ,  ab  3; 
Allone  per  Saanannim,  Adami,  Ne- 
ceb  et  Iabnel  ad  Lecum :  definunt- 
que  in  Iordanem.       Turn  in  occi-  3< 
dentem  reuerfi  ad  Azanothabor , 
et  inde  perdu&i  ad  Hucuca,  con- 
iunguntur  cum  Zabuloniis  a  meri- 
die ,  et  Aferianis  ab  occidente ,  et 
Iudxis  Iordane  orientali.      Oppi-  3: 
da  funt  munita  Sedim,  Ser,  He- 
math,  Reccath,Cenereth  ,   Adama,  V 
Harama,  Hafor ,     Cedes,  Hedrei,  3' 
Enhafor ,       Iereon,  Magdael,  Ho-  3' 
rem,  Bethanath  et  Bethfemes ,  op- 
pida vndeuiginti  cum  fuis  pagis. 
Haec  eft  tribus  Nephthalenfium  ge-  3« 
neratim  dudta  posfesfio ,    oppida 
eorumque  pagi.        Daniae  tribui  4 
feptima  fors  contigit  per  cognatio- 
nes,      quorum  posfesfionis  finest 
funt  Saraa,  Estaol,  Irfemes,     Sele-4: 
bim,  Aialon,  Iethalo,         Elon,  4; 
Thamnatha,  Accaron,        Eltece,4 
Gebbethon ,    Balaath ,        Iehud ,  4! 
Banebarac,  Gethremmon,        Me- 
iercon ,  Raccon  cum  trac~tu  in  lop- 
pat  fronte  pofito.      Egresfi  autem  4' 
fuis  finibus  Danii,  Lefemam  hel- 
lo adorti  funt ,  captamque  et  ferro 
vaftatam  occupauerunt ,    atque  in- 
coluerunt,  et  Lefemam,  Danem, 
a  Danis  fui  conditoris  nomine  vo- 
carunt.        Hate  eft  tribus  Danio-4i 
rum  in  cognationes  distributa  he- 
reditas, oppida  ilia  eorumque  pa- 
gi.       Qiium  autem  iamterram  in  4J 
fuos  fines  partiti  esfent  Israelitae, 
Iofuae  Nunis  filio  posfesfionem  in 
medio  fuarum  ex  Iouac  praecepto 
dederunt ,       fcilicet  Thamnathfa-  54 
ram ,  quod  oppidum  in   monte  e- 
phrainutico  politum  popofcit,  id- 
que  aedificauit  ac  incoluit. 

Hae  funt  posfesfiones ,  quas  Elea-  $1 
zarus  pontifex  et  Iofua  Nunis  filius 
et  familiarura  principes  Israelita- 

rura 


■J 


Cap.*o.  ii. 


rum  tribubus  forte  diuiferunt  a- 
pud  Siluntem ,  coram  loua,  proo- 
raculi  tabernaculo. 


I O  S  V  A.  a»? 

— 

CAPVT    XXL 

Hthrtvrum  imferium, 


CAPVT     XX. 

Rcfugii  oppida.    Fugient  fercusfor.    Mor- 
tu  vindcx. 

POft  diuifam  terram  loua  cum 
Iofua  ita  locutus  eft :       admo- 
ne  Israelitas,vt  deligant  oppida 
perfugii,  de  quibus  vobiscum  per 
Mofem  locutus  fum ;      vt  eo  per 
i  fugiant  percusfores,  fi  quis  homi- 
nem  errore  et  imprudenter  occi- 
iderit,  quibus  oppidis  ad  fangui- 
jnis  vindices  elfugiendos  vtamini. 
Fugiet  percusfor  in  aliquod  ifto- 
rura  oppidorum ,  et  ad  oppidi  por- 
tain  adftans,  apud  eius  oppidi  fe- 
natores  causfam  fuam  dicet ,  et  illi 
ei  ad  fe  in  oppiduni  recepto  locum 
dabunt,   vbi  apud  ipfos  habitet. 
J  Quod   fi  fanguinis   vindex    eum 
perfequetur ;  ne  dedant  ei :  quo- 
niam  infcienter  alterum  occiderit, 
quern  nullo  antea  profequebatur 
odio.      Maneat  autem  in  eo  op- 
>ido,  donee  causfam  in  concilio 
lixerit ,  *  vsque  ad  mortem  ponti- 
ficis  ,  qui  erit  temporibus  illis. 
JTunc  reueniat  domum  in  oppidum 
fuum,  ex  quo  aufugerat.      Igitur 
ad  earn  rem  confecrarunt  Cedefam 
inGaliUea,  in  monte  nephthalenfi, 
et  Sichemam  in  monte  ephraimi- 
tico ,  et  Cariatharbam ,  id  eft  He- 
bronem  in  monte  Iudaeae.    Trans 
lordanem  autem   Hierichuntium 
ad  orientem  adfignarunt  Bofor  in 
blitudine  in  piano  ex  tribu  rube- 
nenfi ,  et  Ramotha  in  Galaaditide 
:x  tribu  gadina,  et  Gaulonem  in 
Bafana  ex  tribu  manasfenfi.    Haec 
Tunt  oppida  omnibus  et  Israelitis 
t  apud  eos  peregrinantibus  defti- 
ta  ad  perfugium ,  ft  quis  homi- 
icm  per  errorem  occiderit ,  ne  a 
/indice  fanguinis    indicia    causla 
rimatur. 


Letfitarum  oppida 
et  rtquits. 

PRincipes  autem  Ieuiticarum  fa- 1 
miliarum  Eleazarum  facerdo- 
tem  et  lofuam,  Nunis  filium,et 
principes   familiarum  israelitica- 
rum  tribuum  conuenerunt ,  eisquc  % 
apud  Siluntem  inChananza  demon* 
ftrarunt,  Iouam  per  Mofem  pneco. 
pisfe,  vt  fibi  darentur  oppida  ad  ha- 
bitandum  cum  fuis  pomoeriis ,  pro- 
pterpecudes.  Itaque  Leuitisdede-j 
runt  Israel itac  de  fuo  patrimonio, 
ex  Iouae mandato  oppida,  quae  iam 
dicentur,    cum    fuis    pomoeriis. 
Quumque  fors  Cahathinorum  co-4 
gnationibus    contigisfet :     fortiti 
funt  Aharonis  pontificis  filii  Leuitae 
ex  Iud?e ,  Simeonis  et  Beniaminis 
tribubus  oppida  tredecim.      Reli-j 
qui  Cahathini  ex  cognationibus  tri- 
buum Ephraimi,  Danis  et  dimidiae 
Manasfis  oppida  decern.    Gerfonii5 
ex  cognationibus  tribuum  Isfacha- 
ris,  Aferis ,  Nephthalis  et  dimidias 
Manasfis  in  Bafana  tredecim.    Me- 7 
rarenfium  cognationes  ex  Rubenis, 
Gadi  et  Zabulonis  tribubus  duodc- 
cim.      Hxc  igitur  oppida  cum  fuis  g 
pomoeriis  forte  dederunt  Israelitac 
Leuitis,  ficuti  loua  per  Mofem  prae- 
ceperat.      Et  ex  Iudx  quidem  et^ 
Simeonis  tribubus   dederunt  haec 
oppida,  quae  iam  fuis  nominibus 
adpellabuntur  :      Aharonis  filiis,i« 
Cahathinorum  gentilibus  Leuitis 
( his  enim  primo  fors  accidit )    de- 1 1 
derunt  Cariatharbam,  ab  Arba  Ena- 
qui  patredenominatam,  ideftHe- 
bronem ,  in  monte  Iudaea» ,  et  eius 
circumquaque  pomceria.      Agrum  \% 
autem  oppidanum  et  pagos ,  Chale- 
bo  Iephonis  filio  dederunt  in  pos- 
fesfionem.     Igitur  Aharon  is  facer-  ig 
dotis  filiis  oppidum  dederunt  ad 
percusforum  perfugium,  Hebro- 
nem  cum  fuis  pomceriis ,  Lebnara,  14 
Iattir,  Eftemoam ,    Holonem,  Da- 1 5 
bir,    Ain,  lotam  et  Bethfcraem,  i<S 
P  cum 


n6 


1 0  S  V  A. 


Cap,  11.  22 


cum  fuis  quodque  pomceriis,oppida 
nonem,  ex  his  duabus  tribubus. 

1 7  Ex  Beniaminis  autem  tribu  Gabao- 

1 8  nem ,  Gabam ,  Anathotha  et  Al- 
monera,  oppida  quatuor  cum  fids 

1 51  quodque  pomceriis.  Sumina  op- 
pidorum  Aharonis  filiorum  facer- 
dotum  efficitur  tredecim  vna  cum 

aoeorum  pomceriis.  Reiiquis  Ca- 
hathinorum  Leuitanim  cognatio- 
nibus, qui  ex  Ephrainri  tribu  iiint 

»l  oppida  fortiti,  dedenmt  oppi- 
dum  percusfonim  afylum  ,  Siche- 

»2  mam  in  monte  ephraimitko,  Ga- 
2er,  Cibfaim  et  Bethoronem,oppida 
quatuor  cum  fuis  quodque  pomce- 

23  riis.  Ex  Uanis  autem  tribu  Eltece, 
Gabathonem,  Aialoncm  et  Gcth- 
remmonem  ,  oppida  quatuor  cum 

24  fuis  quodque  pomceriis.    .  Ex  di- 

25  midia  tribu  Manasfis,  duo :  Tba- 
nach  et  Gethremmonem  cum  fuis 

26  pomceriis.  Summa  oppidorum, 
quae  reliquorum  Cahathinorum 
cognationibus  data  funt ,  eit  decern. 

27Gcrfoniis  autem  Leuitarum  gen- 
tilibus  ex  dimidia  tribu  Manasfis 
datum  eit  oppidum  perfugii  Gaulon 
in  Bafana  et  Beeftera,  oppida  duo 

2g  cum  fuis  pomceriis.  Ex  isfacha- 
riana  tribu  Cefion ,  Dabereth,  Ieri- 
moth  et  Engannim  :  oppida  qua- 
tuor cum  fuis  quodque  pomceriis. 

29  Ex  tribu  Aferis,  Mesfal.Abdon,Hei- 
cath  et  Rohob,  oppida  quatuor  cum 

gofufc  pomceriis.  Ex  tribu  Neph- 
thalis  oppidum  perfugii  Cedes  in 

3iGaiilsca,  Hammothor  et  Car- 
than ,  oppida  tria  cum  fuis  pomce- 

32  riis.  Oppidorum  gerfoniis  co- 
gnationibus datorum  fumma  eft 
tredecim   cum  eoruni  pomceriis. 

33  Reliquorum  Leuitarum,  fcilicet 
Merarenfium  cognationibus  ex  tri- 

34 bu  Zabulouis,  lecanam,  Cartba, 
DamnaetNahalol,  oppida  quatuor 

35  cum  fuis  pomceriis.  Ex  tribu  Ru- 
benis  Bofor,  Iafa}Cedemotha  et  Me- 
phaath,oppida  quatuor  cum  fuis  po- 

$6  mccriis.  Ex  tribu  Gadi  oppidum 
perfugii  Ramotha  in  Galaaditide, 


Mahanaim,  Hefebon  et  Iafer,  oppi» 
da  omnino  quatuor  cum  fuis  po- 
mceriis. Oppidorum,  quae  Mera- 
renfium cognationibus  (quae  reli. 
quae  erant  ex  Leuitarum  familiis) 
forte  obtigenmt,  fuinma  eft 
duodecim.  Leuitarum  oppida  id- 
ter  Israelitarum  posfesfiones  fita, 
funt  omnino  duodequinquaginta, 
eaque  omnia  fuis  vndique  circum- 
data  pomceriis.  Atque  ita  Ioua 
Israelitis  omnera  terram ,  quam  fe 
•darurum  esfemaioribus  eorumiu. 
rauerat,  occupandam  dedit ,  atqui 
incolc-ndam  ,  eosque  ita  quietoi 
vndique  rcddidit,licut  eorum  maio 
ribus  iuraucrat;  vt  hoftiumne 
mo  eos  fustinuerir,  quin  omneseL 
dederet,  nulla  prorfus  omisfa  re  eo 
rum  bouorum,  qua;  Israelis  do 
mui  promiferat,  quin  eueniren1 
omnia. 

CAPVT    XXIL 

Trmuitrdanbiatrnm  dimisjio.  Ad  lard* 
utm  lira.  Delmc  legatio-,  rcjpon/Fo.  £jr 
peditt  r.is  con/iitHm  in  Hu'jtnttas  et  Ga 
dinos. 

f"j~Wm  lofua  vocatis  Rubenitis 
Gadinis  ct  ditnidia  tribu  Ma 
"°-  nasfis,  ctimeisitalocutuseft 
vos  quidem  omnia  vobis  a  Ioua 
feruo  Mofe  prxcepta  exfecuti ,  mi 
hi  per  omnia  dicto  audientes  fui 
ftis ;     ueque  ad  hunc  diem  fratre 
veftros   hoc    tanto  tempore  deft 
ruiftii ,  Iouxque  Dei  veftri  manda 
datum      curaftis      exfequenduo; 
Nunc  poftquain  Ioua  Deus  vefte 
fratres  veftros ,  queinadmodum  ei 
promiferat,  in requietcm  vindica 
uit :  redite  iam  domum  in  terran 
veftrae  posfesfionis ,  vobis  a  Ioua 
feruo  Mofe  trans  Iordanem  tribu 
tam.    Ceterum  etiam  atque  etian 
curate,  vt  difciplinae  legiquc  vobi 
a  Mofe  Ioua:  feruo  traditac  p;irca 
tis ,  vt  louam  Deum  veftrum  ainan 
tes ,  huius  viis  omnibus  gradiami 
ni,    huius   praecepta   conferuetis 
huic  haereatis ,  hunctoto  cordeto 
toqu 


tp.  22. 


IOSVA/ 


217 


que  anirao  colatis.  Turn  eos 
uftis  omirtibus  profecutus  dimi- 
:.  llli  domum  djscesferunt.  Di- 
Idiam  quoque  tribum  Manasfis, 
li  Mofes  posfesfioncm  in  rhfana 
;derat,  (namaltcri  dimidix  lofua 
s  Iordancm  ad  occidenfcm  cum 
jrum  fratribus  dedit )  domum  di- 
lifit  lofua,  cisque  bene  preca- 
ismonuif,  vt  domum  cum  multis 
pibus,  cum  inaximo  pecoriun,  ar- 
snti,  aiiri,  ar ris,  ferri,vcftis  mime- 
)  reuerfi ,  hoftium  fpolia  cum  fuis 
atribus    partirentur.  Igitur 

ubeuitx,  Gadini,  et  dimidia  tri- 
js  Manasfis  ab  Israelitis  Silimte, 
ix  in  Chananxafitaeft,  digresfi, 
t  Galaaditidem  fuse  posfesfionis 
rram,  quamaMofe  posfidendam 
1:  Ioux  mandato  acceperant,  re- 
:rti  contenderunt.  Atque  vbi 
,1  ripam  Iordanis ,  quae  eft  in  Cha- 
^tnxa,  perucnerunt:  illicingenti 
ole  aram  ad  lordanem  conftru- 
j:runt.  Quod  vt  intcllexerunt 
iraelitx,  Rubenitas,  Gadinos  et 
anasfis  tribum  dimidiam  con- 
hixisfe  aram  in  fronte  Chana- 

iex,  inripa  Iordanis  exaduerfum 
raelitis  :  omni  multitudine  ad 
luntem  conuencrunt ,  vt  aduer- 
s  illosexpeditionem  facerent ; 
I  had  eos  in  Galaaditidem  Phineein 
leazari  filium  facerdotcra  niife- 
flnt,  etcum  eo  decern  princi- 
;s  fux  quemque  familix :  ex  fih- 
1  lis  israeliticarum  copiarum  tri- 
I  iibus  primarios ;  qui  ad  eos  in 
<  Idaaditidem  profccti,  cum  eislo- 
\ni  funt  in  hurtc  modum :  hxc 
f  *.  bis  dicit  vniuerfa  Iouana  res- 
|]|blica.  Qi.iid  tantum  fcclus  cort- 
.«ii  Israelitanim  Deum  Iouam  fus- 
.tipiftis,  vt  hodie  ab  eo  deficien- 
vli  ,  aram  ad  rebellioncm  contra 
>«m  excitaueritis  ?  Parumne  no- 
li; erat  phcgorium  illtid  crimen; 
di quo  nondum  purificatt  fumus, 
JfUntum  Iouana  respublica  vulnus 
■lepit)  nifi  vos  hodie  a  Ioua 
«icicntes,  cum  vcftra  rekellione 


irritaretis  ad   fxuicndum   paullo 
poft   in    vniuerfam   Israelitanim 
rempublicam?        Quod  fiveftrxio 
posfeslicnis  immunda    terra  eft : 
migrate  in  terram  posfesfionis  Io- 
ux,   in  qua  Ioux  tabernaculun* 
habetur ,  eamque  inter  nos  posfi- 
dete:  neue  Iouam,  rieue  nosirrii 
rate,  dum  vobis  aramprxterarani 
Ioux  Dei  noftri  exftruitis.      An- 29 
non ,  quum  Zarx  filius  Achan  fa- 
crilegio  deliquisfet,  fxuitum  eft  in 
vniuerfam  Israelitanim  ciuitatem : 
neque  folus   ille  fua  culpa  pcriir. 
At  Rubenitx  et  Gadini  et  manas- it 
fistribus  dimidia  copiarum  israe- 
liticarum   principibus    refponde- 
runt  in  hxc  verba :      Deum  deo.  22 
rum  Iouam ,  Deum  deorum  Iouam 
conteftamur  (ethoc  fciant  Israeli- 
tx)  vt  fi  per  rebellionem  et  per 
fcelus  contra  Iouam  fecimus,  yt 
aram  nobis  exftrueremus  ad  defi- 
ciendum  a  Ioua ,  et  ad  folida  facri- 
ficia ,  aut  ad  fertum ,  aut  ad  rem 
diuinam  in  ea  pro  falntc  facieri- 
dam :      turn  Ioua  ipfe  nobis  non  43 
rnodo  non  fubucniat,  verum  et- 
iam  pecnas  irroget.        Qiiin  hoc  14 
eo  confilio  atque  ratione  fecimus, 
he  quando  pofteri  veftri  negemV 
pofteris  noftris  quidquam  esfe  rei 
cum  Ioua  Israelitanim  Deb ,    qui  25 
quidem  Rubenitas  et  Gadinos  ab 
Israelitis  interpofito  Iordane  dis- 
terminauerit :  itaque  nihil  eos  ha- 
bere iuris  cum  Ioua :  atque  ita  eos 
a  Ioux  metu  abstrahant.      Hancz6 
ob  rem  ftatuimus ,  aram  nobis  x- 
dificandam  esfe*,  non  ad  foliduha 
facrirkium,    non   ad  facrificium, 
fed  vt  teftis  fit  inter  nos  et  vos,  a? 
interque  pbfteros  noftros ,  ad  Ioux 
cultum  coram  ipfo  procurandura, 
fine  folida  facrificia,  fiue  facrifi- 
cia  fiue  pro  falute  faciemus;   nc 
quandb  nati  veftri  noftris  obiici- 
ant ,  nihil  eos  habere  corhmercii 
cum  Ioua.      Id  fi  nobis ,  aut  ali-  28 
quando  pofteris  noftris  obiecerint : 
vt  opponaraus  eis  exemplar  alta- 
P   2  ri» 


228 


I O  S  V  A. 


Cap.  12. 23. 


ris  Iouae  a  maioribus  noftris  non 
ad  foliduin  facrificium  fa&i,  non 
ad  facrificium ,  fed  quo  inter  nos 

29  et  vos  teftis  esfet.  Abfita  nobis, 
vt  hodie  rebelles,  aloua  deficien- 
tes,  aram  conftruamus  ad  foliduin 
facrificium,  aut  adfertum,  am  ad 
facrificium,  prater  aram  IouxDei 
noftri,  qune  ante  eius  tabernacu- 

30 linn  fita  eft.  His  Rubenitarum, 
Gadinorum  et  Manasfenfium  ver- 
bis auditis ,  deleclati  funt  Phinees 
facerdos,  et  reipubiicx  primores, 
copiarumque  israeliticarum  prin- 

3  •  cipes ,  qui  vna  erant ;  eisque 
Phinees  ita  refpondit:  hodie  vi- 
demus,  Iouam  inter  nos  verfari: 
poftquam  vos  iftud  fcelus  in  eimi 
non  commififtis ,  in  qua  Israelitas 

32  ab  eius  manu  liberaftis.  Turn 
redierunt  Phinees  Eleazari  filius 
facerdos  et  primates  illi  a  Rube- 
nitis  et  Gadinis,  ex  Galaaditidc  in 
Chananaeam  ad  Israelitas,  eisque 

33  negotium  renuntiarunt.  Qua  re 
deleclati  Israelite,  Deo  gratias  e- 
gerunt,  neque  ftatuerunt  e.vpedi- 
tionem  in  illos  facere  ad  vaftan- 
dam  terram,   quam  Rubenitae  et 

34  Gadini  incolebant.  Vocarunt 
autem  Rubenitae  et  Gadini  aram* 

.  Ed ,  quod  ea  teftis  esfet  inter  eos, 
Iouam  esfcDeuni. 

CAPVT    XXIIL 

Ad  poputmn  lofue  cortcio  de  lout  munificen- 
tia  itf/tuQKt,  deque  pttuicacium  perictUis. 

I  T    On  go  tempore  port,  quam  Ioua 

Israelitas  ab  omnibus  vndique 

"^~^hoftibusquietosreddidit,Iofua 

iam  aetate  ad  fenedtutem  prouecta, 

a  omnes  Israelitas  fenatores ,  et  prin- 
cipes,  et  indices,  et  magiftratus  con- 
uocauit,  etapud  eos  ita  verba  fecit : 
ego  quidem  confenui ,  et  aetatc  pro- 

3  cesfi ;  etvos  videtis,  quae  facino- 
ra  Ioua  Deus  vefter  aduerfus  has 
iiationes  veftra  causfafecerit.  Nam 
Ioua  Deus  vefter  is  eft,  qui  pro  vo- 

«)  hoc  eft,  teftis. 


bis   pugnauit.        Attcndite:    ego 
vobis  per  tribus  fortitus  fum  here- 
ditatem'tam  reliquarum  adhucha- 
rinn  nationum,quam  omnium  a  me 
euerfarum,  a  Iordane  ad  mare  occi. 
dumn.      Ceterum  ipfe  Ioua  Deus 
vefter  eas  vobis  fugauit  extermina* 
uitque ,  et  vos  earum  terram  occu- 
paftis ,  ficut  ipfe  vobis  promiferat 
Igitur  pro  viribus  etiam   atquc 
etiam  curate,   vt  omnia  in  legis 
mofaicae   libro   defcripta  fie   ex- 
fequamini,  vt  ab  eis  nee  ad  dex- 
tram    nee   ad    finiftram    deflect* 
tis :      ncc  cum  iftis  reliquis  apuc 
vos  nationibus  verfantes,  deorun 
earum  noraen  vfm  pc  tis ,  cosue  iu 
rctis,  colatis,  adoretis  5      fed  Ioua 
Deo  veftro  adhxreatis.        Quoc 
quum  hacVenus  feceritis :  ipfe  vo 
bis  magnaspotentesqne  nationesfii 
cxpulit ,  vt  haetenus  nemo  contr; 
vos  ftare  potuerit,      fingulis  ve 
ilrum    millcnos    perfequehtibus 
vipote  Ioua  Deo  veftro  pro  vobis 
vt  promiferat,  pugnante.      Qiiam 
obrem  curate  diligenter,    fi  faltr 
esfe  vultis,  vt  Iouam  Deum  veftrun 
amctis.      Narafi  mutati  cum  reli 
quis  his  nationibus  apud  vos  reli 
clis  cohaeferitis,  cumque  eis  connu 
bia  mifcueritis,  et  mutuam  necesfi 
tudinem  habueritis:    fcitote,  Io 
nam  Deum  veftrura  non  iam  vobi 
iftas  omnes  nationes  expulfurun 
esfe ,  fed  eas  vobis  fore  tamquan 
decipulam  quamdam,  etobicem,e 
laterum  ftimulum,  etad  oculosfpi 
nas,  eousque,  vt  auteratnini  ex  h& 
tarn  bona  terra,  vobis  a  IouaDec 
veftro  data.        Equidcm  iamian 
eo  discedo,  quo  folet  omne  genu 
humanum  :   vos  haec  toto  animi 
attendite,  et  memoriae  penitus  in 
figite;     videlicet  quemadmodun 
omnia  bona ,  quae  Ioua  Deus  vefte. 
fefe  in  vos  collaturum  esfe  promife 
rat,  ita  vobis  euenerunt ,  vt  nullun 
prorfus  omisfum  fit ;  fie  futurun 
esfe ,  vt  idem  vobis  tot  res  aduerfa 

m 


ap.  »4-       

nportet,  vt  vos  ex  hac  tarn  bona 
rra,yobis  a  fe  data,  perditos  aufe- 
1| ;  fi,vio!ato  Iouae  Dei  veftri  vo- 
s  mandato  fcedcre ,  deos  alienos 
leuti  adoraueritis:  vtque,  vobis 
jafcente  Ioua ,  celeriter  ex  tarn  bo- 
ji  terra,  vobis  ab  eo  data,  pereatis. 

CAPVT     XXIIII, 

V  pepul'tm  unfit  Iojka  de  lone,  meritis 
in  populiifr..  Huius  *d  Iojnr.m  f\a  pro- 
bfrjft.  Anclnre  Iafitafrdus.  H'ifs  mors. 
lofepbi  ojfc  fipu/ta.     E/eazari  finis. 

jGitur  omnibus  Israelitaruratri- 
!  bubus  Sjchemam  congregatis,  e- 
luocauit  Iofua  Israelitas  fenato- 
L  et  principes,  et  indices,  et  ma- 
tiratus,  iisque  coram  Deoadftan- 
ius,  ad  vniuerfuin  populum 
I  ric  orationem  habnit :  fc  di- 
c  Ioua  Dens  Israelitarum :  trans 
!men  olim  incoluerunt  maiores 
I  hi,  Thara,  A.brahami  Nacho- 
r que  pater,  colueruntque  dcos  ali- 
ens. Sed  ego  illitic  patrem  ve- 
Rim  Abrahamura  flumen  tradu- 
r.  et  per  omnem  Chananxorum 
tram  duxi,  eutnque  nunierofa 
p  (genie  donaui ,  et  ci  Ifaacum  de- 
d  Ifaaco  autem  Iacobum  et  E- 
C(m.  Efao  Seir  montem  occu- 
piidum  adfignaui.  Iacobus  eius- 
op  filii  deicenderunt  in  Aegy- 
pm.  Indecgovos  poftea,  mis- 
fcUofe  e':  Aharone,  quum  inlignes 
lis  Acgyptiis  clades  intulisfem, 
|«xi.  Quumque  a  me  educh ex 
ifcypto,  ad  mare  venisfent  ma- 
|*p  veftri,  et,  Acgyptiorum  qua- 
I kariis  equitibusque  eos  ad  ma- 
ft'ubrum  perfequentibus ,  Iouam 
■Jocarent:  ego,  inter  vos  et 
A'yptios  intericcla  caligine,  illos 
ji'nislb  mari  obrui,  fpectenti- 
%•  oculis  veftris  mca  in  Aegy- 
wbs  facinora.  Deinde,  quum 
|  in  folitudine  fuisfetis:  adduxi 
in  terrain  Amorracorum  trans- 
aninoium,  eosque  vobiscum 
is  dimicantes ,  vobis  dedidi : 
ue  vcftra  causfa  deletis,   eo- 


I  O  S  V  A. 


ai* 


rum  terrain  vobis  tenendam  dedi. 
Exftitit  etiam  Balacus,  Sephoris  fi-S> 
lius,  Moabitarumrex,  qui  Israeli- 
tas bello  lacesferet:  qui,  quumBa- 
Iaamum ,  Beoris  filium ,  ad  vos  de- 
uouendos  arcesfiuisfet :      ego non  I  o 
folumBalaamumaudirenolui,  fed 
vos  ab  eo  ita  liberaui ,  vt  etiam  vos 
fauftis    ©minibus   profequeretur. 
Deinde,   quum   traieclo  Iordanc  II 
peruenisfetis  ad  Hierichuntem :  e- 
go  vobis  bello  repugnantes  Hieri- 
chuntios,  Amorraeos,  Pherezaeos, 
Chananaeos,  Hettaeos,  Gergefaeos 
et  Iebufeos  dedidi ,        praemisfis- 1» 
que  crabronibus,  duos  amorneos 
reges vobis,  nullo  veftro  nee  enfe 
nee  arcu,  fugaui :    vobisque  et  ter- 1£ 
ram  non  veftro  labore  cultam ,  et 
oppida,  non  a  vobis  exftru&a,  habi- 
tanda  dedi ,  effecique ,  vt  vineis  et 
oliuetis,  quae  non  confeuiftis,  ve- 
fcamini.    Quamobrem  Iouamme-14 
tuite ,  eique  fincere  et  vere  ferui- 
entes,  cultos  a  maioribus  veftris 
trans  flumen  et  in  Aegypto  deos 
tollite,  Iouamque  colite.      Quod  1 J 
fi  vobis  Iouam  colere  non  placet, 
deligite  vobis    hodic,    quos  litis 
culturi  deos :  eosne ,  quos  maiores 
veftri  trans  flumen  coluerunt ,  an 
deos  Amorraeorum,  quorum  vos 
terram  incolitis.  Nam  ego  quidem 
domusque  mea  Iouae   feruiemus. 

Turn  populus  in  hanc  fententi- 16 
am  refpondit :  abfit,  vt  nos,  Ioua  re- 
li&o,  diis  feriuamus  alienis.    Nam  17 
Ioua  Deus  nofter  is  eft ,    qui  nos 
maioresque  noftros  ex  domicilio 
feruitutis  aegyptiae  eripuit :    idem 
fecit  in  oculis  noftris  ingentia  ilia 
miracula ,  nosque  in  omni  noftro 
itinere ,  et  inter  omnes ,  per  quas 
iter  fecimus ,  nationes  conferuauit. 
Ioua  nobis  omnes  populos ,  Amor- 1 8 
rxosque  montanos  exterminauit: 
et  r.os  Iouam ,  quippe  Deum  no- 
ftrum,  colemus. 

At  Iofua:  non  poteritis  Tenure  19 
Ioux.Etenim  eft  Dcus  lanchis,Deus 
obtreclator :  non  feret  veftra  pecca- 
P  *  ta 


150 


IVDICES, 


Cap. ». 


»o  ta  et  delic"taf  Quod  fi ,  loua  reliclo, 
deos  peregrinos  coletis :  alienabitur 
a  vobis:  et  quibus  benefecit,eosdem 
a  I  vos  malis  conficiet.      At  populus : 
inimo  Iouae  feruiemus,  inquiunt. 
%i  Et  Iofua :  ergo  hodie  teftamini,  vos 
Io.uam  vobis  deligerc  ad  colendum  \ 
»3  et  ilii :  teftamur.        Ergo  fublatis 
iftis,  qui  fuat  apud  vos ,  diis  exter- 
r.is,    amnios  veftros  ad  Israelita- 
»4  rum  Deum  Iouani  adpeliite.      At- 
queilli:  louse  Deo  noftro  feruie- 
mus,  et  didto  audientes  erimus. 
25  Igitur  Iofua  fcedus  eo  die  cum  po- 
pulo.  feriit ,  eisque  inftituta  atque 
l6iura  Sichemae  impofuit.      Qmini- 
.  que  ea  verba  Iibro  diuinae  legis  in- 
fcripfisfet:    faxum  ingens  ibidem 
fub  quercu ,  apud  Iouac  facrarium 
2-7  fita ,  erexit :      et  ecce  faxum  hoc 
( inquit  ad   vniuerfum  populum  ) 
nobis  teftis  erit,  (etenim  audiuit  o- 
jnnia ,  quae  loua  nobiscum  locutus 
$ft )  teftis  erit ,  inquam ,  aduerfum 
vos,  ne  datam  Deo.  veftro  fidem 


fallatis.        Deinde  eos   ad  fining 
quemque  patrimoniuni  dimifit. 

His  ita  geftis  mortuus  eft  Iofua,  5 
Nunis  filius,  louse  feruus,  annos 
natus  decern  fupra  centum,      et: 
fepuitus  in  finib.us  Dm  patrimonii,  1 
Thannatliferx ,  in  raonte  ephrai- 
mitico  fitae  ad  feptemtrionem  Gaas- 
fi  mantis.      Coluerunt  autem  Io-  < 
uam  Israelite  toto   tempore  Io-' 
fuae,  et  fenum,  qui  port  Iofuam 
produxere  vitam,    quique  tot  il- 
ia  louse   erga   Israelites   facino- 
ra    viderant.         Iofephi    autem: 
osfa,  ab  Israelitis  ex  Aegypto  de- 
portata ,  fepelierunt  Sichemae ,  in 
agri  fnndo ,  quern  Iacobus  a  filiis 
Heaioris   patris  Sichemi  centum 
quesfitis  cmerat,  quique  Iofephaeis 
hercditate    cesfcrat.       Eleazarus 
quoque  Aharonis  filius  mortuus 
eft,  et  fepuitus  in  colle  Phineisfilii 
fui ,  qui  fuerat  ei  datus  in  monte 
ephraimitico. 


IVDICES, 


X  ; 


CAPVT    I. 

hraiht*  ti  Iouam.        Hajfcs  ab  illis  c*JFt 
Hietofolym*  et  Bethel  exfugnatio. 

kOST  mortem  Iofuae  confu- 

"  luerunt    Israelitae     Iouara, 

quinam  fuorum  primi  bel- 

lum    Chananaeis    inferrent. 

a  Qiiibus ,  quum  loua,  Iudaeos ,  re- 

fpondisfet ;  his  enim  fe  terrain  il- 

3  lam  dedere  :       adfeiuerunt  Iudaei 

in  fortem  fuam  Simeonios ,  fratres 

ftios ,  ad  beUurn  Chananaeis  infe- 

,  rendum ,  fefe  illorum  forti  vicisfim. 

4adfuturos.,    polliciti;        cumque 

eis  profeclij   loua  Chananxos  et 

Phcrefsos  in  eorum,  manum  tra- 


(fcnte,decem  hommum  mjllia  apud 
Bezec  occiderunt.  Na&ique  Ado- 
nibezecum  apud  Bezec,  commisfi 
cum  eo  pugna ,  Chananaeos  et  Phe- 
rezaeos  fuderunt,  fugientemque  ( 
Adonibezecum  perfecuti ,  compre- 
henderunt,  et  eimanuum  pedum- 
que  pollices  amputanmt:  quum', 
quidem  ille  dixit ,  feptuaginta  fe 
regulos  habuisfe ,  qui  manuum  pe- 
dumque  pollicibus  mutilati ,  micas 
fub  fua  menfa  colligerent :  ergo,  vt 
fecerat  ipfe ,  ita  fibi  diuinitus  fieri : 
deduclusque  ab  eis  Hierofolymam, 
ibi  mortuus  eft. 
Iudaei  autem.illato  Hierofolymi*  \ 
bello, 


Cap.  h 


IVDICES. 


*3  r 


beIIo,ea  eeperunt,ferroq;  vaftarunt, 
«t  b  vrbcin  igni  incenderunt.  Dein- 
de  defcenderunt  ad  oppugnandum 
Chananxos  montanos,  et  inferioris 
.'Hradtus  incolas:    adgresfique  Cha- 
nanxos Hcbronis  incolas,  (quae  He- 
bron olim'Cariatharba  dicla  eit  > 
!  >Sefaim,  Ahimanein  et  Tholmaim 
I  occideriinr.     Inde  adorti  funt  in- 
colas Dabiris,  quod  olim  Cariath- 
\  L  fepher  adpellatum  eft ,    vbi  Chale- 
bus  Axam  filiain  fuam  in  matri- 
uionium  fpofpondit  ei ,   qui  Cari- 
I  athfepher  fuperasfet  atque  ccpisfet. 
\\  Idque  cepit  Othonicl  Cenezi,  fra. 
\  •  tris  Chalebi  nam  minoris,  fiiius, 
!  itaque  illius  fiJiam  Axam  duxit  vxo- 
I  rem.      Hxc  in  itinere  quum  viro 
I  perfuafisfet,  vta  patre  fuo  agrum 
fc  peteret ,  gemebat  ex  afino :        et 
I  Chalebo  quxrenti,  quid  habere*? 
hab  eo  in  beneficii  loco  petiuit ,  vt, 
|  iqmmi  fibi  ficiculofam  terrani  de- 
l  disfet,    etiain  aquationem  daret. 
.  Itaque  Chalebus  ei  et  fuperiorem 
p  et  inferiorem   aquationem  dedir. 
1     Cenis  autem  foceri  Mofis  fihi,  ab 
|  pppido  palmarum  cum  ludxis  in 
lludxx  folitudinem  ab  Aradt  meri- 
i.iie  pofitam  profe6U  funt,  ibique 
l:um  illis  habitarunt.      IgituiA  lu- 
■  liaei  cum  Simeoniis  fratribus  fuis 
■Chananxos,  Sephati  incolas,inuafe- 
■'imt,  eisque  fitperatis,  oppidum 
I'unditus  eucrterunt,  Hormamque 
liiominarunt.        Cepenmtque  Iu- 
Ijlxi  Gazam ,  Afcalonem  et  Accaro- 
f  'iem ,  carumque  fines :      et,  adiu- 
:  lanteloua,  montana  occuparunfe. 
Jam  vallis  quidem  incolas,   qui 
rnrreis  vtebantur  curnbus,  extur- 
fclare  nequiuerunt.   Chalebo  autem 
Mx  Mofis  mandato  Hebronem  de- 
[erunt,  qui  illinc  tres  Enaquinos 
■ixpulit.     At  hierofolymitanos  le- 
ufxos  non  eiecerunt  Beniamitx. 
■laque  manent  IcbufxicumBenLa- 
t'litis  Hierofolymx  vsque  in  hunc 
■Item. 
m,  Iofephiquoque  polleri  BetheL/a- 


uente  Ioua,  adorti  funt,  cuius  olim 
npmen  fuerat  Luza  :  in  qua  explo- 14 
randa  cuftodes  hominem  quemdam 
confpicati  ex  oppido  earedientem, 
iusferunt ,  vt  fibi  oppidl  ingresftim  1$ 
ostenderet,fefe  eius  miferturcs :  os- 
tenfoque  ab  illo  introitu ,  oppidum 
ferro  vaftarunt,  illo  cum  fua  cun&a 
cognatione  dimisfo :   qui  in  terram  25 
Hettxortim  profe&us,oppidumex- 
ftruxit ,    Luzamque    nuncupating 
quod  nomen  adhuc  manet.      Sed  27 
Bethfanem ,  Thanachum ,  Dorios, 
Ieblamenfes  et  Maggedonenfes,  eo- 
rumque  municipia  non  occupaue- 
runt  Manasfenfes,aufique  funt  Cha. 
nanxi  fines  illos  incolere.    Quani-  %% 
quam  fuperiores  fa£ti  Israelitx  illos 
tributarios  fecerunt,  fed  non  expu- 
lerunt. 

Ephraimitx   quoque    gazeren-  20 
fes    Chananxos    non    eiecerunt: 
raanentque   inter   eos  Chananxi 
Gazerx,  fed  fcributum  pendente?, 

Neque  Zabulonii  Cetronenfes  et  3  > 
Nahakdenfes :  manentque  aptid  eos 
Chananxi ,  quamquam  fub  tribute. 

Neque  Aferiani  Acconenfes ,  ne-  3 1 
que  Sidonios,  neque  Ahalabenfes, 
neque  Axibenfes,  neque  Helbanos, 
neque  Aphecenfes ,  neque  Roho- 
benfes :  habitantque  Aferiani  in-  3  2 
ter  Chananxos  incolas;  quippe 
qiiGS  non  expulerint. 

Nephthalenfes  non  exegerunt33 
Bethfemenfes  neque  Bethanathen- 
fes :  habitantque  inter  Chananx- 
os incolas  ;  tametfi  Bethfemenfes 
Bethanathen&sque  tributarios  ha* 
bent. 

Danios  autem  Amorrxi  compui-  34 
fos  in  montana,  non  fiuerunt  in  val* 
les  defbendere ,    aufique  fimt  tene-  3  5 
re  montetn  Harem,  Aialonem  ct 
Salebim  :   quamquam,  Iofephxis 
prxualentibus ,  fa6ti  funt  tributa- 
rii.        Comprehendunnir   autem  35 
Amorrxorum   fines  ,     qua  regio 
patet  acliuo  fcorpio«;:ui  aipraru- 
pem. 

P  4  CAPVT 


4 

fciliccrarccabhoflibiu  rctentai  nampaullo  poft  ncgaiuui  ir.ds  craft*  IcUifici 


ag* 


IVDICES. 


Cap.  a.  3. 


CAPVT    II. 

Centra  hrntlitat  lout  nuntius.        lUorum 
idohlatria. 

I    jk  Dfcendit  autem  Ioux  nuntius 

/\  a  Galgalis  ad  Bochos,atque  ita 

■*■  ■*■  locutus  eft :  ego  vos  ex  Ae- 

gypto  educlos  in  terram  introdu- 

xi ,  quam  maipribus  veftris  iura- 

a  ueram ;  et  quidem  ftatueram,  ini- 
cum  vobiscum  foedus  numquam 
rumpere:  ft  modo  vos  quoque, 
nullo  cum  incoli6  i&o  fcedere,  eo- 

3  rum  aras  dirueretis.  /  Sed  vos  mi- 
hi  non  obtemperaftis.  Itaque  quo- 
niam  iftud  feciftis ;  ego  vicisfim 
decreui ,  eos  vobis  non  expellere, 
vt  et  ipfi  vos  exftimulent,  et  eo- 
rum   dii   vobis   detrimento  fint. 

4H3EC  ad  orones  Israelitas  eloquen- 
ce Ioux  nuntio :   illi  fublata  voce 

5  in  plof atum  eruperunt ,  atque  in- 
de  locum  ilium  Bochos  nomine 
vocarunt,  et  illic  Ioux  facrifka- 
runt 

6  Igitur  dimisfi  a  Iofua  Israe- 
litx,  quum  in  fui  quisq»ie  patri- 
monii    posfesfionem     venisfent : 

^Iouam    coluerunt   toto   tempore 
Iofux,  feniorumque,  quilofuxfu- 
perftites  tanta  ilia  Ioux  erga  Is- 
raelitas facinora  viderant. 
5     Sed  mortuo  Iofua ,  Nimis  filio, 
Ioux  feruo,annos  nato  decern  fnpra 
centum ,  et  in  fux  posfesfionis  fini- 
9  bus  fepidto/Themnathare  in  mon- 
te  ephraimitico ,  ad  feptemtrionem 
lemontis  Gaafi ,        nee  non  toto  il- 
lo  genere  vita  defun&o :     exftitit 
poft  illosaliud  hominum  fxculum, 
quod  et  Iouametloux  erga  Israe- 
li litas  faela  ignoraret.      Itaque  of- 
fenderunt  Israelitx  louam ,  Baales- 
que  coluerunt,  et,  omisfo  Ioua  ma- 
iorum  fuorum  Deo ,  a  quo  fuerant 
It  educli  ex  Aegypto ,    deos  alienos, 
videlicet  finitimarum  gentium ,  fe- 
cuti, adorarunt :  atque  ita,  offenfo 
reli&oque  Ioua ,  ISaalem  et  Aftaro- 
ihum  coluerunt. 


Quare  iratus  in  Israeli  tasIoua,ty- 
rannis  eos  diripiendps  tradidit ,  et 
finitimisheftibusitaaddixit,  vteii 
iam  refiftere  non  posfent ;  ao,quo- 
cumque  exirent,  Ioux  manum  infe- 
ftam  habeient :  vt  ipfe  Ioua  prxdi- 
xerat,  futurumque  iurauerat. 

Quumque  eis  ita  presfislpua  prx- 
fides  fuscitaret ,  qui  eos  i.  tyranno- 
rum  iniuria  defenderent :  ne  prxfi- 
dibus  quidem  obtemperabant; 
quin  fefe  diis  alienis  proftituerent, 
eosque  adorarent,ftatim  a  maiorum 
moribus,aLque  ab  exfequendis  Ioux 
prxecptis  degenerantes. 

Quod  fi  quo  prxfide  fuscita,to,Io- 
uaeos,  prxfidem  adiuuans,  abho- 
ftium  iniuria  toto  prxfidis  tempore 
vindicauerat ;  flexus  videlicet  eo- 
rum  gemitu,quem  tyrannorum  cru. 
delitas  exprimeret :  tamen,  prxfi- 
de  mortuo ,  patres  fuos  iterurn,  per- 
uerfitatefuperabant;  deprum  alie. 
norum  feruitium  cultumque  fe- 
quentes ,  neque  a  pertinacibus  fuis 
ftudiis  moribusque  defcifcentes. 
Quamobrem  iratus  Israel  iris  Io 
ua,  decreuit,  quoniam  homines  illi. 
violato  fcedere,  quod  fibi  cum  ii 
lorum  maioribus  intercedebat,  fibi 
di£to  audientes  non  fuisfent ;  fi 
quoque  neminem  eis  expellere 
gentium  illarum ,  quas  moriens  Io 
fua  reliquisfet;  vt  ita  Israeli- 
tarum  periculum  faceret ,  an  mon 
maiorum  ex  Dei  prxferipto  viue 
rent ,  an  contra.  Hanc  ob  cam 
fam  gentes  illas  exturbare  distule 
rat,  neque  eas  Iofux  fubdiderat. 


c)  Hxc  in  Iofua  vocatur  Thamnathafara. 


CAPVT    III. 

N/tt tones  oh  Israelitis  Hon  vifl* .  Hi  det- 
flroYum  cultores.  Eglonis  per  Aodtm 
itex. 

SVnt  autem  hx  gentes ,  quas  o- 
miferat  Ioua,  Israelitarum  pei 
eas  tentandorum  gratia,  qui 
cumque  ilia  tot  chananaica  prceli; 
nefcirent:  videlicet  vt  difcere 
ItffeC 


Cap.  3- 


I V  D I C  E  9. 


»33 


Israelitarum  foboles  ignatum  fibi 
lantea  belhim  gerere.  Qjinque 
:Paheftinorum  prxfe&urx ,  cinnes- 
ique  Chananxi et Sidonii et Heuci, 
iLibani  montis  incolx,a  monte  Baal- 
■hcrmone  ad  Hematham  vsque. 
Hi  ad  explorandos  Israelitas  relic^i 
:fuerunt:  vt  fciretur,  anlouxprx- 
iceptis,  qux  eorum  maioribus  per- 
iMofetn  tradiderat,  obtemperarent. 
i  At  Israelite  inter  Chananxos, 
jHettxos,  Amorratos,  Pherezxcs, 
iHeuaeos  et  Iebufxos  agentes,  illo- 
rum  filias  fibi  vxores  ducere,  fu- 
as  illorum  filiis.  vicisfim  nuptum 
idare,  iJlorumque  deoscolere,  et, 
jloua  Deo  fuo  fuis  flagitiis  olfenfo, 
;et  obliuipni  traditp,  BaalibusetA- 
iftarotho  feruire. 

Quibus  rebus  indignatus  in  Isra- 
elitasioua,  eos  Chufanrafathaimo 
iMefopotamix  regi  addixit. 

Huic  quum  oclo  annos  feruiufc. 
Tent,  Iouam  inuocarunt,  qui  eis,  de- 
(fenfore  fuscitato,  fubucnit,Othoni- 
iele ,  Cenezi  fratris  Chalebi  mino- 
piris  filio.  Is  louse  fpiritu  predi- 
cts ,  Israelites  prxfuit,  et  ad  bel- 
ilum  egresfus,  ,  Chufanrafathai- 
jmum  Mefopotamix  regem,  fibi 
i  ja  loua  in  poteftatem  datum  ,  fu- 
iperauit,  atque  ita  otiuin  fuit  an-, 
inosquadraginta. 

ill     Sed,  niortuo  Othoniele  Cenezi  fi- 

1  jlio,  Israeli  tx  denuo  Iouam  oftcnde. 

lljrunt;  quieprum  fceleribus  motus, 

|Eglonem  Moabitarum  regem  ad- 

jijuerfus  eos  confirmauit :  qui,  adfci- 

!tis  Ammonitis  et  Araalechitis,  Isra- 

.  radices  adortus  vicit,  vrbemque 

!l  palmiferam  occupauit.   HuicEglo- 

,  ni  quum  annos  o6todecim  feruiiiis- 

I  fent :  Iouam  implorarunt ,    qui  eis 

defenforem  fuscitauit  Aodum  Gerx 

filium,  Ieminis  nepotem,  homi- 

.  nemrffcxuam. 

I  Hic,quum  per  eum  munus  ab  Isra- 
'  lelitis  Egloni  Moabitarum  regimit- 
|  teretur,  ficam  fibi  fecit  ancipatem 
I  i  breuem ,  qua  fub  vcfte  accin&us  ad 

*  I  d )  l*ua  maow  pro  dcntra  ?centcm. 


femur  dextrura,  munus  Egloni,  ho- 17 
mini  perquam  obefo,  obtulit.    Eo  18 
oblato,  4educit  eos,  qui  munus  attu- 
lerant.  Ipfe  a  fimulacris,  qux  erant 
apudGalgala,  reuerfus,  fie  Egloni 
dicit :  habeo  ad  te  quiddam  area- 1 9 
num,  rex.    QuumqueillefoIitudi-20 
nem  imperasfet,  et  omnes,  qui  ade- 
rant,  ab  ep  exiisfent,  Aodus  ad  eum 
folum  in  xftiuo  ccenaculo  fedentem 
accedit,  feque  ad  eum  diuinum  ha- 
bere mandatum  denuntiat.   Quum-  2 1 
queillede  folio  furrexisfet,  Aodus 
capit  finiftra  manu  ficam,  exdex- 
tro  femore ,  et  ventrem  illius  tan- 
ta  vi  trans  i^erberat ,       vt  adaftoii 
port  mucronem  capulo ,  et  ferro  a- 
dipeobftru6to,  quum  Aodus  ficam 
de  ventre  npn  extraxisfet,  ftercus 
erumperet.    Deinde ,  claufo  atque  23 
obferato.  ccenaculi  oftio  ,  per  am- 
bulacrum egredhur.      Eoegresfo,24 
accedunt  ixgis  adfeclx,  et,  animad- 
uerfo  ccenaculi  oftio  obferato ,  ar- 
bitrabantur,    regem  in  ccenaculi 
conclaui  purgaje  aluum.        S?d,  25 
quum  iam  eos  morx  txderet,  ne- 
que ille  oftium  aperiret,   claueni 
fumunt,  et  aperta  ianua  dominum 
fuum  humi  iacentem  exanimum 
adfpiciunt. 

At   Aodus  ,  cuncVantibus  illis,  25 
euadit  :    prxteritisque  fimulacris, 
vt   ad   Seiratham   peruafit,     tu- 
bam  in  monte   ephraimitico   fo- 
nat:      deuocatisque  de  monte  Is- 27 
raelitis,  ipfe  dux  eorum  cohorta- 
tur,    vt  fe  fequantur:      hoftese-28 
nim  Moabitaseis  a  loua  in  manuni 
tradi.      It?  eum  fecuti  vada  lor- 29 
danis  occupant,  qua  traiechis  eft 
in  Moabitas,   neque   quemquam 
transire  finunt ,  eoque  tempore  oc- 
ciderunt  Moabitarum  circiter  de- 
cern millia,  praxipuos  omnes  et 
gotentes ,  neque  quisquam  effugit. 
Ita  fubacVis  eo  die  fub  Israelitarum  30 
poteftatem  Moabitis,   fuit  otium 
annos  o6toginta. 

.   Poft  hunc  fuit  Saingar,  Anathi  fi-  3 1 
P  5  lius, 


1    V    U  1  V^  C  3. 


vap.4. 


liiis,  qui  etipfe  Israelitas  defendit, 
cxfis  baculo ,  quo  bunts  ftiniulan- 
tur,  fexceritis  Palxftinis. 


CAPVT    IIII. 


j/ittes  Debora  ins  iicens. 


lael  Sifar.-,m 


1  C€ 


led  Aodo  mortiio,  louaiterum 
,  Israelitarum  facinoribus  oiFen- 

a  ^  fus ,  eos  addixit  iabir.i  cha- 
Tianxo  regi  Hafore  regnanti,  cu- 
ius dux  cxercitus  Sifara  Harofe- 
thi  Goiorum  habirabat,  fub  quo 

3lsraelitx  Iouam  inuocarnnt.  Is 
cnim  nongentos  habcns  cur- 
rus  ferreos,  Israelitas  viginri  iam 
annorum  tyrannide  opprimebat. 

4  Eatempeftate  Dcbovj,nnilier  va- 
tes,Lapidothi  coniuxjsraclitia  prx- 

5  fidebat,  habitans  fub  palma  De- 
borx,  inter  Hormam  et  Bethel, 
in  ephraimitico  monte,  ab  eaque 

6  ius  petebant  Israelite.  Hxc ,  Ba- 
raco,  Abinoami  filia,  a  Cedefa 
Nephfhalenfium  arcesfito,  cum 
eoficegit:  impcrat  tibi  Ioua  Deus 
Israelitarum,  vt  eas  ad  habendum 
deleciuin  in  Thabore  monte,  de- 
que Nephthalenfibus  et  Zabulo- 
niis  decern  hominum  millia  com-, 

«?  pares  :  fefe  enim  tibi  Sifaram 
iabinii  exercitus  ducem ,  vna  cum 
fuis  curribus  etcopiis ,  ad  fluuium 
Cifonem  pertrafturum ,  et  in  pote- 

8ftatem  esfe  traditurum.  CuiBa- 
racus :  fi  tu  me  comitabeiis ,  in- 
quit,  ibo :  fin  non  comitaberis,  non 

9ibo.  Et  ilia:  equidem  tecomi- 
tabor,  inquit,  verumtamen  non 
tuum  erit  iftius  expedkionis  de- 
cus :  nam  in  feminx  manum  addi- 
cet  Ioua  Sifaram.  Turn  profe- 
cla  eft  Debora  cum  Baraco  Cede- 
$ofam.  Et  Baracus ,  ccrmocaiis  ad 
Cedefam  Zabuloniis  et  Nephtha- 
lenfibus, profe&us  ef  t ,  decern  ho- 
minum millia  ipfe  dux  agens,  co- 
\\  snitante  Debora.  Heber  autem 
Cenxus  a  C^nxis  Hobabi  tbceri 
Mofis  opfteris  £,  ^oguaus.  fuis  H, 


diuifus  tabernaculum  tetenderat 
ad  quercum  in  Sennimo  apud  Ce- 
defam. 

Igitur  vbi  Sifarx  nuntiatnm  eft,  i* 
Baracum,  Abinoami  filium,in  Tha- 
borem  montem  adfcendisfe,        o- 13 
nines  fuos  currus,videlicet  nongen- 
tos ferreos ,  omnesque  fuas  copias, 
ab  Harofetho  Goiorum  ad  fluuium 
Cifonem  cepit.      Et  Debora  Bara- *  4 
cum  monuit,   vt  proficifceretur : 
eum  enim  diem  esfe,  quo  Ioua  Sifa- 
ram in  eius  poteftatem  redigeret,  et 
eifinedubio  prxiret.    Turn  Bara- If 
cus  dr  Thabore  monte  defcendit, 
decern    hominum    millibus    eum 
fubfequentibus.    Et  Ioua  Sifaram, 
omnesque  eius  curnis  et  aciem 
armis  ante  Baracum  ita  conturba- 
uit,  vt  ipfe  Sifara  de  curru  dsfcen- 
deret,  pedibusque   fugeret.      Ba- 16 
racus  autem  currus  et  agmen  ad 
Harofethum  Goiorum  perfecutus 
eft,  ferroque  exfx  funt  ad  vnum 
omnes  Sifarx  copix.      Ipfe  Sifara  17 
pedibus   fugit   ad    tabernaculum 
laelis,  vxoris  Hebris  Cenxi.    Erat      i, 
cnim  pax  inter  Iabinem  Haforis 
regem,  et  Hebris  Cenxi  domum. 

Et  lael,  eiobuiamegresfa,  ita  di- 18 
xit:  deftecte,  domine,  deflectead 
me,ne  metue.  Quumque  ille  ad  earn 
in  tabernaculum  defiexisfet,   ilia 
eum  lodice  ©peruit:        pofcenti- 19 
queaquam  ad  bibendum,  quodfc 
fitire  diceret ;  ilia  aperto  Iactis  fi- 
nu,  potum  dedit,  eumqueoperuit. 
Atque  ille  ei  prxcepit ,  vt  pro  ta-  20 
bernaculo  adftaret :  ac  fi  quis  ve- 
niret,  qui  ab  ea  quxreret,  num 
quis  illic  esfet,  negaret.      At  lael  21 
Hebris  vxor  tabernaculi  clauum 
fumit ,  fumtoque  manu  maileo ,  ad 
eum  tacite  accedit,  eique  tempus 
efouo  transadigit,  eteumterrxad- 
figit,  oppresfumque  fomnoet  las- 
fitudine  interficit.      Deinde  fuper-aa. 
uenit  Baracus ,  qui  Sifaram  perfe- 
quebatur ,  cui  lael,  in  occurfum  e- 
gresfa,  ita  loquitur:  adeshuc,  os- 
tendaui  tibi,  quemtu  quxris,  ho- 
minem. 


■I 


Cap.  *,  I V  D I  C  E  5. 


»35 


13  minem.  Atque  iilc ,  ad  earn  in- 
gresfus,  aniniaduertit  Sifarampro- 
ftiatuni  exaniniern,  dauo  in  eius 

»4  tempore  defixo.  Atque  ita  de- 
presfo  diuinitus  eo  die  Iabine  cha- 
nanxo  rege ,  fuperiores  facli  Israe- 
lite ,  deinceps  eum  magis  magis- 
qne  vrgebant ,  donee  eum  tandem 
euerteruot. 


CAPVT    V. 

De  vicloria  Debora  carmen. 


'A/ 


Tque  eo  die  Debora  eiBara- 
cus  Abinoami  filius  in  hunc 

2  4-  -^-lnodum  cecinerunt.  Obvin- 
dicatas  Israelitarum  iniurias,ob  vo- 
luntarium  exercitum  gratias  agite 

3  Iouae.  Audife  reges,  attendite 
principes :  ego  Io.uam ,  ego  canam, 
cantabo  Iouam  Deum  Israelitarum. 

4Te,o  Ioua,prodeunte  de  Seire,te  ex 
agro  procedente  idumxo,terra  con- 
cutiebatur:  caeli  deftiilabant:  nu- 

5bes  aquam  eftundebant :  montes 
Jiquefeebant  in  aduentum  Iouae, 
Sina  ille  in  aduentum  Iouae,  Dei  Is- 

(>raelitarum.  Tempore  Samgaris 
Anathi  filii,  tempore  laelis  defolatae 
ertnt  viae ,  viatoribus  per  deuia  fa- 

7cientibus  iter:  defolati  erant 
apud  Israelitas  pagi :  defolati  erant, 
donee  exfiiti  Debora ,  exftiti  mate» 

$in  Israelitis:  qui  fimul  atque 
deos  alienos  eiegerant ,  ita  fe  portis 
continebant,  yt  in  quadraginta  mil- 
libus  Israelitarum  neque  clipeus  tx- 

Sftaret,  nequc  iaculum.  Mihicor- 
di  funt  antiftites.  Israelitarum :  a 
voluntarii  milites ,  agite  Iouae  gra- 

i°tias.  Qui  nitidas  equitatis  afinas, 
qui  in  iudiciis  praefidetis,  qui  iter 
facitis,  disferite  de  fagittariorum 

\  inter  aquaria  ftrepitu :  ibi  praedi- 
centur  virtutes  Iouae,  virtutes  e  pa- 
ganae  apud  Israelitas  praeftitae.  lam 
tandem  ad  portas  populi  Iouae  de- 

'afcendatur.      £ia,eia,Qebpra,eia, 


e)  quas  in  iibtrantiis  pagij  exfcruic 

f)  Kilicct  fug:en:ium. 


eia,  die  carmen:  ageBarace,  abige 
eaptiuos  tuos,  Abinoami  fill :    ia:n  13 
tandem    imperent  reliqui  nobiles 
homines :  Ioua  nobis  imperet  per 
fortisfimos,  quorum  radix  eft  ex 
Ephraimitis.      In  valle  pofterior  14 
fuifti,  o  Beniamita,  *  tuis  pppulari- 
bus:  ex  Machire  defcenderunt  im- 
peratores,  et  ex  Zabulone,  qui  litte- 
raturae  fceptrum  teneant.      Et  qui- 1 5 
dem  dux  nofter  apud  Isfacharianos 
cum  Debora,  itemque  cumlsfacha- 
rianis,  Baracus  in  vallem  pedes  mis- 
fits eft.      Apud  riuos,  o  Paibenitae 
magni,  imperiofae  mentis,      quid  16 
fediftis  /"inter  farcinas  ad  audien- 
dum  gregum  balatum :  apud  riuos, 
o  Rubcnitae  magni,  mente  fagaces  ?  17 
Cur  Galaaditx  trans  Iordanem  fe  te- 
nuerunt  ?  et  Danii  cur  in  nauibus 
moratifunt?  cur  Aferiani,  adlitus 
maris  fedentes ,  apud  fuas  fe  ruinas 
continuerunt  ?  Zabulonii  homines 1$ 
vitam  fuam  morti  obiecerunt ,  efc 
Nephthalenfes  in  editis  camporum 
locis.      Ergo,  quura  venisfentre- 19 
ges  pugnaturi ,  commisfo  a  re gibus 
chananaeis    prcelio  apud  Thana- 
cum,  ad  aquas  Mageddonias  :      de  20 
caelis,  nullo  accepto  pecuniae  fti- 
pendio,  piigrtatum  eft:  ipfa  fidera 
fuis  ex  curricuiis  cum  Sifara  dimi- 
carunt.      Illos  Cifon  fiuuiusabri- ai 
puit :  fiuuium  antiquum ,  minium 
Cifonem  peruade  anime  ini  fortiter: 
ibi  equorum  obtufae  funt  vnguke:22 
tanta,  tanta  erat^reclorumeoruiu 
incitatio. 

Exfecramiyi  Merozam,  (iubeti3 
Iouae  nuntius )  exfecratione  profe- 
quimini  Merozenfes,  qui  non  vene- 
rint  in  auxilium  Iouae ,  in  aiixiliuru 
Jouse  inter  fortes. 

Tu  laudabilislima  multerumes,  24 
Iael  Hebris  vxor  Cenaci ,  mulierum 
in  taberaacubs  degentium  iaudabi- 
lisfima. 

Aquam  petenti  lac  deditinphia'aas 
nobili:  butyrum  prxbuit.      Alte-26. 

ram 


/)  Cervucuterntolerantes,  ytafini  farcinas. 


*5<* 


IV  DICES. 


Cap.  5.6. 


ramnianumclauo,  dextram  autem 
malleo  admouit  fabrili  :  tundens- 
que  caput  Sifai -x  perculit,  et  vulne- 
re  tempora  perfodit. 

27  Ille  inter  eius  pedes  labefa&us 
eft,  cecidit,  iacuit.  Inter  eius  pedes 
Iabefactus  cecidit:  vbi   labetaftus 

*8  eft,  ibidem  perditus  cecidit.  Per  fe- 
neftram  profpiciens  vociferatur 
mater  Sifahe  per  transenr.am  •  cur 
aduentum  differt  currus  il!ius? 
quid  niorantur  progresfus  qnadri- 

*°  garum  ?  Nimirum  prxdam  nacti 
diuidunt  (refpondenteius  ,'apientes 
muliercs  primarix ,  aut  etiam  fuos 
ipfa  fermones  alternans )  pucllam 

30puel!arem  in  fingula  capita  :  pr<c- 
dani  verilcolorem  Sifarx  ;  prxdam 
verficclorcm  intertextam  i  verfi- 
eolorem  intertextam ,  qux  collo  fit 

31  exuuium.  Sic  pereant  omnes  hp- 
ftes  tui ,  Iaua :  tui  autem  aniantes 
funiles  fint  cxorientis  cum  ftta  vir- 
tute  folis, 

11  1  1  — — — — .— mmm — <— c 

CAPVT     VI. 

Sab  MpdieititaruM  impe-ia  Israelite.       Ad 

Geder-ne:n  angelus.     Inter  ho>  coi/ofUtum. 
CeJeon  in  dcaftros.     Ad  eumdent  osten- 

ttim. 

I  TTaotium  fuitannis  quadraginta. 
I  Deinde  oifenfus  ab  Israelitis  Io- 
-*■  ua.,  eos  Madianitarum  poteftati 

*  feptennio.  fubiunxit :  qui  eis  ita 
fuperiores  fuerunt,  vt  Israelite 
Madianitarum  metu  fpeluncis  fefe 
montanis,  antrisque ,  et  munitis  lo- 

3  cis  continerent.  Atque  vbi  femen- 
tem  fecerant  Israelite ,  inuadebant 
eos  Madianitae ,  et  Amalechitx,  at- 

4  que  *  orientates :  fa&isque  aduer- 
fus  eos  caftris ,  eius  terrx  fruges  ad 
Gazam  vsque  fie  depoputebantur, 
vt  neque  viclum  in  Israelitarum 
finibus,  neque  pecus,  nequc  bones, 

$  neque  afinos  relinquerent.  Et- 
enim  cum  fuis  pecudibus  et  taber- 
nacuiis.  (  quorum  tantus  erata  quan- 
tus  eft  $o;uftarum,  numoi"uo).veRie- 
bant,   et  innumerabil^  hominum 

A)  Atabes,  interprcte  Iofejxho. 


camelorumque  multitudine  terram 
vaftando  peruadehant.      Ita  vehe-  6 
menter  attenuati  a  Madianitis  Is- 
raelite ,  Iouam  inuocarunt:    qui- 7 
bus  propter   Madianitas  inuocan- 
tibus,  ille  hominem  vatem  mifit, 
qui  eis  demonftraret,  vtloualsra-S 
elitarum  Deus  eos  ex  Aegypto  e- 
duxisfet ,  et  ex  domo  feruitutis  eri- 
puisfet,  ab  iniuria  Aegyptiorum, 
omniumque,  qui  in  eos  tyrannidem 
exereebant,  liberates,       iltisqueP 
ipforum  causfa  exturbatis,  eorum 
terram  dedisfet,        feque  Iouam  10 
Deum  esfe  ipforum,confirmauisfet: 
niodo  ne  deos  Amorrxorum  reue- 
rerentur,  quorum  in  terra  habita- 
rent :  fed  eos  fibi  di&o  audientes 
numquam  fuisfe. 

Deind,e  louse  angelus  venit,fedit-  II 
que  fub  quercu  Ioae  Abiezeriani  a- 
pud  Ephram  pofita :  et  Gedeoni  illi- 
usfilio,  triticumin  torculari  ad  ef- 
fugiendos  Madianitas  trituranti,  ad- 
paruit,et  eum  fie  eft  adlocutus :  ad-  '4 
eft  tibi  Ioua,  miles  fortisfime    Cut  *3 
Gedeon :  quxfo  te,  domine,  inquit, 
fi nobis adeft Ioua,  curhxc  omnia 
nobis  accidunt  ?    aut  vbi  funt  tot 
eius  miracula ,  nobis  a  maioribus 
noftris  enarrata,  dicentibus,  nos 
esfe  a  Ioua  edudtos  ex  Aegypto : ' 
quum  nos  nunc  Ioua   deferuerir, 
et  Madianitis  in  poteftatem  tradi- 
derit  ?      Turn  Ioua  ad  cum  con- 14 
uerfus :  vade ,  inquit,  cum  tuo  ifto 
robore ,  et  Israelitas  a  Madianita- 
rum iniuria  defende  :  ego  te  mitto. 
Et  ille  :  quxfo,domine,  inquit,  quo.  I? 
nam  pa£to  Israelitas  defendam,  ho. 
mo  non  tantum  tenuisfimx  Manas- 
fenfium  prxfechirx ,  fed  etiam  do- 
mi  paternae  minimus?    Cui  Ioua:  li 
meo,in4uit,prxfidio  Madianitas  ad 
vnum  ojjeides.      At  ille,  quaefo,  in- 17 
quit,  fi  quid  apud  te  valeo,  vt  mihi 
figno  aliquo  ostendas,  quisnam  fis, 
qui  mecum  loquare.      Noli  hinc  18 
discedere^  donee  ego  ad  te  redeam, 
uiunusque  meum  adferam ,  et  tibi 
adpo- 


Cap.  6*.  %  IVDICtS. 

adponam.      Et  ille:  praeftolabor, 

j  inquit,  reditum  tuum.    Turn  Ge- 

deon  ingresfus ,  haedum  parat,  et 

ephi  farinae  non  fermentatx  :  pofi- 

taque  incaniftro  carnCj  et  in  olla 

iure,  egreditur  ad  illiurt  fubquer- 

)Cura,  eique  orFert.      EtDeiange- 

lus :  pone,  inquit,  carnem  et  panes 

infennentatos  in  hoc  faxo,  et  ius 

cffunde.    Quod  quum  ille  fecisfet, 

Iouae  angelus  protenta,  quam  manu 

1  gerebat,  virga,  eius  capite  carnem 

tetigit  et  panes,  et  ignis  de  rupe 

exortus  carnem  panesque  cortfum- 

fit ,  et  angelus  ab  illius  oeulis  eua- 

.  nuk.     At  Gedeon ,  animaduertens 

esfe  Iouae  angelum,dixit :  hei  mihi, 

Domine  Ioua ,  qui  Iouae  angelum 

:  praefens  pracfentem  vidernn  !       At 

Ioua  :  faluus  es,  inquit:  depone 

<  tnetum,  non  moriere.      Turn  Ge- 

deon  ibi  aram  Iouae  exftruxit,  eam- 

que  Paciiouium  denominauit,  quae 

I  ad  hunc  diem  exftat  apud  Ephram 

Abiezerianorum. 
I      Ea  autem  nocle  Ioua  ei  iusfit,  vt, 
[ .  fumto  tauro  de  armento  paterno,  ct 
Litem  altero  tauro  fepteum,  aram 

I  baaliam  patris  fui  dirueret,  et  ad 

II  earn  pofitum  lucum  fuccidef  et ,  a- 
[!  ramque  Iouae  Deo  fuo  in  eiusdem 
IJarcisiugo  rite  conftrueret,  etalte- 
L  rum  taurum,  fuccifi  a  fe  luci  lignis, 
I  folido  facrificio  concremaret.  Ge- 
I'deon.  adfumtis  decern  hominibus 
I  de  feruis  fuis,  Iouae  monitis  obtem- 
Ijperat :  ac  paternx  familix  oppida- 
Ijnorumque  metu  facere  interdiu  ve- 
Iritus,  noclu  facit.  Maneoppidani 
livbi  furrexerunt,  animaduertunt,  e- 
1  uerlam  Baalis  aram,  fuccifumque  e- 
1  ius  lucum,  et  taurum  alteruin  in  ex- 

■  ftrucla  ara  immolatum.  Turn  in- 
fc  ter  fefe  fcifcitantes,  et  quis  earn  rem 

fecisfet,  veftiganres, deprehendunt 
Gedeonem,  lc-erilium,  auctorem 

■  csfe :  et  a  Ioa  poftulant  >  vt  filium 
i  fuum  dedat  ad  necem,  quoniam 
I  Baalis  aram  euerterit,  eiusque  lu- 
l':um  fueciderit.  At  Ioas  omnibus, 
f  }ui  aderant,  ita  relpondit :  vosne 


237 


Baalis  iniuriam  perfequimini,  aut 
eum  defenditis?  qui  eum  lacesfi- 
uit,rnoriatur  fane  ante  crastinum 
mane',  fiDeus  eft,  vlcifcatur  eum, 
qui  eius  aram  diruerh\  Atque  3* 
ille  turn  lerobaal  vocatus  eft  ex  illis 
verbis:  vlcifcatur  eum  Baal,  qui 
eius  aram  diruerif. 

Quum  autem  Madianitxet  Ama-33 
lechitx,  orientalesque  vniucrfi,col- 
latiscopiis,  traie6toflumine,  caftra 
in  valle  Iezraelis  fecisfent,      Gede-  34 
on  Iouae  fyiritu  circumfufus ,  tuba 
clangit;  et»  euocatis  Abiezerianis, 
nuntios  dimittit  ad  omnes  Manas- 
fenfes ;  illisque  etiam  euocatis,  mit-  3$ 
titetad  Aferianos,  et  Zabulonios, 
et  Nephihalenfes,  quibus  obuiam 
progresfis ,  Deum  ita  adloquitur : 

Si  tibiperme  Israelitas  feruare35 
videtur,vt  promififti,  ert  ego  vellus 
in  area  ponam :    quod  li  in  folo  3? 
vellere  roserit,  ettota  terra  licca: 
turn  ego  intelligam,  teperm'econ- 
feruaturum  csfe  Israelitas,  ficuti 
pollirims  es.      Atque  ita  euenit:38 
poftridieque  vbi  furrexit,  presfo 
vellere-,  roris  inde  plenam  aquae 
lancem  exprcsfit.      Deihde  ficDe-351 
um  adloquitur:  noli fuccen fere,  ft 
femel   adhuc   loquor.      Experiar 
iterato  in  vellere.    Sit  igitur  in  fo- 
lo  vellere  ficcitas,  et  in  toto  folo  ros. 
Atque  ita  fecit  ea  nodie  Dens ,  folo-  40 
que  ficco  vellere ,  terra  tola  made- 
bat  rore. 


CAPVT    VII. 

Copiarum  delcttus.  Ignauoruin  reditu;  in 
patriam.  Fortisfimoxttm  {/auiita^.  t\la- 
dianitarum  t  lades. 

IGitur  mane  lerobaal ,  qui  idem  1 
Gedeon ,  cum  omnibus  fuis  co- 
piis  caftra  ponit  ad  Enharod, 
Madianitarum  caftra  habens  a  fe^ 
ptemtrione,  polita  in  valle  citra 
collem  More.  Turn  Ioua  Ge-a 
deonem  monuit  j  plures  eum  co- 
pias  habere,  quam  vt  ipfe  eisMa- 
dianitas  dedere  vellet :  ne  contra 
Iouam 


»38 


I V  D I C  E  S. 


Cap.  7. 


Iouam  aloxiantes  Israelite,  ia&a- 
rent ,  fe  (uo  marte  vi&oriam  ade- 

3  ptos,  Proinde  procianiaret  in  ex- 
ereitu,  vt,  tiniidi  qui  esfeht  et  meti- 
culofi,  reuerterentur ,  et  ex  monte 
Galaado  discederent.  Itaque  re- 
uerfi  iiunt  vightfi    et  duo  milliaj 

4relie~ris  decern  millibur.  Et  Io- 
ua  Gedeoiiem  monnit,  vt,  quo- 
niam  nimis  niulti  turn  quoque  es- 
fent  homines ,  deduceret  eos  ad  a- 
quas,'iefc  ibieos  ilii  probaturum, 
ac,  quos  enm  coniitari  ant  non 
comitari  iusfisfet,  eos  cum  eo 
aut   ituros   aut   non   ituros  esfe. 

5  Atque  vbi  ille  homines  ad  aquas 
deduxit ,  Ioua  ei  mandat ,  vt  qui- 
cumque  aquam  lingua  more  ca- 
«um  lambisfent ,  hos  ab  eis  fecer- 
neret,  qui  ad  bibendum  procubuis- 

6  fent  in  genua.  Fuit  autem  duc~ta 
ad  os  manu  Iambentium  numerus 
trecenti :  reliqui  omnes  in  genua 
ad  aquam  bibendam  procubuerunt. 

I  Per  illos  trecentos ,  qui  lamberant, 
promittit  Ioua  Gedeoni,  fefe  eis  es- 
fe  victoriam  daturum ,  eique  Ma- 
dianitas  dediturum:  proinde  re- 
uertantur  omnes  reliqui  eo ,  vnde 
venerint. 

8  Itaque  ille ,  rcliquis  omnibus  Is- 
raelitis  domum  remisfis,retento  eo- 
rum  commeatu  et  tubis ,  trecentos 

9  illos  retinet.  Atque  ea  nocle  Ioua 
ei  iuslit,  vt  ad  caftra  Madianitarum, 
pofita  infra  eum  invalie,  defcende- 

10  ret,  fefe  ilia  ei  tradere.  Quod  fi  fo- 
lus  defcendere  vereretur,defcende- 
ret  vna  euro  Pharafamulo  fuo,  vt 
auditis,  quae  dicerentur,  confirma- 

I I  tus,caftra  inuaderet.  Igitur,quum 
ille  ad  extremos  armatorum ,  comi- 
tante  Phara  famulo  fuo,peruenisfet, 

la  ( iacebant  autem  Madianitae,Amale- 
chitxque,  et  orientales  omnes  in 
valle,  locuftis  crebriores,  tarn  innu- 
merabili  eamelorum  numerOj 
quam  eft    arenarum    litorearum) 

t3  oflendit  quemdam  alteri  fomnium 
narrantem ,  huiusmodi  vex-bis :  vi- 
fus   Turn   mini  in  forum*  videre 


ftrepentem  panem  hordeaceumj 
qui  Mc  per  caftra  Madianitarum 
prouoluens,  peruafit  ad  taberna- 
culum,  quod  impulfum  et  labefa- 
£tatum  a  culmine  deiecir.  Turn  *4 
alter:  nihil  aliud  iftud  eft  (inquit 
refpondens)  niii  Gedeonis  Israeli, 
tx,  Ioaerilii,  gladius,  cuiDeus  vi- 
ctoriam tradit  in  Madianitas,  atque 
caftra. 

Hac  fomnii  relatione  atque  in- 15 
terpretatione  audita ,  Gedeon  ve- 
neratus  Deuin ,    et  in  israelitica 
eaftra  reuerfus,   hortafur  vt  fur- 
gant :  nam  Iouam  eis  victoriam  de 
Madianitarum  exercitu  concedere. 
Ttno  trecentos  illos  partitus  in  clas- 1& 
fes  tres,omnibus  lingulas  in  manum 
tubas  dat,  amphorasque  vacuas ,  et 
in  amphoris  faces,  cisque  fie  prae- 
cipit.        Obferuate  me,  atque ita  1$ 
facite :  quumque  ad  extrema  caftra 
venero,  imitamini,  quod  faciam 
ego,  meque  et  omnibus  meis  comi- 1 8 
tibus  tubis  fonantibus ,  clangitote 
vos  quoque  tubis,  vndique  circum, 
caftra,et  dicrtote,  Ioux  et  Gedeonis. 
Deinde    vbi  ille  et    eius    centum  19 
comites  ad  extremum   caftrorum, 
incunte  media  vigiiia,  petuenenint» 
excitatiscuftodibus,  clangunt  tubisj 
et,  quas  manibus  ferebaut,  ampho- 
ras   coliidiint.        Turn   fonantesao 
tubis  dasfes  tres,  amphoras  con- 
fringere,  etfumtismanu  finiftrafa- 
cibus ,  dextra  tubis  ad  clangendum, 
fie  exclamare:   Ioux  et  Gedeonis 
gladius :  fuo  quisqueloco  caftra  cir- 
cumftantes.        At    in    caftris   o-*l 
mnes  discurfare,  pcrftrepere  -,  dif- 
fugere :  denique ,  clangentibus  tre- 
centisillis,  hoftes  (  id  efKeicr.te  Io- 
ua) alii  in  alios  totis  caftris  enfe 
grasfari.       Atque  ita  fugit  re'iquus  %% 
exercifilsad  Bethfetam,  etadSere- 
ratham,  ad  confinium  Abclmeho- 
lae,    quod   eft  apud  Tabbachum. 
Turn,  exciti  ex  Nephthalenfibus,i3 
Aferianisque ,  et  omnibus  Manas- 
fenfibus ,  Israelite  Madianitas  per- 
fecuti  funt;        mislisque  nuntiis&4 
Gedeon 


cap.  # » 

Gedeon  in  to'tum  Ephraimirarum 
montcm ,  eos ad  occurrendum  Ma- 
dianitis,  et  ad  occupandas  contra 
illos  aquas  ad  Bethbaram  Iorda- 

5nemque  incitauit.  Itaqirc  cxciti 
©mnes  Ephraimitae >,  aquas  ad  Beth- 
baram atque  lordanem  occuparunt, 

Scaptosque  duos  Madianitas  princi- 
pes, Orebum  et  Zebum  occiderunr, 
ilium  in  rupe  Orebi ,  hunc  in  tor- 

'7culari  Zebi:  eorumque  capita, 
Madianitas  pcrfecuti,   ad  Gedeo- 

■  nem  trans  lordanem  retulerunt. 

CAPVT    VIII. 

!  Ephraim'tttirun tttrgiam.  lr.htanm'.itas So- 
iothenjittm  ,  et  c*t!e?.  Gedeonts  ftrmili/i, 
mors.  IsraclttarHin  impietas. 

iOEd  Ephraimitae  de  eius  facto 
1  ^  expoftulant ,  quod  bello  Madi- 
I  *^anitasadorturus,  fenonvocas- 
fet:  et  cumeo  vehementer  rixan- 
tur.  Qiiibus  iile  ita  refpondit : 
quid  vero  ego  tale  feci,  quale  vos  ?  * 
Quafi  vero  non  fit  Ephraimitarum 
racematio,  quam  Abiezerianorum 
vindemia,  pracftantior.  Vobisin 
nianuni  tradidit  Dcus  Madianita- 
rum  principes,  Orebum  et  Zebum  : 
ccquid  feci  ego ,  quod  posfit  cum 
ifto  fatto  conierri  ?  Hac  eius  ora- 
tione  cohibitus  eft  illorum  contra 
cum  impetus. 

Dcinde,  quum  venisfet  ad  lorda- 
nem Gedeon ,  traiecturus  vna  cum 
trccentis  comitibus,  in  perfequendo 
fatigatis:  petit  a  Socothenfibus ,  vt 
panes  dent  fuis  militibus,  vtpofe  de- 
jfatigatis,  dnm  ipfe  Madianitarum 
'reges  Zebam  et  Salmanam  perfcqui- 
tuf.  At  focothenfes  principes  fie  ei 
refpondent :  fcilicet  tu  iam  Zebam 
et  Salmanam  manu  tenes,  vt  nos  pa- 
nes tuo  prxbeamus  exercitui. 
Et  Gedeon :  ergo ,  quum  mihi  Ze- 
bam et  Salmanam  in  manum  loua 
rradiderit ,  ego  corpora  vcltra  fil- 
jeftribus  fpinis  tribulisque  teram. 
We  Phanuel  profedus ,  eadem  ab 

)  rnaiorelt  veftra,  qui  belli  reliquias 
li  principes  fuimus. 


XV    V  X  ^  E.  .J. 


*3* 


eis  poftulat.    Quumque  eadem  re^ 
fponderent  Phanuelenfes ,  qux  re> 
fponderant  Socothenfes :        inina-  9 
tur   etiam  Phanuelenfibus ,    fefe, 
quum  faluus  redierit ,  turrim  illam 
diruturum  esfe.       Zeba  autem  et  la 
Salmanaerant  Carcore,  fuascopias 
fecumyhabentes  circiter  hominum 
quindecim  millia,  qui  omnino  ex 
oinni  orientalium  exercitu  fuper- 
fuerant,  quum  centum  viginti  mil- 
lia  hominum  arma  ferentium  ceci- 
disfent.  Igitur  Gedeon  illos fcenita-  II 
rum  via,ab  oriente  Nobae  etlegbaae 
perfecutus,  caftra  fecura  imiadit: 
fugientesque    duos    madtaniticos  I* 
reges ,  Zebam  Salmanamque  fecu- 
tus  comprehendit,et  vniuerfa  caftra 
perrerret. 

Deindea  pugna  tub  ortum  fob's  I J 
reuerfus,  uiuenem  quemdam  foco- 
thenlem  couiprehendit:et  ex  eo  per- 
contatusj  focothenfes  principes  fe- 14 
natoresque  numero  feptem ,  et  fe. 
ptuaginta  fibi  defcribendos  curat : 
et  Socothenfes  adgresfus,  fie  adlo-  ij 
quitur:  en  Zebam  et  Salmanam;,  de 
quibus  vos  a  me  per  probrum  qme- 
rebatis  -,  numquid  mihi  Zeba  et  Sal- 
mauain  manu  esfent,  vt  vos  fesfis 
meis  militibus  panem  prseberetis. 
Turn  fumtis  filueftribus  fpinis  at- 15 
quetnbuhs,  focothenfes  fenatores 
eis  contruut,  *  et  phanuelenfem  I? 
turrim  diruit,  oppidanosque  inter- 
emit. 

Deinde  Zebam  et  Salmanam  fie  »8 
adloquitur:  quales  erant  homines, 
quos  vos  in  Thabore  peremiftis? 
Cunlli,  tui  fimiUimi,  itiquiunt,  fed 
alter  forma  plane  regali.      Et  ille,  «9 
mei  fratres  erant,inquit,eadem  me- 
cum  matre  nati.      Per  louamim- 
lnorcalem,  fi  eosconferuasfcf  is,  ego 
vos  non  lnterScerem.    Age,(inquit  ao 
Iethri  primogenitQ  (uoy  neca  eos. 
Quumque  puer  prae  timore  gladi* 
urn  non  ftringeret,  quod  erat  ad^ 
hue  puer :      Zeba  et  'Salmana  Ge-  %t 

r  -a-  deoni 

confeciitis ,  gloria ,  quam  noftra ,  41»  beU 


a<p 


ivuicbs.  Cap.  8.9. 


deoni  ita  dicunt:  age  tu  ipfe,  in- 
uadenos,  nam*dignac  homine  vi- 
res. Turn  Gedeon  ZebamSalma- 
namque  adgresfus  interfecit,  et 
monilia  camelorum  illortim  collis 
adnexa  cepit. 

21  Israelite  veroa  Gedeone  poftu- 
larunt,  vtfibi  imperaret  turn  ipfe, 
turn  eius  filius  atque  nepos,  quoni- 
am  fe  a  Madianitis  tutatus  esfet. 

aaQuibusillerefpondit,  nequc  fene- 
que  fuuin  filiuni  imperium  in  eos 

*4esfehabiturum,  fed  louam.  Ve- 
rumtamen  fe  ab  eis  po!tulare,vt  fibi 
de  fpoliis  inaurem  ilnguli  darent. 
Habuerant  enim  hoftes  inaures  au- 

a$reas,  quod  erant  Ismaelitae.  Id 
quod  illi  concesferunt :  expanfa- 
que  vefte ,  eo  finguli  iuaurcm  de 

26  fuis  fpoliis  coniecerunt ,  quarum 
inaurium  pondus  fuitmille  feptin- 
gentorum  aureorum ,  praeter  mo- 
fiilia  et  bullas,  veftemque  purpu- 
ream,  quae  fuerant  rcgum  Madia- 
nitarum ,  praeterque  torques ,  qui- 
bus  ornata  colla  habuerant  eorum 

2j  cameli.  Ex  his  fecit  Gedeon  e- 
phoduin,  quern  Ephrae  in  patria 
fua  collocauit,  propter  quern  poft- 
ea  omnes  Israelite  impudicos  illic 
exercuere  cultus :  quae  res  fane  Ge- 
deoni  ciusque  pofteris  detrimen- 

18  ruin  attulit.  Interea  fubacli  ab 
Israelitis  Madianitae,  caput  dein- 
ceps  non  extulerunt,  fuitque  otium 
annos  quadraginta  Gedeonis  xtate. 

»9  Is  Gedeon ,  qui  et  lerobaal ,  loae 
Alius ,  illinc  digresfus ,  domi  fuse 

30  habitauit ,  habiiitque  filios  fe- 
ptuaginta  fuo  femine  procreatos; 

31  nam  multae  ei  vxores  erant.  Ex 
cOncubina  quoque*  quae  Sichcmae 
degebat ,  filium  fustulit ,  cui  Abi- 

31  melecho  nbmen  impofuit.  Mor- 
tuus  eft  Gedeon  loae  filius  iuftafe- 
ne£kute,  et  in  loae  patris  fui  fepul- 
cro  Ephrae  j  quae  erat  Abiezeriano- 

33  rum,  fepuitus.  Mortuo  Gedeone 
Israelitae  rurfum  Baales  impudice 
fecuti,  Baalberithum  fibi  dsum  fan- 


xerunt,  et  louse  Dei  fui  (per?> 
quem  fuerant  ab  omnium  vndique  l 
hoitium  iniuria  defenfi  )  irnraemo-  i 
res,  nullarh  Ierobaaiis  Gedeo-31 
nis  pofteris,  pro  tot  illius  exhibi- 
tis  Israelitis  benehciis,  gratiamre. 
pendertint. 

CAPVT     IX. 

Abimtlechns  in  fratres.  lath  ami  fabuU. 
Du.ii  et  populi  diijtdium.  Abimeltch* 
vidoria ;  nex  afemtna. 

NAm  Abimelechus,  ierobaaiis  1 
filius ,  Sichemam  ad  fratres 
fux  matris  venit ,  et  cum  eis, 
cumque  omni  paternx  matris  fuae 
domus  cognationeegit,    vt  omnes  j 
Sichemitas  interrogarent ,  vtrum 
eis  esfet  melius,  feptuagintane  ho- 
mimim  ( quot  erant  Ierobaaiis  filii ) 
an  vnius  homiuis  imperio  fubesfc, 
et  fimul  meminisfent  j   fe  eorum 
confanguineum    atque    cognatum 
esfe.      Hacc  omnia  quum  matris» 
eius  fratres  apud  omnes  Sichemitas 
eius  nomine   retuiisfent,   illi  ad 
Abimelechum  animis  inclinarunt^ 
propterea  quod  esfet  eorum  con-^ , 
fanguineus,  eique  feptuaginta  ar- 
genteos  ex  xde  Baalberithi  dede- 
runt,  quibusille  conduclos  homi-  . 
nes  nequam  et  leues ,  Ephram  in 
domum  patriam  inducit:      fuos-' 
que  fratres,  Ierobaaiis  filios,  homi. 
nes  feptuaginta,  vno  in  faxo  peri- 
niit,  excepto  Iothamo ,  Ierobaaiis 
filiorum  natu  minimo,  qui  latuiti   » 

Deinde  omnes  Sichemit;t,omnis-d 
que  mellonia  ftirpsconueniunt,  ct 
Abimelechum  adgresli,  regem  faci» 
Untapud  quercum  aggeris  litain  ad   jj 
Sichemam. 

Quod  quum  esfet  Iothamo  nun-*; 
tiatum ,  petit  montem  Garizim ,  et 
in  eius  vertice  ftans,claravoce  ad  il- 
ios  clamat  in  hunc modum :  audite \ ;, 
me,  Sichemitae,  et  Deus  vos  audiet. 
Quum  coiuisfent  aliquando  arbores 
ad  vngendum  fibi  regem,  petebant 


ab 


A)  vt  iutt«iis  eft  lethsr ,  fie  pariun  viribuspollei. 


_- 


ap.9. 


I V  D  I C  E  S. 


44 1 


b  olea,vt  regnum  in  arborcs  capes- 
eret.    Qtubus  ilia  refpondit ,  non 
e  relic~huam  fuam  pinguedinem, 
|uum  per  ipfam  et  dii  *  honoraren- 
uret  homines,  vtarborum  negotia 
epesferet.   Turn  illae  Hcum  cohor- 
ari,  vt  regnum  in  arbores  caperct : 
icus  eniniuero  negare,  ccmmiisfu- 
amesfe,  vtrelicla  tanta  iuadulce- 
line,tamque  fuaiii  frudVn,  arbornni 
legotia  capesferet.    Turn  arbores 
i  vite  contendere,  vt  regnum  in 
irbores  fusciperet:    fed  vitis  ne- 
;auitj  fe  relidturani  huiftUm  fuiim, 
[uo  et  b  deos  exhilararet  et  homi- 
tes,  vt  arborum  negotia  capesferet; 
jrurtl  vnitierfae  arbores  a  rhamno 
I'bftularunt ,   vt  in  fe  regnaret : 
uibtis  rhamnus  refpondit,  vt,  fi 
J!  bona  fide  regem  ipfis  prxfutu- 
uhi  vngere  vellent,  accederentj 
t  fua  vmbra  confiderent :  fin  mi- 
lls, exirJ?t  ignis  a  rhamno,  qui  \a- 
arii  cedros  combureret.      Nunc 
;itur  fi  vos  bona  fideetrediefaci- 
s,  qiii  Abimelcchum  regem  cree- 
fi   ex    bono    cum  lerobaale 
leo  patre  et  eius  pofteris  egiftis  -, 
:  eis  digna  fac~tis  rependiftis ;    qui 
jbis  bellum  gesferit  $  vosque  cum 
immo  vit£  fuse  periculo  a  Madia- 
itis  liberauerit ,    cuius  vos  hodie 
)iiium  adorti,  eius  filios,  homines 
ptuaginta,  vrio  in  faxo  necauiftis, 
eius  ancillx  filium   Abimele- 
lum,  quia  confauguineus  vefter 
t,  Sichemitis  regem  prxfeciftis; 
inquam,  bona  fide  et  redte  egiftis 
)dierno  die  cum  lerobaale ,  eius- 
le  domo ,  fruimini  fane  Abime- 
:ho,  et  ipfe  vobis  inuicem  frua- 
ir:      fin  autem  fecus,  emanet 
nis  ab  Abimelecho ,  qui  Sichcmi- 
?,  melioniamquc  domum  combu- 
t:    rurfumque  emanet  ignis  a 
hemitis,  melloniaque  domo,  qui 
)imelechum  combuiat.        Haec 
:utus  Iothamus,  tkram  fugape- 


tiit,  et  ibi  propter  Abimelechum 
fratrem  fuum  habitauit. 

Abimelechus  Israelitis  triennio** 
imperauit.    Sed  Deus  iniefto  inter  *§ 
Abimelechum  et  Sichemitas  malo 
fpiritu ,  effecit ,  vt  hi  ab  illo  defice- 
rent :  videlicet  vt  exercitx  in  feptua-  »4 
ginta  Ierobaalis  filios  crudelitatis, 
eorumque  fanguinis  pcenas  expe- 
teret  turn  ab  ipfo  Abimelecho,  qui 
illos  frater  occiderat  $  turn  a  Siche- 
mitis, qui  ei  ad  fratrum  cxdeni 
vires  fuas  prsebuerant;        Igitur  4 J 
SichemitaEj  dispofitis  contra  eum 
per  montium  iiiga  infidiis ,  omnia 
iliac   praetereuntia    diripere:    id 
quod  Abimelecho  nuntiatiim  eft. 

Prxterea  confifi  Gaale  Obedi  fi-  ao" 
lio  $  qui  Sichemam  cum  fuis  fratri- 
bus  immigrauerat ,    rus  exire,  vi-  27 
neasfuas  vindemiare,  vuisquecal- 
catis  l<etitiam  agitare*  etDeifuiae- 
de'm  ingresfi,epulariet  Abimelecho 
maledkere;      Ipfe  Gaal  Obedi  fi-28 
litis  talia  dic~titare:  quis  eft  Abl- 
melechus?  autquis  ifte  Sichemita, 
vt  ei  feruiamus  ?  annon  Ierobaalis 
filius  eft,  praefedtumque  habetZe- 
bulem?   Semite   vos    hominibus 
Hemoris,  patris  Sichemi.  Nos  qui- 
dem  cur  ei  feruiamus  ?      O  fi  ego  19 
his  hominibus  praeficerer,  vt  vobis 
Abimelechum  de  medio  tollerem ! 
Adhibe  fane,quam  voles,  copiofum 
exercitum   (ihquitj   ad  Abimele- 
chum fermbhem  dirigens)  etprodi; 

His  Gaalis  verbis  auditis  ,  iridi-  3° 
gnatus  ZebuljVrbis  praefeSus,  nun-  3 l 
tios  callide  mittit  ad  Abimelechum, 
qui  docearit ,  Gaalem  Obedi  filiunij 
eiusque  fratres,  qui  Sichemam  ve- 
herint  $  ciuitatem  contra  eum  inci- 
tare.      Quocirca  vcniat  noclu  cum  3  * 
fuis  copiis ,  et  ruri  fit  in  infidiis,  ac 
mane  fob  ortum  folis  furgat ,  oppi- 
dumque  inuadat ;    et  fi  Gaal  cum  33 
fuis  copiis  egresfus  aduerfus  eum 
fuerit,  vtattir  occafione 

0.  igi- 


fcilicecoJeo,  quod  ad  facrificii  et  lueernas  a(lhibeti:t,«t  ad  vngcnabl  valet,  et 
fac«rduus,  et  rcgci.        t>)  fcilicctin  lib»minibu(. 


24» 


l  v  u  i  ^  c 


v^dp.  y,  I'.). 


34  Igitur  Abimelechus  cum  omni 
militum  manu  nocie  profechis  ad 
Sichemara,  quadripartite  inlidias 

35  collocat  •,  egresfoque  Gaalc,  et  an- 
te oppidi  portam  ftatione  agejite, 

3<Sfurgit  ex  infidiis  cum  fuis.  Eos 
Gaal  confpicatus,  dicit  Zebuli :  ecce 
homines  de  montium  cacuminibus 
defcendentes.  Et  Zebul :  monti- 
um vmbram  vides,  inquit,  ethomi- 

37nes  opinaris  Immo  enimuero 
(fubiicit  Gaal)  homines  fund,  qui  ex 
iilo  terrx  vmbilico  defcendunt ,  et 
altera  raterua  a  via  qucrcus  diuino- 

38  rum  venit.  At  Zebul :  vbi  nunc 
eft  tua  ilia,  inquit,  ia&antia,  qui  di- 
cebas:  quis  eft  Abimelechus,  vt 
ei  feruiamus  ?  Hi  funt  nhnirum, 
quos  tu  defpicabare:  prodi  nunc, 

39  et  cum  eis  manus  confere.  Turn 
Gaal  Sichenaitas  educit,  et  cum 
Abhnelecho  prcelium  conimittif, 
ab  illoqu'e  victus  fugit ,  et  multi  ad 
portam     ccciderunt.  Abime- 

4olechus  vero  Rumae  confedit ;    Ze- 

41  bul  Gaalem  eiusque  fratrcs  de 
Sichemae  habitatione  deturbauit. 

42  Foftero  dieAbimelechus,quum  ei 
nuntiatumesfet,  homines  rus  egre- 
di,  copias  parat ,      et  in  ciasfes  tres 

43piuifas,  per  agros  disponit  in  infi- 
diis ;  atquc  vbf  animaduertit  homi- 
nes ex  o'ppido  exire,  inuadit  eos  at- 
que  cxdit :      et  duin  reliqua  duo 

44agmina  difperfos  pasfim  per  agros 
inuadunt  atque  caedunt;  ipfe  cum 
fuoruni  agmine  in  oppidum  impe- 
ttim  facit  ad  portam.      Idque  toto 

45illodieoppugnatum  capit,  etinter- 
fedtis  oppidanis  euertit,  et  fale  con- 
ipergit. 

Hoc  audito ,  cmnes  qui  in  turri 

45Sichimorum  erant,  conferuntfe in 
aedisdei  Berithi  cattellum.    Quod, 

47  quum  esfet  Abimelecho  nuntiatum, 
omnes,  qui  Sichimorum  turrim  te- 
nuerant,  coiuisfe  :  adfeendit  cum 

48  fuis  omnibus  copiis  in  niontem  Sel* 
nionem,  adreptisque  fecurihus,  ar- 
boris  ramum  fuccidit,  et  eo  fuis  hu- 
aieris  impolite,  ceteris  mandat,  vt 


fe  conrcftim  imitentur.  Itaceteri49 
omnes  fuum  quisque  ramum  fe- 
cant,  et  Abimelechum  fecuti,  ramos 
cafteilo  admouent ,  eisque  incenfis^ 
caftellum  igni  comburunt,  atque  ita 
etiain  omnes  turris  Sichimorum 
homines  interierunt,  circiter  mille, 
qua  viri,  qua  feminae. 

Inde  Theben  adoritur  Abimele-  5° 
chus,  eamque  pofitis  caftris  ei- 
pugnat.      Erat  in  medio  oppido5* 
egregie  munita  turris :  eo  omnes 
oppidani ,  viri  feminseque  confu- 
giunt,  et,  claufis  afe  portis,  in  te- 
ctum turris  adfeendunt.      Abime-5* 
lechus  tuiTim  oppugnare  adgredi- 
tur ,  et  ad  cam  incendendam  portal 
fuccedit.      Turn  mulier  quaedam,  S3 
deieclo   in  eum  molae  fragmine, 
caluam  ei  perrumpit.      Ille  proti-  54 
nus  armigero  fuo  imperat,   vt  fe 
diftricloenfe  peri  mat,  neamuliere 
dicatur  interfedhis.    Armiger  eum 
transuerberat  ac  interficit.      Israe-  5  J 
litae  videntes,  mortuum  esfe  Abi- 
melechum ,  eo  quisque  discedunt, 
vnde  erant  profe6ti.      Ita  virus  eft  $6 


Dcus  Abimelechi  facinus,  quod  ille 
contra  patrem  fuum  in  feptuaginta 
fratribus  fuis  occidendis  fecerat; 
et  tanta  Sichcmitarum  fcelera  in  5?  I 
ipforum  caput  conuertit,  illatis, 
quae  eis  Iothamus  Ierobaalis  rilius 
fuerat  imprecatus. 


CAPVT    X 

Pefl  Abimelechum  Tbela.    Israelis  fnnitut. 

,Oft  Abimelechum  exftitit  Is-i 
raelitarum  defenfor ,  Thola 
Fhuae  filius,  Dodonis  rtepos, 
Isfacharianus,  Samirianus,  ephrai* 
mitici  montis  incola,  qui  Israeli-  % 
tasrexitannostres  etviginti.  Mor» 
tuns  Samire  fepultus  eft. 

Huic  fuccesfit  lair  Galaadita,  qui  3 
Israe-litas  rexit  annos  viginti  duos. 
Is  triginta  filios  habuit,  intotidem* 
equis   equitantes ,  totidemque  op- 
pida  tenentes,  qui  lairis  vici  vo. 

can- 


> 


Cap.  io.  ii. 


IVDICES. 


243 


cantur  ad  hunc  dkra ,  in  Galaadiii- 
de  fiti. 

5  Mortuo  Iaire,et  Camone  fepulto, 
Israelite  iternm  contra  Iouain  com- 

<5iniferimt,  eoque  et  eius  cuitu  o- 
misfo,  Baalcs  et  Aftarothum,  et  Sy- 
rorum,  Sidoniorum,  Moabitarum, 
Ammonitarum,  Palaeftinorum  deos 

7  coluerunt.  Qua  re  iratus  Israelitis 
Ioua,  eos  Palxftinis  etAmmonitis 
addixit,  qui  eos  anno  illo  atrociter 

8  vexarunt.  Nam  per  annos  o&ode- 
ciminomnes  Israelitas,  quiGalaa- 
ditidem  trans  lordanem  in  Amor- 
raeorum  finibus  incolebantjgrasfati^ 

9  traiecerantAmmonitae  lordanem  ad 
belium  Iudaeis  ctiam,  Beniamitis- 
que  et  Ephraimi  pofteris  inferen- 

0  dutn.  In  hac  tanta  rerum  anguftia 
Israelite  Iouam  inuocarunt,  fefc  in 
eiun  peccasfe  confitentes,  qui  Deo 

1  fuo  omisfo  Baales  coluisfent.  At 
Ioua  illis  obiicefe ,  fefe  eos  ab  Ae- 

|  gyptiis,  ab  Amorraeis,  ab  Ammoni- 
.  tis ,  a  Palatums ,  a  Sidoniis ,  ab 
.  Amalechitis,  a '  Maoniis  opprcsfos, 
quum  fe  implorasfent,  ab  eis  de- 
fendisfe :  ipfos  vero ,  fe  relidlo, 
diis  aliis  feruiuisfe :  itaque  fe 
non  amplius  eis  fubtienturum  esfe : 
irent,  et,  quos  elegisfent,  deos  in- 
uocarent,  et  ab  illis,  in  fuis  difficil- 
limis  temporibus,  defenderentur. 
Sed  Israelitae  peccatum  confesfi, 
Iouamque  precati ,  vt  ipfis  fuo  ar- 
bitrio  vteretur,  dummodo  fe  turn 
faitem  liberaret»  deos  alienos  de 
medio  fui  fustulerunt,  Iouamque 
coluerunt.  Ita  Ioua  eorumcala- 
Imitate  flexit  animum.  Itaque, 
qtiufa  congregatis  Ammonitis,  et 
in  Galaaditide  caftramctatis ,  coi- 
uisfent  Israelitae,  et  apud  Maspham 
aftra  haberent:  cceperunt  galaa- 
litici  populi  principes  inter  fe  col- 
oqui,  vt  fi  quis  pugnam  contra 
\mmonitas  incipereauderet,  is  in 
>mnium  Galaaditarum  principa- 
adfumeretur. 


)  Grxcus  ecLatinuslegerunt  ChatMnaei». 


CAPVT     XI. 

lephtb*  tegati ,  ad  bos  rejponfo.  lllius 
■votum  ,  vifforia ,  nata  immolata.  Fafti 
mon'umentunt. 

ERat  quidam  Iephtha,  vir  for-t 
tisfimus,  meretrice  natus,  a 
Galaado  genitus ,  qui  Iephtha 
a  ceteris  Galaadifiliis,  iufta  vxore 
natis ,  quum  iam  adoleuisfent ,  ex- 
pulfus ,    quod  eum  paterna  here-  % 
ditatevt  fpurium  prohibebant,  au- 
fugerat  a  fratribus,  et  in  terra  Toba 
confederat :    ad  eunique  confluxe-  3 
rant  perditi  homines ,  et  cum  eo 
excurfiones  faciebant. 

Accidit  aliquanto  tempore  poft,  4 
vt  Ammonitas  belium  Israelitis  in- 
ferrent.    Q110  illato,  profedti  Gala-  5 
ditarum  fenatores  ad  Iephtham  ex 
terra  Toba  arcesfendum  ,    poftu-  5 
lant  ab  eo ,  vt  fe  eis  ducem  pracbeat 
ad  belium  contra  Ammonitas  ge- 
rendum.   Quibus  iile  refpondet,fe-  ^ 
fe  ab  ipfis  per  odium  domo  paterna 
exadhim  fuisfe:  cur  nunc  ad  fere- 
bus  aduerfis  veniant  ?    Turn  illi :  % 
ergo  nunc  ad  te  redimus,  inquiunt» 
vt  nobiscum  profeclus  Ammonitas 
debelles ,  et  in  nos  onmes  Galaadi- 
tidis  incolas  principatum   teneas. 
Et  Iephtha :  ergo  ft  me  ad  debel-o 
landos  Ammonitas,  inquit,  reuo- 
catis,  et  eos  mini  Ioua  fubegenit, 
principatum    in    vos  -  obtinebo  I 
Cuiilli:  Iouam  conteftamur ,  in- 10 
quiunt,nos  ifto  modo  facluros  esfe. 

Turn  Iephtha  cumGalaaditaruni  1  £ 
fenatoribus   profectus,   a  popido 
dux  atque  imperator  creatur ,  et  de 
fua  tota  re  coram  Joiia  apud  Mas- 
pham locutus,    legatos  mittitadiz 
regem  Ammonitarum,  qui  quaerant 
ex  eo ,  quid  ei  fit  rei  cum  Israelitis, 
vt  eis  in  ipforum  fines  belium  in- 
tulerit.      Quibus  Iephthae  legatis*3 
refpondit  Ammonitanim  rex:  Is- 
raelitas ,  ex  Aegypto  egrcsfos,  ter- 
rain fuam  cepisfe   ab  Arnone  ad 
Iaboc  atque  lordanem.    Nunc  pe- 
tere  fe ,  earn  fibi  cum  bona  pace 
Q^z  reddj. 


A+4 


I  V  D  I  C  E  S. 


Cap.  ii. 


I4reddi.  Iephtha  iterum  ad  ilium 
legatos  mittit,  qui  ei  Iephthaeno- 

1 5  mine  ita  referrent :  non  cepcrunt 
Israelite  Moabitarum  et  Ammoni- 

l6tarum  fines.  Quum  enim  ex  Ae- 
gypto  digresfi,  ad  mare  rubrum 
per  deferta ,  et  inde  ad  Cadem  per- 

I7uenisfent:  miferunt  ad  Idumaeae 
regem  legatos,  qui  transitum  per 
illlus  fines  orarent:  Quo  renuente, 
vt  etiam  Moabitarum  rege ,  ( nam 
ad  eum  quoquc  miferunt )  manfe- 

I g  runt  in  Cade,  et  Idumacorum 
Moabitarumque  circuitis  per  de- 
ferta finibus ,  vbi  ab  ortu  folis  ad 
Moabitarum  terram  ventum  eft, 
caftra  cis  Arnonem  fecerunt,neque 
in  Moabitarum  fines  venerunt : 
nam  Moabitidis  terminus  eft  Ar- 
te non.  Deinde,  misfisadSchonem 
Amorrxorum  regem  hefebonium 
Iegatis,  petierunt,  vt  fibi  liceret  per 
ilftus  fines  in  fuas  tratisire  fedes : 

20  quumque  Sehon  Israelitis  non  mo- 
do  iter  per  fuos  fines  negasfetj 
verum  etiam,  coaclis  omnibus  co- 
piis,  caftris  apud  Iazam  pofitis,  eos 

%i  prcelio  peteret :  tradidit  Ioua 
Israelitarum  Deus  et  Sehonem  et 
omnes  eius  copias  Israelitis  in  po- 
teftatem,  qui,  caefis  illis,  omnem  in- 
colarum  Amorraeorum  agrum  v- 

aafurparunt,  omnesque  eorum 
fines  ab  Arnone  ad  laboc,  et  a  foli- 
tudine  ad  Iordanem  occuparunt. 

23  Ergo  Ioua  Israelitarum  Deus  A- 
morraeos  fuis  Israelitis  expulerit, 

24  et  tu  eorum  fines  occupabis  ?  An 
non,  fiquos  Chamofus,  deustuus, 
exterminauerit ,  eorum  tu  fis  a- 
grum  occupaturus?  Et  nos  quo- 
que,  quoscumque  nobis  fines  Ioua 
Deus  nofter  vacantes  fecerit,  eos 

2,  posfidebimus.  lam  vero  num  tu 
prxftantior  es  Balaco,  Sephoris 
iilio,  Moabitarum  rege ,  qui  tamen 
numquid  cum  Israelitis  contendit, 

26  aut  bello  decertauit  ?  Quum  Hefe- 
bouem,  etAroer,  et  eorum  muni- 
cipia,  omniaque  Arnoni  conterini- 
na  oppida ,  trecentos  iam  annos  ui- 


coluerint  Israelite  :  cur  vos  ea  in- 
terea  non  vindicaftis ,  et  nos,  27 
nulla  in  re  a  nobis  lacli ,  adficitis 
iniuria,  belloque  infeftatis?  Diiu- 
dicet  hodie  Ioua  index  inter  Israe- 
litas  et  Ammonitas. 

Huiusmodi  Iephthae  verbis   adig 
Ammonitarum  regem  misfis,  quum 
regi  non  perfuaderetur :    Iephtha  29 
a  Ioua  adflatus ,  Galaaditas  Manas- 
fenfesque  petit,  et  ad  Maspham  Ga- 
laaditarum  progreditur.  A  Maspha  3 
ad  Ammonitas  transit,  votumque 
Iouae  in  haec  verba  nuncupat:    ft  tu  51 
mihi  victoriam  in  Ammonitas  de- 
deris,  quod  mihi  extra  fores  domus 
meat,  ineoiumiab  Ammonitis  red- 
eunti,  obuiam  prodierit,  id  Iouae 
erit,   idque  immolabo.      Deinde 3» 
prcelio  Ammonitas  adgresfus,  Ioua 
ei  vicloriam  dante  ,     ab  Aroere  ad  33 
Minnithvsque,  oppida  viginti,  et 
advineta,  ingenti  ftragefuperauit, 
qua   ftrage    Ammonitac   Israelitis 
fubiecti  flint.      Deinde  ei>  Mas-3 
pham  domum  redeunti,  ecce  ob- 
uiam  procedit  cum   tympanis  et 
choris  vnicafilia ,  praeter  quam  ne- 
que  filium  vllum,  neque  filiam  ha- 
bebat.    Qua  vifa,  ille,  fcisfis  vefti-  3 
mentis,  dixit:  hcumcafilia,  tume 
deprimis ,  et  ea  es,  quae  me  pertur- 
bes,  *  qui  verbislouae  promili,quod 
reuocare  nefas.     Et  filia :  mi  pater,  $6 
inquit,  fi  Iouae  promififti,  mihi 
quidem  racito,  vt  tua  fertpromis- 
lio ;  poftquam  tibi  Ioua  tuos  hoftes 
Ammonitas   vltus   eft.      Sed  hoc  37 
mihi   concedatur,   inquit,    vt  tu 
mihi  duos  menfes  remittas ,  quibus 
defcendam  in  montes,  etmeam  vir- 
ginitatem  vna  cum  meis  aequalibus 
deplorem.      Turn  ille  earn  in  duos  3? 
menfes  dimittit:  quibus  ilia  cum 
fuis  acqualibus  profecta,  fuamvir- 
ginitatem  in    montibus   defieuit: 
finitisque  duobus  menfibus  ad  pa-  39 
trem  reuerfa  eft,  qui  ei  fecit,  vt 
votum  ferebat,  quum  quidem  ea 
viri  notitiam  non  habuisfet. 

tares  in  confuetudineiu  abiit  a-4' 
pud 


Cap.  12.15. 


I V  D  I  C  E  S. 


14; 


pud  Israelitas,  vt  quotannis  eant  is- 
raeliticae  puellae  ad  lamentandam 
Iephthae  Galaaditae  filiam  quatuor 
dies. 


CAPVT    XII. 

Epbraimiturum  clades.     Pofl  lc't>btham  Abe- 
fan  ,  pofl  Elon  ,  pofl  Abdon. 

I  T">  Einde  congregati  Ephraimi- 
I    1  tae,  traieceruntad  feptemtrio- 
-"""^  nes :  et  Iephtham  accufantes, 
quod  ad  bellum  cum  Aramonitis 
gerendum,   fe  in  focietatera  non 
adfritis,    traiecisfet,  minabantur, 
I    fe  eius  domum  cum  ipfo  crema- 
*  turos.     Quibus  Iephtha  refpondit, 
:    fe,  quum  fibi  fuisque  ingens  cer- 
!    tamenesfetcum  Ammonitis,  ipfos 
vocauisfe :  a  quibus  quum  videret 
.    nullum  fibi  aduerfus  illos  auxilium 
§ferri:      vita;  fuse  periculum  fub- 
1   iisfe ,  traiectoque  flumine ,  ex  Am- 
'   monitis,  Iouae  munere,  viSoriam 
;  reportasfe :  eos  fibi  nunc  bellum 
4  inferre  non  debere.      Deinde,  con- 
gregatis  omnibus  Gaiaaditis,  prce- 
liuin  cum  Ephraimitis   commifit, 
viftisque  Ephraimitis,  qui  Gaiaa- 
ditis obiiciebant,    Galaaditas  esfe 
ab  Ephraimitis  fugitiuos ,  Ephrai- 
mitis et  Manasfenfibus  interpofi- 
Jtos,     occuparunt  Galaaditae  vada 
lordauis ,  qua  in  Ephraimitas  tra-. 
ieclus  eft :   petentibusque  Ephrai- 
mitis ,  fi  qui  euaferant ,  vt  transire 
liceret  ,   quaerebant  ex  eis ,-  nura 
SEphrataei  forent.        Negantibus, 
iubebant,  vt  pronuntiarent  Schib- 
1  bolet  :     quumque   pronuntiarent 
Sibbolet,  quod  eis  illo  modoloqui 
in  promtu  non  erat :  comprehen- 
fos  iugulabant  ad  vada  Iordanis, 
cecideruntque  eo  tempore  ex  E- 
phraimitis  quadraginta  duoraillia. 
'  Iephtha  autem  Galaadita  ,  quum 
fex    annos    Israelitis  imperasfet, 
mortuus  eft,  et  fepultus  in  oppidis 
I  galaaditicis.*    Poft  eura  guberna- 
uit  Israelitas  Abe  fan  ex  Bethlehe- 
ma ,  qui  triginta  filios  habuit,  toti- 


demque  filias  foras  collocauit,  et 
totidem  puellas  filiis  fuis  foris  ad- 
fciuit.    Is,  quum  Israelitas  feptem  9 
rexisfet  annos,  mortuus  eft,  et  fe- 
pultus Bethlehemac.        Poft  hunc  10 
pracfiiit  Israelitis  Elon,  Zabulonius, 
annos  decern ,  mortuus  eft  et  fepul- 
tus  Aialone   in  terra  zabulonia. 
Huic  fuccesfit  Abdon  Hellelis  fili- 1 1 
us,  Pharathonita ,      qui  filios  qua-  iz 
draginta,  nepotes  triginta  habuit  in 
feptuaginta  equis  equitantes.    Hie,  13 
poftquam  in  Israelitas  principatum 
auuos  o6to  tenuit,    mortuus  eft,  14 
et    fepultus   Pharathone  in  terra 
ephraimitica,  in  monte  Amalechi» 
tarum» 


CAPVT    XIII. 

hraehtarum  a  Ioua  defettio ,  bine  truimt. 
Ad  flerilem  angelut.  Samfonis  na  fi- 

nite*. 


tvEinde  ofFenfus  denuo  ab  Is- 1 
Iraelitis  Ioua,  eos  Palaeftinis 
'quadraginta    annis   dedidit. 
Fuk  autem  vir  quidam  ex  Saraa  2, 
gentis   daniae,    nomine    Manoa, 
cuius vxori  (quae propter  fterilira-3 
tern  erat  fobolis  expers )  adparuit 
Jouae  angelus,  eanique  fie  adlocutus 
eft :      fcito  te ,  quae  fterilitatis  vi-  4 
tio  non  paris,  concepturam  esfe  pa- 
rituramque  natum.    Ceterum  ca- 
ttc ,  ne  vel  vinum  aut  temetum  tu- 
bas,   vel   vjlo   vefcare    polluto. 
Nam  fcito,   te  conceptum  editu-j 
ram  filium ,  cuius  capiti  nouacula 
non  fit  admouenda :  erit  enim  ab 
vtero  deuotus  Deo  puer,  incipier- 
que  Israelitas  ab  iniuria  Palaeftino- 
rum  defendere.         Turn  muliertf 
fuum  virumadit,  nuntiat,  diuinum 
quemdam  hominem  ad  fe  venisfe, 
forma  diuinoangelo  fimilem,  val- 
de  terribilem :  fe  quidem  ex  illo 
non   quatfiuisfe,    vndenam  esfct, 
neque  ilium  fibi  nomen  fuum  pa- 
tefecisfe;      fed  dixisfe,  con.eptu-7 
rain  parituramque  filium,  ac  ve- 
tuisfe,  ne  vinum  temetumue  bibe- 
Q-i  retj 


lifi 


IVDICES. 


Gap.  13. 14, 


ret,  aut  vlla  re  immunda  vefcere- 
tur :  puerum  enim  Deo  deuotum 
fore  ab  vtero  ad  diem  mortis  fuse. 

8Et  Manoa  Iouam  his  verbis  pre  ca- 
tus  eft  :  quaefo  te,  Domine,  vt  diui- 
nus  homo ,  quern  mififti ,  iterum 
adnosveniat,  doceatque,  quid  no- 
bis depuero,  quinafcetur,  facien- 

S>  dum  fit.  Hac  Manoa;  voce  a  Deo 
exaudita,venit  iterum  diuinus  an- 
gel us  ad  mulierem  ruri  agentem, 

10  abfente  Manoa  eius  viro  ;  ad 
quem  mulier  protinus.  currit ,  nun- 
tiatque ,  fibi  viftim  esfe  eumdem 
hominem ,  qui  ad  earn  fuperiori- 

11  bus  diebus  venisfet.  Igitur  Ma- 
noa coniugem  fubfecutus  ,  ho- 
minem adit,  etexeo  quxrit,  mini 
is  homo.fit,  qui  cum  mulierefuis- 

lafet  collocutus.  Atque  illo  faten- 
te:  quid  (inquit  Manoa)  quumifta 
euenerint,  quod  errtpueri  inftitu- 

13  turn  atque  opus?  Cui  angelus: 
ab  omnibus ,  qua»  dixi ,  abstineat 

14 mulier:  nihil  a  vite  vinaria 
profcc~mm  gullet ;  vinum  tcffie- 
tumue  ne  bibat ;  nihil  pollutum 
comedat ;  omnia  fibi  a  me  praece- 

I5pta  feruet.  Turn  Manoa:  vo- 
lumus  te  retinere ,  et  tibi  caprum 

1 6  facere.  At  angelus :  fi  me,  inquit, 
retines ,  dapem  tuam  non  guftaba : 
et  fi  folidum  facrificiumfacis,  lo- 
use facito.    Nefciebat  enim  Ma- 

!7noa,  louse  angelumesfe.  Itaque 
ex  eo  quaerit ,  quod  fit  eius  nomen : 
vt,  quuraea,  quae tu dicis ,  euene- 
rint, inquit,  nos  te  honoremus. 

18  At  angelus:  cur  meum,  inquit, 
nomen  percontaris ,  quod  mirabi- 

I  p  Ie  eft  ?  Turn  Manoa  fumtum  ca- 
prum et  fertum  Iouae  in  petra  cre- 
mat :  et  Iouae  angelus ,  fpeclanti- 
bus  Manoa  eiusque  coniuge ,  mira 

a©  fecit.  Nam  per  flammam,  quae 
ex  ara  in  eaelum  ferebatur ,  adfeen- 
dit :  quo  vifo,  ambo  ad  terram  pro- 

ai  ciderunt ,  neque  eis  deinceps  ad- 
paruit  Iouae  angelus :  et  turn  intel- 
iigens  Manoa ,  angelum  esfe  Iouae, 

zt  dicit    vxori :      morieinur >   nam 


Deum  vidimus.      At  vxor  :  fi  nos  l- 
vellet  interficere  loua ,  non  acce- 
pisiet  a  nobis  folidum  facrifieium 
atque  fertum  5  neque  hare  tarn  int- 
ra nobis  ostendisfet ;    neque  nos 
vmquain  fie  exaudiuisfet.      Pepe-2' 
rit    igitur   mulier  filium,    quem 
Samfonem  nomine vocauit;      qui *; 
puer,  quum,  loua  fauente,adoleuis- 
fet,   Iouae  adflatu  primum  inftin- 
c~hts  eft  in  caftds  daniis,  inter  Sa- 
vaam  et  Eftaol. 

CAPVT    XIIII. 

Samf.n'.is  amor,  i,:  teoutm  vis.  Ex  leant  mtL 
]  1  coiiuiufa  inigiua.  No:t*  >>*pt*  lactic 
m*.  ha  mnr'tti ,  folia  cades.  Mulietir 
rtjiiiJmm,  eius  Jem  altere  twptitt. 

QVuui  autem  defcendisfet  ali-i 
quando   Samfon    Thamna- 
tham,  ibique  vidisfet  mu- 
lierem quamdam  palxftinam ;  pa- 
rentcs  fuosadit,    narrat,  fevidis-ss 
fc   Thamnathae  mulierem  quam- 
dam pataeftinam  ;  petere ,  vt  earn 
fibi  concilient  in    matrituonium.. 
At  parentes  eum  dcterrere:  qiiafij 
vero  in  tanta  confanguineorum  et 
popularium  multitiidine  deesfent 
mulieres,  vt  vxorema  pracputiatis 
illis    Palaeftinis    arcesferet.      Sed 
Samfon  a  patre  flagitat,  vt  illam 
fibi  adfeifcat,  earn  enim  fibi  place-. 
re.       Nefciebant  autem  eius  pa- 4 
rentes,  id  a  loua  proficifci,  occafi- 
onem  quaerente  aduerfus  Palxfti- 
nos ,   qui  ea  tempeftate  Israelites 
imperabant. 

Profeclus   eft   igitur    Samfon, 
cum    parentibus     Thamnatham. 
Quumque    in    Thamnathae  vine- 
ta  venisfent ,   occurrit  leoni  *  ex 
aduerfo  rugienti,        quem  loua:  (J 
adflatu  inftigatus,  discerpfit,  per- 
inde   ac   fi    haedum     discerperet, 
quum  tamen  nihil  in  manu  habe- 
ret;  neque  id  factum  parentibus 
indicator.      Deinde  cum   nuiliere? 
in  colloquium  venit,  quae  fane  ei 
placuif. 

Ad  earn  ducendam  aliquanfog 
poft 


Cap.  r  4.  i?. 


IVDICES. 


»47 


poft  reuertens ,  quum  ad  vifen- 
dtmi  lecmis  cadauer  deilexisfet, 
animaduertit  in  eius  corpore  exa- 

,5>men  apum  cum  melle  ,  quod 
mel ,  vola  fua  exceptum ,  ceepit  in- 
ter eimdum  comedere :  atque,  vbi 
ad  parentes  venit,  eis  impertiuir, 

,  comederuntque ;  nee  tanien  eis 
indicauit,  fe  mel  illud  de  leonis 
fumfisfe  corpore. 

0  Vbi  pater  eius  ad  mulierem  yenit, 
t  Samfon  ibi  conuiuitmi  habuit,  vt 

1  mos  erat  adoleflentuin :  qui  eo  vi- 
fo,  ad  cum  conuenere  triginta  foda- 

a  les,  vt  cum  eo  esfent.  Quibus  Sam- 
fon :  proponam  vobis  xnigma,quod 
fi  mill  17 intra  fepcem  conuiuii  dies' 

j  perueftigatum  explicaueritis,  daho 
vobis  triginta  lintea,  totidemque 

j5  veftes  elegantes.  Sin  autem  ex- 
plicate ncquiueritis ,  dabitis  vos 
mihi  triginta  lintea,  totidemque 
veftes   elegantes.      Qi.iuir.que  illi 

I  conditionem  accepisfent 
gmaproponi,  poftularent;  ficp 

jpofuit:  ex  edace  cibus,  ex  fero- 
ci  exiit  dulcedo.  Hoc  xnigma 
quum  llli  per  triduum  aperire  non 

;  potuisfent , 


Itaque  die  feptima  oppidani  ante  18 
fobs  occafum  fie  illi  dicunt :  quid 
melle  dulcius  ?  et  quidlconefero- 
cius  ?  Et  ille  :  nifi  vitula  mea  ara- 
uisfetis ,  meum  xnigma  non  perue- 
ftigssfetis. 

Deinde  Iouae  atfflatu  percitus,  19 
defcendit  Afcalonem,  exfisque  in. 
de  triginta  bominibus,  eonim  et 
arma  abstulit,  et  elegantes  veftes 
xnigmatis  interpretibus  dedit >  ar- 
que  ira  aceenfus  doinum  patris  re, 
petiit.  Atque  eius  vxor  ipfius.  a« 
Samfonis  familiari  nupfit,  qui  ei 
illius  ipfius  ad,finitatis  conciliator 
fuerar.* 


CAPVT    XV. 

Vsilpes  infegctes.  ProditM  Samfon,  Hut- 
rcfuf.  Facia  csdes.  Loan  MaxiUa. 
Ex  dentefoxj. 


imque  illi  A  Li 
:,  et,  aeni-  r\  te: 
it ;  lie  pro-    *      fu 


Liquantopoft,  mesfis  critici-i 

tempore  Samfbn  vifit  vxoreai 

lam,  caprum  ferens,  et  ad 

earn  admitti  fe  in  cubiculum  poltu- 

teU    Sed  mulkris  pater  eum  p;o- a 

hibuit,  dicens,  fefe,  quum  earn  illi 

die  feptimo  petie-    inuifamesfe  putaret ,  earn,  eius  £ 


runt  a  Samfonis  vxore,  vt  a  viro 
fuo  xnigmatis  fententiatn  eblan- 
diretur,  quam  eis  indicaret :  alio- 
quin  fefe  et  cam  et  eius  domum 
paternaai  igni  crematuros :  an  e- 
nim  ft  illuc  ab  ipfi's  vocatos  esfe 
ad  fuum  detrimentum  ?  Ergo 
Samfonis  vxor  apud  eum  Here ,  et 
fefe  ei  odio  esft ,  non  amari ,  dice- 


miliari  locasfe  :  esfe  tamen  ei  fo- 
rorem ,  vt  natu  minoreru ,  fie  for- 
ma venuftiorem,  earn  pro  ilia  du- 
ceret.  Turn  Samfon  apud  illos  3 
prxfatus ,  kfs  turn  non  esfe  Palce- 
ftims  iniuriamfaefcurum ,  (ieis  ma- 
lum inferret,  discedit:  captisque^ 
trecentis  vtilpibus,  e&  earum  cad- 
dis inter  fe  obuerfis ,  finguUs  faces 


re,  qui  quod  xnigma popularibus  binis  caudis  ircterponit  ,      usque  $ 

ipfius  propofuisfet,  fibi  non  pare-  incenfis  ,  vulpes  in  Palxrtinorum 

■Jfaceref.      Cui  ille   demonftrabat,  fcgetes  laxat ,  atque  kaetmecas,  et 

id  fe  ne  parentibus  quidem  expla-  fegetes ,  et  vkieas ,  ei  oliaeta  comb- 

nasfe,  nedumvt  vxori  exptenaret.  usfit. 

Sed  ilia,  quum  apud  eum  /"perfe-        Huius  facinoris  au&orern  Palx-  & 

ptemdies,  quibus  habitum  eft  con-  fth«i  quum  Samfonem  esle,  Tba- 

uiuium,  flerer,  peruicit  die  tandem  mnathenfis  illius  generum ,  inqui- 

fcptima,  vt  xnigma  dedararet; id-  rendo  comperisfent ;   quoittatn  iU 

que  ipfafuis  popularibus  expofttir.  le  ereptam  ei  vxorem  eius  fami- 

Q_4  Iia- 

«/)  antcfinitos  hos  feptcti  dies,  in  quibus  fumus..  «)  qui  quartus  erat  a  pro- 
pofira  qnxft  one  ,  fepttmusauwm  conuiuii  /)  per  c?$  diesi  quf  c*  fc- 
p:cmreftabant. 


«48 


I V  D I  C  E  S. 


Cap.  15. 1 6. 


liari  dedisfet  :   inuadunt  illos,  et 

mulierem    eiusque    patrem   igni 

*7  coraburunt.       At  Samion  :  fi  ita 

facitis,  inquit,  non  antedefiftam, 

8  quam  vos  vltus  fuero  :  atque ,  il- 
lis  graui  ingentique  clade  in  quo- 
dam  tradhi  *  adfedis ,  defcendit  in 
quauidam  prxruptam  rupem ,  no- 
mine  Etamum  ,    ibiqne  confedit. 

9  At  Palxftini  expcditionem  in  lu- 
d  eos  faciunt ,  poiltisque  coftris  ex- 
ercitum  in  Iudxa  apud  Maxillam 

10  explicant.  Ft  quxrentibus  Iudxis 
expeditions  causfam,  refpondent, 
fe  ad  Samfonem  conih*ingendum 
venire ,   vt  ei  par  pari   rcferant. 

11  Turn  hominum  tria  millia  de  Iu- 
dxis in  rupem  Etamum  defcen- 
dunt ,  et  ex  eo  quaerunt,  cur,  quum 
fciret,Palxftinos  imperium  in  ipfos 
habere,  tamen  id  facinusadludx- 
orum     periculum    aufus    esfet? 

iftQmunque  refpondisfet ,  fefe  illis 
paremgratiam  retulisfe  :  demon- 
ftrant ,  fe  adeum  colligandum ,  Pa- 
lxftinisque  dedendum  defcendisfe. 

i3Petentique  Samfoni ,  vt  iurarent, 
fefe  ei  non  esfe  manus  adlaturos : 
promittunt ,  fe  dumtaxat  vinchim 
illis  tradituros,  neque  ei  mortem 
illaturos.  Ita  duobus  recentibus 
vinclum   loris   ex   rupe  cducunt. 

14  Qni,fimul  ac  ad  Maxillam  venlj,  vo- 
ciferantibus  inoccurfumeius  Palx= 
ftinis ,  Ioux  adflatus  inftindu,  lo- 
rjs ,  quibus  conftri&a  brachia  ha- 
bebat ,  abruptis ,  perinde  ac  fi  vftu- 
latum  igne  linum  foret ,  manibus- 

15  que  folutis  a  yinculis  ,  tabidam 
nadus  afini  maxillam  corripit,  et 
ea  mille  yiros  occidit,   atque  ita 

16  loquitur :  maxilla  afini ,  afini  afi- 
narii,*  maxilla  afini  proftraui  mille 

!7viros.  Hxc  locutus,  maxillam  de 
manu  abiecit,  locumque  maxillx 
iadtim,  denominauit. 

1 8  Deinde  vehementi  adfedus,  fiti, 
Iouam  his.  verbis  inuocauit  :  tu 
milii  tuo  hanc  tantam  concesfifti 
vidoriam ,  et  nunc  fiti  moriar  ?  et 
in  manus  praeputiatorum  cadam? 


Turn  Deus  ,  fisfo  maxillx  dente'9 
molari,  aquam  inde  e'icuit,  vnde 
ille  bibit ,  et  recreatus  euafit :  ex 
quo  fons  inuocantis  uominatus  eft, 
qui  fons  in  Maxilla  eft  ad  hunc  di- 
em. Rexit  autem  Israelkas  Palx- io 
ftinorum  temporibus,  annos  vi- 
ginti. 

CAPVT    XVI. 

Adfcortum  Samfon  ,  circumuentws.  Ablatt 
fores.  D.ilila  dolofa.  Samfonu  fitfittu, 
mox euhaiio,vincitla  ,  caitM,  mors,  /;«- 
)natio,im/'duiim. 

VEnit  autem  aliquando  Gazam,  f 
etibi  vifaquadammeretrice, ' 
ad    earn    introgresfus     eft. 
Quod  vbi  Gazenfes  ihtellexerunt,  j 
illuc  venisfe  Samfonem,  vrbem  in- 
fidiis  cinxerunt,  eumque  tota  node 
taciti  ad  vrbis  portam  prxftolati 
funt ,  in  animo  habentes ,  emu  an- 
te lucem    matutinam  interficere. 
Sed  Samfon ,  poftquam  ad  mediam  3 
nodem  quieuit ,  furgit  de  media 
node  ,  et  portx  vrbis  fores  vna 
cum  ambobus  poftibus  prchendit, 
eumque  repagulis  auulfas,  et  fiiis 
impofitas  humeris  ,    exportat   in 
montis  cacumen ,  in  Hebronis  ad- 
fpedu  pofiti. 

Poftea  mulierem  quamdamama-4 
uit  apud  fluuium  Sorec ,  nomine 
Daililam  ;    ad  quam  Palxftinorism  5 
proceres  veniunt,  perfuadentque,, 
vt  a  Samfone  per  blanditias  difcat, 
in  quo  pofita  iit  tanta  eius  fortitu- 
do ,  et  qua  ratione  posfint  eum  vin- 
cere ,  et  ad  fubigendum  conftrin- 
gere  ;   eique  mille  centum  argen- 
teosfinguli  pacifcuntur.        Igiturtf 
Dalila  a  Samfone  petit,  vt  fibi  in- 
dicet,  in  quo  fuum  illud  tam  in- 
gens  robur  fitum  fit,  ct  qua  ratio- 
ne   conftringi    fubigique   valeat. 
Cui  Samfon  refpondet,  fi  feptenrj 
recentibus ,   nee  ficcatis  viminibus 
conftringatur  ,    fore  fe  debilem, 
et  ficuit  vnum  de  vulgo.        Igitur  g 
illi  Palxftinae  proceres  ad  earn  fe- 
ptem 


Cap.  1 6. 


I  V  D  I C  E  S. 


149 


ptem   adferunt    vimina   recentia, 
nee  arefacta  ,  quibus  ilia  Samfo- 

9nem  co'ikar;  et  infidiis  in  con- 
claui  collocatis ,  fie  ei  dicit :  immi- 

tonent  tibi  Paheftini  Samfon.  Turn 
ille  vitilia  tain  facile  abrupit ,  quam 
facile  rtupea  et  igne  adflata  vitta 
rumpatur,  nee  eft  illius  cognita  vis. 

[  1  At  Dalila,  fe  ab  illo  fallaciter  de- 
ceplam,  querens,poffulabat,  vt  turn 
faltem  fibi  indicaret,    quo  paclo. 

t2vinciriposfet.  Cui  ille  id'pon- 
dit  :  fi  nouis  colligaretur  fnnibus, 
etad  nullum  opus  adhibitis,  fore, 
vt  eneruaretur ,   neque  quidquam 

13  a  vulgo  hominum  differret.  lgi- 
tur  Dalila  eum  nouis  fnnibus  col- 
ligat ,  et,  ei  inftare  Pala  flinos,  dicit, 

1  infidiis  in  conclaui  collocatis.  At 
illefunesabrachiis,  perinde  ac  fi- 

!4lum,  abrupit.  Et  Dalila  conque- 
fta,  (ibi  haftenusab  illo  mendaciis 
imponi ,  petit ,  vt  fibi  indicet ,  quo 

'    patro  conftringi  valeret.    Cui  ille 

,  5refpondit  :     li  feptem  mei  capitis 

I  cincinnos  tapeti  intexueris,  G.  et 
clauoparietiadfixeris,  ero  debilis, 
^vt  vulgus  hominum.  Igitur  Da- 
lila eum  inter  fua  genua  confopi- 
uit  :  et  eo  dormiente ,  cepit  fe- 
ptem eius  capitis  cincinnos,  eos- 
que  tapeti  intexuit,  et  clauofixit 
in  pariete  H.  Deinde  ei  dixit: 
ingruunt  tibi  Palxftini,   Samfon. 

i 7  At  ille,  experrechis  ex  fomno,  et 
clauum  et  textum,et  tapetem  reuul- 
fit  G. ex  pariete,  nee  eius  vires  co- 
gnirx  funt.  H.  Turn  ilia :  Tune 
audes  me  a  te  amari  dicere ,  quum 
alienum  a  me  animum  habeas? 
qui  mihi  iam  ter  verba  dederis, 
nee  indicaris ,  in  quo  tua  ifta  tanta 
8  vis  pofita  fit  ?  Huiusmodiquotidi- 
anis  flagitationibus  ct  improbitate 
mulieris  ille  tardio  eneclus,  oranera 
fiuim  animum  ei  aperit:  fuocapiti 

:  nouaculam  non  admoueri  ostendit, 
quoniam  Deo  a  ventre  matris  fit  der 
uotus,  quod  fi  tondeatur,  abitu- 
rasa  fe  vires,  feque  infirmum,  et 
ceterorum  omnium  fimileui  fore. 


Turn  Dalila  videns,  ilium  fibi  o- 19 
mnem  animum  fuum  patefecisfe, 
mittit  euocatum  Palacftinorum  o- 
ptimates  :  nunc  veniant,  nam  il- 
ium fibi  plane  animum  fuum  de- 
texisfe.  Atque  illi  ad  earn  veniunt, 
pecuniam  fecum  adferentes.  Ilia  20 
Samfonem  in  genibus  fuis  confo- 
pit,  vocatoque  homine  quodam, 
et  detonfis  de  Samfonis  capite  fe- 
ptem cincinnis,  ccepit  eum  iam  vi- 
ribus  defiitutum  vrgere ,  et  ei  Pa- 
lrftinos  inftare  dicere.  Ille  fo-21 
mno  experreclus ,  putabat  fe,  vt 
folitus  erat,  euafurum  ac  eruptu- 
rum ,  nefciens ,  a  fe  Iouam  disces- 
fisfe. '  At  Paheftini  eum  compre-  2» 
hendunt,  et,  eftbsfis  oculis ,  Gazam 
perducunt ,  et ,  duabus  vin&um  ca- 
tenis,  in  ergaftulum  ad  molendum 
detrudunt. 

Deinde  iam  ei  renafcente  poft  23 
tonfuram  caefarie ,  conuenere  pa- 
lxftini proceres  ad  ingens  facrifi- 
cium  Dagoni,  deo  fuo  faciendum, 
et  ad  lxtandum,  quod  dicerent, 
fibi  a  deo  fuo  in  manumtraditum 
esfe  Samfonem  hoftem  fuum. 
Et  Vulgus  eo  vifo ,  deum  fuum  !aa-  24 
dare ,  qui  fibi  in  poteftatem  dedis- 
fet  hoftem  ,  et  terrx  fuse  depopula- 
torem ,  et  tarn  mult'prum  ex  fuis 
interfeclorem.  Atque  in  hac2> 
animorum  hilaritate  iubenteuoca- 
ri  Samfonem,  qui  eis  ludibrioes- 
fet.  Ifeaque  euocatus  Samfon 
ex  ergaftulo,  vt  illis  ludos  prae- 
beret,  ftatuitur  inter  columnas. 
Turn  puerum  ,  a  quo  manu  duce-  2<5 
batur,  monet ,  vt  fe  ad  columnas  ad- 
plicet ,  quibus  domus  incumbebat, 
vt  eis  innitatur.  Erat  viris  femi-  27 
nisque  referta  domus,  aderantque 
omnes  Palxftinx  optimates ,  ex  te- 
dto,  infuper  circiter  tribus  viro- 
rum  mulierumquemillibus,  Sam- 
fonis ludibria  fpe&antibus. 

Igitur  Samfon  Iouam  fie  inuocat:  28 

Domine  Ioua.memento  quxfo  mei, 

meque  hoc  faltem  poftremumcon- 

tirma ,  Deus ,  dum  pro  ambobus  o- 

Q.  5  culis 


%<0 


IVDICES. 


Cap.  id.  17.  i  g. 


culis  meis  Palaeftinos  femel  v!ii- 
fcor. 
ap       Deinde  columnas  dnas  media- 
nas,    quibus  fulta  domus  fustine- 
batur,    alteram  dextra  ,  alteram 
finittra  manu  coinplexus,  et  ita  pro- 
go  locutus  :       volo  ex  vita  cum  Pa- 
laeftinis  discedere  :  eas  tanta  vi  im- 
pulit,  vt  coilapfe  fint  :ecks  in  pri- 
mates ,  et  in  onir.es  qui  aderant, 
pluresque  moriens  occidit,  quam 
31  viuensocciderat.       Wo  demde  ve- 
nerunt  eius  fratre?,  omnesque  pa- 
32tris  domeftici,      fublat'.Hr.que  fe- 
pelicrunt  infer  Saraani  et  Eftaol, 
in   fepulcro    Mano*   patris   eius. 
Imperaiut  autcm  Israeiitis  annps 
Viginti. 

\    . — 

CAPVT    XVII. 

/td  mat)  em  de  r.<  ■'■■       EiustUm 

idolttm.    hrnai:?.rum  Jlelvof''-.  lusntia. 

x-|~Wit  vir  ouidam*exEphvaimi- 
r\  tarum  monfe,  nomine  Micha, 

a-*-  qui  matri  fuac  confesfus  eft,  lc 

"  furripuisfe  et  habere  miiie  centum 
arger.jeos  nummcs  ,  quos  ilii  quum 
perdicasfet,  ipfpaudiente,  deuoue- 

3  rat.  Quumque  ilk  ei  aloiia  be- 
ne precaretur,  reddidit  matri  ilios 
Ojine  centum  aiienteos ,  quae  di- 
xit ,  id  fe  argentum  louse  confecras- 
fc ,  et  fiiio  fuo  fua  than»  dare  de- 
creuisfe,  ad  faciendum  fignum  fcul- 
ptum ,  et  fufile  funulacrunu     Ita- 

f,  que  fefe  illud  ei  reddituram.  Ita 
ille  argentum  matri  reddidit,  quae 
inde  ducentos  fufori  nummos  de- 
dit ,  ex  quibus  ille  fignum  fculpfit, 
et  fimulacrum  conflanit,  quod  in 

5  Micha-  domo  foret.  Habebat  Mi- 
cha i!le  sediculam  :  itaquc  epho- 
dum  fecit  et  lares,  et  vnumfilio- 
rum  Riorum  facris  inkiauit ,  vt  eo 
facerdcte  vtcretur. 

0  Per  ea  tempora ,  nullo  in  Israe- 
iitis regnante,  &tp  quisque  viue- 
bat  arbitratu. 

7  Fuit  autem  iuuenis  quidam  ex 
'  Bethkrhema  lucbex ,  qua:  eft  gene- 


ris iudaici,  Leuita,   Bethlehemr 
peregrinus  :     is  ab  oppido  Bethrfc 
lehema  profedtus,  vt,  ficubi  liceret, 
peregrinaretur ,  peruenit  inmon- 
tetn  Ephraimitarum  ,  domum  Mi- 
cha:, vt  iter  fuum  faceret.     Et  as 
Micha  interrogatns ,  vndeveniret, 
refpondit,  fe  Leuitam  esfe  ex  Bethr 
lehema  ludxx  ,  qui  proficifcatur 
ad  peregrinandum ,  ficubi  dabitur. 
Turn  Micha  homrnem  hortaturtl 
vt  fei-ura  degat ,  fibique  paier  fit  et 
facerdos,eiquedenos  argenicos  in 
fingulos  annos ,  veftemque ,  qua  tit 
opus  ,  et  vidhim  promittit.        IHe  I 
vero  conditionem  accipit ,    et  ad 
habitandum  cum  homine  confen- 
tit  ,    eique    filii  loco  habitus  eft. 
Et  Micha  Leuitam  facris  inaugu-t 
rat,    et  iuuencm  domi  fux  facer- 
dotem  retinet  ,     fibi  a  Ioua  fine  i: 
dubiobenefactum  iri  fperans,  qui 
Leuitam  facerdotem  habeat. 

CAPVT    XVIII. 

Danii  posfes/:oiie;K  qtterentes.      Danhrum, 
fr*d<i.     Lait  oppidi  euerjio. 

PEr  ea  tempora ,  quibus  nullus  \ 
in  Israeiitis  erat  rex ,  quaerebat 
fibi  dania  tribus  posfesfioneai      1 
adhabitandum  ;  quippequxnon- 
dum  ad  id  teaipus  inter  israditi-      ' 
cas  tribus   hereditatem   creuerat, 
Miferunt  igitur  Danii  fua:  gentisa    I 
homines  quinque,  fuorum  mllituin 
abiedisfinios,  *  a  Saraa  et  Eitaole, 
eisque  praeceperunt,  vt  regionem 
exploratum  et   fpeculatum   irent. 
li,  quum  in  Ephraimitarum mon- 
tem  ad  domum  Michx  venisfent, 
ibi  pernoclarunt.        Qiuim  enimjj 
apui  eius Michx  domum  ,  iuuenis 
illius  Leuita:  vocem  aguouisfent,       1 
eo  diuerterunt :  et  ab  ilio  percon- 
tati  funt,  a  quo  illuc  esfet  addu6lus, 
quid    ibi    ageret     aut     haberet. 
Qi^umiqtie  iHe  eis  narrasfet,  quo- 4    1 
modo  fecum  Micha  egisfet,  feque 
ad  fungendum  facerdotio  condu-      I 
xisi'et .     petunt  ab  eo ,  vt  diuinum  5 


• 


~d 


Cap.  18. 


I  VOICES. 


251 


percontemr  oracuhun ,  vt  fciant,an 
id  iter   profperutn  j^nt   habituri. 
iQiiibus  facerdos  relpondit,  vt  bo- 
na falute  pergereni :  louam  eis  iter 
'  illud  prpiperave.     Ita  illinc  digres- 
n*  quinquc  iiii  homines  ,    vbi  ad 
Laim  per  aenerunt.animaduenunt, 
Laienlcsfecure,et  Sidonionun  mo- 
re quiete  tutoqite  agere,   nennne 
I  ■  illi  terrx  negotium  facesfente ,  aut 
f  I  potentatum  adtectante  ,  procwl  a 
[|  Sidor.iis  remote»,  *et  nihil  aegotii 
y  cumquoquarn  hahentes.        Turn 
ji  ad  fuos  confanguineos  a  3  Saraam 
t:  Eftaolque  redtunt,  et  ab  illis  in:er- 
|rogati,  quid  egisfent ,  hortantur, 
I.)  vt  i^os  inuadant  ;       fefe   enim 
terram.   coniperisfe   perquam  ho- 
nam  :    proinde  ne  fegr.';s  fint ,  aut 
earn  inuadere  atque  occupare  dubi- 
tent.       Quod  li  adgrediantur ,  of- 
fenfuros    esfe   poputum  fecuniQ), 
terram fpaticfam,  eis  diuinirus  in 
poteftatem  tradendam,  locum  nul- 
la earum  rerum,  qiwe  fiut  intoto 
orbe  terrarum ,  carentem. 

Igitur  illinc  e::  gente  dania,  Saraa 

et  Eftaole  profech  homines  fexcen- 

ti,  armis  inftrudii ,  caftra  feccrunt 

apud  Carialhiarimum  in  Iiuica: 

.  vnde  locus  vacatur  adhuc  Caftra 

Dania,poft  Cariathiarimum  pofitus. 

Inde,  vbi  ad  raontem  Ephraimita- 

rum  progresfi,  peruenerunt  ad  Mi- 

pchxdomum;    admonendbus  illis 

I  quinque ,  qui  laienfem  agrum  iue- 

I]  rant  exploratuiii ,    esfe  in  iilis  ae- 

I  dibus  ephodum  et  penetrales  deos, 

f    fculptuinque  et  contlatum  fimula- 

[    crura,  proinde  viderent,  quid  age- 

I.,;  rent,  eo  deflexerunt ;      et  ad  do- 

y  mum  Michx ,  in  qua  iuuenis  ille 

I    Leuitadegebat,  venerunt,  euraque 

l>  falutarunt.      Ac  fexecntis  illis  Da- 

I  «iis  armatis  ante  fores  ftantibus, 

qiunque  iiii,  qui  terram  iuerant 

exploratum,  Michx  domumintro- 

'eunt,        fculptumque  lignum,  et 

ephodum  ,  et  penetrales ,  et  confta- 

j  turn    iimulacrum   capiunt :        et 

j)  inHcbraco  efi  Manasfis :  fedin Latino 


quaerenti  facerdoti  f  qui  turn  pro 
foribus  cum  fexcentis  illis  arma- 
tis ftabat ,  quidnam  agercnt  \  iu-  ip 
bent ,  vt  taceat ,  et  os  fuum  manu 
compefcat ,  ac  cum  iplis  profkifca- 
tur,  pater  eis  futurus  et  facerdos. 
Vtrura  enim  ci  fatius  esfe^  vnius 
viri donio  facerdotem  esfe,  an  tri- 
bui  et  nafcioni  israeliticx  ?  His  2© 
dslectatus  facerdos ,  ephodum ,  pe- 
netrales, limulacrumquefumit,  et 
cum  illis  proiicifcitur. 

Illi  inde  digresfi,  paruulcs  pecus-  21 
que  et  impedimenta  ante  fe  collo- 
cant.    Atque  his  Daniis  iam  longe  a  2,2 
Michse  domoabfentibns,  homines 
ex  Michx  vicinia  coHciti ,  illos  per- 
fequuntu»,    et  adfecuti  reuocant; 
conuerfisque,  et  Micham,  quid  ha-  23 
beret,  vt  itacfamaret,  interrogan-. 
tibus  :  refpondit  Micha  :       vos  ab-  24 
latis,  quos  ipfe  feci,  diis  et  facer- 
dote,  disceditis:   quid  mihi  iara 
fupereft  \  et  adhuc  quaeritis ,  quid 
habeam  ?       At  Danri :  noii  nos  ifta  2> 
voce  lacesfere ;  ne ,  fi  vos  homines 
irritabiles  inuaferint,  to  et  tuaiu 
et   tucrura    domefcicorum,   vitam 
perdas.        Hxc  illi  locuti  perge-  %6 
bant.    Micha  videns ,  fefe  illis  es- 
fe viribus  imparem,  doanun  re- 
uerfus  eft. 

Illi  ea,qux  fecerat  Micha,et  quern  27 
habuerat  facerdotem,  abduceute», 
Laim  adgrediuntur  :    et  homines 
quietos  fecurosque  nacti  ferro  tru- 
cidant,  oppidumque  incendunt,nul- 
lo  defenfore  :        propterea  quod  2S 
procul  a  Sidoniis  aberant  Laienfes, 
nulla  cum  quoquam  hominum  con- 
trouerfiadisfidentes.       Eratautem  29 
fitum  opp  Jum  in  valle ,  qux  erat 
Bethrohobenfium,  quod  oppidum 
inftaurarunt  atque  incoluerunt,  Da- 
nemque  a  nomine  Danis  coiidito- 
ris  fui  ab  Israele  geniti,  denomi- 
narunt,  quuai  id  oppidum  anrca 
Lais  vocaretur :     et  fibi  fimuta-  30 
crumeiexerunr,  fueruntque  Iona- 
than,Gerfomi  fiiius ,  s  Moiis  nepos, 
/;  eius- 
Molisi  quodputoredius. 


»5* 


IV  DICES. 


Cap.  19. 


3*  Aeiusque  filii,  tribus  danix  facer- 
dotes,  vsque  ad  tempus  captiuita- 

3*  tis  eius  gentis:  factumque  a  Mi- 
cha  fmiulacrum  habuerunt  ere- 
6tum,  quamdiu  templum  Silunte 
fuit. 


CAPVT     XIX. 

A  Gibttenfiktis  vmiitt  flupro   comipta. 

I  T^Ereademtempora,  quibus  nu{. 
wr*  Ins  in  Israelitis  rex  erat,  Leuita 
**-  quidam  in  latere  month  Ephra- 
Vnitarutn peregnnans,  vxprem du- 
xerat    concubmam  a  lkthlehema 

%  Iudxx  :      qux  concubina ,  quum 

"parum  pudica  erga  ilium  fuisfet, 
discesfit  ab  eo  daroum  patris  fui, 

3  Bethlehemam  Indxae.  Jbi  qnuni 
perquatuor  nienfes  fuisfet,  fecutnsj 
eft  earn  raaritus,  vt  earn  blandis 
illeclam  verbis  rednceret,  famulum 
fecum    et  par   afinorum    ducens, 

4Atque  ilia  eum  domum  fui  patris 
introduxit,  qui  pudlx  pater,  homi- 
nis  aducntu  delcciatus,  generum 
retinuit,  fecumquc  triduo  perccn- 

5  uiuia  et  nodes  babuit.  Quarto  die 
inane,  quum  gener  discesfum  pa- 
raret;  perfuafitfocer,  vt  vires  cibo 

6  recrearet  ante  discesfum.  Deinde, 
quum  ambo  accubuisfent,  cibura- 
que  vna  fumfislent ,  fuadebat  homi- 
ni  focer,  vt  ibi  perno6tare,animum- 

7  que  recreare  vellet.  Denique 
abire  parantem  coegit,  fecumque  in 

8  earn  nottem  retinuit.  Itemque 
die  qumto ,  quum  ijle  mane  profe- 
dhirus  furrexisfet ,  hortabatur  fo- 

9  cer,  vt  animuro  recrearet.  Atque 
vbi  ita  moram  fecerunt  ad  inclina- 
tionemdiei,cibuinque  ambo  fumfe- 
runt,  furrexit  homo  ad  proficifcen- 
dum  vna  cum  fua  concubina  et 

lo  famulo :  et  fuadente  focero ,  vt 
quoniam  dies,  iam  ad  vefperum 
tfeuectus  inclinaret ,  ibi  no&em  a- 
gerent,  animosque  recrearent,  ma- 
ne  profecturi,  domumque  disces. 


furi ,    recufauit  homo,  profechis.  1 1 
que  peruenjj  ad  Iebufam,  fine  Hie- 
rofolymam,vna  cum  pari  afinorum 
clitellatorum,  cumque  fua  concu- 
bina. 

Quum  apud  Iebufam   esfent,i» 
et  dies  multum  inclinasfet,  fua- 
debat   domino    famulus ,   vt    in 
illud  oppidum  Iebufxoium  diuer- 
terent  in  noclem.      Sed  negauit  13 
dominus ,  diuerfuros  esfe  in  oppi- 
dum externorum ,  ac  non  fsraeli- 
tarum ,  potiusque  perre<5mros  esfe 
Gabaam ,      iusfitque,  vt  ad  alium  14 
quempiam  locum    pergerent,    et 
Gabax  aut  Ramx  diuerfatum  irent. 
Ita  progrcsfi  ,  quum  fol  eis  apud  15 
Gabaam  Beniamharum  occubuis- 
fet,  eo  diuerterunt :      et  Gabaam  16 
diuerfandi  causfa  ingresfi ,  confede- 
runt  in  oppidi  foro,  nemine  cos  do- 
mum innodteminuitante. 

Ecce  autem  fenex  quidam  rureab  17 
opere  fer©  redibat,  a  monte  Ephrai- 
niitarum  oriundus,  et  Gabax  pere- 
grinus,  cuius  loci  homines  erant  Ie- 
mine  prognati.    Is  fenex  viatorem  18 
in  foro  confpicatus,  quxritexeo, 
quo  et  vnde   proficifcatur.       Cui  19 
ille,pergtmus,  inquit,a  Bethlehema 
Iudxx,  quo  ego  iueram,  adlatus 
montis  Ephraimitarum ,  vnde  ego 
fum,  et  me  ad  Ioux  xdem  confero, 
nee  eft  quisquam,  qui  me  domum 
inuitet.    Habemus  quidem  et  (lira-  20 
men  et  pabulum  afinis  noftris,  pa- 
nemque  et  vinum  mihi  et  huic 
feminx,    rneoque  famulo,   neque 
quidquam  nobis  deeft.      Turn  fe-  21 
nex :  bene  eft ,  inquit :  fi  quid  tibi 
opus  eft ,  ego  prxftabo :  fed  in  foro 
non  cubabis.       Ita  ilium  domum  %% 
fuam  abducit:   prxbitaque   afinis 
farragine,  et  lotis  hominumpedi- 
bus,  cibum  capiunt. 

His  ita  animos  fuos  exhilaranti- »3 
bus,  ecce  oppidani, homines  perditi, 
obfesfa  domo  oftium  pulfabant ,  ad 
fenem  ilium  domus  dominvim  cla- 
mantes,  vt  hominem  apud  fe  diuer- 

fan- 


A)  hincadparet,  li^rumhuncfcriptumesfe  poftcapti'ijratem. 


Cap,  19.  20. 


I  V  D I C  E  S. 


453 


fcntem  produceret,  quo  cum  co- 
4  gnofcerent.      Scd  paterfamilias  ad 
illos  egresfus,  fie  eft  eos  adlocutus : 
nolite  quxfo,fratres,nolite  fcelus  fa- 
cere,  poftquam  veni{  hie  homo  do- 
mum  meam:  nolite  flagitiumiftud 
r  5  commi  ttere.      Eft  mihi  fiiia  virgo, 
eft  et  homini  concubina :  has  ego 
vobisftuprandas,  et  ad  veftram  libi- 
dinem  habendas  producam:   tan- 
turn  ne  in  hunc  hominem  tantae 
atrocitatis    flagitiurn  committatis. 
1  6  Huic  quum  iJli  cbtemperare  nol- 
lent,  prehendit  homo  concubinam 
fuam,  et  illis  foras  educit :  illi  earn 
tota  no&e  conftupratam,  et  ludi- 
brio  habitam ,  mane  fnb  ortum  au- 
rora; dimiferurtt. 
7     Mulierfublucemvenit,et  pro  fo- 
ribus aediumhominis,  in  quihuse- 
i    ius  dominus  erat,  iacuit,  donee  di- 
•   luxit. 

■IS  Mane  eius  dominus  vbi  furrexic* 
|,  apertis  aedium  foribus,  egrediens  ad 
I  iter  faciendum  ,  adfpicit  concubi- 
i  nam  fuam  pro  foribus  iacentemj 
||p  manibus  limini  impofitis,    et,  fur- 

I  ge,inquit,pergamus.  Sed  i  quum  ilia 
L  non  refponderet ,  earn  afino  impo- 
|p  fuit ,  domumque  ad  fe  reuerfusj 
■    gladium  fumfit,  et  concubinam  fu- 

II  am  membratimin  duodecim  partes 
1  disfecuit,  atque  in  omnes  Israelita- 
|i  rum  fines  dimifit.  Quam  rem 
I  omnes  qui  vide  bant,  negabant  tale 
I  facinus  exftitisfe,  aut  vifum  fuisfe, 
I  ex  quo  migrauerant  ex  Aegypto 
f  Israelitae,ad  ilium  diem :  proinde  ei 
I,  rei  intendendum,  confiliumquefu- 
|    per  ea  capiendum  esfe. 

CAPVT    XX. 

In  Gzbaenfes  Israelite.  Mifer*  corrupt* 
ir.aritus  adpopuLires.  In  IsraelittU  Btn- 
t.vnitamm  vidon.i.  Iflorum  max  cinder 
et  ruina. 

TVm   omnium   israeliticarum 
tribuum  homines  vniuerfi,  ex 
omnibus    vndique   partibus, 
fununo  confenfu,qua  rcgio  a  Damis 

»)  erat  enim  mortua. 


ad  Berfabanos  et  Galaaditas  patet, 
exciti,      Maspham  ad  Iouani  di-a 
uinorum  conuentuum  peragendo,- 
rum  gratia  conuenerunt ,  quadrin- 
genta  peditum   millia,    qui  arma 
ferre  posfent :      id  quod  audiue-  3 
runtBeniamitXjIsraelitasMaspham 
adfeendisfe.  Igitur  quaerentibusls- 
raelitis ,  quo  pack)  fcelus  illud  pa- 
tratumfuisiet:      refpondit  Leuita4 
ille,  necatx  feminae  roaritus,   in 
hunc  modum  :  Gabaam  Beniami- 
tarum  veneram ,  vna  cum  mea  con- 
cubina, pernodtandi  gratia,   quum  5 
me  Gabaenfes  adorti ,  domum ,  in 
qua  eram,  noftu  obfederunt,  me- 
que  necare  conati ,  meani  concubi- 
nam  et  ftupro  et  morte  adfecerunr. 
Earn  ego  disfecui,   et  per  omnem<S 
israelitici  patrimonii  agrum  dimi- 
fi ,  propter  tam  deteftabile  in  Israe- 
litis  commisfum  flagitium.       V037 
Vniuerfi  Israelitae  adeftis:  delibe- 
rate ,  et  fuper  hoc  negotio  conful- 
tate. 

Turn  vniuerfi  confurgunt,  fe-  g 
que  in  fua  tabernacula  ituros ,  aut 
domum  peiituros    esfe,    negant. 
Sed  ita  agendum  esfe  aduerfus  Ga-p 
baam:      fortiendos  esfe  denos  ex  10 
centenis,  et  centenos  ex  millenis,  et 
millenos  ex  denis  millenis  omnium 
israeliticarum  tribuum,  qui  exerci- 
tut  commeatum  fubminiftrarent  ad 
res  gerendas ,  et  Gabaam  Beniami- 
taruminuadendam,  qusetantumin 
Israelitis  facinus  admifisfet* 

Igitur  conlpirantes,  et  confenti- 1 1 
entes  omneslsraelitarum  tribus  ad- 
uerfus illud  oppidum ,  homines  in 
omneiii  Beniamitarumtribum  mi- 
feruntj  qui  de  illo  apud  illos  com-  12 
misfo  facinore  expoftularent ,    pe- 13 
terentque ,  fibi  tradi  fceleratos  illos  a 

Gabaenfes,  vt  eos  necarent,  et  nefas         M 
ab  Israelitis  auferrent.    Sed  Benia- 14 
mitac  non  folum  confanguineis  fuit 
Israelitis    non    obtemperauerunt^ 
verum  etiam  Gabaam  ex  ceteris 
oppidis  conuenerunt,  Vt  ad  pugnam 

COM' 


a?4 


IVDICES. 


Cap.  20. 


15  contra  Israelitas  exirent :  recen- 
fitique  flint  eo  tempore  Beniamitx 
ex  ceteris  oppidis  viginti  fex  millia 
anna  fercntium,  prxter  Gabaenfes, 


nam  poftridie  feft  eis  in  illos  esfe 
vicroriam  daturum. 

Tuih  Israelitas  infidiis  circa  Ga- *' 
baam  coliocatis ,  aciem  die  tertio 


quorum  recenfiti  funt  feplingenti    contra  Beniamitas  ante  oppidum, 


i^leclisfimi.      Honim  omnium  fue- 

mnt  fcptingenti  lefrisfimi, k  fcxux^ 

iique  omnes  ita  periti  funditores, 

vt  ne  pilum  quidem  aberrarent. 
'7     Isfaelitamm  autem,  prxter  Ben- 

iamitas,  recenfita  funtomninoqua- 

dringenta  millia  anna  fcrentium 

militum,qui  Bethel  profecli,  Deum 

confuli:erunt,quinam  ipforumBen- 

iamitis  principes  bellum  inferrent;    qui  ex  compolito,  vt  illos  ex  oppi- 
iSQuumque  loua  ludxos  principes    do  in  femitas  pertraherent ,  fugie- 

dixisfet,  mane  caftra  fecerunt  Israc-    bant ,  omnes  ex  loco  fuo  conCurre^  j 

litxapud  Gabaam  :etaduerfus  Ben-    xerunt,    et  aciem  aoud  Baaltiia-3t 


finut  antea  fecerant,ordinarunt :  ad-  *' 
uerfum  quos  egresfi  Beniamitx,  ex- 
tra oppidum  pelleeri  funt.  Quumil 
enim  ai  femitis,  quarum  altera  fert 
Bethel,altera  Gabaain,principio  cir- 
citer  triginta  Israelitas,  ficutfupe. 
rioribus  prctliis,  illi  victores  oc^ 
cidisfent,  putabant  eos  victos  cc- 
dcre,  ficut  antea.      At  Israeiitx,*J 


\ 


iamitas  egresfi,  aciem  contra  Ga- 

19  baam  inftruxerunr.  In  eos  egres- 
fi Gabaa  Beniamitx ,  viginti  duo 
millia  Israelitarum  eo  die  proftra- 

aouerunt.  Sed  israeiiticx  copix 
refumtis  viribus,  aciem  iterum 
eodem  loco ,  quo  primo  die  inftril- 

ai  xerunt.  Quum  enim  Iouam 
audiuisfentj  et  continuato  apud 
cum  ad  vefperum  vsque  Hetu,  qux- 
fiuisfent,  an  prcelium  cum  Benia- 
mitis  confanguineis  fuis  denuo 
conferere  deberent :  refpondit  lo- 

2211a,  vt  illos  adgrederentur.  Ita- 
que  adorti  funt  Israelitx  Beniami- 
tas die  fecundo  :  aduerfum  quos 
illi  Gabaa  egresfi,  fecundo  die 
octodecim  honunum  millia,  qui 
omnes  anna  fcrrent,  proftrauenmt. 

»3  Turn  omnes  Israelitarum  copix 
Bethel  petiuerunt,  et  illic  plorantes 
ante  louam  manferunt,  et  eo  die  ad 

24  vefperum  ieiunarunt ,  eique  fo- 
lida  facrificia  et  pro  falute  fece- 
runt, etex  eo  quxfiuerunt ,  (erat 
autem  illic  ea  tempeftate  area  foe- 
deris Ioux ,  cui  turn  miniftrabat 
Phin;es  Eteazari  filius,  Aharonis 


mar  infiaurarunt:      fimulque  Is-3' 
raelitarum     infidix    in    gabaanis 
pratis  pofitx  ingruere  caperuntj  ■ 
et  a  parte  Gabax  venerunt  decern  3* 
heminum  millia  ex  omnibus  Is-  . 
raelitis  deleda':      atque  ita  com- 3! 
misfo  atroci  prcelio  loua  Beniami- 
tas ingruentis  fibi  mali  ignaros  Is-- 
raelitis  fudit,      qui  ex  illiseo  die34 
viginti quinque  millia,  et  centum 
arma  ferentium  hominum  corru- 
perunt.      Beniamitis  enim,  quuni35 
ab  eis  fuperari  viderentur,  locum 
dederant ;    freti  inlidiis,  quas  con-  3^ 
tra  Gabaam  coilocauerant :      qua:  37 
i:ifidix  repente  Gabaam  contende-  \ 
rant  atque  inuaferant,  ettotum  op- 
pidum ferro  peruerterant.      Fue-38 
rat  autem  Israelitis  ftatutura  cum 
infidiis  tempus ,  vt  turn  gladiis  rem 
gererent ,  quum  illi  furtium  ex  op- 
pido  euechira  ostendisfent.      Igi-39 
tur  quum  ab  oppido  ccepisfet  fu- 
mus  columns  in  modum  elFerri, 
ct  Israelitx  prcelium  inftaurarent, 
Beniamitx  ( qui  initio  circiter  tri- 
ginta Israelitarum  occiderant,  rati 
eos    cedere ,    ficuti    fuperioribus 


porrofilii)  rurfumne  in  prctlium    prceliis  fecerant  )      vbi  fnnul  eta4° 

exire  deberent  aduerfus  Beniami-    tergo  totius  oppidi  incendium  in 

tas  confanguineos  fuos,  an  contra?    cxlum  ferri,  eta  fronte  Israelitas 

25  Quibus  loua  refpondit,  vt  irent:    in  fe  conuerti  viderunt,  vrgente 

malo 
k)  quifinitfris  roanibus  pro  dexcris  vcercntur. 


Tap.  ao.ai. 

-  ■ 

-nalo  perturbati,  terga  verterunt 
|  israelitis ,  filuamque  petkrunt :  in 
i  jua  proelio  excepti  I  ab  illis  perde- 

lantur,  qui  ex  oppidis  aderant;, 
\  ta  circumuenti  Beniamitae,  et  in 
j'uga  facile  protriti  funt,      donee 

'«ntum  eft  contra  Gabaam  ab  ortu 
f  .olis ,  cecideruntque  ex  eis  cctode- 
«  im  militum  millia. 
L  Inde  in  fituam  verfi,  fugerunt  ad 
e  upem  Remmonis,  exfis  pasfim  per 
|>'emitas  quinque  eorum  millibus, 
L  t  prxterea  inftante  a  tergo  hofte  vs- 
uue  ad  Gedeomum ,  duobus  milli- 
Itus.  Summa  Beniarmtapum  ar- 
[na  ferentium  militum ,  qui  eo  die 
I'eciderunt,  fuit  viginti  quinque 
I'nillia.  Rdiqui  in  filuam  con- 
ijierfi ,  fugerunt  in  rupem  Remmo- 
[:iis,  homines  fexeenti:  in  qua  ru- 
\  >e  raanferunt  quatuor  menfes. 
lisraelitx  autem  in  ceteros  Befiia- 
\  nitas  conuerfi,  oppidum,  mortales, 
[j'ecudes,  breuiter  omnia,  qux  re- 

'erta  funt,  fcrro  deleuerunt:  o- 
f  nniaque  inftiper,  qux  exftabant, 
[jppida,  igni  mandarunt. 

CAPVT    XXL 

miiraUitarsm  iur/tmentum.  Jabenfium  exci- 
1 1  dium.  PMcUarum  fer  Be«iastitnf  ra- 
1 1  ptus. 

^irVrauerant  autem  Israelitx  apud 
I  Maspham,  nullum  fuorum  fili- 
i  ■■  am  fuam  vlli  Bcniamitx  datu- 
0iim  esfe  in  matrimonium.      Igi- 
u-  Bethel  profe&i,  ibi  apud  Deum 
J  vefperum  nianferunt,  et  multo 
!  jam  fletu  apud  Israelitarum  De- 
a!m  Iouam  quefti  funt,      Israeli- 
's accidisfe,  vt  tunc  vna  detribu- 

us  israeliticis  defideraretur. 
a  Poftero  die  mane,  conftru&o  illic 
Fitari,  folida  loux  facrificia,  pro- 
cue  falute  fecerunt:  ac  fi  qui  ex 
'  ula  israeliticarum  tribuum  ad 
hjnuentus  ad  Iouam  noii  adfuis- 
rnt,  quxfiiierunt.  Intercesferat 
'lira  grauislimum  facramenturo, 


I  v  dik:  t  s 


*55 


IE 


12, 


l 


decern  millibus  clc&is ,  fupra  memgratis. 


quo  in  eos  capitis  poena  fancieba- 
tur,  qui  ad  Iouam  apud  Maspham 
non  adfuisfent. 

Quum  igitur  eos  Beniamitarum  ^ 
confanguineorum  fuorum  pecnite- 
ret,et  dolerent,  vnamtunc  ex  Israe- 
litis abfcisfem  esfe  tribum ;  foliiciti, 
quo  pa&o  reliquis  illorumde  vxo- 
ribus  profpkerent,quod  per  Iouam 
iurasfent,  fefe  illis  fuas  filias  non  es- 
fe nuptum  locaturos :  quxrebant,  8 
ecqui  deltraelitarum  tribubus  apud 
Maspham  loux  non  adfuisfent? 
Nemo  autem  in  caftris  ex  Iabi$9 
Galaaditarum  incolis  in  conuentu 
aderat.  Quod  quum  Iuftrato  ex-  io 
ercitu  compdruim  esfet,  mittited 
ciuitas  duodecim  militum  millia, 
cum  prxcepfo ,  vt  Iabenfes  Galaa- 
ditas  adorti ,  etiam  mulieres  et  par- 
uulos  feiro  trucident,  omnes- 
que  mares  et  feminas,  fed  eas 
dumtaxat,  quae  cum  viro  remha- 
buisfent,  fundiriis  euertant.  In- 
uentx  funt  autem  ex  Iabenfibus 
quadringentx  puellx  virgines ,  et 
a  vkorum  concubitu  inta6be ,  quas 
illi  in  caftra  apud  Siluntem  in 
Chananxa  fua  adduxerunt. 

Turn  ciuitas  omuis  mifit  ad  Ben- 1 3 
iamitas,  qui  in  rupe  Remmonis 
erant,  qui  cum  illis  colloquerentur, 
eisque  pacem  offerrent :      reuoca- 14 
tisque  turn  Beniamitis ,  nuptum  dc- 
derunt  conferuatas  ex  Iabenfibus 
mulieres.    Sedquumhx  pauciores  15 
illis  esfent ,  et  populus  Beniamita- 
rum vicem  doleret ,  mutilatis  a  Io- 
ua  tribubus  Israelitarum,      quae- 16 
rcbant  ciiiitatisfenatores,  quanam 
ratione  reliquis  prouidere  de  v- 
xoribus  posfent;  quum  et  benia- 
miticae  feminse  periisfent,  et  eo- 
rum Beniamitarum,  qui  euaferant, 
futura  esfet  hereditas ;      ne  tribus  17 
israelitica  deleretur,    neque  ipfl 
pbsfent  iHis  filias  fuas  vxores  dare, 
proptcrca    quod  ivireiurando  eos 
deuouisfent  Israelitx ,  qui  vxores 
Beniamitis    dedisfent, 

Igi- 


/ 


a;6 


RVTHA. 


Cap.  i. 


1 8  Igitur  quum  comperirent  feftum 
IouxquotannisagiSilunteafeptem- 
trione  Bethelis,  ab  oriente  femi- 
tx,  quae  a  Bethele  fert  Sichemam,et 
a  meridie  Lebnae,   Beniamitis  in 

lohuncmodum  prxceperunt:  ite,  et 
vos  per  vineas  in  iniidiis  collocate. 

aoQuumque  animaduerteritis  filun- 
tias  puellas  ad  faltandum  exire : 
proditote  de  vineis ,  et  fua  quisque 
rapta  de  illis  in  matrimonium ,  dis- 
ceditote  in  agrum  beniamiticum. 

aiQiiod  R  illarum  parentes  aut  fra- 
tres  adnos  expoftulatum  vcnerint, 
rogabimus,  vt  nobis  factum  con- 

aadonent  veftrum,       qui  non  tot 


mulieres  in  bello  ceperimus,  vt  fua 
cuique  daretur :   illos  quidem  eas 
vobis  non  dedisfe ,  vt  culpani  com- 
milisfe  videantur.        Atque  ita  fe- 13 
cernnt   Beniaraitae :    raptasque  de 
faltantibus  totidem,  quot  erant  ipfi, 
mulieres  abegerunt,  etinfuumpa- 
trinionium  regresfi,  oppida  initau- 
rarunt  atque  incoluerunt.       Turn  24 
inde  digresfi  Israelitx,  Fiias  quique 
tribus,  gentilitates  patrimoniaque 
repeciuerunt.        Per  ea  tempora,2j 
quum  nullus  Israelitarum  rex  es- 
fet,    fuo   quisque   viuebat   arbi- 
tratu. 


:'<;r 


RVTHA. 


cApvT  i. 


£'.v  annont  an^uftin  peregte  proftflus  Eti- 
melechui.  "in  patriam  vidu.i.  Rath* 
lenitds. 


Q 


VA  tempeftate  pracfides 
procurabant,  vir  quidara 
a  Bechlehema  Iudaex ;  or- 
ta  in  finibus  illis  fame, 
profeclus  eft  ad  peregrinandum  in 
agrum  mdabiticum ,  vni  cum  fua 
z  coniuge ,  duobusque  filiis.  Viri 
nomenerat  EJimelechus,  mulieris 
Noeniis :  duoruin  filiorum  Maha- 
lonetCheliort,  Ephrattaei,cxBeth- 

3  lehema  Iudaeae.  His  in  agrum  mo- 
abiticum  profeclis,  ibique  degenti- 
bus,  moritur  Elimelechus,  vxore 
Noeitii  et  duobus  filiis  fuperftiti- 

4  bus.  Filiivxores  Moabitidas  du- 
xerurit,  quarumvni  Orpha,  alteri 

5  Rutha  nomen  fuit :  atque  illic 
circiter  decern  annos  commorati, 
moriuntur  et  ipfi  ambo,  Mahalon 

tfet  Cheliorii  Mulier  autem  duo- 
bus  hatis  ct  viro  fuperftes ,  quum 
apud  Moabitas  agens  audiuisfet, 
Iouaiii  fuis  fubuenisfe,  eisque  an- 


nonam  leuasfej      illinc  digresla,^ 
comitibus  duabus  nuribus,  in  Iu- 
dxam  reuerticontendit,  easquein 
itincre  iic  admonuit :       reuertimi-  g 
iii  vtraque  in  fuae  matris  domum  : 
rependat  vobis  Iouapietatem,  qua 
turn  erga  »•  mortuos  turn  erga  me  v- 
faeeftis.      Faxit  Ioua>  vt  quietem^ 
fuum  vtraque  apud  maritum  nan- 
cifcamini.    H*c  quum  locuta ,  eas  iq 
deoscularetur  j  iliae  in  lacrimas  e- 
rumpentes,  adfirmabant,  fefecum 
ipfa  ad  eius  populares  esfe  «  reuer- 
furas.      Sed  Noetnis  eas  ita  horta- 1 1 
ta  eft:    reuertimini   mex  filiolae, 
cur  me  comitemini  ?  Numquid  e- 
go  adhuc  in  vtero  gefto  filios ,  qui 
vobis  futuri  lint  viri?      Reuerti- 1» 
mini  mex  filiolx ,  discedite :  nam 
ego  quidem  grandior  fum,  tpiam 
vt  fim  apta  viro.      Quod  fi  maxi- 13 
me  fpem  esfe  putarem ,   viroque 
vel  in  proximam  noctem  tradita, 
filios  gignerem :  an  eftis  exfpedta- 
turx,  donee  adoleuerint,  et  tam- 
diu  fine  vlris  duraturae  ?       Non  14 


ita, 

*»)  mci  propter  veftros  triaritcs.         n)  hoc  eft,  ituras  cumca  reuertente.    Nctf 
finm  r«uercebantur  ipfat  in  Iudxam  1  quum  in  ludxa  numquam  fuisfent. 


Cap.  1.1. 


R  V  T  H  A. 


»57 


ita,  meae  filiae.  Equidem«valde  ve- 
ftra  causfa  dolco ;  fed  me  louse  ma- 

151WS  vrget.  Turn  ill?e  ploratum 
integrant ,  et  Orpha  focrum  fuam 
osculata ,  ei  valedicit. 

16  At  Rutha  cum  ea  haerebat,etNoe- 
mis  fie  earn  adlocutaeft:  vides,  vt 
tua  fratria  repetat  patrios  penates : 

I7reuertere  vna  cum  fratria.  At  Ru- 
tha :  ne  me  vrge,  inquit,  vt  te  relin- 
quam,atque  a  te  discedam :  nam  quo 
tu  cumque  ibis,  ego  ibo :  vbi  tu  di- 
uerfaberis ,  ego  diuerfabor :  com- 
munis mihi  tecum  erit  populus, 

18  communis  Deus.  Vbi  tu  morie- 
ris,  ego  moriar,  ibique  fepeliar : 
atque  ita  mihi  fit  Ioua  propitius, 
vt   vna   me   mors   a   te    diuellet. 

10  Turn  ilia  videns ,  earn  fecum  ob- 
ftinauisfe  proficifci :  disfuadere  de- 
fiit.  Ita  ambae  Bethleheinam  per- 
o  uenerunt :  ad  quaruni  aduen- 
tum  toto  oppido  permoto,  quae- 
rentibuS  mulieribus ,  nuni  ea  Noe- 

ti  mis  esfet,  dicebat:  nolite  me 
b  Noemim  vocare ,  vocate  me  Ma- 
ram  :  nam  ingenti  mcerore  me  ad- 

1%  fecit  omnipotens.  Qnum  plena 
discesferim,  inanem  Iouareduxit: 
cur  me  Noemim  adpellatis ,  quam 
rerum  praepotens  Ioua  malo  adflt- 
laxerit?  Igitur  reuerfae  Noemis 
et  Rutha  Moabitis ,  nurus  eius ,  ex 
agro  moabitico,  Bethlehemam  ini- 
tio mesfis  hordeorum  venerunt. 

CAPVT    II. 

Adjpicas  Rutha.     In  earn  Eooi.i  benignitas. 

\  T  "I  Abebat  autem  Noemis  neces- 
I — I  farium  quemdam  viri  fui  ho- 
"*■  "*•  minem  militarem ,  Elimele- 
chi  gentilem,    nomine    Boozum. 

1  Et  Rutha  Moabitis  a  Noemi  copi- 
am  petiuit  eundi  rus ,  et  fpicas  col- 
ligendi  poft  quemuis ,  fi  quern  nan- 
cifceretur,  qui  idei  beneficii  con- 

3  cederet.  Atque  ilia  ei  ita  dixit : 
i  fane,  mea  filia. 

«)   Inuica  a  vobis  diuellor,  fed  cogit 
* )   Noemis  ab  amesnitate  ct  iuctinditate 


Ita  rus  profedta  Rutha,ccepit  poft 
mesfores  fpicilegium  facere :    acci-  4 
ditque ,  vt  fundus  ille  esfet  Boozi, 
gentilis  Elimelechi. 

Atque  is  Boozus  turn  Bethlehema  5 
adueniens ,  fie  mesfores  falutauit  : 
adfit  vobis  Ioua.    Cui  illi:  et  tibi  «5 
faueat  Ioua.    Et  Booztis  famulum 
fuum  curatorem  mesfis  adloquens : 
cuia  eft  ifta  puella?  inquit.    Cui  illc:  1 
puella  eft  Moabitis,  quae  remigran- 
tem  ex  agro  moabitico  Noemim  co- 
mitata  eft.    Rogauit  autem ,  vt  fibi  t 
liceret  apud  man ipulos  fpicilegium 
facere  poft  mesfores,  manfitquehic 
haclenus ,  ex  quo  mane  venit :  tana 
paullum  manet  domi. 

Turn  Boozus  ad  Rutham :  audin'  9 
filia?  ne  iueris  in  alium  agrumad 
legendum  fpicas,  neque  hinc  disces- 
feris;  fed  hichaereto  apud  measo- 
perarias,  etvideto,  vt  eas  fequaris, 
quo  in^gro  mctent.   Ego  operariis  10 
vetabo,  ne  fint  tibi  molefti.  Quod  fi 
fities ,  petes  potum  ex  iisdem  vafis, 
quibus  hauriunt  ipfi.      Turn  ilia  1 1 
infaciem  procumbens,  ethonorem 
illi  fubmisfe  praebens ,  ita  dixit : 
quid  eft ,  vt  tu  me  peregrinam  ad- 
ficias  eo  beneficio,  vt  mei  rationem 
habeas?    Cui  Boozus  refpondens:  I  a 
narratum  eft  mihi ,  inquit,  qualem 
tu  te  praeftiteris  erga  focrum  tuam, 
poft  obitum  viri  tui :  vtque  relievo 
vtroque  parente  terraque  patria, 
te  ad  populura  tibi  antea  ignotum 
contuleris :  quod  fadtum  Ioua  tibi 
Deus  Israelitarum  cumulatisfimo 
praemio  rependet,  fub  cuius  alarum 
praefidium  tu  te  receperis.        Et  13 
ilia:  agnofco  tuam  erga  me  beni- 
gnitatem,  domine,  qui  tarn  humana 
oratione  confirmesanimummeum 
confolando ;  quum  tamen  indigna 
fim ,  quae  vel  inancillarum  tuarum 
numerum  veniam.       Deinde  fub  14 
horam  capiendi  cibi,    iusfit  earn 
Boozus  accedere,  et  pane  vefci,  buc- 
cellasque  fuas  in  aceto  intingere  : 
R  quum- 

loua,  qui  mc  vein  is  maritis  priuauerit. 
:  Mara  abaccrbicate  ct  ir  cerore diritur. 


*58 


RVTHA. 


Cap.  a.  3. 


qmunqiie  ilia  mesforum  lateri  ad- 
fedisfet ,  porrexit  ei  polcntam. 
I;     Ilia  vbi  cibum  ad  fttietatem  ce- 
pit,  quum  ex  eo  fuperfuisfet,  furre- 

1 6  xit  ad  legendum  fpicas.  Et  Boozus 
operariis  fuisprxcepit,  nonmodo 
ne  earn  vel  inter  mergites  legere 
prohibcrent ,  verum  etiam  vt  ei 
manipulos  de  induftria  relinque- 
rent ,  neue  earn  a  legendo  absterre- 
rent. 

17  Ita  ilia  fpicas  in  agro  legit  ad 
vcfperum,  trituratumque,  quod 
legerat ,  ( ruit  autem  circiter  ephi 

I S  hordei )  in  oppidum  intulit :  et 
focru  fpicilegium  intuente,  reli- 
quias  fui  cibatus  promfit ,   illique 

I^dedit.  Et  focrus:  vbi  hodie 
collegifti  ?  inquit :  aut  vbi  operata 
es?  Bene  precorilli,  qui  tui  ratio- 
nem  habuit.  Turn  ilia  focrui  ex- 
ponit ,  quo  pafto  apud  ilium  ope- 
rata fuisfet:  docetque,  viro  illi, 
apud  quern  eo  die  operata  fit,  no- 

20  men  esfe  Boozus.  Et  Noemis : 
precor  illi  Iouam  propitium,  qui 
fuam  beneficentiam  neque  a  viuis 
auertit,  neque  a  mortuis.  Isqui- 
dem  propinquus  eft  nobis,  inquit, 

a i  et  noftrae  confanguinitatis.  Et 
Rutha :  quin  etiam  me  monuit,  in- 
quit,  vt  apud  fuos  operarios  hacre- 
rem,  vsque  ad  peradtam  oranera 

iifuain  mesfem.  Cui  focrus:  et 
fane  praeftat,  inquit,  filia,  vt  eius 
operarias  fequare,  neinaliofundo 

*3  prohibearis.  Itaque  ilia  apud 
Boozi  famulas  hxfit  colligendo 
fpicas,  donee  hordei  triticique  facia 
mesfis  eft. 


C  A  P  V  T     III. 

Rutha  Boo%i  iiftptifis  cuptint.        It  in  iuut- 
nem  officiofut. 

I  T  Nterea  dum  apud  focrum  manet, 
I  Noemis  «urn  ea  fie  locuta  eft : 
requiem  tibi,  mea  filia,volo  quae- 
arere,  vt  bene  fit  tibi.      Eft  Boozus 
cognatus  nofter,  cum  cuius  tu  pu- 
ll is  fuifti,  qui  quidem  hordeum  in 


area  fub  noctem  '.ventilaturus  eft. 
Tu  laua  et  vnge  te ,  ornatuque  ad-  3 
hibito,  ad  aream  defcende :  fed  noli 
te   homini    aperire,    donee   ci- 
bum iam  potionemque    fumferir. 
Quumque  discedet  cubitum :     ob-  4 
feruato  locum,  in  quo  cubabit,eum- 
queadito,  et,  detec~tis  eius  pedibus, 
cubato.      Ipfe  tibi,  quid  faclo  fit 
opus,  ostendet.    Et  ilia :  quidquid  5 
tu  mihi  mandas,  exfequar. 

Haec  locuta  defcendit  ad  aream,  et  6 
omne  focrus  mandatum  exfecuta 
eft.    QiiumqueBoozus  cibo  et  poti-  7 
one  exhilaratus,  ad  finem  metae  cu- 
bitum iuisfet,  ilia  pedetentim  acces- 
fit,  illiusque  detectis  pedibus  accu- 
buit.    Media  nocle  exterritus  ho-  8 
mo,  tachi  explorat,  et  mulierem  a- 
nimaduertens  fibi  ad  pedes  adiacen- 
tem, inquit :  quae  tu  es?  Cui  ilia :  ego  9 
film  Rutha,  inquit,  ancilla  tua,  quae 
petOjVt  tu  in  me  gfemium  tuum  ex- 
porrigas :  nam  propinquus  es.    Et  19 
Boozus:  Iouam  tibi,  filia,  opto 
propitium,   inquit:    tu    priorem 
pietatem  hac  pofteriore  fuperafti, 
quae  iuuenes  fine  pauperes  fiue  di- 
lutes fecutanonfis.    QuamobremH 
bono  es  animo  filia :  quidquid  po- 
ftulas,  tibi  faciam :  fcit  enim  cuncta 
meorum  popularium  ciuitas,   te 
mulierem  esfe  virtute  praeditam. 
Verumtamen  quamquam  ego  pro-  I: 
pinquus  fumj  eft  tamen  alius  me 
propinquior.      Qiiiefce  hac  no6te. 
Mane  fi  te  ille  propinquitatis  iure  IJ 
ducere  voluerit ;  bene  eft,  ducat 
fane :  fin  autem  noluerit ;  ego  per 
Iouam  immortalem  ducam :  quie- 
fce  in  matutinum. 

Igitnr  ilia  ad  eius  pedes  in  matuti- 14 
hum  quieuit,furrexitque,antequam 
posfet  quis  alterum  agnofcere :  et 
ille  ei  prxcepit,  vtcaueret,  ne,  in  a- 
reamvenisfe  mulierem,  refcifcere- 
tur :  iusfitque,  vt  amidhim,quo  ve- 1 J 
ftita  erat ,  exhiberet  teneretque : 
quod  quum  ilia  fecisfet,  menfus  eft 
ei  fex  hordei  menfuras  f  easque  illi 
impofuit. 

Ilia 


Cap.  4» 


RVTHA. 


*>9 


1 6  Ilia  in  oppidum  ad  focrum  ve- 
nit :  *  quaerentique,  quid  egisfet,ex- 
pofuit  omnia ,  quae  fibi  fecisfet  ho- 

171110,  vtque  fibi  fex  illas  horde! 
menfuras  dedisfet ,  negans ,  vacuae 

IS  venienduni  esfe  ad  focrum.  Turn 
focrus,  exfpedla,  inquit,  filia,  donee 
videas,  quo  cadat  res.  Nam  homo 
numquam  hodie,  nifi  reperfedta, 
conquiefcet. 

CAPVT    IIII. 

Deducenda  Rtttba  Boozus.  Mostxdetra- 
<?o  cakeo.  Senatorum'  faufla  precatro. 
Eoozi  ton'utx  Ruth*.     Pbarisfoboles. 

I  Ik  T  Boozus  in  curiam  venit, 
r\  ibique  fedens ,  praetereuntem 
*"  '"'propinquum  ilium ,  de  quo 
locutus  erat ,  confpicatus ,  eum  no- 
mine adpellans ,  iusfit  accedere,  et 

aibi  federe.  Quod  poftquam  ille 
fecit,  adhibuit  decern  dc  ciuitatis 
fenatoribus,  eosque  hortatus,  vt  ibi 
federent,  quum  illi  eonfedisfent, 
propinquumfic  adloquitur: 

3  Fundum  agri,Elimelechi  confan- 
guinei  noftri  venumdat  Noemis,  ex 

4  agro  moabitico  reuerfa.  Hac  de 
re  mihi  vifum  eft ,  vt  te  admone- 
rem ,  vt  fi  eum  iure  propinquitatis 
redemturus  cs,  merceris  in  inco- 
larum  fen?torumque  noftrorum 
praefentia:  fin  minus  redemturus 
es,  mihi  indices,  vt  difpiciam:  ne- 

3ue  enim  cuiusquam  magis  eftre- 
imere    quam   tuum,    fecundum 

5  quem  ego  Aim.        Turn  ille :  ego 

6  redimam ,  inquit.  Et  Boozus : 
quum  agrum  a  Noemi  ernes ,  ha- 
benda  tibi  eft  etiam  Rutha  Moa- 
bitis,  vxor  defun&i,  vt  defuncti 
nomen  in  eius  hereditate  fuscites. 

1  At  propinquus:  non  posfum  mihi 
redimere ,  inquit ,  ne  hereditatem 
meam  corrumpam:  redimito  tu, 
quod  mei  iuris  eft :  nam  ipfe  qui- 
dem  redimere  non  posfum. 

Erat  autem  mos  olim  apud  Israc- 
litas,vt  quialteri  in  iure  propinqui- 
tatis cedebat,  quo  res  tota  confirma- 
retur,  detraclum  fibi  calceum  alteri 


traderet :  eratque  haec  apud  Israe- 
litas  teftificatio.  Igitur  propin-9 
quus  ille  Boozo  in  iure  cedens, 
cakeo  fe  exuit.  Et  Boozus  quum 
ad  omnes ,  turn  ad  fenatores  ita  lo- 
quitur :  vos  teftes  eftis  hodie,  13 
me  omnes  Elimelechi,  omnesque 
Chelionis  et  Mahalonis  facilitates 
emere  a  Noemi :  nee  non  Rutham 
Moabitidem,  Mahalonis  vxorem, 
mihi  in  matrimonium  conciliare, 
vt  defunclo  nomen  in  fua  heredi- 
tate fuscitem ,  ne  defun&i  nomen 
ex  fua  confanguinitate  patriaque 
deleatur.      Vos  hodie  teftes  eftis.  \\ 

Et  omnes,  qui  in  curia  aderant,et 
fenatores,  fie  ei  refpondenmt: 
teftes  fumus ,  faxit  Ioua  mulierem, 
quae  domum  tuam  venit,  Kache- 
lis  et  Liae  fimilem ,  quae  duae  Israe- 
lis domum  fobole  inftruxerunt: 
vtque  tu  Ephratae  praeclara  facia»  1% 
et  nomen  Bethlehemae  pares,  fit- 
que  domus  tua  finiiiis  domui  Pha- 
ris,  quem  ex  Thamare  Iudas fus- 
tulit ,  per  progeniem ,  quam  tibi 
Ioua  dederitex  hac  puella. 

Igitur  Rutham  duxit  Bookus  in  i§ 
matrimonium,et  ex  eius  eoniuncti- 
one  (Ioua  conceptum  dante)  filium 
fustulit.   Turn  mulieres  Noemi  di- 14 
cebant ;  gratias  agimus  Iouae,  qui  te 
hodie  propinquo  vindice  non  de- 
ftituit,  cuius  apud  Israelitas  no- 
men exftet,  qui  tibi  animum  re- 
creet,  fene&amque  fustentet ,    cui  1 5 
amantisfima  tui    nurus  peperit, 
quae  quidem  tibi  vel  fepties  filiis 
potior  eft.      Noemis  ergo  puerum  16 
excepit,  et  in  finu  fuo  pofitum  e- 
ducauit.      Vicinae  aurem  dic~titan-  if 
tes ,  Noemi  natum  esfe  filium ,  ei 
nomen   impofuerunt   Obed,  qui 
fuit   pater  Ifaei,    patris  Dauidis. 

Haec  eft  igitur  Pharis  foboles.  18 
Phares  genuit  Hezronem ,  Hezron  19 
Ramum,  Ramus  Amminada-ao 
bum,  Amminadabus  Nahasfonem, 
Nahasfon  Salmonem,  Salmon  Boo- 21 
cum,  Boozus  Obedem,  Obed 22 
Ifxum,  Ifaeus  Dauidem. 

R  a  RE- 


260 


^S      ):(      ^^      ):(      8$3- 


Cap.  i. 


:=m= 


REGVM   LIBER  I. 


■F 


CAPVT    L 

Anntflerilit.n  ,  fletus  in  fano ,  vatum  ,  con- 
tuwetia,  ptirgatio,  partus.  Nati  Samuc- 
ludicatib. 

\VIT  vir  quidam  a  Ramatha 
Sophorum,  quae  eft  in  mon- 
te  Ephraimitarum ,  nomine 
Elcana ,  filius  Ierohami ,  fi- 
liiElit,  filiiThohi,  filiiSuphi,  E- 
2phrathaeus>    Is  duas  habebat  vxo- 
res,  alteram  nomine  Annani,  alte- 
ram nomine  Phenennam.  Phenen- 
na  liberos  habebat ,  Anna  non  ha- 
a  bebat.      Is  homo  quotannis  Silun- 
tem  ex  patria  fua  ventitabat ,  ad 
Iouam    bellipotentem  *  veneran- 
dum ,  eique  facrificanduin ,  quuni 
quidem  illic  duo  Elis  filii,  Hophnis 
etPhinees,  Iouae  facerdotes  esfent. 
4     Igitur  quodam  die  Elcana  faclo 
facrificio,  quum  Phenennae  coniugi 
fux,  eiusque  filiis  omnibus,  filia- 
busque ,    portiones    distribuisfet, 
5 Ann?  portionem  vnam  trifti  vnl- 
tu  dedit.     Amabat  enim  Annam, 
cuius    vterum     Ioua     clauferat, 
6quamque  praeterea  pellex  earn  i- 
pfam  ob  claufi  a  Ioua  vteri  caus- 
fam  infe&abatur,  atque  irritabat. 
7  Ac ,  quum  Elcana  idem  quotannis 
faceret,illa,  quandocumque  in  lo- 
ux  templum  proficifcebatur,  idem 
g  faciebat.      Earn  ob  rem  flebat  An- 
9  na ,  et  a  cibo  abstinebat.      Et  ma- 
ntus  eius  Elcana  earn  fie  adloeu- 
tus  eft :  Anna ,  quid  fies  ?  cur  non 
comedis?    cur  mcefto  es  animo? 
annon  ego  tibi  fum  vel  decies  filiis 
i  o potior  ?        At  Anna ,  poftquam  ci- 
bum  potionemque  Silunte  fumfit, 
furrexit !  et ,  Eli  pontifice  in  fede 
apud  cellae  Iouae   poftes  fedente, 
Iouam  magno  cum  animi  dolore 
flens  precata  eft,  votumque  fecit 
1 1  his  verbis  i      Ioua  aruripotens ,  ft 

«)  miniftrcr. 


meant  ancillae  tuae  miferiam  refpe* 
xeris,  meique  non    oblitus,  fed 
memor,  mihi  virilem  fobolem  de- 
deris,  earn  ego  Iouae  in  omneme- 
ius  vitam  dedam ,  nee  eius  capiti 
admouebitur    nouacula.         Haec  u 
quum  ilia  Iouam  prolixe  obfecra- 
ret,  cumque  fuo  animo  loquens, 
labra  moueret,  neque  vocem  ede- 
ret :    Elis,  eius  os  obferuans,  temu- i: 
lentam  ratus  eft :  et,  quousque,  in- 
quit,  ebria  eris?  exhala  vinum. 
At  ilia ,  pace  tua ,  domine  ,  inquit,  u 
mulier  fum  aegro  animo ,  non  vino 
pota,  aut  temeto,  fed  animi  mei 
adfectionem  apud  Iouam  effundo. 
Noli  mc  improbarum  habere  nu-Jj 
mcro :    nam   haclenus  ex   animi 
mei  fenfu  atque  dolore  locuta  fum. 
Turn  Elis:  abi,  inquit,  cum  bonan 
pace  :  Deus  Israelitarum  tibi  det, 
quae  ab  eo  flagitafti.      Etilla :  da- 1' 
bis  mihi  veniam,  inquit.         Haec  i: 
locuta  mulier,  discesfit,  cibumque 
fumfit,  neque  amplius  mceftitiam 
retinuit.      Mane  vbi  furrexerunt,  l; 
Iouam  venerati,  Ramatham  do* 
mum  redierunt.      Et  Elcana  An-i< 
n?e  coniugisfuae  notitiam  habuit, 
quae,  Ioua  eiusmemore,  vertenti- 
bus  temporibus  conceptum  edidit 
filium,  Samuelemque  exeonomi- 
nauit,  quodeuma  louaexorasfet. 

Deinde,  proficifcente  Elcana  vna  2 
cum  tota  fua  familiaad  anniuerfa- 
rium  facrificiurn  Iouae  faciendum, 
votumque  fuum  reddendum,    An- a: 
na  profe&a  non  eft:  donee  pue- 
rum  abiaclatum  (inquit  virofuo) 
eodeducam,  vt  Iouae  ^adpareat,  il- 
licque  fit  perpetuo.        Cui  Elcana  a 
concesfit,  vtfaceret,  quodeivifum 
esfet,  maneretque,  donee  puerum 
ablaciasfet :  Iouamque  precatus  eft, 
vt  promisfa  confirmaret. 

Man- 


Cap.  1.4. 


REGVM  LIBER  I. 


261 


4  Manfitergomulier,  puerumque 
lactauit,  donee  eum  a  Jacte  depelle- 
ret.  Poftea  deliculum  duxit  fecum 
tribuscumtauris,  et  vnoephifari- 
nae ,  atque  vtre  vini,  Sihmtem,  in 
xdem  Iouae  admodum    puernm : 

5  mactaruntque  taurum,  et  puerum 

6  ad  Elim  adduxerunt.  Deinde  ilia 
fie  locuta  eft :  plurimum  te  falue- 
re  iuheo ,  domine.  Ego  fum  mu- 
lieriHa,  domine,  quae  hie  apud  te, 

7louam  orans,  adftabam:  hunc 
I  puerum  orabam,  et  mihi  Ioua  po- 
1  ftulata  dedit,  Itaque  ego  hunc 
I  yicisfim  Ions  aceeptum  fero,  atque 
i  ■  in  perpetuum  addico.  Turn  il- 
'    le  ibi  Iouam  adorauit.    Et  Anna 

•  his  verbis  fupplicauit : 

CAPVT    II. 

Amu  carmen  ad  Iouam.  Infano  Samuel. 
Sacerdotii  natarum  nequitia.  Pater  in 
jilios.     In  eum  v,ite>  iratus. 

Ill  T^XfuItat  per  Iouam  mea  mens : 

|H  attollitur  per  Iouam  meum 

[    •*_^cornu  :  panditur  in  meos  ini- 

I   micos  os  meum,  adeo  iaetor  tuo 

l^praefidio,        Non  modo  non  eft 

I   alius  aeque  fanctus,  vtloua:  fedne 

I,  eft  quidemvllus  praeterte,  necvl- 

I,  lum  numen  eft  cum  Deo  noftro 

*>)  comparandum,        Nolite ,  nolite 

J    tarn  fuperbe  loqui :  facesfat  ex  ore 

)    veftro  ferocia:  nam,  quum  omni- 

l  fciusDeus  Ioua  fit,  irriti  funt^co- 

I  4  natus.       Fortium  arcus  frangun- 

';    tur,  etabiedti  robore  accinguntur. 

1  >  Saturi  ob  vidtum  operam  fuam  lo- 

cant ,  et  famelici  defmunt,  eousque 

vt  fterilis  feptem  pariat ,  et  quae  fe- 

1  Scunda  eft,  reddatur  effeta.      Ioua 

occidit,  et  in  vitam  reuocat :  demit- 

1  7  tit  in  orcum,  et  extrahit.      Ioua 

depauperat,  etditat:  deprimit,  et 

j.  1  euehit,tenuesque  ab  hiuno  fuscitat : 

}  1?  pauperes  a  paedoreattollit,  vt  eol- 

i  j  locatos  cum  illuftribus  in  gioriofi 

1 1?  posfesfionem  foliimittat.  G.      Qui 

I   et  preeantibus  vota  concedit,  et 

[  1  4  )  fcilicct  hominum.         e)  contenvorc* 


iuftorum  annos  fecundat.   Neque 
enim  homo  viribus  valet.      Donii- 10 
nus    infirmos    reddit   aduerfarios 
fuos,  Oominus  fanftus.    Ne  glori- 1 1 
etur  prudens  in  fua  prudentia,  ne- 
que potens  in  fua  potentia:  neue 
glorietur  diues  in  fuis  diuitiis  :  fed 
in  eo  glorietur,  qui  gloriatur,  quod 
Dominum  intelligit  cognofcitque, 
et  ius  aequumque  rack  in  terris.  H. 
Nam  Ioux  funt  terrae    cardines,  it 
quibus  mundum  impofuit,  qui  pio- 
rum  fuorum  pedes  cuftodiet,  impiis 
filentibus  in  tenebris :  quandoqui- 
dem   homo   viribus    non    valet. 
Iouae  frangentur  aduerfarii ,  eo  de  1 3 
caelis  in  eos  detonante,      Ioua  ter- 14 
rarum  fines  iudicabit,  regique  fuo 
fortitudinem  dabit ,    et  fui  vn&i 
cornu  attollet.        Deinde ,  Elcana  1 5 
Ramatham  domum  profec"to ,  puer 
remanfit   adminifter   Iouae    apud 
Elim  pontificem.      Huic  Eli  filiiig 
erant  nequisfimi,  et  Iouae  e  ignari. 
Habebant  autem  pontifices  hoc  ius  17 
in  populum,  vt,  quocumque  facri- 
ficium  faciente,  dun;  caro  coqueba- 
tur,  veniret  puer  pontificis,  fufci- 
nam  tridentem  ferens,  qua  in  lebe- 
tem,  autahenum,  aut  cacabum,  aut 
ollam  immisfa ,  quidquid  extrahe- 
bat  fufeina,  id  (ibi  pontifex  vindi- 
cabat.      Atque  ita  faciebant  omni- 1 8 
bus  Israelitis ,  illuc  Siluntem  veni- 
entibus.      Etiam    ante  incenfum  19 
fuffitu  adipem,  veniebat  pontificis 
puer,  et  immolatori  iubebat,  vt 
carnem  daret  asfandam  pontifici: 
pontificem   enim  ab  eo  non  esfe 
coclam,  fed  cmdam  carnem  fum- 
turum.        Quod  fi  ille  monebat,  ao 
vt  adipem  interim  adoleri  fineret, 
deinde  fuo  arbitrio  fumeret,  vrge- 
bat  in  praefentia  dari ;  alioquin  fe 
per  vim  erepturum  esfe.        Haecu 
puerorum  improbitas  vifa  eft  Iouae 
maxima,  propterea,quod  hinc  Iouae 
fertum  male  apud  homines  audie- 
bat. 

Samuel  autem  puer  apud  I0-22 
R   3  uam 


*6x 


REGVM  LIBER  I. 


Cap.  i,  3, 


nam  miniftrabat,  lineo  indutus 
ephodo :  eique  mater  faclam  a  fe 
breuem  pratextam  quotannis  ad- 
ferebat,  quum  ad  anniuerfarium 
facrificium  cum  viro  fuo  profici- 

23  fcebatur,  Et  Elis  Elcanae  eiusque 
coniugi  precatus  eft ,  vt  ei  Ioua  ex 
eafemina  prolem  daret,  prout  ipfa 

24  a  Ioua  poftulauerat.  Igitur  iis 
in  patriam  reuerfis ,  Anna ,  Ioua 
dante,  concepit,ediditque  tres  fiiios, 
et  duas  filias ,  puero  Samuele  apud 

»5  Iouam  crefcente.  Elis  autem  iam 
admodum  fenex,auditis  tot  fuorum 
filiorum  in  omnes  IsraeKtas  faci- 
noribus,  vtque  cum  raulieribus 
(  quae  pro  oraculi  tabernaeulo  excu- 
babant  )  confuetudinem  haberent ; 

*6  eos  ita  commonefeeit :  _  quamob- 
rem  facinora  ifta  committitis  ?  quae 
ego  vulgo  de  vobis  tam  fcelerata 

27  audio  ?  Definite ,  mei  filii :  non 
enim  bene  apud  me  auditis ,  qui 
Iouae  popuhim  ad  nequitiam  ab- 

28  ducatis.  Si  quis  in  hominem 
homo  peccat,  disceptant  arbitri: 
at  fi  quis  in  Iouam  peccabit ,  quis 

29  pro  eo  disceptabit }  Sed  illi  patri 
di&o  audientes  non  fuerunt ,  quod 

30  eos  Ioua  volebat  occidere.  Inter- 
ea  puer  Samuel  turn  apud  Iouam, 
turn  apud  homines ,  et  maior  in 
diesfiebat,  etmeliof, 

3 1  Et  diuinus  quidam  ad  Elim  venit, 
et  cum  eo  fie  locutus  eft :  fie  dicit  Io- 
ua :  quum  ego  me  tui  /  parentis  po- 
fteritati  in  Aegypto  apud  Pharao- 
nem  degenti  patefecerim ,  eamque 
mihi  practcr  omnes  israeliticas  tri- 
bus  ad  facerdotiumdelegerim,  quae 
ad  altare  meum  immolaret,quae  fuf- 
fitum  faceret ,  et  ephodum  coram 

ga  me  geftaret ;  denique  quum  tuae 
paternae  familiae  omnem  Israelita- 
rura  rem  diuinam  dederim:  cur 
vos  mea  facrificia  atque  ferta  a  me 
in  fano  fieri  iusfa  defpicamini ;  plu- 
risque  tu  tuos  fiiios  quam  me  facis, 


quum  primitns  omnium  mei  tsrae- 
litici  populi  munerum  faginemini? 
Itaque  ftatueram  ( inquitloua  Deus  33 
Israelitarum)  tuam  pat  risque  tui 
pofteritatem  in  meo  confhe&u  ver- 
faturam  esfe  in  perpetuum :  fed  34 
nunc  abfit  hoc  a  me  ,  inquit  Ioua, 
vt,  qui  me  in  pretio  habent,  eos  ego 
non  in  pretio  habeam ;  et,  qui  me 
contemnunt ,  non  defpectui  lint, 

Scito,  futuruin  esfe,  vt  ego  tuum  3  J 
tuaeque  patriae  domus  lacertum  fie 
frangam',  vt  nullus  fit  domi  tuac 
fenex  :  8  fpectabisque  in  fano  xmu- 
lumin  omnibus  bonis  inlsraelitas 
collates ;  nee  erit  vllus  vniquam  in 
tua  familia  fenex.  Neque  tuam  3$ 
ftirpem  ab  ara  mea  diuellam ,  h  quo 
tibi  et  oculi  confumantur ,  et  ani- 
mus contabefcat:  efheiamque,  vt 
omnes ,  qui  tuae  pofteritati  accreue» 
rint,  a:  tate  virili  mqriantur,  Cu-  37 
ius  rei  fignumhoc  nabeto,  intuis 
duobus  filiis  Hophni  et  Phinee 
euentumra,  vt  ambo  eodem  die 
moriantur.  Creabo  autem  mihi  38 
fiddem  pontificem,  qui  ex  animi 
mei  fententia  agat ,  etei  durabilem 
pofteritatem  conciliabo,  efficiam- 
que,  vt  apud  vnclum  meum  femper 
verfetur :  quern  pontificem,  quis-  35 
quis  erit  in  familia  tua  reliquus, 
venerarum  veniet  ob  nummum  ar- 
genteum ,  obque  panem ;  et  ab  eo 
petet ,  vt  fe  in  aliquod  facerdotium 
cooptet ,  quo  buccellam  panis  edat. 

CAPVT    III. 

AdSamutlem  Ioua.      Somnium  Eli  Jignifi. 
catum, 

CEterum  iuuenis  Samuel  Iouae  1 
apud  Elim  miniftrabat,  quo 
quidem  tempore  rara  Iouae 
oracula  aut  praedi&iones  exftabant. 
Accidit  autem  quodam  die ,  Eli  * 
apud  fe  cubante ,  oculis  iam  caccu- 
tientibus ,  parumque  cernentibus, 
quum 


/)  fcilicet  Leuis,  g~)  Videbunt  poftcri  tui,  non  fine  fuo  dolorc,  pontinVem 
ronex  tenatum»  qui  facrificiis  fruatur :  quae  Israelite  decollatis  fibi  diuinitu 
bonis  facient.       h)  dum  tui  potleri  ferui«n t  alii  pen tif.ci. 


:. 


Cap.  3-4^ 


REGVM   LIBER  I, 


463 


quum  diuina  lucerna  nondum  ex. 
3ftincVa  fqret,    vt  Ioua  Samuelem 
in  louse  cella,  vbierat  area  diuina, 
4  cubantem  vocaret.     Et  ilk,  adfum, 
inquit ,  fimulque  ad  Elim  cucurrit : 
,  Set,  adfum,  inquit,  vocatus  a  te. 
.  '6  (it  ille,  non  vecaui,  inquit,  redi  cu~ 
t  7bitum,  Itaquecubitumiuit.      De- 
inde  iterum  vocatus  a  Icua  Samuel 
furrexit :  ad  Elimque  cucurrit,  et, 
I   adfum,  inquit :  nam  tu  me  vocafti. 
\  '8  At  ille :  non  vocaui,  fill,  redi  cubi- 
l    turn.    Ncndum  autem  Iouam  didi-, 
:    cerat  Samuel ,  nee  dum  vllum  ei 
louse  patefaftum  fuerat  oraculum, 
9  Igitur  a  Ioua  tertium  vocatus  fur- 
git  :    Elimque  adit,  et  fe  vocatu 
aillius  adesfe  dick.     Turn  Elis  in. 
telligens ,    a  Ioua  puerum  vocari, 
Samuelem  fie  adloquitur  :   i  cubi- 
tum.    Quod  fi  te  vocauerit,  dicito : 
loquereloua,  namegotuus  audio. 
ii  Igitur  in  eumdem  locum  reuerfus 
1  Samuel  recubuk.        Et  Ioua  ad- 
uenit  ,  adftkkque ,   et  Samuelem , 
vt  aliquoties  ante  fecerat,  vocauit : 
Samuel,  Samuel.    Cui  Samuel ;  lo- 
quere,  inquk :  nam  ego  tuus  audio. 
<3Et  Ioua  :   fcito,  me,  inquit,  eius*. 
modi  rem  in  Israeikis  fa£hirum 
esfe,  vt  earn  quicumque  audient, 
reddanfcur  ambabus  auribus  atto- 

4  niti.  Sum  enim  aliquando.  Eli 
importaturus  omnia,  quxcumque 
in  eius  pofteritatem  prxdixi  :  et 
quidem  ita,  vt  nihil  omninoabfit. 

5  Significaui  autem  ei ,  mc  in  perpe- 
tuum  perfecufcurura  esfe  in  eius 
pofterkatem  eius  culpam  :  qui, 
quum  Alios  fiios  nequiter  fe  gere- 
re  nor»  ignoraret ,  eos:  tamen  non 

c^coercuerk.  Itaque  contra  Elis 
pofterkateai  iuraui  ,  culpam  elia- 
nae  pofterkaiis  nullis  vraquam  fa- 
crificiis  aut  fertis.expiatum  iri. 

7  Samuel  igitur ,  poftquam.  ad  ma- 
tutinum  cubuit ,  fores  xdis  louse  a- 
peruk  :  quumque  oraculum  illud 
Eli  patefacere  reformidaret ,  Elis, 
eo  euocato ,  fie  inquit ;  Samuel  fili. 

8  Quid  vis  .  inquit  ille.      Qyidnjua 


eft,  quod  ille  tibi  dixit  ?  inquit, 
noli  me  celare  :   fie  Deum  habeas 
propitium,  vt  nihil  prorfus  eorum, 
qux  tibi  ab  illo  dichfimt,  mece- 
labis.        Turn  Samuel  eiremo-10 
mnem  fine  vlla  disfimulatione  pa- 
tefacit.     Et  ille :  Ioua  eft,  inquit : 
quod  ei  videbkur,  faciei.    Crefce-  20 
bat  ergo  Samuel,  fauente  Ioua ,  ne- 
que  vllum  eius  diclum  irritum  e. 
rat,  innotukque  omnibus  Israeli- 
tis  abusque  Dane  ad  Berfabam,  Sa- 
muelsm  certo  esfe  Ioux  vatem. 
Iterumque  ei  adparuit  IouaSilun-H 
te  :    nam  SilurUe  Ioua  fe  Samueli 
patefeckoraculo.  fuo. 

CAPVT    IIII. 

Ad  fsrae/ita*  Samuel.  APaUftixopopnli 
clades.  Area  i»  caftra  y  ab  bofie  ablata. 
Mors  Ely ,  nurus  parjtiif%  mar  or. 

IGkur  Samuele  omnes.  Israelitas  1 
adloeuto,   eduxerunt  Israelitae 
fuas  copias  in  expeditionem  ad- 
uerfus  Palaeftinos ,  et  apud  faxum 
auxilii  caftra  pofuerunt,  Palxftini 
autem  apud  Aphec  :  inftruc-tisque  a 
in  aciem  Palxrhnis ,   et  commisfo 
prcelio,  victt  funt  Israelkx,  cscfis 
in  acie  per  agros  circker  quatuor. 
miliibus  eorum.       Turn  populus  3 
in  caftra  fe  recepit*  et  fenatores 
Israelitae  conquefti ,  fe  eo  die  Ioux 
opera  a  Palxftinis  esfe  viclos,  fta.< 
tuerunt  ,  arcam  foederis  Ioux  a 
Silunte  arcesfere ,    quae  inter  eos 
verfans,  eos  ab  hoftium  defende- 
ret  iniuxia.       Itaque  mifit  populus  4. 
Siluntem ,  qui  illinc  arcam  foederis 
Ioux  bellipotentis ,  Gherubis  infi- 
dsrtfis,  attulerunt  :  cumquadiui- 
ni  foederis  area  aderant  duo.  Elis 
filii,  Hophnis  et  Phinees.        Ad  5 
huius  arcx  foederis  louse  aduen- 
tiim  in.  caftris  tantus  vniuerforum, 
Israelitarum  clamor  exftkit ,    vt 
terra  ipfa  perfonaret.        Quocla-c5 
more  audita,  Palaeftini  quuniqux- 
rerent ,  quid  fibi  vellet  tantus  ille. 
in  caftris  Hebrxorum    clamoris 
fonkus  I     vbi  intellexerunt,  ar-7 
H  4  cam 


2(54 


REGVM  LIBER   I. 


Cap.  4. 5. 


cam  esfe  Iouae ,  quae  in  caftra  ve- 
nisfet ,  territi  funt ,  quod  dicerent, 
in  caftra  venisfe  Deum ,  actum  esfe 
de  fe  :  non  enim  fie  antea  fieri  fo- 

8  lit um  esfe ,  actum  esfe.  A  quo  e- 
nim  fe  contra  illorum  tarn  excel- 
lentum  deorum  vim  defenfum  iri  ? 
Illos  enim  esfe  deos ,  qui  tot  cladi- 
bus  Aegyptios  in  defertis  adfecis- 

9  fent.  Proinde  confitmarent  fe  ,  vi- 
rosque  praeberent  Palar  ftini ,  ne  He- 
brxis  feruirent ,  quemadmodum 
ipfis  Hebraei  femiuisfent  :  praefta- 
rent  ergo  fe  viros ,  ac  pugnarent. 

10  Igitur  commisfa  per  Paheftinos 
pugna,  victi  Israelite,  pasfim  in  fua 
tabernacula  difFugerunt ,  maxima 
clade  accepta ,  defideratis  Israelira- 
rum   triginta   millibus    peditum, 

1 1  capta  area  diuina ,  mortuisque  duo- 
bus  EUs  filiis,  Hophni  et  Phinee. 

1 2.  Ex  ea  acie  Beniamita  quidamcur- 
fu  Siluntem  eodem  die  ire  conten- 
dit,  fcisfa  vefte ,  confperfoque  ter- 

"!}ra  capite.  Ad  cuius  nuntium 
quum  esfet  vniuerfae  ciuitatis  cla- 
mor excitatus ,  Elis ,  qui  turn  in  fel- 
la propter  viam  fedens  fpeculaba- 
tur,  animo  propter  arcam  diui- 
nara  trepido  ,  audito  clamoris 
ftrepitu,  quaerebat,  quis  esfet  ille 

I4tumultus?  Et  homo  ille  propera- 
uit,  Elique  rem  nuntiatum  venit, 
annos  turn  nato  octo  et  nonaginta, 
oculis  caliganti,   nee  cernere  va- 

I5lenti,  eique  ita  retulit :  egoad- 
fum  ex  acie,  ex  qua  hodie  effugi. 

uSEtille:  quid  factum  eft ,  inquit,  mi 

*  7  fili?      Cui  nuntius  :  fugati  funt  a 

Palaeftinis  Israelite  ;  magna  acce- 
pta clades  eft ;  duo  filii  tui  Hophnis 
et  Phinees  occubuerunt  ;    et  area 

*  S  diuina  capta  eft.    Hie  Elis,  facta  ab 

illoarcae  diuinaementione,  de  fella 
in  deorfum  delapfus,  apudportam 
fracta  cemice  mortuus  eft :  quippe 
homo  et  fenex  et  grauis,  quum 
quidem  Israelitis  annos  quadragin- 
ta  ius  dixisfet. 
•P      Eius  quoque  nurus  ,    Phineis 


vxor,  grauida,  et  iam  vicina  par- 
tui ,  poftquam  cautx  areas  Dei  mor- 
tuique  foceri  fuiarque  virifamam 
accepit,  doloribus  correpta  fub- 
feditatquepeperit.  Qijam  niori-10 
bundam  quum  hortarentur,  quae 
adftabant,  vt  bono  eslct  animo, 
filium  enim  peperisfe  :  ilia  nihil 
refpondit,  neque  animum  aduer- 
tit ,  fed  puerum  '  Ichabodum  ad-21 
pellauit,  ex  eo,  quod  priuati  es- 
fent  Israelitar  gloria,  capta  area  di- 
uina, eiusque  focero  atque  viro 
mortals  :  recesfit  ab  Israelitis  glo- a* 
ria ,  inquit ,  poftquam  capta  diuina 
area  eft. 


CAPVT    V. 

Area  Ioii£  in  Ueafiri  fanum.  Axotiorum 
agratatio  ,  inures.  De  remittenda  arcs 
confi.  iam. 

AT    Palaeftini   capta m    arcam  \ 
diuinam  Azotum  a  faxo  au- 
xilii  portarunt,  et  in  aedem 
fui  dei  Dagonis  illatam,  apud  i- 
pfum  Dagonem  collocarunt.      Sed  2 
quum  poftridie  furrexisfent  Azo- 
tii,  Dagonem    oftenderunt   humi 
ante    arcam      Iouae     prolapfum: 
quem  quum  fublatum  in  fuum  lo-  3 
cumrepofuisfent,  poftero  item  die 
prolapfum  humi  ante  eamdem  ar- 
cam Iouae  reperiunt,    eius  capite  4 
ambabusque  manibus  auulfis,   et 
in  limine  pofitis ,  tantum  Dagonis 
trunco  ei    relicto :       eamquc  ob  5 
rem  Dagonis  facerdotes ,  aut  qui- 
cumque  in  aedem  Dagonis  intrant, 
limen  Dagonis  azotii  ad  nunc  di- 
em non  calcant ,  fed  transfcendunf. 
Turn  Ioua  Azotios  grauiter  infe-6 
ctatus  eft  atque  vexauit,  etipfos* 
podicis  morbo,  et  ipforum  fines 
G.  L.  enatis  muribus  H.  infeftan- 
do,  G.  L.  ex  quo  ingend  clade  per- 
turbata    ciuitas    eft.  H.       Quod  7 
quum  fieri  viderent  Azotii,  nega- 
runt,  velle  fe  arcam  Dei  Israelita- 
rum  apud  fe  manerc ,  qui  et  ipfos 
et   ipforum    deum  Dagonem  tarn 

dure 


i ")  periit  gloria.        k)  condylomatisi  quum  procidit  fedes. 


Cap.  5. 6. 


REGVM   LIBER    L 


a6j 


8  dure  tractaret.  Itaque  arcesfitis 
et  conuocatis  omnibus  Palxfti- 
norum  optimatibus ,  quxfiuerunt, 
quid  fibi  area  Dei  Israelitarum  fa- 
ciendum esfet  ?  Qnibus  illi  refpon- 
derunt :    transferendam    esfe  Ge- 

$>  tham,  Quod  quum  fecisfent,  Io- 
ua  oppidum  illud  ingentibus  tur- 
bis  vexabat ,  oppidanis  a  maximo 
ad  minimum  ira  adfe£Hs,  vt  eis 
podices  prociderenr. 

10  Itaque  diuinam  arcam  Accaronem 
miferunt.  Quo  quum  ilia  perue- 
nisfet,  cceperunt  Accaronitac  clama- 
re,  iccirco  ad  fe  adlatam  esfe  Dei  Is- 
raelitarum arcam ,  vt  fe  fuosque 

1 1  populares  intcrficeret.  Ergo,  con- 
uocatis omnibus  Palxftinorum 
primoribus,  poftuJarunt  abeis,  vt 
arcam  Dei  Israelitarum  in  fuum 
locum  remittendam  curarent,  ne 
per    earn    Accaronitx    eorumque 

1 2  populares  necarentur.  Nam  v- 
niuerfa  ciuitas  perniciali  malo 
premebatur,  adeo  grauiter  Dei 
manus  vrgebat :  et  qui  non  mo- 
riebantur ,  iis  fedes  infeftabantur, 
ingentesque  ciuitatis  excitabantur 
querelx. 

CAPVT     VI. 

Area  remittenda.  Multe  folutio  per  Pa- 
Ufltnos.  Nouus  cttrrut ,  vacca ,  area  ad 
faos.     Bethfamidarum  clades  ,  legatio. 

iTGitur,  quum  fuisfet  area  Ioux 
I  in  agio  Palxftinorum  feptem 

&  menfes,  Palxftini ,  conuocatis 
facerdotibus  et  diuinis ,  ex  eis  qux- 
fiuerunt ,  quid  fibi  area  Ioux  faci- 
endum, aut  quo  pa&o  in  fuum 

3  locum  remittenda  foret  ?  Quibus 
illi  ita  refponderunt :  fi  arcam  Dei 
Israelitarum  remittitis ,  ne  inanem 
remittite ,  fed  illi  multam  foluite. 
Ita  enim  fanabimini ,  et  intellige- 
tis,  quamobrem  Ioua  vos  infeftare 

4  non  definat.  Quxrentibus,  qux- 
nam  illi  multa  pendenda  foret? 
refponderunt,  quinque  podices  au- 
reos ,  et  totidem  mures  aureos, 
pro  numero  opdmatum   Pal.efti- 


norum  :  nam  eadem  clade  et  cete- 
ri  omnes,  inquiunt,  etveftri  pri- 
mates infeftanfur.  Quamobrem  5 
facite  fimulacra  veftrorum  podi- 
cum,  et  murium  terram  vaftanti- 
um,  ct  ea  Israelitarum  Deo  hono- 
ris ergo  date ,  fi  forte  vos  veftros- 
que  deos  ct  terram  infeftare  defi- 
net.  Cur  enim  animos  veftros  6 
obfirmetis,  ficut  obfirmarunt  Ae- 
gyptii  et  Pharao?  qui  tamenabil- 
lo  fie  tra&ati  funt ,  vt  coacti  fint, 
illis  dare  misfionem.  Quapro-7 
pter  curate  faciendum  currum  no- 
iium  vnum,  et  ei  duas  vaccas  fe- 
tas,  quae  iugum  numquam  tulerint, 
adligate :  earumque  vitulis  do- 
mum  redudtis ,  fumite  arcam  Io- 1 
uae,  et  earn  in  currum  imponite, 
aureaque  fimulacra,  *  quae  illi  mul- 
tx  nomine  pendetis,  in  capfa  ad 
arcx  latus  ponite,  eamque  abire 
finite ,  atque  obferuate.  Si  Beth-  9 
famem  in  fuos  fines  iter  habebit; 
ille  nos  hoc  tanto  malo  adfecit: 
fin  minus;  fciamus,  nos  non  eius 
manu  premi,  fed  hxc  nobis  cafu 
accidere. 

Atque  ita  fecerunt  homines,  ic 
duasque  boues  fetas  ad  currum 
adligarunt,  domi  conclufis  ea- 
rum  vitulis,  impofita  in  cur- 
rum area  Ioux  capfaque ,  et  muri- 
bus  aureis,  et  podicum  fuorum 
fimulacris.  Vaccx  vero  re&a  1 1 
Bethfamem  verfus  vna  via  mugt- 
entes  ire  contenderunt,  neque  ad 
dextram  aut  finiftram  deflexerunt, 
palxftinis  illas  primatibus  vsque 
ad  Bethfamis  confinia  fubfecutis. 
Bethfamitac,  qui  turn  mesfem  tri-  «* 
ticeam  in  valle  faciebant.*V;i  ar- 
cam animaduerterunt,  t^tif  con- 
fpedhi  laetati  funt.  Quun.'^ue  ve- 
nisfet  currus  in  agrum  Iofux 
Bethfamitx,  ibique  ftetisfet,  con- 
ciderunt  ligna  currus,  vaccasque 
illas  Iouae  folido  facrificio  immo- 
larunt :  et  Leuitx  arcam  loux,  13 
capfamque  vna  pofitam,  in  qua  c- 
rant  aurea  ilia  liimdacra,  depo- 
R  5  fue- 


%66 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  6. 7. 


fuerunt,  et  ingenti  faxo,  quod  il- 
lic  erat ,  impofuerunt ,  eodenique 
die  Bethfamitx  Ioux  folida  facri- 
flcia  et  rem  diuinam  fecerunt. 
I4Qiia  re  animaduerfa,  quinque  Pa- 
lxftinorum optimates  Accaronem 

15  eo  die  redierunt ,  Podites  autem 
aurei,  quos  Palxftini  mult*  nomine 
Ioux  penderunt,fuere  pro  Azoto  v- 
nus,  pro  Gaza  vnus,  pro  Afcalone  v- 
nus ,  pro  Getha  vnus ,  et  pro  Ac- 

16  carone  vnus.  Mures  quoque  au- 
rei fuerunt  pro  numero  omnium 
vrbium  palaeftinanun,  id  eft,  quin- 

17  que  prxfechirarum  ,  qux  con- 
(inentur  ab  vrbe  nuinita,  ad  vi- 
ctim non  muratum ,  et  ad  ingens 
faxum,  *  in  quo  repoiita  eft  area  lo- 
use ,  quod  faxum  eft  adhue  in  agro 
Ioflix  Bethfamitx. 

18  Sed  Ioua  in  bethfamiticnm  popu- 
lum,  quod  Ioux  arcam  viderant,  a» 
nimaduertit,  exfis  eorum  feptua- 
ginta  hominibus  fupra  quinquagin- 

lo  ta  millia  :  qua  tanta  clade  a  Ioua  il- 
tata  lugensBethfamitarum  populus, 
quxrebat,  ecquis  posfet  ante  Io- 
uam  tarn  '  auguftum  Deum  confix 
ftere :  aut  ad  quosnam  a  fe  trans- 

aoferenda  foret  area?  Itaque  mi- 
ferunt  legatos  ad  Cariathiaiimen, 
fes ,  qui  dicerent ,  redditam  esfe  a 
Palxftinis  arcam  Ioux:  defcende* 
rent,  eamque  ad  fe  exportareut. 

CAPVT     VII. 

Israelite  ad  meliorem  frugem.  Ad  popu- 
lum  Samuel.  Contra  Hebrews  PaUftini, 
born  111  a  Deo  calamkas. 

I  T^Rgo  venerunt  Cariathiavimen- 
|H  fe* ,  fublatamque  arcam  Ioux 
■*— '  GiR  aam  in  domum  Abinada- 
bi  in'^runt ,  ciusquenliumElea- 
zarum  ad  Ioux  arcam  cuftodien- 

%  dam  confecrarunt.  Ac  ex  quo 
area  Ioux  Cariathiarimi  coilocata 
eft,  longo  fpatio,  viginti  circiter 
annis  prxteritis,  totum  Israelita- 
rum  genus  ad  Iouam  Jamentatiun 
eft, 

/)  fcuerum. 


Turn  Samuel  orones  Israelitasj 
commonuit ,  vt ,  ft  fe  toto  animo 
ad  Iouam  conuertant ,    deos  alie- 
nos  et  Aftarothum  de  medio  fui  tol- 
lerent,  et  bene  erga  Iouam  animati, 
vni  Ioux  feruirent:  fieenim  fore, 
vt  eos  ille  a  Palxftinis   tueretur. 
Itaque  fustulerunt  Israel itx  Baales  4 
et  Aftarothum,  vnique  Ioux  feruie- 
mnt.      Et  qtium  Samuel  omnibus  5 
Israelitis  ad  Maspham  conuentum 
indixisfet,  vt  pro  eis  Iouam  obfe- 
craret,      conuenerunt  apud  Mas- 5 
pham ,  hauftamque  aquam  apud  Io- 
uam effuderunt,  et  eo  die  ieiuna- 
runt,  fequc  contra  Iouam  peccauis- 
fe  confesfi  funt :  atque  ita  Israelitis 
ius  dixit  Samuel  apud  Maspham. 

At    vbi   Palxftinis,   Israelites 7 
apud  Maspham  conuenisfc,  audi- 
tum  eft,  Palxftinorum  principes 
in  eos  expeditionem  fecerunt :  quo 
audito ,  Israelitx  fibi  tuetuentes  a 
Palarftinis ,      Samuelem  orant ,  ne  $ 
Iouam  Deum  ipforum  proiplisin» 
uocare   intermitteret,    vt  eos  ab 
iniuria  Palxftinorum  defenderet. 
Et  Samuel  agnum  fubrumum  cepit,  p 
eoque    folidum  Ioux  facrificium 
fecit,  Iouamque  pro  Israelitis  inuo- 
cauit,"et  exaudituseft.      Eo  enim  10 
adhucfacrafaciente,  Palxftini  con- 
fertocum  Israelitis  prcelio,  ingenti 
Ioux  tonitru  eo  die  perturbati ,  ab 
Israelitis  vicli  funt ;      eosque  Is- 1 1 
raelitx  Maspha  egresfi ,  vsque  fub 
Bethcar  occidendo  perfecuti  funt. 
Et  Samuel  faxum  inter  Maspham  et  ia 
Sen  collocauit,  idque  faxum  auxilii 
nominauit :  quod  nobis  hucusque, 
inquit ,  auxiliatus  eft  Ioua.       Ita  13 
doraiti  Palxftini ,  deinceps  Israeli- 
tarum  fines  non  incurfarunt ,  toto- 
que  tempore  Samuelis  a  Ioua  cohi- 
biti  funt ;   oppida  quoque  fibi  a  Pa- 14 
Ixftinis  erepta  Israelitx  per  vim 
recuperarunt ,    ab    Accarone  ad 
Getham  cum  fuis  finibus,  quum 
pax  esfet  inter  Israelitas  et  Amor- 
rxos.      Dixit  autem  ius  Israelitis  15 
Samuel, 


Cap.  8.  % 

6 Samuel,  quamdiu  visit:  quuni 
quidem  quotannis  Bethel ,  Galgala 
et  Maspham  obiens,  Israelitis  in 
his  omnibus  locis  ius    redderet, 

7deinde  Ramatham  reuerteretur, 
Nam  ibi  domum  habebat,  ibi  ius 
dicebat ,  ibi  louse  aram  qonftruxQ- 
rat, 

CAPVT    VIII. 

Vat"  ftlit  Pop»1*  duces  »  ''  degeneres.  Po- 
pti/ut  regtm  ctipiens.  Regit  mores.  Regit 
a  Deo  imperata  creati». 

I  S~~\  Vum  autem  confenuisfet  Sa- 
I  <J  muel,  filios  fuos,  quorum 
^*-*"  grandiori  Ioel ,  alteri  Abias 
nomen    erat,    re&ores   Israelitis 

%  Berfabae  impofuit.  Qui  eius  filii, 
quum  eius  mores  non  imitarentur, 
fed  ad  auaritiam  declinantes ,  mu- 
nera  ob  ius  peruertendum  accipe- 

3  rent ,  eonuenerunt  Ramatham  ad 
Samuelem  omnes    Israelite  fena- 

4  tores ,  et  ab  eo  petierunt :  vt,poft- 
quam  etipfeiam  fenexerat,  neque 
eius  filii  paternos  mores  fequeban- 

5  tur ,  regem  fibi  ad  fe  gubernan- 
dos  ceterarum  gentium   omnium 

16  more  imponeret.  Hac  illorumde 
rege  ad  fe  gubemandos  poftulatio- 
ne  oSenfus  Samuel ,  Iouam  adpel- 

)  7  lauit.  Cui  loua  refpondit  in  hunc 
modum:  obtempera  populo  in 
omnibus ,  quae  a  te  poftulauerint. 
Non  enim  te,  fed  me,  a  fui  re&ione 

8  depellunt :  ac  quales  ha&enus 
femper  erga  me  fuerunt ,  ex  quo 
illos  ex  Aegypto  eduxi,  dum,  re* 
lidto  me ,  diis  feruierunt  alienis > 
tales  erga  te  quoque  fe  praebent. 

j  Quamobrem  obfequere  fane  illis : 
fi  prius  tamen  eos  admonueris,  eis- 
que  ius  regis,  in  eos  regnaturi,  de- 

0  monftraueris.  Haec  omnia  Iouae 
mandata  Samuel  hominibus  a  fe 
regem  petentibus  expofuit,  atque 

1  ita  lecutus  eft :  hoc  ius  erit  regis 
in  vos  regnaturi.  Ex  filiis  veftris 
aurigas  fibi  et  equites ,  et  antecur- 

2  fores  turulcs  deliget :      hos  tribo- 


REGVM    LIBER    I. 


a$7 


nos,  hos  centuriones  *  creabit :  his 
aratoribus,    his  mesforibus,   his 
bellii'i  et  fuorum  curruum  inftru- 
menti  fabricatoribus  vtetur.      Fi- 13 
lias  veftras  vnguentarias ,  coquas, 
piftrices  fuas  faciet:       agromm,  14 
vinearum,  oliuetorum  veftrorum 
optima  quaeque  deliget,  fuisque  fti- 
patoribus  distribuet.      Fruges  et  I J 
vineas  veftras  decimabit,  et  fuis 
fpadonibus  adfeclisque  dabit.    Ser- 16 
uorum,  ancillarum,  iuuenum  ve- 
ftrorum leclisfimos,  afinosque  fu- 
met ,  quibus  ad  fua  negoiia  vtatur : 
pecora  veftra  decumabit :  breuiter,  17 
ei  ferui  eritis,      ac  aliquando  dei8 
rege,  quern  ipfi  vobis  delegeritis, 
queremini ,  nee  interim  vos  exau- 
diet  loua.      Huic  Samuelis  voci  19 
obtemperare   nolenres    Israelitae, 
inftabant,  vt  fibi  rex  creareturj 
quo  ceterarum  gentium  omnium*® 
fimiles  esfent,  rege  eos  gubernante, 
educente,    bella  eorum   gerente. 
Quae  omnia  populi  verba  audita  II 
Samuel  quum  ad  Iouam  retulisfet, 
loua  ei  praecepit,  vt  illis  morem 
gereret ,  et  regem  crearet.      Turn  22. 
Samuel  Israelitis  praecepit,  vt  in 
fua  quique  oppida  discederent. 

CAPVT    IX. 

Sauli  pulciitudo  ,  iter  ad  afinas.  Vtdent 
vocabulum.  Sauliu  et  puett*.  Ad  Sa- 
muelem SaalM ,  is  eanuiua princeps ,  mux 
icduclitta  -vidente. 

FVit  autem  Beniamita  quidam,  1 
nomine  Cis,  filius  Abielis,  filii 
Seroris,  filii  Bechorati,  L.  filii 
Sarethi,  H.  filii  Aphiae,  Ieminien- 
fis  cuiusdam  filii,  miles:      quiff-» 
lium  habebat  nomine  Saulum,  iu- 
uenem,  et  ita  formofum,  vt  nulli 
Israelitarum  pulcritudine  cederet, 
et  ceteros  omnes  humeris  fupere- 
mineret.      Huic  Saulo  filio  fuo  Cis  3 
pater  aliquando mandauit ,  vt,  ad. 
fumto  vno  de  famulis,  proficifce- 
retur  ad  veftigandum  afinas  ipfius 
Cis ,  quae  turn  perditae  erant. 
Igitur  Saulus ,  quum,  peragrat04 
monte 


*68 


REGVM   LIBER    I. 


Cap.  o. 


roonte  Ephraimitarnm ,  terraque 
Salifa.  ct  Salimomm  Ieminienfi- 
umque,  nusquam  illas  inueniifet , 

5vbi  in  fines  fuphios  ventum  eft, 
famulum ,  quern  comitem  ha  be  bat, 
fie  adloquitur :  age  reuertamur ,  ne 
pater  mens,  omisfis  afinis,  fit  de 

tf  nobis  follicitus.  Cui  ille:  eft  in 
b-OC oppido,  inquit,  quidam *  diui- 
nus ,  vir  grauis ,  qui  quidquid  futu- 
rum  dicit,  euenit  :  eanius  illuc 
modo,  fi  forte  nobis  id  ostendet, 
cuius  causfa  fuscepimus  hoc  iter. 

7 At  Saulus:  fi  iinus,  inquit,  quid 
adferemus  homini  ?  nam  et  pane 
cxhauftie  font  perae  noftne,  nee 
quidquam  habemus  in  pr.ifentia, 

Sqnodiuimun  remuneremur.  Eft 
mihi  in  prxfentia  (fubi.icit  ille  re- 
fpondens)  quadrans  ficliargentei, 
quern  diuino  dabo,  nobis  vt  iter 

$  noftrum  expediat.  Fuit  qnidem, 
quumapud  Israelites,  qui  »  Deum 
confultum  ibant ,  ficdicerent  :  age 
adeanr.'.s  videntem  :  nam  qui  ho- 
die vates  ,  is  olim  videns  adpellaba- 
l-o  tur.  Tuni  Saulus ;  reck  mones, 
eamus.  lta  in  oppidum  perrexe- 
runt,  vbi  ille  diuinus  erat. 
1 1  Atque  in  adfcenfu  oppidi ,  na6H 
puellas ,  qux  aquatmn  exibant, 
quxrunt  ex  eis ,  numnam  fit  illic 
lavidens?  Qiiibus  illx  :  eft,inqui- 
unt,  ct  quidem  vobis  obuiam  fu- 
turus,modo  properetis :  nam  hodie 
venit  in  oppidum  ;  quoniam  per- 
aguntur  hodie  popularia  facra  in 

1  3  facello.  Ingresfi  oppidum ,  eum 
protinus  offendetis,  antequam  in 
facellum  ad  epulas  adfeendat.  Si- 
quidem  ante  eius  aduentum  popu- 
lus  non  inibit  epulas  ;  propterea, 
quod  eius  eft,  fuper  facrificio  pre- 
cari:  turn  demumepulabuntur  in- 

lAiiitat».  Qliare  adfeendite  :  non 
enim  dubium  eft,  quin  eum  fitis 
inucnturi.  Ita  illi  in  oppidum  ad- 
fcendunt :  quumque  intra  oppidum 
venisfent,    occurrerunt   Samueli, 

at)  vites.       n)  fcifcitatum  oraculum. 
oxjuo,  vt  hot:  rcferuarcr,  m»r»cbui : 


qui  exierat  ad  adfeendendum  in 
facellum.  Prsemonuerat  autemij 
Ioua  Samuelem  ,  pridie  quam 
Saulus  venit ,  in  hunc  modum : 
eras  ego  tibi  de  Beniamitarum  i$ 
finibus  mittam  hominem ,  quern  tu 
mei  israelitici  populi  du'ceni  vn- 
clione  crees,  qui  populum  meum 
ab  iniuria  Palxftinorutn  defendat. 
Nam  ego  populum  meum  refpicio,  17 
eius  ad  me  perlata  querela,  lgitur 
Samuelem,  vifo  SauIo,monuit  loua, 
ilium  esfe,  quern  ipfe  ei  prxdixisfet, 
rectorem  fore  fui  populi.  Et  ig 
Saulus  ad  Samuelem  in  media  por- 
ta accedit,  et  eum  fie  adloquitur: 
ostende  quarfo  mihi,  vbinam  fit 
domus  videntis.  Cui  Samuel:  to 
ego  fum  videns,  inquit  refpondens, 
confeende  ante  me  in  facellum. 
Vos  hodie  apud  me  epulabimini, 
deinde  mane  ego  te  dimittam:  ti- 
bique ,  quidquid  in  animo  habes, 
indicabo.  Nam  quod  ad  afinas  20 
pertinet ,  tibi  tertio  abhinc  die  per- 
ditas,  depone  earum  curam :  re- 
pertx  funt.  Sed  hoc  fciendum  tibi 
eft ,  eum  esfe  te ,  in  quern  vnum, 
et  in  tuam  vniuerfam  patriam  fa- 
miliam ,  fpeclent  res  Israel  itarum. 
Et  Saulus :  quum  ego  genus  ad  21 
Ieminim,  inquit,  referam,  ortus  ex 
minima  gentilitatum  tribus  benia- 
minenfis,  quae  tribus  omnium  eft 
Israeiitarum  minima,  qui  fit,  vt  tu 
iftud  mihi  dicas  ? 

At  Samuel  Saulum  eiusque  famu-  22 
luminccenationem  introduxit,  eis- 
que  fummum  inter  inuitatos ,  qui 
erantcirciter  triginta,  locum  dedit. 
Turn  a  coquo  popofcit  earn  portio-  23 
nem,  quam  ei  tradiderat,  et  ipfum 
penes  fe  reponere  iusferat,    ( exce-  24 
perat  autem  coquusarmum,et  quod 
anno  adhxret )  Sauloque  adpofuit : 
et,  ecce,  reliquias,  inquit,  adpone 
ipfe  tibi,  vefcere:  nam  hoc  tibi  ex 
compofito  referuatum  eft,  0  quod 
dicerem,  me  inuitasfc  homines.  Ita 
epula- 

0)  Sciebam,  te  adfuturum.     Jdeokjue 
mecnim  hslmurum  conuiuas  alios. 


0 
1 
1 


- 


Cap.  i  o. 


REGVM  LIBER    I. 


a5o 


epulatus  eft  eo  die  Saulus  annSa- 
1$  rauele.  Deinde  ex  facello  defcen- 
derunt  in  oppidum,  et  ille  cum 
Saulo  fuper  tec"ro  collocutus  eft. 
atfPoftridie,  vbi  furre&um  eft,  fub 
ortum  aurorae  vocauit  Saulum  Sa- 
muel in  teclum :  et,  furge,  inquit, 
volo  te  dimittere* 
a7  .  Quumque  furrexisfet  Saulus, 
egresfi  funt  ambo  foras,  ipfe  et 
Samuel.  Atque  inter  defcenden- 
dum,  ad  extremum  oppidi,  monuit 
Saulum  Samuel,  vtfamulum  iube- 
ret  ipfos  praeuertere ,  atque  antece- 
dere :  ipfe  autem  paullisper  refta- 
ret,  vteidiuinummandatumcxpo- 
neret» 

CAPVT    X. 

Sauli  vntlio ,  de  Saule  vaticinium.  Hie 
vna  cum  vatil/its  vates.  Rex  ere  at  us  dis- 
Jimulator. 


cum  quibus  tu  quoque  -t  Iouas  fpi-  5 
ritu  correptus,  vaticinabere ,  etin 
alium  hominem  mutabere.      Quae  7 
poftquam  tibi  figna  eucnisfe  conti- 
gerit,  turn  facias  licet,  tibi  quod  in 
manum  venerit :  nam  tibi  Deus  ad- 
erit.      Defcendes  autem  ante  meg 
in  Gal  gala ,  quo  ego  fum  ad  te  de* 
fcenfurus,  ad  folida  facrificia,  etad 
facra  pro  falute  facienda.    Tu  fe- 
ptem  dies  exfpeclato,  dum  ego  ad 
te  veniam ,  tibique ,  quid  facien- 
dum fit,   ostendam,      Igitur  fi  9 
mulatque    digrediens   a   Samuele 
Saulus,  humeros  conuertit,  Deus 
ei  mentem  in  aliam   immutauir, 
eodemque    die   omnia    figna  ilia 
contigerunt.      Atque  vbiUIo,  vi-  1» 
delicetGabaam,  venerunt,  occur- 
rit  ei  ccetus  vatum ,  quos  inter  i- 
pfe  diuinitus  adflatus,   vaticinari 
ccepit,      Eum  quum  inter  vates  1 1 


1  TPVEinde ,  fumta  olei  ampulla,    vaticinantem  adfpicerentj  quicum 
1  caput  Sauli  perfudit,  eumque 


deosculatus,  inquit:  te  qui- 
dem  vngit  Ioua  p  fuae  posfesfionis 

aducem.  Quum  hodie  digresfusa 
me  fueris ,  reperies  homines  duos 
apud  fepulcnun  Rachelis  in  finibus 
Beniamitarum ,  apud  Selfam,  qui 
tibi  nuntiabunt,  repenas  esfe  afi- 
nas,  ad  quas  veftigandas  profeclus 
es:  patremque  tuuni,  omisfacura 
afinarum ,  de  vobis  follicitum ,  et 

3  filii  fui  causfa  anxium  esfe.  Illinc 
progresfus  vlterius,  vbi  perueneris 
ad  quercum  Thaboris ,  incides  illic 
in  homines  tres,  Bethel  ad  ?Deum 
adfeendentes :  quorum  vnus  tres 
haedos ,  alter  tres  panes ,  tertius  v- 

4trem  viniportabit,  quitefaluta- 
bunt,  tibique  duos  panes  dabunt. 

5  quos  tu  ab  illis  accipies.  Deinde 
veniesin  collemdiuinum,  vbi  funt 
Palaeitinorum  praefidia  :  vbi  oppi- 
dum ingrediens ,  occurres  ccctui 
vatum  de  facello  defcendentium, 
et  prxcedente  nablo,  tympano, 
tibia   et   cythara,   vaticinantium : 


que  eum  antea  cognouerant>  vu{- 
go  inter  fe  diclitabant :  quidnam 
filio  Cis  accidit  ?  An  et  Saulus  in- 
ter vates  ?        Et  quidam ,  qui  ade- 1 4 
rat:  Immor  qttis  eorum  pater  eft? 
inquit.    Itaque  abiit  in  prouerbi- 
um:    an    et    Saulus    inter  vates? 
Deinde  vbi  vaticinari  defiit ,  veniti3 
ad  facellum ,      et  quaerenri  patruo  14 
ex  ipfo  et  ex  famulo,    quonam 
profecti  fnisfent?    refpondit,  ad 
quxrendas  afirtas:  quas  quum  non 
exftare  viderent,  adiuisfe  Samue- 
lem:      petentique  patruo,  vt  fibi  15 
exponeret,  quid  eis  Samuel  dixis- 
fet?      refpondit  Saulus ,  ilium  in- 1$ 
dicasfe,  repertas  esfe  afinas :  fedde 
regno  quod  dixerat  Samuel ,  non 
indicauit. 

Deinde  Samuel,  conuocato  ad  Io- 17 
uam  populo  apud  Maspham,cum  Is- 
raelitis  fie  locutus  eft :  fie  dick  Io-  1  g 
ua  Deus  Israelitarum :  ego  Israeli- 
tas  eduxi  ex  Aegypio,  et  vos  turn  ex 
Aegyptiisjtum  ex  omnibus,qii3e  vos 
opprimebant,  regnis  eripui,      et  19 


vo« 
p)  fuorum  Israelitarum.       <j)  Dei  fanum.       r)  non folumvatcj  eft  Saulus,  fed 
cuam  vatum  pater,  hoc  cit  fummut. 


*7<5 


REGVM    LIBER    t. 


Cap.  io.  ii 


vos  hodie  Deum  veftrum  (per 
quem  eftisab  omnibus  malisatque 
hoftibus  defenfi)  repudiatis,  regem- 
que  vobis  imponi  flagitatis.  Qua- 
re  adefte  coram  Ioua,  in  tribus 

20copiasque  distribute  Ita  fortito 
Samuele  tribus  omnes  israeliticas, 

»1  beniaminenfi  fors  obuenit :  qua 
porro  du&a  per  cognationes,  et 
matriana  cognatione  defignata,  de- 

Sfcclaratur  Saulus,  Cis  films.  Is 
quum  quxfitus  non  inueniretur, 
iiiterrogatus  infuper  Ioua,  an  ad- 
hue  eo  venisfet  homo  ?  eum  apud 
impedimenta    latere ,     refpondit. 

*3  Itaque  eo  concurfum  eft ,  arcesfi- 
tusque  illinc ,  et  in  medio  populi 
collocatus  eft ,  quum  quidem  cete- 
ros  omnes  humeris  fuperemineret. 

*4Hic  Samuel  ad  vniuerfos  ita  loqui- 
tur :  videtisne ,  quem  elegit  Ioua  ? 
vt  ei  nemo  omnium  fit  par?  Et 
vniuerfi  ouantes  regem  falutarunt. 

»5  Turn  Samuel  regni  iura  populo 
expofuit ,  defcriptaque  in  libro ,  a- 
pud  Iouam  depofuit ,  et  omnem 

*6  populum  domum  dimifit.  Saulus 
quoque  domum  fuam  Gabaam  pro- 
fectus  eft ,  fecutis  eum  militibus,  fi 
quorum  animi    diuinitus   incita- 

*7bantur.  Quumque  improbi  qui- 
dam  diclitarent:  quid?  nosne  ifte 
vt  tueatur?  eumque  contemne- 
rent ,  neque  ei  munera  adferrent, 
disfimulabat. 

CAPVT     XI. 

l#  Galaadittu  Ammtnita.  Regit  crudeli- 
*.•-.  contra  populum.  A  Sauio  cdfnt  Am- 
imiiiut.    Viclorum  Utitia. 

I  T^Einde  G.  Z»  port  vnum  fere 
1  menfem  H.  fecit  Nahas  Am- 
^~*  monita  expeditionem ,  ca- 
ftraque  pofuit  apud  labem  Galaa- 
ditarum.  A  quo  quum  labenfes 
vniuerfi  peterent ,  vt  fecum  pacem 
facerent ,  ea  lege ,  vt  ipfi  ei  ferui- 

Jt  rent :  refpondit ,  ea  fe  conditio- 
ne  cum  eis  pacem  esfe  faclurum, 
fi  eis  omnibus  dextfos  oculos  ef- 
foderet,   eoque    dedeeore  oumes 


Israelitas  adficeret.      Turn  Iaben-  3 
fes  fenatores  abeo  petierunt,  fibi 
dies  feptem  concedi,  quibus  lega- 
tos  in  omnes  Israelitarum  partes 
dimitterent.     Quod  fi  defenfores 
adepti  non  fuisfent,  fefe  illi  dedi- 
tuiosesfe,      Profecti  igitur  legati4 
Gabatham  Sauli,  negotium,  audien- 
te   populo,   expofuerunt :    vnde, 
quum  esfet  totius  populi  fletusex- 
citatus ,      Saulus ,   qui  turn  rure  5 
bones  agens  veniebat,  perconta- 
tus,  quid  populo  accidisfet ,  vt  plo- 
raret :      vbi  ei  Iabenfium  narrata  6 
res  eft,  audito  eo  nuntio,  diuini- 
tus adilatus,  iraque  graui  motus, 
par  bourn  cepit,      disfec"tumque  7 
in   omnes   Israelitarum  fines  per 
nuntios  dimifit,  cum  edic"k>,  vt  qui 
Saulum  et  Samuelem  fecuti  non 
esfent,  eorum   bubus    ita  fieret. 
Ita  Iouano  pauore  correpti  homi-  8 
nes  ad  vnum  adfuerunt,  quos  ille 
apud  Bczec  recenfuit,  fueruntque 
Israelitarum  trecenta  mlllia,  Iudx- 
orum  aucem  triginta  millia. 

Turn  legatis,  qui  venerant,  man-  9 
datum  eft,  vtlabenfibus  Galaaditis 
renuntiarent,  poftridie,  quum  fol 
incaluisfet,    auxilium    habituros. 
Quod  quum  digresfi  legati  Iabenfi-  io 
bus  retulisfent,  laetati  labenfes  re- 
fponderunt  Ammonitis,  fefe  po- 
ftero  die  deditionem  fa6hiros,  in- 
que  eorum  poteftate  atque  arbi- 
trio  futuros.        Poftridie   Saulus  II 
exercitura  tripartita  intulit,  me- 
diaque  caftra  de  matutina  vigilia 
adorti  Saulini ,  Ammonitas  vsque 
ad  aeftum  folis  occiderunt :  reliqui 
ita  disfipati  funt ,  vt  nusquam  ibi 
duo  fimul  reftarent.      Turn  po- 12 
pulus  a  Samuele  petiit,  homines 
illos,  qui  Saulum  regem  repudiaue- 
rant,  fibi  dedi,  atque  interfici :  fed 
negauit  Saulus ,  quemquam  eo  die 
moriturum,  quo  Ioua  vidtoriam 
dedisfet  Israelitis.        Deinde  po- 13 
pulo  fie  praecepit  Samuel :      agite,  14 
proficifcamur  ad  Galgala ,  regnum- 
queillic  renoueraus,       Itaprofe- 15 


Cap.  1 2. 


REGVM  LIBER    L 


271 


&i  omncs  ad  Galgala ,  Saulum  illic 
coram  Ioua  regem  crearunt,  fa- 
craque  pro  falute  apud  louam  fe- 
cerun't ,  atque  ibi  Saulus  et  omnes 
Israelite  multum  iaetati  funt» 


trwv 
1 


CAPVT     XIL 

Samveiir  cencio,    buius  a  popuh   laudes. 
Portenta.     Trtpida  multitudo. 

Vm  Samuel  cum  vniuerfis  Is- 
raeiitis  ita  locutus  eft :  equi- 
dem  vobis  in  omnibus  veftris 
poftulatis  morem  gesfi,  creauique 

a  regem:  et  nunc  ccce  regem ,  qui 
vobis  praefit.  Equidem  iam  fenex 
et  canus  fum ,  et  ecce  fihi  mei ,  qui 

g  apud  vos  degunt.  Quum  igitur 
vobis  ab  ineunte  aetate  ad  huncvs- 
que  diem  praefuerim,  refpondete 
mihi  praefenti,  coram  Ioua,  co- 
ramque  eius  vnclo,  eccui  bouem 
aut  afinum  eripuerim?  ecquem 
fraudauerim ,  aut  oppresferim  ?  a 
quo  praemium  acceperim ,  vt  in  e- 
ius  crimine  conniuerem  ?  et  vobis 

4fatisfaciam.  Cui  illi:  tu  neque 
nos  fraudafti,  aut  oppresfifti,  in- 
quiunt,  neque  quidquam  a  quo- 

5quam  abstulifti.  Et  ille:  ergo 
vos  louam  eiusque  vnclum  hodi- 
erno  die  teftamini,  nihil  vos  ha- 
bere, quod  de  me  expoftuletis. 
Teftamur,  inquiunt. 

6  Et  Samuel :  adefte  igitur,  vt  apud 
louam  (  qui  Mofem  Aharonemque 
fecit,  quique  maiores  veftros  eduxit 
ex  Aegypto)  vobiscum  disputem  de 
tot  Iouae  erga  vos,  ergaque  maiores 

7veftros,meritis.  Poftquam  venerat 
Iacobus  in  Aegyptum,  inuocatusa 
maioribus  veftris  Ioua,  Mofem  A- 
haronemque  niifit ,  qui  illos  ex  Ae- 
gypto educlos ,  in  hoc  loco  coltoca- 

8  runt.  Deinde,  quum  Iouae  Dei 
fui  obliti ,  et  propterea  ab  ipfo  Io- 
ua  dediti  esfent  Sifarae  duci  exer- 
citus  Haforis,  aut  Palacftinis,  aut 
regi  Moabitarum  ,    atque  ab  illis 


s)  in  Hebrso  eft,  patres  veftre» 
i)  di*os  cc  inancs  deas. 


debellati,      louam   implorarunt,9 
et  fe  peccauisfe  confesfi  funt,    qui,  IO 
reliclo  Ioua,  Baales  Aftarothum- 
que  coluisfent  :  petieruntque ,  vt 
fe  ab  hoftibus  liberaret,  feque  et 
feruituros ,  fpoponderunt.    Itaque  1 £ 
mifit  Ioua  Ierobaalem  ,  et  Beda- 
nem ,  et  Iephtham ,  et  Samuelem, 
et  vos  ab  hoftibus  vndique  libe- 
rates in  tuto  collocauit»      At  vos,  I  a 
quum  videretis ,  vos  ab  Ammoni- 
tarum  rege  Naha  inuadi ,  poftula- 
ftis  a  me ,  regem  vobis  praeponi, 
quum  Ioua  Deus  vefter  idem  rex 
vefter  esfet.     Et  nunc  ecce  regem,  13 
quem  vos  delegiftis ,  quem  poftu- 
laftis  :  en  vobis  praefecit  Ioua  re- 
gem.     Si  louam  reuerebimini ,  fi  14 
coletis ,  fi  ei  dicto  audientes  eritis, 
fi  Iouae  mandatum  non  violabitis, 
fed  louam  Deum  veftrum  turn  vos, 
turn  rex ,    vobis  ab  eo  praefe&us, 
fequemini ,    G,  non  infeftabit  vos  1 £ 
Ioua.    H.  Sin  autem  Iouae  non  ob- 
temperantes,   eius   mandato  con- 
trauenietis ,    et  vos  et  /G.  veftrum  1  <5 
regem  H.  Ioua  infeftabit.        Iam  17 
vero  adefte,  et  videte,  quantam 
rem  Ioua  ob  oculos  veftros  faciet. 
Hodie  tritici  mesfis  eft :  ego  lo- 
uam inuocabo,  ettonabit,  *  atque 
pluet:  vt  intelligatis   videatisque, 
quanto  louam  peccato  offenderi- 
tis,  regem  vobis  poftulando.      De- 1 8 
inde  louam  inuocauit  Samuel :  et 
Ioua  tonitrua  pluuiamque  eo  die 
dedit,   vnde   vniuerfi  magno  et 
Iouae  et  Samuelis    metu  perculfi, 
a  Samuele  contender unt,  vt  pro  19 
ipfis  louam  Deum  fuum  oraret ,  ne 
morerenturc  quoniam  totfuapec- 
cata  hoc  fcelere   poftulandi  regis 
cumulasfent.         Quibus  Samuel :  10 
omittite  timorem ,  inquit,        Ve- 
ftrum quidem   factum  hoc  per- 
quam    nefarium  eft:      verumta- *• 
men  nolite  a  Iona  deficere :  quin 
ei  toto  peclore  feruite ,  neue  ad « 
ifta  nihili  defcifcite,  quae  neque  . 

pro- 
fed  in  Ccsco  melius,  ti  mini  videtur. 


i7* 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  12. 13. 


profunt,  neque  opitulantur:  ad- 
21  eo  nihili  ftuit.  Neque  enim  de*- 
Itituet  Ioua  populum  fuuni,  pro- 
pter fuum  tain  celebre  nomen,  poft- 
quara  vos  fibi  populum  facere  vo- 

23  luit.  Ego  quoque,  abfit,  vt  hoc  in 
louam  fceius  comnuttam ,  vt  pro 
vobis  orare  intermittam,  et  vos 
honeftis  reclisque  moribus  inftru- 

24  ere.  Tantiun  louam  reueremi- 
ni,  eique  verc  toto  pedore  feruite. 

45  Videte  enim  ,  quancam  vobis  rem 
fecerit :  quod  fi  male  feceritis,  et  vos 
et  rex  verier  peribitis. 

CAPVT    XIIL 

Ik  PaUflinos  Jonathan.  Israelii.nam  fu?a. 
Sauli  umeritiu.  In  eum  Samuel.  Inerma 
Hebtti. 

1  XNiuit  autemSaulus  regnum,  *  an- 

I  num  agens ,  et  regnauit  in  Israe- 

2  -*-  litas  annos  duos.  Delegit  au- 
tera  Saulus  tria  Israelitarum  millia  : 
quorum  duo  millia  fecum  apud 
Machmas,  montemque  bethelen- 
fem  retinuit :  mille  cum  Ionatha- 
ne  reliquit  apud  Gabaam  benia- 
mitarum  ;  reliquos  domum  renii- 

3  lit.  Deinde  quum  occidisfet  Io- 
nathan  Palxftinorum  prxfidium, 
quod  erat  Gabax  collocatum,  id- 
que  audiuisfent  Palxftini,  Saulus 
vbique  tuba  fonandum  curauit ,  eo 
confilio,  vt  id  audirent   Hebrxi. 

4  Quod  quum  audiuisfent  omnes 
Israelite ,  a  Saulo  occifum  esfe  Fa- 
Ixftinorum  prxfidium ,  Palxftinos- 
que  Israelitis  infenfos  esfe,  con- 
uenerunt  ad  Saulum  apud  Galga- 
la. 

5  Sed  quum  Palxftini  ad  Israe- 
litas  bello  perfequendos  conuenis- 
fent,  triginta  millia  curruum  et 
fex  millia  equitum  fecum  haben- 
tes,  prxter  milites  arenas  litoiis 
marini  numerum  adxquantes,  pro- 
feclique  caftra  fecisfent  apud 
Machmas ,  ab  oriente  Bethauenis : 

6  Israeli»,  videntes  rem  fuam  esfe 
in  angufto,  propinquantibus  lllis, 
abderefe  in  raandras,  in  latcbras, 


inrupes,  in  tesqua  atque  fpelun- 
cas:  parsHebrrorum  lordanem^ 
traiicere,  feque  in  fines  Gadino- 
rum  Galaaditarumque  recipere. 
Saulus  ergo ,  qui  adhuc  apud  Gal-  % 
gala  erat,  omnibus,  qui  circa  eum 
eranr,  perterritis,  quum  feptem 
dies  exfpeclasfet,  quod  fpatium  rue- 
rat  a  Samuele  definitum,  neque 
Samuel  in  Gal  gala  venisfet ,  et  ex- 
erdtus  ab  eo  dilaberetur:  iusfit,^ 
hoftias  adduci  iibi ,  ad  folidum  fa- 
crificium et  pro  falute  faciendum, 
fecitque  folidum  facrificium. 
Quod  fimulac  abfoluit ,  ecce  aderat  10 
Samuel,  ,  cui  progresfus  obuiam 
Saulus,  vt  eum  falutaret,  et  inter- 
rogatus  ab  eo ,  quid  fecisfet,  fie  re- 
fpondit  :  quum  viderem ,  mili- 
tes a  me  dilabi,  neque  tc  ad  diem 
venire ,  et  Palxftinos  apud  Mach- 
mas conuenisfe  :  veritus,  ne  mox  13 
ad  me  in  Galgala  defcenderent  Pa- 
taftini,  quum  nondum  Ioux  pre- 
ces  tulisfem ,  coactus  fum  folidum 
facere  facrificium.  At  Samuel : 
lluite  fecifti ,  qui ,  quod  tibi  a  Ioua 
Deo  tuo  pr«cceptum  erat,  non  fe- 
ceris.  lam  vero  Ioua  regnum  ti- 
bi in  Israelitas  sternum  fanxisfet. 
At  nunc  non  erit  firmum  regnum  1 
tuum  :  quxfiuit  Ioua  fibi  homi- 
nem  ex  animi  fui  fententia  ,  cui 
populum  fuum  regendum  inandet : 
quoniam  tu  eius  prxcepto  non 
paruiiti.  Hxc  locutus  Samuel,  15 
Galgalis  digresfus  eft,  et  Gabaam 
Bemamitarum  venit.  Saulus,quos 
habebat  in  prxfentia,  milites  re- 
cenfuit,  homines  circiter  fexcen- 
tos  :  cumque  eis,  et  cum  Ioua-  i<5 
thane,  Gabax  Beniamitaruin  man- 
fit;  Exierant  autem  ex  Palxftino- 
rum  caftris ,  apud  Machmas  pofi- 
tis ,  populatores ,  tripartito  diuifi : 
quorum  vna  pars  Ophram  verfusj^ 
contenderat,  in  lines  Saulis  :  al-ig 
tera  Bethoronem  verfus :  tertia 
eum  trachim  petiuerat ,  qui  Sebo- 
iorum  vallem  fpeclat,  in  filuam. 
Nee  vllus  faber  terrarius  exftabat  iy 


13 


Cap.  13. 14« 


REGVM  LIBER    I. 


^73 


in  omnibus  Israelitarum  finibus : 
quod  ideo  curauerant  Palacftini, 
nefacerent  Hebnei  gladiosaut  lan- 

aoceas.  Itaque  defcendebant  omnes 
Israelite  ad  Palaeftinos ,  ad  vome- 
res ,  ligones ,  fecures ,  et  cetera  fer- 

2i  ramenta  infpicanda  ;  erantque 
turn  obtufi  vomeres,  ligones,  tri- 
dentes  et  fecures ,  reficiendique  fti- 

aimuli:  acciditque,  vt  belli  tempo- 
re nullus  in  vniuerfis  Sauli  autlo- 
nathanis  copiis  esfet,  quigladium 
aut  lanceam  haberet,  Saulo  etlo- 
nathane  eius  filio  exceptis. 


CAPVT    XI1IL 

In  PaUflinos  lonnthan.  Regium  dirtm  e- 
diclum.  Jonathan  met  comedens.  In  fi- 
iiumrex.  Pro  illo  milites.  Sauli  viflo- 
ri/e ,  foboles,  i»  fortes  nmnificentia. 

I  TGitur  quodam  die  Ionathan, 
I  Sauli  filius,  armigerum  fuum 
^hortatus  eft,  vt adorirentur Pa- 
laeftinorum  quoddam  praefidium, 
quod  vltra  Machmas  procesferat, 
et  paullo  vltra  ipfos  confederat: 

a  neque  id  Saulo  patri  fuo  indicauit, 
qui  turn  fub  malo  punica  apud 
Magronem  ad  extremum  Gabas: 
fedebat,  comitibus  circiter  fexcen- 

g  tis  :  qmun  quidani  Achias ,  Achi- 
tobi  filius,  fratris  Ichabodi,  Phineis 
filii,  nepotis  Elis,  louse  apud  Silun- 
teni  pontifex ,  ephodum  geftarer, 
et  illi  Ionathanem  profeclum  esfe 

^nefcirent.  Erant  inter  aditus,  qua 
Ionathan  ad  Palxilinorum  ftatio- 
ncm  penetrare  conabatur,  duo  prae- 
rupti  fcopuli,  alter  altera  ex  parte 
aditum  tenentes ,  quorum  alter  Bo- 

5  fes ,  alter  Sene  adpellabatur :  ille 
ab  aquilone  a  fronte  Machmantis, 
hie  ab  auftro  a  fronte  Gabax  fixus. 

,5  Ionathan  ergo  armigerum  fuum 
fie  adliortatus  eft :  agedum,  adgre- 
diamur  praeputiatorum  iftorum 
prxfidium  ,  fi  forte  Ioua  ftabit  a 
nobis.  Neque  enim  Iouae  difficilius 
eft,  exiguis  copiis  vincere,  quam 

*)  dowebimus  vos,  quid  fitnos  Iacesfcre , 


magnis.    Cui  armiger:  facito,  vt7 
libet,  inquit ,  perge ,  ego  te  comita- 
bor,vt  voles.  Et  Ionathan  :     quum  8 
adoriemur  eos,  inquit,  fi  ipfi ,  nobis 
confpectis,  iusferint,  nos  exfpecta- 
re,  dum  ipfi  ad  nos  veniant ,  reftabi- 
mus  ibidem ,  neque  ad  eos  adfeen- 
demus.       Sin  autem  iusferint,  vto 
ad  fe  adfeendamus,  adfeendemus: 
nam  hoc  fignum  erit,  vicroriam  io 
nobis  a  Ioua  de  illis  dari. 

Igittir  ambo  fefe  Palaeftinorum  1 1 
praefidio  ostendunt.      Turn  Palac- 
ftini  dicere  :  prodeunt  Hebrad  ex 
cauernis ,  in  quas  fefe  abdiderant. 
Deinde  Ionathanem  et  eius  armi- 12 
gerum     adloquuntur    praefidiarii 
milites  :    adfeendite  fane  ad  nos, 
et   a  vos    quidpiam    docebimus. 
Turn  Ionathan  :    adfeende  pone 
me ,  inquit  armigero  :  nam  eos  Io- 
ua addicit  Israelitis.      His  di&is,  13 
manibus  pedibusque  erepit ,    fe- 
quente  armigero ,  caefique  funt  illi 
a  Ionathane ,   armigero  poft  eum 
interficiente  :      Atque  in  hac  pri- 14 
ma  cxde ,  a  Ionathane  ciusque  ar- 
migero facia,     ceciderunt  homi- 
nes circiter  viginti ,  in  agri  fpatio 
dimidii  fere  iugeri  :     ex  quo  tan- 1 5 
tus  terror  non  folum  caftra ,  agros, 
milites  omnes  praefidii,  fed  ipfos 
etiam  populatores  peruafit,  vt  terra 
ipfa,  terrore  diuinitus  incusfo,  con- 
tremifceret.     Quod  quum  esfet  a  16 
Sauli  fpeculatoribus  apud  Gabaaui 
Beniamitarum  animaduerfum ,  tu- 
multum  exftitisfe  ,    qui  ferperet, 
et  magis  magisque  increbefceret , 
iusfit  Saulus  eis,  qui  apud  feade-17 
rant,  vtconquirerent  et  difpicerenr, 
ecquis  ab  ipfis  discesfisfet.    Facia- * 8 
que  ab  illis  conquifitione,  et  inuen- 
to,Ionathanem  eiusque  armigerum 
abesfe,  iusfit  Aehiae,  vt  diuinam  ar- 
cam  adferret :  erat  enim  turn  area 
diuina  apud  Israelitas.      Atque  in- 19 
terea  Saulo  pontificemadloquente, 
quum  ille  in  caftris  Palaeftinorum 
tumultus  etiam  atque  etiam  cre- 
S  fceret, 

hoe  eft,  vos  interficicmuj. 


174 


REGVM    LIBER   1. 


Cap.  14, 


fceret ,  iusfit  pontifici,  vt  defifteret : 

aocoa&isque  eis  omnibus,  qui  ade- 
rant,  prcelium  adit.  Ecce  autem  illi 
inaximo  tumultu  ferrum  in  feipfos 

axinuicem  conuerterant ,  nee  non 
Hebnei  (  qui  antea  cum  Palaeftinis 
fuerant,  cunique  illis  profefti  ag- 
men  clauferant )  ii  ad  Saulinorum 
Ionathanenfiumque  partes  transie- 

aarant.  Praetereaquicumque  Israe- 
litarum  in  Ephraimitarum  raon- 
tanis  latitabant ,  ii,  audita  Palaefti- 
noruin  fuga,  eos  etipfi  belloper- 

43  fequebantur.  Atque  ita  viclori- 
am  tradidit  eo  die  loua  Israelitis, 
translatumque  eft  bellum  ad  Beth- 

24auen.  Eo  autem  die,  quumcoi- 
uisfent  Israelite,  Saulus  eos  iure- 
iurando  obftrinxerat,  deuouens ,  fi 
quis  cibuni  caperetantevefperum, 
dum  ipfe  fuos  hoftes  vlcifceretur. 
Itaque  illorum  nemo  cibuni  gtifta- 

a;  uerat.        Qmimque  onines  in  fil- 

>  nam  venisfent ,  et  ibi  Aliens  in  agri 
folomel  adfpicerent,  nemotamen 
ori  fuo  manum  admouit ,  quod  ius- 
iurandum  metuebant. 

26  At  Ionathan ,  qui ,  quum  pater 
fuus  illos  obteftaretur ,  non  audi- 
uerat ,  baculi ,   quern  manu  feie- 

a7bat,  extremum  protendit,  fauo- 
que  mellis  intinclum ,  manu  ad  os 
fuum  admouit :    ex  quo  b  illuftra- 

a8  ti  funt  eius  oculi.  Turn  quidam 
militum  ei  ita  dixit  :  obftrinxit 
pater  tuus  facramento  milites ,  cum 
deuotione,  C\  quis  hodie  cibum 
guftasfet ,  quum  tamen  esfent  de- 

apfesfi.  Cui  Ionathan:  perturba- 
uit  pater  mens  omnia ,  inquit :  vi. 
dete  enim ,  vt  mihi  colluftrati  Tint 
oculi,  quoniam  paiilliilum  quidhu- 

30  ius  mellis  guftaui  :  quid  fi  come- 
disfent  hodie  milites  <■■  de  pracda 
hoftium  fuorum ,  ^  quantum  fatis 
esfet :  quum  nunc e  non  fatis  magna 
illata  Palaeftinis  clades  eft. 

31  Igitur  caefis  eo  die  Palxftinis  a 


Machmante  ad  Aialonem,  multum 
defesfi  milites,  ad  praedam  fe  con- 
uertunt  ,     captasque  oues  et  ca-  3a 
pras ,  et  boues  atque  vitulos  humi 
maclant,     et  cum  ipfo  fanguine 
comedunt.       Quod  poftquam  eft  33 
Saulo  nuntiatum ,  milites  in  Iouam 
peccare ,  cibum  vna  cum  fanguine 
capiendo ,  praefatus,  illos  contra  fas 
facere  ,      iubet ,  ad  fe  e  veftigio  34 
faxum  ingens  aduolui,  et  pasfim 
militibus  edici ,  vt  fuos  boues  et 
pecora  ad  fe  adducant ,  ibique  ma- 
c~rent  atque  comedant  :  neue  con- 
tra Iouam  carne  cum  fanguine  ve- 
fcendo  peccent.     Itaque  accedunt 
omnes ,  boues  fuos  fecum  fub  no- 
clem  ducentes,   eosque  illic  ma- 
dam.     Et  Saulus  aram  Iouae  con-  35 
ftruxit,  quae  quidem  prima  louse 
ab  eo  conftructa  eft.      Deinde  fuos  56 
cohortatus  eft,  vt no6hi fecum Pa- 
laeftinos  infequerentur,  et  vsque  ad 
lucem  matutinam  depraedarentur,* 
neque  eorum  quemquam  reliquum 
facerent.     Quumque  omnes  iube-37 
rent,  vt  faceret,  quidquid  liberer, 
fuafit  pontifex,  vt  illic  accederent 
ad  Deum.      Sed  Deus  a  Saulo  con-    ! 
fultus  de  perfequendis  Palaeftinis, 
et  an  esfet  eos  Israelitis  dediturus, 
nihil  eo  die  refpondit.        Turn  3$ 
Saulus  :  adefte  hue,  inquit,  vniuer-    • 
fi  ordines  exercitus,  etcognofcite 
atque  difpicite,  quisnam  fit  huius 
hodierni  peccati  auclor.    Nam  per  39 
Iouam  immortalem,  Israelitarum 
conferuatorem ,  fi  is  eft  vel  Iona- 
than filius  mens,  morte ple&etur. 
Qiiumque  nemo  omnium  ei  re- 4° 
fpondisfet  :  vos  (inquit  ad  omnes 
Israelitas )   eritis  in  altera  parte, 
ego  et  Ionathan  filius  mens  in  al- 
tera.   Cui  illi :  vt  liber,  inquiunt. 
Et  Saulus  Iouam  fie  adloquitur :  4l 
Deus  Israelitarum  age  feuere.      Ac 
ceteris  elapfis ,  Ionathan  et  Saulus 
deprehenfi  funt.       Et  Saulus  ita  4* 
dicit : 


4> 


r- 


t)  qui  fcilicctperuigilationeaut  fame  caligabanr. 
cior  eft ,  quanta  viftoris  lux  esfet  exorta nobis  ? 
fame  kngucne  milites 


c)  qua:  videlicet  mellc  dul- 
tt)  adfatiewtem.    t)  quia 


Cap.  14.  x?. 


REGVM   LIBER    I. 


*15 


dicit :  fortem  iacife  inter  me  et  Io- 
nathanem  filium  nieuru.  Et  quum 
deprehenfus  Ionathan  esfet :  ille  fie 

43  eum  adloquitur  :  indica  mihi, 
quidfeceris.  Turn  Ionathan  indi- 
cat  :  guftaui,  inquit,  ab  extremo 
baculi ,  quern  manu  ferebam ,  pau- 

;44xillulum  mellis,  et  moriar?  Cui 
Saulus  :  ita  mihi  fit  Deus,  inquit, 
propitius ,   vt  tu  morte  ple&eris , 

45  Ionathan.  Sed  milites  Saulutn  fie 
interpellant  :  crgone  morietur  Io- 
nathan, qui  hanc  tain  iufigneru 
vi&oriam  peperit  Israehtis  ?  mini- 
inevero:  per  Iouam  immortalem, 
ne  pilum  quidem  amittet  :  nam 
Deum  adiutorem  habuit  hodierno 
die.  Atque  ita  Ionathauem  a  morte 

(46  vindicauere  milites.  Et  Palxftini, 
Saulo  ab  eis  perfequendis  digresfo, 

47domum  concesferunt.  Saulus  au- 
tem  Israelitartim  regno  potitus, 
omnes  vndique  fuos  holies  debella- 
iiit,  Moabitas,  Ammonitas,  Iduniae- 
os,  Sophenae  reges ,  et  Palsftinos : 
ac  quocumque  fe  verterat,  fuperior 

(8  erat :  coa&isque  copiis  Amalechi- 
tas  fuperauit ,  et  Israelitas  ab  op- 

JPpresforum  iniuria  liberauit.  Ha- 
buit autein  Saulus  filios,  Ionatha- 
nem,  Iesfuim  et  Malchifuam ,  duas- 
que  filias ,  quarmn  grandiori  Me- 
roba,  minori  Michol  nomen  erat. 

foEius  vxor  Achinoama  vocabatur, 
Achimaae  filia :  dux  exercitus  Ab- 
ner ,  Neris  filius,  patrui  Sauh,  cuius 

I  Sauli  pater  erat  Cis.  Abneris  pa- 
ter erat  Ner,  Abielis  filius.  Fuit 
autem  acre  bellum  aduerfus  Pa- 
laeftinos  ,    quamdiu  vixit  Saulus. 

1  Itaque,  quosctimque  viros  fortes  ac 
bellicofos  animaduerterat,  eosfibi 
adfeifcebat. 

CAPVT    XV. 

In   AmaltehitiK  Saulus.       Horum  cladts. 
Regit  contttmacia.     Aga«i  nex  a  Snnmele. 

I  OAmuel  autem  Saulumficadmo- 

1  ^\  nuit :  mifit  me  Ioua  ad  vngen- 

*^  duin  tc ,  fuorum  Israelitaruin 


/)  crane  u  Icthrone  Mofo  foceto  prognati 


regem.  Quamobrem  obtempe- 
ra  Iouae  didtis.  Sic  autem  dicit  a 
Ioua  beLlipotens.  Recolo,  quid 
Amalechitae  fecerint  Israelites,  vt- 
que  eorum  iter  ex  Aegypto  pro- 
fe&orum  infeflauerint.  .  Qyapro-3 
pter  i  occifum  Amalechitas :  et  e- 
orum  omnia ,  nihil  parcentes ,  cor- 
rumpitotc ,  atque  irfterficitote ,  vi- 
ros, mulieres,  infantes,  la&entes, 
boues ,  ones ,  camelos  et  afinos. 

Igitur  Saulus  conuocatos  milites  4 
recenfuit  apud  Telaim,   peditum 
ducenta  millia,  et  Iudaeorum  decern 
millia  :     et  Amalechitarum  vrbem  > 
adgresfus ,  atqiie  apud  fluuium  con- 
flicmrus ,  /    Cenreos  pnemonuit,  <f 
vt  ab  Amalechitis  abirent,  recede- 
rent ,  defcifcerent ,  ne  ipfe  eos  vna 
cum  illis  perderet/jui  tamen  Cenaei 
humanos  fe  erga  omnes  Israelitas 
ab  Aegypto  profectos  pracbuisfent. 
Qiiumque  recesfisfent  ab  Amalechi-  7 
tis  Cenaei ,  fudit  Saulus  Amalechitas 
abHeuila,  vsque  dum  veniaturad 
Sur,  quod  contra  Aegyptum  fitum 
eft  :     viuoque  capto  Agago  Ama-  8 
lechitarum  rege  ,    cetcros  omnes 
ferro  trucidauit.      Sed  Agago  pe-9 
percit  ipfe  et  exercitus,  et  ouium, 
caprarum,  boumque  optimis  qui- 
busque ,  et  maxime  opimis,  agnis- 
que  et  optimis  quibusque  ;  nequc 
ea  voluerunt  corrumpere  :  vilis- 
firaa  autem  et  abiecrisfima  quaeque 
peruerterunt. 

Itaque  cum  Samuele  loctrtuslo-io 
ua  dixit :     fe  pecnitere  creati  regis  if. 
Sauli ;  quoniam  a  fe  defecisfet ,  ne- 
que  fua  mandata  exfecutus  csfet. 
Earn  rem  aegre  ferens  Samuel,  Io- 
uamque  tota  nocte  compreeatus, 
mane  furgit  ad  occurrendum  Sau- 
lo.     Quern  qiium  audiret  in  Car- 12. 
melum  venisfe ,  ere&oque  tropaeo 
reuerfum  perrexisfe ,  et  in  Galga- 
la  defcendisfe ,  venit  ad  eum.      Et  13 
Saulus  Samuelem  ita  falutauit :  fal- 
ue  a  Ioua,  exfecutus  fum  nianda- 
tum  Ioux.    At  Samuel :  quis  ergo  14 
S  a  bala- 


276 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  i$.  1 6. 


balatus  pecorum  venit  ad  aures 
rneas  ?   aut  quern  ego  bourn  mugi- 

1 5  turn  audio  ?  Et Saulus:  ex  Ama- 
lechitis  abacla  funt ,  inquit.  Nam 
abstinuere  railites  optimis  quibus- 
que  balantum  atque  bourn ,  ad  fa* 
crificandum  Iouae  Deo  tuo  :  cete- 
ra   quidem    funditus    euertimus» 

1 6  Turn  Samuel  :  licetne  tibi  expo- 
nam ,  quid  mihi  Ioua  dixerit  hac 

17  noc"ie  ?  Licet ,  inquit  ille.  Et  Sa- 
muel :  quum  ex  tam  tenuicondi* 
tione  (svttutibi  videbare)  israe* 
liticarum  tribuum  caput  euaferis, 
et  a  Ioua  Israeiitarum  rex  vn&us 

18  fis :  cur  ab  eo  in  hanc  expeditio- 
nem  misfus ,  et  feeleratos  Amale- 
chitas  exfcindere,  ac  bello  ad  in- 
ternecionem  perfequi  iusfus,  non 
obediuifti ,  fed  ad  praedam  conuer- 

19  fus,  Iouam  offendifti  *  Cui  Sau- 
lus :  immo  vero  louse  obediui ,  in- 
quit,  expeditionemque,  ad  quani 
ab  eo  misfus  fum ,  confeci ,  et  exci- 
fis  Amalechitis ,  eorum  regem  Aga- 

20  gum  adduxi.    Tarttum  milites  de 
mamibiis  pecora ,  bouesque ,  deuo- 
torum  primitias  defumferunt ,  qui- 
bus  Iouae  Deo  tuo  apud  Galgala  fa- 
il crificaretur.       At  Samuel  :  quafi 

vero  tam  Iouae  placeant  hoftiae  et 
facrificia ,  inquit ,  quam  ei  didto 
audientem  esfe  ?  obedientia  (vt  tu 
fcias )  melior  eft  facrificio :  et  ob- 

22  temperatio ,  adipe  arietino.  Nam 
non  parere,peceatum  eftmagicum: 
et  contumacem  esfe ,  in  eadem  cul- 
pa ponitur,  ac  fimulacra  colere.  Et 
quoniam  tu  loux  mandatum  repu- 
diafti,  ipfe  te  vicisfim  regno  pri- 

23  uabit.  Turn  Saulus :  peccaui ,  in- 
quit  ,  qui  contra  Iouae  iusfa,  contra- 
que  tua  mandata,  populum  veritus, 

24  eique  obfecutus ,  fecerim.  Sed  tu 
mihi  veniam  da  ,  et  mecum  reuer- 

25  tere ,  vt  Iouam  adorenn  Et  Sa- 
muel 1  non  reuertar  tecum,  qui 
Iouae  mandatum  adfpernatus  fis, 
ideoque  per  eum  israelitico  regno 

26  abdicatus*     His  didtis  Samuel  con* 


uerfus  discedebat  :  quera  ille  gre- 
mio  penulae  prehendit,  et  penula 
abrupta  eft.     Turn  Samuel  ita  lo-  a? 
quitur  :  abrumpit  hodie  a  te  Ioua 
Israeiitarum  regnunij  idquealteri 
te  meliori  tradit.       Neque  vero  4$ 
fallet    Israeiitarum   triumphatori 
neque  animum  mutabit :  non  enim 
homo  eft ,  animum  Vt  muteh      Et  »9 
ille  :  peccaui ,  inquit :  fed  tu  hune 
mihi  apud  fertatores  meorum  po- 
pularium,  apudque  Israelitas  ho- 
noreni  concede ,  vt  mecum  redeas, 
quo  Iouam  Deuiii  tuum  adorenn 
Ita  redeuntem  Saulum  comitatusS0 
eft  Samuel,    adorauitque  Iouam 
Saulus.     Turn  Samuel  AmaIechi-3* 
tarum  regem  Agagum  ad  fe  iusfit 
add uci.    Qi uinique  Agagu s  ad  eum 
delicate  acceslisfet  b  mortis  acerbi- 
tatem  abfore  fperans ,  Samuel  ita 
dixit  :      quemadmodum  Orbauit3* 
enfis  tuus  mulieres,  fie  orbabitur 
prae  ceteris  mulieribus  tua  mater. 
Haec  Iocutus  Samuel,  Agagum  apud  33 
Iouam  Galgalis  disfecuit.    Deinde34 
Ramatham  discesiit ,  et  Saulus  do- 
mum  fuam  Gabaam  Sauli  petiit, 
nee  Vmquam   poftea  per  omnem 
vitam  Saulum  vidit  Samuel,  quod 
eius  vicem  dolebat. 

CAPVT    XVI. 

Samuel a  Ioua  incujatiu ,  idem  advngendunt 
Dauidem.  Sauli  vexatio  ,  per  Dauidem 
mit'tgxtio. 

AT  Ioua ,  quern  Sauli  Israeli- I 
tarum  regis  creati  pcenitebat, 
Samuelem  fie  adlocutus  eft: 
quousque  Saulum  lugebis,  quem 
ego  regno  Israeiitarum  abdicaui? 
Reple  tuumcornu  oleo,  ctprofici- 
fcere  iusfu  meo  ad  Ifaetim  Bethle- 
hemitam  :  nam  de  eius  filiis  ego 
mihi  regem  profpexi.  CuiSamu-4 
el :  quo  pafto,  inquit,  proficifcar  ? 
nam  fi  hoc  audiuerit  Saulus ,  inter- 
ficiet  me.  Et  Ioua :  vitulam  tecum 
duces,  inquit,  dicesque,  te  ad  Iouae 
facrificandum  venisfe ,      et  Ifaeum  3 

ad 


i)  Dixerat  enim  Saulus  1  le  tcnuisfirns  condition'^  esfe,  cap.  9,11, 


'Gap.  16.  17. 


REGVM    LIBER    I. 


277 


ad  facrificium  vocabis :  ego  tibi, 
quid  agendum  fit ,  ostendam,  ettu 
nnhi  vngcs ,  quern  tibi  fignificaue- 

4ro.  His  Ioux  mandatis  paruit 
Samuel ,  Bethlehemamque  profe- 
cluseft,  ct  mirantibus  aduentum 
fuum  fenatoribus  ciuitatis,  qux- 
rentibusque,  an  falua  re  venire t? 

5falua,  inquit,  ad  Ioux  facrifican- 
dumvcnio.  Luftramini,  etmecum 
ad  facrificium  adefte :  luftratum- 
que  Ifxum  et  eius  filios  ad  facriri- 

6  cium  vocauit.  Qui  poftquam  ad- 
uenerunt,  intuitus  Eliabum,  fie 
cogitabat :    adeft    nimirum    apud 

7  louam  eius  vnchis,  Sed  Ioua : 
noli ,  inquit,  iftius  fpectarefaciem, 
aut  ftaturx  proceritatem  :  nam  ego 
cum  improbo.  Non  enim  eadem 
fpecro,  qux  folent  homines.  Spe- 
cVtant  enim    homines   facicm ;    at 

Slouaanimum  imuetur.  Deinde 
vocatum  J  fuis  Abinadabum  in 
Samuelis  confpeclum  adduxit.  At 
ille:  ne  hunc  quidem  elegit  Ioua. 

S'  Deinde  adduxit  Ifxus  Sammam ; 
atque  illodicente,  ne  eum  quidem 

10  a  Ioua  deleclum  esfe  :  adduxit 
Ifxus  in  confpedhim  Samuelis  fe- 
ptem  filios  fuos.  Quumque  negaret 
Samuel ,  illos  a  Ioua  deligi ,  et  ex 
Ifxo  quxreret,  anonmes  adesfent 

Hpueri:  refpondit  Ifxus,  reftare 
natu  minimum,  qui  pecus  pafce- 
ret.  Et  Samuel :  iube  iftum  euo- 
cari,  inquit:  nequeenim  reuertar, 

iiquin  ille  hue  venerit.  Turn  ille 
mifit,  qui  eum  adducerent :  erat 
autem  rufus ,  decora  facie ,  elegan- 
tique  forma.  Etloua:  age,  inquit, 

■3  iftum  vnge,  nam  is  eft.  Turn 
Samuel,  fiunto  olei  cormi,  ilium 
inter  fratres  fuos  vnxit ,  atque  ex 
illo  die  deinceps  Ioux  fpiritu  fuit 
4  inftindhis  Dauid.  Deinde  digres- 
fus  Samuel,  Ramatham  venit.  Sau- 
lus  autem  Ioux  fpiritu  deftitutus, 
a  malo  fpiritu,  aucrorc  Ioua,  vexa- 

\  5  batur.  Itaque  fuaferunt  ei  eius 
adfeclatores ,  vt,  quoniam   malo 

I  <5  Dei  fpiritu  ageretur ,      fuis ,  quos 


apud  fe  habebat,  famulis  nego- 
tium  daret,  vt  aliquem  tangendae 
citharx  peritum  conquirerent,  qui 
eum  malo  Dei  fpiritu  correptum 
pulfandis  fidibus  mitigaret.  Man- 17 
dauit  ergo  Saulus  fuis,  vtfibipio- 
uiderent  de  aliquo  fidibus  perito, 
quern  ad  fe  adducerent.  Et  vnus  1 8 
de  famulis  ci  refpondit,  vidisfefe 
Ifei  Bethlehemitx  filium,  homi- 
nem  non  folum  fidibus  dotrum, 
fed  euam  virum  fortem  atque  mi- 
litarem  ,  rerumque  prudentem,  et 
formofum ,  ac  Ioua  fecundo  vten- 
tem.  Turn  Saulus,  misfisad  Ifx-IQ 
um  nuntiis,  iusfit,  vtad  fe  mitte- 
ret  Dauidem  filium  fuum,  pafto- 
rem, 

Igitur  Ifxus  afimim,  qui  pa- 20 
nem  adferret,  vinique  vtrem,  et 
caprum  vnum,  Saulo   per  Daui- 
dem filium  fuum  mifit,        Dauid  21 
ad  Sauium  profeftus,  apud  eum 
remanfit,  eiusque  fingulari  captus 
amore  Saulus,  co  armigero  vfus 
eft,        et  ab  Ifxo  per  nuntios  pe-22 
tiit ,   vt  apud  fe  maneret  Dauid : 
eum  enim  fibi  esfe  gratum.       Ac  23 
quandocumque  accidebat,  Sauium 
diuino  illo  fpiritu  corripi ,  Dauid 
correptam  citharam  manu  pulfa- 
bat ,  atque  ita  refpirabat  Saulus : 
et,  facesfenteabeo  malo  illo  fpiri- 
tu, mitigabatur. 


CAPVT     XVII. 

Goliiitlii  flatur.i ,  mtemperantia.       Dnuidis 
virtus  ,  robur ,  in  imnuinem  vi&oria. 

PAlxftini  autem  aliquando ,  co- 1 
a6tis  ad  bellum  fuis  copiis, 
conuenerant  apud  Sochonem 
Iudxx,  caftraque  fecerant  inter 
Sochonem  et  Azecam,  in  finibus 
Daniorum.  At  Saulus  et  Israeli-  z 
tx  congregati ,  caftra  pofuerantin 
valle  quercus,  aciemque  aduerfus 
Palxftinos  inftruxerant. 

Atque  illinc  Palxftinisinmonte,3 
hinc  Israelitis  etiam  in  monte  con- 
fiftentibus,  interie&a  valle ,    prod-  4 
S  3  iit 


*?8 


REGVM    LIBER    I. 


lit  vir  qnidam  immanis  *  ex  caftris 
Paheftinorum,  nomine  Goliathus, 
ex  Getha,  fex  cubitos  et  dodrantem 

5longus,  «ereamgaleamcapitefe- 
rens,  aeream  loricam  indutus,  fqua- 
meam,  quinque  millia  iiclorum 
pendentem,  are  caligatus,  aeream- 
que    humeris     fustinens     hailam. 

6  Lanceae  haftile  inftar  erat  textorii 
iugi,    nmcrone    ferreo   fexcentos 

7ficlos  pendente.        Eum  prxcede- 

S  bat,  qui  fcutum  ferret.  Hie  Go- 
liathus, vbi  conftitit,  clamabat  ad 
Israelitarum  aciem  in  nunc  mo- 
dum :  quid  opus  eft ,  vos  prodire 
ad  conlerendura  prcelimn  ?  Ego 
fum  Palaeftinus,  vos  Sauli  cliences. 
Deligite  ex  vobis  aliquem ,  qui  me- 

9  cum  defcendat  in  certaraen :  qui 
fi  me  prcelio  fuperatum  Occident, 
nos  vobis  ferui  erimus;  fin  ego 
ilium  vicium  interfecero,  vos  in 
feruitutem  redacti,  nobis  feruietis. 
loEgo,  inquit,  hodierno  die  dedecore 
adficio  Israelitanim  acies.  Date  mi- 
ni virum,  quimecum  manusconfe- 

1 1  rat.His  Palxftini  verbis  auditis,Sau- 
lus  et  vniuerfi  Israelitae  non  medio- 
cri  terrore  perculfi  funt. 

12  Dauid  autem  filius  erat  illiusE- 
phrataei,ex  Bethlehema  Iudxae,  no- 
mine Ifki ,  qui  ifacus  oclo  Hlios  ha- 
bebat,  homo  Sauli  temporibus  iam 

13  fenex,et  aetate  prouecla.*  Eius  filio- 
rum  tres  nam  maximi  fub  Saulo 
militabant,  quorum  trium  nomi- 
naerant:  maximi  natu,  Eliabus; 
proximi,  Abinadabus ;  tertii,  Sam- 

14  ma.        His  tribus  natu   maximis 

1 5  fub  Saulo  merentibus ,  Dauid,qui 
natu  minimus  erat ,  a  Saulo  idem- 
tidem,  ad  pafcendum  patris  fui 
pecus,  Bethlehcmam  commeabat. 

ItfProcedebat  autem  Palxftinus  ille 
mane  et  vefpere,  idque  per  quadra- 
ginta    dies    facere     perfeuerauit. 

17IIXUS  autem  Dauidi  filio  fuo  fie 
mandauit :  accipe  fratribus  tuis 
hoc  ephi  polentac,  atque  hos  de- 
cern panes ,  et  in  caftra  ad  cos  cur- 

18 re:      praeterea  decern  hos  recen- 


Cap.17. 


tes  cafeosfer  tribuno,"et  vide,  quo- 
modo  tui  fratres  valeant,  eorum- 
que  tesferam  accipito.     Igitur  Da- 19 
uid  ,  Saulo ,  illisque  et  omnibus  Is- 
raelitis  bellum  gerentibus  cumPa- 
lxftinis  in  valle  quercus,      mane  to 
furgit,  et,  pecore  cuftodi  mandato, 
fublatis  illis  rebus,  proficifcitur,fic- 
ut  ei  fuerat  ab  Ifxo  praeceptum. 
Vbi  intra  vallum peruenit,  militi-11 
bus  in  aciem  egresfis ,  iamque  clas- 
fico  fonante,  et  hinc  Israelitanim, 
illinc  Palxftinorum  acie  ex  aduer- 
fo  inftrucla,      depofitis  apudim-1* 
pedimentorum  cuftodem  eis,  quo» 
ferebat ,  accurrit  in  aciem ,  fratres- 
que  fuos  adgresfus  falutat.        E023 
cum  illis  colloquente,  ecce  adfeen- 
dit  ex  acie   Palxftinorum   prodi- 
giofusille  Palaeftinus,  nomine  Go- 
liathus,  Gethanus,  et  eadem  il- 
ia verba  profert,  audiente  Dauide. 
Atque  ad  illius  viri  confpeclum2,4 
graui  metu  perterriti  omnes  Israe 
licae,  refugiebant,  et  ita  diclirabant 
videtisne  virum  ilium,  qui  adfeen-aj  : 
dit  ?  ad  dedecorandum  Israelitas  ad- 
fcendit.    Quodfiquis  cum  Occide- 
nt ,  rex  et  ipfum  et  ipfius  domum 
magnis  adficiet  diuitiis ,  eique  fu- 
am  filiam  nuptum  dabit ,  et  eius 
domum  immunitate  inter  Israelitas 
donabit.    Qiiaerentique  Dauidi  ex  Z( 
eis,  quiaderant,  ecquid  confecutu- 
rus  esfet,  qui,  Palaeftino  illo  deiici- 
endo,  Israelitanim  dedecus  abole- 
uisfet :    (  nam  quis  eft,  inquit,  prae-  2' 
putiatus  ille  Palaeftinus,  qui  Dei 
viuentis  aciem  probro  adficiat?) 
vulgo  refpondebant ,  quaenam  con- 
fecuturus  esfet ,  qui  ilium  fuperas- 
fet.      His  Dauidis  ad  illos  verbis 
auditis  ofFenfus  Eliabus,  qui  erat 
eius  fratrum  natu  maximus,  eum 
huiusmodi  verbis  obiurgauit :  cur- 
nam  hue  defcendifti  ?  aut  cur  paucu- 
las  illas  ouiculas  in  faltu  deferuifti? 
Nam  fi  bene  noui  tuam  audaciam, 
etanimiimprobitarem,  ad  fpecian- 
dum  prcelium  venifti.    Cui  Dauid  : 
quid  autem  commifi  ?  num  inius- 

fus 


•; 


" 


* 


<• 


Cap.  17. 


REGVM    L/BER   I. 


279 


jofus  feci?  Hoc  didto  ab  illo  di- 
gresfuscft:  etaliumadgresfus,  ea- 
dernpercontabatur,   eique  eadem 

!j  1  vulgo  dabantur  refponfa.  His 
Dauidis  fermonibus  Saulo  per 
quosdam,  qui  audiuerant,nuntia- 
tis,  iusfit  ad  fe  Dauidem  arccsfi,  et 
Dauid  cum  eo  in  hunc  niodum  lo- 

RAcutus  eft:  nemo  animum  proptcr- 
ea  defpondeat:  ego  tuus  cum  Pa- 

03  lxftino  ifto  congrediar.  At  Sail- 
his:  non  potes,  inquit,  cumPalx- 

!  ftino  hoc  cbnferre  manus,  puer 
cum  viro,  in  armis  iam  a  pueris 

iJ4exereitato.      Et  Dauid:  quumpa- 

!  trismeipecuspafcerem,  inquit,  Ieo 
vna  cum    vrfo   gregem   adortus, 

pSouem  fustulit.  At  ego  hunc  per- 
ieciiiiis,  occidi,  eique  de  faucibus 
prxdam  extorii.  Turn  ilium  in 
me  infurgentem,  roftro  prehenfum 

}6cecidi  ac  necaui.  Quod  fietleo- 
nem  et  vrfum  occidi :  profeclo 
idem  prxputiato  ifti  Palaeftino  acci- 
det ,  qui  Dei  viuentis  agmina  de- 

37decorat.  Idem  me  Ioua,  qui  a 
leone  et  vrfo  defendit,  inquit,  ab 
ifto  quoque  Palaeftino  defenfurus 
eft.    Turn  Saulus :  i  fane  fecundo 

38  Ioua,  inquit.  Deinde  ei  fua  arma 
accommodauit ,  eiusque  capiti  acre- 
am  impofuit  galeam ,  et  emu  lorica 
induit,  fuperque  armaturam  gladio 

39  fuo  accinxit.  Sed  Dauid  ingredi 
conatus  (neque  enim  adfueuerat) 
negauit,  fe  cum  illis  posfe  incedere, 

&o  quoniam  non  adfueuisfet :  Depo- 
fitisque  illis  armis ,  pedum  fuum 
manu  corripit ,  leciisque  quinque 
lxuibus  ex  flumine  filicibus,  etin 
pera  paftorali ,  quam  habebat ,  at- 
quein  faccopofitis,  fundamfecum 

41  ferens,  Palxftinum  adgreditur.  At 
Palxftinus  ad  Dauidem  accedens, 
homine   ei    fcutum    prxfercnte, 

42vbi  Dauidem  puerum  esfe  animad- 
uertit,  rufimi  et  forma  eleganti, 

43  eum  contemfit.  Niim  ego  fum 
canis  ( inquit )  vt  tu  me  baculo,  G. 
et   lapidibus   H.    adgrediare?    G 

44  Non ,  inquit  Dauid ,  fed  cane  dete- 


rior.  H.    Turn  iile  eum  p-r  deos 
fuos  deteftatus  eft,  et :  accede  ad  me, 
inquit,  vt  tuum  corpus volucribus 
aereis,  terreftribusque  beftiis  tra- 
dam.       At  Dauid:  tu  me  gladio, 45 
hafta,  lanceafretus,  adgrederis:  at 
ego  te  adgredior  fretus    nomine 
Ioux  bellipotentis ,  Dei  israelitico- 
rumagminum,  quae  tu  probrisad- 
fecifti.      Hodierno  die  compingit4<S 
te  Iouainmanum  meam,  quitibi 
fuperato  caput  auferam ,  et  palxfti- 
norum  miiitum  cadauera  hodierno 
die  volucribus  aereis,  terreftribus- 
que feris  tradam,  vt  fciat  totus 
orbis,  qualem  habeant  Israelite 
Deum,      intelligatque  hxc    vni-47 
uerfa  miiltitudo ,  Iouam  nullo  enfe 
ant  hafta  vincere,   cuius  fit  bella 
gerere,  quique  vos  nobis  in  inanum 
tradiderit.      Turn  Palxftinus  ir-4g 
niit,  Dauidemque  cominus  adgredi 
tendit.  At  Dauid  propere  Palaeftino 
in  certamen  concurrit,      immis-49 
faque  in  perani  manu ,  depromtum 
inde  lapidem  funda  iacit ,  et  Palae- 
ftini  frontem  ita  ferit,    vt  ille  G. 
transadadta  galea,  et  H.  adfixo  fron- 
ti  faxo,  pronus  humi  conciderit. 
Atque  ita  Palxftinum  Dauid,  funda  50 
et  faxo  vidhim,  fuperat  atque  necat. 
Quumque  enfem  non  haberet ,  ac-  5 1 
currit,atque,vbi  ad  Palxftinum  con- 
ftitit,correpto  ftriftoque  illius  enfe, 
eum    amputato    capite    perimit. 
Palacftini,  neroem  fuum  occubr.isfe  52 
videntes ,  firgam  capesfunt :  quos 
Israelitx  Iudxique ,  fublato  clamo- 
re ,  perfecuti  funt  vsque  ad  vallem 
et  portas  Accaronis :      ceciderunt-  53 
que  trucidati  Palxftini  per  viam  faa- 
raeam ,  vsque  ad  Getham  et  Accaro- 
nem.      Deinde  a  perfequendis  Pa-  54 
lxftinis  reuerfi  Israelite,  eorum 
caftra  diripuerunt. 

At  Dauid  captum  Palxftini  caput  55 
Hierofolymam  intulit,  illiusque  ar- 
ma in  tabernaculo  fuo  repofuit. 
Quum  vidisfet  autem  Saulus  Daui- 56 
dera  contra  Palxftinum  prodeun- 
teni ,  fie  Abnerem  exercitus  ducem 
S  4  in- 


280 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  18. 


interrogauerat :  cuiusnam  filiuseft 

57  adolefcens  ille,  Abner  ?  Profeclo 
nefeio,  rex,  inquit  Abner.  Et  rex : 
pcrcontare,quis  fit  ille  iuuenis.  Igi- 
tur  redeuntem  a  cxde  Pal.cftini  Da- 
uidem prehendit  Abner,etSaulo  ad- 
duxit,   Palxftini  caput  ferentem : 

58  quxrentique  itaSaulo:  cuius  filius 
es,adolefcens  ?  refpondit  Dauid  :  fi- 
lius fum  tui  Ifxi  Bethlehemitx. 


CAPVT    XVIIL 

Jotwhanit  in  Diiai.iem  fludium.  Huius 
bdlica  virtttf.  P:o  Dauide  mulierum 
carmen.  Regis  dolor ,  et  in  viclorem  diri- 
ttu.     Duuidi  nupta  re?;,; 

1  T"|0ftquam  is  cum  Saulo  Cono- 
rs quendi  finem  fecit,  accidit,  Io- 

-*■    nathanem  tanto  Dauidis  amo- 
re  deuinciri,  vt  cum  perinde  ac 

2  femetipfum  diligeret.  Dauideni 
autem  retinuit  Saulus  eo  die,  ne- 
que  ei  domum  patriam  repetere 

3  permifif.  Et  Ionathan  cum  Da- 
uide, prx  amore,  quo  eum  iuxta 
acfeipfum  profequcbatur,  focieta- 

4temcoiit,  detra&amque  fibi,  qua 
indntuserat,  penulameidedit,  nee 
nonarmafua,  enfem,  arcum  atque 
balteum. 

5  Exfequebatur  auteni  Dauid 
omnia  libi  a  Saulo  mandata  pru- 
denter:  et  ab  eo  militibus  prx- 
feclus,  quum  reliquorum  omni- 
um ,  turn  Saulinorum  iudicio  pro- 

tfbabatur.  Accidit  autem  aduenien- 
tibusillis,  Dauide  a  cxde  Palxftini 

,  reuerteute ,  vt  ex  omnibus  israeli- 
tkis  oppidis  mulieres  cum  cantu 
et  cboris,  admixta  tympanorum 
barbitorumque  Ixtitia,  Saulo  regi 

7obuiam  prodirent,  ludentesque 
recinerent :     Saulus  miile,    decern 

%fupcmuit  mill  in  Dauid.  Quam 
rem  fane  Saulus  xgerrime  mole- 
ftisfimcque  tulit,  quod  Dauidi  dena 
millia,  fibi  millia  tribuerentur : 
nihil  iain  illi  dcesfe,  nifi  regnum. 
Itaque  eum  deinceps  lualigne  in- 
tuebatur. 


1 


Quumque  poftridie  malo  Dei  fpi-9 
ritu  correptus,  per  a-des  bacchare- 
tur,    Dauide  fides  more  fuo  pulfan-  io 
te,  haftam,  quam  in  manu  habebat, 
iaculatus  eft,  Dauideni  finds,  ns  adfi- 
gere  parieti.   Sed  eum  Dauid  femel  1 l 
atque  iterum  declinauit.  Quareve-ii  \ 
ritus  eum  Saulus,  quod  illi  loua  ad- 
esfet ,  et  ab  ipfo  Saulo  discesfisfet, 
eum  a  fe  rcmouit,  tribunurnque  fe-      % 
cit.      L't  Daiiid  in  populo  verfans,  13 
prudenter  fe  in  omnibus  fuis  facris, 
fauente  Ioua,gerebat.    Quod  quum  14  Ji 
anitr.aduerteret  Saulus,  ilium  tam 
prudenter    agere,      omnibusque  15 
et  Israciitis  et  Iudxis,  apud  quos 
obuerlabatur,  carum  esfe,  perti- 
muit,  cumnie  eo  fie  locutus  eft: 
Ego  libi  filidui  meamgrandiorem,  16 
Merobam ,  in  matrimonium  dabo, 
ea  conditione,  vt  tu  te  mihi  for- 
tem  pr><beas,  Iouanaque  bella  ge- 
ras:      idque  eo  confilio  dicebat,  17 
ne  ipfe  Saulus  illi  manum  adferret, 
fed  Palxftini.        Et  Dauid:   quis  18 
ego  fum,  inquit,  autqux  vitamea, 
patriaque  familia  eft  inter  Israeli- 
tas,  gener  vt  regis  fiam  ?      Sed  quo  19 
tempore  Meroba  Saulifilia  Dauidi 
tradenda  erat,  accidit,  vteaAdri- 
eli    Molathitx    in    matrimonium 
data  esfet.        Amabat  autem  Mi-  ac 
chol  Sauli    filia   Dauideni:    quod 
poftquam  Saulo  indicatum  eft ,  pla- 
cuiteires,  ftatuitque,  earn  illi  col- 
locare,        vt  ilia  ei  exitio  forct,2I 
dum  propter  earn  in  Palxftinorum 
manus  caderet.      Itaque  Dauidem 
monuit,  eum  fibi  fore  in  diem  cer- 
ium ex  altera  filia  generum  :   fu-  22 
isque  imperauit,  vt  Dauidi  clam 
demonftrarent ,  eum  et  regi  carum 
esfe ,  et  ab  omnibus  regiis  amari : 
quocirca  regius  gener  fieret. 

Huiusmodi  fermones  quum  Sau-  *. 
lini  apud  Dauidem  habuisfent ,  re- 
fpondit Dauid,  paruine  ducerent, 


regium  fieri  generum?  pr.trertim 


fe ,  hominem  tenuem  atque  abie- 
cV.ni.      Qux  Dauidis  verba  poft-  24 
quam  illi  Saulo  retulerunt,  iusfit 
refer- 


Cap.  i8.  19. 


REGVM    LIBER    I. 


2gl 


referri  Saulus  Dauidi ,  regem  nul- 
lam  aliam  dotem  cupere,  quam 
centum    Palaeftinorum    prxputia, 

•5  ob  vlcifcendos  regis  hoftes.  Co- 
gitabat  autem  Saulus,  Dauidem 
Palaeftinorum    manibus    obiicere. 

<5Quae  poftquaru  verba  Dauidi  funt 
a  Saulinis  nuntiata,  delegatus  ea 
re  Dauid,  quo  regis  gener  fieret, 

7  nondum  peradto  fpatio,  Pakftinos 
cum  fuis  militibus  intiadit ,  cajfis- 
que  illorum  ducentis ,  eorum  prae- 
putia  reportat.  His  prxputiis 
Saulus  rex  ad  ilium  regis  generum, 
faciendum  contentus,  ei  filiam  fu- 
am   Micholem    nuptum    locauit: 

■9  quae  Mkhol  quum  ilium  deama- 
ret ;  Saulus ,  videns  Iouan.  adesfe 
Dauidi ,  magisque  fibi  ab  eo  metu- 
ens,  aeternas  in  eum  fuscepitinimir 

0  citias.  At  Dauid,  ex  quo  Palxftini 
principes  prodierant ,  tanto  fe  pru- 
dentius ,  quam  ceteri  omnes  Sau- 
lini,  gerebat,  vt  eius  nomen  esfet 
celeberrimum, 

CAPVT    XIX, 

Dauidi  fiditt  lonathan.      Rex  in  ilium  cru- 
delis.    Huhvsfitga.     Regit  vexatio. 

1  TGitur  Saulus  cum  Ionathane  fi- 

I  lio  fuo,  cumque  fuis  omnibus, 
■*■  de  occidendo  Dauide  verba  fe- 
cit.  Sed  lonathan ,  qui  esfet  erga 
Dauidem  beneuolentisfimus ,  ei 
rem  indicauit  huiusmodi  verbis : 
Xconatur  Saulus  pater  meus  occi- 
dere  te :  quocirca  cura ,  vt  mane 

3  in  occulto  abditus  maneas.  Ego 
exibo ,  ct  patri  meo  latus  claudens 
in  agro ,  in  quo  tu  eris ,  cum  eo  de 
teloquar,  etvidebo,  quid  fit,  tibi- 
que  indicabo. 

4  Locutus  eft  ergo  lonathan  cum 
Saule  patre  fuo  de  Dauide  in  bonam 

5  partem.  Noli  rex  (inquit)  quid- 
quam  committere  in  tuum  Daui- 
dem,qui  tantum  abeft,  vt  in  te  quid- 
quam  commiferit,  vt  etiam  tibi  fuis 
faclis  magnopere  profuerit,  vtpote 
qui  cum  fummo  vita;  fuxpericulo 


Palxftinum  vicerit,  et  tarn  infignem 
victoriam  omnibus  Israelitis  Iouae 
beneficio  pepcrerit.      Qiiod  quum  6 
tu  ipfe  videris,et  gauifus  ftieris :  cur 
te  ifto  feel  ere  in  innocentis  fan. 
guine  obftringes,  Dauide  per  in- 
luriam  interficiendo  ?     Turn  Sau-  7 
lus  Ionathani    obtemperans,   Io- 
uam  immortalem  iurauit,    ilium 
non  esfe  moriturum  :  et  lonathan 
euocato  Dauidi  rem  omnem  nar- 
rauit,  eumquead  Sauluin  adduxitt 
apud  quern  ille  remanfit  ad  mini- 
ftrandum,  ficut  antea.      Ortoquefc 
iterum  bello ,  congresfus  cum  Pa- 
Ixftinis  Dauid ,  magna  eos  clade  ad- 
feclos  in  fugam  vertit.      At  Sau-  9 
lus  quum  malo  Iouae  fpiritu  corre- 
ptus  doiiii  federet ,  hafta,  quam  in 
manu  haLcbat,  Dauidem  fidibus 
ludentem,  conatus  eft  adfigerepa- 
rieti.        Sed  Dauid,  euitato  illo,  19 
haftaque  ad  parietem  delata ,  ettu- 
git,  atque  ilia  nocle  euafit. 

Saulus  autem  nuntios  in  aedesil 
Dauidis  mifit,qui  eum  obferuarent, 
et  mane  perimerent.    Sed  eius  vxor 
Michol  ei  demonft rauit ,  nifi  fuae 
Vitae  ea  noci;e  confuleret,  occifum 
iri  poftridie ,      eumque  per  fene- 1% 
ftram  demifit,  atque,  eofuga  ela- 
pfo ,  laris  fimulacrum  in  lefto  po- 
fuit,      et,  adnioto  ad  eius  caput  13 
ceruicali  caprino,   vefte  operuit, 
misfisque  a  Saulo  ad  Dauidem  ca-14 
piendum  nuntiis  refpondit,  eum 
acgrotare.        Saulus  vero  nuntios  l > 
mifit  ad  vifendum  Dauidem ,  cum 
mandato ,  vt  eum  in  ipfo  leero  fi- 
bi adferrent  ad  necem.       Nuntii,  16 
vbi  eo  venerunt ,  vident  in  lecto 
fimulacrum ,  et  ad  eius  caput  cer- 
uical    caprinum.         Qiiarrcntique  17 
Saulo  ex  Michole,  cur  ita  fe  fefel- 
lisfet,  hoftemque  fuum  liberum  di- 
mifisfet?  refpondit  Michol,  ilium 
fibi  minatum  esfe  mortem,  nifi  i- 
pfa  eum  dimilisfet. 

Dauid  autem  fuga  elapfus.  Samu- 18 
elem  Ramatham  adit,  eique  Sauli 
aduerfum  fe  facia  omnia  exponit, 
S  5  di- 


agi 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  19.10. 


digresfique  ipfe  et  Samuel,  Naiothi 

I  epmanferunt.  Qua  re  Saulo  nuntiata, 
Dauidem  Naiothi  apud  *  Ramam 
esfe,  nuntios  mifit  ad  capiendum 

aoDauidem:  qui  nuntii  vifo  vatum 
ccetu  bacchantium,Samuele  apud  il- 
los  adftante,correptidiuino  fpiritu, 

a  icceperunt  et  ipfi  bacchari.  Quod 
vbi  Saulo  nuntiatum  eft,  mifit  a- 
lios,  qui  et  ipfi  bacchati  funt :  item- 
que  tertios,  qui  etiam  bacchati  funt. 

aaQuin  ipfemet  etiam  Ramatham 
profeSus,  vbi  ad  magnum  puteum 
apudSechu  peruenit,  et  perconta- 
tus,  vbi  Samuel  et  Dauidesfcnt,  ac- 
cepit,    Naiothi  apud  Ramatliam 

a 3 esfe,  eoqueprofe£hiseft,  etiam 
ipfe  diuino  coneptus  fpiritu  inter 
eundum  bacchahatur,  donee  Na- 
iothum ,  quod  eft  apud  Ramatham, 

a4 peruenit,  exutisque  veftimentis 
fuis ,  apud  Samuelem  bacchatus  eft, 

a5  totoque  illo  die  et  nocle  nudus  ia- 
cuit:  vnde  manauit  dictum  illud: 
an  et  Saulus  inter  vates  ? 


CAPVT    XX. 

DfluiJis  et  Ionathanu  conjtitam ,  fadwfptr- 
pettmm.     Lnfilium  rex.    Adfociumfiliii* 


T  DauidaNaiotho  apud  Ra- 
matham fito  aufugit,  et  Iona- 
thanem  adgresfus,  ita  apud 

eum  locutus  eft :    quid  commifi  ? 

quod  meum  tantum  aduerfus  tu-    qui  faciat  te  certiorem : 


quam  certum  eft,  te  viuere,  tam  cer- 
tumeft,  meamortevix  vno  pasfu 
diftare.    Turn  Ionathan :  die,  quid  4 
me  tibi  prasftare  velis.      Et  Dauid:  5 
eras ,  vt  tute  fcis,  nouilunium  agi-    ' 
tur,  quo  ego  die  foleo  cum  rege 
accumbere  ad  epulas.    Ego,  te  con- 
fcio,  ruri  lateboad  vefperumter- 
tii  abhinc  diei.      Si  me  pater  tuus  6 
requiret,  dices,  Dauidem  atccopi- 
am  petiuisfe   currendi   Bethlene- 
mam ,  in  me  am  patriam  :  nam  fa- 
crificium  esfe  anniuerfarium  tod    1 
cognation!.      Si  laudabit;  faluus? 
fum:  fin  fuccenfebit;  fcito,  nihil 
abeo,  nifi  malum,  fperandum  esfe. 
Sed  dabis  hanc  veniam  tuo  mihi,  8 
quern  :.bi  Ioux  fcedere  adfeiuifti, 
vt,  fi  commerui,  tu  me  potius  inter- 
ficias ,  quam  ad  tuum  parentemfi- 
ftas.       At  Ionathan:  abfit  iftud,9 
inquit.    Immo  fifenfero,  eumob- 
ftinato  animo  in  tuam  ferri  perni- 
ciem,  reddam  te  profecio  certio- 
rem.     Et  Dauid :  quis  mihi  refe- 
ret,  vtrum  tibi  afperius  refpondc- 
rit  pater  tuus?      Turn  Ionathan:  I 
age,  inquit,  exeamus  fubjtdium. 
Quumque  ambo  fub  dium  exiuis- 
fent ,  Ionathan  ita  loquitur  :      Io- 1 
nam  ego  Deum  Israelitarum  iuro, 
me  crastino  tempore,  aut  peren- 
die ,  exploraturum  esfe  meum  pa- 
ttern :  ac  fi  fenfero  bene  erga  Da- 
uidem animatum,  misfurum  esfe, 
fin  au 


ii 


. 


«3 


urn  patrem  crimen  aut  peccatum 
a  eft ,  vt  me  quxrat  ad  necem  ?  Cui 
Ionathan:  abfit,  inquit,  vt  moria- 
re.  Quum  enim  rem  nullam  tan. 
tam  tantulamue  faciat  pater  meus, 
quam  non  communicet  me  cum, 
cur  me  hoc  celaret  ?    Non  eft  ita. 


tern  tibi  nocere  cupiet  meus  pater, 
turn  fie  Ioua  benefaciat  Ionathani, 
vt  ego  te  certiorem  faeiam  ac  di- 
mittam,  quo  faluus  abeas,  adiu- 
uante  Ioua,  ficuti  patrem  meum  ad- 
iuuit.  Quod  fi ,  poftquam  quid- 14 
quid  eft  Dauidis  hoftium  Ioua  ex 


a  At  Dauid  infuper « iurauit,  et  ita  di-    orbe  terrarum  exffirpauerit ,  vltus 


xit:  fatis  fcit  pater  tuus,  me  tibi 
esfe  carum,  ideoque  cauct,  ne  tu 
hoc  refcifcas ,  ne  tibi  doleat.  Cre- 
demihi,  quam  certum  eft,  Iouam, 


que  fuerit ,  ego  iam  non   ero  fu- 
perftes,  vt  tu  Iouana  pietate  me  a 
morte  vindicare  posfis ;      at  certe  i> 
meo  generi  in  pofterum  pietatem 
tuam 


h)  eadem  mono  Kama,  modo  Ramatha  (  vt  paullo  ante)  dicitur.  *')  Iurare 
vocat  reliaiofe  adfumare,  quod  facit  (equcntibtis  his  verbis:  Quam  certum 
eft,  etc  "  k)   feiheet  vt  caelum  intuens  Iouam  inraret. 


Cap.  20. 


RE'GVM    LIBER    I. 


a83 


tuam  claufam  non  habebis.  At- 
que ita  fcedus  lonathan  cum  Daui- 
dis pofteritate  percusfit,  eumque 
iterum  obteftatus  eft ,  prae  ainore, 
quoeura  profequebatur  (nam cum 
perinde  ac  femetipfum  amabat )  ei- 
7 que  ita  dixit:  eras  noiiihmium 
eft ,  et  tu  defideraberis :  nam  tua 

8  fesfio  vaeabit.  Defcendes  autem 
ad  fummum  ter  *  in  locum  vbi  iate- 
as,  quo  die  negotium  hoc  fiet,mane- 
bisque    apud     lapidetn    Ofelem. 

9  Ego  tres  fagittas  ad  latus  iacnlabor, 
Ocollineans  ad   fcopum.       Deinde 

puerum  mittam ,  qui  eas  petat : 
1  cui  puero  fi  dixero ,  fagittas  esfe  ci- 
tra  ipfum ;  adducito  eum ,  et  veni- 
to :  nam  tua  res  erit  in  tuto ,  nee 
vllum  erit  periculum  :  Iouam  im- 
^mortalem  teftor.  Sin  autem  fa- 
nmlo  dixero ,  fagittas  esfe  vltra  i- 
pfum ;  abito :  auctor  abeundi  Io- 

&3  ua  eft.  Ac  qua  de  re  inter  nos  e- 
gimus ,  Ioua  nobis  efto  eius  teftis 
aeternus.  Latuit  ergo  Dauid  ina- 
gro. 

H  Igitur  prima  die  menfis ,  in  re- 
gis  accubatione  epularum,  quum 
rex  infuafede,  iicuti  folitus  erat, 

*5a  pariete  fedisfet,  et  lonathan 
furrexisfet ;  Abner  autem  ad  Sauli 
latus  accubuisfet ,  Dauidisque  locus 

26vacaret:  nihil  dixit  Saulus  eo 
die ,  fufpicatus ,  ilium  cat'u  aliquo 

27  non  esfe  purum.  Poftridie  no- 
uilunii,  Dauidis  loco  vacante,  quae- 
rit  Saulus  ex  Ionathane  filio  fuo, 
quam  ob  causfam  Ifei  filius  ne- 
que  pridie ,  neque  eo  die  ad  cibum 

28  capiendum  venerit.  Cui  lona- 
than :  petiit  a  me  Dauid  veniam 
concedendi  Bethlehemam ,  inquit, 
orauitque ,     vt    fe    dimitterem : 

20  fieri  enim  facrificium  gentilitium 
in  eo  oppido ,  ad  quod  adesfe  ius- 

3°fus  esfet  a  fratre  fuo.  Itaque 
magnopere  orare ,  vt  fi  quid  apud 
me  gratia  valeret,  facerem  eo  fe 
conferendi ,  fratresque  vifendi  po- 


33 


teftatem.  Hanc  ob  causfam  ad  re- 
giam  menfam  non  venit.  Turn  a  t 
Saulus  in  Ionathanem  incenfus:  o' 
improbe,  inquit,  contumacisque 
marris  progenies :  quafi  veio  ne- 
fciam,  telfaEidaeaddidhunesfe:  ad 
tuum  quidem  tuaeqne  matris  de- 
decus  atque  probrum.  Nam  ,a 
quamdiu  viuet  in  terris  Ifeides, 3 
numquam  neque  tu,  neque  tuum 
regnum  fta'oilietur.  Quamobrem 
mitte ,  qui  eum  mihi  adducant : 
nam  morce  dignus  eft.  Et  lona- 
than :  cur  morietur  ?  inquit :  quid 
commifit  ?  At  Saulus  haftam  ad  eum 
feriendum  vibrauit.  Et  lonathan,. 
vidensj  patri  fuo  omnino  decre- 
tum  esfe ,  interficere  Dauidem ,  a 
menfa  incenfus  ira  furrexit ,  neque 
fecundo  nouilunii  die  cibum  cepit, 
turn  quod  Dauidis  vicem  doleret, 
turn  quod  fuisfet  a  patre  fuoadfe- 
c~his  ignominia. 

Mane  rus  cgresfus  ad  tempus.- 
cum  Dauide  conftitutum,paruo  pu-   ' 
ero,  quern  fecum  ducebat,  iusfit,  vt 
fagittas  a  fe  iaciendas  petitum  cur- 
rerct :    ac  currente  puero,  fagittam    , 
vltra  ipfum  iecit.    Atque  vbi  perue-  ^ 
nit  puer  ad  locum  fagittae ,  a  Iona-  ^ ' 
thane  iactae,  clamauit  lonathan  ad 
eum:      fagitta  vltra  te  eft:  fefti-,» 
na  celeriter  (inquit  ad  eum  cla-3° 
mans )  et  fine  mora.      Turn  puer 
capta  fagitta,  ad  dominum  fuum39 
venit,  ignarus,  quid  ageretur,  Io- 
nathane tantum  et  Dauide  rei  con- 
fciis. 

lonathan   armis     fuis    puero 
traditis,    eum    iusfit   in    vrbem4° 
redirc.      Quo  profe&o ,  Dauid  a 
meridiana  parte  prodiit ,  pronoque  4l 
ad  terrain  vultu  ter  honorem  fub- 
misfe  prnebuit,  et  vterque  alterum 
deosculati  collacrimarunt,  fed  Da- 
uid vehementius.        Deinde  lo- 
nathan :      abi  cum  bona  pace ,  in- 
quit  :    ac   quae  nos  inter  nos  per  41 
loux  nomen,  Iouam  inter  me  et  te, 


mter- 
/)  vt  homin'is  filium  vocant  Hebran  hominem,  ita  Saulus  improb*filiumvocat 
improbum :    fe*l  a  matte >  ne  fe  ipfe  damnet. 


a84 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  a  r.  42. 


mterque  meam  et   tuam  progenia 
em  conteftati ,  iurauimus,   acterna 
43  fun  to.     Turn  ille  discesfir,  et  lona- 
than  in  vrbein  fe  contulk. 


'V! 


quit ,  a  te  in  valle  quercus  occifi, 
panno  inuolutus  eft  poft  ephodum : 
eura  t«,  fi  vis,  capias  licet :  nam  hie 
quidem  alius  nullus  eft.      Et  Da-  lo 
uid :  nullus  eft  cum  ifto  conferen- 
dus,    inquit:     trade    cum    mihi. 
Turn  illinc  digresfus,    vt  Saulum  II 
effiigeret ,  ad  Achim  Gethx  regem 
fe  contulk.      Sed  quum  di&karent  I* 
apud  Achim  ipfius  ftipatores,  hunc 
esfe  regem  terrx  Dauidem,  hunc 
esfe ,  cui  per  choros  accantatum  fo- 
retillud:    Saulus  mille ,  decern  fu- 
perauit  mlllia  Dauid.       Hxc  verba  13 
Dauid  in  animo  fuo  verfans,  et 
fibi  ab  Achi    Gethx  rege  perme- 
tuens ,      geftum  mutauit  apud  eos,  14 
et  ftultkiam  inter  eorum  manus 
/imulans,  inportx  oftio  pingebat, 
faliuamque  in  barbam  fuam  deli- 
quabat.      Turn  Achis  fuos  adlo- 1> 
quitur:  en,  inquit,  videtis,  homi- 
nem  infanum  e?fe,cur  emu  mihi  ad- 
duxiftis?      Adeone  infanis  careo,  16 
vt  hunc  mihi  adduxerkis,  qui  apud 
me  infaniret  ?  hiccinc  vt  in  famili- 
am  meam  veniat? 


CAPVT      XXL 

Ad  Achimelechum  profugiens  D.mid.       Sa- 
cri  panes.     Ptoptgi/t'iais/attti  furor. 

'Enk  autem  Dauid  No.bam  ad 
Achimelechum  powiricem:  cu- 
ius aduentu  attonkus  Achime- 

lechus,  quxfiukexeo,  quidcausfx 

esfet,  vt  folus,  nullocomuatu,  ades- 

2  kt.  Cui  Dauid  ita  refpondit :  rex 
mihi  quoddam  negotium  manda- 
uit,  quodnequis  re  lei  fee  ret,  neue 
quonam  mitterer,  prxcepit.  Itaque 
famulis  v; certum  quemdam  locum 

3  adfignaui.  Quare  fi  habes  aliquot 
quinque  panes,  trade  mini,  aut  quot 

4tibi  fuppetunt.       Et  pon'tifex  :  pa- 

nem  quidem  profanum  non  habeo, 

fed  facrum  habeo,  li  modo  famuli  a 

rnulieribus  abstinuerunt.    CuiDa- 
5  uid :       cum  rnulieribus  nihil  nobis 

rei  fuit  hunc  iam  tertium  diem,  in- 
quit,  ex  quo  profectus  fum  :  fnnt- 

que    corpora     famulorum     calia. 

Quod  "  li  profec~tio  ipfa  profana  fu- 
it, at  hodie  quidem  luftrabitur  in 
6corporibus.    Itaque  deditei  ponti- 

fex  facros  panes,  quoniam  nullus 

ibi  panis  erat ,  prxter  panes  adpofi- 

titios ,  e  Ioux  confpechi  fublatos, 

fupponendis  in  eorum  locum  re- 

centibus,  quo  die  fublati  funt  illi. 
7Aderat  autein  illic  eo  die  quidam 

feruorumSauli,  apud  Iouamoccu- 

patus ,  nomine  Doegus ,  Idumxus, 
8  paftorumSauli  magifter.    Et  Dauid 

Achimelechum   fie   adlocutus  eft  : 

ecquam  hie  habes  haftam  aut  gla- 

dium  ?  nam  nequc  gladium  meum, 

neque  tela  mecum  fumfi,  adeo  regis 
9mandatum  vrgebat.      Cui  ponti- 

fex:  enfis  Goliathi  Palxftini,  in- 

quid 

m)  fcil.  vbime  pnftolencur:  nefciant,  quo  ego  prnfe&us  fim.  n)  fi  forte  mei 
famuli  rum,  quum  profe&i  funt,  fueranc  cum  vxoribus  :  at  hodie  quidem 
pari  cram:  quoniam  hiedtes  tcrtius  eit :  quod  cemporis  fpacium  luftrandis 
corporibus  tft  deitinatum. 


CAPVT    XXIL 

Dauid;  copit.  In  iflum  Sauhti.  lout  fa- 
ce) dotum  ctdes  per  Saulum.  Abiathat  e- 
laffui  ad  Dauidem. 

ITa  illinc  digresfus  Dauid,  in  t 
odollamam    fpeluncam    euafit. 
Quod  vbi  intellexerunt  eius  fra- 
tres,  omnisquepaternafamilia,  eo 
ad  ilium  defcenderunt,    eodemque  a 
conrluxerunt  oinnes,   quibus  an- 
guftx  res  erant ,  et  obxrati ,  et  ani- 
mis  xgri:    quibus  ille   fe  ducem 
prxbuit ,    coa&aque  circker  qua-  3 
dringentorum  virorum  manu,  il- 
linc Maspham  Moabitarum  fe  con- 
tulk, etarege  Moabitarum  impe- 
trauit,  vt  parentibus  fuis  liceret, 
ad  eos  fe  recipere ,  donee  viderer, 


Cap.  22.  23. 


REGVM    LIBER    I. 


a«- 


4  quid  fibi  fieret  a  Deo ,  eosque  ad 
Moabitarum  regem  adduxit ,  apud 
quem  manferunt,  quamdiu  Dauid 

5  munitione  fe  continuity  Verum 
monitus  a  Gado  vate,  ne  munitione 
fe  contineret,  fed  in  Iudaeae  fines 
concederet,   in  Haretham  filuam 

6  profectus  eft.  Satiiusautem,  vbi 
audiuitj  Dauidem  cum  comitibus 

7csfe  vifum,  fedens  Gabax  fub 
nemore  apud  Ramam ,  haftamque 
manu  tenens,  et  omni  ftipatusad- 
feclarum  comitatu,  apud  eos  ita 
locutuseft:  attendite,  Ieminienfes. 
Numquid  vobis  omnibus  daturus 
eft  Ifaei  fiiitis  agros  et  vineas  ?  num- 
quid vos  omnes  tfibunos  fadhirus 

$  et  centuriones  ?  Qui  fie  vniuerfi 
contra  me  confpiraftis ,  vt  veftrum 
nemo  fit,  qui  mede  filii  meicum 
Ifaei  fiiio  fcedere  certiorem  fecerit  ? 
aut  qui  meam  vicem  dolens ,  mihi 
indicauerit,  filium  meum  contra 
me  ferui  mei  infidias  excitauisfe  ? 

9  quod  ipfa  res  indicat»  Turn  Doe- 
gus Idumaeus,  quietiam  inter  Sauli 
itipatores  aderat,  refpondit  in  hunc 
modum :  vidi ,  Ifaei  filium  venire 
Nobam ,  ad  Achimelechum  Achi- 
tobi  filium ,  G.  L.  pontificem ,  H-. 
io  qui  pro  illo  louam  confuluit,  eique 
viaticum  et  Goliathi  Palaeftini  eti- 
fem  dedit. 

1 1  Turn  rex  Achimelechum  Achi- 
tobi  filium  pontificem ,  eiusque  pa- 
triam  omnem  familiam ,  facerdotes 
nobanos ,  arcesfi  iusfit :  qui  quum 
ad  eum  omnes  venisfent ,  in  hunc 
modum  cum  eis  loquitur :    audi,  A- 

1 2  chitobi  nate.  Gui  ille :  adfum  domi- 

13  ne.  Et  Saulus :  cur  in  me  cum  Ifae- 
ida  coniurafti,qui  ei  et  cibaria  et  en- 
fern  dederis ,  proque  eo  Deum  con- 
fulueris  ?  quae  infidise  mihi  manife- 

l4fto  ftruuntur.  At  Achimelechus : 
immoquiseft,  inquit,  regi  refpon- 
dens ,  extuis  omnibus  cum  Dauide 
comparandus  ?  fideli,  regio  genero, 
tuo  iusfu  profeclo ,  et  domi  tuae  in 

1 5  honore  habito  ?  An  nunc  primum 
Dei  oraculum  eius  nomine  lum  per- 


contatus?  Abfit  hoc  a  me,  noli  mi- 
hi,  rex,  aut  vlli,  qui  fit  meac  paternae  . 
familis,  vllum  crimen  imponere: 
nam  iltius  totius  negotii  nihil  tan- 
turn  tantultimueeft,  quod  ego  '.i- 
am.      At  rex:  morieris,  Achime-lc» 
leche,  vna  cum  tota  tua  paterna 
familia.      Circumftate  (inquit,  ad-  17 
ftantes  curfores  adloquens)  et  in- 
terficite  lou:e  facerdotes :  nam  Da- 
uiciis  partes  tuentur,  fciebantque^ 
profugum  esfejneque  me  certiorem 
fecerunti  Sed  nolentibus  regiis  ad- 
feclis  mahus  adferre  Iouac  facerdo- 
tibus ,       Doegus  Idumxus ,  impe- 1 8 
rantc  rege,  vt  Iouae  facerdotes  in- 
uaderet  atque  perimeret,  facerdotes 
inua/it,  peremitque  eo  die  oclo- 
gintaquinque  homines,  ephodum 
lineum  gerentes  5      Nobamque  fa- 19 
cerdotum  oppidum  ferro  deleuit, 
Viros,  mulieres,  impuberes,  laclen- 
tes,  bones,  afinos,  pecora  ferro  cor- 
rupit,      elapfo  vno  Achimelechi  23 
Achitobi  filii  filio ,  nomine  Abia- 
thare,  qui  Dauidem  curfu  confe*    . 
(tUtUS ,      certiorem  fecit  de  occifis  21 
a  Saulo  Iouanis  facerdotibus.      Et  22 
Dauid  ei  fie  dixit :  fciebam  equi- 
dem  turn ,  quum  illic  esfet  Doegus 
Idumxus ,  id  nurttiaturum  esfe  Sau- 
lo: ego  omnes  tuae  paternae  fami- 
lise  mortales  perdidi.      Mane  apud  43 
me ,  et  pone  metum  :  nam  meam 
necem  molietur,  qui  tuam  necem 
molietur,  adeo  mihi  curae  eris. 

~~ i Ca Tp  VT  _  XXIII.-       " 

Dauidit  de  PaUftinis  vifforia.  Adlouttm 
Dauid.  Ad  iflum  Jonathan.  Ziphti 
contra  Dauidem.  Profugum  Saulus  fer- 
fequens. 

QVum  esfet  autemDauidi  nun- 1 
datum,  Palaeftinos  Ceilara 
oppugnare ,  horreaque  diri- 
pere ,      Iouae  oraculum  de  Palae-  2 
ftinis  illis  inuadendis  ac  occidendis 
interrogauit,  Cui  loua  refpondit, 
vt  iret:    victurum   enim  Palaefti- 
nos ,  Ceilamque  defenfurum.    Sed  3 
quum  ei  comites  dicerent ,  fe  etiam 
illic  in  Iudaea  metuere,  nedum  fi 

Cci- 


ag<S 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  23. 


Ceilam  ad  caftra  Palxftinorum  ac- 

4  cederent ,  iteriim  Iotiam  confu- 
luit :  cuius  refponfum  ftiif ,  vt  Cei- 
lam proficifceretur :  iefe  enim  ei 

5  Puixftinos  addicere.  Turn  Dauid 
cum  fuis  Ceilam  profectus,  cum 
Palxftinis  pugnam  commifit :  eis- 
que  ingenti  clade  iliata,  eorum 
pecora  abegit,  Ceilanosque  confer- 

<5uauit.  Accidit  autem ,  vt  Ceilam 
fugiens  Achimelechi  Hiius  Abiathar 
ad  Dauidem,  ephodum  fecum  de- 
ferret. 

7  Poftquam  certior  fachis  eft  Sau- 
lus,  Dauidem  venisfe  Ceilam,  ar- 
bitrate, ilium  diuinitus  in  fuam 
venisfe  poteftatcm,  qui  in  oppidum 
portis  repagulisque  munitum  in- 

$  gresfus ,  fe  condufisfet :  copias 
omnes  in  bellum  coegit ,  vt  Ceilam 
adoriretur,    Dauidemque  et  fnos 

^obfideret.  At  Dauid,  Saulum  libi 
malum  moliri,  intelligens,  Abiatha- 
ri  pontifki  iusfit,  vt  ephodum  ad- 
hiberet,   atque    ita   locutus   eft: 

10  Ioua  Deus  Israelitarum,  exaudi  me 
tuum.  Conatur  Saulus  adgredi 
Ceilam ,  vt  oppidum  propter  me 

1 1  corrnmpat.  Suntne  Ceilani  me 
ei  dedituri?  eftne  Saulus,  vttuus 
ego  audio,  defcenfurus  ?  Ioua  Deus 
Israelitarum,fignifica  hoc  mihi  tuo. 

IiCui  Ioua:  defcenfurus  eft,  iuquit. 
Et  Dauid :  funtne  Ceilani  me  meos- 
que  Saulo  dedituri?    Sunt,  inquit 

131011a.  Turn  Dauid  eiusque  com- 
ites  circiter  fexcenti  Ceila  egres- 
fi  funt,  ituri,  quo  fortuna  ferret. 
Quod  vbi  Saulo  nuntiatum  eft, 
Dauidem  Ceila  fe  fubduxisfe ,  pro- 
feclionem  omifit. 

14  Occupauit  autem  Dauid  faltuura 
munita  loca ,  tenuitque  inontana  in 
faltu  Ziphi :  et  quxlitus  femper  a 
Saulo ,  numquara  eft  ei  deditus  a 

15  Deo.  Dauid  igitur  videns,  Saulum 
1  i  bi  mortem  moliri,  in  lilua  fe  in  Zi- 

16 phi  folitudine  tenuit.  Ineamfil- 
uam  etiam  ad  eum  profe&us  Sauli 
filiuslonathan,  eum  diuinitus  con- 

1 1  firmatphortansjVt  fi(ie  metu  fit ;  et- 


enim  non  modo  in  Sauli  patris  fui 
poteftatemnonesfe  \enturum,  fed 
etiam  regnum  in  Isiaelitasesfeob- 
tenturum,  feque  ei  fecundum  fu- 
turum,  nequc  Saulum  patrem  fuum 
eius  rei  nel'cium  esle.  Atque  ita  1 8 
fcedere  inter  fe  coram  Ioua  per- 
cusfo,  Dauid  in  lilua  remanet,  et 
Ionathan  domum  petit.  Sed  Zi- 10 
phxi  Gabaam  ad  baulum  profe&i, 
nuntiant,  Dauidem  apud  fe  latitare, 
in  munitionibus ,  in  filtia,  incolle 
Hachila  ad  dextram  Iefimonis  po- 
lito.  Nunc  tuum  eft,  inquiunt,  zo 
orex,  eo  defcendere,  iitibivifum 
fuerit:  noftrum  autem,  ilium  tibi 
in  poteftatem  tradere.  Turn  11 

Saulus :  ago  vobis  a  Ioua  gratias, 
inquit,  qui  meum  cafum  dolueritis. 
Ite  fane  rem  amplius  exploratuni:»* 
cognofcite,  et  circumfpicite ,  quo 
in  loco  verfetur,  ecquis  eum  ibi 
vidcrit,  (nam audio  hominemesfe 
callidum )  cxploratisque  et  per-  23 
fpectis  omnibus,  in  qiubus  occul- 
tatur,  latebris,  ad  me  reuertiraini, 
vt  vobiscum ,  re  comperta ,  profi- 
cifcar :  et  fi  in  hac  regione  eft ,  eum 
per  omnes  ludxac  praefecturas  ve- 
ftigem. 

Turn  illi  digresfi,  Saulum,  ad 24 
Ziphim  pro£e&i ,    antecesferunt. 
Saulus  cum  fuis  ad  Dauidem  quae- 
rendum  (  qui  turn  aim  fuis  in  fo- 
litudine Maone ,  in  planitie  ad  Ie- 
fimonis dextram  pofita,  verfaba- 
tur)  profedus  eft  :      quod  poft-2> 
quam  eft  Dauidi  nuntiatum,  de- 
fcendit  in  rupem ,  tuitque  in  faltu 
Maone.      Quod  vbi  audiuit  Sau- 
lus ,  eum  in  Maone  faltu  perfequi- 
tur.    Sed  quum  Saulus  hinc ,  Da-  %S 
uid  illinc  cum  fuis,  alter  alteram 
montislatusobiret,  iamque  Dauid 
euadendi  Sauli  (cuius  a  copiis,  ipfe 
cum  fuis  obfesfus,  conquirebatur) 
trepidus  esfet ,    aduenit  ad  Saulum  27 
nuntius,  qui  propere  discedendura. 
esfe  moneret :  nam  Palxftinos  in- 
curfionem   fecisfe    in  eius   fines. 
Itaque  reuejefus  a  Dauide  pcrfe-2.8 
quen- 


Cap.  24.  a?.' 


REGVM    LIBER    I. 


a8? 


quendo  Saulus,  obuiam  Palaeftinis 
iuit :  vnde  et  locus  ille  Rupes  di- 
remtoria  adpcllatus  eft.  Inde  di- 
gresfus  Dauid ,  Engadinorum  arces 
occupauit. 

CAPVT    XXIIII. 

Rex  et  Dauid  in  antro.     In  regem  p.ofugi 
benignita*  et  obferuantia. 

I  TD  quum  Saulo  a  perfequendis  Pa- 
I  laeftinis  reuerfo  nuntiatum  esfef, 

a  ■'■Dauidem  esfe  in  engadinofaltu, 
adhibitis  tribus  hominum  millibus, 
ex  omni  Israelitaruni  numero  fele- 

3  6tis :  proficifcitur  ad  Dauidem, 
eiusque  comites  veftigandos,  contra 

4  rupes  rupicaprarum.  Qiiumque 
ad  caulas  ouiuin  ad  viam  pofitas 
venisfet,  in  fpeluncain,  quae  illic 
erat ,  intrauit  ad  rcquifita  naturae ; 
in  cuius  fpeluncacintima  parte  Da- 
uid vna  cum  fuis  comitibus  erat. 

5  Hie  Dauidem  cceperunt  monerc 
comites,  aduenisfe  diem ,  quo  Ioua 
promiiisfet,  fefe  ei  hoftem  in  po- 
teftatem  esfe  traditurum ,  vt  eo  ad 
fuum  arbitrium  vteretur.  Turn 
Dauid  furgit,  et  oram  penulae  Sau- 

6li  clanculum  abfeindit.  Deinde 
quum  ea  res  ei  percusfisfet  ani- 
mum ,  quod  oram  Sauli  abfeidisfet, 

7  fie  fuos  comites  adloquitur :  auer- 
tat  hoc  a  me  Ioua ,  vt  hoc  in  dorni- 
num  meum  Iouae  vnftum  commit- 
tam,  vt  ei  manus  adferam,  qui  louse 

8  fit  vnctus.  His  verbis  cohibuit  Da- 
uid homines  ab  inuadendo  Saulo. 

9  Deinde  Saulo  ex  fpelunca  viam  in- 
gresfo ,  Dauid  ex  fpelunca  egresfus, 
pone  Saulum  clamauit:  domine  rex. 
Qiiumque  Saulus  refpexisfet,  Dauid 
eum  prono  ad  terrain  vultu  vene- 

oratus,  inquit  :  cur  audis  eorum 
hominum  verba,  qui  dicunt,  Da- 

I  uidem  tibi  malum  moliri  ?  Vides 
profecto  oculis  tuis,  vt  hodie  Io- 
ua in  fpelunca  tui  niihi  fecerat  po- 
teftatem  j  nee  defuit ,  qui  me  ad  tu- 
am  necem  cohortaretur ;  fed  peper- 
ci  tibi,  meque  negaui  manus  ad. 


laturum  domino  meo ,    qui  esfet 
vnclus  Iouae.      Sed  adfpice,  pater,  y% 
adfpice  tuae  penulae  oram  in  ma- 
nu  mea.      Quod   quum   penulae 
tux  oram  abfeiderim ,  neque  tein- 
terfecerim  :  cognofce  et  intellige, 
nullum  me  fcelus  commifisfe ,  nul- 
lum contra  te  facinus  admifisfe  di- 
gnum,  quamobrem  tu  meam  vitam 
captares.        Suscipiat    hanc  Ioua  13 
causfam,  teque  mini  fine  mea  opera 
vkifcatur.       Vetus  eft  prouerbi-14 
urn  :    a  fcelerato  prodibit  fcelus : 
equidem  tibi  non  adferam  manum. 
Cui  tandem  inftat  Israelitarum  rex :  15 
quem  tu  tandem  perfequeris  ?  ca- 
nem  mortuum,    pulicem  vnum.. 
Sed  erit  Ioua  huius  inter  me  et  te  1<S 
causfe  arbiter ,  prouidebitque :  et 
meas  partes  defendens ,  tuas  in  me 
perfequetur  iniurias.      His  Daui- 17 
dis  ad  Saulum  verbis  finitis ,  Saulus 
fie  ait :  eft  ne  ifta  tua  vox ,  Dauid 
fili  ?     Pro  te  facit  aequitas,  non  pro  1 8 
me  (inquit  plorans)  nam  tu  me  bo- 
no, ego  te  malo  adfeci.       Atque  19 
hodie  fatis  ostendifti,  quam  fis  de 
me  bene  meritus ,  qui  me  tibi  in 
manum  a  Ioua  traditumnonir.ier- 
feceris.      Nam  quotus  quisque  eft,  10 
qui ,  nachis  hoftem  fuum ,  dimittat 
indemnem  ?  Sed  te  pro  tuo  ifto  ho- 
dierno  in  me  faclo ,  Ioua  condigno 
praemio  reinuneretur.     Equidem  z  1 
fcio,  te  futurum  esfe  regem ,  et  re- 
gnum  in    Israelitas   obtenturum. 
Quare  iura  milii  per  Iouam ,  te  me-  zz 
am  ftirpem  poft  meum  interitum 
non  esfe  excifurum ,  meique  nomi- 
nis  memoriam  de  mea  domo  patria 
deleturum.        Turn  Dauid  Saulo*} 
iurat,  eoque  domum  profeclo,  ipfe 
in  locum  munituin  cum  fuis  fe  re- 
cipit. 

CAPVT    XXV. 

Samuelit  obitiu.  Ad  Nabalem  Dauid.  AM' 
gtiitit  huwanittu  ,  munera  a.\  profugnm, 
■orati» ,  txoratio.  Dun  mariti  mars. 
Nnpta  profrga  vidua.  Bint  Dauidit 
vxtrts. 

Inter. 


18? 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  25. 


I  TTNterea  moritur  Samuel ,  et  o- 
I  mnes  Israelite  coeunt,  eiimque 
•*-defletum,  domi  fax  Ramx  fe- 
peliunt.      Turn   Dauid  in  faltum 

apharanem  proficifcitur.  Erat  in 
Maone  vir  quidam,  cuius  facilitates 
erant  in  Cannelo ,  homo  cum  pri- 
mis  locuples ,  habens  ouium  tria 

3  millia  et  mille  capras.  Nomen 
habebat  homo  Nabal :  vxor  autem 
Abigail,  mulier  inligni  prudentia 
elegantique  forma :  fed  vir  duriiSj 
malis  moribus ,  ortus  a  Calebo. 

4  Hunc  Nabalem,  quum  in  faltu  audi- 
uisfet  Dauid,  ouium  tonfuram  in 

5  Carmelo  facere ,      decern  famulos 
mifit ,  ei6que  prxcepit  in  hunc  mo- 
dum :    adfcendite  in  Carmelum  ad 
Nabalem,  eumque  meo  nomine  fa- 
cilitate,   et  ei  eiusque  familix,  et 

omnibus  incolumeni  vitam  optate, 
ac  dicite,  me  audiuisfe,  eum  habere 

7tonfores.  lam  paftores  tuos ,  (in- 
quietis )  qui  nobiscum  verfati  funt, 
nulla  adfecimus  contumelia,  ne- 
que  rem  vllam  amiferunt,  quam- 

8  diu  fuer unt  in  Carmelo  !  id  quod 
tui  famuli ,  fi  quxrere  voles ,  fate- 
buntur :  quamobrem  prxbe  te  Da- 
uidisfamulisita  humanum,  (nam 
faufto  die  venimns )  vt  nobis  et  Da- 
uidi,  tuofilio,  largiare^  quid  tibi 

o  commodum  erit.  Hxc  omnia  Da- 
uidis  famuli  ad  Nabalem  profec~ri, 

10  nomine  Dauidis  expofuerunt.  Ac 
poftquam  conticuerunt ,  refpondit 
Nabal  in  hunc  modum  :  quis  eft  Da- 
uid?quis  eft  Ifxifiiius?isne,ad  quern 
hodie  ferui  pasfim  a  dominis  fuis 

1 1  transfugiunt  ?  Scilicet  ego  cibum 
potionemque  meam ,  et  quae  meis 
tonforibus  ruactaui ,  dem  homini- 

1 2  bus  mihi  prorfum  ignotis  ?  Turn 
Dauidis  nuntii  repetito  itinere  re- 
uerfi ,  omnem  rem  ei  referunt. 

13  At  Dauid  fuis  impef  at,  vtfegladiis 
accingant:  quod  poftquam  et  illi 
et  ipfe  fecit  *  profedH  funt  circiter 
quadringenti  viri,  Dauidera  fe- 
et) ne  canem  qui  Jem, 


quentes,    ducentis    apud  impedi- 
menta remanentibus. 

Abigaili  autem  Nabalis  vxori  pu- 14 
er  quidam  defamulis  remnuntiauit 
in  hunc  modum  :  fcito,  misfos  a  Da- 
uide  nuritios  ex  faltu  ad  falutandum 
herura  noftrum ,  qui  repudiati  ab 
eo  funt :    et  tamen  illos  expefti  fu- 15 
mus  viros  plane  bonos ,  nulla  vm- 
quam  contumelia  aut   damno  ad- 
fecli,  quamdiu  inter  eos  ruftican- 
do  verfati  fumus,      illis  muri  vi- 16 
cem  nobis  dies  noetesque  prxben- 
tibus,  quamdiu  cumeisfuimuspe- 
cora    pafcentes.       Proinde    confi- 17 
dera  et  difpice ,  quid  achira  fis :  a- 
lioquin  de  hero  noftro ,  et  tota  eius 
familia  actum  eft.    Nam  ipfequi- 
dem  perditior  eft,  quamvt  adino- 
nendus  esfe  videatur.     Hie  Abigail  18 
propere  capit  ducentos  panes,  duos 
vini  vtres,  quinque  oues  adparatas, 
quinque  fata  polentx,  centum  vuas 
pasfas,  et  ducentas  ficuum  palathas  : 
qux  poftquam  afinis  impofuit ,  fa-  *9 
mulis  fuis  prxcipit^  Vt  antecedant, 
fcfe  iam  fecuturam:  nequeidviro 
fuo  Nabali  indicate      Quumque  ea  20 
in  afino  equitans  per  occulta  mon- 
tis  defcenderet,    occurrit   Dauidi 
cum  fuis  aduerfus  earn  defcenden- 
ti ,  *  atque  ita  dicenti  :      112  ego  ai 
fruftra  conferuaui  omnia ,  qux  ha- 
bet  ifte  in  faltibus ,  ita  vt  nihil  o- 
mnino  de  fuo  deperdiderit,  et  mi- 
hi bonum  malo  penfauit  ?      At  ita  a* 
perdat  Deus  hoftes  Dauidis,  vtei 
ante  lucem  matutinam  ex  omnibus, 
qux  habet,  0  ne  parietis  quidem 
commictorem  reliquum  faciam. 

Turn  Abigail  vifo  Dauide,confe-  23 
ftim  de  alino  defilit ,  et  ilium  pro- 
na  accidens ,  honorem  ei  fupplici- 
ter  prxbet ,  eique  ad  pedes  iacens, 
ita  loquitur:      obfecrote,  domi-24 
ne,  vt  me  tuam  apud  te  verba  faci- 
entem,  bona  cum   venia  audias. 
Noliquxfo,  domine,  animumad-^ 
iicere  ad  profligatum  iftum  homi- 

nein 


Cap. 25.  26.  REGVM    LIBER    I. 


289 


nem  Nabalem ,  et  fuo  plane  nomi- 
ni  refpondentem.  Vt  enim  ftulti 
nomen  habet,  ita  ftultitia  prxdi- 

itftpseft.  Nam  ego  quid  emmisfos 
a  te  faraulos,  domine,non  videram. 
Enimuero,  domine,  quamcertum 
eft,Iouam,  quam  certum  eft,  te  vi- 
tiere,  tam  certum  eft,  te  a  fanguine 
in  tuis  inimicitiis  per  temetipfum 
perfequendis  faciendo,  a  Iouaabs- 
terreri :  atque  vtinam  Nabali  fimi- 
Ies  fint  hoftes  tui,  et  tibi  malum 

17  molientes.  Quamobrem  patere 
hoc  munusculum ,  quod  ego  tua 
tibi,  domine,  adfero  iuuenibus, 
quitecomitantur,  *dari,  etmihi 

>$  hanc  veniam  da.  Sic  tuam  tibi 
domum,  bella  louanagerenti,  ita 
firmiter  confirmet  Ioua ,  vt  tibi  per 
omnem  vitam  mali  nihil  eueniat : 

>9  vtque,  fi  quis  infeftus  tibi,  necisque 
tuaecupidus  exfiftat,  animatua"a- 

J    pud  Iouam  Deum  tuum  in  viuenti- 

;    umfafce  (vtita  loquar)  adnexafit, 

j  idemque  loua^tuorum  hoftiuma- 
nimam  quad  ex  fundae  fcutali  iacu- 

j  o  letur.  lam  vero  quum  tot  prsclara 
Iouae  promisfa  confecutus ,  ab  eo 
Israelitarum  dux  fueris  conftitutus, 
I  s  hoc  te  nulla  confcientix  labe  quafi 
labefattabit ,  recordatione  errufi  fi- 
necausfa  fanguinis,  etfuppliciiob 
priuatam  iniuriam  fumti :  Iouae- 
que  beneficiis  adfe&us  memineris 
*raei.  Turn  Dauid:  gratias  ago 
Ioux  Deo  Israelitarum,  inquit,  qui 

3  te  mihi  miferit  obuiam  :  nee  non 
tibi ,  quae  me  tuis  rationibus  a  fan- 
guine faciendo,  etiniuriis  per  me 
lpfum   perfequendis,    cohibueris. 

4  Nam  Iouam  viuentem  Israelita- 
rum Deum  teftor,  qui  me  tibi  ma- 
lefacere  prohibet ,  nifi  tu  mihi  ob- 
uiam venire  properasfes,  Nabali 
ante  diluculum  nc  quidem  parie- 
tis    committor    reliclus    fuisfet. 

>  Deinde  ab  ilia  oblata  libi  munera 
accepit ,  et :  adfeende  fane  domum 


cum  bona  pace ,  inquit :  en  tibi  ob- 
fequor  atque  indulgeo. 

Ita  Abigail  ad  Nabalem  venit,  e-  31 
umque  nacta  domi  fuae  canam  pla- 
ne regal  em  habentem,animoque  Iae- 
tum  ac  bene  potum,  nihil  ei  prorfus 
ante  pofterum  diem  retulit.      Sed  37 
mane  exhalata  Nabalis  crapula ,  v- 
xor  rem  ei  narrauit  :    Ex  quo  U-3J 
le  tanta  animi  defectibne,  et  cor- 
poris faxeo  quodam  ftupore  diri-  « 
guit,  vt  intra  decern  circiter  dies 
a  Ioua  ictus  interierit.       Naba-39 
lis  audita  morte  ,     Dauid  Iouae 
gratias  egit,  qui  fuam  contumeliam 
in  Nabalem  animaduertisfet,  feque 
a  fcelere  prohibuisfet,  et  Nabalis 
fcelus  in  ipfins  caput  retorfisfet: 
mifitque,  qui  cum  Abigaile  de  ea  a 
fe  in  matrimonium  ducenda ,  age- 
rent.      QuumigiturDauidisferui4o 
ad  Abigailem  in  Carmehmv  venis- 
fent,  eique  retulisfent,  fe  ad  earn 
misfosesfe  a  Dauide ,  quo  earn  vxo- 
rem  duceret :    furrexit  ilia ,  et  ho-  41 
nore  demisfe  prabito,  refpondit, 
fe  illius  esfe  feruam ,  paratam  vel 
feruorum  eius  lauare  pedes.      De-^x 
inde  protinus  proficifcitur,  etafi- 
no  infidens ,  comitantibus  quinque 
pedisfequis ,  nuntios  Dauidis  fub- 
fequitur ,  illique  nubit.     Achinoa-  43 
mam  quoque  duxerat  Dauid,  Iezra- 
elanam,  easque  ambas  habuit  vxo- 
res.      Nam  Micholem  quidem  Da-  44 
uidis  vxorem    locauerat   Saulus, 
ipfius  pater,  Phalti,  Lais  filio ,  Gai- 
limenii. 


CAPVT    XXVI. 

Ziphti  contra  Dauidem.  In  fugientem  Sau- 
/t*.  Dauid  in  caftra  hoftium  ad  regim 
dormientem ,  in  ijhim  Dauidis  mifericer- 
dia,  in  hoftes  acerbtta*  pro  regit  capite. 

VEnerunt  autem  Ziphaei  Gaba.  t 
amadSaulum,  eique  nuntia- 
uerunt,  Dauidem  in  colle  Ha- 
chila   contra     Iefimonem    latere. 
T  Turn 


a)  apad  Iouam  esfe  dicuntur  ,  quihac  vita  (quim  curat  Ioua)  i'ruunctir.  vidcEfa. 
38.etPf.116.  i)  tuoi  holies  male  perdicac  profiijjet,  .}  quod  ficjet,  fi 
Nabalem  intcrfecisfes. 


i$>o 


REGVM    LIBER    I. 


Cap.  26. 


2  Turn  Saulus  in  Ziphim  faltum  cum 
tribus  hominum  millibus,  Israeli- 
tarum  lectisfimis ,  ad  Dauidem  illic 

3  veftigandum  defeendit,  et  caftra 
pofmt  in  colle  Hachila ,  contra  Iefi- 

4inonem,  iuxtaviampofito.  Da- 
11  id  autem,  quiinialtu  verfabatur, 
vider.s,  Sauluin  fe  feftari,  quum, 
misfis  nuntiis,  Saulum  vere  venisfe 
eognouisfet,  contendit  in  locum ,  v- 

5bi  Saulus  caftra  habebat  :  et  ob- 
feruato  loco ,  in  quo  cubabat  Sau- 
lus ,  vna  cum  Abnere ,  Neris  filio, 
exercitus  duce,  ( cubabat  autem  in- 
tra munimenta,  militibus  circum 

6  eum  caftra  habentibus )  quxfiuit 
ex  Achimelecho  Hettxo,  et  ex  Abi- 
fxo  Saruix  filio ,  Ioabi  fratre ,  vter 
fecum  in  caftra  defcendere  velletad 
Saulum.  Refpondit  Abilxus,  fe 
cum  co  defcendere  velle. 

1  Ita  profefti  Dauid  et  Abifrus 
ad  exercitum  per  noclem,  cllen- 
dunt  Saulum  intra  munimenta  fo- 
pitum  cubantem,  hafta  humi  ad 
eius  caput  defixa,  Abncrc  et  re- 
liquis     circumquaque    iacentibus. 

%  Atque  hie  Abilxus  Dauidem  fie 
adloquitur  :  compingit  tibi  Deus 
hodie  hoftem  tuum  in  manum : 
vis ,  vt  eum  hafta  .id  terrain  adfi- 
gam  ,     vno   ichi   non   iteranoo  ? 

9  At  Dauid  :  noli  eum  perimere, 
inquit.  Qiiis  enim  Ioux  vnelo 
loimpune  manus  attulerit  ?  O  Io- 
ua  viuens,  inquit,  aut  eum  Ioua 
pcrdat  oportet,  aut  dies  ei  fetalis 
adueniat,  aut  prcelium  ingresfus 

11  occumbat.  A  me  quidemauer- 
tat  Ioua ,  vt  Ioux  vncio  manus  ad- 
feram.  Sed  cape  haftain  iuxta 
caput  eius  pofitam,  matellamque, 

12  et  disccdamus.  Ita  ilii  capta  ha- 
ita,  elmatella,  qux  propter  Sauli 
caput  erat  pofita,  discedunt,  quum 
eos  nemo  incerea  viderit ,  aut  anim- 
aduerterit ,  aut  experre&us  fuerit, 
omnibus  dormientibus,  vtpote  a 
louaaltisfime  confopuis. 

«3  At  Dauid  in  diuerfam  partem 
pvogresfiif ,  vbi  in  montis  vertice 


procul  conftitit ,  magno  interie&o 
lpatio ,  ad  milites  et  ad  Abnerem 
Neris  filium  clamauit  in  hunc  mo- 
dum :      heus  Abner,  non  refpon- 14 
des  ?  Quis  tu  es,  (inquit  refpondens 
Abner)  qui  regem  vocas  ?      Et  15 
Dauid  :  quum  tu  vir  lis  eiusmodi, 
inquit,  vt  Israelitarum  nemo  tibi 
comparetur,  cur  dominum  tuum 
regem  non  cuftodis  ?  Nam  ad  re- 
gem    dominum    tuum    perimen- 
dum  militum  quidam  ingresfus  eft. 
Hand  egregium  iftud  fane  fecifti.  1$ 
Per  Iouam  immortalem,  vos  eftis 
mortc  digni ,  qui  domini  veftri  Io- 
ux vn&i.curam  non  geratis.      Vi- 
de enim,  vbi  fit  hafta  regis  et  matel- 
la ,  qux  erat  propter  eius  caput  po- 
fita.    Turn  Saulus  vocemDauidis  17 
agnofcens,  dixit :  eftne  ifta  tua  vox, 
Dauid  fili  \  Eft,  domine  mi  rex,  in- 
quit  Dauid.      Cur  tu  me  tandem,  18 
dominus  fcruum,perfcqueris  ?  nam 
quid  feci?   aut  quod  in  me  crimen 
eft  ?      Sed  attende ,  mi  rex  et  domi- 1 9 
lie,  meis  ferui  tui  verbis.  Si  Ioua  te 
mini  reddit  infcftum  ;  precor,  vt 
tu  ei  lit:s:   fin  homines  ftint  ;  ex- 
fecrabiles  funt  in  confpectu  Ioux, 
qui  rac  de  Iouani  patrimonii  pos- 
fe&fione hodie deturbant,  etaddeo- 
rura  pcregrinorum  cultum  impel- 
ling.       Sed  nonpatieturIouame-20 
van  (arrguinem  ad  terrain  cadere: 
quamuis  Israelitarum  rex  expedi- 
tionem  fecerit  ad  perfequendum 
puhcem  ,  vt  fi  quisperdicemper- 
fequatur  in  montibus.     Turn  Sau-  21 
Ins :  peccaui,  inquit ,  reuertere,  fili 
Dauid.  Non  enim  tibi  iam  nocebo, 
qui   hodierno   die    vifam    nieam 
tarn  caram  habueris.    Erraui  minis 
quam  imprudenter ,  fateor.         Et  21 
Dauid  :   ecce  regis  haftam ,  inquit, 
earn  petataliquis  famulcrum.     Ce-  3,: 
terum  louaquemque  remunererur, 
vt  dignus  meritusque  eft.    Te  qui- 
dem  hodie  mihi  in  manum  tradi- 
dit  ;   led  nolui  Ioux  vncto  manus 
adferre.         Ergo  quemadmodum  24 
tua  uiihi  foJus  hodie  cara  fuit ;  fie 

ille 


Cap.a7.48.  REGVM  LIBER    I.  api 


ille  meam  caram  habiturus  eft ,  me- 
quc   ex  omnibus    rebus   aduerfis 

15  erepturus.  Turn  Saulus  :  feli- 
ceru  te ,  Dauid  fili  :     haud  dubie 

2.6  conata  perficies.  Ita  discesfit  Da- 
uid :  et  Saulus  eo,  vnde  venerat, 
reuerfus  eft. 

CAPVT     XXVII. 

Ad  VaUflinorum  regem  Dauid.       In  hum 
regit  munijlcentia. 

1 'T"*vEinde  quurri  fecum  cogitaret 
1  Dauid  ,  periculum  esfe ,  ne 
-■— '  quandoa  Sauloperimeretur; 
iiihilque  fibi  confultius  esfe ,  quam 
vt  fe  in  Palaeftinae  fines  (quo  Saulus 
eum  deinceps  in  vllis  Israelitarum 
finibus  quxrere  defineret )  recipe- 
ret,  atquc  ita  illius  manumeuade- 

a  ret  :  contulit  fe ,  vna  cum  fuis  fex- 
centis  comitibus,  ad  Achim  Mao- 
chi  filiurn ,  Gethae  regero,  atque  a- 

3  pud  eum  Gethae  manfit ,  vna  cum 
fuis  comitibus,  eorumque  familiis* 
cumque  fuis  duabusvxoribus  Achi- 
noama  Iezraelana ,  et  Abigaile ,  Na- 

4balis  Carmelitx  vxore.  Quod 
poftquam  Saulo  nuntiatum  eft ,  Da- 
uidem  fugisfe  Getham,  defiiteum 

5  conquirere.  Orauit  autem  Achim 
Dauid ,  vt  fibi  id  beneficium  con- 
cederet  ,  vt  locum  fibi  in  aliquo 
campeftrium  oppidorum  ad  habi- 
tandum  adfignaret,  ne,  quiferuus 
illius  esfet ,  eamdem  cum  illo  regi- 
am  vrbem  indignus  incoleret. 

6  Turn  Achis  ei  Siceleg  dedit :  vn- 
de Siceleg  etiamnum  Iudxx  regum 

7  eft.  Temporis  autem  fpatium, 
quo  Dauid  in  agro  palxftino  fuit, 
annus    eft   et   quatuor     menfes; 

8  qunm  interea ,  comitantibus  fuis, 
in  Gesfurxos ,  Gerzaros,  etAmale- 
chitas  ( hx  enim  gentes ,  qua  Sur 
itur,  ad  Aegyptum  vsque ,  ab  omni 
memoria  incolebant )  incurfiones 

9  faciebat :  terramqne  depopulatus, 
nullo  prorfum  viro  aut  muliere 
conferuato ,  oues ,  capras ,  bones, 


I 


afinos ,  camelos  et  veftimenta  capta 
agens ,  ad  Achim  redibat :  quae-  to 
rentique ,  quo  eo  die  excurrisfenr, 
refpondebat ,  in  meridiana  Iudzo- 
rum,Ierameelitarum  et  Cenaeorum. 
Nam  ideo  nullum  neque  vinnn  u 
neque  mulierem  Getham  ducendo& 
conferuabat,  nefe  indicarent,  Da- 
uidisque  facia  et  confuetudinem 
patefacerent :  atque  hunc  morem 
feruauit,  quamdiu  in  agro  palae- 
ftino  manfit.  Eamque  ob  causfam  ix 
fibi  perfuaferat  Achis,  Dauidem 
tantum  odium  fuorum  popularium 
Israelitarum  in  fe  contraxisfe ,  vt 
fibi  perpetuo  feruus  futurus  esfet. 

CAPVT     XXVIII. 

In  lnaeiitM  Achis.  Ad  pythiam  Saulus. 
Jam  mortmtA  vates  ad  Saulum.  Regie 
angor.     In  iflum pyihU  hofyualitM. 

ITaque  quum  aliquando  copias  t 
fuas  coegisfent  Palaeftini ,  vt  bel- 
lum  Israelitis  inferrent,  Achis 
Dauidem  fie  adlocutus  eft:  fcito, 
te  tuosque  mihi  in  hac  expeditione 
comites  fore.  Cui  Dauid:  ergoz 
cognofces  mea  facinora.  Et  Achis : 
itaque  te  mei  capitis  cuftodem  ae- 
ternum  conftituam. 

Obierat  autem  mortem  Samuel,  3 
cumque  omniumlsraelitarum  lucShi 
fepultus  Ramx  fuerat  in  fua  patria  ; 
et  Saulus  pythias  et  hariolos  ex  illis 
finibus  fustuleraf.      Igitur  coadiis  4 
Pakeftinis,  et  apud  Sunamancaftra 
metaris,  Saulus,  qui  coaclis omni- 
bus Israelitis  in  Gelboe  caftra  fece- 
rat,      animaduerfis  Palxftinorum  5 
caftris,  non  mediocri  animi  timbre 
perterritus ,  Ioux  oraculum  con- 
fuluit.      Sed  quum  ille  neque  per<S 
fomnia,  neque  per ./  claritatem,  ne- 
que per  vates  ei  refponderet,  man- 
dat  fuis  feruis,  vt  fibi  feminam 
Phcebo  prarditam  conquirant,  quam 
confultum  eat.       A  quibus  quum^ 
intellexisfet,  Phcebo  preditam  mu- 
lierem esfe  Endore ,  alium  fe  finui- 
lat ,    aliisque  veftitus  indumentis,  g 
T  a  ad 


a 
4)  per Penuficem  ,  qui hzc  verba, Claritaset  Integritas,  gcltabat  inmonili, 


29* 


REGVM   LIBER    I. 


Cap.  a|.  19. 


ad  mulierem  no6iu  cum  duobus 
comitibus  proficifcitur ,  et  cum  ea 

9fic  loquitur:  diuina  mihi  per  A- 
pollineni,  et  excie,  quern  tibi  dicam. 
At  mulier :  quum  fcias ,  quid  Sau- 
lus  fecerit ,  vt  ex  his  finibus  pythias 
et  hariolos  extermir.auerit,  cur  me 
in  tantum  capitis  periculum  addu- 

10 cere  vis?  Turn  Sauhis  ei  Iouam 
iurat:  per  Iouam  inmiortalem,  in- 
quit,  hxc  tibi  res  fraudi  non  erit. 

UEt  mulier:   quern    tibi    eliciam? 

I2-Samuelem,inquit  ille.  Turn  mu- 
lier Samuelem  confpicata,  magnum 
clamorem  edidit,  et  Saulum  adlo- 
quens:  cur  me  dccepitti?  inquit, 

13  quum  tu  ipfe  lis  Saulus?  Cui 
rex:  pone  inetum,  inquit.  Sed 
quidvides?  Et  mulier:  «diuumvi- 

!4deoex  terra adfcendentem.  Turn 
ille:  qua  eft  fpecie?  Senexadfcen- 
dit  (inquit  ilia)  amifhis  ptnula. 
Hie  Saulus  Samuelem  agnofiens, 
honorem  ei  prono  vultu  prxftitit. 

1 5  Et  Samuel  Saulum  ftc  eft  adlocu- 
tus:  cur  me  eliciendo  inquietas? 
Cui  Saulus:  magnis  premor  an- 
guftiis ;  Palxftini  me  bd!o  petunt  : 
Deus  me  deferuit ;  neque  mihi  iam 
refpondet  neque  per  vates ,  neque 
per  fomnia :  hanc  ob  causfam  ac- 
ciui  te ,  quo  mihi ,  quid  faciendum 

16  fit,  ostendas.  Et  Samuel:  cur  er- 
go me  confulis  ?  inquit ,  fi  Ioua  te 
deferuit ,  et  fachis  eft  tuns  aduer- 

I7farius?  Faciet  Ioua  tibi,  *  quod 
per  me  prxdixit:  ereptumque  tibi 
de  manu  regnum  tradet  alteri,  fcili- 

1 8  cet  Dauidi ;  quoniam  tu  ei  in  vlci- 
fcendis  Amalechitis,  quibus  infen- 
fus  erat ,  non  obtemperafti :  pro- 
pter ea  hxc  tibi  fine  dubio  faciet; 

19  Neque  non  Israelitas  quoque  vna 
tecum  P  alxftinis  addicet ,  et  eras  tu 
tuiquefi'iieritis  vna  mecura,  Isra- 
elitarum  etiam  caftris  in  Palacfti- 
norum  poteftatem  a  Ioua  traditis. 

2-0  Hie  Saulus  repente  ad  terramtota 
mole  concidit ,  cum  Samuelis  ora- 
tione  pauefadrus ,  turn  viribusde- 


0  diuinumvirum»  et  humana  forma  augufliorem 


ftitutus,  quod  eo  toto  die  nodteque 
cibum  non  ceperat. 

Turn  mulier  ad  Saulum  accedir,*  I 
et  eum  adeo  perturbatum  videns, 
ita  hortatur :  age,fi  ego  tibi  morige- 
rata  fum,  tuisque  verbis  obfecuta, 
meum  caput  fummo  periculo  obie- 
ci :  obfequere  tu  mihi  vicisfim,  et  22 
paullura  cibi ,  quern  ego  tibi  adpo- 
nam,  comede,  vt  recreatis  viribus 
adgrediaris  iter.  At  ille  capturumaj 
fe  cibum  negauit:  fed  vrgentibus 
turn  famulis,  turn  mulieri  obtempe- 
ransjfurrexit  ex  terra,  ct  in  ledto  re- 
fedit.  Mulier  autem  vitulum,  quern  24 
domi  aliilem  habebat,  propere  ma- 
dtat :  fubaclaque  farina  panes  nullo  25 
fermento  coquit ,  Sauloque  et  eius 
famulis  adponit:  qui  capto  cibo2(S 
funexcruiit,  eaque  node  disces- 
ferunt. 

CAPVT     XXIX. 

Palaflinis  Dmiid  fujpeflus ,  a  rege  benigne 
dimiifitf. 

QVum  coegisfent  autem  Palx- 1 
fiini  fuas  omnescopiasapud 
Aphec ,  Israelitis  apud  fon- 
tem  ad  Iezrael  pofitum  caftra  ha- 
bentibus;       quumque  Palxftino-2 
rum  fatrapx  distributum  in  cente- 
nos  etmillenos  exercitum  transue- 
herent,        in  qua   transueelione  3 
Dauid  eiusque  comites  poftremi 
cum  Achi  incedebant :  quxfiuerunt 
pahiftiniprincipes,  quinam  esfent 
iili  Hebr xi  ?     Qiiibus  Achis  ita  re-  4 
fpondit :  hie  eft  ille  Dauid ,  Sauli 
Israelitarum  regis  feruus,  qui  quum 
mecum  per  hosce  dies ,  vel  potius 
annos,  egerit,  nihil  adhuc  in  eo 
reprehenfione  dignum  offendi ,  ex 
quo  ad  nos  aufugit.      Hie  ofFenfi  J 
palxftini  pi'incipes,  Achi  ita  dicunt : 
remitte  hominem  in  earn  prouin- 
ciam ,  cui  eum  prxfecifti ,  ne ,  fi 
nobiscum  in  certamen  defcenderit, 
in  nos  in  pugna  fe  conuertat.  Nam 
qua  tandem  re  facilius  cum  domino 

fuo 


Cap.  20.  30. 


REGVM  LIBER  L 


*S>3 


fuo  redire  in  gratiam  posfit ,  quam 
relatis  horum  hominuni  capitibus  ? 

6Nonne  hie  eft  illeDauid,  carmine 
illo  in  choreis  decantatus?  Smites 
mi  He ,  decern  fuperauit  tnili'm  D..- 
uld  ?   Turn  Achis  euocatum  Daui- 

J  dem  fie  adloquitur :  Iouani  ego 
immortalemteftor,  temihi,  tuam- 
que  caftrerifem  confuetudinem, 
probari  ac  placere;  neque  enim 
vlluin  haclennsinte  vitiuni,  pofte- 
aquam  tutead  me  primum  contu- 

Slifti,  deprehendi.  Sed  fatrapis 
haud  places.  Quamobrem  discede 
cum  bona  pace,  nequid  palaeftinos 

9  fatrapas  oflendas.  Cui  Dauid  : 
nam  quid  commifi?  aut  quid  ad 
hunc  vsque  diem  in  me  deprehen- 
difti ,  ex  quo  primum  in  tuum  con- 
fpedhira  veni?  vt  prcelium  contra 
domini  mei  regis  hoftes  non  in- 
earn  ?  Et  Achis :  fcio  equidem ,  te 
mihi  tarn  placere,  quam  fi  diuinus 

0  esfes  angelus.  Sed  te  vetant  palae, 
ftini  fatrapx  fecum  prcelium  inire. 
Qiiapropter  mane ,  vbi  diluxerit , 
furgito  cum  tui  domini  feruis ,  tuis 

1  comitibus,  et  disceditote.  Itama- 
ne  Dauid  cum  fuis  furrexit,  vtin 
Palaeftinorum  fines  reuerteretur : 
et  Palaeftini  Iezrael  profecli  funt. 

CAPVT    XXX. 

In    Amalechitam    Dauid ,    in  PaUflinum 
mi.  Jem  viitoria. 

t  TNterea  dum  Dauid  cum  fuis  ter- 

I  tio  die  Siceleg  venit,  Amalechi- 

tac  incurfione  in  meridiana  et 

Siceleg  facia ,  Siceleg  expugnaue- 

1  rant :  eoque  igni  combufto ,  o- 
mnes  omnium  xtatum  turn  viros 
turn  mulieres  *  captiuos  ceperant : 
eosque,  nemine  occifo,  abigentes 

5  discedebant.  Igitur  poftquam  ad 
oppidum  cum  fuis  comitibus  venit 
Dauid,  idque  igni combuftum ,  et 
ipforum  vxores  et  iiberos  abaclos 

Jdeprehendit,  fublato  clamore 
tantuin  cum  fuis  militibus  plora- 
tum  edidit,  vt  iam  vires  eis  null* 


fuperesfent  ad  plorandum.      Fue-  J 
rant    autem    captae  dux  D  uidis 
vxores,  Achinoama  Iezraelenfis,  et 
Abigail,  vxor  Nabalis  Carmelitae : 
eratque  in  magnis  Dauid  difficulta-  6 
tibus ,  quod  eum  Iapidare  milites 
parabant,  infenfis   omnes  animis 
propter  fuos  Iiberos.    Sed  tamen 
confirmauit  ipfe  fe  in  Ioua  Deo  fuo, 
iusfitque  Abiathari  facerdoti,  Achi-  7 
melechi  filio,  vt  ephodum  fibiad- 
moueret.        Quuraque    Abiatharg 
ephodum  Dauidi  admouisfet ,  con- 
fuluit  Iouam  Dauid  deagmineillo 
perfequendo,  anesfet  adfecuturus. 
Cui  quum  ille  refpondisfet ,  vt  per-  9 
fequeretur :  non  folum  enim  adfe- 
cuturum  esfe,  vcrum  etiam  fuos 
liberaturum :     proficifcitur    cum 
fexcentis  fuis  comitibus.      Vbi  ad  10 
fluuium  Beforem  ventum  eft,  re- 
licliscis  fluuium  ducentis,  quiprse 
lasfitudine  fluuium  transire  non 
poterant,  iilos  cum  quadringentis 
perfequitur.      Repertus  eft  autem  ti 
in  agris  homo  quidam  xgyptius, 
et  ad  Dauidem  addudtus  1  cui  poft- 
quam panis  ad  edendum,  et  aqua  ad 
bibendum  data  eft ,  ficuumque  pa- 
latha ,  et  dux  vuae  pasfae ,     qui  bus  la 
comefis  animum  recepit,  (  nam  per 
tres  dies,  totidemque  noctes,  neque 
cibumfumferat,  neque  potionem  ) 
quzfiuit  ex  eo  Dauid  >  cuias  et  vn- 
denam  esfet?      Cui  iuuenis:  ego  13 
fum  Aegyptius,  feruus  Amalechitx 
cuiusdam ,  inquit,  relictus  a  domi- 
no meo ,  tertio  abhinc  die ,  quo- 
niam  infirmus  eram.      Nos  excur- 14 
fionem    fecimus  in  Cerethenfes, 
et  in  meridiana  Iudaex ,  et  Calebi- 
tidis,  et  Siceleg  igni  incendimus. 
Et  Dauid :  potesne  me  ad  agmen  1 5 
illud  ducere  ?  Cui  ille :  iura  mihi 
per  Deum ,  inquit ,  te  neque  neca- 
turum  esfe  me,  neque  domino  meo 
dediturum ,  et  ego  te  ad  agmen  il- 
lud ducam.      Atque  ita  eum  duxit  16 
ad  illos,  quos  humi  pasfimtemere 
iacentes ,  epulantesque  et  pota  i-:*-s, 
etfeftum  pro  tantaprada,  quam  ex 
T  3  Pa- 


194 


REGVM   LIBER    I. 


Palxftinorum  et  Iudxorum  finibus 

17ceperant,  agentes ,  naftus  Dauid, 
tantam  cxdem  a  diluculo  ad  vefpe- 
ram  pofteri  diei  fecit ,  vt  ex  eis 
nemo  euaferit,  prxter  quadringen- 
tos  iuuenes ,  qui  camelis  infidentes 

l&effugerunt.  Atque  ita  recepit 
Dauid  quum  omnia ,  qua:  ceperant 
Amalechitx,  turn  duas  vxores  fuas ; 

I$>ita  vt  nihil  omnino  vllius  autxta- 
tis ,  aut  fexus ,  ant  prxdx  ab  illis 
captx  defideratum  fit ,  quin  omnia 

ftoreduxerit.  Cepit  autem  Dauid 
oueset  capras  omnes,  atque  boues, 
caque  ante  gregem  ilium  ducla 
funt,  ct  Dauidis  prxda  adpellata. 

ai  Deinde  vbi  ad  ducentos  ventum  eft, 
qui  quum  Dauidem  fequi  prx  las- 
fitudine  non  potuisfent,  apud  Befo- 
rem  fluuium  remanferant :  prodie- 
runt  illi  obuiam  Dauidi,  eiusque 
militibus :  et  Dauid  ad  illos  acces- 

%l  fit,  eosque  falutauit.  Sed  corum, 
qui  Dauidem  comitati  fuerant,  pes- 
fimi  quique  et  improbisfimi ,  ne- 
gabant,  fe  illis,  qui  fe  comitati  non 
fuisfent,  communicaturos  esfe  re- 
ceptam  a  fe  prxdam:  tantum  vxo- 
res fuas  et  liberos  abducerent ,  at- 

13  que  discederent.  Verum  Dauid 
eis  ita  dixit:  non  ita  facietis,  mei 
fratres ,  quum  nobis  ifta  Ioua  de- 
derit :  nee  folum  nos  conferuaue- 
rit,  fed  etiam  nobis  vi&oriam  tra- 
diderit  de  agmine ,  quod  nos  ador- 

»4  turn  fuerat.  Nam  quis  in  hacre 
vobis  obtemperet?  Quin  xquas 
cumiis,  qui  in  certamen  defcende- 
runt ,  partes  auferent  ii ,  qui  apud 

*5  impedimenta  remanferunt.  At- 
que ea  res  ex  illo  die  deinceps  in 
confuetudinem  atque  in  ius  verfa 
apud  Israelitas,  ad  nunc  vsque  diem 

2<5manet.  Deinde  profe&us  Siceleg 
Dauid,  mifitde  prxda  fenatoribus 
Iudxisamicisfuis:  fignificans,  fefe 
eis  munera  offerre  de  exuuiisho- 

a7ftium  Iotix,  fcilicet  Bethelenfi- 
bus,   et  Ramothanis  ad  auftrum, 

•*8  lethefianis,   Aroereniibus ,  Sepha- 

*5>mothanis,  Eftarnoanis,      Racha. 


Cap.  30.3  r. 


lenfibus,  et  Ierameelenfium,  Cenae- 
orumque  vrbium  incolis,      Hor-30 
manisque    et    Borafanenfibus,    ?t~ 
Athacanis,  et  Hebronenfibus :     de-  31 
nique  in  omnia  loca ,  in  quibus  ipfe 
eiusque  comites  verfati  fuerant. 


CAPVT     XXXI. 

hrael'narnm  ttdei a  PaUJlvio.  Regit  fi/ii 
ccfi.  Sanli  contra  fe  audelitas.  Armu, 
gexi  cum  domino  mors.  Transiordani- 
nortm  fiig.i.  Sauli  obtruncatio  et  mife- 
ria.  lahenj/um  fludiim ,  cadauerum  cre- 
matio.    leiunium  lubenjium. 

N  pugna  autem    Palxftinorum  \ 
cum  Israelitis ,  fugati  Israelite, 
et  in  monte  Gelboe  exfi  occu- 
buerunt :      Sauloque  et  eius  filiis  2, 
inftantes   Palxftini,   Ionathanem, 
Abinadabum  et  Malchifuam ,  filios 
eius   occiderunt.      Saulus  prcelio» 
presfus,et  a  fagittariis  deprehenfus, 
vulneribusque  confectus,      armi-^ 
gerofuoiinperat,  vt  fe  ftri&o  enfe 
transadigat,  ne,  fi  prxputiati  illi 
venisfent,  fe  obtruncarent  atque 
illuderent.  Sed ,  rccufante  prx  ter- 
rore  armigero ,  gladium  cepit ,  ei- 
que  incubuit.      Turn  armiger  vi-  5 
dens,  mortuum  esfe  Saulum,  incu- 
buit ctipfc  gladio  fuo ,  cumquc  illo 
mortuus  eft.      Atque  ita  mortui<S 
funt  eodem  die  Sauhis,  eiusque  tres 
filii ,  ct  armiger,  et  omnes  illius 
milites. 

Turn  Israelitx,  qui  trans  val-<|* 
lem,  transquelordanemerant,  vi- 
dentes,  Israelitas  fugisfe,  Sauluni- 
que  et  eius  filios  mortuos  esfe ,  de- 
fertis  oppidis  fugerunt :  caque  ad- 
gresfi  Palxftini,  in  eis  fedemcepe-* 
runt. 

Poftridie  quum  ad  fpoliandosg 
occifos  venisfent  Palxftini,  Sau- 
lum eiusque  tres  filios  in  Gelboe 
monte  proftratos  nacti,  Saulo,j> 
detraclis  eius  armis ,  caput  ab- 
fciderunt ,  idque  in  Palxftinam  in 
omnes  partes  miferunt,  quo  bene 
geftarum  rerum  nuntios  in  xde 
Uatuarum  eorum,  atque  in  natione 
diuul- 


Cap.  r. 


REGVM   LIBER    IL 


29: 


10  diuulgaretur.  Anna  eius  in  xde 
Aftarothi  pofuerunt ;  corpus  in 
tnuris     Bethfanis     fuspenderunf. 

;i  Sed  Iabenfes  Galaaditx ,  audjtq 
quid    Saulo     fecisfent    Palxftiui: 

|;a  proficifcuntur   fortisfimi   quique, 


et  tota  nocte    continuato  itincre, 
Sauli  ciusque  filiorinn  corpora  de  '3 
Bethfanx  rouris  anferunt:        la- '4 
bemque  reuerfi  ibi  cremant ,  ct  os- 
fibus  fub  nemore  Iabe  fepujtis , 
feptcmdies  ieiunant. 


:l!iz 


zzx 


REGVM  LIBER  II 


CAPVT    I. 

Nttntitita  Dauidi  S.ut/i  mors.  Nuntii 
Jiipplicimn.  QauiJis  luettia  toper  heroi- 
bitf  cejis. 

ORTVO    Saulo ,     quum 

Dauid  ex  Amalechitaium 

cxde   reuerfus ,    Sicelege 

a  biduum  fuisfet,    die  ter- 

tio  aduenit  ab  exercitua  Saulo  vir 

quidam  laceratis  veftibus,  ctcapite 

puluere  confperfo :  qui  poftquam 

ad  Dauidem  peruenk ,  ad  terrain 
3  fubmisfe  procidit ;      et  a  Dauide 

interr'ogatus,vndenam  adesfet?  re- 

fpondit:  ex  exercitu  Israelitarurn 
4euafi.        Et  Dauid:  indica  mihi, 

quxfo,  quid  aclum  fit.    Cui  ille  : 

fugerunt  milites  ex  prcelio :  multi 

ex  vulgo  occubuerunt :  Saulus  quo- 

que  et  Jonathan  eius  filius  mortui 

5  funt.  Et  Dauid:  qui  fcis,  Saulum 
et  Ionathanem  eius  filium  niortuos 

6  esfe  ?  Et  iuuenis ,  qui  rem  ei  nun- 
tiabat:  quum  forte  in  Gelboem 
roontem  venisfem,  inquit,  video 
Saulum  innixum  haftx,  cuicurrus 
et  equitatus  iam  iamque  immine- 

7  bant ;      refpexit  ille ,  et  me  vifum 

8  vocauit :  adfum,  inquam..  Turn 
ille :  quis  Ui  es  ?   Amalechita  fum, 

9  inquam.  Hue  ades,  inquit,  et  me 
interfile :  nam  magno  dolore  dis- 
crucior:   quippe  tota  adhuc  vita 

oprxditus.  Egovero  accesfi,  eum- 
que  interfeci  (  fciebam  enim ,  non 
victurum  esfe  poft  tarn  graueni  ca- 
fum)  eiusque  et  capiti  coronam, 

T  4  «ion- 

/)  quoniam  Saulus  fucrac  a  fagittariis  vulncratus.      &)  yrbes.      >>)  pro  nionte 
«licit  montcs  poccice. 


et  brachio  armillam  detraxi ,  qux 
tibi,  domine,  hie  adfero.        Turn  1 t 
Dauid,  nee  non  onines  eiuscomi- 
tes,  veftimenta   fua  corripere  et 
lacerare,    cumque  ludtu  et  ploratu  i  z 
ad  vefperum  vsque  iciunare ,  pro- 
pter Saulum  et  eius  filium  Iona- 
thanem, propterque  Ibux  exerci- 
tum,  et  israeliticam  ftirpem,  qui 
ferro  occubuerant.        Deindc  ex  r3 
iuuene,  quiremeiretulerat,  qux- 
rit  Dauid,  cuias  fit.    Qiuimqiie  ille 
dixisfet,   fe  filium  esfe  peregrini 
cuiusdam  Amalechitx,  Dauid  fie 
eidicit:      tene  ergo  non  esfeveri-14 
turn,  ifta  manu  vti  ad  louse  vnchim 
perdendum  ?    Ades  (inquit  vecato  1  > 
cuidam  ex  iuuenibus)  inuade  nunc. 
Atque  ille  eum  obtruncauit.       Et  16 
Dauid,  merito,  inquit,  ettuiipfius 
oris  indicio  moreris,   qui  Ioux 
vadium  a  te  interfedhun  dixeris. 

Deinde  hac  nxnia  vfus  eft  Dauid  17 
fuper  Saulo  et  eius  filio  IonatliDnc, 
et/artem  fagittariam  Iudxo&di  fee- 1 8 
re  iusfit,  quemadmodum  in  libro 
Recti  fcriptum  eft.        Sic  autem  19 
dixit;  G.L.  confidera,o  Isra;lita, 
qui  in  tuis  faftigiis  exfi  occubue- 
rint,  H.  Israelitarurn  decus  in  tuis 
peremtum  eft  faftigiis.      Ergone  10 
ceciderunt   heroes?    Nolite  haec 
Gethx  indicare  :   nolite  hxc  in  a- 
fcaloniis  nuntiare  vicis ,  nePalxfti. 
norum  lxtentur^puellx,  ne  prx- 
putiatorum  exfultent  puellx.     h  O  21 


2  $5 


REGVM  LIBER  II. 


Cap.  i.  a. 


montes  Gelboe,  nequeroreneque 
imbribus,  vt  arua  exiinia ,  perfun- 
damini :  quandoquidem  iitic  refu- 
tatum  eft  fcutum  heroicum ,  fcu- 
tum  Sauli ,  perinde  ac  fi  oleo  non 

2.2  fuisfet  vnftus.  A  fanguine  fau- 
ciorum ,  ab  adipe  fortium ,  neque 
Ionathanis  arcus  recellebat ,  neque 
Sauli  gladius    redibat  infecta  re. 

a>3  Saulus  et  Ionathan  in  vita  lua  inter 
fe  arnici  atque  iucuudi,  ne  in  niorte 
quidem  diremti  (tint,  aquilis  per- 

2-4niciores,  Ieonibus  fortiores.  O 
Israelitides,  deplorate  Saulum,  qui 
vos  oftro  delicate  veftiebat,  qui 
veftimenta  veftra  mundo  comebat 

*5aureo.  Ergone  ceciderunt  he- 
roes in  medio  prcelio?  ergone 
Ionathan  in  tuis  oppetiit  faftigiis  ? 

afiAngor  equidem  de  te,  frater  mi 
Ionathan:  eras  mihi  itaiucundus, 
vtplnrisapudme  tuusesfet,  quam 

»7  muliebris  amor.  L.  Sicut  mater 
vnicum  amat  filium  fuum ,  ita  ego 
fe  diligebam.  H.  Ergone  ceciderunt 
heroes,  et  arma  periere  bellica  > 

CAPVT    II. 


]f.ex  htdtorum  Dauid. 
flem  fuum  dementia, 
gem.     Bella  mult  a. 


Mira  htiius  in  ho- 
Abner  cream  re- 


I  T  "lis  ita  geftis,  Dauidlouamde 

w~ 1  proficifcendo  in  aliquod  op- 
■**  ■*■  pidorum  Iudaeae  confuluit. 
Ac  iubente  louaproficifci,  rogauit, 
in  quodnam  proficifceretur?  Cui 
a  ille  refpondit,  Hebvonem.  Itaque 
profe&us  eft  eo  Dauid  cum  fuis 
duabus  vxoribus,  Achinoama  Ie- 
zraelenfi,  et  Abigaile,  NabalisCar- 

3  melitae  coniuge  :  comitesque  fuos 
cum  fua  quemque  ramrTia  eodem 
duxit ,  atque  in  oppidis  hebroniis 

4  fedem  ceperunt.  Eo  profecli  Iu- 
dxi ,  Dauidem  iudaici  nominis  re- 
gemvnxerunt.  Deinde  certiorfa- 
c~tus  Dauid  de  Iabenfibus  Galaadi- 

5  tis,  qui  Saulum  fepcliuisfent ,  mi- 
fit  illis  nuntios  cum  his  mandatis: 

» )  Lacinus  Gesfursos,  Gratcus  Thafiri. 


gratias  ago  vobis  a  Ioua ,  qui  domi- 
nuin  veftrum  Saulum  veftra  ifta 
erga  eura  pietate  il-peliueritis. 
Itaque  Iouam  precor,  vobis  vt  iftud  c» 
beneficium  atque  ofrUhini  repen- 
dat :  ct  ego  me  talcni  erga  vos 
pr xftabo ,  qualem  veftro  iuo  tarn 
prxclaro  facinorc  dignum  eft.  Et  7 
nunc  confirmate  vos ,  etvirospnc- 
ftate.  Nam  mortuo  domino  ve« 
ftro  Saulo,  Iudxi  me  fibi  rcgera. 
vnxerunt. 

Cetejrum  Abner,  Neris  filius,  8 
dux  exercitus  Sauli,  Isbofethum, 
Sauli  fiilium,   Mahanaimum   tra- 
duxit,     regemque  in  Galaaditas,9 
in  i  Asfurxos,  in  lezraelenfes,  inE- 
phraimitas,  et  Beniamitas,  denique 
in  vniuerfos  Israelitas  conftituit.  E- 10 
rat  autem  natus  annos  quadraginta 
Isbofethus  Sauli  filius,  quum  re- 
gnum  inlsraelitasiniit :  regnauitque 
duos  annos,tantumIudaus  Dauidem 
fequentibus :    in  quos  quidem  Iu-  II 
dsos  Dauid  Hebrone  regnauitper 
fpatium  feptem   annorum  et  fex 
menfium. 

Abner  autem  Neris  filius,  cumls- 1  a 
bofethiSauli  filii  feruis,Mahanaimo 
adGabaonem  profeclus  eft.  Aduer- 13 
fus  eum  quum  Ioabus,S«u*ui;e  filius, 
Dauidicos  eduxisfet,  obuiam  inter 
fe  apud  gabaoniam  pifcinam  facti, 
alteri  ex  altera  pifcinae  parte  con- 
ftiterunt.        Turn  Abner  Ioabum  14 
hortatus  eft ,  vt  procederent  iuue- 
nes,  et  in  ipforum  confpeclu  k  lude- 
rent,      Adfenfoque  Ioabo,  in  me- 1 5 
dium  procesferunt  pares  numero, 
videlicet  duodecim  Beniamitae  ab 
Isbofetho,   et  totidem  Dauidici: 
qui  prehenfis  alteri  alterorum  ca.  I  (J 
pitibus ,  latera  fibi  mutuo  gladiis 
confodenmt,   fimulque   occubue- 
runt :  ex  quo  locus  ille  fundus  in- 
uiclorum  eft  nominatus ,  apud  Ga- 
baonem  'pofitus :        commisfoque  17 
acerrimo  eo  die  prcelio,  vi<5hiseft 
Abneretlsraelitaea  Dauidjcis. 

Erant  illic  tresSaruis i-.^u ,  loa-iS 
bus, 
k)  hue  ett ,  d-micarm. 


Cap.  2.  $. 


REGVM    LIBER   IT. 


*S7 


bus,  Abifrus,  et  Afael,  pedum  velo- 
tp  citate  par  filueftribus  capris.  Is  Ab. 

nerem  ita  perfequebatur ,  vt  ab  eo 
I  neutram  in  partem  deflecteret. 
'  is  Turn  Abner  refpexit,  et:  tune  cs 

Afael?  inquit.  Sura,  inquit  i!!e. 
||t  1  DeflecTe  (inquit  Abner)  ad  dextram 
E     aut  ad  finiftram ,  et  iuuenum  a!i. 

quern  comprehende,  cui  arma  au- 
Itiferas.      Quumque  nollet  Afael  ab 

eo  perfequendo  defleftere,  addi- 

dit  Abner:  define  me  perfcqui,  ne, 
I     fi  ego  te  profirauero,  inloabifra- 

tris  tui  confpcdtum  venire  non  au- 
|:3deam.  Quumque  ille  defiftere 
I     renueret,  Abner  haftilis  parte  po» 

fteriore  illius  inguina  transadcgit : 

atque  ille  ibi  collapfus ,  eodem  in 
I    veftigio  mortuus  eft:  ac  quieum- 

que  in  eum  locum  venerant,  in  quo 
1    occubuerat  Afael,  confiftebant. 
4     Quum   autem   Abnerem  perfe- 

quentes  Ioabus  et  Abifeus ,  ad  col. 
I    lem  Ammam  Gix  oppofitum,  qua  i- 

tur  in  faltum  gabaonium,  occidente 
-5  fole  peruenisfent :   Abner,ad  quem 

fe  Beniamitse  congregauerant,  et 

fafto  agmine  in    cuiusdain  collis 

vertice  conftiterant,  ad  Ioabum 
.6  huiusmodi  verbis  clamauit:    fem- 

Eerne  faeuient  gladii?  an  ignoras, 
oc  tandem  doliturum  esfe  ?  Num- 
quamne  militibus  impcrabis,  vta 
fuis  fratribus  perfequendis  defi. 
i7ftan(.?  Et  Ioabus:  per  Deum  im- 
mortalem ,  fi  iftud  dixisfes  iam  a 
mane,  defiisfent  milites,  fuos  fra- 

U.8  tres  perfequi.  Haec  locutus,  rece- 
ptui  cecinit :  et  omnes  milites  Is- 
5»  raelitas  perfequi  deftiterunt  :  o- 
misfoquc  prcelio ,  Abner  cum  fuis, 
tota  nocle  itinere  per  campos  con- 
tinuato ,  Iordanem  traiecit  :  pera- 
grataque  'Bethrone,  Mahanaitnum 

0  peruenit.  Ioabus  autem  ab  Ab- 
nere  perfequendo  reuerfus,  mili- 
tes omnes  congregauit ,  defideratis 
ex  Dauidicis  vndeuiginti,  praeter 

1  Afaekm  :  occifis  autem  a  Daui- 
dicis Beniamitarum  et  Abneriano- 

i)  Larinus  Ikthorone, 


rum  trecentis  fexaginta.  Ioabus  31 
autem  et  fui  fublatum  Afaelem  in 
fepulcro  eius  patrio  BetblehemaE 
fepelierunt  :  fadtoque  tota  node 
itinere ,  Hebronem  fub  diluculura 
peruenerunt, 

CAPVT  in. 

Qrnuia  beU.t  inter  Iudtoi  et  IsrnelitM. 
Dauidi/  flit ,  Abnerit  defsfiio  ad  Daui- 
dcm.  liefetita  Micbnl.  hr/ielit*  Dam 
ui.ii   retontilitti.       Regi  carta   Abneri 

Huim  nex ,  fitnii4. 

FVit  autem  longum  bellum  in- 1 
ter  Sauli  domum,  et  Dauidis, 
inualefcente  in    dies  Dauide, 
Sauli     autem     domo    inclinante. 
Nati  funt  Dauidi  filii  Hebrcne:» 
quorum  natu  primus  fuit  Amnon, 
ex  Achinoama  Iezraelenfi  :    alter  2 
Cheleabus,  ex  Abigaile,   Nabalis 
Carmelitae  coniuge  :  tertiusAbfa- 
lomus,  Maachae  filius,  Thomais  re. 
gis  Gesfuris  filiae  :    quartus  Ado- 4 
nias,  Hagithae  filius  :  quintus  Sa- 
phatias ,  Abitalis  filius  :  fextus  Ie-- 
thraamus ,  ex  Egla  coniuge  Daui- 
dis,    Hos  fustulit  Dauid  Hebrone, 
Interea  durante  inter  Sauli  domum  5 
et  Dauidis  bello,Abnerem  (qui  fau- 
linam  domum  tuebatur  )     repre-7 
hendit  Isbofethus ,  quod  cum  Sauli 
patris  fui  concubina  ( ea  erat  Res- 
pha    Aiae    filia)    rem  habuisfet. 
Qi_ia  Isbofethi  reprehenfione  ma-g 
iorem   in   modum  iratus  Abner, 
refpondit  in  banc  fententiam  :  ad- 
eone  tibi  fum  canino  capite  vilior, 
vt  mini  (qui  meo  plane  beneficio 
Sauli  patris  tui  domum,  cognatos, 
amicos,  aduerfutn  ludsos  tutatus, 
te  Dauidi  non  dediderim )   hodie 
noxam  muliebrem  imputes  ?     At  9 
Abneri  ne  fit  propitius  Deus ,  ni 
Dauidi,  quod  ei  Ioua  iurauit ,  prx- 
ftabo:     ablatoque  a  Sauli  familia  10 
regno,  Dauidis  folium  turn  in  1s- 
raelitas ,  turn  in  Iudscos ,  a  Dane  ad 
Berfabam  vsque  ftabiliam.        Adu 
T  5  haec 


1*8 


REGVM    LIBER   II. 


Cap.  3. 


hxc  Abncris  verba ,  ille  pne  eius 
metu  nc  verbum  quidcm  refponde- 
re  aufus  eft. 
1 2  At  Abner  legates  ad  Dauidem 
mifitfuo  nomine,  quinuntiarent, 
ei  patere  regionem ,  feriret  Cecum 
fcedus,  fefe  ei  fuas  vires  accom- 
modaturum  esfe ,  ad  omnes  Israe- 
li litas  ad  eum  transferendes.  Cui 
Dauid  refpondit,  libi  ptacefe  fce- 
dus cum  eo  percutere  :  fed  fe  vnum 
ab  eo  peteve ,  ne  prius  in  fuum con- 
fpe&utn  veniret ,  quam  Saiill  riliam 
Micholcm  fecum  adduxisfet, 

14  Deinde  ab  Isbofetho  Sauli  filio, 
misfisadeum  legatis,  petiit,  vtfi- 
bi  coniugem  fuam  Micholcm  red- 
deret,  quam  ipfc  libi  ,,,  centum 
palxftinorum    prxputiorum   dote 

Ifi  ftriefiuisfet.  Turn  Ishofethus 
earn  arcesfendam  cur-wit  ab  eius 

«<5viro  Phaltiele,  Lais  filio  :  qui 
poftquam  earn  flens  ad  Balhunm 
vsque  fecutus  eft,  iusfus  ab  Abne- 

I7rereuerci,  paruit.  Habnitautcm 
Abner  orationem  apud  fenatores 
Israclilas,  qua  eos  hortatus  eft, 
vt  Dauidem ,  quern  antea  fibi  re, 
gem   depopofcisfent ,    nunc  face- 

1 5  rent.  Nam  de  Dauide  hoc  dixis- 
fe  Iouam,  fefe  fui  Dauidis  opera 
fuumlsraelitarumpopuhim  ab  in- 
iuria  turn  Palxftinorum,  turn  o- 
mnium  hoftium ,  esfe  defenfurum. 

!9Atque  eadem  de  re  etiam  apud 
Beniamitas  locutus ,  Hebronem  fe 
contulit ,  ad  exponendum  Dauidi, 
quid  Israelitis,  et  quid  Bcniamita- 

ao  rum  nationi  placeret.  Eo  poft- 
quam venit  ,  Dauid  ei  eiusque 
comitibus ,  qui  viginti  erant ,  cce- 

2  I  nam  dedit.  Et  Abner  Dauidi  fua- 
/it,  vt  fe  dimitteret ,  ad  congregan- 
dum  ad  regem  dominum  fuum 
omnes  Israelitas ,  qui  cum  co  fce- 
dus facerent,  vt  regnaret  arbitrio 
fuo  :  dimisfusque  a  Dauide ,  cum 
pace  digresfus  eft, 

zz  Interea  Ioabus  cum  Dauidicis 
a.b  incurfione,  multam  agenspr;c- 

rn)  «ucenta  rlederat,     Sed  "utco  centum 


dam ,   aderat,  quum  iam  Abner 
Kebrone  apud  Dauidem  non  es- 
fet ,  quippe  ab  illo ,  compofita  pa- 
ce  ,  dimisfus.         Igitur  Ioabus ,  13 
cumomni  reuerfusexercitu,  poft- 
quam certior  fachis  eft ,  Abnerem 
Neris  filium   venisfe  ad  regem, 
et  ab  eo  cum  pace  dimisfum ,  dis- 
cesfisfe :    regem  adit ,  demonftrat,  %\ 
eum  non  rede  fecisfe ,  qui  Abne- 
rem Neris  filium ,  qui  ad  eum  ve- 
nisfet ,  discedere  fiuerit.     Sciret,  »5 
llluuu  ad  fedecipiendum,  etadex- 
plotandum  fuas  confuetudines  et 
omnia  negotia ,  venisfe.      Deinde  %6 
a  Dauide  digresfus,  nuntios  ad  Ab- 
nerem mifit :  per  quos  ille  a  Borfi- 
ra  infcio  Dauide  reuocatus,   He- 
bronem reuerfus  eft.      Eum  Ioa-  27 
bus  ad  mediam  portam,  per  amici 
colloquii  fpeciem ,  feduxit,  et,  hau- 
ftis  ilibus ,  propter  Afaclis  fratris 
fuiexdem,  peremit. 

Quod  vbi  poftea  audiuit  Dauid,  2| 
in  hxc  verba  locutus  eft  :  Iouam 
ego  in  perpetuum  tcftor,  me  me- 
unique  regnum  a  cxdis    Abneris 
Neris  fiJii  culpa  abesfe  :      atquei9 
hxc  loabi  capiti ,    totique    eius 

fiatrix  iir.precor  familix,    ne  dc- 
it  vmquamex  eius  ftirpe,  qui  ge- 
niturx  fluxu  laboret,    qui  fit  le- 
profus ,  qui  baculo  innitatur ,  qui 
ferro  trucidetur,  quique  vicTtu  in-    j 
digeat.       Deinde  Ioabo  (qui  I0-30 
abu9  vna  cum  Abifxo  fratrc  fuo 
Abnerem     propterea     occiderat , 
quod  ab  illo  Afael  ipforum  frater 
apud  Gabaonem  in  pugna  fuerat 
interfeclus )  omnibusqiie,  qui  ad- 3 1 
erant,  prxcepit,  vt  laceratis  fuis 
veftimentis ,    et  centones  amicti, 
Abnerem    antecedentes    lugerent. 
Ipfe  rex  feretrum  fecutus ,  Abnere  3» 
Hebrone  fepulto  ,   apud  eius  fe- 
pulcrurn,   toto  plorante  populo, 
ploratum  edidit,   fuperque  Abne- 
re lamentatus  eft  in  hxc  verba: 
nequaquam   facinoroforum   mor-33 
te  interiit  Abner.      Non  tibivin-34 

a» 

[licit »  quia  centum  petierat  Saulu*. 


Cap.  3.4.3"- 


REGVM    LIBER    II. 


299 


6he  manus ,  non  tuis  admotx  pe- 
dibus  catenae  fuerunt ;  occubuifti, 
quomodo  qui  per  homines  fcclera- 

35  tos  occ-umbunt.  Turn  vniuerfi 
ploratum  rcdintegrarunt.  Dein- 
de  ad  Dauidem  omnes  venerunt, 
vt  cum  eo  cibiim  caperent,  dum 
adhuc  dies  esfet.  Verum  Dauid, 
interpofito  iureiurando  ,  Deum 
fibi  aduerfum  precatus  eft,  ii  an- 
te folis  occafum  panem  aut  vllatn 

S^rem  guftaret  :  id  quod  ab  omni- 
bus adprobatum  ,  totumque  re- 
gis facium  omnium  eft  fententia 

37laudatum  :  intellexkque  eo  die 
cunchis  populus  et  cuncli  Israeli- 
tx ,  regem  Abneris  Neris  filii  cx- 

38  dis  audVorem  non  fuisfe.  De- 
monftrauit  etiam  rex  fujs,  homi- 
nem  Israel  itarum  principeni  pri- 

39  mariumque  eo  die  occubuisfe  :  fe 
quidem  plane  infirmum  viiflum 
esfe  regem ,  illos  autem  Saruix  fi. 
lios  potentiores  esfe  quam  fe  :  Io- 
uara  precari ,  vt  fceleratis  fcelerum 
digna  rependeret. 

CAPVT    IIII. 

Isbofethi  nex,  vin* 


Israelitarum  timor. 
ditfa. 

IT  TAc  Abneris  apud  Hebronem 
I- 1  morte  audita,  Sauli  fiiius  a- 
■*-  ■*■  nimum  defpondit,  oranesque 

a  Israelite  perturbati  funt.  Habe- 
bat  autem  Sauli  fiiius  homines  du- 
os ,  militum  duces ,  vnuni  nomine 
Baanam,  alterum  Rechabum,  Rem- 
monis  Berothitae  filios ,  Beniami- 
tas :  nam  Berotha  etiam  in  Benia- 

3  mitis  habentur*  et  fugerunt  Be- 
rothitae Gethannum ,  vbi  ad  hanc 
diem  commorati  funt. 

4  Habuit  etlonathan,  Sauli  filius,n> 
lium  lxfis  pedibus,  qui  a  nutrice  an- 
nos  quinque  natus,  audito  quidSaur 
Ioet  Ionathani  apud  Iezrael  accidis- 
fet,  fublatus,  ilia  trepidantius  fu- 
giente,  cedderat,  ctclaudusfa&us 

n)  Gratce,  quum  quidem  sedium  ianjerix 
fadicmirct. 


fuerat.    Ei  nomen  erat  Mephibo- 
fethus.      Hi  Remmoni9  Berothitx  5 
filii  Rechabus  et  Baana ,  feruente 
die ,  Isbofethi  domum  introgresfi, 
qui  turn   in  cubile  meridiabatur, 
et  in  mediam  domum  «per  fpeciem 
capiendi  tritici  progresii,ilia  ei  per- 
foderunr,  atque  euaferunt.      Nam  6 
domum  ingresfi,  ilium  in  le&o  in 
conclaui  fuicubiculiiacentem,  oc- 
ciderunt ,  necatoque  caput  abstule- 
runt:      quod  fecumferentes,  per  7 
campos  tota  nocle  itinere  faclo,  ad 
Dauidem    Hebronem   attulerunt, 
regemque  ita  adlocuti  funt :      ec-  8 
ce  caput  Isbofethi,  Sauli  filii,  ho. 
ftis  tui ,  qui  tibi  necem  moliebatur. 
Hodierno  die  Ioua  tibi,  domine 
rex,  fupplic'ium  de  Saulo,  deque 
eius  ftirpe  fumfit.      At  Dauid  Re-  9 
chabo  et  Baanae  fratribus  in  hunc 
modum  refpondit ;        0  Ioua  vi- 16 
uens ,  qui  vitam  meam  ex  omni- 
bus periculis  adferuifti ,  ego  ilium, 
qui  mihi  Sauli  mortem  ( Ixtum  fe 
ferre  nuntium  arbitrates)  nuntia- 
uit,  comprchendi,  etapud  Siceleg 
pro  nuntii  prxmio  interfeci :      et  n 
a  vobis  hominibus  impiis,    qui 
hominem  innocentem,  domi  fux, 
in  fuo  cubili  iugulaftis ,  illius  fanr 
guinis  pcenas  non  expetam,  vos- 
que  ex  orbe  terrarum  auferam? 
Turn  iuuenibus  imperauii,  vtil-i^ 
los  interimerent ,  abfeisfasque  eo- 
rmn    manus  et  pedes  fupra  pi. 
fcinam   apud   Hebronem    fuspen- 
derent,     et    Isbofethi   caput    in 
Abneris   fepulcro  Hebrone  fepe. 
lirent. 


CAPVT    V. 

Dauid  rex  Israelitarum.  Stow,  expugna- 
tia.  Ad  regem  Tyrii.  Vitlori*  mult* 
in  PaUflinos. 

DEinde  omnes  tribus  Israelita- 1 
rum  ad  Dauidem  Hebronem 
conueniunt ,   eique    demon- 
ftrant,  fefe  eius  esfe  cognatos  et 
con-, 
(  qus  crititum  eupllebat)  fomno  oppres- 


30o 


REGVM    LIBER    II. 


Cap.  $.6. 


a  confanguineos ,  quo  duce  (etiam 
antea  regnante  Saulo  )  vfi  fuerint 
Israelite  :  Iouam  ei  fui  populi  is- 
raelitici  gubernationem  deftinasfe : 
eumque  imperiumin  Israelitas  ha. 

3  biturum.  Turn  rex  Dauid  cum 
omnibus  Israelitarum  fcnatoribus, 
qui  ad  eum  Hebronem  ccnuene- 
rant,  fadus  Hebrone  apud  Iouam 
fecit ,  atque  ab  illis  rex  Israelita- 
rum vn&us  eft,   annos  turn  na- 

4tus  triginta.  Rcgnauit  autem 
annos  quadraginta:  fcilicet  He- 
brone in  Iudxos,    annos  feptem 

5et  fex  menfes.  Hierofolymis 
autem  in  omnes  Israel  itas  atque 
Iudxos,     annos    tres    et    trigin- 

6  ta.  Adgresfus  eft  autem  rex  cum 
fuis  Hierofolymam  adu.erfum  le- 
bufcos  incolas,  illisque  Dauidem 
negantibuseoirrupturum  esfe,  nifi 
cameos  claudosque  fustulisiet,  quod 
irrupturum  esfe  non    arbitraren- 

7  tur :       arcem  Sionem  cepit ,  quae 
g  Dauidis  eft  vrbs :      eoque  die  pro- 

nuntiauit Dauid,  quisquis  lebufx- 
os  vicisfet ,  et  ad  canalem  pertigis- 
fet,  claudosque  et  cxcos  Dauidi 
inuifos ,  *  ex  quo  natum  eft  dictum 
illud:  cxcus  et  claudus  domum 
pne  intrent.  Habitauit  autem 
Dauid  in  arce,  eamque  Daui- 
dis vrbem  adpellauit,  et  circum- 
quaque  a  Melfone  introrfus  xdifi- 

I  o  cauit ;  crefcebatque  in  dies  eius 
poteftas,  Ioux  Dei  armipotentis 
prxlidio. 

it  Mifit  autem  ad  eum  Hiramus 
rex  Tyri  legatos,  materiamque 
cedrinam  ,  et  fabros  lignarios, 
lapidariosque  ad  parietes ,  qui  ei 

I  %  domum  conftruerent :  intelle- 
xitque  Dauid,  fe  regem  Israeli- 
tarum a  Ioua  esfe  creatum ,  fuura- 
que  regnum  ab  illo  ob  ipfius  po- 
pulum  Israelitas  esfe  conftitutum, 

1 3  Diixit  prxterea  vxores  tumconcu- 
binas,  tumiuftas,  ex  Hierofolymi- 
tanis,  poftquam  Hebrone  venit: 
ex  quibtis  etiam  alios  vtriusque  fe- 

1 4  xu»  liberos  procreauit :      quorum 


Hierofolymis     natorum     nomina 
funt,  Sammua,  Sobabus,  Nathan, 
Solomo,      lebahar,  Elifua,  Ne-iJ 
phegus,  Iaphia,      Elifaraa,  Eliada  16 
et  Eliphaletus. 

AtPalxftini,  poftquam  Dauidem  17 
Israelitarum  regem  vnclum  intelle- 
xerunt ,  expeditionem  vniuerfi  ad- 
uerfus  eum  fecerunt :  quo  audito 
quum  Dauid  in  arcem  defcendisfet, 
illi  in  valle  gigantum  tetenderunt. 
Tuni  Dauid  Iouam  ita  confuluit:  IS 
adgrediarne  Palxftinos  ?  eosne  tu 
mihi  in  manum  trades?         Cui  19 
Ioua:    adgredere,    inquit:    nam 
Palacllinos  ego  tibi  in  manum  tra- 
dam.      Turn  Dauid  ad  Baalpha-*o 
rafimumprofectus,  illos  ibi  vicit, 
atque  ita  dixit :  fudit  Ioua  hoftes 
meos  ad  meum  confpeclum ,  ficuti 
funditur  aqua.        Inde  locus  ille  ^1 
Baalpharafimum  eft  nominatus ,  v- 
bi  reli&a  ab  illis  ipforum  fimula- 
cra  Dauid   cum  fuis   hominibus 
abstulit.      At  Palxftini,  iterata  ex-  a» 
peditione ,    iterum    in   gigantum 
valle  tetenderunt :     et  Dauid  con-  2,3 
fulnit  Iouam:  a  quo  iusfus  eft  non 
adfeendere,  fed  longiore  circuitu 
a  tergo ,  qua  mori  in  frontem  pa- 
tebanc,  adire :        ac  fimidac  gres-»4 
fus  fonitum  in  mororum  cacumi- 
nibus  audiuisfet,  inuadere :  tunc 
enim  Iouam  ei  ad  contidenda  Pa- 
lxftinorum  caftra  prxiturum  esfe. 
Quibus  Ioux  prxceptis  quum  Da- 1> 
uid  paruisfet ,  Palxftinos  a  Gaba  ad 
Gazer  vsque  fudit. 

CAPVT     VI. 

lout  area  Hierofolymam  relata.  Ozjc  * 
Ioua  nex.  DattiJtr  in  populum  dona. 
Regem  vxor  obiurgans ,  bine  eiusdemfle- 
rilitoA. 

DEinde  congregatis  iterum  Is- 1 
raelitarum  le&isfimis  triginta 
millibus,  profeclus  eft  cum  z 
fuis  omnibus  iudaicis  copiis  ad 
transferendam  arcam  diuinam ,  in 
qua  nomen ,  nomen  Ioux  arniipo- 
teniis,  Cherubis  inftdentis,  inuoca- 
batur. 


Cap.  6*. 7. 


REGVM    LIBER  II. 


301 


3  batiir.  Haric  111!  arcam  diuinam, 
nouo  plauftro  impofitam,exa£:dibus 

4  Abinadabi  Gabaa  abstulerunt,  Oza 
et  Ahione,  Abinadabi  filiis,  plau- 
ftrum  nouutn  agentibus,Ahione  ar- 

5  cam  prxcedente :  Dauide  autem, 
tbtaque  israelitica  ftirpe,  ludenti- 
bus  ante  Iouam,  orane  genus  pineis 
inftriujientis,etcitharis,nablis,tym- 

6  panis ,  tibiis  et  cymbalis.  Vbi  ad 
Nachonis  aream  ventum  eft ,  Oza 
arcam,  bourn  agitationenutantem, 

7admota  manu  fustentauit.  Qua 
re  iratus  Ioua  Deus,  eum  ibi  ob 
temeritatem  apud  diuinam  arcam 

8  occidit  ac  interemit.  Earn  Ozae 
a  Ioua  ftrati  caedem  aegre  tulit  Da- 
uid,  eumque  locum  Oza»  ftragem 
adpellauit ,  quod  nomen  adhuc  ma- 

9  net.  Turn  Dauid  Iouam  vcritus, 
eius  arcam  ad  fe  admittere  non  au- 
fus,  earn  ad  fe  in  vrbem  Dauidis  in- 

louehi  noluir,  fed  in  aedes  Obed- 
edomi  Gethani  intulit,  vbieatres 

1 1  menfes  fuit :  beauitque  Ioua 
Obededomum ,  et  totam  eius  do- 
ll mum.  Quod  poftquam  Dauidi 
regi  nuntiatum  eft,  Obededomi  do- 
mum  omnesque  facultates  a  Ioua 
propter  arcam  diuinam  aucias  esfe : 
profectus  eo,  arcam  diuinam  ex  O- 
bededomi  aedibus  in  vrbem  Dauidis 

I3laetusinfert:  quum  quidempro- 
gresfis ,  qui  Ioua;  arcam  portabanf, 
fenos  pasfus ,  fingulos  bones  atque 
arietes  opimos  immolaret,  totisque 
viribusante  Iouam,  lineoamichis 

l4ephodo,  faltaret.  Ita  quum  area 
Iouac  a  Dauide ,  omnique  Israelita- 
rum  ftirpe ,  cum  laeto  clamore ,  tu- 

1 5  barumque  foniru  duceretur :  vbi 
in  vrbem  Dauidis  ventum  eft,  Mi- 
chol  Sauli  filia  per  feneftram  pro- 
fpicicnsjtripudiantemfaltantemque 
coram  Ioua  Dauidem  confpicata, 

Itfeuminanimofuodefpexit.  Poft- 
quam introducta  arca,et  in  fuo  loco 
in  tabernacu!o,quod  ei  Dauid  teten- 
derat,  collocataeft,  Dauid  folida  fa- 
crificia  apud  Iouam ,  et  pro  falute 


fecit.  lis  pera&is,  populo  per  Io  - 1 7 
uae  nomen  armipotentis  bene  pre- 
catus  eft ,  et  in  omnem  Israelita- 1  % 
rum  multitudinem  viritim  turn  in 
viros ,  turn  in  ferainas,  partitus  eft 
fingulas  panis  collyridas,olFasque  et 
vini  lagenas ,  atque  ita  domum  o- 
mnes  discesferunt. 

Turn  Dauid  ad  faufta  precandum  »9 
domui  fuae  fe  conuertit:  cuiobui- 
am  progresfaMichol  Sauli  filia,eum 
fie  adloquitur :      o  quanta  fuit  ho-  zo 
die  regis  Isr  aelitarura  grauitas  ?  qui 
fe  hodie ,  fpedlantibus  fuomm  fer- 
iiomm  ancillis,  non  aliter  vulgaue- 
rit,  quam  fe  folent  vulgare  nebulo- 
nes.    Cui Dauid: .coram Ioua,  in- 21 
quit  (qui  me  tuo  patri,  totique  eius 
ftirpi  prxpofitum,  iusfit,fuo  israeli- 
tico  populo  imperatorem  esfe)    co- 
ram Ioua,  inquam,  lufi,  mulfoque  2* 
magis  me  demittam,  et  meo  iudicio 
humilis,  apud  ancillas,  de  quibus  tti 
locuta  es,  apud  eas,  inquam,  grauis 
ero.    Igitur  MicholSauli  filia « nul-  2  3 
los  per  omnem  vitam  liberos  ha- 
buit. 


•)  fcilicetcx  Dauide. 


CAPVT    VII. 

Dauidis  rtqnies,dcf<tno  /tdif.cando  emfilium. 
Ad  cum  wtis.    Ad  Iouam  rex  gratia. 

POftquam  rex  ab  omnibus  vndi- 1 
que  hoftibus  quiecem  Iouac  be- 
neficio  confecutus ,  domi  fuae 
confedit ,        Nathani  vati  propo-  z 
fuit,  abfurdum esfe,  quum  ipfein 
cedrina  domo  maneret ,  Deiarcani 
in  linteis  manere.      Cui  Nathan  3 
refpondit:  faccret  fane,  quidquid 
in  animo  haberet:  Iouam  enimei 
adesfe.      Sed  ea  nocte  Ioua  Natha-  4 
nem  fie  adlocutus  eft :      i  renun-  5 
tiatura  haec  meo  Dauidi.     Sicdicit 
Ioua  :  tune  mihi  domum  ad  habi- 
tandiun  conftrues?      qui,  ex  quo  & 
Israelitas  ex  Aegypto  eduxi.ij  hunc 
diem,  domum  non  habit  ^ci,  fed  in 
tentorio  atque  tabernactilo  verfatus 
fum.      Quamdiu  inter  omnes  Is-  - 
raeli- 
Nacn  ex  Adrielc  qutnque  filios  habuit.  cap.  11,3. 


502 


REGVM    LIBER    II. 


Cap.  7. 8, 


raelitas  verfatus  Aim ,  ecquod  vlli 
prxfidum  Israeli tarum*  (cuimeos 
Israclitas  regendos  mandauerim) 
verbum  feci  de  conftruenda  mihi 

8  domo  cedrina  ?  Quamobrem  fie 
dicit  Ioua  armipotens  ( dices  meo 
Dauidi)  Ego  te  a  caula,a  procurati- 
one  balantum,  adfciui,  vt  mei  israe- 
S>litici  populi  imperatoresfes:  ti- 
bique  omnibus  in  rebus  adAii,  et 
excifis  omnibus  tuishoftibus,  tan- 
turn  tibi  nomen  conciliaui ,  quan- 
tum eft  eorum,  qui  Amt  in  terns 

lomaximi:  meisque  Israelitis  lo- 
cum ftatui,  vbi  quail  confiti,  ibidem 
permaneant,  nequeamplius  pertur- 
bentur,  neque  deinccps  ab  improbis 
Aibigantur,  fictiti  quum  olim,  turn 
ex  quo  tempore  ego  praefides  meis 

1.1  Israelitis  prxpefui.  Igitur  tibi 
(inquies)  ab  omnibus  hoftibustuis 
quicto  reddito,  nuntiat  Ioua,  fe  do- 

14  mum  esfe  inftrudturum.  Quum 
plena  state  cum  maioribus  tuis  ob- 
dormiueris,  Aiscitabo  prolem  tuam 
poll  te  ,  ex  tuo  ventre  egresfam,  cu- 

13  fits  regnum  confirmabo.  Is  meo 
nomini  domumconftruet,  eiusque 
rcgni  folium  inperpetuum  ftabili- 

14am.  Ego  eipro  patre,  ipfemihi 
pro  fiiio  erit:  ac  fi  quid  deliquerit, 
ego  in  eum  humana  virga,  humanis 

J5plagis  animadutrtam :  neque 

eum  mea  benignitate  priuabo ,  ficu- 
ti  Saulum  priuaui,quem  ex  tuo  con- 

16  fpe&li  filstuli ,  tibique  firma  do- 
inus  et  regnum,  et  (labile  folium 

17  permanebrt  in  fempiternum.  Hxc 
omnia  verba ,  omneque  oraculum, 
quum  Nathan  expofuisfet  Dauidi, 
iuit  rex  Dauid  ad  Iouam,  etapud 

15  eum  ita  locutus  eft".  quis  ego 
Aim,  o  Domine  Ioua,  autquxmea 
ftirps  eft,  vt  me  hucusque  addimsfe 
parum  tibi  vifum  fuerit,  Domine 

iploua  :  nifi  etiam  mex,  quituus 
Ann,  ftirpiin  longinquum  humano 

aomcre  profpiceres?  Domine  Io- 
ua, quid  iam.  tibi  Dauid  ampliusdi- 
cet  ?  quum  til  me  tuum  noueris, 

a i  Domine  Ioua,     qui  tun»  propter 


promisfum  tuum ,  turn  quia  fie  tibi 
vifum  eft,  fecifti,vt  hxc  tot,  tarn  fin- 
gularia,  mihi  tuo  reprxfentares. 
Ergo  ita  magnus  es ,  Ioua  Deus,  vt»2 
non  folum  nemo  par  tibi  fit ,  fed  ne 
Deus  quidem  fit  vllus  prxcerte,  vt 
quidem  ipti  noftris  auribus  audi- 
uimus.      Ecqux  omnino  gens  eft  23 
cum  tuis  Israelitis  in  orbe  terrarum 
conferenda?  quam  dii  redemtum 
iucrint,  vt  earn  pro  fua  haberent, 
vt  ei  famam  conciliarent ,  vt  eius 
causfa  tarn  inaudita  et  terribilia  fa- 
ccrent,  quam  tu  tux  terrx  fecifti  in 
tuorum  gratiam ,  *  quos  tibi  ex  2fl| 
Aegypti  turn  gentibus  turn  diis  re- 
deinros,  fempiternum  tibi  populnm 
israeliticum  ftabiliuifti:  teque,Ioua, 
ei  Deum  prxbuifti.     Quamobrem,  2J 
o  Ioua  Deus ,   quod  tu  mihi  tuo, 
mexquc  ftirpi  pollicitus  es ,  prx* 
fta  in  perpetuum ,  et  fta  promis- 
lis.      Ita  femper  magnum  erit  no-  2,6 
men  tuum,   Iouaque  armipotens 
Deus  israelitarum  prxdicaberis,  et 
domus  tiii  Dauidis  per  te  ftabilis 
erit.      Nam  tu,  Ioua  armipotens,  27 
Deus  Israclitarum,mihi  fignirkafti, 
te  mihi  domum  esfe  inftruchirum : 
qux  causfa  fuit,  vt  tuus  ego  tibi  has 
lerre  preces  animum  inducere  au- 
fus  fim.       Quapropter,  Domine  ag 
Ioua,  tu  Deus  es,  veraque  futura 
funt  promisfa  tua.  Promififti  autem 
mihi  hoc  beneficium.      Igitur  age 
iani)  perfice  tuo  fauore ,  vt  mea,  qui 
tuus  Aim,  propago  perteperpeiuo 
maneat.       Nam  tu,  Domine  Ioua,  29 
promififti  futuruin ,  vt  mea  propa- 
go tuo  fit  fauore  felix  in  fempiter- 
num. 


CAPVT    VIII. 

Dnuidit  de  PaUftinU ,  Moabitif  et  Ada- 
rtxero  viftoriii.  Thais  regit  piiix/atla. 
Dauidis  mintfiri. 

jOftea  vicit  Dauid  Palxftinos,  t 
eisque  fuba&is,  abeis  Methe- 
gammam  abstulit.       Vicit  et  % 
Mtwbitas,  quwsadterram  proftra- 

tos 


Cap.  8.  o. 


REGVM    UBER    II. 


303 


tos  forte  dinumerauit,et  in  tres  par- 
tes diui lit:  quarumduas  morti  de- 
ftinauit,  tertiam  totam  conferuatiit: 
fubie&osque  fibi  Moabitas ,  vecli- 

3  gales  habuit.  Vicit  item  Dauid 
Adarezerum  Rochobi  filium,  So- 
phenae  regem,  turn  quum  profechis 
eft  ad  porrigendum  imperium 
fuum    ad    fluuium    Eiiphratem , 

4et  ab  eo  raille  feptingentos  equites 
cepit ,  et  viginti  miilia  peditum ; 
corruptis  omnibus  curribus,  prae- 
ter  centum ,    quos   reliquos  fecit. 

5  Praeterea  Syrorum  damafcenorum 
(  qui  Adarezero  Sophenae  regi  fub- 
fidio  venerant )  viginti  duo  miilia 

6occidit  :  fuba&aeque  Syrian  Dama- 
fcenorum, etftipendiariac  reda6tac, 
prxfidia  impofuit ,  loua  eum  omni- 
bus   in    expeditionibus    tutantc. 

7  Cepit  et  pharetrasaureas  Adareze- 
rianorum ,  quas  Hierofolymam  in- 
tulitjG.  quaspoftea  Sefacus  Aegypti 
rex  abstulit  in  ea  expeditione,  quam 
Roboami  Solomonis  filii  tempori- 
bus  fecit  in  Hierofolymam.     H. 

8  Item  ex  Betha  et  Berothai ,  oppidis 
Adarezeri ,  ingentem  vim  aeris  abs- 
tulit rex  Dauid ,  G.L.  ex  quo  fecit 
Solomo  rex  lacum  aereum,  et  co- 
lumnas ,  L.  et  altare  G.  et  lauacra, 

9  omniaque  vafa.  H.  Poftquam  in- 
tellexit  Thois  Hemathas  rex,  Ada- 
rezeri vires  omnes  a  Dauide  fra- 
cas ,  mifit  Ioramum  filium  fuum 
ad  rcgem  Dauidem ,  qui  ei  falntem 

todiceret  ,  deque  debcllato  caefo- 
que  Adarezero  gratularetur  (  nam 
Thoi  bella  cum  Adarezero  inter- 
cesferant)  fecumque  argentea,aurea 

,l?ereaque  vafa  ferret:  qua:  qui- 
dem  rex  Dauid  Iouae  confecrauit, 
vna  cum  argento  et  auro  ,  quod 
quum  de  omnibus  a  fe  fubaclis  gen- 
tibus,  Syris,  Moabitis ,  Ammonitis, 

iPalaeltinis,  et  Amalechitis  ,  turn 
de  fpoliis  Afcrezeri ,  Rochobi  filii, 

\%  Sophenae  regis,  confecrauit.  Ma- 
gnum quoque  fibi  nomen  peperit, 
quum  reuerfus  eft,  caefis  in  valle 

p)  pnecipui ,  quibus  in  primis  vtobamr. 


falis  Syrorum  octodecim  millibus, 
L.  et  apud  Gebelem  ad  viginti  tria 
miilia.  H.     Qiiin  etiam  Idumxx,  r4 
etquidem  vniuerfae  praefidia  impo- 
fuit,  omnibusque  Idumaris  impera- 
uit,  a  loua  in  fuis  omnibus  expedi- 
tionibus defenfus.       Regnauit  in  1  j 
omnes  Israelitas,  feque  erga  fuos 
omnes  ex  iure  et  arquo  gesfit.    Ex-  i(S 
ercitus  ducem  habuit  Ioabum  Sar- 
uiae  filium.     A  commentariis  Iofa- 
phatum  Achiludi  filium.      Pontifi- 17 
ces,  Sadocum  Achitobi ,  et  Achiiue- 
lechum  Abiatharis  filium.      Scri- 
bam  Saraiam.       Cerethacorum  eti8 
Phelethxorum    praefedhim   Bana- 
iam  Ioiadac  filium.    Dauidis  autem 
filii  erant  P  antiftites. 

CAPVT    IX. 

Siba  Sauli  famulus.    Rex  ergo.  Mephibofe- 
ihiim  clement.    Siba  filii. 

QVaefiuit  etiam  Dauid,  an  vllus  1 
adhuc  ex  Sauli  genere  fuper- 
esfet,in  quern  beneficia  pro- 
pter Ionathauem  conferret.     Erat  2 
quidam  Sauli  feruus    domefticus, 
nomine  Siba:  quern  ad le vocatum 
Dauid  interrogauit ,  anesfetSiba? 
Fatentem  rogauit ,  ecquis  adhuc  de  3 
Sauli  genere  fuperaret ,  vt  eum  di- 
uino  beneficio  adficeret.    Siba  regi 
refpondit,  fuperesfe  Ionathanis  fili- 
um, pedibus  laefum.      Interroga-4 
tus,  vbinamesfet?  refpondit,  esfe 
domi  Machiris,  Ammielis  filii,  Lo- 
dabare.      Turn  rex  Dauid  mifit,  5 
qui  ilium  Lodabare,  domo  Machi- 
ris Ammielis  filii,  arcesferent. 

Ac  poftquam  venitilleMephibo-6 
fcthus,  Ionathanis  rifuis,  Sauli  ne- 
pos,  et  Dauidi  ad  pedes  fuppliciter 
accidif,Dauid  cum  fie  adlocutus  eft : 
Mephibofethe.  Cui  ille  :  ecce  me 
tuum.  Et  Dauid:  bono  es  a- 7 
nimo,  inquit:  nam  ego  te  bene- 
ficiis  adficiam ,  propter  Ionatha- 
ncm  patrem  tuum ,  tibique  omnes 
agros  Sauli  aui  tui  reddam,  faci- 

am- 


|04 


REGVM    LIBER    II. 


Cap.  9. to. 


amque,  vt  ad  menfam  meam  fem- 

8  per  cibum  capias.  Atque  ille 
fupplex :  quis  ego  Cum,  inquit ,  vt 
tume,  mortuocane  viliorem,  re- 

9  fpicias  ?  Turn  Dauid  vocato  Si- 
bx  Sauli  faniulo  dkit :  quidquid 
Saulus  eiusque  tota  domus  habuit, 

10  id  domini  ttli  tilioydo.  Tuei 
terrain  coles  cum  tuis  fiiiis  atque 
feruis ,  prouentumque  vehes ,  quo 
vi&u  vtatur  ipfe.  Nam  Mephi- 
bofethus  quidem,  domini  tui  rilius, 
mihi  perpetuo  conuiclor  erit. 
Habebat  autem  Siba  filios  quinde- 

11  cim,  et  feruos  viginti.  Itaqueregi 
refpondit,  faclurum  fe,  quidquid  il- 
le iusfisfet.  Ergo  cibum  capiet  ad 
menfam  meam  Mephibofethus  (in- 
quit  ille)  ficut  vnus  de  fiiiis  regiis. 

,2,  Habebat  autem  Mephibofethus 
paruulum  filium,  nomine  Micham ; 
omnisque  Sibae  familia  Mephibo- 

J3fetho  feruiebat.  Manfit  igitur 
Mephibofethus  Hierofolymae :  nam 
perpetuus  regi  conuictor  fuit,  clau- 
dus  vtroque  pede. 

CAPVT    X. 

DauiJii  legatio  ad  Hanoncm.        lonbi  de 
Ammonitu  vidoria,  Dauidit  de  Syrif. 

i  y^Oftea  mortuo  rege  Ammoni- 
te tarum,quumeius  filiusHanon 

a  ■*-  ei  in  regno  fuccesfisfet ,  Da- 
uid, vt  Hanoni  Nahae  filio,  probe- 
neiiciis,  quibus  ab  illius  patre  fue- 
rat  adfeclus ,  gratiam  referret ,  mi- 
fit  ad  ilium  fuos ,  qui  eum  de  patre 

3  coniblarentur.  Qui  poftquam  in 
fines  Ammonitarum  peruenerunt, 
perluaferunt  Ammonitarum  prin- 
cipes  Hanoni  domino  fuo,  Daui- 
dein  non  ipfius  patris  apud  eum 
honorandi  causfa  confolatores,  fed 
potius  fpeculandae,  explorandac,  e- 
uertendaeque  vrbis  gratia,  feruos 

4  fuos  ad  eum  mifisfe.  Itaque  cepit 
Hanon  feruos  Dauidis ,  eisque  bar- 
bs dimidium  raiit,  et  madias  ve- 
ftes  ad  nates  vsque  abfeidit,  atque 

y)  Miche. 


ita  eos  dimifit.  Qua  de  re  certior  5 
fadtus  Dauid,  miiit  illis  obuiam 
( nam  eos  magnopere  pudebat)  ius- 
fitque,  vt  Hierichunte  manerent, 
redituri,  poftquam  eis  barba  cre- 
uisfet. 

Turn   Ammonitse,  intelligen- 6* 
tes,  Dauidem  fibi  infenfum  esfe, 
mercede     arcesfiuerunt    Syrorum 
bethrohobanorum ,    et    Syrorum 
fcphenorum ,   viginti  millia  pedi- 
tum,  regemque  Maacham  cum  mil- 
le ,  et  Ifiobum  cum  duodecim  mil- 
libus  hominum.      Quod  vbi  intel-7 
Iexit  Dauid,  mifit  aduerfus  ilios 
Ioabum    cum    fortisfimorum   ex- 
ercitu.        Ioabus  (quum  Ammo- 8 
nitxpiogresfi,  aciem  anteportam 
inftruxisfent ,  Syri  autem  fopheni 
et  rohobani,  etIftobus,etMaacha, 
feorfum  in  agris )    intelligens,  fibi  9 
prcelium  et  a  fronte  imminere ,  et 
a  tergo ,  deledros  ex  omni  Israelita- 
rum  robore  aduerfum  Syros  ordi- 
ttauit ;      reliquos  fratri  fuo  Abi-  10 
faeo,  qui  Ammonitis  opponeren- 
tur,  tradidit,  cumhuiusmodiprae- 
ceptis :      fi  me  Syri  prement ;  tu  1 1 
mihi  feres  auxilium :  fin  te  Am- 
monite prement ;  ego  veniam  ti~ 
bifubfidio.      Prxfta  te  fortem ,  et  1 1 
pro  populo  noftro ,  proque  vrbi- 
bus  Dei  noftri  fortiter  pugnemus  ; 
et  loua  faciet,  quod  ei  vifum  fue- 
rit.        Hxc  locutus  Ioabus,  fuisi3 
copiis  prcelium  cum  Syris  commi-     j 
fit :       quibus  ab  co  in  fugam  ver- 14 
lis,  Ammonitae,  vifa  Syrorum  fuga, 
verterunt  et  ipfi  terga  Abifeo ,  pa- 
triamque   repetiuerunt.      Ita   re-  15 
ucrfus  ab  Ammonitis  Ioabus ,  Hie- 
rofolymam  venit. 

Turn  Syri  videntes,  fe  ab  Israeli- 16 
tis  vicios  esfe,  coiuenmt,  arcesfiti- 
que  ab  Adarezero  Syrir,  qui  trans 
flumen  incolebant,  adtiierunt  cuiu 
fuis  copiis,  eisque  praefuit  Sobachus 
dux  exercitus  adarezeriani  Quod  17 
poftquam  eft  Dauidi  nuntiatum, 
coegit  omnes  Israelitas,  et  traie- 


Cap.  1 i. 


REGVM  LIBER 


fl. 


3»5 


6to  Iordar.e ,  ad  Helamam  perue- 
nit :  vbi  congresfos  fecum  prcelio 
Syros  in  fugatn  vertit ,  cacils  eorum 

'8  feptingentis.quadrigariis,  et  qua- 
draginta  millibus  equitum ,  occifo- 
que  ibiSobacho,  adarezeriani  ex- 

*9ercitus  duce.  Turn  videntes  o- 
mnesreges,  Adarezeri  clientes ,  fe 
ab  Israelites  esfe  uiperatos ,  pacem 
cum  Israelitis  fecerunt ,  et  eis  fti- 
pendiarii  fafti  funt:  raetuerunt- 
que  Syri ,  deinceps  Ammonitis  au- 
xilium  ferre. 


CAPVT     XI. 

Dauidii  adult  evium.      Vritmors. 

I  TpvEinde  ineunte  vere ,  quo  tem- 

1  pore  folent  reges  in  expcdi- 

-"-^  tionesproficifei,  mifit  Dauid 

Iosbum  et  fuos  cum  eo,  omnes- 

que  Israelitas,  qui ,  profligatis  Am- 

a  monitis,  Rabbam  obfederunt.  Da- 
uid autem,  qui  turn  Hierofolymis 
manebat ,  quum  per  tempus  pouie- 
ridisnum  de  cubili  fuo  furrexis- 
fet,  et  in  tecto  regise  domus  am- 
bularet ,  animaduertit  de  te&o  mu- 
lierem  quamdam  lauantem,  fingu- 

3  lari  formas  pulcritudine.  Turn 
misfis,  qui  de  muliere  percontu- 
rentur ,  vbi  didicit  Bethfabam  esfe, 
Eliami  filiarn ,  Vriae  Hettaei  coniu- 
gem ,  curauit ,  earn  per  nuntios  ar- 
cesfendam ,  et  cum  ea  rem  habuit. 

4  Ea  poftquam  a  ab  impuritate  fua  Iu- 
ftrata   eft,    domum   fuam  rediit. 

5  Deinde  quum  grauida  esfet ,  mifit 
Dauidinuntiatum,  fe  praegnantem 
esfe. 

6  Turn  Dauid  Ioabo  fignificauit, 
vt  fibi  Vriam  Hettaeum   mitteret. 

7  Qui  poftquam  ab  illo  mkfus  ad 
Dauidem  venit,  Dauid  ex  eo  fci- 
fcitatus,  quo  in  ftatuloabus,  quo 
ejcercitus  ,  quo  bellum  foret ,  ius- 

8 fit,  eum  in  domum  fuam  defcen- 
dere,  pedesque  lauare :  b  illumque 
rcgia  egresfuni,  fecutum  eft  re- 

4)  forismanfitpollutaad  velpcrum»  ob 
k)  mifit  ci  rcxdc  fua  ccena. 


gium  ferculum.  Sed  Vrias  pro  9 
foribus  regiae  cum  omnibus  domi- 
ni  fui  ftipatoribus  cubuit,  neque 
in  domum  fuam  defcendit.  Qitod  10 
vbi  refciuit  Dauid ,  Vriam  in  do- 
mum fuam  non  defcendisfe ,  quac- 
fiuit  ex  eo  Dauid,  curperegrere- 
uerfus,  in  donuim  fuam  non  de- 
fcendisfet  ?  Cui  Vrias  refpondit :  1 1 
area  et  Israelite ,  et  Iudad  in  vm- 
braculis  manent ,  et  dominus  rac 
us  loabus,  dominique  mei  milites 
fub  dio  caftra  habent :  et  ego  do- 
mum meam  ibo  ad  epulahdum  et 
potandum,  et  ad  cubandum  cum 
mea  conitige  ?  At  ita  tibi  vitam  fe- 
licem  precor,  vt  iftud  nonfaciam. 
Turn  Dauid  illi  praecepit,  vt  illicix 
maneret  etiam  eo  die :  fefe  poftri- 
die  eum  dimisfurum  esfe.  Itaque 
manfit  Vrias  Hierofolymis  eo  die, 
et  poftero.  Ac  vocatus  a  Dauide  13 
et  apud  eum  epulatus,  potuque  ab 
eo  inebriatus,  vefpere  exiit  ad  cu- 
bandum in  cubili  fuo  cum  ftipato- 
ribus domini  fui ,  neque  domum 
fuam  defcendit. 

Mane  fcripfitDauidepiftolamadl4 
Ioabum,  quam  per  Vriam  mifit, 
in  qua  illi  fcripfit,  daret  operam,  vt  15 
Vrias  in  prima  acie,  qua  maxime 
prcelium  vrgeret ,  collocaretur,  vt- 
que  a  ceteris  deftitutus  occideretur. 
Igitur  loabus  vrbem  circumfidens,  16 
Vriam  in  eiusmodi  loco  ftatuit,  vbi 
fciebat,viros  esfe  fortisfimos.    Ita- 17 
que  egresfis  oppidanis,  commisfa- 
que  ab  illis  cum  Ioabo  pugna ,  ceci- 
derunt  quum  aiii  ex  Dauidicis,  turn 
ipfe  Vrias  Hettaeus.     Turn  loabus  1 8 
nuntium  ad  Dauidem  mifit ,  qui  ei 
totam  prcelii  rationem  exponeret  j 
eique  praccepit,  vt  poftquam  regii? 
totam  prcelii  rationem  narrauisfet, 
fi,  rex  ira  correptus,  dixisfet,  nonxo 
debuisfe  eos  vrbem  cominus  op- 
pugnare,  an  nefcirent,  folere  de 
mcenibus  tela  mitti?        a  quo  e-21 
iiim  occifum   esfe  Abimelechum 
V  <  Iero- 

concubitum,  vt  iubebst  kx,  Leu,  ij. 


;o6 


REGVM    LIBER    H. 


Cap.  II.  12. 


.Ierobofethi  filium?  nonne  deieclo 
in  cum  a  feniina  de  muro  mohc 
fragmine ,  apud  Thebeth  interfe- 
fiuin  fuisfe  ?  cur  muris  fuccesiis- 
fent?  vt ,  inquam,  refponderet: 
ctiam  tuns  Vrias  Heitxus  oppetiit. 

22  Nuiitius  ad  Dauidem  profectus,  ei 
omnia  Ioabi  maiidata  expofuit ,  at- 

23  que  ita  retulit :  quum  illi,  nobis 
viribus  fuperiores ,  in  agros  pro- 
cesfisfent.  et  nos  eisad  portamvs- 

24  que  inftitisfemus ;  fagittarii  iece- 
runt  in  tuos  tela  de  muris,  mor- 
tuiquc  Funt  de  regiis  quum  alii, 

25  turn  tuns  Vrias  Hettxus.  Turn 
Dauid  nuntio  prxcepk,  vt  Ioabo 
nuntiaret,  ne  rem  illam  molefte 
ferret :  earn  enim  esfe  belli  natu- 
ram ,  vt  cxdcs  faciat :  vrgeret  op- 
pugnationem,  oppidumque  cape- 
ret,  atque  eucrterct:  vtquc  ipfe 

26juintius  ilium  confirmarct.  Vxor 
autem  Vriae,  poftquam  inlellexit, 
nioi  tuuni  esfe  maritum  fuum,elim 

27luxit :  quoluchipcracto,  Dauid 
cam  domum  fuam  adfciuit ,  in  ma 
trimoniumque  duxit ,  et  ex  ea  fili- 
um fustulit. 

CAPVT     XII. 

VrJts  Nathan  in  DaUiiim.  Regit  contra 
fe  indicium.  Betbfab*  rtati  mors.  Ex 
rode*  So/oiko.    Raphe expaz»<u'tc. 

1  OEd  pffenfus  Dauidis  facinore 
^loua,  militei  Nathanem,  qui 
^  eum  adgresfus  eft  his  verbis : 

2  duo  homines  erant  in  quadam  vr- 
be,  alter  diues,  alter  pauper.  Di- 
nes maiorum  minorumque  pecu- 
dum   magnam    copiam    habebat. 

5  Fauper  vnam  omnino  habebat  o- 
uiculam,  aiecmtam  et  enutritam, 
qux  vna  cum  ipfo  eiusque  filiis 
adoleuerat,  eius  cibo  vefcens,  ex  e- 
ius  calice  bibens ,  in  eius  finis  quie- 
fcens:  hreuiter,  erat  ei  pro  Italia. 

4  Ad  ilium  dniitem  venithofpesqui- 
dam ,  quern  accepturus  ille ,  parfit 
de  fuis  minoi-ibus  maioribusue 
finnere  pecoribus :  et  captain  illam 
<0  Icrobaalis,  hoc  cltjGeJfonis. 


pauperis  ouiculam ,  hofpiti  ma&a- 
uh.      Hie  Dauid  in  hominem  ma-  5 
gna  ira  percitus ,  Nathani  fie  dicit : 
p^rlouam  immortalem,  morte  di- 
gnus  eft  iftius   auctor    facinoris, 
oucmque  quadruplo  penfabit ,  qui  6 
iftud  committere  non  dubitauerit. 
Et  Nathan :  tu  ille  es,  inquit.    Ego  7 
te  ( inquit  Ioua  Deus  Israelitarum  ) 
regem  in  Israelitas  vnxi :  ego  te  ab 
iniuria  Saul  i  defendi :      tibi  domi-  g 
ni  tui  domum,  tibi  domini  tui  vxo- 
res  compleclcndas,  tibi  israeliticam 
iudxainque  ftirpem  dedi :  alia  at- 
que alia  infuper  daturus,  ft  ea  pa- 
rum  esfent.  -    Curtu  Iouam,  con- 9 
temtis  eius  prxceptis,  fcelere  tuo 
oftendifti?  dum  Vriam  Hettaeum 
ferro  trucidafti,eiusque  vxorem,eo 
per  te  Ammonitarum  telis  inter- 
feclo,    in   matrimonium  duxifti. 
Itaque  a  domo  tua  numquam  abfu-  10. 
tiirum  eft  bellum  :  quoniam  tu  con- 
temto  me,  Vrix  Hettaei  vxorem  tibi 
matrimonio  copulafti.      Scito,  me  ic 
tibi  (inquit  Ioua)  conflatnrum  esfe 
malum  domefticum,  tuasque  coniu- 
gesln  oculis  tuisalteri  traditurum,' 
qui  eum  eis  in  huius  congrediatur 
corupedhi  folis.      Tu  quidemoc-i* 
eulte  fecifii :  fed  ego  hoc  coram  o- 
tnnihns  Israelitis  luce  palam  fa6hi- 
rus  fum.      Turn  Dauid :  peccaui  13 
in  Iouam,  inquit.    Et  Nathan:  Io- 
ua quoque  remittit  ille  quidem ti- 
bi   peccatum,    neque    morieris. 
Verum  tameT) ,  quoniam  tuifta  re  14 
Ioux  inimicis  maledicendi  occafio- 
rtem  dedifti  ;  filius ,  qui  tibi  natus 
eft,  morietur. 

His  di&is  Nathan  domum  dis-15 
cesfit.    Pueruna  autem,  quern  V- 
rix  coniux  Dauidi  pepererat,  Io- 
ua defperato  morbo  adfecit:.      Pro  16 
co  putrro  Dauid  Iouam  orans ,  ieiu- 
naiu't,  humique  ftratus  nocle  cu- 
buit.       Qmimque  eum  domefticii7 
fenatcres  a  terra  attoilere  cona- 
rentur,    noluit  ,   neque  cum  eis 
cibura  fumfit.       Die  feptimo  mo-  18 
ritur  puer  :    cuius  mortem  ferui 
Daui- 


Cap.  12.  13. 


REGVM    LIBER    IL 


307 


Dauidis  ei  nuntiare  verebantur, 
quod  coniicerent ,  eum,  qui  fibi, 
viuente  puero,  hortantibus  obfe- 
cutus  non  fuisfet ,  fi  mortuum  es- 
fe  dkerent,  multo  magis  fefe  ad- 

19  flidturum  esfe.  At  Dauid  musfi- 
tantes  feruos  intuitus ,  intelligens, 
pueruni  esfe  mortuum,  quaefiuit  ex 

aoeis,num  mortuus  esfet  ?  Quumque 
illi  mortuum  esfe  dixisfent ,  a  terra 
furrexit,  lotusque  et  vnctus,  mu- 
tatis veftimcntis ,  louae  aedem  in- 
gresfus  adorauit.  Deinde  do- 
mum  fuamingresfus ,  cibum  popo- 

ai  fcit  :  eoque  adpofito.epulatus  eft. 
Quaerentibus  fuis ,  quidnam  fibiea 
res  vellet,  quaui  fecisfet,  vt  qui  pro- 
pter puerum  viuentem  ieiunasfet 
atque  fleuisfet,   idem  eo  mortuo 

aa  furrexisfet ,  cibumque  cepisfet? 
refpondit  :  adhuc  viuente  puero 
ideo  ieiunaui  atque  ploraui,  quod 
incertum  esfet ,  an  Ioua  mei  mifer- 

a3  tus  ,  puerum  fanaturus  esfet. 
Nunc  eo  mortuo  cur  ieiunem? 
nura  eum  iam  reuocare  potero? 

24  Ad  ilium  ego  ibo ,  non  ille  ad  me 
redibit.  Deinde  Dauid  Bethfa- 
bam  vxorein  fuam  confolatus ,  cum 
ea  rem  habuit  5  et  ex  ea  rilium  ge- 

2$  nuit ,  quern  Solomonem  adpella- 
uit.  Hunc  Ioua  amauit ,  et  Na- 
thanemvatem  mifit,  qui  eumrfle- 
didiam  propter  Iouam    nomina- 

26  ret.  Interea  Ioabus  Rabbam  Am- 
monitarum  oppugnans ,  regiam  vr- 

27  bis  partem  ceperat :  *  ec  inisfis  ad 
Dauidem  nuntiis  ,  ei  fignificauit, 
fe  Rabbam  oppugnauisfe,  vrbisque 
partem  illam ,  in  qua  erat  aquatio, 

2.8  cepisfe  :  cogeret  reliquum  exer- 
citum,  vrbemque  adortus  caperet, 
ne  fi  ipfe  Ioabus  earn  cepisfet ,  ea 
res  Ioabi  nomini    adfcriberetur. 

29ltaque  Dauid  ,  coattis  omnibi.. 
copiis  ,    Rabbam  adgresfus  expu- 

30  gnauit ,  aureamque  coronam  re- 
gis illorum ,  quae  talentum  pende- 
bat ,  gemmisque  ornata  crat,  illius 
capiti  detracbui  ,   fuo  impofuit, 

4)  hoc  eft,  Iouz  «rum. 


vrbisque  copiofisfimam  prsedam 
extulit.  Oppidanos  eduxit,  et3i 
ferris  tribulisque  ferreis  etfecuri- 
bus  excrueiatbs ,  et  perlaterariarr» 
fornacem  traieQos  ,  necauit  :  i. 
demque  fecit  omnibus  oppidisMo- 
abitarum,  atque  ita  Hierofolymam 
cum  omnibus  copiis  reuerfus  eft. 

CAPVT    XIII. 

Thamarit  a  fratre  fiuprum.    Amnonit  cedet 
per  Abfalomum  in  conuiuio. 

ACcidit  poftea,vt  quum  haberet  1 
Abfalomus  Dauidis  filius  fo- 
rorem  formofam  ,  nomine 
Thamarem ,     earn  fie  efflidim  a-  % 
maret  Amnon,  Dauidis  et  ipfe  filius, 
vt  prae  fororis  amore  aegrotarer, 
quod  ea  virgo  erat ,  et  Amnoni  ea 
potiri    difficile    faclu    videbatur. 
Habebat  autem  Amnon  familiarem  % 
quemdam ,    Ionadabum    nomine, 
Semaae  fratris  Dauidis  filium ,  ho- 
minem  prudentem  in  primis.      Is  4 
ilium  interrogauit  ,cur  ita,  qui  regis 
filius  esfet,  in  dies  macrefceret? 
hortatusque  eft,  vtid  fibi  indicaret! 
Cui  Amnon  refpondit,  fe  Thama- 
rem ,  Abfalomi  fratris  fui  germa- 
nam ,  deamare.    Turn  Ionadabus  J 
ei  fuadet,vt  in  Icdlo  decumbat,mor- 
bumque  fimuier.      Quod  Cx  ad  te 
vifendum  pater  tails  venerit ,  petes 
ab  eo,  vt  veniat  Thamar  foror  tua, 
qux  tibi  cibum  paret,  pulpamen- 
tumque  te  praefente  conficiat ,  quod 
tu  videas,etdeeius  manu  comedas. 

Igitur  decubuit  Amnon  ,  mor-  & 
bumque    fimulauic.         Quumque 
rex  eum  inuifisfet,  petiit  ab  eo, 
vt  ad  fe  venlret  foror  fua  Tha- 
mar, qux  fibi  fpeclanti  duas  pla- 
centas faceret,  quas  de  illius  ma- 
nu ederet.       Itaque  Dauid  Tha-  7 
maremeo  mifit,  iusfitque,  vt  do- 
mum  Amnonis  iret ,  eique  edulium 
pararet.     Thamar  Amnonis ,  fra-  8 
tris  fuidecubantis,  domum  petiit, 
farinamque  cepit ,   et  ca  fubadta, 
V  a       ♦  pla- 


308 


REGVM    LIBER    II. 


Cap.  i$. 


placentas  eo  fpedtante  formauit,  co- 

?;itque;  et,  fumta  patella,  ante  eum 

9  eiVudit.      Sed  Aninon  comesfc  re- 

nuens,   iusfit  omnes  foias  emitti. 

ic  Egresiisque  omnibus  Thamari  ius- 
fit, vt  edulium  in  conclaue  inferret, 
vt  ipfe  de  illius  manu  comedendum 
acciperet.  Turn  Thamar  facias 
a  Cc  placentas  capit,easque  ad  Amno- 
nem fratrem  fuitm  in  conclaue  ilia- 

litis,  ei  comedendas  adponit.  Ille 
veroeamprehendit,  ct:   ades,  in- 

Iiquit,  cuba  mecum,  mea foror.  At 
illa,noli  frater,noli  me  ftuprare,  in- 
quit,  hoc  enim  apud  Israelitasne- 
farium  eft  :  noli  tantum  commitfe- 

13 re  fiagitium.  Nam  et  ego,  quo 
mevertamcummeoprobro?  ct  tu 
inter  flagitiofos  apud  Israelitas  ha- 
beberis.  Qnamobrcm  tolloquere 
cum  rege  :  neque  enim  me  tibi  de- 

I4negabit.  Sed  ille  noluit  ei  obfe- 
qui,  cique  per  vim  ftuprum  obtulit. 

i5Uciiv^-  earn  multo  maiore  odio 
profrquens ,  quam  fuerat  amore 
profecutus,    iusfit,  vt  discedorct. 

1 6  Atque  ilia  dicente ,  hoc  deterius  es- 
fe, quod  abeo  dimitteretur,  quam 
illud ,  quod  ab  eo  pasfa  fuisfct :  no- 

17  luit  obtemperare.  Vocatoque  iu- 
uene  adnuniftro  fuo,  iusfit,  earn  a 
fe  foras  emitti,  et  oftium  pofi  earn 
obierari.  Turn  minifter  earn  fo- 
ras  eiecit  ,    oftiumque  poft  earn 

18  daufit.  At  Thamar  infperfo  ca- 
piti  fuo  puluere  ,  lacerataque  tu- 
nica verficolore,  quam  ferebat, 
(  fie  enim  folebant  regum  filix  vir- 
gines  palla  indui )  manuque  eapi- 
ti  impofita ,     vociferans    abibat. 

19  Et  Abfalomus  frater  eius  fie  earn 

20  adlocutus  eft :  t'uit,  credo,  Amnon 
frater  tuus  tecum.  Scdtace,  mea 
foror,  frater  tuns  eft  :  noli  if.ud 
in  animtttu  demittere.  Ita  man- 
lit  Thamar  defcrta  domi  fui  fra- 

ai  tris  Abfalomi.  Hxc  omnia  poft- 
quam  audiuit  rex  Dauid,  tulitac- 
gerrime.  (?.  L.  Vcrum  Amnonis 
iilii  fui  animiim  dolore  adlicere  no- 
luit, quod  eum  adamabat,  quippe 


fuum  primogenitum.  H.  Abfalo-22 
-  mus  autem  tanto  odio  ab  Amnone, 
propter  fororem  fuam  Thamarem, 
ab  eo  violatam ,  disfidebat ,  vt  cum 
eo  numquam  omnino  neque  amice 
loqueretur ,  neque  inimice. 

Quumque   pneterito   biennio  23 
tonfores  Baalhafore  apud  Ephrai- 
mitarum  fines  haberet,   inuitauit 
omnes  regis  filios ,  regemque  ad- 
iit,  et  ei  demonftrauit,  fe  tonfu- 
ram  facere ,  petiitque ,  vt  ipfe  rex 
aim  fuis  fecum  veniret.         Cuij^ 
rer  ita  dixit :  ne  eamus,  fili  mi, 
ne  eamus  omnes,    ne  tibi  finius 
oneri.      Ac  quaiuuis  ille  vrgeret;i> 
noluit ,  eique  gratias egit.      Turn  %S 
Abfalomus  petiit,   vt  faltem  veni- 
ret Amnon  frater  fuus :     ac  rege  %*[ 
negante,   opus    esfe,   impetrauit 
tamen ,  vt  ille  fecum  Amnonem,  o- 
mnesque  regios  filios  dijnitteret. 
Imperauit  autem  Abfalomus  famu-  ag 
lis  fuis,  vt  animaduerterent,    vt 
quum  exhilaratus  esfet  Amnon  vi- 
no, et  ipfe  eum  interfici  iusfisfet, 
eum  fine  dubitatione  occiderent: 
ici'e  auctoiem  esfe,pra-ftarent  fe  vi- 
ros  atque  fortes.       Id  quod  quum  29 
illiad  Abfalomi  prxferiptum  fecis- 
fent ,  furrexerunt  omnes  regis  filii, 
confeenfisque  mulis,fefe  fugx  man- 
darunt.      Qui  quum  esfent  adhuc  30 
in  it  mere,  ven't  ad  Dauidem  fama, 
occifos  esfe  ab  Abfaiomo  omnes  re- 
gios filios,  ne  vnoquidem  relicto. 

Turn  rex  cxfiliit,  laceratisque  3 1 
veftimentis,  ad  terrain  fe  abiecit, 
adftantibus  omnibus  eius  ftipatori- 
bus,  laceris  veftimentis.  Sed  3» 

Ionadabus  Semate ,  fiatris  Dauidis, 
filius,  dominura  fuum  regem  mot 
nuit,  ne  putaret,  omnes  iuuenes 
r egis  fil-os  occifos  esfe  :  folum  e- 
nim  Amnonem  mortuurn  esfe: 
nam  id  Abfaiomo  decretum  fuisfe, 
ex  quo  Thamar  eius  foror  fuerat 
ab  illo  compresfa.  Quamobrem  33 
ne  fibi  perfuadcret,  omnes  regis 
filios  esfe  mortuos :  etenini  folura 
Amnonem  mortuurn  esfe.  Abfa- 
lomus 


Cap.  13.14. 


REGVM  LIBER   II. 


309 


341omusatitem  aufugit.  Et  qtuim 
iuuenis  fpeculator  animaduertis- 
fet,  a  tergo  magnam  hominum 
turbam  per  viam  a  latere  montis 

35  venientem ,  deinonftrauir  Iona- 
dabus  regi,  adesfc  regios  pueros, 
iraque  rem  esfe,    vt  ipfe  dixisfet. 

36AcfimulatqueisIoquiddiir,  htpcr- 
ueniiint  regii  filii  :  qtiibtis  plora- 
tum  edentibus,  rex  quoque  cum 
fuis  omnibus  ingentemfletimiedi- 

37dit,      filiumque  fuum  L.  Amno- 

3  8  nem  H.  qu'otidie  deplorabat.  Ab- 
falomus  autem  Gesfur  profugic, 
ad  Tholmaim  Ammiudis  filium, 
Gesfi:ris  regem,  ibiquefuittrien- 
nium. 


CAPVT    XIIII. 

jibfalomus  riuocdtuf.       Rerit  in  earn  ira. 
Ahfalumi  it  furies.     Is  ad  regem  admtsfiu. 

1  TTNterea  quum  rex  Dauid,  necis 

I  amnoniajdolorefedato,  Abfalo- 

2  ""-mum  arcesfere aueret ;  Ioabus 
Saruig:  filius,  intelligens,regem  ani- 
mumadiecisfead  Abfalomum,  cu- 
rawit  arcesfendam  Thecua  mulie- 
rem  quamdam  prudentem  ,  cui  per- 

3  fuafit,  vt  lucrum  fimularef:  fum- 
toque  lugubri  veftitu ,  et  olei  vncti- 
oneintermisfa,  fimilisque  lugcnti 
iamdiu  mortem  alicuius,  regem  ad- 
iret,  atque  ita  cumeoloqueretur : 
fimulque  earn   dicendis  inltruxit. 

4Tgitur  Thecuana  regem  adit,  et 
prona  rd  terrain  fuppliciter  pro- 
lapfa,  dicit  :  fidem  tuam,  o  rex. 

5  Cui  rex  :  quid  habes  ?  Et  ilia :  mu- 
lier fum  vidua,  quae  mortuoviro, 

6  duos  habebam  filios ,  inter  quos 
orta  ruri  contention^  quum  ne- 
nnesfet,  qui  litem  dirimeret,  oc- 

7cidit  vnus  alterum.  Nunc  vni- 
trevfi  gentiles  in  me  confurgunt, 
fratricidam  pofcentes  ad  ncccm, 
ob  interemrum  ab  eo  fratrem,  vt 
etiam  heredem  perdant  :  exUin- 
6>aque  fcintilla ,  qiue  mini  reitar, 
mei  viri  nomen  etpofterifatem  ex 

8  orbe  auferant.       Turn  rex  :  abi 


domum  tuam  ,  inquit,   ego  tibi 
cauebo.      At  mulier  :  verum  mi- 9 
hi ,  domine  rex ,  meaeque  familiac 
periculumimminet,  infeiote,  tuo- 
que  folio.      Et  rex  :   fi  quis  in  te  'o 
mutiat,  deferto  ad  me  :nae  ille,faxo, 
numquam  poftea  te  tanget.        At '  1 
mulier:  bSemeinto quaefo ,  rex, in- 
quit,  per  Iouam  Deum  tuum,  ne  tot 
fanguinis  vindices,  nocere  parati, 
meimi  filium  perdant.    Etilie  :  per 
Iouam  immor'alem ,  inquit ,  ne  pi- 
him   quideni  amittet   tuns   fiiius. 
Turn  mulier:  liceat  mihiapudte,  1* 
rex,  pauca  loqui.      Loquerefai.c, 
inquit  ill?.        Et  mulier;  curigi-  '3 
tur  tu  ifomdiuinipopuli*pericu- 
lo  rafionem  iniuifti  (in  qua  quideni 
fententia, rex, culpa non  cares)  vt 
nolis  profugum   tuum  reuocare  ? 
Nam  certe  morimur,    et  quideni  '4 
quafi  humi  fud  aqua,  quae  recoil i~i 
non  poteft.    Neque  vero  folet  Deus 
vitam  eripere  :    fed  etiam  atque 
etiam  cogitat  de  non  abalienandis 
a  fe  eis,  quifuntabalienati.      lam  I> 
vero,  vt  ego  te,  domine  rex,hac  ra- 
tione  conuenirem ,  in  causfa  fuit, 
quod  me  vulgo  terrebant.    Itaque 
fie  ipfa  mecum  eogitaui  :   hem ,  a 
rege  contendam ,  vt  meam  causfam 
procuret.        Quod  fi  exoratus  fue- 1 6 
rit,  vt  meabhominum  iniuriade- 
fendat,  ne  ego  fimul  et  filius  mens 
ex  diuina  hereditate  auferamur  : 
turn  ab  eo  contendam ,  vt  fe  faci- 
Jem  prxbeat  :      quippe  quum  fis,  17 
domine  rex ,  in  xquitate  ab  iniqui- 
tate  diiudicanda  quafi  diuinus  qui- 
dam  angelus ,  quumque  tibi  Ioua 
Deus tuus adfit.      Turn  rex:  noli  18 
me,  inquit ,  celare,  quod  te  rogabo. 
Et  muher  :  loquere  fane ,  domine 
rex.      Nonne  ifta  omnia,  inquit  19 
rex ,  impulfore  Ioabo  fecifti  ?   Et 
mulier :  ita  viua3  ( inquit  refpon- 
dens)  vt nullius harum ,  quas  dicis  • 
domine  rex,  renimquemquam  vl- 
la  ex  parte  auctorem  habeo ,  prefer 
tuum  Ioabum.      Ipfe  pnecepft,  i-  20 
pfe  me  omnibus  his  verbis  lntfru- 
V  3  lit: 


310 


REGVM    LIBER    II. 


Cap.  14.!  f. 


xit :  vt  rei  faciem  inuerterem ,  hoc 
fecit  tuus  Ioabus  :  et  tu ,  domine, 
pro  tua  ifta ,  qua  diuinos  angelos 
sequiparas ,  fapientia,  tenes  omnia, 
**  quae  funt  in  orbe  terrarum.  Turn 
rex  Ioabum  adloquens  :  en  iftud 
concedo ,  inquit :  i  fane  reuocatum 

aft  iuuenem  Abfalonium.  Hie  Ioa- 
bus pronus  humi  accidens  ,  regi 
gratias  fubmisfe  egit,  et  :  hodie 
intelligo ,  inquit,  me  apud  te  valere 
gratia,  domine  rex,  poftquam  tu 
mihi  hoc  concedis. 

*3  DeindeGesfurprofectus  Ioabus, 
Abfalomum  Hierofolymam  addu- 

*4xit.  Sed  ilium  iusfit  rex  domum 
fuam  concedere,  neque  in  fuum 
confpedhim  venire.  Itaque  do- 
mum fuam  fe  recepit  Abfalomus, 

a;  neque  regis  confpe&um  fubiit. 
Erat  autem  Abfalomus  pulcri- 
tudinis  laude  Ionge  omnium  Israe- 
litarum  prxftantisfiraus  ,  a  vefti- 
gio  pedis ,  ad  verticem  nullo  prx- 

l6ditus  vitio.  Quumque   caput 

tondebat  (hoc  autem  faciebat  quot- 
annis  ,  capilli  grauitate  cogente 
tonderi )  pendebat  eius  exfaries 
duccntos  ficlos,    pondere   regio. 

47  Filios  fustulit  tres ,  et  filiam  vnam, 
nomine  Thamarem  ,  mulierem 
forma  perelegantem.  G.  Ea  fu- 
it  vxor  Roboami ,  Solomonis  fi- 
lii ,  eique  peperit   Abiamum.  H, 

48  Quum  autem  Hierofolymx  bien- 
nium   manfisfet  ,    neque  in  regis 

29  conlpe&um  venisfet ,  mifit  arces- 
fitum  Ioabum ,  vt  eum  ad  regera 
mitteret.     Qui  quum  venire  no- 

SOluisfet,  mifit  iterum.  Atque, 
illo  ne  turn  quidem  obfecuto,  fer- 
uis  fuis  prxcepit,  vt  Ioabi  hor- 
deum  (quod  in  fundo  fuo  apud  i- 
pfius  Abfalomi  prxdium  habebat) 

3iincenfum  irent.  Itaque  ferui 
Abfalomi  fundum  incenderunt,  G. 
2.  idque  loabo  fui  ferui  laceratis 
fuis  veftimentis,    nuntiatum  iue- 

3»  runt.  H.  Qiiamobrem  contulit  fe 
Ioabus  ad  Abfalomum  in  eius  xdes, 

0  Iofephiis  4  habec,  atinHebrxo  40 


et  ex  eo  quxfiuit ,  cur  ei'is  ferui 
fundum  fuum  incendisfent  *  Cui  33 
Abfalomus  refpondit,  fefe  eum  ad 
fe  arcesfendum  c"urauisfe,  vteum 
ad  regem  mitteret,  qui  ei  diceret, 
fruftra  fe  Gesfure  venisfe  :  prxfta- 
re  iilic  adhuc  esfe :  cupere  fe  in  re- 
gis confpedhim  venire.  Quod  fi 
meruerit,  necctur.  Ergo  Ioabus  34 
id  regi  nuntiatum  init ,  et  rex  Ab- 
falomum euocaui't  :  eumque,quum 
ille  ad  eum  venisfet,  et  prono  ad 
terram  vultu  regi  honorem  prx- 
buisfet,  deosculatus  eft. 

CAPVT    XV. 

AbCiilamiM  multitudvus  foUicitator ,  coniu- 
ttitor  in  pattern.     Regis  fuga. 

POftea  comparauit  fibi  Abfalo- 1 
mus  currus,  equitatumque ,  et 
quinquaginta  prxcurfores,   et  z 
mane  apud  viam  portx  adftans ,  fi 
quis  ob  controuerfiam  regem  ad 
ius  petendum  adibat ,  eum  vocabat 
Abfalomus  :  quxrebat,  cuiusnam 
vrbis  esfet.    Atque  vbi  audiuerat, 
cuius  esfet  israeliricarum  tribuum, 
demonftrabat  ei ,  bonam  xquam-  3 
que  eius  esfe  causfam ,  fed  eum  qui 
audiret,  a  rege  quidem  esfe  nemi- 
nem.       Vtinam  fe  gentis  iudicem  4 
conftitui,  vt  omnium  lites  atque 
causfx  ad  fe  deferrentur  :  fefe  e- 
nim  ius  esfe  redditurum.       Quod  5 
fi  quis  ad  eum  venerandum  accede- 
bat ,  ille  eum  porrecla  manu  pre- 
henfum  osculabatu'r.       Atque  ad  6 
hunc  modum  omnibus  Israelitis, 
qui  ad  regem  petendi  iuris  gratia 
veniebant,  faciebat.       Qua  ratio- 7 
ne  quum  Israelitarum  aminos  fibi 
furtim  conciliasfet ,  prxteritis  qua- 
tuor  'annis,*  a  rege  petiit ,  vt  fibi 
Hebronem  ire ,  et  illic  riuncupatuin 
Ioux  votum  reddere  liceret.     Sefe  8 
enim,  quum  Gesfure  in  Syria  esfet, 
Ioux  vouisfe,  ix  ab  eo  Hierofoly- 
mam reuocatus  fuisfet,   fefe  eum 
esfe  adoraturum.       Ita  amice  a  9 
rege 
funt. 


Cap.  15. 


REGVM  LIBER  II. 


211 


rege  dimisfus,  Hebronem  profeclus 
eft,  comitantibus  ducentis  Hiero- 
folymitanis  inuitatis ,  fimpliciter 
euntibus,  totiusque  negotiiigna- 

xo  ris.  Dimiferat  autem  Abfalomus 
emisfarios  in  omnes  trib'is  israe- 
liticas,  qjibus  prxceperat,  vt  au- 
ditotubx  fonitu  ,  diclitarent,  Ab- 
falomum  Hebrone  regemefcfecon- 

Ilftitutum.  Achitophelemque  gi- 
lonium,  Dauidis  confiliarium ,  ex 
eius  patria  Gilone  arcesfiuerat, 
dum  ipfe  facrificia  facicbat.  Ita 
facia  eft  acris  coniuratio,  plures- 
qneindiesad  Abfaioinum  confine - 

14  bant.  Quod  poftqnam  iuit  qui- 
dani  Dauidi  niintiatum,  Israelii^ 
animum  ad  Abfalomum  adicciafe: 

13  hortatnr  fuos  omnes,  quos  Hie- 
rofolyniis  habcbat,  vt  fugiant :  a- 
lioquin  ipfos  ab  Abfalomo  cuade- 

14  i-e  non  posfe  :  properent  abire, 
ne  ab  illo  ftatim  oppresfi,  exitio 
dentnr ,  et  vrbs  ferro  eorruixpatur. 

1 5  Regii  dixerunt,  fefe  ad  omnia,  quae 
regi  doinino  vifa  forent,  par.Tos 

1 6  esfe  :  itaque  migrauit ,  omni  fa- 
miliaccmitante,  rex,  decern  mulie- 
ribus  concubinis  ad  domns  cufto- 

1 7 diain relictis :    egresfusque,  comi- 
tantc  cunclo  populo,  procul  a  domo 
conftitit,  dmn  praetcr  eum  transi-  • 
rent  atque  practerircnt  oinnes  eius 

I S  aulici ,  omnesque  Cerethaei.  ct 
Pheletlm ,  et  Gethani  fexecnti  L. 
milhes  validi,  H.  quieumaOtha 

I  9  comitati  fuerant,  Ettanmique  Ge- 
thanum  monuit  in  hunc  modii-.n: 
non  eft ,  quod)  tu  quoque  nos  co«- 
inijeri? :  reuertere  ad  regem ,  et 
cum  eo  maneto.    Nam  hofpc?  e5, 

aofoUimque  vertifti:  qui  quum 

heri  adueneris,  cur  ego  te  hodie, 
quumincertum  fit,  quo  tendam,no- 
bis  comitandis  circumdiicam  ?  Re- 
uertere ,  fratrcsque  tuos  reduc ,  et 
(7.  L.  Ioua  H.  tibi  benignus  adfif. 

21  AtEttaeus:  per  Iouauummortalem 
(inquit  regi  refpondens)  perque 
tuam,  donune  rex,  vitam,  vbicUra- 
quetu  eris,  feuviuendura  feu  mo- 


riendum  eft,  ibi  ego  fiitums ftini. 
Turn  Dauid  ei  perraifit ,  vt  praeter-  a  1 
iret.    Ita  praeteriit  Ettaeus  Getha- 
nus  cum  fuorum  omnium ,  turn  vi- 
rorum,  turn  paruulorum,  comitatu. 
Quum autem,  omnibus  magno  cum  43 
ploratu  praetergresfis,  etaduerfuru 
filuam  ter.denfibus ,  rex  torrentem 
Cedronem  traiiceret ,       animad-24, 
uertit  cfirm  Sadocum,  omnesque 
firaul  Leuitas  dii.ini  foederis  arcam 
geftantes.      Nam  diuinam  arcam 
protulerant,  coruityite  Ariathare, 
donee  omnes  ex  vrbe  egresfi  prx- 
teriisfent.      Turn  rex  Sadccopon-j- 
tifici  ita  dixit :  refer  diuinam  ar- 
cam in  vrbem,    Si  mihilouapro- 
pitius  erit ;  reuocabit  me,  mihique 
ct  earn  et  domicilium  fuum  exhi- 
bebit :      fin  me  Chi  placere  nega?  26 
uerit ;  faciat  fane  mihi,  quod  ei  vi- 
fum  fucrit.      Attende,  inquif,  re- 27 
uertere  in  vrbem  quiete ,  vnacum 
duobus  filiis  veftris  Achimaa  tuo, 
et  Ionathane  Abiatbaris,      Atten-ag 
dite  :  ego  in  piano  faltu  cunclabor, 
donee  aliquis  mihi  nuntius  vene- 
rit  a  vobis.    Ita  retiderunt  Sadocus  i 9 
et  Abiathar  arcam  diuinam  Hiero- 
folymam  :  ibique  manferunt.    Ad- 30 
fcendebat  autem  Dauid  pcvcliuum 
oliuarum  plorsns.capite  operto,nu- 
dis  pedibus  ingrediens,  omnibus, 
qui  e(um  comitabantur ,  tecta  capita 
habentibus,  et  adfeendendo  flenti- 
bus.    Qiiumque  ei  nuntiatum  esfct,  3 1 
Achitophelcm  quoque  inter  coniu- 
ratos  apud  Abfalomurn  esfe,  I0.ua.1n 
precatuo  eft,  vt  Achitophelis  conii- 
Jium  f«tile  cfticeret..     Poftquam  in  5 1 
montisiugum,  vbi  Deum  venerari 
folebat ,  peruenit ,  obuiam  fit  ei 
Chufaeus  Archita,  lacerata  tunica,  et 
capite  htiino  infperfo..     Quern  Da- 33 
uid  fie  eft  adlocutus :  fi  meeum  pev- 
ges  -,  eris  mibi  oneri :   fin  in  vrbem  3  4 
reuerfus,  Abfalomo,  regem  eum  ad- 
pelbns,  feruitium  tuumobtnleiiS, 
teque   ci   deinceps   feruuni   fore, 
quemadmodwm  antehac  eius  pari 
fueris,  promiferis ;  disfolties  mihi 
V  4  con- 


3t* 


REGVM    LIBER    II. 


Cap.  \6. 


35confilium  Achitophelis.  Aderunt 
illic  tibi  Sadocus  et  Abiathar  pon- 
tifices,  quibus  tu  indices,  quidquid 

36  audiueris  a  regia.  Aderunt  et  eo- 
nim  duo  filii ,  Achimaas  Sadoci,  et 
Ionathan  Abiatharis :  per  quos  mi- 
hi  fignificandum  curetis,  fi  quid 

37audiueritis.  Ita  petiit  vrbem  Hie- 
rofolymatn  Chufaeus  Dauidis  ami- 
cus, eodemque  venit  Abfalomus. 

CAPVT    XVI. 

Seme'u  in  regent  nsaledictti.  Abifiei  fides 
et  virtus  pro  DXuide.  Abfalomiu  ad  re- 
git concubincH, 

1 1~"V  Auid  autem.  paulltilum  prx- 
■  rergresfus  montis  verticem, 
-*-^  occurrit  Sibae ,  Mephibofethi 
famulo,  duos  afinos  clitellatos  agen- 
ti,  qui  ducentos  panes,  centenasque 
vuas  pasfas,  et  centum  palathas, 

%  vtremque  vini  ferebant :  et  quor- 
fum  ilta?  inquit.  Cui  Siba,  afini 
funt  ad  vehendam,  inquit,  regi- 
am  familiam :  panes'  et  ficus  ad  a- 
lendos  iuuenes ,  vinum  ad  biben- 
dum,(i  quis  in  faltibus  erit  defatiga- 

3  tus.  Vbi  vero  eft  domini  tui  fili- 
us? inquit  rex.  Et  Siba,  manet 
Hierofolymis,  inquit :  fperat  enim, 
regnum  patrium  iam  fibiablsrae- 

4  litis  reftitutum  iri.  Turn  Dauid  : 
ergo  fcito ,  tuas  esfe  omnes  Mephi- 
bofethi facultates.  EtSiba:  agoti- 
bi  fubmisfe  gratias,  inquit,  domine 
rex,  pro  tua  ifta  erga  me  beneuolen- 
tia. 

5  Deinde  vbi  pehicnit  rex  Dauid 
ad  Bahurim:  prodiit  iilinc  homo 
quidam  a  faulinae  ftirpis  genti- 
litate  ortus ,  nomine  Semeis ,  Ge- 

6  rae  filius :  qui  conuiciando  pro- 
cedens,  Dauidem,  omniturba,  o- 
rnnibusque  militibus  dextra  lacua- 
que  ftipatum,  regiosque  omnes, 
faxis  petebat,    atque   huiusmodi 

•r  conuicia  iaciebat :  prodi ,  prodi, 
homo  fanguinarie  et  fcelerofe. 
Expetit  a  te  Ioua  omnem  ftirpis 
Sauli  fanguinejn ,  cuius  regnum,  a 
te  occupatum ,  Ioua  Abfalomo  filio 


tuo  tradit :  et  nunc  tua  te  fcele-  8 
ra  petunt,  qui  (is  homo  fanguina- 
rius.  Turn  Abifkus,  Saruix  fi-9 
lius ,  ad  regem  ita  loquitur:  ficci- 
ne  iftum  cane  mortuo  viliorem 
tibi,  domine  rexvinaledicere  ?  Vis- 
ne,  vt  ego  ei  caput  amputatum 
earn?      At  rex:  quid  turn  poftea,  10 


inquit,  Saruiaefilii,  fi  conuiciatur? 
quid  fl  Ioua  eum  impellit  ad  Da- 
uidi  maledicendum  ?  quis  ab  illo 
facli  rationem  repofcat  ?  Ipfe  me- :  1 
us  filius  (inquit,  Abifxum  et  omnes 
fuos  ftipatores  adfoquens )  qui  ex 
meis  ortus  eft  vifccribus,  mortem 
mini  machinatur:  quid  faciet  Ie- 
minienfis  ?  Sinite ,  vt  maledicat :  1 2 
nam  a  Ioua  iusfus  eft :  qui  Ioua 
fortasfe  meam  miferiam  refpiciet, 
et  bona  mihi  pro  hodiernis  huius 
conuiciis  rependet.  Ita  pergitij 
ire  Dauid  cum  fuis ,  per  viam ,  Sc- 
mei  a  latere  montis  fecundum 
cum  progrediente ,  conuician- 
do, et  lapides  in  eum  iaciendo, 
pulueremque  fpargendo.  Rex  1 
autem,  et  omnes,  qui  eum  comi- 
tabantur,  quuin  illuc  defesfi  vc- 
nisfent,  ibi  conquierunt. 

At  Abfalomus,omni  Israelitarum  15 
populo  et  Achitophele  comitante 
Hierofolymam  venit.        Ad  eum  16 
Chufaeus  Archita,  Dauidis  amicus, 
venit :  etei,  falue  rex,  falue  rex,  di- 
xit.   Et  Abfalomus  quaefiuitexeo,  17 
an  talem  gratiam  amico  rependeret? 
curnam  amicum  non  comitatuses- 
fet?       Cui  Chufaeus  refpondit  in  lg 
hunc  modum :  immo  vero  quern  et 
Ioua,  et  homines  hi,  etvniuerii  Is- 
raelite, elegerunt,  huius  ego  ero,et 
cum  hoc  manebo.      Deinde  apud  19 
quern,  fecundum  eum ,  fenfire  de- 
beo  ?    nonne  apud  illius  filium  ? 
quemadmodum  apud  tuum  patrem, 
ficetiam  apudte  feruiturus  fum. 

Turn  Abfatomus  Achitophelem  20 
monuit,  vt  confultarent ,  quid  faci- 
endum csfet.    Cui  Achitophel  fua-ii 
fit,  vt  patris  fui  concubinas ,  ab  illo 
ad  douium  cuftodiendam  reli&as , 


Cap.  17. 


REGVM    LIBER    II. 


313 


comprimeret :  vt  quumaudiuisfent 
onmes  Israelite,  eum  patri  fuo  esfe 
inuifum,  omnes,  qui  csfent  eius 

%%  partium  ,  confirmarentur.  Itaque 
Abfalomus,tenfo  tabernaculo  fuper 
te6ro,  ad  patris  fi:i  conaibina<;,  in 
oculis  omnium  Israelitarum,  in- 

23  gresfuseft.  EratAchitophelis  con- 
filiumtemporibus  illis  ^intxcxifti- 
mationis,  vt  quidquid  fuaderet, 
id  pro  oraculo  tmn  apud  Dauidem, 
turn  apud  Abfalomum ,  haberetur. 


CAPVT    XVII. 

Achitophsl  contra  regent  profugum.  ChufistM 
'    contra  Acbitopuetemjdrm  Datiiciem  ec(mo- 
nens.     Achito[hel  fej'e  tnteijiacns.  Abja- 
lomwi patrem  feifejnens. 

I  TS  igitur  Achitophel   Abfalomo 
I  fualit  in  hunc  modum  :  cenfeo, 
vt  ego,  lectis  duodecim  miliums 
hominum ,  proficifcar  ad  Dan  idem 
nodtu  perfequendum,  eumque  fati- 
gatuni  et  defesfum  adgresfus ,  per- 
il, terrefaciam  ,      ct,  omnibus  eius 
copiis  fuga  dilapfis,  folum  regem 
interficiam,  populumque  omnem 
3  ad  te  fie  reducani ,      G'.  vt  fponfa 
folet  ad  fponfurn  deduci,  vtquum 
vnum  H.  petas,  ceterorum  omnium 
4faluti  confultum  (it.       Hahc  rim 
probauit  Abfalomus ,  prriheSque  fe- 

5  natores  Israelite ;  et  Chuficiini 
quoque  Architam  euoAri  iusui, 
vt  illius  etiam  audiretur  fentcntia. 

6  Qui  poltquam  ad  eumvenit,  pro- 
ponitilli  Abfalomus,  quae  fit  Achi- 
topbelis  fentcntia:  iubct,  vt  dicat, 

^fequendim  putet,  ncc  ne.  Turn 
Chufxus  Abfalomo  ita  refpondets 
datum  ab  Achitophele  confilium 
hac  quidem  in  re  non  bonum  eft. 

g  Tu  fcis,  patrem  tuumeiusquemi- 
litcs for tisfimos esfe,  etvrfaagrefti 
pullis  orbata  ferociores.  Prxterea 
tuus  pater,  homo  rci  militaris  peri- 
tus ,  non  aget  noelem  cum  vulgo 

preliquorum.  Seito,  eum  nunc  in 
aliquo  autro,  ant  alio  quopiam  lo- 
co latere.    Quod  li  qms  hbrom 


principio  ceciderit,  et  audifum  fue- 
rit,  faclam  esfe  caedem  Abfalcma- 
norum  :  etiam  qui  fortisfimi  10 
funt,et  leonibus  aiiimo(iores,exani- 
mabuntur.  Sciunt  enim  omnes 
Israelite,  patrem  tuum  eiusque  mi- 
lites  viros  esfe  fortisfimos.  ,  Sed  1 » 
ftiadeo,  vtadte  conueniant  omnes 
a.  Dane  ad  Berfabam Israelite,  qui 
futuri  funt  arena  numerofiores, 
quos  inter  tu  praefens  incedas. 
Turn  nos  eum  adorti ,  vbiubi  lo- 1 X 
covum  inuertietiu: ,  rore  denfius 
inuademus,  vtnequeipfe,  ncquee- 
ius  comiturri  vel  vnus  reliquus  fiat. 
Quod-  fi  fe  in  aliquam  vrbem  rece- 13 
perit :  earn  vrbem  nos  vniuerfi  Isra» 
el  its  vH  funibus  cin£ram  in  fiumen 
aliquo'  ic  euerriculabimus ,  vtne 
calculus  quidem  fuperfit.  Hoc  14 
Chu'fei  Archita»  confilium  Abfalo- 
.  nuis  omnesque  Israelite  Achito- 
phelis  confilio  prxtulerunt,  Ioua 
bonum  Achitophelis  confilium  dis- 
folui  curante ,  vt  Abfalomum  malo 
multaret. 

Deinde  Chufaus  Sadoco  et  Ab-15 
iathari  pontificibus  narrauit ,  quid 
Achitophel  Abfalomo  fenatoribus- 
que  Israeli  tis  confuluisfet ,  et  quid 
ipfe  contra   fuafisfet,      hortatus-i5 
que  eft ,  vt  Dauidem  propere  ad- 
monendum  curarent,    ne  ea  no- 
etc  in  plants  faltuum  maneret ,  fed 
progrederetur ,  ne  Ipfe  rex  cum 
fuis  omnibus  opprimeretur.      Igi- 17 
tur  h.Tc  anciila  quacdam  lonatha- 
ni  et  AchimacC  apud  Enrogel  ma- 
nentibus    ( neque  enim  audebant 
palam  in  vrbem  venire)  nuntiatum 
iuit :  qui  porro  ea  Dauidi  regi  in- 
dicatum  irent.       Eos  iuuenis  qui-  ig 
dam  confpicatus ,  Abfalomo  indica- 
uit:    itaque  anibo  feftinanmt ,  et 
in  domum  cuiusdam  Bahurim  ve- 
nefunt,  atque  in  puteum,  quern 
illeinatrio  habebat,  defeenderunt, 
eumque    puteum  mulier  oppanfo  19 
velo  obduxit,  et  graneam  infiiper 
expofuit.      Ita  celata  re,   mulier  zo 
Abfalomi  feniis,qui  domum  ad  earn 
V  5  venc 


314 


REGVM   LIBER    II. 


Cap.  17.  i  g. 


venenmt,  vbinam  esfent  Ionathan 
et  Achimaas  interrogations  ,  re- 
fpondit,  eos  paullo  ante  traiecisfe 
flumen.  Turn  ferui  Abfalomi,qux- 
fitis  iJUs,  neque  inuentis,  Hierofo- 

3.1  lyraam  reuerterunt.  Quibus  pro- 
feftis ,  illi  ex  puteo  egresfl ,  rem 
Dauicji  regi  nuntiatum  iuerunt: 
inonueruntqiie ,  propere  tiaiicien- 
dum  esfe  fluuium ,  propter  Achi- 
tophelis    contra    ilios    confiliu'm. 

**Tum  Dauid  cum  fuis  omnibus 
profe&us ,  lordanera  ante  dilucu- 
lurn  traducit,  ne  vno,  quidem  re- 

*3  li£to,quin  omnes  transitvint.  At 
Achitophel,  videns  fuo  confilio  non 
csfcobtemperatum,  inftrato  afino, 
domum  fuam  in  patriam ;  -  iicifci- 
tur:  etdatisfamilixprxcc^ris,  vi- 
tam  fuspendto  finiuit,  et  in  fepul- 

a4cro  patrio  condituseft.  Dauid 
autem  Mahanaim  peruenir.  Abfa- 
jomus  comitaritibus  omnibus  Isra- 
elitis  Iordanem  traiecit,  prxfefto 

*5  exercitui  Amafa  Ioabi  loco ,  qui 
Amafa  filius  crat  Iethrx  cuiusdam 
Israelite,  ex  Abigaile  Nah.e  filia, 
SaruiiE  matris  Ioabi  forore,  et  in 
Galaaditarum  finibus  caftra  pofuit. 

S^Dauidi  autem,  eiusque  comitibus, 
poftquam  Mahanaim  vcntumeft, 
obtulerunt  Sobis  Nahx  filius,  ex 
Rabba  Ammonitarum,  et  Machir 
AmmieUs  filius  Lodabarenlis ,  et 
Berzelxus    Galaadita    Rogelenfis, 

a7ftragula,  pelues,  vafafi&ilia,  triti- 
eum,  hordeum,  farinam,  polentain, 
fabas,  lentes,  frugestortas,mel,bu- 
tyrum ,  oues ,  et  cafeos  bubulos  ad 

28  commeatum :  fufpicati,  homines 
fame,  lasfitudine  fitique  per  deferta, 
Ioca  laborare. 


CAPVT    XVIII. 

Dtiuidk  in  Abfalomttm  expeditio.  Huiu* 
mors  et  iolttrjne.  Dc  vwrte  tliiuf  nuntli. 
Pettis  Iu&m. 

"Gitur  Dauid  recenfitis  fuis  co- 

piis,  tribunisque  etcenturioni- 

—  bus  canftitutis  j     tertiam  par- 


tem Ioabo,  alteram  tertiam  Abifaco 
Saruiic  filio  Ioabi  fratri,  tertiain 
Ettxo  Gethano  tribuit.  Ipfc  cum 
militibus  profecturum  fe  dixit. 
Sed  disfuaferunt  milites.  Si  enim  3 
in  fugam  verfi  fuerimus,  (inquiunt) 
hoc  illi  pro  nihilo  ducent ,  etiamfi 
noftrum  dimidia  pars  interierit: 
nam  tu  p;o  decern  millibus  *  no. 
ftrum  es.  Quamobrem  pr£itat,4 
vt  tu  fis  nobis  in  vrbe  fubfidio.  Ita 
illorum  voluntati  obfecutus  rex 
ftetit  apud  portam,  exeuntibus-5 
que  militibus  centenis  et  miilenis ; 
Ioabo,  Abifseo et Ettaeo ,  vtiuueni 
parcerent  Abfalomo,  mandauit,  au- 
dicnte  omni  excrcitu,  quum  rex 
omnibus  ducibus  Abfalomum  com- 
mendaret. 

Igitur,  egresfis  inagrumaduer-<5 
fus  israelitas  militibus ,  committi- 
tur  proelium  in  filua  Ephraimita- 
ruta  :    vbi,  pulfi  a  Dauidicis  Israe-  7 
litae,  magnam  eo  die  eladeui  accepe- 
runt,  cxfis  eorum  viginti  millibus. 
Atque  ibi  difperfa  in  omnes  partes  8 
pugna,  plures  eo  die  filua  abfumfit, 
quam  ipfe  confliclus.    Abfalomus 
Dauidicis  obuiam  fa6lus,quum  mu-  9 
lus,  cui  infidebat,  fubter  denfam  pa- 
tulamquequercum  prxteriret;  ille 
adnexo  eius  capite  in  qucrcu  mulo- 
que,  quifuberat,  prxtergresfo,  in- 
ter cxium  et  terram  pependit.    Id  10 
quod  confpicatus    quidam    Ioabo 
nuntiauit ,  Abfalomum  vidisfe  fe  in 
quercu  pendentcm.    Et  Ioabus :  vi- 1 1 
difii  autem?  inquit:  cur  non  igitur 
ibi  pum  ad  terram  deturbatum  occi- 
difti  ?  et  meum  fuisfet ,  te  decern 
argenteis  nummis  balteoque  do- 
nare.      At  ille ,  ego  vero ,  inquit,  1  z 
etiam  fi  mini  mille  nummi  in  ma- 
num  adpenderentur,  non  inlicerem 
nianum  filio  regis.    Nam  audienti- 
bus  nobis  prxcepit  rex  tibi  Abifae- 
cque  et  Ettxo,  vt  iuueni  Abfalo- 
mo caueretis :  nedum  vt  ego  tarn 
perfidiofe ,  tanto  cum  vitx  mex  pe- 
riculo,  facerem.      Neque  enim  res  13 
hxc  omnino  regi  celari   posfet. 
Vertim 


Cap.  is.  ip. 


REGVM    LIBER    II. 


Verum  tu  iam  apud  ilium  ades. 

!4Tum  Ioabus:  videbis  me, non  ita 
cunctantem.  Hoc  dido,  tria  tela 
manucorripit,  eaquepe&ori  Abfa- 
lomi,  adhuc  in  media  quercn  vi- 

I5uentis,  infigit.  .  Tum  decem  fa- 
muli, loabi  armigeri ,  Ab/alomuin 
circumueniunt,  et  vulneribus  in- 

l6terficiunt.  Et  Ioabusf  tubx  clan- 
gore  milites  ab  Israelitis,  quod 
populo  parcebat ,  perfequendis  re- 
uocat. 

17  Quibus  omnibus  fuga  domum 
dilapfis:  *  illi  Abfalomum  in  va- 
ftam  quamdam  voraginem  in  fil~ 
ua   proie&um,    congefto   ingenti 

1 8  faxorum  cumulo,  obruerunf .  Sta- 
tuerat  autem  fibi  Abfalomus,  qniun 
viueret,  earn  columnam,  quae  eft  in 
valleregia,  eoconfilio,  vt /fiforfe 
liberis  priuaretur ,  ea  esfet  eius 
nominis  monumentum :  quam  co- 
lumnam fuo  nomine  vocauerar, 
eaque  locus  Abfalomi  vocatur  ad 

lohunc  diem,  Ceterum  Achimaas, 
Sadoci  Alius,  petiit ,  vt  libi  currere 
liceretad  reginuntiandum,  Iouam 
de  illius  hoftibus  fumfisfe  fuppli- 

20  cium.  Cui  Ioabus :  non  eris  lxtus 
hodierno  die  nuntius :  alias  nunti- 
abis.  Nam  hodie  quidcm  non  es  iu- 
cundum  nuntium  adlaturus,  quippe 

a  I  de  morte  filii  regis.  Tu  (inquit) 
Chufi,  i  regi  nuntiatum,  quodvi- 
difti.  Tum  Chufis  Ioabum  vene- 
ratus,  cucurrit.  Atque  hie  iterum 
Achimaas  Sadoci  filius :  quid  fi  e- 
go  quoque  poft  Chufim  curram? 

11  Cui  Ioabus:  curcurras,  fili,  quum 
nuntii  pracmium  non  fis  adepturus  ? 

23  Sed  quid  (i  curram  ?  curre  -fane, 
Ita  cucurrit  Achimaas  via  campc- 

24ftri,Chufimque  praeuertit.  Turn 
(peculator,  qui  tedium  portae  in 
niurum  confeenderat,  confpicatus 
hominem  folum  accurrentem,  id 
Dauidi  regi ,  inter  duas  portas  fe- 

a^denti,  clara  voce  nuntiauit.  Et 
Dauid dixit,  ilium,  fiquidemfolus 

2<5erat,  lactum  adierre  nuntium.    At- 


3'5 


que,  adpropinquante  illo,  animad- 
uerrit  fpeculator  hominem  alterum 
accurrentem,  idqife  ad  ianitorem 
clan)auit,  hominem  accurrere  fo- 
lum, Et  quum  rex  dixisfet,  ilium*  Jf 
quoque  boni  aliquid  portare :  fub- 
iecit  fpeculator,  fe  ex  eurfu  conii- 
cere ,  priorem  esfe  Achimaam  Sa- 
docifilium.  Eum  rexbonum  vi-28 
rumesfe,  refpondit,  eto'pbonum 
venire  nuntium.  Tum  Achimaas 
clara  voce  regem  adloquens,  et 
prono  ad  terram  vultu  venerans, 
dicit  ita :  falue,  grates  agantur  Iouae 
Deo  tuo,  per  quern  vicrifint,  qui 
contra  te,  dominerex,  manumfus- 
tulerant.  Et  rex:  faluusne  eft  29 
adolefoen*  Abfalomus  ?  Cui  Achi- 
maas :  magnam  hominum  turbam 
vidi,  inquit,  quum  Ioabus  alium 
quemdam  tuorum  et  me  mitteret : 
ceterum  quid  esfet,  nefeio.  Tum  3c 
rex ,  recede ,  inquit :  confifte  iftk. 
Qiiumque  ille  recesfisfet  atque  con, 
ftitisfet :  ecce  aderar  Chufis,  qui  fie 
locutus  eft :  regem  dominum  ego  3 1 
larto  nuntio  impertio ,  cuius  aduerT 
farios  omnes  Ioua  hodie  vltus  eft. 
Etrex:  faluusne  eft  adolcfccns  Ab-32 
falomus?  Vtii:am  (inquit  Chillis) 
fie  fint  hoftes  tui,  domine  rex,  vt  eft 
adolefcens,  et  quotquot  in  tuam 
pcrniciem  confurgunt.  Tum  rex  33 
perculfug  in  portas  ccenaculum  plo- 
rans  adfeendit,  inter  eundum  ita 
dicens:  fili  mi  Abfalome,  fili  mi, 
fili  mi  Abfalome,  vtinam  cgofini 
pro  te  mprtuus,  Abfalome  fili  mi, 
fili  mi. 


CAPVT    XIX. 

loabiu  regem  obiurgans.  De   reuocaxd* 

Dduulc  co:i/.'.'irim.       Semeis    re?j  olmtm. 
hr<ieittar*m  et  Iudtorum  disfidium. 

QVod  vbi  Ioabo   indicatunrK 
eft,  regem  plorare ,  Abfalo- 
mumque  filium  fuum  luge- 
re  :   eius  diei  victoria  in   liichim 
omnium  conucrfa,    (omnis  enim 


cxer- 

/;  nam  fupra  cap.  14.  d-cnu:  fil\.<;  trss,  etfiliam  vnam  fustulisfc. 


Si^ 


REGVM     LIBER   II. 


Cap.  10. 


t  exercitus  eo  die ,  audito  regis  ob 
filiumdolore,  in  vrbem  furtmi  in- 
traucrat ,  non  aliter ,  quam  folent, 
quos  in  pugna  fugatos  pudet)  re- 
gem  adit,  qui.intus  velato  vultu 

§  magna  voce  clamabat :  fill  mi 
Abfalome,  Abfalome  fili  mi,  fili  mi  : 

4  eumque  ita  admonet ;  ttl  hodie 
omnibus  tnis  ( qui  tuam ,  tuorum- 
que  liberorum ,  et  vxorum  nun  in- 
nanim ,  turn  concubinarum ,  falu- 
tem  hodie  cuftodiuerunt )  dedecori 
es,  dumtuosetinimicosamas,  eta- 

5micos  odifti.  Nunc  enim  facile 
ostendis ,  quanti  et  duces  facias,  et 

C  milites.  Nam  hoc  fads  fciO,  fi  ho- 
die, nobis  omnibus  mortuis ,  viue- 
ret  Abfalomus,  id  tibi  iucundum 
fore.    Sedage,  prodi,  cttuosadfa- 

7  re  comiter:  alioquin  louam  e- 
go  iuro ,  nifi  til  prodis ,  neminem 
fore,  qui  non  ate  ante  noctein  de- 
ficiat,  quo  malo  grauius  nullum 
vmquam  tibi,  poftquam  natus  es, 

8  accidit.  Turn  rex  furrexit ,  et  in 
porta  fedit:  quod  poftquam  eft 
vulgo  nuntiatum ,  vencrunt  onines 

j)  in  confpe£tutn  regis.  Ccterum 
Israelitis  domura  fuga  dilapfis,  vul- 
go  agitari  cceptum  eft  per  omnes 
Israelitarum  tribus ,  regem ,  a  quo 
ab  hoftium  iniui ia  defenfi ,  a  quo  a 
Palreftinorum  manu  liberati  fuis- 
fent,  nunc  ex  fuis  finibusab  Abfa- 

jolomo  fugatum  esfc.  Abfalomum 
autem  ,  quern  ipfi  libi  regem  vnxis- 
fent,  in  bello  mortuum  esfe:  quid 
iam  regem  reuocare  cunclentur  ? 

1 1  Et  Dauid  rex  Sadoco  et  Abiathari 
pontificibus  fignificatum  mifit,  vt 
fenatores  Iudsos  hortarentur ,  ne 
in  rege  domum  reuocando  poftre» 

i^miforent.  Quum  enim  omnium 
Israelitarum  nuntii  'omumeiusad 
eum  venisfent:  Iudxos,  fuos  co- 
gnatos  et  fanguineos ,  non  debere 
esfe  in  reuocando  rege  poftremos. 

I-  ?i\v:erea  vt  Aniafx  fuo  nomine  ita 
riuntiarenrt  tu.  mens  cognatus.et 
confanguineuses :  atque  fta  Denm 
habearapvGpitium,  virtu  mihidux 


exercitus  perpetuo  futurus  es  pro 
Ioabo.      Ita  ludxi  omnes,  eodemi4 
inclinantibus  oifenium  animis ,  re- 
gi  fignificauerunt,  vt  cum  fuis  o- 
mnibus  reueniret:    eoque  adlor-ij 
danem  vsque  reuerfo ,  venerunt  ad 
Galgala,  regi  obuiatn  defcenfuri, 
cumque     Iordanem     traducluri. 
Cum  his  regi  obuiam  ire  propera- 16 
uit  Semeis  Gerac  filius,  Ieminien- 
fis,  ex  Bahurimo,      vnacummil-i^ 
le  Beniamitis,  et  Siba  Sauli  dome- 
fticofamulo,  quern  filii  quindecim, 
et  ferui  viginticomitabantur.    Hiig 
quum  Iordanem  regi  pnrparasfent, 
transmisfa  naui,  quse  regis  famili- 
am  traduceret,  illiquc  ad  nutum 
obfequeretur :  Semeis  Gerx  filius 
regi  Iordanem  traiedto  accidit,  et 
eum  fie  adlocutus  eft :      noli  mihi,  ip 
domine  rex,  culpam  imputare,  ne- 
ue  in  animum  tuura  inducito ,  me- 
minisfe  illius  a  me  commisfi  con- 
tra te  fceleris,  quum  tu  Hierofoly- 
mis  emigrasfes.       Nam  fcio ,  me  u > 
peccauisfe  :  ideoque  hodie  primus 
omnium  Iofephidarum  tibi,   do- 
mine rex,  obuiam  defcendi.    Turn  z  i 
Abifxus  Saruix  filius  lie  loquitur : 
iccircone  non    morietur  Semeis, 
qui  Iouae  vnelo  maledixerit  ?      At  zi 
Dauid:  quidiftud,  inquit,  Sanfix 
filii  ?  cur  mihi  hodie  aduerfamini  ? 
hodiehe  vt  quisquam  in  Israelitis 
moriatur?  quafi  vero  nefciam,  ho- 
dierno  demum  die  me  Israelitarum 
regem  fieri.      Non  morieris,  in-i} 
quit  Setjpi ,  idque  ei  iurauit.    Me- 14 
phibofethus  quoque  Sauli   nepos 
(  qui  poft  regis  discesfum ,  vsque  ad 
eumdem  incolumem  reuerfum,  ne- 
que  pedes  lauerat,  neque  barbam 
totonderat,  neque  veftimenta  ab- 
luerat)    regi  obuiam    defcendittaj 
cui  Hierofolymis  obuiam  facto,  rex 
inquit :  cur  me  comitatus  non  es, 
Mephibofethe  ?        Et  iile:  metis  16 
me   feruus  fefellit,    domine   rex. 
Quum  enim  afinum  infternere,  et 
eoinfeenfo,  quodfum  claudus,  re- 
gem adire  cogitareir^:  ille  me  a- 

pud 


Cap.  ip.  20. 


REGVM  LIBER  II. 


31? 


31 


pud  te ,  domine  rex ,  calumniatus 
i  i*l  eft.  Quamquam  tu,  qui z  quaii  di- 
uinus  quidam  angelus  es,  vtere  fane 
1 28  tuo  arbitrio ,  qui  quurn  me  (  cu- 
ius totum  paternuin  genus  mor- 
tem a  te  commeruerat)  tamen  inter 
tuos  conui&ores  habueris :  quid 
iam  habeo  quod  de  te  rex  merito 

29  posfim  conquer!  ?  Turn  rex  : 
quid  pergis  ifta  dicere  ?  Iubeo  te 

3°  et  Sibam  diuidere  prxdium.  Im- 
mo  etiam  totum  teneat ,  ( fubiicit 
Mephibofethus  )  poftquamtu,  do- 
mine rex ,  domum  fofpes  rediifti. 
Berzellxus  autem  Galaadita,  Ro- 
gelimo  degresfus ,  Iordanem  cum 
regetraiecerat,  eius  vlterius  dedu- 
tendi  gratia,  homo  valde  fenex: 
nam  o&ogefimum  annum  agebat. 

3»  Is  regi  apud  Mahanaim  agenti  ci- 
baria  fuppeditauerat,  qiiippe  vir 

33  locupletisiimus.  Hunc  Berzel- 
laeum  rex  fie  eft  adlocutus :  tu  me- 
cum  traiicito ,  ego  te  Hierofolymis 

34  apud  me  alam.  Hie  vero  regi  re- 
fpondit  in  hunc  modnm :  at  cuius 
xtatisfum,  vt  Hierofolymam  cum 

35  rege  adfeendam?  Qui  quum  fim 
iam  nalus  annos  o&oginta :  num 
poteio  bomim  a  malo  discernere? 
num  cibo  et  potione  ddedfcari  ? 
num  ridicinum  fidicinarumque  can- 
tusaudire?  quid  opus  eft  ,  vt  ego 
tibi  ampIius,domine  rex,fim  onen  ? 

36  Liceat  mihi  tecum  paullum  trans 
Iordanem  progresfo,  (cur  enim  tan- 
to  me  cumuiet  rex  beneficio?)  li- 
ceat, inquam,  reuerti,  et  in  mea  pa- 
tria  apudfepulcrum  parentummo- 

37  ri.  Adeft  hie  tuns  Chamaamus, 
qui  tecum ,  domine  rex ,  transibit, 

38  quo  tu  vtaris  arbitrio  tuo.  Turn 
rex :  ergo  niecum  transibit  Cha- 
maamus, qiMn  ego  tractabo  tuo 
arbitratu ,  tibique  omnia  prvdtabo, 

39  qux  a  me  e.vpetiueris.  Ita  omni- 
buscopiis  Iordanem  traduclis,  rex 
vbitraiecit,  Berzellxum  osculatus, 

}oei  valedixit.      Eo  domum  reusr- 

^)  diuina  quadam  pnidentia  pr«ditus. 
crane. 


fo ,  rex  vbi  ad  Galgala  comite  Cha- 
maaino  progreslus  eft ,  quum  a  di- 
midia  natione  Israelitarum,  turn  ab 
vniuerfis  Iudxis  traduiShis ,  conue- 
nerunt  ad  cum  omnes  Israelite, 
conqueftique  funt  apud  eum  de  fuis  4 1 
fratri  bus  Iudxis,  quiregem,  eius- 
que  familiam ,  et  Dauidicos  omnes 
Iordanem  cJam  fe  traduxisfent, 
Quibus  omnes  Iudxi  refponde-4* 
runt,  regem  fuum  esfe  proximum : 
non  debere  illos  earn  rem  xgre 
ferre ,  quafi  Iudxi  a  rege  alerentur, 
aut  munera  accepisfent.  At  Israe-  43 
litx  obiiciebant,  fe,  qui h  decuncem 
haberent  in  rege ,  qui  in  Dauide  fu- 
periores  Iudxis  esfent,  non  debnis- 
feabillisitacontemni,  vt  non  pri- 
mas  partes  in  reuocando  fuo  rege 
obtinerent. 


CAPVT     XX. 

ltrae!it£  a  rege  abdnfti  per  Set/tm.      Regie 
cor.cubir.t  in  cufloUuim.     Amafa  nex. 

SEd  quum  Iudxi  Israelitas  verbis  1 
fuperarent :  accidit,  vtii'lices- 
kt  homo  quidam  improbus, 
nomine  Seba,  Bochris  Alius,  Iemi- 
nienfis.  Is,*figno  tuba  dato,  fie 
prxdicauit:  nos  nullam  in  Dauide 
partem,  nullum  in  Ifxi  filio  ius 
habemus :  discedamus  domum,  » 
Israelite.  Turn  omnes  Israelitxa 
Dauide  ad  Sebam  Bochris  filium 
defecerunt.  At  Iudxi  regi  fuo  a 
Iordane  ad  Hierofolymam  adhae- 
ferunt. 

Dauid    autem    domum   fuam  3 
Hierofolymam  profeclus,  fuas  de- 
cern vxores  concubinas ,   quas  ad 
domum   enftodiendam  reliquerat, 
in  cuftodiam   dedit,  easque  illic  * 
aluit,  neque  cum  eisrem  habuit :  at- 
que  ex  conclufx  omnem  xtatem  vi- 
dux  vixerunt.      Et  rex  imperauit  4 
Amafx,  vt  Iudxos   triduo  ad  fc 
congregaret,  deindc  adesfet  ipfe. 
Sed  quum  Amafa ,  ad  conuocandos  5 
Iudxos 
h)  decern  partes,  quod  decern  trib.is 


318 


REGVM    LIBER    II. 


Cap.  2o.i  k 


Iudxos  profe<Stus,  vltra  prxfcri- 
6ptum  tempus  moraretur;  itibet 
Dauid  AbiixOjVt  quoniam  Seba  Bo- 
chris  filius  ia.n  plus  ei  nociturus 
esfet,  quam  nocuisfet  Abfalomus : 
ilium  ipfe  perfequatur,  adhibitis 
feruis  dorainicis,  ne  ille,  munita  op- 
pida  naftus ,  ex  oculis  cniigiat. 

7  Ita  Hierofolymis  profecH  funt 
Ioabi  milites,  et  Cerethxi  et  Phele- 

'  thxi,  et  fortisfimi  quique,  ad  Se- 
bam  Bochris  fiiium  perfequendum. 

8  Qui  vbi  ad  faxum  magnum ,  quod 
eft  apud  Gabaonem ,  peruenernnt : 

.occurrit  eis  Amafa.  Turn  Ioabus 
cnfem,  (quo  lateri  adplicato  ac- 
cinftus  erat  fuper  veftem,  qua 
crat  amicus)  liuit  excidere  va- 
gina, et,  vt vales,  frater?  inquit, 

9  Amatam  adloquens :  prehenfa- 
que  dextramanu  iilius  barba ,  quafi 
quieum  osculari  vellec,  enfe,  quern 
altera  manu,  non  aduertente  illo, 

lotencbat,  Araafx  ilia  ferit:  quo 
iau  etFufis  humi  vifceribus ,  ille 

1 1  vno  vulnere  mortuus  eft.  Deinde 
Ioabus  cum  Abifxo  fratre  fuo  Se- 
bam  Bochris  fiiium  perfequitur, 
adftante  quodam  ex  Ioabi  famulis 
apud  Amafam ,  et  edicente ,  vt  qui 
cum  Ioabo  fentirent ,  et  qr.i  a  Da- 
uidc  ftarent,  Ioabum  fequerentur. 

1 1  Is  famulus  quum  videret ,  omnes, 
qui  ad  Amafam ,  in  fanguine  media 
in  via  volutatum,  venerant,  reftare 
et  circumftare:  euin  a  via  _  remo- 
ld, in  agrum ,  et  vefte  operuit. 

13  Eoamoto,  omnes  perrexerunt 
fequi  Ioabum  ad  Sebam  Bochris  fi- 

I4lium  perfequendum ,  qui  pero- 
mnes  Israelitarum  tribus  ad  Abel- 
maacham  peruenerat ,  congregatis 
eumque  fecutis  omnibus  Berienfi- 

15  bus.  Hunc  igitur  iili  Abelmaa- 
chx  obfederunt ,  ftru&oque  agge- 
re ,  oppidum  ©ppugnare  cceperunt. 
Atque  hie  omnibus  Ioabi  militi- 
bus  muros  labefa&antibus :  fapi- 
ens  quxdam  mulier  ex    oppido 

16  clamauit  in  hunc  modum :  au- 
dite,  audite,  dicite  loabo,  vt  hue 


accedat,  vt  ego  cum  eocolloquar. 
Quumque  ille  accesfisfet,  rogauit  17 
mulier,  an  esfet  Ioabus.    Sum,  in- 
quit  ille.    Et  ilia:  audi,  quae  ego 
tuadicam.  Audio,  inquit.       Turn  18 
ilia  :    debuit  prius  iniri  ratio  de 
inquirendo in  Abel,  inquit,  atque 
itademum  perfici  res.        Nos  Is-  19 
raelitx  fumus  ,    pacati  ac  fideles: 
tu   oppidum   eiuitatemque    israe- 
lkicam  perdere  dbnaris  :  cur  louse 
patrimonium   depopularis  ?       Et  20 
Ioabus  :    abfit ,    ( mquit    refpon- 
dens)  abfit ,  vt  ego  depopuler ,  aut 
euertam  :  non  ita  eft.         Sed  ho-  21 
mo  quidam  de  monte  Ephraimita- 
rmn ,  nomine  Seba  Bochris  filius, 
anna  contra  regem  Dauidem  fum- 
fit.     Hunc  vnum  dedite,  et  ab  oppi- 
do discedam.     Turn  mulier  :  iam 
tibi  iilius  caput  de  muro  proiicie- 
tur.       His  ilia  djtStis,  ciues  omnes  22 
adit,  fuaque  priJdentia  perficit,vt  il- 
Iiabfcisfum  Sebx  caput  ad  Ioabum 
proiiciant.    Turn  Ioabus  receptui 
canit :  et  milites  ab  oppido  reuoca- 
ti ,  diuerfi  domum  abeunt.      Ipfe  23 
Hierofolymam  ad    regem    rcdit: 
fuitque  omni  Israelitarum  exerci- 
tui  prxfc6tus,Banaias  autem  Ioiadx 
filius    Cerethxis  et    Phelethxis  : 
Adoramus  tributo  :  Iofaphatus  A-  24 
chiiudi  filius  a  commentariis,     Si-  25 
ua  fcriba,  Sadocus  et  Abiathar  pon- 
tificcs  :       Ira  quoque  Iairius  fuit  26 
dauidicus  antiftes. 


CAPVT    XXI. 

Triennii  fames.  Mcrtuo  Saulapcrfoluta  a 
Dr.ui.le  iuflti.  Danid'it  a  gignnte  discri- 
ttrrn.     Giguntes  quaiuor  a  Danidicit  vii-Ti. 

VIgnit  autem  Dauidis  tempore  1 
fames  ties  anno»  continuos. 
Itaque  percomatus  eft  Dauid 
oraculum  Ioux  :  qui  refpondit  in 
causfa  esfe  Saulum ,  et  ftirpem  fan- 
guinariam,  quod  Gabaonitas  inter» 
emisfet.  Erant  Gabaonitx  non  ex  1 
Israelitis ,  fed  ex  Amorrxorum  re- 
Uquiis ,  quibus  Israelite  fe  iureiu- 
rand* 


Cap.  a  i.  11. 


REGVM    LIBER    II. 


3'9 


rando  obftrinxerant ,  quos  Gafaao- 
nitas  Saulus  occidere  conatus  eraf, 
Israelitarum  Iudxorumque  ftudio 

3  induc~rus.  Hos  Gabaonitas  euo- 
catos  rex  Danid  interrogauit ,  ec- 
quid  fibi  ab  ipfo  fieri,  aut  qua  re 
placari  vellent ,  vt  esfent  erga  loux 

4  patrimonium  beneuoli.  Cui  Ga- 
baonitas rtipondenmt,  fefe  neque 
ex  Saulo  eiusque  ftirpe  argentum 
aut  aurum,  neque  ex  Israelitis 
quemquam    ad    necem    pofcere. 

5  Quxrentique  regi ,  quid  a  fe  poftu^ 
larent,  refponderunt ,  vellefeviri 
illius  inemoriam ,  a  quo  confecti 
perditique  fuisrent,  ex   omnibus 

6  Israelitanmi  finibus  auferre.  '  Da- 
rentur  fibi  feptem  illius  fobqlis  ho- 
mines, quos  loux  apud  Gabaam 
Sauli  inloux  monte  *  fuspenderent. 

7Qiiibus  rex  daturum  fe  promifit, 
prxteritoque  Mephibofetho  Iona- 
thanis  Sauli  filiifilio,  propter  Iou* 
iusiurandutn,  quod  inter  eos,  vide- 
licet inter  Dauidem  et  Ionathanem 

SSauIifilium,  intercedcbat ,  duos 
Refphx  filios,  Aix  filix,  ex  Saulo 
natos,  Armonim  et  Mephibofetum, 
et  quinque  Micholis  filix  Sauli  fili- 
os, ex  Adriele  Berzellxi  Molathitx 
filio  genitos,    Gabaonitis    dedit: 

5>  quos  illi  in  monte  coram  Ioua  cru- 
cifixerunt.  lis  feptem  fimul  vita 
priuatis  primo  tempore  mesfis ,  id 

10  eft  principio  mesfis  hordei ,  Re- 
fphaAixfilia,  centone  fibiinpetra 
ftrato,  ab  initio  mesfis,  donee  in  il- 
los  cxlcftis  aqua  deftillanit ,  prohi- 
buit,  quo  minus  illi  velinterdiuab 
auibus,  vel  nodhi  a  feris  inuaderen- 

1 1  tur.  Quod  Refphx  Aix  filix, 
Sauli  concubjnx ,  factum  poftquani 

**  Dauidi  nunriatum  eft :  profedtus 
eft  ad  osfa  Sauli,  eteius  filiilona- 
thanis ,  a  Jabenfibus  Galaaditis  au- 
ferenda,  qui  illorum  corpora  furri- 
puerant  ex  vico  Bethfanc,  illic  a 
Palxftinis  fuspenfa,quo  die  Saulus  a 
Palxftinis  exfus  in  Gclboe  fuerat. 

>3Hxc  Sauli  et  Iona'thanis  osfaillinc 


aDauide  fublata,  colJedtis  illorum 
crucifixorum  osfibus ,  fepulta  funt 
Seise  in  finibus  Beniamitarum ,  in 
fepuicro  Cis  Sauli  patris.  His  14 
omnibus  ex  regis  mandato  admini- 
stratis ,  Deus  tandem  terrae  illi  pa- 
catus  eft. 

Fuit  prxterea  bellum  Palxfti-  15 
fiis  cum   Israelitis,    cum   quibus 
Palxftinis  quum  Dauid    cum  fti- 
is  in  certamen  defcendisfet,  eum-  16 
que  iam    defesfum    Iesbibenobus 
de  genere    gigantum    (cuius  ha- 
ftx   ferrum  trecentos   aeris  ficlos 
pendebat )  nouo  accindhis  enfe,  in- 
terficerc   conaretur:        fuccurrit  17 
Dauidi  Abifxus  Saruix  filius,  vi- 
dtumque    Palxftinum     interfecir. 
Turn  Dauidis  homines  ei  iuraue- 
runt,  eom  deinceps  non  esfe  fecura 
ad  pugnam  egresfurum,  i  ne  lumen 
Israelitarum  exftingueret.     Poftea  tg 
certatum  eft  item  cum  Palxftinis 
apud  Nobam ,  vbi  vkit  Sobochxus 
Hufathenfis  Saphum,  agigantibus 
ortum.       Itemque  apud  Gobam,  19 
vbi  Elehanan  Iaarei  filius  textor 
Bethlehemita  vicit  Goliathum  Ge- 
thxum,  cuius  haftx  lignum  inftar 
erat  iugi   t-extorii.        Item  apud  ao 
Getham,  vbi  immani  quidam  fta- 
turafuit,  ftnos  et  manuum  et  pe- 
dum digitos,  id  eft,  vigintiquatuor 
numero  digitos  habens,  ortus  et 
ipfe  ex  gigantibus.     Quern  Israe-  xi 
litis  conuiciantem  peremit  Iona- 
than  Samax  Dauidis  fratris  filius. 
Qiiatuor  hi  Gethx  gigantibus  pror  2,1 
gnati ,  a  Dauide  Dauidicisque  de- 
ie&i  funt. 

CAPVT    XXII. 

Ad  louam  regk  carmen. 

PRonuntiauit  autem  Dauid  car-  1 
minis  huius  verba,  pofteaquam 
fuit ,  quum  a  cererorum  hofti- 
um,  turn  a  Sauli  iniuria,  louxbe- 
neficio  defenfus,  atque  ita  dixit: 
Ioua  mini  rupes,  arx,  liberator  eft.  2 
Deus 


»)   ne  morcretur,  quum  csfet  Iiracliunin;  lumen- 


3io 


REGVM    LIBER   II. 


Cap.  ii. 


3  Deus  mihi  numen  eft ,  cui  confi- 
dam:  mihi  clipeuset  falutare  cor- 
nu:  mihi  propugnaeuluin,  mihi 
perfugium,  mihi  feruatoreft,  qui 

4  me  ab  iniuria  tueatur  ;  qui  me 
Ioua,  quum  eum  laudatum  inuo- 

i  co,    ab   hoftibus  meis    defendat. 

$  Quum  me  mortis  flucrus  circum- 

ftarent,  quum  improborum  torren- 

6tes  perterrefacerent ,      orci   lora 

circumcingerent,     mortis   Iaquei 

7  prxpedirent :  in  hac  anguftia  Io- 
ua inuocatus,  Deus  ineus  implo- 
ratus  ,  vocem  rneam  querelanrque 
defuopalacio  exaudiuit,  atque  au- 

8  ribus  accepit.  Turn  concusfa  tel- 
lus  contremifcere,  cxhque  funda- 
menta    tremefadta    cohorrefcere. 

jQuippe  ille  iratus,  fumum  ex  na- 

ribus,  ardentemque   ex   faucibus 

ignemeiaculans,  et  carbonibusex- 
ioardefcens,      dimotis  cxlis  defcen- 

debat:  fubiectaqire  pedibus  cali- 
1 1  gine ,      cherubo  infidebat,  fuper- 

que  ventorum  alis  adparens  vola- 
14  bat,       ettenebris  aquai unique  ni- 

grore,  et  nubium  denlicate ,  vm- 

braculorum  loco  circumfesfus, 
»3  ardentibus  ex  eius  prxfentix  ful- 
14  gore  carbonibu,-  igneis.      De  cxlo 

Ioua  fupremus  inagiio  fragore  in- 
ijtonabat,      telaque  et  fiilgura  ia- 

culans,  confternatos  dis'ipabat. 
16  Turn  illius  impetu,   nariumque 

fiatu  atque  fpiritu  ,  patefaclis  maris 

gurgitibus,  apertisque  mundifun- 
17damentis,       curauit  ex  alto  me 

eripiendum,  et  ex  tanta  aquarum 
I8vi  extrahendum.      Atque  ua  me 

ab  hofte   meo  tarn  potente  et  ini- 

micis  (qui  plus  quam  ego  valebant) 
19  defendit ,    et  a  periculis,  quae  mihi 

turn  ab  illis  facesfebantur ,  conrir- 
aomatum,  in  tutum  eauxit,      etpro 

fua  erga  me  beueuolentia  explicuit, 
21  dignisque  innocentia  et  finceritate 

mea  prxmiis  remuneratus  eft. 
XX  Etenim  Ioux  normam  conlcruaue- 

ram,  neque  impius  in  Deum  meum 
23fueram:      quin  omnia  eius  iura 

mihi  propolita  habueram,  neque 


eius  inftituta  abieceram,  ergaque 
eum    integer,    culpam    caueram. 
Ergo  mihi  Ioua  digna  innocentia  14 
mea  et  libi  perfpe&a    (inceritate 
pncmia  rependit.      Tu  te  benefi-  25 
cis  beneficum,  integris  integrum, 
finceris  fincerum ,  peruerfis  autem 
intracbbilem  prxbes  :      et  humi-2$ 
les  conferuas ,  et  oculos  deiicis  in 
fuperbos.       Tu  mea  lux,Ioua,  qui  27 
meas   tenebras    discutis.      Per  te2§ 
agmina  perrumpo ,  per  Deum  me- 
um muros  tranlilio ,      cuius  Dei  29 
Ioueet facta integra,  et  diclapura 
funt,    qui  omnib  us  ipfo  fretis  prx-  30 
fidit  -  t.      Nam  quis  Deus  eft,  nifi3l 
Ioua:  quod  numen  eft,  nil!  Deus 
nofter?    Deus  qui  me  virtutecor-32 
roborat,   qui  mihi  plenam   viam 
aperit,      qui  meos  pedes  ceruinos  33 
redxlit ,  meque  in  meis  collocat  fa- 
ftigiis ,      qui  meas  manus  ita  prce-  34 
liaridocet,  ferreosvt  arcus  lacertis 
perfringam.      Tu  mihi  tux  defen-  35 
lionis  fcutunrtradis,    meque  pro 
tua  benignitate   amplificas,        et$6 
meos  ita  gresfus  explicas ,  \%  nihil 
labahtiBus  veftigiis ,  ^hoftes  meos 
perfequ.  r  ad  exitium  ,      nee,  nifi  37 
confechs  illis,  regrediar,  easque  ita 
confumam  atque  profligem ,      vt,  38 
iiibmcisproftrati  pedibus,  nonrc- 
furgant.      Tumihi,  virtute  inili- 39 
tari  ornato ,   fubigis  aduerfarios : 
tumihi  infeftos  hoftes ,  oblatiseo-4° 
nimtergisydas  perdendos,     inito-4l 
cantes  iJlos  quidem,  fed  indefen- 
fos,  Ioiiani,  fed  non  exaudientem, 
me  eos   terrei   pultieris  ritu  con-42 
tundente ,     me  ad  iuti  vicorum  in-  43 
ftar  eos  comminuente  atque  paui- 
ente.     Tume,  meorumieditioni-44 
bus  libcratum,  ad  gentium  poten- 
tatum  conferuas ,    vt  mihi  ignoti 
feruiant  homines  :     vt  mihi  per-4> 
domiti  alienigenx  ad  nutum  obe- 
diant  :      vt  labefacli  externi  fuis4^ 
in  laiebris  pertimefcant.        Vine  47 
Ioua  :  grates  tibi ,  o  meum  numen, 
ago :  te  Deus ,  mex  falutis  numen 
extoilo :     Deus,  qui  meas  vltus  in-  48 
iurias, 


i 


Cap. »3« 


REGVM   LIBER    II. 


3« 


45>  iurias,  mihi  populos  fubigis ,  me 
ex  hoftibus  adferis ,  fupra  aduer- 
farios  effers  ,   et  a  crudeli  liberas 

5»  homine.  Quare  ego  te ,  loua,  in- 
ter gentescelebrabo,  tuumque  no- 

5 1  men  canam ,  qui  tantas  regi  tuo 
victorias  concilies,  teque  tam  bene- 
ficum  turn  vnclo  tuo  Dauidi ,  turn 
eius  foboli ,  praebeas  in  fempiter- 
num. 

CAPVT     XXIII. 

Nuuufimn  DtiHidn  ■ueiba,       Liu, dan  fortis- 


iC1 


Equuntur  Dauidis  verba  nouis- 
(ima.  Dicit  Dauid,  If  ei  rilius, 
dkit  vir  vnctus  Dei  Iacobaeo- 

rum  conftitutus,  israeiiticorum 
acarminum  deliciae :      Iouae  fpiri- 

tus  per  me  locutus  eft,  eiusque  effa- 

3  turn  in  lingua  habeo.  Fatus  eft 
Deus  Israelitarum ,  mihi  promiftt 
numen  Israelitarum ,  reclor  ho- 
niinum  iuftus,  rector  religiofus.* 

4  Qiiales,  lucefcente  matutino  in  ortu 
folis,  matutino  fereno ,  ex  fplcndo- 
re  a  pluuia  exfiftunt  ex  terra  ftir- 

5 pes:  lie  plane  meae  pofteritati 
cum  Deo  actum  iri  (qui  mecum 
fcedus  xternutn  fecerit ,  ftabilitum 
omnino  atque  ratum)  quae  mea  po- 
iteritas  vt  plane  floreat,  ego  omni 

6  ope  omnique  ftudio  exopto.  At 
improbis  accidet  Haiti  fpinis  pe- 
nitus  eueliendis ,  quae  non  manibus 

7  tractantur ,  fed  ad  eas  ferro  ha- 
ftiliumque  ligno  armati  accedunt 
homines ,  eaeque  eodem  in  veftigio 
cremantur. 

g  Sequuntureorum  nomina,  quos 
fortisfimos  habuit  Dauid.  Iafobaa- 
inus  Hacmonis  rilius,  *  princeps  tri- 
um.    Is  hafta  fua  vibranda  oc\in- 

c.  gentos  femel  peremit.  Secundum 
nunc  fuit Eleazarus, Dodis  rilius,  A. 
chois  nepos,  vnus  de  tribus  fortisli- 
mis.  Is  quuin  apud  Horpam  cum 
Dauide  esfet ,  coactis  eo  Palaeftinis 
ad  prccliandum,  quum  recederent 

.0  Israelite :  Palaeftino»  adortus,  tarn- 


diu  eos  cecidit,  donee  eius  defesfa 
inanus  gladio  adhaereret.   Qua  tan. 
ta  eius  diei  victoria  louse  munere 
concesfa  ,  reuocati  reliqui  ,  eum 
dumtaxat  ad  fpoliandos  hoftes  fecu- 
ti  funt.   Poft  nunc  fuit  Samma,  Ages  1 1 
rilius,  Hararita,  qui  congregatis  in 
exercitum  Palaeftinis,  quum  ceteri  a 
Palaeftinis  in  fugam  verft  esfent, 
conftitit  in  medio  fundo,  qui  illici* 
lente  plenus  erat ,  eumque  rundum 
defendit,  et,  caefis  Palaeftinis,  prae- 
claram  Iouae  munere  victoriam  ad- 
ept us  eft.      Hi  tres  principes  inter  I) 
triginta,  defcenderant  aliquando  ad 
mesfem  ad  Dauidem,  ad  fpeluncam 
Odollam ,  Palaeftinorum  copiis  in 
valle  gigantum  caftra  habentibus. 
Et  Dauid ,  qui  turn  in  caftello  erat,  14 
Palaeftinorum  praeftdio  ad  Bethle- 
hemam  polito ,    optauit,  dixitque,  1  5 
cupere  ribi  dari  ad  bibendum  a- 
quam  ex  puteo  Bethlehemae,  ad 
portam  polito.      Atque  hi  tres  he- 16 
roes  per  Palaeftinorum  caftra  pro- 
ruperunt,  hauftamque  de  Bethlehe  - 
mae  puteo  ad  portam  polito  aquam, 
Dauidi  attulerunt.    Sed  noluit  bi- 
bere,  eamque  Iouae  libauit :     abfit  17 
hoc  a  me,  o  loua ,  inquit ,  vt  coin- 
mittam,  vt  hominum  fanguinem 
bibam ,  qui  hanc  vitae  fuae  periculo 
petierunt.    Ita  noluit  earn  bibere. 
Atque  haec  quidem  fecerunt  tres  hi 
fortisfimi. 

Abifxus  quoque  Ioabi  frater,  18 
Saruiae  rilius,    alterorum  trium 
princeps ,  haftam  fuam  in  trecen- 
torum  necem  vibrauit,  atque  in- 
ter hos  tres  tantum  nomen  tan- 
taraque  virtutis  opinionem  confe- 
cutus  eft ,  vt  eis  dux  fuerit :      tam- 19 
etfi  ad  tres  fuperiores  non  perue- 
nit.      Banaias  eriam  Ioiadae  rilius,  ao 
rilii  viri  fortisfimi ,  et  renun  gefta- 
rum  magnitudine  elari,  Cabfeelcn- 
fls ,  duos  moabiticos  leones  imma- 
nes  interemit,et,in  medium  antrum 
niuali  tempore  introgresfus ,  leo- 
nemoccidit.      Idem  intcrfecit  Ae-a,i 
gyptium  quemdam  fpectandae  pro- 
X  ccri- 


312 


REGVM    LIBER    IT. 


Cap.  23.24.' 


ceritatis  homineni :  cum  quo  ha- 
ftam  habente,  ipfe  baculum  habens, 
congresfus,  eihaftamde  manuex- 
torfit,  eumque  ipfius  hafta  percmit. 
2*Hxc  funt  Banaix,  loiadxfilii,  fa- 
ciuora,  quiintrium  alterorum  nu- 

23  me  rum  venit,  prxcipux  inter  tri- 
ginta  virtutis ,  quamquam  ad  tres 
priores  non  peruenif.    Hoc  Dauid 

24  a  confiliis  vfus  eft.  Ex  triginta 
fuerunt  Afael  Ioabi  frater ,  Eleha- 
nan  Dodonis  fllius  Bethlehemita, 

2;  Samma  Harodius,  ElicaHarodius, 

26  Heles  Phaltius ,  Ira ,  Accis  filius, 

27  Thecuanus ,  Abiezer  Anatho- 
thenfis ,    Mobonais    Hufathenfis, 

28  Salmon  Achoienfis,  Maharais  Ne- 
25»  thophatenfis ,       Helebus,  Baanx 

filius,  NethophatenCs.    Ithais  Ri- 
bais  filius,    Gabaanus  Beniamita, 

30  Banaias  Pharathonenfis ,  Hcddais  a 

31  flumine  Gaa,  Abialbon  Arba- 
thenfis,  Azmauethus  Beronienfis, 

32  Eliaba  Salabonenfis,  Iafcnis  filius 
3  3  Ionathan,  Samma  Hararita,  Achi- 
34  amus  Sarari  filius  Ararenfis ,     Eii- 

phelethus,  Ahasbais  filius,  Maacha- 

thenfis ,  Eliamus  ,  Achithophelis 
3  5  filiuSjGilonenfis ,  Heliais  Canne- 
s'5 Jita,  Pharais  Arbius,    Igaal,  Natha- 

nis  filius,  ex  Sophene,Banis  Gadius, 
37SeIecus  Ammonita,  Naharais  Be- 

rothenfis,   arraiger  Ioabi  Saruix 

38  filii,      Ira  Iethrius,  Garebus  Ie- 

39  thrius ,  Vrias  Hettxus,  quorum 
omnium  fumma  eft  feptem  et  tri- 
ginta. 

CAPVT    XXIIII. 

ludteormn  ac  hraelttarum  ccnfm.  Regit 
culpa.  Vates  in  Danidcm  a  Ioua.  Va- 
flator  angelu*.    Pefiisfinit. 

I  T">  Vrfus  autem  irato  Israelitis  Io- 
|^  ua ,  eo  impulfus  eft  rex  Dauid, 
-*-*-vt  iuberet  Israelitasludxosque 
.  2  numerari ,  Ioaboque  fuarum 
copiarum  duci  imperaret,  vt  omnes 
tribuum  Israeli tarum  fines  a  Dane 
ad  BeiTabam  peragraret,  populum- 


que  recenferet ,  quo  eius  numerum 
fciret.    Cui  Ioabus  refpondit,  opta-  3 
re  fe  ab  ipfius  Deo  Ioua,  vtpopu- 
lum  infuper  vel  centuplo,  fpe&ante 
ipfo  rege ,  multiplicaret :  ceterura 
cur  id  fieri  vellet,  causfam  non  esfe. 
Sed,  victi  regis  imperio  Ioabus  et  4 
ceteri  duces  exercitus ,  ab  eo  profe- 
ch  funt  ad  Israelitas  recenfendos : 
traie&oque  Iordane ,  confederunt  5 
Aroere  ad  dextram  oppidi  in  medio 
Gadinorum  fluuio  pofiti.      Indec» 
ad  Iazer,et  in  Galaaditidem,  et  in  fi- 
nes   inferiores    Hasdis    veniunt. 
Inde  in  Daniaan:  et  circuita  Sido-7 
ne,  ad  Tyri  munimentum,  etado- 
mnia  Heuxorum  ac  Chananaeorum 
oppida,      et  ad  Berfabam  vsque8 
in  Iudxx  meridianotraclu  pofitam 
progresfijtota  perluftrata  terra,poft 
menfes  nouem  et  dies  viginti  Hie- 
rofolymam  reuertuntur:        regi-9 
que  numerum  recenfiti  populi  re- 
fert  Ioabus ,  qui  numerus  fuit  Is- 
raelitarum  oclingenta  millia  homi- 
num,  qui  arma  ferre  posfent,  Iu- 
dxorum  autem  quingenta  millia. 
At  Dauid  port  hanc  populi  numera- 10 
tionem,   animo  percusfus,   dixit 
Ioux : "  peccaui  grauiter  in  eo,quod 
feci.    Qnaraobrem,  Ioua,  ignofce 
mihi  tuo  noxara ,  qui  tarn  impru- 
denter  egerim. 

Sed  mane  fimul  acfurrexir,  venit  II 
ad  eum  Gadus,  ipfius  Dauidis  vates, 
cui  mandatum  fuerat  a  Ioua ,  vt  Da- 12 
uidi  Ioux  nomine  tria  proponerer, 
quorum    vnuinquoduis    cligeret, 
quod  fibi  a  Ioua  fieri  vellet.    Is  igi- 13 
tur  Gadus  Dauidemadgresfus,  pro- 
ponitei,  an  velitfuis  in  finibus  fe- 
ptem annos  fame  laborari ,  an  tres 
menfes  ab  hoftibus  fuis  fugari  at- 
que  infeftari,an  fines  fuos  mbus  di- 
ebus  pefte  adfici :  iubetque,  vtcon- 
fideret  atque  difpiciat,  quid  fit  illi,  a 
quo  misfus  erat,   renuntiandum. 
Et  Dauid ,  grauiter  angor,  inquit :  14 
incidamus  in  Ioux  manum,  cuius 
tanta 


*)  quumDeus  Abrahamo  prolan  promifisfet  innumerabilem,  Dauid  cam aumc 
rarevoluit,  quafiquiDeipromijfunircfelkrcr.  Vid.  1. Par. 27, 


Cap.  i. 


REGVM   LIBER  III. 


3*3 


taiita  mifericordia  eft:  nenc  in 
*5  hominum  manum  cadam.  Turn 
Ioua  peftcm  Israelitis  immifit ,  qua 
mane  exorfa ,  ad  prxfinitum  fpati- 
ura ,  mortui  ftmt  ex  populo  a  Dane 
ad  Berfabam ,  hominum  feptuagin- 

i^tamillia.  Qiiumque  angelus  ma- 
num iuam  in  Hierofolyniam  ad 
earn  depopulandam  intendisfet : 
fedatus  iis  pcenis  Ioua ,  angelo  fuo, 
qui,popuImn  vaftans,erat  apud  are- 
am  Araunae  Iebufaei ,  imperauit,  vt 
hacTenus  manum  fuam  cohiberet. 

l7Hunc  angelum  populi  vaftatorem 
confpicatus  Dauid ,  Iouam  fie  ora- 
uit :  en  ego  peccaui ,  ego  in  culpa 
fum :  hae  quidem  oues  quid  com- 
miferunt  ?  me  pete,  quxfo,  meam- 

'8  quedomum  patriam.  Atque  eo 
die  Gadus  Dauidem  adiit,  eique 
praecepit ,  vt  adfcenderct ,  et  Iouae 
aram  conftrueret  in  area  Araunae 

iPIebufxi.  Quo  quum  Dauid  ex 
Iouae  ad  Gadum  mandato  adfcen- 

io  deret :      confpicatus  Arauna  ten- 


dentem  ad  fe  cum  fuis  regem ,  pro- 
cesfit;      et,  rege  fubmisfe  faluta-Xt 
to,  interrogauit ,  cur  ad  ferex,  do- 
minus  ad  feruum,  veniret.    Cui 
Dauid  refpondit,  ad  emendam  ex 
eo  aream ,  in  qua  Iouae  aram  ex- 
ftrueret,  coercendae  populi  cladis 
gratia.      Turn  Arauna  regem  hor-  *» 
tatur,  vt  capiat  et  immolet,  quid- 
quid  ei  libeat :  adesfe  boues  ad  fa- 
crificandum,  ettribulas,  boumque 
inrtrumenta  pro  lignis :      quae  o-  23 
mnia  Arauna  rex  regi  obtulit ,  ei- 
que Iouam  eius  Deum  propitium 
precatus  eft.      Sed  rex  pretio  em-  *4 
turum  fe  ab  illo  dixit ,  feque  gra- 
tuitas  Iouae  Deo  fuo  vi&imas  im- 
molaturum   negauit.        Emtaque  15 
ab  illo  area  bubusque ,  argenti  fi- 
clis  quinquaginta ,  illic  Iouae  aram 
conftruxit,  folidaque  facrificia  et 
pro  falute  fecit.    Vnde  pacatus  eft: 
genti  Ioua,  et  cohibita  Israelitt- 
rum  clades. 


:«*= 


REGVM  LIBER  III 


:q 


CAPVT     I. 

Dauidif  Hit»  decrepit* ,  fotrix  putUii. 
Contra  fat  rem  Adonic.  Pro  Sotomone 
vates.  Rex  pro  Solomone.  Fugiens  A- 
doniiu. 

VVM  autem  eo  fenec"hitis 
venisfet  rex  Dauid,  vtin- 
ieclu  veftium  non  calefce- 
a  -_ r__  ret .  fnaferunt  eius  ad- 
fc&atores ,  vt  domino  regi  puella 
virgo  quxreretur,  quae  eum  fuo 
Biinifterio  foueret ,  in  eiusque  coni- 
plexu   cubans ,    eum   calefaccret. 

3  Itaque  conquifita  eft  per  omnes 
Israelitarum  fines  formofa  puella, 
inuentaque  Abifaga  Sunamitis  ad 

4  regem  adducitur,  puella  in  pri- 
mis  formofa ,  quae  regem  fouit,  ei- 
quc  miniftrauit,  nee  ilk  cum  ea  rem 


habuit.      Adonias  autem  Haghhae; 
filius,  regnifpe  elatus,  currus,  e- 
quites,  et   praecurfores  quinqua- 
ginta ftbi  comparauit ,  patre  inter- 
ea  conniuente ,  ne  eum  offenderet. 
Etat  autem  is   quoque  ftngulari6 
pulcritudine   praeditus,    a  matre 
poft  Abfalomum  genitus.       Cum^ 
eo  faciebant  Ioabus  Sartiiae  filius, 
et  Abiathar  pontifex ,  eiusque  par- 
tes tuebantur.        Sadocus  autem  t 
pontifex ,  et  Banaias  Ioiadae  filius, 
et  Nathan  vates,  etSemeis,  etReis 
L.  et  Cerethaei  et  Phclethaei  H.  he- 
roesque  Dauidis,  ab  Adonia  non 
ftabant.      Igitur  quum  is  Adonias  9 
oues  bouesque  et  opima  pecora  a- 
pud  faxum  Zoheleth ,  quod  eft  a- 
pud  Ewogcl,  inuuolasfet,  eoque 
X  2  fraties 


3*4 


REGVM    LIBER    III. 


Cap.  f, 


fratres  fuos  omnes  regis  filios  o- 

mnesque  Iudaeos  regios  vocasfet ; 

i  o  Nathanem  autem  vatem ,  et  Bana- 

iam ,  heroesque  et  Solomonena  fra- 

1 1  trem  fuum  non  inuitasfet :  ad- 
monuit  Nathan  Bethfabam,  Solo- 
monis  niatrem ,  in  hunc  modum  : 
annon  audiuifti,  Adoniam  Hagi- 
thx  filium  regem  creatum  esfe, 
infcio    domino    noftro    Dauide. 

1 2  Qiiamobrem  ades,  da  bo  tibi  con- 
silium ,  quo  tuae  tuique  filii  Solo- 

iSmonis  faluti  confulas.  Adi  re- 
gem  Dauidero,  et  ex  eo  quaere ,  qui 
fiat,  vt  quiim  tibi  filium  tuumSo- 
lomonem  port  fe  regnatumm ,  et 
in  fuo  fesfurum  esfe  folio,  iura- 
uerit ,      nunc    regnet    Adonias  I 

1 4  Ego ,  te  adhuc  illic  cum  rege  coi- 
loquente,  fuperueniam,  et  tuam 
orationem  complebo. 

1 5  Turn  Bethfaba  regem  adit  in 
conclaue ,  admodum  fenem ,  et 
Abifagae  Sunamitis,  vtentem  mi- 

i6nifterio.  Eum  fubmisfe  faluta- 
uit.  Interrogata  ab  eo  quid  ha- 
bere! ?  refpondit  in  hunc  modum  : 

17  domine,  tu  aiihi  tux  per  Iouam 
Deum  tuum  iurafti ,  Solomonem 
filium  meum  tibi  in  regno  fuc- 
cesfurum,  et  in  folio  tuo  fesfu- 

i  S  rum  esfe.  Atqui  fcito ,  Adon- 
iam,  te,  domine  rex,  nefciente, 

i^regnum  inuadere,  bouesque  et 
altilia,  et  oues  magna  copia  im- 
molare:  ad  quas  epulas ,  quum  re- 
gios omnes  filios,  Abiatharem- 
que  pontificem,  et  exercitus  du- 
cem  loabum  inuitauerit:  Solo- 
monem tuuin  filium  non  inuita- 

ao  uit.  In  te  autem ,  domine  rex, 
omnium  Israelitarum  oculi  funt 
intend ,  vt  eis  fignifices ,  ecquis  fit 
in    tuo    folio    poft    te  fesfurus. 

aiTe  quidem  cum  maioribus  tuis 
iacente,  inecum  et  cum  filio  meo 

li  Solomone  pesfime  agetur.  Ea  ad- 
huc cum  rege  loquente,  fuperue- 

43  nit  Nathan  vates :  quod  poftquam 
eft  regi  nuntiatum,  ingresfus  eft 
iile  ad  regem,  et,  eo  fubmisfe  la- 


lutato,  fie  inquit:      domine  rex,  »4 
iusfiftine  Adoniam  tibi  in  regnum 
fuccedere ,  atque  in  tuo  folio  fede- 
re?      Nam  is  quidem  hodie  de-aj 
fcendit,  et  boues,  altilia, ouesque 
magna  copia  mactauit ,  et  eo  regios 
omnes  natos  exercitusque  duces, 
et  Abiatharem  pontificem  euoca- 
uit ,  qui  nunc  apud  eum  epulantur, 
Adoniamque  regem  falutant :  quum  %6 
interea  neque  me  tuum,nequeSado- 
cum  pontificem, neque  Banaiam  Io- 
iadae  filium,  neque  Solomonem  tu- 
um inuitauerit.    Fitne  haec  res  au-  a7 
6\ore  te,  domine  rex :  neque  tu  mi" 
hi  tuo  fignificafti ,  quis  fit  in  tuo  fo- 
lio poft  te  fesfurus  ?  Turn  rex  iusfit  a 8 
ad  fe  vocari  Bethfabam.  Quae  poft- 
quam ad  eum  venit,  et  ante  eum  fte- 
tit.fic  ei  iurat  rex.  Perlouam  viuen-  29 
tern,  qui  meam  vitam  ex  tot  eripuit 
anguitiis,    quemadmodum  tibi  per  30 
Iouam  Deum  Israelitarum  promifi, 
Solomonem  filium  tuum  poft  me 
esfe  regnaturum,  et  in  folio  meo 
pro  me  fesfurum;    fie  hodierno 
die  praeftabo.    Hie  Bethfaba,  fup-31 
pliciter  ad  terram  demisfo  vultu, 
regi  honorem  praebuit,  et,  viue, 
domine  rex  Dauid ,  inquit ,  in  fem- 
piternum. 

Turn  Dauid  iubet  arcesfi  Sa-3* 
docum  pontificem ,  Nathanemque 
vatem,  et  Banaiam  loiadae  filium, 
iisque  ita  imperat :    adfumite  ve-  33 
ftros    conferuos ,  et   Solomonem 
filium  meum,  mulae  meae  impo- 
fitum,     ad    Gehonem   deducite, 
euinque  ibi ,  tu  Sadoce  pontifex ,  et  34 
tu  Nathan  vates,  regem  Israelita- 
rum vngitote ;  datoque  tuba  figno, 
Solomonem      regem      falutatote. 
Deinde  eum  fequimini  fesfum  in3> 
folio  meo ,  et  pro  me  regnatum  ve- 
nientem.      Hunc  enim  turn  inls- 
raelitas,  turn  in  lucteos  iraperium 
tenere  iubeo.        Turn  Banaias  Io-  36 
iadae  filius  ita  regi  refpondit :  fa- 
xit  Ioua  Deus  tuus ,  domine  rex,  vt 
quemadmodum  ipfe  tibi  adfuit,  fie 
etiam  Solomoni ,    eiusque  folium  37 
etiam 


Cap.  i.  2. 


REGVM    LIBER    HI. 


3*i 


etiam  fupra  dauidicum  folium  ex- 
tollat. 
3&       Deinde  Sadocus   pontifex,   et 
Nathan  vates,  et  Banaias  loiadae 
filius,  et    Cerethvei  et  Phelethxi 
defcendunt,    impofitumque   regis 
Dauidis  miilae  SoJomonem  ad  Ge- 
3£>honem  deducunt:    et,  fumfa  olei 
ampulla  ex  tabernaeulo,  Sadocus 
pontifex  Sofomonem  regem  vugit : 
et,  figno  tuba  dato,vniuerfiSoIo- 
[o  monem  regem  falutant:    eumque 
cum  tanto  tibiarum  cantu,  tama- 
que  laetitia  fequuntur,    vt  eorum 
.iftrepitu  terra  disfiliret.      Audiuit 
lioc  Adonias,  et  omnes  eius  count- 
uae ,  qui  turn  epulas  finieranf.    Et 
Ioabus ,  audito  tnbac  fonitu ,  per- 
contatus  eft,    quid  fibi  vellet   ru- 
imultus    ille  ciuium.      Adhuc  eo 
loquente,  ecee  aderat  IonathanAb- 
iarharis   pontificis    filius.      Et  A- 
donias:  ades,  inquit:  nam  vir  e- 
gregius  es ,  et  lartum  ntintium  ad- 
fers.      Atqui  dominus  nofter  rex 
Dauid (inquit ille,  Adonix  refpon- 
dens)  Solomonem  creauit  regem  ; 
^  eumque  eo  mifit  Sadocum  pontiri- 
cem ,  et  Nathanem  vatem ,  Bana- 
iamque  Ioiadx  filium ,  nee  non  Ce- 
rethxos  et  Phelethxos,  qui  cum  re- 
gix  mulae  impofuerunt,      regem- 
que  vnxerunt  Sadocus  pontifex,  et 
Nathan  vates,  apud  Gehonem ,  vn- 
de   nunc  perftrepente  vrbe  vene- 
vunt.    Hie  eft  fonitus,  qnem  vos 
auditis.      Quin  etiam  fedit  Solo- 
mo  in  folio  regio,  dominoque  no- 
ftro  regi  Dauidi  gratulatum  iuere 
i  regii,    eiusque  Deum  comprecati 
funt ,  vt  Solomonis  et  nomen  ex- 
cellentius,  et  folium  magnificen- 
tius  efficeret ,  quam  Dauidis.     Et 
rex  ipfc  in   Ie6k>  louse  Israelita- 
runi  Deo  fubmisfe  gratias  egit,  qui 
fibi  hodie  dedisfet,  qui  in  fuo  fo- 
lio, fcfuisoculisvidente,  federet. 
Turn  pcrtcrriti  omnes ,  qui  ab  A- 
donia  inuitati  fuerant ,  furgunt ,  et 
alius  alio  discedunt.      Jpfe  Adon- 
ias   Solomonem    formidans,    ad 


aram  fefe  recipit,  eiusque  cornua 
prehendit.       Quod  poftquam  eft  51 
Solomoni  nuntiatum ,  Adoniam  re- 
gis Solomonis  metu,   arte  cornua 
tenere,  petentem,  vt  fibi  rex  So- 
lomo  iureiurando  iam  confirmet, 
fe  non  esfe  eum  ferro  necaturum : 
refpondit ,  fi  vir  frugi  fuerit ,  ni-  52 
hil  prorfus  ei  nocitum  iri :    fin 
quod  ineofcelus  deprehenfum  fxi- 
erit,  moriturum  esfe.       Deinde  >; 
mint'  qui  ilium  ab  ara  abduce- 
rent:  quumque  ille  venisfet ,  et  re- 
gem Solomonem  fubmisfe  faluta- 
uisfet  ;      ille  eum  domum  iusfit  >4 
discedere. 


CAPVT    II. 

Moribundi  Dauidis  ad  Solomonem  prtceptu, 
in  loabum ,  in  Seweim  ,  obitu,s  tandem. 
Ad  Bethfabam  Adoniat.  Ea  ad  filium. 
Adoniar.ex.  Semeis  iusfut  non  digredi, 
digresjin,  necatns. 

DAuid  autem,  iam  morti  proxi-  L 
mus,  Solomoni  filio  fuo  prae- 
cepit  in  hunc  modum  :      ego  j, 
discedo,    quo  folent  mortales  o- 
mnes.         Tu  te  forrem  virum-  3 
que  prxbeto  ,     et  Ioux  Dei  tui 
inftitutioncm  retinens  ,     ad  eius 
normam   viuito  :   eius  inftitura , 
prxcepta ,  fententias ,  monita  ad 
prxferiptum   legis  mofaicae   con- 
feruato ,  vt  omnia  tibi  negotia  at- 
que    ftudia     feliciter    fuccedam, 
vtloua  prxftet,  qux  mihi  pollici-4 
tus  eft,  videlicet  fi  filii  mei  tofiet 
niente  et  jnimo  ad  ei  fideliter  ob- 
temperandum  inftirisfent  ,   mim- 
quam  deforc,  qui  ex  meo  genere 
Israelitarum  folium  tencret.      Iam  5 
vero  tu  fcis ,  quid  in  me  commife- 
rif  Ioabus ,  Saruiae  filius ,  quid  fe- 
cerit  duobus  israeliticorum  exer- 
cituum  ducibus,  AbneriNeris,  et 
Amafx  Iethris  filio :  quibus  inter- 
ficiendis,   pacem  belli  crnore  in- 
fecit,  et  bcllico  fanguine  balteum, 
quo  cin£ta  latera ,  etcalceos,  qui- 
bus indutos  pedes  habebat  ,  cru- 
X  3  enta- 


ga6 


REGVM   LIBER   III. 


Cap.  1, 


tfentauit.        Tu  pro  tuaprudentia 
non  patieris  eius  canos  quiete  ad 
7  inferos  defcendere.      At  Berzellaei 
Galaaditae  natis  id  beneficium  con- 
feres  ,   vt  fint  in  niimero  tuorum 
conuictorum,  quippe  qui  mihi,  Ab- 
faiomum   fratrem  tuum  fugienti, 
I  fubuenerint.    Habes  Semeim ,  Ge- 
rae  filium ,  Ieminienfem ,  ex  Bahu- 
rimo ,  qui  mihi  diris  modis  male- 
dixit,   turn  quum  ad  Mahanaim 
veni :  cui  ego,  obuiam  mihi  ad  Ior- 
danem  progresfo ,  per  Iouam  iura- 
ui ,  me  eum  ferro  interfeclurum 
$>non  esfe.  Tu  eum  impuni- 

tum  non  fines,  (fcis  enim, qua  fa- 
pientia  vir  es ,  quo  paclo  fit  tibi 
tractandus)    eiusque  canitiem  ad 
inferos  cruentam  demittes. 
to     Turn  obdormiuit  Dauid   cum 
fuis  matoribus ,  et  in  vrbc  Dauidis 
Ufepultuseft.        Regnauit  in  Israe- 
litas  annos  quadraginta  ,    Hebro- 
ne  feptem,  Hierofolymx  triginta 
litres.        AtSolomo  in  folio  Daui- 
dis patris  fui  confedit,  G.  natus 
annos  duodecim ,  H.  eftque  eius  re- 
gnum  probe  confirmatum. 
13     AdoniasautemHagithx  filiusad 
Solomonis  matrem  Bethfabamve- 
nit,  etabea  interrogans,  faluisne 
I4rebusveniret;    faluis,  inquit.  Vo- 
lebam  te  paucis.  Cui  ilia :  die  fane. 
15 Et  ille:   tu  fcis,  meum  fuisfe  re- 
gnum  ,  omniumque  Israelitarum 
oculos  in  me ,  tamquam  regnatu- 
rum,  fuisfe  conuerfos  :    fed  alio 
translatum  eft  regnum,  et  ad  fra- 
trem meum  delatum ,  nempe  ei  a 
t6louadeftinatura.    Nunc  ego  quid- 
dam  a  te  poftulo ,  quod  tu  mihi  de- 
negare  noli.     Et  ilia  :    die  fane. 
17  Vt  cum  Solomone  rege  agas,  inquit 
ille,  (neque  enim  te  repudiabit )  vt 
mihi   Abifagam  Sunamitidem    in 
iSmatrimonium  det.        TumBeth- 
faba:  recte, inquit :  ego de tecum 
rege  fermocinabor.   Deinde  regem 
adit  Solornonem,    vt  cum  eo  de 
»0  Adonia  agat.     Cui  rex  venienti  ad- 
furgit ,  ct  earn  veneratus,  refedit  in 


folio  fuo ,  pofitoque  regiae  matri 
folio ,  ipfa  illi  dextraadfedit,et  ita 
dixit :      panium  ego  quiddam  a  te  20 
poftulo,  quod  tu  mihi  denegare  no- 
li.   Cui  rex,  poftula,  inquit,  mater  : 
neque  enim  tibi  denegabo.        Eta  I 
ilia,  vt  detur,  inquit,  Abifaga  Suna- 
mitis  Adoniae  fratri  tuo  111  matri- 
monium.      At  rex  iiolomo ,  cur  tu  21 
Abifagam    Sunamitidem    Adoniae 
pofiulas  ?  inquit,  matri  refpondens, 
ac  non  potius  regnum  turn  ei,  (nam 
frater  eft  me  maior )  turn  Abiathari 
pontifici,  et  loabo  Saruiae  filio  po- 
ftulas?     At,  ne  mihiDeumhabe-»3 
am  propitium ,  ( inquit  Iouam  iu- 
raus  )  nifi  Adoniae  confilium  iftud 
vita  conftabit.      Itaque  per  Iouam  »4 
immortalem,  qui  me  ftabiliuit,et  in 
parentis  mei  Dauidis  folio  colloca- 
uit,  quique  mihi  domum,  quem- 
admodum  promiferat,exftruxit,ho- 
die  morietur  Adonias.       Haze  lo-  2$ 
cutusSolomorex,  Banaiam  Ioiadae 
filium  inifit,   qui  ilium  adgresfus 
interemit. 

Abiathari  autem  pontifici  im-2c5 
perauit,  vt  Anathota  in  praedium 
fuum  fe  conferret.        Nam  fefe 
eum ,  quainquam  morte  dignum, 
tamen  numquam  hodie  esfe  in- 
terfeclurum :  quoniam  domini  Io- 
ux  arcam  Dauidi  patri  fuo  praetu- 
lisfet  :  quoniamque  omnium  pa- 
tris calamitatum  particeps  fuisfet. 
Ita  Abiathari  Solomo  Iouae  facer- »7 
dotium  abrogauit  ,  vt  confieret, 
quod  Ioua  Elis  ftirpi  Silunte  mina- 
tus  fuerat.       Horum  fama  ad  Ioa-  a 8 
bum  perlata ,  qui  ad  Adoniam,  non 
ad  G.L.  Solomonem  H.  inclinasfet, 
conftigit  in  Iouae  tabernaculum ,  et 
arae  cornua  prehendit.     Quod  vbi  29 
eft  Solomoni  regi  fignificatum,  Ioa- 
bum  in  Iouae  tabernaculum  perfu- 
gisfe,et  nunc  apud  aram  esfe :  mittit 
eo  Banaiam  Ioiadae  filium ,  qui  il- 
ium adgrediatur.    Banaias  in  Iouae  3° 
tabernaculum  venit,  et  illi  a  rege 
iniperat ,  vt  prodeat.    l!!e  enimue- 
ro  renuit :  et  fe  ibi  moriturum  di- 

cit. 


Cap.  a.  3. 


REGVM    LIBER    III. 


3*7 


3 1  cit.  Quod  Ioabi  refponfuin  poft- 
quam  regi  Banaias  retulit :  vt  po- 
ftulat,  (inquitrex)  facito,  eumque 
adgredere  et  fepelito ,  et  me  meum- 
que  genus  patrium  a  fanguine,quem 
loabus  per  iniuriam  fudit ,  expiato : 

3»  vt  faclam  ab  eo  cxdem  Ioua  in 
ipfius  caput  conuertat,  qui  duos 
homines  fe  etiuftiores  et  meliores, 
infcio  Dauide  patre  meo ,  ferro  op- 
presfos  interfecerit,  videlicet  Abne- 
rem  Neris ,  et  Amafam  lethris  fili- 
um,  hunc  iudaici,  ilium  israelitki 

33  exercitus  ducem,  quorum  fanguis 
in  Ioabi  eiusque  pofteritatis  caput 
in  perpetuum  redundet :  Dauide  e- 
iusque  progenie  et  domo  atque  fo- 
lio per  louam  faluis  in  fempiter- 

34  num.  Turn  Banaias  Ioiadx  liiius 
ilium  adgresfus  interficit:  iiioque 

35domi  fox  in  faltu  fepulco;  rex 
Banaiam  loiadae  filium  pro  illoex- 
crcitui  prxponit ,  et  Sadocum  pon- 
tificem  inAbiatharis  loco  conftituit. 

36  Deinde  euocato  Semei  prxci- 
pit,  vt  domum  Hierofolymis  con- 
ftruat ,  in  qua  habitet ,  ncuc  inde 

37vsquam  excedat.  Qiiod  fi  exierif, 
et  torrentem  Cedronem  transient : 
fciat,  fibi  esfe  moriendum ,  et  fua 

35  culpa  pereundum.  Semeis  regi 
refpondit,  ita  fibi  placere,  et  domini 
fe  regis  mandato  obtemperaturum 
esfe:  habitauitque  diu  Hierofoly- 

35»  mis.  Sed  prxterito  triennio, 
quum  duo  eius  ferui  ad  Achhn 
Maachx  filium,  Gethae  regem ,  au- 
fugisfent,  idque  ei  ntuitiatum  esfet : 

40  inftrato  afino  ad  Achim  profeclus 
eft  ad  conquirendos  feruos  fuos, 

41  eosque  Getha  reduxit.  Quod 
poftquam  Solomo  refciuit,  Semeim 
Hierofolymis  profectum  fuisfe 
Getham,  atque  inde  rediisfc:  cum 
ad  fe  curat  arcesfendum ,  atque  ita 

4*adloquitur.  Qyum  ego  te  per 
louam  obteftatus,et  tibi  conteftatus 
fuerim,  fi  quoquam  egrederere 
atque  ires ,  fcires,  tibi  fore  morien- 
dum ,  tuque  uiihi  ita  tibi  placere 

43refponderis:        cur  Iouae  iusiu- 


randum,  etmeum  tibi  datum  prae- 
ccptum  non  fentafti?      Tu  fcis,44 
inquit ,  quanti  contra  Dauidem  pa- 
trem  meum  commisfi  fceleris  ti- 
bi fis  confeius;    quod  fcelus  Ioua4> 
in  tuum  caput  retorquet ,  quum  in- 
terim   et  rex  Solomo  felix,   et 
Dauidis  folium  Iouae  beneficiofta- 
bile  futurum  fit  in  fempiternum. 
Turn  Banaias  loiadae  filius ,  iuben-  4^ 
te  rege ,  procedit ,  illuraque  adgres- 
fus interficit. 


CAPVT    III. 

Salerno  Pluiraoitis  genet,    lllitts  pittas  et 
fttpientia ,  tie  flams  indicium. 

COnfirmato  regno ,  Solomo  ad- 1 
finitatem  contraxit  cum  Ae- 
gypti  rege  Pharaone,  duc~ra 
illius  tilia ,  quam  in  vrbem  Dauidis 
induxit :  dum  intera  domum  fuarn 
exaedificat , xdemque  Iouae,  etcir- 
cum  Hierofolymarn  muros.    Qui  a 
bus  quidem  temporibus  homines 
in  facellis  facrificabant,  quod  Iouae 
nomini  aedes  adhuc  exxdificata  non 
erat.    Ipfe  Solomo ,  louam  auians,  3 
ex  inftitutis  parentis  fui  Dauidis 
vitam  agebat. 

Quumque  in  facellis  facrificia4 
facere  atque  adolere  folitus,  pro- 
fec~his  aliquando  Gabaonem  facri- 
ficandi  gratia,  quod  illic  magnum 
erat    facellum,     mille  ibi  victi- 
mas  in  ara  ilia  immolasfet :      ad  5 
paruit  ei  Ioua  Deus  noctu  in  fo- 
mniis,  eique  iusfit,  vtpoftularet, 
quod  fibi  vellet  ab  ipfo  dari.      Cui<5 
Solomo  refpondit  in  hunc  moium : 
tu  tuum  Dauidem  patrem  menm  , 
pro  eius  erga  te  fide,  iuftitia,  et 
animi  probitate ,  quumaliis  ingen- 
tibus  adfecifti  beneficiis :  turn  hoc 
potisfimum,   quod  ei  filium  de- 
difti ,  qui  in  eius  folio  fede*t ,  vt 
adparet.      Quamobrem,  Ioua  mi? 
Deus,  poftquam  tu  me,  qui  turn 
fum,  regem  in  locum  Dauidis  pa- 
trii>meicreauifti,  qui  nee  tamper 
xtatem  res  adminiitrare  fcio ,     el  8 
X  4  i- 


3*8 


RbGVM    LIBER    III. 


Cap.  3.4. 


in  tuo  populo,  a  te  dele&o ,  verfor, 
cuius  tanta  multitudo  eft ,  vt  nu- 
merari  aut    recenferi    non   pos. 

$  fit:  da  mihi  tuo  docilem  men- 
tern  ad  tuum  populum  regen- 
dum ,  bonu  mque  a  malo  diiudican- 
dum.  Qnis  enim  tuum  hunc  tam 
numerofum  posfit  regere  popu- 
lo lum?  Hac  re  delegatus  Ioua 
Deus,  quod  earn  rem  Solomo  poftu- 

1 1  lasfet ,  fie  ei  refpondit.  Quoniam 
tu  iftud  petiifti ,  neque  longam  aeta- 
tem,non  diuitias,non  hoftiuuituo- 
rumnecem,fedprudentiamad  dis- 

I&cernenda  iura  poftulafti:  fcito, 
me  tibi  non  folum  poftulata  conce- 
dere ,  tantamque  mentis  fapientiam 
atque  prudentiam  conferre ,  vt  tibi 
par  nemo  neque  ante  te  fuerit ,  ne- 

13  que  port  te  futurtls  fit ;  fed  etiam 
quae  non  orafti,  daturum  esfe ;  opes 
dico  et  gloriam  tantam ,  vt  regum 
nullus  tibi,  dum  viues ,  fit  compa- 

I4randus.  Quod  fi  traditam  a  me 
vitae  rationem  fequens,  inftituta 
praeccptaque  mea  patris  tui  Dauidis 
exemplo  conferuabis :  ego  tibi  ae- 
tatem  producam. 

1  >  Turn  expergefactus  Solomo,  fen- 
fit  esfe  fomnium :  et  Hierofolymam 
profedhis ,  ante  arcam  foederis  do- 
minici  conftitit ,  folidasque  hoftias 
et  pro  falute  fecit ,  omnibusquc  fuis 
coi uiiuium  habuit. 

16  Turn  ad  regem  venerunt  mulie- 
res  duae  meretrices :  quae  vbi  coram 
eo  conftiterunt,  altera  earum  ficlo- 

17  quitur :  o  domine,  quum  ego  et 
haec  mulier  iisdem  in  aedibus  habi- 
taremus,  peperi  apud  earn  domi. 

18  Tertio  poft  die ,  quam  ego  pepere- 
ram,  peperit  et  haec.  Quumque  do- 
mi  fimul  esfemus ,  neque  ibi  quis- 

1 9  quam  esfet  prxter  nos  duas :  haec, 
morttio  fuo  filio  noclu ,  (  quod  ipfa 
ei  incubuerat)  media  nodtefurgit, 

10  et  filium  metim  Iateri  meo ,  dormi- 
ente  me,  fubducit,  ac  fibi  fupponit ; 
fuumaiitemmortuum  mihi  fuppo- 

*i  nit.  Mane  vbi  me  erexi ,  iaclatu- 
"ra  natiun:  video  mortuum:  fed 


eum  luce  matutina  conteniplans,  a- 
nimaduerti,  hunc  non  esfe ,  quern 
pepereram.      Turn  altera  ,  imraoii 
mens  filius  eft,qui  viuit,  inquit ;  tu- 
us,  quiinteriit.    At  ilia:  immotuus 
mortuuseli,  metis  viuit.    Ad  hunc  23 
modtun  quum  illae  apud  regem  al. 
tercarentur:  rex  ita  dixit:  vna  fi- 
lium fuum  viuum  adfhniat.alterius 
niorcuum ;  altera  contra  illius  mor- 
tuum,  fuum  viuum :  cedo  hue  mihi 
gladium ,  inquit.        Adlatoque  ad  24 
eum  gladio:  diuidite  in  partes  du- 
as puerum  viuentem ,  ct  date  vtri- 
que  dimidium.    Hie  mulier,  cuius  25 
viuebat  filius,  miferatione  erga fi- 
lium fuum  commota,  ita  dicere 
regi :      quaefo  domine ,   detur  ei  10" 
potius  totus,  quam  vt  interficiatur. 
At  altera:  nee  metis  efto  nee  tuns, 
inquit,  diuidatur.    Turn  rex :  de-  *7 
tur  huic  puer  viuus ,  inquit,  neque 
perimatur :  haec  mater  eft.      Hanc  *8 
a  rege  diiudicatam  litem  vbi  audi- 
uerunt  omnes  Israelite,  eum  metu- 
erunt,  videntes  eum  in  iure  redden- 
do diuina  esfe  fapientia  prxditum. 

CAPVT    IIII. 

Solomonu  miniflri.  Populi  rejuies.  Regit 
imperium ,  vittut ,  aula ,  copie  ,  prejidi- 
um  ,  fapientia. 

TEnuit  igitur  Solomo  regnum  t 
in  omnes  Israelitas ,  atque  hi 
fuerunt  eius  proceres:  Aza-a 
rias,  Sadoci  filius ,  antiftes.      Eli- 3 
horephusetAchias,  Sifae  filii,  fcri- 
bae.    lofaphatus ,  Achiludi  filius,  a 
commentariis.       Banaias,  Ioiadac4 
filius ,  dux  exercitus.    Sadocus  et 
Abiathar  pontifices.    Azarias,  Na-5 
thanis  filius ,  praefidibus  praeerat. 
Zabudus ,  Nathanis  filius,  antiftes, 
familiaris  erat  regis.    Achifar  dis-6 
penfator.    Adoniramus ,  Abdae  fi- 
lius ,  a  tributis.      Habebat  autem  7 
duodecim  praefides,  omnibus  Isra- 
clitis  impofitos,  qui  regl  eiusque 
fanulix  cibaria  miniftrabant ,  iin- 
guli  lingulis  anni  menfibus ,  quo- 
rum 


Cap.  4.  v 


REGVM    LTBER    III. 


319 


%  rum  nomirta  ftmt  :  Benhur  in 
montanis  Ephvaimitarum ,  Bcnde- 
cer  apud  Macam ,  ct  Salebim ,  et 

9  Bethfamem  ,  Elonenique  et  Beth- 
ananem.  Benhefedus  apud  Aru- 
botha,  cui  Sochoet  omnisHephra 

io  terra  attribnta  erat.  Benabinada- 
bus  omnem  tenebatNephathdoram. 

1 1  Is  Taphat'iam    Solomonis  filiam 

11  habebat  in  matrimonio.  Baana, 
Achiludi  fiiius,  Thanachmn  et 
Mageddonem ,  omncmque  Bethfa- 
nam  ,  quae  eft  apud  Sarthanam  fob 
Iezraele,  a  Bethfana  ad  campum 
Meholam,  vsque  trans  Iecmaam. 

13  Bengeber  tenebat  Ramotha  Galaa- 
ditarum,  contributis  cum  eovicis 
Iairis  Manasfe  prognati,  inGalaa-- 
ditide  litis,  nee  non  tradturn  n  Ar- 
gobix  in  Bafana ,  vbi  fexaginta  funt 
vrbes  magnx,  muris  et  areis  muni- 

I4txclauftris.      Achinadabus  Addo- 

1 5  nis  fiiius  Mahanaim.  Achimaas 
Nephthalenfes ,  qui  et  ipfe  Bafema- 
tham,  Sol omonis  filiam,  in  matri- 

'^rnonium  duxerat.       Baana  Chufxi 

17 fiiius,  Aferienfes  et  Aiotha.  lo- 
faphatus,  Pharux  fiiius ,  Isfachari- 

i8enfes.      Semeis,  Elxfiius,  Benia- 

i9mitas.  Gaber,  Vrkfilius,  Galaa- 
ditidem  Sehonis  Amorrxorum,  et 
Ogi  Bafanx  regis  ten  an» ,  vna  prx- 
fedura  comprehenfam. 

io     Erant  Iudxi  et  Israclitx  litorca 
numcrofiores  arena,  epulisque  et 
t  voluptatibus  fruebantur,    impen- 
«mtenentc  Solomonein  omnia  re- 
gna,  qu.r  a  flutnine  palxftinxterrx 
ad  Aegypiiorum  fines  continentur, 
quas  omnes  gentes  ve£tigales  fub- 
ditasque  per  omnem  vitamhabuit. 
2-Eius  vichis  erat  in  dies  fingulos 
fimilx  cori  triginta,  farinx  cori 
3  fexaginta ,      bones  altiles  decern, 
armentales  viginti,  balantes  cen- 
tum, prater  ceruos,  caprcas,  buba- 
4los  et  viuaria.      Nam  totius  citra 
flumen  pofitx  regionis    principa- 
tumteriebat.  aTipfaadGazam,  in 
onines,  qui.citra  flumen  reges  funt, 

0  Gaulonim  vocat  lofephtts. 


cumque  fuis  omnibus  vndique  pa- 
cem  habebat.    Vulgoque  fedebant  15 
Iudxi  atque  Israelitx  tuto  fub  fuis 
vitibus  atque  ficubus,  a  Dane  ad 
Berfabam,toto  tempore  Solomonis. 
Habebat  Solomo  quadraginta  prx-  26 
fepiorum    millia   cquorum    iuga- 
lium ,  et  duodecim  millia  equitum. 
Solomonem  regem  et  omnes  re- 27 
giam  menfarti   frcquentantes  ale- 
bant   p.xfides   illi,    fuo    quisque 
menle:  ncque  inde  quidquam  de- 
trahebant ,        et  equis    mulisque  28 
Uordeum,  et  ftramen  pro  fe  quisque 
in  emu  locum  aduehebant,  vbi  rex 
erat. 

Fuit  autem  Solomo  tanta  fapi-29 
entia  et  prudentia,   ramque   infi- 
nite ingeriil  vbertate  diuinitus  prae- 
ditus,      vt  non  folum  Arabas  0-30 
mnes   atqtie   Aegyptios   fapientix 
prxftantiafuperaret,  verum  etiam 
omnes  mortales ,    ipfuinque  adeo  3 » 
Ethariem  Ezraitam ,  et  Hemancm, 
et  Calcholem ,  et  Dardam  Macholis 
filios,  eftqueeiusfama  apud  omnes 
vndique  gentes  diuulgata.      Dixit  32 
tria  millia  fententiarum  :  eius  car- 
mina  fuerunt  quinque  fupra  mille. 
Disfcruitde  arboribus,  acedroLi-  35 
bani  vsque  ad  hysfopum,  qui  nafci- 
tur  in  parietinis :   disferuit  et  de 
qoadnipedibus ,  devolucribus,  de 
ferpentibus  ct  de  pifcibus ,      con-  34 
ueniebantquccx  omnibus  omnium 
regain  orbis  nationibusadaudien- 
dam  Solomonis  fapientiam,  qui  e- 
ius  fapientix  famam  audiucrant. 


CAPVT    V. 

Ad  Hir/tmum  reps  liter*.     HHus  ad  Solo- 
wcni  w  rejponfi'o  fuuuu.       Ad  temf/um  ad- 

plUfttlK. 

•\  /flfit  et  Hiramus  Tyrionim  1 
\j\  rex   fuos   ad    Solomonem, 
-^'■^•qunm  audiuisfet  eum  loco 
patris  vnCtum  esfe  regem  :  nam  Da- 
uidi  femper  amicus  fucrat.      Cuii 
Solomo  ita  fignificauit:      til  fcis,3 
X  5  Da" 


530 


REGVM    LIBER    III. 


Dauidem  patrera  meum  non  potu- 
isfe  noniini  Iouae  Dei  fui  teniplmn 
conftruere ,  propter  bella ,  quibus 
circumfidebatur ,  nondum  fub  illi- 
us  pedes  fubadris  a  Ioua  hofiibus. 

4  Nunc  fcito,  me  Ioua;  Dei  mei  bene- 
ficio  otiuin  vndique  naclum,  nequc 
vilum    aduerfarium   aut  infeftum 

5habentem,  inanirao  habere,  no- 
mini  Iouae  Dei  mei  templum  aedi- 
ficare :  quemadmodum  praedixit 
Ioua  Dauidi  patri  meo,  fore,  vt  ehrs 
filius ,  a  fe  in  eius  folio  pro  eo  col- 
locatus,  Ioux  nomini  templum  con- 

6  ftrueret.  Quamobrem  iube  mi  hi 
cedros  ex  Libano  caedi,  fie  vt  mei 
feruicum  tuis  adfint :  egotibifer- 
uorum  tuorum  mercedem  foluam, 
quantam  tu  dixeris.  Scis  enim, 
apud  nos  non  esfe  cacdendx  mate- 
rise  peritos  homines,  quales  funt 
Sidonii. 

7  His  Solomonis  mandatis  audi- 
tis,  multuml3etatus  Hiramus,  Io- 
uae turn  gratias  egit,  qui  Dauidi 
tarn  fapientem  filium  ad  tanti  po- 
puli  gubernationem  dedisfct,  et 
Solomoniita  refcripfit : 

8  Audini,qii3e  tu  mihi  fignificauifti. 

9  Obfequar  omni  tuae  voluntati :  ce- 
drinam  pineamque  materiam  *  mei 
ex  Libano  ad  mare  deuehent ,  ego 
in  rates  connexam ,  per  mare  ad 
eum  vsque  locum  mittam,  quern  tu 

10  mihi  fignifkaueris ,  eamqtic,  ibi  a 
me  disfolutam ,  tu  auehes ,  et  mihi 
vicisiim  in  fubininiftrando  familiae 

limeae  commeatu  obfequeris.  lta 
et  Hiramus  Solomoni  cedrina  pi- 
neaque  ligna  ad  eius  arbitrium 
fuppeditabat :  et  Solomo  Hiramo 
tritici  viginti  cororum  millia  ad 
illius  alimenta  familiae ,  et  expresfi 
olei  viginti  coros  ,  quotannis  fub- 

laminiftrabat:  eftque  Solomo  a  Io- 
ua fapientia  donatus ,  vt  ei  fuerat 
abillo  promisfum:  fuitque  pax  in- 
ter Hiramum  etSolomonem,  inter- 
cedente  inter  eos  fcedere. 

13     Imperauit  autem  Solomo  omni- 


Cap.  5.6. 


bus    Israel itis   hominum  triginta 
millia,     quos in  Libanum  denosi4 
millencs  in  menfem  per  vices  mit- 
tebat:  ita  vt,quum  in  Libano  fingu- 
los  menfes  fuisfent,  domi  binos 
menfes  esfent.    His  praeerat  Ado- 15 
niramus.    Habebat  Solomo  vecto- 
rura  feptuaginta  millia,  iapicida- 
rum  in  montibus  o&oginta  millia : 
praeter  praefeclos ,  operi  ab  eo  prae- 16 
pofitos ,  tria  millia  trecentos ,  qui 
praeerant  operis.    Iusfit  autem  rex  1 7 
comportari    faxa  ingentia   magni 
pretii ,  vt  templum  lapide  quadrato 
fundaret:  quae  faxa  vna  cum  lignis,  18 
ftruclores  Solomonis etHirami,  fa- 
brique,  ad  templi  ftrudruramqua- 
drarunt,  acprxpararunt. 

CAPVT     VI. 

Templi  adificatio  per  Solomonem ,  defcri- 
ftio.  Ad  iflum  Ioua  de  templi  flruilura. 
Fani  abfolutio. 

IGitur  anno  ab  exitu  Israelitarum  1 
ex   Aegypto    quadringentefimo 
octogefimo ,  menfe  Zif ,  qui  fe-    ' 
cundus  eft,  anno  regni Solomonis 
quarto,  cctpit  rex  Solomo  Iouae 
templum  aedificare.      Fuit  autem  a 
templi,   quod  Solomo  rex  Iouae 
conitruxit,  longitudo  fexaginta  cu- 
bitorum,  latitudo viginti,  altitudo 
triginta.*  Veftibulum  ante  cellam  3 
templi  pofitum  patebat  in  longitu- 
dinem  viginti  cubitos,  in  fronte- 
latitudinis  templi :  in  latitudinem 
patebat  decern  cubitos,  fecundum 
templi  frontem.    Templum  fene-4 
ftris,  quae  apertiles  et  clufiles  esfent, 
illuftrabat.  *   Templi  parieti  acdi-  5 
culas  *  per  circuitum  adftruebat, 
quaqua  parietes  cellam  etpenetrale 
circumdabant,  et  tabulata  per  cir- 
cuitum faciebat.    Aedicularum  in-  6 
fimae  quinos  cubitos  in  latitudinem 
patebant,  mediae  fenos,  tertiae  fepte- 
nos.    Nam  retra&iones  in  templo 
circumquaque  extra  fecerat ,  ne  ae- 
dicuix  attingerent  templi  parietes. 
'Templum  faxointcgro,  vtadue-7 


I   ! 


Ctum 
)  quadrabantur  in  bpicidjnis  Japi Jcj  ,  quo  minorcs  aduchercntur. 


Cap.  6*. 


REGVM  LIBER    III. 


3?i 


6hnn  erat,  fie  aedificabatur,  vt  in  eo 
conftruendo  nulli  mallei  aut  fecu- 
res,  aut  vlla  omnino  ferramenta 

8  audirentur.  lamias  habebant  me- 
dia tabulata,  a  templi  dextro  la- 
tere, ad  quae  per  cochleas  adfeende- 
batur ,  et  porro  a  mediis  ad  tertias. 

9  Templum  exaedificans,  atque  abfol- 
uens  cedro  turn  lacunaria  turn  pa- 

liorietes  tegebat,  et  fuper  vniuer- 
fum  templum  aediculam  quinque 
cubitos  altam  exftruebat  eamque 
tignis  cedrinis  cum  templo  coniun- 

1 1  gebat.  Ac  turn  Ioua  cum  Solomo- 
ne  locutus  eft  in  hunc  modum: 

12.  quod  ad  iftud,  quod  tu  aedifkas, 
templum  pertinet;  fi  ex  inftitutis 
meisvixeris,  fententias  measexfe- 
cutus  fueris ,  mea  praecepta  omnia 
obeunda  curaueris ;  ea  tibi  prxfta- 
bo ,  quae  Dauidi  patri  tuo  de  te  pro- 

13  mifi,    atque  inter  meos  Israelitas 

i4habitabo,  nee  eos  deferam.  Igi- 
tur  exxdificauit  Solomo  perfecit- 
15  que  templum.  Eius  parietes  in- 
tus ,  quantum  a  folo  ad  fummum 
patebant ,  tabulis  ornabat  cedrinis, 
quibus  ea  materia  te&is,  templi 
folum  pincis  tabulis  confternebat : 

<l6et  viginti  cubitomm  fpatium  ab 
intima  parte  templi  cedrinis  tabu- 
lis, qua  parietes  ab  irao  ad  fummum 
patebant,  conftruftum,  interiore 
penetralis  fandtioris  facrarii  ftru- 
I76tura  implebat:  reliquos  quadra- 
ginta  cubitos  aedes  occupabat,  id  eft 

1 8  cella ,  quae  eft  ante  penetrale.  In- 
teriorem  cedri  templi  materiam 
filueftrium  cucurbitarum  fculptu- 
ra ,  et  patula  florum  caelatura  orna- 
bat, conuefticnte  omnia  cedro,  ne- 

1 9  que  vsquam  adparente  faxo.  Pene- 
trale intus  in  templo  interius  confti- 
tuebat,  vbi   arcam  fcederis  Iouae 

ao  collocaret ,  idque  penetrale  vice- 
nos  in  longitudinem ,  et  in  latitu- 
dinem ,  et  in  altitudinem  cubitos 
patens,  auro obrizo intus  tegebat: 

ai  aram  autem  cedro.  Aedem  intus 
auro  obrizo  operiebat:  penetra- 
le aureo  interftitio   prxcludebat. 


Idque  et  totumdenique  templum.  ll 
nulla  omisfa parte,  totamque pene- 
tralis  aram  auro  tegebat.      In  pe-  23 
netrali  faciebat  duos  cherubos  cu- 
presfina  materia ,  *  in  altitudinem 
denum  cubitorum.        Vtriusque  14 
alaequinos patebant  cubitos,  itavt 
alterius  alx  extremum  ab  alterius 
extremo  decern    cubitos    dillaret, 
eadem  vtriusque  menfura  atque  a  J 
modo,  vtroque  in  denos  adfurgente 
cubitos.      Hos  in  medio  interiore  16 
templo  ita  collocabat ,  vtpasfisalis 
alter  hinc ,  alter  illinc ,  altera  ala 
parietem  attingeret,  alteris  autem 
alis   medio   in  templa  mutuo   fe 
contingerent.      Hos  auro  tegebat.  27 
Templi  parietes  totos  vndique  par-  ag 
tim    prominenti   chetuborum   et 
palmarum,  partim  patula  florum 
fculptura  intus  forisque  ornabat : 
ipfumque  templi  folum  turn  intus  ao 
turn  foris  tegebat  auro.      In  pene-  30 
tralis  introitu  cupresfinas  faciebat 
fores,  quarum  poftium  proie&ura 
erat  quinaria :  *  quas  fores  cheru-  3 1 
bis  et  palmis,  et  patulis  floribus 
cadabat,  auroque  integebat,  et  ipfos 
cherubos  atque  palmas  inducebat 
auro.      Itidem  in  introitu  cellae  3a 
poftes  faciebat  cupresfinos,  pro- 
iechiram  habentes  ex  quarta :    val-33 
uas  pineas  binas ,  quarum  vtraeque 
fores     verterentur ,        infculptis  34 
cherubis  et  palmis  patulisque  flo- 
ribus ,  et  induclo  auro  ad  regulam 
directo.      Atrium  autem  interius  35 
ternis  quadratorum  lapidum,   et 
fingulis  cedrinarum  trabium  ordi- 
nibus  exftruebat.     Hoc  Iouae  tern-  36 
plum  anno  regni  Solomonis  quar- 
to men  fe  Zif  ftmdanim ,        anno  37 
vndecirao  menfe  Bui,   qui  eft  o- 
clauus,  omnibus  rebus  omnibus 
que  numeris  abfolutuin  eft,      at  38 
que    ita   feptem  annis  exaedifiea- 
tum. 


CAPVT     VII. 

8«:*,»  domtu.     fHramtu  *d  vm:a  fac'ttvda 

VOCAtUA 

At 


33' 


REGVM    LIBER    Iir. 


Cap.  7. 


1     ,4     1  domumfuam  xdiricauic  So- 

a  /A  lomo  tredecim  annis :  Qi;a 
•*-  ■*-  ad  finem  perducla,  nemoren- 
fern  Libani  domuni  *  conftruxit 
in  loniiuidinem  centum  cubiio- 
rum,  in  latitudinein  quinquaginta, 
inaltitudinem  triginta,  impofitam 
quatuor  ordinibus  cedrinarum  co- 
lumnarum, quibus  cohuimis  cedri- 

3  na  tranftra  incumbebant ,  tabulata 
autem  impofita  quadragima  quin- 
que  coIumnis,fingulorum  ordinum 
quindenis,  erant  defuper  obducta 

4cedro.  Luminum  erat  triplex 
ordo ,  feneftris  inter  fe  tripiici  ver- 

5fu  refpondentibus :  quarum  fe- 
neftrarnm  et  foramina  omnia,  et 
fores  erant  forma  quadrara,  fene- 
ftris inter  fe  tripiici  ferie  congru- 

6entibu?.  Fecit  et  coiimmatani 
porticnm  in  longitudinem  cubito- 
rum  quinquagima ,  in  latitudinem 
triginta ,  quae  cum  fuis  columnis  et 
coasfatione,  ante  illas  pofita,  eis 
obiaceret.  - 

7  Fecit  et  iudicialem  tribuna- 
lis  porticum,  in  qua  ius  redde- 
ret,  eamqvie  a  pauimento  ad  la- 

8  quear-cedro  operuit :  cuiusmodi 
opcris  erat  et  atrium  alteriun  acdi- 
11111 ,  quas  habitabat  ipfe,  ab  xdibus 
ad  porticum,  ad  cuius  porricus  rati- 
onem  domum  fecit  et  Pharaonisfi- 

9  lix,  quam  duxerat.  Atque  hxc  o- 
mnu  fiebant  raris  laoidibus,  etad 
re^nla.n  quadratis,  (ercaque  defe- 
cts, turn  intuSjtum  foris,et  a  funda- 
mento  ad  mutulos,  et  foris  ad  mains 

10  atrium.  Fundamentum  iaaum 
eft  ex  raris  ingentibusque  faxis, 
partim  denos  cubitos,  partim  o- 

1 1  dtonos  patentibus.  Infuper  erant 
rari  lapides  ad  regularn  quadrati, 

42  et  cedrus.  Atrium  maius  tribus 
quadrati  lapidis  ordinibus,  etvno 
cedrinarum  trabium  ordine  cir- 
cumdabatur:  idemque  in  atrio  ae- 
dis  loua:  interiori ,  et  in  xdis  por- 
tku  tiebat. 

1 3  Curauit  autera  Solomo  rex  arces- 
fendum  Tyro  Hiraiuun;  quemdam, 


ex  matre  vidua  Nephthalenfem,  pa- 
tre  Fyrio,  metallicum ,  fummae  14 
in  omni  metallico  opere  faciendo 
periti.?,ingenii  atque  fcientiae.  Is 
ad  regem  Solomonem  venit ,  eius- 
que  opera  fecit  omnia. 

Duas  columnas  aereas  formauitl* 
in  altitudinem  odronum  denum  cu- 
J9$orum,  quarum  vtriusque  circui- 
tus  erat    cubitorum    duodecim.* 
Turn  duo  capitula  faciebat,  colu- 15 
mtiarum  capitibus  imponenda,  ex 
acre  conflata ,  alta  quinos  cubitos, 
qua» capitula  columnar um  capitibus 
impofita,fingula  feptenas  plagas  ha- 
bebant,  opere  perplexo,  filorum  o- 
pere  catenato.      Praeter  columnas  17 
autem  faciebat  duos  malorum  pu- 
nicorum  ordines  per  circuitum  in 
vna  plaga,  ad  tegenda  capitula,  im- 
pofita faftigio.      Itemque  invtro-18 
que  capitulo  faciebat :  quae  quidem 
capitula  erant  opere  rods  florido, 
columnis  in  veftibulo  pofitis ,  qua- 
ternos  occupantibus  cubito's.      In  19 
capitulis  autem  infuper  fecundum 
ventrem  ,  qui  erat  contra  plagam, 
erant    ducentorum    malogranato- 
rtini  ordines,  vtriusque  columns 
capitulo  circumdati.       Has  colu- 20 
mnas  in  veftibulo  celhc  erigebat , 
eredtamque  dextram  Iachin,  fini- 
ftram  Boaz  nominabat ,  eratque  in 
columnarum    capitibus    rofaruin 
opus. 

Columnarum    opere    perfeclo,  2 1 
lacum   fufilem   faciebat,  *  rotun- 
dum  vndique,      cuius   labra  de-22 
cem  inter  fe  cubitos  diftabant,  alti- 
tudo  erat  quinque  cubitorum ,  am- 
bitus triginta.        Subter    labium  23 
globi ,  cucurbitarum  filueftrium  fi- 
miles,  vndique  lacum  circumda- 
bant,      et  fingulorum  cubitorum  24 
fpatio  deni,duplici  ordine,  vna  cum 
ipfo  lacu  conflati ,  ambiebant :    la-  25 
cus  duodecim  bubus  incumbebat, 
quorum  tres  ad  feptemtriones  fpe- 
<5tabant ,  tres  ad  occidentem ,  tres 
ad  meridiem,  tres  ad  orientem: 
qui  lacui  fuppoliti ,  pofteriora  to- 

ta 


l 


;- 


: 


\- 


Cap.  7. 


REGVM   LIBER    III. 


333 


k5  ta  intus  habebant.  Crasfitudo  erat 
palmaris :  labrum,  quale  labrorum 
inpoculisopuseft,  rofis  floridum, 
capacitate  duorum  inillium  bato- 
rum. 

7  Faciebat  et  bafes  decern  areas, 
quae  fingulae  quatuor  cubitos  in  lon- 
gitudinem ,  et  totidem  in  latitudi- 
nem  patebant ;  in  altitudinem  an- 
tem  tres :  quarum  bafium  haec  erat 

•8  ratio.  Areolas  habebant  claufulis 
interie&as,  *  quibus  in  areolis  erant 

$>leones,  bones  etcherubi.  Claufu- 
lis autem ,  tara  fupra  quam  infra  le- 
ones  et  boues,  erant  fuperadditi 

0  tori ,  *  opere  fimo.  Habebant  au- 
tem fingulae  bafes  quatuor  aeneas 
rotas,  aeneosquc  asferes,  *  et  in 
quatuor  angulis  humeros  *  fubter 
lauacrum  conflatos,  omnes  contra 

1  toros.  Lauacri  os  intus  *  fupra  ca- 
pitulum  patebat  vnum  cur i'um,  id. 
que  opere  vndique  aequaliter  ro- 
tundo ,  fesquicubitale ,  quo  in  ore 

icrantetiam  fculpturar.  Erant  au- 
tem earum  areolae  quadratae ,  non 

3  rotundae.  Areolis  fuberant  quatu- 
or roue,  quarum  axes  in  bad  bus 

4  inerant.  Rotas  erant  altitudine  fes- 
quicubitali,  ea  ratione  faclae,  qua  fi- 
unt  rotae  curruum,  axibus,  canthis, 
modiolis,  radiisque  omnibus  full- 

5  libus.  Quatuor  autem  humeri,qtii 
in  quatuor  pinnis  vniuscuiusque 

6  bafis  erant,  ex  ip fa  erant  bafi.  In 
fumma  bali  capitulumeratdimidii 
cubiti  altitudine,  rotundo  circuitu  : 

7et  in  eiusdem  bafis  fnmmo  erant 
ipfius  procesfus,   eiusque  areolas 

g  erant  ex  ipfa.  Impresferat  au- 
tem in  eius  procesfimm  tabulis, 
inque  areolis,  humanafpecie  che- 
rubos,  cumleonibusetpalmis,  cir- 

9  cumdantibus  toris.  fld  hunc  mo. 
dum  fecit  decern  bafes,  eadem  o- 
mnium  conflatura ,  menfura,  acfi- 
gura. 

o  Deinde  faciebat  decern  aenea  laua- 
cra,  quadragenos  batos  capientia, 
quaternum  cubitorum ,  quae  decern 


bafibus ,  fingulae  finglilis,  impone- 
rentur.      Bafes  autem  quinque  in  41 
dextra  templi  parte ,  et  totidem  in 
finiftracollocabat:     lacumin  dex-4» 
tra  templi  parte  ad  orientem,  fecun- 
dum  meridiem,  ponebat.     Deinde  43 
cacabos,  fufcinas  et  phialas  fecit  Hi- 
ramus ,  et  omne  opus  templi  Iouae, 
quod  Solomoni  fecit,abfoluit :    vi-  44 
delicet  columnas  duas  et  rotunda 
capitula ,  harum  duarum  colunina- 
rum  faftigiisimpofita,et  plagas  duas 
ad haec  operienda capitula,  etmalo- 
granata  quadringenta ,  ad  duas  pla- 
gas,   videlicet  binos  malogranato-  45 
ruin  ordines  in  fingulas  plagas,  qui- 
bus rotunda  capitula  columnis  im- 
pofitategerentur.      Item  bafes  de-  46 
cem,  et  totidem  lauacra  bafibus 
imponenda,  et  lacutn  vnum,  et  bo- 
ues duodecim  lacui  fupponendos, 
et  pelues ,  et  fufcinas ,  et  phialas : 
breuiter  omnia   huiusmodi  vafa,47 
quae  fecit  Hiramus  regi  Solomo- 
ni, ad  xdem  Iouae  ex  xrefulgenti. 
Atque  hare  omnia  in  planitie  Ior-4S 
danis  confiauit  rex  Solomo  in  ar- 
gillacea  terra ,  inter  Sochot  et  Sar- 
than,  omisfa  tot  vaforum  ponde- 
ris  disquifitione,  quod  ea  tot  erant, 
vt  aeris  pondus  perueftigatum  non 
fit.      Fecit  etiam  Solomo  omnem49 
templi    Iouae    fupellectilem  ,  al- 
tare  aureum ,  menfam  auream ,  in 
qua  panes  esfent  adpofititii ,      caH-  5« 
delabra  quinque  ad  dextram ,  toti- 
demque  ad  finiftram ,  ante  penetra- 
le,  ex  auro  puro,  et  lilia,  et  lucernas 
et  foculos  aureos ,  etcapides,  etin- 
ftrumenta  mufica,  et  phialas,  et 
lances,  et  turibuIa,exa\iro  puro: 
turn  cardines  oftiorum  interiorissi 
templi  fan&ioris  facrarii,  id  eft  o- 
ftiorum     cellae    templi,    aureos.    . 
Hoc  omne  templi  Iouae  opuspoft- fz 
quam  abfoluit  rex  Solomo,  confe- 
cratum  a  Dauide  pa  rente  fuo  ar- 
gentum,  aurum,  atque  vafa  in  xdis 
Iouae  fifcum  intulit,  ibique  repo- 
fuit. 

CAPVT 


334 


REGVM    LIBER    III. 


Cap.  8. 


CAPVT 

Area  tn  tcmpltm  Dei. 
hymn  in. 


VIII. 

Reg-.r  Solomoni* 


I  r"r\Vm  fenatores  Israelitas,   o- 

mnes  tribuum  principes ,  fa- 

-"-  miliarum  israditiearum  pri- 

marios ,  ad  fe  Hierofolymam  con- 

uocauit  Solomo  rex ,  ad  auferen- 

dam  arcam  foederis  Ioux  ex  vrbe 

a  Dauidis,  id  eft,  ex  Sione.    Ita  con- 

uocatis  ad  regem  Solomonem  o- 

mnibus  Israelitis  in  fefto  menfis  E- 

3  thanim,  qui  feptimus  eft ,  coaclis- 
que  omnibus  fenatoribus  Israeli- 
tis:  fustulerunt  facerdotes  arcam 

4  Iouae,  vna  cum  oraculi  taber- 
nacnlo,  omniquefacro  tabernaci'Ii 

5inftrumento:  quibus  facerdoti- 
bus  et  Leuitis  ea'geftantibus ,  ade- 
rant  fimUl  eo  ante  arcam  congre- 
gati,  rex  Solomo,  et  omnis  Israeli- 
tarum  conuentus ,  innumeram  im- 
menfamque  balantum  atque  bourn 

o"  multitudinem  immolantes.  Iaitur 
facerdotes  arcam  foederis  Ioux  in 
fiumi  locum,  in  penetrale  templi,  in 
fanctius  facrarium  fubteralas  che- 

7  ruborum  intulerunt.  Nam  cheru- 
bi  alas  in  arcx  locum  porrigebant, 
camque  fuperne,et  eius  vectes,tege- 
bant :  qui  vectes  ita  longi  erant,  vt 
eorum  capita  ex  facrario  in  confpe- 
clu  penetralisexftarent,  neque  foris 

8  adparerent :  atque  illic  adhuc  funt : 
neque  quidquam  eft  in  area,  prxter 
duas  lapideas  tabulas ,  quas  ibi  re- 
poluit  Mofes  in  Horebo,  turn  quum 
Ioua  cum  Israelitis  ex  Aegypto  e- 

9grestis  fcedus  percusfit.  Deinde 
egresfis  ex  facrario  facerdotibus, 
tanta  nubes  Iouae  xdem  repleuit, 
vt  nequirent  facerdotes  ad  mini- 
ftrandum  manere ,  prae  Ioux  fplen- 

lodore,  qui  xdem  repleuerat.  Turn 
Solomo  fie  fatus  eft :  ego  tibi  Ioua, 
qui  tenebras  inhabitare  ftatuifti, 
commorandi  domicilium  xdificaui, 
ftationem,  in  qua  femper  habites. 

II  Turn  conuerfus  rex,  omni  Israe- 
iitarura  ccctui ,  qui  adftabat ,  bene 

laprecatus  eft.  Deinde  ita  locutus 
eft: 


Grates  ago  Israeiitarum   Deo  13 
Ioux,  qui,    quod  Dauidi    patri 
meo  verbis  promiferat ,    re  prx- 
ftitit.      Dixerat  cnim ,  fe ,   poft- 14 
quam  fuos    Israelitas    ex    Aegy- 
pto eduxisfet ,  nullam  ex  vlla  isra- 
eliticarum  tribuum  vrbem  dele- 
gisfe  ad  xdificandam  xdem,  vbi 
fuum  nomen    esfet:      fed    Daui- 1 $ 
dem  elegisie,  quern  fuis prxficeret 
Israelitis.      Qiuimque    is    Dauid  I(S 
pater  mens  in  animo  haberet,  x- 
dem  nomini  Ioux  Dei  Israeiita- 
rum conftruere:    Ioua  ei  demon- 17 
ftrauit,quod  ei  in  animo  esfet,ipfius 
nomini   xdem  conftruere ,    eum 
recte  facere ,  qui  id  in  animo  ha- 
beret :      fed  tamen  non  ipfumesfe  1 8 
conftrudiurum  xdem ;    fed  eius  fi- 19 
hum,    ex  eius  lumbis  egresfum, 
Ioux  nomini  xdem  esfe  conftru- 
tSrurum.      Hoc  fuum  promisfumzo 
Ioua  prxftitit.     Nam  ego  Dauidi 
patri  meo  fuccesfi ,  inque  Israeiita- 
rum folio ,  ficuti  Ioua  promiferat, 
fedi ,  et  xdem  nomini  Ioux  Dei 
Israeiitarum   conftruxi,       et  ibi  11 
locum  arcx  deftinaui ,  in  qua  fce- 
dus eft  Ioux  ,  quod  cum  maioribus 
noftris,a  fe  ex  Aegypto  educlis,  per- 
cusfit.      Hie  Solomo  ante  aramaa 
Ioux,   coram  vniuerfo  Israeiita- 
rum conuentu  adftans,    pasfis  in 
cxlum  palmis,  ita  fatur :   Ioua  De- 13 
us  Israeiitarum,  nullus  tecum  con- 
ferendus  Deuseft,  neque  fupra  in 
cxlis,  neque  infra  in  terris,  qui 
pacla  conferuas ,  et  beneficia  con- 
fers in  tuos  cultores ,  tibi  tota  men- 
te  obtemperantes ;      qui  quidema4 
feruo  tuo  Dauidi,  meo  parenti, 
fidem  datam  conferuaueris ,  quod- 
que  verbis  promiferas ,  reipfa  fine 
dubio  prxftiteris.      Quare ,  Ioua  15 
Deus  Israeiitarum ,  prxfta  tuo  fer- 
uo Dauidi  patri  meo,  quod  ei  pol- 
licitus  es :  fcilicet  effe&urum  esfe 
te ,  vt  ei  non  deesfet ,  qui  in  Israe- 
iitarum folio  federet ;  fi  modo  eius 
pofteri  fuos  tibi  mores,  eius  ex- 
emplo,  probauisfent.    Nunc,  Deus  26 
Israe- 


Cap.  8. 


REGVM    LIBER    III. 


335 


Israelitarum ,  confirnietur,  quxfo, 
quod  tu  tuo  feruo  Dauidi ,  meo  pa- 

7  tri ,  pollicitus  es.  Eniniuero  ha- 
bitabit  fcilicet  Deus  in  term  ?  en 
ipfi  te  cxli  cxlorumque  call  non 
capiunt ,  nedum  hxc  a  me  conftru- 

8  eta  xdes.  Veruratauien  refpice 
meas  tui  preces  atque  fupplicatio- 
nem,  Iouami  Deus:  audi  meas 
hodiernas  apud  te    obfecrationes 

J>  atque  preces :  vt  oculos  in  hoc 
templum  (quem  locum  tuo  nomi- 
ni  collocando  deftinafti)  nodes  et 
dies  apertos  habeas ,  et  preces  ex- 
audias ,  quibus  tui  te  ad  nunc  lo- 

ocum  precabuntur.  Igitur  quod 
te  tui  Israelite,  populus  tuus,  ad 
hunc  locum  orauerint,  tu  ex  tux 
fedis  cxlefti  loco  exaudias:  et 
quumaudiueris,  propitieris. 

I  Si  quis  in  alterum  aliquid  com- 
miferit ,  et  ab  eo  in  iusiurandum 
vocatus  fuerit,  idque  iusiurandum 
ad  aram  tuam  in  hanc  xdem  dela- 

%  turn  fuerit:  exaudito  tu  de  cxlis,  fa- 
citoque  tuis ,  vt  ita  ius  reddas ,  vt 
et  nocentem  condemnando ,  et  in- 
nocentem  abfoluendo ,  huic  fua  in- 
nocentia,  illi  fuis  facinoribus  di- 
gnum  prxmium  rependas. 

3  Quum  vi<Sli  ab  hofte  Israelite 
tui,  propter  fuum  in  te  pecca- 
tum,  fefe  ad  te  conuertent,  tu- 
umque  nomen  celebrabunt ,  et  te 
fuppliciter  hac  in  xde   orabunt: 

4  exaudito  de  carlis,  et  tuorum  Is- 
raelitarum peccato  ignofcito ,  eos- 
queinterram,  quam  eorum  raaio- 
ribus  dedifti ,  reducito. 

5  Qiiumclaufocxlojdefiderataque 
pluuia,  propter  eorum  in  te  pecca- 
tum ,  precabuntur  ad  hunc  locum, 
tuumque  nomen  collaudabunt,  et 
te  eos  adfligente,  a  fuis  peccatis 

Precedent:  audito  de  cxlis,  tuo- 
rumque  feruorum,  ct  tui  israeli- 
tici  popuii  peccato  ignofcito,  eos 
in  re&aui  viam ,  qua  gradiantur, 
dirigens,pluuiaque  terrain  tuam  ir- 
rigate ,  quam  tuis  dedifti  posfiden- 
dam. 


Fames  fi  hos  fines  inuaferit,  fi37 
peftilentia ,  d  ardores ,  fi  rubigo  , 
fi .  locuftx ,    fi    eruca   incesferit , 
fi  ab  hofte  fua  in  patria  obfide- 
buntur,  denique  quaEcumque  cla- 
des  aut  morbus  erit :    omnes  pre-  3f 
cationes ,   omnes    fupplicationes , 
quae  ab  vllo  tuorum  Israelitarum 
fient,   qui  fuse  mentis  vulnus  a- 
gnofcens ,  pahnas  fuas  ad  hanc  x- 
dem  extendet,  audito  de  tuo  cxle- 
fti  doaiicilio  atque  fede ;      igno-  39 
fcitoque ,  et  facito ,  vt  fuis  cuique 
digna  omnibus  faclis  reddas ,  pro- 
ut  eius  mentem  cognitam  habebis, 
(nam  tu  folus  totius  humani  gene- 
ris mentes  perfpicis  )      vt  te  me-  4° 
tuant ,  quamdiu  viuent  in  terra  a 
te  maioribus  noftris  data. 

Quinetiam   fi  extranei,  et  a  41 
tuis  Israelitis  alieni,  audito  tuo 
tarn  prxclaro  nomine,  manuque 
forti,  et  extento  brachio,  vene- 
rint  ob  tuum  nomen,  ex  finibus 
remotis ,  et  ad  hanc  xdem  preca- 
ti  fuerint;      audito  de  cxlo  tux  4* 
fedis  domicilio,   et  extraneis  il- 
lis    poftulata    omnia    concedito: 
vt  omnes  terrarum  nationes ,  tuo  43 
nomine   cognito,   te   vereantur, 
ficut  Israelitx  tui ,  vtque  fciatur , 
hanc  a  me  conftruciam  xdem  a  no- 
mine tuo  cenferi. 

Si  tui  ad  bellum  contra  hoftes  44 
tuos  profe&i,  quo  tu  eos  mife- 
ris  ,  Iouam  orauerint  verfus  vr- 
bem  a  te  dele&am ,  verfusque  x- 
dem  a  me  tuo  nomini  conftru- 
dtam :  exaudito  de  cxlis  eorum  45 
preces  atque  fupplicationes,  eo- 
rumque  causfam  agito. 

Si,  quum  in  te  peccauerint , 46 
(nemo  eft  enim  qui  non  peccet) 
tu  oftenfus,  eos  hofti  addixeris, 
in  hoftilem  terrain,  fine  remoti- 
orem,  fiue  propiorem,  in  capti- 
uitatem  abducendos;  et  in  ea47 
terra,  in  qua  captiui  «runt,  mu- 
tatis animis,  ad  tibi  fupplican- 
dumfefeconuerterint,  fuum  pec- 
catuiu ,  culpam  impietatemque  con- 
fiten. 


33* 


REGVM    LIBER    Ilf. 


Cap.  8.9, 


4S  fitentes ;      atque  ad  te  tota  mente 
totoque  animo  conuerli ,  in  hofti- 
ura  finibus,  apud  quos  erunt  ca- 
ptiui ,  te  precati  fuerint ,    verfus 
terram  fuam ,  quani  tu  eoruin  de- 
difti  maioribus,    verms   vrbem, 
quam   delegiiti,     verfus     scdem, 
quam  ego  tuo  noinirri  xdificaui : 
4oaudito  de  tuse  fcdis  lhtione  cxle- 
fti  illorum  preces  atque  fupplica- 
tiones,  eorunique  causfam  agito, 
50  et  tuis  commisfiini  contra  te   pec- 
catum,  omniaque  eortim  in  te  de- 
licto ignofcito,  et  illorum,  apud 
quos  erunt  captiui ,  mifericordiam 
fie  in  eos  moueto,  vteorummife- 
5»reantur,      (nam  tuus  funt  popu- 
lusetpatrimonium,  ate  ex  Aegy- 
pto  de  medio  ergaftulo  ferreo  e- 
ja  ducti)     vt  oculos  ad  tuorum  cul- 
torum,  ad  tui  israelitici   populi 
fupplicationem    apertos    habens, 
eos  in  omnibus,  in  quibus  ab  eis 
53  rnuocaberis,  exaudias.      Nam  tu 
eos  tibi  in  patrimonium  fecreui- 
fti ,  ex  omnibus  terrarum  nationi- 
bus :  quemadmodum  per  Mofem 
tuum  locutus  es,    quum  maiores 
noftros  ex  Aegypto  educeres,  do- 
mine  Ioua. 
ca       Finitis  omnibus  his  ad  Iouam 
precibus    atque    fupplicationibus : 
furrexit  Solomo,    vt  ante    aram 
Ioux  flexis  genibus  pasrisque    in 
5  j  cxlum  manibus  fuerat ;    et  ftans , 
magna    voce   omni    Israelitarum 
multitudini  bene  precatus  eft    in 
$6haec  verba:      grates  ago   Iouae, 
qui  fuis  Israelitis  quietem ,  ficuti 
promiferat ,  dederit ,  ne  vna  qui- 
dem  re  omisfa  ex  omnibus ,   quae 
per  Mofem  fuum  bona  promifc- 

57  rat.  Adfit  nobis  Ioua  Deusno- 
fter,  vt  adfuit  maioribus    noftris, 

58  ne  nos  defertos  relinquat,  vt 
mentes  noftras  fie  ad  fe  adliciat, 
vt  ad  omne  eius  prxferiptum  vi- 
uentes ,  eius  prxcepta,  decreta,  fen- 
tentias,  quas  maiores  noftros  do- 

5r,cuit,  obeamus;  vtque  mea 
hxc  verba ,  quibus  louse  fuppiica- 


ui ,  prxfto  adfint  apud  Iouam  De- 
tun  noftrum  dies  noctesque,  quo 
et  meam  et  fuorum  Israelitarum 
causfam  agat,  quandocumque  res 
poftulabit;    vt  fciant   omnes  ter-60 
rarum  nationes ,  Iouam  esfe  De- 
um,  nee  vllum  prxterea:    et  vosil 
mentes  erga  Iouam  Deum  noftrum 
rectos  habentes,  ad  eius   placita 
viuatis ,    eiusque    praecepta  plane 
conferuetis.     Deinde  apud  Iouam  6% 
facrificium  fecit  Solomo  rex,  vna 
cum  omnibus  Israelitis,    immola- 63 
uitque  Ioux  hoftias  pro  falute ,  bo- 
urn viginti  duo  millia,  et  balan- 
turn  centum  viginti  millia:    dedi- 
cauefuntque  xdem  Iou£,rexeto- 
mnes  Israelitx.     Eodem  die  con- 64 
fecrauit  rex  medium  atrii,    ante 
lou.e  templumpofiti.      .Nam  illic 
folido  facrifkio,fertoque,  et  adi- 
pibus  pro  falute  fecit :  quod  erat 
ara  ssnea  Iouae    adpofita  minor, 
quam  vt  hoftias ,  et  ferta,et  adipes 
pro  falute    caperet.        Atque  eo*5 
tempore  Solomo  vna  cum  omni- 
bus Israelitis  (quorum  ingens  co- 
pia  ab  vsque   Hemathx  eonfinio, 
ad  fluuium  Aegypti  aderat)  feftum 
egit  apud  Iouam  Deum  noftrum, 
bis  feptem  dies ,  id  eft ,  quatuor- 
decim.      Octouo  die  populum  di-  66 
mifit :  atque  illi ,  adris  regi  gratiis, 
domum  discesferunt ,  gaudentes, 
animisque  laetis,  propter  tot  be- 
neficia,     quibus   Ioua  et   Daui- 
dem  fuum  et  Israelitas  fuos  adfe- 
cerat. 

CAPVT     IX. 

Ail  regent  Dem.  HiramiH  ficlor.  Regie 
tib<tn.  Aegyptiaregina.  Regia  faeri- 
fuiti  ,  dilijii. 

POftquara  Solomo  Iouae  tern-  1 
plum  regiamque,  et  omnia, 
qiueeifacere  collibuit,  abfol- 
uit :        Ioua  ei  iterum  adparuit, » 
vt  apud  Gabaonem  adparuerat ,  i- 
taque  locutus  eft :      ego  tuas  ad  3 
me  preces  et  fupplicationem  ex- 
audiui ,  iftam  a  te  conftructom  x- 

dem 


Cap.  9. 


REGVM  LIBER    III. 


337 


dem  confecraui ,  vt  ibi  meum  no- 
men  collocem  in  fempiternura ,  ibi 
et  ocnlos  et  mentem  fempcr  ha- 
il beam.  Quod  fi  tu,  ad  Dauidis 
tui  patris  imitationem ,  fincera  er- 
ga  me  reclaque  mente  praeditus , 
emnia  tibi  a  me  praecepta  exle- 
quens ,  meum  inftitutum  ct  fenten- 

5  tiam  conferuaueris :  ego  tui  in 
Israelitas  regni  folium  in  perpetu- 
mn  fbbiliam ;  quemadmodum  Da- 
nidi  patri  tuo  promifi ,  ei  non  de- 
fore  ,  qui  in  folio  israelitico  fede- 

6  ret.  Sin  vos  aut  veftri  nati  a  me 
defciueritis,  neque  mea  praecepta 
et  decreta  vobis  a  me  propofita 
conferuaueritis ,  vosque  ad  deo- 
rum  peregrinorum  feruitium   et 

7  cultum  contuleritis :  ego  et  Is- 
raelitas ex  ea  terra ,  quam  eis  de- 
di,  exftirpabo,  et  tempi  um,  quod 
nomini  meo  confecraui,  repudia- 
bo,  vsque  eo ,  vt  et  Israelite  pro- 
uerbio  fabulacque   locum  faciant 

S  apud  omnes  nationes ,  et  tem- 
plum  iftud  ostentui  fit ,  vt  prxter- 
euntes  omnes  attoniti  11  bi lent,  quae- 
rantque,  quam  ob  causfam  Ioua 
fie  adfecerit  iftam  terram  atque  fa- 
9  num.  Quibus  refpondeoitur, 
quoniam,  reliclo  Ioua  Deo  fuo,  per 
quern  eorum  maiorcs  ex  Aegypto 
fuisfent  educli ,  fefe  diis  aliis  con- 
iunxerint ,  eosque  adorauerint  at- 
que coluerint ;  propterea  louatn 
eis  ilia  tot  mala  importasfe. 
10  Prxteritis  autem  viginti  annis, 
quibus  Solomo  duas  domos ,  Io- 
uae videlicet  3Edem,et  regiam  do- 
ll mum,  xdificauit:  dedit  Solomo 
rex  Hiramo  Tyriorum  regi  (a  quo 
fibi   cedrina    pineaque   materia, 

Srorfus  ad  fuum  arbitrium  fuppc- 
itata  fuisfet)  viginti  oppida  in  Ga- 
la lilaea.  Ad  quae  oppida  vifenda 
Hiramus  Tyro  profeclus,  quum 
ilia  ei  non  placuisfcnt ,  ita  dixit : 
■3  qualia  funt  hsec  oppida,  quae  tu 
niihi,  frater,  dedifti?  atque  in- 
dc  oppida  ilia  a  displicendo , 
terra  Chabul  ad  hunc  diem  vo- 


cantur.      Miferat  autem  Hiramus  14 
regi  centum   viginti  talentaauri. 
Tributi  autem  ratio,  quod  cxe-15 
git  Solomo  rex  ad  conftruendam 
Iouae  aedem,    et  fuas   aedes,    et 
Mellonem,  et  mcenia  Hierofoly- 
mae,  et  Hafor,  et  Mageddonein, 
et  Gazer,    fie  fe  habet.      Pha-i$ 
rao  rex  Aegypti  fecit  expeditio- 
nem,  in  qua  Gazer  cepit:  incen- 
fumque ,  occifis  Chananaeis  oppi- 
danisjfiliae  fuas  Solomonis  vxori 
dotis  nomine  dedit.  Solomo  Gazer  17 
aedificauit ,  et  Bethoronem  inferio- 
rem,      et  Baalatham  et  Palmiram  18 
in    folitudine     finium    illorum, 
turn  omnia,  quae  habuit  coramea- 19 
tus  oppida ,  et  quadrigariorum  et 
equitum,  denique  quidquid  ei  Hie- 
rofolymis  aut  in  Libano,  onmibus- 
que  imperii  fui  finibus  aedificare 
vifum  eft.        Atque  ab  omnibus,  20 
qui  fupererant  ex  Amorraeis,Hettae- 
is ,  Pherezaeis,  Heuaeis  et  Iebufaeis, 
qui  non  erant  ex  Israelitis,     id  21 
eft  ab  illorum  prognatis ,  qui  illis 
fuerant  in  ea  terra  fuperftites,  nee 
eos  potuerunt  Israelitae  euertere , 
ab  illis ,  inquam,  in  feruitutem  red- 
acts ,  tributuin    exegit    Solomo 
quod  adhuc  durat.      Nam  Israe-a» 
iitarum  quidem  nullis  feruitutem 
impofuit,  fed  eis  milrtibus ,  et  fti- 
patoribus ,  et  praefe&is  et  curato- 
ribus ,  et  quadrigariorum  et  equi- 
tum magiftris  vfus  eft,    cuiusmo-  23 
di  erant  praefecti,  quibus  mandata 
cura  erat  operum  Solomonis ,  quin. 
genti  quinquaginta ,  qui  illis  im- 
perabant ,  qui  erant  in  opere  occu- 
pati.    Filia  quoque  Pharaonis  ex  24 
yrbe  Dauidis  in  aedes  fuas  fibi  ab 
illo  conftruclas  imraigrauit:  turn 
ille  Mellonem  aedificauit.     Facie-  2J 
bat  autem  Solomo  ter  quotannis 
folida  facrificia,  et  pro  falute,  in 
ara  quam  Iouae  conftruxerat,  at- 
que apud  earn ,  quae  erat  Iouae  ad- 
pofita ,  fuffiebat.      Itemque  abfo-  »5 
Into  templo,  clasfem  fecit  in  Afi- 
ongabre ,  apud  Elotha ,  in  litorc 
Y  maris 


338 


REGVM    LIBER  III. 


Cap.  lo. 


maris  rubri  in  finibus  Idumxo- 
27 ruin:  qua  in  clasfc  mifit  Hira- 
mus  feruos  fuos,  homines  nauti- 
cos ,  et  maris  peritos ,  vna  cum  fo- 
28  lomonianis ,  qui  Ophir  profecti, 
exportarunt  illinc  auri  quadringen- 
ta  viginti  talenta ,  et  ad  regem  So- 
lomoncm  retulerunt. 

CAPVT     X. 

Auflri  regina  ad  Soloiitonem.     Huius   opn- 
tentut. 

1  y^T  Sabx  regina,  audita  Solo- 
r\  monis  fama ,  ad  Ioux  nomen 
•*-^  venit ,  ad  eum  obfcuris  qux- 

2.  ftionibus  tentandum  :  ingresfa- 
que  Hierolblymamcum  multo  ad- 
tnodum  comitatu,  cum  canielis 
maximam  aromatum  aurique  vim 
et  gemmarum  ferentibus ,  Solomo- 
nem  adit,eiquc  propoiiit,quidquid 

3  habebat  in  animo.  Cui  rex  Solo. 
mo  opines  eiusquxftionesaperuit, 
ncque    regem    quidquam   latuit, 

4quodil]inon  explicaret.  Turn 
regina  Sabx  tantam  Soiomonis  con- 
templata  fapientiam ,  ab  eoque  con* 

5ftru6tamdomum,  tumeius  menfx 
vi£him,ct  regiorum  acuibationem, 
et  adminiftratorum  ftatum  atque 
veftitum,  eiusque  potionem,  et  quae 
ad  aedetn  Iouae  faci  iiicia  faciebat, 
attonita,    regem    fie  adloquitur: 

6  vtique  vera  funt ,  quae  ego  noftris 
in  regionibus  de  tuis  rebus  atque 

7^pientia  audiueram:  quibus  re- 
bus equidem  non  ante  credidi, 
quam  veni ,  et  ipfa  meis  oculis  fpe- 
ctaui.  Enimuero  coniperio ,  ne  di- 
midium  quidem  mihi  fuisfe  navra- 
tum :  adeo  tufamam,  quam  ego 
acceperam ,  fapiemia  fuperas  atque 

g  virtute'.  Felices  homines  tui, 
feliccs  hi  adfeclx  tui ,  qui  tibi  per- 
petuo  adftantes,  tuam  audiunt  fa- 

ppientiam.  Grates  Ioux  Deo  tuo, 
qui  tibi  fie  fauerit,  vt  te  Israelita- 
rum  folio  imponeret ,  tan  to  Temper 
amore  profecutus  Israelitas ,  te  vt 
regem  crearet,  qui  ius  xquumque 


faceres.     Turn  regi  Solomoni  cen-  10 
turn  viginti  auri  talenta  donauit 
regina  Sabx ,  gemmasque  et  aro- 
matum tantam  vim ,  quanta  adhuc 
non  prouenerat.     Prxterca  Hira- 1 1 
mi  clash's ,  qux  aurum  Ophire  ad- 
uehebat ,  aduexit Ophire  ingentem 
picex  lignorum  *  multitudinem  at- 
que gemmas  ,     quibus  ex  picese  14 
lignis  fecit  rex  fulcra  xdis  Iouae 
regiaeque,  et  citharas,  etnablacan- 
toribus :  qualis  fane  piceae  materia 
nondum  hue  importata  erat ,  neque 
vifa.      Solomo  quoque  rex  dedit  13 
reginx  Sabx ,  quidquid  illi  petere 
vinirn  eft :  prxter  ea ,  quibus  illam, 
vt  rcge  Solomone    dignum  erat, 
vitro  donauit:  atque  ita ilia fe cum 
fuis  in  patriam  recepit.    Erat  au- 14 
tern  pondus  auri ,  quod  Solomoni 
fingulis  annis  proueniebat ,  fexcen- 
ta  fexaginta  fex  auri  talenta.     Prae- 15 
ter  ea ,  qux  ei  pendebantur  a  mer- 
catoribus ,  ab  inftitoribus  aroma- 
tariis ,  omnibusque  Arabix  regulis, 
et    region  is    prxtoribus.      Fecit  l  & 
prxterea  rex  Solomo  ducenta  fcu- 
ta  ex  auro  dudtili ,  infumtis  in  fin- 
gula  fexcentis  auri  ficlis :    trecen- 17 
tosque  clipeos  etiam  auro  ductili, 
in  quos  fingulos  trinae  auri  minx 
impenfx  funt .   Atque  hxc  in  nerao- 
renfi  Libani  domo  repofuit.    Fecit  1 8 
et  folium  eburneum  ingens,  idque 
auro  probatisfimo  operuit :  cuius  I? 
folii  gradus  erant  fex ,  faftigium  a 
tergo  rotundum,    manus  autem 
vtrimque  ad  locum  fesfionis:  fe- 
cundumquas  manus  adftabant  duo 
leor.es,  etibi  duodecim  leones  in*» 
fexgradibus,  hinc  atque  hinc  ad- 
ftabant :  cuiusmodiopus  nullum  in 
vllo  regno  factum  eft. 

Atque  omnia  regis  Soiomonis  2, 1 
vafa  potoria,  omnisque  fupellex 
domus  faltus  Libani,  ex  auro  e- 
rat,  et  quidem  purisfimo,  fine 
argento,  quippe  quod  Soiomonis 
tempore  nullius  habebatur  pre- 
tii.  Nam  cilica  clasfis  regia,a* 
vna  cum  hiraroica,  tertio  quo- 
que 


Cap.  ro.tr. 


REGVM    LI[BER    HT. 


33d 


que  anno  mare  permeans,  au- 
rum,  argentum,  ebora,  pauos, 

a31imiasque  adportabat.  Itatantum 
diuitiis  et  fapientia  omnes  orbis 

a4reges  Solomo  rex  fuperauit:  vt 
totus  orbis  confpedrum  requireret 
Solomonis  audiendae  fapientiae 
causfa,  qua  mens  iliiuspr?editadi- 
a5  uinitus  erat :  vtquc  ei  pro  fe 
quisque  vafa  argentea  aureaque, 
veftes,  arma,  aromata,  equos,muIos 

a$  quotannis  dono  adferrent.  Itaque 
currus  equitatumque  tantum  com- 
parauif,vt  mille  quadringenfas  qua- 
drigas  haberet,  et  equitum  millia 
duodecim :  quos  partim  in  quadri- 
gariis  oppidis.partim  Hierofolymis 

a7apud  fe  dispofitos  habebat:  fecit- 
que  rex,  vt  et  auri  Hiercfoly- 
mae  non  minor  foret  copia ,  quam 
lapidumtetccdrorum,  quamfyco- 

:a8  mororum  campeftrimn.  Ex  Aegy- 
ptoautem  adducendorum  Solomo- 
ni  equorum  hxce  rat  ratio,  vt  re- 
giorum  mercatorum  focietas  equo- 
rum multitudinem  pretio  compa- 

l9  rarer.  Addicebatur  autem  ex  Ae- 
gypto  abducenda  quadriga  vna 
fexcentis  argenteis :  hoc  eft  finguii 
equi  centenis  quinquagenis :  eo- 
demque  modo  ab  omnibus  Hettae- 
orum  et  Syrix  regibus  permerca- 

1    tores  adducebantur. 


CAFVT     XL 

Solomonis  eifeminatio.  Concubinarum  Hu- 
merus :  in  iflton  Ioaa .  in  eamdem  Ida- 
meitA.  Raxon  hoflis.  In  Sotomonem  con- 
fpiratio.  Eitts  mors.  Liber  g'/iorum 
Solution*.  Regni  anni ,  fefultura.  Ro- 
boamws  teres. 

:  I  OEd  amauit  Solomo  rex  multas 

.%  praeterPharaonisfiliam  mulie- 

res  alienigenas ,    moabitidas , 

ammonitidas,  idumaeas,  fidonias, 

%  hettaeas  :  de  quibus  nationibus 
Ioua  Israelitis  interdixerat ,  ne  vel 
ipfi  ad  illas ,  vel  illae  ad  ipfos  veni- 
rent :  alioquin  fore,  vt  eorum  men- 
tes  ab  illis  ad  ipfarum  pellicerentur 

<0  «dcmmoxMoIocbusadpellatur. 


deos.      Illis  amore  iun6his  Solo- 5 
mo,vxores  habuit  principes  feptin- 
gentas,  et  concubinas  trecentas ,  per 
quas  vxores  alienatus  eft  eius  ani- 
mus,     et  fub  tempus  feneftutisf 
deflexa  mens  eius  eft  per  illas  ad 
alienos  deos :  non  modo  vt  animo 
erga  Iouam  Deum  fuum   fincero 
non  esfet,vt  eius  paterDauid  fuerat^ 
fedetiam  Aftorethum  Sidoniorum,  5 
L.tt  Chamofum  Moabitarum  //. 
deum,et"Melcomum  Ammonita- 
rum  nefas ,  fequeretur.     Adeoque  6 
Iouam  ofFendit  Solomo ,  adeoque 
ei  fuum  officium  non  praeftitit,ficut 
eius  parens  Dauid  fecerat:       vt7 
etiara  Chamofo  Moabitarum  flagi- 
tio  fanum  in  monte  Hierofolymis 
obiacente  conftruxerit,  et  Molocho 
Ammonitarum  flagitio :        idem-  9 
que  fecerit  omnibus  fuis  vxoribus 
alienigenis,qux  fuffitus  et  facra  fuis 
facerent  diis.        Itaque  incenfusQ 
contra  Solomonem  Ioua ,  quoniam 
mente  a  Ioua  Deo  Israelitarum  de- 
flexisfet ,  qui  ei  femel  atque  iterutn 
adparuerat,      atque  hoc  praecepe- io 
rat,  ne  deos  fequeretur  alienos,  cul 
Iouae  praecepto  ille  non  obtempe- 
rasfet ,  minatus  eft  ei  in  hunc  mo- 
dum :    quoniam  tu  commififti ,  vt  1 1 
fcedus  meum  et  inftituta  tibi  a  me 
tradita  non  conferuares ,  eripiam 
ego  tibi  regnum ,  idque  feruo  tuo 
dabo.     Qwamquam  hoc  te  viuen- 12 
te  non  fum  facturus,  in  gratiam  Da- 
uidis  patris  tui :  verum  id  filio  tuo 
eripiam.      Non  tamen  totum  re- 13 
gnum  eripiam :  fed  ei  vnam  tribum 
concedam,propterDauidem  meum, 
et  propter  eledtam  a  me  Hierofo- 
lymam. 

Igitur  aduerfarium  Solomoni  14 
Ioua   fuscitauit  Adadum  Idumae- 
um,  de  ftirpe  regis  iduinaei.    Hie  1 5 
Adadus,    quum    esfet    Dauid  a- 
pudldumaeos,  Ioabo  militiae  duce 
ad   fepeliendos  occifos  profecto, 
occifis  ab  ipfo  Ioabo  omnibus  Idu- 1$ 
maeae  maribus :    (nam  fex  menfes 
Y  a  man- 


340 


REGVM  LIBER   III. 


Cap.  II. 


manfit  ibi  Ioabus,  cum  omnibus 
Israelitis ,  dum  omnesldumxorum 

17  mares  exfcindunt)  fugerat  vna 
cum  quibusdam  patris  fui  feruis, 
hominibus  idumacis ,  vt  Aegyptum 
peteret,  quum  quidem  puer  admo- 

18  dum  esfet.  Hi  a  Madianitis  pro- 
fecli,  ad  Pharanem  venerant:  ad- 
fcitisque  fibi  a  Pharane  hominibus, 
in  Aegyptum  fe  ad  Pharaonem  Ae- 
gyptiorum  regem  contulerant :  is- 
que  illi  et  domum  dederat ,  et  vi- 
ctim adfignauerat,  et  terram  tri- 

19  buerat :  tantamque  in  beneuolen- 
tiam  Adadus  apud  Pharaonem  ve- 
nerat ,  vt  ille  ei  fuae  principis  vxoris 
Taphnis  fororem  in  matrimoni- 

aoumdaret.  Ex  hacet  Taphnis  fo- 
rore  filium  fustuierat  Genubathum, 
qui  a  Taphne  in  ipfa  Pharaonis 
domo  educatus,  erat  in  Pharaonis 
familia,     inter   ipfos   Pharaonis 

ai  Alios.  Igitur  Adadus ,  poftquam 
apud  Aegyptios  intellexit,  Dauidem 
cum  fuis  obdormiuisfe  maioribus, 
et  Ioabum  exercitus  ducem  mor- 
tuum  esfe  :  petiit  a  Pharaone  mis- 

aafionem  in  patriam:  quxrentique 
Pharaoni ,  ecqua  re  apud  fe  egeret, 
Vt  in  patriam  proficifci  cuperet : 
refpondit,  velle  fe  omnino  ab  eo 

a3dimitti.  Praeterea  excitauit  Solo- 
moni  Deus  aduerfarium  Razonem, 
Eliadae  filium ,  qui  ab  Adarezero 
Sophenae  rege  domino  fuo  aufu- 

a^gerat,  factaque  manu ,  latronum 
dux  fuerat,  atque  hi,  dum  Dauid 
Sophenos  interficit ,  Damafcum  ve- 

a$nerant:    captaque  ibifede,  dama- 

aoTcenum  regnum  occupauerant.  Is 
Razon  Syrise  regno  potitus,  Israeli- 
tis ,  prxter  id  malum,  quod  ab  Ada- 

a7do  inferebatur,  toto  Solomonis 
tempore  adueriatuseft,eosque  in- 
feftauit. 

ag  Ad  haec  Ieroboamus  Nabathi 
filius  Ephrataeus,  a  Sareda,  So- 
lomonis feruus  (cuius  mater  no- 
minaba  fur  Serua,mulicr vidua) in 
regem  confpirauit,  cuius  confpira- 

')  pofteritatem: 


tionis  causfa  haec  ruit :    Mellonem  »9 
sdificanteSolomone,  et  vrbis  Da- 
uidis  patris  fui  dirutam  partem  ob- 
ftruente,  erat  Ieroboamus  vir  ro- 
buftus :  quern  iuuenem  quum  vi- 
disfet  in  opere  verfantem   Solo- 
mo,  vniuerfo  Iofepheorum  tributo 
prxpofuit.    Qnodam  tempore  ac-30 
cidit ,  vt  egresfus  Hierofolyma  Ie- 
roboamus in  via  occurreret  Ahiae 
Silonio ,  vati ,  nouum  pallium  in- 
duto.     Hie  quum  duo  foli  esfent  31 
in  agris :  capit  Ahias  pallium  no- 
uum ,  quo  veftitus  erat ,  idque  in 
duodecim  partes  discerpit ,  atque 
ita  Ieroboamum  adloquitur :  cape 
partes  decern ;  nam  ita  tibi  fignifi- 
cat  Ioua  Deus  Israelitarum :   ego 
fum  Solomoni  regnum  de  manu 
extorfurus,    et  tibi  tribus  decern 
daturus.      Vnam  ille  tribum  ha-  3a 
bebit,   propter  meum  Dauidem, 
propterque  Hierofolymam ,  vrbem 
a  me  ex  omnibus  Israelitarum  tri- 
bubus   eleclam  :      quoniam  illi,  3 J 
relicto  me ,  Aftorethum  Sidonio- 
rum,Chamofum  Moabitarum,  et 
Mclcomum  Ammonitarum  deinn 
colunt :  neque  meis  gradientes  viis, 
vt  mihi  obtemperent ,  mea  placita, 
inftituta ,    fententias  exfequuntur, 
licuti  Dauid  pater  illius.     Ab  illo  34 
quidem  non  totum  regnum  aufe- 
ram ,  fed  ei  principatum ,  quamdiu 
viuet,  concedam :  Dauidis  mei  caus- 
fa ,  qui  a  me  delectus ,  mea  pracepta 
et  inftituta  feruauerit.     Sed  aufe-  35 
ram  ab  iliius  filio  regnum ,  tibique 
decern  tribus  dabo,      concesfa  eius  3<3 
filio  vna  tribu,  vt  b  lucernam  habeat 
Dauid  mens  femper  coram  me  Hie- 
rofolymis,  quam  vrbem  meo  no- 
mini  collocando  delegi.    Tibi  au-  33 
tem  regnum  conciliabo,  impera- 
bisque   Israelitis    tuo    arbitratu. 
Quod  fi  omnibus,  quae  tibipneci-  3 J 
piam ,  obediueris ,    meisque    viis 
gradiens,mihi  obfecutus  fueris,mea 
inftituta  praeceptaque  conferuando, 
ficut  fecit  Dauid  meusiaderotibi, 

ct 


il 

u 
1 


Gap.  ii.  is. 


REGVM  LIBER  III. 


341 


et  domum  tibi  firmam  conftruam, 
queinadmodum  Dauidi  conftruxi, 

iPIsraelitasque  tib  tribuam.  Atque 
hac  quidera  cansfa  Dauidis  proge- 
niem  premam  ,   fed  non  Temper. 

1°  Hanc  ob  causfam  conatus  eft  Solo- 
mo  perimere  Ieroboamum  :  fed 
discesfit  Ieroboamus ,  et  in  Aegy- 
ptum  ad  Sefacura  Aegypti  regem 
profugit ,  atque  in  Aegypto  fuit  vs- 

•1  que  ad  Solomonis  interitum.  De 
ceteris  omnibus  Solomonis  rebus 
etgeftis,  etfapientia,  fcriptumex- 
ftat  in  libro  geftorum  Solomonis. 

a  Regnauit  Solomo  Hierofolymis  in 
vniuerfos  Israelitas  per  annos  qua- 

3  draginta.  Deinde  cum  maiori- 
bus  fuis  obdormiuit :  et  in  vrbe  Da- 
uidis fui  patris  fepultus  eft.  Ei 
in  regnum  fuccesfit  Roboamus, 
eius  dims. 

CAPVT    XII. 

Popttlus  ad nottum regem.     Hu'tus crvdelitas. 
Populi  defe&io.Inoboamm  rex,idole!atra. 

IS  Roboamus  quum  Sichemam 
venisfet  (nam  Sichemam  conue- 
nerantomnes  Israelitx,eius  cre- 
iandi  regis  gratia)  Ieroboamus 
Nabati  filius,  qui  adhuc  in  Aegypto 
(quo  Solomonem  regem  vitans  fu- 
gerat)  degebat,  poftquam  id 
audiuit,  arcesfitus  aduocatusque, 
admit  vna  cum  vniuerfo  Israelita- 
rum  conuentu.  Atque  hi  a  Ro- 
boamo  poftularunt,  vt,  quoniam 
illius  pater  iugo  eos  presfisfet ,  ipfe 
impofitam  eisab  illo  feruitutis  du- 
ritatem ,  iugique  grauitatem  leua- 
ret :  ita  fe  in  eius  poteftate  futuros 
esfe.  Qiiibus  ille  refpondit,  vt 
in  prxfentia  discederent ,  port  tri- 
duum  ad  fe  reuerterentur.  Atque 
illis  digresfis ,  confuluit  Roboamus 
rex  fenes,  qui  eius  patri  Solomoni 
adhuc  viventi  adftiterant ,  interro- 
gauitque,quid  cenferent  hominibus 
csfe     respondendum  I      Cui    ilii 

e)  in  rcge,  iicut  Cacfarcs  aprimo  nomen 
disccsfum. 


refpondent ,  ft  in  prxfentia  ilJis  ob- 
fequatur,  eisque  morem  gerens,  be. 
nigne  refponfum  det,  fore,  vt  eos 
femper     obtemperantes     habeat. 
At  ille  omisfo ,  quod  dederant  fe-  8 
nes ,  confilio ,  iuuenes ,  qui  cum  eo 
educati  ei  niiniftrabant ,  confulit,  et 
ab  eis  quacrit:      quidnam  confu-  9 
iant,  vt  illis  refpondeat,  qui  a  fe 
petiuisfent,  vt  a  iugo  eis  a  fuo  patre 
impofito  relaxaret  aliquid  ?     Cui  10 
iuuenes  fuadent,  vt  illis  a  fe  peten- 
tibus,  vt  iugi  eis  ab  eius  patre  im- 
pofiti  grauitatem  releuet,  ita  re- 
fpondeat :  fuorum  digitorum  mi- 
nimum crasfiorem  esfe,     quam 
fui  patris  medium  corporis  trun- 
cum :    quod  fi  pater  eos  graui  iu-  II 
go  onerauit ,  fe  ad  id  iugum  addi- 
turum :  fi  pater  in  eos  fcuticis  anim- 
aduertit,    fe  fcorpionibus  anim- 
aduerfurum.     Die  tertio,   quum  IX 
omnes  ad  Roboamum ,  ficut  ab  eo 
iusfifiierant,  reuertisfent :  refpon- 
dit eis  rex  durius,et  negle&o,  quod 
fenes  dederant,  confilio , iuuenum 
confilium  fecutus,  ita  dixit :    mens  13 
pater  vos  graui  iugo  presfit,  ego  vc- 
ftrum  iugum  adaugebo  :  metis  pa- 
ter in  vos  fcuticis  animaduertit,ego 
fcorpiis  animaduertam.      Non  eft  14 
autem  morigeratus  rex    populo, 
ita  dispenfante  Ioua,vt  id  pracftaret, 
quod  Ieroboamo  Nabati  filio  per 
Ahiam  Silonium  prxdixerat. 

Turn  omnes  Israelitse ,  videntes  1 5 
fibi  a  rege  non  obtemperari,  ei  re- 
fponderunt,  nihil  iam  fibi  iuris  c  in 
Dauide,  nihil  posfesfionis  in  Ifaeida 
fuperesfe :  proinde  domum  disce- 
dendum  Israeli tis  esfe,  et  Dauidi 
fuse  familiae  profpiciendum.      At-I($ 
que  ita  discesferunt  Israelitae  do- 
mum,  fictamen,  vtlsraelitx,  qui 
Iudaeae  oppida  incolebant,  fub  Ro- 
boami  regno  fuerint.      Qiiumque  17 
</mifisfet    Roboamus    rex  Adora- 
mum  tributi  praefedtum  ad  Israeli- 
tas :  illi  eum    vniuerfi  lapidibus 
Y  3  ob- 

habcot.     d)  fcilicec  ante  Iiraclicatum 


34* 


REGVM   LIBER  III. 


Cap.  12. i$. 


Igobmfum  necarunf.  Itaqueoccu- 
pauit  Roboamus  quadrigam  adfcen- 
dere,Hierofolyniamque  curfu  pete- 

19  re.  Atque  ita  defeiuerunt  Israeli- 
tae  a  dorao  Dauidis  ad  hunc  vsque 

aodiem.  Qnumque  omnes  Israelitae 
rediisfe  Ieroboamum  audiuisfent, 
eum  ad  conuentus  arcesfitum  euo- 
carunt,  regemque  omnium  creaue- 
runt  Israelitarum,  vna  tantumlu- 
dae  tribu  dauidicam  ftirpem  fecu- 

»1  ta.  At  Roboamus ,  poftquam 
Hierofolymam  venit,  omnem  iu- 
daram  ftirpem,  tribumque  benia- 
rniticam  congregat ,  hominum  cen- 
tum o&oginta  millia ,  leckirum  et 
bellicoforum,  vt  bello  ftirpem  per- 
fequeretur  Israelitarum ,  regnum- 
que  fibi  Solomonis  fllio  recupera- 

jaret.  Sed  mandauit  Deus  Semeiae 
diuino,  vtRoboamo  Solomonis  ri- 
lio  lud  eae  regi ,  totique  Iudae  et 
Beniaminis  ftirpi ,  ceterisque  Iouae 

13  nomine  nuntiaret,  ne  proficifce- 
rentur,  neue  fratribus  fuis  Israeli- 
tis  bellum  infcrrent,  fed  domum 
1  edirent :  fe  enim  iilius  esfe  au&o- 

14  rem  rei.  Ita  illi  Iouae  diclo  au- 
dientes  fuerunt,  etad  eius  manda- 
tumexpeditionem  omiferunt. 

aj  Inftaurauit  autem  Ieroboamus 
Sichemam  in  monte  Ephraimita- 
rum,  in  eaque  habitauit :  et  inde  di- 

26  gresfus,  Phanuel  refecit.  Deinde 
fie  fecum  cogitare  ecepit :  iam  re- 
gnum  in  Dauidis  domum  redibit. 

27 Si  homines  hi  Hierofolymam  ad 
rem  diuinam  in  aede  Iouae  facien- 
dam  concesferint ,  animum  ad  do- 
xninuin  fuum  Roboamum  Iudaeae 
regem  fleclent,  meque  interfe&o, 

ag  ilium  repetent.  Igitur  inito  con- 
filio,  duos  vitulos  fecit  aureos,  ho- 
minesque  mOnuit ,  nihil  iam  opus 
esfe,  vt  Hierofolymam  profici- 
fcerentur:  hie  adesfe  Israelitarum 
deos,  a  quibus  esfent  edu&i  exAe- 

29  gypto.  Atque  vnum  quidem  vi- 
tulorum  Bethele  pofuit,  alterum 

30  Dane  collocauit:  quae  res  fane 
offenfamattulit,  quum  vulgoalte- 


rius  vifendi  gratia  Danem  vsque 
commearent. 

Fecit  et  aedem  in  edito  loco,  et  fa»  3 1 
cerdotes  creauit  ex  vulgo,aLeui  non 
ortos.      Itemque  teftum  celebrauit3* 
oclauo  menfe ,  die  menfis  decimo- 
quinto :  cuiusmodi  feftum  in  ludaea 
fieri  folebat ,  et  vi&imas  ad  aram 
immolauit :      idque  Bethele  fecit  33 
ad  aram  vitulorum,  quos  fecerat: 
ibique  facerdotes  facellanos,  afefa- 
6tos,  collocauit. 


CAPVT    XHI. 

leroboami  manus  tabida.  Vates  taccratut  it 
Icon*.  Ad  ilium  ati.u  vates.  Mortui  fe- 
puitura.  leroboami  malitia  maior :  eim- 
iem  fitmilid  exflinflio. 

QVum  autem  ad  aram ,  quam  t 
Bethele  fecerat,accesfisfet  die 
decimaquinta  menfis  oifraui 
(quern  menfem  ad  fuam  libidinem 
commentus  erat )  feftumque  Israe- 
litis  ageret ,  et  ad  aram  adolendi 
causfa  adfeendisfet :  fuperuenita 
Bethel  ex  ludaea  diuinus  quidam, 
iusfu  Iouae,  qui,Ieroboamo  ad  aram 
adolendi  causfa  ftante,  clamauitad 
aram,  Iouae  ir.sfu,  in  hunc  modum : 
ara,  ara,  hoc  tibi  Ioua  fignificari  iu- 
bet,  fore,  vt  nafcatur  de  genere  Da- 
uidis filius,  Iofias  nomine,qui  fuper 
te  ma&abit  facellanos  facerdotes, 
fuper  te  adolentes,  vtque  hominum 
osfa  fuper  te  crementur:  cuius  3 
rei  prodigium  hoc  praedixit  Ioua, 
(inquit,  turn  prodigium  dans)  quod 
ara  iam  findetur,  et  impofitus  ei 
cinis  effundetur.  His  diuini  ver-  4 
bis,  quae  ad  aram  apud  Bethel  pro- 
nuntiauerat,  auditis,  Ieroboamus, 
protenfa  ab  altari  manu,  iubet 
ilium  comprehendi.  Sed  exaruit 
eius  manus,  quam  aduerfus  ilium 
intenderat ,  ita  vt  earn  ad  fe  retra- 
here  non  posfet.  Turn  diffisfaj 
ara,  effufus  ex  ea  cinis  eft,  fic- 
uti  prodigium  Iouae  mandato  di- 
uinus praedixerat.  Hie  rex  diui-  5 
num  adloquitur:  ora,  quaefo,  in- 
quit, 


Cap.  13. 


REGVM  LIBER  III. 


343 


quit ,  Iouam  Deum  tuum ,  et  pro 

me  precare,  vt  mihi  reftituatur 

manus  mea.    Turn  diuinus  Iouam 

orat,  etfua  regi  manus  reftifuitur, 

7  et  in  priorem  ftatum  redit.    Atque 

rex  cum  fie  adloquitur :  veni  me- 

cum  domum ,  vt  prandeas :  ego  ti- 

Sbi  munus  dabo.        Cui  ille:  et- 

iamfi  mihi  dimidiam  domum  tu- 

am dares,  non te comitarer ,  autci- 

bum  potionemue  hocinlococape- 

5>  rem.      Nam  a  Ioua  ita  mandatum 

habeo ,  ne  vel  cibum  ant  potionem 

capiam:  vel  eadem,  qua  veni,  via 

ioreuertar.  Hoc  edi&o  profeflus 
eft  alia  via;  neque  eadem  via  re- 
uertit,  qua  Bethel  venerat. 

1 1  Erat  Bethele  vates  qiiidam  fewer, 
Adhunc  veniimtipfiusfilii,  eique 
n arrant  omnia ,  qux  diuinus  ille  eo 
die  fecerit  apud  Bethel,  quxque  re- 

Izgi  verba  dixerit.  Turn  pater  a 
filiis  quxrit,  quanam  ille  via  disces- 
ferit.  Quumque  illi  viam  osten- 
disfent,  qua  profechis  esfet  diui- 
nus ille,  qui  ex  Iudxa  venerat: 

13  mandat  filiis  pater,  vt  fibiafinum 
infternant:  quo   inftrato,  infeen- 

14  dit,  diuinumque  fubfequitur :  et 
euin  Tub  quercu  fedentem  na&us, 
iriterrogat,  nam  fit  diuinus  ille, 

15  qui  ex  Iudxa  venerit?  Quum- 
que ille  fe  esfe  refpondisfet :  hor- 
tatur,  vt  fecum  domum  veniat,  ci- 

i6bumque  capiat.  Cui  ille  refpon- 
det ,  non  licere  fibi  cum  eo  reuer- 
ti ,  aut  ire ,  neque  fe  cum  eo  cibum 
potionemue  eo  in  loco  capturum 

17  esfe,  propterea  quod  fibi  a  Ioua 
interdidtum  esfet ,  ne  ibi  cibum  po- 
tionemue  caperet ,  neue  eadem  via 

1 6  reuerteretur ,  qua  venisfet.  At  il- 
le dicere,  fe  quoque  vatem  esfe,  fic- 
ut  ilium :  iibique  ab  angelo  iusfu 
loux  mandatum  esfe ,  vt  ilium  do- 
mum fuam  fecum  rerraheret ,  quo 
cibum  potionemque  fumeret:  at- 

19  que  hxc  mentiens  dicebat.  Ita 
ille  cum  eo  rcuertitur,  cibumque 
et    potionem    domi    eius    fumit. 

ao  His  accumbentibus ,  Ioua  cum  di- 


uino  vate,  a  Iudxa  profeclo,  quern 
illeretraxerat,  loquitur,  et  ad  cum 
iic  clamat :      hxc  eft  loux  fenten-  2* 
tia:  quoniam  tu,  in  Iouam  Deum 
tuum  contumax,  eiustibi  traditum 
prxceptum  non  exfecutuses,    fed  2* 
reuerfus,  cibum  potionemque  in  eo 
loco  fumfifti,  in  quo  te  fumere  ve- 
tuerat:   non  eft  venturum  tuum 
corpus  in  tuorum  maiorum  fepul- 
crum.      Igitur  finitis  epulis,  ille 23 
vati,  quem  reuocauerat,  ftcrnit  a- 
finum  :  et  vates  profe&us,  incidit  in 
leonem  in  via ,  et  ab  eo  interfe&us 
eft.        Quumque  eius  corpori  in  24 
via  proiecto  adftarent  afinuset  leo : 
accidit,  vt  iiluc  transirent  homi-25 
ne»  quidam ,  qui  coi'pus  in  via  pro- 
jec"him ,  et  adftantem  leonem  con- 
fpicati,  veniunt  in  oppidum,  in  quo 
fenex  ille  vates  habitabat,  ibique 
rem  mmtiant.      Hac  re  audita  va-  20" 
tes ,  qui  ilium  ex  itinere  retraxerat, 
dixit,  esfe  diuinum,  quem  Ioua  ob 
eius  in  fe  contumaciam  leoni  ob- 
iecerit,  aquolaceratus  necatusque 
fit,  ficut  ipfe  Iouaeiminatus  erat. 
Deinde  filiis  fuis  mandat ,  vt  fibi  17 
afinum  infternant:        eoque  in- 28 
ftrato,  profe&us,  inuenit  illius  cor- 
pus in  via  proiedum ,  adftantibus 
afino  et  leone  :  quum  interea  leo 
lwque  corpus  deuorasfet,  neque  a- 
finum  dilaniasfet.        Turn  vates  29 
ille  fenex  diuini  corpus  tollit,  ail- 
noque  impofitum ,  in  oppidum  Al- 
um ad  ludum  fepulturamque  re- 
portat,  et  in  fepulcro  fuo  condit : 
eumque  illi  vt  fratrem  lamentabiliS^1 
lu&u  profequuntur.      Illo  fepul-3l 
to,  fuis  filiis  praxipit,  vtfe,  quum 
mortuus  fuerit ,  eodem  in  fepulcro 
condantr  in  quo  diuinus  fepultus 
fit,  fuaque  osfa  apud  iilius  osfa 
ponant.      Etenim  futurum  id  esfe,  3  * 
quod  ille  ex  Iouae  mandato  pro- 
nuntiasfet  in  aram  apud  Bethel  fi- 
tam,  et  in  omnia  coliina  facella, 
apud     oppida     Samarix     pofua. 
Port  hanc  rem  non  modo  non  re-  33 
cesfit  Ieroboamus  a  fuis  malis  mo- 
Y  4  ribus, 


344 


REGVM    LIBER  in. 


Cap.  14. 


ribus,  fed  etiam  iterura  ex  vulgo 
hcminum  facellanos  facerdotes  fe- 
cit,et  quos  ei  vifum  fuit,ad  ea  facer- 
34dotia  inaugurauit.  Qyx  res  in 
causfa  fuit,  vt  Ieroboami  domus 
detriraentura  caperet,  et  ex  orbe 
terrarum  funditus  euerteretur. 

CAPVT     XIIII. 

liegia  coniux  ad  vatem.  Huius  folertia ,  in 
regent  tommivationes.  Regime  digresfio. 
Annates  Israelitarum.  Raboami  imperi- 
ttm  in  ludtii.  Iud/ti  idololatr*.  Afgy- 
ptiorum  in  Hierofotymam  expeditio.  Ro- 
boami  ,  et  lerobami  bella.     IUtm  mors. 

I  T^Er  id  tempus  Ieroboamus ,  ae- 
r^  grotante  eius  filio  Abia ,  vxori 
■*•  fuacmandat,  vt  mutato  habitu, 
ne  vxorem  esfe  Ieroboami  fciatur, 

aSiluntem  fe  conferat.  IUic  enim 
esfe  Ahiara  vatem,  a  quo  didicisfet, 

3  fefbreeius  regempopuli.  Igitur 
fecum  decern  panes  tollat,  et  crustu- 
la,  mellisqueguttum,et  ilium  adeat, 
vt  ab  eo  difcat,  quid  puero  futuruni 

4  fit.  Vxor  mandata  facit,  profecta- 
que  Siluntem,  Ahix  domum  petit, 
cxcutientis,  et  oculis  prx  fenio  tor- 

5  pentis.  Eum  autem  Ioua  prxmo- 
nuit,  iam  adfore  Ieroboami  vxo- 
rem, etim  percontaturam  de  filio 
fuo  xgrotante:  eumque  dicendis 

ginftruxit.  Igitur  ilJa  veniente, 
feque  disfimulante,  Ahias  fimulac 
pedum  fonitum  per  ianuam  ingre- 
dientisaudiuit,  fie  loquitur:  ades, 
vxor  Ieroboami,  curnam  te  disfi- 
mulas  ?  Ego  tibi  dura  mandata  fero. 

»2 1  fie  renuntiatum  Ieroboamo :  hare 
eft  Ioux  Dei  Israelitarum  fenten- 
tia  :  quandoquidem  ego  te  ex  me- 
dia plebe  deledhmi,  meorum  Israe- 

g  litai -urn  imperio  prxfeci ,  ere- 
ptcque  dauidicx  domui  regno  do- 
naui ;  et  tamen  tantum  abeft  vttu 
mei  Dauidis  ( qui  mea  prxcepta  ex- 
fecutus  eft,  mihique  tota  mente 
obfecutns,  ea  demum  fecit,  quae  mi- 
ni accepta  forent)  fimilis  fueris, 

0  vt  etiam  omnes,  qui  ante  te  ftierunt, 
malefieiis  antecesferis,  mequepoft 
tergum  reiecto,  eo  deueneris,  v  t  mei 


irritandi  causfa  deos  alienos  et  con- 
flata  fimulacra  feceris :     propterea  10 
fie  habeto,  me  Ieroboami  domui 
tantum  esfe  malorum  importatu- 
rum ,  vt  ex  Ieroboamicis,  nihil  nc- 
que  tarn  abstrufum  in  Israelitis, 
neque  tam  obuium  fit ,  quin  omnia 
funditus  exftirpem ,  etiam  vsque 
ad  comminctorem  parietis :     eius- 1 1 
que  domum  non  aliter  abstergam, 
quam  fimus  prorfus  abstergi  folet, 
ita  vt  Ieroboamicorum  mortui  in 
vrbe  a  canibus ,  ruri  a  volucribus 
acris  deuorentur.    Nam  Ioua  lo- 
cutus  eft.     Itaque  age  tu ,  pete  do- 1  a 
mum.    Simidac  pedem  in  vrbem 
immiferis ,  morietur  puer ,  et  ab 
omnibus  deploratus  Israelitis  fe- 
pelietur.      Nam  hie  folus  ex  Iero- 13 
boamicis   fepulcrum   adipifcetur : 
quoniam  in  domo  Ieroboami  is 
eft,  in  quo  boni  quiddam erga Io- 
uam  Deum  Israelitarum  inuentum 
fit.      Suscitabitque   Ioua  fibi  re- 14 
gem  in  Israelitas,  qui  Ieroboami 
ftirpem  aliquando  eruat.        Nee  15 
folum  hoc:  fed  etiam    Israelitas 
percusfos,  in  modum  nutantis  in 
aqua  arundinis,  euellet,  ex  hac  tam 
bona  terra,  quam  eorum  maior ibus 
dederat,  transque  flumen  difperget, 
quoniam  fuis  lucis    faciendis  Io- 
11  am  irritarunt :      eosque  deftituet  16 
propter  Ieroboami  fcelera,  quae  non 
folum  commifit ,  verum  etiam  Is- 
raelitis committendi  auclor  fuit. 
Turn  Ieroboami  vxor    digresfa,i7 
Therfam  proficifcitur :  atquc ,  ea 
xdiumlimen  transgrediente,  mor- 
tuus  eft  puer,      eta  cundiis  Isra-I8 
elitis  fepultus  eft  atque  defletus, 
quemadmodum   Ioua   per    fuum 
Ahiam  vatem  praedixerat.       Deip 
ceteris  Ieroboami  rebus,  quae  bella 
fecerit ,  et  quo  paclo  r-egnauerit, 
fcriptum  exftat  in  annalibus  regum 
Israelitarum.        Regnauit   autem  20 
Ieroboamus  annos  duos  et  viginti. 
Is  pofiquam  cum  maioribus   fuis 
obdormiuit,  regnauit  in  eius  loco 
Nadabus  eius  filius. 

At 


Cap.  14. 1?. 


REGVM    LIBER    HL 


34? 


II  At  Roboamus  Solomonis  films, 
qui  in  Iudaea  regnauit,vnum  et  qua. 
draginta  annos  natus  regnum  imir, 
et  feptemdecim  annos  Hierofoly- 
niae  regnauit :  quam  vrbem  Ioua  ex 
omnibus  tribubus  israeliticis,  in 
qua  fuum  nomen  collocaret,  delege- 
rat.  Ems  mater  fuit  Ammonitis, no- 
li mine  Naama.  Offendernnt  autcm 
Iudaei  Iouam ,  eumque  fuis  flagitiis 
magis  irritarunt,  quam  vmquam 

13  maiores  irritauerant :  fibique  et 
facella ,  et  ftatuas ,  et  Iucos  pasfim 
in  editis  collibus ,  et  Tub  frondofis 

14  arboribus  conftruxerunt.  Qirin- 
etiam  fuerunt  in  ea  terra  eftemi- 
nati ,  et  omnia  gentium  flagitia  i- 
mitati  funt ,  quas  Ioua  in  aduentum 
Israelitarum  exfciderat. 

<%5  Hoc  Roboamo  annum  quintum 
regnante,  Sefacus]Aegypti  rex  expe- 
ditionem  fecit  in  Hierolblymam, 

16  templique  Iouac  et  regiae  thefauros, 
atque  omnia  cepit,  ipfosque  adeo  o- 
mnesclipeosaureos,  quos  Solomo 

I7fecerat:  pro  quibus  Roboamus 
rex  aeneos  fecit  clipeos,  et  princi- 

Sibus  fiipatorum,  qui  ad  regiae  ve- 
ibulum  cuftodias  agebant,  com- 

t8  mifit ,  qui  eos ,  rege  in  xdem  Io- 
uae ingresfo,  tollebant,  etinftipa- 

tptorum  cellam  referebant.  Reli- 
quae  Roboami  res,  et  omnia gefta, 
fcripta  funt  in  annalibus   regum 

joludaeae.  Fuit  autem  inter  Robo- 
amum  et  Ieroboamum    perpetu- 

)  1  urn  bellutn.  Roboamus  port- 
quam  cum  fuis  maioribus  obdor- 
miuit,  fepultus  eft  apud  fuos  ma- 
lores  in  vrbe  Dauidis.  Eius  ma- 
ter nomen  habuit  Naama,  Ammo- 
nitis. 


CAPVT    XV 

Abiamus  pofl  Roboamum  rex ,  eius  impro- 
bitat.  Afa  ludeornm  rex.  Israeitta  in 
Judaos.  Nadabiu  rex  Israelitarum.  Baa- 
fa   item  rex  praum. 

I  T  "I  Vic  in  regnum  fuccesfit  Abia- 
r~|  mus  eius  filius,  qui  anno  duo- 

*)  poftcritarem.        /)  H.  Roboamum. 


devicefimo  regni  Ieroboami ,  Na- 
bati  iilii,   regnare  in  Iudaea  cce- 
pit.      Regnauit  Hierofolymis  an-  % 
nos  tres.      Eius  matri  nomen  fuit 
Maacha,  Abfalomi  filia.      Is  omnia  3 
commisfa  ante  fe  a  patre  fuo  fcelera 
imitatus,  animo  erga  Iouam  Deum 
fuum  recto  non  fuit :  ficut  fuerat 
Dauid  au&or  generis  eius.    Quam-  4 
quam  propter  Dauidem  Ioua ,  Deus 
eius  ei  f  lucernam  concesfit  Hiero- 
folymis ,  eius  iilio  poft  eum  fubfti- 
tuendo,  vt  Hierofolymam  ftabiiiret: 
quoniam  louse  obfecutus  Dauid ,  a  5 
nullo  eius  praecepto  per  omnem  vi. 
tam  recesferat,praeterquam  in  Vriae 
Hettaei  facinore.      Intercesfit  au-6 
tembellum  inter  Z. /AbiamumJf. 
et  Ieroboamum  per  omnem  eius  vi- 
tara.      De  reliquis  omnibus  Abia- 7 
mi  rebus  geftis  fcriptum  exftat  in 
annalibus  regum  Iudaea? .    Hie  Abi- 
amus bellum  gesfit  cum  Ierobo- 
amo :  et  poftquam  ad  fuorum  ma- 
nes concesfit ,  fepultus  eft  in  vrbe 
Dauidis.       Huic  in  regnum  fuc-g 
cesfit  Afa  filius  eius ,  qui  vicefimo 
Ieroboami  Israelitarum  regis  anno 
Iudaeae  regnum  iniit.      Regnauit  9 
Hierofolymis  annos  vnum  et  qua- 
draginta.      Eius^  mater  fuit  nomi- 10 
ne  Maacha,  Abfalomi  filia.    Hie  A- 1 1 
fa,  Dauidem  conditorem  fuum  imi- 
tatus, Iouae  obfecutus  eft :    eftemi- 1» 
natos    ex    ea  terra  exegit:  finni- 
lacra  a  maioribus  fuis  facia  omnia 
fustulit:      Maacham  quoque  ma- 1 J 
trem  fuam  imperio  abdicauit,  quod 
ea  Pana  fecerat  in  luco :  *  eumque 
Pana  exfeidit,  et  apud  torrentem 
Cedronem  cremauit.    Quamquam  14 
editorum  facella  fublata  non  funt, 
fuit  tamen  Afa  mente  erga  Iouam 
integra,  quamdiu  vixit.    Patrisfui  15 
dicata  atque  fua,  argentum,  auruui 
et  vafa  in  aedem  Iouae  intulit. 

Inter  hunc  Afam  et  Baafam  Israe- 1$ 
Iitarum  regem  bellum  fuit  per  o- 
mnem  eorum  vitam.      Qmimquc  17 
Baafa  expeditionem  fecisfet  in  hi- 
Y  5  daeam, 

j)  auia. 


34« 


REGVM    LIBER    IIL 


Cap.  15.15. 


daeatn,  Ramamquenmniret,  vtcxi- 
tum  adituraquc  ad  Afam  ludxac  re- 

I  g  gem  tnterchideret :      cepk  rex  Afa 

omnc  argentum  aurumque,quod  ex 
thefauris  templi  louae  fupererat, 
regiaeque  thefauros ,  et  a  fuis  tradi- 
ta  mi'it  Eenadado  Tabremraonis 
fiiio ,  Hezionis  nepoti,  Syriae  regi, 
Damafci  habitanti,  cum  poftulatis 

lohuiusmodi:  foedus  inter  me  et 
te,  interquemeumettuumpatrem 
intercedit:  egotibi  argenteumau- 
reumque  munus  initto.  I  refcis- 
fum  fcedus,  quod  tibi  cum  Baafa 
Israelitarum  rege  intercedit,  vt  a 

ao  me  discedat.  Turn  Benadadus  A- 
ix.  regi  raorem  gerens ,  mislis  mi- 
litum  fitorum  dncibus  in  vrbes  Is- 
raelitannn,  fubegit  Ionem  et  Da- 
nem,  erAheimaacham,  totaqneCe- 
nerotha,    cum    omnibus    finibtis 

II  Nephthaleniium.  Quibus  audi- 
tis  baafa,  omisfa  Ram*  munitione, 

22  Therfae  fe  continuit.  Turn  rex 
Afa  Iudvcos  oranes ,  nullo  imnuini, 
congregauit :  iique  Ramx  lapides 
etiigna,  quibus  Baafa  munitionem 
feciebat,  fustulerunt,  quibus  ilie 
Gabaam  Beniamitarum  Maspham- 

2;  que  muniuk.  De  reliquis  omni- 
"  bus  Afe rebus,  et quantae fuerint e- 
ius  vires,  qu.tgesferit,  etquaccon- 
ftruxerit  oppida,  fcriptum  exftat  in 
anna'.tbus  regum  Iudxae.  Is  fub 
fenechitis  ftiae  tempus  pedibus  ae- 

24  grotsuit.  Poftquam  cum  fuis  ma- 
ioribus  obdormiuit,  fepukusefta- 
pud  eos  in  vrbe  Dauidis,  fuicon- 
ditoris.    Huic  in  regnum  fuccesfit 

25  Icuaphatus,  eiusfiiius.  Nadabus 
autera,  Ieroboami  filius,  anno  Afae 
ludaeorum  regis  fecundo  regnum 
Israelitarum  iniit ,  regnauitque  in 

23  Israelitis  annos  duos.  In  hunc 
Nadabum  contra  Ioua»  voluntatem 
viumtem,  patrisque  fui  mores  et 
fcdera  (quibus  ille  Israelitas  ob- 

a7ftrinxerat)  imiiantem,  coniura- 
tionem  fecit  Baafa  Ahi«  filius,  Is- 
facharianusgenere,  eumque,  Gaba- 
tuoncm    PaJaeftinorum    omnibus 


Israelitarum  copiis  obfidentem,  in- 
terfecit,  anno  Afae  Iudaeae  regis 
tertio,  et  eo  occifo  regnum  inuafit : 
quo  regno  occupato,  vniuerfam 
Ieroboami  ftirpem  ficinterfecit ,  vt 
ex  ea  nullum  prorfus  invitarelin- 
queret,  quemadmodum  Ioua  per 
fuum  Ahiam  Silonium  fore  praedi- 
xerat,  propter  Ieroboami  fcelera: 
quae  non  folum  commiferat  ipfe, 
fed  etiam  inlsraelitis  committendi 
causfa  fuerat :  qua  fua  improbitate 
Iouam  Deum  Israelitarum  laeferat. 
De  reliquis  omnibus  Nadabi  rebus 
atque  gcftis  fcriptum  exftat  in  an- 
nalibus  regum  Israelitarum.  Fuit 
autem  bcllum  inter  Afam  et  Baa- 
fam  Israelitarum  regem ,  quamdiu 
vixerunt.  Anno  tertio  Af;e  Iu- 
dxx  regis  coepit  Baafa ,  Ahiae  filius, 
regnare  in  omnes  Israelitas ,  regna- 
uitque Therfaeviginti  quatuor  an- 
nos ,  et  contra  louae  voluntatem 
Ieroboami  fa&a  et  fcelera  imita- 
tuseft,  quibus  ille  Israelitas  obli- 
garat. 


15 
29 

30 

3* 
33 

34 


CAPVT    XVI. 

Ad  Baafam  regem  lebu  vates  trativs.  lUliu 
mors.  E/a  rex  Israelitarum  .•  eiin  per 
Zambrem  interims.  Ociiforis  combuftio. 
Ambr'u  rex.  Samaria  adificatio.  Rex 
Achabttt.     Hiericbuntis  injlauratio. 

Taque  Ioua  per  Iehum ,  Ananis  1 
filium,  cum  Baafa  locutus  ita  eft :  % 
quoniam  tu  a  me  ex  pasdore  fub- 
latus ,    meorumque    Israelitarum 
impcrio    praefe&us ,     Ieroboami 
mores  imitaris ,  meosque  Israelitas 
fceleribus  obftringis,  quibus  ego 
feeler ibus   oftendar :       propterea  3 
ego  Baafam,  eiusque  ftirpem  per- 
uertam,  tuamque  ftirpem  fie  adrlci- 
am ,  vt  Ieroboami  Nabati  filii  ftir- 
pem adfeci ,      ita  vt  qui  de  Baafa-  4 
nis  in  vrbe  morietur ,  is  a  canibus : 
qui  ruri,  isabaeris  deuoretur  ali- 
tibus.       De  reliquis  Baafae  rebus  5 
geftisque  et  viribus  fcriptum  ex- 
ftat in  annalibus  regum  Israelita- 
rum. 

Pofl- 


Cap.  J<5. 


REGVM   LIBER    m. 


347 


<J  Poftquam  Baafa  cum  fuis  pa- 
tribus  obdormiuit,  ct  Therfae  fe- 
pultus  eft:   regnauit  in  eius  loco 

^Ela  filius  eius.  Igitur  quum  per 
Iehum,  Hananis  fiiium  varem,  Ioua 
fuper  Baafa,  eiusque  ftirpe,  fuper- 
que  eius  tot  prauis  facinoribus, 
quibus  faciendis  Iouam  oftenderat, 
hoc  praedixisfet ,  idem  ei  euentu- 
rum  esfe,  quod  ftirpi  Ieroboarai, 

g  eumque  occifum  iri :  quum  an- 
no  vicelimo  fexto  Afae  Iudaeae  regis, 
Ela,  Baafc  filius,  Israelitarum  re- 
gnum    (quod   bienniuin    tenr.it) 

9  Therfae  iniisfet:  coniurauit  in 
eum  Zambris  feruus  eius ,  dimidftg 
partis  quadrigariorum  dux,  eum- 
que Therfae  in  aedibus  Arfx  (qui 
apud  Therfam  dispenfator  erat) 
potantem  et  ebriura  adgresfus, 
lovulneribus  interfecit ,  anno  Afae. 
Iudaeae  regis  vicetlmo  fepti.no,  et 

1 1  pro  eo  regnum  occupauit :  eo- 
que  regno  et  folii  fede  potitus, 
omnem  Baafa  ftirpem ,  cognatos, 
amicos  funditus  ad  vnum  perdidit, 

12  vniuerfamque  baafanam  familiam 
exftinxit ,  quemadmodum  Ioua 
Baafa:  euenturum  esfe  per  Iehum 

3vatem  praedixerat,  propter  tot 
tumBaafe,  turn  eius  filii  Elae ,  fee- 
lera,  atque  flagitia,  quae  partim  ipfi 
committendo,  partim  Israelitasad 
committenaum  inducendo,  Iouam 
Deumlsraelitarum  fuis  vanitatibus 

I4laeferant.  De  reliquis  omnibus 
Eiae  rebus  geftis  fcriptum  habetur 
in  annalibus  regum  Israelitarum. 

1 5  Anno  Afae  Iudxae  regis  vicefimo 
feptimo  potitus  regno  Zambris, 
feptem    dies    Therfae    regnauit. 

l6Nam  poftquam  milites,  ad  Gaba- 
thonem  Palaeftinorum  caftra  haben- 
tes,audiuerunt  Zambrim  coniuras- 
fe ,  regemque  occidisfe :  Ambrim, 
qui  turn  Israelitarum  imperator 
erat,  eodem  die  Israelite  cuncli  re- 

;i7gemincaftris  crearunt.  Cumque 
eo  omnes  a  Gabathone  profecli, 
Therfam  oppn^nare  adgresii  i'unt. 

l&At  Zambris  videns,  vrbem  expu- 


gnari :  regix  palatium  ingresfus, 
regiamfecum  igneincendit.  At- 19 
que  ica  mortc  luit  pcenas  fcelenun, 
quibus  patrandis  Iouam  offenderat : 
Ieroboami  mores  imitatus  atque 
fcelus,  quo  ilie  Israelitas  obftrin- 
xerar.  De  reliquis  Zambris  re-  20 
bus,  deque  facta  ab  eo  coniuratione 
fcriptum  exftatin  annalibuj  regum 
Israelitarum. 

Tunc  diuifus  eft  Israelitarum  x  1 
popuius  in  partes  duas,  quarum  vna 
1  htbnim  Ginethi  filiura  fequeba- 
tur,  vt  eum  regem  faceret:  altera 
Ambrim.    Sed  vicerunt  Ambriani  2  a 
Thebnianos:  mortuoque  Thebni, 
israeliticum  regnum  obtinuit  Am- 
bris,    qucd  regnum  iniit  anno  Afae  23 
Iudxae  regis  tricelimo  primo,  idque 
tenuit  annos  duodecim  :    quorum  24 
fex  quum  "Pherfx  regnauisfet,  emit 
Samariam  montem  a  Semere ,  duo- 
bus  argenti  talentis,  eumque  mon- 
tem exftrucla  vrbe  occupauit,  et 
earn  vrbemaSemere  montis  domi- 
no Samariam  denominauit.    Adeo  25 
autem    contra    Iouae    voluntatem 
vixit  Ambris ,  vt  omnes  fuperiores 
vitiis    anlecesferit :        omnesque  1$ 
Ieroboami  Nabati  filii  mores  et 
fcelus  imitatus  eft,  quo  ille  Israeli- 
tas obftrinxerat,  dum  fuis  vanicati- 
bus    Israelitarum    Deum   Iouam 
offendunt.      De  reliquis  omnibus  27 
Ambris  rebus  geftis,  deque  eius 
fortiter  faclis  memoriae  proditum 
habetur  in  annalibus  regum  Israe- 
litarum. 

Ambri  vita  defuncto,  et  Samarix  28 
fepulto,  regnum  Israelitarum  pro 
eo    accepit   Achabus   eius    fiiius, 
quod  regnum  iniit  anno  Afx  Iudxx  29 
regis  duodequadragefimo :  regna- 
uit Samarix  annos  duos  et  vigmti. 
Hie  Achabus   omnium    maiorurn  30 
fuorum  impietatem  aducrfus  Io- 
uam fupergresfus,  parum  habuit  Ie- 
roboamuin  Nabati  fiiium  federate 
viuendo  imitari :      etiam  Iezabe-31 
lem    Etlibaalis    Sidonicrnm  regis 
filiara  in  matrimonium  duxit,  et  eo 
venic, 


348 


REGVM     LIBER  IH. 


Cap.  17. 


venit,vt  Baalem  coleret  ac  adoraret, 
%%  et  ei  aram  in  baalenfi  templo,  Sama- 

33  riae  a  fe  conftru&o,  erigeret.  Prae- 
tcrea  lucum  fecit:  grauiusque  Io- 
uani  Deum  Israelitarum  fuisfaclis 
oftendit ,  quam  vllus  Israelitarum 
regum,    qui   eum   praecesferant. 

34  Eius  temporibus  inftaurauit  Hiel 
Bethelenfis  Hierichuntem,  cuius 
in  iaciendis  fundamenris  Abira- 
mum  priraogenitum  fuum,  et  in 
collocandis  foribus  portarum  Se- 
gubum  filiorum  fuorum  nam  mi- 
nimum amifit,  quemadmodum  Io- 
ua  per  Iofuam  Nunis  filium  prae- 
dixerat. 

CAPVT    XVII. 

Eiia*  de  Jicc'ttate.      Farin*  oleiqut  copia. 
Mulieru  confesfio  pia. 

1  T^Lias  autem  Thesbita  ex  inco- 
w\  lis  Galaaditidis ,  Achabum  fie 
■■— ' adlocutus  eft:  per  Iouam  im- 
mortalem,  Israelitarum  Deum,  cut 
ego  adparco ,  per  hos  annos  neque 
ros  erit ,  neque  pluuia,  nifi  ad  prae- 

afcriptum  meum.      Sic  autem  Eli- 

3  am  adlocutus  Ioua  eft :  discede 
iftinc,  et  ad  orientem  digresfus, 
lateto  apud  Carithum  fluuium,  con- 
tra Iordanem  pofitum ,  et  de  eo  flu- 

4uio  bibito.      Ego  coruis  manda- 

5  bo ,  vt  illic  te  alant.  Ita  ille  dis- 
cesfit ,  vt  erat  a  Ioua  mandatum, 
et  ad  Carithum  fluuium ,  e  regione 

6  Iordanis  pofitum  profec\us ,  ibi 
manfit ,  coruis  ei  mane  panem  et 
carnem ,  itemque  vefpere  adferen- 
tibus ,  et  ad  bibendum  fuppeditante 

7  fluuio.  Sed  quum  aliquanto  poft 
aruisfet  fluuius,  quod  in  terram 

8  non  pluebat :  iusfit  ei  Ioua ,  vt 
Sarephtham  Sidoniorum  fe  confer- 

9  ret ,  ibique  maneret :      fefe  enim 
illic  mulieri  cuidam  viduae  man- 
ic daturumesfe,vteum  aleret.    Turn 

ille  digresfus ,  Sarephtam  ire  con- 
tendit :  et  poftquam  ad  ingresfum 
oppidi  venit,  cernit  ibi  mulierem 
viduam  lignantem,  eique  clamat, 


vt  fibi  paullum  aquae  in  vafe  petat 
ad    bibendum.      Quumque    ilia  1 1 
petitum  iret,  clamat,  vt  fibi  fruftum 
panis  fecum  adferat.      Sed  ilia  ita  ix 
refpondit :  Iouam  immortalem  De- 
um tuumteftor,  me  nihil  cocli  pa- 
nis habere,  fed  tantum  pugillum  fa- 
rinae  in  cado ,  et  paullum  olei  in  fe-  . 
ria ,  quod ,  colle&o  vno  aut  altero 
ligno,  iam  mihi  meisque  filiis  para- 
turn  itura  Ann ,  vt  id  comedamus, 
deinde  moriamur.        Cui  Elias :  13 
bono  es  animo ,  inquit ,  i  factum,  „ 
ficuti  dixifti :  fed  fac  mihi  primo 
inde   panem    depfititium    paruu- 
lum,  eumque  mihi  foras  adferto: 
polka   tibi   tuisque  filiis    facito. 
Nam  ita  pronuntiat  Ioua  Deus  Is- 14 
raelitarum ,  non  ante  vel  cadi  fari- 
nam  confumtum  iri ,  vel  feriae  o- 
leum  defefturum  esfe,  quam  ab 
Ioua  pluerit  in  terram.     Turn  ilia  1 5 
ink,  Eliaeque  paruit:   atque  inde 
et  ipfe ,  et  ilia  eiusque  familia  ali- 
quamdiu  comederunt :      quum  in- 16 
terea  neque  cadi  farina  exnaurire- 
tur,    neque  olei  feria   deficeret, 
quemadmodum  fore  Ioua  per  Eli- 
am  praedixerat. 

Poft  eas  res  accidit,  vteius  matris  17 
familias  filius  tarn  graui  morbo  la- 
boraret ,  vt  exanimaretur.    Itaque  1 8 
mulier  cum  Eliaficagere:  quid  i- 
ftudjdiuine  ?  venifti  ad  me :  vt  raea 
vitia  coargueres,  meumquefilium 
interficeres  ?    Turn  Elias  iusfit,fibi  19 
ab  ilia  filiura  tradi,  eumque  ex  illius 
finu  exceptum ,  fustulit  in  cubicu- 
lum ,  in  quo  verfari  folebat.      De-  ao 
inde  eo  in  fuo  cubili  collocate ,  fie 
orat :  o  Ioua  mi  Deus,  tune  vidua», 
cuius  ego  hofpitio  vtor,  tantum 
nocuifti,  vteius  filiumperimeres? 
Turn  fefe  ter  fuper  puero  admen- »1 
fus ,  Iouam  inuocat :  Ioua  mi  De- 
us ,  inquit ,  remigret  quaefo  huius 
pueri  animaineius  pectus.      Had* 
Eliae  voce  a  Ioua  exaudita ,  rediit 
anima  pueri  in  eius  peclus ,    atquc  *3 
ita  reuixit  puer ,  eumque  Elias  ce- 
pit,  et,  domumexcubiculodepor- 
tatum, 


Cap.  IS' 


REGVM  LIBER  IIL 


34* 


■T  ( 


tatum ,  matri  reddidit :  en  tibi  vi- 
14 1111m  fiiium,  inquit.  Cui  mulier : 
nunc  tandem  intelligo,  teesfe  di- 
uinum,  inquit,  et  vere  Iouae  inter- 
nuntium. 

CAPVT    XVIII. 

Ad  Achabum  Elitu.  Eli*  occunens  Abditu. 
Etiiem  obuius  Acbabiu.  Eli*  hallucinatio 
de  vuttbv.s  ,  ac  pits.  Pfiudouates  idoli 
interfefli.    Pluui*  rtftitutio. 

Ongo  poft  tempore ,  anno  ter- 
tio,  loua  Eliae  mandat,  vt  fe  A- 
'chabo  ostenfumeat:  fefeplu- 
uiam  in  terras  esfe  demisfurum. 
Igitur  Elias ,  vt  fe  Achabo  ostendat, 
3  proficifcitur.  Qiuim  autem  fame 
graui  Samariac  laboraretur,  voca- 
uit  Achabus  Abdiam  domus  procu- 
ratorem,  (erat  is  Abdias  Iouae  reue- 
4rentisfimus,  quumque  Iezabel 
Iouae  vates  perderet,  fubduxerat 
centum  vates,  eosque  quinquage- 
nos  in  fubterraneis  locis  abditos, 
pane  et  aqua  aliquamdiu  fusten- 

5  tauerat )  eique  negotium  dedit, 
vt  omnes  illius  regionis  fontes  et 
fluuios  viferet,  fi  forte  gramenin- 
uenirent ,  quo  equos  mulosque  to- 
lerarent ,  ne  iumentis  priuarentur. 

6  Quumque  fibi  obeundam  terram 
ita  diuifisfent,  vt  Achabus  vna,  Ab- 

7  dias  altera  via  feorfum  iret :  Ab- 
dias viam  ingresfus ,  occurrit  Eliae, 
agnitoque  honorem  fubmisfo  vul- 
tu  praebuit ,  et :  tune  es  dominus 

S  Elias  ?  inquit.  Cui  ille :  fum.  I 
nuntiatum  domino  tuo ,  adesfe  E- 

9  liam.  At  ille :  quid  peccaui ,  vt 
tu  tuum  me  Achabo  necandum  ob- 

oiicias?  Ita  viuat  loua  Deus  tu- 
us ,  vt  nulla  gens ,  nullum  regnum 
eft ,  quo  mcus  dominus  non  dimi- 
ferit,  qui  te  conquirerent.  Qiium- 
que negarent ,  te  adesfe,  ille  regna 
ct  gentes  h  obteftaba tur,quod  te  non 

llinueniret.  Et  tu  mihi  nunc  iu- 
bes,vt  domino  meo  nuntiatum  earn 

lEliam  adesfe?      Qui  poftquara  a 

k)  fcilicet  per  Deum ,  vt  di  «rent,  an  tu 
fentcntia  nutatisf 


te  digresfus  fuero ,  auferet  te  Iouae 
fpiritus,nefcioquo.    Ego  interea, 
qui  hoc  Achabo  nuntiatum  iuero, 
quum  te  ille  non  inuenerit,  abeo 
interficiar,  qui  tamen  Iouae  reue- 
rens  fui  a  pueris :    nifi  forte  tibi ,  1 3 
domine ,  relation  non  eft ,  quid  e- 
go ,  Iezabcle  Iouae  vates  occidente, 
fecerim ,  vt  eorum  centum ,  videli- 
cet quinquagenos  in  fmgulis  cauer- 
nis  abditos,  pane  et  aqua  aluerim. 
Et  tu  mihi  nunc  iubes ,  vt  Eliam  14 
adesfe  domino   meo    nuntiatum 
earn, quo  me  interficiat?     At  Eli-  I J 
as :  He  viuat  loua  armipoteus ,  cui 
ego  appareo ,  vt  ego  me  illi  osten- 
dam  hodie.      Turn  Abdias  Acha- 16 
bo  occurfum  iuit ,  eique  rem  nun- 
tiauit.      Et  Achabus  Eliae  obuiam  17 
progresfus,  vt  eumvidit,ficadlo- 
cutus  eft    tune  is  es ,  qui  pertur- 
bas  Israeli tas?       Cui  ille:  non  e- 18 
go ,  inquit ,  Israelitas  perturbo ,  fed 
tu ,  tuaque  paterna  familia ,  qui  o- 
misfis  Iouae  praeceptis ,  Baales  fe- 
quimini.      Verum  cura  mihi  con- 19 
uocandos  omnes  Israelitas  in  mon- 
tem  Carmelum,    vatesque   Baalis 
quadringentos  quinquaginta,et » lu- 
canos  vates  quadringentos,   Ieza. 
belis  conuic"tores.      Igitur  arces  la 
(iuit  Achabus  omnes  Israelitas ,  va- 
tesque in  montem  Carmelum  con- 
gregauit.      Et  Elias  accesfit  ad  o-xi 
mnem  populum ,  atque  haec  verba 
habuit:    quousque*in  vtrumque 
cms  claudicatis  ?  Si  loua  Deus  eft, 
hunc  fequimini:   fin  Baal,  ilium 
fequimini.    Quumque  nihil  ei  po- 2ft 
pulus  refponderet:  ego  folus  (in- 
quit   Elias)    Iouae  vates     fuper- 
fum,    quum  baalenfes  vates    fint 
quadringenti  quinquaginta ,  G.  L. 
lucanique  vates  quadringenti.    H.  ZJ 
Dentin-  nobis  duo  tauri ,  quorum 
vnum  illi  fibi  deligant ,  disfeclum- 
quelignisimponant,  neque  ignem 
fubiiciant :    alterum  ego  immola- 
bo,  fuperque  lignis  conftituam, 

ne- 
illic  afet,     *)  luconun.     k)  ambigu» 


3$o 


REGVM    LIBER  III. 


Cap.  18.19. 


24  neque  ignem  fupponam.  Turn 
vos  Dei  veftri  nomen  adpellate: 
ego  Iouac  nomen  adpellabo.  Ac 
qui  Deus  igne  adnuerit ,  is  Deus 
habeatur.  Hie  vniuerfa  multitu- 
de refpondit ,  condiuonem  fibi  pla- 

25  cere.  Et  Elias  Baaiisvatibus  ita 
dixit :  Deligite  vcbis  taurum  al- 
terum,  etpiiores  facite,  qucniam 
plnres  eftis :  Deiquc  veftri  nomen, 
nullo    igne    fubiecto,     inuocate. 

a^Tum  illi  datum  fibi  taurum  ca- 
pere ,  facereque ,  et  Baalis  nomen 
inuocantes  a  mane  ad  meri- 
diem, Baalem  orare,  vt  fe  ex- 
audiret.  Quumque  vox  nulia  red- 
deretur ,  neque  refponderetur,  illi 
altare  factum  prxtergrediebantur. 

17  Sub  meridiem  Elias  illos  lie  deri- 
debat :  clamate  magna  voce ,  nam 
deus  eft :  fed  aliquid  contempla- 
tur,  aut  occupatus  eft, aut  iter  ha- 
bet:  nifi  forte  dormit,  vt  fit  ex- 

a8  pei -gefaciendus.  At  illi ,  maiore 
voce  clamantes,  feipfos  more  fuo 
gladiis  iaculisque  fecabant,  eo  vs- 
que  vt  fanguine  perfunderentur. 

aj/Deinde  prxterito  meririie  baccha- 
bantur,  vsque  ad  horam ,  qua  fer- 
tuin  adoleri  folet.  Scd  quum  nul- 
la vox  audiretur ,  neque  quisquam 

30refponderet,  aut  attenderet:  ius. 
fit  Elias  omni  populo,  vt  ad  fe  ac- 
cederent.  Poftquam  illi  accesfe. 
runt,  ille  dirutam  Ioux  aram  in- 

3 1  ftaurat,  et  faxa  duodecim  capit 
pro  numero  tribnum  filiorum  la. 
cobi:  cum  quo  Iacobo  locutus  Io 
ua,  Israelem  nonjinari    inftituit. 

32  Ex  his  faxis  aram  Ioux  nomine 
conftruit,  etcircum  earn  fcrobeni 
ducic,  quae  circiter  duo  fata  femi- 

3  3  n is  capcret :      compofitaque  ftrue, 

.  disfeclum  taurum    fuperimponit. 

34Deinde  iubet  quatuor  amphoras 

aqua  repletas  in  hoftiam,  inque 

flruem  effundi ,  idemque  itertim  et 
S5  tertio  faciendum  curat,    ita  vt  a- 

qua  circum  aram  redundaret,  i- 
36  pfamque  fcrobem  repleret.    Poft- 

ea  fub  horam  rei  diuinae  accedit  E- 


lias  vates ,  atque  ita  infit :   o  Ioua , 
Abrahami ,  Ifaaci  et  Israelis  Deus, 
eflke,  vt  hodie  intelligatur  apud 
Israelitas ,  et  te  Deum ,  et  me  fer- 
uum  tuum  esfe ,  tuoque  iusfu  haec 
omnia  fecisfe.     Exaudi  me  Ioua,  37 
exaudi  me ,  vt  fciat  hie  populus,  te 
Iouam  esfe  Deum,  quieorumani- 
mos  retro  flexeris.      Turn  dela-38 
pfus  louse  ignis ,  et  hoftiam ,  et  li- 
gna ,  et  faxa ,  et  humum  abfumfit, 
et  fcrobis  aquam  lambit.    Qyovi-39 
fo,  vniuerfi  procidunt,  et,  Ioua 
Deus  eft ,  Ioua  Deus  eft ,  dicunt. 
Turn  Elias  iubet  baalenfes  vates  4° 
comprehendi,   nullo  eorum    ela- 
pfo  :  comprehenfosque  ad  Cifonem 
Amman  ducit,ibique  iugulat.    De- 41 
inde  Achabum  monet ,  vt  adfeen- 
dat ,  et  eat  ad  capiendum  cibum : 
nam    pluuise      murmur     adesfe. 
Achabo  epulatumprofec~to ,  adfcen-4a 
dit  Elias  in  verticem  Carmeli,   et 
promts  humi,    vultu  inter  genua 
fua  pofito,    famulum  fuum  ma- 43 
re  verfus  adfeendere  et  fpeclatum 
ire  iubet.      Quumque  ille  fpecu- 
latus ,  retulisfet  nihil  cerni :  iubet 
fepties  reuerti.      Septimo  reditu  44 
renuntianti ,  nubeculam  inftarpal- 
mx  hominis  ex  mari  efferri ,  iu- 
bet Achabo  nuntiatum  ire,  vt  iun- 
clis  iugalibus  defcendat,  neaplu- 
uia  opprimatur:      deinde  magis4> 
inagisque  nigrefcente  caelo  nubi- 
bus  atque  vento,   magna  exftitit 
pluuia.    Achabus  autem ,  confcen-4^ 
fo  curru,  lezrael  ire  contendit: 
cui  Elias,  inftinftus  a  Ioua ,  fuccin- 
c"Hs  lateribus  pracurrit ,  donee  le- 
zrael ventum  eft. 

CAPVT    XIX. 

lezabel  in  Eliam.  Huhis  fuga.  Ad  iflum 
Dei  angela*  cum  cibopotuque.  In  antro 
xates ,  ad  iftum  Deus.     Elifitwt  vocatM. 

POftquam  Achabus  Iezabeli,quae  t 
fecisfet Elias,  omnia narrauit,     | 
vtque  vates  omnes  ferro  tru- 
cidasfet:    Iezabel  Eliae  per  nunti-  % 

urn 


' 


si 


Cap.  lo. 20. 


REGVM    LIBER    III. 


3?i 


urn  fignificat ,  non  fe  recufare ,  quo 
minus  deos  habeat  infeftos,  nifi 
ilium  poftridieitaadfecerit,  vt  il- 
lorum    quiuis    fiiisfet     adfeclus. 

3  Qiiibus  ille  minis  territus,  *  vt  vitae 
fuae  confulcret,discesfit,  etBerfa- 
bam,  quae  in  Iudaea  eft,  venit: 

4  ibique  reliclo  famulo  fuo ,  in  loca 
deferta  vnius  itinere  diei  progres- 
fus,  fub  quadam  iunipero  refedit, 
libique  mortem  optauit ,  ita  dicens: 
iam  tandem  aufer  hanc  animam, 
Ioua :  neque  enim  ego  melior  fum, 

5quam  mei  maiores.  Deinde 

quum  fub  iunipero  iacens  obdor- 
miuisfet;  ecce  aderat  angelus ,  qui 
eum  tangens  dicebat :  furge ,  cape 
!  6  cibum.  Qiiuraque  ille  adfpexis- 
fet,  animaduertit  propter  caput 
fuum  panem  depfititium,  etaqux 
guttum :  ex  quo  vbicomeditet  bi- 

7  bit ,  iterum  recubuit.  Icerumque 
eum  tangens  Iouae  angelus,  furge, 
inquit ,  cape  cibum :  nam  multum 

8tibi  reftat  itineris.  Turn  ille 
furrexit,  cibumque  et  potionem 
fumfit,  atque  eius  dapis  vi  quadra- 
ginta  dies  et  noctes  iter  fecit  ad 

$  diuinura  montem  Horebum:  vbi 
in  antrum  ingresfus,  illic  perno- 
&auit.      Turn  Ioua  cum  eo  locu- 

U)  tus  eft :  quid  hie  agis ,  Elia  ?  Cui 
ille :  ego  me  louse  Dei  armipotentis 
ftudiofum  praebui :  quoniam  tsrae- 
litae ,  omisfo  fcedere  tuo ,  aras  tuas 
deraoliti  funt ,  vatesque  tuos  ferro 
trucidarunt,  me  folo  reliclo,  cui 
tamen  animam  eripere  conantur. 

I  Turn  ille  ei  iubet,  vt  prodeat,  et 
in  monte  coram  Ioua  adliftat.  Et 
ecce  Iouatransibat,  quemadeoin- 
gens  vehemensque  ventus  antece- 
debat ,  vt  et  montcs  diuelleret ,  et 
rupes  perfringeret :  in  quo  tamen 

Ivento  Ioua  non    eiat.  Ven- 

tum  fequebatur  terrae  motus,  in 
quo  terrae  niotu  Ioua  non  e- 
rat.  Terras  motiun  fequebatur 
ignis,  nee  erat  in  igne  Ioua.  Ignem 
fequebatur   tacita   vox   et    exilis. 

3  Hanc  firaulac  audiuit  Elias :  lama 


fua  faciem  fibi  obuelat ,  proditque, 
et  in  antri  adftat  introitu.    Turn 
ei  audita  vox  eft  ita  dicentis  :  quid 
hicagis,  Elia?      Cui  ille:  ego  me  *  4 
Iouae  Dei  armipotentis  ftudiofum 
pracbui :  quoniam  Israelitae ,  omis- 
fo fcedere  tuo,  aras  tuas  demoliti 
funt,  vatesque  tuos  ferro  trucida- 
runt ,  me  vno  relicto ,  cui  tamen 
animam  eripere  conantur.      Turn  1 5 
Ioua  :  conuerte,  inquit,  iftuditer, 
et  in  deferta  Damafci  reuerfus,  adi- 
to  Hazaelem,  eumque  vngito  regem 
Syrorum.      Iehum  autem  Nanfisitf 
filium  vngito  Israelitarum  regem  : 
Elifaeum  quoque  Saphati  filium  A- 
belmeholanum ,  qui  tibi  vates  fuc- 
cedat,   vngito,        vt  qui  Hazae- 17 
lis  enfem  euaferit,  hunc  Iehus: 
quilehuenfemeuaferit,  hunc  Eli- 
faeus  interilciat.      Ego   Israeiita-ig 
rum  feptem  millia  reliqua  faciam, 
quotquot  Baalem  nee  genibus  acci- 
denmt,  nee  oribus  osculati  funt. 

Igitur  ille  inde  digresfus ,  Elifae- 19 
umSaphati  filium  ofFendit  arantem, 
et  duodecim  iuga  prae  fe  agentem, 
quum  esfet  ipfe  in  duodecimo, 
eumque  praeteriens,  laenam  fuam 
in  eum  ceniecit.  Turn  ille ,  reli-  2<a 
ctis  bubus,  Eliam  curfu  fequitur, 
petitque,  vt  fibi  liceat  parentibus 
valedicere ,  deinde  ilium  fecuturo. 
Cui  ille  permittit ,  vt  reuertatur : 
fefe  enim  nihil  impedire.  Itaii 
reuerfus  ab  illo  Elifaeus ,  par  bourn 
capit,  maclatque,  et  cocta  inftru- 
mentis  aratoriis  carne ,  populo  dat 
epulas.  Inde  digresfus,  Eliam  fe- 
quitur ,  eique  adminiftrat. 

CAPVT    XX. 

Syria  rex  in  Sr.mariem.  Cn/o/iam  -Aflorin 
in  bojrsj  S'yros.  Jjiorum  cl/ida  ab  Israe- 
lii J.  Dimisfu*  Benad.idui.  V.itti  in  A- 
ci  -,  bum  ot  dimiifcm  hoflem  regtn. 

Enadadus  autemSyriac  rex,con- 1 

tradis  omnibus  fius    copiis, 

comitantibus  triginta  duobus 

regulis,  cum  equitatu  et  enrribus, 

Samariam  adortu»  obfedit  atque 

oppu- 


35* 


REGVM    LIBER   IIL 


Cap.  20. 


»  oppugnauit.  Misfisque  in  vrbem 
legatis  ad  Achabum  regem  Israeli- 

3  tarutn  ei  ita  fignificauit :  fie  di- 
cit  Benadadus,  tuuni  argentum  et 
aurummeumeft,  item  vxoresfor- 

4  mofique  tui  filii  mei  funt.  Ad 
haec  qiuim  refpondisfet  Israelita- 
rum  rex,  ilium  regem  dominum 
adpellans,  fe  fuaque  omnia  in  illius 
fore    poteftate:    redienuit   legati 

5  cum  huiusmodi  mandatis.  Haec 
eft  Benadadi  fententia.  Quod  ad 
te  mill,  vt  mihi  argentum ,  aurum, 
vxores  filiosque  tuos  traderes :  fie 

6  habeto  :  me  crastino  die  meos 
ad  te  misfurum  esfe ,  qui  tuas  tuo- 
rumque  domus  perferutentur,  et 
tuorum  elegantisfima  quaeque  ca- 

«^piant,  fecumque  auferant.  Turn 
rex  Israelitarum,  conuocatisomni- 
bus  regionis  fenatoribus ,  confide- 
randum  deliberandumque  propo- 
nit ,  an  ille  malum  quxrere  non  vi- 
deatiir ,  quum  ipfe  mis  fa  ab  illo  de 
vxoribus  fuis ,  et  filiis ,  et  argento, 
et  auro  mandata  non  repudiauerit. 

fj  Cui  omnes  fenatores  reliquique 
fuadent,  ne  illi  obtemperet,  aut 

cobfequatur.  Itaque  Benadadi  le- 
gatis ita  refponfum  dat :  dicite  do- 
mino meo  regi ,  quidquid  mihi  pri- 
mum  mandauit,  me  fa&urum  esfe : 
fed  hanc  rem   facere  non  posfe. 

10  Hanc  rem  poftquam  digresfi  legati 
Benadado  retulerunt :  mifit  iterum 
ad  eum  Benadadus,  qui  ita  uuntia- 
rent ,  non  fe  fibi  deos  optare  pro- 
pitios ,  nifi  tantum  hominum  age- 
ret,  vt  eorum  pugillis  explendis 
Samariae  puluis  non  fatis  futurus 

1 1  esfet.  Cui  rex  Israelitarum  ita 
refponderi  iusfit:  non  esfe  accin- 
6to  perinde  ac  discincto  glorian- 

ladum.  Hac  audita  re  Benadadus, 
qui  turn  in  vmbraculis  vna  cum 
regibus  prandebat,  fuis  imperat, 
vt  inuadant  vrbem :  id  quod  illi 

13  fecerunt.  Turn  accedit  vates 
quidam  ad  Achabum ,  regem  Israe- 
litarum, eique  ita  nuntiat:  haec 
dick  Ioua ;  videsne  tantana  iftam, 


tarn  ingentem  multitudinem  ?  fci- 
to ,  me  earn  tibi  hodie  in  manum 
traditurum  esfe,  vt  fcias  me  esfe 
Iouam.      Per  quos?  inquit  Acha- 14 
bus.    Per  praetorum  calones  hoc 
fore  promitit  Ioua.    Qiiis  autem 
acicm  inftruet?   tu  ipfe.      Turn  15 
ille  praetorum  calones  rccenfet  du- 
centos  tiiginta  duos:    deinde  o- 
mnes  Israelitas  milites,  qui  fuerunt 
feptem  millia.      Hifub  meridiem  16 
eruptionem  faciunt ,  Benadado  in 
vmbraculis ,  vna  cum  triginta  duo- 
bus regulis  auxiliariis,  perpotante. 
Qlii,    egresfis   primo   calonibus,  17 
poltquam,  misfis,  quiremexplo- 
rarent,  cognouit,  homines  esfe,  qui 
Samaria  egrederentur :  iusfit,  eos, 
fiue  pacem,  fiue  bellum  ferrent, 
viuos    comprehendi.        At    illi,  18 
videlicet  calones,  et  qui  cos  feque- 
bantur  Israelitae  milites,  ex  vrbe 
egresfi,    finguli    fingulis    occifis, 
Syros    fiindunt  fugantque,   quos  19 
deinde     Israelitae     perfequuntur, 
Benadadus  Syrorum  rex  equo  cum  ao 
equitibus  euadit.        Israelitarum  a  i> 
rex  egresfus ,  equos  currusque  de- 
let  ,  ingentique  clade  Syros  adficir. 

Turn  vates  Israelitarum  regem  %%   I 
adgresfus,  monet,  vt  fc  confir- 
met,  confideretque  et  deliberet, 
quid  agendum  fit:  nam  ineunte 
vere  Syrorum  regem  in  eum  ex- 
peditionem  esfe  fachirum.      Igi-23    I 
tur  Syrorum  regi  demonftrant  fui, 
Israelitarum  deos  esfe  montanos, 
eoque  fe  ab  illis  esfe  vidtos  :  fed ,  fi 
cum  eis  in  campeftribus  pugnent, 
hand  dubie  fuperaturos  esfe.     Ita-  24 
que  fuadent,  vt  fie  agat:  dimotis 
loco  regulis ,  praetores  in  eorum       1 
locum  fubftituat ,      exercitumque  2£   i 
ei,  quern  amiferat,  numero  pa. 
rem,  totidemque  equos  et  currus 
comparet.      Turn  fe  cum  illis  in 
campefiri    loco    pugnaturos,    et 
fine  dubio  vidtoriam   adepturos. 
Horum  confilium  fecutus  rex  Ben-  a5 
adadus,   ineunte    vere,    deleclu 
Syrorum  habito ,  ad  Aphec  profi- 
eifekur, 


Cap.  20.  ar. 


REGVM    LIBER    III. 


iSh 


cifcitur,  vt  helium  Israelitis  infe- 
17  rat.        Israelite    delectu    habito, 
paratoque   commeatu,    illis   emit 
obuiam ,  caftraque  contra  illos  po- 
nunt ,  quali  duos  caprarum  greges, 
-8  quum  Syri  replerent  terrain.      Ac 
turn  dimnus   regein   Israelitarum 
adit,  eique  dicit,  Icuam  promi- 
fisfe,  quoniam  Syri  dixisfent,  Io- 
uam  inontium,  non  vallium  esfe 
Deum,    propterea   fefe   ei  in  o- 
mnemtam  ingentem  multitudinem 
vietoriam    esfe   concesfurum ;   vt 
9  fciant ,  eura  esfe  Iouam.      Igitur 
quum  feptem  diesalteri  contra  ai- 
teros  cafira  habuisfent:  die  fepti- 
rao commisfa  p-.igna ,  Israelite  vno 
die  centum  millia  Syrorum  pedi- 
?  turn  occiderunt.      Reliqui  in  op- 
pidum  Aphec  ruga  dilapfi ,  collapib 
muro,  oppresfi  funt  hominumvi- 
ginti  feptem  millia.      Ipfe  Benada- 
dus  ex  fuga  fc  in  oppidura,  in  in- 
terius  quoddam  penetrale  coniecit. 
[  Turn    fui  demonftrant  ilii ,   fefe 
audiuisfe,  israelitici  generis  reges 
esfe    clementes.      Proinde   latera 
centonibus  induti,  laqueosque  ca- 
pitibus  gerentes ,  exeant  ad  regem 
Israelitarum,   fi  forte  illi  vitatn 
concedat.       Igitur  centonibus  a- 
midri  latera,   reftesque  capitibus 
ferentes ,  veniunt  ad  regem  Israe- 
litarum, eique  ita  nuntiant:  fer- 
uus  tuna  Eenadadus  petit,  vt  fibi 
viuere  Ikeat.       Qnibus  ilie:  ad- 
hucne    viuit  ?    meus    fracer   eft. 
}■  Viuit  tuus  frater  Benadadus ,  in- 
quiunt    ilii,    omen    accipientes: 
quodque  ab  illo   dabatur,  confe- 
(tira  adripientes.    Turn  ille  Bena- 
■  dadum  arcesii  iubet :  egresfumque 
ad  fe  currui  imponit.      Et  Bena- 
dadus   fie    Achabum    adloquitur: 
quae  oppida  patri  tuo  incus  pater 
abstulit ,  ea  ego  reddam  ,  inquit, 
||  tibique  "  fora  ftatues  apud  Dama- 
I  fcum,  quemadmodum  ftatuerat  me- 
j  us   pater   apud   Samariam.    Ego 
||  vero,  (inquit  Achabus)  fa&ofcede- 


rete  diroittam.    Ita,  iclocumilb 
fcedere,  eum  dimifit. 

Turn  quidam  ex  vatum  genere  35 
iusfit  alteri,  iusfu  Iouae,vt  fe  feriret. 
Quumque  homo  ferire  recufasfet: 
praedixit  ei,  quoniam  Ioux  dido 
audiens  non  fuisfet,  fore,  vt  afe 
digresfus,    a    leone   occideretur. 
Itaque  ille  abeo  digresfus  incurrit  36 
in  leonem ,  ab  eoque  occifus  eft. 
Vates  alium  naclus,  iubet,  vt  fe*37 
feriat.       Ab  eoque  ictus  et  vulne-  3S 
ratus,  prodit  in  viam,  qua  iturus 
rexerat,  ibique,  ignota  ob  pulue- 
rem  facie,  ftans  ad  praetereuntem 
regem  clamat  in  hunc  modum : 
quum  in  acie  verfarer,  accesfitvir  39 
quidam,   qui  mihi  virum  quem- 
dam    adduxit,    cuftodiendumque 
ea  lege  commifit,  vt,  fi  amisfus 
fuisfet,  ego  vel  vita  mea  ilium,  vel 
argenti  talento  rependerem.      In.  40 
terea,  fatagente  me,  ille  amisfus 
eft.    Et  rex :  recle  de  causfa  tua 
tu  ipfe  ftatuifti.      Turn  ille,abster-  4 1 
fo  protinus  de  vultu  puluere ,  ab 
Israelitarum  rege  vates  agnofcitur, 
et  ita  loquitur :      hoc  tibi  figni!  41 
ricari  iubet  Ioua ,  quoniam  tu  ho- 
minem,  ab  eo  exitio  deftinatum, 
de  manu  emififti :  illius  et  vitam 
tua  vita,  et  populum  populo  re- 
penfum  iri.      Turn  rex  Israelita-  43 
rum  domum  triftis  et  ftomacha- 
bundus    discesfit,     Samariamquc 
peruenit. 


CAPVT    XXI. 

Kabothixinea  ,  nex.  In  Achabum  Eliot 
tnterfetlorem.  Achabi  emendatio  la- 
te clemtntia. 

His  ita  geflis,  quum  haberet  1 
Nabothus  Iezraelenfis  vineam 
Iezraele  apud  Achabi  Sama- 
riae  regis  palatium  :  contendit  a 
abeo  Achabus,  vt  fibi  earn  vineam 
addiceret,  quo  ea  pro  viridario 
vtereturj  quippe  quae  fuis  aedibus 
proxime  coniuncla  foret :  fefe  ei 
Z 


alia» 

}«)  vbi  publieanc*  cotloce»  ec  veitigalu  exig«. 


354 


REGVM    LIBER    III. 


Cap.  at. 


aliam  vineam  ilia  meliorem  datu- 
rum,  aut  (fiilliitavideretur)  pro 
hac  argenti  pretium  esfe  folutu- 

3  rum.  Sed  Nabothus  negat ,  fe, 
Ioua volente,  commisfunmi,  vtilli 

4  patrimonium  fuum  tradat.  Acha- 
bus hac  Nabothi  voce ,  qui  ei  pa- 
trimonium fuum  dare  renuisfet, 
triftis ,  et  moleite  ferens ,  doiuum 
fuam  discesfit,  inquc  leftofuode- 
cubuit:  et,  auerib  vultu,  a  cibo 

5absfinuit.  Venientique  Iezabeli 
vxori,  et  interroganti,  quanam 
eius  animi  scgritudine  fiat,  vt  ci- 

6  bum  non  capiat ,  narrat ,  fe  cum 
Nabotho  Iezraelenfi  egisfe ,  vt  fibi 
vineam  fuam  aut  argento  addice- 
ret ,  aut  ( fi  ita  placeret )  alia  vinea 
fecum  permutaret.  Ilium  vero 
negasfe ,  fibi  daturura  esfe  vineam. 

7  At  Iezabel:  ^otehominem  idone- 
uni,  inquit,  qui  israelkicum  re- 
gnum  pares?  furge,  inquit,  cape 
cibum ,  et  elto  heto  animo :  ego 
tibi  Nabothi  Iezraelenfis  vineam 
tradam. 

8  Haec  locuta,  littcras  Achabi 
nomine  fcribit ,  eiusque  figillo  fi- 
gnatas,  ad  fenatores  et  primores 
Nabothi  dues,  et  idem  cum  eo 
oppidum  habitantes,  mittit,  fcri- 

5>ptas  in  hanc  fententiam  :  indi- 
cite  ieiunium,  Nabothumque  in 
editisfimo  omnium  loco  collocate, 
et  contra  eum  duos  homines  per- 

icditos  ftatuite,  qui  pro  teftimo- 
nio  dicant,  eum  Deo  regique  ma- 
ledixisfe :  atque  ita  eductum  lapi- 

iidatione  interficite.  Ad  harum 
a  Iezabele  misfarum  littcrarum 
praefcriptum ,  Nabothi  ciues  fena- 
tores, primoresque  eiusdem  cum 

ia,eo  oppidi  incolae,  faciunt,  in- 
di&oque  ieiunio,  Nabothum  in 
primo  omnium  loco  conftituunr. 

13  Deinde  duo  fuperueniimt  homines 
perditi,  qui  e  regione  Nabothi 
fedentes,  coram  multitudine  te- 
ftantur,  Nabothum  Deo  regique 

l)  qui  vnius  vinea»  comparand*  ratiouem 
fee  opus ,  tibi  pjrares  ? 


maledixisfe.      Ita  educitur  ex  op- 1 
pido  Nabothus,  et lapidibus obru- 
tus  necatur.    Deinde  ad  Iezabelera 
mittitur,  qui  nuntiet,  Nabothum 
lapidatum     interfechimque    esfe. 
Iezabel  audita  Nabothi  lapidatione  I  >. 
atque  nece,  Achabum  adit:  hor- 
tatur,  vt  inuadat  in  posfesfionem 
vineae  Nabothi  Iezraelenfis,  qui 
illam  ei  pecunia  addicere  renuis-  \ 
fet.      Nabothum  enim  non  iam 
viuere ,  fed  interiisfe.      Achabus  I 
intellect  morte  Nabothi,  furgit, 
et  in  Nabothi  vineam ,  vt  in  eius 
posfesfionem  inuadat,  defcendere 
contendit.      TumEIias  Thesbital 
iusfus  a  Ioua ,  Achabo  Israelitarum. 
apud   Samariam  regi  obuiam  ire 
(qui  turn  in  Nabothi  vinea  esfet, 
eo  degresfus ,  vt  eius  posfesfionem 
caperet)      cum  eo  ex  Ioux  man- 1 
dato  fie  locutuseft:  et  occideriset  n| 
posfideas  \      At  hoc  fie  a  Ioua  ha-  !r 
beto ,  inquit :  quo  in  loco  linxe-  L 
re  canes  Nabothi  cruorem ,  ibidem    j 
canes  tuum  quoque  cruorem  esfe  «j 
lincluros.       Hie  Achabus:  ergoi'j 
me  nactus  es ,  aduerfarie  mi  ?  na-  ,  j 
Ctusfum,  inquit  ille:      etquiatuJ 
Ioux  otFendendo  totusaddic\uses, 
fcito,  fore,  vt  Ioua  tot  tibi  mala 
importet,  atque  ita  te  disperdat, 
vt  Achabi  nihil  neque  tarn  abdi-  .t 
turn  neque  tain  obuium  fit  apud   \ 
Israclitas ,  quin  omnia  ftirpitus  ex- 
fcindat,  etiam  vsque  ad  commin- 
ctorem   parietis,      tuamque  do-3'j£ 
mum  in  eum  ftatum  redigat,  in  % 
quem  Ieroboami  Nabathi  rail,  et  '\. 
ftaafae  Achise  filii  domum  redegit :   1 
quiatuet  louam  laefifti,  et  Israeli-   n 
tas  fcelere  obftrinxifti.      Deleza-Ja. 
bele  quoque  fie   Ioua  pronuntiat,    j, 
cam  a  canibus  in  agro  iezraelenfi   lr 
comefum  iri.  *  Ac  qui  ex  Achabi-  i  u 
cis  in  vrbe  mortuus  fuerit,  eum   pr" 
canes;   qui  ruri,  aereaj  volucres   L 
comedent.      Hie  quamquam  nemo  1^ 
erat  aeque  Ioua;  laedendo  deditus,  lj 

non  inuenias ,  quo  pa&o  regnum ,  fics«    :: 


Cap.  12. 


REGVM    LIBER    III. 


355 


vt  Achabus ,  qui ,  inftigante  Ieza- 
bele  coniuge ,  eo  fiagitiorum  venis- 
fet,  vt  nefandbs  fequeretur  deos, 
quemadmodum  fecerant  Amorrxi, 
quos  Iona  in  aduentum  Israelita- 

5  rum  fustulerat:  tamen  auditis 
his  verbis,  veftiraenta  fua  lacera- 
uit ,  et  centone  corpus  indfltu»,  ie- 
iunauit,  ac  in  centone  iacuit,  et  dis- 

7calceatus  incesfit.  Turn  Iouacum  E- 
lia  Thesbita  loquitur :  videsne  vt  A- 

8  chabus  fe  mihi  fubmittat  ?  Qiioni- 
am  fe  mihi  fubmittit,  ego  eius  fami- 
liam  calamitate  ilia  non  adfieiam  i- 
plius  temporibus ,  fedeius  filii. 

CAPVT    XXII. 

Jofapbatta  rex  ad  Israelite.      Pfeudotir.tes 
|'      Sedeciiw.    Achabi  mors.     Ochoziiu  beret. 
Iofapbatu*  IuiU*  rex.      Ocboxig  pratii- 
tus.  Baaiicol*. 

TRiennio  peraclo,  quo  inter 
Syros  et  Israelitas  bellum  non 
fuit ,      anno  tertio  defcendit 
Iofaphatus   Iudxx  rex  ad  regem 
Israelitarum :    et  rex  Israelitarum 
fuis  demonftranit,  Ramotha  Galaa- 
ditidis  ipforum  esfe;  proindecun- 
6tandum  non  esfe,  quin  ea  regi  Sy- 
rix eripeient.    Deinde  a Iofaphato 
petiit ,  nnm  fecum  vellet  ad  bellum 
contra  Ramotha  Galaaditarum  pro- 
ficifci.       Cui  Iofaphatus  ita  re- 
fpondit:  ifcettibime,  meisque,  et 
hominibus,  et  equis,perinde  ac  tuis, 
vti.    Sed  tibi  cenfto,  inquit,  hodie 
Ioux  oraculum  esfe  confulendum. 
Igitur  Israelitarum  rex,  congregatis 
vatibus,  qui  fuerunt  circiter  qua- 
dringenti,  quaeritexeis,  cenfeant- 
[ne,  vt  Ramotha  Galaaditarum  bello 
(idoriatur ,  nee  ne  ?  cui  illi  refpon- 
[ient,  vt  adoriatur:  nam  regem  ea 
/rbe,  domino  dante,  potiturum. 
jed  Iofaphatus  ita  dixit :  num  quis 
jrxterea  adeft  Ioux  vates,  quern 
nterrogemus  ?      Cui  rex  Israeli- 
arum:   eft  adhuc  vims,   inquit, 
mem  liceatde  Ioux  oraculo  per- 
ontaii :  fed  quern  ego  propterea 
idi,  quod  mihi  nihil  fauftum,  fed 


tantum  infaufta  vaticinatur.    Is  eft 
Michxas  Iemlar  filius.   At  Iofapha- 
tus ,  regem  non  decet  ita  loqui ,  in- 
quit.      Turn  rex  Israelitarum  vo- 9 
cato  cuidam  fpadoni  mandat,  vt 
Michxam   Iemlac   filium  propere 
arcesfat.    Quumque  rex  Israelita-  io 
rum  et  lolaphatus  Iudaeorum  rex, 
in  fuo  vterque  folio,  veftibus  or- 
nati ,  in  area  ad  introitum  portae 
Samarix,  omnibus  vatibus  coram 
eis  vaticinantibus,  federent :      Se- 1  \ 
decias  Chanaanx  filius ,  quum  fibi 
cornua  ferrea  fecisfet ,  fie  dicebat : 
fie  dicit  Ioua ,  his  tu  in  Syros  ari- 
etabis  ad  eorum   internecionem. 
Idemque  vaticinabantur  omnes  va-  ia 
tes :  adgrederetur  rex  feliciter  Ra- 
motha Galaaditarum :  eis  enim,  lo- 
uaVoIente ,  potiturum.    Ceterumig 
nuntius,  qui  Michaeam  vocatum 
iuerat,  eum  hortabatur,  vt,  quoni- 
am  ceteri  vates  regi  vno  ore  faufta 
prxdicerent,  ipfe  quoque  illoruin 
cxemplo  faufta  prxdiceret.      Sed  14 
Michaeas  Iouam  immortalem  tefta- 
tuseft,  fe,  quod  fibi  a  Ioua  manda- 
tum  foret,id  demum  esfe  di&urum. 
Deinde,  vbi  ad  regem  venit,  rex  15 
eum  fie  interrogat :  Michxa ,  bel- 
lumne  Ramothis  Galaaditarum  in- 
ftrimus ,  an  non  ?   Cui  ille :  infer 
fane,  quod  bene  vertat,  et  Ioua  tibi 
vidtonam  concedet.      Et  rex :  ego  16 
te  etiam  atque  etiam  per  Ioux  no- 
men  obteftor,  nemihialiud,  quam 
verum  dicas.      Turn  ille:  vidio- 17 
mnes  Israelitas  palantes  in  monti- 
bus,  quafi  oues  fine  paftore,  et 
Iouam  ita  dicentem :  non  habent 
ifti  dominos,  reuertantur  doraum 
incolumes.    Hie  rex  Israelitarum :  18 
annon  tibi  pracdixi ,  ( inquit  Iofa- 
phatum  adloquens)  eum  mihi  nihil 
profperum ,  fed  tantum  aduerfa  va- 
ticinaturum.      Et  Michxas :  ergo  19 
accipe  Iouac  fententiam:  vidi  Io- 
uam in  folio  fuofedentem,  omni 
cxlefti  exercitu  dextra  Ixuaque  fti- 
patum,  atque  ita  dicentem :    ecquis  xo 
decipiat  Achabum,  vt  Ramotha  Ga- 
Z  x  laa- 


3S<5 


REGVM    LIBER    Ilf. 


Cap.  22. 


laaditarum  inuadat,  atque  ibi  cadar. 

a  i  Atque  alio  aliud  dicentc ,  procesfit 

quidani  fpiritus,  et  ftans  ante  Iouam 

dixit :  ego  decipiam.    Quo  pacta»  ? 

22  inquit  Ioua.  Ibo  ,  inquit  ille ,  et 
omnibus  illius  vatibus  falfa,  qux 
dicant,  infpirabo.  Decipies,  (fub- 
iicitloua)  fuccedet.  Vade,atque  ita 

23  facito.  Quamobrem  fcito  ,  Iouam 
in  os  omnium  iftorum  vatum  fal- 
fum  fpiritum    immifisfe,  tibique 

24 malum  cogitare.  Hie  Sedecias 
Chanaanx  filius  accedit,  et  Michaeae 
colaphum  impingit :  quando ,  in- 
quit,  emigrauit  a  me  lour  fpiritus, 

a,  vt  tecum  loeutusfit?  Tumfcies, 
(inquit  Michatas)  quuminintima 

26  penetralia  te  penitus  abdes.  Et 
rex  Israelitarum :  comprehende 
Michxam,  inquit,  cumque  ad  Amo- 
nem    prxtorem  vrbanum ,   et  ad 

27  loam  regium  filium  deducito  :  et 
mandato  regis  in  carceretn  conclu- 
di,  atque  ibi  pane  et  aqua  duritcr 
pafci  iubeto ,  donee  ego  faluus  red- 

ijj  earn.  Cui  Michxas :  fiquidcra 
faluus  redieris,  turn  Ioua  mccum 
locutusnonfit.    Atque  hoc, inquit, 

spaudite  vniuerfi.  Igitur  quum  Is- 
raelitarum rex,  et  lofapbatus  Iu- 
dxx  rex ,  ad  Ramotha  Galaadita- 

3°  rum  peruenisfent :  monuit  Israe- 
litarum rex  Iofaphatum ,  vt  premi- 
um commisfurus,  habitum  muta- 
ret ,  ipfiusque  Achabi  veftitum  in- 
dueret.  *  Ipfe  vicislim  rex  Israelita- 
rum mutato  habitu  pralium  iniuit. 

3 1  Imperaueratautem  Syrix  rex  prin- 
cipibus  quadrigariis ,  quos  triginta 
duos  habebat ,  ne  quern  paruum 
niagnumue    armis  peterent,    nifi 

3*vnum  regem  Israelitarum.  Ita- 
que  vifo  Iofaphato,  quadrigarii 
regem  esfe  Israelitarum  arbirrati, 

33  in  eum  arma  vertertint.  Sedex- 
clamante  Iofaphato,  videntes  nun 
esfe  Israelitarum  regem :  ab  eo  per- 

34  fequendo  deftiterunr.  At  quidam  c 
fimpliciter  iaculatus,  Israelitarum 
regem  inter  coramisfuras  et  lori- 

0  'n  incertum. 


cam   vulnerauit :  turn  ille  aurigae 
fuo  imperat,  vt  flectat   habenas, 
leque  vulnere  adfectum    ex  acie 
educat.      Atque  eo  die,   durante 3> 
pugna ,  rex  in  curru  mahens  aduer- 
fum  Syros ,  fub  vefperum  moritur, 
fanguine  per  vulnus  in  capfum  cur- 
rus  efFufo.     Sub  occafum  folis  edi-  36 
ctum  per  caftra  fertur,  vt  fuam 
quisque  in  patriam  regionemque 
reuertatur.      Rex  mortuus  Sania-  37 
riam  defertur,   ibique  fepelitur. 
Quumque  currusad  Saroarixpifci-38 
namadlueretur :  linxere  canes  cru- 
orem    eius,     lauantibus    fcortis, 
quemadmodum  Ioua  futurum  prac- 
dixerat.        De    omnibus   reliquis  39 
Achabi  rebus  geftis ,  deque  domo 
eburnea,  quam  xdificauit,  et  omni- 
bus abeo  conftructis  oppidis ,  me- 
morix  proditum  exftat  in  annali 
bus  return  Israelitarum.      Achabo4< 
vita  defuncta»,  fuccesfitin  regnum 
Ochozias  eius  filius.      Iofaphatus4 
autem  Afx  filius  Iudxx  regnum 
accepit  anno  Achabi  Israelitarum 
regis  quarto,      annos  turn  natus4i 
triginta  quinque  ;  regnauit  Hiero- 
folymis    annos    viginti    quinque. 
Matrem  habnit   nomine  Azubam, 
Salisriliam.      Is  omnes  Afxpatris43 
fui  mores  in  Icux  obtemperando    , 
imirattis  eft,  neque  ab  eodegene- 
rauit :      quamquam  facella  fublata  4 
non  flint ,  inque  eis  adhuc  facrificia 
f.iciebant  Israelitx,    atque  adole- 
banr.      Fuit  Iofaphato  pax  cum  4 
rege  Israelitarum.       De    reliq 
Iofaphati  rebus  et  fortiter  fadtis 
geftisque  bellis  fcriptum  exftat 
annaiibus  reguni  Iudxx.       Reli- 
quias  mollium,  qui  Afx  patris  eius 
tempore  fuperfuerant ,  exillisfini- 
bus  fustulit.       In   Iciumxa    tunc  4 
nulluserat  rex  conftitutus.     Fecit  4 
Iofaphatus  naues  Cilicas,  quae  ex 
Ophire   aurum   peterent.      Quod 
quum  parum  fuccesfisfet,facta>  apud 
Afiongaber   naufragio :        obtulit 
Ochozias  Achabi  filius  fuos  Iofa- 
phato, 


cum  4! 

liquis  4< 
'a6tis, 
rat  in 


phato,  qui  cum  illius  feriiisnaui- 
garent :     fed    renuit    Iofaphatus. 

1  Deftinck)  vita  lofaphafo ,  et  apud 
maiores  fuos  in  vrbe  Dauidis  au- 
&oris  fui  fepulto,  fucccsfit  Ioramus 

*  eius  films.  Ochozias  Achabi  Ali- 
us Israelifarum  regnum  apud  ^-a- 
mariam  iniit  anno  decimo  feptimo 


Cap.  r. 


REGVM   LIBER    IIIL 


357 


Iofaphati  Iudxx  regis.  Regnauit  53 
in  Israelitasannosduos,  Iou  mque 
ofTendit ,  parentumque  fuorum  et 
Ieroboami  Nabati  filii  (qui  Israeli, 
tas  in  feel  us  coniccerat)  mores  imi- 
tatus,  Baalem  coluitadorauitque,  54. 
etlouam,  Israelifarum  Deum,  fui 
patris  exemplo  iaefif. 


zm: 


REGVM  LIBER  IIIL 


CAPVT    I. 

Moitl'itarum  nbhrnele  defeStio-  AdBeet- 
xtbubum  nb  Ocboiia  misfi.  Ad  Eitam 
angelui.  Jgnis  de  celoptr Elimn.  Oibo- 
zix  mors,     loramw.  beres  in  regno. 

ORTVO  Achabo  Moabi- 
bitx  ab  Israelitis  defece- 
runt.  Ochozias  autem 
Samarix  per  cancellos  in 
cubiculo  fuo  delapfus  quum  x- 
grotaret :  nuntios  mifit,  quibus 
mandauit,  vt  irent  fcifcitatum  o- 
ractslum  Beelzebubi,  aecaronen- 
fisdei,  an  esfec  ex  eo  morbocon- 
uali turns.  At  Ioux  angelus  E- 
lixThesbitx  inandatum  dedit,  vt 
nuntiis  regis  Samarix  obuiamiret, 
etexeis  quxreret,  an  nullus  esfet 
apud  Israel  itas  Deus,  vt  Beelzebubi 
accaronenfis  dei  ovaculum  adirent  ? 
Itaque  hoc  a  Ioua  decretum  esfe, 
ilium  ex  leclo ,  in  quern  adfeendis- 
fet ,  non  esfe  defcenfunim ,  fed 
moriturum.  His  ad  nuntios  ab 
Eliaperlatis,  reuerii  funt  ad  ilium: 
et  quxrenti,  cur  reuertisfent,  ita 
refpondent:  occurrk  nobis  ho- 
moquidam,qui  nos  iusfit  ad  regem, 
quo  misfi  esfemus ,  reuerti ,  et  ex 
0,  ex  Ioux  mandato  quxrere, 
nuilusne  esfet  apud  Israelitas  Deus, 
^'t  tu  ad  Beelzebubi  accaronenfis 
dei  oracuium  mitteres  ?  Itaque  ex 
eclo,  in  quern  adfeendisfes ,  num. 
jjiiani  esfe  defcenfunim,  fed  mori- 
urum.      Turn  ille  :  quo  eft  habitu 


homo,  inquit,  qui  vobis  occurrir, 
vobisque  ifta  dixit  ?       Homohir-g 
futus  eft,  inquiunt,  lateribuschi- 
gulop.iliceo  cinctis.       Atqueillc, 
Elias  Thesbita  eft,  inquit :      mifit-  9 
queadeum  femicenturioncm  cum 
fuis  quinquaginta,    qui  ilium  in 
montis  vertice  fedentem  adgresfus, 
itaadlocutuseft:  diuine,  iubetrex, 
vt  defcendas.     Si  diuinus  ego  fum,  1  o 
(inquit  ille  refpondens)  defcendat 
ignis decxlo,  quite  tuosque  quin- 
quaginta conficiat.     Atque  ignis  de 
c.clo  delapfus  ilium  eiusque  quin- 
quaginta homines   confecit.       At  1 1 
rex  iterum  alteram  femicenturio- 
nem  cum  fuis  quinquaginta  ad  il- 
ium mifit,qui  eum  adlocutus  ita  eft : 
diuine,  iubet  rex,vt  propere  defcen- 
das.   Quibus  Elias:  fi  diuinus  ego 
fum,  defcendat  ignis  decxlo,  qui 
te  tuosque  quinquaginta  conficiat. 
Atque  ignis  diuinus  decxlo  de- 12 
lapfus ,  ilium  eiusque  quinquaginta 
homines  confecit.       Sed  rex  ter-  13 
tium  item  femicenturionem  cum 
fuis  quinquaginta  mifit :  qui  tertius 
poftquam  ad  Eliam  peruenir;  geni- 
bus  eius  aduolutus,  fupplicanit  il- 
ium ita  Ioquens:  diuine,  quxfo,  vt 
mex  horumque  quinquaginta  tuo- 
rum  vitx  parcas.      Quumque  cxlo  14 
delapfus  ignis  duos  priores  femi- 
centuriones ,    eorumqne  homines 
quinquagenos  confecerit :  til  inex 
rationem    falutis  habeas.      Turn  15 
Z  3  Elias 


958 


REGVM    LIBER    HIT. 


Cap.  i.  2. 


EHas  a  Iouae  nuntio  monitus ,  vt 
defcenderet,  ncue  ab  illo  metue- 
ret,  defcendit  cum  eo  ad  regem, 
NSeique  ita  locutus  eft:  hxc  eft 
Ioux  fententia.  Quoniam  tu  ad 
Beelzebubum  accaronenfem  deum 
confulendum  mififti  nuntios ;  per- 
inde  ac  fi  nullus  apud  Israelitas, 
cuius  oraculum  percontarere,  Deus 
esfet :  propterea  in  quern  adfcen- 
difti  leelum,  ex  eo  non  cs  defcen- 

17  funis,  fed  moriturus.  Atque  ille, 
vt  fercbat  hoc  Iouae  effatum  ab  Elia 
proiatum,  mordnis  eft :  et  in  cius 
locum  regnum  obtinuit  loramus, 
anno  fecundo  Iorami  Iofaphati  fi- 
lii,  Iudxx  regis:  quoniam  Ocho- 

Ilzias  filium  non  habebat.  De  re- 
liquis  Ochozix  rebus  geftis  fcri- 
ptum  exflat  in  annalibus  regum 
Israelitarum. 

CAPVT    II. 

Ad  Elifrtim  Ethu.  In  ficco  tra  itiitut  vat  it. 
Elff*i  magna pttitio.  Lurrm  ,  et  in  «- 
■  lam  raptui  Elte. 

I  /'""AEtcrum  quum  esfct  Ioua  Eli- 
I  am  in  turbine  rapturus  in  cx- 
^*^  him :  profedhis  Galgalis  Elias, 
Elifxum,  quifimul  aderat,  horta- 

a  batur,  vt  ibi  maneret :  fefe  enim 
a  Ioua  mitti  ad  Bethel.  Scd  Eli- 
Ixus :  ita  viuat  Ioua,  inquit,  itaque 
viuas  tu ,  vt  ego  te  non  relinquam. 

9  Deindeillis  ad  Bethel  digresfis,  ve- 
niunt  ad  Elifxum  vatcs  bethelen- 
fes ,  et  ex  eo  ita  quxrunt :  fcisne, 
dominum  tuum  hodie  a  Ioua  fupra 

4  caput  tuurri  raptum  iri  ?  Qiiibus 
ille,  et  ego  fcio,  inquit:  tacete. 
Turn  Elias  Elifxum  hortatur ,  vt  i- 
bi  mancat :  fefe  enim  a  Ioua  Hie- 
richuntem  mitti.  Sed  ille,  itavi- 
tiat  Ioua,  itaque  viuas  tu,  inquit, 

5  vt  ego  te  non  relinquam.  Deinde 
poftquam  Hierichuntem  peruene- 
runt,  accedunt  hierichuntii  vates 
ad  Elifxum ,  et  ex  eo  quxrunt,  fci- 
atnc ,  dominum  fuum  eo  die  fupra 
caput  ipfius  raptum  iri.      Quibus 

d)  columen  atque  praefidium. 


ille  refpondet,  fe  quoque  fcire;  fed 
taceant.      Hortantique  Elix  vt  ibi  <* 
maneret,  fefe  enim  ad  Iordanem  a 
Ioua  mitti,  fie  re'pondit :  ica  viuat 
Ioua,  itaque  viuas  tu,  vt  ego  tenon 
relinquam.        Ita  ambo  pergunt. 
Atque  vbi  ad  Iordanem  vemum  eft,  7 
quinquaginta  vatibus  eos  fecutis, 
et  procul  fecundum  eos  ftantibus, 
cepit  Elias  lxnam  fuam ,  eaque  con-  g 
uoluta,  aquam  percusiit,  atque  a- 
qua  hue  illucqne  diuifa,  ambo  in 
ficco  transierunt.      Poft  tiaie&io-p 
nem  Elias  fie  cum  Elifxo  loquitur  : 
pete,  quid  me  tibi  prxftare  velis, 
priusquani  tibi  auferor.    CuiEli- 
fxus ,  vt  prxditus  nam  duplo  fpi- 
ritu,  inquit,  iftius,  qui  in  te  eft. 
Rem  fanearduampetis,  inquit  ille.  ic 
Si  111c  a  te  auferri  vidcris ,  iftud  tibi 
continget :  fin  minus,non  continget. 
His  ita  ambulantibus ,  et  inter  am- 1 1 
bulandum    colloquentibus ,     ecce 
currum  igneum ,  igneosque  equos, 
qui  alte-rum  ab  altero  diremerunt, 
adfeenditque  in  turbine  Elias  in 
cxlum,  cernente  Elifxo ,  etitacla- 
mante:      o  pater,  pater,  Israeli-  a 
tarum  d  currus  et  equites.    Deinde 
quum  eum  iam  non  cerneret :  ce- 
pit veftimenta  fua ,  eaque  fcidit  in 
binas partes,      et,  fublata  Elixlx-  |j 
na,  qux  ab  illo  deciderat,  reuer- 
fus  eft.       Atque  vbi  ad  Iordanis  u 
ripam  conftitit :  Elix  lxnam  ab  il- 
lo delapfam  capit,  aquamque  fe- 
rit,  et,  vbi  eft  ?  inquit,  Ioua  Deus 
Elix?    Ita  quum  ipfe  quoque  a- 
quam  percusfisfet  :     diuifa  eft  in 
vtramque  partem ,  atque  ita  traie- 
cit  Elifxus.        Eum  quum  vidis-|< 
fent  ex  aduerfo  vates  illt  hieri- 
chuntii, dixerunt,  elianum  fpiri- 
tum  in  Elifxum  infedisfe :    eique 
obuiam  progresfi ,  quum  honorem 
fubmisfe  habuisfent :      hortaban-  l{ 
tur,  vt  quinquaginta  militares  ho- 
mines, quos  habebant,  fineret  ire  • 
ad  conquirendum  eius  dominum, 
ne  fublatus  a  Ioux  fpiritu,  in  ali- 
quem 


Cap.  i.  3. 


REGVM   LIBER    IIII. 


359 


quern    .lontemaut  vallem  abie£his 

I7esfi..  ifle  quum  mittendos  ne- 
g  cr,  tandem  eonim  iinprcbitate 
"•113,  concesfit.  Ita  misfi  homi- 
nes quinquaginta ,  quum  ilium  tres 
dies  veftigasfent,  neque"  inuenis- 
fent ,  ad  cum  Hierkhunte  raanen- 

J  8  tcm  reiierterunt.  Quibus  ilie 
demenftrauit,  fequidem,  neirenf, 

ipdisfuafisfe.  Deinde  quum  oppi- 
dani  ei  ostendisfent ,  vrbis  quidem 
ft  turn  esfe  commodum,  quemad- 
dum  videret  ipfe  ,  venira  et  a- 
quam  vitiofam,  et  terrain  esfefte- 
rilem:  iusfitadferrilibi  nouumfa- 

20linum,  in  eoque  fal  poni.  Quo 
adlato,  egresfus  ad  ortum  aquae, 
eo  falem  abiecit,  afque  ita  dixit; 

41  fie  dicit  Ioua ,  fe  huic  aqux  mederi, 
neque  inde  vel  mortem  dcinceps, 
vel  fterilitatem   manaturam  esfe. 

aiIta  falubris  fa&a  aqua  eft  ad  hunc 
vsque  diem ,  vt  verba  Elifei  fere- 

a3  bant.  Inde  quum  fe  Bethel  con- 
ferret :  eum  fcandentcm  viam, 
egresfi  ex  oppido  paruuli  pueri  de- 
ridebant,  itaeidiclitantes :  adfeen- 

a4decalue,  adfeende  calue.  Quos 
ilie  refpiciens  quum  vidisfet,  de- 
teftatus  per  IouaE  nomen  eft:  et 
dux  vrfxexfiluaegresfx,  illorum 
quadraginta  duos  pueros  dilania- 

a5runt.  Hlinc  contendit  in  mon- 
ism Carmelum,  et  inde  Samariam 
reuerfus  eft. 


CAPVT     III. 

lorami  improbitM  ,  odium  in  ido/a  ,  in  Idu- 
tmeos  expeditio.  Ad  reges  egros  Elift.it*, 
adflatiti ,  vaticinatits.  Aquarmtt  copia. 
Moabitarum  clades  tib  hraelitis.  Regi- 
Mfiliu*  immolatuf. 


I 


Oramus  autem,  Achabi  filius,  Is- 

raelitarum  regnum  iniit  Sama- 

rix,  anno  decimo  oclauo  Iofa- 

phati  Iudxx  regis :  regnauit  annos 

a  duodecim  ;      fuitque  impius  erga 

Iouam:  quamquam  non  adeo  vt 

eius  parentes :  nam  Baalis  ftatuam 

3  a  patre  fuo  facfom  fustulit.      Sed 

0  adminiftro. 


Ieroboarni  Nabati  filii  fcclera*,  qui- 
bus  ilie  Israelitas  obftrinxerat ,  re- 
think ,  neque  ab  eis  recesfit.      Ce-  4 
terum  Me  fa  Moabitarum  rex,  homo 
pecuarius,  qui  IsraeJitarum  regi 
centena  agnorum  millia,  et  roti- 
dem  lanatorum  avietumpenfifabat, 
mortuo  Achabo,  in  Israelitas  re- 
bellauit.       Itaque  turn  rex  Iora-  £ 
mus,  Samaria  egresfus,  omnium 
Israeli tarum  delechim  habuit,  mi-  6 
fitque  ad  Iofaphatum  *  Iudxx  re- 
gem,  qui  fignificarent ,   Moabita- 
rum regem  a  fe  defciuisfe,  pete- 
rentque,  vt  fibi,  bello  Moabitas 
perfequenti ,   adesfet.        Me    re-  7 
fpondit  adfuturum,  feque  et  fuos 
homines  equosque  in  illius  arbitrio 
futuros :  quxfiuitque ,  qua  via  pro- 
fkifcerentur  ?     Cui  ilie  refpondit :  8 
qua  itur  in  deferta  loea  Idumxx. 
Igitur  quum  profecli  Israelitarum,  9 
et  Iudxx  et  Idumxx  reges  feptem 
dierum  iter  cireuiuisfent :  deerat 
aqua  etmiliti bus  et  iumentis,  qux 
ipfi  agebant.      Atque  hie  Israeli-  to 
tarum  rex  ita  conqueftus  eft :  eheu, 
vocauit  Ioua  hos  tres  reges ,  vt  eos 
Moabitis  dederet.      At  Iofaphatus,  1 1 
nullusneeft  hie  Ioux  vates ,  inquit, 
ex  quo  Ioux  oraculum  fcifcitemur  ? 
Cui  vnus  de  feruis  regis  Israelita- 
rum ita  refpondit :  eft  Elifxus  Sa- 
phati  filius,  is,  qui  Elix  manibus 
fundebat  aquam.      Et  Iofaphatus  n 
ita  dixit:   habet  oraculum  Ioiix. 
Itaque  defcenderunt  ad  ilium  rex 
Israelitarum,  et  Iofaphatus  et  Idu- 
mxx rex.      Turn  Elifxus  regem  13 
Israelitarum  fie  adloquitur:  quid 
tibi  mecum  rei  eft  ?  adi  tui  patris 
tuxque  matris  vates.    At  rex  Israe- 
litarum, hoc  potius  age,  inquit,  cur 
hos  tres  reges  conuocauerit  Ioua, 
vt  eos  Moabitis  addicat  ?      Et  Eli- 14 
fxus ,  Iouam  ego  immortalem  te- 
ftor,  inquit,  cuiego-'adpareo,  nifi 
me   Iofaphati    Iudxx    regis    di- 
gnitas  moueret,   te  ne  adfpec~hi 
quidem  dignarer.      Sed  arcesfatur  1 5 
Z.  4  mihi 


3<fo 


REGVM  LIBER   III!. 


Cap.  3.4. 


mihi  fidicen.  Deinde,  canentefidi- 
cine,    a  Ioua  agitatus  fie  fatur: 

16  iubet  Ioua,  in  hoc  alueo  frequentes 

17  fieri  fosfas:  namque  hoc  pro- 
mittit,  neque  vento  vobis,  neque 
pluuia  vifa,  hunc  alueum  aquare- 
pletum  iri,  cuius  aquatione  vos 
vna  cum  veftris  pecoribus  et  hi- 

1 8  mentis  vtamini.  Atque  hoc  Iouae 
parum  eft:  etiam  de  Moabitis  vi- 

1 Q  doriam  vobis  dabit ,  expugnabi- 
tisque  munitisfimas  quasque  et  le- 
disfimas  vrbes,  et  optimas  quasque 
arbores  deiicietis,  et  omnes  aqua- 
rum  fontes  obftruetis,  et  optimos 
quosque  agros  lapidibus  valtabitis. 

10  Igitur  poftero  die  fub  horam ,  qua 
fertum  fieri  folet ,  tanta  ab  Idumae- 
orum  regione  adfluebat  aqua :  vt 

»1  terram  oppleret.  Et  omnes  Mo- 
abitae ,  qui  audita  regum  aduerfum 
fe  expeditione ,  coaclis  omnibus, 
qui  per  xtatem  arma  ferre  posfent, 
in   extremis  finibus  conftiterant, 

aifimulac  mane  furrcxeamt ,  vident 
ex  aduerfo  aquam  illam,  exoriente 
in  earn  fole,  fanguinis  in  modum 

*3rubentem;  ratique,  fanguinem 
esfe  cacdis  regum,  ipfosque  fe 
niiituo  peremisfe  :  cohortantur  fe- 
fe  ad  praedam,  caftraquc  inuadunt 

14  Israelitarum.  Sed  exciti  Israeli- 
te Moabitas  vincunt  fugantque  :  et 
vidos  in  Moabitidis  tines  perfe- 

a5cuti,  oppida  complanant,  opti- 
mos quosque  agros,  conie&is  vulgo 
fingulis  lapidibus,  cumulant,  omnes 
aquae  fontes  obturant,  et  omnes 
felices  arbores  deiiciunt,  tandem, 
que  vrbem  Harafetham  inuadunt. 

%6  Quam  quum  funditoribus  circum- 
fesfam  adeo  acritcr  oppugnarent, 
vtiamfoli  murorum  lapides  esfent 

27  reliqui.  Moabitarum  rex ,  videns 
fe  prcelio  fuperari,  adhibitis  feptin- 
gentis  militibus,  ad  regem  Idumaeae 

%%  penumpere  conatur.  Sed  poft- 
qnam  non  potuit,  cepit  filium  fuum 
natu  maximum ,  qui  poft  eum  re- 
gnaturus  erat,  eumquefuper  mct- 
nibus  immolauit.    Hac  tanta  atro- 


citare  permoti  Israelite,  ab  eo 
discedunt,  et  in  fuos  fines  reuer- 
tuntur. 

CAPVT    IIII. 

Otei  m'vaculum  ab  E/ifco.  In  iflum  fimi- 
nt  libe raiittu :  noua  fobcles.  Pueri  ex- 
fmtitittio ,  cucurbit*  dulcoratio  ,  pamt 
multipltifltio  fer  Eiiftum. 

\  ,T^^er  autem  quaedamdc  va- 1 
VI  turn  vxoribus,  Elifaeumim- 
plorans  ,    commemorabat , 
virum  fuum  esfe  mortutim:  homi- 
nem  ,  quem  ipfe  fciret  fuisfe  pium. 
Nunc  inftare  creditorem ,  vt  duos 
natos  in  feruitutem  ducat.      Quae-  % 
rentique  Elifeo,  quid  fibi  vellet 
ab  ipfo  fieri ,  et  quid  domi  habe- 
ref  refpondit,  nihil   omnino  fe 
domi  habere,  nifi  ampullam  olei. 
Turn  ille  iubet,  vtvafa  foris  cor- 3 
rogatum  eat  ab  omnibus  vicinis, 
eaque vacua,  neque  pauca,    dein-4 
de  ingresfa  domum ,  et  fe  fuisque 
filiis  oftio  inclufis,  transfundat  in 
omnia  ilia  vafa,  repletaque  fub- 
moueat.      Ilia  ab  eo  digresfa ,  fe  5 
fuosque  filiosforibusinciudit,  eis- 
que    vafa  fuggerentibus ,    oleum 
transfundit.       Valis  repletis,  filk>5 
iubet ,  vt  fibi  plura  vafa  fuggerat : 
fed    ille   plura   fuperesfe    negat. 
Ita  cohibito  oleo ,  ilia  rem  diuino  7 
indicatum  iuit.    Cui  ille  iusfit,  vt 
oleum  venditum  iret,   atque  acs 
alienum  disfolueret ,  et  ex  reliquo 
viueret  ipfa  eiusque  filii.      Item  g 
quum  aliquando  per  Sunam  iter 
faceret  Elifaeus ,  retentus  eft  ad  ca- 
piendum  cibuma  muliere  quadam 
locuplete,  quae  illic  erat:  ac  dein- 
ceps  iliac  praeteriens,   eodem  ad 
capiendum  cibum  diuertebat.    Igi-  9 
tur  illaviro  fuo  demonftrat,  fcire 
fe  diuinum  ilium ,  qui  eorum  adfi- 
duo  vtatur  hofpitio,  virum  esfe 
fanctum,       perfuadetquc ,  vt  ei  10 
faciant  conclufam  parietibus  cellu- 
lam,  ibique  ledum  et  menfam,  et 
fellam",    et  candelabrum   ponant, 
vt,  quandocumque  ad  eos  veniet, 

ibi 


Cap.  4. 


REGVM    LIBER   IIIL 


3<5i 


ibi  diuerfetur.  Quodam  die  ille 
quum  illuc  vcnisfet,  inque  celiii- 
lam    diuertis'fct    et    ibi    cubaret : 

laiusfit  Gihezi  famulo  fuo,  vtSuna- 

13  mitem  illam  vocaret :  eaqtie  vo- 
cata  atquc  adftante,  /iusfit  ilii,  vt  ex 
ea  quxi  eret ,  pro  tarn  ofticiofa  eius 
erga  ipfos  fedulitate,  ecquid  facien- 
dum haberet?  regemne  aut  exer- 
citus  duceni  conueniendum  habe- 
ret ?  Ilia  f  efpondet,fe  g  inter  fuos  fe 

I4continere.  Illique  rurfum  qux- 
renti,  ecquid  faciendum  habtiet? 
refpondit  Gihezis,  earn  liberortim 
expertem  esfe ,  et  virum  fenem  ha- 

1 5  bere.  Turn  illi  earn  vocari  iubet, 
vocatamque  et  pro  foribus  adftan- 

'6  tern  fie  adloquitur:  tu  hac  tem- 
peftate  anno  vertente  filium  com- 
plecteris.  Cui  ilia :  noli ,  domine 
diuine,  noli  mihi  tux   imponere» 

17  Concepit  autem  mulier ,  peperit. 
que  filium  eo  tempore  vertente 
anno,  ficut  ei  prxdixerat  Elifxus. 
Is  puer  iam  educatus,quodam  die 
quum  patrem  fuum  ad  mesfores 
adiuisfet,  cccpit  apud  eumdem  ca- 

19  pitis  dolorem  conqueri.  Et  pater 
famulo  mandauit,  vt  eum  ad  ma- 

*o  trem  reportaret :  ad  quam  ille  re- 
latus,  poftquam  in  eius  greniio 
recubuit  ad  meridiem,  moritur. 

n  Ilia  ad  ledum  diuini  adfeendit, 
puerumque  ibi  collocatum ,  egrcs- 

11  fa  includit ,  et  vocato  viro  fuo, 
petit  ab  eo,  vt  fibi  famulorum  ali- 
quemmittat,  et  vnain  afinam ,  quo 
ad  diuinum  currat,  deinde  reuer- 

&3  fura.  Qnaerenti,  cur  eo  die  ilium 
adeat,  quo  neque  nouilunium  fit, 
neque  fabbatum :   refpondit,   fal- 

'4  uam  rem  esfe.  Ita  inftrata  afina, 
famulo  fuo  prxcipit ,  vt  pergat  du- 
cere,  neue  fe  equitantem ,  nifiius- 
fus,  remoretur.  Atque  ita  ad 
diuinum  in  monrem  Carmelum  ire 
contendit.  Ille  earn  ex  aduerfo 
confpicatus  ,  Gihezi  famulo  fuo 
prxcepit,  vt  aduenienti  Sunainiti 

/)  E'ifrus  eiuslin^ui  «giarus ,  vrebarm 
oiioquam  nc^otii  h.<bctc. 


illi  curreret  obuiam ,    eamque  in-  26 
terrogaret,   valeretne  ipfa,  vale- 
retne  vir,  valeretne  puer?  Ilia  re- 
fpondit, valere  :       et  diuinum  in  2,7 
montem  adgresfa ,  pedibus  prehen- 
dit.  Ad  quam  fubrnouendam  quum 
Gihezis  accesfisfet,  fine  earn,  inquit 
diuinus:  nam  animo  xgra  eft,  id 
quod  me  loua  celauit ,  neque  indi- 
cauit.       Et  ilia,  petieramne  a  te  a8 
filium  ?  inquit :  an  non  admonue- 
ram  ,  ne  mihiimponeres?    Hicil-a^ 
le  Gihezim  adloquitur,  accingere, 
inquit ,  et  ineum  bactilum  tecum 
ferens,  abi.    Si  quern  oflenderis, 
ne  faltitaro,  falutantine  refponde- 
to ,  ac  baculum  meum  faciei  pueri 
imponito.      Sed  pueri  mater  eum  30 
fie  adlocuta  eft :  ita  viuat  loua ,  ita- 
que  viuas  tu ,  vt  ego  te  non  relin- 
quam.      Turn  ille  furgit,  eamque  31 
fubfequitur.     Gihezis  autem  eos 
antegresfus ,  quum  baculum  faciei 
pueri  impofuisfet,  neque  ille  vo- 
cemederet,  aut  fentiret:  redit  ob- 
uiam illi,  renuntiatque ,  puerum 
non    excitari.  Turn    Elifxus  31 

domum  venit,    ingresfusque ,    et 
puerum  nactus  in  lecro  fuo  iacen- 
tem ,  exanimem :  oftio  fe  cum  illo 
includit:      precatusque     Iouam,33 
infeendit  puerum ,  eique  incumbit, 
et  funrn  os  ill i\is  ori,   oculos  oculis, 
manus  manibus  componit.      Hoc  34 
incub'itu  pueri  corpore  tepefa&o, 
iterumper  xdes  vitro  citroque  fe- 
mel  ambulat;  deinde  ilium  infeen- 
dit atque  fouet.      Turn  puer  fe-35 
pties  vsquefternutauit,  oculcsque 
aperuit.      Et  ille  vocato  Gihezi, 
prxcepit ,  vt  Sunamitem  illam  euo- 
caret.      Qux  poftquam  euocata  ad-  36 
fuit :  recipe,  inquit,  filium tuum. 
Ilia  ei  ad  pedes  accidit,  *  et  eum  de-  37 
misfevenerata,  recepto  filio  fuo, 
exiit. 

Elifxus      Galgala      reuerfus,38 

quum  fame  laboraretur,  et  vates 

apud  eum  degerent:  pueroiuslit, 

Z    5  vt 

interprece  fjreulo.       g)  nihil  foris  cum 


362 


REGVM  LIBER    II II. 


Cap.4.5. 


vt  ollam  magnam  in  foco  poneret, 
vatibusque  pulpamenrum  coqueret. 

39  Et  quidam  rus  egresfus  ad  colligen- 
das  herbas,  naftus  filueilrem  cu- 
curbitam ,  collcgit  ex  eius  fruclu , 
quantum  eius  veftis  capiebat ,  re- 
nerfusque  ,  in  ollam  coquinariam , 

4°ignarus  quid  esfet,  fecat.  Deinde 
effufo  illis  pulmentario  ad  vefcen- 
dum ,  eo  guftato ,  protinus  ad  di- 
uinum  cxclamant,  vencnum  esfe 

4*  in  olla:  neque  vefci  posfunt.  Ille 
farinam  adferri  iubet;  eaquc  in 
ollam  coniecta,  iubet  pulmentuin 
hominibusadfundi :  atque  ill i.  com- 
ederunt,  nulloin  olla  remanente 
vitio. 

4Z  Item  a  Baalfalifa  profectus 
quidam,  diuino  primitiarem  pa- 
nes hordcaceos  viginti,frugcsque 
nouas  adhuc  inglumisattulit:  et 
ille  iusfit  miniftro  fuo ,  vt  ea  ho- 
minibus    comedenda     aclponeret. 

43Cuiniinifter:  quid?  hxc,inquit, 
centum  hominibus  adponam  ?  Ad- 
pone,  inquit  ille,  vt  comedant: 
nam  hoc  loua  promittit,  cfui  fu- 

44perfutun:m  esfe.  Turn  ille  ad- 
ponit;  eisque  cibo  fumto  inde 
fuperfuit,  vt  prxdiftum  a  loua 
fuerat. 

CAPVT     V. 

Naamanis  lepra.    Elifei  medela.      Gihez.it 
auariiia  ,  mendacium  ,  lepra. 

I  TT^Rat  autem  Naaman  dux  ex- 
hi  ercitus  regis  Syrix,vir  magnx 
-"-^  apud  dominum  fuum  potentix 
atque  auctoritatis  (nam  per  cum 
Syris  loua  vicloriam  dederat)for- 
tisfimus  ille  quidem,  fedleprofus. 

a  Apud  huius  Naamanis  vxorem 
feruiebat  puella  quxdam  paruula, 
qux  ex  Israelitarum  terra  a  Syris, 
incurfiones  facientibus ,    in  capti- 

3  uitatem  abducla  fuerat.  Hxc 
herx  fuse  dixit ,  optare  fe ,  vt  domi- 
no fuo  copiavatis  ricret,  Samarix 
degentis :  fie  enim  eius  lepram  ab 
ilio  discusfum  iri. 


Hxc  Israelitidis  puellx  verba  4 
quum  Naaman  domino  fuo  retulis- 
fet :  iusfit  rex  Syrix,  vt  eo  iret,  et,  5 
fe  litteras  ad  Israelitarum  regem 
misfurum,  dixit.  Ita  ille  pro- 
fedhis  eft,  fecum  ferens  decern 
argenti  talenta,  et  fex  aureo- 
rum  millia,  lautioresque  veftes 
decern,  et  Israelitarum  regi  lit- 
teras attulit,  quarum  hxc  erat 
fententia :  fimulac  ad  te  venerint  6 
hx  litterx,  Naamanem  hunc  me- 
11m ,  quern  tibi  mitto ,  a  fua  lepra 
fanato.  Hac  Ie6ia  epiftola ,  rex  7 
Israelitarum  veftes  fuas  dilacerat, 
atque  ita  dicit :  num  Deus  ego  fum, 
vt  occidendi  vitamque  conferuandi 
poteftatem  habeam,  vt  hie  mini 
hominem  a  lepra  fanandum  man- 
det?  Cognofcite,  fultis,  et  videte, 
vt  contra  me   captet  occafionem. 

Poftquam  accepit  Elifxus  diui-  8 
nus,regem  Israelitarum  verlimenta 
fua  lacerasfe :  curauit  ei  fignifican- 
dum,curvefhmentalaceraret,caus- 
fam  non  fuisfe  :  veniret  ille  adfe, 
intelledhirum ,  apud  lsraelitas  esfe 
vatem.     Venit  igitur  Naaman  cum  o 
fuis  equis  et  curribus ,  ante  fores 
domus  Elifxi :      et  ei  illic  ftanti  10 
per    nuntium   mandauit  Elifxus, 
vt  fe  in  Iordane  fepties  lotum  iret : 
ita  corpus  eius  ad  puritatem  esfe 
reuerfurum.       SedindignatusNa-  II 
aman ,  discedebat.    Putaram  ,  in- 
quit  ,  exiturum ,  prxfentemque  Io- 
ux  Dei  fui  nomen  inuocaturum , 
et,admotaloco  manu,  lepram  esfe 
discusfurum.      Quafi  vero  Abana  12 
et  Pharphar  damafceni  fluuii  non 
omnibus  prxftent  aquis  Israelita- 
rum, vteis  lotus  expurger.  Qiium  13 
ita  conuerfus ,   discederet  fuccen- 
fens :  accedunt  ad  eum  fui ,  cum- 
que  ita  commonefaciunt :  pater, 
magnam  rem  fi  iusfisfet  vates,  non- 
nc  fadurus  eras  ?  quanto  magis ,   ,  j 
quod  te  lauari  iusfit ,  vt  purgeris  ?   I 
Ita  ille  defcendit ,  feque  fepties  in  14  | 
Iordane  merfit,  vt  erat  a  diuino 
mandatuin :  atque  in  tantam  cor 
poris 


J 


*l 


Cap.  5.  6. 


REGVM    LIBER    IIH. 


363 


poris  puritatem  reftitutus  eft,  quan- 
lerdriimeft  paruulorum.  De- 
iitdead  diuinumcumomni  fuo  ag- 
minereuenitur,  atque,  vbi  in  eius 
confpecium  venit,  confesfns  eft, 
fare  fe ,  nullum  in  toto  orbe  terra- 
rum,  nifi  apud  Israelitas,  esfe  De- 
ura  :  hortatusque  ilium  eft ,  vt  a 

16  fe  munus  acciperet.  Sedillelo- 
uam  immortalem ,  cui  miniftrarer, 
teftatus  eft  ,  fe  accepturum  non 
esfe  :    vrgentique,  vt  acciperet, 

I7pernegauit.  Turn     Naaman, 

quxfo  igitur ,  inquit ,  vt  mihi  de- 
tur  terrx  duorum  mulorum  o- 
nus :  neque  enim  deinceps  vllis 
diis ,  nifi  Ious ,  rem  diuinametfa- 

I S  era  fa&urus  Aim.  Hanc  quidem 
rem  mihi  Ioua  condonet,  quod 
•  dum  commeat  dominus  meus  in 
xdem  Remmonis,adorandi gratia, 
ibi  ego,  dum  illemexmanuiinni- 
titur ,  fubmitto  me.  Huic  mex  in 
rede  Remmonis  fubmisfioni  Ioua 

Ip  ignofcac.  Cui  vates ,  abi  cum  pa- 
ce, inquit.  Quumque  ille  ab  eo  di- 
grcsfus,  vnam  fere  ftationem  pro- 
cesfisfet :  ccepit  Gihezis  Elifxi  dini- 

ao  ni  famulus  fie  fecum  loqui :  hem, 
parfit  dominus  meus  accipere  ob- 
lata  fibi  a  Naamane  Syro  illo  nm- 
nera.  At  ego,  per  Iouam  immor- 
talem ,  eum  curfu  confequar ,  et  ab 

ai  eo  aliquid  accipiam.  Hxc  Io- 
cutus  Gihezis ,  Naamanem  fubfe- 
quitur.  Eum  Naaman  poft  fe  cur- 
rentem  intuitus,  defiliit  de  curru 
in  eius  occurfum ,  quaeritque ,  num 

aa  falua  res  fit.  Salua ,  inquit  ille. 
Mifit  me  dominus  meus,  vt  tibi 
nuntiarem ,  venisfe  modo  ad  fe  du- 
os de  vatum  genere  iuuenes,  ex 
monte  Ephraimitarum ,  peterem- 
que ,  vt  eis  dares  argenti  talentum, 
et  duas  veftes  de  fplendidioribus. 

13  Cui  Naaman  :  immo  duo  talenta 
accipe,  inquit :  eumque  coegit,  et 
confarcinata  duo  argenti  talenta 
in  duobus  fifcis ,  duasque  fplendi- 
das  veftes  duobus  fuis  famulis  im- 

34  pofuit ,  vt  ea  prxferrent  illi.     Hxc 


ille,  poftquam  in  latebram  ventum 
eft,  ab  illis  accepta ,  domi  recondit, 
hominibusoue  dimisfis,  in  domini 
fui  confpectum  venit  :  et  quae-  25 
renti  Elifko  :  vndenam  Gihezis? 
refpondit  ,  fe  nusquam  iuisfe. 
At  ille,  quafi  ego  non  fimul  ani-a6 
mo  adfuerim ,  inquit,  quuiii  fe  ho- 
mo de  curru  in  tuum  occurfum 
conuertit.  Scilicet  tempus  eft  acci- 
piendi  argentum,  accipiendi  veftes, 
G.  L.  vt  emas  H.  oleas,vineas,ba!an- 
tes,boues,  feruos  aut  ancillas  ?  Er-  27 
goNaamanis  lepra  in  te  tuaque  pro- 
genie  femper  hxrebit.  Ita  ille 
ex  eius  confpeciu  niueus  lepra 
discesfit. 

CAPVT    VI. 

SecuTti  inuentio  ab  Elifeo.  Ad  regem  Isrite> 
lit  arum  vates.  Elifai  discrimen  a  misfit 
a  Syro  rtgjc.  Vatu  ad  louam  frecatio. 
Samarie  dira  fames.  Filiortim  a  matriuiu 
efiu.    In  Etiftum  regis  rabies. 

PEtierunt  autem  vates  ab  Elifxo,  1 
vt  quoniam  locus,  in  quo  apud 
eum  habitarent,  esfet,  quam 
pro  eis ,  anguftior ;     irent  ad  lor-  % 
danem,et indefinguli  fingulas  tra- 
bes  adferrent ,  quibus  domicilium 
fibi  facerent.       Atque  illo  permit-  3 
tente  :  petiitabeo  quidam ,  vt  ipfe 
cum  eis  ire  veliet :  id  quod  ille  con- 
cesfit ,   eumque  eis  profedhis  eft. 
Vbi  ad  Iordanem  ventum  eft,  in- 4 
ter  ccdendum  materiem,  accidit, 
vt  vnius  illorum  trabem  deiicien- 
tis  ferrum  fecuris  in  aquam  deci- 
derer.      Qui  quum  vocifcraretur,  5 
et  ita  diceret:    heu  domine,  haec 
quidem  erat  accepta  commodato : 
interrogauit  eum  diuinus,  vbinam  <$ 
delapfa  foret  ?  ostenfoque  loco ,  li- 
gnum fecuit,  eteo  deiecit,  emer- 
faquefecuri,  illiiusfit,  vteamtol- 
leret.      Atque  ille,  porrecla  nianu,  7 
earn  cepit.     Item,  quum  Syrix  rex  g 
contra   Israelitas   bellum   gerens, 
ccnfilium  cum  fuis    cepisfet,   de 
copiis  in  certo  quodam  loco  col- 
locandis :       mifit  diuinus  fignifi-  9 
catum 


3<*4 


REGVM    LIBER    IIII. 


Cap.  6. 


catum  Israelitarum  rt-^!,  vt  caue- 
ret,  ne  in  locum  ilium  proj 
retur :  illic  enim  Syros  inlidiari. 

loltaque  mifit  rex  Israditaruin  in 
eum  locum  ,  de  quo  fuit  a  diuino 
monitus,  abeoqueabstinuit,  aique 
cauit:    idque  non  femel  ant  ite- 

H  rum  fecit.  Qna  re  permotus  a- 
nimo  Sycixrex,  conuocatis  fuisi- 
ta  loquitur :  posfumnc  ex  vobis 
fcire,  ecquis  noftrum  coniiiia  no- 
ftra    regi    prodat    Israelitarum  ? 

IzCui  fuorum  vnus  ita  refpondit : 
immo,  doming  rex,  Elifxus  vares, 
qui  eft  apud  Israelitas,  regi  Israe- 
litarum enuntiat  etiam  ,  quae  tu  in 
conclaiii     cubiculi    tui     loqueris. 

13  Turn  ille  imperat,  vt  vifantj  vbi 
fit,  vt  latitat,  qui  eum  abducant. 

14  Atque  vbi  ei  nuntiatumc-ft,  ilium 
esfe  Dothane ;  mifit  eo  equites  et 
quadrigarios  cum  valida  nianu : 
qui  oppidum  adgresli  nochi,  cir- 

15cumfederunt.  Mane  diuini  mi- 
nister, poftquatn  furrexit,  egres- 
fus  vidct,  oppidum  equitum  qua- 
dngariorumque  exercitu  obfideri : 
turn  ad  ilium   vociferans :    eheu, 

l6domme,  quid  faciemus  ?  Cuiilie, 
noli  metuere,  inquit:  plures  ftant 

17a  nobis,  quam  ab  illis.  Deinde 
Iouam  precatus  ha  eft  Elifxus; 
aperi  quxfo  huic  oculos ,  vt  videat. 
Atque  hie  famulus,  eius  oculisa 
loi-a  pateiactis,  plenum  cquitatu 
montcm,  circumdatunique  curri- 
bus  igneia  Klifxum  animaduertk, 

18  Foftquam  illi  ad  Elifxum  defcen- 
derunt:  orauit  Elifxus  Iouam,  vt 
hominibus  iliis  excitatem   incute- 

19  ret.  Quod  poftquam  ille  r<d  Kii- 
faci  poftulatum  fecit:  dixit  iliis  Eli- 
fxus ,  non  earn  viam ,  nor.  id  op- 
pidum esfe :  fcquantur  fe ,  duchi- 
rum  eos  ad  hominem,  quern  qux- 

torant.  Ita  eos  Satnariam  perdu- 
x:r.  Quo  vbi  peruentum  eft ,  Io- 
uam orauit ,  vt  eorum  ocuios  ape- 
riret,  v«  videreut:  apcrtisque  co- 
rum  oculis  a  loua ,  vidcrunt  (eCe 

21  in  media  Samaria  verfaci.       His 


eonlpeclis  Israelitarum  rexitaEIi- 
fr.tim  adioquitur:  occidamne  pa- 
ter '.  Noli  occidere  ,  inquit  il-  22 
Ie.  Quos  tu  tuo  gladio  arcuque 
cepens,  occidas  licet.  His  qui- 
dem  cibum  potionemque  adpone, 
vtepulati,  dominura  fuumadeant. 
Turn  ille  eos  lautis  epulis  acccpit,  23 
conuiuatosque  dimifit.  Illis  ad 
dominum  fuum  reuerfis,  defiere 
Syri  deinceps  incurfiones  in  Isra- 
elitarum fines  facere. 

Poftea  Benadadus  Syrix  rex,  coa- 24 
ctis  omnibus  fuis  copiis,  Samariam 
inuafit,obfeditque  :     qua  oblidione  25 
tanta  Samaria;  fames  incesfit,vt  alini 
caput  ocloginta  conftaret  argente- 
is,    et  quarta  pars  cabi  ftercoris 
columbini  *  qumque     argentcis. 
Ac,  rege  Israelitarum  per  muros  26 
transeunte,  clamauit  ad  eum  mu- 
lier  in    hunc    niodum :    fubucni, 
domine  rex.      Cui  ille ,  ipfe  tibi  27 
loua  non  fubuenit,  inquit,  vndc- 
nam  ego  tibi  fubueniam  ?  ab  are- 
ane  ?  an  a  torculari  ?      Sed  tamen  i% 
quid  habes?  inquit.    Et  ilia,  hxc 
mulier  hortata  me  eft ,  inquit ,  vt 
filiutn  meum  egodaicm,  quern  eo 
die    comesfemus,     poftridie   eius 
quoque  filium  comefurx.      Ita  fi-29 
hum  meum  coximus,  atque  come- 
dimus.     Sed  poftridie,  petente  me, 
vt  filium  fuum  vicisfim  comeden- 
dum    concederet;    ipfa  eum   ab- 
didit.       Hac  audita  mulieris  ora-30 
tione,  rex  per  nmros  prxteriens, 
veftimenta  fua  lacerare  ( in  quo  fa- 
ne ammaduerfumeft,  eum  corpus 
habere  centone  interim  veftitum ) 
atque  ita  dicere  :      Deus  me  per-  3 1 
dat ,  nifi  Elifxo  Saphati  filio  caput 
hodie  decutietur.      Hxc  locutus,  3« 
quemdam  fuorum  ftipatorum  mit- 
tit :    ante  cuius  nuntii  aduentum 
Elifxus  domi  fux  fedens ,  fenibus, 
qui  fimul  aderant,  ita  loquitur: 
fcienduna  vobis  eft,  ab  illo  homi-33 
cidx  filio  misfum  esfe,  qui  mihi 
prxcidat  caput.     Videte,  vt  vciii- 
enti  nuntio  oltium  claudatis ,  eum- 

que 


Cap.  7. 


REGVM   LIBER    IIH. 


355 


que  foribus  prematis.  Nam  foni- 
tum  audio  pedum  eius  domini, 
14  fubfequentis  eum.  Eo  adhuc 
cumillisloquente,  ecce,  defcendit 
ad  eum  nuntius :  quern  fubfecutus 
rex,  *  ita  loquitur :  quuni  hoc  a  Io- 
ua malum  fit,  quid amplius a Ioua 
exfpectem  ? 

CAPVT    VII. 

Coplitper  Etifttuyn promisjio.  Syrorum  fuga. 
Lepruf'oriim  prcda.  Triuniutri  a  mutti- 
tudine  oppres/io. 

T  Elifeus,  audite  Iouae  di- 
clum,  inquit.  Hoc  promit- 
tit  ioua ,  crastino   die  finii- 


'A 


lae   fatum   ficlo,    binaque  hordei 
fata  ficlo  emtum  iri  ad  portam 
2Samaria\      Tumtriumuir,  cuius 
manui  rex  inniti  folebat ,  ita  diui- 
no  refpondit:   fi  Ioua  caelum  me- 
atibus  panderet,  vix  tamen  iitud 
fieret.     Atqui  ipfe  tuis  oculis  vi- 
debis,  inquit  illej   led  inde  non 
3  comedes.      Erant  autem  quatuor 
homines  leprofi  ante  portam ,  qui 
coeperunt  lie  inter   fe   cohortari: 
quid  hie  mortem  nianentcs  optri- 
4RHir?        Sine  vrbem  intrare  fta- 
tuimus,  quum  ibi  lit  fames;  fine 
hie  manere :  moriendnm  eft.  Quam- 
obrem  age;  transfugiamus  in  ca- 
ftra Syrorum.    Si  nos  conferuaue- 
rint ;     viuemus :    fin   occiderint ; 
5  moriamur.      Ita  fub  crepufculum 
in  caftra  Syrorum  ire  contendunt : 
atque  vbi  ad  extrema  caftra  ven- 
tum  eft;  ibi  neminem  offendunt. 
fiFecerat  cnim  Doininus,  vt  per  ca- 
ftra  Syrorum    fonitus    attdiretur 
quadrigarum   equorumque   et  in- 
gentis  exercitus:   dicerentque  in- 
ter fefe  Syri ,  Hcttaeorum  Aegypti- 
orumque  reges  contra  fe  ab  Isra- 
1  elitarum  esfe  rege  conduclos.     Ita- 
que  fele  in  pedes  coniecerant  fub 
crepufculum,  fuisque  tabemaculis, 
equis,  afinis,  breuitercaftris,  ficut 
erant,  reli&is,  faluti fuac fuga con- 
i  fuluerant.      Igitur  leprofi  illi,  vbi 


ad  extrema  caftra  ventum  eft;  in 
tabernaculum    quoddam    ingredi- 
untur,  fumtoqueciboetpotu,  au- 
rum  inde  argentumque  et  veftes 
auferunt,  et  abditum  eunt:  reuer- 
fique,   in  aliud  tabernaculum  in- 
trant,  atque  illinc  praedam  elferunt, 
et  occultatum  eunt,       Deinde  in.  9 
ter  fe   commonefacere  cceperunt, 
non  fe  recle  facere,  qui  eo  die, 
quum  lxti  inintii  dies  fit,  taceant. 
Quod  fi  ad  lucem   matutinam  ex- 
fpe&ent,  culpam  esfe  fubituros, 
Quamobrem  eundum  esfe  nuntia- 
tumin  regiam.    Ita  ianitorem  ade- 10 
unt:  clamant,  venisfe  fe  in  caftra 
Syrorum,   neque  ibi  quemquam 
hominum,  aut  humanam  vocem, 
fed  tantum  equos  et  afinos  vinctos, 
et  tabeinaculafie  compofita,  vt  es- 
fe folcnt,  oifendisfe.      Turn  illeil 
ceteros  ianitores  vocauit,  qui  id 
in  regiam  interiorem  nuntiarcnt. 
At  rex  no£tu  furgit,  et  fuosficad- 12 
loquitur:   volo    vobis    ostendere, 
quid  nobis  faciant  Syri.    Sciunt,nos 
fame  laborare,  ideoque  cattris  e«. 
gresfi  latent  in  agris ,  eo  confilio, 
vt ,  fi  ex  vrbe  prodierimus ,  viuos  • 
nos  capiant,  atque  ita  in  vrbem  in- 
trent.      Turn  quidam  ex  rcgiisei  13 
perfuafit ,  vt  adhibitis  equis ,  ex  iis 
quinque,  qui  fuperesfent  (totidem  ■ 
enim  fupercsfe  ex  omni  israelitico- 
rum  equorum  multkudine ,  ceteris 
confumtis )  mitterentur ,  qui  rem 
explorarent.      Ita  fumtis  duobus  14 
equis  iugalibus ,  misfifunt  a  rege  , 
qui  Syrorum  agmen  fequentes ,  ex- 
plorarent :    qui  illos  ad  Iordanem  15 
fecuti,  inuenerunt  omnem   viam 
veftibus   et    fupelfe&ile    plenam  j 
quae  Syri,  dura  trepidant,  abiece- 
rant.         Quod  poftquam  regi  re-  16 
uerli  nunttarunt:   egresfus  popu- 
lus,  Syrorum  caftra  diripuit,  vae- 
niitque  fimilae  fatum  ficlo,  etduo 
hordei  fata  ficlo;  ficuti  Ioua  pro- 
miferat.       Triumuir  autem  ille,I7 
cuius  manui  rex  inniti    folebat , 
quum  ports  esfet  a  rege  prspofi. 

tUSL 


g65 


REGVM  LIBER  1 1 1 1. 


Cap.  8. 


tus ,  a  tnrba  oppresfus ,  in  porta  in- 
teriit :  quemadinodum  diuinus , 
qimin  rex  ad  eum  defccndisfet ,  fo- 

I S  re  praedixerat ,  turn ,  quum  diui- 
no ,  regi  pollicito,  fore,  vt  poftridie 
ad  portarn  Samarix  bina  hordei 
fata  ficlo,  fingula  autem  fimilx  fa- 
ta ficlovaenirent,  refpondit  trimn- 

louir  ille,  etiamfi  Ioua  caelum  me- 
atibus  aperir^:,  vix  tamen  id  fu- 
tunun  esfe:  atque  itle  ci  dixit,  i- 
pfumfuisoculisviiiirum  esfe,  fed 

aonon  inde  comefurum.  Idquodei 
accidit :  oppresfusque  a  populoin 
porta,  interiit. 

CAPVT    VIII. 

Per  E/if<tu»t  fames  frrtdida.  Ad  ijl*m 
flazxet  de  Benad/idi  morOo.  lorami  regit 
intpieliH.  Dauidu  loua  mentor.  Idumto- 
rum  defrtlio.  Rex ,  c*de>.  lorami  mors. 
OihoUtregmm  ,  prr.uUM. 

rOnuit  autem  Elifcus  mulie- 
rcm,  cuius  tiliuui  invitam 
'reuocauerat,  Yt  discederet 
vna  cum  familia  fua,  et  alicubi  per- 
egrinarecur.  Nam  indici  a  loua 
famem,  eamque  futuram  esfe  in 

a finibus  illis  per  feptennium.  His 
diuini  nionitis  paruit  mulier,  et 
cum  familia  fua  in  Palxftinam  ire 
contcndit  ,    ibique  feptem  annos 

g  commorata  eft.  Praeteritis  feptem 
annis ,  ex  Palaeftina  reuertitur,  re- 
gemquc  adit ,  vt  eum  de  fua  domo 

4fundoqueinterpeIlet.  Rex  autem 
cum  Gihezi,  diuini  famulo ,  collo- 
quebatur ,  ab  eoque  petebat,  vt  fibi 
omnia  mira  Elifaci  facia  narraret. 

5  Atque,  illo  regi  exponente,  quo 
paclo  ille  mortuum  in  vitam  reuo- 
casfet:  fuperuenit  mulier,  (cuius 
illefiliumamorte  reuocauerat)  vt 
resem  fuper  domo  fua  fundoque 
interpellaret.  Atque  hie  Gihezis,do- 
mine  rex,  inquit,  haec  mulier  eft ,  et 
hie  eius  filius  in  vitam  ab  Elifxo 

6  reuocatus.  Turn  rex  mulierem 
interrogauit;  ac  poftquam  ea  rem 
ei  narrauit ,    fpadonem  vnum  ei 

7  dedit ,  cum  mandate ,    vt  mulieri 


omnia  fua  reftitueret ,  omncsque 
fundi  prouentus,  ex  quo  ilia  patri- 
am  reliquerat,nd  id  vsque  tempus. 

Quum  venisfet  autem  Elitxus  % 
Damafcum,  etBenadadoSyrix  re- 
gi aegrotanti  nuntiatum  esfet ,  illo 
venisfe  diuinum:      iusfit  rex  Ha- 9 
zaeli,  vt,  fumto  fecum  munere,  iret 
obuiam  diuino,  etex  eo  Ioux  re- 
fponfum  peteret,    an  esfet  ex  eo 
morbo  reualiturus.      Hazael  illi  io 
obuiam  iuit,  fecum  ferens  munus, 
et  de  omnibus  Damafci  bonis  onus 
quadraginta  caraelorum.  Atque, vbi 
in  illius  confpe&um  venit ,  ita  lo- 
cutus  eft:   filius  tuns  Benadadus, 
Syriae  rex ,  mifit  me  ad  te,  ad  fcifci- 
tandum,  an  ab  eo,  quo  laborat, 
morbo  lit  conualiturus.      CuiEli-n 
faeus  ita  refpondit:  i  renuntiatum 
ei ,  conualiturum  esfe  :  quamquain 
ostendit  mihi  loua,    monturum. 
Haec  locutus  diuinus,  vulium  ali- u 
quamdiu  tixum  liens  tenuit ;      et  13 
ab  Hazaele  lie  interrogatus :  cur 
fles,  domine?  ita  refpondit:  quo. 
niam  fcio,  quibus  tu  mahs  Israe- 
litas  fis  adfeftui  us :  nam  eorum  et 
muniinema  igne  incendes,  tt  pu- 
bem  feiTO  trucidabis,  et  paruuios 
illides,  etgrauidas  disfecabis.      Et  14 
Hazael:  nam  quis  ego  fum,  ho- 
munculus  cane  vilior ,  vt  iftam  tan- 
tam  rem  faciam  i    Ostendit  mihi 
loua,  (inquit  Elifaeus)  te  regem  fore 
Syriae.      Ita  digresfus  ille  ab  Eli- 1$ 
faeo  dominum  fuum  adit :  et  quae- 
renti,  quid  Elifacus  dixerit,  refpon- 
det,  dixisfe  reualiturum.      Poftri-  u 
die  madefacla  aqua  lodice,    eius 
vultum  obtexit :   eoque   mortuo, 
regnuni   in   eius  loco   occupauit. 
Anno  autem  quinto  Iorami  Achabi  i» 
filii,  Israelitarum  regis,  quumre- 
gnasfetiu  Iudaealofaphatus,  Iudaeae 
regnum  iniit   loramus    Iolaphati 
filius,  annos  turn  natus  duos  ettri- 
ginta.        P*egnauit   Hierofolymis  ij 
annos  o&o ,     regumque  Israelita- 15 
rum  mores  imitatus,  quemadmo- 
duna  fecerant,  qui  erant  ex  Achabi 
femi- 


Cap.  g.  9. 


REGVM    LIBER  HII. 


3<*7 


familia,(nam  Achabi  filiam  habebat 
in  matrimonio)  Iouam  offendit. 

.oQuamquam  noluit  Ioua  Iudaeam 
euertere,  propter  Dauidem  fuum, 
cui  promiferat,  kfe  ex  eius  filiis 
fuccesforem  perpetuo  daturum  es- 

I  fe.  Huius  teniporibus  defccerunt 
a  Iudxis  Iduraaei,  fibique  regem 

•4  fecerunt.  Itaque  Ioramus  ad  Seir 
cum  omnibus  quadrigariis  fuis 
profeclus  eft ,  et  nochi  Idumaeos,  a 
quibus  circumfidebatur,  adortus 
vicit,  curruumque  principes.    Ifa- 

3  que  fugerunt  milites  domum.     At- 
.    que  ea  Idumxorum  in  Iudaeos  re- 

bcllio  adhuc  durat,  eodemquetem- 

4  pore  defecit  etiam  Lebna.  Reli- 
qux  Iorami  res,  geftaque  omnia 

I  fcripta  funt  in  annalibus  regum  Iu- 
dsrx. 

5  Ioramo  vita  defunclo,  et  in 
vrbe  Dauidis  apud  maiores  fuos 
fepulto ,  fuccesfit  Ochozias  eius  fi- 

6  lius ,  idque  anno  duodecimo  Io- 
rami Achabi  filii,  Israelitanim  re- 
gis ,  annos  turn  natus  duos  et  vi- 

7  ginti.  Regnauit  Hierofolymis  an- 
num vnum.  Matrem  habuit  nomi- 
ne Athaliam,  Amris  Israelitanim 

8  regis  filiam.  Achabi  ftirpis  mo- 
res imitatus ,  Iouam  offendit :  nam 

9  achabicx  domus  gener  fuit ,  et 
cum  Ioramo  Achabi  filio  ad  Ramo- 
tha  Galaaditarum  profec~his  eft,  ad 
bellum  gerendum  cum  Hazaele  Sy- 

5  riae  rege :  vbi  quum  vulneratus 
a  Syris  Ioramus  Achabi  filius  rex 
Iezrael  reuertisfet ,  vt  fananda  cu- 
raret  vulncra,  quae  in  eo  contra 
Hazaelem  Syrix  regem  prcelio  ad 
Ramotha  a  Syris  acceperat :  defcen- 
dit  ad  eum  Iezraele  aegrotantem, 
vifendi  gratia,  Ochozias  Iorami 
filius ,  Iudxx  rex. 


CAPVT     IX. 

Ab  Eltfto  vir  mijjfiu  ad  vngcndmn  Iebum. 
Is  fit  fins  r-x ,  tint  in  loramum  coniura- 
tio.  Httiwi  et  Ocbozid  ncx.  lt**itlk 
frauitiA ,  ntx ,  Umwit. 

A)  infaniw. 


rTWm  Elifxus  vates  vnum  de  1 

I    genere  vatum  euocauit,  eique 
-*-  praecepit  in  hunc    modum: 
accinge  te ,  et  hanc  olei  Ienticulani 
tecum  ferens,  proficifcere  Ramotha 
Galaaditarum :     eo  poftquam  per- 1 
ueneris ;  cernes  ibi  Iehum  lofapha- 
ti  filium,  Namfis  nepotem.     Hunc 
a  ceteris  feuocatum,   in  interius 
penetrale  feducito ,    fumtaque  olei  3 
lenticuia,  eius  caput  perfundito, 
atque  ita  diciro :  eum  a  Ioua  (  qui 
id  ei  fignificari  iubeat )  vngi  regem 
Israelitanim.  Deinde,aperto  oftio, 
fugito  fine  mora.      Igitur  juuenis  4 
ille ,  qui  iuuenis  vates  erat ,  ad  Ra- 
motha Galaaditarum  profeclus  eft: 
quo  vbi  peruenit ,  na&us  duces  ex-  5 
ercitus  fedentes ,  ita  dixit  :  habeo 
ad  te  mandatum,  dux.    Etlehus: 
ad  quem  omnium  noftrum  ?  Ad  te, 
dux,  inquit  ilie.      Turn  Iehus  fur-  6 
rexit ,  et  domum  ingresfus  eft.    Et 
vates  ei  caput  oleo  perfudit,  ita 
dicens :  hxc  dicit  Ioua  Deus  Israe- 
litanim :  ego  te  vngo  regem  Ioua» 
nipouuli,  hoc  eft,  Israelitarum, 
yt  Achabi  domini  tui  ftirpem  per-  7 
imas ,  vkifcarque  fanguinem  fer- 
uorum  meorum  vatum,  et  tot  Ioux 
feruorum,  in  Iezabelem ,    faciam-  3 
que  vt  tota  pereat  ftirps  Achabi, 
neque  quidquam  erit  in  eius  gene- 
re  tarn  apud  Israelitas  vel  abstru- 
fum  vel  expofitum,  quin  omnia 
funditus  euertam ,  etiam  commin. 
ctorem  parietis.      Achabique  do-  9 
mum  in  eum  ftatum  redigam ,  in 
quem  Ieroboami  Nabati  filii,  et 
Baafx  Ahix  filii  redaSa  domus  eft. 
Quin  etiam  Iezabelem  comedent  10 
canes  in  agro  iezraelenfi  infepul- 
tam.  Hxclocutus  ille,  aperto  oftio, 
fugit.      Iehus  autem  ad  conferuos  i  £ 
fuos  egresfus,  interrogatus,  quo- 
niodo  fe  res  haberet ,  et  cur  ad  eum 
venisfet  >>  limphatus  ille :  refpondit, 
eos  et  hominem,  et  hominis  ora- 
tionem  tenere.       Negantibus,  ct  \% 
fibi  rem  exponi  poftuiantibus .-  il- 

iius 


3<S8 


REGVM    LIBER    IIH. 


Cap.  9. 


lius  dicta  refert,  etfe  ab  eo  Iouae 
iusfu  Israelitarum  re  gem  esfe  vn- 

13  flam,  dieit.  Turn  ill» ei  confe- 
Aim  fuatn  quisque  veftem  in  gra- 
duiim  pulpito  fubfternunt,  datoque 
tuba  figno,  Iehum  regetn  pronun- 

I4tiant.  lgitur  lehiis,  lofaphatifi- 
I1115,  Namfis  nepos,  coniurationem 
fecit  contra  Ioramum :  qui  Ioramus 
quuin  Ramotha  Galaaditarum  o- 
mnibus  lsraciitavii.u  cupiis  aduer- 
fus  Hazaelem  Syria:  regem  defen- 

I5deret,  reuerfus  erat  Iezrael  ad 
fananda  vulnera,  quae  a  Syria  in 
pugna  contra  Hazaelem  acceperat. 
lehus ergo  monuit,  vt,  fieisyide. 
retur ,  darent  operam ,  ne  quis  ex 
vrbe  euaderet,  qui  earn  rein  Iezrael 

It'nuntiatum  iret.  Ipll',  cor.fcenfo 
curru ,  Iezrael  petit ,  vbi  Ioramus 
decubabat,ad  quern  vifendum  vene- 

17  rat  Ochozias  Iudaese  rex.  Quum- 
que  fpeculator,  Iezracle  In  turri 
Itans ,  vidisfet  Iehu  venientis  glo- 
buin,feque  globum  viderej  dixisfct ; 
lusik  Ioramus,  illis  obuiam  mitci 
tquitem ,  qui  qusereret,  quomodo 

US  res  fe  haberet.    Equesilli  obuiam 

•  resfiw ,  quaerit  ex  mandato  re- 

,  quomodo  fe  re»  habeat  I  Cui 

lehus :  quid,  quomodo  fe  res  Uabet  ? 

19  recede  pone  me.  Quuin  fpecula- 
tor nuntiasfec,  nuatium  ad  illos 
peruenisfe ,  fed  non  reuexti :  inifit 

aoiile  aiterum  equitem.  Qui  vbi 
ud  illos  peruenit,  interrogat  ex 
mandato  regis,  quomodo  fe  its 
habeat?  Cuilehiis:  quid,  quomo- 
do fe  res  habet?  recede  pone  me. 

11  Hocquum  fpeculator  rcnumiasfet, 
eum  ad  illos  peruenisfe ,  fed  non 
reuertf,  incesfua autem  videri  Ie- 
hu Namfis nepotis ;  eum  enini  fu- 
riofe  incedere  :  iusfit  Ioramus  Is- 
raelitarum rexcurrum  equisiungi, 
atque  ipfe  et  Ochozias  Iudxse  rex 
infuovterque  curru  obuiam  Iehu 
progresfi  hint,  eique  occurrerunt 

22  in  hindo  Nabothi  lezraelenfis.  At- 
que, illo  vifo,  Ioramus  ita dixit: 
quomodo  feres  habet,  Iehu?  Cui 


ille :  quid ,  quomodo  fe  res  habet, 
inquit,  durantibusadhuctot  matris 
tux  lezabehs  ftupris  atque  malefi- 
ciis?  Hie  Ioramus  conuerfis  ha- 23 
benis  fugere,  et  circumuenimur, 
Ochozia,  akere.  At  lehus  ad- 24 
mota  arcui  manu ,  Ioramum  inter 
fcapulas  ita  percusfit,  vttelum  illi 
perpeclusexiret.  toque  in curru  »j 
proftrato,  tolle  eum,  (inquit  trium- 
uiro  fiadacari>etin  prxdii  Nabothi 
Iczradeniis  fundum  abiice.  Nam 
menimi,  quuin  aliquando  ego  et  *u 
Achabum  eius  patrem  cum  bigaiiis   j 

:remur,  huiusmodi  oraculura 
ihifuisfe  iouae  mandato  obnuntia- 
tum  ,     quo  oraculo  Ioua  pronun- 16 
tidier,  fefe  Nabothi,  eiusque  hlio- 
rum  fanguinem,  quern  pridie  vi- 
diafet,   in  Achabum  hoc  ipfo  in 
fundo  vlturum  esfe.     Quamobrem   : 
tolle  eum ,  et  abiice  in  fundum ,  vt    . 
loii£  iert  prxdictio.       Hsec  videns  xf 
Iud.cne  rex  Ochozias,fugam  capesfit   I 
verfus  domum  hortenfem  :   quem 
pedecutus  lehus,  etiam  feriri  iusfit    I 
in  curru ,  in  cliuo  Gure,  apud  lebla-  . 
am.         Ille  ad  Mageddonem  fugit,  i\ 
ibique  liiortuus  eft,  etafuisHie- 
lofulymain  vedhis ,  in  fepulcro  fuo 
apud  maiores  fuos  in  vrbe  Uauidis 
fepdifur.       Cceperat  Ochozias  in  z; 
lud^a  regnare  anno  vndecimo  lo- 
rami  Achabi  fihi.        lehus  vero  3a 
Iezrael  ire  perrexit.    Quod  vbi  Ie- 
zaocl  audiuit,  faciem  iibi  fucauit, 
caput  comfit :  et  per  feneftram  pro- 
lpiciens,  Iehu  prxtereuntc  portam, 
dixit:     an  impiine  Zambrisdomi-3 
mini  fiuim  peremit  ?       At  ille,  fub-  '4 
lata  ad  feneftram  facie ,  dixit :  quis 
a  me  eft?  quis?  quumque  ad  eum   1 
duo  aut  tres  profpexislent  ipado- 
nes :        prxcipitate  earn,    inquit  3 
Tin.  illi  earn  precipitant ,  reiper-  W& 
fitque  fanguis  eius  ■  murum  ct  e- 
quos.    Ille,  ea  conculcata,  iuitad 
fumendumcibum.      Deinde  nefa-3< 
riam  illam  (fie  enim  earn  adpellauit)    |  ^ 
curari  fepelirique  iusfit;  quod  re-   J jf! 
gis  esfet  filia.      Sed  qui  ad  earn  fe-  35  {^' 
peiifn 


1 


Cap.  io. 


REGVM  LIBER    MI. 


3*9 


peliendum  iueront,  nihil,  praeter 
caluam,  pedesque,  etmanuumpal- 

5  mas  inuenerunt.  Quod  poftquam 
reuerfi  ad  ilium  retulerunt :  dixit, 
Iouam  id  ipfam  per  fuum  Eliam 

I  Thesbiram  praedixisfe,  fcilicet  in 
agro  iezraelenfi  Iezabelis  corpus  a 

lr  canibus  comefum  iri.      Iacuit  er- 

j  go  Iezabelis  cadauer,  tamquam  fter- 
cus  tub  dio,  in  agro  iezraelenfi,  ita 
vt  lezabel  esfe  non  videretur. 


CAPVT     X. 

Ad  Iezrael 'enfes  lehu  litter*.  Achabi filio- 
tum  ,  Gcl>o%i*  ionfnngUUltonun  ,  et  Baa- 
iu  vatmn  cedes.     In  lsraeittat  Hazae/. 

•~"V  Vum  haberet  autem  Achabus 

I  fJ  fcptuaginta  filios  Samaria: : 

|  ^-*-  fcripfit  Iehus  litteras ,  quas 

Samariam  ad  principes  iezraelen- 

fes  fenatores  et  Achabi  cducatores 

mifit,  in  hxc verba:      fimulac  ad 

vos  peruenerit  hacc  epiftola,  qui 

domini  veftri  filios ,    qui  currus, 

lqui  equos,    qui  vrbem  munitam, 

jqui  arma  habetis;       difpicite  ex 

pomini   veftri   filiis   praeftantisfi- 

mum,  etmaximeidoneum,  quern 

lin  patrio  folio  collocetis,  proque 

iomini  veftri  domo  decertetis.  Illi 

Lero  ingenti  metu  perculfi  funt, 

buippe  cogitantes ,  ei  ne  duos  qui- 

Hem  reftitisfe  reges,   ne  dum  vt 

|  pfi    refifterent ,         miferuntque 

jjraefectus  domus  et  praetor  vrba- 

ms,  et  fenatores,  educatoresque 

id  Iehum ,  fefe  in  eius  futuros  po- 

eftate ,  omniaque  imperata  faclu- 

os ,  neque  quemquam  regem  esfe 

reaturos  :   vtetetur  fuo  arbitrio. 

id.  haec  ille  alteram  epiftolam  fcri- 

fit  ad  illos  in  hunc  modum :  fi  mei 

ftis,  mihique  obeditis  ;    adferte 

ftorum  domini  veftri  filiorum  ca- 

ita ,  et  ad  me  die  crastino  venite 

;zrael.    Erant  regii  fiiii  feptuagin- 

apud  optimates  ciuitatis ,  a  qui- 

us  educabantur.       Igitur  perlatis 

ieos  litteris,  comprehenderunt 

Uos  regies ,,  eosque  iugularunt, 


homines  feptuaginta  :  et  eorum 
capita,  in  fife*llis  pofita,  Iezrael  ad 
ilium  miferunt.  Ad  quern  port-  g 
quam  venit  nuntius ,  et,  regis  filio- 
rum capita  adlata  esfe,  nuntiauit: 
iusfit  ea  in  duos  aceruos  ante  por- 
tamcongeri  adcrastinum.  P0-9 
ftridie  egresfus ,  ftans ,  ad  omnem 
populum  verba  facit  ad  hunc  mo* 
dum :  vos  infontes  eftis :  equidem 
contra  dominum  meum  coniuraui 
eumque  interfeci :  fed  hos  omnes 
quis  interfeci t  ?  Iamiam  cogno- 10 
fcite ,  nihil  eorum ,  quae  a  Ioua  in 
Achabi  genus  praedi&a  funt,  irri- 
tum  esfe ,  quin  omnia  fecerit  Ioua, 
qux  per  fuum  Eliam  praedixerat. 
Turn  Iehus  omnibus ,  qui  Iezraele  1 1 
ex  Achabi  familia  reftabant ,  omni- 
busque  eius  proceribus  et  necesfa- 
riis  atque  facerdotibus  peremtis, 
adeo  vt  null  us  exilliusftirperefta- 
ret,  Samariam  ire  contendit. 

Atque  in  itinere  apud  cafam  pa- 1  * 
ftoriciam  nadtus  Ochoziae  Iudaeae 
regis  confanguineos,interrogat,qui 
fint  ?    Quumque  illi  refpondisfent,  1 3 
fe  Ochoziae  confanguineos  esfe,  qui 
ad  regis  et  reginae  filios  falutandos 
venirent :      iusfit,  viuos  compre- 14 
hendi,  comprehenfosque  iugulari 
ad  puteum  cafae ,  homines  duos  et 
quadraginta,  nullo  prorfus  eorum 
reliclo. 

Illinc  digresfus,incidit  in  Ionada- 15 
bum ,  Rechabi  fiiium ,  et,  eo  falu- 
tato :  es  ne  tu ,  inquit ,  animo  er- 
ga  me  beneuoio ,  vt  ego  fum  erga 
te?   Sum,  inquit  Ionadabus.     Si 
es ,  da  manum.    Atque  ilium,  dan- 1* 
tern  manum ,  ad  fe  in  currum  eue- 
xit,  fequecomitari,  etfui  erga  Io- 
uam ftudii  fpeclatorem  esfe ,  iusfit.  _ 
Illo  in  currum  eueclo,  Samariam  17 
venit ,  omnesque  ex  Achabi  ftirpe 
reliquos  ad  internecionem  perimit, 
quemadmodum  Eliae  Ioua  futurum 
praedixerat.       Deinde ,  conuocato  1  % 
omni  populo,  verba  facit,  Acha- 
bum  Baali  parum  feruiuisfe,Iehum 
multum  feruiturum  esfe.       Qua- 19 
A  a  pro- 


3?o 


REGVM    LIBER  IIIL 


Cap.io.n. 


propter  omnes  Baalis  vates,  omnes 
cultores,  omnesque  facerdotes  ad 
fevocent,  neu  quis  delit:  nam  fe 
magnum  Baali  faclurum  esfe  fa- 
cTificium ,  ad  quod  quisquis  non 
adfuisfet  ,      vita    priuatum    iri. 

aoHxc  auteni  callide  faciebat  lehus, 
vt  omnes  Baalis  perderet  cultores. 

ailusfitque  lehus  Baalis  feriasedici: 
quibus  proclamatis ,  eurauit ,  vt 
ex  omnibus  israeliticis  partibus 
omnes  Baalis  cultores  conuenirent. 

XI  Qui  poftquam  ad  vnum  omnes  in 
Baalis  xdem  coierunt,  iisque  ita 
referta  fuit  xdes,  vt  oribus  ora 
iungei  entur  :  iusfit  xditimo ,  vt 
veftes  ad   omnes    Baalis   cultores 

23piomeret  ;  iisque  prolatis,  in- 
grcsfus  ipfe  cum  Ionadabo  Recha- 
bi  filio,  in  adem  Baalis,  iubet 
Baalis  cultoribus,  vt  diligenter  vi- 
deant ,  ne  quis  lit  ibi  cum  ipfis 
ex  Ioux  cultoribus,    fed  tantum 

^4  Baalis  cultores.  Atque  lllis  rem 
diuinam  et  tblida  facriiicia  faccre 
ingresfis ,  disponit  foris  homines 
o&oginta ,  quibus  edicit ,  quicum- 
queillorum  euaferit,  quos  ipfe  in 
coruin  manus  adduxerit  ,    vitam 

a5  vita  perdendam  fore.  Atque  vbi 
folidum  facrificium  riniuit ,  fatel- 
litibus  et  triumuiris  impcrat ,  vt  in- 
gresfi ,  illos  fie  occidant ,  vt  ne  quis 
exeat.  Ita  illos  ferro  trucidant, 
profternuntque  fatellites  et  tnum- 

2,6  uiri.  Deinde  in  oppidum  templi 
Baalis  profecli,  quum  alia  templi 
limulacra    efferunt    cremantque , 

27  turn  ipfius  Baalis  fimulacrum  detur- 
bant,  dirutamque  Baalis  xdem  in 
latrinasredigunt,  qu<c  manent  ad 

a8  hunc  diem.  Ita  extenmnauit  le- 
hus ex  Israelitis  Baalem  :  quam- 
quam  a  leroboami  Nabati  filii  fce- 
leribus,  quibus  ille  Israehtas  ob- 

ao  ftrinxerat ,  non  abstinuit ,  vide- 
licet abaureis  vitulis,  qui  Bethele 

30  et  Dane  erant.  Turn  Ioua  lehu 
promiiit :  quoniam  fux  voluntati 
re&e  paruisfet ,  Achabique  domum 
plane  ex  animi  fui  fententia  tra- 


clasfet,  fore,  vt  eius  etiam  tri- 
nepotesin  Israelitarum  folio  fede- 
rent.          Sed  non  eurauit  lehus, 3 
vt  ex  Ioux  Dei   Israelitarum  lege 
tota  mente  viueret  :   dum  a  lero- 
boami iccleribus ,  in  qux  ille  Isra- 
el itas    coniecerat ,     non    recedit. 
Per  ea  tempora  ccepit  Ioua  Israe-3! 
litas  atterere,   effecitque  ,  vt  va- 
llaret  Hazael  omnes  Israelitarum 1 1  a 
fines  a  lordane  ad  exortum  folis,  ' 
omnem  traduin  Galaaditatum ,  et3| 
Gadinorum,  et  Rubenitaruni ,  et 
Manasfenfium  ,         qua  Galaaditis3i  |  ;j 
et  Bafana  ab  Aroere,apud  Arnonem 
lluuium  pofito,  patent.         De  re-3| 
liquis   omnibus  lehu  rebus   geftis 
atque   viribus  fcriptum   exftat   in    i 
annalibus  reguin  hraelitarnm.    ie-     1 ; 
hu  vita  defunCto,   et  Samarix  fe-    i:x 
pulto ,  fuccesfit  in  regno  Ioachazus 
eius  filins.        Regnauit  autem  le-3( 
hus  in  Israelitas  annos  duodctri- 
ginta  Samarix.  U 
.     i.. 

CAPVT     XI. 

Jn  flirprm  r.'giam  Athall*  crudelittu       Ex      1 
cttJe  lout  ertptii4  ,  rex  creatu».       Atbatitt 
nex  ex  ti. if  mum. 

4 

CEterumOchozix  mater  Athal-f  j(  - 
ia :  videns,  mortuum  e^fe  hli- 
um  fuum ,  omne  regium  fe-     \-  . 
meninuafit  acperdidit.        Sed  \o-%    ■ 
faba,  Iorami  regis  filia,  Ochoziae     \.~ 
foror,  loam  Ochozix  filium ,    e-     } 
iusque  nutriceni ,  ex  media  regio-     i ;•_,. 
rum   filiorum   cxde  furripuit  in    (!- 
conclaui  cubiculi,        euraque  ex  3  t 
Athalix  confpectu  abditiun  ,    et  a     t 
morte  vindicatum,  habuit  in  Ioux     j.. 
templo  occultum  fex  annos ,  Athal- ;  X 
ia  rcgnum  obtinente.        Anno  fe-4  I 
ptimo  curat  arcesfendos  loiada  cen-     j 
turiones  ftipatorum  atque  faiclli- 
tum:   cumque  iis  in  Ioux  templuni     j 
introduces,  et  iureiurandoobftri-     I- 
clis ,  ibi  pacifcitur :       eisque  regis  $  j. 
filium  ostendit,  atque  itapraecipit:  't  ijj,'..' 
hoc  vobis  faciendum  eft.       Tertia     g 
pars  veftrum  aderit  fabbato  ,   et 

re-      ' 

J 


Cap.  ii.  I». 


REGVM  LIBER  Hit 


3?« 


regix  cuftodiam  aget.      Altera  ter- 
-  tia  erit  ad  portam  furiam.   Tertia 
adportam  pofticam  fatellitum,  et 
[  domus    Mesfx  cuftodiam    agetis, 
I  Dux  autein  partes  veftrum,  hoc  eft, 
I  omnes  qtii  fabbato  prodire  folent, 
\  regis  cuftodiam  in  Ioux  templo 
I  lagent.     Atque  ita  regem  vndique 
I  circumuallabitis ,  tela  manu geren- 
I'tes:  ac,  qui  intra  feptum  introitie- 
I  rit ,  moratur :  regemque  et  exeun- 
I  rem  et  intrantem  ftipabitis.       Haec 
■omnia  Ioiadx  pontificis  imperata 
I  'aciunt  centuriones:  adfumtisque 
I'!iiis  quisque  hominibus ,  turn  qui- 
Ipus   venire  ,    turn  quibus  abire 
I  abbatomos  erat,  Ioiadam  adeunt. 
■  'ontifex  centurionibus  haftas  pha- 
I  etrasque  Dauidis  regis,  quae  in 
m  emplo  louse  erant,tradidit :    ftan- 
.  I  ibusque  armatis  fatellitibus  a  tem- 
li  parte  dextra  ad  fiiiiftram ,  qua 
smplumaraquepatebat,  vt  regem 
ndique  ftiparent :       filium  regis 
duck,   ei  coronam  et  oraculum 
uponit :  regemque  faciunt  atque 
ngunt ,  et  complofis  manibus  re- 
lent falutant.    Athalia,  audito  con- 
irfus  hominum  ftrepitu ,  ad  eos  in 
3U3E  templum  venit ;      et  regem 
mfpicata  in  pulpito ,    ficuti  mos 
:at,ftantem,tumprincipes  et  tu- 
ts apud  regem,  cundosque  mer- 
les Ixtantes  ,tubisque  clangentes : 
:ftimenta  fua  lacerat,  et,  coniura- 
3nem  esfe ,  itertim  atque  iterum 
unat.      At  Ioiada  pontifex  centu- 
onibus  militum  prxfec~us  impe- 
t ,  vt  iliarn  extra  templi  feptum 
'ucant,acfiquis  earn  fecutus  fue- 
6  k  eum  ferro  trucident.     Nolebat 
im  facerdos,  earn  in  Ioux  templo 
erire.  Illi,inie6tis  manibus,eara 
viam ,  qua  equis  in  regiam  ad- 
j  s  eft,  educunt ,  ibique  perimitur. 
Ioiada  turn  inter  Iouam  et  regem 
pulumque ,  vt  Ioux  populus  es- 
t,  turn  inter  regem  etpopulum 
Skionem  fecit.   &  Deinde  totius 
;ionis  homines  Baalis  xdem  ad- 
a  :i,  eius aras diruunt,  et imagines 

ft 


m 


probe  perfringunt,  Mattanemque 
Baalis  facerdotem  ante  aras  inter- 
ficiunt.  Pontifex  Ioux  templo  tp 
cuftodiis  munito, centuriones,  fti- 
patores,fatellites,  omnem  denique 
populum  aduocat  :  deductumquc 
de  Ioux  templo  regem ,  per  viam 
portx  fatellitum  in  regiam  intro- 
ducunt ,  et,  eo  in  folio  regali  collo- 
cate, vniuerfi  laetati  funt  :  atque  *0 
kaotium  na&a  ciuitas  eft,  Athalia 
ferro  apud  regiam  necata. 

CAPVT    XII. 

Per  ham  fani  inflauratio,   huiwt  >:ex,fi- 
puititra.    Heres  rrgni  Amafi'M. 

AGebat  Ioas  annum  feptimum,  t 
quum  regnum  iniit ,  videlicet 
anno  feptimo    regni  Iehu» 
Regnauit  Hierofolymis  annos  qua- 
draginta.     Mater  ei  fuit  nomine 
Sebia  ex  Berfaba.        is  Ioas  Ioux  % 
tamdiuparuit,  quamdiu  do&orem 
Ioiadam  pontificem  habuit :    tarn-  3 
etfi  facella  fublata  non  funt ,  populo 
adhuc  in  his  facra  fuffitumque  fa- 
ciente.       Iusfit  autem  Ioas  facer-  4 
dotibus ,  vt  omnem  pecuniam  re- 
rum  facrarum,  quxin  Iouxtem- 
filum  illataforet,  pecuniam  recen- 
itorum  pro  cuiusque  capitis  xfti- 
matione  ,    et  omnem  pecuniam, 
quam  cuique  in  Ioux  templum  in- 
ferre  vifum  fuisfet ,      fumerent  a  5 
fua  quisque  diceceft  ,   atque  inde 
templi  diruta  reficerent,  vbicum- 
que  ruina  exftaret.  Sed  annoS 

regni  Iox  vicefimo  tertio ,  quum 
templi  ruinas  facerdotes  non  in- 
ftaurasfent  :      vocauitrexloaslo.7 
iadam  pontificem  et  facerdotes :  eis- 
que  obiurgatis,  quod  templi  diruta 
non  inftaurasfent,  vetuit,  ne  vllam 
pecuniam  a  fuis  dicecefibus  accipe- 
rent ,  quin  earn  in  templi  ruinas 
impenderent.     Sed  quum  facerdo-  g 
res  ftatuisfent ,  pecuniam  a  populo 
non  accipere,  neque  templi  ruinas 
refarcire:      cepit  Ioiada  pontifex  9 
capfaii),  quam,  perforata  eius  oper- 
Aai  culo. 


37* 


REGVM   LIBER    IIII. 


Cap.  12.13. 


culo ,  apud  arani  pofnit  ad  dextram 
ingredientium  in  templum  Ioux, 
in  quaun  capfam  facerdotes  vefti- 
bnli  cuftodes  omnem  pecuniam 
in  Ioux  templum  iilatam  coniice- 

10  rent.  Ac  poftquam  vifum  erat, 
fatis  esfe  in  capfa  pecunix :  acce- 
debantfcribaregiuset  pontifex,  et 
pecuniam,  quxintempio  Iouxin- 

11  ueniebatur,  numerabant:  inque 
loculos  relatam ,  fubducta  ratione, 
tradebant  operis  curatoribus ,  tem- 
plo  Ioux  prxfec~Us ,  qui  earn  eroga- 
rent  in  fabros  lignarios,  inque  ftru- 
ctores,  Ioux  templum  reficientes, 

12  in  cxmentarios,  in  lapicidas,  in 
ligna ,  quadratosquc  lapides  com- 
parandos,  ad  farciendas  templi 
Ioux  ruinas ,  denique  in  omnia, 
qux  ad  templi  inflaurationcm  per- 

13  tinerent.  Neque  ex  ilia ,  qux  in 
templo  Ioux  prouenicbat,  pccunia, 
fiebant  templi  pelues  argentex ,  in- 
ltrumenta  mufica,  phialx,  tubx, 
aut  vllum  denique  vas  aureum ,  ar- 

14  genteumue.  Sed  ea  operis  cura- 
toribus dabatur ,  qui  ea  Ioux  tem- 

15  plum  reficerent.  Neque  illis ,  qui- 
bus  in  operis  curatores  eroganda 
tradebatur  pecunia ,  impenfa  fere- 
batur ,  quippe  bona  tide  agentibus : 

16  verum  noxalis  et  deliclorum  pe- 
cunia in  templum  non  inferebatur, 

'7  fed  facerdotum  erat.  Quum  au- 
tem  Hazael,  Syrix  rex,  Getham 
bello  adortus  ccpisfet,  etHierofo- 

18  lymam  iter  aduertisfet :  cepit 
loas  Iudxx  rex  omnia  ,  qux  turn  a 
lofaphato,  Ioramo,  et  Ochozia,  fuis 
maioribus,  Iudxx  regibus,  turn  a 
feipfo  fuerant  confecrata,  atque 
omne  aurum ,  quod  vel  in  templi, 
vei  in  regix  fifco  inuentum  eft : 
iisque  Hazaeli  Syrix  regi  misfis, 
perfuafit ,  vt  ab  Hierofolyma  disce- 

19  deret.  De  reliquis  omnibus  Iox 
rebus  geftis  memorix  proditum 
exftat  in  annalibus  regum  Iudxx. 

ao  Hie  loas  a  fuis  Iozabaro  Semax  fi- 
iio,  et  IozabadoSomeris  filio,  facia 
coniuratione,  ocoifus  eft  apud  Md- 


lonem  domum,  qux  defert  ad  Sil- 
lam.     Eoque  apud  maiores  fuos  in  a 
vrbe  Dauidis  fepulto ,  fuccesfit  in 
regnum  Amaf'iaseiusfilius. 


CAPVT    XIII. 

loachazi  rtgnum  ,  fie/era  ,  captinitm ,  libe- 
ratio.  Smnari*  idololatria.  Regu  obitui. 
Rrx  Ioim.  Is  ad  Eli  I  turn.  Vatti  mart, 
cadauerit  uitli  miraculnm-. 

ANno  vicefimo  tertio  Iox ,  0- 1 
chozix  filii,  Iudxx  regis,  re- 
gnum  in  Israelitas  iniit  Io- 
achazus  Iehu  films.   Regnauit  Sa- 
marix   annos    decern  et   feptem. 
Hie  quum  Iouam  ©ffenderet,   etj 
Ieroboami  Nabati  filii  fcelus,  quo 
ille  Israelitas    obftrinxerat,   imi- 
taretur,    neque  ab  eo  recederet: 
iratus  Israclitis  Ioua,  dedidit  eos 
Hazaeli  Syrix  regi,  et  Benadado 
Hazaelis   filio  continenter.      Sed, 
obfecrantem  Ioachazum  exaudiuit 
Ioua,  Israelitarum  calamitatcs  re-  , 
fpiciens,  quibus  a  rege  Syrix  op- 
primebantur ,    et  Israelitas,  defen- ; 
foredato,  aSyrorum  imperiovin- 
dicauit,  et  in  priftinum  domos  fuas  . 
habitandi  ftatum  reftituit.    Neque  1 
tamen  a  Ieroboami  familix  fceleri- 
bus ,  in  qux  ille  Israelitas  impule- 
rat ,  recesferunt ,  quin  ea  imitaren-  1 
tur,  maneretque  apud  Samariam 
lucus;      quum  quidem  IoachazO' 
ex  militibus  tantum  reftarent  equi-  B 
tes  quinquaginta,  decern  currus ,  et 
decern  millia  peditum :  reliquis  a 
Syrix  rege  perditis ,  et  quafi  in  tri- 
turx  puluerem  redactis.      De  reli- 
quis omnibus  Ioachazi  rebus  geftis  a 
et  viribus  fcriptum  habetur  in  an- 
nalibus regum  Israelitarum.      Io- 
achazo  vita  defunfto,  et  Samaria 
fepulto ,  fuccesfit  loas  eius  filius  in 
regnum  Israelitarum ,      anno  tri- 
cefimo  feptimo  Iox  Iudxx  regis, 
regnauitque  Samarix  annos  fexde- 
cim.       Offendifr^utem  Iouam,  a  !:' 
tot  IeroboamijNabati  filii,  flagitiis, 
quibus  ille  Israelitas  obligauerat, 
n«m  recedendo ,  inque  eis  viuendo.  I 

De 


Cap.  13.14. 


REGVM  LIBER    HII. 


37? 


De  ceteris  omnibus  Ioae  rebus  ge- 
ftis  viribusque ,  vt  cum  Amafia  Iu. 
daeae  rege  bellum  gesferit,  fcriptum 
exftat  in  annalibus  regum  Israeli- 
tarum.  Ioa  vita  defunc~to,fedit  in 
eius  folio  Ieroboamus.  Sepultus 
eft  autem  Ioas  Samariae  cum  regi- 
;bus  Israelitarum.  Qyumlabora- 
,ret  autem  Elifaeus  eo  morbo ,  quo 
interiit:  vifit  eum  Ioas  Israelita- 
rum rex ,  et  apud  eum  flens  dixit : 
o  pater,  pater,  Israelitarum  currus 
jet  eouites.  Turn  Elifaeus  ei  pras- 
:epi. ,  vt  arcum  fagittasque  caperet. 
j^uumque  ille  arcum  et  fagittas  ce- 
pisfet:  iusfit,  vtarcui  manum  ad- 
noueret.  Quam  poftquam  ille  ad- 
nouit;  Elifeus  fuas  manus  regis 
nanibus  impofuit ,  et,eum  orien- 
alem  aperire  feneftram,  iusfit,  ea- 
me  aperta  iaculari.  Atque  eo  ia- 
•ulato ,  ifta  eft  (inquit  ille)  viclrix 
ouae  fagitta ,  vi&rix  contra  Syros 
agitta ,  quos  tu  apud  Aphec  ad  in- 
ernecionem  caedes.  Itemque  re- 
;em  adloquens :  fume  fagittas. 
imimque  ille  fumfisfet :  feri  ter- 
am.  Turn  ille  ter  ferit ;  deinde 
iefinit.  Qua  re  fuccenfens  ei  di- 
linus  dixit :  fi  quinquies  aut  fexies 
mlfasfes,  turn  Syros  ad  exitium 
ecidisfes.  Nunc  ter  Syros  vichirus 
s.  Mortuo  fepultoque  Elifaeo, 
iium  eodem  anno  grasfatores  Mo- 
bitae  in  earn  regionem  incurfio- 
em  facerent :  quidam ,  qui  ho- 
linem  fepeliebant,  vifis  latronibus, 
um  in  Elifxi  fepulcrum  abiece- 
unt.  Ille,  fimulacElifaeiosfateti- 
it ,  reuixit,  atque  in  pedes  ingres- 
jseft.  Hazael  autem  Syriae  rex 
;raelitas  toto  Ioachazi  tempore 
rudeliter  infeftauit :  quamquam 
orum  mifertus  Ioua,  eosrefpexit, 
b  fcedus ,  quod  ei  cum  Abrahamo, 
faaco,  Iacoboque  intercedebat :  ne- 
ue  eosperdere  voluit,  ncquehac- 
snus  adfpernatus  eft.  Mortuo 
lazaele  Syriae  rege ,  et  Benadado 
ius  filio  in  eius  loco  regnante : 
oas  Ioachazi  filius  oppidarurfum 


eripuit  Benadado  Hazaelis  filio, 
quae  ille  a  Ioachazo  patre  fuo  arniis  z> 
abstulerat :  eoque  ter  vidlo ,  israe- 
liticas  vrbes  recuperauit. 

CAPVT     XIIII. 

A}nafte  regit  pietua  nan  pura ,  in  loam  ex- 
peditio ,  fufio.  Vtriwsquemars.  Ierobo- 
/imi  regmm ,  impietM ,  mors ,  Zachariat 
beret. 

ANnofecundoIoae,  Ioachazi  fi- 1 
lii,    Israelitarum  regis,  re- 
gnum  Iudaeae  iniit  Amalias 
Ioae  filius ,  annos  turn  natus  quin- 
que  et  viginti.      Regnauit  Hiero-  % 
folymis  annos  vndetriginta,  matre 
Ioadane  Hievofolymitana.        Hie  3 
Ioi'iae  paruit :  non  ille  quidem ,  vt 
Dauid  auclor  generis  eius,  fed  o- 
mnia  Ioae  patris  fui  fa6ta  imitatus 
eft,      non  fublatis  tame.n  facellis,4 
atque  in  eis  populo  adh'ic  facra  fuf- 
fltumque  faciente.     Is,  poftquam  5 
firmatum  ineiusmanuregnumeft, 
feruos  fuos  occidit,  qui  ipfius  pa- 
trem  regem  occiderant:       nequetf 
interfedorum  filios  per^emit,  vt  fert 
fcriptum  illud  legis  Mofis,    vbi 
praecipit  Ioua,   ne  parentes  pro 
filiis,   neue   filii  pro   parentibus 
moriantur,  fed  ob  fuum  quisque 
peccatum  moriatur.       Occidit  et^ 
Idumaeorum  in  valle  falis  decern 
millia :  petramque  armis  expugna- 
uit,  eamque  Ieftheel  adpellauit, 
quod  nomen  adhuc  manet.    Turn,  g 
misfis  ad  loam,  Ioachazi  filium,  Ie- 
hu  nepotem ,  Israelitarum  regem , 
legatis ,  prouocauit  eum  ad  congre- 
diendum.      Cui  Ioas  remifit  haec :  9 
carduus  Libani  mifit  ad  cedrum  Li- 
bani ,  qui  illius  filiam  fuo  filio  in 
matrimonium  pofcerent.    Interea 
praeteriens  quaedam  fera  Libani, 
carduum  proculcauit.     Tu  quoni-  io 
am  Idumaeos  vicifti ,  animos  tollis, 
gloriare  domi  tuae  maneiis :  ne  tute 
tibi  malum  arcesfas ,  et  vna  cum 
Iudaeis  cadas.      His  qiiuin  non  ob- 1 1 
temperarct  Amafias :  profeclus  eft 
A  a  3  Ioas 


374 


REGVM    LIBER  IIII. 


Cap.  14.15. 


Ioas  Israelitarum  rex,  cumque 
Amafia  Iudxx  rege  apud  Bethfa- 
mem ,  quae  in  Iudxa  eft ,  congres- 

lafuseft:  vic~tique  ab  Israelitis 
Iudxi,  fuga  domum  diuerfi  abie- 

13  runt.  Amafiam,Iox  filium,  Iudxx 
regem,Ioachazi  nepotem  cepit  apud 
Bethfamem  Ioas  Israelitarum  rex, 
et  Hierofolymam  profeclus ,  diru- 
it  ex  Hierofolymx  muris  a  porta 
Ephraimitarum,  ad  portam  anguli, 

!4quadringentos  cubitos:  ablato- 
que,  quidquid  auri,  argenti,  vafo- 
rum  turn  in  Ioux  templo,  turn  in 
regis  fifco  inuentum  eft ,  abduftis- 
que  obfidibus,   Samariam  rediit. 

15  De  ceteris  omnibus  Iox  rebus  ge- 
ftis et  potentia ,  vtque  cum  Amafia 
Iudaeae  rege  bellum  gesferit,  fcri- 
ptum  exftat  in  annalibus  regum  Is- 

Ifiraelitarum.  Ioae  vita  defundto, 
et  Samarix  cum  Israelitarum  regi- 
bus  fepulto,  fuccesfit  in  regnura 

I7leroboamuseiusfiIius.  Vixitau- 
tern  Amafias,  Iox  filius,  Iudxx 
rex ,  poft  mortem  Iox  Ioachazi  fi- 
lii  Israelitarum  regis ,  annos quin- 

1 8  decim.  De  reliquis  Amafix  rebus 
fcriptum  exftat  in  annalibus  regum 

19  Iudxx.  Aduerfus  eum  facia  Hie- 
rofolymis  coniuratio  eft.  Qiiuni- 
que  Lachim  profugisfet ;  misfi  funt 
eo,   qui  eum   ibi  interfecerunt : 

ao  fublatusque  inequo,  fepultus  eft 
Hierofolymis  apud  maiores  fuos  in 

»1  vrbe  Dauidis.  Eius  deinde  filium 
Azariam,  annos  natum  fexdecim,  in 
regnum  pro  eo  fubftituerunt  vni- 

21  uerfi  Iudxi.  Is ,  rege  vita  defun- 
6to,  Elatham  inftaurauit,  eamque 

33  Iudxx  reftituit.  Anno  decimo- 
quinro  Amafix,  Iox  filii,  Iudxx  re- 
gis ,  ccepit  Ieroboamus ,  Iox  filius, 
in  Israelitis  regnare :  regnauit  Sa- 
marix annos  vnum  et  quadraginta. 

^4  Is  Iouani  ofFendit,  neque  a  totle- 
roboami  Nabati  filii  fceleribus,qui- 
bus  ille  Israelitas  obftrinxerat ,  re- 

ajcesfit.  Recuperauit  autem  fines 
Israelitarum  abusque  Hematha  ad 
lacuru  planum,  vt  habebatur  in 


Ioux  Dei  Israelitarum  oraculo, 
quod  ediderat  per  fuum  Ionam 
Anuttad  filium,  vatem,  Gethe- 
phrenfera.  Refpexit  enim  Ioua  * 
miferias  Israelitarum  adeo  acerbas, 
vt  nihil  ncque  abditum  neque  abie- 
6tum  fuperesfet.  Qiiumque  nul-  a 
lus  esfet,  qui  eis  auxilium  ferret: 
Ioua,  nolens  israeliticum  nomen 
ex  rerum  natura  delere ,  eos  per 
Ieroboamum  Iox  filium  defendit. 
De  reliquis  omnibus  Ieroboami  re- 1 
bus  geftis  vinbusque,  vt  bellum 
gesferit,  vtque  Damafcum,  etHe- 
matham  Iudxis,  qui  inter  Israe- 
litas habentur,  recuperauerit, 
fcriptum  exftat  in  annalibus  regum 
Israelitarum.  Poftquam  Ieroboa-  3 
mus  ad  manes  maiorum  fuorum  Is- 
raelitarum concesfit :  regnum  ob- 
tinuit  pro  eo  filius  eius  Zacharias. 

CAPVT    XV. 

AiAriiM ,  itemque  Otjm  ,  Zji chariot ,  SeUn~ 
mwi ,  ManahcntM  ,  Israelii*  regts.  Phul 
Asfyri*  rex.  lsxaelitarum  /eruitiu  in 
Atfyriw.     In  luJtos  Syri. 

ANno  vicefimo  feptimo  Iero- 1 
boami  Israelitarum  regis ,  A- 
zarias,  Amafix  filius,  regnum 
Iudxx  iniit,  annum  tumagensde- 
cimum  fextum.       Regnauit  Hie- a 
rofolymis  annos  duos  et  quinqua- 
ginta,  matre  Hierofolymitana,  no- 
mine Iecholia.      Is  Ioux  paruit,  3 
quemadmodum  fecerat  eius  pater 
Amafias :      non  fublatis  tamen  fa-  4 
ccllis ,  adhucque  hominibus  ibi  fa- 
crificia    fuffitumque    facientibus. 
Hie  rex,  a  Ioua  lepra  adfe6his,£ 
leprofus  fuit  vsque  ad  mortem :  fe- 
motamque  domum  habitauit,  Io- 
thamoeius  filio  domum  procuran- 
te ,  populoque  ius  dicente.    De  re-  6 
liquis  omnibus  Azarix  rebus  geftis 
fcriptum  exftat  in  annalibus  regum 
Iudxx.      Azaria  vita  defundto ,  et  7 
cum  maioribus  fuis  in  vrbe  Dauidis 
fepulto ,  regnauit  pro  eo  Iothamus, 
eius  filius.     Anno  duodequadrage-  $ 

fimo 


Cap.  I: 


REGVM  LIBER  HIL 


37* 


(imo  Azariae ,  Iudaeorum  regis ,  re- 
gnum  Israclitarum  iniit  Zacharias, 
Ieroboami  filius ,  quod  Samariae  te- 

j  o  nuit  fex  menfes.  In  hunc,contra  lo- 
ir* voluntatem ,  exemplo  maiorum 
fuoruni,  viuentem,  neque a  Iero- 
boami, Nabatifilii,  fceleribus,  qui- 
bus i lie  Israel itas  adftrinxerat ,  re- 

lOcedentem,       coniurationem  fecit 
Sellumus,  labis  filius : eoque  palam 
interfeclo,     regnum     occupauit. 
IllDe  reliquis  Zacharix  rebus  fcri- 
ptum exftat  in  annalibus  regum 

I /Israelitarum.  Hoc  eft  oraculuin 
Iou.e,  quo  Iehu  promiferatfore,  vt 
eius  trinepotes  in  Israelitarum  fo- 
lio   federent:      id    quod    euenit. 

13  Sellumus,  labis  filius  anno  tricefi- 
mo nono  Azariae,  Iudaeae regis,  re- 
gnum iniit  :  quod  poftquam  fpa- 
tium  vnius  menfis  Samariae  tenuit : 

l4Manahemus,  Gadis  filius,  Therfa 
Samanam  profedhis,  cum  ibiper- 
emit,  eoque  interfeclo,  regnum  oc- 

I5cupauit.  De  reliquis  Sellnmi re- 
bus ,  et  de  facia  ab  eo  coniuratio- 
ne ,  fcriptum  habetur  in  annalibus 

16  regum  Israelitarum.  Deinde 
Thapfam,  et  omnia,  quae  erantin 
ea ,  eiusque  fines  vsque  a  Therfa, 
peruaftauit  Manahemus ,  quod  ei 
pcrtas  non  apemerant ,  thapfen- 
fesque   grauidas   mulieres  omnes 

I7dilaniauit.  Anno  tricefimo  no- 
no  Azariae,  Iud<cx  regis,  regnum 
iniit  Manahemus,Gadis  filius,  in  Is- 
raelitas ,  quod  Samariae  decern  an- 

1 8  nos  obtinuit.  Is  contra  louae  vo- 
lun'atem  vixit :  nee  vmquam  a  Ie- 
roboami ,  Nabati  filii ,  fceleribus, 
quibus  ille  Israelitas  obftrinxerat, 

lorecesfit.  Quumque  in  earn  re- 
gionem  venisfet  Phul,  Asfyriae  rex : 
dedit  ei  Manahemus  mille  argenti 
talenta ,  vt  fibi  adesfet  ad  confir- 
mandum  in  fua   manu  regnum : 

aoquod  quidem  argentum  potentis- 
fimis  quibusque  Israelitarum  im. 
perauit,  videlicet  viritim  quinqua- 
genos  argenti  ficlos ,  quod  Asfyriae 
regi  daretur.    Ita  reuerfus  Asfyriae 


rex ,  in  ea  regione  moram  non  fe- 
cit.     De  reliquis  omnibus  Mana-2l 
hemi  rebus  geftis  fcriptum  habe- 
tur in  annalibus  regum  Israelita- 
rum.     Manahemo  vita  defunclo,  22 
fuccesfit  in  regnum  Israelitarum 
Phacehia ,  filius  eius ,  anno  Azariae 
Iudxx  regis  quinquagefimo.    Re-  23 
gnauit  Samariae  biennium.      Eum  24 
contra  louae  voluntatem  viuentem, 
neque  a  Ieroboami  Nabati  filii 
fceleribus,  quibus  Israelitas  obli- 
gauerat,  recedentem ,      Phaca  Ro-  25 
melix  filius,  eius  triumuir,  per 
coniurationem  interfecit  Samaria?, 
in  arce  regiae,  cum  Argobo,  et  Arie, 
quinquaginta  Galaaditis  eum  comi- 
tantibus:   eoque  mortuo  regnum 
occupauit.       De  ceteris  omnibus  %6 
Phacehiae  rebus  geftis  fcriptum  ex- 
ftat in  annalibus  regum  Israelita- 
rum.      Anno    quinquagefimo  fe-27 
cundo  Azariae  Iudxx  regis,  regna- 
reccepit  apud  Israelitas  Phaca  Ro- 
meliae    filius:    regnauit   Samariae 
annos  viginti.      Is  Iouam  offen-28 
dit,  neque  a  Ieroboami  Nabatifilii 
fceleribus ,   quibus  ille  Israelitas 
obftrinxerat,  recesfit.    HuiusPha-29 
ex  Israelitarum  regis  temporibus 
Theglathphalafar  Asfyriae  rex,  ex- 
peditione  facia,  cepit  Ionem,  et 
Abelmaacham,  et  Ianoam,  et  Ca- 
dem,  et  Hafor,  et  Galaaditidem,  et 
Galilxam ,    et    omnem    traftum 
nephrhalenfem  ,    hominesque   in 
Asfyriam  transtulit.      Phacam  Ro-  30 
melix  filium  Ofea  Elae  filius  per 
coniurationem  interfecit,  regnura- 
que  occupauit  anno  vicefimo  Io- 
thami  Oziae  filii.        De  reliquis  31 
omnibus  Phacae  rebus  geftis  fcri- 
ptum exftat  in  annalibus  regum 
Israelitarum.      Anno  fecundo  Pha-  31 
cae  Romeliae  filii ,  Israelitarum  re- 
gis,  Iudxx  regnum  iniit  Iotha- 
mus  Oziae  filius,  annos  turn  natus 
viginti  quinque.       Regnauit  Hie-  33 
rofolymis  annos  fe.vdecim.    Mater 
ei  fuit  nomine  Ierufa ,  Sadoci  filia. 
Is  Oziae  fui  patris  exemplo  ad  10-3^ 
Aa  4  ux 


3,7* 


REGVM    LIBER  HIT. 


Cap.  i<5. 


35  use  voluntatcm  vixit,  non  fub- 
latis  tamen  facellis,  populo  adhuc  in 
eis  facrificia ,  fufhtumque  faciente. 
Inftaurauit  templi  Iouae  portam 

3$  fuperiorem.  De  reliquis  omni- 
bus Iothami  rebus  geftis  fcriptum 
exftat  in  annalibus  regum  Iudaeae. 

37  Per  ea  tempora  ccepit  Ioua  im- 
iuittere  in  Iudaeam  Razinem  re- 
gem  Syriae,  et  Phacam  Romeliae 
ilium. 


CAPVT    XVI. 

Achazi  regit  Ud*e  f cetera ,  fjiot  per ignem 
trctiuient'u.  In  Hitrofo/ym.im  bellum. 
Ad  Syrit  regent  obfesfiu  Ato  fup- 
flex  cum  donu ,  titudem  mors  ,  here)  E- 
xecbiiu. 

1  TOthamo  vita  defunclo ,  et  apud 
I  maiores  fuos  in  vrbe  Dauidis, 
-•-aucloris  generis  eius,  fepulto, 

a  Iudaeae  regnum  obtimut  Achazus 
eius  filius,  anno  Phacae  Romeliae 
filii  decimo  feptimo,  annos  turn 
natus  viginti.      Rcgnauit  Hiero- 

3  folymis  annos  fexdecim.  Is  tan- 
turn  abfuit,  vt  ad  Iouae  Dei  Israe- 
litarum  voluntatem  viueret,  ficut 
Dauid,  eius  generis  au&or,  fecerar, 
vt,  israeliticorum  regum  mores 
imitarus,  etiam  filium  fuum  peri- 
gnem  traiiceret :  qualia  funt  gen- 
tium flagitia ,  quasloua  oblsraeli- 

4  tas  euerterat :  facrificaretque,  et 
fuffitum  faceret  in  facellis  colli- 
busque  et  pasfim  fub  frondofis  ar- 

r  boribus.  Turn  Razin  Syriae  rex, 
et  Phaca  Romeliae  filius ,  Israelita- 
nim  rex ,  Hierofolymam  bello  ad- 
orti,  Achazum  obfederunt,   nee 

6expugnare  potuerunt.  Eo  tem- 
pore Razin,  Syriae  rex,  Elatham 
(exaclis  inde  Iudaeis)  recuperauit 
Syris ,  eoque  colonia  Syrorum  de- 
du&a  eft ,  quae  ad  hunc  diem  ma- 

^ net.  Mifit  autem  Achazus  lega- 
tos  ad  Theglathphalafarem  Asfy- 
riae regem,  et  ab  eo  petiit,  vtad- 
esfet ,  feque  feruum  et  filium  fu- 
um a  Syriae  regis,  et  Israelitarurn 


regis  iniuria,  a  quibus  oppugna- 
retur,  defenderet :      eidemque  As-  8 
fyrix  regi  dono   mifit  argentum 
aurumque ,  quod  vel  in  xde  Iouae 
vel  in  regia  inuentum  eft.       His  9 
indudhis  Asfyriae  rex,  Damafcum 
inuafit :  eaque  potitus ,  Damafce- 
nos  Cirenem  deportauit,  interfeclo 
Razine.        Achazus    autem    rex  Ii 
Theglathphalafari  Asfyriae  regi  ob- 
uiam  Damafcum  venit :  et,  animad- 
uerfa  Damafci  ara ,  mifit  eius  ex- 
emplar ,  et  totius  operis  rationem, 
ad  Vriam  pontificem  :     isque  pon- 1 1 
tifex  aram  ad  praefcriptum  regis, 
Damafco   misfum,    ad  illius  ad- 
ucntum  fecit.      Rex  Damafco  re- is 
uerfus,  vifaara,  accesfit,  et  ad  earn 
rem  diuinam  fecit,      folidamque  i- 
hoftiam  cremauit ,  et  fertum  et  vi- 
nvim  libauit ,  et  fanguinem  hoftiae 
pro  falute  fua  in  aram   efFudit. 
Altare  autem  aeneum ,  Iouae  inter  14 
aram  et  Iouae  aedem  adpofitum,  a- 
mouit  inde  ex  aedis  confpectu,  et 
adarae  partem  aquilonarem  collo- 
cauit.      Vriaeque  pontifici  praece- 15! 
pit ,  vt  in  ara  magna  cremaret  foli- 
dam  hoftiam  matutinam ,  fertum- 
que  vefpertinum,  et  hoftiam  fo- 
lidam    regis,     eiusque    fertum: 
et  hoftiam   folidam  omnium  in- 
colarum,  eorumque  fertum,    et 
eorum   prolibandum  vinum,    o- 
mnemque  et  folidarum  hoftiarum 
et  victimarum  fanguinem  in  earn 
infunderet:   aram    autem  aeneam 
ipfe  fibi  ad  oracula  fcifcitanda  re- 
feruauit.        His  omnibus  Achazi  16 
regis  praeceptis  obfecutus  eft  pon. 
tifex  Vrias.        Truncauit  autem  17 
rex  Achazus  areas  bafiam ,  et  laua- 
cra  illis  detraxit :  lacumque  de  bu- 
bus  aeneis,  qui  fuberant,  depofi- 
tum,    fubftratis    faxis   impofuit. 
Tapetem  quoque  fabbati,  qui  in  18 
aede  fa&us  fuerat,  etaditum  regi- 
um  exteriorem ,  in  aedem  conuer- 
tit,  propter  Asfyriae  regem.      De  19 
reliquis  Achazi  rebus  geftis  fcri- 
ptum habetur  in  annalibus  regum 

Iu- 


Cap.  17. 


REGVM    LIBER  HI!. 


377 


*°Iudaeae.  Achazo  vita  defunfto, 
et  in  vrbe  Dauidis  apud  maiores 
fuos  fepulto,  fuccesfit  in  regnum 
Ezcchias  eius  filius. 


CAPVT    XVII. 

Israelitarum  regit  Ofea  impietat ,  capttui- 
tiu ,  career.  Israelitarum  eaptiuitus  in 
Aledk,  impiet.n,  idololatria.  Samari- 
tanorum  erigo. 

I    A   Nno  duodecimo  Achazi ,  Iu- 

r\  daeae  regis,  coepit  apud  Israeli- 

■*■  ■*■  tas  regnare  Ofea  Elae  filius. 

iRegnauit  Samariae  annos  nouem. 
Et  Iouam  quidem  ofFenditj,  fed  non 
vt  Israelitarum  reges,  eius  maiores. 

3  Hunc  Ofeam  quum  Salmanafar  As- 
fyriae  rex,  facia  in  eum  expeditio- 
ne,  fubegisfet ,  vectigalemque  red- 
'  4  egisfet :  poftea ,  deprehenfa  eius 
defeclione ,  ( quod  et  legatos  ad 
Suam  Aegypti  regem  miferat ,  ne- 
que  ipfi  Asfyriae  regi  ve&igal ,  vt 
fuperioribus  annis,  mittebat)  com- 
prehendit,  etincarcerem  coniecit. 
i  5  Quum  enim  totam  regionem  per- 
uafisfet:  Samariam  adortus  tnen- 

€  nium  obfedit ;  eaque  anno  Ofeae 
nono  potitus ,  Israelitas  in  Asfyri- 
am  transtulit ,  Halaeque  et  Habore, 
quaf;  vrbes  in  Media  apud  Gozanem 
fluuium    fitae    funt,     collocauit. 

7Et  quia  Israelite  contra  Iouam 
Deum  fuum ,  a  quo  ex  Aegypto  de- 
portati ,  et  ex  Fharaonis  Aegypti 
regis  poteftate  fuerant  adferti ,  pec- 
cauerant,  alienosque  deos  reue- 
!  8riti,  et  inftituta  turn  illarum 
gentium ,  quas  Ioua  in  gratiam  Is. 
raelitarum  euerterat ,  turn  quae  ab 
ipfis  Israelitarum  regibus  introdu- 
ce a  erant,  fecuti,  res  defignaue- 
rant  illicitas ,  contra  Iouam  Deum 

9  fuum ,  facellaque  per  omnia  fua 
oppida  a  turri  cuftodum  ad  vrbem 
lomunitam  aedificauerant,  ftatuas 
lucosque  pasfim  in  editis  collibus, 
et  fub  frondofis  arboribus  inftitu- 
1 1  erant ,  et  ibi  per  omnia  facella 
more  gentium,  a  Ioua  eorum  caus- 


faexaclarum,  adolebant,  pesfima- 
que  facinoraad  irritandum  Iouam 
committebant ,  colendo  fterco-ia 
reos  diuos,  quam  rem  Ioua  fieri 
vetuerat;  quumque  Ioua,  turn  13 
Israelitas ,  turn  Iudaros  per  tot  va- 
tos  futura  praeuidentes  admonuis- 
fet,  vt  omisfis  fuis  prauis  moribus, 
eius  praeceptis  et  inftitutis  obedi- 
rent ,  vt  ferebat  turn  omnis  lata  ab 
ipfo  maioribus  eorum  lex,  turn 
misfaadeosper  ipfius  cultores  va- 
tes  mandata;  non  obtemperaue» 
rant,  fed  eadero  ceruicis  duritate,  14 
qua  maiores  eorum ,  qui  Iouae  Deo 
fuonon  crediderant,  repudiatis  il- 
lius  inftitutis ,  atque  fcedere ,  quod 
illi  cum  maioribus  eorum  interce- 
debat ,  et  monitis ,  quibus  ad  eos 
vfiis  erat,  vana  ilia  vani  fecuti  erant, 
ad  imitationem  finitimarum  gen- 
tium, quas  imitari  Ioua  eos  vetue- 
rat ;  omisfisque  omnibus  Iouae  1$ 
Dei  fui  praeceptis ,  duos  fibi  vitulos 
conflauerant,  lucum  fecerant,  o- 
mnes  cacli  copias  adorabant,BaaIem 
colebant,  filios  filiasque  fuas  pec 
ignem  traiiciebant ,  auguriis  etdi- 
uinationibus  vtebantur ,  ad  Iouam 
fuis  flagitiis  irritandum  -addicli : 
ob  haec,  inquam,  Ioua  Israelitis  ve- 16 
hementer  iratus,  eos  reieclos  auer- 
fatus  eft,  relicta  fola  Iudaeorum  tri- 
JtiiU  Ac  Iudxis  etiam,  Iouae  Dei  17 
fui  prxcepta  non  feruantibus ,  fed 
introducla  ab  Israelitis  inftituta 
tenentibus:  repudiauit  Ioua  vni- 
uerfam  Israelitarum  ftirpem :  fub- 
a&osque  ita  dedidit  praedonibus,  vt 
eos  a  fuo  adfpedu  abiiceret.  Nam  1 8 
feparati  a  domo  Dauidis  Israelitx, 
Ieroboamum  Nabati  filium  regem 
creauerant :  per  quem  a  Ioua  fe- 
quendo  retrac\i ,  et  magno  fcelere 
obftricti ,  per  omnia  ab  illo  com- 
misfa  flagitia  grasfabantur ,  ab  cis 
non  recedentes,  eousque,  vt  19 
Ioua  Israelitas  e  fuo  confpecru  fus- 
tulerit,  quemadmodum  per  tot 
fuos  vatcs  minatuserat,  eosqueex 
fua  p"atria  in  Asfyriam  transferen- 
A  a  5  dos 


378 


REGVM   LIBER    II1L 


Cap.  17.18. 


dos  curaticrit,  qux  captiuitas  du- 
ratadhuc. 

fto  Deduxit  autem  rexAsfyrix  ex  Ra- 
bylone,  Cutha,  Ana,  Hematha,  et 
Sepharuaimo  coloniam  in  oppida 
(amaritana ,  in  locum  Israeli tarnm, 

a  I  occupataque  eft  a  colonis,  et  habita- 

ai  ta  Samaria,  atque  eius  oppida.  Sed 
vt  primum  ibi  nulla  Ioux  religione 
imbuti  confederunt  coloni :  emifit 
inillosloua  leones,  aquibusocci- 

»3  derentur.  Itaque  demonftratum 
regi  Asfyrix  eft ,  colonos  ab  eo  in 
oppida  famaritana  deducios,quoni- 
am  Dei  illius  terrx  naturam  igno- 
rarent :  propterea,  immisfis  ab  illo 

*4leonibus,  necari.  Turn  rex  As- 
fyrix illo  dcduci  imperauit  ali- 
qucm  faccrdotum,  qui  indidem 
fuerant  dcportati,  qui  deducloseo 
colonos  naturam  Dei   illius  tern 

*>doceret.  Ita  profeclus  vnusfacer- 
dotum  ,  qui  Samaria  fuerant  trans- 
lati,  Bethele  habitauit,  illosquedo- 
cuit ,  qua  religione  louam  colere 

36  debercnt.  Sed  illi ,  cuiusque  na- 
tionis  homines ,  deos  gentiles  fece- 
rant,  eosquein  facellisa  Samarita- 

*7  "is  faclis  pofuerant :  prout  qux- 
que  natio  in  quoque  oppido  con- 

*8  federat.  Babvlonii  fecermtSoc- 
cobenothum,    Cuthxi  Nergalem, 

*9  Hemathenfes  Afimam ,  Auani  Ne- 

30  bahazum  et  Thartacum.  Sephar- 
uaimenfes  Adramelecho et  Aname- 
lecho  diis  fepharuaimeniibus  filios 

3  *  fuos  igni  cremabant.  Ita  quum 
ct  louam  vererentur,  et  tamen  ex 
fill  corporis  homimbus  facerdotes 
facellanos  creasfent ,  qui  eis  rem  di- 

32uinam  per  facella  facerent:  fa- 
ftumeft,  vt  fimulet  Iouxreligio- 
nem  tenerent,  et  deos  fuos  colerent 
more  gentium ,  ex  quibus  eo  trans- 

3  3  lati  fuerant.  Atque  ad  hunc  diem 
priftinos  ritus  retinent,  neque  Ioux 
religionem  tenent ,  neque  inftituta, 
iura,  legem,  difciplinam  exfequun- 
tur,  quam  loua  prognatis  Iacobo 
(cui  nomcn  impofucrat  Israelis) 

34tradidit,       feriendoque  cum  eis 


fcedere ,  pnecepit,  ne  deos  alienos 
reuereventur ,  neue  adorarcnt,  ne- 
ueeis  feruirent,  aut  facrificarent ; 
fed  tantum  louam  (a  quo  ex  Aegy-3J 
pto  magna  vi ,  extentoque  brachio 
edu6ti  fuisfent)  reuererentur,himc 
adorarent,  huic  facrificarent ,      ab  36 
hoc  defcripta  fibi  inftituta,  iura, 
legem ,    doctrinam  femper   exfe- 
quendam  curarent ;       neue  deos  37 
vererentur  alienos ,  neue  icli  a  fe 
cumipfis  foederis  obliuifcerentur ; 
nc  deos ,  inquam ,  vererentur  alie-  38 
nos,  fed  tantum  louam  Deum  fuum 
vererentur ,      qui  eos  csfet  ab  o-  39 
milium  hoftium  iniuria  vindicatu- 
rus.      Sednon  obediuerunt,  fuos- 40 
que  priftinos  mores  retinentes  illae 
gentes ,     et  Ioux  religionem  fecu-  41 
tx  funt ,  et  fnnulacra  fua  colucrunt : 
earumque  filii  et  nepotes  hadenus 
patrios  mores  imitati  funt. 

CAPVT    XVIII. 

EucH*  lud*M  regit  pietus.  Israelitarum 
captiuittu.  In  ludtam  Senacberibm. 
Rabfacit  oratio  fuperba. 

ANno  tertio  Ofex  Elx  filii ,  re- 1 
gis  Israelitarum ,  regnum  Iu- 
d<ex  iniit  Ezechias  Achazi  fi- 
lius,  annum  turn  agens  vicefimum 
quintum.       Regnauit  Hierofoly-  % 
misannosnouem  et  viginti,  matre 
nomine  Abi,  Zacharix  filia.      Is  3 
Ioux  obediuit,  quemadmodum  fe- 
cerat  eius  generis  au6ior  Dauid: 
facella  fustulit,   ftatuas  perfregit,  4 
lucum  fuccidit ,  ferpentem  xneum 
a  Mofe  factum  ( quoniam  ei  ad  id 
temporum    Israelitx    adolebant ) 
contriuit ,  et  Nehoftan  ab  xre  ad- 
pellauit :    Ioux  Deo  Israelitarum  5 
confidit :  nee  eum  vllus  ex  omni- 
bus Iudxx  regibus  vel  fecutus  eft, 
vel  prxcesfit,  qui  fit  cum  eo  com- 
parandus.       Ioux  fine  vlla  defe-<$ 
«Stione  adhaefit,  eiusque  prxcepta, 
Mofi  tradita,  conferuauit.      Ioua  7 
fecundo  vfus,  in  omnibus  rebus  ge- 
rendis  prudenter  fe  geslit.    Con- 
tra 


Cap.  19. 


REGVM  LIBER  III!. 


379 


tra  regem  Asfyriae  rebellauit,  ne- 

8  que  ei  feruiuit.  Palaeftinos  ad 
Gazam  eiusque  fines  fubegit,  a 
turri  cuftodum  ad  vrbem  munitam. 
9Huius  Ezechiae  regni  anno  quarto, 
qui  fuit  annus  feptiraus  Ofeae  Elae 
filii  Israelitarum  regis ,  expeditio- 
nem  fecit  Salmanafar  Asfyriae  rex 
in    Samariam,    eamque   obfedit: 

loatqueea  poft  triennium  capta,  an- 
no Ezechiae  fexto ,  qui  fuit  annus 
Ofeae   Israelitarum    regis   nonus, 

n  Israelitas  in  Asfyriam  traduxit,  et 
Halae  atque  Habore  (quae  vrbes 
medicae  funt ,  apud  Gozanem  fluui- 

izumpofitae)  collocauit:  quando- 
quidem  Iouae  Deo  fuo  di&o  audi- 
entes  non  fuerant ,  eiusque  fcedere 
violato,  nihil  eorum,  quae  fuerant  a 
Mofe  [oux  feruo  praecepta ,  obe- 
dienter  fecerant. 

[  3  Anno  autem  Ezechiae  regis  quar- 
todecimo  expeditionem  fecit  Sena- 
cheribus  Asfyriae  rex  in  omnia  mu- 
nita  oppida  Iudacae,    eaque  cepit. 

1 4  Turn  Iudaeae  rex  Ezechias,  misfaad 
Asfyriae  regem  legatione  adLachim, 
petiit,  fe  peccauisfe  confitens,  vtab 
fe  discederet :  fe ,  quidquid  fibi  ab 
iilo   impofitum  fuisfet,  laturum. 

i5Qimmque  ille  ei  trecenta  argenti 
et  rngin ta  auri  talenta  imperasfet : 
dedit  rex  Ezechias,  quidquid  argen- 
ti vel  in  Iouae  templo ,  vel  in  regiae 

\i6  fifco  inuentum eft :  Ac  turn  auul- 
fas  delubri  Iouae  valuas ,  laminas- 
que ,  quas  ipfemet  induxerat,  Asfy- 

I7riae  regi  dedit.  At  rex  Asfyriae 
Tartanem ,  Rabfarim  et  Rabfacem 
a  Lachi  Hierofolymam  mifit,  ad 
regem  Ezechiam  cum  magnis  co- 
piis :  qui  poftquam  Hierofolymam 
peruenerunt,  et  a  apud  aquae  du- 
6him  pifcinac  fuperioris,pofitum  ad 
femitam  agrifullonis,  conftiterunt : 

!8vocauere  regem.  Quumque  ad 
eos  prodiisfent  Eliacimus  Helciae 
filius ,  procurator  domus,  et  Sobna 
fcriba ,  et  Ioa  Afaphi  filius  a  com- 
mentariis :  Rabfaces  apud  eos  hu- 

*)  fcilicet  «xtr«  vrbem. 


iusmodi  verba  facit :     vos  haec  no- 19 
mine  regis  magni ,  id  eft  regis  As- 
fyriae ,  dicite  Ezechiae :  qua  tandem 
fiducianitatur?    verbisne,  an  con- a© 
filio,  an  viribus  certare  cogitet? 
qua  tandem  fpe  fretus  ab  eo  defe- 
cerit?      An  videlicet  confidit  con- z  1 
frafto  ifti  arundineo  baculo,  id  eft, 
Aegyptiis :  cui  baculo  fi  quis  inni- 
tatur ,  ei  manum  perforet,  eumque 
pungat ?  talis  eft  Aegypti  rex  Pha- 
rao  in  omnes,  qui  ei  confidunr. 
Quod  fi  raihi  dicetis,  vos  Iouae  Deo  %% 
veftro  confidere:   an  non  is  eft, 
cuius  Ezechias  facella  arasque  fus- 
tulit ,  iusfitque  Iudaeis  et  Hierofo- 
lymitanis,  vt  Hierofolymae  ad  cer- 
tain quamdam  a^am  Deum  adora- 
rent?      Age  iam,  vis  tu  cum  do- a) 
mino  meo  rege  Asfyriae   fponfio. 
nem  facere ,  fi  tibi  duo  equorum 
millia  tradidero ,  ni  tu  non  posfis 
totidem  equites  ad  eos  fuppeditare  ? 
Tune  aufis  refiftere  vel  vni  prae-14 
tori,  meorum  conferuorum  mini- 
mo?    Et  fiduciam  tibi  collocas  in 
Aegyptiorum  curribus  et  equitatu  ? 
An  porro  fine  Ioua  ad  hunc  locum  15 
peruaftandum  adfeendi?    Ipfe  me 
Ioua  iusfit  in  hanc  regionem  ex- 
peditionem facere,  eamque  depo- 
pulari.      Hie  Eliacimus  Helcisefi-45 
lius ,  Sobnaque  et  Ioa  Rabfacem  in- 
terpellant,  rogantes,  vt  fe  feruos 
fuos  fyriace,  (  fcfe  enim  fcire  )  non 
autem  iudaice,  audientibus  qui  in 
muriserant  militibus,  adloquatur. 
At  Rabfaces,  quafivero,  inquit,  ad  27 
dominum  tuum ,  autadte,  miferit 
me  dominus  mens,  ad  haec  dicenda : 
ac  non  potius  ad  eos ,  qui  manent 
in  muris ,  vt  vobiscum  et  merdam 
fuam  comedant ,  et  vrinam  bibant. 
Audite  regis  magni ,  regis  Asfyriae  %\ 
mandatum:  inquit  ftans,  et  voce 
magna  iudaice  damans.      Haec  di-  2^ 
cit  rex :  ne  vobis  imponat  Ezechias  : 
neque  enim  potcrit  vos  a  meama- 
nu  defendere :      neue  ab  eo  per-  30 
fuaderi  vobis  finite ,  vt  Iouae  con- 

fida- 


3«* 


REGVM   LIBER   III!. 


Cap.  18.19. 


fidatis,qi  tall  vos  Ioua  (it  defenfurus, 
neque  vrbera  iflain  in  regis  Asfy- 

3l  rise  maniiiTi  permisfurus.  Nolite 
Ezechiae  obtcmperare.  Nam  ita 
dicit  Astyriae  rex:  agite  mecum 
amice ,  mihique  vos  dedite ,  et  ve- 
ftris  quisque  vineis ,  ficubus  et 
puteorum  aquis   tantisper  viuite, 

3*  donee  veniamadvos  in  terrain  ve- 
ftrae  fimilem  transferendos,  terrani 
frumenti  et  vini,  terrain  patiis  et 
vinearnm,  terrain  olearum  oleique 
et  mellis  fcracem ,  vt  ita  veftrae 

33  (aluti  profpiciatur :  neue  Ezechi- 
am  audiatis,  qui  vos  fpedefeufio- 
rtis  a  Ioua  fallit.       Nura  reliqua- 


dicerent :       fie  dieit  Ezechias :  die»  3 
anguftice  et  atrocitatis ,    et  contu- 
melix  hodiernus  dies  eft ,  '  iam  fetu 
in  archim  progresfo  ,  nee  fuppe- 
tentibus  aa    pariendum    viribus. 
Mirum  ,  ni  audiuit  Ioua Deus  tuus  4 
tot  verba  Rabfacis ,  quern  rex  As- 
fyriaedominuseius  mifit  ad  conui, 
ciandum  Deo  immortali  tampetu- 
lantibus  verbis  :      quae  quum  Io-  J 
uaDeustiuisaudiuerit,  fer  tu  pre- 
ces  pro   reliquiis ,    quae   exftant. 
Hacc  poftquam  Ezechiani  Efaiae  re- 
tulerunt  :   Efaias  iilis  refponditin 
huncmodum:      haecdicetis  domi-5 
no  veftro  :    fie  dicit  Ioua  :  noli  me- 


rum gentium  diifuam  quisque  ter-    tuere  verba, quae audiuifti,  quibug 
ram  ab  Asfyrix  rege  defenderunt  ?    Asfyriae  regis  famuli  in  me  inuecti 


34Vbi  funt  dii  hemathenfes,  et  ar- 
phadenfes  \  vbi  dii  fepharuaimen- 
fes,  henenfes,  etauani?  numquid 
Samariam  amea  manu  tutati  funt? 

35Qiiis  tandem  eft  ex  omnibus  ter- 
rarumdiis ,  qui  fuam  terrain  a  mea 
manu  defendcrit  ?  Vt  Ioua  Hiero- 
folymam  defenfurus  esfe  videatur  ? 

3°  Ad  haec  riicla  homines  tacuerunt, 
nee  ei  vel  vnum  verbum  retule- 
runt :  hoc  enim  a  rege  pracceptum 
fuerat,    ne  quid  ei  refponderent. 

37  Turn  Eliacimus  Helciae  filius ,  pro- 
curator domus ,  et  Sobna  fcriba, 
et  Ioa  Afaphi  filius  a  cemmentariis, 
Ezechiani,  fcisfis veftimentis,  ade- 
unt,  eique  Rabfacis  verba  referunt. 


CAPVT    XIX. 

Ad  Ef.iiam  EzecbtM  de  Rttbfacis  matediSlo. 
Ad  loimm  Ezecbiiu.  De  Senacberibo  va- 
les.    Angehi*  in  Senacberibi  copias, 

I  y  "ilsauditis,  rex  Ezechias,  lace- 
r~ I  ratis  veftimentis  fuis,  cento- 
■*-  ■*-  ne  veftitus,    Ioux  templum 

a  ingresfus  eft  :  mifitque  Eliaci- 
miiai  domus  prafe&um,  et  Sob- 
nam  fcribam,  ct  feuioresfacerdo- 
rum  centonibus  ami&os,  adKfai- 
amvacemAmofi  filium,  qui  ei  ita 


funt.        Nam  ego  eum  ita  adflabo,  7 
vt ,  accepto  nuntio ,  terrain  fuam 
repctat,    curaboque,    vt  in  terra 
fua  ferro  cadat.      Rabfaees  autem  8 
reuerfus,  Asfyriae  regem,   quern 
a  Lachi  discesfisfe  acceperat ,  Leb- 
nam  oppugnantem  inuenit.       Qui  9 
quum  audiret ,  Tharacam  Aethio- 
pi.e  regem  contra  fe  expeditionem 
facere :  legatos  iterum  ad  Ezechi- 
am  mifit  cum  huiusmodi  mandator 
lie  dicetis  Ezechix  Iudxxregi :  ne  10 
tibi  imponat  Deus  tuus ,  cui  tu  con- 
fidis,  quafi  Hierofolyma  in  pote- 
ftatem  regis  Asfyriae  ventura  non 
fit.      Tutemet  audiuifti,  quid  re- 1 1 
ges  asfyrii  in  tot  depopulandis  re- 
gionibus  fecerint,  et  tu  euades? 
Numquid  illos  dii  gentiles  tutati  II 
fi  int,  quos  maiores  mei  euerterunt  ? 
Gozanem,  Haranem,  Refepham, 
et  Edenenfes  Thelasfarianos  ?   Vbi  1 5 
funt  rex  Hemathx,  rex  Arphadi, 
rex  vrbis  Sepharuaimi,  Henae  et 
Auae  ?       Has  vbi  litterasanuntiis  14 
aceeptas  legit  Ezechias :  adfeendit 
in  templum  Ioux ,  eisque  ante  Io- 
uam  explicatis ,  apud  eum  precatur 
in  nunc  mod um  : 

Ioua  Deus  Israelitarum,    Che- 15 
rubis  infidens,  qui  folus  omnium 

orbis 


A)  tancuseft  nofter  dolor,  quantus  pamirientis  feminae,  qui  ad  ciiciendum  tc- 
uim  iam  ad  vuluz  fauces  progresfum,  vires  non  habct. 


Cap.  19. 


REGVM    LIBER  IIII. 


381 


orbis  regnorum  Deus  es ,  qui  cae- 
lum terrasque  fecifti ,  praebe  Ioua 

5  aurem  tuani ,  et  audi :  aperi  Io- 
ua oculos  tuos ,  et  vide  :  et  audi 
verba  Senacheribi ,  qui  cum  ad 
Deo  imraortali  conuiciandum  mi- 

17  fit.       Sane ,  Ioua ,  exfciderunt  re- 

i8  ges  asfyrii  gentesiilas,  earum- 
que  terras  deosque  flammis  incen- 
derunt ,  vtpote  non  deos ,  fed  hu- 
manarum  manuum  opera,  lignea 
et  lapidea :  itaque  ergo  illos  perdi- 

[9  derunt.  Quapropter,  Ioua  Deus 
nofter,  defende  nos  ab  iilius  manu : 
vt  intelligant  omnia  regna  terra- 
rum  ,  te ,  Ioua ,  folum  esfe  Deum. 

to  Turn  Efaias  Amofi  filius  mifit  ita 
nuntiatum  Ezechias ;  fie  dicit  Ioua 
Deus  Israelitarum :  quod  me  fuper 
Senacheribo  Asfyriae  rege  precatus 

11  es,  exaudiui.  Atque  hoc  eft,  quod 
dicit  ad  ilium  Ioua  :  te  contemnit 
et  deridet  virgo  puella  Sion ,  poft 
te  caput  mouet  puella  Hierofoly- 

12  ma.  In  quern  tu  tarn  petulanter 
inueftus  es  ?  in  quern  vocem  cum 
tarn  elato  fupercilio  extulifti  ?  In 
fanctum  Israelitarum :  pernuntios 
tuos  de  Domino  maledixifti  atque 

'13  ita  dixifti  :  ego  tot  meis  cum 
curribus  montium  faftigium,  Li- 
bani  tradtus  confeendi ,  et ,  exfein- 
denda  eius  cedrorum  proceritate, 
et  pinorum  excellentia,  ad  vlti- 
mum  diuerforium  in  eius  cultam 

14  filuam  perueni.  Ego  effodi  et 
epotaui  iuges  aquas ,  meorumque 
pedum  veftigiis  omnia  <■' aggeribus 

15  munita  flumina  ficcaui.  Num- 
quamne  audiuifti ,  me  d  hoc  o- 
lim  ita  comparasfe ,  et  a  multis  iam 
temporibus  deftinasfe,  quod  nunc 
ad  rem  contuli  ?  vrbes  munitas  in 
vaftae  folitudinis  rudera  redadtum 

t5  iri  :  earumque  incolas  ,  quafi 
mancos ,  tarn  pudendo  pauore  per- 
cellendos  esfe ,  vt  esfent  agrcftibus 
fimilcs  herbis,  fiirpiumque  viri- 
ditati,  et  gramini  tedtorum ,  quod 
ante  iuftum  arefcit  incrementum. 


Tuas  ego  manfiones ,  tuos  exitus,  *7 
tuos  ingresfus  noui ,  tuarnque  ad- 
uerfum  me  bacchationem.       Quo-  *8 
niam  tu  in  ine  debacchatus  es,  et 
ifte  faftus  ad  aures  meas  peruenit : 
ego  te ,  vnco  meo  naribus ,  lupato 
labiistuis  inieclo,  eadem,  quave- 
nifti ,  via  retraham.         Tu  vero,  *9 
Ezechia ,  hoc  fignum  habeto.    Vi- 
uite  hoc  anno  fegete  reftibili :  al- 
tero  item  anno,  eo  quod  fponte  fua 
proueniet  :  tertio  anno  fementim 
mesfemque  facitote ,  et  vineas  con- 
feritote,   earumque  frufhi  vefci- 
mini.        Ac  quod  ex  puella  Iudaea  3° 
reliquum  euaferit,  id  rurfus  a&a 
deorfum  radice ,  furfum  edet  fru- 
dtum.       Nam  a  Hierofolyma  reli-  3  * 
quiae  manabunt ,  ex  Sione  aliquid 
euadet,  ita  efficiente  Iouae  armi- 
potentis  ftudio.        Quare  fie  pro- 3* 
nuntiat  Ioua  de  rege  Asfyriae  :  non 
veniet  in  vrbem  iftam ,  nullum  i- 
rtisc   telum  iaculabitur ,    nee  earn 
clipeis  inuadet,    nee  aggere  ob- 
ftruet.         Qua  venit  via,  eadem 33 
regredietur ,    neque  in  vrbem  i- 
ftam  veniet,  inquit  Ioua  :       me 34 
earn  meo    praefidio    defendente, 
propter  me ,    propterque  meura 
Dauidem.         Igitur  ea  nocVe  As- 3  5 
fyriorum  caftra  adortus  Iouae  an- 
gelus  centum  o&oginta  quinque 
hominum  millia  occidit.      Mane 
vbi  furre&um    eft  ,    confpicitur 
tanta  ftrages.         Itaque  digresfus  3$ 
illinc   Senacheribus  Asfyriae  rex, 
Niniuem  repetiit.  Vbi  poft- 37 

quamconfedit,  eum,  in  aede  Nis. 
rochi  dei  fui  adorantem,  Adra- 
melechus  et  Sarafar  ipfius  filii  ter- 
ro  obtruncarunt ,  atque  in  Arme- 
nian* euaferunt,  inque  eius  loco 
regnauit  Efaraddon  eius  filius. 

CAPVT    XX. 

Exechit  morLiK.  Ad  iflum  vates.  Ad  U' 
uam  rex.  In  iftnm  Dei  dementia.  Vtt* 
regis  prorogation  Beradtui  turn  rege gr*~ 
tulatio. 

Per 


c)  magna.       d)  jftarum  vaftitatum  anftorem  esfe,   «le  quibus  tu  te  ia;U.. 


381 


REGVM    LIBER   IIII. 


Cap.20.2r. 


1  f~|Er  cos  dies  Ezechias  letaliter 
V*  xgrotauit ,  adeumque  venit  E- 
•*-  faias  Araofi  filius  vatcs ,  qui  ei 
Ioux  mandato  nuntiauit ,  vt  tefta- 
rncntum  faceret  :  denim  raoritu- 
rum    esfe,    neque    reualkurum. 

a  Ilk,  conuerfa  ad  parietem  facie, 

3  Iouam  precatus ,  vr  recordare- 
tur ,  quam  fideliter ,  quamque  fin- 
cera  inente  fe  erga  eum  gesfisfet, 
eiusquc  arbitrio  obtemperasfet, 
ploratum     magna    voce     edidit. 

4  Turn  Ioua  cum  Efaia,  qui  nondum 
mediam  vrbem  euaferat,  locutus 

5  en  in  hunc  modum :  reuertere, 
ct  Ezechix  mei  populi  duci  ita  nun- 
tiato.  Sic  dicit  Ioua,  Dauidis  tui 
patris  Deus :  tuas  preces  exaudiui, 
tuas  lacrimas  refpexi:  en  ego  te 
fanabo :   tertio  abhinc  die  in  Io- 

6  ux  templum  adfcendes ,  addam- 
que  tux  xtati  annos  quindecim,  ct 
te  et  vrbem  iftam  a  manu  regis  As- 
fyrix  vindicabo,  eamque  propter 
me   propterque    Dauidem  raeum 

7tuebor.  Igitur  iusfit  Efaias  mas- 
fain  ficorum  fumi ,  eamque  vlceri 
imponi :  quo  faclo ,  ille  conualuit. 

8  Quxrenti  autem  Ezechix ,  quo  fi- 
gno  fciret ,  fe  a  Ioua  fanandum ,  et 
die  tertio  in  templum  Ioux  adfcen- 

9  furum  I  ita  dixit  Efaias :  hoc  ti- 
bi  lignum  erita  Ioua,  eumfactu- 
rumesfe,  quod  promifit:  vis  vni- 
bram    decern   gradibus  progredi, 

loan  decern gradibus  regrcdi?  Fa- 
cile eft,  (inquit Ezechias)  vmbram 
decern  gradibus  proclinari:  re» 
trocedat  potius  vmbra  decern  gra- 

1 1  dus.  Turn  Ioua  oratus  ab  Efaia 
vate,  vmbram  per  gradus,  quibus 
defcenderat,  in  Achazi  folario  re- 
tro decern  gradibus  retraxit. 

12  Sub  id  tempus  mifit  Berodacus 
Baladam,  Baladanis  filius ,  Babylo- 
nix  rex,  litteras  et  munus  Ezechix, 

13  quern  xgrotasfe  audiuerat.  Qiu- 
bus  delegatus  Ezechias ,  *  ostendit 
legatis  omne  rerum  fuarum  prom- 
tuarium,  argentum,  aurum,  aro- 
aata,vnguentapretiofa,  armarium ; 


denique  nihil  exftabatin  eius  the- 
fauris,  quod  non  illis  Ezechias  turn 
domi  fux,  turn  in  toto  imperio  fuo 
ostenderit.        Turn   Efaias  vates  14 
regem  Ezechiam  his  verbis  adgres- 
fus  eft :  quid  dixerunt  homines  illi  ? 
aut  vnde  ad  te  venerunt  ?    Cui  E- 
zechias:    procul   terFarum   vene- 
runt, a  Babylone.      Quid  autem  1 5 
domi  tux  viderunt  i    Omnia ,  qux 
domimexfunt,  viderunt,  inquit: 
nihil  fuit  in  meis  thefauris ,  quod 
non  eis  monftrauerim.      Et  Efai-i5 
as :  audi  Ioux  dictum,  inquit,  Eze- 
chiam adloquens.        Scito,  fore  17 
tempus ,  quum  omnia ,  qux  domi 
tux  funt ,  quxque  tui  maiores  ad 
hunc  diem  congesferunt ,  auferen- 
tnrBabylonem,  nulla  omisfa  re,  in- 
quit  Ioua.      Quin  ct  de  filiis  tuis  ig 
a  te  ortis  atque  genitis  fumentur, 
qui  in  regis  Babylonix  palatio  fint 
fpadones.      Et  Ezechias :  non  re- 10 
cufo ,  quod  abs  te  ex  Ioux  mandato 
dictum  eft ,  inquit :  dummodo  fit 
meo  tempore  pax ,  et  promisforum 
fides.      De  reliquis  Ezechix  rebus  10 
geftis ,  et  quantx  fuerint  eius  vires, 
vtque ,  facia  pifcina  et  aqux  du&u, 
aquam  in  vrbem  induxerit,  fcri- 
ptum  habetur  in  annalibus  rcguni 
Iudxx. 
1  ——————— 

CAPVT    XXI. 

Eztcbie  mtrs.  Manas fet  regnilxTes*,  pra~ 
um  ,  idololatr*.  In  iflum  Ioua.  IUiut 
mors.  Amon'w  luJte  regit  prautfai, 
ntx ,  Iq/Pui  hcres. 

POftquam  ad  maiomm  fuorum  g 
manes  migrauit  Ezechias ,  re- 
gnum  proeo  obtinuit  Manas- 
fes  eius  filius ,    annos  turn  natus 
duodecim.     Regnauit  annos  quin-  % 
quaginta   quinque    Hierofolymis, 
matre  nomine  Haphfiba.       Islo-  3 
uam  offendit,  imitatus  gentium  fla« 
gitia ,  quas  Ioua  Israelitarum  caus- 
fa  euerterat.      Sacella,  qux  pater  ^ 
eius  Ezechias  deleuerat,  inftaura- 
uit:   altaria  Baali  erexit:   lucura 
exemplo  Achabi  Israelitarum  regis 

fecit; 


Cap.  2 1. 22. 


REGVM    LIBER    IIII. 


m 


fecit :  omnes  caeli  copias  adorauit 
coluitque  :  aras  in  xde  Iouae  aedifi- 
cauit,  quum  Ioua  dixisfer,fe  Hiero- 
folymis  fuum  nomen  csfe  colloca- 

5  turum  :  altaria  cun&is  caelefti- 
bus  copiis  in  anibobus  tcmpli  Iouae 
atriis  exftruxit:  filium  fuum  per 
ignem  traiecit:  auguriis  et  hario- 
latione  vfus  eft;  ventriloquos  et 
magos  inftituit :  quibus  tot  fcele- 
ribus  committendis  Iouam  irrita- 

tfuit.  Simulacrum  etiam  Iuci  a  fe 
fafti  pofuit  in  aede,  de  qua  Ioua  Da- 
uidi,  eiusque  filio  Soloraoni ,  dixe- 
rat,  fefe  in  ea  aede,  et  Hierofolymae, 
quam  ex  omnibus  Israelitarum  tri- 
bubus  elegisfet ,  collocaturum  esfe 

7  fuum  nomen  in  perpetuum ,  effe- 
drurumque,  vt  Israelitae  pedem  ex 
ea  terra ,  a  fe  maioribus  ipforum 
data,  in  pofterum  non  mouerent, 

8  modo  omnia ,  quae  eis  praecepisfet, 
omnemque  legem,  eis  ab  ipfius 
feruo  Mofe  traditam,   obeundam 

S>curarent.  At  illi  tantum  abfuit, 
vt  obtemperauerint ,  vt  a  Manasfe 
inducli ,  etiam  gentes ,  quas  Ioua 
Israelitarum  gratia  exfciderat ,  fce- 
loleribus  antecesferint.  Ergo  Io- 
ua per  feruos  fuos  vates  fie  pro- 

1 1  nuntiauit :  quandoquidem  Ma- 
nasfes  Iudaeae  rex  non  folum  fuis 
illis  nefariis  flagitiis  omnia  Amor- 
raeorum ,  qui  eum  antecesferunt, 
facinora  fuperauit,  fed  etiam  Iu- 
daeos  fuis  fordibus  fcelere  obliga- 

12  uit :  propterea  fie  dicit  Ioua  De- 
ns Israelitarum :  ego  fum  eiusmo- 
di  malum  in  Hierofolymam  Iu- 
daeamque  importaturus,  vt  quis- 
quis  id  audiuerit ,  ambabus  redda- 

*3  tur  auribus  attonitus :  et  €  in  Hie- 
rofolymam eadem,  qua  in  Sama- 
riam,  amusfi,  eademque,  qua  in  A- 
chabi  genus,  libra  vtar,  et  earn  fie 
detergam ,  vt  detergi  patella,  et  de- 

,I4terfain  pronum  verti  folet,  ad- 
fpernatusque  meae  posfesfionis  re- 
liquias ,  eos  in  hoftium  poteftatem 
tradam,  quibus  omnibus  prsdae 

0  fie  Hierofolymam  punUtn  1  vecec. 


fint  et  direptioni:       quoniam  me  15 
fuis,  quatcommiferunt,  fceleribus 
irritare  perfeuerarunt ,  ex  quo  ex 
Aegypto  emigrarnnt  eorum  maio- 
res  ad  hunc  vsque  diem. 

Pneterea  tantum  fanguinis  inno- 1 6 
centis  fudit  Manasfes ,  vt  eo  Hiero- 
folymam pasfim  repleuerit :  praeter 
fua  fcelera ,  quibus  Israelites  ob- 
ftrinxit,  contra  Iouae  voluntatem 
faciens.       De  ceteris  omnibus  Ma- 1 1 
nasfis  rebus  geftis,  deque  commisfo 
ab  eo  fcelere  fcriptum  exftat  in  an- 
nalibus  regum  Iudaeae.      Manasfi  IS 
vita  defundto ,  et  in  hortis  domus 
fuae,  id  eft  hortis  Ozaefepulro,  fuc- 
cesfit  in  regnum  Am  on  eius  filius, 
annum  turn  agens  vuefimum  fecun- 
dum.    Regnauit  Hierofolymis  an- *9 
nos  duos.    Matrem  habuit  nomine 
Mesfalemethan,  Harufi  filiam,  Iote- 
banam.    Is  Iouam  oftendit,  quern-  20 
admodum  fecerat  eius  pater  Manas- 
fes :    eademque  cum  illo  via  gras-  21 
fatusjcultos  ab  illo  ftercoreos  diuos 
coluit,  adorauitque:      et  Iouam** 
Deum  maiorum  fnorum  reliquit, 
neque  prarfcripta  ab  eo  via  ingres- 
fus  eft.      Hie  rex  Amon  a  fuis  per  2} 
coniurationem  domi  fuae  interfe- 
6his  eft.    Omnibusque  illis  coniu-  24 
ratoribus  a  populo  occifis ,  creatus 
eft  rex  ab  eodem   populo  Iofias 
eius  filius ,  pro  eo.      De  reliquis  *J 
Amonis  rebus  geftis  fcriptum  ex- 
ftat in  annalibus  regum  Iudaeae. 


CAPVT     XXII. 

hfiit  regnum,  pietiu.     Libri  legttm  inututio. 
Muiteru  Hold*  vathiniim. 

AMone  in  fuo  fepukro  in  hor- 1 
tis  Ozae  fepulto ,  regnum  pro 
eo  iniit  Iofias  eius  filius,  anno 
aetatis  fuae  odtauo.    Regnauit  Hie-  % 
rofolymis  annos  vnum  et  triginta, 
matreldida,  Adaiae  filia,  Bafecha- 
tenfi.    Is  Ioux  paruit,  omnemque  5 
viuendi  rationem  Dauidis  au&oris 
fui  lecutus,  nee  ad  dextrain  nee  ad 

fini- 


3*4 


REGVM   LIBER    IIII. 


Cap.  12.  »3. 


4  finiftram  deflexit.  Hie  lofias  anno 
regni  fui  duodeuicefimo  Sapha- 
nem  Afalix  filium,  Mefullamine- 
potem,  fcribamtempliloux,  milit 
ad  Helciam  pontificem  maximum, 

5  illiqvie  pereum  mandauit,  vtfum- 
mam  faceret  peeunixinlouxtem- 
plumillatx,  qnam  limiiiiscuftodes 

6  a  populo  redegisfent,  vtquc  ca 
curatoribus  operis,  Ioux  templo 
prxpofitis,  traderctur,  qui  earn  dis- 
tiibucrent  facieiitibus  opus  in  tem- 
plo louse,  ad  rericiendas  templi  rui- 

nas,  fobris,  ftru&oribus  et  cxmen- 
tariis ,  turn  ad  Iigna  lapidesque  ex 
latumiis  comparandos,  quibus  tem- 

7  plum  refarciretur  >  neque  illis 
cxpenfa  fcrrctur  pecunia ,  qux  eis 
committebatur ;  quippe  qui  bona 

8  fide  agerent.  Turn  Helcias  pon- 
tifex  maximus  Saphani  fcribx  di- 
xit, felibrumlegisin  templo  Ioux 
reperisfe,    eumque    illi    tradidit. 

$>  Eum  vbi  legit  Saphan ,  regi  nego- 
tiuin  renuntiatum  iuit:  ac  poft- 
quameiretulit,  eius  fcruos  reper- 
tam  in  templo  pecuniam ,  fubducla 
ratione ,  curatoribus  operis  templo 

io  louse  prxpofitis  erogasfe:  hoc 
quoque  nuntiauit,  librum  fibi  ab 
Hclcia  pontifice  esfe  traditum, 
eumque    recitauit    apud    regem. 

« i  Rex,  auditis  verbis  libri  legis ,  dis- 

licerpds  fuis  veftimentis ,  impera- 
uit  Helcix  pontifici ,  et  Ahichamo 
Saphanis  filio,et  Achobori  Michaix 
filio,  et  Saphani  fcribx,  et  Afaix  fti- 

13  patori  regio,  vt  Ioux  oraculum 
fcifeitatum  irent  pro  rege ,  proque 
populo  et  omnibus  Iudxis  fuper 
verbis  eius  libri  reperti.  louam 
enun  in  ipfos  magna  ira  exarfisfe, 
quod  eorum  patres  eius  libri  ver- 
bis non  obtemperasfent ,  neque  ea 
omnia  obiuisfent,  qux  ipfis  prx- 

I4lcripta  fuerant.  Adiuerunt  igi- 
tur  Helcias  pontifex,  et  Ahicha- 
mus,  et  Achobor,  et  Saphan,  etA- 
faias  Holdam  vatem ,  Sellumi  The- 
cux  filii ,  Hararai  nepotis ,  veftium 
cuftodis,  vxvem,  Hierofolymis 


in  altera  parte   vrbis  habitantem : 
quam  vbi  funt   adlocuti :    ilia  eis  I 
fie  fata  tit,  ficdicit  Ioua  Dens  ls- 
raelitarum  :  dicite  homini,  a  quo 
aJ  me  misfi  eftis :      fie  dicit  Ioua  :  l 
ego  in  iitum  locum ,  inque  eius  ha- 
buatores,  omnia  mala  importabo, 
qux  verbis  leCti  a  ludxorum  rege 
libri  continentur:      quoniam  re- 1 
liilo  me,  diisadoleuerunt  alienis, 
quo  me  fuis  omnibus  operibus  ir- 
ritarent.      Itaque  adeo  incenfa  in 
locum  iftum  ira  mea  eft ,  vt  non  lit 
reftmguenda.        Regi  autem  Iu- 1 
dex,  qui  vos  ad  Ioux  milk  oracu- 
lum, ita  referetis  :   fie  dicit  Ioua 
Dens  Israelitarum.        Quod  ad  eat 
pertinet,  quxaudiuifti :  quoniam 
tn,  auditis,  qux  ego  in  locum  i- 
ltum  eiusque  habitatores  minatus 
fun),  feilieet  vaftitatem  atque  in- 
famiam ,  re  molli  animo  Ioux  fub- 
iniiifti ,  laceratisque  veftimentis  tu- 
is,  apud  me  fleuifti;  ego  quoque 
te  exaudiui ,  inquit  Ioua.      Itaque  2 
tetuis  maioribus  addam,  efficiam- 
que,    vt  fepulturam   rebus  faluis 
adipifcaris,  neque  tuis  ocuhs  vi- 
deas  tantam  calami tatem,  quam  e- 
go  fum  iftum  in  locum  illaturus. 

CAPVT     XXI 1 1. 

Ioji*  {ultima  pietM,  contra  iJola.  PafchatU 
renouatio.  Regit  nex  in  pra/io  ,  fepultu- 
ra.  loacbax.i  btredis  impwitiU.  Eliaci- 
mius  idem  et  loac'unM.     Hex  Pharaonisfli- 

pendturiu.%. 

HAec  res  poftquam  relata  regi 
eft :  curauit  ad  fe  conuocan- 
dos  omnes  fenatores  Iudxos 
et  Hierofolymitanos ;  eumque 
omnibus  Iudxis  et  Hierofolymita- 
nis,  et  facerdotibus ,  et  vatibus, 
denique  cum  vniuerfo  magnorura 
paruorumque  populo  in  Ioux 
templum  adfeendit ,  illUque  audi- 
entibus,  omnia  libri  foederis,  in 
Ioux  templo  reperti,  verba  reci- 
tauit :  et  pro  fuggeftu  adftans,  3 
pepigit  coram  Ioua,  fequi louam, 
eiusque  praecepta,  ruanita,  de- 
creta, 


' 


Cap.  Z3. 


REGVM  LIBER    IIII. 


385 


creta,  totainente,  totoqueanimo 
confertiare,  omnia  foederis  illius 
didta  in  eo  libro  fcripta  praeftando, 

?uum  quidem  in  ea  paclione  cun- 
his  adesfet  populus:  iusfitque 
rex  Hclciae  pontifici  maximo,  et 
fecundariis  facerdotibus ,  liminis- 
que  cuftodibus ,  vt  efferrent  ex  Io- 
uae  delubro  omnia  vafa  Baali,  et 
luco ,  et  omnibus  copiis  caeleftibus 
fa6la :  iisque  extra  Hierofolymam 
in  Cedronis  conualle  combnftis, 
eorum  pnluerem  Bethel  deportan- 

5  dum  curauit ,  rlaminesque ,  qui 
aludaeae  regibusinftitutiin  facellis 
per  Iudaex  oppida,  et  Hierofoly- 

j  mae  finitima ,  Baali ,  foli ,  lunae, 
planetis,  cunens  deniquc  eopiis 
exieftibus     adolebant ,     fustulit, 

6et  lucum,ex  Iouae  remplo  extra  Hie- 
rofolymam ad  torrentem  Cedro- 
nem  exportatum,  apud  torren- 
tem cremauit :  eoque  in  cinerem 
comminuto,  cinere  illo  populari- 

7  um  fepulcra  confperfit ;  et  gane- 
as  in  Iouae  templo  pofitas ,  vbi  mu- 
lieres  luci  conceptacula  texebant, 

i  exftirpauit :  abdu&isque  omni- 
bus facerdotibus  ex  ludaeaeoppidis, 
facella,  in  quibus  adoleuerant  fa- 
cerdotes ,  a  Gaba  ad  Berfabam  pol- 
luit,  diruitque  facella  portarum 
ante  portam  Iofuae  praetoris  vrbani, 
ad  finiftram  portae  vrbis  pofita. 
Etenimnon  adfeendebant  facellani 
facerdotes  ad  aram  Iouae  Hierofo- 
lymam ,  fed  apud  fratres  fuos  pani- 
bus  non  fermentatis  vefcebantur. 
Polluit  et  Tophet ,  quod  erat  in 
valle  filii  Hennomi ,  ne  quis  fuum 
filium  filiamue  per  ignem  Molocho 
traiiceret:  equos  fustulit,  quos 
Iudaeae  reges  foli  dederant,  abin- 
gresfu  tempii  Iouae,  apud  cellam 
Nathanmelechi  fpadonis ,  qui  erat 
apud  Pharuarim,  ipfasque  folis 
quadrigas  igni  cremauit.  Aras  in 
teclo  ccenaculi  Achazi  pofitas,  aln- 
',  j  daeae  regibus  facias ,  turn  quas  Ma- 
nasfesin  vtroque  tempii  Iouae  atrio 
fecerat ,  diruit  rex,  earumque  pul- 


uerem  illinc  proieclum  cucurrit  in 
torrentem  Cedronem.  Sacella  in  1 3 
confpe&u  Hierofolymae  ad  dextram 
montis  corruptionis  pofita,  quae 
Solomo  Israelitarum  rex  Aftarotho 
Sidoniorum ,  et  Chamofo  Moabi- 
tarum  nefario  deo,  et  Melcomo 
Ammonitarum  flagitio  conftruxe- 
rat,  fcedauit,  ftatuas  perfregit,  14 
lucos  fuccidit,  eorumque  locum 
humanis  compleuit  osfibus.  A- 1 £ 
ram  quoqne  apud  Bethel  pofitam 
in  facello,  quod  fecerat  Ieroboa- 
mus,  Nabati  filius,  is  qui  Israe- 
litas  fcelere  obftrinxerat,  earn, 
inquam ,  aram  et  facellum  demo- 
litus  ell ,  facellumque  et  lucum  in 
cineres  incendio  redegir.  Quum- 1$ 
que  refpiciens  animaduertisfet  fe- 
pulcra ,  quae  illic  erant  in  monte : 
curauit  adferenda  osfa  ex  illis  fe- 
pulcris,  eaque  in  ara  combusfit, 
atque  aram  funeftauit,  vt  Iouae 
oracuium  ferebat:  quod  diuinus 
ille ,  iis  ipfis  rebus  clara  voce  pro- 
nuntiandis  ediderat.  Deindequumi? 
interrogasfet,  quis  esfet  quidam 
tumulus ,  quem  cernebat ;  vbi  re- 
fponfum  eft  ab  oppidanis ,  fepul- 
crum  esfe  diuini ,  qui  a  Iudaea  ve- 
nisfet,  eteaipfa,  quae  rex  fecerat, 
ad  aram  bethelenfem  futura  pro- 
nuntiasfet:  iusfit  ilium  omitti,i$ 
neque  illius  osfa  a  quoquam  moue- 
ri.  Ita  enaferunt  illius  osfa ,  vna 
cum  osfibus  vatis,  qui  Samaria 
venerat.  Praeterea  collinas  aedes  19 
omnes ,  quae  erant  in  oppidis  fa- 
maritanis,  ab  Israelitarum  regi- 
bus ad  Iouam  irritandum  fac~rae, 
fustulit  Iofias:  eademque  illis  10 
fecit,  quae  fecerat  apud  Bethel, 
omnesque  facellanos  facerdotes,qui 
illic  erant,  in  aris  maCrauit,  ho- 
minumque  osfa  fuper  iilis  crema- 
uit. Deinde  Hierofolymam  re- 21 
uerfus,  iusfit  rex  omni  populo, 
vt  pafcha  louse  Deo  fuo  agerent : 
ficuti  fcriptum  erat  in  libro  foederis 
illius.  Nullum  enim  tale  pafcha  %% 
a&um  fuerat  a  temporibus  praefi- 
B  b  dum, 


=  8<5 


REGVM    LIBER    IIH. 


Cap.  13.24. 


dum,  «Jlii  prxfuerant  Isiaeluis, 
totoque  tempore  regu:n   Israelita- 

23  rumludxorumque  ,  quale  id  Io- 
ux  actum  eft  Hierofolymis,  anno 

44regni  Iolix  duodeuicefimo.  Ad 
hxc  ventriloquos,  et  diuinos,  et 
lares,  et  ftercoreos  deos,  atquc  o- 
mne  nefas,  quod  vsquam  in  Iu- 
dxa  et  Hierofolymis  exftabat,  ex- 
terminauit  Iofias  :  vt  omnia  exfe- 
queretur  dicta  legis,  fcripta  inli- 
bro,   quern    Helcias  pontifex  in 

a$  Ioux  templo    repererat.  Sed 

quamquam  huic  rcgi  comparandus 
rexnullus,  ncque  antefuerat,  ne- 
quepoiteumexftitit,  qui  fe  ita  ad 
louam  tota  mcnte,  toto  animo , 
f ummaque  ope ,  vt  fert  tota  Molis 

atflex,  conuertcrit  :  non  tamen  fe- 
dauit  Ioua  tantos  irx  lux  ardores, 
qua  in  Iudxos  Ilagrabat,  propter 
tot  f)agitia,quibus  a  Manasfe  efrera- 

a^tus  crat:  quin  dccreuait  ctiam 
Iudxos  ex  fuo  tollcre  conlpctShi, 
ficut  lsraelitas  fustulerat :  vibem- 
que  illam  a  fe  elec~tam  Hierofoly- 
niam  ,  et  xdcm ,  in  qua  domicilium 
fui  nominis  deftinaucrat,  repudi- 

a8  are.  De  reliquis  omnibus  Ioftx 
rebus  geftis  fcriptum  exftat  hi  ajt- 

ajinalibusrcguin  ludxx.  Hie  Io- 
fias rex,  quum  Pharaoni  Nechoni, 
Aegypti  regi ,  aduerfus  Asfyri x  re- 
gem  inexpeditionemad  fiumen  Eu- 
phratem  proficifceriti ,  iuisfet  ob- 
uiam  :  occifus  ab  eo  eftapud  Ma- 
geddonem ,  firaulac  cum  illo  con- 

3Cgresfus  eft;        et  a  fuis ,  mortuus, 
a  Mageddone  Hierofolymam  deue- 
c"his ,  in  fepulcro  fuo  fepultus  eft. 
3 1     Eius  in  locum  Ioachazus  eius  Ali- 
us a  populo  vnctus ,  rexque  pro  pa- 
tre  factus  eft ,  anno  xtatisfux  vice- 
3  3  fimo  tertio.         Regnauit  Hierofo- 
lymis tres  menfes  matre  Hamutale, 
3  3  Icremix  lilia ,  Lebnenfi.        Is  ma- 
iores  fuos  imitatus,  louam  otfen- 
dit :  eumque  Pharao  Necho  in  vin- 
cula  coniectum,    apud  Reblam  iii 
agro  hemathenfi  regno  hierofoly- 
34  uutanopriuauit ,     et  gentem  cen- 


turn  argenti  talentis  et  vno  auri 
multauit  :  Eliacimumque  lofiae  fi- 
lium  pro  patre  regem  creauit ,  mu- 
tato  eius  nomine  in  Ioacimum: 
Ioachazum  autem  fecum  in  Aegy-3: 
ptum  abduxit,  vbi  etiam  mortuus 
eft.  Argentum  autem ,  et  aurum  3< 
ita  Pharaoni  pendebat  Ioacimus ,  vt 
hominum  arftimationem  faceret, 
et  pro  cuiusque  facilitate ,  quod  ad 
Pharaonis  arbitrium  folueretur, 
exigeret.  Regnum  iniit  annos  3' 
natus  viginti  quinque  :  regnauit 
Hierofolymis  annos  vndecim:  ma- 
tre Zebuda  Fhadaix  filia ,  Rumenfi. 
Is  in  louam  fuit  impius,  quemad- 
modum  fuerant  eius  maiores. 

CAPVT    XXIIII. 

J, 1  h.i.U.un  NabttchoJonofor.  Ioacimi  mors, 
hercs  loacbin.  lluiai  bnprobitito.  Hie- 
rofotyim  dircitio.  Populi  captiuittu. 
Jin  I ul.11  Sedcci<e.     In  hi.Uos  loan. 

HVius  Ioacimi  temporibus  ex- 1 
peditionem  fecit  Nabucho- 
donofor  Babylonix  rex :  cui  2 
quum  Ioacimus  tres  annos  fubditus 
fuisfet  ;  dcinde  rebellionem  fecis- 
i<zt  :  immilit  in  eum  Ioualatrones 
Chaldxos,  et  Syros ,  et  Moabitas,  et 
Ammonitas  ,      qui  ludxam  gras-  3 
fando  vaftarent,  vt  Ioua  pervates 
fuos  fuerat  minatus  :  quae  res  Iu- 
dxis  Ioux  iusfu  accidit,  vt  eos  pro-  4 
pter  tot  nefaria  Manasfis  facinora, 
fufumque  ab  eo  fanguinem  inno- 
centem,  quo  fanguine  Hierofoly- 
mam repleuerat,  e  fuo  confpectu 
tolleiet ,  nee eis  veniam dare vellet. 
De  reliquis  omnibus  Ioacimi  rebus  j 
geftis  fcriptum  exftat  in  annalibus 
regum  ludxx.        Ioacimo  vita  de-d 
fun&o  fuccesfit  in  regnum  loachin 
eius  Hiius.      Nee  deinceps  fuis  fini-^ 
bus  egresfus  eft  Aegypti  rex  :  quo- 
niam  ceperat  Babylonix  rex  a  flu- 
uio  Aegypti  ad  fluuium  Euphra- 
tem ,  quidquid  xgypiii  regis  erat. 
Duodeuicelimum  annum  agens  Io-  8 
achin  regnum  iniit :  regnauit  Hie- 
rofolymis menfes  tres,  matre Ne- 
hofta, 


Cap.  24.15. 


hofta ,  Elnathanis  filia ,  Hierofoly- 
9  mitana.        Is  patrem  fuum  imita- 
tus,  aduerfum  louam  impievixit. 
oPer  id  tempus  Nabuchodonoforis 
Babyloniae  i*egis  homines  aduerfus 
Hierofolymam  expeditionem  fece- 
1  runt :      quumque  vrbs  in  obfidio- 
nemvenisfet,  et  ipfe  Nabuchodo- 
noforad  vrbem,  a  fnis  obfesfam,ve- 
[  2  nisfet  :      dedidit  fe  Ioachin  ludaeae 
rex  Babylonia  regi ,  vna  cum  fua 
niatre ,  clientibus,  ducibus  fpadoni- 
I3busque  :       quocapto,  Babyloniae 
rex  anno  fi.11  regni  oclauo  abstulit 
indeomnestmntempli  Iouae,  turn 
regiae  thefauros ,  omniaque  confre- 
git  aurea  vafa,quae  Solomo  rex  Isra- 
elitarmn  ad  Iouae  fanum  fecerat : 
quemadmodum  fuerat  a  Iouaprae- 
jt4di£him.    Et  totam  Hierofolymam, 
j    omnes  duces,  omnes  milites,  nu- 
j    mero  decern  millia,-omnesque  fa- 
bros  et  opifices ,  reli&a  fola  plebe, 

5  transtulit :  et  loachine  rege,eius- 
que  matre ,  et/proceribus ,  et  fpado- 
nibus,et  regionis  primatibus,omni- 
busque  militibus  numero  feptem 
millium ,   fabrisque  et  opificibus 

6  mille ,  omnibus  denique,quorum 
vires  erant  ad  belluni  idonex ,  Hie- 
rofolyma  Babylonem  in  captiuita- 

7  tern  abductis :  Mattaniam  Ioachi- 
nis  patruum  regem  pro  illo  fecit, 
mutato  eius  nomine  in  Sedeciam : 

8  qui  Sedecias ,  anno  aetatis  fuae  vice- 
fimo  primo  regnare  ingresfus ,  re- 
gnauit  Hierofolymis  annos  vnde- 
cim.     Matrem  habuit  Hamutalem 

cjIeremiaeHiiam,  Lebnenfem.  Fuit 
aduerfum  louam  impius ,  vt  fuerat 

0  Ioacimus ,  Ioua  tanta  contra  Hie- 
rofolymam Iudacosque  ira  incen- 
fo ;  vt  eos  e  fuo  confpeftu  tolleret. 

CAPVT     XXV. 

I  Sedeei*  defeflio  a  rege  Babylonia.  Hicro- 
folym*  exj-ugnatio  ,  incenjto,  excifio.  lo- 
aebimt  career.  In  eumdem  regis  Babylonia 
benignitiM. 

QVum  hie  Sedecias  contra  re- 
gem  Babyloniae  rebellasfet, 
anno  eius  regni  nono ,  men- 


REGVM    LIBER    HIT. 


387 


fis  decimi  die  decima  :  Nabucho- 
donofor  Babyloniae  rex  fuis  omni- 
bus copiis  vrbem  Hierofolymam 
adgresfus,  caftris  ad  earn  pofitis, 
vallo  cinxit.       Quae  poftquam  ad  z 
vndecimum  regni  Sedeciae  annum 
obfidionem  pertulit ;       nono  die  3 
inenfis ,  vrgente  in  vrbe  fame ,  ncc 
viclu  hominibus  fuppeditante ,  re- 
fracta  vrbs  eft ,       et  rex  Sedecias  4 
cum  omnibus  militibus  noclu  per 
viam  portae,   muro  vtrimque  fe- 
ptam,  praeter  regios  hortos  elapfus, 
Chaldaeis  vrbem   circumdantibus, 
abiit  per  campeftria.        Sed  eum  5 
perfecuti  milites  chaldaei,    et  in 
campo  hierichuntio  adfecuti ,  dila- 
pfis  eius  omnibus  copiis,  ceperunt, 
etReblatham  ad  Babyloniae  regem  6 
adduxerunt,  atque  ibi  actum  d« 
eius  fupplicioeft,       eiusque  filiis7 
ob  eius  oculos  trucidatis,  ipfeex- 
caecatus  catenisque  vinclus ,  Baby- 
lonem abducitur.       Qiiinti  autem  8 
menfis  die  feptima ,     anno  regni 
Nabuchodonoforis  vndeuicefimo, 
Nabuzardan    magifter    equitum , 
feruus  regis  Babylonis ,  Hierofoly- 
mam profe&us ,      Iouae  templum,  9 
et  regiam,  et  omnia  Hierofolymae 
aedificia ,  et  maximas  quasque  do- 
mos,igni  cremauit.        Muros  au-  10 
tem  Hierofolymae  omnes  eius  mi- 
lites vndique  demoliti  funt.       Re- 1 1 
liquias  hominum ,  qui  in  vrbe  fu- 
pererant,  quique  ad  Babyloniae  re- 
gem transfugerant ,  quodque  vulgi 
fupererat ,    Nabuzardan  magifter 
equitum  in  exfilium  deportauit: 
relidtis  ex  tenui  plebe ,  qui  vineas  12 
agrumque  colerent.        Columnas  13 
aeneas ,  bafesque ,  et  Iacum  aeneum, 
quae  in  ade  Iouae  erant  ,    fregere 
Chaldaei ,  eorumque  aes  Babylonem 
portarunt.        Ollas,  palas,  inftru-14 
menta  mufica ,  lances ,  omniaque 
aenea  vafa  miniftratoria  ceperunt. 
Acerras  et  phialas ,  qua  aureas ,  qua  I  > 
argenteas,  cepit  magifter  equitum : 
columnas  duas,  lacum  vnum,  bafes  1 5 
quas  Soiomo  rex  fecerat  ad  Iouae 


\iS 


REGVM    LIBER    IIIL 


Cap.  a$. 


1 7  templum  :  quorum  tot  vaforum 
iramenfura  aeris  pondus  erat ,  duo- 
deuiginti  cubitus  in  altittidinem 
patente  columna  vna ,  capitcllo  ae- 
reo  tres  cubitos  aJto  ,  reticulato 
opere  et  malogranatis  vndique  or- 
nato ,  aeneis  omnibus ,  quae  eadein 
reticulati  opcris  ratio  erat  et  in 

18  altera  columna.  Comprehendit 
etiam  magifter  equitum  Saraiam, 
principem  facerdotcm,  et  Sopho- 
niam,  facerdotem  fecundarum  par- 

iQtium,  et  tres  atrienfes,  ac  ex 
vrbe  fpadonem  vnum,  qui  praefe- 
dhis  fuerat  militibus ,  et  quinque 
de  regis  adfeclis ,  qui  in  vrbe  com- 
parcbant ,  et  Sophrem  exercitus  du- 
cem,  qui  dele&us  habere  folitus 
erat ,  et  fexaginta  indigenas  in  vrbe 

ao  imientos ;  hos,  inquam,  compre- 
henfos,  magifter  equitum  Nabu- 
zardan    Reblatham  ad  Babyloniae 

ai  i-egem  duxit,  qui  illic  eos  in 
finibus   Hemathcnfium  intcrfecit. 

a»Abduelis  autem  ex  fua  patria  Iu- 
dxis,  Nabuchodonofor  reiiquis  co- 
rum,  quos  ibi  reliquerat,GodoIiam 
Ahicliami  filium,  Saphani»  nepo- 

*3  tern  praefecit.  Quod  poftquam 
quum  ceteri,  turn  onirics  militum 
duces  intcllexerunt ,  Godoliam  a 
Babyloniae  rcge  esfe  prarfcdhim : 
conuenerunt  ad  cum  Maspham, 
Ismael  Nathani.e  filius,   Ioanncs 


Careae,  Saraias  Thanehumethi  Ne- 
tophatita,   et  Iazanias  Maachati, 
vna  cum  fuis :       quibus  quorum-  *4 
que  hominibus  Godolias  iurauir, 
nullum    eis   esfe  a  Chaldaeorum 
hominibus  periculum  :  incolerent 
modo  earn  terrain,  regique  Baby- 
loniae  fubditi  esfent  :  ita  bene  ha- 
bituros.       Sed  accidit  menfe  fepti-  45 
mo ,  vt  Ismael  Nathaniac  filius,  Eli- 
faraae  nepos ,  de  ftirpe  regia,  cum 
decern  hominibus  eo  veniret ,  Go- 
doliamque  et  Iudaeos  Chaldaeosque, 
qui  cum  eo  erant ,  Masphac  occide- 
ret.    Turn  vniuerfus  populus,ma-afi 
gni  aeque  ac  parui ,  militumque  du- 
ces, metu  Chaidaeorum  in  Aegy- 
ptum  profecli  funt.       Anno  auttm  V\ 
tricefimo  leptimo  exfilii  Ioachinis 
Iudaesc  regis,  duodecimi  menfis  die 
vicefima  feptima,  curauit  Euilme- 
rodachus  Babyloniac  rex ,  quo  anno 
regnare  ccepit,   extrahendum   ex 
carcere  Ioachinem  Iudaeae  regem, 
cumque  comiter  adlocutus,    eiuslS 
folium  in  folio  collocauit  altiore, 
quam  erant  ceterorum  regum  fo- 
lia, quos  Babyloniae  habebat,  muta- 
tis cius  carceris  veftimentis,  eum-4$ 
one  per  oinnem  vitam  conuidto- 
rein  habuit,       et  quotidiano  de- 3C 
menfo  ex  regio  penualuit,  quam- 
diu  vixit. 


PARA- 


Cap.  1« 


):(     <W9»      ):{      g<§£- 


389 


PARALIPOMENON, 

QVI   HEBRAEIS 

ANN ALES    • 

DICVNTVR, 

LIBER  PRIMVSL 


CAPVT    I. 


Adumi  vepotcs. 
duces. 


Terra  diuifto.      Idimti 


ADAMVS ,  Sethus ,  Enosfus, 
Cenan ,  Mahalaleel ,  Iare- 
dus,  Henochus,  Mathu- 
fala,  Lamechus,  Noa, 
Semus,  Chamus,  Iaphetus.  la- 
pheti  filii  Gomer,  Magogus,  Ma- 
jdais ,  Iauan ,  Tubal ,  Mefechus  et 
Thiras.  Gomeris  filii  Afcancs, 
Kiphatus  et  Thogormas.  Iauanis 
{ilii  Elifa,  Tharfifa,  Cethimus  et 
podanimus.  Chami  filii  Chus, 
(viisraimus,  Phutus  et  Chanaan. 
3hns  filios  habuit  Sabam,  Heui- 
am,  Sabatham,  Regmam  etSaba- 
hacham.  Regitia  Sabam  et  Dada- 
lem.      Chus  etiam  Nembrodum 

i;enuit ,  qui  primus  heroum  fuit  in 
erris.    Misraimus  genuit  Ludim, 
^namim,   Laabim ,    Naphtuhim, 
'athrufmietCasluhim,    vnde  or- 
E  funt   Palxftini  et  Cappadoces. 
liChanaan  genuit  Sidonem  primum, 
Hethum,  Iebufeni,  Amorrem,  Ger- 
iefem,  Heuem,    Arcem,  Sinems 
kruadem,  Samarem,  et  Hemathem. 
Jferai  filii  fuerunt  Elamus,  Asfur, 
^irphaxadus ,  Ludus,  Aramus,  V- 
lus,  Hul,   Gether  et  Mafechus. 
itrphaxadus   genuit  Salam.     Sala 
lebrem.       Heber  duos,   vnum 
omine  Phalegum  ,  quod  eius  tern- 
oribus  diuifa  terra  eft :    alterum 
o&anem.       Io&an  Almodadum, 
alephura,  Hazannotum,  Iaram, 


Hadoramum,   Vxalem  ,  Declam,2i 
Ebalem ,      Abimaelem ,     Sabam,  it 
Ophirem,  Heuilam,  et  Iobabum.23 
Hi  omnes  loctanis  filii :      Semus,  14 
Arphaxadus,  Sala:      Heber,  Pha-2-; 
legus ,  Ragus ,    Serugus ,  Nachor,  26 
Thara ,      Abramus ,  qui  et  Abra-  27 
hamus,      Abrahami  filii,  Ifaacus  28 
et  Ismael ,      quorum  porro  pro-  29 
genies  haec  eft.      Ismaelis  primo- 
genitus  Nabaiothtis,  Cedar,  Adbeel, 
Mabfamus ,      Masma,  Duma,  Mas-  30 
fa,  Hadar,Thema,    Iatur,  Naphis,  3 1 
Cedma.    Hi  fuerunt  Ismaelis  filii. 
Ex  Cetura   Abrahami   concubina32 
nati  funt  filii,   Zamram,  Iocfan, 
Madan,  Madian,  Isbocus  et  Sua, 
Iocfanis  filii ,  Sabaet  Dadan,    Ma- 3  3 
dianis  Epha,  Epher,  Henochus,  A- 
bida  et  Eldaa,    Hi  oranino  fuere 
Ceturac  filii.      Genuit  autem  Ab-  34 
rahamus  Ifaacum.    Ifaacus   filios 
habuit  Efaum  et  Israelem,      Efai  3; 
filii  fuerunt  Eliphazus.Raguel,Ieus, 
Ieglomus    et    Cora.        Eliphazi  36 
Theman,  Gmar,Sephis,  Gaatamus, 
Cenas,    Thamna  et  Amalechus, 
Raguelis  Nahathus ,  Zara,  Samma37 
et  Meza.      Seiris  Lotan,  Sobal,  Se-  38 
beon,  Ana,  Difon,  Efer  et  Difan. 
Lotan  filios  habuit  Horim  et  Ho-  39 
mamum ,  et  fororem  Thamnam, 
Sobalis  filii  Alian  ,  Manahathus,  E-40 
bal ,  Sephis  et  Onamus.    Sebeonis 
Aia  et  Ana.      Anae  Difon  :  Difonis  4 1 
Hamran ,  Esban,  Iethran  et  Charan. 
Eferis  Balaan,   Zaanan  et  Iachan.43, 
Difonis  Huzus  et  Aran, 

B  b  3  Re- 


39© 


PARALIPOMENON 


Cap.  1. 1, 


43  Regesautem,  qui  in  Idumaeare- 
gnauerunt,  antequam  fub  regum 
iniperio  esfent  Israelite ,  hi  funt. 
Bala  Bcoris  filius ,  cuius  oppidi  no- 

44  men  fuit  Denaba.  Mortuo  Bala 
fucccsfit  in  regnum  Iobabus  Zarx 

4$  filius,Bosrenfis ,    Iobabo  Hufamus 
46  ex  terra  Themaniorum.    Hufiuno 
Adadus  Badadi filius,  qui Madiani- 
tas  deuicit  in  agro  moabitico.    E- 
4>jius  oppidi  nomen  eft  Anita.       A- 
dado  fuccesfit  Sainla  Masrecanus. 
48Samlae  Saulus  a  Rohobothis,  qui 
49  locus  eft  apud  fluuium.       Saulo 
5c  Baalhanan  Achoboris  filius.      Baal- 
hanani  Adadus :  cuius  vrbs  fuit  no- 
mine Pai,  vxorautcmMetabeel,  fi- 
51  liaMatredis,Mezahabifiliae.    Mor- 
tuo Adadohifuere  duces  idumxi, 
52Thamna,  Alia,  Iethetus,  Ooliba- 

53  ma, Ela, Pinon,      Cenazus.The- 

54  man,  Mapfar ,    Magdicl  et  Iramus. 
Hi  iiiere  duces  idumaei. 


CAPVT    IE 

Israeli!  progenies.     Lttterati  Libenfes. 

I  XSraelis  filiifuere  Ruben,Simeon, 

I  Leuis,  Iudas,  Isfachar,  Zabulon, 
2,  ■*■  Dan,  Iofephus,  Beniamin,Neph- 
3  thalis ,  Gadus  et  Afer.       Iudac  fi- 
lii,  Er,  OnanetSela,  quostresex 
Suae  Chananxi  filia  fustulit.    Sed 
Ere  Iudae  primogenito  a  Ioua ,  cui 
4displicebat,  necnto,      fustulit  Iu- 
das ex  Thamare  fua  mini  Pharem 
et  Zaram.    Ita  fuerunt  omnino  Iu- 

5  dx  filii  quinque.      Pharis  filii  fue- 

6  runt  Hesron  et  Hamul.  Zarae 
Zambris,  Ethan,  Heman,  Chelcol 

1  et  Dara :  quinque  omnino.  Char- 
mis  autem  Achar,  is  qui  turbauit 
Israelitas,  facrilegii  crimine  com- 

gmisfo.      Ethanis  Azarias. 

9  Esron  fustulit  IerameeIem,Ramum 

10  et  Calubaim.      Ramus  Aminada- 

bum.      Aminadabus  Nahasfonem 

I I  ludxorum  principem.  Nahas- 
1 2  fon  Salmam.  Salma  Boozum.  Boo- 
13ZUS  Obedem.  Obedlfaeum.      Ifa:- 


usprimum  Eliabum,  alterum  Abi- 
nadabum,      tertium     Semmaam, 
quartum  Nathanaelem ,   quintunu< 
Raddaim,      fextum  Albmuin,  fe- 1- 
ptimumDauidem.      Hcrum  foro-  u 
resfuere  Saruiaet  Abigail ,  Saniiae 
filii  tres,  Abifaeus ,  Ioabus  et  Afael. 
Abigail  genuit  Amafam  ex  Iethre  1 
Ismaclita.      Calebus,  Hesronisfi-i: 
litis  vxoreni  duxit  Azubam et  Ierio- 
tham:  *  ex  ilia  filios  habuit  Iafe- 
rcin,  Sobabuni  et  Ardonem.    Mor-  i; 
tua  Azuba ,  duxit  Calebus  Ephra- 
tham ,    ex    qua    fustulit    Hurem. 
Hur  genuit  Vrim,  Vris  Befeleelem.  % 
Poilea  cougresfus  Hesron  cum  Ma- 
chiris  patris  Galaadi  filia,  quama 
duxerat  annum  agens  fexagefimum, 
procreauit  ex  ea  Segubum.      Scgu-  a 
buslairem,  qui  vigintitriaoppida 
habuit  in  Galaaditide.      Iairis  vi-i 
cos  iairios  eripuerunt  Gesfuraei  et 
Syri ,   videlicet  Canatham  et  eius 
colonias  ,  oppida  fexaginta.      Hi 
funt  omnino  Machiris  Galaadita- 
nim  patris  pofteri.      Poft  Hesro-a 
nis  obirum  Calebus  cum  Ephrata 
congresfus  eft.  *  Hesronis  vxore- 
rat  Abia ,  quae  ex  eo  peperit  Ashu- 
rem  Thecuae  patrem. 

Ierameel  Hesronis  primogenitusj 
filios  habuit  primum  Ramum ,  Bu- 
nam,  Aranem,  Afomum  et  Achiam. 
Habuit  et  alteram  Ierameel  vxorem  2 
nomine  Ataram ,  quae  fuit  mater  0- 
nami.      Ramus  Ierameelisprirho-; 
genitus filios  habuit  Moofum,Iami- 
nemet  Acharem.      Onamus  Sam- 5 
maim  et  Iadam.  Sammais  Nadabura 
etAbifurem.    Abifurex  vxorefuaj 
Abihaile  fustulit  Ahbanem  et  Moli- 
dem.    Nadabi  filii  fuereSaleduset: 
Apphaimus :  quorum  Saledus  fine 
prole  mortuus  eft.      Apphaimus  fi- : 
lium  habuit  Iefim.  Iefis  Sefanem.Se- 
fan  Oholaim.    lada  Sammais  frater ; 
Iethremet  Ionathanem.  Ietherfine 
Hhcris  decesfit.      lonathan  habuit 
Phalethum  et  Zazam.     Hi  funt  Ie- 
rameele  prognati.    Sefan  filios  non 
habuit,  fed  filias.    Is  feruum  quum 
habe- 


Cap.  i.  3. 


LIBER    I. 


391 


haberet  aegyptium,  nomine  Iera- 
5  am :      dedit  ei  filiam  fuam  in  ma- 
'.   trimonium ,  quae  ex  eo  peperit  At- 
i^taim,       Attais  genuit  Nathanem. 
,7  Nathan  Zabadum.       Zabadus  O- 
;8phlalem.  OphlalObedem.       Obcd 
■9  Iehum.  Iehus  Azariam.       Azarias 
ioHalefum.  Halefns  Eleafam.       E- 
i    leafa  Sifamaim.  Sifamais  Seliumtim. 
1  Sellumus  Iecamiam.  Iecamias  Eli- 
ifamam.      Calebo  lerameelisfratri 
filii  fuerc,  Mefa  primogenitus ,  Zi- 
1   phi  pater,  et  filii  Marefae  patris  He- 
Bbronis,    Hebroni  Cora,  Thapua, 
k  Recemus  et  Samma.      Saiunia  ge- 
i  nuit  Rahamum ,  Iercaami  patrem. 
5  Recemus  Sammaim ,       cuius  filius 
P  fuit  Maon  Bethfuris  pater.      Epha 
Calebi  concubina  genuit  Haranem, 
j  Mozam  et  Gazezum.      Haran  ge- 
17  nuit  Gazezum.      Iahdais  filii  fue- 
j  re  RegemuSjIothamus,  Gefan,  Pha- 
8  lethus ,  Epha  et  Saaphus.      Calebi 
concubina  Maacha  genuit  Sabrem 
bet  Tharanam.        Peperit  et  Saa- 
phum  Madmenae,  et  Seuam  Macbe- 
nae  ct  Gabaae  patrem.    Calebi  filia 
p  fuit  Axa.      Hos  filios  habuit  Cale- 
bus  Huris  filius  ,  Ephrathae  primo- 
genitus,   Sobalem   Cariathiarimi, 
ji  SalmamBethlehemi,  etHarephum 
!-  Bethgaderis  patrem.      Habuit  et- 
,  iam  filios  Sobal,  Cariathiarimi  pa- 
j  ter,    dimidiac   Manuhotae    vates. 
,5  Cariathiarimi  familiae  fuere,  Iethri- 
11a ,  Haphutina,  Sumatina  et  Mafa- 
raina,  aquibusortifuntSarathei  et 
I^Efthaolei.      Salmae  filii  Bethlehe- 
■  jnus  et  Netophatis,  *  ornamenta  do- 
,  mus  Ioabi,  et  dimidium  Manahihi- 
>  tarum ,  Sareitarum.        Litterato- 
1  rum  Iabenfium  familiae  funt  Thi- 
1  ratiorum  ,  Simeatiorum  et  Sucha- 
;  tiorum,  id  eft  Cenaeorum,  ortorum 
I  ab  Hammatho  auctore  ftirpis  Re- 
1.  chabitarum. 


D 


CAPVT    III. 

Tiauidu  filii,  pofteri. 

Auidis   filii,    quos  Hebrone 
fustulit,  fuere,  natu  pirimus 


Amnon  ,    ex    Achinoann   Jeziae 
litide.     Secundus  Daniel    ex  Abi- 
gaile  Cannelitide.       Ten i us   Ab- 1 
falomus,  Maacha  natus,   filia  Tal- 
mais  regis  Gesfuris.      QiiartusA- 
donias  Hagitha  natus.      Quintud  3 
Saphatias,  ex  Abitale.  Sextusleth- 
raarous,  exEglaeius  vxore.     Hos  4 
fex  Hebrone   progenuit,  vbi  fe- 
ptem  annos  et  fex  menfes  regnauit. 
Hierofolymae  autem ,  vbi  triginta  > 
tres  annos  regnauit ,  hos  filios  pro- 
creauit,  Semaam,  Sobabum,  Na- 
thanem et  Solomonem    hos  qua- 
tuor  ex  Bethfaba  *  Ammielis  filia» 
Prarterea  nouem  ,  videlicet  Icba-  6 
harem,   Elifamam,    Eliphaktum. 
Nogam ,    Nephegum  ,    Iaphiam.  7 
Elifamam,  Eliadam  et  Eliphaleti  m.  8 
Hi    omnino  fuere    Dauidis    filii,  9 
piaster   natos    ex   concubinis,    et 
Thamarcm  illorum  fororem.    So- 10 
lomo   filium   habuit  Roboamum. 
Roboamus  Abiam,    Abias  Afam. 
Afa  Iofaphatum.      Iofaphatus  lo-H 
ramum.   Ioramus  Ochoziam.    O- 
chozias  loam.        Ioas  Amafiam.  12 
Amafias  Azariam.    Azarias  lotha- 
mum.        IoihamusAchazum.    A- 13 
chazus  Ezechiam.    Ezechias  Ma- 
nasfem.      Manasfes  Amonem.    A- '4 
mon  Iofiam.        Iofiac  filii  fuere, '  > 
primus  Ioannes:  alter  Ioacimus: 
tertiusSedecias :  quartus  Sellumus. 
Ioacimi  filius  fuit  Iechonias:  huius  it 
porro  Sedecias.        Iechcniac  Afir  *7 
Salathielis  pater,      Mekhiramus,  18 
Phadaias,     Senefer,      Ierccn:ias, 
Hofama,  etNadabias.       Phadaix  19 
ZorobaLel  et  Sinieis.     Zorobabdis 
Mofclamuset  Ananias  (hi  fororem 
babuere  Solomitham  )      Prarterea  20 
quinque,  Hafuba,  Chel,  Barachi- 
as,  Hafadias,  et  Iofabhcfed.       A-zi 
naniae  filii  1  haltias  et  Efaias     huius 
porro  Raphaias  :  cuius  Arnan,  cu- 
ius Abdias  ,  cuius  Sechenias.     Se-2.2. 
chenix   filius  Semeias.        Siuuae 
fex,  Hattus,  kgaal,*  Barias,  Naa- 
rias,  et  Saphatus.      Naarix  tres,  23 
Elioenais,  tzeihias,  etAzricamus. 
Bb  4  blioe- 


39* 


PARALIPOMENON 


Cap.  4. 


24Elioenais  filii  feptem,  Oduias,  E- 
liafibus,  Pheleias,  Accubus,  Io- 
annes,  Palaias,  et  Ananis. 

CAPVT    IIII. 

Iud*  filii  ncpotcsque.      Simeojtiomm  gcfla, 
/oca. 

I  TVdx  filii  Phares,  Hesron,  Char- 

a  I  mis,  Hnr  et  Sobal.      Sobalis  fi- 

lius  Raias,  genuit  lahathum.  Ia- 

halhus  Ahumaimet  Iahadum.   Hx 

3  funt  Sarathitarum  gentilitates,  at- 
que  hxc  familiarum  capita,  Eta- 
mus ,  Iezrael ,  Iefema  et  Iedebas : 
qui   fororem  habuerunt  nomine 

4  Hazlelponim.  Phamicl  pater  fuit 
Gedoris,  etEzer  pater  Hoi'x.  Hi 
funt  ab  Hure  nati ,  Ephrathx  pri- 

5  mogenito,  patris  Bethlehemt.  As- 
hur   Thecux  pater  duas  habnit 

6  vxores ,  Heleam  et  Naaram.  Ex 
Kaara  genuit  Ahuzamum ,  Heph- 
rem,  Tcmenimet  Ahafhrim.     Hi 

7  funt  Naara  nati.  Ex  Helea  nati 
funt  Sarcthus ,  Seohar  et  E thnan. 

8  Cos  genuit  Anubum  ,  Sobebam, 
et  gentilitates  Aharehelis ,  Harumi 
filii. 

9  Fuit  autem  Iabes  f rat  rum  fuo- 
Tum  nobilisfimus ,  Iabes  a  ma- 
tre  propterea  nominatus ,  quod  ilia 
dixisfet,  fe  cum  dolore  peperisfe. 

to  Is  Iabes  Israelitarurn  Deum  orauit, 
Vt  fibi  faueret,  fuos  fines  amplifi. 
caret,  fecum  faceret ,  ftque  malo 
infeftari  non  fineret :  ea  poftulata 

U  Deus  ei  concesfit.  Chelubus  au- 
tem Suhac  frater  Machirem  Eftho- 

12  nis  patrcm  genuit.  Efthon  genuit 
Bethrapham,  Pafeam  etTehinnam 
conditoremoppidiNahx.    Hi  funt 

ljRechani.  Cenazi  filii  fuerunt 
Othoniel  et  Saraias.      Othonielis 

14  Hathathus.  Meonothais  genuit 
Ophram.  Saraias  Ioabum,  auero- 
rem  vallis  fabrorum:   nam  fabri 

1 5  fuerunt.  Calebus  Iephonis  filius  fi- 
lios  habnit  Ieum,Elam  et  Naanuim, 

16'Ela  Ccnazum.  lehaHeieel  Zi- 
phim,  Zipham,  Thirianj  et  Ala- 


raelem.      Esdras  lethrem,  Mere- 17 
dum,  Ephrcmetlalonem.  Genuit 
et  Mariam,  Sammaim  et  Icsbam, 
Efthamox   patrcm.        Eius  vxor  1$ 
Iudia  genuit  laredum  Gedoris  pa- 
trem,  et  Hebrem  Sochonis,  et  lacu- 
tielcm  Zanox.      Atque  hi  funt  a 
Bithianati,  Pharaonis  filia,  quam 
duxerat  Maredus.        Filii  autem  ip 
vxoris  Hodix ,  fororis  Nahami, 
patris  Ceilx,fuere  Garmis  et  Aftha- 
moa  Maachatita,    Simonis  Amnon  20 
Rinna,  Benhanan  etThilon.    Ie- 
feis  filii  Zohcthus  et  Benzohetus. 
Sela  Iudac  filius  filios  habuit  Eremif 
Lechx  et  Ladam  Marefx  patrem, 
et  familiajofricinx  linarix,  domus 
Asbcx ,    et  Iocimum,  et  Cozcbam,  22 
et  loam,  et  Saraphum,  qui  Moabilis 
imperaucrunt,  et  Iafubilahemum, 
et  antiqua  gefta.      Hifiguli  ctha-zj 
bitatores  fatorum  fepiumque ,  cum 
rege  in  eius  opere  illic  habitarunt. 
Simeonis  filii  fuere  Namuel,    la- 24 
min,  Iaribus,  Zera,  Saulus.      Sauli  »5 
filius    Sellumus.    Sellumi  Mibfa- 
mus.    Mibfami  Misma.      Mismx  16 
Hamuel.   HamuelisZaccur.    Zac- 
curis  Simeis.     Simeis  filios  habuit  27 
fexdecim,  et  filias  fex.    Eius  fratres 
non  multos  habuerunt  filios ,  ne- 
que  omnes  eorum  familix  xqua- 
uerunt  a  Iuda  prognatos.      Inco-28 
luerunt  autem  Berfabam ,  et  Mola- 
dam,  et  Hazarfual ,      et  Bleam,  et  29 
Ezemam,  et  Tholadam,      et  15a- 30 
thuel,  etHormam,  etSiceleg,    etjt 
Bethmarcabotha,et  Hazarfufimam, 
et  Bethbireim,  et  Saaraimam,  Hxc 
fuerunt  illorum  oppida  vsque  ad 
regnum  Dauidis.        Pagi  autem  3a 
Etama,  Ain,  Remmon,  Thocenet 
Afan,  oppida  quinque  ,    omnesque  33 
eorum  pagi  circum  oppida  ilia  po- 
fiti  vsque  ad  Baal.    Hx  fuerunt 
eorum  fedes  et  ditio.      Mefobabus  34 
autem ,  et  Iamlcchus ,  et  Iofa  Ama- 
(jx  filius ,    et  Ioel,  et  Iehm  Ioiibix  3  5 
filius ,  Saraix  nepos,  Aiielis  prone- 
pos ,      et  Elioenais ,  et  Iacoba ,  et  3.5 
lefohaias,  et  Afaias,  et  Adiel,  et  le- 
ft meel, 


Cap.  4.  *. 


LIBER    T. 


3P3 


1  firaeel,  et  Banaias,  et  Ziza  Siphacis 
filius,  Allonis  nepos,  Iadaiaeprone- 
pos,  Simris  abnepos ,  Samaiae  atne- 

8  pos ;  hi ,  inquam ,  veniunt  in  no- 
raina  principura  fuarum  gentili- 
tatum,  fuarumqiie  patriarura  do- 
morura      multitudinem      propa- 

9  garunt.  Quum  enim  progresfi  vs- 
que  ad  aditum  Gedoris ,  qua  fol  in 
vallem  exoritur,  ad  exploranda  fuo 

.0  pecori  pafcua ,  nadri  esfent  pafcu- 
ura  pingue  atque  bonum ,  terram- 
que  fpatiofam,  etotioac  felicitate 
fruentem :  (fuit  enim  ante  a  Chami 

1  prognatis  habitata  )  profec~ti  funt 
eoii,  quifupra  nominatim  fcripti 
funt,  temporibus  Ezechiae  Iudaeae 
regis :  illorumque  tabernacula ,  et 
quae  exftabant  aedificia,  funditus 
euerterunt,  etin  loco  illorum  pa- 
fcua pecori  fuo  nafti  ad  hunc  diem 

2  habitarunt.  Nonnulli  etiani  eo- 
rum ,  videlicet  Simeoniorum ,  ho- 
mines quingenti,  montem  Seirem 
adgresfi ,  ducibus  Phaltia ,  Naaria, 

3  Raphaia  et  Oziele  Iefis  fiiiis ,  A- 
malechitarum  reliquias  vicerunt, 
ibique  ad  hunc  diem  habitarunt. 

CAPVT    V. 

RubeaU  progenies ,  eiiudem  dhiar.es ,  beila, 
viflcrie  ,  fcelera  ,  ailaviitates. 

1  T">  Vbenis  autem  Israelis  primo- 
Y€  geniti  ( fuit  enim  is  primoge- 
-*-*-nitu3,  fed  ob  violatum  abeo 
patris  leclum  genialem,  data  eft 
eius  aetatis  praerogatiua  fiiiis  Iofe- 
phi,  Israelis  filii,  non  tamen  vtis 

a  primogenitus  cenferetur:  nam 
Iudas  fratrum  fortisfimus  ilium 
fuperauit  potentatu,  fed  aetatis  prae- 

g  rogatiua  fuit  Iofephi)  Rubenis, 
inquam,  Israelis  primogeniti,  fuere 
filii  Henochus,  Phallus,  Hesronet 

4  Charmis.  Ioelis  filius  fuit  Sama- 
ias :  huius  filius  Gogus ,  nepos  Si- 

5  meis ,  pronepos  Micha,  abnepos 
Raia,  atnepos  Baal,  ti  inepos  Beera, 

(SquiRubenenfium  princeps  capiiuus 
,    abduchis  eft  a  Teg'atphalnafare 


Asfyriae  rege.      Eius  fratres  in  fa- 7 
milias  et  nationes  recenfiti    fue- 
runt,  princeps  Ieiel  et  Zacharlas. 
Bela  autem  Azanis  filius ,  Semx  ne-  8 
pos,  Ioelis  pronepos,  Aroerinco- 
luit  vsquead  Nabonemet  Baalme- 
onem.      Ab  oriente  autem  occu-o 
pauit ,  quod  eft  ab  Euphrate  miuio, 
ad  ingresfum  folitudinis :   habue- 
runt  enim  multa  pecora  in  Galaa- 
ditide.      Ac  Sauli  temporibus  bel- 10 
lum  gesfcrunt  cum  Hagarenis ,  us- 
que vi£Hs  eorum  tabernacula  oc- 
cuparunt,  quaquaad  orientem  patet 
Galaaditis  regio. 

Gaditae  autem  e  regione  eorum  1 1 
habitarunt  in  Bafana,  vsquead  Sal. 
cam,     Ioele  principe,  fecundumia 
quern  erat  Saphamus.      Ianais  au- 
tem etSaphatusin  Bafana.    Eorumi3 
fratres,    familiarum  patres  fuere 
Michael,  Mofollamus,  Seba,  lorais, 
Iacan ,  Zia  et  Heber :      qui  feptem  f 4 
natifuntex  Abichaile  Huris  filio,Ia- 
doacnepote,  Gaaladi  pronepote,Mi, 
chaelis  abnepof e ,  lefifais  atnepote, 
Iahdonis  Bufi  filii  trinepote  :    quo- 1 5 
rumfamiliae  princeps  fuit  Ahis  Ab- 
dielis  filius  3  Gunis  nepos.      Inco-ic» 
luerunt  autem  Galaaditidem  etBa- 
fanam,  eitisquecoionias,  et  omnia 
Saronis ,  quaqua  patent ,  pomceria. 
Hi  omnes  cenfi  funt  temporibus  17 
Iothami  Indaca;,  et  Ieroboami  Is- 
raelitarum  regis.       RubenitarunwS 
et  Gaditarum,   et  dimidiae  tribus 
manasfenfis  bellatorum,  qui  feu» 
turn  et  enfem  ferre  arcumque  tor- 
quere  posfent,  et  rei  militaris  periti 
esfent,  fiiere  quadraginta  quatuor 
millia  feptingenti ,  fcxaginta ,  qui 
arma  ferre  posfent.      Hi  bellutn  19 
gesferunt  cum  Hagarenis,  qui  Ie- 
turaeos ,  et  Naphienfes ,  et  Noda- 
banos  auxiliares  habebant:      de-io 
que  illis  et  omnibus  illorum  auxi- 
liaribus    vicroriam     obtinuerunt 
(  nam  in  prcelio  Deum  inuocarunt ; 
isque  ab  eis ,  quippe  in  eo  fiduciam 
habentibus,  exoratuseft)  illorum- 2 1 
que  pecora  ceperunt,  camclorum 
Bb  5  <juin- 


394 


PARALIPOMENON 


Cap.  5.6. 


quinqiiaginta  miilia,  ouium  et  ca- 
prarum  ducenta  quinquaginta  mii- 
lia, afinorum  duo  miilia,  hominum 

**  centum  miilia.  Mukis  in  prcelio 
cxfis  (nam  diuinitus  pugnatum  eft) 
inque  loco  illorum  habitarunt  vs- 

a3  que  ai  captiuitatem.  Homines 
autem  dimidix  tribus  manasfenfis 
terram  illam  incoliierunta  Bafana 
ad  Baalhermonem,  ct  Senir,et  mon- 
tem  Hermonem  :  adeo  multi  crant. 

24  Eorum  familiarum  capita  fucrunt 
Hepher,  Iifeis,  Elicl,  Aznel,  Iere- 
mias,  Hodauias  et  lahdiel,  homines 
bclltcofi  et   llluftres,    familiarum 

*5  fuarum  principes.  Scd  qiuim  in 
Dcum  patrium  crimen  conmulis- 
fcnt ,  et  incolarinn  (quos  D<.w>  in 
eorum  gratiam  vaftauerat )  diis  fefe 

*£  proftituisfent :  excitauit  Isracli- 
tarum  Dens  Fhulem  Asfyrix,  et 
Thegljtphalnafarem  item  Asiyrix 
regem,  qui  Rubenitas,  Gaditaset 
dimidiam  tribum  manasfenfem, 
cap;iuosabduxeruntHalam,Habor, 

a7  Haram  ,  et  ad  fluuium  Gozanem, 
quae  captiuitas  adhuc  durat. 


1  T    Eu 

2  I      thj 


CAPVT     VI. 

Leuit*.     Cant  ores.     Aharon.   E'uudcm  pro- 
les.    Leuitnrum  oppida. 

Euis  filii  fuere  Gerfon ,  Caha- 
thus  ct  Meraris.  Cahathi 
^mramus,  lfaar,  Hebron  et 

3  Ozicl.  Amrami ,  Aharon  ,  Mo- 
fes  et  Maria.  Aharonis  Nadabus, 
Abius,    Eleazarus    et    Ithamarus. 

4  Eleazarus   genuit  Phi  nee m.     Phi- 

5  nees  Abifuam.       Abilua  Buquim. 

6  Buquis  Ozim.      OzisZaraiam.  Za- 

7  raias  Meraiothum.  Meraiothus 
Amariam.       Amarias  Achitobum. 

8  Achitobus  Sadocum.      SadocusA- 

9  chimaam.         Achimaas   Azariam. 

10  Azaiias  Ioannem.  Ioannes  Aza- 
riam ,  eum  qui  facerdotio  functus 
ett  in  tcmplo,  a  Solomone  Hierofo- 

11  lymis  exftructo.  Azarias  geuuit 
Amariam.       Amarias  Achitobum. 

1  2  Achitobus  Sadocum.     Sadocus  Sel- 


lumuni.  sellumus  Helciam.  Hel- 1 
cias  Azariam.  Azarias  Saraiam.  1 
Saraias   lofedecum.  lofedecus  1 

migrauit,  quum  captiuos  abduxit 
Ioua  ludcos  et  Hicrofolymitanos 
per  Nabuchodonoforem.       Leuis  1 
filii  fuerunt  Gerfomus,  Cahathus 
et  Meraris.      Gerfomi  Lebnis  et  1 
Semeis.     Cahathi  Amramus,  lfaar,  l 
Hebron  et   )ziel.      Meraris,  Mo- 1 
holis  et  Mufis.     Atque  hx  funtle- 
uiticarum    gentilitatum    familix. 
Gerfomi   filius  fuit  Lebnis.      Le-a 
bnis  Iahathus.      Iahathi  Zimma. 
Zimmx  Ioa.     Io.e  Iddo.    Iddonisa 
Zera.    Zerx  Ieahtrais.      Cahathi  2 
autem   filius   fuit    Amminadabus. 
Amminadabi  Cora.      Corx   Asfir. 
Asfiris  Hlcana.   Elcanx  Abiafaphus.  a 
Abiafaphi  Asfir.         Asfiris  Taha-a 
thus.     Tahathi  Vricl.     Vrielis  O- 
zias.    Ozix  Saulus.      Elcanx  filii  2 
fuerunt  Amafais,   Achimothus  et 
Elcana.         Elcanx  Sophais.      So- a 
phais  Nahathus.       Nahathi  Elia-2 
bus.    Eliabi  loramuf.    Iorami  El- 
cana.     Samuelis  filii  fuerunt,  pri-2 
mus  Vasnis  et  Abias.       Meraris  a 
filius  fuit  Moholis :    huius  porro 
Lebnis:  huius  Semeis:  huius  Oza: 
huius   Sammaa:    huius    Haggias:g 
huius   Afaias.       Sequuntur   quos  3 
prxfecit  Dauid  canendi  negotioin 
templo  Ioux,  poftquam  requieuit 
area ,      miniftraruntque  in eo  ncg-  3 
otio  ante  tabemaculum  oracularis 
tentorii ,  donee  conftruxit  Solomo 
Ioux  templum  Hierofolymis  fuum 
munus ,    vt    ritus  eorum  fercbat, 
obeuntcs.      Hi  funt  igitur  qui  obi-  3 
bant ,  vna  cum  filiis  fuis  ex  Cahathi 
filii?. 

Heman  cantor ,  Ioelis  filius ,  Sa- 
muelis nepos,         Elcanx   prone- 3 
pos,  Iorami  abnepos ,  Elielis  atne- 
pos,  Tox  trinepos:      Suphi  tilii,  3 
Elcanx  nepotis ,  Mahathi  pronepo- 
tis,  Amafais  abnepotis,      Elcanx  3 
atnepotis,  Ioelis  trinepotis :  Aza- 
ri.r  porro  filii,  Sophonix  nepotis, 
Tahathi  pronepotis ,      Asfiris  ab- ; 
nepo- 


Cap.  6. 


LIBER     I. 


39> 


nepotis,  Abiafaphiatnepoti?,  Cone 
M  trinepotis.      Ilaaris  fiiii ,  Cahathi 
nepotis,  Leuis  pronepotis,  Israelis 
l9abnepotis.      Eius  frater  fuit  Afa- 
phus ,  qui  ei  dexter  adftabat  Bara- 
pchiaefilius,  Sammaae  fiiii,      Mi- 
chaelis  filii ,  Baafeiae  fiiii,  Makhiae 
ki  fiiii,      Ethnis filii,  Zerae  filii,  A- 
i^2daix filii,      Ethanis  filii ,  Zimmae 
■j-3  filii ,  Senieis  filii,       Iahathi  filii, 
J4  Gerfomi  filii,  Leuis  filii.      Ad  fini- 
ftram  adftabant  Merarenfes  eorum 
confanguinei ,   Ethan  Ciiis  filius, 
45  Abdis  filii,  Maluchi  filii ,      Hafab- 
iae  filii,  Amafiae  filii,  Helciae  filii, 
'\6  Amzis  filii,  Banis  filii,  Sameris  filii, 
}7  Moholis  filii ,  Mufis  filii ,  Meraris 
j8  filii )  Leuis  filii.      Horutn  confan- 
guineis  mandatum  erat  totius  ta- 
bernaculi   munus   templi    diuini. 
J^9  Aharon  autem  eiusque  filii  adole- 
bant  ad  aram  viclimariam ,  et  ad 
araru  fuflitoriam ,  totum  fandtioris 
faneluarii  opus  adminiftrantes ,  et 
pro  Israelitis  fupplicantes ,  queni- 
admodum  Mofes  Dei  feruus  prae- 
ceperat. 
•50     Hi  funt  autem  Aharone  prognati: 
Eleazarus,  aquoPhinees,  aquoA- 
5 1  bifua ,    a  quo  Buquis,  a  quo  Ozis,  a 
'52  quo  Rahias ,     a  quo  Meraiotus ,  a 
I53  quo  Amarias,  a  quo  Achitobus,    a 
5  4  quo  Sadocus,a  quo  Achimaas.    Eo- 
rum autem  fedes ,  in  arces  per  eo- 
rum fines  distributae,  fie  habent. 
^55  Aharoniorum  cahathinae  cognati- 
oni  (  nam  eius  fuit  fors )  tributaeft 
Hebron  in  Iudaea,  cum  fuis  vndique 

56  pomariis.  Oppidanus  autem  ager, 
eiusque  pagi,  dati  funt  Calebole- 

57  phonis  filio.  Sed  Aharonis  natis 
data  funt  oppida  afyla  Hebron  et 

5gLebnactim  fuis  pomariis.  Iattir 
et  Efthemea  cum  fuis  pomceriis,  Hi- 

59len  cum  fuis  pomceriis,  Dabir 
cum  fuis  pomariis ,  Afan  cum  fuis 
pomceriis ,  Bethfames  cum  fuis  po- 

60  mceriis.  Ex  tribu  autem  Beniami- 
rarum,  Gabaacum  fuis  pomceriis, 
Allemetacum  fuis  pomceriis,  Ana- 
thotha  cum  fuis  pomceriis ;  quo- 
rum omnium  oppidorum  fumma 


eft  tredecim ,  pro  illorum  gentilita- 
tibus.      Cahathitis  autem  reliquis6l 
ex  gentilitate  tribus,  ex  dimidia tri- 
bu dimidia?  manasfenfis,forte  obue- 
nerunt  oppida  decern.     Gerfomio-  6% 
rum  gentilitatibusex  tribu  isfacha- 
riana,  et  aferiana,  et  nephthalenfi, 
et  manasfenfi  in  Bafana  tredecim. 
Merarenfium  ex  rubenenfi,  et  ga-  63 
denfi ,    et   zabulonia ,  duodecim. 
Dederunt  igitur  Israelitae  Leuitis6"4 
oppida  cum  fuis  pomceriis ,    eaque  65 
oppida,  qttje  fuis  adpellantur  nomi- 
nibus ,  forte  distribuerunt  ex  tribu 
Iudx ,  et  Simeoniorum  ,  et  Benia- 
mitarum.      Cahathitarum  autem  66 
gentilitatibus ,  qui  fuorum  finium 
oppida   habuerunt   ex    Ephraimi 
tribu ,  tribuerunt  oppida  perfugii, 
Sichemam  in   monte  Ephraimita-  67 
rum,  Gazer,    Iochmaam,  Betho- 68 
ronem,      Aialonem  et  Gethiem-69 
monem ,  cum  fuis  quodque  pomce- 
riis.   Ex  dimidia  autem  tribu  Ma-  70 
nasfis  Aner  et  Balaam  ,cum  fuis  v- 
trumque  pomceriis.  Atque  hanc  reli- 
quorum  Cahathitarum  gentilitati. 
Gerfomiis  autem  ex  gentilitate  di-  71 
midiae  tribus  Manasfis ,  Gaulanem 
in  Bafana  et  Aftarotha,  cum  fuis 
vtrumque  pomariis.        Ex  tribu  72 
isfachariana   Cadem ,    Debratam, 
Ramotha   et  Aneman,    cum  fuis  73 
quodque  pomariis.       Ex  aferiana  74 
tribu  Mafal,  Abdonem,      Huco-7) 
cam  et  Rohobam ,  cum  fuis  quod- 
que pomariis.      Ex  nephthalenfi  76 
Cadem  in  Galilaea ,  Hammonem  et 
Cariathaimum ,  cum  fuis  quamque 
pomariis.    Merarenfibus  reliquis  77 
dederunt  ex  tribu  zabulonia  Rem- 
monouem  et  Tabor,  aim  eorum 
pomariis,       trans  Iordanem  au-78 
tern  Hierichuntium  ab  oriente  Ior- 
danis  ex  tribu  rubenenfi,   Bezer 
in  folitudine  cum  fuis  pomariis, 
Iazam ,  Cedemotha  et  Mephaatam  79 
cum  fuis  quodque  pomariis.       Ex  80 
tribu  gadenfi ,  Ramotha  in  Galaa- 
ditide,Mahanaimum.    Hefebonem  81 
et  lazer ,  cum  eorum  pomariis. 

CAPVT 


. 


$(,6 


PARALIPOMENON 


Cap.  7. 


CAPVT    VII. 

hfachnru  f.lti  vtfotesque  ,  num-rui  emm- 
dtm  fab  Dauide.  Deiiiaminif,  Nephtba/is, 
Mantujii,  Epbraimi,  Aftrn  progenies. 

I  "FSfacharis  filii  quatuor,  Thola, 
I   Phua,    Iafubns    et    Semeron. 

aATholx  filii  Ozis,  Raphaia, 
Jeriel,Iahmais,Iehfamus  ct  Samuel, 
tholanarum  familiarum  principes, 
viri  militarcs ,  in  Aias  ftirpes defcri- 
pti,  quorum  numerus  Dauidis  tem- 
pore rait  viginti  duo  millia  fexcen- 

jti.  Ozis  filii  Iezrahia,Iezrahiac  Mi- 
chael, Obadias,  Ioel,  Iclias,  quin- 

4  que,  omnes  principes :  et  practer 
eos  iti  fuarum  familiarum  ilirpe^ 
defcriptos,  gregarii  militestriginta 
fex  millia:  nam  multas  vxores  et 

5  filios  habuerunf.  Eorum  confan- 
guinei,  totius  Isfacharianorum  ge- 
neris bellicofisfimi,  fuerunt  octo- 
ginta  feptcm  millia,  omnium  cenfu 

6habito.  Beniaminis  filii  fuere  tres, 

7  Bela,  Berber  et  ladiael.  Bekr  filii 
Ezbon,  Ozis,  Ozlel,  lerimothuset 
Iris, quinque familiarum  principes, 
homines  militares,  quorum  cenfa 
funt  capita  viginti  duo  millia  tri- 

8  ginta  quatuor.  Bechris filii,  Zc 
mira,Ioas,Eliezer,Elioenais,Omris, 
Ieremothtis,  Abias,  Anathothuset 

o  Aiamethus.  Horum  omnium  Be- 
chris filiormn,  qui  capita  flicrc 
famiijir"m  recenfitis  generibiis, 
fuere   miiitum  viginti  millia  du- 

10  centi.  Iediaelis  filii,  Balan  :  Bala- 
jiis  Ieus,  Beniamin,  Aodus,  Cha- 
naana,  Zethan,Tharfis  et  Ahifahar. 

11  Horum  omniumlediaeiisfiliorum, 
familiarum  principum ,  recenfiti 
iunt  mihtes  feptemdecim  millia 
ducenti,  qui  anna  ferrc  posfent. 

ii  Iris  filii  fuere  Suphimus  et  Hu- 
pbimiis.    Aherisautem,  Hufimus. 

13  Ncphthaiis  filii  Iaziel,  Gunis, 
lexer  et  Sellumus,    ex  Bala  nati. 

^Manasfts  filium  habuit  Asrielem, 
fostulitqueexcontitbina  fua  Aram- 
mia  MaVhirem,   Galaadi  patrem. 

15  Machtr  vxores  dedit  Huphirao  ct 
SupUiWO ,  fororemque  habuit  no- 


mine Maacham  :  alteri  nomen  fuit 
Salphadus,  qui  Salphadus  filias  ha- 
buit.     Maacha  Machiris  vxor  fi-  \6 
lium  peperit ,  quem  Pharem  nomi- 
nauit,  cuifrater  fuit  nomine  Sares. 
Eius    filii     Vlamus    et    Recemus. 
Vlami  porro ,  Bedan.    Hi  funt  Ga- 17 
laado  prognati,  Machiris  fiho,  Ma- 
nasfis  nepote.       Eius  foror  Mole- 18 
cheta  genuit  Ifudum,  Abiezerum 
et  Mohoiam.      Semidae  filii  fue- 19 
runt  Ahian,  Sechemus,  Lechis  et 
Aniamus.        Ephraimi  filius  fuit  10 
Suthela,  Suthel<r  Baradus,  Baradi 
ThahathiiSjThahathi  Eleada,  Elea- 
dx  Thahathus,  Thahathi  Zabadus, 
Zabadi  Suthela,  Ezer  et  Eleadus,*! 
qui  a  Gethanis  indigenis,  ad  quo- 
nim  capienda  pecora  defcenderant,         I 
occifi  funt.     Hos  quuin  Ephraimus  2* 
eorum  parens  diu  luxisfet,  et  ad  i 

eum   confolandum  venisfent  eius 
fratres :      congresfus  cum  vxore  23 
fua,  fustulit  ex  ea  filium,  quem  Bar- 
iam  adpellauit:    quoniam  ilia  in 
malo  fuisfet  domi  eius.       Filiain  »4 
habuit  Sceram ,  qme  Bcthoronem 
inferiorem     fuperioremque    con- 
ftruxit  et  Gzenfaram.      Habuit  et  25 
filium  Rapham ,  Rapha  Refephum 
et  Thelam,    Thela  Thahanem,  \ 

Thahan  Ladanem,  Ladan  Ammiu.  2c» 
dum ,  Ammiudus  Elifamam ,  E-  27 
Ufamas  Noncm,  Non  Iofuam. 
Horum  posfesfio  et  fedes  fuit  Beth-  28 
el  cum  fuis  coloniis,  ctad  Naara- 
nis  orientem  atque  vefperum ,  Ga- 
zer,  Sichema  et  Adaia,  cum  eorum 
coloniis.  Secundum  Manasfenfi-29 
mn  fines  autem  Bethfcan,  Thana- 
cum,  Mageddo,  et  Dor,  cum  eorum 
coloniis.  In  his  habitarunt  Iofephi 
Israelis  filii  pofteri.  Aferis  filii  30 
Iemna ,  Ifua ,  Ifuais  et  Baria ,  et 
eorum  foror  Sera.  Bariae  filii  31 
Hcber  et  Malciel ,  Barzaithi  pater. 
Heber  genuit  Iaphlethum ,  Some  3* 
rum  et  Hothamum ,  eorumque  fo-  . 
roreni  Suam.  Iaphletus  hos  ha- 33 
buit  filios  Pafachum,  Bimealemet 
Asuathum.  Somer  Ahim,  Rogam,34 
Iehub- 


I 


Cap/8. 


LIBER    I. 


397 


Iehubbam  et  Aramum.        Benhe- 
lemus  autem  frater  eius  Sopham, 
!•  Iemnan,  Selem  et  Amalem,    Sopha 
I    Suam,Harnephren»,Sualem,Berim, 
'lemraiu,    Beferem,  Hodum,  Sam- 
mam,  Salufam,  Iethranemet  Bee- 
.  !•  ram.       Iether  Iephonem ,   Phas- 
.  i>  phamet  Aram.      Oila  Aram ,  Ha- 
'  nielem  et  Refiam.      Hi  omnes  Afe- 
■    re  prognati,  familiarum  capita  fue- 
I  runt,      egregii  milites,  ducesque 
'  praecipui.      Horum  cenfa  funt  ca- 
pita, eorum  qui  arma  ferre  posfent, 
vigintifexmillia. 

CAPVT    VIII. 

Beniamin:  nati.    Hierofo/yma  incofe. 

BEniamin   genuit   Balain   pri- 
mum,  Asbelem  fecundura,  Ah- 
ram  tertium ,     Noham  quar- 
tum  et  Rapham  quintum.      Balae 
[|  filii  fuerunt  Addar ,  Gera ,  Abbiu- 
[  dus ,        Abifua ,  Naaman ,  Ahoa, 
1  Gera,    Sephuphan    et    Huramus. 
Hi  fuere  Ehudi  filii ,  capita  fami- 
|  liarum  incolarum  Gabaae,  qui  trans- 
,  lati  funt  in  Manahatham ,      Naa- 
!  man  et  Achias  et  Gera ,  is  qui  eos 
[  transtulit,  genuitque  Ozam  et  A- 
i  chihudum.       Saharaimus    autem 
genuit  in  agro  moabitico,   poft- 
quam  Hufimam  et  Baaram  vxores 
fuas  dimifit ,     genuit,  inquam,  ex 
'  Hodefa  fua  vxore  Iobabum,  Zibi- 
liam,  Mefam,  Malcamum,    leuzum, 
i  Sachiam  et  Marmam,  qui  eius  filii 
I  fuerunt  auclores  familiarum.    Ex 
'  Hufima  autem  genuit  Abitobum  et 
lEIphaalem.        Elphaalis  filii  fue- 
runt, Heber,  Mifaamus  et  Samedus, 
1  qui  Ononem  Lodamque  et  eius  co- 
[lionias  conftruxit.      Baria  autem 
j;tSama,  aialonenfium  familiarum 
konditores,    Gethx  incolas  fuga- 
yrunt.      Eius  Bariae  filii  fuerunt  A- 
pio,  Sefacus,  Ieremothus ,      Zaba- 
jdias,  Aradus,  Ader ,      Michael,  Ie- 
jpha  etloha.      Elphaalis  autem  fi- 
h  ii  ZabadiaSjMofollamus,  Hezechis, 
kieber,    Esmaris,  Icziia  et  Xobabus. 


Semeis  filii  Iacimus ,  Zechris,  Zab- 19 
dis,  Elioenais,  Ziilethais,  Eliel,io 
Adaias,  Baraias,  et  Samarathus.  at 
Sefaci autem Iefpan,  Heber,  Eliel, *z- 
Abdon,  Zechris,  Hanan,  23 

Ananias,  Elamus,  Anthothias,  24 
lephdaias  et  Phanuei.  a> 

Ierohami  Samfaris,  Saharias,  Athal-  26" 
ias,      Iaarefias,  Elias  et  Zichris.27 
Atque  hi  familiarum  conditores,*8 
in  fui  generis    capita   distributi, 
Hierofolymam  incoluerunt.     Ga-*9 
baonem  autem  incoluerunt  Abiga- 
baon ,  qui  vxorem  habuit  nomine 
Maacham,      eiusque  primogeni-39 
tus  filius  Abdon,  Sur,  Cis,  Baal, 
Nadabus ,  Gedor ,  Ahio ,  Zacher.  3  * 
Macelothus  autem    genuit  Sama-3* 
am.    Atque  hi  quidem  Hierofoly- 
mis  vna  cum  fuis   confanguineis 
habitarunt. 

Ner  genuit  Cim.   Cis  Saulum.35 
Saulus  Ionathanem,  Melchifuam,  A- 
binadabum  et  Esbaalem.        Iona-34 
thani  filius  fuit  Meribbaal.   Merib- 
baal genuit  Micham.    Micha  filios  3> 
habuit  Pithonem,  Melechum,  Tha- 
ream  et  Ahazum.    Ahazus  Ioadam.  36 
Ioadas  Alemcthum,  Azmatum  et 
Zamrim.   Zamris  Mozam.      Moza37 
Banam,  cuius  filius  fuit  Rapha,  ne- 
pos  Eleafa ,  pronepos  Afel.      Afeli  3  2 
fuere  fex  filii,  quorum  admit» 
funt,  Azricamus,  Bochris,  Ismael? 
Saarias,  Obadias  et  Hanan.      Hi  o-  35) 
mnes  fuerunt  Afelis  filii ,  cuius  fra- 
ter Efecus  filios  habuit  primum  V- 
lamum,  deindc  Ieufum,  tertio  Eli- 
phaletum,      Vlamus  filios  habuit  40 
homines  bellicofos  ,et  fagittarios, 
qui  tot  filios  et  uepotes  habuerunt, 
vt  esfent  centum  quinquaginf  a.   At- 
que hi  omnes  a  Beniaminis  filiis. 


CAPVT     IX. 

IsraeVtiarum  in  Babylonia  taptiuitat.  Hie- 
rofolyme  pupulares.  Leuitarunt  otficia  i» 
templo.  liin'itnrum  numeric.  VfuatiuM 
inflrnmentum  fensantcs  et  vnguenta. 

Mnes  autem  Israelite  recen- 1 
'fiti  (queraadmodum  fcriptum 
exftat 


o 


398 


PARALIPOMENON 


Cap.  9. 


exfb.t  in  libro  Israelitarum  et  Iu- 
dxorum)  Babyloncm  ob  funmcul- 

2  pari!  transhti  funr.  Primi  autem 
re;  itmil  Israelitarum  habitatores, 
qui  uuriun  ciuitatum  po^fesliones 
tenucrunt ,  fuere  facerdotes,  Leui- 
tx,  ct  Nathinxi. 

3  Hierofolymis  autem  habitarunt 
ex  ludxis,  Benianutis,  Hphraimitis 

4  etManasfenfibus.  Vthais  Ammiu- 
di  filius,  Omris  nepo<,  Inn  is  prone- 
pos,     Banis  abnepos,  ex  filiis  Pha- 

5  ris,  Iudx  filii.       Ex  Siloniis  Afa- 

6  ias  primogenitus  et  eiiis  filii.  Ex 
Zux  filiis  lehuel,  eorumque-co- 

7  gnati  fexcenti  nonaginta.  Ex  Ben- 
iamitis  Sallus  Mofollami  filius,  Ho- 
dauix  ncpos,  Hasfcnux  proncpos. 

8  Et  Iabnia  Ierohami  filill»,  et  Ela 
Ozis  filius,  Michrisnepos,  etMo- 
follamus  Saphatix  filius ,  Raguclis 

9  nepos,  Iabnix  proncpos,  eo- 
rumquc  cognati  fua  genera  effici- 
entes,  nongenti  quinquaginta  lex, 
iiquc  omncs  familiarum  conditores 

10  atquc  capita.  Ex  facerdotibus  an- 
tern    Iadaias,   Ioiaribus,   Iachin, 

it  Azarias  Hclcix  filius,  Mofollami 
nepos ,  Sadoci  pronepos ,  Meraio- 
thi   abnepos,    Achitobi    atnepos, 

12  diuini  templi  antiftcs  :  et  Adaias 
Ierohami  filius,  Phafuris  nepos, 
Malcix  proncpos :  et  Maafais  Adie- 
lis  filius,  Iahzerx  ncpos,  Mofol- 
lami pronepos,   Melilkmithi  ab- 

13  nepos,  Immeris  atnepos,  eo- 
rumque  cognati  familiarum  con- 
ditores mille  feptingenti  fexagin- 
ta,  homines  ftrenui ,  diuini  templi 
muneris  curatores. 

14  Ex  Leuitis  Samaias  Hafubi  filius, 
Azricaminepos,Hafabix  pronepos, 

1 5  ex  Merarenfibus :  et  Bacbaccar  fa- 
ber,ctGalal:  etNathaniasMichx 
filius ,  Zichris  nepos ,  Afaphi  pro- 

16  nepos.  Et  Obadias  Samaix  filius, 
Galalis  nepos,  Ieduthunis  prone- 
pos :  et  Barachias  Afx  filius ,  Elca- 
nx  nepos,  qui  netophatios  inco- 

17  luit  pagos.  Ianitorcs  autem  Sel- 
lumus, Accubus,  Talmonet  Achi- 


man  :  quorum  frater  Sellumus  prx- 
ctpuus  erat.      Atque  hi  hactenusij 
ad  portam  regiam  orientalem  ia- 
nitores  ftierunt ,  vt  fercbant  vices 
Leuitarum.      Sellumus  autem  Co- 15 
ris  filius ,  Abiafaphi  nepes ,  Corx 
proncpos,    eiusque  confanguinei 
Coram ,  eiusdem  cum  eo  fanulix, 
hoc  riuineris  opus  habebant ,  vt  ta- 
bcinaculi    veftibula    cuitodirent, 
quum  corum  maiorcs  ,  loux  caftris 
prxfedi,    aditum  cuftodiuisfent ; 
quorum  antiftes  ante  fuerat  Phi- ac 
nccs  Elcazari  filius,   loua  vfus  fe- 
cundo.      Zacharias  Mefelcmix  fi-21 
litis   pro   oraculi   tabernaculo  ia- 
nitorcm  agebat.      Hi  omncs  prx- 2; 
cipui  vefiiDuIorum  ianitorcs  crant 
duccnti  duodceim,  pernios  pagos 
defcripti,  et  a  Dauide  ct  Samuele 
diuino   ftlis   in  nuineribus  confti- 
tuti.        Igitur  hi  corumque  filii  2: 
portarum  loux  templi ,   videlicet 
xdis  tabernaculi,   cuftodiam  agc- 
bant:      idqueaquatuor  terrarumi/ 
rcgionibus,  aboriente,  abocciden- 
tc ,  a  fcptemtrionibus  ct  a  meridie. 
Eorum  autem  confanguinei,  fuis  in2f 
pagis  degentcs ,  cis  in  fcptenos  dies 
per  vices  fuccedebant.      Nam  qua-  2( 
tuor  prxcipuis  ianitoribus ,  vide- 
licet Leuitis,  ca  erat  mandata  pro- 
uincia,  vt  templi  diuini  cellisprx- 
esfent  ct  thefauris,  et  circum  diui- 
nuin   templum  excubarent.       Si- 2', 
quidem    eorum    erat    et    cufto- 
diam agcre,    et    fingulis  aperire 
matutinis.       Quidam  eorum   in-  2{ 
ftrumento  prxerant  vfuario,  quod 
ad    numerum    condercnt  prome- 
rentque.        Aliis    tota   facri    in- 25 
ftrumenti  fupellex  erat  mandata, 
tumfimila,  vinum,  oleum,  tuset 
aromata.      Ex  facerdotum  filiis  e- 3c 
rant ,  qui  vnguenta  conficerent  ex 
aromatibus.       Mathathias  Leuitaji 
Scllumi   primogenitus ,    Coranus, 
rei  patellarix  munus  gcrebat.     Ex  33 
Cahathinis  eorum    confanguineis 
erant,  qui  prxesfent  panibus  or- 
dinariis ,  per  fingula  fabbata  paran- 

dis. 


Cap.  io.  ii. 


LIBER    I. 


399 


1 33  dis.  Cantores  erant  leuiticaruin 
familiarum  patres  in  cellis  immu- 
nes ,   quippe  in  opere  dies  et  no- 

I  34  cles  occupati,  qui  quidem  Hie- 
rofolymis  habitabant,  eoruni  po- 
fteris    in   ipforum    fuccedentibus 

35  principatiun.  Gabaone  habitanmt 
Gabaonitanim  pater  Iechiel,  qui 
vxorem  habuit  nomine  Maaeham, 

36  eiusque  filius  priir.ogenitus  Ab- 
don,  Sur,  Cis,  Baal,  Ner,  Nadabus, 

37  Gedor,  Ahio,  ZachariasetMacelo- 

38  thus,  Macelothus  genuit  Sama- 
am.  Atque  hi  quidem  Hierofoly- 
mis  vna  cum  fuis  confanguineis  ha- 
bitarunt. 

39  Ner  genuit  Cim.  Cis  Saulum. 
Saulus  Ionathanem,  Makhifuam, 

4°  Abinadabumet  Esbaalem.  Iona- 
than  filium  habuit  Meribbaalem, 

I1  Meribbaal  Micham.  Micha  Phi- 
thonem ,    Melechum ,    Thaream 

4a  et  Achazum ,  Achazus  Iaaram, 
Iaara  Aiemethum,  Azmothum  et 

13  Zamrim ,      Zamris  Mofam, 

44  Mofa  Banaam ,  cuius  fiiius  fuit  Ra- 
phaias,  neposEIeafa,  proneposA- 

45  fel.  Afeli  fuere  fex  filii ,  quorum 
nomina  funt,  Azricamus,  Bochrus, 
Ismael,  Saarias,  Obadias  et  Hanan. 
Hi  fuerunt  Afelis  filii. 


CAPVT     X. 

Sauli  clades  a   I'aUflinis ,  Jibi  nex  illata. 
Rex  Daui.l. 

I  TN  pugna  autem   Palaeftinorum 

I  cum  Israelitis  fugati  Israelite,  et 

in  monte  Gelboe  caefi  occubue- 

a  runt ;  Sauloque  et  eius  filiis  in- 
ftantes  Paliftiai ,  Ionathanem ,  A- 
binadabum  et  Melchifuam  Sauli  fili- 

3  osocciderunt.  Saulus  autem  pice- 
lio  presfus ,  et  a  fagittariis  depre- 
henfus,  vulneribusque  confe&us, 

4armigero  fuo  imperauit,  vt  fe 
ftriclo  enfe  transadigeret :  ne  fi 
praeputiati  illi  venisfent,  fibi  illu- 
derent.  Sed,  recufante  prae  nimio 
terrore  armigero:  gladium  cepit 
eiquc  incubuit.  Turn  armiger,Sau- 


luni  mortuum  esfe,  videns,       in-  5 
cubuit  et  ipfe  gladio,et  mortuus  eft. 
Atque  ita  mortui  funt,  Saulus,  fi-6 
mulque  tres  eius  filii ,  et  tota  tami- 
lia.       Turn  Israelite ,  quicumque  7 
in  valle  erant,  videntes  illos  fugis- 
fe ,  Saulumque  et  eius  filios  mor- 
tuos  esfe,  deftrtis  oppidis  fuisfu. 
gerunt,  eaque  adgresfi  Palxfiini, 
in  eis  habitarunt. 

Poftridie  qtuim ad  fpoliandos  oc  8 
cifos  venisfent  Palarftini :  Saulum 
eiusque  filios  in  Gelboe  monte  pro- 
ftratos  nacli,  Saulum  fpoliarunt  j 
et  detracHs  eius  armis ,  caput  ei  ab-  9 
fcidenint,  atque  in  Pakftinam  in  o- 
mnes  partes  miferunt,  quo  bene  ge- 
ftarum  rerum  nuntius  in  xde  ftatu- 
arum  eorum,atque  in  populo  diuul- 
garetur.    Armaeius  in  aededeifui  10 
pofuerunt :  caluam  in  templo  Dago- 
nis  fuspenderunt.      Sed  labenfes  1 1 
Galaadits,  audito,quid  Saulo  fecis- 
fent  Palatini :       profecri  funt  for- 1 4 
tisfimi  quique ,  et  fubldta  Sauli  e- 
iusque  filiorum  corpora  ,   labefam 
deportauerunt,     et     osfibus     fub 
quercu  Iabefe  fepultis ,  feptem  dies 
ieiunarunt.      Mortuus  eft  autem  13 
fua  culpa  Saulus ,  quam  commife- 
rat  in  louam ,  turn  quia  louse  man- 
datum  non  erat  exfecutus,    turn 
quia  Apollinis,  non  Iouae  oracu- 
lum  fcifcitatus  erat.        Hanc  ob  1 4 
causfam  Ioua,  iilo  incerfe&o,  re- 
gnum    ad    Dauidem   Ifaei   filium 
transtulit. 


CAPVT     XI. 

Hebror.e  rex  creatiu  Dauid.      Htiiiu  heres, 
conjiiiariu* ,  viri  fortes. 

COnuenerunt  autem  omnes  Is- 1 
raelitas  Hebronem  ad  Daui- 
dem, eique  demonftrarunt, 
fe  eius  esfe  cognatos  et  confangui- 
neos ,  quo  duce  etiam  antea,  % 
regnante  Saulo ,  vfi  fuisfent.  Nunc 
louam  ei ,  ipfius  Deum ,  fuorum 
Israelitarum  gubernationem  atque 
imperium  deftinare.      Turn  rex  3 

cum 


4oo 


PARALIPOMENON 


Cap.  ii. 


cum  omnibus  Israelitarum  fenato- 
ribus,  quiadeum  Hcbronem  con- 
uenerant,  fcedus  apud  Iouam  He- 
brone  fecit,  atque  ab  illis  rex  Is- 
raelitarum vnchiseft;  quemadmo- 
dum  Ioua  per  Samuelem  mandaue- 
4 rat.  Deinde  cum  omnibus  lsrae- 
litis  adgresfus  Hierofo'.ymam,  quae 

5  cadem  lebufa  efl,  negantibus  le- 
bufzis  lebufa?  incolis,  eoirruptu- 
rumcsfe,  arcemSionemcepit,  quae 

6  eft  Dauidisvrbs  Qiuimque  pro- 
nuntiasfetDauid,  quisquis  primus 
Icbufeum  occidisfet,  hunc  impera- 
torem  et  principem  fore :  primus 
adfeendit  loabus  Saruix  fiiius ,  fa- 

7  chisque  eft  imperator.  Habitauit 
autem  Dauid  in  ea  arce,  ideoque 

8Dauidis  vrbs  eft  adpcllata,  vr- 
bemque  a  Mellone  circumquaque 
xdificauit.     loabus  autem  reliqua 

9vrbis  inftaurauit  :  crefcebatque 
Dauidis  indies  potcftas ,  et  ei  aderat 
armipotens  Ioua. 

10  Sequitur ,  vt  dicendum  fit  dc  for- 
tisfimis  militum,  quos  habuit  Da- 
uid :  a  quibus  et  ab  omnibus  Israc- 
litis  rex  faclus  atque  confirmatus 
eft,  vt  Israelitis  Ioua mandauerat. 

1 1  Igitur  fortisiimorum  quorumque 
Dauidicorum  numerus  hie  eft. 
Iafobaamus  Hachmonis  fiiius  ex 
triginta  praecipuus ,  qui  hafta  fna 
vibranda  trecentos  vno  conlhclu 

Ilpcremit.  Secundum  hunc  fuit 
Eleazarus  *  Dodonis  fiiius ,  Achoi- 
ta ,     vnus   de  tribus   fortisfimis. 

13  Hie  cum  Dauide  fuit  apud  Phas- 
darnmimum,  turn  quum,  fugato 
a  Palxftinis  ( qui  eo  ad  prcefian- 
dum  conuenerant )  exercitu ,  con- 
ftiterunt  in  quodam  fundo,  qui 
ibi  hordeo  plenus  erat,    eumque 

14  defendemnt ,  et ,  exfis  Palaera- 
nis,  nobilem,  Iouae  munerc,vi- 

15  doriam  adepti  funt.  Hi  tres  ex 
triginta  praecipuis  quum  aliquan- 
do  ad  Dauidem  ad  petram  in  fpe- 
luncam  Odollam  defcendisfent, 
Palaeftinis  in  valle  Gigantum  ca- 

1(5  ftra  habentibus  :      Dauid,  qui  in 


arce  erat,  Palxftinorum  praefidio 
ad  Bethiehemam  pofito ,  optauit  I 
dixitque ,  cupere  (ibi  dari  ad  biben- 
dum  aquam  ex  Bcthlehemae  puteo, 
qui  erat  ad  portam.  Turn  illi 
tres  per  Palasftinorum  caftra  pro- 
ruperunt ,  hauftamque  de  Bethle- 
hemae  puteo  ad  portam  pofito  a- 
quam  Dauidi  attulerunt.  Quam- 
quam  noluit  Dauid  bibere ,  fed  earn 
louae  libauit.  Abfit,  inquit,  hoc 
a  me  per  Dcumracum,  vtcommit- 
ta-.n  ,  vt  horum  hominnm  fangui- 
nem,  hoc  eft,  vitae  pcriculum  bi- 
bam.  Hanc  enim  vitae  fuaeperi- 
culo  attulerunt. 

Haec fecere tres  illi  heroes.   Abi- s 
feus  quoque  Ioabi  frater,  altero- 
nira  trium  praecipuus ,   haftam  fu- 
am  in  trecentorum  necem  vibra- 
uitv  atque  inter  alteros  tres  no- 
men    habuit  ,      ceteris    duobus 
pracftantior  :       eamque  ob    rem! 
princeps  eorum,  quamquam  ad  tres 
fuperiorcs  non  peruenit.       Bana-2 
ias  etiam  Ioiadae fiiius,  virifortis- 
fimi ,  et  multis  rebus  geftis  clari, 
Capfclcnfis,  duos  moabiticos  im- 
manes  lcones  interemit;  etin  me- 
dium antrum  niuali  tempore  de- 
gresfus,  Ieonem  occidit.       Idem! 
interfecit  aegyptium  quemdam  ho- 
minem  quinque  cubitorum,  pro- 
ceritate  fpeclandum :  cum  quo  ha- 
ftam habente ,  qux  textorii  iugi  in- 
ftar  erat,    ipfe  baculum  habens, 
congresfus,  haftam  ill',  de  manu  ex- 
torfit,  eumque  ipfius  hafta  perc- 
mit.      Hxc  funt  Banaiae,  Ioiadae  a. 
filii ,  facinora,  qui  in  trium  altero- 
rum    fortinm    numerum    venit, 
pr&cipuae  inter  triginta  virtutis,  1; 
quamquam  ad  tres  priores  non  per- 
uenit.   Hoc  Dauid  vfuseftaconfi- 
liis. 

Fortes  item  militesfuerunt,  A-*< 
fael,  Ioabi  frater,  Elehanan,  Do- 
donis fiiius,  Bethlehemita ,     Sam-** 
mothus  Harorius,  Heles  Phalonius, 
Ira,  Iccis  fiiius,  Thecuanus,  Abie-  *S 
ier  Anathothanus ,       Sobbochais*$ 

Hu- 


Cap.  11.12. 


LIBER    I. 


4ot 


I  to  Hufathenfls,  Ilais  Ahohenfis.    Ma- 

haraisNerophatita,  Heledus,  Baa- 

jinx  filius,  Netophatita,      Ithais, 

Ribais  fiiius ,  Gabaanus  Beniamita, 

'liiBanaias,  Pharathonenfis,    Hurais 

aflumine  Gaa,Abiel  Arbathenfis, 

>3Azmothus  Baharttmenfis,     Eliaba 

i4Saalbonenfis ,      HasfemiGezonen- 

fis  filii,  Ionathan,  Sagis  fiiius,  Ha- 

I5rarenfis,        Achiamus ,   Sacharis 

fiiius,  Hararenfis,  Eliphal, Huris 

\6  fiiius,        Hepher  Mecherater.fis, 

i7  Achias  Phalonienfis ,      Hczro  Car- 

melita ,     Naarais    Esbais    fiiius, 

Sloel,  Nathauis  frater,  Mibahar, 

9  Garis  films ,      Selecus   Ammoni- 

I   ta,  Naharais  Berothenfis,  IoabiSa- 

Oruiae  filii,  anniger,      Iralethrae- 

'us,    Vi-ias   Hettseus,        Zabadus 

Oolais  fiiius ,  Adina,   Sizae  fiiius, 

iRubenita,         Rubenitarum  prin- 

1 3  ceps :  et  praeter  eum  triginta ,    Ha- 

I    nan Maachx  fiiius,  lofaphatus  Ma- 

Uthanienfis,  Ozias  Aftarothen- 

I   fis,  Sama  et  Iahiel,  Hothami  Aroe- 

j  5  renfis  filii :       Iediael,  Samris  fiiius, 

i^Ioha  eius  frater  Tizienfis,      Eliel 

1    Mahauiinus,  Ieribais,  et  Iofauias 

Elnaajni    filii,    Iethma    Moabka, 

.7  Eliel,et  Obed,et  Iafiel  Mofobaianus. 


CAPVT    xir. 

Auxi':.-.res  Beniamit*  pro  Dtiuide.  Hint- 
rut  Dauidu  cop'tt.  Harum Humerus,  vir- 
tus ,  vnanimitu*. 


i  £iEquuntur  hi,  qui  ad  Dauidem 
^venerunt  adSiceleg,  quumad- 
*—*  hue  Saulum  Cis  filiuni  vitaret, 

i  milites  auxiliares ,  vel  inter  for- 
tisfimos  recenfendi,  fagiftarii,  et 
lapides  dextra  finiftraque  iacientes, 
et  tela  arcu  iaculantes,  ex  Sauli 

j  confanguineis  Beniamitis,  quo- 
rum  princeps  erat  Achiezer  et  Ioas, 

i  Samaae  Gabaani  filii,  Iaziel  et 
Phalethus ,  Azmothi  filii ,  Baracha 

■  ijet  Iehus  Anathotenfes ,      Ifmaias 

j  Gabaonenfis  ex  triginta  fortisfimus, 

':  eorumque  prafecrus,  Ieremias, 
iahzicl,  loannes,  Iozabadus  Ga- 


derathenfis,        Elufais,    Ierimo-S 
thus,  Baalias,  Samarias,  Saphatias 
Haruphienfis,        Elcana,    Iefias,<S 
Azareel,  Ioezer,  Iafobaamus  Co- 
rani,      Ioela  et  Sabadias  Ieroha-7 
mi  filii,  ex  Geduda.      Ex  Gaditis8 
quoque  fefe  contulerunt  ad  Daui- 
dem ,  in  folitudine  praefidium  ha- 
bentem,  milites  fortisfimi,  et  in 
armis  exercitati,  fcutati,  iacula- 
tores ,  Ieonibus  truculentiores ,  et 
capreis  in  percurrendis  montibus 
velociores.      Horum  princeps  e-Q 
rat   Ezer,   alter  Obadias,  tertius 
Eliabus,         Mafmanna    quarrus,  lo 
Ieremias  quintus ,      Attais  fextus,  1 1 
Eliel  feptimus ,     Ioannes  o&auus,  I» 
Elzabadus  nonus,      Ieremias  de-13 
cimus,    Machbanais    vndecimus. 
Hi  erant  ex  Gaditis  duces  exercitus,  14 
quorum  minimus  centurio,   ma- 
ximus  tribunus  erat  millenarius. 
Qui  quidem  Iordanem  menfe  pri-15 
mo  totis  redundantem  ripis  traie- 
cerunt,  et  omnes  vallium  incolas 
ad  orientem  atque  occidentem  fti- 
garunt. 

Venerunt  et  Beniamitarum  at- 16 
que  Iudasorum  quidam  ad  Daui- 
dem, praelidium  habentem :  qui- 
bus  egresfus  obuiam  Dauid  ita 
locutus  eft  :  fi  pacati  et  auxili- 17 
andi  gratia  ad  me  venitis,  ego 
animum  coniundhim  vobiscum  ha- 
bebo:  fin,  vtmeprodatismeisho- 
ftibus  criminis  expertem;  Deum 
ego  noftrum  patrium  teftem  atque 
vindicem  adpello.  Hie  Amafaeus  18 
princeps  triginta,  diuino  adflatu 
prseditus:  tu  vero  falue,  Dauid, 
ifacifiii,  inquit,  vnacumtuocom- 
itatu :  falue  et  tu  et  auxiliares  tui, 
quandequidem  tibi  Deus  tuus  au- 
xiliatur.  Turn  Dauid  illos  admi- 
fit,  ordinumque  duces  conftituit. 
Fuerunt  et  ex  Manasfenfibus ,  qui  19 
defecerunt  ad  Dauidem,  quumPa- 
laeftinos  contra  Saulum  ad  prceli- 
11m  comitaretur  :  quamquam  eis 
auxiliatus  non  eft ,  vtpote  a  proce- 
ribus  palaeftinis  confulto  dimisfus, 
Cc  veritis, 


40Z 


PARALIP0MEN0N 


Cap.  12.13. 


veritis,  ne  ipforum  periculo  ad  Sau- 
liun  dominum  fuum  deficeret. 
aolgitur  ad  euro  Siccleg  euntem  de- 
fecerunt,  ex  Manas  fenfibus  :  Adna, 
Iozabadus,  Iedicl,  Michael,  lofaba- 
dus,  EliusetSaiathcus,  manasfen- 
21  lium  copiaruni  duces ,  qui  Daui- 
di  auxilio  fuere  contra  latrorinia, 
quippe  militea  omnes  fortisfimi, 
fiieruntque    principes     c.xercitus. 

aalamque  tain  multi  in  dies  ad  Daui- 
detn  (erendi  atixilii  causfa  conflue- 
ba'"  ,  -  gens  et  plane  ditrinum 
agmen  esfet. 

*3  Igttur  mi!itum,qui  Hebroneni  ad 
Dauidem  eonuenenmf,  vtad  eum 
Sauli  regnum  ex  louse  niandato 
transfer  rent,    numeri  fumma   eft 

*4hxc:  Indvi  fcutatietiaculatores 
fex  millia  oclingcnti,  ad  militiam 
pa  ati. 

a>  Ex  Simeoniis  milites  fortisfimi 
feptctn  millia  centum. 

2<5     Ex  Lcuitisquatuor  millia  fexcen- 

a?  ti,  etloiada  Aharoniorum  dux, 
ct  cum  eo  tria  millia  feptingenti. 

28  Et  Sadocus  iuuenit  miles  fortisfi- 
mus, eiusque  paterna  familia,  prin- 

2pcipesduoet  viginti.  Ex  Beniami- 
tis  Sauli  cognatis  tantum  tria  nullia, 
quippe  multis  adhuc  eorum  fauli- 
n.r  domus  curam  agentibus. 

30  Ex  Ephraimitis  viginti  millia  o- 
Singenti,  milites  fortisfimi ,  et  fua- 
rumfamiiiarum  illuftrisfimi. 

31  Ex  dimidia  tribu  manasfenfi  o- 
clodecim  millia,  qui  nominatim  ve- 
nerunt  ad  Dauidem  regem  crean- 
dum. 

32  Ex  Isfacharianis,  rationis  tempo- 
rum  peritis,  feientibusque,  quid  es- 
fet Israelitis  faciendum ,  principes 
ducenti ,  a  quorum  ore  pendebant 
omncs  eorum  confanguinei. 

33  Ex  Zabuloniis  milites  bellicofi,et 
omnium  bellicorumtelorum  periti, 
quinquaginta  millia,  fine  vlla  fi- 

34mulatiope  alacres.  Ex  Nephtha- 
lenfibus  principes  mille,  et  cum 
cis  feutatorum  et  haftatorum  tri- 
ginta  feptcm  millia. 


Ex  Daniis  rei  bellicx  periti  vigin-  { 
ti  octo  millia  fexcenti.     Ex  Aferia 
nis  milites  in  armis  exercitati  qua 
dragefies  mille. 

Ex  Transiordaninis  Rubenitis 
et  Gaditis  et  dimidia  tribu  ma- 
nasfenfi,  omnium  bellicorum  in- 
ftrumentorum  periti,  centum  vi- 
ginti  millia. 

Omnes  hi  viri  bellieofiinaciem 
ere&i,  animisintegris,  Hebronem 
c<  nuenerunt,  ad  Dauidem  omnium 
Israelitarum  regem  creandum  ,  o- 
mnibus  etiam  reliquis  Israelitis  ad 
Dauidem  regem  creandum  concor- 
dantibus. 

CAPVT    XIII. 

Area  in  vrbem  Hierofolymam  transfertni», 
DiiuiJ-.i i>.\iuf.t.i.     U~*  ncx. 

ILlic  poftquam  triduumcumDa.: 
uidecpulati  funt,  (flipped itabant 
enim  eorum  confanguinei :  prae- 
terea  eorum  vicini,  turn  Islachari- 
ani ,  turn  Zabulonii  et  Nephthalen- 
fesvidumadferebantin  afinis,  ca- 
melis,  mulis,  et  bubus  :      videlicet! 
farinx  cibaria ,  palathas ,  vuas  pas- 
fas,  vinum,  oleum,  bones,  oueset 
capras,  magna  copia,  vtpote  lxtan- 
tibus  Israelitis)      confiliinn  iniitj 
Dauid  cum  tribunis  et  ccntnrioni- 
bus,  omnibusque  ducibus,  atque  ita 
oninem  Israelitarum  centum  adlo- 
cunis  eft  :      fi  vobis  ita  videtur ,  et4 
fi  huius  rei  loua  Deus  noiter  auciror 
eft:    mittamus  pasfim  ad  noftros 
confanguineos ,  in  omnibus  Israe- 
litarum finibus  reliquos,  nee  non 
ad   facerdotes  et  Leuitas  in   fuo- 
rum  pomceriorum  oppidis  agentes, 
vt  ad  nos  conueniant,    quo  Dei, 
noftri  arcam  (  vnde  oracula  tempo- 
ribus  Sauli  non  petiimus )  ad  nos 
transfcramus.      Ad  hoc  faciendum  6 
quimi  omnis  multitudo  confenti- 
ret :  (placebat  enim  ea  res  omnibus) 
conuocauit  Dauid  omnes  Israeli- 
tas,  aSihore  Aegypti  vsqueadHc-7 
matham ,  ad  diuinain  arcam  Cari- 
athia- 


Cap.  13.14. 


LIBER    I. 


403 


j  athiarimo   petendam :    cum   qui- 

;  bus  Baalatham,  hoc  eft,      Caria- 

thiarimum ,  quod  in  Iudaea  pofi- 

tum  eft,  profedhis  eft,  ad  depor- 

I  tandam  illinc  arcam  Dei  louse, 
i  Chcrubis  infidentis ,  vbi  eius  no- 
r  men  inuocabatur.  Hanc  diuinam 
'  arcam,  nouo  plauftro  impofitam,ex 
^  aedibus  Abinadabi  extulcrunt ,  Oza 

et  Haione  plauftrum  agentibus, 
i  Dauide  autein  omnibusque  Israe- 
!  litis  coram  Deo  fuinma  vi  ludenti- 
'bus,  carminibus,  citharis,  nablis, 

II  tympanis ,  cymbalis  et  tubis.  Vbi 
] ad  Chidonis  areara  ventum  eft : 
;Oza  manum  ad  tenendam  arcam, 
jfuccusfantibus  bubus ,  admouit,  et 
iratus  in  cum  Ioua,  ob  admotam 

larcae  manum,  eura  occidit.  Eo 
ibi  ante  Deum  mortuo,  hancOzae 
.  a  Ioua  ftrati  caedem  aegre  tulit  Da- 
uid :  ideoque  locum  ilium  Ozae 
'ftragem  adpellauit ,  quod  nomen 
I'manet  ad  nunc  diem.  Turn  Dauid 
;Deum  veritus ,  eius  arcam  ad  fe  in- 
;  ferre  non  aufus,  earn  ad  fe  in  vrbem 
('Dauidis  inuehi  noluit;  fed  in 
f'jedes  Obededomi  Gethani  intulit, 
k'bieatres  menfesfuit:  fortuna- 
;jitque  Ioua  Obededomi  domum, 
Jtque  omnes  eius  facilitates. 

CAPVT   XIIII. 

I'Uirami  regit  erga  Dauidem  pro  fkno /lu- 
ll dium  ,  auxilium.  In  PaUflinos  Dauidis 
1 1  expeditioncs ,  viflorU.  Dauidis  glorto- 
V.  J'um  nomen  et  maiefiiui. 

MIfit  autem  Hiramus  Tyrio- 
rum  rex  legatos  ad  Dauidem, 
vna  cum  materia  cedrina, 
aementariisque  et  lignariis  fabris, 
I  mi  ei  domum  conftruerent :  in- 
I  ellexitque  Dauid ,  fe  regem  Israe- 
I  itarum  a  Ioua  esfe  creatum ,  et  in 
I  egnum  fuum  elatum,propter  illius 
Israeliticum  populum.  Duxit  au- 
Ijem  et  alias  vxores  Hierofolymis, 
lliosque  liberos  vtriusque  fexus 
I'irocreauit.  Atque  haec  funt  eo- 
um  nomina,  quiei  Hierofolymis 


nati  funt :  Sammua ,  Sobabus,  Na- 
than, Solomo,      Iebahar,  Elifua,^ 
Eliphalethus,   Noga,Naphegus,Ia-  6 
phia,  Elifama,Beeliada  et  Eliphale-7 
thus.    At  Palacftini,poftquam  intel-  g 
lexerunt,  Dauidem  omnium  esfe  Is- 
raelitarum  regem  vn&um ,  expedl- 
tionem  vniuerfi  aduerfus  eum  fece- 
runt :  quo  audito ,  Dauid  eis  oc- 
currit.      Quumque  illi  vallemgi.9 
gantum  occupauisfent ,       Dauid,  i® 
confulto  Deo  de  adgrediendis  Pa- 
laeftinis ,  et  dc  vi&oria  per  ilium 
confequenda,  poftquam  Ioua  ad- 
gredi  iusfit ,      et  de  illis  vi&oriam  1  g 
promifit,  Dauid  illos,  ad  Baalphara- 
zimum  profedtos,  illic  fuperauir,  et 
ita  dixit:  per  me  fudit  hoftes  meos 
Deus,  ficuti  funditur  aqua :      atque  1  % 
inde  locus  ille  Baalpharazimumeft 
adpellatus,    vbi  reiiclos  ab  illis 
ipforum  deos  Dauid  igni  cremari 
iusfit.      Quumque  iterum  Palaefti- 13 
ni  vallem  occupasfent :  confulit  i- 
terum  Dauid  Deum ,  cuius  refpon- 
fum  fuit  hoc :     noli  eos  a  tergo  ad-  \± 
oriri,  fedabeisdigresfus,  eos,  qua 
funt  mori,  adgredere.    Ac,  fimulac  1 5 
incesfus  fonitum  in  mororum  ca- 
cuminibus  audiueris,  prodito  in 
prcelium :  nam  tibi  Deus  ad  conci- 
dendum  agmen  Palaeftinorum  prae- 16 
ibit.      Hoc  Dauid,  ficutaDeoius- 
fus  erat ,  fecit :  et  caefum  eft  agmen  17 
Palaeftinorum  a  Gabaone  ad  Gazer : 
peruulgatumque    eft  Dauidis  no- 
men in  omnibus  terris ,  et  eius  ter- 
rorem  Ioua  cundtis  gentibus  incus- 
fit. 


CAPVT    XV. 

Arcs  uibernacultim.  Leuitarum  ofpc'ta,  can- 
toris ,  ad  oracula ,  ianitores.  Organ» 
ma/iia ,  in  tripud'tantcm  Dauidem  rnij/ua 
irriji'oa  coniuge. 

POftea  fecit  iibi  Dauid  domos  1 
in  vrbe  Dauidis,  locumque  ar- 
cae  diuinae  parauit ,  et  taberna- 
cuium  tetendit.      Deinde  negansa 
aliorum  esfe ,  diuinam  arcam  fer- 
re, quam Leuitarum}  (quippequos 
C  c  2  Ioua 


404 


PARALIPOMENON 


Cap.  15. 


Ioua  ad  ferendam  Ioux  arcam ,  et 
adei  femper  miniftrandum  elegis- 

3fet: )  omncs  Israelitas  Hierofo- 
lymam  conuocauit ,  ad  Ioux  arcam 
inlocumeiafe  prxparatum  dcpor» 

4tandatn:  congregauitque  Aharo- 
nios  et  Leuitas  ex  C.ihathinis  V- 

5  rieletn  principem,  et  eius  confan- 

6  guineos ,  centum  vigiuti.  Ex  Me- 
rarenfibus  Afaiam  principem ,  et  c- 
ius  confanguineos  ducentos  vigin- 

7ti.  Ex  Gerfomiis  Ioelcm  princi- 
pem, tt  eius  confanguineos  centum 

8triginta.  Ex  Elifaphaniis  Sema- 
iam  principem,  et  thisconfangui- 

9  neos  ducentos.  Ex  Hcbroniis  E- 
lielcm  principem ,  et  eius  confan- 

10  guineos  ocioginta.  ExOzielinis 
Amniinadabum  principem ,  et  eius 
confanguineos   centum  duodecim. 

1 1  Deinde  conuocatis  Sadoco  et  Abia- 
thare  pontificibus,  et  Leu  if  is  Vrie- 
le,  Afaia,Ioeie,  Semaia,  liliele  et 
Amminadabo  ,    eis  ita  prxecpit : 

l2vos,  qui  leuiticarum  famiiiarum 
principes cftis ,  luftramini  vna  cum 
confanguineis  veftris ,  vt  Ioux  Dei 
Israelitarum   arcam   in   locum  ci 

13  a  me  prxparatum  feiratis.  Natri 
antea  defeeht  vcftrum  Ioua  innos 
ftragemedidit,  quodeum  ritenon 

I4fumu9  percontati.  Igitur  luilra- 
ti  funt  pontirit.es  et  Leuitx  ad  ar- 
cam  Ioux  Dei  lsiaelitarum  portan. 

1 5  dam:  eamque  palis  impolitam, 
humeris  tiiierunt  Leuitx,  quern- 
admodum  Mofes  ex  Dei  mandato 

16  prxceperat.  Et  Dauid  Leuitarum 
principibus  mandauit ,  vt  cognatos 
fuos  cantores  muficis  prxficerent 
inftrumentis ,  nablis,  citharis  et 
cymhalis,  qui  concentum  edentes 

I7laetitiam  agerent.  Itaque  ftatue- 
runt  Leuitx  Hemanem  Ioelis  fili- 
um,  etex  eius  confanguineis  Afa- 
phum  Barachix,  et  ex  Merarenfi- 
bus  eorum  confanguineis  Ethanera 

18Cufaiae  filium:  et  cum  eis  co- 
gnatos eorum  fecundi  ordinis ,  Za- 


1)  hoc  non  intelligo. 


chanam  Iaazielis  filium,  Semira- 
mothum,  Iehielem,  Vnnim,  Elia- 
bum,  Banaiam,  Maafeiam,  Matha- 
thiam,  Eliphaleum,  Macneiam,  O- 
bededomum  et  Ieielem  ianitores. 

Ceterum  cantores  Heman ,  Afa-  r 
phus  et  Ethan  cymbalis  prxerant  x- 
rcis ,  ad  perfonandum.     Zacharias  1 
autem,  et  Oziel,etSemiramothus,et 
Iehiel,  et  Vnnis,  et  Eliabus,  et  Maa- 
fcias ,  et  Banaias  nablis  fonabant, 
et  puellis  prxerant.      At  Matha-a 
thias,  Eliphaleus,  Macneias,  Obed- 
edomus,  Ieiel  et  Azazias »  o&auas 
praeerant  ad  prxcinendum.     Cho-a 
nenias  autem  Leuitarum  princeps    I 
oraculis  prxerat,  et  moderabatur, 
vtpote  pcritus.      Barachias  et  El- a 
cana  erant   arcae  ianitores.      Se-a 
chenias,  lofaphatus,  Nathanael,  A- 
mafxus,  Zacharias,  Banaias  et  Elie-i 
zer    facerdotes    tubis    clangebant 
ante  arcam  diuinam.     Obededo- 
nius  et  lehias  erant  arcx  ianitores. 

Igitur  Dauide  et  Israelitisfenato-8 
ribus,  copiarumque  ducibus  pro- 
tects ad  arcam  foederis  Ioux  ex 
xdibus  Obcdedomi  cum  Ixtitia  au- 
feiendam ,       quum  Leuitx  arcara  1 
ferentes    diuinitus   adiuuarentur: 
immolati  funt  feptem  rauri,  toti- 
demqucarietes.      Dauid  autem  a-a 
mictus  ei  at  prxtexta  bysfina ,  nee 
non  omncs  Leuitx  arcam  geftan- 
tes,  et  cantores ,  et  vna  cum  canto- 
ribus  Chonenias  oraculorum  prx- 
fectus :  fed  ipfe  Dauid  infuper  in- 
dutus  erat  ephodo  lineo ,       onini- 1 
bus  Israelitis  arcam  foederis  louae 
cum    clangore   et    buccinx  tuba- 
rum  cymbalorumque  fonitu  agen- 
tibu9,    et  nablis  citharisque  refo- 
nantibus.         Poihquam  area  in  vr- 1 
bem  Dauidis  peruenit,  Michoi  Sau- 
li  filia  regem  Dauidem  per  tene- 
ftram  confpicata  tripudiantem  at- 
que  ludencem ,  eum  ammo  defpica- 
taeft. 

CAPVT 


Cap.  Trf. 


LfBER    T. 


CAPVT    XVI. 

Ctngiarium  ad  populttm.    load  ctlebratorcs, 
PfiitmM. 

INtrodueta  area  diuina,  et  in 
tabernaculo,  quod  ei  Dauid  te- 
-  tenderat,  collocara,  fatta  futit 
Deo  folida  facrificia ,  et  pro  falute. 
iPoftquam  folidum  fecrificium  ,  et 
pro  falute  peregit  Dauid  :  populo 
per  Iouae  nomen  bene  precatus , 
ipartituseftin  omnes  Israelitas,  turn 
in  viros ,  turn  in  feminas,  viritim 
:ilngulos  panes  oftasque,  et  vini 
lagans. 

Deinde  ex  Leuitis  ante  arcam 
ilouae  adminiftros  conftituit,  qui 
'louain  Israelitamm  Deum  praedi- 
icarent,  celebrarent  atque  collau- 
'ddient  :  quorum  Afaphus  prin- 
ceps  esfet ,  Zacharias  fecundus  ah 
|eo.  Ieiel  autem,  et  Semiramor 
'thus,  et  Iehiel,  etMathathias,  et 
'Eliabus,  et  Banaias,  et  Obededo- 
'mus  ,  et  Ieiel  inftrumentis  vte- 
Irefttur1,  nablis  et  citharis,  Afapho 
jcymbalapulfante.  Banaias  autem 
etlaziel  facerdotes  tubis  perpetuo 
ante  arcam  foederis  diuini.  Eo 
Iprimum  die  ftatuit  Dauid,  vt  Ioua 
I  per  Alaphum  et  eius  confanguineos 
celebiaretur. 

Concelebrate  Iouam  ,  huius 
nomen  inuocate,  huius  naturam 
per  populos  declarate ,  hunc  ca- 
nite ,  hunc  cantate ,  huius  tot  mi- 
rafacinora  meditamini,  in  hu- 
ius facro  nomine  vos  iaftate: 
laetetur  animus  eorum ,  qui  Iouae 
ftudent.  Quaerite  Iouam  eiusque 
potentiam:  huius  vultum  femper 
expetite  :  huius  mira  facinora, 
huius  prodigia  ,  ab  eoque  latas 
fententias  recolite.  O  Israelis 
ftirps ,  eius  cultoris ,  o  Iacobo  pro- 
gnati,  eius  elecli :  is  Ioua  Deus 
nofter  eft,  cuius  iurisdiclio  toto 
:  patet  orbe  terrarum.  Recordatni- 
ni  femper  foederis,  (rei  ab  eo  in  mil- 
>le  aetates  decretae)  quod  ei  cum 
Abrahamo ,  et  iurisiurandi ,  quod 


cum  Ifaaco  intercedit :    quod  qui  iy 
dem  Iacobo ,  quod  Israeli  decreto 
fanxit  et  fcedere  fempiterno ,     fefe  1 8 
eis  daturum  esfe  Chanaaeam ,  he- 
reditatis  eorum  fortem,   promit- 
tens.        Igitur  quum  et  numero  ip 
pauci  atque  exigui,  et  in  ilia  pere- 
grini  fuerint ,      etex  alia  gente  in  20 
aliam ,  et  ex  alio  regno  in  aliam  iue- 
rint  nationem  :        tamen  tantum  21 
abfuit ,  eos  vt  a  quoquam  iniuria 
adfici  pemnferit,  vt  etiam  eorum 
causfa  reges  caftigauerit :  ne  2* 

tangite  vn&os  meos  :  ne  vatibus 
meis  nocete.     Canite  Iouam  totus  23 
orbis,  huius  vidtoriam  enuntiate 
indies:        huius gloriam per  gen- 24 
tes ,  huius  mira  facinora  per  omnes 
narrate  nationes.         Etenim  per-  25 
quam  magnus  et  laudabilis  eft  Ioua, 
et  omnium  deorum  maxime  terri- 
bilis.       Quum  enim  omnes  dii  ce-  26 
terarum    nationum    deaftri   lint: 
Ioua  caelum  fecit  ;        audtoritate  27 
et  decore  prarditus,  cum  potentia 
et  cum  maieftate  verfans.        Tri-  28 
buite  Iouae ,   o  nationum  genera, 
tribuite  Iouae  gloriam  atque  poten- 
tiam.        Tribuite  Iouae  dignam29 
eius  nomine  gloriam  ;  adferte  far» 
turn ,  et  in  eius  venite  confpeclum  : 
adorate  Iouam  decenter  atque  fan- 
cVe  :     hunc  totus  orbis  terrarum,  30 
atque  adeo  totus  mundus  ,    im- 
mobilis     conftans  ,    pertimefcat. 
Laetetur    caelum ,    exfultet  terra  ,  3  1 
perque  gentes  prae dicetur ,  regnare 
Iouam,        Intonetmare,  et  quid- 32 
quid  eo  continetur :   geftiant  agri, 
et  quaecumque  Aint  in  eis  :        turn  33 
filuarumouentarbores,  in  aduen- 
tum  Iouae,  ad iudicandum  orbem 
terrarum  venientis.      Concelebra-  34 
te  Iouam ,  qui  bonus  eft ,  cuiusque 
perennis  eft  dementia  ♦  atque  ira 
dicite:       ferua  nos ,  Deus  falutis35 
noltrae  : '  collige  nos ,  et  a  ccreris 
tuere  gentibus,    vt  tnuiii  fecruni 
nomen  celebremus,  vt  nos  in  tua 
laude  ostenteinus.        Laudefur  lo-  36 
ua  Deus  Israelttarum  ab  cmni  «e- 
C  c  3  ter- 


4c6 


PARALIPOMENON 


Cap.  15.17. 


ternitate  in  oranem  aeternitatem. 

3?  Turn  vniuerfus  populus  refpon- 
dit ,  amen ,    Iouamque   laudauit. 

38lgitur  ftatnit  ibi  Dauid  apud  arcam 
foederis  Iouae  Afaphum,  eiusque 
cognatos,  qui  femper  apud  arcam 
quotidiana  ininiftrarent  opera ,  O- 
bededorno  eiusque  confanguineis 
fexagintaocto  (erat  autemObede- 
domus  Ieduthunis  filius )  et  Hofa 

39  ianitoribus.  Sadocum  autem  pon- 
tificem,  eiusque  cognatos  facer- 
dotes,    apud  Iouae  tabernaculum 

4°infacello  gabaonenfi,  qui  fem- 
per Iouae  folida  facrificia  facerent 
ad  aram  victimariam ,  mane  et  ve- 
fpere  :    omniaque  fcripta  in  lege, 

4l  quani  Ioua  tulit  Israelitis ,  et 
cum  eis  Hemanem  etleduthunem, 
reliquosque  delecVos ,  qui  fnntfuis 
noininibus  adpellati ,  ad  celebran- 
dum  Iouam,   cuius  perennis  eft 

4a  dementia  ,  in  quibus  Heman  et 
Ieduthnn  tubis  fonarent  etcymba- 
Iis,  et  diuini  carminis  infirumen- 
cis,  Ieduthunis  filiis  ianitores  ageu- 

43  tibus.  Igitur  omni  populo  do- 
mum  digresfo :  Dauid  ad  domum 
fuam  fauftis  omiiubus  profequen- 
dam  fe  conuertit. 


CAPVT    XVII. 

Jitx  /td  Natbanem  defano.     Regis  ad  Iouam 
gratiarum  aflio. 

1  TAOftquam  Dauid  domi  fuae  con- 
r*  fedit,  Nathani  vati  ostendit, 
•*~  non  conuenire,  vt,  Dauide 
cedrinam  incolente  domum ,  area 
foederis  Iouae  maneret  fub  linteis. 

aCui  Nathan  refpondit,  vt  faceret, 
quidquid  ei  esfet  in  animo  :   nam 

3ei  adesfe  Deum.  Sed  ea  nocle 
Deus  cum  Nathane  locutus  eft  in 
hunc  modum  :  i  renuntiatum  haec 

4meoDauidi.  Sic  dicit  Ioua :  non 
t\\  mihi   domum  ad  habitandum 

5  conftrues ,  qui ,  ex  quo  Israeli, 
tas  eduxi ,  domum  adhuc  non  ha- 
bitaui ,  fed  in  tentorio  atque  taber- 

6  naculo  fubinde  tnigraui.      Quam- 


diu   inter  tot  Israelitas    verfatus 
fum,   ecquod  tandem  vlli  praefi- 
dum  Israclitarum ,  cui  meos  Israe-    | 
litas    gubernandos    commiferim , 
verbum  feci  de  conftruenda  mihi 
domocedrina  ?       Qiiamobremfic^ 
dicit  armipotens  Ioua  :  (inquies: 
meum  Dauidem  adloquens )  ego  te 
a  caula  ab  agendo  pecore  adfura- 
tum  ,   meorum  Israelitarum  im- 
peratorem  feci ,    tibique  omnibus  g 
in  rebus  gerendis  adfui :  etexcifis 
tua  causfa  omnibus  tuis  hoftibns, 
tuum  nomen  eorum  nomini  adae- 
quaui,  qui  funt  in  orbeterrarum 
inaximi:        meisque  Israelitis  I0-9 
cum  addgnaui ,  vbi  a  me  quad  con- 
fiti,  permaneant,  neque  amplius 
perturbentur ,    neque  deinceps  ab 
improbis  diuexentur,  ficutiquum 
oIim,tum  ex  quo  eis  gubernatores 
prafeci.       Igitur,  fuba6iis omni- k 
bus  tuis  hoftibus,  hoc  tibinuntio, 
me  Iouam  tibi  esfe  domum  inftru. 
durum.        Ac ,  quum  plena  xtate  11 
ad  maiores  tuos  concesferis  :    ex- 
citabo  tuam  poft  te  progeniem,eum, 
qui  ex  tuis  erit  filiis ,  cuius  regnum 
ftabiliam.         Is  mihi  domum  con.  i; 
ftruet ,  eiusque  folium  in  perpe- 
tuum  conhrmabo.       Huic  ego  pa-  v 
ter,  hie  mihi  filius  erit  :    neque 
cum  mea  priuabo  dementia,    vt 
tuum  antecesforem  priuaui :      fed  u 
eum  mea  in  domo  atque  regno  fta- 
biliam in  perpetuum ,  eiusque  fo- 
lium firmura  manebit  in  fempiter- 
num. 

Haec  omnia  verba,    omnequeif 
oraculum  poftquam  ad  eum  mo- 
dum   Dauidi    Nathan   expofuit  : 
Dauid  rex  Iouam  adiit ,  et  coram  \t 
eo  ftans ,  fie  eft  locutus :  quis  ego 
fum ,  o  Ioua  Deus ,  aut  quae  mea 
ftirps  eft,  vt,  me  hue  vsqueaddu- 
xisfe,    parum  tibi  vifum  fuerit, 
Deus  :  nifi  etiam  meae  ftirpi  pro- 1* 
fpiceres  in  longinquum,  mihique 
humano  more  magnifice  prouidc- 
res,  o  Ioua  Deus  ?        Ecquatan-iJ 
dem  maiore  a  te  adfici  gloria  tuns 

Da- 


I  Cap.  17. 1 8 

lDatiid  posfit?  qui  me  tuum  a- 
.  gnouens,  Ioua,  meaque  causfa ,  et 
r j quia  fie  tibi  placitum  eft,  feceiis, 
•  vr  Ji-^c  tot  et  tania  reprxfentares. 
lO  [oua,  non  folum  tibi  par  milliis 
(left,  fed  ne  eft  quidem  Deus  vllus 
.  prater  te,  quantum  ipfi  noftris 
PJauribus  audiujmus.  Namqux 
omnino  gens  eft  in  orbe  terra  cum 
tuis  Israelitis  conferenda  i  quain 
■fibi  Deus  redemtum  iuerit  ,  fu- 
amque  fecerit  ?  quo  tibi  lnagnuru 
et  terribile  nomen  comparares. 
rDumtuorimi  causfa,  a  tcexAegy- 
,pto  redemtorum  ,  gentes  exigis, 
.eosque  tuos  Israeiitas  in  fempiter- 
'num  facis,  et  eis  te,  Ioua,  Deum 
(prxbes.  Quamobrem  Ioua,  quod 
[tu  mibi  tuo  ,  meacque  ftirpi  pr  1H- 
cituses,  id  fanciattirinperpetuinn, 
jet  promisia  t'hcito.  lta  lirmum 
maguumque  tuum  erit  nomen  in 
|fempiternum  ,  et  armipotens  Ioua 
Deus  Israeluarum  iterum  atque 
iterum  pradkabi  tur ,  et  domus  tui 
Da.iidis  per  tt  ftabilis  erit.  Nam 
jtu  mihi,  mi  Deus,  in  aurem  in- 
|dicafti,  te  mihi  domum  esfe  in- 
ftrudhirum  :  qux  causfa  fuit,  vt 
ego  te  precari  fim  aufus.  Et  nunc, 
Ioua,  tu  Deus  es  :  promififti  au- 
tem  hoc  mihi  beneficiura.  Qua- 
re  age  iam ,  felkita  meam  ftirpem, 
vt  ea  per  te  perpetuo  duret :  nam 
te ,  Ioua ,  fclicitante ,  felix  erit  in 
fempiternura. 

CAPVT     XVIII. 

Dauid*  viclorl* ,  vita  ,  adminiflri. 

POftea  vicit  Dauid  Palxftinos, 
eisque  fubactis  Getham  eius- 
que  colonias  eripuit.  Vicit 
et  Moabitas ,  et  in  poteftatem  fu- 
am  redaclos,  vectigales  habuit. 
Vicit  etiam  Adarezeruro  Sophenae 
regem  apud  Hematham,  turn  quum 
profectus  eft  ad  porrigendum  im- 
perium  fuum  ad  fluuium  Euphra- 
tem ,  et  ei  mille  currus  eripuit, 
et  feptem  equitum ;  et  viginti  pe. 


L  1  ts  fc.  K    1.  407 

ditum  millia:  corrupitquc  currus 
omnes.  :  rxter  centum,  quos  re!i- 
quos   h  "it.       Prxterea  ex   Syrise 
damafcenrs,  qui  ad  auxlliandum 
Adare  ■   o  Sophenxregi  venerant, 
occidit  !  ominum  viginti  duo  mil- 
lia :     redafta'nnue  tub  imperiumc» 
fuum  Syrian       .  ■•  ftenorum  ve- 
etigalcm  habuit,  Ioua  vfOs   :iiea- 
fore  in  omnibus  fins  expedition^ 
bus.       Cepit  et  pharetras  aureas7 
Adarezerianorum,  qnas  Hierofcly- 
mam  intulit.      Turn  ex  Thebatha  S 
et  Chune ,  oppidis  Adarezeri ,  in- 
gentem  vim  aeris  abstulit,  ex  quo 
Solomo  fecit  lacum  xreum ,  colu- 
mnasqueetvafaxrea.     Quodpoft-9 
quam  intellexit  Thous  H  mathac 
rex,  Adarezeri  Sophenx  regis  vi- 
res omnes  fraclas  esfe  a  Dauide, 
mifit  Adoramum  filium  fuum  ad  10 
Dauidem  regem,  quieum  falutaret, 
et  ei  de  debellato  vicloque  Adare- 
zero  ( nam  Thoo  bella  cum  Adare- 
zero  intercesfcrant)   gratularetur. 
Mifit  et  omnis  generis  vafa  aurea,  1 1 
argentea,  atque  xrea :  quae  etiam 
Ioux  confecrauit  rex  Dauid ,  vna 
cum  argento  atque  auro,  quod  ex 
tot  gentibus  abstulevat,  videlicet 
Idumxis,    Moabitis,  Ammomtis, 
Palaeftinis  et  Amalerhitis.      Nam  12. 
Idumxos  vicerat  Abifxus  Saruiae 
filius  in  vallefalis,  exfis  eorum 
o&odccim  millibus :      etldum.cx  13 
pracfidia  impofuerat    tota  'dumxa 
in  poteftatem  redacla  Dauidis ;  Io- 
ua  Dauidem  in  omnibus  expeditio- 
nibus  conferuante. 

Rcgnauit  autem  Dauid  in  omnes  »4 
Israeiitas,  iure  et  acquitate  erga  fuos 
omne9  vtens.     Exercitus  duce  vfus  1 5 
eft  Ioabo  Saniix  filio.    A  commen» 
tariis    Iolaphato    Achiiudi    filio. 
Pontificibus  Sadoco,    Achitobi  et 
Abimelecho  Abiatharis  filio.    Scri- 
ba  Sufa.        Cerethxorum  Phcle- 16 
thxorumque  prafecto  Banaia  Io- 
iadx  filio.      Suorum  autem  filio- 17 
rum  opera  in  primis  vtcbatur. 

Cc  4  CAPVT 


4^8 


PARALIPOMENON 


Cap.  19.20. 


CAPVT    XIX. 

Ainmomttjt  in  dnjdjeu  lej.,:os  ir.iuftitin. 
lojbt  in  tflum  vnlortJ.  "  In  Syros  vttlo- 
'1.1  ,     Pax. 

1  "D^ilea  Aramonitarum  regc  Na- 

f"pa  mortuo,  quuin  ei  filius  e- 

iui  Hanon  in  regno  fuccesfis- 

*  Cet :  Dauid ,  vt  Hanoni  Nahx  fi- 
lio  beneficia  repcndcrct,  quibus 
ab  illius  pane  fuerat  adfeclus : 
mifit  ad  eum  legatos,  qui  eumde 

3  pat  re  confolarentur.  Sed  poll, 
quam  Dauidici  in  Ammonifarum 
fines  ad  Hanonemeius  confolandi 
causfa  pernenenint  :  perfuafere 
principcs  Ammonitcnim  Hanoni, 
Dauidem  non  iplius  patris  apud 
eum  honorandi  causfa  confolato- 
res  ei  mifitfe,  fed  eos  ad  c.vplo- 
randam,  fpcculandam  ct  cuerttn- 

4  dam  terrain  veniffe.  Itaque coni- 
prcheiuiit  Hanon  Datiidicos,  eos- 
quctotondit,  el  ab&U0l  eorum  vs- 
que  ad  nates  mediis  vtftibus,  eos 

5  dimifit.  Quibus  disccdentibus, 
poltquam  de  eh  rcpi  Dauidi  man- 
datum  eft:  mil  It  ill  1  s  obuiam,  (cos 
enim  magnopcre  pudebat)  iusfit- 
quc,  vt  Hierichunte  maiicrcnt,  do- 

<S  nee  renata  barba  redircnt.  Turn 
Ammonitx  videntes,  &  infenfuin 
habere  Dauidem,  nnferunt  quuin 
ipfi,  turn  Hanon,  mille  argentita- 
lenta  ad  conducendumci  Mcfopo- 
tamia  et  ex  Syria  Maacliam,  etcx 

7Sophenc  currus  et  equites :  con- 
ducUsque  friginta  duobus  curru- 
um  millibus,  et  rege  Maacha  cum 
cius  copiis ,  profeeU  callra  pofue- 
runt  ante  Mcdabam. 

8  Hocvbiaudiuit  Dauid,  Ammoni- 
tas  ex  fuis  colleclos  vrbibusadbel- 
Jandum  adesfe  ;  mifit  Ioabuni  cum 

9  omni  fortisfimorum  exercitu.  Io- 
abus ,  quum  progresfi  Ammonirx 
aciemante  portamvrbis,  regesau- 
tcm,  qui  aduenerant,  feorfiim  in 

loagroinftruxisfent,  videns,  pu- 
gnam  fibi  et  a  fronte  etatergo  im- 
minere :  delegit  ex  omni  Israelite- 


rum  robore,  quos  Syris  opponerct ; 
reliquos  Abifxo  fratrifuo,  qui  con- 11 
tra  Ammonites  inftruercntur,  com- 
mifit,  itadicens:      Cwrx-  Syri  yr- H 
gebunt,  ru  mini  feres  auxilium: 
fin  te  Ammonite  prement ,  ego  ti- 
bifubueniam.      Praefta  te  fortem,  13 
et  pro  nollris  popularibus,  pro- 
que  Dei  nollri  vrbibus  pugnemus 
fortiter:  ct  Iowa ,   quod  ei  vifum 
fucrit,  faciet.      His  diclis,  ioabus  14 
cum  fuis  militibus  prctliocum  Sy- 
ris congrcditur ,  eosquc  in  fugam 
vcrtit.      Itaquc  videntes  Ammoni-  *S 
tx ,  Syros  fu  gcre ,  vcrfi  ftint  et  ipfi 
in  fugam  ab  illius  fratrc   Abifao, 
vruemque  rcpeticrunt,  ct  Ioabus 
Hierofolymara  venit,      Turn  Sy- 16 
11  videntes,  feab  Israclitisesfefu- 
p.  rat.-.-,  misfis  legatis  Syros  exci- 
uerunt,  qui  trans  tiumen  incole- 
bant,  quibus  prxerat  Sophacus,dux 
excrvitus    adarezeriani.         Quod  17 
vbi  Dauidi  nuntiatum  eft:  coaclis 
omnibus  Israclitis,   traiec~to  Ior- 
dane  illos  adgrcsfus ,  copias  contra 
eos   inttruxit:    et   acic   ordinata, 
commisfoque   pralio,  terga  Syri 
vcrterunt  Israclitis:       interfecit-  Mj 
que  Dauid  ex  Syris   quadrigario- 
rum  fcptem  millia,  peditum  qua- 
draginta  millia:  Sophacumque  im- 
pcratoremoccidit.       Turn  viden- 19 
tcs  Adarezeriani ,  fe  Israelitis  infe- 
riores,  paccm  feccre  cumDauide, 
ciquc  fcruicrunt :  nee  voluere  Sy- 
ri deinceps  Ammonitis  auxilium 
ferre. 


CAPVT     XX. 

loabm  in  AmmonittiA.         Viflori*  plurei. 
QjUtnt  a  Dnuidicu  nfigigantes. 

DEinde  ineunte  vcre ,  quo  tern- 1 
pore  folent  expeditiones  a  re- 
gibus  fieri,  Ioabus  edu&o 
exercitu  Ainnionitarum  fines  de- 
populatus,  Ribbam  obfidcre  ad- 
is  ell,  Dauide  Hierofolymia 
habitanfe,  captamque  cucrtir. 
Et  Dauid  regis  lllorum  coronam,  % 
(quam 


Cap.  ao.  u. 


LIBER    I. 


409 


1 

_    1 


( quam  geramis  ornatam  auri  talen- 

tum  pendere  reperit , )  iiiius  dccra- 

61am  capiti  fuo  impofuit,  vrbis- 

1  que   pluriniam    praedam   extulit. 

3  Oppidanos  autem  omnes  eduxit, 

et  ferris  tribulisque  ferreis  et  fe- 

j  curibus  excruciauic :  idemque  o- 

mnibus  Ammonitarum  oppidis  fe- 

.  cit.    A  (que  ita  cum  omnibus  co- 

piis  Hierofolymam  reuertit. 
I*     Poftea  exftitit  pralium  apud  Ga- 
zer cum  Palaeftinis,  quum  quidem 
interfecit  Sobocheus   Hufathenfis 
Saphaim  gigantibus  prognatum,  at- 
Jque  ita  fubadti  funt  ilii.      Item 
aliud  fuic  cum  Palaeftinis  pralium, 
:  in  quo  peremit  Elehanan,  Iairis 
'  filius ,  Bethlehemita ,  Goiiae  fra- 
j  trem  Gethaeum,    cuius  haftx  li- 
gnum aequabat  magnitudine  iugum 
•Stextorium.      Item  alia  commisfa 
J  pugna  eft  apud  Getham,  vbi  qui- 
!  dam  magna  ftatura  fuit ,  i>  fenos ,  id 
I  eft,  viginti  quatuor  habens  digi- 
j  tos,    et  ipfe  de  ftirpe   gigantea: 
(7  quern  Israelitis  conuiciantem  oc- 
j  cidit  Ionathan  Samaae  frarris  Da- 
I  uidis  filius.     Quatuor  hi  Gethae 
gigantibus  prognati ,  a  Dauide  Da- 
(  uidicisque  deiedi  funt. 


CAPVT    XXI. 

Dauidif  in  popylum  ctnfiu.  Peflif  in  Is- 
raelite. Vaflator  angehn.  PeftiUntiit 
fedaiio. 

SEd  Israelitis  infeftus  Satan  Da- 
uidem  impulit  ad  numerandos 
Israelitas.  Itaque  Dauid  Ioabo 
et  populi  primariis  ita  dixit :  ite, 
numerate  Israelitas  a  Berfaba  ad 
Danem  vsque ,  et  mihi  numerum 
referte,  vt  fciam,  quotfint.  Cui 
Ioabus,  Iouam  precor,  inquit, 
vt  fuos  centuplicet:  qui  quidem 
quum  fint  omnes  in  tua,  domine 
rex ,  poteftate ;  cur  tandem  iftud 
qusrendo,  Tsvar'itis  noxiam  im- 
,  portes.  Sedviclus  regis  irnperio 
Ioabus,  profeclus  eft ,  et  peracratis 

£)  fcilii'.etin  fingulis  manibus  et f  e.iilvi 


omnibus     Israelitarum      finihus,       4 
Hierofolymam  reuerfus,    Dauidi 
numerum  recenfitorum  hominum 
retulit.      Fuerunt  autem  in  vni-5 
uerfum  Israelitas  vndecies  centena 
millia,   qui  arma  ferre  posfent: 
Iudaeorum  quadringenta  feptuagin- 
ta  millia ,  qui  arma  ferre  posfent ; 
Leuitis  et  Beniamitis  inter  eos  none» 
recenfitis,  quod  Ioabus  a  mandato 
regis  abhorrebat.      Ea  re  oftenfus  7 
Deus,    Israelitis  cladem  intulit: 
eftque  Deo  confesfus  Dauid ,  fe  ea  8 
re  facienda  peccasfe  grauiter,  et 
fibi  tarn  imprudenter  commisfam 
culpam  ignofci  poftulauit.        At  9 
Ioua  Gado  Dauidis  fatidico  man- 
dauit,  vt  Dauidem  adiret,  eique 
tres  a  Ioua  proponeret  optiones : 
quarum  vnam  eligeret ,  quam  fibi 
ab  illo  fieri  vellet.      Ergo  Daui- 10 
dera  adgresfus  Gadus ,  ei  dixit  ita : 
fie  dick  Ioua :   elige ,  num  malis  1  * 
triennii  famem ;  an  tres  menfes  ab 
aduerfariis  tuis  fuperari ,  et  hofti- 
li  enfe   comprehendi :    an  vt  tri- 
duum  terra  enfe  Iouaectpeftilentia 
infeftetur,    et    omnes    Israelita- 
rum finesaloux  angelc  vaftentur. 
Quarevide,  quam  rem  ei  referam,  1» 
qui  me  mifit.      Et  Dauid,  magna  13 
premor  anguftia,  inquit  Gadum  ad- 
ioquens:  malo  cadereinloux  ma- 
num,    qui  finguiari  eft  praeditus 
mifericordia ,    quam    in    roanum 
hominum  incidere.      Turn  Ioua  * 4 
pefteacifecit  Israelitas,  ceciderunt- 
que  ex  eis  feptuaginta  hominum 
millia:    mifitque    Deus    angelum 
Hierofolymam,  ad  cam  depopu- 
landam.        Deinde  etim  contem-tj 
platus  Ioua  grasfantem ,  reuocauit 
fupplicium:  et,  hadtenus,  inquit, 
vaftatorem    angelum    adloquens, 
iam  coh;be  manum  tuam.  Ita  louae 
angelus  conftitit  apud  aream  Orna- 
nis  Iebufai.      Quern  angelum  con-  l<5 
fpicatus  Dauid  ftantem  inter  ter- 
rain et  caelum,  ftricrumque,  etin- 
Flierofolymam  porre&um   gladi- 
Cc  5  um 


4io 


PARALTPOMENON 


uni    manu    tenentem,     abiccit  fc 

pronum  turn  lpfc ,  turn  fenatores, 

centonibus  induti,  etDeuni  lie  ad 

17  Iocutus  eft  :      nonnc  ego  populum 

iusfi  numcrari?  inquit,  nonne  e- 

go  is  fiim,  qui  peccaui,  et  fcelia 

comiiifi  ?    hx  quidem  ones  quid 

commiferunt?    o  ioua   mi  Deus, 

impete  me  tua  manu ,  meamque 

ftirpem  patriam  ,  neue  funs  adtici- 

I8atur  clade  populus.       Turn  Ioua» 

nuntiusGado  mandauit,  vtDauidi 

prxciperet,  vtaramlou.c  conftni- 

clum  iretin  area  Ornanis  lcbufci. 

19  Et  Dauid,    quemadmodum    Ion* 

nomine  prxccptum   erat  a  Gado, 

aoprofeelus  eft.        Turn  refpidcns 

Oman,  qui  turn  tritictim  tritura- 

aibat,  angelum  .mimaduertit :       et 

quatuor  cius  filiis,  qui  apud  eum 

aderant,  Cek  abdcntibus,  confpi- 

catusadfevenientcm  Dauidcm,  ei, 

ex  area  egresfus,  fubmisfo  ad  ter- 

32  ram  vultu  honorcm  prxbuit.       Et 

Dauid  Omani  dixit:  addice  mihi 

i llri  1 1  s  arcx   locum,  in  quo  loux 

aram  conftruam  ,    et  addice  pleno 

pretio,  vt  popnli  ftrages  coercea- 

%l  tur.       CuiUrnan  ,  cape,  inquit, 

etvtere,  dominerez,  tuo  arLma- 

t\\.    En  tibi  do  e'  boues  ad  vich- 

mas,  et  tribulas  ad  ligna,   et  tri- 

14  ticum  ad  fertum  :  omnia  do.  At 
rex  Dauid,  imnio  iufto  prcfio 
cmam,  inquit  Omani;  nequc  e- 
nim  loux  tua  otTeram ,  aut  foli- 
dum    facvificium     gratis    faciam. 

15  Ita  foluit  Ornani  Dauid  pro  eo  loco 
ficlos    auri     ponderc     fexecntos : 

15  ibique,  exftrucla  lou,r  ara,  foliduni 
iacrificium  et  pro  faltite  fecit ,  Io- 
uamque  inuocauit:  et  Ioua  eum, 
igne  de  caclo  in  aram  viclimariam 
demisfo ,  exaudiuit ,  angeloque 
iwsfit ,  vt  gladium  referret  in  vagi- 
nam. 

47  Turn  Dauid  videns ,  fc  a  Ioua  in 
Ornanis  Iebufxi  area  exauditum 

%%  esfe,  facrificauit  ibi.  Nam  quum 
loux  tabernaculum,  quod  Mofes  in 


Cap.  1  ?.  az. 


esfeteo'er.pore  in  face'lo  Cabao- 
ne:      non  potuit  Dauid  eo  in  con- *J 
fpechmi  ad    -ins  fcifci  ar.d-m»  ora- 
culmr  venire  ,  quippe  angcli  loux 
gladio  ternnis. 


CAPVT     XXII. 

Templi  flrunidi  .idfaratM.        Ad  Solomo- 
•   -        Afarthndtu  de  tempo.      Ad 
f»o  en,  iJnutiifiofuno. 

IGitur  Dauid  ftatuens,  id  esfe  Io- 1 
uxDeitemplun:,  eamque  Israe- 
litarum     aram      vie~Hmariam ,  % 
iuafil  peiegrinis,quierant  in  Israe- 
litarum  finibus,  congregari,  confti- 
tuit  Lpicidas,  qui  quadratos  lapides 
ad  diuini   tcmpli  conftrudiionem 
cxikrem.    Turn  magnamferri  co-  3 
piam  adclauos  portarumoftiisad- 
hibenJos,  ct  ad  commisfuras,  cora- 
paiauit,  xrisque  pondus  immen- 
fum  ,      ct  cedrinam  matcriam  in-  4 
ni.merabilem  :   quippe  Sidoniis  et 
Tyriis  ei    magnam   eius   copiam 
aduehent;L.s.        Statuerat    enim  5 
Dauid  (que  niamciusrilius  Solomo 
puer  tene 'litis  esfet ,  et  louae  fa- 
niun  esfet  conftruendum ,    quod 
11 .1.  nkudine  ,    quod   excellentia, 
(\\\(j\   lama,    quod   magniflcentia 
omnibus  in  terris  celebraretur , ) 
•dparatum    fibi   esfe    faciendum, 
eoquc  mulia  ante  fuum  interituui 
j't    y  ,  ".in. 

Deinde  euocato  filio  fuo  Solomo-  5 
ni  pmcepit,  vt  Ioux  Israelitanmi 
Deo  tempi um  conftrueret,  etcum 
eo  fie  Iocutus  eft.      Fili,  quumha-^ 
berem  in  animo ,  nomini  Ioux  Dei 
mei  tcmplum  conftruere  :      Ioua  g 
mccum  locutus  eft  in  hanc  fententi- 
am:  fanguinis  raultum  fudifti,  et 
ingentia  bclla  gesfifti:  nontu  mco 
nomini  templum  conftrues,qui  tan- 
tum  fanguinis  htimi  apud  me  fude- 
ris.    Sed  tibi  nafcetur  filius,  qui  vir  p 
erit  quietus,  cuique  egoab  omni- 
bus vndique  hoftibus  quietem  prx 


ftabo:     nam  et  Solomo  nominabi- 10 
defertis  fecerat,  et  ara  viclimaria    tur,  et  pacem  atque  otium  prxbebo 

Israe. 


Cap.  22. 23. 


LIBER    I. 


411 


[  Israelitis  eius  sruo.      Hie  nornini 
'■'■  meo  templum  conftruet ,  hicmihi 
filiiis,  egoei  pater  ero,  eiusquein 
.(  Israelitas  regni  folium  firmabo  in 
tfempiternum.        Nunc,  mi  fill, 
.  I  (quod  tibi  fecundus  bene  vertat 
:  Ioua)  conftruito  louse  Deo  tuo  tern- 
'3 plum,  vt  ipfe  tibi  mandat.      Dabit 
1  :  autem  tibi  Ioua   folertiam  atque 
prudentiam,  tibique  ad  Israelitas 
prxcepta,  etde  conferuanda  louse 
J  Dei  tui  lege,  dabit.      Atque  turn 
denntm  profpere  ages,  fi  decreta 
et  iura ,  quae  Ioua  Moli  ad  Israeli- 
tas  praecepit,    curabis  exfequen- 
',    ',  da.        Efto  fortis  atque  conftans, 
j  I  >  intrepidusque  et  impauidus.      E- 
1    quidem  pro  mea  tenuitate  pracpa- 
'i    raui  ad  louac  templum  auri  cen- 
[)  tummilliatalentorum,  argentide- 
cies  cenfrena  millia ,  aeris  autem  et 
}j  ferri  immenfam  vira :  nee  non  li- 
'^1  gna  faxaque  paraui ,  ad  quae  tu  ad- 
7des  alia.      lam  vero  artifices  ha- 
||  bes  magna  copia,  latomos  fabros- 
>     que  lapidarios  et  lignarios ,  et  tarn 
multos   omnium  peritos  artium, 
1    aurunique  et  argentum ,  et  aes  et 
ferrum  innumerable.    Age  fane, 
'  ■    adgredere  opus ,  adiuuante  Ioua. 
J 1  .j  Turn  autem   prxcepit  Dauid  o- 
pi  mnibus  principibus  Israelitis,  vt 
1 1 .  Solomonem  filium  fuum  adiuua- 
'I    rent.      Adeft  quidem  vobis  Ioua 
I    Deus  vefter,  inquit,  et  vobis  otium 
i\  fecit  vndique:  addixit  enim  mihi 
p :  incolas ,  ertque  terra  Iouae  et  eius 
?populo    fubacla.         Quapropter 
mentes  animosque  veftros  ad  Iouae 
Dei  veftri  ftudium  adplicate,  et 
■i     Iouae  Dei  fancluarium  conftruere 
adgredimini  ad  inferendam  foede- 
ris Iouae  arcam ,  et  facra  Dei  vafa 
1      in  aedem ,  Iouae  nornini  conftruen- 
dam. 


CAPVT     XXIII. 

Dauid  fenex.  Solomo  rex.  Templi  admi- 
mftri ,  iudices  ,  cantons ,  etalii  mtUtifte- 
but  destinati. 


IGitur  Dauid ,  iatn  fenex  et  ma- 1 
turns   aeui,     Solomonem   fili- 
um  fuum  Israelitarum  regem 
conftituit,       et  omnes  Israelita-  a 
rum  principes  et  facerdotes  Leui- 
tasque  congregauit ,       numeran-  3 
dosque  curauit  Leuitas ,  qui  trige- 
fimum  annum  excederent ,  quorum 
viritim  recenfitorum  numerus  fuit 
virorum  triginta  o&o  millia. 

Horum  fuere,  qui  templi  Iouae  4 
opus   follicitarent ,    viginti  qua- 
tuor  millia  :    magiftratus  et  iudi- 
ces fex  millia  :        ianitores  qua-  £ 
tuor  millia  :  qui  Iouam  laudarent 
inftrumentis  a  Dauide  factis  ad  di- 
cendas    laudes ,    quatuor    millia. 
Hos  Dauid  in  clasfes  distribuit  a  6 
Leuis  filiis ,  Gerfone ,  Cahatho  et 
Merari  denominatas.      Gerfonidae  7 
fuere  Leedan  et  Semeis.        Leeda-  8 
nis  filii,  primus  Iehiel ,  Zethamus  et 
Ioel,  tres.       Semeis  tres  item ,  So-  9 
lomithus ,  Haziel  et  Haran.        Hi 
fuere     leedaniarum     familiarum 
principes.      Semeis  filii  fuere  qua-  10 
tuor,  Iahathus,  Ziza,  Iaus  et  Baria : 
quorum  Iahathus  primus ,  Ziza  fe- 1 1 
cundus  fuit :  Iaus  et  Baria ,  qui  non 
multos  habuere  filios,  pro  vna  cen- 
fi  funt  familia.       Cahathi  filii  file- 12 
re  quatuor,  Amramus,    Ifaar ,  He- 
bron et  Oziel.        Amrami  porro,  13 
Aharon  etMofes.        Aharon  vna 
cum  filiis  deftinatus  eft  in  perpe- 
tuum  confecrando  fanftiori   fan- 
ctuario ,  ad  Iouae  fufriendum  atque 
miniftrandum ,    et  eius  celebran- 
dum    nomen     in     fempiternum. 
Mofis  filii,  hominis  diuini,  recen- 14 
fiti  funt  in  tribu  leuitica,        qui  15 
fuere  Gerfomus  et  Eliezer.       Ger- 16 
fomi  Sabuel  primus.  Eliezeri  17 

Rohobias  primus ,  nee  habuit Elie- 
zer alios.       Rohobiae  filii  permul- 1 8 
ti  fuerunt.        Ifaaris  fuit  Solomi- 19 
thus  primus.        Hebronis  primus  ao 
Ierias,  fecundus  Amarias,  tertius 
Iahaziel  ,     quartus    Iecameamus. 
Ozielis  filii  fuere,  primus Micha,  21 
fecundus  Iefia.      Mcraris  filii  fiie-  22 

re 


4ii 


PAR  ALIPOMENON 


Cap.  13.14. 


re  Moholis  et  Mufis.    MoholisEI- 

*3  eaiarus  et  Cis.  Ekazanis  obiit 
fine  filiis  :  taatura  filias  habuit, 
quas  duxere  Cis  filii ,  earum  cogna- 

44  ti.  Mufis  filios  habuit  tres,  Mo- 
holim  ,    Ederum  et  lcremothum. 

*5  Hi  fucre  Leuis  filii ,  patriaruin  au- 
dtores  fam iliaru m,  ad  nomimim 
numerum  recenfiti  viritim ,  qui  vi- 
cefitnimi  excedentcs  annum  opus 
in  nuinere  templi  Iouac  facerent. 

a<^Statuerat  enim  Dauid,  (  qnoniani 
Ioua  Israelitarutn  Dcus  fuum  po- 
puluni  quietuiD  rcddidisfet,  isque 
Hierofolymis    permanfurus   etfet 

a7perpetuo, )  Leuitis  quidem  non 
esfe  deinceps  portandum  taberna- 
culum,    et  eius  operationis  onine 

28  inftrumentum.  Nam  vltimo  ius- 
fuDauidis  is  eft  numerals  inftitutus 
Leuitarum,  qui  viginti  annis  cs- 
fent  maiores  :  qui  Aharonis  tiliis 
fubditi,  in  aede  louse opeiaitnuir, 
inatriis,  inceliis,  in  omnium  pu- 
furorum,   et  in  diui. 

2$nitcn  pliitmnercpbewido:  turn 
ad  pattern  ordinarium,  adlimilam, 
adfertum  ,  ad  crustulanonfermen- 
tata,  ad  fartaainem,  ad  patellam, 
adomncs  menfuras  et  dimenfiones: 

3°  turn  vt  adtsfenr  fine;:ilis  matutinis 
ad  Eottam  celebrandunt  atque  lau- 
dandum  ,  itidcmque   vcfpertinis: 

3 l  vt ■jiie  loua:  omnia  iacercnt  folida 
facriticia  in  fabbatis ,  nouiluniis  et 
folemnibus,  pro  inftituto  eoriim 
numcro  atque  ritu  pcrpetuo  apud 

SMouam  :  quique  oracularis  ta- 
bernactili ,  et  facrarii ,  et  Aharonis 
filiorum  fuorum  confanguineorum 
curam  gcrerent  ad  operationem 
tcmpli  Iouac. 


CAPVT    XXIIII. 

1l>ar«»e  natttmm  clasfes.     Sortn  inter  tem- 

:jhoi. 

\   H?.ronis  autem  filiorum  clas- 


fcs  fie  habent.    Aharonis  filii 
fierantNadabus,  Abius,  £I- 
2eaz:-.  •  iiv:Ithamarus.        Sed  mor- 

r)  hie  vetcrcm  ve.lloncm  r'utu  fum. 


tuis  Nadabo  et  Abiu  prafente  pa- 
tre,  nullis  fuperftitibus  filiis:  fa- 
cerdotium  ceperunt  Eleazarus  et 
Ithamarus.  Eleazaro  badocu$,$ 
ltliamaro  Achimelechus  prognati 
funt:  quos  Dauid  in  eorum  mune- 
ris  vices  diuifit  ,  et  itadiuifit,4 
vt,  quoniamcis  viritim  recenfendig 
plures  exftabant  Eleazari  pofteri, 
quam  Ithamari,  ftatueret  ex.  Elea- 
zarianis  familiarum  principes  fex- 
decim ,  ex  Ithamarianis  octo. 

Diuifi  funt  autem  fortibus  inter  5 
fe,  quiesfent  facrarii,  diuinarum- 
que  rerum  principes,  Eleazaro  et  I- 
thamaro  prognati.      Eos  defcripfit  6 
Semeias,  Nathanaelis  filius,  fcri- 
ba  leuiticus  apud  regem  et  apud 
principes ,  et  Sadocus  pontifex ,  et 
Achimelechus  Abiatharis  fiiius,  et 
patres  farnilias  facerdotum  Leuita- 
rumque:    ita  vt   Eleazaro    binar, 
Ithamaro   lingulae   adfcriberentur 
familiar.  *     Obtigit  autem  prima  7 
fors    loiaribo ,     fecunda    Iedaiae, 
tertia   Harimo ,   quarta  Seorimo,  8 
quinta   Melcix,    fexta  Miiamir,j,o 
feptima  Hacozo,   oc?taua    Abi<e,ie 
nona    Iefux,     dccima    Sechenix,  II 
vndecitna  Eliafibo  ,  duodccima  la- 12 
cimo,       decima  tertia   Hopphx,  13 
decima  quarta  Iefebeabo ,     decuna  14 
quinta  Belgx,  decima  fexta  Em- 
mero,      decima  feptima  Heziro,  15 
decima  o6taua  Happifefo ,      deci- 16 
ma  nona  Phethaix,  vicefima  He- 
zecheli,      vicefima  prima  Iachi-  II 
ni,  vicefima  fecunda  Gamuli,    vi-ii 
cefima    tertia   Dalaiae,     vicefima 
quarta    Maazix.       Hoc    maxime  1$ 
ordine  deftinati  funt  muneri  fuo 
ad  vcntitandumin  Ioux  templum, 
vt  eorum  ritus  ferebat ,  prxfiden- 
te  eorum  patre  Aharone,  vt  ei  prae- 
ceperat  Ioua   Deus    Israelitarum. 
Exreliquis  Leuis  filiis ,  ex  Amrami  i< 
filiis  eratSubael,  ex  Subaelis  Ie- 
hedehs.      Rohobix  filiorum  pri.n 
mus  Icfias.      Ifaaris  Solomothus.2.5 
Solomcthi lahathus ,  <     cuius  filii*; 

fue- 


Cap.  25.  i6. 


LIBER    I. 


413 


fuere  Ierias  primus,  Amarias  fe- 

tj  cundus,    Iahaziel   tertius,    leca- 

4nieamus  quartus.       Ozielis  filius 

j  fuit  Micha.    Miehae  fiiius  Samir. 

l|5Frater  autem  Iefias.    Iefiae   fiiius 

SZacharias.       Meraris    filii,  Mo- 

l7holisetMufis.  Iaaziae  Beno.     Me- 

rari  prognati  funt  ex  Iaazia  Beno, 

8Sohamus,  Zaccuret  Hebris.      Ex 

Moholi  Eleazarus :  qui  filios  non 

9habuit.      Cis  fiiius  fuit  krameel. 

^Mufis  filii  fuere,  Moholis,  Eder 

et  Ierimothus.    Hi  fuerunt  Leui 

prognati,    fainiliarum    auclores, 

qui  et  ipfi  iecere  fortes  cum  fuis 

;  confanguineis    Abaroniis    coram 

1  Dauide  rege ,      quuin  quidem  Sa- 

docus  et  Achimclechus,  et  facer- 

:'  dotalium  leuiticarumque  familia- 

ii  rum  principes  esfent  praccipui  pa- 

if  tres  famiiiarum,  cum  fuis  cogna- 

1  tis  natu  minoribus  comparati. 

CAPVT     XXV. 

,     Exercituum  duBores.      Cantons  adinflrtt- 
mentain  fano. 

'i  O  Ecreuit  autem  Dauid,  et  exer- 
I  ^citus  duces  ad  muniis  obeun- 
1  k^dum,  filios  Afaphi,  Hemanis 
ij  et  Ieduthunis,    vaticinantium  in 
i  citharis,  *nabliset  cymbalis,  quo- 
rum hominum,  quifui  muneriso- 
j  pere  fungerentur,  numerus^fuii. 
ii  Afaphi  filii  fuere  Zaccur,  Iofephus, 
;  Nathanias  etAfarela,  qui  Afapho 
jj  fub  rege  vaticinanti  fuberant.     Ie- 
<  duthunis  filii  fuere  Godolias,  Se- 
ris,  Efaias,  Hafabiaset  Mathathi- 
;  as,qui/  fex  patri  fuo  Ieduthuni  fub- 
erant,     in    cithara     vaticinanti, 
Iouam  celebrando  atque  laudando. 
\  Hemanis  filii  fuere  Boccias,  Ma- 
rhanias,  Oziel,  Sabuel,  leremo- 
thus ,  Ananias ,  Hananis ,  Eliatha, 
1  Giddalthis,   Romamthiezer,   Ios- 
.  becasfa,  Mallothis,  Hothiret  Ma- 
:;haziothus.      Hi  omnino  fuerunt 
Hemanis  filii,   fatidici  regii,  in 
I  diclis  diuinis ,  ad  euehendum  cor- 


nu,  quos  quatuordecim  filios  de- 
dit  Deus  Hemani,  et  filias  tres. 
Hi  omnes   patri  fuo    fubditi  ca-<$ 
nebant  in  templo  Iouae  cymbalis, 
nablis  et  citharis,   ad  diuini  tem- 
pli    munus:    praefidentibus   rege, 
et  Afapho,  et  Ieduthune,  et  He- 
mane.      Horuin ,  inquam ,   et  fi-  7 
mul  eorum  cognatorum ,  Iouanum 
carmen  edoc~iorum,  omnium  pe- 
ritorum ,   numerus  fuit    ducenti 
oc~k>gintaoc~to  :       qui ,  ia£ris  for- 8 
tibus  inter  ft,  procurationem  par- 
titi  funt,  minorespariterac  maio- 
res ,  iunclis  peritis  cum  difcipulis. 
Prima  fors  Afaphanorum  obtigitp 
Ioftpho,  fecunda  Godoliae,      ter-  to 
tiaZaccuri,      quarta  Ifaari,  n 

quinta  Nathaniae,  12 

fcxta  Bocciae,  13 

feptima  Afarelae,  14 

ociaua  Efaiae,  1 5 

nona  Mathaniac,  i<5 

decima  Semei,  17 

vndecima  Azareli,  1 8 

duodecima  Hafabiae,  19 

decima  tenia  Subaeli,  20 

decima  quarta  Mathathiae,  21 

decima  quinta  leremotho,  22 

decima  fexta  Ananias,  23 

decima  feptima  Iosbecasfae,  24 

duodeuicefima  Hanani,  a> 

vndeuicefima  Mailothi,  26 

vicefima  Eliathae,  47 

vicefima  prima  Hothiri,  28 

vicefima  fecunda  Giddalthi,  29 

vicefima  tertia  Mahaziotho,  30 

vicefima  quarta  Romamthiezero :  3 1 
qui  omnes,  cum  fuis quisque filiis 
et  cognatis ,  erant  duodeni. 


CAPVT     XXVI. 

lanttores  in  lout  fano  ,    ad  ntli  partes  o- 
mnes. 


QVod  ad  ianitorum  clasfes  at- 1 
tinet ,  ex  Coranis  erat  Meft- 
lemias  Corae  fiiius ,  Afapho 
natus.        Mefelemias    filii    fuere» 
Zacharias  primus,Iediael  fecundu?, 

«0  videlicet  lit,  vc  poftea  dieitur.      «)  dceil  vnus. 


_. 


4  »4 


PARALIPOMENON 


Cqp.%6. 


Sabadias  tertius ,  Iathniel  quartus, 

3  Ela:nus  quintus ,  loannes  fextus, 

4Eiioenais  feptimus,  Obededo- 
mo  filii  fuere,  Semeias  primus, 
Iofabadus  fecundus,  loa  tertius, 
Sachar  quartus,  Nathanael  quin- 

5tus,  Ammiel  fextus,  Isfachar 
feptimus ,     Phollethais    odauus  : 

(Jcura  enim  fecundauit  Deus.  E- 
ius  filio  Semeixnati  funt  lilii,  fux 
patrix  familix  dominatores  :  erant 

7  enim  viri  egregii.  Eucrunt  igi- 
tur  Semeix  filii,  Othnis ,  Ra- 
phael, Obed,  KUabadus  :  cuius 
cognati  erant  viri  fortes,  Elius  et 

8Samachias  :  quiomncsObede- 
domo  prognati ,  eorumque  filii  et 
confanguinei ,  homines  egregii, 
et  ad  munus  obeundum  robufti, 
erant  fexaginta  duo  Obededomani. 

S>MefeIemias  filios  et  fratreshabuit, 
to  viros  egrcgios,  ocrodecim.  Hofa 
Merari  prognatus  filios  habuit, 
Semrim  primum ,  ( quamquam  is 
non  crat  primogenitus ,  fed  ei  pa- 
ll terdederat  principatum)  Hel- 
ciam  fecundum  ,  Tebaliam  terti- 
um,  Zachariam  quartum:  fum- 
ma  Hofx  turn  filiorura  turn  cogna- 
iitorum  erat  tredecim.  His  for- 
tium  principibus  id  in  lou.c  tem- 
plomandatum  minifterium  eft,  vt 
procurationes  cum  fuis  partiti  fra- 
tribus,  ianitorum  vices  obirent. 

13  Igitur  iac~tis  per  familias  fortibus, 
minores  pariter  ac  maiores  fortiti 

14  funt  portas.  Atque  orientalis 
quidem  fors  euenit  Selemix :  eius 
autem  filio  Zacharix,  prudenti  con- 
filiario,    iac~tis  fortibus,    obtigit 

I5fepteratrio.  Obededomo  meri- 
dies:  eius  autem  filiis  euenit  curia. 

itfSuphimo  et  Hofx  occidentalia, 
cum  porta  emisfarii  in  femita  cli- 
uofa ,  cuftodiis  inter  fe  comparatis. 

17  Ad  orientem  Leuitx  fex,  ad  fe- 
ptemtriones  per  diem  quatuor,  ad 
meridiem  per  diem  quatuor  ,  ad 

18  curiam  autem  bini  ,  ad  arma- 
rium occidentale  quatuor  ad  fe- 

f)  imperfcfia  eft  oratio.       ^)  profano, 


mitam  :  duo  ad  armarium.        In  1 
hunc  modum  distributi  funt  iani- 
tores  ex  Coranis  et  Merarenfibus. 
Ex  Leuitis,  Achias  diuini  templi  2 
et   facrorum    thefauris    prxerat. 
A  Leedane  Gerfonita  natus  eft  au-  2 
c~k>r  familix  Iehielis :  *    cuius  fi-  2 
lii ,  Zethamus  et  Ioel  eius  gcrma- 
nus,  thefauris  templi  Ioux  prxe- 
rant.        De  Ainramanis,  de  Ifaa-2 
rianis  ,  de  Hebronenfibus,  de  O- 
zielinis  :/    Sebuel  autem,  Gerfo-  2 
mo  Molis  filio  prognatus,    erat 
quxftor    xrarius.        Eius  fratris  X 
Eliczeri  filius  fuit  Rahabias ,  nepos 
Efaias,  pronepos  Ioramus,  abne- 
pos  Zechris,  atnepos  Solomithus. 
Is  Solomithus,    ciusque    fratres,» 
prxerant  omnibus  thefauris  facro- 
rum ,   quae  confecrauerant  Dauid 
rex ,  et  fainiliaruin  principes ,  tri- 
buni  et  centuriones ,  et  ceteri  du- 
ces excrcitus,      idquc  ex  bellis  et  1 
manubiis,  ad  inftauraudum  Ioux 
templum :      omnia  etiam  a  Samu-  % 
cle  vate,  et  Saulo  Cis filio,  etAb- 
nere  Neris ,  et  Ioabo  Saruix  filio : 
omnia  denique    confecrata  admi- 
niftrabantur  a  Solomitho,  et  eius 
fratribus.      Exlfaarianis  Chonen-* 
ias  et  eius  filii  prxerant  Israelita- 
nim  operi  s.  externo :  erantque  ma- 
giftratus  et  indices.      Ex  Hebro-3 
nenfibus,  Hafabias  eteius  confan- 
guinei ,  milites  mille  feptingenti, 
procurationem  habebant  Israelita- 
rum  transiordaninorum ,  ad  occi- 
dentem ,  turn  quod  ad  omne  Iouae 
opus ,   turn  quod  ad  regia  munia 
pertinebat:      quorum  Hebronen-3 
iium  ftirpis  et  familiaruin  princeps 
erat   Iedias   Hebronenfis:   quibus 
Hebronenfibus  annoregni  Dauidis 
quadragelimo  conquifitis,  inuen- 
ti  funt  in  eis  milites  apud  Iazer  Ga- 
laaditarum,      iiqueledix  confan-35 
guinei,  duo  milliafeptingenti  fami- 
liaruin primarii,  quos  Dauid  res 
Rubenitis,  et  Gaditis  et  dimidiae 
Manasfenfium  tribui  prxfecit ,  ad 
omnia 


Lap.  27. 

on    .avel  diuina  vel  regia  obeunda 
negotia. 


L  1  D  C  IS.       1. 


4i> 


CAPVT    XXVIL 

Dauidit  adminiflri  pet  clasfes  ,  «1:  vices  in 
Jinfulos  menfes.  dnni  menfes  duodedm. 
VinurUm  rem  curantes  et  arnienta. 

EX  reliquis  autem  Israelites  cer- 
tus  erat  numerus  primario- 
rura  familiarum ,  ec  tribuno- 
rum ,  et  centurionum ,  eommque 
magiftratuum,  qui  regi  nnmltra- 
rent  in  omnibus  clasfium  muneri- 
bus,  quae  per  vices  in  fingulosanni 
menfes  circumagebantur ,  quarum 
.    fingularum  clasfium  erant    millia 

I  vicena  quaterna.  Primx  clasfi 
fc  mentis  primi  praeerat  Iafobeamus 
i  Zabdielis  filius,  a  Phare  genus  du- 
ll cens,  omnium  exercitus  ducum 
t    primarius.      Secundi  menfis  clasfi 

I I  praierat  Dodais  Ahohua,  duceclas- 
I  fis  Macelotho.  Tertii  exercitus 
Ej  tertio  menfe  princepserat  Banaias 
I '  Ioiadae  filius ,  pontifex;       is  qui 

I  non  folura  illorum  triginta  fortis- 
■  fjmus  erat ,  verum  etiam  iliis  prae- 
]   erat,  duce  clasfis  eius  Ammizabado 

I I  eius  filio.  Quartus  menfe  quarto 
1   erat  Afael  Ioabi   frater,   vicario 

I  Zabadia  eius  filio.  Quintus  men- 
1  fe  quinto  princeps  Samahothus  Ia- 
'  zeraenfis.      Sextus  menfe  fexto  Ira 

I I  Accis  filius ,  Thecuanus.  Septi- 
1  ■  mus  menfe  feptimo  Heles  Phalio- 
f  nienfis,  ad  Ephraimum  genus  re- 
I  ferens.        Octauus  menfe  o&auo 

Sobachais,  Hufathita  Zaranus. 
Ii  Nonus  menfe  nono  Abiezer  Ana- 

thothenfis ,  lemini  prognatus. 
I  Decimus  menfe  decimo  JMaharais 
l  Netophathita ,  Zaranus.       Vnde- 

cimus  menfe  vndecimo  Banaas  Pha- 

rathonius,  ab  Ephraimo  ortus. 
I  Duodecimus  menfe  duodecimo 
;Heldais  Netophathita,  Othoni- 
•elinus.  Horuin  fingulae  clasfes 
1  vicena  quaterna  millia  continebant. 
jjTribuum  autem  israeliticarum 
[  duces  erant ,     Rubenenils  Eliezer, 


Zichris  filius ,  Simeonia»  Sapharias 
Maachac ,      Leuiticae  Hafabias  Ca- 1 7 
rnuelis ,      Aharoniorum  Sadocus,  1 g 
Iudaeae  Elius ,  ex  Dauidis  confan-  19 
guineis ,     Isfacharianae  Amris  Mi-  20 
chaeiis  filius,      Zabuloniac  Iesma-21 
ias  Abdiae,      Nephthalenfis  Iere-2* 
mothtis   Azrielis,        Ephraimita-23 
rum  Hofca  Azaziae ,     dimidiae  Ma-  24 
nasfenfium   tribus   Ioel   Phadaiae, 
altenus  dimidisc  Galaaditicaeladdo  25 
Zachariae ,        Beniamincnfis  Iafiel  26 
Abneris ,      Danenfis  Azarel  lero-  27 
hami.      Hi  erant  tribuum  Israeli-  2g 
tarum    principes.        Sed    eorum  29 
fummam  non  fecit  Dauid,  qui  erant 
viginti  annis  minores;  quum  di. 
xisfet  Ioua ,  fek  Israelitas  ad  cade- 
ftium    fiellarum     numerum    esfe 
multiplicaturum :  quos  Ioabus  Sa- 
ruiae  filius  numerare  quidem  ccepit, 
fed  non  pernumerauit ;       ob  earn- 30 
que  rem  quum  fxuitum  esfet  in 
Israelitas ;   non  eft  numerus  rela- 
tus  in  rationes  annalium  regis  Da- 
uidis. 

Fifco  regis  prar-erat  Asmothus  A-  31 
dielis  filius :  rufticano  autem  eppi- 
dorum  et  pagorum  caftellorumque 
fifco  prarpoiitus  erat  lonathan  O- 
zix  filius.     Rufticis  agriculturae  0-34 
peris  praeerat  Ezris  Chelubi  filius: 
vineis  Semeis  Ramathcnfis.     Rem  33 
vinariam  acellis  vinariis  procura-34 
bat  Zabdis  Siphmius ;      oliueta  et  35 
ficeta  campeftria  Baalhanan  Gede- 
rienfis ;     cellas  olearias  Ioas ;         35 
boues  in  Sarone  pafcentes  Setrais37 
Saronius;      boues  in  vallibus  pa-  3  8 
fcentes    Saphatus    AdJais    filius; 
camelos  Obil  Ismaelita  ;  afinas  la-  39 
dias  Meronothenfis ;      oues  et  ca-  40 
pras  Iazis  Hagarenus.       Hi  omni-  41 
no  fuere  prxfeCti  rei  Dauidis  re- 
gis,       lonathan  Dauidis  patruus4» 
erat  confiliarius,  vir  prudens  et 
litteratus.      Ipfeet  lehiel  Hacmo-43 
nis   filius  erat   cum    regis    filiisj 
Achitophel  regius  confiliarius.        44 
Chufxus  Arachius  erat  regis  fami-45 
liaris.    Achitophelis  vicarii  erant,  46 
loia- 


4'6 


PARALIPOMENON 


Cap.  zg. 


Ioiada  Banaiae  filius,  et  Abiathar. 
47  Kcgii  exercitus  dux  erat  Ioabus. 

CAPVT    XXVIII. 

PriMcipm  lonfilinm  HienfolymM.    D.iuid 

ad  proccrei  dt  j  -o,   ct  pic- 

tate.  Ad  Solomorttn  patrit  pta  verb.t. 
Portion  excmpltn  ,  ct  Mtorumfini  mem- 
bromm.   Ad  ft**'*  adpsrttKt.    -Utxtorei. 

j  ^-"^Onuocauit  autem  rex  Dauid 

I  Hicvofol>uiain  omnes  Israc- 
^-^litaruni  puiicipcs,  cttribuuni 
efclaslium,  quiregi  muuftrabanr, 
tribtftiosque  -i  centurione»,  et  o- 
mncs  nun  fuae ,  aim  fuornm  filio- 
ruin  rci  et  racukatum  procurato- 
rcs,  cum  fpadonibus  et  fortislinus 
a  quibusque  atque  militibus ,  cos- 
que,  qimm  in  pedes  adfurrexisfet, 
fie  adlocutus  eft:  audite  ine,  mei 
confanguinei  atque  popular^. 
Quum  mihiesfet  inanimo  rcq  iie- 
tis  xdem  conftruere  arcs  foderif 
Ioux,  et  fcamno  peduniDci  no- 
ftri,  iamque  xdificii  adparaium  fe- 

3  cisleni  :  negauit  Pcus,  mc  fuo 
nomini  xdernesfeconftructurum ; 
qui  vir  esfem  militaris,  fanguinem- 

4  que  fudisfem.  Quumque  rue  lo- 
ua  Deus  Israelitaruni  ex  ortani  mca 
ftirpe  paterna  delegerit ,  qui  rex  cs- 
fem  Israelitaruni  in  perpetuum ; 
(nam  ct  ex  Iudxis  dudorem  ele- 
git, et  ex  iudxa  ftirpe  meani  do- 
inum  patriam ,  ctporro  ex  mcipa- 
tvis  filiis  libuit  ei  ,  me  omnium 
rcgem  Israelitarum  conflituerc  : ) 

5  ex  meis  omnibus  filiis,  quos  mihi 
multos  Ioua  largitus  eft,  Solomo- 
nem  filium  meum  delegit ,  qui  in 
israclitico   Iouani  regni  folio  fe- 

6  deat,  mihique  fignificauit,  nunc 
Solomonem  filium  meum  ipfiuses- 
fe  templum  et  atria  conftrusStu- 
rum ;  fefe  enim  eum  fibi  delegis- 
fe  filium ,  feque  ei  futurum  patrem, 

7  et  eius  regnum  in  perpetuum  esfe 
confirmaturum  fine  dubio  ;  fi  mo- 
do  is  operam  dederit,  vt  ipfius  prx- 

8  cepta  et  iura  exfequatur.  Quam- 
obrem  fpeclantibus    oranibu»  ls- 


raclitis,  qux  louae  ciliuas  eft,  ct 
audience  Deo  noftro,  curate,  vto- 
ninibus  Ioux  Dei  veftri  prxceptii 
ftudeatis:  quo  tarn  bonam  terrain 
et  posfiJcaiis  ipfi,  et  pofteris  ve- 
ftrii  hercditariam  relinquatis  in 
perpetuum.  Et  tu  Solomo,  filij 
oil ,  cognofce  tui  patns  Deum ,  ei- 
que  Gnoera  mcute  libentique  ani- 
liio  feruiio.  Nam  omnium  n.ui- 
tnperfcrutatur  loua,  omniumque 
ionum  conata  pcrfpicit: 
rm.ni  fi  quxfiueris;  inueiuetur 
tibi  -.  fin  deferueris ;  abiicict  te  in 
perpetuum.  Vide  nunc,  vt,  qimm  I 
te  luua  ad  xdem  fanchiarii  con- 
ftruendam  delegerit ,  farther  te 
geras.  Dedit  autem  Dauid  Solo- 1 
i  filio  fuo  exemplar  porticus, 
lie  xdicularuin  et  cellarum,  et 
cubiculorum ,  ct  interiorum  con- 
clai.ium,    xdisquc    propitiatorii  j 

Turn  exemplar  omnium,qux  ha- 1 
bebat  in  annuo,  atriorum  templi  lo- 
iii ,  Ct  Omnium  vndiquc  exhedra- 
rum  ,  ad  diuini  templi  et  confecra- 
torum  rcpofitoria ,      turn  ad  facer- 1 
dotum  I  xuitarumque  clasfes ,  et  ad 
omnc  opus,  omncraque  fupellecti- 
lem  inopere  muneris  templi  Ioux. 
adhibendam.      Ann  quoque  cer- 1. 
tuin  pondus  dedit,  ad  omnem  di- 
uetli  minifterii  fupcllcctilem,  cer- 
tumque  argenti  pondus  ad  omnia 
vafa ,   et  ad  omnc   varii  operatus 
inftrumentum.      Itemque  ccrtum  i 
pondus  auri  ad  aurea  candelabra, 
qux  fuas  quxque  lucernas  aureas 
haberent ,  et  argenti  ad  argentea, 
eorumque     itidem     lucernarum, 
prout  cuiusque  candelabri  munus 
poftularet.        Item   certum    auri  i< 
pondus  ad  menfas  ordinarias,  prout 
ad  quamque  menfam  opus  esfet, 
et  argenti  ad  argenteas ;      turn  ad  i^ 
fufcinas,   ad   phialas   et    pateras, 
aurum    piirum ,    et   ad    crateres 
turn  aureos  turn  argenteos ,   ccr- 
tum auri  argentique  pondus,  ad 
cuiusque  crateris  rationem.      Prx- 1( 
tcrca  ad  a  ram  fullitoriam  certum 

auri 


Cap.  29. 


L  1  B  fc .  K     I. 


417 


auri  purgati  pondus,et  ad  exemplar 
quadrigae  aureorum  cheruborum, 
quorum  expanfis  alis  area  foederis 

'9louxobtegeretur.  Atque  horum 
omnium  operum  exemplar,  dixit 
fe  Dauidexipfius  Iouae  mantis  de- 

'Ofcriptione  didicisfe.  Praefta  te 
fortem  et  conftantem  ( inquit ,  So- 
lomonem  filium  adloquens)  etin- 
trepidum  atque  impauidum  prxbe: 
nam  loua  Deus,  Deus  meus,  tibi 
adeft ,  nee  te  deferet  aut  relinquet, 
quin  omne  muneris  templi  Iouae 

I  opus  abfolueris.  Adfuturae  funt 
tibi  ad  omne  templi  munus  clasfes 
facerdotum  et  Leuitarum ,  nee  non 
in  omni  opere  omnes  eius  rei  peri- 
ti  vitro  ad  omne  munus  fuam  tibi 
praeftabunt  operam,  et  principes 
omnisque  populus  tuis  omnibus 
parebunt  imperiis. 

CAPVT    XXIX. 

Ad  concior.em  rex  Dautd.  Solomo  com- 
mtndatur.  Materia  pro  fano.  Princi- 
fum  dona  pro  fano.  Pro  Solomone pater 
edlouam.  Dei  omnipotent ia.  Epulum 
factum.  Solomo  rex  creatut.  DauidU 
imperium ,  fenefla  ,  viflorie  ,  felicitat. 
Ties  vates de  Dattide fcribtntes. 

DEinde  ad  omnem  concionem 
loquens  rex  Daiud,  inquit: 
Solomonem  filium  meum  v- 
num elegit  Deus,  puerum et tenel- 
lum,quum  tamen  magnum  fit  opus : 
non  enim  hominis  palatium  erit, 
*fed    Iouae  Dei.        Equidem  pro 
viribus    nieis   praeparaui   ad  Dei 
mei  templum  aurum  ad   aurea, 
argentuin  ad  argentea ,  aes  ad  ae- 
rea,  ferrum  ad  ferrea,  ligna  ad 
lignea opera:  onychas  gemmas,  et 
caelaturae  aptas ,  turn  fucatas  et  ver- 
ficolores,  denique  magnain  copi- 
am  omnis  generis  pretioforum  la- 
pidum  atque  marmoris.      Praeter- 
ea ,  ( vt  fum  erga  Dei  mei  templum 
bene  animatus , )  habeo  auri  argen- 
tique  peculium ,  quod  ad  Dei  mei 
\  templum  dono ,  praeter  ea  omnia, 
I  quae  ad  aedem  facrarii  praeparaui, 
i 


tria  miilia  talentorum  auri  ophi- 
rienfis ,  et  feptem  miilia  talen-  4 
torum  argentiperpurgati,  adaedi- 
um  parietes  incruftandos :  bre-  5 
uiter,  aurum  ad  aurea,  et  argen- 
tum  ad  argentea ,  et  ad  omnia  ab 
artificibus  facienda  opera ,  turn  i a 
quis  erit  hodie,  qui  vitro  Iouae 
conferat. 

Turn  principes  familiarum  et  6 
tribuum  israeliticarum,  tribunique 
et  centuriones,  nee  non  regii  operis 
praefecli  fua  fponte  dederunt  ad  o- 
pus  diuini  templi ,      auri  talento-  7 
rum  quinque  miilia ,  drachmarum 
decern  miilia,  argenti  talentorum 
decern  miilia  ,    atris  talentorum 
o&odecim  miilia,    ferri  talento- 
rum  centum  miilia.         Praeterea  8 
quibus  fuppetebant  gemmae ,  dede- 
runt ad  thefaurum  templi  Iouae, 
in    manum    Iehielis    Gerfonitae. 
Quae  quidem   eorum    voluntaria  9 
liberalitas,   qui  tain  fincera  men- 
te   Iouae  contulisfent  ,    magnam 
quum  ceteris  voluptatem  attulit, 
turn  Dauidi  regi.       Itaque  fie  Io-  10 
uae  gratias  egit  in  oculis  totius 
concionis :    ago  tibi  gratias  im- 
mortales ,    loua  Deus  Israelis  pa- 
rentis  noftri,     tua  eft ,  o  loua ,  ma-  1  s 
gnitudo ,  et  potentia ,  et  maieftas, 
et  dignitas ,  et  aucloritas ,  denique 
omnia  et  caeleftia  et  terreftria  tua 
funt :  tuum  eft ,  loua ,  regnum ,  et 
fupra  omnia  excellens  principalis. 
A  te  et  diuitiae  proficifcuntur ,  et  12 
gloria  :    tu  dominaris  omnibus: 
tibi  in  inanu  vires  funt  et  poten- 
tia: tibi  in  manu  eft,  et  magnum 
facere,   et  confirmare  quemlibet. 
Quare  nos  te ,  Deus  nofter,  cele- 13 
bramus  tuum  praeclarum  collau- 
dantes  nomen.        Enimuero  quis  14 
ego  fum ,  aut  qui  funt  mei ,  vt  ad 
haec  vitro  tibi  conferenda  vires 
impendamus  ?    Nam  a  te  funt  o- 
•nnia,  et  a  te  accepta  tibi  referi- 
mus.        Etenim  peregrini  fumus  15 
nos  apud  te ,  et  inquilini ,  ficut  o» 
nines  raaiores  noftri  :  eftque  no- 
Dd  ftra 


4»8 


PARALIPOMENON 


Cap.  i. 


Ara  in  terris  aetas,  quafi  vmbra  qux- 

16  damdefperata.  O  loua  Deus  no- 
fter ,  hxc  copia ,  quam  nos  ad  tem- 
plum  tibi  tuoque  facro  nomini  con- 
ftruendumcotnparauimus,  omnis  a 

17  tc  profc&a,  omnis  tua  eft.  Equi- 
dcm  quum  fciani ,  mi  Deus,  te  mcn- 
tesexplorare,  et  probitate  delccta- 
ri:  ego,  bonocerteanimo,ethac 
omnia  fponte  contuli :  et  nunctu- 
os,  qui  hie  ad  fun  t,  vitro  tibi  con- 

1 8  ferentes  libentcr  vidi.  loua  De- 
us Abrahami ,  Ifaaci  et  Israelis, 
maiorum  noftrorum ,  tuere  perpe- 
tuo  hanc  tuorum  voluntatis  atque 
mentis  adfectionem ,  eorumque  a- 

I^nimos  erga  tecompone.  Item- 
que  Solomon i  tilio  meo  integram 
mentcm  da,  vt  tua  pracccpta ,  mo- 
nita  et  placita  obeat,  omniaque  ex- 
fequatur ,  et  pr.vparatum  a  me  de- 
aolubrum  conftruat.  H.cc  locutus 
Danid ,  omnem  concionem  horta- 
tus  eft,  vt  IouxDeofuogratiasa- 
gerent  :  etillivniuerfi  Iou;c  maio- 
rum fuorunj  Deo  gratias  egerunt, 
Iouamque  et  regem  fubmisfe  ve- 
al nerati  funt,  et  loux  rcmdiui- 
nam  fecerunt,  eique  .olidis  facri- 
ficiis  hoftias  immolarunt  poftri- 
dieeius  diei,  tauros  mille, anetes 
mille ,  oues  mille ,  cum  eorum  vini 
libatione,  et  prxterea  magnamvi- 
&iuianmi  copiam ,  omnium  Urae- 


litarum  nomine  :  eoque  die  a-; 
pud  Iouam  ingenti  cum  laetitia  e- 
pulati,  SolomonemDauidis  filium 
iterum  regem  creauerunt ,  eumque 
Iouanum  ducem ,  et  Sadocutn  pon- 
tificem  vnxcrunt.  Ita  fedit  in 
folio  Iouano  rex  faclus  Solomo 
pro  Dauide  patre  fuo,  et  quidem 
feliciter  :  eique  paruerunt  omnes 
Israelite ,  et  omnes  turn  principes 
rum  milites  :  ncc  non  omnes 
Dauidis  regis  filii  Solomoni  regi 
man  us  dederunt ,  eique  loua,  in- 
genti apud  omnes  Israelitas  digni- 
tate  aucto  >  tantam  regni  concilia» 
uit  auctoritatem ,  quanta  nullius 
antceum  fuerat  regis  Israelitarum. 
Dauid  igitur  If«ci  filius  ,  qui  re- 
gnum  tenucrat  in  omnes  Israeli- 
tas, quum  regnasfet  in  Israelitai 
annos  quadraginta ,  videlicet  He- 
brone  feprem,  Hierofolymis  tre« 
et  triginta,  mortuus  eftincanitie 
fehci,  xtatis  diuitiarumqueplenui 
et  glorhc  ;  cni  fuccesfit  in  regnuni 
filius  cius  Solomo.  Ceterum  Da- 
uidis regis  geftaaprimisad  vltima 
fcripta  exftant  in  libro  Samuelia  va- 
tis ,  et  in  libro  Nathanis  vatis ,  et  in 
libro  Gadifatidici,  vna  cum  omni 
eius  regno ,  atque  potcntia ,  et  tern, 
paribus,  qua:  turn  ei  et  Israelitit, 
turn  omnibus  orbis  terrarum  re- 
gnisaccidcrunt. 


:lll: 


PARALIPOMENON 

LIBER  SECVNDVS. 


CAPVT    I. 

Solomo  ad  tabernaculum  Dei.       Sitpifnti* 
petitio    per  Solomonem  a    Deo.        Regi 


I 


Vein  re[(;o*dens ,  optima  recipient, 
lomonii  OSes. 


So~ 


TA  confirmatus  in  regno  fuo 
Solomo,  Dauidis  filius,  et  Io- 
uaiu  Deum   fuura  propitiuw 


habens,  ab  eo  quoque  dignitate 
auetus ,  iuslit  omnibus  lsraelitii  j 
tribunis ,  centurionibus,  iudicibus, 
omnibus  denique  aliquo  apud 
quoscumque  Israelitas  honore  fim- 
gentibus  familiarum  primariis,  vt 
adesfent ;  eumque  omni  illo  con-] 
uentu  Gabaonem  ad  faccllimi  pro- 
fectuB 


J  feftus  eft.    Erat  enim  illic  diuinum 
oraculoruin  tabernaculum,  quod 
Mofcs  Iouae  feruus  fecerat  in  de- 
1  fertis.       Nam  diuinam  quidera  ar- 
cam  deportauerat  Dauid  Cariath- 
1  iarimo  in  locum  ei  a  fe  deftina- 
I  turn  :    fiquidcm  tabernaculum  ei 
•>  Hierofolymis   tetenderat  :        fed 
'  quum  aenea  ara  a  Befelele  Vris  fi- 
lio,  Huris  nepote,  facta,  illic  esfet 
•  ante  louse  tabernaculum  ;     petiit 
inde  Solomo,  vna  cum  illo  ccctu, 
'£  oraculuin.        Qmimque  illuc  ad 
aram  aeneam  Iouae  apud  oraculo- 
rum  tabernaculum  adpofitam  pro- 
fefttis ,  mille  folidas  hoftias  ad  earn 
V  immolasfet :     adparuit  ei  Deus  ea 
;  node ,  iusfitque,  vt  pofccret ,  quod 
!  fibi  velletab  ipfo  dari.        Et  Solo- 
mo  fic  Deum  adlocutus  eft  :    poft. 
quam  tu  tanto   Dauidem  patrem 
meum  adfecifti  beneficio ,    vt  me 
•pro  eo  regem  creares :      petoatc, 
1  Ioua  Deus ,  vt  Dauidi  patri  meo 
promisfa  praeftes ,  et  mihi ,  quem 
'  populi  puluere  numerofioris  re- 
gem  conftituifti ,      tantam  fapien- 
[  tiam  fcientiamque  largiaris ,  vt  hu- 
jiuspopuli  res  admin  iftrare  posfim. 
Alioquin  quis  hunc  tuum  tarn  in- 
I'gentempopulumgubernet  ?        Et 
I  Deus  ita  Solomoni  refpondit :  quo- 
I'niam  ifta  mente  prxditus  non  mo- 
do  diuitias ,  opes ,  gloriam ,    aut 
>  hoftium  tuorum  necem ,    fed  nc 
;longam  quidem  xtatem  poftulas, 
fed  tibi  fapientiam  atque  fcientiam 
petis ,  qua  meos,  quorum  ego  te  re- 
I  gem  creaui,  regas :     non  folum  fa- 
pientia  tibi  fcientiaque  datur,  ve- 
rumetiam  tan tas  tibi  diuitias,  opes, 
gloriam  conciliabo ,  quantis  nemo 
regum  neque  ante  te  prxditus  fuit, 
neque  poft  te  futurus  eft. 
Ii    Igitur  Hierofolymam   reuerfus 
Solomo,  ab  oraculorum  taberna- 
culo ,  quod  Gabaone  erat  in  facel- 
llo,  regnauit  in  Israelitas  ,      au- 
Soque   quadrigarum   et  equitum 
laumero,    habuit  quadrigas  mil- 
le  quadringenus  ,    equitum  au- 


.. 


'  "     "' 419 

tern  duodecim  millia,  quos  par- 
tim  in  oppidis  quadrigariis ,  par- 
tim  apud  fe  Hierofolymis  dispo- 
fuit.        lam  vero  et  argentum  at- 1  > 
que  aurum  Hierofolymis  praebe- 
bat  rex  perinde  ac  lapides  et  ce- 
dros,  tanta  copia,  quanta  ft  cam- 
peftres  esfent  caprifici.         Equo- 1 5 
rum  autem ,  qui  Solomoni  ex  Ae- 
gypto  adducebantur,  haec  erat  ra. 
tio,  vt  regiorum  mercatorum  fo- 
cietas  ,     equorum    multitudinem 
pretio  compararet.       Addicebatur  17 
autem  ex  Aegypto  abducenda  qua- 
driga vna  fexcentis  argenteis ,  hoc 
eft,    finguli   equi  centenis  quin- 
quagenis :   eodemque  pacto  ab  o- 
mnibus  Hettaeorum   et  Syroruj» 
regibus  mercatorum  opera  addu- 
cebantur» 


CAPVT    II. 

Sotomonit  confilium  de  fano  lout,  fuaqme 
rtgia.  Litters  ad  Hiramum  pro  tempi i 
materia.     Tyriorum  regit  reftonfio. 

QVum  ftatuisfet  autem  Solo  j 
mo  et  templum  nomini  Io- 
uae ,  et  fibi  regiam  conftrue- 
re :  deftinauit  feptuaginta  homi-  % 
num  millia,  qui  baiularent,  et 
o&oginta  millia,  qui  lapides  in 
monte  caederent ,  eorumque  prae- 
fe&os  tria  millia  fexcentos.  Frae-  » 
terea  Hiramo  Tyriorum  regi  fi- 
gnificauit  in  hunc  modum :  quan- 
doquidem  tu  ita  cum  Dauide  pa- 
tremeo  egifti,  vt  ei  cedros  mitte- 
res  ad  conftruendas  xdes,  in  qui- 
bus  habitaret :  fcito ,  me  con-  4 
ftrutlhirum  esfe  fanum  nomini  Io- 
uae  Dei  mei ,  vbi  ei  donaria  con- 
fecrentur,  vbi  apud  eum  fufhtus 
fiat  odoratus ,  vbi  ordinarii  pane» 
fint  femper  ,  fiantque  folida  fa- 
crificia  matutina  et  vefpertina  fab- 
batis,  nouiluniis,  et  Iouae  Dei 
noftri  folemnitatibus ,  id  quod  a- 
pud  Israelitas  fiat  in  perpetuum. 
Eft  autem  hoc  conftruendum  a  me  - 
tewplum  futurum  ingens  :  quippe 
Dd  z  quuui 


42o 


PARALIPOMENON 


quum  deorum  maximus  lit  Deus 
nofter  :  ad  cuius  confhuendum 
templum  quis  virium  fatishabeat  ? 
<S  Etenim  quum  ilium  cxli  ,  cxlo- 
rumquecxlinoncapiant :  quis  ego 
fum  ,  qui  ci  tcmplum  conftruam? 
fed  hoc   fecio   ad    fuffiendum  ci. 

7  Quamobrem  mitte  mihi  virum  aii- 
quem ,  eloborandi  ami ,  argenti, 
aeris,  ferii,  purpura,  cocci  et 
hyacinth!  peritum  ,  et  qui  fculpe- 
re  fciat ,  vna  cum  peritis ,  qui  funt 
apud  me ,  partiin  in  ludxa ,  partim 
Hicrofolymis,  a  Dauide  patre  meo 

8  prxparati.  Mitte  mihi  prxterea 
cedrinam,  pineam,  pice.rque  ma- 
teriam  ex  Libano ,  ita  vt  mei  cum 
tail  adfint ,  quos  tuos  fcio  cxdendx 
Libani  materix  peritosesfc,  vtita 
ingens  mihi  parctur  copia  ligno- 

9  rum.  Quod  enim  conlh-uclunis 
fum  tcmplum,  ingens  etadmirabi- 

»&  Jefutunnnclt.  Egotuis  lapicidis 
et  matcriariis  prxbebo  tritici  mo- 
liti  cororum  viccna  millia,  hordei 
tantumdem ;  vini  batorum  viccna 
milha,  etolei  tantumdem. 

I*  AdhxcHiramus  Tyriorum  rex 
Solomoni,  misfis  ad  eum  littcris, 
refpondit  in  hunc  muduni  :   pro- 


Cap.  1.3. 


pteramorem,  quo  fiios  profequi- 

tur  Ioua ,  te  eis  regem  conllituit. 

i^Gratias,  inquit,  ago  Iouae  Israe- 

litarum  Deo,  cxlorum  terrarum- 

que  conditori,  qui  Dauidi  regi  fi- 

lium  dederit  fhpientem ,  et  pruden- 

tia  atque  indultria  prxditum,  qui 

et  Joux  templum ,   et  fibi  rcgiam 

i-  conltruat.     Itaque  tibi  virum  mit- 

to  peritum  et  folertem ,  Hiramum 

Abium ,  dania  matre  natum  ,  pa- 

I4tre  tyrio,        hominem  elaboran- 

di  auri ,  argenti ,  xris ,  ferri ,  la- 

pidum,  lignorum,  purpurx,  hy- 

acynthi ,  bysfi  et  cocci  peritum : 

nee  non  in  omni  genere  fculpendi, 

et  quoduis  ingeniofum  opus  tra- 

6tandi,  quod  ei  vnacumtuis,  do- 

minique  Dauidis  patris  tui  peritis 

1 5  propofitum  fuerit.      Qiiamobrem, 

quod  promittis  triticuui,  hordeura, 


oleum  et  vinum ,  mitte  nobis ,  do- 
mine  :  nos  exfam  in  Libano  ma- 
teriam ,  quantumcumque  tibi  opus 
erit,  tibi  vehemus  ratibusinmare 
ioppicum :  tu  earn  deinde  Hiero- 
foiymam  deportabis.  Numeral 
uit  igitur  Solomo  omnes  homi 
nes  peregrinos ,  qui  erant  in  Israe 
litarumfinibus,  poftquam  eosiair 
numerauerat  eius  parens  Dauid 
Qiiumque  inuenti  esfent  centuir 
quinquaginta  tria  millia  fexcenti 
fecit  ex  eorum  feptuaginta  millibu! 
baiulos,  exoctoginta  millibuslapi 
cidas  montanos ,  ex  tribus  millibuf 
fexcentisprafe&os,  quiceterorun 
opus  vrgerent. 


CAPVT    III. 

defenpt'to ,  partes 


1  ant  Iocils  ,   initium  , 
ornatui. 

COepit  igitur  Solomo  temphin 
Ioux  conftruere  Hierofolymi 
in  monte  Moria,  in  eo  loco 
qui  eius  patri  Dauidi  inonftratui 
et  huic  reiab  eo  deftinatus  fuerat 
in  area  Ornanis  Iebufxi.      Ccepit 
inquam,  conltruere  fecundi  men 
fis  die  fecunda,  anno  quarto  fu 
regni:        cuius  diuini  templi  < 
Solomone    conflruendi    eiusmod 
fuit  fundamentum  ,  vt  primx  di 
menfionis     longitudo     fexaginti 
cubitos  paterct ,    latitudo  viginti 
Veitibuli  autem  longitudo  tempi 
latitudine   a   fronte    refpondens 
viginti  patebat  cubitos,  altitude 
centum  viginti:  idque  intrinfecu 
puro  obducebat  auro.         Maiili 
templimembrum,  pinea  inteclun 
materie,  auro  probo  incrultabat 
et  infuper  palmas  et  catenas  indu 
cebat ,  templumque  pretiofo  lapidi 
tegebat.      Erat  autem  aurum  par 
uaicum ,      quo  templum ,  trabes 
poftes ,  parietes  et  oftia  integebat 
parietibus    cherubos    infculpens  i 
Faciebat  idem  xdem  fandtioris  fan 
6hiarii ,    cuius   longitudo   tempi;  I 
latitudini  refpondens ,  erat  vigint   | 
cubi   i 


ijUibitonini,  latitudo  totidem,  quam 
i|mro  probo  inducebat,  adhibitis 
lid  id  talentis  fexcentis ,  clauis 
;iureis  quinquagenos  ficlospenden- 
iibus,  et  cubiculis  auro  teclis. 
faciebat  et  in  aede  fan&ioris  fan- 
|5tqarii  cherubos  duos,  opere  im- 
jxiherum  fimili,  eosque  auro  in- 
,:ruftabat.  Alarum  longitude 
|:rat  viginti  cubitorum,  videlicet 
imgujarum  quinque  cubitorum : 
quarum  alarum  vtriusque  cherubi 
i/na  hinc ,  altera  hinc  templi  pari- 
i:tem  attingebat :  altera  inter  fe 
iohaerebant. 

His  cheruborum  alis  in  viginti 
!  ubitos  exporreclis,  ipfi  cherubi  in 
>edes  aditabant,  verfi  ad  templum. 
I'iparium  quoque  faciebat  ex  hya- 
intho,  purpura,  cocco  et  bysfo, 
fherubis  exornatum,  item  ante 
eraplum  duas  columnas,  triginta 
huinque  cubitorum  longitudine, 
'|uarum  incruftata  capita  erant  qui- 
Jium  cubitorum ,  item  catenas  ad 
lenetrale,  quas  columnarum  capiti- 
ius  imponebat,  faclis  centum  malis 
ij'unicis,  et  ad  catenas  adplicatis. 
lias  columnas  ante  templi  cellam 
'rigebat,  alteram  a  dextra,  alte- 
ram a  ftniftra :  dextra  Iachin ,  fi- 
jiiftra  Boas  nominata, 

CAPVT    IIH. 

lira ,  laau ,  lauacra  et  candelabra  ,  me nfit, 
I  xtenjilia ,  column*, 

jr^Aciebat  et  aram  aeream  vigin- 
H  ti  cubitos  longam,  totidem 
\  latam,  decern  cubitos  altam. 
I. tern  lacum  fufilem,  vndique  ro- 
:  undum ,  diftante  altera  labri  parte 
lb  altera  decern  cubitos,  altum 
huinque  cubitos,  quern  trigin- 
!a  cubitorum  linea  circumdaret. 
Huric  lacum  fubtus  vndique  cinge- 
bant  bourn  fimulacra ,  in  fingulo- 
urn  cubitorum  fpatio  dena ,  du- 
plici  ordine,  eiusdem  cum  lacu 
jronfiaturae.  Lacus  duodecim  bu- 
jxts  fuperincumbebat :  ita  fubieais, 


L   I   B  ti  K      11. 


421 


vt  eorumtres  fpe&arent  ad  feptem- 
triones,  ties  ad  occidentem,  trts 
ad  meridiem,  ettresad  orientem. 
pofterioribus  omnium  partibus 
intro  fpectantibus.  Lacus  erat  J 
crasfitudine  dodrantali ,  labro  ver- 
nante  rofis,  quali  fiunt  opere  la- 
bra  poculorum,  capiens  batorum 
triamillia, 

Faciebat  et  lauacra  decern:  quo-  6 
rum  quinque  ad  dextram,  et  quin- 
que ad  finiftram  ponebat,  in  quibus 
ealauarentur,  quae  in  facrificiis  la- 
uanda  forent ;  nam  lacus  quidem  la- 
uandis  erat  facerdotibus  deftinatus. 

Faciebat  item  aurea  candelabra  7 
decern,  vt  poftulabat eorum ratio, 
quae  quinain  celia,  dextra  finiftra- 
que  ponebat. 

Item  menfas  decern,  quas  item  in  8 
qella ,  quinque  ad  dextram ,  et  toti- 
dem ad  finiftram  ponebat,et  phiatas 
aureas  centum.     Faciebat  et  facer-  9 
dotum  atrium,  etaream  magnam, 
oftiis  munitam ,  foribus  acre  incru*- 
ftatis,    Lacum  autem  collocabat  ad  10 
dextrum  latus  orientale,  fecundum 
meridiem.  *      Faciebat  item  Hira- 1 1 
mus  cacabos,fufcinas  etphialas :  ab- 
foluitque  opus ,  quod  Solomni  regi 
addiuinum  templum  faciebat,    vi-iz 
delicet  columnas  duas,  et  globos,ca- 
pitellaque  fummis  columnis  impo- 
fita ,  et  fafcias  duas  ad  illos  capitel- 
lorum  tegendos  globos ,      et  mala  13 
punica  quadringenta  ad  duas  fafci- 
as., videlicet  binos  punicorum  or- 
dines  ad  vtramque  fafciam ,  ad  te- 
gendos duos  capitellorum  globos, 
columnis  adplicatos.      Fecit  et  ba- 14 
fes,  et  lauacra  bafibus  imponenda, 
et  lacum  vnum ,  et  fupponendos  ei  1  ^ 
boues  duodecim,      etcacabos,  eti6 
fufcinas,  et  tridentes,  etomneha- 
rum    rerum    inftrumentum    fecit 
Hiramus  Abius  Solomoni  regi ,  ad 
templum  Iotiae,    ex    acre    nitido. 
Atque  hare  omnia  in  planitie  lor-  17 
danis  conflauit   rex   in  argi'Iacea 
terra,  inter  Sochotha  et  Saieda- 
tham :      atque  ea  tot  vaia  ita  fecit  1 8 
Dd  3  Solo- 


4H 


PARALIPOMENON 


Cap.  ;.  6. 


Solomo,  vr  xris  pondus  non  fit 

I^veftigatum.  Fecit  igitur  Solomo 
omne  diuini  templi  inftrumentum, 
«ram  auream ,  et  menfas ,  quibus 
adpofititii    panes    imponerentur: 

40  candelabra  ex  auro  probo,  et  eo- 
rum  luternas  ante  penetrale  de 
more  acccndendas,  liliis  et  lucernis 

•  learumque  foculis  aurofaclis,  eo- 
que  perfectisfimo ,  nee  nonet  mu- 
ficis  inftrumentis,  et  phialis,  et 
capedinibus ,  et  turibulis  ex   auro 

*a  probatisfimo.  Quin  et  aditus 
templi  fores  interiores  fanclioris 
fan&uarii,  et  celiac  templi  fores 
erant  aurcae. 

CAPVT     V. 

Ate*  in   fanum.        Sacerdotutn  adpatatiu. 
lone  nubes ,  acfpltnior. 

I  TGitur  Solomo,  abfoluto  omni 

I  opere  a  fc  ad  Ioux  templuin 

-*-faclo,  dicata  Dauidis  patris  fui 

argentum ,  aurvim ,  et  omnia  vafa, 

in  diuini  templi  fifcum  intulit,  et 

a  ibi  rcpofuit.  Deinde  Israelitarum 
fenatores,  et  omnes  tribuum  pri- 
marios  Israelitarum  familiarum 
©ptimates  Hierofolymam  conuo- 
cauit,  ad  arcam  foederis  Iouae  ex 
vrbe  Dauidis,  id  eft,  Sione,  efleren- 

3  dam.  Ita  conuocatis  ad  regem 
omnibus  Israclit is,  in  fefto,  quod 

4eftmenfefeptimo ,  quumeocon- 
uenisfent  omnes  Israelite  fenato- 
res :    fustulerunt    arcam   Leuitae, 

5  nee  non  oracnlare  tabernaculum, 
et  omnem  facram  tabernaculi  fu- 

6pellcclilem:  quibus  facerdotibus 
Leuitiseageftantibus,  Solomo  rex, 
et  omnis  Israelitarum  conuentus, 
ad  eum  apud  arcam  congregati, 
innumeram  immenfaraque  ouium, 
caprarum ,    bourn   multitudinem 

7  immolabant.  Intulerunt  ergo  fa- 
cerdotes  arcam  foederis  Iouae  in 
locum. fuum,  in  penetrale  templi, 
in  fanclius  facrarium ,  fubter  alas 

%  cheruborum.  Nam  cherubi  alas 
in  areas  locum  porrigebant,  eam- 


que  fuperne  et  eius  vectes  tcge-  t 
bant ,    ita  comparata  vechum  lon-S* 
gitudine ,  vt  eorum  capita  ad  fron-  w 
tern  penetralis  ex  area  exftarcnt, 
neque  foris  adparerent.       Atque  1 1 
ibi  adhuc  eft  area :   neque  in  ea    ' 
quidquam  eft  prxter  duas  tabulas, 
a  Mofe  ibi  pofitas  in  Horcbo ,  turn   \ 
quum  Ioua  cum  Israeliris  ex  Ae- 
gypto    egresfis     fcedus     percusfit. 
Deinde  egresfis  ex  facrario  facer- 1  I 
dotibus ,  (  qui  faeerdotes  quotquot 
aderant,  luftrati  «rant,  nee  vllam  I 
clasfium  rationem   obferuabant:)'  i 
Leuitae  cantores  vniuerfi,  Afaphus,  \ 
Heman ,  Ieduthun,  eorumque  filii  P 
etcognati,  bysfoveftiti,  cumcym-  k 
balis ,  nablis  et  citharis  arx  ab  ori-  f 
ente  adftabant,  vna  cum  facerdoti-  f 
bus  centum  et  viginti ,  qui  tubis  I- 
dangebant.      Igitur  quum  illi  fi-  I 
mul  clangerent,  canerent,  vnumque  f 
fonitum   eflkerent,    laudando  et  (< 
praedicandolouam,  ettubis,  cyni-  l 


balis,  inftrumentisque  muficis  per- 
fonando,  Iouamque,  qui  bonus,  et 
aeterna  prxditus  esfet  dementia,  I 
concelebrando :  tanta  nubes  ae. 
dem  Iouae  repleuit ,  vt  prae  ea  non 
posfent  ad  miniftrandum  manere 
faeerdotes ,  tantus  Iouae  fplendor 
diuinum  templum  repleuerat. 


1 


CAPVT     VI. 

Ad louam Solomo.     Templi  dedicatio. 

T"Wm  Solomo  fie  fatur :  ego  tibi 


p 

m 

i 


i 


Ioua,  quitenebras  inhabitare  ;  * 
-*-  ftatuifti ,      commorandi  do- 
micilium  et  ftationein ,  in  qua  fern- 
per  habites,  aedificaui.       Deinde 
conuerfus  rex,  et  omni  Israelita-  u 
rum  coetui ,  qui  adftabat,  bene  pre. 
catus ,  inquit :      grates  ago  Iouae, 
Deo  Israel itarum,  qui  quod  Dauidi 
patri  meo  verbis  promiferat,  r< 
prxftiterit.        Dixerat  enim,  fe,  lit 
poflquani  fuum  populum  eduxisfel 
ex  Aegypto ,  neque  vllam  ex  vlla  is 
raditicarum  tribuum  vrbem  tern 


"k 


lo  conftrtiendo,  in  quo  fuum 
omen  esfet,  deftinasfe :  neque  ho- 
rinum  quemquam,  qui  fuorum 
;raeiitarum  rector  esfet ,  elegisfe. 
ed  nunc  et  Hierofolymam ,  vbi 
liura  nomeu  collocaret,  et  Daui- 
em,  quern  fuis  prxficeret  Israeli- 
delegisfe.  Verum  quum  Da- 
idipatrimeo  in  animo  esfet,  tem- 
lum  noniini  Ioux,  Israelitarum 
!ei,  conftruere  :  demonftrauit  ei 
aua,  quod  in  animo  haberet  ipfius 
omini  templum  conftruere ,  euro 
xtefacere,  qui  eo  animo  esfet. 
erumtamen  non  ipfum,  fed  filium 
c  eius  egresfum  lumbis,  templum 
;fe  iplius  nomini  conftru&urum. 
x>c  fuum  promisfum  loua  prx- 
itit :  nam  ego  Dauidi  patri  meo 
iccesfi ,  inque  israelitico  folio, 
:uti  Iowa  promiferat,  confedi ,  et 
omini  Ioux,  Israelitarum  Dei, 
mplum  conftruxi,  vbi  arcam, 
i  qua  eft  louse  fcedus ,  ab  eo  cum 
raelitis  ichim ,  repofui. 

His  diclis  Solomo  ante  aram  Io- 
ae  pasfisin  cxlum  manibus,  /iad- 
ansapudlauacrum  xneum,  quod 
uinque  cubitos  longimi,  totidem 
turn,  tres  cubitos  altum  fecerat.  et 
l  media  collocauerat  area ,  flexis 
?nubus  apud  vniuerfam  Israelita- 
lm  maltitudinem  fie  locutus  eft : 
>ua,  Deus  Israelitarum,  nullustibi 
•eus  par  eft,  neque  in  caelis,  neque 
iterris:  qui  fcedus  conferuas,  et 
ementia  vteris  ergatuos  tibitota 
lente  obtemperantes :  qui  qui- 
em  tuo  Dauidi  patri  meo  fidem 
^atara  conferuaueris,  quodque  ver- 
is  promiferas,  reipfa  manifefte 
raeftitcris.  Qyare,  loua  Deus 
sraelitarum,  prxfta  tuo  Dauidi 
atri  meo ,  quod  ei  pollicitus  es : 
cilicet  facturum  te,vt  de  eius  Itirpe 
ion  defit,  qui  in  israelitico  folio 
edeat :  fi  modo  eius  prognati  ita 
itam  fuam  inftituant ,  vt  ex  tua 
ge  viuant,  quemadmodum  ipfe  ad 

4 

)  i eccrat  cnim  fuggcAum  in&r  I  auacri  xneum. 


tuam voluntatem  vixisfet.      Nunc»? 
loua ,  Deus  Israelitarum ,  prxfte- 
tur,  quod  tu  tuo  Dauidi  promififti. 
At  enim  habitabit    fcilket   Deus  1 8 
apud   homines  in   terris?    quum 
ipfi  te  cxli  cxlorumque  cxli  non 
ca^piant ,  nedum  hoc  conftruclum 
a  me  templum  ?       Verumtamen  19 
refpice  meas  tui   cultoris   preces 
et  fupplicationem ,  loua,  mi  Deus, 
exaudi  obfecrationem  et  precatio- 
nes ,  quas  ego  tuus  apud  te  facio, 
vt  in  hoc  templum ,  ( quern  locum  a» 
tuo  nomini  collocando  deftinafti , ) 
oculos  nodes  diesque  apertos  ha- 
beas, exaudita  precatione,  qua  tuus 
ego  ad  hunc  locum  vtor ,    et  Israe-  21 
litarum ,  (  qui  tui  cultores  tuusque 
funt  populus, )  fupplicationes,  (qui- 
bus  te  ad  hunc  locum  orabunt )  ex 
cxlis ,  ( qui  tux  habitations  locus 
eft, )  exaudiasjiisque  exauditis,  pro- 
pitiere.     Si  quis  in  alterum  aliquid  %z 
commiferit,   et  ab  eo  in  iusiu- 
randum  vocatus  fuerit ;  idque  ius- 
iurandum   ad  aram  tuam  in  hoc 
templum  delatum  fuerit :  exaudito 
tu  de  cxlis ,      facitoque  tuis,  vt  ita  2 , 
ius  reddas,  vtetnocente  damnato, 
etinnocente  abfoluto,  huicfuain- 
nocentia,  illi  fuis  faclis  dignum 
premium  rependas.      Q_uim  Isra-  24 
elitx  tui ,  clade  ab  hoftibus  propter 
fuum  in  te  peccatum  adfecli ,  fefe 
ad  te  conuertent ,  tiuimque  nomen 
celebrabunt,  et  te  fuppliciter  hac 
in  xde   orabunt:        exaudito  deaj 
caelis,  ettuorum  Israelitarum  pec- 
cato  ignofcito ;  eosque  in  terram, 
quam  eis  et  eorum  maioribus  de- 
difti,  reducito.     Quum  claufo  ex-  25 
lo,   deliderataque  pluuia  propter 
eorum  in  te  peccatum,  precabuntur 
ad  hunc  locum ,  tuumque  nomen 
collaudabunt,  et,  teeosadiligente, 
a  fuis  peccatis  recedent:  audtto  de 
cxlis ,     tuorumque  feruorum ,  et  27 
tui  jsraelitici  populi  peccato  igno- 
fcito, eos  in  reclam  viam ,  qr.agra- 
diantur,  dirigens;  pluuiaq.ie  ter- 
Dd 


414 


PARALIPOMENON 


ram  tuam  irrigato ,  quam  tuis  de- 
difti  posfidendam. 

»8  Fames  fi  hos  fines  inuaferit,  fi  pe- 
ftis,  t\  ardores,  fi  rubigo,  fi  locuitae, 
fi  vaftitas  incesferit ,  fi  ab  hoftc  fua 

ap  in  patria  obfidebuntur,  deniquc 
quaecumque  clades  aut  morbus  erit : 
omnes  precationes ,  omncs  fuppli- 
cationes,  quae  ab  vllo  hominum, 
quae  ab  vllo  tuorum  Israelitarum  fi- 
ent,  qui,  fuuin  vulnus  et  dolorem 
fentiens,  palmas  fuas  ad  hanc  aedem 
extendet,  auditodetuo  cadeftido- 

30  micilio  atque  fede,  ignofcitoque, 
et  fuis  cuique  digna  fadis  reddito, 
prout  eius  mentem  cognitam  habe- 
bis ;  ( nam  tu  folus  omnium  morta- 

3 1  hum  mentes  pcrfpicis : )  vt,  te  me- 
tuentes,  tibi  pareant,  quamdiuvi- 
uent  in  terra,  a  te  maioribus  noftris 

32  data.  Quin  etiam  Ci  extranei,  et  a 
tuis  Israelitis  alieni,  audito  tuo  tarn 
praeclaro  nomine ,  manuque  forti, 
et  extento  brachio,  vencrint  ob 
tuum  nomen  ex  finibus  rcmotis, 
ct  ad  hanc  aedem  precati  fuerint : 
audito  de  caelo,  tuae  fedis  domicilio, 
et  extraneis  litis  poftulata  omnia 

33  concedito :  vt  omnes  terrarum  na- 
tiones,  tuo  nomine  cognito,  te  vere- 
antur,  ficut  Israelite  tui :  vtque  fci- 
atur,  hancameconftruclamxdem 

34  a  nomine  tuo  cenferi.  Si  tui  ad 
bellum  in  hoftes  profedti ,  quo  tu 
eos  mifcris,  Iouam  orauerint  ver- 
fus  vrbem  hanc,  a  te  dele&am, 
verfusque  xdem,  a  me  tuo  no- 
mini  conftrudam :  exaudito  de 
cxlis  eorum  preces  atque  fuppli- 
cationes,  eorumque  causfamagito. 

35 Si,  quumintepeccauerint,  (nemo 
eft  enim  qui  non  peccet , )  tu  offen- 
fus  eos  hofti  addixeris,  in  hofti- 
lem  terram ,  fiue  remotiorem,  fiue 
propiorcm,  in  captiuitatem  abdu- 

j6cendos;  et  ea  in  terra,  in  qua 
captiui  erunt,  mutatis  animis,  ad 
te  fupplicandum  fefe  conuerrerint, 

37fuum  peccatum,  culpam  fcelusque 
confitentes ,  atque  ad  te  tota  mente, 
totoque  animo  conuerfi ,  in  eorum 


Cap.  6.7. 


finibus ,  apud  quos  erunt  captiui, 
te  precati  fuerint  verfus  terram, 
quam  eorum   dedifti   maioribus, 
verfus   vrbem,     quam    delcgifti, 
verfus  aedem ,  quam  ego  tuo  nomi- 
ni  acdificaui:         audito  de  cxlis,  38 
tuae  fedis  habitatione ,  illorum  pre- 
ces atque  fupplicationes ,  eorum- 
que causfam  agito ,  et  tuis  commis- 
fum  contra  tc  peccatum  ignofcito. 
Nunc,  mi  Deus,  habe  et  oculos  35 
apertos,  et  aures  attentas  ad  pre- 
cationes hums  loci.        Age  iam,4C 
Ioua  Deus ,  inuade  in  requietem 
tuam,  vna  cum  area  tuae  fortitu- 
dinis:        induant,   o  Ioua  Deus,4I 
tui  faccrdotes  falutem,  et  tui  pii 
lxtentur  in  bono.      O  Ioua  Deus,42. 
noli  tuum  vnclum  aucrfari :   re- 
cordare  pietatem  tui  Dauidis. 


CAPVT    VII, 

Ign'n  ctleflu  in  hoflitu.  Iou*  fpfendor. 
jlnii  confecratio.  In  Sotomonem  lout 
benignitM. 

POftquatn  Solomo  precandi  fi- 1 
ncm  fecit:    delatus  ignis  de 
caelo ,  et  folidi  facrificii  et  reli- 
quas  hoftias  confumfit ,      tantus-  % 
que  Iouae  fplendor  templum  re- 
pleuit,  vt  prae  eo  fplendore  facer- 
dotes  in  Iouae  templum  intrare  non 
posfent.        Hunc  ignem  deferri,  3 
et  Ioux  fplendorem  fuper  templo 
videntes  vniuerfi  Israelite ,  demis- 
fis  ad  terrae  folum  vultibus  adora- 
runt ,  et  bonum  Iouam  acternaque 
prxditum  dementia  celebrauerunt. 
Turn  rex  totusque  populus  apud  4 
Iouam  facrificium  fecerunt :      ira-  j 
molauitque  Solomo  rex  bourn  vi- 
ginti  duo  millia ,  ouium  et  capra- 
rum  centum  viginti  millia :  atque 
ita  diuinum  templum  dedicauerc 
rex  et  vniuerfus  populus ;  facerdo-  6 
tibus  interea  fuo  munere  fungenti- 
bus,  et  Leuitis  muficis  Iouae  in- 
ftrumentis  vtentibus,  qux  fecerat 
Dauid  rex,  ad  Iouam  aeternaprae- 
ditum  dementia  celebrandum :  et 

per 


^ap.  7.  $. 


LIDEK       II. 


42! 


per  qua;  ipfe  laudesdicebat,  facer- 
dotibus  apud  eos  clangentibus,  et 
vniuerfis     Israelitis    adftantibus. 

7Confccrauit  etiam  Solomo  medium 
atrium  anfe  loux  templum  pofi- 
tum :  quouiam  ibi  folida  facrificia 
et  adipibus  pro  falute  fecit :  quod 
facia  ab  eo  ara  aenea  vicrimas  et 
fertum ,  et  adipes  capere  non  po- 

8  terat.  Fecit  autem  Solomo  eo 
tempore  feptemdiale  feftum ,  vna 
cum  omnibus  Israelitis,  quorum 
ingens  erat  multitudo ,  qui ,  qua  ab 
Hematha   ad    aegyptium    fluuium 

?  terra  patet,  conuenerant,  Octauo 
die  habitse  funt  feriae.  Nam  arae 
dedicatio  durauit  per  feptem  dies, 

Oet  feftum  item  feptem  dies.  De- 
inde  vicefimo  tertio  die  menfisfe- 
ptimi  dimifit  homines  domum, 
gaudentes  animisque  laetos,  ob 
beneficium,  quo  Ioua  Dauidem 
ct  Solomonem  Israelitasque  fuos 

I  adfecerat.      Poftquam  Solomo  Io- 

uae  templum  et  regiam ,  et  quid- 

quid  eitum  in  loux  templo,  turn 

.    in  aedibus  fuis  facere  venerat  in 

[   mentem ,  feliciter  abfoluit :  adpa- 

ruit  ei  Ioua  noclu ,  et  ita  dixit : 

T*exaudiui  preces  tuas,    iftumque 

L    mihi  locum  facrificii  domicilium 

|i3  delegi.       Si  claufo  caelo  imbrem 

compresfero ,  aut  hxuftis   terram 

vaftare  iusfero,  aut  meis  peflem 

4immifero;  fimei,  qui  a  meo 
nomine  nuncupantur,  fefe  fubmi- 
ferint,  correftisque  prauis  fuis 
moribus ,  me  precati  fuerint ,  me- 
amque  requifiuerint  praefentiam ; 
ego  de  carlis  exaudiam,  et,  condo, 
nato  peeeato,  eorum  terra;  mede- 

5  bor.  Igitur  ad  iftius  loci  preces, 
etoculos  apertos,  et  aures  attentas 

6  habebo :  iamque  aedem  iftam  de- 
legi atque  confecraui,  vtibimeura 
fit  nomen  in  perpetuum :  ibi  et 
oculos  et  mentem  femper  habeam, 

7  Quod  fi  tu  Dauidis  tui  patris  exem- 
plo  ex  meo  praefcripto  vixeris, 
omniaque  tibi  a  me  praccpta  ex- 
fequens ,  mea  decreta  et  fententias 


conferuaueris :  ego  tui  reaniif 
folium  ftabiliam:  quemadmodum 
Dauidi  patri  tuo  pachis  fum ,  non 
defuturum  de  eius  ftirpe ,  qui  im- 
peret  Israelitis.  Sin  autem  vos  19 
immutati ,  relictis  meis  decretis  et 
pneceptis ,  vobis  a  me  propofitis, 
vos  ad  aliorum  deorum  feruitium 
cultumque  contuleritis :  ego  et  ao 
homines  ex  terra,  cisamedata,  ex- 
ftirpabo,  et  templum  iftud,  quod 
nomini  meo  confecraui,  reiiciam 
a  me ,  et  in  prouerbium  fabulam- 
que  apud  omnes  nationes  conuer- 
tam ,  ita  vt  templum  iftud,  quod  %i 
flierit  fingulare ,  fit  omnibus  prse- 
tereuntibus  ftupori :  qu;erantque, 
quam  ob  causfam  Ioua  fie  adfece- 
rit  terram  iftam  atque  templum. 
Quibus  refpondebifcur,  quoniam  4l 
reliclo  Ioua ,  Deo  maiorum  fuo- 
rum,  qui  eos  ex  Aegypto  eduxisfet, 
diis  aliis  fefe  coniunxerint ,  eosque 
adorauerint  atque  coluerint :  p*o- 
pterea  ilium  eis  ilia  tot  importasfe 
mala. 


CAPVT    VIII. 

Inflaurata  per  Solomonem  oppida.  Gentes 
fiipendi.iria  Solmnoni.  Regina  egyptia. 
Clatfis  Soioir.cr.is. 

PRxteritis  autem  viginti  annis,  1 
quibits  Solomo  Iouz  templum 
zdeique  fuas  aedificauit ,      op-  % 
pida  fibi  ab  Hiramo  data  inftaura- 
uit,   eoque  Israelitarum  colonias 
deduxit.      Turn  profedhis  ad  He-  3 
matham  Sophenx,  eamobtinuit,  et 
Palmiram    in  defertis    aedificauit, 
et  quaecumque   cellaria  oppida  a- 4 
pud  Kematham  conftruxit.    Aedi-  5 
ficauit  et  Bethoronem ,  turn  fuperi- 
orem,  turn  inferiorem,  oppida  mu- 
ris,  portis,  repagulisque  munita  : 
turn  Baalatham,  et  omnia  turn  eel- 6 
larum ,  quas  habuit ,  turn  quadri- 
garum  et  equitum  oppida :  breui- 
ter,  quxcumqueei  aedificare  colli- 
bitum  eftvel  HJerofolymis,  velin 
Dd  5  Liba- 


4*6 


PARALIPOMENON 


Cap.  8.9. 


Libano ,  aut  in  quacumque  fuse  di- 

tionis  regione. 

7     Atque  omnibus ,  qui  fupererant 

ex  Hettaeis,  Amorraei9,  Pherezaeis, 

Heuxis  et  Iebufaeis,  quinonerant 

8exlsraelitis,  id  eft,  ex  illorum  po- 

fteris,  quos  illis  in  ea  terra  fuperfti- 

tesnon  deleuerant  Israelitae,  tribu- 

tuni  impofuit  Solomo ,  quod  adhuc 

9  durat.    Ex  Israelitis  aufeni,  quibus 

ad  opera  fua  fcruis  vfus  non  eft,  mi- 

lites  habuitet  duces  prnnarios,  et 

quadrigariorum  et  equitum  magi- 

loftros.  Et  praecipui  quidem  princi- 
pes,  quos  habuit  rex  bolomo ,  fuere 
ducenti  quinquaginta,  qui  popu- 
lumregerent. 

II  Pharaonis  autem  filiam  ex  vrbe 
Dauidis  in  srdes  ei  a  fe  conftruclas 
traduxit,  negans,  fecommisfurum, 
vt  mulier  in  domo  Dauidis  Israeli- 
tarum  regis  habitaret:  quoniaraea 
facra  forent ,  ad  quae  Iouac  area  ve- 
nisfet. 

%%  Deinde  folida  louae  fecit  facrifi- 
cia  Solomo  ad  aram  Ioux ,  quam 
ante  tempi i  veftibulum  exftruxerat : 

!3folebatque  pro  ratione  cuiusque 
dieiex  prarfcripto  Mofis  folidas  im- 
molare  vielimas  fabbatis,  et  nouilu- 
niis,  et  folemnitatibus,  terquotan- 
nis,  fcilicetazymalibus,  etfeptima- 

I4nalibus  et  vmbracularibus :  fta- 
tuitque  ad  Dauidis  fui  patris  ratio- 
nem,  muneris  facerdotum  et  procu- 
ratiouis  Leuitarum  clasfes  ad  dicen- 
das  laudes,  et  ad  miuiftrandum 
apud  facerdotes,prout  cuiusque  diei 
ratio  poftularet:  tumetiamianito- 
rum  clasfes  in  fingulas  portas,  quo- 
niam  id  diuini  Dauidis  erat  prae- 

15ceptum:  neque  ab  eo ,  quod  rex 
de  facerdotibus  et  Leuitis  praece- 
perat ,  discesfum  eft  in  vlla  re ,  aut 

16  in  ratione  thefaurorum.  Fuit- 
que  omne  Solomonis  opus  com- 
pofitum,  exquodieiafta  funttem- 
pli  louse  fundamenfa ,  donee  abfo- 

17lutumeft.  Perfeclo  lout  tem- 
plo ,  profeetus  eft  Solomo  ad  Afi- 
ongaber ,  et  ad  Elotha ,  pofita  ad 


litus  maris  in  Idumxa.  Et  Hira-Ig 
mils  ei  per  fuos  clasfem  mifit,  et 
feruos  maris  peritos,  qui  Ophir 
cum  Solomonianis  profecli ,  adue- 
xerunt  inde  quadringenta  quin- 
quaginta auri  talenta ,  quae  ad  So- 
lomonem  regem  attuleriint. 

CAPVT     IX. 

Saba  regina  ad  Solomonem.  Illiits  qutflio- 
nes  ,  barum  fo  vt  tones.  Regine  admira- 
tio ,  fiiuflii  precattn  pro  Sotomone.  lie- 
gin*  dona,  et  ad  eum  nun  era.  Sn/ium 
Solomonif.     Huiiu  geflorum  fcriptores. 

REgina  autem  Sabx,  audita  Solo- 1 
monis  fama ,  venit ,  ad  eum 
obfeuris  quaftionibus  tcntan- 
duiii  Hterofolymam,    cum  maxi- 
mo  comitatu  ,  et  camelis  magnam 
aromatum  et  auri  gemmanmique 
vim  ferentibus,  et  adgresfa  Solo- 
monem, ei  propofuit,  quidquid  hat- 
bebat  in  animo.       Ei  Solomo  0-% 
mnia  ab  ea  propofita  fie  explica- 
uit,  vt  nihil  eum  latuerit,  quinid 
ei  enucleauerit.       Itaque  regina,  3 
Solomonis    contemplata  fnpienti- 
am ,  ab  eoque  conftrurlas  xdes ,  et 
eius  menfae  viclum ,   et  regiorum 
accubationem ,  et  adminiftrarorum 
ftatum  atque  veftitum ,  eiusque  po- 
tionem ,      et  quae  in  louae  templo  4 
facrificia  faciebat,  ftupore  cxani- 
mata  fie  regem  adloquitur :       ad-  5 
eo  vera  funt,  quae  ego  in  meapa- 
tria  de  tuis  rebus  et  fapientia  au- 
diui,  vt,  qiium  hominum  fermoni- 
bus  non  ante  crederem ,  quam  ipfa 
meis  oculis  fpeclatum    venisfem, 
nunc  comperiam,    ne   dimidium£ 
quidem  mihi  tuae  tarn  copiofae  fa- 
pientiae  fuisfe  narratum :  adeo  tu 
famam  vincis,quam  ego  acceperam. 
Felices  homines  tui ,  feiices  hi  tui  7 
adfe&atores ,  qui ,  tibi  femper  ad- 
ftantes ,  tuam  audiunt  fapientiam. 
Grates  ago  louse,  Deo  tuo,  qui  tibi  g 
fie  fauerit,  vt  teftio  Iouae  Dei  tui 
folio  regem  imponeret,  teque  Is- 
raelitis prae  amore ,  quo  eos  in  per- 
petuus ftabiiiendos  profequitur, 
regem 


i-.    I     D    C    r 


cap.?,  io. 

regem  ftatuerit ,  qui  ius  aequumque 

)  facias.  Deinde  regi  donauit  re- 
gina  Sabx  centum  viginti  auri  ta- 
lenta,  et  ingentem  gemmarum  a- 
romatiunque  copiam :  cum  quibus 
aromatis  Solomoni  regi,  a  regina 
Sabae  donatis,  nulla  funt  comparan- 

>da.  Hiramini  quoque  et  Solo- 
moniani,  qui  aurum  Ophire  adue- 
hebant ,  attulerunt  gemmas  et  pi- 

[  ceas :  quibus  ex  piceis  fecit  rex 
gelhtiones  templi  Iouae  et  regix, 
citharasque ,  et  nablia  cantoribus. 
Erant  autem  eiusmodi  piceae ,  qua- 
les  antea  vifae  in  Iudaea  non  fnerant. 

i.  Turn  rex  Solomo  rcginae  Sabae 
dedit,  quidquid  ilia  petere  voluit ,  b 
praeter  ea ,  quae  ei  fua  fponte  dedit 
rex:  atque  ita  ilia  fe  cum  fuis  in 

I  patriam  recepit.  Erat  autem  pon- 
dus  auri,  quod  Solomoni  quotannis 
proueniebat,  fexcenta  fexaginta  fex 

t  auri  talenta :  praeter  ea,  quae  ei 
pendebantur  a  mercatoribuset  in- 
ftitoribus,  turn  ab  omnibus  Arabiae 
reguliset  terrae  praetoribus,  quiei 
aurum    argentumque    pendebant. 

;  Fecit  praeterea  rex  Solomo  ducenta 
fcuta  ex  auro    dudtili  fexcentena- 

>  ria,*  et  trecentos  clipeos  ex  auro 
du&ili  trecentenarios ,  quae  in  lie- 
morenli  Libani  domo  repofuit. 

I    Fecit  et  eburneum  folium  ingens, 

i  idque  auro  puro  incruftauit ,  cu- 
ius folii  c  fex  erant  gradus,aureaque 
folii  fornix  a  tergo ,  *  et  vtrimque 
manus  in  loco  fesfionis,  et  manibus 

?  adftantes  duo  leones.  In  fex  autem 
gradibus  ftabant  hinc  et  hinc  duo- 
decim  leones,  cuiusmodi  opus  nul- 

3  lum  in  regno  vllo  factum  eft.  At- 
que omnia  regis  Solomonis  vafa 
potoria ,  omnisque  fupellex  nemo- 
renfis  libaniae  domus  erant  ex  auro 
probatisfimo :  nam  argentum  qui- 
dem  Solomonis  tempore  nullo  erat 

I  in  pretio,  quoniam  regis  naues, 
vna  cum  hiramicis,  tertio  quoque 
anno  in  Ciliciam  pcrmeantes ,  au. 

*)  qnaedam  poftulanti  dedit ,  qu*J.:m  v 
Keg. io, i«>.        ')  ca  pars ,  qux  a : 


4x7 


rum,  argentum,  ebur,  fimiasetpa- 
uones  aduehebant.     Ita  tantum  di-  ** 
uitiis  et  fapientia  Solomo  rex  o- 
mnes  orbis  reges  antecesfit ,     vt  o- 1 J 
mnes  orbis  reges  confpedhim  re- 
quirerent    Solomonis ,    audiend» 
causfa  fapientiae,qua  praeditam  men- 
tem  diuinitus  habebat ;      vtque  ei  *4 
pro  fe  quisque  vafa  argentea  aurea- 
que,  veftes,  arma,  aromata,  equos, 
mulos  quotannis  dono  adferrent. 
Itaque    habuit   Solomo    equorum  »> 
ftabula  quater  mille ,  et  quadriga- 
rura  equitumque  duodecim  millia» 
quos  partim  in  oppidis  quadriga- 
riis ,  partim  Hierofolymis  apud  fe 
dispofuit:       imperauitque  omni-26 
bus  regibus ,   quotquot  a  flumine 
ad  Palacftinam  et  ad  Aegypti  con- 
finia  continentur ;    et  tantam  Hie- 27 
rofolymis    argenti    cedrorumque 
copiam  fuppeditauit ,  quanta  eft  la- 
pidum  et  campeftrium  caprifko- 
rum.      Proueniebant  autem  Solo-  28 
moni  equi ,  quum  ex  ceteris  omni- 
bus terris,  turn  ex  Aegypto.     Reli-  29 
quae  res  Solomonis  a  primis  ad 
vltimas  fcriptae   exftant  in  libro 
Nathanis  vatis ,  et  in  vaticinatione 
Ahiae  Silonii ,  et  in  Iedonis  fatidici 
praediclionibus   ad    Ieroboamum 
Nabati  filium.      Regnauit  autem  3» 
Solomo   Hierofolymis   in  omnes 
Israelitas  annos  quadraginta. 

CAPVT    X. 

Solomonis  mors ,  Roboamiu  filiu*  here:. 
Huius  tmprudentia ,  malum  conjT/itim, 
regui  pants  amisfia. 

DEfun&o  vita  Solomoni ,  et  in  I 
vrbe  patris  fui  Dauidis  fepul- 
to,  fuccesfitin  regnumRobo- 
amus  eius  filius.       Isquum  Siche-2 
mam  venisfet  (nam  Sichemam  con- 
uenerant  omnes  Israelitae ,  vt  eum 
regem  crearent : )  Ieroboamus  Na- 
bati filius,  qui  in  Aegypto,  (quo 
Solomonem  regem  vitans  fugerat ) 
dege. 
Icro.      Correxi  autem  hunc  locum  ex  j, 
eryo  at  j  ct  formcatur. 


4*8 


PAR  ALIPOMENON 


Cap.io.it. 


degebat,  poflquam  id  audiuit,  ar- 
ccsfittis   euocatusque  adfuit,    vna 

3  cum  omnibus  Israelitis.  Atque  hi 
a  Roboarno  poftularunt ,  vt,  quo- 
niamabeiuspatre  iugo  presii  tuis- 
fent,  ipfe  impofitam  cis  ab  1II0 
feruitutcm ,  iugique  grauitatem 
leuaret :  itafein  eius  poteftate  fu- 

4turosesfe.  Quibus  illeiuslit,  vt 
ad  fe  poft  triduum  reuertcrentur. 

5  Atque  i I  lis  digresfis,  conlultiit  rex 
Roboanius  fenes,  qui  eius  patri 
Solonioni  adhuc  viuenti  adparue- 
rant,  ecquid  fuaderent ,  vthomini- 

6  bus  il lis  refponderetur  *.  Cui  illi 
refpondent :  li  fe  il  1  is  humanum 
prxbeat,  cisque  obfequcns.benigne 
refponfuin   det :    iftos    Temper  in 

7eius  futuros  esfe  poteftate.  At 
ille,  repudiato,  quod  fenes  dede- 
rant,  coniilio,  iuuenum,  fecum  edu- 
catorum,  et  fibi  miniltrantium, 
Jconlilium  adhibet,  quzrens, 
quidnam  confidant,  vtillis  refpon- 
deat,  petentibus,  vt  a  iugo,  eis  a  fuo 
patre  impofito,  relaxarct  aliquid. 
9  Cui  tuuenes  fuadent,  vt  litis  a  fe 
petentib'is ,  xt  ingi  eis  ab  ejus  patre 
impoliti  grauitatem  releuet,  ita  re - 

lofpond'.at :  fuorum  digitorum  mi- 
nimum crasfiorem  esfe,  quam  fui 
patris  medium  corporis  truncum  : 

II  quod  fi  pater  cos  graui  iu^o  prcs- 
fit,  feadid  iuguin  additurumesfe  : 
fi  pater  ineos  faiticis  animaduer- 
tit ,  fe  fcorpiombus  animaduerfu- 

ii  rum.  Igitur  die  tertio,  quum 
Ieroboamus  et  ceteri  omncs  ad 
Roboamum  regeni.queraadmodum 
ab  eo  iusfi  fuerant ,  reuertisfent : 

13  refponditeisrexafperius:  relidro- 
que  ftnumconfilio ,  iuuenum  fecu- 

I4tus  conlUium,  ita  dixit :  mens 
pater  vos  graui  iugo  presfit ;  ego 
earn  grauitatem  augebo :  mens  pa- 
ter in  vo$  fcuticis  animaduertit; 

1 5  ego  forpiis  animaduertam.  Ita 
non  eft  litis  rnorigeratus  rex  :  fie 
res  dispenfantc  Deo,  vt  id  loua 
prxftaret ,  quod  per  Ahiam  Siloni- 
um  Icroboamo  Nabaci  filio  prx- 


dixerat.      Turn  omnes  Israelite,  1 5 
videnres ,  fibi  a  rege  non  obfecun- 
dari,  refponderunt  regi ,  nihil  iam 
fe  iurisin  Dauide,  nihil  posfesfio- 
nisinlfci  filio  retinere.    Discedite 
domum  ,  Israelite  :  tu  Dauid  tux 
profpicc  familix.      Atque  ita  dis- 
cesferunt  omncs  Israelite  domum. 
Ineosautem  Israelitas,  quiludxx  17 
oppida  incolebant,  regnum  tenuit 
Roboamus :  a  quo  rege  Roboarno 
nrisftM   ad    Israelitas    Adoramus, 
tributi  prxfechis ,  ab  illis  lapidatus 
eft  et  necatus.      Itaque  occupauit  ig 
Roboamus  rex  quadrigam  adfeen- 
dere ,    Hierofol ymamque    fugere. 
Ita   defecerunt   Israclitx  a   domo  19 
Dauidis,  qux  defectio  durat  ad- 
huc. 


CAPVT     XI. 

In  Iirnelitu  Robnitmus.  OfpiJit  per  iflum 
exflrufla.  Ad  regem  Lentt*  in  vrbem 
HterofoJymtm. 

AT  Roboamus ,  poftquam  Hie- 1 
rofolymam    venir,    iudxam 
ftirpem     beniaminenfcmque 
congrccat,  hominum  centum  octo- 
ginta  millia,  leftorumet  militari- 
nm  ,  vt  bello  perfequeretur  Israeli- 
tas,  fibique  regnum  recuperaret. 
Sed  mandauit  IouaSemeixdiuino,* 
vt  Roboarno  Solomonis  filio  Iudxx 
regi,  omnibusque  Israelitis,  turn 
luaxatuni  Beniamitis,    Iouxno-3 
mine  nuntiaret,  ne  expeditionem 
facerent,  ncuc  fratribus  fuisbellum 
inferrent,  fed  domum  reuerteren- 
tur:  fcfe  enim  eius  esfe  au6torem 
rei.     Ita  illi,  Ioux  obedientcs,  ab$ 
inuadendo  Ieroboamo  deftiterun*. 
Roboamus  autem ,   Hierofolymis  5 
habitans,  oppida  munitionis  ergo 
in  Iudxa  inftaurauit,      exftruxit-6 
que  Bethlchemam,  Etamam,  The- 
cuam ,     B^thfur,  Sochonem,  Odol-  7 
lamam  ,      Getham,  Marefam,  Zi-  g 
pham,      Adorxmam,  Lachim,  A- 9 
zecam  ,        Soream  ,   Aialonem  et  to 
Hebroncm :   qux  munita   oppida 

par- 


4*9 


partim  in  Iudxa  funt ,   partiin  in 

1 1  Beniamitide.  In  his  muniiuentis 
confirmatis  duces  conftituit,  cellas- 
que  frumentarias ,  olearias  et  vina- 

12  rias.  Turn  in  fingulis  oppidis 
fcuta  pofuit  et  lanceas ,  et  ea  maio- 
rera  in  modum  communiuit ,  Iu- 
daeamque  et  Beniamitidem  tenuit. 

I)  Atque  ad  eum  fefe  adgregarunt  ex 
omnibus  fuis  finibus  facerdotes  et 
Leuitae,  qui  erant  in  onuiibus  Is- 

14  raelitarum  finibus.  Nam  Leuitae 
relictis  fuis  pomceriis  atque  pos- 
fesiionibus ,  in  Iudasam  et  Hiero- 
folymam  fefe  receperant  j  propter- 
ea,  quodeos  Ieroboamus  cum  fuis 
filiis  Iouae  facerdotio  abdicauerat, 

15  fibique  facerdotes  facellanos,  etfa- 
tyrorum ,  et  faftorum  a  fe  vitulo- 

16  rum  conftituerat:  quos  quidem 
Leuitas ,  ii  ex  omnibus  israeliftcis 
tribubus ,  qui  animos  ad  Iouae  Isra- 
elitarum  Dei  ftudium  adplieaue- 
rant,  fecuti  funt  Hierofolymam, 
ad  IoueeDeofuo  patrio  facrirican- 

I7dum:  atque  ita  Iudaeae  regnum 
confirmarunt ,  et  Roboamum  Solo- 
monis  fiiiimi  triennio  ftabiliuerunt: 
nam  per  tres  annos  Dauidem  et 

18  Solomonem  fecuti  fuerant.  Duxit 
autem  Roboamus  in  matrimonium 
Mahalathamleremothi  filiam,  Da- 
uidis  neptem ,  et  Abichailem  Eliabi 

10  filiam,  Ifaei  neptem:  ex  qua  li- 
berosfustulitleum,  Samariam,  et 

ao  Zahamum.  Poft  earn  duxit  Ma- 
acham,  Abfalomi  filiam,  ex  qua 
genuit  Abiam ,  Attaim ,  Zizam  et 

21  Solomitham.  Amauit  autem  Ro- 
boamus Maacham  Abfalomi  filiam, 
fupra  omnes  fuas  vxores  et  concubi- 
nas,  (duxit  enim  vxores  o&odecim, 
concubinas  fexaginta :  genuitque 
filios  duodetriginta,  et  filias  fexa- 

22  ginta :)  et  ex  ea  Maacha  natum 
Abiam ,  fratrum  principem  atque 
ducem  ftatuit ,  vtpote  regno  defti- 

(■23  natum.  Ac  quos  ex  ilia ,  quatn 
quaefiuerat,  vxorum  multitudine 
tot  filios  habuit,  eos  per  omnes 
Iudaeae  et  Beniamitidis  fines ,  per 


omnia  munita  oppida  distribuit, 
eisque  ingentem  commeatuum  co- 
piam  dedit. 

CAPVT     XIL 

Septet  Aegyptii  in  Iud/eam  expeditio.  Ad 
ludtos  xates  Semeias.  Direptio  temple. 
Roboami  gefiorum  fcriptores.  Inter  Ro- 
boamum ac  leroboamum  beUaperpetua. 

SEd  quum,  eius  regno  confirma- 1 
to  atque  ftabilito,  Iouae  legem 
ipfe  fimul,  et  omnes  Israelitae, 
deferuisfent :        anno  eius  regni^ 
quinto  Seiacus  Aegypti  rex  cum 
mille  ducentis  quadrigis,  et  fexagin- 
ta millibus  equitum,et  innumerabi- 
li  militum  multitudine  Libyum, 
Troglodytarum ,    et  Aethiopum, 
qui  funt  eum  ex  Aegypto  comitati, 
expeditionem  in  Hierofolymitanos,  * 
qui  a  Iona  defecerant ,  fecit ,      ca-  a 
ptisque    Iudxae   munitis   oppidis, 
ad  Hierofolymam  peruenit.       Et  £ 
Semeias  vates  Roboamum  et  Iudaeae 
procures,  qui  Hierofolymam  Se- 
faci  metu  confluxerant ,  adiit,  eis- 
que ita  dixit :  fie  dicit  Ioua :  vos  me 
deferuiftis,  et  ego  vos  vicisfim  in 
Sefaci  manum  defero.     Turn  Isra-  6 
elitae  proceres  et  rex  fefe  fubmife- 
runt ,  Iouam  iure  facere  confiten- 
tes.       Quod  quum  videret  Ioua,^ 
illos  fefe  fubmifisfe :  locutus  cum 
Semria  eft  u\  hunc  modum :  quo- 
niam  fefe  fubmiferunt ;    non  per- 
dam  eos ;  nee  vsque  adeo  in  Hiero- 
folymam per  Sefacum  mea  bilis  ef- 
fundetur ,  vt  non  aliquatenus  eua- 
dant.       Verumtamen  ei  ferui  e-$ 
runt,  difcentque,    quantum  dif- 
ferat  inter  meum  et  terreftrium 
regnorum  imperium.    Igiturpro-o 
fecrus  Hierofolymam  Sefacus  Ae- 
gypti rex,  omnes  et  templi  Iouae, 
et  regiae  thefauros,aureosque  clipe- 
os  a  Solomone  faclos  abstulit ,    pro  j  3 
quibus  Roboamus  rex  fecit  aereos 
eosque  fatellitum  magiftris ,  regiae 
aditum  cuftodientibus ,  commint: 
quos  quidem  clipeos ,  rege  in  Iouae  1 1 

tern- 


43» 


PARALIP0MEN0N 


Cap.  12.15. 


tcmplum  ingresfo,  fatellitescaptum 
veniebant ,  et  in  fatcftitum  cellam 

larcierebant.  Igitur  quuni  Ro- 
boamus  fefe  fubmisiisfet:  non  fo- 
lum  Ioux  in  eum  ira  coercita  eft, 
vt  non  prorfusperderetnr,  verum 
ctiam  Iudxx  bene  confultum  eft. 

jjlta  rex  confirmatus  Roboarnus, 
Hierofolymis  ita  regnauit ,  vr,  an- 
no xtatis  fuxvnoet  quadragefimo 
regnare  ineresfus ,  annos  feptem- 
decini  re^nauerit  Hierofoloiyinis, 
quam  vrbem  Ioua  ex  omnibus  is- 
raeliticis  tribubus  delegerat,  in 
qua  fuum  nomen  collocarer.  Eius 
mater  fuit  nomine  Naama ,  Am- 

I4monitis.  Sedille  in  eo  peccauit, 
quod  animum  Ioua:  ftudio  addi- 

15  own  non  habuit.  Ceterum  Ro- 
boami  gefta  a  primis  ad  vlcima 
fcripta  exftant  nominatim  in  libris 
Semeix  vatis,  et  Addonis  fatidici. 

16  Fuit  autem  inter  Roboamuin  et 
Ieroboamum  perpetuum  belium. 


CAPVT    XIII. 

Abit*   Robosmi   hnei ,  i»    lerobaamtm   et 
IiTAtlilM.       ImUorum   vttftru.       liefx 

jHuvxores.     Addon  vjtes. 

I  T*vOftquam  Roboamiu  ad  manes 
r*  concesfit ,  et  in  vrbe  Dauidis 
•*-  fepultus  eft :  fuccesfit  ei  in  re- 
gnum  Abias  eius  filius,  qui lero- 
boamo  annum  duodciiicefimum  re- 
enante,    regnare  capit  in  ludxa. 

»  Regnauit  Hierofolymis  annos  trcs. 
Matrem  habuit  nomine  Michaiam, 

3  Vrielis  filiam,Gabaenfcm.  Qiium 
esfet  autem  belium  inter  Abiamet 
Ieroboamum  :  Abias,  diredtis  in 
aciem  quadraginta  millibus  lefto- 
rum  militum  ,  (quum  Ieroboamus 
contra  eum  in  aciem  inftruxisfet 
octoginta  militum  item  egregio- 

4riuumillia,)  *      furrexit  ex  monte 

Semaraimo  in  montanis  Ephraimi- 

tanim  fito ,  et  in  bunc  modum  o- 

5  rationem  habuit  :         audite  me, 

Ieroboame,    et  omncs  lsradjtx! 

d)   inuioUbilL 


Hoc  vobis  fciendum  eft,  louani, 
Israelitarum  Dtuin  Dauidi eiusque 
pofteris  rcgnum  in  liiatlitas  fali- 
to  fctderc  dedisfe'  fempiternum. 
Sed'  exftitit  Ieroboamus  NabatiS 
filius,  Solomonis  Dauidis  rilii  fer- 
uus,  qui  indominum  fuum  rebel- 
lionem  fecit  :  ad  quein  fefe  adgre- 
gauerunt  homines  nequam  et  lm- 

f>robi ,   qui  contra  Roboauium  So- 
omonis  filiuni  confpirarunt :    qui,  1 
quum   iuuenes  adhuc  et   imbellis 
esfet  animi  ,    illos  non  fustinuit. 
Et  nunc   vos  Ioux  regno ,  quod  f 
in   manibus    pofterorum  Dauidi» 
elt,    reliftere  paratis,  et  eftis  in- 
gens  fane  multitudo  :    aurcosque 
vitulos  habetis,    quos  vobis  pro 
diis  fecit  Ieroboamus.         Etqui-9 
dem  repudiatis    Ioux  facerdori- 
bus  Aharone  prognatis,    e?  Leui- 
tis,  faccrdotcs  vobis,  more  cete- 
rarum    orbis    gentium  ,     feciftis, 
vtquiuis,  qui  manum  fuam  initia- 
tum  veniat,  per  taurum  bouillum 
ct  feptem  arietes  facerdos  fit  non 
deorum.       At  nos  et  Iouam  Deum  10 
habemus,  quern  non  reliquimus: 
et   faccrdotes   Ioux    adminiftros, 
Aharone  proenatos,   et  Leuitas, 
quioperehingantur,  et  Ioux  foli- 
da  facrificia  fingulis  faciant  niatu- 
tinrs  et  vefpertinis ,      fufritumque  II 
odoratum ,    et  panum  ordinatio- 
neminpuram  menfam,  etaureuin 
candelabrum  ,    eiusque    lucernas 
lingulis     matutinis    accendendas. 
Retinennis  enimnos  inftitutionem 
Ioux  Dei  noftri ,  a  vobis  derelicli 
nos  et  Deum  ducem  habemus 
eius  facerdotes,  et  refonantes  tuba* 
ad  clangendum  contra  vos ,  o  Is- 
raelitx  :  ne  pugnate  cum  Ioua  ma- 
iorum  veftrorum  Deo  :  neque  c- 
aim  vobis  fuccedet. 

Interea  Ieroboamus  circumduxe- 12 
ratinfidias,  vt  illos  adgrederetur  a 
tergo:  imminebantque  Iudxis  eta 
fronte  miiites,  et  a  tergo  infidix. 
Itaque  quum  refpicientes  Iudxi  vi- 14 
dcreot. 


idas. 
nem  is 
&i: 
,  et 


derent ,  prcelium  fibi  et  a  fronte  in- 
ftare  et  a  tergo :  Iouam  implora- 
runt,  et  facerdotes  tubis  fonue- 
runt,  clasficumque  cecinere  Iudaci  : 

15  quo  ludaeorura  clasfico  canendo,  vi- 
6ti  funt  diuinitus  leroboamus  et  Is- 

16"  raelitae  ab  Abia  et  Iudxis ,  fugati- 
que,  etin  eorum  poteftatem,  vo- 
lente  Deo,  redacti,  niagnam  ab 
Abia  et  eins  copiis  cladem  accepe- 
runt,   caefis  eorum  quinquaginta 

17  millibus  electorum  militum.  Ita 
turn  fubactis  Israelitis,  fuperiores 
fuere  Iudaci ,  quippe  Ioua  Deo  fuo 

18  patrio  freti.  Ieroboamumque 
perfecutus  Abias,  cepit  ex  eius 
oppidis  Bethel ,  Iefanam  et  Ephrai- 

10  nam ,  cum  eorum  coloniis :  nee 
deinceps  poteftate  valuit  Ieroboa- 
inns  Abise  temporibus ,  fed  a  Ioua 

2ofubacuis  inceriit.  Abias  autem 
;.,  I  corroboratus ,  vxores  duxit  quatu- 
"A  11  ordecim  ,      genuitque  filios  duos 

U  et  viginti ,  et  filias  fexdecim.  De 
reliquis  Abiae  rebus,  moribusque 
et  diclis  fcriptum  eft  in  hiftoria 
Addonis  vatis. 


Jtfi 


CAPVT    XIIII. 


ra  Al/i*  beres ,  pint ,  contra  idola.  Zara 
Actbiops  contra  ludeos.  Inuaorum  Vi- 
ctoria. 

I  TtOftquani  obdormiuit  Abias 
r*  cum  maioribus  fuis ,  et  in  vr- 
■*-  be  Dauidis  fepultus  eft :  regna- 
uit  pro  eo  Afa  eius  filius :  cuius 
temporibus  otium  fuit  per  decern 

aannos.      Hie  Afa  Iouvc,  Deo  fuo, 

3  paruit  et  obfecutus  eft :  pere- 
grinas  aras  et  facella  fustulit :  fta- 

4tuas  perfrcgit ;  lucos  fuccidit :  Iu- 
daeos  Iouae,  patrio  ipforum  Deo, 
ftudere,  legemque  et  difciplinam 

5obire  iusfit :  facella  et  fimulacra 
ex  omnibus  Iudaeac  oppidis  abstu- 
lit,  et  quietum  regnum  habuit. 

(SConftruxit  autem  munita  oppida 
in  Iudaea:  quoniam  otium  erat, 
nee  vllo  implicabatur  bello  per  eos 
annoi,  Ioua  ci  guictem  dante. 


Hanc  ob  rem  Iudacis  ita  iusfit: 7 
conftruamus  haec  oppida,  mceni- 
busque  cingamus,  etturribus,  por- 
tis,  repagulis  muniamus,  donee  ad- 
huc  terra  noftrae  poteftatis  eft : 
quandoquidem  Ioua:  Dei  noftri 
ftudiofi  fumus ,  et  ob  hoc  ftudium 
ab  eo  fumus  otium  vndique  con- 
fecuti.  Ita  xdificarunt,  idque 
proi'pere.  Habuit  autem  Afa  ex- 8 
ercitum  fcutarorum  et  lanceario- 
rum  ex  Iudxis  treccnta  miilia,  ex 
Beniamitis  autem  clipeatorum  et 
fagittariorum  ducenta  ocloginta 
miilia :  qui  omnes  erant  bellkofi. 

Contra  hos  expeditionem  fecit  9 
Zara  Acthiops  cum  militum  decies 
centenis  millibus ,  et  trecentisqua- 
drigis.       Qui  quum  ad  Marefam  10 
peruenisfet:   occurrit  ei  Afa,  et 
inftrucla  acie  in  valie   Sephatha 
apud  Marefam,       Iouam   Deunui 
fuum  huiusmodi  verbis  inuocauit: 
Ioua ,  qui  in  ferendo  auxilio  nul- 
lum facis  multitudinis  et  imbecil- 
litatis  discriraen,  fubueni  nobis, 
Ioua,  Deus  nofter,qui,  te  tuoque  ni- 
xi  nomine ,  hanc  multitudinem  ad- 
gredimur,  et  ne  committe,Ioua,  qui 
nofter  Deus  es ,  vt  aduerfum  te  va- 
leant  homines.      Igitur  Aethiopesia 
a  Ioua  per  Afam  et  Iudveos  fuperati, 
fugerunt :      quos  Afa  eiusque  mi- 13 
lites  ad  Gcrara  perfecuti ,   multis 
illorum  ad  internecionem  exfis, 
quippe  a  Ioua  et  eius  exercitu  fra- 
florum ,  plurimam  praedam  repor- 
tarunt,        omnesque  Geraris  fi-14 
nitimas  vrbes,  illis  Iouae  terrore 
perculfis,  vicerunt,  et  omnia  op- 
pida ,  in  quibus  magna  prarda  fuit, 
depraedati,       pecorumque  etiam  15 
tuguriispotiti,  ingentem  ouiumet 
caprarum  cameloruicque  multitu. 
dinem  abigente5,Hierofolymam  rc- 
petiuerunt. 


CAPVT     XV. 

AJ  A  fan  vatet  Azariat.      Aft  relipo  pur*. 
M*tir  impia.    SacefU  nan  fui/Ut/i . 

Turn 


43* 


PARALIPOMENON 


Cap.  i;.i5. 


1  r"T\Vm   Azarias,    Obedi   filius, 

I    diuini  fpiritus  intiincku,  Afx 

-*-  obuiam  egresfus ,  eum  fie  eft 

a  adiocutus  :       audire  me,  Afa,  et 

omnes  Iudxi  et  Benia/mitse.    Iona 

turn  vobiscum  eft ,  qiuim  vos  eftis 

cum  eo:  et  fi  eum  quacretis,  in- 

uenietur  vobis:  fin  eum  deferetis, 

3  deferet  vos.  Equidem  din  fine 
vero  Deo ,  fine  doctore  facerdote, 

4  fine  lege  fuerunt  Israelite:  fed 
quum  in  rebus  aduerfis  fcfe  ad  lo- 
uam Israelitarum  Dcum  conuertis- 
fent,  eumque  qusefiui«fart :  inuen- 

5  tus  eft  eis.  Ac  per  ilia  quidem 
tempora  pace  carebant,  qui  vitro 

6  citroque  commeabant :  quod  o- 
mnes  incolx  multisagitabantur  tu- 
multibus,  quum  gens  cum  gente, 
etciuitas  cumciuitate  confligeret ; 
Deo  illos  omnibus  aduerfis  pertur- 

^bantc.       Vos  igiturefte  fortes,  ne- 
uemanibus  remollefcitc :     manct 
enim  veftrum  opus  fua  merces. 
8     Hac  Obedi  vatis  oratione  et  vati- 
cinatione  audita,  Afa  fefe  confir- 
mauit,  omneque  <  ncfas  ex  omnibus 
Iudxx  et  Beniamitidis  finibus ,  et 
ex  omnibus,  qux  in  montanis  E- 
phraimitarum  finibus  ceperat,  op- 
pidis  fiistulit,  aram  Ioux  pro  lo- 
use   veftibulo    fitam     inftaurauit, 
jet  omnes  turn  lud.tos  et  Beniami- 
tas  ,  turn  cum  eis  verfantes  peregri- 
nos    ex    Ephraimitis    Manasfenfi- 
busque  et  Simeoniis  congregauit, 
multis  Israelitarum  ad  eum  defi- 
cientibus,quum  viderent,ei  louam, 
loeius  Deum,  adesfe.      Igitur  Hie- 
fofolymam  tertio   menfe  congre- 
gati,  annum decimum  quintumre- 
II  gnante  Afa,      immolarunt  eo  die 
Ioux  ex  praeda,  quam  adduxerant, 
boues  fexcentos,   pecorunique  fe- 
ll ptem  millia.       Turn  fcedus  inie- 
runt ,  vt  Ioux ,  maiorum  fuorum 
Deo,  tota  mente  totoque  animo  ftu- 
13  derent :      acquisquis  Ioux,  Israe- 
litarum Deo,  non  ftuderet,  mo. 
reretur,  line  paruus  esfet ,  fiue  ma- 

e)  ncfarios  deo». 


gnus,  fiue  vir,  fiue  femina:      et  u 
in  verba   Ioux  magna  voce  cum 
ftrepitu   tubisque  et  buccinis  iu- 
rarunt,  eoque  facramento  lxtati 
funt  omnes  Iudxi.       Nam  toto  1 5 
corde  iurauerunt,  et  louam  fum- 
ma  cupiditate  quacfiuerunt,  quiab 
eisinuentus,  eos  vndique  reddidit 
quietos.      Quin  etiam   Maacham  Ic 
matrem  fuam  imperio  rex  abdica- 
uit ,  quod  ea  in  luco  Fana  fecerat : 
quern  Pana  demolitus  rex,  com- 
minuit,  et  apud  fluuium  Cedro- 
nem  cremauit.      Ac  nifi  quod  fa.  1^ 
celia  ex  Israelitis  fublata  non  funt, 
ceteroquin  fuit  Afa  animo  per  o- 
mncm  vitam  fuam  integro:     fui- 18 
que  patrisetfuadicata,  argentum, 
aurum  ct  vafa  in  aedem  Ioux  in- 
tulit :      nee  bellum  fuit  ante  an- 19 
num  eius  regni  tricefimum  quin- 
tum. 


CAPVT    XVI. 

Baft  in  ludanm  cxfieditio  ,  Thefauri  Hie- 
rojolyma  ad  Bensdadum.  Vales  Hana- 
nil  a  J  Afar»  lud**  regim.  liegum  liber 
ludtorum ,  ac  Israelitarum.  Af/e  mors  et 
Jepulttna  ium  odoribm,  et  vnguentts. 

ANno  regni  Afx  tricefimo  fcx- 1 
to,  Baafa  Israelitarum  rex, 
facia  in  Iudxam  expeditione, 
Ramam  muniebat  :  vt  exitum  adi- 
tumque  ad  Afam  Iudaex  regemin- 
tercluderet.  Turn  Afa  argentum  % 
aurumque,  exthefauris  templilo- 
ux  ct  regiae  depromtuin,  mifit  Ben- 
adado  Syrix  regi ,  Damafaun  in- 
colenti ,  cum  luiiusmodi  poftulatis : 
quum  fit  inter  me  et  te ,  interque  3 
meum  et  tuum  patrem  fcedus ,  ego 
tibi  argentum  aurumque  mitto: 
age ,  rumps  fcedus ,  quod  tibi  cum 
Baafa  Israelitarum  rege  intercedit, 
vt  a  me  facesfat.  Turn  Benada-  4 
dus,  Afx  regi  obtemperans,  mifit 
militum  fuorum  duces  ad  vrbes 
Israelitarum ,  qui  fubegerunt  Io- 
nem ,  Danem ,  AbeUnaimuiu  et  o- 
mnia 


_, 


\,ay.  iu.1/,  JL.   A    £>    E    I\ 

,  mnia  Nephthalenfium  oppida  cel- 
;  laria.       Qua  re  audita ,  Baafa  Ra- 
mam  munire  deftitit,  et  opus-fu- 
•  umomifit.        Turn  Afa  rex  Iudae- 
;  os  omnes  aduocauit,    qui  Ramx 
lapides  et  Jigna  ,   qui  bus  Baafa  ae- 
dificabat,  fustulerunt:  quibusipfe 
Gabam     Masphamque     muniuit. 
'  Interea  Hananis  fatidicus  Afam  Iu- 
daeae regem  adgresfus ,  his  verbis 
adloquitur  :      quoniam  tu  Syriae 
regi,  non  IouaeDeotuo,  innixus 
I  es ,  propterea  manus  tuas  euafit  Sy- 
i  riae  regis  exercitus.        Annon  in- 
:  gentes  erant  Aethiopum  Libyum- 
que  copiae ,  quadrigarumque  et  e- 
quitum  maximus  numerus  ?   Et  ta- 
:  men  quum  loua  niterere ,  ipfe  tibi 
;  de  illis  victoriam  dedit.         Nam 
rloua  oculis  fuis  totum  orbem  ter- 
1  rarum  fie  obit ,  vt  eis  fortitudinem 
t  conferat,  qui  erga  ipfum  fincera 
:  mente  praediti  funt.     Et  quoniam 
■  in  eo  ftulte  fecifti,    deinceps  tibi 
ft  cum  bellis  futura  res  eft.         Hac 
i  re  indignatus  in  fatidicum  Afa,  eum 
1'prae  iracundia  coniecit  in  carcerem: 
I  eodemque  tempore  nonnullos  de 
jpopulo  trucidauit. 
I     Ceterum  de  rebus  Afae  ab  initio 
i  ad  exitum  fcriptum  eft  in  libro  re- 
gum  Iudxorum   et  Israelitarum. 
Aegrotauit  autem  Afa  pedibus,  an- 
no  regni  fui  tricefimo  nono,  ve- 
hementi  morbo  :  neque  tamen  in 
imorbo  Iouara  confuluit,  fed  me- 
dicos.        Concesfit  ad  manes ,  vita 
defun&us  anno  regni  fui  vno  et 
quadragefimo  :  et  humatus  eft  in 
fepulcro  fuo ,  quod  fibi  in  vrbe  Da- 
I  uidis  exciderat :       pofitusque  in 
I  feretro ,  aromatis  et  vnguentis  re- 
ferto,  pigmentaria  arte  concinna- 
tis ,  combufta  in  eius  funere  per- 
magna  vi  odorum. 

CAPVT     XVII. 

4f*  Tofaphatu*  heres.  Hutu*  ptetM  ,  feli- 
titfU  a  loua.  PaUJlini  lofrphatiflipen- 
diarii ,  et  Arab».      Rtgw  opes ,  tribuni 

ilitum. 


433 


EI  fuccesfit  in  regnum  Iofapha- 1 
tus  eius  filius,      qui  vi&is  ai 
fe  Israelitis,  militesin  omni- 
bus Iudaeae  munitis  oppidis  dispo- 
fuit,  praefidiaque  turn  in  ludaea, 
turn  in  oppidis  ephraimiticis ,  quae 
pater  eius  Afa  ceperat.      Vfuseftj 
autem  Iofaphatus  fecundo  loua; 
quoniam  Dauidis  aucloris  fui  mo- 
res antiquos  imitatus,  non  Baali- 
bus,  fed  Deo  fuo  patrio  ftuduit,  et 
ex  eius  praeceptts  vixit :  fecus  ac 
faciebant  Israelitae.       Itaque  re- 4, 
gnum  in  eius  manu  loua  fie  ftabi- 
liuit,    vt  ei  tota  ludaea  ve<ftigal 
penderet ;     multasque  diuitias  et  J 
gloriamconfecutus,  tantos  fibi  in 
louae  praefcripto  fumfit  animos, 
vt  infuper  facella  lucosque  fustu- 
lerit  ex  ludaea.        Anno  autem  re-  S 
gni  fui  tertio  mifit  ad  proceres  fuos 
Benhailem,  Abdiam,  Zachariam, 
Nathanaelem  et  Michaiam ,  vt  per 
oppida  Iudaeae  docerent :       et  cum  1 
eis  Leuitas  Semeiam ,  Nathaniam, 
Zabadiam ,    Afaelem ,   Serairamo- 
thum,  Ionathanem,  Adoniam,  To- 
biam  et  Tobadoniam,       et  cum  8 
eis  Leuitis  Elifamam  et  Ioramum 
facerdotes ,  qui  per  Iudaeam  doce- 
rent, Iouanae  legislibrumcircum- 
ferentes:         qui  omnia  peragran- 9 
tes  oppida  Iudaeae,   vulgo  docue- 
runt.       Itaque  tantus  Iouae  terror  ia 
inuafit  omnia  Iudaeae  finitima  re- 
gna  terrarum,  vt  nullum  Iofapha- 
to  bellum  inferrent.       Nee  folum  1  £ 
a  Palaeftinis  Iofaphato  veftigal  pen- 
debatur,  et  argenti  tributum  :   kd 
etiam  Arabes  ei  pecora  pendebant, 
arietum  feptem  millia  feptingen- 
tos ,  et  capros  totidem.      Ita  quum  1  % 
tantopere  potentia  crefceret  Iofa- 
phatus :  conftruxit  in  ludaea  arces 
et  oppida  ad  cellas ,        magnasque  1 3 
facultates   habuit    in  oppidis  Iu- 
daeae ,  et  belli  peritos  milites  Hie. 
rofolymis  ,    quorum  per   famili- 
as   ducla   ratio   haec  eft.  Iu- 14 

daeorum  tribuni  erant ,  Adna  dux, 
cui  attributa  erant  militura  trecen- 
Ee  ta 


4H 


PARALIPOMENON 


Cap.  17. 18. 


1 5  ta  millia.  Secundum  cum  crat 
Ioannes  dux ,   cui  attributa  crant 

16  ducema  ocloginta  millia.  Se- 
cundum cum  erat  Amafias  Zechris 
tilius,  Ioux  dedititius,  cui  attri- 
buta cr.int  militumduccnta  millia. 

I7El  lieniamitis  autein  vir  militaris 
Eliada,  cui  attributa  crant  fagitta- 
riorum  et  clipeatorum  ducenta  mil- 

1 8  lia.  Secundum  hunc  erat  Iozaba- 
dus,    cui  attributa    crant  centum 

l^ocloginta  millia  militum  At- 

que  hi  quidem  regi  infeniiebant, 
prxter  cos ,  quos  in  tota  India  dis- 
pofuerat  in  oppidis  munitis. 

CAPVT    XVIII. 

AApfe/MJ  A.lnibt  a.if.ui.       ]'.it><  Mult* 
ctinitor.     lsracht*  pftudmtttt. 
vtucula.     Achabimvn. 

1  "TGitur  ingentes  diuitias  ct  clo- 
I  riamconkcutusIofj|)hatus,  ad- 
-*•  finitatcm  contract  cum  Achabo, 

aet  ad  CUUl  port  aliquot  annus  de- 
fcendic  Saroariam,  eique  cl  eiui 
comitibus  macbuit  Achabus  111a- 
gnam  pecorum  ct  bourn  multitii- 
ditum  :  ct  cum  ad  expeditionem 
in  Ramotha  Galaaditarum  cohor- 
lans,  rogabat,  an  vcllet  fe  in  earn 

a  expeditionem  comit.iri.  Cui  lo- 
faphatus  ita  refpondit  :  tibi  qui- 
dem licet  me  nuisque  hominibus 
ad  bcllum  vti,  pcrinde  atquetuis: 
fed  interim  tibi  cenfeo,  inquit,  Io- 
ux oraculum  esfe  confulendum. 

4  Turn  Israelitamm  rex,  congre- 
gatis  vatibus,  qui  quadringenti  t'ue- 
runt ,  quxrit  ex  eis ,  an  debeat  Ra- 
motha Galaaditarum  bello  adori- 
ri,necne  >  Cuiilli  refpondent,  vt 
adoriati  r      nam  Deuinregi  viclo- 

rriam  esfe  daturum.  Scd  lofa- 

phatus  fie  cuin  eo  egit :  numquis 
hie   add!    Ioux  vates   prcterea, 

5  quern  interrogemus  ?  Eit  adhuc 
vnus  homo,  (inquit  Israelit.num 
rex  Iofaphato, )  a  quo  liceat  Ioux 
oraculum  petere  :  fed  quern  ego 
proptcreaodi,  quod  mini  fauituiu 


nihil ,  fed  femper  infaufta  vaticina- 
tur.  Is  elt  Michxas  Iemlx  filius. 
At  Iofaphatns ,  regem,  inquit ,  non 
decet  ita  loqui. 

Turn  rex  Israelitarum  vocato 
cuidam  fpadoni  mandat,  vt  Mi- 
chaara  Iemlae  fllium  propere  ar- 
cesfat.  Sedebat  autem  rex  Is- 

raelitarum  ct  lofaphatus  ludxo- 
rum  rex ,  in  fuo  vterque  folio ,  ve- 
ftibus  ornati,  in  area  ad  introi- 
tum  portx  Samarix,  omnibus  va- 
tibus apud  eos  vaticinantibus. 
HtSedeciasChanaanxrilius,  quum 
fibiferrcacornuafecisfct,  ita  dice- 
bat  :  promittit  Ioua,  tc  his  in  Sy- 
ros  esfe  arictaturum  ad  eorum  in- 
ternecioiKin.  Idemque  prxdi- 
cebant  vatcs  omnes  :  adgredere  fa- 
ne fchciter  Ramotha  Galaadita- 
rum: loua  tibi,  o  rex,  ea  tradet 
in  manum.  Ceterum  nuntius, 

qui  Michxam  vocatum  iuerat, 
euni  monebat,  vt,  quoniam ceteri 
vates  regi  vno  ore  faulta  prxdi- 
ccrent,  ipfequoque  illorum  exem- 
plo  faufla  prxdiceret.  Scd  Mi- 
chxas  Iouatu  immortalem  tefia- 
tus  elr,  fe,  qux  fibi  a  Ioua  Deo 
fuo  mandata  forent,  ea  demum 
esfe  dichirum.  Deindc  vbi  ad; 
legem  ventum  eft,  rex  euni  fie 
interrogat:  Michxa,  bellumnel 
Ramotlus  Galaaditarum  inferi- 
mus,  an  non?  Cui  ille  :  vos  ve- 
ro  inferte ,  quod  bene  vertat  :  da- 
bitur  vobis  de  eis  Victoria.  At 
rex  :  obtefior  te  ctiam  atque  etiam 
per  Ioux  nomen,  nc  mihi  aliud, 
quam  veruiu ,  dicas.  Turn  ille :  1 
vidi  omnes  Israelitas  palantes  in 
montibus,  quafi  paftore  carentes 
oues ,  et  Iouam  ita  diccntem :  non 
habent  ifti  dominos  :  reuertantur 
domum  incolumes.  Hie  rex  Is- 1 
raelitarum  ficlofaphatum  adioqui- 
tur  :  annon  tibi  prxdixi,  enm  mi- 
hi nihil  profperum ,  fed  tantum  ad- 
uerfa  vaticinaturum  ?  Et  Michx- I 
as:  ergoaccipite  louxfentetitiam: 
vidi  in  folio  fuo  fedentcm  Iouam, 

omni 


Cap.  18. 19. 


LIBER    II. 


435 


omni  caelefti  exercitu  dextra  laeua- 

J    que  ftipatum ,  atque  ita  dicentem  : 

]  ecquis  Achabutn  Israelitarum  re- 

,  gem  decipiat,  vt,  Ramotha  Galaadi- 
i  i  tarum  adortus ,  ibi  cadat  ?  Atque 
\   aliis  aliter  dicentibus  :    procesfit 

quidam  fpiritus ,  et  ante  Iouam  ad- 
'„  «ans,  dixit:  egodecipiam:  Et  Io- 
^3ua:  quaratione?        lbo,  inquit  il- 

le,  et  omnibus  illins  vatibus  falfa, 
J  quae  dicant,  adfpirabo.  Turn  Io- 
ua, decipies,  inquit :  fuccedet.  I, 
'V  atque  ita  facito.  Qiiamobrem 

„  fcito,  Iouam  in  os  tuorum  iftorum 

[iratum  falfutn  immifisfe  fpiritum, 

ft'ribique  malum  parare.       Hie  Sede- 

•   :ias  Chanaanae  filius  accedit,  et  Mi- 

:  ':haex  colaphum  impingit  :     qua- 

;     lam,  inquit,  via  emigrauit  a  me 

f.  Louae  fpiritus ,  vt  tecum  locutus  fit  ? 

*lirum  fcies,(inquit  Michxas,)quum 

'*  e  in  intima  penetralia  penitusab- 

v  les.         At  rex  Israelitarum ,  com- 

?  jirehendite  Michaeam,  inquit,  eum- 

■  I  [lie  ad  Ammonem  praetorera  vr- 

~A  |ianum ,  et  ad  loam  regium  filium 

Wucite.       Et  regis  mandato  in  car- 

:rj  erem  concludi  iubete ,  atque  ibi 

jlane  et  aqua  duriter  pafci,  donee 

:Jj|go  faluus  rcdeam.         Si  quidem 

Tjtluus  redieris ,  (fubiicit  Michaeas,) 

\  urn  Ioua  mecum  locutus  non  fit. 

"^{tquehoc,  inquit,  audit e  vniuerfi. 

":n|J5itur  profecli    funt  Israelitarum 

» vsJ];x  et  Iofaphatus  Iudaeae  rex  ad  Ra- 

aljtotha  Galaaditarum  ,       monuit- 

4  ue  Israelitarum  rex  Iofaphatum, 

'M  It  prcelium  initurus  habitum  mu- 

i-^i  '.ret,  et  ipfius  regis  Achabivefti- 

si*!  lm  indueret,  neque  non  ipferex 

>'-    raelitarum  habitum  mutauit,  at- 

r-^O'.ie  ita  proclaim  inierunt.      Impe- 

:     nierat  autem  Syriae  rex  princi- 

r;     bus  quadrigariis ,  quoshabebat, 

:;>!  j;  quern  omnino  armis  peterent, 

r~>yS\    vnum    regem    Israelitarum. 

-'•jitur  Iofaphatum  confpicati  qua- 

-i  1 1  igarii  principes ,    et  regem  esfe 

fc'raelitarum  rati,  in  eum  arma 
jasfxterunt.  Sed  quum  exclamas- 
z>    :  Iofaphatus ;  Ioua  Oeus  ei  fuc- 


currit,  etillosauerritabeo.      Vi-33 
dentes  enim  quadrigarii  principes, 
non  esfe  regem  Israelitarum ,  eum 
perfequi  deftiterunt.  Sed  fim-34 

pliciter  iaculatus  quidam,  regem 
Israelitarum  inter  commisfuras  et 
loricam  vulnerauit.         Tumille3> 
aurigaeimperat,  vt  fle&at  habenas, 
feque  vulnere  aegcum  educat  ex  a- 
cie.      Atque  eo  die  durante  pugna,  $6 
rex  Israelitarum,  quum  in  curru 
contra  Syros  ftetisfet  advefperum, 
mortuus  eft  fub  occafum  folis.     Io-  Vt 
faphatus  autem  Iudaeae  rex  domura 
Hierofolymam  rediit  incolumis. 


CAPVT    XIX. 

lehM  vtttes  antra  Iofaphatum.        Huiut 
piettu. 

1^1  obuiam  egresfus  Iehus  Ha-i 
\  nanis  filius ,  fatidicus ,  ita  di- 
xit :       tene  impio  ferre  auxi-  % 
Iium ,  et  louae  ofores  amare  ?    Er- 
go iftius  rei  louse  pcenas   dares : 
fed  exftiterunt  in  te  laudabilia  quae-  9 
dam,  quod  lucos  ex  hac  regione 
exterminafti  ,    et  animum  tuum 
adDeiftudium  adplicuifti. 

Igitur   Iofaphatus   Hierofoly-^ 
mam  incolens ,  populum  denuo  a 
Berfaba  ad  montem  Ephraimita- 
rum  peragrauit  ,    eosque   ad  Io- 
nam,   maiorum  ipforum  Deum, 
reuocauit.         Et  pracfides  pasfim  j 
in  fingulis  Iudaeae  munitis  vrbibus 
ftatuit,  quibus  ita  praecepit :      vi-$ 
dete,  quidagatis.    Non  enim  ho- 
minibus  ,    fed  louae  iudicabitis, 
qui  vobis  in  re  iudiciaria  adfutu- 
rus  eft.         Qiiamobrem  facite ,  vt  7 
Iouam  formidantes  ,     came    vos 
geratis  :  eft  enim  Ioua ,  Deus  no- 
fter,    ab  iniquitate  ,   et  habenda 
perfonarum  ratione,  accipiendis- 
que  muneribus  alienus.         Qiiin  g 
etiam  Hierofolymis  ftatuit   Iofa- 
phatus ,  turn  ex  Leuitis  et  facerdo- 
tibus,  turn  exisraeliticarum  fami- 
liarum  prirnariis,-  qui  Hierofoly- 
mis habitantes  louae  ius  etcausfas 
Ee  %  pro- 


436 


PARALIPOMENON 


Cap.  19.10. 


brocurarent ,  quibus  prxcepit  in 

9  nunc  modum  :  fie  vos,  Iouam  re- 
uercntes ,  fideliter  et  fincera  mente 

to  agetis.  Omnibus  in  causfis ,  qux 
ad  vos  a  vcftris  confanguineis  vr- 
bium  fuaruin  incolis  cieferentur, 
quales  flint ,  in  quibus  de  fanguine, 
de  lege,  dedifeiplina,  de  ritibus, 
deiurecontrouerfia  eft:  monetote 
eos ,  ne  in  Iouam  delinquant ,  ne 
ct  vos  et  veftri  confanguinei  pcenas 
luant.     Atque  ita  facientes  non  de- 

1 1  linquetis.  Praefuturu»  eft  autent 
vobis  Amarias  pontifex  "  in  omni 

I» re  louana  :  et  Zabadias  Ismae- 
lis  filius,  iudaicx  domus  dux,  in 
omni  regio  ncgotio.  Lcuitici  au- 
tem  magiftratus  vobis  prxfto  e- 
runt  :  prxftate  vos  fortes,  etloua 
bonis  adcrit. 


CAPVT     XX. 

In  lofaphaium  Ammon'itu  ,  Moabita  et  IJa- 
mtnt.  Ad  lou.im  lofuphatiu  fupplc*. 
fthflUclu  v.ithlnium  de  viflorta  pro 
lud*xs.  Cunt  ores  in  side  fiieri.  Hojlts 
ludiforum  interfcfii,  lofnphati  Clasfis 
naitfraga. 

1  T|oftca  Moabitx ,  Ammonitx  et 
y*  Idumxoruni  pars  *  Iofaphato 

a  -*-  bellum  inferunt.  Quod  vbi 
Iofaphato  niintiatum  eft,  ingentcs 
corum,  qui  trans  lacum  incoierent, 
Syrorum    copias  ad  eum  venire, 

3  casque  iam  ad  Hafasfonthamar, 
qux  cadem  eft  Engadi ,  esfe :  ter- 
ritus,  coinpofito  ad  Iouam  confu- 
lendum  vultu,  jeiunium  toti  Iu- 

4  dxx  indixit.  Quumque  Iudxi  ex 
omnibus  Iudxx  oppidisad  percon- 
tandum  loux  oraculum  conucnis- 

5  fent :  Iofaphatus  ftans  in  Iudxo- 
rum  et  Hierofolymitanorum  ccctu, 
in  loux  templo ,  ante  nouum  atri- 
um ,  ita  locutus  eft : 

6*  Ioua,  Deusmaiorumnoftrorum, 
nonne  tu  cxleftis  Deus  es ,  et  idem 
omnibus  gentium  regnis  imperas? 
cuius  in  manu  vires  funt  et  fortitu- 

7  do,  cui  refifti  non  poteft  I     Nonne 

*)  iarcligionii  causfa. 


tu,  Deusnofter,  exactis  in  gratiam 
tuorum  Israelitarum  huius  regio- 
nis  incolis ,  earn  Abrahami ,  amici 
tui,  pofteris  in  perpetuum  dedifti  ? 
qui,  ea  occupata,  facrariura  tuo 8 
nominiin  ea  conftruxeriint ,  eo9 
confilio ,  vt  fi  quo  malo  infeftaren- 
tur,  vt  vltore  giadio,  vt  pefte, 
vt  tame ,  ad  hoc  fe  templum  coram 
te,  (cuius  nomen  in  hoc  templo  eft, ) 
fifterent,  teque  aduerfis  in  rebus 
implorarent,  et  tu  exaudires  ac 
derenderes?  Ecce  nunc  Ammo- 1 
nitas ,  et  Moabitas ,  et  Seiris  mon- 
tis  incoias,  quostuab  Israelitisex 
Aegypto  venientibus  inuadi  non 
fnufti,  ( nam  ab  eis  deflexerunt,  ne- 
queeos  vaftarunt)  hi,  inquam,  I 
banc  nobis  gratiam  referunt,  vt 
ad  nosde  posfesfione  deturbandos 
veniant,  inquamtu  nos  immififti. 
O  Deus  nofter,  nonne  tuillospu- 
nies  ?  Nam  nos  quidem  tantum  ro- 
boris  non  habemus ,  vt  tantam  il- 
lam  multitudinem ,  qux  nos  ado- 
ritur,  fustineamus:  etideo  incer- 
ti,  quid  agamus,  in  te  oculos  ha- 
bemus intentos. 

Hie  vniueriisludxis  ante  Iouam  1 
ftantibus,  vna  cum  eorum  impube 
ribus,  femini?  atque  filiis,      Iaha-I 
ziel  Zacharix  filius ,  Banaix  nepos, 
Iehielispronepos,  Mathanixabne- 
pos,  Leuitaex  Afaphi  pofteris,  lo- 
ux fpiritu  inftinclus,  in  medio  ccc- 
tu fie  effatur :      attendite  vniuerfi  I 
Iudxi  ct  hierofolymitani  incolx, 
ettu  rex  Iofaphate.  Hoc  vobis  Ioua 
fignificat,  ne  iftam  tantam  multitu- 
dinem metuatis,  aut  expauefcatis : 
non  enim  veftra  pugna  eft,  fed  Dei. 
Cras  defcenditotc  ad  eos :  adfeen- 
furi  funt  enim  per  cliuum  Sifum, 
eosque  ad  fluuii  ripam  e  regione 
faltus  Ieruelis  inuenietis.       Hie  1 
vcftrum  prceliari  non  eft.    Adefte, 
ftate  et  loux  erga  vos  victoriam 
fpedatote ,  Iudxi  et  Hierofolymi- 
tani :  nolite  timere  aut  expauefcere. 
Mane  occurrite  illis ,  et  Ioua  vobis 

ade- 


a 

P'n 
I 

c 

k 
f 

B 

■ 

•r. 
2 
I 

:■ 

i 

i 


. 


8  aderit.  Turn  Iofaphatus  fubmi- 
fit  ad  terram  vultum,  et  vniuerfi 
[  ludaei  et  Hierofolymx  incolae  fefe 
ante  Iouam  honoris  gratia  abiece- 
\ <9  runt.  Et  Leuitae  ex  Cahaf hinis  et 
I  Coranis  ad  Iouam,  IsraeJitarum  De- 
I    um,  ingenti  et  elata  voce  laudan- 

I  o  dum  Cefe  erexerunt.      Mane  vbi 
,    furredhim  eft ,  egresfi  funt  in  foli- 

tudinem  thecuanam ,  adftante  lofa- 
phato,  egredientibus  illis,  et  eos 
fie  adhortante :  audite  me ,  ludaei 
i  et  Hierofolymitani.  Credite  Iouae 
Deo  veftro,  et  confiftetis:  credi- 
te eius  oraculo,  et  vobis  profpere 

II  res  cadet.       Deinde  confulto  pa- 
pulo,  ftatuit  Iofaphatus  cantores 

i  Iouae ,  et  qui  ante  aciem  exeuntes, 

laudes  cum  facra  maieftate  hoc  pa- 

£to  dicerent :  celebrate  Iouam,  cu- 

1. 1  ius  aeterna  dementia  eft,       Atque 

I  illis  laudes  canoro  fonitu  dicenti- 

|  bus :  ita  conuertit  infidias  Ioua  in 

i|  Amraonitas,  Moabitas  et  Seirios, 

qui  Iudasam  inuadebant ,  vt  caede- 

.3  rentur.      Namadorti  Seiris  mon- 

tisincolas  Ammonitae  et  Moabitae, 

I  eos  funditus  exciderunt :  deinde, 

I  Seiriis   confectis,  ipfi   fe  mutuis 

h  vulneribus  interemerunt.      Et  Iu- 

)  daei ,  vbi  ad  folitudinis  fpeculam 

ventumeft,  conuerfo  ad  illam  mul- 

titudinem  adfpeclu,  animaduertunt 

illorum  cadauera  humi  ftrata ,  nul- 

|>  lo  fuperftite.       Turn  Iofaphatus 

|  eteiusmiiites  ad  illorum  diripien- 

!  dafpolia  accedunt,  etibi  magnam 

quum  ceterarum  rerum ,  turn  ve- 

;   ftium  et  elegantis  fupelledtilis  co- 

piam  nacti,   immenfam  praedani 

Sdiripiunt:       confumtisque  in  ea 

praedatione  tribus  diebus,  (tanta 

erat  praedae  copia, )  die  quarto  con- 

uenerunt  in  valiem  gratiarum  a£ti- 

j   onis ,  qui  locus  ideo  vallis  gratia- 

■■   rum  a&ionis  vocatus  eft  hadtenus, 

quod  illic  Iouae  gratias    egerunt. 

7  Deinde  Hierofolymam  reuerfi  funt 

!   omnes  ludaei  et  Hierofolymitani, 

!   principe  Iofaphato,  cum  laetitia; 

quod  eis  Ioua  laetitiam  ab  ipforum 


hoftibus  dedisfet;      peruenerunt- *8 
que  Hierofolymam  cum  nablis  et 
citharis  atque  tubis,  in  templum 
Iouae.      Ita  diuino  terrore  corre-2Q 
pta   funt   omnia  regna  terrarum; 
quum  audirent,   Iouam  cum  Is- 
raelitarum    hoftibus    pugnauisfe : 
otiumque  regni  et  requietem  vn-30 
dique  a  Deo  fuo  confecutus  eft  Io- 
faphatus.     Regnauit  igitur  lofa-  3 1 
phatusin  Iudaca,  tricefimo  qiftnto 
aetatis  anno  regnare  ingresfus :  re- 
gnauit annos  viginti  quinque  Hie- 
rofolymis,  matre  Azuba  nomine, 
Silechis  filia,      Afaepatris  fui  mo-3* 
res  imitatus  non  degenerauit ,  quin 
Iouae    obtemperaret,        Tantum  33 
facella  fublata  non  funt ,  nee  dum 
populus  animum  ad  Deum.  maio- 
rum  fuorum  adplicauerat,      Reli-34 
qua  Iofaphati  gefta,  a  primis  ad  vlti- 
ma ,  fcripta  exftant  in  hiftoria  le- 
hu  Hananis  filii ,  cuius  mentio  fit 
in  libro  regum  Israelitarum. 

Pofteacoiit  Iofaphatus  Iudasae  rex  3.5 
focietatem  cum  Ochozia  Israelita- 
rum rege ,  eo  qui  fe  impie  gesfit  : 
in  qua  focietate  coeunda,  conuenit3c> 
inter  eos ,  vt  naues  facerent  ad  eun- 
dumin  Ciliciam:  quasquidem  na- 
ues   fecerunt    apud    Afiongaber. 
Sed  Eliezer  Dodauae  filius  Marefa-  37 
nus  in  Iofaphatum  vaticinatuseft: 
quoniam  focietatem  iunxisfet  cum 
Ochozia,  Iouam  eius  opus  disfol- 
uisfe,  nauesque,  fa&o  naufragio,  in 
Ciliciam  peruenire  nequiuisfe. 


CAPVT    XXI. 

Iofaphati  mors.  loramus  betes  in  regno. 
Huiii-f  in  fratres  crude/itas.  ImfietM,- 
Jdum/corum  a  lud/tis  defeftio.  Elite  va- 
tif  ad  loramum  littera  minaces.  Iora- 
ini  tormina ,  mors ,  negleclut  regm  ,  no- 
men  inuifum. 

POftquam  cum  fuis  maioribus  1 
obdormiuit  Iofaphatus,etapud 
maiores  fuos  in  vrbe  Dauidis 
fepultuseft;  fuccesfit  eiin  regnum 
loramus  eius  filius,      qui  frarres  % 
habuit  Iofaphato  natos,  Azariam, 
Ee  3  lehie- 


458 


rAK.AJLirUMfc.NUIN 


Cap.  2T.2I. 


Iehielem ,  Zachariam ,  Azariam, 
Michaelem  et  Saphatiam,  qui  o- 
mnes  filii  fuere  lofaphati  Iudxx 

3  regi«  :  *  quibus  pater  niunera  mul- 
tadedit,  aurum,  argentum  et  alia 
pretiofa ,  cum  rnunitis  oppidis  in 
ludaca :  regnum  autem  Ioramo  de- 

4  dit ,  vtpote  natu  maximo.  Sed 
Ioramus,  regnum  patris  adeptus, 
et  potentiam  naolus ,  omncs  fratres 
fuos,  et  de  Israelitarum  principibus 

5nonnullos  ferro  trucidauit.  An- 
num agebat  xtatis  triccfimum  fe- 
cundtim ,  quum  regnare  ccepit : 
regnauit  Hicrofolymis  annos  oclo. 

6Regum  Israelitarum  mores  Imita- 
tus,  Achabi  ftirpisexcmplo,  (nam 
Achabi  filiam  habuit  in  matrimo- 

7nio,)  Iouam offendit :  nequeta- 
men  voluit  Ioua  ftirpem  Dauidis 
perderc,  propter  foedus,  quod  cum 
Dauide  percusferat,  in  quo  pro- 
miferat,  kfe  ei  eiusque  natis  fuc- 
cesfioncm  esfe  daturum  fempiter- 
nam. 

g  Huius  Iorami  temporibus  Idu- 
mxi,  rebellione  aduerfum  Iudx- 
os  facia ,    regem    fibi   crearunt. 

^Quumque  eo  profeclus  Ioramus 
vna  cum  fuis  proceribus  et  omni- 
bus quadrigis,  de  nocle  furrexisfet, 
et  Idumxos,  a  quibus  circumda- 
batur,  quadrigarumque  magiftros 

lodeuicisfet:  tamen  durat  adhuc 
ilia  Idumxorum  a  Iudxorum  im- 

1 1  perio  defeftio.  Atque  eo  quideni 
tempore  etiam  Lebnaab  illius  im- 
perio  defecit :  quoniam  non  folum 
Jouam  Deum  fuum  patrium  reli- 
querat,  fed  etiam  faclis  in  Iudxx 
montibus  facellis ,  Hierofolymita- 
nosad  impudicum  deorum  cultum 
adduxerat,  Iudxosque  labefaclaue- 
rat. 

14  Itaque  venerunt  ad  eum  litte- 
rx  ab  Elia  vate ,  in  hxc  verba  : 
fie  dicit  Ioua  Dauidis  aucloris  tui 
Deus :  quoniam  tu  Iofaphatum  pa- 
trem  tuum,  aut  Afam  Iudxx  regem 

I3imitatus  nones,  fed  israelitico- 
rum  regura  exeroplo,  non  modo 


Iudxos  et  Hierofolymitanos  ad 
achabicx  ftirpis  impudicitiam  ad- 
duxifti ,  fed  etiam  tuos  fratres ,  eo- 
dem  tecum  patre  mtos ,  te  meliores 
interfecifti :  fcito  fore,  vt  Ioua  14 
ingenti  clade  tuum  populum,  natos, 
vxores,  omnia  denique  tua  adficiat, 
et  tu  tanto  torminum  morbo  labo- 15 
res,  vt  prx  morbo  inteftina  tua  con- 
tinuis  diebus  eiiciantur. 

Igitur  excitauit  Ioua  aduerfus  id 
Ioramum  animos  Palxftinorum  et 
Arabum  Aethiopibus  proximorum: 
qui ,  facia  impresfione  in  Iudxam,  1» 
prxteromnesindomo  regis  inuen- 
tas facilitates,  etiameius  filiosetv- 
xores  abduxerunt ,  reliclo  vno  Io- 
achazo,  cius  filiorum  natuminimo. 
Port  hxc  omnia  Ioua  eum  tarn  in.  ijj 
fanabili  inteftinorum  morbo  adfe- 
cit,  vt,  continuatis  diebus,  peraclo 
biennnii  fpatio ,  eiedtis  cum  morbo 
inteftinis ,  mortuus  fit  morbo  gra- 
uisfimo  :      neque  ei  feccre  fui  ro- 15 
gum,  quales  rogi  fuerant eius rna- 
iorum.    Regnum  iniit  annos  natusic 
triginta  duos :  regnauit  Hierofo- 
Iymis  annos  oclo  :      discesfit  a  mil-  21 
lo  defideratus :    et  in  vrbe  Dauidis,  1: 
fed  non  in  regum  fepulcreto,  fe- 
pultus  eft. 

CAPVT    XXII. 

Ochoxitu  Iorami  here:  Hierofolyms.  Ha* 
tui  impietui.  Ocboxi*  meter.  Athnli* 
ftua  in  rrgiam  ftirpem.  Ioiti  /uOreptin 
ex  c*de. 

PRo  eo  in  regnum  fubrogatujj 
eft  a  HierofolymitanisOchozias 
eius  films,  natu  minimus :  nam 
omnes  grandiores  occiderat  agmen 
illud  latronum,  quod  cum  Arabibus 
caftra  inuaferat.        Igitur  Iudxx  t 
regnum  adeptus  eft  Ochozias  Io- 
rami filius ,  anno  xtatis  fux  qua- 
dragefimo  fecundo :  regnauit  Hie- 
rofolymis  vnum  annum :  matrenv 
habuit  Athaliam  ex  Amri  natam. 
Hie  quoque  Achabi  ftirpem  imita-j 
tus,  (quippe  matreei  impietatiecon- 
fultrice , )  Iouaiu  Achabicorum  ex- 
em- 


-^--    * 


emplo  ofFendit,  vtpote  illis  poft  fui 
patris  interitumconfultoribus  vfus 
ad  fuarn  perniciem.      Nam  eorum 
confilium  fecutus,profeclus  eft  cum 
loramo,  Achabi  filio  Israelitarum 
rege ,  in  bellum  contra  Hazaelem, 
Syriae  regem,  adRamotha,  Galaa- 
5  ditarum.      Vbi  quum  vulneratus  a 
Syris  Ioramus  Achabi  filiuslezrael 
reuertisfet  ad  fananda  vulnera,  quae 
in  eo  contra  Hazaelem  Syri.*  re- 
gem  prcelio  apud  Ramaui   acce- 
<>perat:      defcendit  ad  eum  vifen- 
dum,  Iezraele  aegrotantem,  Ochozi- 
'7as*  lorami  fiiius  Iudaeae  rex.    Quae 
quidem  res  finiftro  Ochoziae  fato 
diuinitus  accidit,  vt  Ioramum  vi- 
$  feret.      Quum  enim  illuc  venisfet, 
et  ad  lehum  Namfis  filium,  quern 
Ioua  ad  cxfcindendam  Achabi  ftir- 
pem  vnxerat,  egresfus  esfet  cum 
S  loramo :      Iehus ,  dum  in  Achabi 
ftirpem  poenas  irrogat,  quum  Iu- 
daeae proceres  et  fratrum  Ochoziae 
filios,  Ochoziae  adminiftros,  na6tus 
peremisfet ;  conquifiuit  Ochoziam : 
°qui  Samariae  latitans  comprehen- 
fus ,  et  ad  lehum  addudtus ,  inter- 
ficitur,  et  ideo  fepelitur,  quode- 
rat  Iofaphato  natus :  qui  Iofapha- 
tus  ad  Iouae  ftudium  totam  men- 
sem fuam  adplicauerat.       Quum 
autem  in  Ochoziae  familia  non  es- 
fet, qui  regnum  vendicaret :  Athal- 
ia ,  Ochoziae  mater,  videns,  filium 
fuum  interiisfe ,  conata  eft  omnem 
iudaicae   domus    regiam    ftirpem 
*perdere.      Sed  Iofaba  regis  lora- 
mi  filia,  Ioiadae  pontificis  vxor, 
loam  Ochoziae  filium,  (cuius  Ocho- 
ziae ipfa  foror  erat , )  ex  media  re- 
giorum  filiorum  caede  fubripuit: 
eumque  eteius  nutricem,  incubi» 
culi  conclaui  abditum ,  Athalix  cae- 
di  fubduxit. 


CAPVT    XXIII. 

Jom  lndtt  rex.  Stue  mots  Atbal'ts  extra 
fanum.  Idohrum  dsjkr.tlio.  Pax.  A- 
thalia  trticidata. 


POftquamisapud  eos  fex  annosi 
in  fano,  Athalia  regnum  tcnen- 
te ,  occultus  ruit :  anno  fepti- 
nio  Ioiada ,  fumto  animo ,  centu- 
riones  aduocauit,  Azariam  leroha- 
nii  filium ,  Ismaelem  Ioannis ,  A- 
zariam  Obedi ,  Maafeiam  Adaix  et 
Elifaphatum  Zechris,    qui  ex  com-  a 
pofito Iudaeam obiuerunt :  et,  con- 
gregatisex  omnibus  oppidis  Iudaeae 
Leuitis  et  israeliticarura  familia- 
rum  primaries ,  Hierofolymam  ve- 
nerunt,      Et  quum  in  fano  ccetus  3 
omnis  cum  rege  foedus  iniuisfet: 
Ioiada  fie  loquitur:      ecce  regis 4 
filium ,  ad  quem  regnum  pertinef, 
quemadmodum  promifit  Ioua  Da- 
uidis  pofteris.      Hoc  ergo  facietis :  5 
tertia  pars  veftrum ,  qui  labbato  ad 
facerdotes  et  Leuitas  commeatis, 
liminum  ianitores  aget :  tertia  erit 
ad  regiam :  tertia  ad  portam  fun- 
damenti :     reliquum  omne  vulgus  6 
erit  in  atriis  templi  Iouae.    Atque 
in  templum  quidem  Iouae  nemo 
intret,  praeter  facerdotes  et  Leui- 
tarum  adminiftros :  qui  propterea 
intrabunt,  quod  facri  funt:   reli- 
qui  oinnes  Iouae  difciplinx  pare- 
Dtint.      Leuitae  autem  regem  vn-7 
diquc  circumuallabunt ,  tela  mani- 
bus  gerentes,  ita  vt,  qui  in  templum 
intrauerit,  moriatur:    et  intran- 
tem  cxeuntemque    comitabuntur. 
Haec  omnia  loiadae  pontificis  im-8 
perata   exfequuntur   Leuitae,    o- 
mnesque  Iudaei ,  et  fuos  quisque 
homines  adfumunt,  turn  quibus 
venire,  turn  quibus  decedere  fab- 
bato  mos  erat ;  non  enim  clasfes 
exaudorauerat    Ioiada.        Turn  o 
centurionibus  haftas  clipeosque  et 
pharetras  regis  Dauidis .  qua  erant 
in  templo ,  tradit  Ioiada  pontifex : 
armatisque  cundtis  militibus,  re- 10 
gem  a  templi  parte  dextra  ad  fini- 
ftram,  qua  templum  araque  pate- 
bat ,    circumftantibus :        prodiun 
cunt  regis  filium,  eique  coronam 
€t  oracidum  imponentes,   regem 
Ee  4  cream 


440 


PARALIP0MEN0N 


creant  etvngunt  Ioiadaet  cius  filii, 
et  regem  falutant. 

1 2  Hie  Athalia,audito  accurrentium 
hominum  ftrepitu  ,  rcgeraque  col- 
laudantiuni,  venit  ad  eosin  Iouae 

•3  templum:  et  rcgem  confpicata 
pro  fuggeftu  in  aditu  adftantem, 
principesque  et  tubicines  apud  re- 
gem,  et  omnes  incolaslxtantes,  et 
tubis  perfonantes,  et  muficis  inftru- 
mentisconcinemes,  et  laudationem 
praefantes :  veftimenta  fua  discerpit, 
et  coniurationem  esfe  etiamatque 

I4etiamclamat.  At  Ioiada  pontifex 
centuriones  militum  praefeclos  c- 
ducit,  iisque  imperat,  vt  illam  extra 
templi  feptum  educant,  ac,  fiquis 
eamfecutusfuerit ,  cum  ferrotru- 
cident ;  nolebat  enim  pontifex  earn 

•5  in  templo  loux  interfici.  Illi,  in- 
iec~hs  in  earn  manibus ,  eductam  ad 
introitum  portae  eqnorum  regiac, 
ibi  necant. 

16  Turn  Ioiada  inter  fe  et  omnem 
populum  regemque  pactionem  fe- 

'7  cit,  vt  Iouae  populus  esfent.  Dein- 
de  yniuerfitemplum  Baalis  adgres. 
fi,  diruunt,  et  eius  aras  c.  fimulacra 
perfringunt,  etMattanem  Baalis  fa- 

I  °  cerdotem  ante  aras  occidunt.      De- 

inde  Ioiada  templi  Iouae  procurati- 
ons mandat  facerdotibus  Leuitis, 
quos  Dauid  in  Iouae  teruplum  dis- 
tribuerat ,  vt  folida  Iouae  facerent 
facrificia,  ficut  in  Molis  lege  fcri- 
ptumeft,  cumlaetitia  etcantu,  pro- 

l9  curante  Dauide.  Poftea  collocatis 
ad  templi  Iouae  portas  ianitoribus, 
nequisyllare  pollutuseo  intraret, 
aduocatis  centurionibus  nobilibus- 
que,  et  populi  primariis ,  omnibus- 

*°  que  incolis ,  regem  de  templo  Io- 
uae deducit.  Atque  vbi  ad  mediam 
regiac  portam  fuperiorem  ventuin 
eft :  collocatur  in  regio  folio  rex, 

II  et  omnes  lactantur  incolae :  otium- 
que  nacla  eft  vrbs,  Athalia  ferro 
trucidata. 

CAPVT   xxnn. 

2\1nurAtio  finiper  Itsm.      Honor  «ri»m  in 


Cap.  23.24. 


arc-im  nauam.  Prctinis.yum  vii  mitgns 
profano.  loiad*  pohtifim  „..,rS,  /0< 
impietM  Houa.  Zachari*  lapidAtio  in 
fiino.  Syrorumviflori,;  in  ludeos.  Vrts 
capta.    lot  infeltx  mors. 

AGebat  autem  Ioas  annum  fe-l 
ptimum,  quum  regnuminiit : 
regnauit  Hierofolymis  annos 
quadraginta,  matre  berfabenfi  no- 
mine Sebia.         Is  Ioas  Iouae,  totoi 
Ioiadae  pontificis  tempore ,  paruit. 
Ioiada  ei  duas  vxores  locauit,  ex 3 
quibus  vtriusque  fexus  liberos  fus- 
tulit.        Poftea  quum  haberet  in  a-4 
nimo  Ioas  templum  Iouae  reficere : 
congregauit  fzcerdotes  Leuitas,  eis-5 
que  praecepit ,  vt ,  in  oppida  Iudaeae 
profecli ,  redigerent  ab  omnibus  - 
Israelitis  pecuniam  quotannis,  ad 
ipforum  Dei  templum   inftauran- 
dum ,  eamque  rem  celeriter  exfe- 
querentur.         Sed  quum  non  pro-  6 
perasfent  Leuitae :  rex,  vocato  Io- 
iada  pracfule,  queftus  eft,  quod  it 
a  Leuitis  non  poftulasfet ,  vt  ex  lu- 
daeis  et  Hierofolymitanis ,  et  ex  Is- 
raelitarum  ciuitate  in  oraculi  ta-,-' 
bernaculum  inferrent  ftatutum  a 
Mofe  Iouae   cultore  honorarium. 
Nam impiac illius  Athaliae  filii  non7 
folum  fanumdisfipauerant,  fedet- 
iam  omnia  templi  Ioux  facra  ad 
Baales  transtulerant.       Itaqueius-8 
fit  rex  arcam  fieri ,  quae  in  introi- 
tu  templi  Iouae  foris    poneretur. 
Deinde  per  Iudaeam  et  Hierofoly-9 
mis  edicthim  eft,  vt  adferreturlo- 
uae   honorarium  ,    a  Dei  cultore 
Mofe  Israelitis  in  folitudine  impo- 
fitum ;        Itaque  omnes  turn  prin-  ic 
cipes,  turn  plebeiihilariteradfere- 
bant,  et  in  arcam  coniiciebant, 
donee  abfoluta  res  eft.         Adfere- 1 1 
batur autem  area  ad  Leuitas,  qui- 
bus  ea    prouincia  fucrat  a  rege 
mandata:  qui  quum  videbant,  Cu- 
tis esfe  pecuniae  :     aderant  fcriba 
regis,  et  is ,  qui  erat  huic  rei  prae- 
fe<5hts  a  praefule :  qui,  exhaufta  ar- 
ea, pecuniam  auferebant  et  arcam 
eodem referebant :  atque,  ita  quo- 
ad ie 


Is         1 1< 


441 


«die  facientes,  magnum  pecuniae 
numerum  congerebant.  Earn  rex 
et  Ioiada  operis  tenipli  louae  cu- 
ratoribus  tradebant ,  qui  ea  lapi- 
cidas  et  fabros  ad  inftaurationem 
templi  louae  conducerent ,  nee  non 
fabros  ferrarios  et  aerarios ,  ad  lo- 
use templum  reficiendum.  Ita  la- 
borantes  operis  curatores ,  profi- 
ciente  per  eos  operis  inftauratio- 
ne,  fanura  in  integrum  reftitutum 
.  confirmarunt :  et ,  abfoluto  ope- 
re,  refiquam  pecuniam  ad  regem 
et  ad  Ioiadam  retulerunt,  ex  qua 
ille  vafa  ad  louae  templum  mini- 
ftratoria  fecit  :  turn  mortaria  et 
capedines,  et  aurea  argenteaque  va- 
fa, quibus  in  louae  tempjo  fiebant 
iugiter  facrificia,  quamdiu  vixit 
Ioiada.  Qui  deinde  fenex  et  ma- 
turus  aeui  mortuus  eft ,  annos  turn 
natus  centum  triginta ,  et  in  vrbe 
Dauidis  apud  reges  fepuhus  eft: 
quoniam  fuerat  de  Israelitis ,  e( 
quod  ad  Deum ,  et  quod  ad  Dei 
templum  attinet,  bene  meritus. 
Poft  mortem  Ioiadae  quum  venis- 
fent  ad  regem  principes  Iudaeae; 
eumque  colerent  :  obfecuto  illis 
rege,  relic~himeft  Ioux,  patriiillo- 
rum  Dei ,  templum ,  et  lucis  ftatuis- 
que  feruitum  eft :  cuius  quidem 
illorum  criminis  Iudaei  et  Hiero- 
folymitani  pcenas  luerunt.  Quum 
enim  mitterentur  eis  vates ,  qui  eos 
ad  Iouam  reuocarent  :  admoniti 
non  obtemperabant.  Qiiumque 
diuino  fpiritu  inftinclus  Zachari- 
as,  Ioiadae  pontificis  filius ,  ex  Dei 
mandato  ftans  apud  populum  mo- 
nuisfet,  quoniam  Ioux  praecepta 
violasfent,  fore  infortunatos :  quo- 
niamque  Iouam  deferuisfent ,  ab 
:  eo  deferendos  esfe  :  Mi  eum,fa- 
6ta  coniuratione ,  Iapidibus  iusfu 
regis  obruerunt  in  atrio  templi 
louae,  rege  fane  immemorebene- 
ficiorum  ,  quibus  a  Ioiada  illius  pa- 
tre  fuerat  adfechis ,  qui  eius  filium 
,  interfecerit.  Atque  ille  quidem 
nioriens  haec  dixit:  Animaduertet 


Ioua  et  vlcifcetur.  Igitur  ver-  a§ 
tente  anno  Syri  fecerunt  aduerfus 
eum  expeditionem  :  et  Iudacam 
Hierofolymamque  adgresfi ,  omnes 
populi  optimates  interfecerunt, 
eorumque  prxdam  omnem  ad  re- 
gem Damafcum  miferunt.  Et24 
quamquam  pauci  numero  venerant 
Syri  milites :  tamen  victoriam  de 
maximo  exercitu  ,  dante  Ioua, 
quern  illi  maiorum  fuorum  Deum 
defemierant,  reportarunt,  etloae 
pcenas  irrogarunt.  Atqut,  illis  25 
ab  eo  digresfis,  quum  eum  multis 
adfecrum  doloribus  reliquisfent : 
coniuraruntin  eum  fui,  propter 
caedem  filii  Ioiadae  pontificis :  eum- 
que  in  ipfius  ledro  peremerunt ,  et 
mortuum  in  vrbe  Dauidis,  fed  non 
in  regumfepulcreto,  inhumarunr. 
Fuerunt  autem,qui  coniurarunt.hi,  26 
Zabadus  Semaathae  Ammonitidis 
filius,  et  Iozabadus  Semarithae  Mo- 
abitidis  filius.  Ac  de  eius  qui-  17 
dem  filiis ,  et  exa&o  per  eum  hono- 
rario ,  fundatoque  fano ,  fcriptum 
txftat  in  hiftoria  libri  regum. 

CAPVT    XXV. 

IutUa  rex  AmaJtM  ,  tin*  fietmnonjinca-a, 
facia  c/edes  in  patrif  percusfores.  Cen. 
fin  populorum.  Victoria  in  ldumtos. 
Amafia  tdololatria.  Valu  in  iflum  mi- 
nt. A;r..'JiM  in  loam.  Huim  vicloria. 
Amaji'i  y.sx  a  coniuratit, 

EI  fuccesfit  in  regno  filius  eius  1 
Amafias,  anno  actatis  fuae  vke- 
fimo  quinto :  regnauit  Hiero- 
folymis  annos  nouem  et  viginti, 
matre    Ioadana   Hierofolymitana. 
Et  louae  quidem  paruit ;   fed  non  a 
integro  peCtore.         Regnum  ad-  3 
eptus,  eos  fuorum  interfecit,  qui 
ipfius  patrem  regem   occiderant: 
fed  eorum  filios  non  necauit ,  vt  4 
poftulat  fcriptum  legis  in  libro  Mo- 
fis ,  vbi  iubet  Ioua ,  ne  parentes  pro 
liberis,  neue  liberi  pro  parentibus 
moriantur,   fed  fiium  quisque  ob 
peccatum  moriatur.    Hie  Amafias,  5 
Ee  5  con- 


44* 


rflKALirUMKINUN 


cap.  lj. 


conuocatos  Iudxos,  et  in  curias 
milliarias  et  centurias  distributos, 
quicumqiie  vel  Iudxi  crant,  vel 
Beniamitx,  recenfuit,  qui  vicefi- 
mum  xtatis  annum  excesierant :  et 
inueuit  treccnta  millia  eleeiorum 
ad  militiam  idoneorum,  haftato- 

6  ruin  et  fctitatorum.  Prxtcrea  ex 
Israelitis  centum  miliriiin  millia 
centum  argenti  talentis  conduxit. 

7  Sed  adgresfus  eumquidamdiuinus 
ita  monuit  :  noli ,  rex  ,  Israelitis 
militibus  vti  :  ncque  enim  adeft 
Ioua  Israelitis,  id  eft,  omnibus 

8  Ephraimitis.  Sed  profictfcere  tu, 
et  bellum  fortiter  gere  :  alioquin 
Deus,  (cuius  eft  et  opemetdetri- 
tnentum  ferendi  poteftas,  J  te  hofti 

9fubiicict.  At  Amalias  diuiniim 
fie  adloquitur:  quid  ergo  fiet cen- 
tum talent;; ,  qux  ego  Israelitis  mi- 
litibus dedi  :  Et  diuimis  :  penes 
Iouam  eft,  inquit,  tibi  plura  iftis 

10  dare.  Ita  diuifit  Amalias  militi- 
bus, qui  ad  eum  ex  Ephraimitis 
veneranr,  ilia  talenta,  vt  patriam 

1 1  repcterent.  Atquc  illi,  Iudxis  ve- 
hementer  irafcentes,    in  patriam 

12  iracunde  reuerterunt.  Amalias 
autem  cum  fuis  audacter  prol'ectus 
in  vallem  falis,  occiditSeiriorum 
decern  millia,  et  Iudxi  decern  capti- 
uorum  millia  in  rupis  faftigium 
duxerunt ,  viuosque  de  rupe  fum- 
raa  prxcipitauerunt  :   atque  ita  o- 

13  mnes  illidirupti  funt.  Milites 
autem,  quos  Amalias  remiferat, 
ne  fe  ad  bellum  comitarentur ,  im- 
presfionem  fecerunt  in  ca  oppida 
Iudxx,  quae  funt  a  Samaria  ad  Beth- 
horonem :  et  interfeelis  Iudxorum 
tribus  millibus ,  multam  prxdara 
diripuerunt. 

14  At  Amafias ,  ex  Idumxorum 
cxde  reuerfus,  Seiriorum  deos, 
quosattulerat,  deos  libi  conftituit, 
eosque    adorans  ,     eis    adoleuit. 

15  Quo  facto  iratus  in  eum  Ioua ,  mi- 
fit  ei  vatem,  qui  eum  ita  monuit: 
cur  illorum  diis  ftudes,  quifuosa 
te  non  defenderunt  \  Hxc  dicen- 


tem  interpellans  Amafias  dixit : 
mini  tu  regi  confiliarius  adpofi- 1 
fuses-'  define, neoccidaris.  Turn 
vates  definens,  fcio,  inquit,  Dei 
confilium  esfe  perdere  te  ;  qui, 
quum  iftud  feceris,  meuni  confi. 
lium  non  audis. 

At  Amafias  Iudxx  rex  confilium  1 
cepit ,  et  misfis  ad  loam  loachazi 
filmm ,    lehu  nepotem  ,    Israeli- 
tarum  regem,  nuntiis  ,    eum  ad 
congrediendum  prouocauit.      Cui 
loas  ita  fignificauit  :     Libani  car-i; 
duusmifit  ad  Libani  cedrum,  qui 
illius  filiam  fuo  filio  in  matrimoni- 
umpofcerent:  fed  prtteriensqux- 
dam  Libani  fera  carduum  procul- 
cauit.       Tu  cogitatione  viciorum 
a  te  Idumxorum  amnios  gloriando  i< 
tollis.      lam  mane  domi  tux,  ne 
tibi  malum  adfeifcas,  et  vna  cum 
lud  cis  cadas.        Sed  non  obtempe-  j< 
rauic  Amafias ,  Deo  ita  volentc ,  vt 
illos  hofti  dederet,  qui  Idumxo- 
rum diis  ftuduisfent. 

Itaque  profechis  loas,  Israeli- %\ 
tarum  rex ,    congresfus   eft  cum 
Amafia  Iudxx  rege,  apud  Beth- 
famem  Iudxx.         Ibi  victis  lu-  %\ 
dxis  ab  Israelitis  ,    fuaaque  do- 
mum  dilapfis,        Amafiam  Iudxx  23 
regem  Iox  rilium,   loachazi  ne- 
potem ,  cepit  loas  Israelitarum  rex 
apud  Bethfamem  :    eoque  Hiero- 
folymam  dudto,  diruit  ex  mceni- 
bus  Hierofolymx ,  a  porta  Ephrai- 
mitarum  ad  portam  anguli ,    qua- 
dringentos  cubitos  :       ablatoque,a,| 
quidquid  auri,  argenti,  vaforura 
inuentum  eft  in  fano  apud  Obede- 
domum,   regixque  thefauris,  et 
obfidibusSamariam  rediit.         Vi-j^ 
xit  autem  Amafias  Iox  filins,  lu- 
dxx rex ,  port  mortem  Iox,  loacha- 
zi filii,  Israelitarum  regis,  annos 
quindecim.  De  reliquis  Ama-26 

fix  rebus,    a  priinis  ad  vltimas, 
fcriptum  exftat  in  libro  regum  lu- 
dxx ct  Israeiitarum.  Ex  quo  47 
autem  defecit  a  Ioua  Amalias ,  fa- 

cla 


&a  eft  in  eum  Hierofolymac  con- 
•iuratio  :  et,  quum  Lachim  pro- 
fugisfet,  misfi  funt,  qui  eum  La- 

\  chim  perfccuti  ,   ibi  necauerunt ; 

i  equisque  reportatus ,  apud  maio- 
res  fuos  fepultus  eft  in  vrbe  L.  G.  (> 
Dauidis.  H. 

CAPVT     XXVI. 

OziiK  Amajie  bcres.     Eiusdem  pietm ,  vi  flo- 
ut multe  ,  flruclitr* ,  opulentia,  patentia, 
defettio  a  loan ,  lepra.       Efaiai  de  ijto 
,     fcripjit. 

TVm  omnis  Iudxae    populus 
Oziam,annos  natum  fexdecim, 
regem  in  eius  patris  Amafis 
,  locum  fubrogauit.      Is ,  poftquam 
,  rex  ad  fuorum  manes  conceslir, 
Elotha  inftaurauit ,  et  Iudxac  refti- 
tuit.        Regnum   iniit   anno  fuae 
aetatis  decimo  fexto :  regnauit  Hie- 
rofolymis  annos  duos  et  quinqua- 
ginta,  matre  Iechelia  Hierofolymi- 
),tana.         Ioute   paruit,  Amafiam 
: ,;  patrem  fuum  imitatus ,      deditque 
\\  operam,  vt  louse  ftudiofus  esfet, 
Zacharix    temporibus ,    hominis 
diuinarurn   praefenfionum    periti : 
1 1  ac,  donee  Iouae  ftudiofus  fuit,  Deo 
i  ;vfus  eft  fecundo,      et  in  Palaefti- 
\\  nos  expeditionem  fecit,   in  qua 
r.,  Gethse,  Iabnae  et  Azothi  mania 
[   diruit,  et  oppida  in  Azothiis  et  Pa- 
rlxftinisjedificauit,      atque  a  Deo 
adiutus  eft  contra  Palaeftinos  et  Ara- 
\\  bas  gurbaalenfes ,  confraque  Am- 
[i  monitas,  qui  Ammonitae  ei  tribti- 
■  i  turn  penfitarunt ,      atque  eo  ex- 
cellentiae  proueftus  eft,   vt  eius 
nomen  in  Aegyptum  vsqne  perue- 
pnerit.      Coniiruxit  turres  Hiero- 
folyrais  ad  portam  anguli ,  et  ad 
portam  vallis,  et  ad  verfuram: 
jeasque  muniuit.      Conftruxit   et 
turres  in   folitudine,    multosque 
puteos  cauauit :  habebat  enim  mul- 
;  ra  pecora  turn  in  vallibus ,  turn  in 
;  campeftribus :  aratores  item  et  vi- 
M  nitores,  quum  in  ceteris  montibus, 

I ;  *)  Hcb  Iudx*. 


turn  inCarmelo,   quippe  agricul- 
turae  ftudiofus.        Habuit   autem  1 1 
Ozias  militum  exercitum,  qui  in 
aciem  prodirent,  numero  defcri- 
ptum ,  IeKieli  fcribae  et  Maafeiae, 
qui  magiftratum  gerebat,    fubie- 
clum,  fub  Anania,  quierat  dere- 
giis  proceribus.      Familiarum  mi- 1  a 
litum  prhnarii  erant  omnino  nu- 
mero duo  miliia  fexcenti:      qui.  13 
busTuberant  militum  trecenta  fe- 
ptem  miliia ,  quingenti ,  qui  bellis 
militari   virtute    gerendis    regem 
contra  hoftes  iuuarent.      Huic  to- 14 
ti  exercitui  comparauit  Ozias  clipe- 
os,  iacula,  galeas,  loricas,  arcus 
et  fundas  ad   lapides.        Fecit  etij 
Hierofolymis  tormenta  artificiofe : 
quibus  per  turres  et  pluteos  dispo- 
fitis ,  tela ,  ingentiaque  faxa  iace- 
rentur.      Itaque  longe  patuit  eius 
fama ,  qui  fibi  tam  egregias  opum 
vires  comparasfet. 

Sed  vires  na&us ,  animo  in  fuam  16 
perniciem  fuperbiit,  contraque  Io- 
uam  Deum  fuum  peccauit.  Nam  in 
Iouae  cellam  ad  fuffiendumad  aram 
fufritoriam  ingresfus  eft.  Qiiem  if 
fecuti  Azarias  pontifex,  etcumeo 
Iouae  facerdotes  ocloginta ,  homi- 
nes egregii ,  eum  adftantes  ita  mo- 
nuerunt:  non  eft  tuum  ,  Ozia,  18 
Ioux  fuflSre ;  fed  facerdotum  Aha- 
rone  prognatorum,  qui  funt  ad 
fuffiendum  confecrati.  Exi  ex 
facrario :  crimen  enim  committis, 
nee  tibi  iftud  apud  Iouam  Deum 
laudi  ducetur.  Hie  indignatus  19 
eft  Ozias ,  manu  turibulum  ad  fuffi- 
endum tenens:  ac,  dum  facerdoti- 
bus  fuccenfet,  enata  eft  in  eiusfron- 
te  lepra  coram  facerdotibus  in  tem- 
plo  Iouae  apud  aram  furKtoriam. 
Quumque  eum  intuentes  Azarias  zo 
pontifex  et  omnes  facerdotes,  anim- 
aduertisfent  in  eius  fronte  le- 
pram :  eum  illinc  confeftim  extur» 
barunt ,  alioquin  egredi  feftinan- 
tem  propter  illatum  a  Ioua  mor- 
bum.  Ita  fuit  Ozias  rex  leprofus 
vsque 


444 


PARALIPOMENON 


Cap.  17.18. 


vsque  ad  mortem  :  femotamque  do- 
mum  leprofus,  ex  Iouae  templo 
exachis ,  habitauic:  Iothamo  eius 
filio  rcgiam  tenente,  etincolarum 
Xl  ratior.es  procurante.  De  reliquis 
Ozix  rebus  ah  initio  ad  finem  feri- 
pfit  Efaias  Araofi  filius  vates. 

CAPVT    xxvir. 

Ot.it  Tatbamua  hexes.    Hutu*  pietiu  ,  Jlru- 
flur*,  bell»  ,  accept.i  ft:; 

I  y^xZia  vita  defun&o,  et  apud 
1  1  maiores  fuos  in  fundo  fepul- 
^-^  creti  regum,  (  quod  leprofus 
esfet,)  fcpulto:  fuccesfit  inregnum 
Iothamus  eius  filius,  anno  sctatis 
fuae  vicefimo  quinto:  regnauit 
Hierofolyinis  annos  fexdecim  ,  ma- 

atre  Ierufa  Sadoci  filia.  loux  pa- 
ruit,  Oziam  patrem  fuum  imita- 
tus;  ni(i  quod  in  loux  ccllam  non 
intrauit :    fed  adhuc  crant  populi 

3  mores  (ieprauati :  porram  tem- 
pli  lour  fnpenorem  inftaurauit : 
in  ophelio  muro  muitum  acdifica- 

4uit:  oppida  in  monranis  ludxx 
conftruxir,  turn  caitella  et  tunes 

5  in  nemoribus.  Bellum  gesfit  cum 
rege  Ammonitarum ,  in  quo  vicli 
ab  eo  Ammonitac  ei  folueruntillo 
anno  centum  argenti  talenta ,  et 
tritici  decern  cororum  rnillia,  et 
hordei  totidem  :  idemque  ei  pen- 

6  derunt  anno  fecundo  et  tertio.  At- 
que  ita vires  nac~his  eft  Iothamus: 
quoniam  mores  fuos  loux  Deo  fuo 

7probabat.  De  reliquis  Iothami 
rebus  et  bellis  omnibus  atque  la- 
Sis  fcriptum  exftat  in  libro  regum 

8  Israelitarum  et  Iudxx.  Anno 
aetatis  fux  decimo  quinto  rcgnare 
ingresfus,  regnauit  Hierofolymis 
annos  fexdecim. 

CAPVT    XXVIII. 

On*  fy.cctsfor.  AchaxM*  filius.  Huim 
impietM  exfrcrar.dn ,  captiuitat  in  Dama- 
fco.  Ittditormn  memmand.i  cladei.  O- 
"dedttf  vates  pro  captiuis  ludtk.  Hn- 
rum  abfolutit.  Acbaxi  idoluliitria  fec- 
disfm,i. 


IOthamo  ad    maiorum   fuorum  1 
manes  profecto ,  et  in  vrbe  Da- 
uidis  fepulto :  fuccesfit  in  re- 
gnum  Achazus  eius  filius,  annoae- 
tatis  fux  vicefimo,  regnauit  Hie- 
rofolymis annos  fexdecim:       nee* 
lour,  patris  fui  Dauidis  exemplo, 
paruit:      fed  regum  Israelitarum  3 
facia  imitatus,  non  folum  Baalibus 
fimulacra  conflauit,   fed  etiam  in 
valle    filii     Hennomi     adolcuit, 
et  filios  fuos,  (gentium  flagitia  imi-  4 
tatus ,  quas  loua  Israelitanmi  caus- 
fa  depopulatus  erat,)  igni  crema- 
uit ,       inque  facellis  et  collibus ,  et  £ 
pasfim  fub  frondofis  arboribus ,  fa- 
cra  fuftitumque  fecit.      Itaque  Io-  6 
ua,  eius  Deus,  eum  Syrorum  regi 
dedidit:  qui,  eo  viclo,  magnum  ab 
eo   captiuorum   numerum  abegc- 
runt,    et   Damafcum  abduxerunt. 
Neque  non  Israelitarum  regi  dedi- 7 
tus,  magnam  abeoclademaccepit: 
occiditque  Phaca  Romelix  filius  lu- 
dxorum    centum     viginti    millia 
vno  die,  qui  omnes  erant  milites: 
quoniam  Iouam  maiorum  fuorum 
Denm  deferuerant.      Interfecit  et  % 
Zechris,  miles  Ephraimita,  Maafe- 
iam  regis  filium,  et  Azricamum,  fa- 
milix  magiftrum,  et  Elcanam  fe- 
cundum  a  rege  :      abduxcruntque  9 
Israelite  a  fuis  confanguineis  du- 
centa  captiuarum  mulicrum,  pue- 
rorumque  et  puellarum  millia,  et 
prxterea  multam  ab  illis  pracdam 
diripuerunt,  quam  Samariam  ab- 
duxerunt. 

Erat  autem  ibi  loux  vates  Ode-  to 
dus  nomine,  quiobuiam  egresfus 
exercitui,  Samariam  venienti,  eos 
huiusmodi  verbis  excepit :   quum  1 1 
loua,  maiorum  veftrorum  Deus,Iu- 
dxis  iratus,eos  vobis  dediderit :  vos 
eos  tanta  atrocitate  occidiftis ,  vt  ea 
ad  caelum  vsque  pertingat.       Et  ix 
nunc  Iudaros  et  Hierofolymitanos 
vobis  feruos  et  feruas  redigere  cogi- 
tatis?   an  non  iftud  eft  contra  Io- 
uam, Deum  veftrum,  committere  ? 
Qiiamobrcm  aufcultatc  mini,  etca- 13 

pti- 


ptiuos  iftos,  quos  a  veftris  fratribus 
abigitis,    reducite:    alioqui  Iouae 

4  iram  fentietis.  Deinde  quidam  de 
Ephraimitarum  primariis ,  Azarias 
Ioannis  filius,  Barachias  Mefillemo- 
thi,  Ezechias  Sellumi,  ec  Amafa  Ha* 
dalis  in  eos ,  qui  ex  militia  venie- 
bant,  incitati,   eis  ita  dixerunt  : 

5  non  introducetis  hue  captiuos :  nam 
ifta  ratione  criraine  nos  contra  Io- 
uam  obligaretis,  noftrum  peccatum 
et.  crimen  augentes;  quad  id  non 
fatis  magnum  fit,  aut  parum  irarum 

6  fit  in  Israelitas.  Turn  milites  ar- 
mati  captiuos  praedamque  coram 
proceribus  totoque  ccetu  omife- 
runt ;  et  homines  fupra  nominatim 

7  di&i  furrexerunt ,  fumtisque  ca- 
ptiuis,  omnes  eorum  nudos  de  fpo- 
liis  veftiuerunt,  et  veftitos  atque 
calceatos  cibo  et  potione  curarunt 
atque  vnxerunt ;  et  impofitos  afinis, 
praefertim  omnes  defetifcentes,  Hi- 
erichuntem  vrbem  palmiferam  du- 
xerunt  ad  ipforum  confanguin'eos, 

•  8  deinde  Samariam  redierunt.  Eo 
tempore  mifit  rex  Achazus  ad  re- 
gem  Asfyriae,  petitum  auxilium.  * 
Naminfuperldumaei  Iudaeosador- 
tivicerantjcaptiuosqueabduxerant, 

l9  et  Palaeftini ,  impresfione  facia  in 
oppida  Iudaeae  campeftria  et  meridi- 
ana,ceperantBethfamem,Aialonem, 
Gaderotha,  Sochonem,  Thamnam 
et  Gamzonem,cum  eorum  coloniis: 

toibique  confederant,  perdomante  Iu- 
daeos  Ioua,  propter  Achazum  Iu- 
daeae regem ,  qui  Iudaeis  ad  nequi- 
tiam  abducendis  contra  Iouam 
commiferat.  Itaque  ad  eum  pro- 
fedtus   Teglathphalnafar   Asfyriae 

H  rex,  eum  grauar.it,  non  leuauit.  Et 
quamuistempli  Iouae  et  regiae  pro- 
cerutnque  facultatum  partem  ce- 
pisfet  Achazus ,  et  Asfyriae  regi  de- 
ll* disfet ;  nihil  eum  iuuit.  Atque 
is  quidem,  ( de  Achazo  rege  dico , ) 
in  fuis  temporibus  aduerfis  am- 
H  plius  in  Iouam  commifit.  Et  Da- 
mafcenorim  diis ,  a  quibus  caefus 
fucrat,  facrificauit,  dieens,  deos 


regum  Syriae  Syris  opitulari :  ita- 
que kk  facra  fa&urum ,  vt  ab  eis 
adiuuetur.        Atque  illi   quidem  24 
tumei,  turn  omnibus  Israelitis  de- 
trimento  fuerunt.      Congesfit  au-  25 
tern  Achazus  vafa  templi,  iisque 
mutilat.is,   et  oftiis  templi  Iouae 
claufis ,  aras  fibi  in  omnibus  Hiero- 
folymar  angnlis  exftruxit ,      et  pas-  2.6* 
fim  in  omnibus  Iudaeae  oppidis  fa- 
cella  fecit,  ad  addendum  diis  alie- 
nis,  Iouamque  maiorum  fuorum 
Deum  irritauit.      De  reliquis  eius  *7 
rebus ,  omnibusque  fa£ris  amplis- 
fime  fcriptum  exftat  in  libro  regum 
Iudaeae  et  Israelitarum. 


CAPVT    XXIX. 

EiechU  religio  pura.        Templi  luftratio: 
Jhaifitia. 

AChazo  vita  defuncro ,  et  in  vr- 1 
beHierofolymafepuIto,  (ne- 
que  enim  in  fepulcra  regum 
Israelitarum  illatus  «It , )      fucces-  % 
fit  in  regnum  Ezechias  eius  filius, 
annum    xtatis   agens    vicefimum 
quintum :        regnauit  Hierofoly-  3 
mis  annos  vndetriginta ,  matre  Ab- 
ia  Zacharias  filia.       Paruit  auteni  4 
Iouae,  Dauidem  conditorem  futifin 
imitatus ,  atque  anno  regni  fui  pri- 
mo,  menfe  primo,  templi  Iouae 
valuas  aperuit  ac  refecit:      addu-> 
drosque  et  in  platea  orientali  con- 
gregatos  facerdotes  et  Leuitas  fie 
adlocutus  eft:  audite  me,  Leuitae: 
luftramini  iam,  et  Iouae  maiorum 
veftrorum  Dei  templum  luftrate, 
etex  facro  profana  efferte.      Nam  6 
patres  noftri  tanto  Iouam, Deum 
noftrum,  crimine  Oifenderunt,  et 
deferuerunt,  vt  Ioirae  tabernaculuin 
auerfati,    ei  tergum  obucrterent, 
etiamque  claufis    veftibuli  valuis.7 
exftinclisque  lucernis  neque  fufli. 
turn,  -rteque   folidnm  facrificium 
Israelitarum  Deo  in  facrario  face- 
rent.      Itaque  adeo  iratus  eft  Ioua  8 
in  Iudaeos  et  Hierofolymitanos ,  vt 
eos  mirandum  in  modum  vexandos 

exli- 


44<* 


PARALIPOMENON 


Cap.  19, 


exfibilandosque  curauerit ,  vt  ipfi 
9  veltris  oculis  videtis.  Ergo  et  pa- 
tres  noftri,  vt  videmus ,  armis  pro- 
pterea  cecidcrunt ,  et  noftri  liberi 
atque  coniuges  captiuitatem  fub- 

ioierunt.  Quapropter  ego  in  am- 
ino habeo,  fcedus  cum  Ioua ,  Israe- 
litaruin  Deo ,  ferire,  ems  inccnfx 
irx    a    nobis    auertendx    gratia. 

uNimc,  meinati,  nolite  focordes 
esle :  vos  enim  elegit  loua ,  vt  ei 
adparentes  miniftretis,et  miniftran- 
tes  fuffitum  faciatis. 

12  Turn  fnrrexere  Leuirae,  Maha- 
thus,  Amafais  fiiius,  et  loel,  Azarix, 
exCahathitis:  ex  Merarenfibusau- 
tem  Cis,  Abdis  fiiius,  et  Azarias  la- 
laleelis :  ex  Gerfoniis  Ioa,  Zemmx 

13  fiiius,  et  Eden,  loae :  ex  Elifapha- 
nenfibus ,  Samris  et  Iahiel :  ex  A- 
faphanis ,  Zacharias  et  Mathanias : 
ex  Hemancnfibus  Iahiel  et  Semeis : 

I4exleduthunenfibus,  Seineias  etO- 

15 ziel :  qui,  congrcgatis  fuis  con- 
fanguineis,  luftrati,  iusfu  regis  Io- 
ux  templum ,  (  vt  ipfius  loux  dicla 
poftulabant , )   purificare    ingresfi 

i6funt:  et  introgresfi  facerdotcs 
inpenetraletempliloux,  adidpu- 
rificandura,  omnia  polluta,  quae  in 
IoTlx  cella  inuenerunt,  in  atrium 
templi  Iouae  extulcrunt,  eaque 
fublata  Leuitx  foras  ad  torrentem 

i7Cedroneraexportarunt.  Ac  primo 
die  menfis  primi  luftrationem  ex- 
orfi  odtauo  die  menfis  venerunt 

ig  in  Iouae  veftibulum.  Atque  ita  lu- 
ftrato  Iouae  templo  diebus  oclo,  die 
menfis  primi  decimo  fextoabfolu- 
to  opere,  ad  Ezechiam  regem  intro- 
gresfi, renuntiant,  fefe  totum  Iouae 

19  templum  purificauisfe :  aram 
vi&imariam  et  menfam  ordinari- 
am ,  cum  earum  omni  inftrumen- 
to ,  omniaque  vafa ,  quae  regnans 
Achazus  rex  fuo  crimine  incefta- 
uerat ,  *  parasfe  atque  Iuftrasfe ,  ea- 
que nunc  apud  aram  Iouae  esfe. 

29  Turn  rex  Ezechias,vbi  mane  fu  r- 
rexit,  conuocatis  primoribus  ciui- 
tatis ,  in  Iouae  templum  adfcendit, 


addu&isque  tauris,  arietibus,  a- 
gnis  et  capris  ftptenis,  regni  et 
fandtuarii  et  ludxx  piacularibus, 
praecepit  Aharoniis  facerdotibus, 
vt  ad  loux  aram  folidum  facri- 
ficiiun  facerent.  Itaque  facerdo- 
tcs ,  maclatis  tauris ,  exceptum  fan- 
guinem  in  aram  eftunduni :  item, 
que,  maclatis  arietibus,  eorum  fan- 
guine  aramconfpergunt.  Deinde 
adductos  ad  regem  reliquumque 
coetum  capros  piaculares,  impofi- 
tis  eis  manibus,  maclant  facerdo- 
tes ,  et  eorum  fanguine  ad  aram 
piaculum  faciunt ,  omnium  Israe- 
litarum  propitiatorium :  nam  o- 
mnium  Israelitarum  nomine  foli- 
dum facrificium  et  piaculum  rex 
inftituerat.  Turn  Leuitas  in  Io-2j 
ux  templo  ftatuit  cum  cymbalis, 
nablis  et  citharis,  ex  prxecpto 
Dauidis ,  et  Gadi  fatidici  regii ,  et 
Nathanis  vatis :  erat  enim  ea  difci- 
plina  a  Ioua  per  eius  vates  profe- 
cla.  Igitur  adftantibus  Leuiris,  Da-  26 
uidis  inftrumenta ,  et  facerdotibus 
tubas  tenentibus,  iusfit  Ezechias 
folidum  facrificium  ad  aram  fieri : 
eodemque  momento  et  folidum  fie- 27 
ri  facrificium  ccepit,  et  carmen  Io- 
ux  cantari,  et  tubx  refonare,  et 
Dauidis  Israelitarum  regis  inftru- 
menta  pulfari,  etvniuerfus  cce-28 
tus,  pcrfonante  carmine,  tubis  clan- 
gentibus ,  adorarc  :  qux  omnia  du- 
rarunt,  donee  abfolutum  facrifici- 
um eft :  quo  peraclo ,  rex ,  et  o-  29 
runes,  qui  cum  eo  aderant,honorem 
Deo  fubmisfe  prxbuerunt.  De-  30 
inde  Leuitis  prxcepit  rex  Ezechias 
et  proceres,  vt  Dauidis  et  Afaphi 
fatidici  verbis  Iouam  laudarent. 
Quumque  illi  Ixti  laudasfent,et  fup-  3» 
pliciter  adorasfent :  iusfit  Ezechi- 
as ,  vt  lain  manus  fuas  Ioux  facra- 
rent  et  accederent ,  hoftiasque  et 
grati  animi  viotimas  in  Iouae 
templum  adducerent. 

Itaque  adduxit  ccetus  hoftias  et  3a 
grati  animi  vi&imas,  prxtereaso- 
mnes ,  quas  nonnulli  fua  fponte  ad- 
duce- 


ducebant  folidas  hoftias :  quarum 
folidarum  hoftiarum  a  ccetu  addu- 
clartim  numerus  fuit ,  tauri  feptua- 
ginta,  arietes  centum,  agni  ducenti : 
'  atque  haec  omnia  ad  folidum  facrifi- 
;  cium  louae  faciendum.     Confecra- 
j '  torum  autem  fuere  tauri  fexcenti, 
•  et  balantum  tria  miliia.      Ceterum 
quoniam  pauciores  erant  facerdo- 
tes ,  quam  vt  posfent  omnes  deglu- 
bere  victimas :  adiuuerunt  eos  Le- 
nitac ,  eorum  confanguinei ,  donee 
pera&a  res  eft,  et  luftrati  funt  facer- 
dotes:  nam  Leuitae  promtiores  fu- 
erant  ad  luftrandum  fe,  quam  facer- 
dotes.      Erat  etiam  magna  vi£H- 
marum  copia ,  praeter  adipes  pro 
falute ,  et  libandum  vinum  ad  vicli- 
;  mas.      Ita,  conftituta  templi  louae 
'  operatione,  lattatus  eftEzechiaset 
.  omnes  reliqui ,  populum  esfe ,  tam 
celeriter  a6ta  re,  diuinitus  expe- 
ditum. 

CAPVT     XXX. 

Sub   Ezecbia  piiijtmo  pafcha.      Iudaorum 
felicitM. 

DEinde  mifit  Ezechias  ad  omnes 
Israelitas  et  Iudacos ,  etiam- 
queepiftolas  fcripfit  ad  Ephra- 
imitas  et  Manasfenfes ,  vt  Hiero- 
folymam  conuenirent  in  louae  tem- 
plum ,  ad  pafcha  louae  Israelitarum 
Deo  agendum.  Statuit  autem  rex, 
eiusque  proceres ,  et  omnis  hiero- 
folymitana  respublica,  pafcha  fe- 
cundo  menfe  agere.  Non  enim 
potuerant  fuo  tempore  facere  :  fa- 
cerdotibus  nondum  omnino  luftra- 
tis,  neque  populo  Hierofolymis 
congregate  ttaque  vifuui  eft, 
tumregi,  turn  omni  conuentui, 
1  ftatuere,  vt  per  omnes  Israelitarum 
fines ,  a  Berfaba  ad  Danem ,  edice- 
retur ,  vt  Hierofolymam  ad  pafcha 
louae  Israelitarum  Deo  agendum 
conueniretur.  Id  enim  iam  diu  ex 
1  praefcripto  fa&um  non  fuerat. 

Igitur  profe&i  curfores  cum  epi- 
jftoUs,  a  rege  eiusque  proceribus  ac- 


ceptis,  per  omnes  Israelitarum  Iu- 
daeorumque  fines  regium  manda- 
tum  expofuerunt,  quod  erat  huius- 
modi :    redite  ad  Iouam,  Israelite,  <S 
Abrahami,  Ifaaci  et  Israelis  Deum, 
vt  ipfe  vicisfim  redeat  ad  veftrum 
reliquias,  quaeregum  Asfyriaema- 
nus  euaferunt :       neue  patres  aut  7 
confanguineos  veftros  imitamini : 
qui,  quia  contra  Iouam  Deum  fuum 
pat riu m  commiferunt ,  ab  eo  funt 
mirifice     multati,      vt     videtis. 
Quamobrem   nolite   ceruices   ve-  8 
ftras   patrum   veftrorum  exemplo 
obfirmare:   date  manus  Ioux,  et 
adeundo  facrarium,   quod  ille  in 
fempiternum  confecrauit,  Iouam 
Deum  veftrum  colite ,  vt  a  vobis 
auertatur  illius  incenfa  ira.      Nam  9 
vobis  ad  Iouam  conuerfis ,  veftri 
confanguinei  et  liberi ,  iis ,  apud 
quos  captiuifunt,  eorum  mifertis, 
in  hanc  reuenient  terrain.    Etenim 
exorabilis  et  mifericors  Ioua,  Deus 
vefter ,  non  vos  auerfabitur ,  fi  ad 
eum  redieritis.      Sedquumcurfo- i<* 
res  Ephraimitarum  Manasfenfium- 
que  fines  vsque  ad  Zabulonios  op- 
pidatim  peragrarent :  irrifione  lu- 
debantur  ab  illis.        Qyamquamn 
Aferianorum  et  Manasfenfium  Za- 
buloniorumque  nonnulli  CcCq  fub- 
misfius   gesferunt,    et  Hierofoly- 
mam venerunt,      neque  non  Iu-  iz 
daeorum    diuinitus     impulforum 
mens  vna  fuit ,  ad  regis  procerum- 
que  mandatum  ex  louse  praefcripto 
exfequendum.       Itaque  Hierofo- 13 
lymam  congregati  homines  maxi- 
ma copia  ad  agenda  azymalia  fecun- 
do menfe,     protinus  fublatis aris,  14, 
quae  erant  Hierofolymae ,  turn  ce- 
teris ,   turn  fuffitoriis ,  et  in  tor- 
rentem  Cedronem  proie&is  *     pa- 1 5 
fcha  die   fecundi   menfis   decimo 
quarto   immolarunt.    Et  facerdo- 
tes  ac  Leuirac  praepudore  luftrati, 
vidtiinas  in  louae  templum  intro- 
duxerunt:        et  fuo  munere,  vt  i$ 
eorum  ritus  ferebat,  ex  lege  diuini 
Moiw  fun&i  Sunt ,  ita  vt  facerdo- 

tes 


448 


PARALIPOMENON 


Cap.  30.31. 


ces  acceptum  a  Leuius  fanguinem 

17  fpargerent.  Erant  autem  in  eo 
ccetu  multi  non  lurtrati,  Lenitis 
occiipatis  in  mactandis  viclimis 
pafchalibus  omnium  non  miindo- 
rura,  eoruni  Ioux  confecrando- 

H  nun  gratia.  Itaquc  multo  ma- 
xima pars  Ephraimitaruni,  Ma- 
nasfeniium ,  Isfacharianorum  et 
Zabuloniorum,  quum  purificati 
non  esfent ,  pafcha  non  ex  prxfcri» 
pro  polluxerunt ,  Ezechia  pro  eis 

19  precato,  et  ita  locuto  :  bonum 
ilium  louam  lore  propitium  omni- 
bus ,  qui  mentes  fuas  ad  Dei ,  ad 
Ioux ,  inquam,  ipforum  patrii  Dei 
ftudium  adplicuisfent ;  etiamfi  non 
agerent,  vt  poftulabat  facra  puri- 

ao  ficatio.  lis  Ezechix  precibus  ex- 
auditis,  Ioua  ill  is  remedium  ad- 

ai  hibuit.  Ita  egerunt  Israelite, 
qui  Hierofolymis.  aderant,  azy- 
inalia  feptem  dies ,  magna  Ixtitia ; 
quum  Leuitx  et  facerdotcs  louam 
quotidie  validis  louae  organis  lau- 

%i  darent.  Atque  Ezechias  omni- 
bus Leuitis  Iouanarum  rerum  bene 
peritis  blanda  oratione  perfualit, 
vt  illild  folemne  facrum  feptemdia- 
le  pollucerent ,  facrificia  pro  falu- 
te  facientes,  et  louae,  maiorum  fuo- 

a3  rum  Deo,  gratias  agentes.  Dein- 
de  ftatuit  vniuerfa  respublka  fe- 
ptem alteros  dies  agere :  eosque 
feptem  dies  egerunt   cum  laetitia. 

a4  Nam  Ezechias  ludx.e  rex  multitu- 
diiii  excepcrat  tauros  mille,  et 
balantum  feptem  millia,  et  pn- 
marii  totidem,  magna  facerdotum 

25  copia  luftrata.  Ita  laetatus  eft 
omnis  conuentus  tam  Iudsorumet 
facerdotum  atque  Leuitarum,quam 
eorum,  qui  ex  Israelitis  venerant, 
et  peregrinorum  vel  ab  Israelita- 
rum  finibus  profeclorum ,  vel  Iu- 

26  dxx  incolarum :  fuitque  Hiero- 
folymx  Ixtitia,  quanta  a  tempore 
Solomonis  Dauidis   filii  Israelita- 

%1  rum  regis  ibi  non  fuerat.  Dein- 
de  facerdotes  Leuitx  furrexerunt, 
et  populo  bene  precati  funt ;  eft. 


que  eorum  exauditavox,  etprecei 
in  caelum  ad  facrum  Dei  domicili. 
urn  peruenerunt. 

CAPVT     XXXI. 


Idolorum  ccrruptio. 
net  per  Ezechiam. 


Sactrdotii  wjittutio-  . 


PEraclis  his  omnibus ,  profe&i 
omues ,  qui  aderant ,  Israelite 
in  oppida  Iudxx  ftatuas  per. 
fregerunt,  lucos  fucciderunt,  facella 
et  aras  ex  tota  Iudxa,  et  Beniamita. 
rum ,  et  Ephraimitarum  Manasfen- 
fiumque  finibus  funditus  euertc- 
runt ,  atque  ita  in  fux  quique  pos- 
fesfionis  oppida  reuerterunt.  Con- 
ftituit  autem  Ezechias  facerdotum 
Leuitarumque  clasfes,  ita  defcri- 
ptas,  vt  cuiusque  facerdotum  et 
Leuitarum  muneris  ratio  poftula- 
bat  ad  folida  facrificia  et  pro  falute 
faciendum,  ad  miniftrandum,  ad 
louam  celebrandum  et  collaudan- 
dum  in  portis  caftrorum  louae. 
Conferebat  autem  rex  ex  fuis  fa- 
cultatibus  ad  folida  facrificia ,  .turn 
matutinaet  vefpertina,  turn  fabba- 
torum  et  nouiluniorum  atque  fol- 
leinnium,  ex  Iouanx  legis  prxfcri- 
pto.  Itemque  iusfit  Hierofoly.. 
mitanis,  vtin  facerdotes  et  Leuita$ 
conferrent,  quo  Ioux  legem  tene* 
rent.  Qua  re  diuulgata,  Israe-: 
litx  primitias  frumenti,  mufti, 
olei,  mellis,  omnisque  reditug 
terrx,  omniumque  decumas  ma- 
gna copia  attulerunt.  Turn  au-< 
tern  practer  Israelitas,  etiamiudai- 
corum  oppidorum  incolx  Iudxi 
bourn,  balantumque,  et  eorum, 
qux  eorum  Deo  Ioux  confecrata 
erant,  decumas  adferebant,  et  in 
aceruos  digerebant,  qui  tertio' 
menfe  fundari  ccepti ,  feptimo  funt 
abfoluti.  Eos  aceruos  quum  vi- 1 
fisfet  Ezechias  et  principes :  Ioux 
eiusque  Israelitis  gratias  egerunt. 
Interrogantique  Ezechix  facerdo-j 
tes  et  Leuitas  de  aceruis,  refpondit 
Azarias  fururnus  ponfifcx,  ex  Sa- 

doci 


K  oci  farailja,    poftquam  in  Iouae 
"  jsmplum  cceptum  fit  inferrihono- 
arium ,  ea  tarn  multa  ad  id,  a  quod 
,  d  fatietatcm  comefumfit,  fuper- 
sfe  :    tantam  Iouam  fuis ,  et  illi 
eliquae  multitudini  abundantiam 
Uargitumesfe.    Turn  Ezechias  ius- 
it  ccenacula  in  Iouae  templo  com- 
l»oni ,  in  quae  compofita  honorari- 
im,  etdecumae,  et  confecrata  fide- 
[  iter  illata  funt,    curatore  Cho- 
,ienia  Leuita,  et  Semei  eiusfratre 
I  ecundum  ilium :  quibus  Chonen- 
:ae  et  Semei  parere  iusfi  funt  Ie- 
niel,  Azarias,  Nahathus,  Afael, 
i^eremothus,  Iozabadus,  Elie'I,  Ies- 
nachias,  Mahathuset  Banaias,  ab 
izechia  rcge  conftituti.  Azarias  au- 
l.emerat  aeditimus.    Cores  Iemnae 
ilius  Leuita  ianitor  orientalis,  mu- 
leribus,  quae  Deo  vitro  offereban- 
i:ur,  praepofitus,  ad  Iouae  honora- 
■ium  et  facrofancta  distribuenda. 
I -luic  attributi  erant  Eden,  Minia- 
,nin,  Iefua,  Semeias,  Amarias  et 
jiechenias ,  qui  per  oppida  facerdo- 
!  urn  distributi ,  confanguineis  fuis 
!)erclasfesfideliter  praeberent,  par- 
ti li?  iuxta  ac  magnis ,      id  eft,  turn 
naribus,  qui  tertium  aetatis  annum 
j:xcedentes  recenfebantur,  turn  o- 
itnnibus  in  louse  templum  ad  quo- 
..'idianum   munus  obeundum  in- 
.trantibus ,  prout  eorum  procurati- 
.ones  et  clasfes  poftulabant,  videlicet 
facerdotibus  per  familias  recenfi- 
',tis,     et  Leuitis,  vicefimum  aetatis 
.annum  fuperantibus ,  pro  ratione 
eorum  procurationis   atque  clas- 
ifium;      turn  praeterea  omni  par- 
uulorum,  vxorumque  eorum,  et 
liberum    promifcuse   multitudini, 
recenfitae,  qua:  quidem  in  illorum 
functione  erat  fancle  confecrata; 
i  nee  non  Aharone  prognatis  facer- 
dotibus ,  pasfim  in  fuOrum  oppido- 
rum  pomoeriis  manentibus :  prae- 
berent, inquam,  fupra  nominatim 
poiiti  homines,  demenfum  omni- 
bus  facerdotum  maribm  et  Leui- 

*)  quodLeoiusfuperfuerat,  quidecum 


tarum  cenfis.  Atque  id  fecit  Eze-  %o 
chias  in  omni  Iudaea,  feque  ex  bono 
et  aequo  et  officio  erga  Iouam  De- 
um  fuum  gesfit :  et  omnem  rem,  n 
quam  circa  fani  opus ,  circaque  le- 
gem et  difciplinam ,  Dei  fui  ftudio 
tota  mente  adgresfus  eft ,  egit  feli- 
citer. 

CAPVT    XXXII. 

In  Iud/eam  Senacheribws.  Ezecbi*  muni- 
tiones.  Rabfacis  verba  atrocia  in  Deum, 
Copiarum  Senacheribi  cladesper  angeium. 
Ezechia  morbus,  gratia,  ingratitudo,  pu- 
na cum  populo,  eitude?n  opes,  mors. 

POft  eas  res  atque  ofEcium  Se-  * 
nacheribus  Asfyriae  rexludse- 
am  adortus ,  caftra  pofuit  con- 
tra munitas  vrbes,  easque  vi  capere 
ftatuit.      Turn  Ezechias  videns,  * 
eum  bello  Hierofofymam  adgredi 
parare,      decreuit  cum  fuis  pro- 3 
ceribus  et  militibus  fontanas  aquas, 
quae  extra  vrbem  erant,  obturare. 
Itaque  adiuuantibus  illis,   coa&a4 
hominum  ingenti  multitudine,  ob- 
ftrudifuntomnesfontes,  et  fluui- 
us ,  qui  per  mediam  regionem  ma- 
nabat;    ne,  fi  venisfeni   Asfyriae 
reges,   tantum  aquae    inuenirent. 
Deinde  quum  confirmasfetipfefe:  5 
omnem  dirutum  murum  inftaurat, 
turres,  etforisalterum  murum  ex- 
citat,  Mellonem  Dauidis  vrbtm  re- 
ficit,  misfilium  et  clipeorum  ma- 
gnam  copiam  facit ,  belli  duces  co- 
pus    praeficit,      eosque  ad  fe  in  6 
plateam  portae  vrbis  conuocatos, 
comiter   adloquitur  in  nunc  mo- 
dum  :    efte  fortes  et  infradtt,  neue  7 
Asfyriae  regem,  aut  illam  tantam 
turbam,  quae  eum  comitatur,  per- 
timefcite,  aut exhorrete :  nam  plu- 
res  nobis  adfunt ,  quam  illi.    AdeftS 
illibrachium  curporeum:  at  nobis 
adeftloua,  Deus  nofter,  qui  no» 
adiuuet,   et  noftra  prcelia  gerat. 
Hac  Ezechias  Iudaeae  regis  oratione 
confirmati  funt  homines.    PofteaP 
Senacheribus  Asfyriae  rex ,  qui  turn 
F  f  apud 

is  vefecbantur. 


450 


PAR  ALIP0MEN0N 


Cap.  32 


apud  Lachim  vna  cum  toto  fuo 
dominant  erat,miu*t  Hierofolymam 
fuos  ad  Ezechiam  Iudxx  regein, 
ct  ad  omnes  hierofolymitanos  Iu- 
dxos,  qui  ita  dicerent :  ita  dick 
loSenacheribus  Asfyrix  rex:  qua 
tandem  refreti,  Hierofolymis  in- 
tra munimentum  vos  continetis  ? 

1 1  An  vobis  fcilicct  imponit  Ezcchias, 
vt  vobis  mortem  fame  /itiqnecon- 
ciliet,  dumfore  promittit ,  vt  vos 
Ioua ,  Dens  vefter ,  a  regis  Asfyris 

1 2  manu  vindicet  ?  Annon  Ezcchias 
ifte  illius  facclla  aiasque  fustulit, 
et  ludacis  atque  Hierafclymitanis 
iusfit ,  vt  apud  vnam  aram  adorent, 
et  ad  earn  fuffiant?  An  nefcitis, 
quidfecerim  ego,  maioresque  mei, 
omnibus    terrarum     nationibus  ? 

jjNtim  potucre  Dii  gentium  cetera- 
rum  terrarum  fuas  terras  a  raani- 

1 4  bus  me  is  defendere  ?  Quis  eft  ex 
omnibus  illarum  gentium  diis,quas 
mei  maiores  etierterunt,  qui  potue- 
rit  fnosameamanututari,  vt  vos 
Dcus  vefter  a  me  defendere  posfe 

1 5  videatur  ?  Quocirca  nolite  ab  E- 
zechia  decipi,  aut  eo  induci,  vt 
ei  credatis.  Nee  enim  potuerunt 
omnes  omnium  gentium  regno- 
nimque  dii  fuos  a  me  meisque 
maioribus  defendere,  nedum  vt 
vos  dii  veftri  contra  me  defendant. 

J^Hxc  et  plura  Senacheribiani  con- 
tra Iouam  Deuni  contraque  eius 
eultorem    Ezechiam    locuti   funt. 
1 7  Scriptis  a  Senacheribo  litteris ,  qui- 
bus  de  Ioua  Israelitarum  Deo  de- 
trahens,  atque  maiedicens,  adfir- 
mabat,  quemadmodum  dii  genti- 
um ceterarum  terrarum  fuos  ab 
ipfo  non  defendisfent :  fie  Ezechiae 
Deum  non  esfe  fuosabipfodefen- 
iSfumm.      Itaque  iili  magna  voce 
iudaice  clamarunt  ad  Hierofolymi- 
tanos ,  qui  erant  in  minis ,  vt  eis 
perterntis   atque   perturbatis  vr- 
l$  bem  caperent,    non  alnerinHie- 
rofolymorum  Deum  locuti,  quam 
in  ceterarum  orbis  nationum  deos, 

t)  quum  IsUri  vmbra  retroccsfic. 


hominum  manu  faclos.  Sed  quuir 
fuperea  re  precati  Ezeehias  rex,  el 
Efaias  Amofi  filiusvates  adcxlum 
qucfli  esfent,  mifit  Ioua  ange- 
lum,  qui  omnes  in  caftris  regis 
Asfyrix  milites  ducesque  et  prin. 
cipes  interfecit.  Qua  ille  accept? 
ignominia,  patriam  repetiit:  vbi 
Dei  fiii  templum  ingresfus,  ab  iij 
ipfis,  qui  ex  eius  vifceribus  exie 
rant,  ferro  trucidatus  eft.  Ita 
quum  Ioua  Ezechiam  et  Hierofo- 
lymitanos quum  ab  omnibus  aliis. 
turn  a  Senacheribo  Asfyrix  regc 
tutatus  esfet ,  illis  vndique  abac!» 
multietlouxnuinera,  et  Ezechia 
ludxx  regi  ftrenas  Hierofolymam 
adferebant,  atque  ita  apud  omnes 
gentes  dignitateaucius  eft. 

Peridtempus  letaliter  xgrotauii 
Ezeehias,  precatusque  Iouam,  pro 
misfionem  ab  eo  et  ostentum  obti 
nuit.  Verum  tantum  abfuit ,  vtei 
parem  beneficio  gratiam  tribueret 
vtetiamanimo  infolefceret :  cuiui 
rei  pcenasluitrum  ipfe,  turn  Iudaet 
et  Hierofolyma.  Atque  ob  ean 
animi  fuperbiam  fubaclus  eft  ipft 
et  Hierofolymitani :  quamquam  eii 
poena  a  Ioua  irrogata  non  eft  vi 
uente  Ezechia. 

Abundauitautem  Ezeehias  diui 
tiis  et  gloria, fibique  thefauros  com 
parauit,  argenti,  auri,  gemmarum. 
aromatum,  clipeorum  et  omnis  ck. 
gantis  fupelleclilis:  turn  cellas  ac 
frumenti ,  mufti ,  oleique  prouen 
turn,  et  ftabula  ad  omne  armenti  gc 
nus  caulasque  ad  pecora.  Oppida 
quoque  et  magnam  minoris  niaio* 
risque  pecoris  facultatem  fibicom. 
parauit ,  quippe  ingentes  diuinitUi 
opes  adfecutus.  Item  Ezeehias  fu 
periores  aqux  Gehonis  fcatebras 
obftruxit,eamque  fubter  occidenta- 
lem  vrbisDauidis  partem  deriuauit, 
et  fe  in  omni  opere  fuo  gesfit  feli- 
citer :  nifi  quodin  legatione  princi- 
pum  babyloniorum ,  misfaad  emr 
fupcr  k  ostcnto,  quod  in  ea  regione 

acci 


•ap.  33« 


LIBER    II. 


45* 


ccklerat,  interrogandum,  deferuit 
;um  Deus,  vteumtentaret,et  difce- 
iet ,  ecquid  omnino  haberet  in  ani- 
s.no.  De  reliquis  Ezechiae  rebus  et 
ietate  fcriptum  exflat  in  oraculis 
iXaiae  vatis  Amofi  filii ,  et  in  libro 
jegum  Iudaeae  et  Israelitarum. 
;  izechia  ad  raaiorum  fuorum  ma- 
lies  profe&o,  in  cliuo  fepulcreti 
)auididarum  fepulto,et  honorifico 
lunere  ab  omnibus  ludaeis  etHie- 
ofolymitanis  elato,  fuccesfit  in 
egnumeius  filius  Manasfes. 

CAPVT    XXXIII. 

Manasfes  Ezechi*  fuccesfor.  Huius  idofo* 
latria  ,  flagitia.  Asfyriorum  vifloria  in 
Manasfem.     Huiws  captiuitws ,    vincuia. 

I  Manasfis  ad  louam  precatio.     Dei  p/a- 

j  tatio.  Manasfis  reflitutio ,  emendatia, 
mors.      Amonti  regnum  ,    impietas ,  per 

■  toniuratos  nex.     lo/tut  filius  heres. 

\\f~\  Vi  anno  aetatis  fuse  duodeci» 

ji  «I  mo  regnum  adeptus,  regna- 

j^-^uit  Hierofolymisannos  quin- 

Jue  et  quinquaginta.    Is  gentium 

agitia,   quas  loua   Israelitarum 

ausfa  deleuerat,  imitatus,  louam 

.jflfendit :      facella  a  patre  fuo  E- 

'■echia    euerfa    inftaurauit:    axas 

jiaalibus  erexit :  Iucos  fecit :  omnes 

jaeli    copias   adorauit   coluitque : 

i.ras  in  louae  templo  conftruxit: 

juum  loua  dixisfet ,  nomen  fuum 

jiierofolymis  fore  in  fempiternum: 

•itaria   omnibus  caeleftibus  copiis 

h  duobus  templi  louae  atriiscon- 

ijruxit:      filios  fuos  perignemin 

alle  filii  Hennomi  traiecit :  hario- 

rtione ,  auguriis  et  praeftigiis  vfus 

ft,  ventriloquosque  et  magosin- 

ituit :  quibus  tot  fceleribus  com- 

jii:ttendis  louam    irritauit :       et 

,c"utium  fimulacrum  a  fe  factum 

lofuit  in  fano  :  quum  Deus  Dauidi 

jiusquefilioSolomoni  promifisfet, 

•:fe  in  eo  templo  et  Hierofolymae, 

uam  ex  omnibus  Israelitarum  tri- 

[ubus  delegisfet ,  eollocaturum  es- 

.;  nomen  fuum  in  fempiternum, 

|i<fturumque,  vtnumquara  dein- 


ceps  pedem  mouerent  Israelite  ex 
ea  terra ,  quam  eorum  maioribus 
adfignasfet,  fi  modo  curasfentex- 
fequenda  omnia  eis  ab  ipfo  prae- 
cepta:  id  eft,  omnem  legem,  de- 
creta  et  iura  per  Mofem  tradita. 
Igitur,  quum  ita  deprauasfet  Ma-9 
nasfes  ludaeos  et  Hierofolymita- 
nos ,  vt  peiora  quam  gentes ,  quas 
loua  Israelitarum  gratia  euerterat, 
facerent;        qunmque  admonitus  I0 
a  loua  Manasfes  et  fui  negligerent : 
immifit  eis  loua  duces  exercitusl£ 
regis  Asfyriae,  qui  captum  Manas- 
fern,  et  eompedibus  catenisque  vin- 
6him,  Babylonem  duxerunt.     In  is 
ea  anguftia  Iouatn  Deum  fuum  in- 
terpellate, feque  maiorum  fuorum 
Deomultumfubmifit,  et  eumfup- 
plicauit  in  hunc  modum :  Z. 

Domine  omnipotens  Deus  maio- 1* 
rum  noftrorum  Abrahami,  Ifaaci  et 
Iacobi,   eorumque  iufti  feminis, 
qui  caelum  terramque  fecifti ,  cum  14 
orani  eorum  ornatu ,  qui  mare  tui 
praecepti  verbo  terminafti ,  qui  pe- 
lagus  terribili  et  Iaudabili  tuo  no- 
mine conclufum  definiilti ,   cuius 
virtutem  pauent  omnes  ac  tremunt, 
cuius  gloriae  maieftas  eiusmodi  eft,  ( e 
vt  ferri  non  posfit,  etminarumi- 
ra  fontibus  eft  intolerabilis,   iin- 
menfa  vero  et  inexplicabilis  de- 
mentia    promfcfionis:         quipped 
qui  dominus  fis  toto  orbe  terrarum 
fupremus,  benignus,  lentus,  in  pri- 
misque  mifericors,  et  ab  hominum 
poenis  abstinens :    ru  quidem  Do- |* 
mine ,  pro  tua  fingulari  bonitate/ 
ac  mifericordia ,  promififti  fonti- 
bus, et  iis ,  qui  in  te  peccauerint,  6 
modo  eos  pceniteat,  veniam  pec- 
catorum,  ac  falutem.      Atqui,  oig 
Domine  iuftorum  Deus ,  non  tu  iu- 
ftis  pcenitentiam  deftinafti,  Abra- 
ham», Ifaaco  et  Iacobo,  quippe  qui 
in  te  non  peccauerint,   fed  mihi 
fonti :      qui  quoniam  arenae  maris  r  a 
numerum  meis  totpeccatis  etvitii90 
domine,  meis  tot  peccatisetvitiis 
fuperaui ,  propter  quae  tot  vitia  di- 
F  f  *  gnus 


4>* 


PARALIPOMENON 


Cap.  33-34. 


gnus  non  fum  ,  qui  crrli  fublimita- 
teni  adfpiciam ,  ita  ferreis  crucior 
vinculis,  vt  non  fit  attollendi  capi- 
tis, atit  rcfpirandi  poteftas;   ad- 

*o  co  iram  tuam  incendi ,  et  te 
tot,  tanta,  tarn nefariafcelcra com- 
mittals, dum  tux  voluntati  non 
obtempcro,  r.ectua  prarceptaexfe- 

ai  quor,  otFcndi.  Quamobrem  fle- 
xis  animi  genibtis  prccor ,  vt  in  me 

2jvtarc  dementia,  Doniine.  Pecca- 
ui,  Domine,  peccaui,  etculpasme- 

23  as  cognofco.  Te  fupplex  oro, 
Domine ,  ignofce ,  ignofce  mihi, 
ncme  prorfum  propter  mea  vitia 
perdc,  aeternisue  pccnis  iratusper- 
iequcre,  aut  ad  intima  terrxloca 

jidamnato:  fed  qui  Dens es,  Deus, 
inquam,  eorum,  quospcccasfepce- 
nitet,  ex  fere  in  me  tuam  bonitatem 
fingularem,  feruando  indignum  me 

a^protua  tanta  nufericordia.  l:go 
te  per  omnem  vitam  meam  lauda- 
bo:  te,  quern  omnislaudatcslo- 
rum  potcftas,  gloria  prxdiumi  fern- 

l6piterna.  Amen.  H.  Itaque  paca- 
tuseftei  Ioua,  eumque,  cxandita 
eius  fupplicatione ,  Hierofolymam 
inregnumfuum  reduxit :  atqueita 
didicit  Manasfcs,louara  esfe  Deum. 

a'jDeinde   Dauidis  vrbi   exteriorem 

'  murum  in  alueo  aditruxit,  qua  Gc- 

hon  eft  ad  orcafum ,  et  qua  per  por- 

tampifcHiniitiir,ci)"cumqueOpheI : 

agcumque  murum  fecit  altisfimum. 
Item  militia?  duces  peromnia  niu- 
rtita  Itidiracoppida  dispofuit:  deos 
peregrines  et  lignum  ex  louae  tem- 
plo,  omnesque  aias,  quas  vel  in 
montctempli  louae,  vel  Hierofoly- 
misexftruxerat,  fustulit,  et  extra 

a<y)vrbem  proiccit:  aramque  louae 
inftruxit,  et  ad  earn  pro  falutecf, 
gratianimifacrificia  fecit,  luckeis- 
que,  v.  Iouam  Israeli  tarum  Deum 

3ocolercn<;>     imperauit.  Quain- 

quam  homines  adhuc  infacellisfa- 
criticabant,  fed  louae,   Deo  fuo. 

3 1  Df  reliquis  Manasfis  rebus ,  et  pre- 
catione  ad  Deum,  vcrbisque  fati- 
djcorum,  qui  cum  louae  Israefita- 


rum  Dei  nomine  adlocuti  funt,  ha- 
betur  in  regum  Israelitarum  hifto- 
ria. 

Turn  de  eius  precatione  et  im- 
petratione,  deque  eius  cundtis 
lceleribiis  et  criminibus,  et  de  lo- 
cis,  ill  quibus  vel  facelia  conftru- 
xit ,  vel  lucos  atque  fimulacra  infti- 
tuit,  antcquam  kk  fubmifisfet, 
fcriptum  exftat  in  libro  Hozais. 
Manasfe  vita  defunclo,  et  domi 
fux  fepulto,  fuccesfit  in  regnum 
filius eius  Anion,  anno  aetatis  fuae 
viceiimo  fecundo :  regnauit  Hie- 
rofolymis  anr.os  duos.  Ionamex- 
emp'.oManasfispatris  fui  offendit, 
omnibusque  fimulacris  a  Manasfe 
fac~tis  facrificauit  Anion  atque  fer- 
uintc:  neque  ft?  louse  fubmifit,  vt 
fecerat  Manasfes,  fed  multa  deli, 
quit.  Itaque  fui  eum  per  coniura 
tionem  domi  fuae  peremerunt:  quos 
omnes  coniuratores  incolae  occide» 
runt ,  et  Iofiam  eius  filium  in  illius 
locum  regem  fuffeccrunt. 


CAPVT    XXXIIII. 

lofit pictiu.     Libri  legit  inuentio.     Mulin 
Hoida  vatts,  eiiu  vsttcinium. 

IOfias  regnum  anno  aetatis  fua 
odauo  adeems,  regnauit  Hiero 
folymisannum  vnum  et  triginta 
Is  louse  parnit:  et  Dauidis  condi 
toris  fui  facia  imitatus,    nee  ac 
deittram  nee  ad  finiftram  deflexit 
Atque  anno  regni  fui  oelauo ,  puei 
adhuc,  ccepit  Dauidis  auclorisfu 
Deo   ftudere.     Anno   autem  duo 
decimo  ccepit  Iud.ros  et  Hierofo 
lyroitanos  a  facellis ,  lucis ,  fimu 
lacris  aut  fculptisautconflatispur 
gare  :        dirutisquc    praefente   ft  1 
Baalum  aris,  impofita  eis  fimulacn 
discerpfit :  lucos  et  fculpta  confla 
taque   fimulacra   perfregit    atqui 
comminuit,  et  in  eorum  fepulcra 
qui   eis   facrificauerant ,    fparfit 
osfaque  facriflcorum  in  ipforun 
cremauit  altaribus,  et  Iudaeam  a 
Hierofolymam  expurgauit.       Iu 
Manas 


Cap.  34. 


LIBER    II. 


453 


c 

«a 

ki 


me 


Manasfenfr.im  quoque  et  Ephrai- 
miticorum  Simeoniorumque  vsque 
adNephthalenfes  oppidorum  dcfer- 
tis  circumquaque  locis,  arasetlu- 
cos  euertit:  figna  minufatim 
contudit,  et,  discerptis  omnibus 
totius  Israelitarum  regionis  fimu- 
lacris ,  Hierofolymam  rediit.  An- 
no autem  regni  fui  duodeuicefimo, 
terra  temploque  purificato,  mint 
Saphanem  Afaliae  filium,  et  Maa- 
feiam  praetorem  vrbanum,  et  Io- 
ham  Ioachazi  filium  commentari- 
enfem,  ad  Iouae  Dei  fuitemplum 

jreficiendum.  Atque  hi  adHelci- 
am  pontificem  maximum  profe- 
<SH,  accepta  pecunia,  quam  in 
Iouae  templo  prouenientein  Leuitae 
liminis  cuftodes  ex  Manasfenfibus 
et  Ephraimitls ,  et  ex  omnibus  Is- 
raelitarum  reiiquiis,  exque  omni- 
bus Iudaeis  et  Beniamitis  redege- 

orant,  Hierofolymam  reuerte» 
runt,  eamque  tradiderunt  operis 
curatoribus  Iouae  templo  prxpo- 
fitis :  quam  porro  operis  curatores 
in  opere  templi  Iouae  occupatiim- 
penderent  ad  farciendum  refieien- 

Idumque  templumin  fabrosetftru- 
1  clores :  ad  comparanda  faxa  qua- 
drata ,  lignaque  ad  commisfuras, 
et  ad  contignationem  domorum, 
quas  ludaeae  reges  deftruxeran*. 
J-Faciebant  autem  homines  opus  fi- 
deliter :  quibus  praefecli  evant  Ia- 
hathus  et  Abdias  Leuitae  Merari 
prognati,  Zachariasque  et  Mofol- 
lamus  ex  Cahathitis  ad  vrgendum 
opus,  qui  Leuitae  omnes  mufico- 
'Brumorganorum  erantperiti.  Prae- 
erantetbaiulis,  et  totius  operis  di- 
ucrfa  munera  vrgebant :  atque  ex 
Leuitis  item  erant  fcribae  et  magi- 
ftraius  atque  ianitores. 
*4  In  depromenda  autem  pecunia, 
quae  in  Iouae  tcmplum  illata  fuerat, 
naclusHelcias  pontifex  libruni  legis 
Iouae  per  Mofem  Satac,  indicauit  Sa- 
phani  fcribae ,  fe  librum  reperisfe 
legis  in  templo  Iouae ,  eumque  li- 
,5brum  Saphani  tradidit.      Saphaa 


librum  ad  regem  tulit ,  eique  nego- 
tium  retulit,  videlicet  regios  omnia 
fibi  mandata  fecisfe :    argentum  in  1$ 
Iouae  templo  repertum  conflauisfe, 
idque  prarfe6lis  et  operis  curatori- 
bus tradidisfe.   Turn  praeterea  regi  1  *i 
indicauit  idem  Saphan  fcriba,  li- 
brum fibi  ab  Helcia  pontifice  da- 
tum, eumque  apud  regem  legere 
coepit.      Rex  audita  legis  oratione,  1  g 
fcisfa  vefte   imperauit  Helciac  et 
Ahicamo  Saphanis  filio ,  et  Abdoni 
Michae  filio,  et  Saphani  fcribae,  et 
Afaiaeregioftipatori,      vt  Iouam  i* 
per«ontatum  irent  turn  pro  ipfo 
turn  pro  Israditarum  atque  Iudaco- 
rum  reliquis,  fuper  verbis  libri 
reperti :        magnam  enim   Iouae  ao 
bilem  in  ipfos  effufam  esfe ,  quo- 
rum patres  non  curasfent ,  vt  ex  Io- 
uae mandato  omnia  in  iibro  fcripta 
exfequerentur. 

Turn  Hekiasetceteri  retfiiHol-  2,1 
dam  adeunt  vatem  Sellumi  Thoco- 
athi  fihi,  Hasrae  nepotis,  veftiura 
cuftodis,  vxorem,  Hierofolymisin 
altera  vrbis  parte  habitantera,eiqu€ 
rem  exponunt.     Quibus  ilia  lie  re-  %% 
tulit.    Sic  dicit Ioua  Deus  Israelita- 
rum :  dicite  homini,  qui  vos  ad  me  23 
mifit :  fie  dicit  Ioua :       ego  Ami  14 
malo  adfeclurus  locum  iftum ,  et 
eius  incolas,  videlicet  omnibus  di- 
ris  in  libro,  qui  apud  Iudaex  rvgem 
recitatus  eft,  deicriptis:        qno-Z| 
niam,  reliSome,  diis  adoleuevunt 
alienis;  quo  me  fuis  omnibus  fa- 
clis  hritarent.      Itaque  adeofluit 
in  locum  iftum  ira  mea ,  vt  reftin- 
guenda  non  fit.      Regi  autem  lu- 1$ 
d-cae,  qui  vos  ad  Iouam  percontan- 
dum  mifit,  ficreferetis:     fie  dicit  27 
Ioua,  Deus  Israelitarum :  quod  ad 
ea  pertinet,quae  audiuifti,  quoniam 
tu  te  molli  animo  Deo  fubmififti, 
auditis  eius  in  locum  iftum  et  eius 
incolas  minis,   mihique  fubmis- 
fus,  fcisfa  vefte  apud  me  fleuifti: 
ego  quoque  te  exaudiui ,  inquit  Io- 
ua,    teque,  vt  hoc  fcias,tuis  addam  28 
maioribus,  faciamque,  vtfepultu- 
F  f  3  ram 


454 


rflNflLirUMtlNUN 


Cap.  34.  35. 


ram  bona  cum  pace  adipifcaris, 
neque  tuis  oculis  tantum  malum 
videas,  quod  ego  ftimifti  loco  eius- 
qite  incalis  importaturus. 

30  Haecrespoftquamrelata  regieft : 
curauit  ad  fe  conuocandos  omnes 
fenatores  iudaeos  et  hierofolymita- 

30110s,  cunique  omnibus  Iudxis 
et  Hierofolymitanis ,  et  facerdoti- 
bus  et  Leuitis,  breuiter  cumvni- 
uerfo  a  minimo  ad  maximum  po- 
pulo,  in  Iouae  templumadfcendit, 
et  illis  audientibus ,  omnia  libri 
foederis,  in  Iouae  templo  repcrti, 

31  verba  recifauit,  et  in  pulpito 
flans,  pepigit  apud  Iouam,  fefe 
Iouam  fecuturnm  esfe,  eiusque 
praccepta,  monita,  decreta,  tota 
mcnte  totoque  aninio  conferuatu- 
rum ,  exfequendo  foederis  dicta  in 

3»libro  illo  defcripta.  Adftabant 
autem  omnes,  qui  Hierofolymis 
aderanf ,  et  Beniamitx.  Ita  indi- 
ninum  fui  patrii  Dei  fcedus  con- 

33  fenfere  Hierofolymitani.  Idem 
Iofias  ex  omnibus  Israelitarum 
terris  fustulit  omne  nefas :  et  o- 
mnes  qui  turn  reperti  Cunt  Israeli- 
tas,  ita  ad  Iouae  ipforum  Deicul- 
tum  traduxit ,  vt  toto  eius  aeuo  a 
Ioua  patrio  ipforum  Deo  non  de- 
fecerint. 


CAPVT     XXXV. 

Sacrorum  in(iitn:or  Iofias.  P.iftba.  Eim 
nex  tn  fralio  per  Aegyptioi.  Irremtt 
Mint. 1  dt  lo/if. 

jTT^Git  etiam  Iofias  Iouae  pafcha 
■^  Hierofolymis,  quod  pafcha 
•^-^  die  menfis  primi  decimo  quar- 
to immolatum  eft;       et  fuas  fa- 

acerdotibus  prouincias  adfignauit, 
eosque  ad  operationem  teropli  Io- 

a  uac  confirmauit ;  et  Leuitis  omni- 
um Israelitarum  docloribus ,  Iouae 
confecratis,  praecepit,  vt  facram 
arcam  in  acde  a  Solomone  Dauidis 
filio  Israelitarum  rege  conttrudra 
reponerent,  ne  eis  esfet  humeris 

4  ferenda ;     iamque  Iouae  Deo  fuo 


eteiuslsraelitis  inferuirent,  et  in 
familias  per  clasfes  turn  ex  Dauidis 
Israelitarum  regis ,  turn  ex  eius  fi. 
lii  Solomonis  pnefcripto  distributi, 
adesfent  in  facro  ad  familiarum  < 
fuorum  confanguineorum  popu. ' 
larium  partitionem,  ex  leuiticae 
familiae  distributioue,  et  pafcha 
immolarent ,  luftratique ,  co.  ( 
gnatos  fuos  ad  exfequendum  Iouae 
mandatum,  a  Mofe  traditum,inftru- 
erent.  Excepit  autem  Iofias  po- » 
pularibus  ouinum  caprinumque 
pecus,  videlicet  agnos  et  haedos, 
idque  omne  ad  paichx  vi&imas, 
pro  eorum  numero,  qui  aderant, 
videlicet  triginta  millia,  et  bourn 
tria  millia,  atque  hate  ex  regiis 
facultatibus.  Eius  quoque  pro- 1 
ceres  fua  fponte  facerdotum  Leui- 
tarumque  nationi  haec  exceperunt. 
Helcias,  Zacharias  etlehielarditi- 
mi  facerdotibus  dederunt  ad  pafcha 
vi&imas  fexcentas  et  duo  millia, 
boues  autem  trecentos ;  Chonen-  < 
ias  autem,  et  Semeias,  et  Natha- 
nael,  eius  fratres ,  et  Hafabias, 
ctleiel,  etlozabaduj,  Leuitarum 
principes ,  Leuitis  largiti  funt  vi- 
ctimarum  quinque  millia ,  et  bo- 
ues quingentos.  Ita  inftrufto 
negotio,  ct  facerdotibus  in  fuas 
prouincias,  et  Leuitis  in  fuosor- 
dincs  distributes,  iusfu  regis 
iminola<um  eft  pafcha ,  facerdoti- 
bus fanguinem  ex  Leuitarum  ma- 
nu  fpargentibus ,  Leuitis  autem 
deglubentibiis,  detraclis  folidi  fa- 
crificu  hoftiis ,  quae  ad  partitionem 
familiarum  popularium  accom- 
medatae,  Iouae  libarentiy,  vtprx- 
fcriptum  eft  in  libro  Mofis.  At- 
que ita  in  bubus  factum  eft.  Et  pa- 
fchae  quidem  vi&imas  igni,  vt  ritus 
eft ,  torruerunt  Leuitae :  facra  au- 
tem ollis ,  cacabis  et  ahenis  co£to, 
protinus  in  omnem  plebem  diui- 
ferunt.  Deinde  fibi  et  facerdoti- ; 
bus  cibum  pararunt :  quippe  fa- 
cerdotibus Aharonis  circa  folida 
facrificia  et  adipes  et  noclem  vsque 
occu- 


Cap,  3*.  3& 


UBER    II. 


4)5 


m 

m 

Lr, 
n 


occupatis:    propterea  Leuitae  fibi 
et  facerdotibus  Aharone  natis  efcas 
ranmt,     Cantores  autem,  Afa- 
pho  prognati,  fuum  munus  obibant 
exmar.dafoDauidis,  et  Afaphi,  et 
Hemar.is ,  et  Ieduthunis  regii  fa- 
tidici :   et  ianitores    ad  quamque 
:i-:*    portam  aderant,  nullo  eorum  fu» 
:  'urn  munus  omittente,  quoniam  eo- 
rum  cognati  Leuitae  cibum  eispa- 
rabant.      Ita  inftrudfro  eo  die  q- 
nini  Iouae  operatu  ad  agendum  pa- 

afcha ,  et  ad  folida  facrificia  ad  aram 
louse  facienda  iusfu  Iofiae  regis: 
egerunt  turn  Israelite,  qui  aderant, 
pafcha  et  azymalia  fepteni  diebus, 
quale  pafcha  nullum  in  Israelitis 
ac"hnn  erata  tempore  Samuelis  va- 
tis :  nee  tale  egerant  vllum  vlli  re- 
ges  Israelitarum ,  quale  egerunt 
Iofias ,  et  facerdotes ,  et  Leuitae,  et 
omnes ,  qui  aderant  Iudaei  et  Israe- 
litx  atque  Hierofolymitani.  At, 
que  hoc  quidem  pafcha  aclum  eft 
duodeuicefimum  annum  regnante 
Icfia. 

Pofteaquam  hoc  maxime  pa&o 
templum  inftruxit  Iofias  :  Necho 
Aegyptirex  expeditionem  faciebat 
in  Charcamim  ad  Euphratem  fitam. 
Cui  quum  obuiam  proficifceretur 
Iofias :  mifit  ad  eum  Necho  Iega- 
tos  cum  huiusmodi  mandatis; 
quid  tibi  mecum  rei  eft,  Iudxae 
rex  ?  iam  non  ego  te ,  fed  perduel- 
lium  meorum  ftirpem  adgredior , 
9  Deo  properare  iusfus.  Sine  De- 
um ,  qui  mihi  adeft ,  ne  te  perdat. 

tSed  Iofias  ab  illo  inuadendo  non 
deftitit  :  verum  cum  illo  dimi- 
candi  auidus ,  non  auditis  Necho- 
nis  diuinitus  di&atis  verbis,  ve« 
nit  in  certamen  in  campum  Maged- 

3  donem.  Ibi  iaculatis  in  eum 

fagittariis ,  iusfit  fuis  ,  vt  fe  alio 
transferrent :  fefe  enim  veh^men- 

4teresfe  vulneratum.  Ita  trans- 
latus  a  ft»is  ex  quadriga ,  et  in  aU 
tera,  quamhabebat,  quadriga  col- 
locatus ,  Hierofolymam  inuehitur :. 
ac  liiortuus ,  in  patrio  fepulcceto 


conditur,    atque  ab  omnibus  lu- 
daeis  et  Hierofolymitanis  lugetur. 
Condidit  autem  leremias  fuper  Io- 2* 
fia  naeniam,   faciuntque  adhuc  o- 
mnes  cantores  et  car.trices  in  fuis 
naenns  mentionem  Iofiae:    ea  re 
apud  Israeiitas  in  confuetudinem 
addu6ra ,  id  quod  fcriptum  in  nae- 
niis  exftat.        De  reliquis  Iofiae  re» 26 
bus  atque  pietate  ad  fcriptum  legis 
Iouae  accorumodata ,  turn  de  eius 
geftis ,   a  primis  ad  vltitna ,    fcri- 
ptum exftat  in  lihro  regum  Israeli» 
tarum  et  Iudaeae. 

CAPVT     XXXVI. 

Ioachaxi  regrsum  breuisjittntnt.  Populi  mul. 
ta  per  Pharaonem.  Eltr.cimiti ,  et  idem 
loacimui  rex.  Httim  impiettu.  In  eum 
Nabuchodonnfnr.  Hutu*  viflofia.  Ioa~ 
cimi  captiuitM.  loachiv  faeces  for ,  tm- 
pitti ,  eaptilUH  Eabylone.  Sede<t*A  rex 
iwpiiu.  bideorum  fl,igitia ,  captiaitM, 
wernecio  mtferrima  ,  fimi  eonjlagrr.tio, 
Hierofntyw*  excifio.  Cyri  decree.,*:  .it 
fano  refiaenda. 

IN  Iofiae  locum  fuffectus  eft  ab  i 
incolis  in  regnum  Hierofolyniis 
Ioachazuseius  filius  annum  acta- 
tis  agens  vicefimum  tertium :    qui  % 
quum  Hierofolymis  tres  menfes 
regnasfet :    abdicauit  eum  Aegypti 
rex  Hierofolymis,       et  multata  ^ 
gente  centum  argenti  talentis,  et 
vnoauri,  regem  creauit  Iudxx  et 
Hierofolymae  Eliacimum  illius  fra- 
trem,  mutato  eius  nomine  in  Ioa. 
cimumi      captumque  Ioacaazmn^, 
eius  fratrem  abduxit  in  Aegyptu  m. 

Is  Ioacimus  anno  aetatis  fuse  vice,  j 
fimo  quinto  regnare  ingresfus ,  re- 
gnauit  Hierofolymis  annos  vnde- 
cim»  et  Iouam  Deum  fuum  ofFen- 
dit,      Aduerfuseum  expeditionem  s 
fecit  Nabuchodonofor  Babyloniae 
rex,   vinchimque  catenis  abduxit 
Babylonem  ,    et  partem  fupellec~ii.  7 
lis  templi  Iouae  Babylonem  aspor- 
tauit,  et  in  fuo  palatio  Babylone 
repofuit.    De  reliquis  Ioacimi  re-  g 
bus,  cammisGsque  ab  eo  flagitiis, 
Ff  4  et 


+y 


m.   n  i\  n  L  1  r  u  m  C  W  U  IN 


uap.  ge# 


et  quibus  fuerit  moribus  prxditus,* 
fcriptum  exfiat  in  libro  regumls- 
raelitarumet  Iudxx. 

p  Ei  fuccesfit  in  regnum  Ioachin 
eius  Alius,  annum  xtatis  agens 

looctauum.  Is  quum  contra  Io- 
ux  vo'luntatem  viuens,  regna- 
uisfet  Hierofolymis  rnenfes  tres 
tt  dies  decern  :  ineunte  vere  mi- 
fit  rex  Nabuchodonofor,  qui 
eum  Babylonem  (cum  eleganti- 
ore  templi  louse  fupellectile  ab- 
ducerent .  et  eius  fratrem  Sedeci- 
am  Iudxx  tt  Hierofolymx  regem 

1 1  conftituit.  Sedecias  anno  xtatis 
fux  vndecimo  regnum  adeptus,  re- 
gnauit  Hierofolymis  annos  vnde- 

i  a  cim ,  et  contra  Ioux  Dei  fui  vo- 
luntatcm  agens,  non  fe  leremix 
vati  fubmifit,  a  quo  ex  loux  man- 

i3dato  monel^tiir,  fed  contra 
regem  Nabuchodonoforem ,  cui 
Deum  iurauerat ,  rcbellauit ,  et  ad 
Iouam,  Israeli tarum  Deum,  non 
redire ,  obfirmata  ceruice  et  perti- 

14  naci  animo,  perfeuerauit.  Omnes 
quoque,  turn  facerdotum  ,  turn  po- 
puli  principes,  omnia  gentium  imi- 
tati  flagitia,  crimen  auxerunt,  et  Io- 
ux templum  ab  eo  Hierofolymis 
confecratum  pollucrunt. 

15  Quumque  ad  cos  Ioua,eorumpa- 
triusDeus,  mandara  perfuosnun- 
tios  fedulo  misfitaret;   quod  fuo 

1 6  populo  et  domicilio  parcebat :  illi 
Dei  et  nuntios  deridebant,  et  dicta 
contemnebant ,    et  vatibus  illude- 

1 7  bant ;     •  donee  tandem  concitus  in 

c)  ocbiuum  decimum. 


fuos  Ioua  ira  irremediabili,immifit 
eis  Chaldarorum  regem,  qui  eorum 
pubem  in  ipforum  facrarii  domo 
armis  trucidauit,  non  iuuenibus, 
non  virginibus,  non  fenibus  aut  de- 
crepitis  parcens ,  omnibusquein 
eius  poteftatem  traditis,  omnia  fani 
maiora  minoraque  vafa,  omnes 
templi  Ioux  regisque  et  eius  pro- 
cerum  thefauros  Babylonem  depor- 
tauir.  Fanum  igni  crematum  eft : 
muri  Hierofolymx  diruri :  omnia 
fplendida  xdificia  combufta,omnia- 
que  elegantia  vafa  corrupta  funt. 
Si  qui  ferro  fuperfuerant,  hi  ab  illo 
Babylonem  in  captiuitatem  dufii ; 
eieiusquefiliis  feruiuevunt,  donee 
viguit  regnum  Perficum :  vt  id 
eueniret ,  quod  Ioua  leremix  voce 
minatus  erat,  id  eft,  vt  interea  terra 
fuis  fmeretur  fabbatis,  qux  quidem 
tamdiu  feriata  eft,  quamdiu  deferta 
fuit,  ad  peragendos  annos  feptua. 
ginta. 

Anno  autem  primo  Cyri  Perfa- 
rum  regis,  vt  accideret  id,  quod 
Ioua  leremix  ore  prxdixerat,  Cy- 
rus Perfarum  rex ,  inftinctu  Ioux, 
ediclum  in  toto  imperio  fuo  pro- 
mulgauit ,  idque  fcriptum  hoc  mo- 
do  :  fie  dicit  Cyrus  Perfarum  rex : 
omnia  mihi  regna  orbis  terrarum 
dedit  Ioua  Deus  cxleftis ,  idemque 
mihi  conftruendum  fibi  templum 
Hierofolymis  in  Iudxa  mandauit. 
Siquisomninoin  vobiscft,  qui  fit 
ex  illius  populo :  profkifcatur  fane, 
fecundo  Ioua,  eius  Deo. 


«I 


mj    c 


Cap.  i. 


457 


ESDRAE  LIBER  J. 


m 

::-!t: 
I  I 

-  » 
■ 

siiili 

:ccs 
KJ 

tVJd 
1KB 
-:l 
bM 

in 

Peri* 
u 

iQ 

c  no 

irei 
81 
■ 

0 

i| 

k 


3LV: 


CAPVT    I. 

Cyri  diuinm  infiinclu*  de  inftaurmido  Mie- 
rofelyms  f.uio  ,  edidttm.     Reflituta  vafa. 

NNO  primo  Cyri    Perfa- 
runi  regis,  vtaccideret  id, 
quod   Ioua    Ieremiae    ore 
prxdixerat,  Cyrus  Perfa- 
rumrex,  inftindhi  Iouae ,  ediclum 
in  toto  imperio  fuo  promulgauit, 
aidque  fcriptum  hoc  modo :      fie 
dictt  Cyrus  Pcrfarum  rex :  omnia 
mihi  orbis  terrarum  regna  dedit 
IouaDeuscaeleftis,  idemque  mihi 
conftruendum  fibi  templum  Hiero- 
3  folymis  in  Iudaea  mandauit.      Si 
quis  omnino  in  vobis  eft ,  qui  fit  ex 
illius  populo :   proficifcatur  fane, 
fecundo  eius  Deo ,  Hierofolymam, 
quae  eft  in  Iudaea ,  ad  inftaurandum 
templum   Iouae  Dei  Israelitarum., 
4quiDeuseftHierofoJymis.    Atque 
omnes   reliquos  ex  omnibus  Iocis, 
vbi  peregrinantur,  iuuent  ipforum 
conterranei  argento,  auro,  faculta- 
tibus  et  beftiis,  praeter  voluntaria 
munera  ad  fanum  hierofolymita- 
num: 
5     Turn   iudaearum  et  beniamiti- 
carum  familiarum  primarii ,  et  fa- 
cerdotes,  etLeuitae,  quicumque 
diuinitus  excitabantur,  fefe  ad  pro- 
ficifcendum  pararunt,  ad  inftauran- 
dum Iouae  templum  hierofolymi- 
6tanuro:      eisque  opitulati  funt  o- 
mnes    finitimi  argentea  aureaque 
fupellediile,  facuitatibus,  beftiis  et 
ftrenis  ,  praeter  omnia ,  quae  vitro 
collata  funt. 
7     Turn  Cyrus  Perfarum  rex ,  tern- 
pli  Ioux  vafa ,  quae  Nabuchodono- 
for  Hierofolymis  exportata,  in  Dei 
%  fui  templo  pofuerat ,  depromfit  per 
Mithridatem  quaeftorem  fuum,  qui 
ea  Sasbafari  Iudxae  praendi  nume- 
rauir,quorum  quidem  numerus  hie 
5>  eft :    phiaiae  aureae  triginta ;  argen- 


tese  mille:  cultri  vndetriginta : 
fcyphi  aurei  triginta :  fcyphi  argen-  io 
ti  fecundarii  quadringenti  decern  : 
vafa  alia  milie.  Omnium  aureo-  it 
rum  argenteorumque  vaforum 
fumma  eft,  quinque  millia  quadrin- 
genta,  quae  omnia  Sasbafar  cum  his 
quiexcaptiuitate  discedebant,  Ba- 
bylone  Hierofolymam  deportauit. 


CAPVT    II. 

Redeuntium  Hierofolymam  duces.      CtBata 
profano  dona. 

ATque  hi  funt  prouineiales,  | 
quiexcaptiuis,  quos  Nabu- 
chodonofor  Babyloniae   rex 
Babylonem  deportauerat ,    disces- 
ferunt,  et  Hierofolymam  et  in  Iu- 
daeam  fua  quique  in  oppida  redie- 
runt :      qui  quidem  venerunt  cum  % 
Zorobabele,Iefua,Nehemia,Saraia, 
Reeleia,  Mardochaeo,  Belfane,  Mes- 
phare,  Beguai,  RehumoetBaana. 
Hominum,  inquam,  Israelitarum 
numerus  hie  eft.    A  Pharofo  orti,  3 
duo  millia  centum  feptuaginta  duo. 
A    Sephatia   trecenti   feptuaginta  4 
duo.      Ab  Ara  feptingenti  feptua-  5 
ginta  quinque.      A  Phahatmoabo  & 
ex  Iefuaioabi  natis  duo  millia  o» 
ftingenti  duodecim.      Ab  Elamoy 
mille    ducenti   quinquaginta  qua- 
tuor.       A  Zathu  nongenti  quadra-  g 
ginta  quinque.      A  Zachaeo  feptin-  9 
genti  fexaginta.      A  Bani  fexcenti  10 
quadraginta  duo.      A  Bebai  fex.  n 
centi  viginti  tres.       Ab   Azgado  1» 
mille  ducenti  viginti  duo.       Ab  13 
Adonicamo  fexcenti  fexaginta  fex- 
Ab  Beguai  duo  millia  quinquaginta  14 
fi?x.    Ab  Adine  quadringenti  quin-  1 5 
quaginta  quatuor.     Ab  Atere  ex  itf 
Eaechia  nonaginta  o&o.      A  Befai  1  -i 
trecenti  viginti  tres.    A  Iora  cen- 
tum duodecim.      AbHafumo  du-  ,R 
centi  viginti  tres,     A  Gibbare  no-  f  * 
F  f  5  nagiiu  y 


45» 


ESDRAE  LIBER  I. 


Cap.  i.  3. 


40  naginta  quinque.  A  Bethlchemo 
31  centum  viginti  tres.      Netophaen- 

22  Hrs  quinquaginta  fe.v.       Anathoten- 

23  fes  centum  viginti  octo.  Ab  Az- 
mauetho    orti    quadraginta    duo. 

24  A  Cariathiarimo  Cephirani  et  Be- 
rothenfes  feptingenti  quadraginta 

25  tres.     AbHaramaet  Gaba  fexcenti 
viginti  vnus.       Machmantini  celi- 
ac turn  viginti  duo.       Bethelenfes  et 

27  Haienfes  ducenti  viginti  tres.  A 
Nebene    orti    quinquaginta   duo. 

28  A  Magbi  centum  quinquaginta  fex. 

29  Ab   Elamo   altero   miiie    ducenti 

30  quinquagin'a  quatuor.       Ab  Hari- 

31  mo  trecenti  viginti.  A  Lodadide 
et  Onone  feptingenti  viginti  quin- 

32  que.  A  Ierechone  trecenti  qua- 
3}draginta  quinque.  A  Senai  tria 
34  niiliia  feycenti  triginta.      Sacerdo- 

fes  a  Iadaia  orti  ex  frirpc  leftist 
3jnongenti  feptuaginfa  tres.        Ab 

Emmere  mille  quinquaginta  duo. 
36  A  Phamure  mille  ducenti  quadra- 
?7ginta  fepiem.  Ab  Harimo  mille 
sg  ieptemriecim.      Leuitje    Ieftia    et 

CadmieleexQdauix  natis  prcgnati 

39  feptuaginta  quatuor.  Cantores  ex 
Afapho  orti  centum   viginti  octo. 

40  A  ianitonbusorti,  a  Sellumo,  ab 
Atere,  aTalmone,  ab  Accubo,  ab 
Hatha,  aSobai,  in  fuiunu centum 

41  triginta  nouem.  Dedititii  pro- 
gnatiSiha,  Hafupha,  Tabbaotho, 

41  Ceroe,  Siaa,  Phador.e, 

43  Lebana,  Hagaba,  Accubo, 

44  Hagabo,  Samlai,  Hananc» 

45  Giddele,  Gahare,  Raaia, 

46  Rafine,  Necoda,  Gazamo, 

47  Vza,  Phafea,  Befai,  Afna, 

48  Munimo,  Ncphufimo,  Bacbuco, 
4y  Hacupha,  Harhure,  Baslutho, 
5oMahira,  Harfa,  Barcomo, 

51  Sifara,  Tharoa,  Nafia,  Hatipha. 

52  Turn  Solomoniis  prognati ,  Sotai, 

53  Sopheretho,  Pharuda ,     Iala,  Dar- 

54  cone,  Giddele ,  Saphatia,  Hattile, 
S  j  Phochereto,      Sebajmenfes,  ex  A- 


mi :      quorum  omnium  dedititio-  56 
rum   et   Solomoni*  prognatorum 
fummaeft  trecenti  nonaginta  duo. 
A  Theimcla  autem  profecli,  Thel-  57 
harfa,  Cherubus,  Addan  et  Emmer, 
non  potuere  fuam  familiam  et  ftir-  58 
pern  ostendere,  anexlsraelitises- 
fent.    Dalaix ,  Tobiz,  et  Necodae  59 
pofteri  fexcenti  quinquaginta  duo. 
Ex  facerdotum  genere  autem  orti  60 
ab    Habaia,    Haccofo,    Berjelai, 
qui,  duda  de  BerzelaisGalaaditx6i 
hliabus  vxore ,  in  illud  nomen  con- 
cesferat :      hi  inquam ,  quutn  Cux6z 
ftirpis  codicem  fcrutati  non  exfta- 
rcnt,     abdicati    funt    facerdotio, 
vetiti  ab  Aterfatha ,  vefci  facrofan-^5 
ctis,  donee  exfiiteret  pontifex  </cla- 
ritatis   et    integritatis.        Totius^4 
omnino  multitudinis  fumma  erat 
quadraginta    duo   millia    trecenti 
fexaginta  :      praeter  eorum  feruos  6» 
etancillas,  quicrant  feptem  millia 
trecenti  triginta  feptem,  et  in  his 
cantores  etcantrices  ducenti.    Eo-$6 
rum  equi  feptingenti  triginta  fcx  : 
muli  ducenti  quadraginta  quinque  : 
cameli  quadringenti  triginta  quin-67 
que :    aiini   fex  miliia  feptingenti 
viginti.      Ex  familiarum    autem  68 
primariis ,    quum   ad    louse  tem- 
plum  hierofolymitanum  venisfent, 
fucre,  qui  ad  fanum  in  integrum  69 
reftituendum  fua  fponte  conferrent 
pro  viribus   ad    operis  impenfas, 
auri  drachmarum   vnura  et  fexa- 
ginta millia,argenti  minarum  quin- 
que millia,  et  facerdotaJes tunicas 
centum.       Confederunt  autem  fa- 70 
cerdotes,  etLeuitae,etpIebeii,  can- 
toresque,  etianitores,  et  dedititii, 
in  fuis  oppidis,    itemque  omnes 
Israelite  in  fuis  oppidis. 


CAPVT    III. 

Ar.t  ntua  ,  et   facrificia.     Templi  inflaur*- 
tio.     Prtfcfft  .id  opiu  ir.tenti. 

Iain- 


i)  qui  ex  Dei  «raeulo  (adhibito  Akaronis  monili.  in  quo  CLARITAS  ET 
INrBGRirASlccipium  ctac)  fcifcuar«nr ,  inilli  ex  faccreiocum  genere 
cifcnr. 


Cap.  3,4. 


E  S  D  R  A  E 


459 


IAmque  propinquante  menfe  fe- 
ptimo ,  quum  Israelite  fuis  de- 
gerent  in  oppidis,conuenit  totus 
ad  vnum  populus  Hierofolymam, 
t  ct  Iefua  Iofedeci  filius,  eiusque 
,  eognati  facerdotes,   et  Zorobabel 
Salathielis  filius  ,  eiusque  eognati, 
:  aram  Dei  Israelitarum  inftituerunt 
1  conftruere  ad  facienda  in  ea  folida 
i  facrificia,  vt  in  diuini  Mofis  lege 
i  praefcriptura  eft :        inftrucraque 
in  fuis  fundamentis  ara ,  quamuis 
impendente  eis  terrore  a  ceterarum 
:  regionum  nationibus ,  fecerunt  in 
ea  folida  louae  facrificia,  videlicet 
itnatutina  et  vefpertina,      et  vm- 
1   braculorura  feftum  ex  praefcripto 
egerunt,   et  quotidiana  folida  fa- 
1  crificia,  adnumerum,  vt  cuiusque 
diei  ritus  atque  ratio  poftulabat, 
.-  fecerunt.      Deinde   iuge  folidura 
!  facrificiura ,  et  nouiluniorum ,  et 
omnium  louae  cenfecratarum  fol- 
1   lemnitatum,  et  omnium,  qui  louae 
[5  fua  fponte  libabant.      A  primo  die 
,    menlis    feptimi     cceperunt    louae 
folida  facere  facrificia,nondum  flin- 
ts dato  louse  fane.      Itaque  pecuni- 
1    am  dederunt  lapicidis  et  fahris,  et 
I    cibum    potionemque ,    el    oleum 
I    Sidoniis  et  Tyriis ,  ob  vehendam 
cedrinam  materiem  ex  Libano  ad 
I   mare  iopicum,  vt  eis  erataCyro 

Perfarum  rege  concesfum. 

,g      Anno   autem  fecundo  aduentus 

eorum  ad  fanum  hierofoiymitanum, 

fiienie  fecundo ,  adgresfi  negotium 

Zorobabel  Salathielis,  et  Iefua  Iofe- 

;    deci  filius  ,  reliquique  eorum  con- 

fanguinei  facerdotes  et  Leuitac ,  et 

qudtquot  Hierofolymam  ex  capti- 

uitate  venerant ,  Leuitas  eos ,  qui 

vicefimum  aetatis  annum  excesfe- 

rant,  vrgendo  operi  templi  louae 

p  prafecerunt :     fueruntque  pariter 

lntenti  Iefua  cum  fuis  fijiis  et  co- 

gnatis,  Cadmiel  eiusque  filiiluda 

prognati ,  ad  inftandum  iis ,  qui  in 

fano  opus  faciebant ;  nee  non  He-; 

1    nadabo  nati,  ecrumque  filii  etco? 

o  gnati  Leuitae,     Quumque  iacere;i= 


tur  a  ftrucroribus  fundamenta  Jcel- 
lae  louae :  ftatuerunt  indutos  facer» 
dotes  cum  tubis,  et  Afapho  pro- 
gnatos  Leuitas  cum  eymbalis,  ad] 
Iouam  auctore  Dauide  Israelita- 
rum rege  laudandum.  Atque  his  n 
louae  bonitatem ,  et  aeternam  erga 
Israelitas  clementiam,  cum  Iau- 
dum  celebratione  cantantibus ,  in 
hac  louae  laudationeiaciendis  tem- 
pli louae  fundamentis,  vniuerfus 
ingenti  flrepitu  populus  perfona- 
bat.  Sed  multi  facerdotum,  et  ii 
Leuitarum,  et  familiarum  pri- 
niarii  fenes,  qui  prius  templum 
viderant,  quum  hoc  templum, 
fpedhmtibus  ipfis ,  fundaretur ,  fle- 
bant  ingenti  voce:  rurfumque  tg 
multi  cum  laeto  ftrepitu  clamorem 
edebant,  ita  vt  hominum  laetitiae 
fonus  a  flebili  voce  non  discerne- 
retur ,  illis  ingentem  fonitum  voce 
procul  audienda  reddentibus. 

capvt    mi. 

Aduerfarii  contra  farJ  inflauratorei.  lit- 
p  edit  a  fabricatio.  Ad  Artaxerxe-n  ad- 
uerfarii.   Perfuafus  male  rex  contra  pios. 

POftquam  Iudaeorum  et  Benia- 1 
mitarum  aduerfarii  audiuere, 
louae  Israelitarum  Dei  fanum 
a  captiuis  inftaurari :  Zorobabe-  a 
lem  et  familiarum  principes  ad- 
eunt,  etadaedificationis  focietatem 
admitti  poftulant :  fefe  enjm  eius- 
dem  cum  illis  Dei  ftudiofos  esfe, 
eique  ah  Efarhaddonis  Asfyriac  re- 
gis tempore ,  a  quo  eo  deducti  fuis- 
fent,  facrificare. 

Quibus  Zorobabel  et  Iefua  re!i-  3 
quique  israeliticaruin  familiarum 
pximarii ,  refpondent,  non  esfe  fui 
Dei  templum  ab  illis  fimul  et  a  fe 
conftruendum :  fed  vnos  fe  louae  Is» 
raeiitarum  Deo  fimul  esfe  aedifiea- 
turos ,  quemadmodum  ipfis  esfet  a 
Cyro  Perfcrum  rege    mandatum. 
Ita  factum  eft,  vt  incolae  Iudaeos  im-  4 
pedirent,  etahaedificando  deterre- 
rent/     atque  in  eot  confultores  5 
fubor- 


4<5? 


LIBER    I. 


Cap.  4. «. 


fubornarent,  quieorum  confilium 
disfoluerent,   toto   tempore  Cyri 
Perforum  regis,  vsquead  regnum 
6  Darii  Perlarum  regis.     Atque  in 
initio    regni    Asfueri  fcripferunt 
aduerfus   ludaeos  et  Hierofolymi- 
tanos    criminationem ,      ac    tem- 
7poribus  Artaxerxi*  fcripfit  Btsla- 
nius,    Mithndates,    Tabeel,    et 
reliqui  eius  college  ad  Artaxerxem 
Perlarum  regem  epiftoiam  et  litte- 
8  ris  et  fermone  fyriaco.     Item  Re- 
humus  rariontim  magilicr  et  Sam- 
fais  fcriba  epiftolam  contra  Hicro  - 
folymitanos  fcripfeiunt  ad   Arta- 
xerxem regem  in    hunc  modum. 
p Exemplar  epiilolc,  quam  turn  ad 
eum  nnferunt  Rehumus  rationum 
niagifter,Samfais  fcriba,  et  reliqui 
eius  focietatis  Dinari ,  Apharfatha- 
cxi,  1  harphelxi ,  Apharf.ei,  Arca- 
uxi,  Babylonii.Sulancchxi,  Dcani, 
loElaniitx  et  reliqux  nationes ,  quas 
Atenaphar  ille  magnus  et  Celebris 
transtalcrar,  ctin  vrbibus  Samariac 
collocauerat,reliquiquein  Syriaet 
H  Chanamca    degmtes.       Artaxerxi 
regi  homines  eius  in  Syria  et  Cha- 
ijiurt.ea  ferui.      Scito  rex,  Indxos 
hue  lftinc  profc6tos,venisfe  Hiero- 
folymam,  vrbem  rcbellem  et  im- 
probam  ,  quamin(biirant,mccnia- 
que   iaclia   fundameiuis     ponunt. 
Nunc  fcito,  rex,  l\  ea  vrbs  inftaura- 
*  ta  fuent ,  eiusqne'uniri  conftrucli : 
eos  non  esfe  tributum  ,  vecitigal, 
portoria  foluturos :  iafiet,  vt  re- 
gii  reditus   detrimentuin  capiant. 
Qiiamobrem  nos,qui  aulx  fale  con- 
'^diti,  regis  dedecus  videre  non  fus- 
tinemus ,  propterca  hoc  tibi ,  rex, 
fignificandum  curamus,  vtlibrum 
geftorum  maioriun  tuorum  infpi- 
cias.      Inuenies  enim  in  iis  com- 
>  5  menfariis ,  et  cognofees ,  hanc  vr- 
bem esfc  rebellem ,  et  regihus  atque 
jxrouinciis  incommodam ,  in  eaque 
deiectionesolim  facias  esfe,  eovs- 
que  vt  vaftata  fit.     Igitur  hoc  tibi, 
rex,indicamus,  hac  vrbc  inflaurata, 
eiusque  muris  refesftis ,  lore  vt  in 
Syria  nihil  iuris  habeas. 


Turn    rex   Rehumo   rationum  n 
magiOro,  et  Samfai  fcrib-c,  reli- 
quisque  eorum    fociis   Samariam 
incolentibus ,  et  ceteris  in  Syria 
degentibus,  refponfum  cum  falu- 
tatione   mifit   in   hunc  modum: 
quam  ad  nos  mififtis  epiftolaru,l' 
explicata  coram  me  eft :   meoque 
iusfu  quum  quxfitum  esfet :  com- 
pertum  eft,     vrbem    iftam   iam 
olim   regibns    repugnauisfe ,     et 
in  ea  rebelliones  ac  defeciiones 
exftitisfe  ,    regesque  prxpotentes I; 
Hierofolymis  fuisfe,      quibus  o-1! 
nini  Syrix  regioni  imperantibus, 
tributa.vedtigalta,  portoriaque  fol- 
uerentur.      Quamobrem  edic'tum2' 
proponite ,  vt  cesfent  homines  ifti, 
neue  vrbs  ifta  inftauretur,  mil  a  me 
fuei it  aliter  decretum.      Cauete,* 
ne  iftud  non  fiat :  ne  inde  oriatur 
damnum:    quod  fit  regibus  detri- 
mento.      Hoc  epiftolx  regis  Arta-2 
xerxis  exemplar  fimulac  apud  Re- 
humum  rationum  magiftrum  ,  et 
Samfaim  fcribam  eorumque  focios, 
recitatumeft:  illi  celenter  Hiero-2 
folymamad  ludaeos  profcc"ti  funt, 
eosque  per  poteftatem  atque  vim 
impediuerunt.      Ita  intermisfum2, 
fani  hierofolymitani  opus  iacuic, 
vsque  ad  annum  fecundum  regni 
Darii  Perfarum  regis. 


CAPVT    V. 

Zorobabe/it,  ac  lefut  /indium  in  templi  in» 
fl/iuratianc.  Prttores  ad  regent  Darium 
xurfum  de  hijiauratoribttt  probis.  At 
tumdem  prttorum  confilium. 

VAticinantibus  autem  Haggxo  I 
vate ,  et  Zacharia  Addonis  fi- 
Iio  vate  ,  nomine  Dei  Israeli- 
tarum,  quo  erant  prxditi  ad  lu- 
dxo* ,  qui  vel  in  Iudxa  vel  Hiero- 
folymis erant ,  excitati  Zoroba-  < 
bel  Salathielis,  et  Iefua  Iofedeci 
filius,  ccepere  hierofolymitaiunn 
inftaurarefanum,  diuinis  vatibv.s 
prxfentibus,  eosque  confirmanti- 
bus.  Eo  tempore  venerunt  ad  nos 
Tha- 


. 


Cap.  5-  *• 


E  SD  R  A  E 


46 1 


Thathanais  Syriae  praetor,et  Sthar- 
bozanais ,  eorumque  focii ,  qui  ex 
eis  quaefiuerunt ,  cuiusnam  man- 
date) id  tempi  um  inftaurarent,  mu- 
4rosque  reficerent?  Ad  quae  nos 
ita  refpondimus ,  nomina  indican- 
tes   auclorum  eius   aedificationis, 

5  vt  refpiciente  Deo  fenatores  Iu- 
daeos ,  prohibiti  non  fint ,  donee 
causfa  ad  Darium  relata  referretur 

6  fuper  ea  re  epiftola.  Eft  autem 
inexemplari  litterarum,  quas  Tha- 
thanais Syrix  praetor  et  Stharboza- 
nais,  fociique  Apharfechaei  in 
Syria  degentes  ad  Darium  regem 
miferunt  fcriptum  in  hanc  fenten- 

7tiam:      Dario  regi   faiutem  plu- 

8  rimam.  Scito  rex ,  venisfe  nos 
in  iudaeam  prouinciam  ad  tem- 
plumDeimagni,  quod  ingentibus 
faxi9  ftruitur,  lignisque  parietes 
integuntur,  atque  ab  iliis  et  dili- 

9genterfitopns,  etfeliciter.  Nos 
ex  fenibus  illis  fcifcitati  fumus, 
cuiusnam  mandato  tempium  illud 
aedificarent,  murosque  reficerent, 

lOeosque  de  eorum  nominibus  per- 
contati  fumus,  qui  funt  eorum 
principes,  vt  ea  fcriberemus,   ti- 

•  1  bique  id  fignificaremus.  Illi  no- 
bis in  hanc  fententiam  refponde- 
runt :  nos ,  «eli  terrarumque  Dei 
cultores ,  tempium  inftauramus, 
quod  multis  ante  faeculis  a  maximo 
regum  Israclitarum  conftruclum 

Hfuerat,  atque  abfolutum.  Sed 
irritatus  a  maioribus  noftris  cadi 
Deus,  eos  Nabuchodonofori  Ba- 
bylonise  Chaldoeorum  regi  dedidit, 
qui  hoc  tempium  euertit,  illiusque 
populum    Babylonem     captiuum 

13  transtulit.  Verum  rex  Cyrus  an- 
no primo  fui  Babyioniae  regni 
edictum  de  hoc  inftaurando  fano 

*4propofuit,  fanique  vafa  aurea 
atque  argentea ,  quae  Nabuchodo- 
nofor  ex  hierofc'ymitano  templo 
fubiato  in  babylonicum  fanuni  de- 
portauerat ,  abstulit  ex  babylonico 
fano :  iisque  cuidam  nomine  Sas- 
bafari ,  ( quern  prae  wrem  fecerat , ) 


traditis,      eiimperauit  ,  vt  eain  »5 
templo  hierofolymitano    pofitum 
iretjVtque  fanum  eodem  fundamen- 
to  conftruendum  curaret.      Turn  1 6 
Sasba&r  ille  proTe&us  hieirofoly- 
mitani  fani  ftindamenta  iecit,  atque 
ex eo  haclenus  aedificatur,  nee  dum 
abfolutum  eft.        Quamobrem  fi  17 
tibi,  rex,  ita  videtur,  quseratur 
in  regio  tablino ,  quod  iftic  Baby- 
lone  eft ,  an  fit  a  Cyro  rege  decre- 
tum ,  vt  hierofolymitanum  fanum 
inftauretur,    et   nobis  fignificato 
tuam  fuper  hac  re  fententiam. 

CAPVT    VL 

Cyri  decretum  imtentttm  pro  fani  coxflru- 
{Hotte.  Darii  mundatum  de  reficiendo 
fiino.  Pa/cba  reducum  Hicrofolyvut  ce- 
leb return. 

TVnc  rex  Darius  imperauit,  vt  t 
in  libraria ,  vbi  thefauri  Ba- 
bylone  conditi  erant ,  veftiga- 
retur.      Inuentusque  eft  Ecbata-* 
nis*(quod  caftrum  eft  inMedia  pro- 
uincia,)  liber  quidam,  in  quo  fie 
memoriae  proditum  erat.      Anno  3 
primo  regni  fui  Cyrus  rex  edi£h> 
fanxit,  vt  hierofolymitanum  tem- 
pium conftrueretur ,    vbi  facrifi- 
ciafierent,  ea  amplitudine ,  vt  al- 
titudo  fexaginta ,  et  latitudo  toti- 
dem  pateret  cubitos,    trinis  in- 4 
gentium  faxoruni  crdinibus,    et 
fingulis  ligni:  fumtus  autem    ex 
regia  fuppeditaretur.     Vafa  quo-  $ 
que  fani  aurea  et  argentea ,  quae 
Nabuchodonofor  ex  hierofolymi- 
tano fublata  fano  Babylonem  de- 
portauerat,  redderentur,    et   in 
Hierofolymae  relata  fanum ,  fuunx 
in  locum   in  aede  reponerentur. 
Qiiamobrem  tu  Thathanai,  Syriae  6 
praetor ,  et  Stharbozanai , veftrique 
focii  Apharfechaei  in  Syria  degen- 
tes ,  facesfite  iftinc ,    iftudque  fa-  7 
num  fieri,  et  aludaeaepnrtoreiu- 
daeisque  fenatoribus  in   fua  iede 
conftrui  finite.      Impero    autem  S 
vt  ita  cum  iftis  Iudac*  fenatoribus 

ad 


4<5z 


LIBER    I. 


Cap.  6. 7. 


ad  iftius  fani  conftru&ionem  aga- 
tis,  vt  de  regio  fifco,  id  eft,  de 
tributis,  quae  in  Syria  penduntur, 
fedulo  fuppeditetur  iftis  fumtus : 
$ne  opus  intermittatur.  Ac  quae 
opuserunt,  tauri,  arietes,  agni 
ad  ficrificandum  carli  Deo,  tuin 
frumenf  um ,  fal ,  vinum ,  oleum  ; 
haec  vti  illis  hierofolyraifanorum 
facerdotum  arbitratu  quotidie  fine 
lodubio  fubminiftrentur:  vt  ha- 
beant,  vnde  caclefti  Deo  fuauiter 
olentialibent,  proque  regis  et  e. 

11  his  flliorum  vica  fupplicent.  At- 
que  hoe  impero,  vtquisquis  ho- 
nunum  hoc  niandatuin  immutaue- 
rit;  is  in  tigno  ex  ipfius  aedibus 
detraclo  et  erecto  fuspcndatur,eius- 
que  domus  hanc  ob  rem  publicata 
complanetur. 

12  Deus  autem  ,  qui  fuum  nomen 
ibi  collocauit,  omnem  vel  regeni 
vel  priuatimi  honiinem  perdat ,  qui 
ad  iftud  hicrofolymitanum  tem- 
plutn  vel  inimutandum  vel  corrum- 

Eendum  manum  admouerit.     Ego 
larius  hoc  fedulo  faciendum  im- 
pero. 

1 3  Turn  Thathanais  Syriae  pro? tora 
et  Stliarbozanais,  eorumque  focii 
Darii  regis  niandatum  diligenter 

I4exfecuti  funt.  Igitur  iudaci  fenatorcs 
feliciter  aedificantes,  vaticinantibus 
Haggxo  vate  ,  et  Zacharia  Addonis 
filto ,  turn  Dei  iusfu,  turn  Cyri  et 
Darii  ct  Artaxerxis  Perfarum  regi?, 

15  aedifkium  abfoluerunt.  Et  eo 
templo  ad  diem  tertium  menfis  A- 
daris ,  anno  regni  Darii  fexto  exac- 
dificato,  egerunt  Israelite  facer- 
dotes  er  Lenitx  reliquique  exfules 
eius  templi  dedicationem  cum  lac- 

l6titia:  ad  quam  dedicationem  im- 
molauere  tauros  centum  ,  arieres 
ducentos,   agnos    quadringentos, 

l7capros  caprinos  ad  vniuerforum 
Israelitarum  expiationem  duode- 
cim,  pronumerotribuum  israelui- 

iScarum:  facerdotibus  in  fuas  cu- 
rias ,  et  Leuitis  in  clasfes  ad  hiero- 
folymitanura  Dei  cultum,  ezlibri 


Mods  pnferipto,  distributis.    E-  '. 
gerunt  etiam  exfilii  reduces  pafcha 
die  menfis  primi  decima   quarta: 
luftratisque  facerdotibus  etLeuitis,  a< 
et  omnibus  ad  vnum  puris,  Leuitae 
pafcha  turn  omnibus  cxfulibus,  tum 
facerdotibus  fnis  confanguineis,  et 
fibi  ipfis  immolarunt :     et  epiilati  *< 
funt  tani  omnes  ex  captiuitate  re- 
uerfi  Israelitar ,  quam  omnes ,  qui 
apud   cos  ex   incolarum  gentibus 
impuritatem  depofuerant  Iouae  Is- 
raelitarum Dei  ftudio  :      egerunt-  *J 
que  afcymalia  fcptemdialiacumlae- 
titia  ;  quod  eos  Ioua  laetitia  adfecis- 
fet,eisque  regisAsfyriae  beneuolen- 
tiam  conciiiauisfet,  ad  eos  in  opere 
fani  Dei  israelitarum  iuuandos. 

CAPVT    VII. 

El-'*  fucerdotis  Babylone  profeflio,  p'tetat 
rnirt.  Artaxerxis  ad  htJram  litter» 
btnigng. 

POft  eas  res  regnante  Artaxer-  * 
xe  Perfarum  rege,  Esdras  ad 
Aharonem  pontificem  perSa- 
raiam,  Azariam,  Helciam,  Sellu- 
mum,  Sadocum ,  Achitobum,  Ama- 
riam,  Azanam,  Maraiothum,  Zara- 
iam,Ozim,  Boccim,  Abifuam,  Phi- 
neem  et  Eleazarum  genus  referens, 
virmofaica  lege  a  loua,  Israelita-» 
rum  Deo ,  tradita  acute  eruditus,  * 
Babylone  discesfit,       impetratis  33 
rege,  Iouae  Dei  fui  auxilio ,  omni- 
bus fuis  poftulatis.    Cumque  eo4 
nonnulli  Israelitarum,  et  facerdo- 
tum, et  Leuitaruni,  et  cantorum, 
et  ianitorum  dedititiorumque  Hie- 
rofolymam  profecti  funt,  anno  re- 
gis Artaxerxis  feptimo.    Peruenit  5 
autem  Hierofolymam  primo  die 
menfis  quinti  anni   regis  feptimi, 
quum  primo  die  menfis  primi  Ba- 
bylone profe&us  esfet :     tarn,  pro-  6 
penfo   Dei   fui  auxilio   vfus  eft. 
Adplicuerat  enitn  animum  fuum  2 
Esdras  non  folum  ad  Iouae  legis 
ftiichum  atque  exfecutitmera ,  ve- 

rum 


Cap.  7.  g. 

— 


E  S  D  R  A  E 


463 


fbm  etiam  ad  Israditas  aequo  et  Hi- 
re erudiendos 

g  Dederat  autem  rex  Artaxerxes 
epiftolam  Esdiae  facerdoti  profes- 
fori,  et  verbis  praeceptorum  et 
inftitutorum    Israelitis    a     Ioua 

0traditorum  erudito:      cuius  epi- 

oftolae  hoc  eft  exemplar.  Artaxer- 
xes rex  regum ,  Esdrae  facerdoti  le- 
gis  Dei  cadeftis  profesfori  eximio 

iChananxo.  A  me  decretum  eft, 
vt  cuicumque  israelitici  populi  fa- 
cerdotum  Leuitarum  libuerit  ex 
meo  regno  Hierofolymam  profici- 

ifci,  tecum  proficifcatur:  quan- 
doquidem  a  rege  et  eius  feptem 
confiliariis  mitteris,  vt  Dei  tui 
quam  habes  legem ,  Iudzorum  et 
Hierofolymitanorum  gratia ,  excu- 

3  tias :  necfolumargentum  et  au- 
rum ,  quod  rex  et  eius  confiliarii 
largiuntur  Israelitarum  Deo,  cu- 
ius domicilium  Hierofolymis  eft, 
feras,  fed  etiam  quidquid  argenti  et 
auri  na6his  fueris  in  tota  Babylo- 
niae  rcgione,  vna  cum  iis,  quae  po- 
pulus  et  facerdotes  ad  fui  Dei  tem- 
plum  hierofolymitanum  vitro  con- 

4tulerint.  Ernes  igitur  ifta  pecu- 
nia  fedulo  tauros ,  arietes,  agiios, 
eorumque  ferta  et  prolibandutn  vi- 
num,  quae  Hierofolymis  ad  aram 

|5  templi  Dei  veftri  libes.  Reliquo 
argentoetauro  vtimini  tuo  et  tu- 
orum  confanguineorum  arbitrio, 

6  ex  Dei  veftri  fententia.  Vafa  au- 
tem, tibiad  cultum  templi  Dei  tui 
tradita ,  referto  ante  Deum  hiero- 
folymitanum. Cetera,  quae  tibi 
ad  Dei  tui  templum  fuerint  impen- 

8  denda,  folues  de  fifco  regis.  Ego 
vero  Artaxerxes  rex  omnibus  im- 

9pero  in  Syria  degentibus,  vt 
quidquid  a  vobis  petierit  Esdras 
facerdos,  legis  Dei  caclorum  pe- 
ritus,  id  fedulo  prseftetur,  vsque  ad 
argenti  talenta  centum,  tritici  co- 
ros  centum,  vini  et  olei  batos  cen- 
tenos,  etfalis  fine  vlla  praefcripti- 

3  one.  Denique,  quidquid  caelefti 
Deo  placuerit ,  id  ad  eius  templum 


diligenter  exhibeatur:     ne   regis 
et  regnum  et  liberi  dent  pcenas. 
Hoc   quoque  vobis  fignificamus,  21 
ne  vlii  facerdotum,    Leuitarum, 
cantorum^anitorumjdedititiorum, 
etiftius  templi  adminiftrcrum  tri- 
butum ,  vedtigal ,   portorium  im- 
poniliceat.      Tu  veroEfdra,  pro  22 
Dei  tui  fapientia ,  qua  praeditus  es, 
ftatuito  indices  et  prxfides        eos-  23 
que  omnes  legis  Dei  tui  peritos,  qui 
omnibus  Syriam  incolentibus  ius 
dicant,  imperitos  autem  docetote. 
Ac  quisquis  tui  Dei  et  regis  Iegi24 
non  parueriu  in  eum  finedubita- 
tione  animaduertatur  vel  morte , 
vel  exfilio ,  vel  bonorum  multatio- 
ne,  vel  vinculis. 

CAPVT    VIII. 

Esdras  pins  ad  louam.  Reduces  aim  Esdrtt 
Hierofolymam.  Supellex  tradita  facer- 
doiibus.     Hcfii*  wattand*. 

GRatias  ago  Iouaeft  Deonoftroj 
patrio ,  qui  regi  earn  ornandi 
hierofolymitanilouae  templi 
mentcm  dederit,  mihique  regis  et 
eius  confiliariorum ,  omniumque 
regiorum  militiae  ducum  e'emen- 
tiam  conciliauerit.  Ego  igitur  % 
Iouae  Dei  mei  ope  confirmatus, 
Israelitarum  primaries ,  qui  me  co- 
mitarentur,  congregaui. 

Atque  hi  funt  fuarum  familiarum  3 
principes ,  eorumque  genus,qui  re- 
gnante  Artaxerxe  mecum  Babylone 
profe6H  funt.    Ex  Phinee  progna-  4 
tis  Gerfomus.  Ex  Ithamare  Daniel. 
Ex  Dauide  Hattus.      Ex  Sechenia  5 
per  Pharofum  Zacharias,  et  cum  eo 
recenfiti  in  fua  ftirpe  mares  centum 
quinquaginta.    Ex  Phahathmoabi  4 
pofteris  Elioenais  Zarahiae  filius, 
et  cum  eo  mares  ducenti.    Ex  G.  7 
Zathoe  H,  Sechenias  Iahazielis  fi- 
lius ,    et  cum  eo  mares  trecenti. 
Ex  Adine  Ebeduslonathanis  filius,  g 
et   cum  eo  mares  quinquaginta. 
Ex  Elamo  Efaias  Athaliae  tilius,  et0 
cum  eo  mares  feptuaginra.      Ex  (0 
Sapha- 


'    ■  I 


Saphafia  Zabadias  Michaelis  films, 
net  cum  eo  marcs  oc'toginta.     Ex 

Ioabo    Abdia»    lehichs  rilius,  et 

cum  eo  marcs  ducenti  oclodecim. 
ll  Ex  G.  Baani  tf.Solomithus  lotiphL: 

filius,etcumeo  marcs  cencum  fc.va- 
13  ginta.     Ex  Bcbai  Zacharias  Bebais 

rilius,  ct  cum  eo  marcs  octo  ct  vi- 
I4ginti.     Ex  Azgado  loannes  Hacca- 

tanis  rilius ,  et  cum  eo  mares  cen- 

15  turn  decern.  Ex  Adonicamo  po- 
ftremi,  quorum  nomina  funt  tli- 
phelcthus,Iehicl  et  Sama:as,  ct  cum 

16  eis  mates  fcxaginta.  Ex  Begui 
Vthais  etZabudus,  et  cum  eo  mares 
feptuaginta. 

17  Hisegoadfluuium  ,  qui  ad  Aha- 
uam  dcfcrtur ,  coaerii,  quuin  ibi 
triduum  moratis  nobis,  quum  cc- 
teros ,  turn  facerdotes  rccognouis- 
fem,  nequc  vllosexLcuiti»  ibi  in- 

iSudiisfcm:     miliEliezcrcm,  Arie- 
lem  ,  Semeiam,  EInathanem,    Ia- 
ribum,  I£lnathaneni ,    Nathanem, 
Zachariam  et   Mofollamun;  pon- 
cipcs,     et    loiaribum ,    et    Elna- 
thanem ,      homines     prudentes  ■ 
igiisque    ad     Eddoncm     Chafphix 
loco  prxpofitum    mandata   dedi , 
xoet  verba  fuggesfi ,         quibus  Ed- 
doni    et    cius    cognatis    dedititiis 
apud    Chasphiam    locum  perfua- 
derent ,     vt  adminiftri  nobis   ad 
Dei    noftri    templum    adduceren- 
a  j  tur.     Itaque  adduxcre  nobis,  (hoc 
erfi:iente  Deo  noftro  nobis  propi- 
tio,;  pcritum  quemdam  hominera 
Moholi  Leuis  filio  Israelis  nepote 
aaprognatum,       et  Serebiam  eius- 
que  filios  et  fratres  octodceim ,  et 
Hafabiam,  et  cum  eo  Efaiam  Mera- 
riprognatum,  eiusque  fratres ,  et 
2  3  corum  filios  viginti ;      turn  dedi- 
titios  a  Dauide  et  proceribus  mu- 
ncri  Leuitarum  attributos ,  ducen- 
tos  viginti ,  omnes  nominatim  ad- 
%x  pellatos.     Ibi  ad  fluuium  Ahauam 
jeiunium  indixi,  vt  Deo  noftro 
fubmisfi,  re&amabeoviam  nobis 
noftrisque  paruulis  et  rebus  omni- 
45  bus  peteremus.      Puduerat  enim 


me,  milites  et  equites  a  regepett- 
re,  qui  nos  ab  hoftibus  initinere 
defenderent :      nam    regi  dixcra-2 
mns.Dei  noftri  ope  omnes  cius  ftu. 
diofos  iuuari:  omnibus  autcm  e- 
ius  defcrtoribus,  eiu»  \  iribus  et  ira 
noccri.     Igitur  quum  ieiunauis-i 
fern  us ,  et  poltulatum  noitrum  a 
Deo  noftro  impetrasfemus :  delegi 
ex  faccrdotum  principibus  duode- 
cim,    videlicet  Serebiam  et  Hafab-i 
iam  ,  et  cum  eis  decern  ex  ipforum 
fratribus,quibus  argentum,aurum, 
vafa,  templi  Dei  noftri  donarium, 
turn  a  rege  eiusque  conriliariis  et 
principibus:       turn   ab  omnibus,! 
quiadcrant,  Israelitiscollatumad 
pendi,  idque  in  manum :    videlicet  3 
argenti  talenta  fexcenta  quinqua- 
ginta ,  argentea  vafa  centum  talen- 
torum  ,  auri  centum  talenta , crate- 
res  aureo?  viginti,  mille  drachma- 
rum,  xris  vafa  fulgentis  etprobi 
duo,  perindeelegantia,  ac  fiesfent 
aurea.     Deinde  eis  demonftraui,J 
et  ipfos  esie  Iouae  facros,  et  vafa 
facra ,  et  argentum  atque  aurum 
Iouae,  patrio  ipforum  Deo,  fponte 
donatum.    Proinde  vigilanter  ea; 
cuftodirent,  donee  facerdotum  Le- 
tiitarumque  et  Israelitarum  famili- 
arum  principibus  Hierofolyoiae  in 
templi  Iouae  cocnaculis  adpendis- 
fent.    Quumque  facerdotes  etLe-: 
uitae  argenti  aurique  pondus  et  va- 
fa Hierofolymam  in  templum  Dei 
noftri     deportanda     recepisfent: 
profecli  ab  Ahaua  fluuio,  die  men- 
iis  primi  duodecimo ,  Hierofoly- 
mam ire  contendimus.    Eo  port- 
quam  a  Deo  noftro  adiuti,  et  ab  ho- 
ftibus  et  itineris  infidiis    defenfi, 
pcnienimus,  ibique  triduum  mo- 
rati  fuimus :     quarto  die  argen- 
tum, aurum,  et  vafa  in  Dei  noftri 
templo  adpenfa  in  nianuin    funt 
Meremotho  Vriae  filio  facerdoti, 
cum  quo  aderat  Eleazarus  Phince 
natus ,  et  prat ter  cos  lozabadus  le- 
fuae,  et  NoadiasBennois  rilius  Le- 
ui  tx  ;      et  adpenfa  funt  omnia  ad- 
nume- 


:ap.8.9. 


LIBER  I. 


4$S 


i  mmerum ,  eadeinque  hora  omne 

■  Jefcriptum  pondus  eft.  Captiui 
uitem ,  qui  ab  exfilio  venerant , 
hoftias  adduxerunt  Israelitarum 
Deo,  tauros  duodecim  omnium 
[sraelitarura  nomine ,  arietes  no- 
naginta  fex,  agnos  feptuaginta  fe- 
otem ,  capros  piaculares  duodecim, 
imnes  Ioux  folido  facrificio  ma- 

S  Pandas.  Ac  poftquam  regis  man- 
lata  regiis  fatrapis  et  praetoribus 

I  jyriae  tradita  funt :  populum  et  fa- 
lum  iuuerunt. 

CAPVT    IX. 

}  \udtorum  cum  extraneis  mulieribus  connu- 
'  bia.    De  vetitis  nuptiu  Eidrt  lacrimte. 

His  ita  pera6Hs  conuenere  me 
primates,  et  ostenderunt,ho- 
mines  Israeli  tas ,  facerdotes- 
;  t  jue  et  Leuitas ,  non  fe  a  ceteris  ter- 
jarum  nationibus  abstinere,    fed 
I  bhananaeorum ,  Hettaeorum ,  Phe- 
jlezaeorum,  Iebufaeorum,  Ammo- 
% jitarum ,  Moabitarum ,  Aegyptio- 
|  urn  et  Amorraeorum  flagitia  imi- 
'  ■  iri.      Nam  illorum  filias  fibi  fu- 
f;que  filiis  adfcifcere,  et  facrum 
J  ;men  cum  ceteris  terrarum  natio- 
ct  'ibus  confundere ,  et  quidem  prin- 
, jipes  et  magiftratus  in  eo  crimine 
:   srimas  tenere.    Hac  ego  re  audi- 
•  j,  mea.  veftimenta  et  pallium  la- 
;rare,  crineset  barbam  mihivel- 
-'  w  re ,  et  maeftus  federe.      Turn  ad 
'  >;e  conuenqrunt  quicumque   Dei 
raelitarnm  dicta  in  exfulum  cri- 


in 


line  reformidabant.  Et  ego  poft- 
jam  ad  horam  vefpertini  ferti 
ixrens  fedi :  fub  earn  horam 
c  adflidtione  mea  furrexi :  et 
isfa  vefte  pallioque  meo,  flexis 
:nibus,et  pasfis  ad  Iouain  Deum 
leum  palmis ,  ita  dicebam :  o  mi 
eus,vixaudeo  prae  pudore,  me- 
ad te,  mi  Deus,  vultum  attol- 
re:  nam  culparum  noftrarum 
ultitudo  caput  exfuperat,  criaii- 
noftri  magnitudo  caelum  per- 

«)  firmitatcm  «  manfionem. 


tingit.  lam  a  maiorum  noftro-  7 
rum  temporibus  ad  hunc  diem 
magno  fuimus  in  crimine ,  et  ob 
deli&a  noftra  dediti  fuimus  not, 
noftri  reges,  etfacerdotes,  cetera- 
rum  regibus  terrarum,  ferro,capti- 
uitate,  rapinis,  probris,  vt  res  in- 
dicate Nunc  nonnulla  ex  parte  g 
noftri  mifertus  Ioua ,  Deus  nofter, 
noftrum  aliquot reliquos  fecit,  no- 
bisque  a  palum  in  fuo  facro  loco 
concesfit ,  vt  noftros  Deus  nofter 
illuftraret  oculos  efficiendo,  vt  pau- 
ci  noftrum  in  feruitute  noftra  con- 
feruarentur.  Sumus  enim  ferui :  9 
quumque  in  feruitute  Deum  no- 
ftrum non  reliquerimus :  concili- 
auit  nobis  reguin  Perfarum  clc- 
mentiam ,  quo  noftrum  nonnulli 
conferuarentur ,  vt  Dei  noftri  tem- 
plum  exftrueretur,  et  eius  ruinae 
reficerentur ,  vtque  nobis  in  Iudaea 
et  Hierofolymis  feptum  aliquod 
tribueretur.  lam  vero  quid  dice-  ia 
mus,  o  Deus  nofter,  pofteaquamu 
tua  praecepta  reliquimus?  qui 
per  tuos  cultores  vates  ita  ppece- 
peras,  ten  am,  quam  occupatuni 
veniebamus,  terram  esfe  incola- 
rum  populorum  impuritate  pollu- 
tam ,  qui  earn  flagitiorum  fuorum 
fceditate  confertim  repleuisfent. 
Proinde  ne  filias  noftras  illorum  1% 
filiis  elocaremus,  neue  illorum  fi- 
lias noftris  filiis  adfcifceremus, 
neue  illorum  faluti  aut  bono  vra- 
quam  ftuderemus:  vt  confirmati 
et  terrae  bonis  vefceremur  ipfi ,  et 
ea  liberis  noftris  hereditaria  re- 
linqueremus  in  perpetuum.  Igi- 13 
turpoft  omnia,  quae  propter  noftra 
praue  facia  et  tanta  crimina  pasfi 
fumus,  quum  tu,  Deus  nofter, 
deliclis  noftris  ignoueris,  et  has 
noftrorum  reliquias  feruaueris, 
nosne  tuis  iterum  violatis  praece- 14 
ptis  adfinitatera  cum  his  Iceleratis 
contraxisfe  nationibus?  nonne  tu 
merito  in  nos  faunas  ad  exitium, 
ita  vtenl lus  fuperfit,  qui  cuadat? 
Gg  Ofc>- 


466 


ESDRAE 


Cap.  le, 


15  O  Ioua,  Deus  Israelitarum ,  qui 
iuftuses,  eccr  nos,  qui  hodie  fer- 
uati  reftamus,  tibi  ob  noftra  cri- 
niinaobnoxios,  coram  quo  hac  in 
re  ftari  non  poteft 


CAPVT    X. 

PopulsU  *d  Esdrtm  confolandw»  ,  incuf.itio 
in  lud*o>  pet  Esdiam.  Cor.iugatorum 
t antra  /egtm  aowir.a. 


I 


NtereadumflensEsdras,  ct  an- 
te fanutn  iacens ,  orat,  etpecca- 
tum  confitctur:  connenit  ad 
eum  ingens  Isiaeiitarum,  virorum, 
mulierum,  pueronmi  frequcntia. 
2  Et  magnum  populo  \ ioraaim  eden- 
tc,  Sechenias  Ichieli^  (ili'.is,  Elcmo 
progna'ns,  Esdram  lie  alfoquitur: 
ros  quidem  inDeum  noih  t.m  com- 
mifimus,  quivxores  alienas  ex  in- 
colis  nationibus  duxerinuis :  fed 
tamen  eft  Israeliiis  hac  in  re  fpes. 

-  Agedum,  pacifcanuir  Deo  noftro, 
onines  femiiias,  et  ex  tis  na'os  a- 
mandaie,  vtfertet  domini,  tt  eo- 
rum,  quiDeinoftndifciplinam  rc- 
uerentur,  decretum:  a'.que  ita  ex 

4  lege  hat.  Surge,  nam  tua  acque 
ac  noftra  refert:  confirmate,  age. 

-  Turn  Esdras  furrexit,  et  facerdo- 
tes  primarios  Leuitas,  omnesque 
Isra  litas  ad  iurandum  adegit,  ita 

gfacluros.       Atque  vbi  iurarunt, 
digresfusafani  veftibulo,  cubicu- 
lum   petiit  Ioannis   Eliafibi  filii: 
idque  tt  a  cibo  ieiunus  etapotio- 
ne,  tantopere  exfulum  crimen  lu- 
«gebat.      Deinde   per   Iudxara  et 
'  Hierofolymis  cdielum  (.It,   vt  o- 
mne>  exfules  connenirent  Hierofo- 
jj  lymani:   ac  qiiisquis  intra  tnd'ium 
non  venisfet ,  vtcrataprincipibus 
et  fenatoribus   decretum,  ehis  vt  o- 
nmia  bona  facrarentur,  etipfeex- 
j»  fulum  ciuitate  priuaretur,    Igitur 
congae:.ati  om.ies  lud.fi  et  Benia- 
mitarHierofblymam  illis  tribus  die- 
bus,die  menfis  noni  vicefima  adfue- 
runt  vniuerfi  in  tcmpli  area,  tre- 


mentes  turn  propter  rem  ipfaru, 
turn  propter  pluuiam. 

Ad  quos  Esdras  facerdos  quum  10 
furrexisfet,  ka  Iocutus  eft :  vos  cri- 
men  corninififtis ,  qui aliena*  duxe- 
ritis  vxores,  vt  Israelitarum  crimen 
augeretis.      Quamobrem  tribuiten 
hanc  Iouae,    maiorum  veftrorum 
Deo.gloriam,vt  eiu.s  obtemperantes 
arbitrio,  et  ab  incolarumnationi- 
bus,et  abalienis  feminis  abstincatis. 
Ad  hare  tota  concio  clara  voce  re- 1$ 
fpondit  in  hanc  fcntentiam :    ifto 
qutdcrm  modo  faciendum  nobis  eft. 
Sedetpopulus  rnultus  eft,  et  tem-|j 
pus  pluuium,  nee  foris  ftari  pot- 
eft,  nee  opus  vniuseftautalteriu» 
diei :  nam  hac  in  re  multura  pec- 
cauimus.      Quocirca  prarfkiantur  (« 
toti  reipublicae  principei  noftri,  ad 
qtios  quicumque  noftris  in  oppi- 
dis  vxores  duxemnt  alienas ,  cqn- 
ueniant  ad  certa  tempora,    cum- 
que  iis  adfint  cuiusque  oppidi  f&- 
natores  et  iudices,  donee  hac  tan- 
dem re  ira  Dei  noftri  a  nobis  auer- 
tatur.       Igitur  pracfeclis  huic  neg- t- 
otio  fonathane  Afaelis,  et  Iaatia 
Thecuac  filio ,  adiutoribusMofol- 
lamo  et  Sebethai  Leuita,   parue- 
runt  exfules :      delectique  Esdras  l5 
facerdos ,  et  homines  fuarum  pa- 
triarum  familiarum  primarii:  ii- 
que  omnes  nominatim  adpellati, 
confedere  primo  die  meniis  deci- 
mi ,  vt  de  re  quaererent ,      eftque  17 
transae~him  omnium  negotium,  qui 
vxores  adfeiuerant  extraneas,  intra 
primum  diem  meniis  primi.      In.  ig 
ucnti  funt  autem  de  genere  facer- 
dotum,  quivxores  duxerantexter- 
nas,  nati  Iefua  Iofedeci  filio,  ete- 
iusfratribus  Maafeias,  Elieacr,  la- 
nbus  et  Godolias :      qui  ad  dimit- 19 
tendas  vxores  fuas  confenferunt,     / 
et  arietem  fui  criminis  piaculum 
dederunt.      Ab  Emmere  orti  Ha.  20 
nanis  et  Zabadias.        Ab  Harimoa-i 
Maafeias,  Elias,  Semeias,  Iehiel  et 
Ozias.     A  Phashure  Elionais,  Ma-  22 
afeia*,  Ismael,  Nathanael,  Icjaba- 

4m 


Cap.  io.  i. 


LIBER    I.  II. 


457 


%%  dus  et  Elafa.      Ex  Leuitis  Iozaba- 

dus,  Semeis,  Celaias,  quietCalita, 

tyPhataias,  Iudas  et  Eliezer.       Ex 

cantoribusEIiafibus,     Ex  ianitori- 

bus  Sellumus ,  Telemus  et  Vris. 

1 1$  Ex  Israelitis  a  Pharofo  orti  Rami- 

as,  Iezias,  Malcias,  Miiamin,  Elea- 

i<5zarus,  Melchias  et  Ranaias.      Ab 

Elamo  Mattanias,  Zacharias,  Ie- 

hiel,  Abdis,  Ieremothus  etElias. 

1 17  A  Zattu  Elioenais,EIiafibus,Mattan- 

1    ias,  Ieremothus,    Zabadus  et  A- 

s  .8  ziza ,    a  Benai  loannes,  Hananias, 

J/.pZabbais  et  Athlais.      A  BaniMo- 

follamus,  Mailuchus,  Adaias,  Iafu- 

ij  o  bus ,  Saal  et  Ramothus.      APha- 

hathmoabo  Adna,  Chalal,  Banaias, 

,    Maafeias,  Mattanias,  Bafaleel,  Ben- 

II 1  nuis  et  Manasfes.       Ab  Harimo 


Eliezer,  .Isfias,  Melchias,  Semeias, 
Simeon ,      Beniamin ,  Mailuchus  3  % 
etSamarias.     Ab  Hafomo  Mattan-  33 
ias,  Mattatta,  Zabadus,  Eliphele- 
tus,  Ieremais ,  Manasfes  et  Semeis. 
A  Bani  Maadais,  Amramus,  Vel,34 
Banaias,  Bedias et Celuus,  35 

Vanias,  Mereraotus,Eliafibus,  36 
Mattanias,  Mattenais,  Iaafaus,  37 
Banis,  Bennuis,  Semeis,  3g 

Selemias,  Nathan,  Adaias,  39 

Machnadebais,  Safais,  Sarais,  40 

Azarei,  Selemias,  Samarias,  41 

Sellumus,  Amarias  et  lofephus.       4* 
A  Nebone  Ieiel,  Mathathias,  Zaba-  43 
dus,  Zebina,  Iaddaus,  loci  et  Bana- 
ias.     Hi  omnes  duxerant  vxores44 
extraneas ,  quarum  nonnullae  libe 
ros  genuerant. 


ESDRAE  LIBER  II. 


'A' 


CAPVT    I. 

Nehemid  HachalU  filii  bijioria,  kcvimt, 
precatioquc  ad  louant. 

NNO  b  vicefimo,  menfe 
Casleu ,  quum  ego  in  arce 
Sufis    esfem :  aduenit 

Hananis  quidam  dc  meis 
cognatis ,  et  alii  quidam  ex  Iudaea, 
qui  mihi  de  Iudzis ,  qui  ex  captiui- 
tatereliquieuaferant,  etdeHiero- 
1  folymis  interroganti  refponderunt, 
reliquos  ex  captiuitate  illic  in 
prouincia  magno  esfe  in  malo  at- 
que  probro ,  Hierofolymae  muros 
disfipatos ,  et  portas  igni  crematas. 
j'JV-His  ergo  rebus  auditis,  fedens  ali- 
quot dies  ploraui  atque  luxi ,  et  ie- 
iunans  cafiieftem  Deum  huiusmodi 
iprecibus  interpellaui :  o  Ioua, 
Deus  csieftis ,  Deus  magne  et  ter- 
ribilis,  qui  pa&o  ftas ,  et  dementia 

t>)  fciHccc  regni  Artwerxis. 


vteris  erga  cui  amantes ,  tuaque 
praecepta  confeniantes ,  habe  & 
quaefoet  aures  attentas,  et  ocuJbs 
apertos,  ad  exaudkndas  preces, 
quibus  ego  tuus  te  hodie  nocles 
diesque  pro  tuis  Israelitis  inter- 
pello,  Israelitarum  peccata  confi- 
tens.  Quae  nos  contra  te,ego  mea-  7 
que  domus  patria,  commifimus, 
dum  a  te  abhorrentes ,  praecepta, 
inftituta,  iura,  quae  tu  Mofi  tuo 
mandafti,  non  conferuamus.  Me-  § 
mento  quaefo  illius  rei ,  quam  Mofi 
tuopromififti,  quumdiceres,  nos 
esfe  contra  te  commisfuros,  et  te 
nos  esfe  per  ceteras  nationes  disfi- 
paturum.  Quumque  ad  te  reuerfi,  p 
tua  praecepta  conferuaremus  atque 
exfequeremur,  etiamfi  esfemusad 
caeli  extrema  difperfi :  te  inde  nos 
esfe  collectururo,  et  in  locum,quera 
Gg  %  tuo 


4*8 


ESDR AE 


Cap.  1.2. 


tuo  notnini  collocando  dclegisfes, 
loadducturum.  Atquc  tui  ferui 
funt ,  et  populus,  qucm  tu  ifta  ma- 
gna vi  et  valida  manu  redeniilli. 
HObfecro,  Dominc,  pr.ifta  an  rem 
attentain  turn  meis ,  qui  turn  Cum, 
turn  ceteroruin  tuorum  reuerendi 
tui  nominis  cupidoriim  precibus  : 
et  mihi  tuo  fie  hodie  propitius  cfto, 
vt  mihi  apud  hunc  virum  miferi- 
cordiam  concilies. 


CAPVT    II. 

NtbemtM  regis  prsgufl.itor.  A.i  ilium  ux, 
benignu; ,  exorutas.  Mart  l/urofu/y»:t- 
tanl  nil**.  Piotum  Jtujione,  ab  tm- 
frobif. 

lT~^Ram  autem  regis  prxguftator. 
Ki  Igitur  in  menfe  Nifan,  an- 
"*— ^no  regis  Artaxerxis  vicefi- 
mo,  quum  adpoiitum  ei  vinum 
cepisfem,  et  ei  miniftrasfem ,  id- 
quc  apud  eum  prater  folitum 
triftis :   ita  me  rex  adlocutus  eft  : 

a qui  fit,  vt  vultu  lis  adco  trifti? 
quum  non  xgrotes.     Minim   ni 

3  animx  triftitia  eft.  Hie  ego  ma- 
iorem  in  modum  territus :  rex  in 
perpetuum  viue,  inquam.  Pos- 
fumne  non  trifti  vultu  esfe ,  euerfa 
Vtbe ,  in  qua  fepulera  funt  maio- 
rum  mcorum ,  eiusque  portis  igne 

^confumtis?  Et  rex  :  quidnam 
ergo  petis  I  Cui  ego  cacleftem  Deum 

5  precatus,  ita  dixi :  fi  tibi,  rex,  ita 
videtur,  et  fi  tuus  ego  tibi  placeo, 
peto,  vt  me  dimittas  in  Iudxain 
advrbem,  quxmaiorum  meorum 
fepulera  continet ,    inftaurandam. 

$Et  rex  adfidente  coniugc  :  quamdiu 
autem,  inquit,  in  itinere  futurus 
es  ?  et  quando  rediturusi  Turn  ego, 
quum  regi  dimittere  me  vifum  es. 
fet,  tempuseiftatui,  atque  ita  re- 

tj  fpondi :      fi  tibi  placet ,  rex,  cura- 

1  bis,  vt  mihi  ad  Syrix  prxtores  den- 
tur  epiftolae,qui  me,  donee  in  Iudx- 

tjam  peruenero,  deducant.  Prxter- 
ea  litterae  ad  Afaphum  regix  filuae 
cuftoiem,  qui  mihi  ligna  fuggerat 


ad  refarciendas  portas  areis ,  quae 
ad  tcmplum  fita  eft ,  vrbisque  mu- 
rosetdomum,  inquam  diuertam. 
Turn  rex  mihi, Dei  mei  ope  adiuto,  J 
ilia  dedit,  et  ego  Syrix  pnrtores 
adgresfus,  eisregias  tradidi  litteras, 
comitantibus>  me  militum  dueibus 
et  equitibus,  a  rege  misfis.  Quod  I 
vbi  audiuit  banaballatus  Horonius, 
et  Tobias  feruus  Ammonita ,  x- 
gerrimc  tulerunt,  venisfe  homi- 
nem,  qui  lsraelitarum  bono  ftude- 
ret. 

Ego  poftquam  Hierofolyrnam  i 
veni ,  atque  ibi  triduum  fui :  no- 
clu  furrexi  cum  paucorum  homi- 
minum  comitatu  :  neque  cui- 
quam  hominumindicaueram,  quid 
mihi  Dcus  Hierofolymis  facere 
mentein  dedisfet,  nee  vllum  iu- 
mentuin  habebam ,  prxter  id,  in 
quo  equitabam.  Igitirr  no£hi  per 
portam  vallis  egresfus,  et  fontem 
draconisprxtergresfus,  ad  portam 
fimi  perueni :  et  dirutos  Hierofo- 
lymx  muros  portasqueignecomb- 
uftas  contemplatus ,  perrexi  ad 
portam  fontis ,  etad  regiam  pifci- 
nam.  Vbi  quum  iumento,  cuiin- 
fidebam,  locus  ad  transeundum  de- 
esfet:  adfeendi  per  torrentem 
nodtu,  etinfpectismuris,  reucrfus 
ad  portam  vallis,  et,  per  earn  ingres- 
fus,  redii.  Ncfeiebant  autem  ma- 
giftratus,  quo  iuisfem,  aut  quain 
remagerem:  neque  id  ludxis ,  ne- 
que facerdotibus ,  neque  primati. 
bus  ,  neque  magiftratibus,  aut  reli- 
quis  opus  faeientibus  adhuc  indi- 
caueram.  Tumeis  demonftraui, 
ipfos  videre,  quanto  esfemus  in 
malo,  valtata  Hierofolyma,  eiusque 
ponjs  igne  combuftis.  Itaque  no- 
bis inftaurandos  esfe  inuros  Hiero- 
folymx ,  ne  amplius  esfemus  pro- 
brofi.  Quumque  eis  ostendisfem, 
quanta  me  Deus  metis  ope  iuuisfet, 
et  qux  mihi  rex  dixisfet :  illi  probe 
confirmati,  cceperuntad  xdirican- 
dum  inuicem  cohortari.  Quod 
vbi  audiuere  Sanaballatus  Horoni- 

us, 


[ 


rr 

v 

I 

:■- 

fad 

lb  I 

" 

fa 

In 


'■V 

tow 

:> 


B  jW 


Cap.  2. 3. 


LIBER    II. 


469 


us,  et  Tobias  feruus  Ammonita,  et 
Gefemus  Arabs:  deridebant  nos, 
et  cum  contenitione  noftri  quaere  - 
bant,  quidnamreiageremus?  num. 
>  contra  regem  rebellaremus.  Qui- 
bus  ego  refpondi ,  nos  cadeftis  Dei 
cultores  eo  propitio,  aedificationem 
adgredi :  ipfos  vero  nullam  partem, 
aut  ius,  aut  monumen turn  habere 
Hierofolymis. 


CAPVT     III. 

Mitri  vrbk  inflauratio.     Inflauratores. 

ERgo  excitati  Eliafibus  fummus 
ponrifex ,  eiusque  cognati  fa- 
cerdotes,  portam  balantum  ex- 
ftruxerunt :  et  iidem ,  ereclis  eius 
oftiis,  earn  luftrarunt,  idquevsque 
ad  turrim  centenariam ,  quae  Hana- 
neeJis  vocatur.  Secundum  hunc 
aedificauerunt  Hierichuntii,  et  por- 
ro  Zacchur  Amris  Alius.  Portam 
autem  pifcium  inftaurarunt  Has- 
naae  fiiii ,  eamque  contignarunt ,  et 
eius  oftia ,  feras  et  repagula  pofue- 
runt.  Secundum  hos  refecit  Me- 
remothus  Vriae  filius ,  Haccofi  ne- 
pos :  et  porro  Mofollamus  Barach- 
ias  filius ,  Mefezabelis  nepos :  de- 
inde  Sadocus  Baanae  filius.  Se- 
cundum hos  refecere  Thecuani: 
quorum  tamen  nobiles  colla  fua 
domini  fui  operi  non  fubdidere. 
Portam  veterem  refecere  foiada 
Phafaeae,  et  Mofollamus  Befodiae  fi- 
lius :  eamque  contabularunt ,  et 
eius  oftia ,  feras  et  repagula  pofue- 
runt.  Secundum  eos  refecere  Ma- 
larias Gabaonenfis ,  et  Iadon  Mero- 
notita ,  Gabaonenfes ,  et  Masphani 
c  vsque  ad  folium  praetoris  Syriae. 
Secundum  hos  refecit  Oziel  Hara- 
iae  filius,  aurifex,  et  fecundum  hunc 
Ananias  Haracaimi  filius :  atque  hi 
Hierofolymam  vsque  ad  dirutum 
jflN  murumreftituerunt.  Secundum 
jn  hos  refecit  Raphaias  Huris  filius, 
H  praefe&us  dimidiae  partis  Hierofo- 


c)  vsque  ad  eum  locum,  fecundum  quem  folium  prjetoris  em. 


lymorum.    Et  porro  Iadaias  Haro.  1 » 
maphi  filius,idque  contra  fuas  aedes: 
deinde  Hattus  Hafabaniae  filius.  Al- 1  % 
teram  partem  et  turrim  furnorum 
refecere  Melchias  Harimi,et  Hafu- 
bus  Phahathmoabi  filius.      Sccun-  It 
dum  hunc  refecit  Sellumus  Halois 
filius,  praefeftus  dimidix Hierofo- 
lymorum  partis ,  vna  cum  fuis  fi- 
liabus.      Portam  vallis  refecit  Ha- 13 
num  et  Zanoenfes ,  qui  et  earn  aedi- 
ficarunt ,  eiusque  oftia  et  feras  re- 
pagnlaque  pofuerunt :  et  praeterea 
muri  mille  cubitos  vsque  ad  portam 
fimariam ,    quam  refecit  Melchias  14 
Rechabi  filius,  praefeSus  tra6tus 
Bethaccarema: :    eaque   inftaurata 
feras  et  repagula  pofuit.      Portam  1 £ 
fontis  refecit  Sellum  Cholhozis  fi- 
lius ,  Masphenfis  tradhis  praefeclus, 
eamque  aedificauit  ac  opemit:  o- 
ftia,  feras,  repagula  fixit :  ifemque 
murum  pifcinx  Siloae  ad  hortos 
regis,  vsque  ad  gradus ,  quibus  ex 
vrbe  Dauidis  defcenditur.      Poftitf 
hunc  refecit  Nehemias  Azboci  fi- 
lius, praefe&us  dimidiae  partis  tra- 
gus bethzurenfis ,   vsque  contra 
Dauidis  fepulcrum,et  vsque  ad  pifci- 
nam  fa&am,  et  ad  domum  heroum. 
Poft  eum  refeceruntLeuitaeRehu- 17 
mus  Banis  filius ,  et  fecundum  eum 
Hafabias    praefeclus    ex   dimidia 
parte  ceilani  tra&us,  in  fuo  tra&u. 
Poft  eum  refecerunt  eorum  cognati  *8 
Bauais  Henadadi  filius ,  praefe&us 
ex  dimidia  parte  traclus  ceilani. 
Secundum  hunc  refecit  Ezerlefuae  19 
filius,  Masphae  praefectus,  alteram 
partem  contra  cliuum  armorum 
angularem.      Poft  hunc  ad  mon-20 
tern  refecit  Baruchus  Zabbais  filius 
partem  alteram  a  verfura  ad  in- 
gresfum  domus  Eliafibi  pontificis 
maximi.      Poft  eumMeremothusit 
Vriae  filius,  Haccofi  nepos,  partem 
alteram  ab  ingresfu  domus  Elia- 
fibi vsque  ad  eiusdem  extremum. 
Poft  hunc    facerdotes    pagorum.a* 
Deinde  Beniamin  et  Hafubus  con-  »3 
G  g  3  tra 


47« 


ESDRAE 


Cap.  3. 4. 


tra  domos  ftias :  deinde  Azarias 
Maafeiae  filius,  Ananiae  nepos,  apud 

l^atdes  fuas.  Deinde  Bennuis  He- 
nadadi  filius ,  partem  alteram  ab 
Azariae  domo  ad  verfuram  et  ad 

a$angulum  vsque.  Deinde  Phalal 
Vzais  filius ,  a  verfurae  regione,  et 
turri ,  quae  ex  fuperiore  proniinet 
regia,  ad  atrium  carceris.  Port  eum 

%$  Phaadias  Pharofi  filius ,  et  dediti- 
tii,  Ophel  incolentes ,  vsque  contra 
portam  aquas  ad  orientem  et  promi- 
se nentemturrim,  Deinde  Thecua- 
ni  partem  alteram  a  regione  turris 
magnae  prominentis  vsque  ad  O- 

aj  phelis  murum.  A  porta  equorum 
refecere    facerdotes  contra  fuam 

icquisque  domum.  Deinde  Sado- 
cus  Emmeris  filius  contra  fuam 
domum:  poft  quem  Semeias  Se- 
cheniae  filius,  cuftos  portae  orienta- 

go"s.  Deinde  Ananias  Selemiae  fi- 
lius ,  et Hanun  Salaphi  filius  fextus, 
partem  alteram.  Deinde  Mofolla- 
musBarachiae  filius,  contra  fuum 

3  1  cubiculum.  Deinde  Melchias  au- 
rificis  filius  vsque  ad  ides  dediti- 
tiorum  et  negotiatorum  contra 
portam  praefeclurae  vsque  ad  ca- 

3jnaculum  anguli.  Inter  ccenacu- 
lum  anguJi  et  portam  balantum 
refecerunt  aurifices  et  negotiator 
res. 


CAPVT   uir. 

iirrifftres  aduerfarii.  Afuri  abfatutio  per 
ifvatos.  Inflauratorttm  /idjidu'ttiu ,  et 
fiudtum. 

I  TfcOftquam  intellexit  Sanaballa- 
m~  tus,  nos  inftaurare  muros :  ma- 
•*-    gna  cum  indignatione  iratus, 

a  ccepit  deridere  Iudaeos.  Quid 
faciunt  im  belles  ifti  Iudaei  ?  ( in- 
quiebat  apud  cognatos  fuosetmili- 
tcs  famaritanos, )  idne  permittetur 
eis,  vt  facrifkent?  vt  aliquando 
perficiant  ?  vt  ruderum  lapidibus, 
iisque  corobuftis,  vtantur  rediui- 

3  uis  i     Et  Tobias  Ammonita ,  qui 

i)  foot. 


apud  eum  erat ,  cquidem  fi  vel  vul- 
pes,  inquit,in  eorum  acdificationem 
adfcenderit,  facile  eorum  lapideum 
murum  diruet.  Exaudi,  Dcusno- 
fter,  vt  contemtui  fimus,  et  conuer- 
te  ipforum  ignominiam  in  ipfo- 
rum  caput,  vtcaptiui  inaliqua  re- 
gione  fint  contemtui.  Ne  eorum 
culpam  tegito ,  ne  eorum  peccatum 
de  tuo  confpedlu  deleatur,  qui  con- 
tra aedificantes  indignentur.  Igi- 
tur  quum  aedificantibus  nobis  mu- 
rum eteoiam  dimidia  parte  plane 
compa&o ,  populus  animum  operi 
intentum  haberet ;  poftquam  au- 
diuere  Sanaballatus ,  Tobias ,  Ara- 
bes,  Ammonitae  et  Azotii,  Hierofo- 
lymae  muros,  cceptaiamdirutorum 
obftruclione ,  refici :  id  adeo  aegre 
tulerunt ,  vt  vniuerfi  communi- 
ter  ad  bellum  Hierofolyinx  infe- 
rendum,  eius  interturbandac  gratia, 
confpirarent.  At  nos  Dcum  no- 
ftruni  comprccati,  ftatuta  contra 
illos  diurna  noclurnaquc  cuftodia, 
nofhos  muniuimus :  quamuis 
conquerentibusludaeis,  fe  diminu- 
tisbaiulorumviribus,  quum  tanta 
esfet  intrita ,  muros  exftruere  non 
posfe.  Statuerant  autem  hoftes 
nofti  i,  nos  nee  opinantes  de  impro- 
uifo  opprimere,  nobisque  inter- 
fediis  opus  impedire.  Sed  id 
quum  nobis  Iudaei  illorum  finitimi 
d  decies  ex  omnibus  locis,  in  quibus 
nobis  accolebant,*  indicatum  venis- 
fent :  collocaui  inferioribus  locis 
poft  muros  in  fosfis  homines  gene- 
ratim ,  gladiis ,  haftis ,  et  arcubus 
armatos ,  et  prouifa  re ,  optima- 
tes,  magiftratus,  reliquumque  vul- 
gus  monere  iuftiti ,  ne  illos  metue- 
rent ,  fed  magni  iliius  et  terribilis 
Domini  memores ,  pro  fuis  cogna- 
tisliberis,  coniugibus  et  domibus 
dimicarent.  Ita  poftquam  audi- 
ting eft  hoitibns  noftris,  rem  nobis 
e«fc  notam :  fradhim  eft  diuinitus 
illorum  confilium,  etnosad  fuum 
euisque  opus  in  muros  rediimus. 
Atque 


9 


1 

F 
F 

k 

it 

:, 
:.: 
Da 
|p 
w 
m 

m 

■ 


10 


il 


!2 


Cap.  4. ?• 


LIBER    II. 


471 


.<$  Atque  ex  eodie  dimidia  pars  meo- 
runi  famulorum  opus  faciebantj 
altera  haftas,  clipeos,  arcusetlori- 
eas  habebant,  ducibus  poft  totam 
Iudarorum   ftirpero  collocatis  in 

^muro  aediffcantium.  Qui  onera 
portabant  aut  collocabant ,  altera 

,  manu  opus  faeiebant ,  altera  Ceiiun 

g  tenebant.  Aedificatores  gladiis 
accinctixdificabant.  Tub*  fignum 

0  apud  me  erat.  Monueram  autem 
primates  et  magiftratus ,  reliquum- 
que  vulgus ,  esfe  magnum  opus ,  et 
late  patens ,  et  nos  in  muris  long© 

oaliosabaliisesfe  difperfos.  Pro- 
inde  quo  in  loco  tub*  fomtum  au- 
diuisfent,  eo  ad  nos  conuenirent : 
Deuin  noftrum  esfe  pro  nobis  cer- 

1  taturum.  Ita  nobis  opus  facien- 
tibus ,  illorum  dimidia  pars  haitas 
tenebant  ab  exortu  auror* ,  donee 

lexftarent  ftell*.  Atque  eodem 
tempore  popuio  pr*ceperam ,  vt 
cum  fuo  quisque  famulo  in  media 
Hierofoiyma  pernoftarent :  atque 
ita  noctu  in  excubiis,  interdiu  in 

j  opere  esfcmus :  nee  ego,  nee  mei 
cognatiet  famuli,  etme  comitantes 
cuftodes,  vettimenta  exuebamus, 
fmiin  quisque  telum  dextra  tenen» 
tes. 


CAPVT    V. 

Fvnemtomm  iniquitm.       Nehentie  concio, 
frabitm,  prece;  ad  Imam. 

INterea  exoritur  magna  homi- 
num,  eormnquevxorum,  con- 
tra fuos  cognatos  Iudxos  que- 
rela. Erant  qui  ita  dicerent :  ma- 
gnus  eft  noftrum  noftrorymque 
fiberum  numerus:  comparandum 
eft  nobis  hide  frumentum,  quo  vi- 
iiamus.  Alii  fie :  oppignorandi 
funt  nobis  fundi  noftri ,  et  vine* 
et  domus,  vt  frumentum  in  fame 
cornparemus,       Nonnulli  ita :   at 

Ero  noftris  fundis  et  vineis  ad  tri- 
utum  regi  pendendum  pecuniam 
fumfiaius  routuam,      lam  quum 


eiusdemfint  corporis  noftri  cogna- 
ti  atque  nos    eorumque  liberi  at- 
cue  noftri:  nos  lamen  liberos  no- 
ftros inferuitutem  dedimus,  iam- 
que  emancipatas  tiliarum  noftra- 
rum  nonnullas   vindicare  nequi- 
mus ;  quum  fundos  noftros  et  vine- 
as  teneant  alii.      Hac  ego  illorum  £ 
querimonia  et  verbis  auditis ,  earn 
rem  aegerrime  tub.      Ac  poftquam  * 
rem  animo  perpendi:  primates  et 
magiftratus  obiurgaui ,  qui  fcenus 
a  fuis  confanguineis  exigerent:  at- 
que aduocata  frequenti  propter  eos 
condone ,  italocutus  fum :      ergo  g 
nos  confanguineos  noftros  Iudxos, 
in  exteras  gentes  venditos ,  pro  no» 
ftris  viribus  redimemus:  et  vos 
confanguineos  veftros  a  nobis  red- 
emtos  emetis?    Quumque  illi  fi. 
lentes  non  inuenirent,  quod  re- 
fponderent :  iftud  non  refte  faci- 
tis ,  inquam  ego.      Nonne  in  me-  9 
tu  Dei  noftri  viuetis ,  vt  extraneo- 
rum  hoftium  noftrorum  vitupera- 
tionem  eui-etis  ?      Ego  quoque  et  j  © 
mei  cognati  famulique  argentum 
eis  frumentumque   mutuauinms: 
agite,    remittamus   hoc   nomen: 
reddite  eis  hodie  agros  fuos ,  vi- 1  a 
neas ,  oliucta  et  domos :  turn  cen- 
tefimam  condonate  pecuni*,  fru- 
menti ,  vini  tt  olei ,  quae  eis  inn- 
tua  dediftis.      Turn  illi  fereddi- 1% 
turos  promiferunt,  neque  quid- 
quam  exaehiros,  facturosque ,  vt 
ego  dixisfetn.    Et  ego  vocatos  fa» 
cerdotes  iurare  coegi ,  ita  facWos. 
Deinde  gremium  meum  excutiens,  13 
fie  excutiat  Deua,  inquam,  omnem, 
qui  non  hoc  prxftiterit ,  ex  fua  do- 
mo  atque  labore ,  et  ita  excusfus 
efto  atque  vacuus   Et  vniuerfa  con- 
cio ,  ita  faxit ,  inquiunt :  Iouaque 
laudato,  ita  fecit  populus.      Cetc- 14 
rum  ex  quo  mini  mandata  Iudxae 
praetura  eft,  id  eft,  ab  anno  regis 
Artaxerxis  vicefimo,    ad   tricefi- 
nnim  fecundum ,  per  eos ,  inquam, 
duodecitn  annos,  ego  meique  co- 
G  g  4  gnati 


<7» 


ESDRAE 


Cap.  5.6. 


gnati  vic"hj  *  praetorio  non  viximus: 

i  ^  quum  decesfores  mei  praetores  po- 
pviliiin  onerauisfent ,  quadragenos 
argenti  ficlos  panis  vinique  nomine 
adfidue  exigendo :  vt  interim  de 
famulorum  in  plebem  petulantia 
laceam,  quos  equidem  Dei  metu 

i^imitatus  non  fum.  Nee  foltim 
hoc  reficiendorum  murorum  opus 
adiuui  ipfe,  fed  etiam  neque  fun- 
dum  emimus ,  et  omnes  mei  famu- 

17  li  fimul  illic  aderant  operi.  Iu- 
dxi  autem  et  magiftratus,  homines 
centum  quinquaginta,  turn  qui  ad 
nos  ex  finitimis  gentibus  ventita- 

1  %  bant ,  mea  vtebantur  menfa.  Ita- 
que  mihi  quotidie  maclabatur  bos 
vnus,  etbalantesfexopimae,  prae- 
ter  aues :  adde  decimo  quoque  die 
maguam  omnis  generis  vini  copi- 
am :  et  tamen  vichim  prxtorium 
nonexigebam:  quandoquidem  po- 
pulus  is  fatis  ipfo  opere  onerabarur. 

*$>  Memento,vt  meo  bono  confuIas,mi 
Deus,  eorum  omnium  causfa,qux 
ei  populo  feci. 


CAPVT    VI. 

In  Nehemiam  infsdi/e  tb  tdmtffinik. 
ltd  inJi'Jiaitres  refponfio  virifit. 


Jfliiu 


1  "r^Oftquam  auditum  eft  Sanabal- 
W~  lato ,  et  Tobiae ,  et  Gofemo 
Arabi ,  ceterisque  noftris  ho- 
ftibus,  me  ita  muros  inftaurasfe, 
vt  nihil  in  eis  dirutum  reftaret  j 
(  quamquam  nondum  fores  collo- 
%  caueram  in  portis : )  miferunt  ad 
me  Sanaballatus ,  et  Gofemus ,  vt 
ad  eos  venirem ,  quo  fimul  in  pa- 
gis,  incampo  Onone,  confulfcare- 


mus.    Habebant  autem  in  animo, 
3  mihi  nocere.      Qiiibus  ego  misfis 

nuntiis  fignificaui ,    me  in  tanto  poftquam  apud  omnes  hoftes  no 

opere  occupatum ,  non  posfe  dis-  ftrosincrebuit:territae  omnes  nobis 


disfem :      mifit  ad  me  quinto  Sa-  5 
naballatus  cadeni  per  puerum  fu- 
um,  apertam  ferentem  epiftolam 
in  hunc  modum  fcriptam :      fania  6 
eft  inter  gentes,  et  Gofemus  dicit, 
te  et  ludaeos  rebellionem  cogitare ; 
teque  ideo  muros  inftaurare ,  vt  ea 
ratione  rex  eorum  fias.        Quin  7 
etiam  vates  ftatuisfe ,  qui  te  Hiero- 
folymis   Iudaeae    regem    falutent. 
Quamobrem  quum'ea  fit  rex  audi- 
turus:  ades,  vt  fimul  conful tenuis. 
Ad  hacc  ego  refpondi ,  non  esfe  itj,  g 
vt  ipfe  diceret,  fed  ea  ipfum  fua 
fponte  comminifci.      Omnes  enim  9 
terrebant  nos,  eoconfilio,  vtomit- 
teretur  a  nobis  opus ,  neque  effi- 
ceretur.    Itaque    confirmaui  ipfe 
me.      Qiiumque  domum  venisfcm  10 
Semeix  Dalaiae  filii,    Metabeelis 
nepotis ,   quae  domus  erat  femota 
abaliis,  et  ille  fuaderet,  vtnosin 
mediam  fani  cellam  reciperemus, 
cellacque  oftia  obferaremus ;  ven- 
turos  enim ,  qui  me  interficerent, 
et  venturos  noctu  :        refpondi,  11 
non  eura  esfe  me ,  vt  fugerem ,  aut 
in  aedem  euadendi  causfa  intrarem : 
itaque  non  esfe  intraturum.      De-  \% 
inde  intellexi,  non  id  eifuisfedi- 
uinitusmandatum,  fed  aTobiaet 
Sanaballato   mercede    perfuafum, 
vt  illud  oraculum  mihi   diceret: 
et  idco  perfuafum ,  vt  id  prae  metu  13 
facercm ,  atque  ita  peccarem ,  et 
apud  eos  male  audirem ,  atque  ab 
eis  vituperarer.      Memento,  mi  14 
Deus ,  illorum  Tobiae  et  Sanabal- 
lati  facinorum ,  nee  non  Noadiae 
mulieris  vatis ,   et  ceterorum  va- 
rum, qui  me  deterrebant. 

Eft  autem  abfolutus  murus  die  15 
vicefima  quinta  Elulis,  die  quinqua-  v 
gefimo  fecundo.       Cuius  rei  fama  16 


cedere :    ne ,    fi   eo    omisfo    ad 

eos  defcendisfem ,  intermitteretur. 

4  Qiiumque  ad  me   quater   eadem 

misfisfent ,  et  ego  eis  eadem  refpon- 


e)  collato  a  populo  cell*  nomine  ( 


finitiroae  gentes,  multum  de  arro- 
gantia  depofuerunt,  intelligentes, 
id  opus  a  noftro  factum  esfe  Deo. 
Atque  illo  quidem  tempore  com- 1? 
pluri- 
vc  folebac prxtoribus conferri. 


Cap.  6. 7." 


LIBER    IL 


473 


plurium  Iudaex  primatum  epifto- 
lae  adTobiam,  et  vicisfira  Tobiae 

8  ad  ipfos  ferebantur.  Erant  enim 
ludaeorum  multi  iureitirando  cum 
eo  fociati.  quippe  qui  Secheniac 
Arae  filii  gener  esfet ,  cuiusque  fi- 
lms Ioannes  filiam  Mofollami  Ba- 
rachiae  filii  in  matrimonium  duxis- 

9fet:  atque  eius  laudes  apud  me 
praedicabant ,  et  mea  dicta  ei  re- 
ferebant ,  quae  erant  haec  :  Tobi- 
am  mei  terrendi  gratia  mifisfe  lit- 
teras. 


CAPVT    VII. 

fliari  hierofolymitani  atflodes.  Reduces 
familis  iudge.  CoUata  munera  ad  mu- 
rum  infiaurandum. 

i  X^Xftruclis  muris  portarum  fo- 
ri  res  collocauii  conftitutisque 
•*~^  ianitoribus,  cantoribus  et  Le- 

i  uitis :  prxcepi  Hanani  fratri 
meo ,  et  Ananiae  arcis  hierofolymi- 
tanae  praefeclo,    homini  fideli  et 

jinprimis  religiofo,       vt  Hierofo- 

.  lymorum  portae  neque  ante  folis 
aeftum  patefierent :  et ,  ipfis  adhuc 
praefentibus,  clauderentur  atque 
obferarentur ,  ftatutis  Hierofoly- 
mitanorumcuftodibus,  qui  contra 
fuam  quisquc  domum  excubarenf. 

« Qmimque  et  vrbs  fpatiofa  ampla- 
queforet,  etexiguusinea  populus 
esfet,  domibus  nondum  conftru- 

j  clis :  ego  diuino  impulfu  prima- 
i)  tes  et  magiftratus  atque  plebemre- 
cenfendi  gratia  conuocaui ,  naftus- 
que  codicem  ,  in  quo  ratio  confe- 
&&  erat,  qui  numerus  primum 
aduenisfet,  fie  in  eo  fcriptumre- 

5  peri :  qui  prouinciales  ex  capti- 
uis,  quos  Nabuchodonofor  Baby- 

:  loniae  rex  transtuierat ,  discesfe- 
rint ,  et  Hierofolymam  et  in  Iudae- 
am  fua  quique  in  oppida  redierint, 

7  qui  quidem  venerunt  cum  Zoroba- 

bele,  Jcfua,    Nehemia,   Azaria, 

ij  Raamia,  Nahamani,  Mardochaeo, 

i  Belfane  ,  Misperetho ,  Beguai, 
Nahunio  et  Baana ,  hominum  in- 


quam  Israelitarum  numerus  hie  eft. 
A  Pharafo  orti  duo  millia  centum  $ 
feptuaginta  duo.      ASephatia  tre-9 
centi  feptuaginta  duo.        Ab  Ara  10 
fexcenti  quinquaginta  duo.        An 
Phahathmoabo ,  ex  Iefua  et  Ioabo 
natis  duo  millia  o&ingenti  o&ode- 
cim.        Ab  Elamo  mille  ducenti  12 
quinquaginta  quatuor.       A  Zattu  13 
octingenti   quadraginta   quinque. 
A  Zachaeo  feptingenti  fexaginta.       14 
ABennoi  fexcenti  quadraginta  octo.  1 5 
A  Bebai  fexcenti  viginti  0S0.  1 6 

Ab  Azgaddo  duo  millia  trecentii? 
viginti  duo.       Ab  Adonicamo  fex- 1  g 
centi  fexaginta  feptem.     A  Beguai  19 
duo  millia  fexcenti  feptem.       Ab  20 
Adine  fexcenti  quinquaginta  quin- 
que.     Ab  Atere  ex  Ezechia  nona-  4 1 
gintaoclo.      AbHafumo  trecentia* 
viginti  o&o,      A  Befai   trecentia3 
viginti  quatuor.       Ab  Hariphoz4 
centum  duodecim.        A  Gabaone  xj 
nonaginta  quinque,     Bethlehemi-  26 
tae  et  Netophaenfes  centum  0&0- 
ginta  oclo.     Anathoter.fes  centum  27 
viginti   o&o.        Bethazmauetanizg 
quadraginta   duo.        Cariathiari-  29 
menfes ,  Cephirani  et  Berothenfes 
feptingenti  quadraginta  tres.     Ha-  30 
ramani  et  Gabaenfes  fexcenti  vi- 
ginti vnus.       Machmantini   cen-31 
turn  viginti  duo.     Bethelenfes  et  31 
Haienfes     centum     viginti    tres. 
Nebonis  alterius  homines   quin-33 
quaginta  duo.      Ab  Elamo  alter0  34 
orti  mille    ducenti   quinquaginta 
quatuor.        Ab  Harimo  trecenti35 
viginti.       AbHierichone  trecenti36 
quadraginta  quinque.       ALodha-37 
dide  et  Onone  feptingenti  vnus  et 
viginti,       A  Senaa  tria  millia non- 3g 
genti  triginta,     Sacerdotes  Iadaiaj? 
prognati ,  ex  ftirpe  Iefuae  nongenti 
feptuaginta  tres.    Ab  Emmere  mil-  40 
le  quinquaginta  duo.      APhashu-41 
re  mille  ducenti  quadraginta  fe- 
ptem.     Ab  Harimo  mille  feptem- 41 
decim.      Leuitae  Iefua  ex  Cadmie- 43 
le  prognati  ex  natis  Odauiae  feptua- 
ginta quatuor.      Cantores  Afapho  44 
G  g  f  pro- 


474 


ESDRAE 


prognati  centum  quadraginta  ofto. 

45  Ianitores  Sellumo ,  Atere ,  Talmo- 
ne,  Accubo,  Hattita,  Sobai  progna- 

46  ti  centum  triginta  oclo.     Dedititii 
prognati  Siha ,  Hafupha,  Tabbao- 

47  tho,    Cerofo,  Cia,  Phadone, 
4g  Lebana,  Negaba,  Salmai, 

49  Hanane,  Giddele,  Gahare, 
^oRaaia,  Rafine,  Necoda, 
5!  Gazamo,  Vza,  Phafea, 

52  Befai,  Munimo,  Nephusfimo, 

53  Bacbuco,  Hacnpha,Harehure, 

54  Baslitho,  Mahida,  Harfa, 

55  Barcofo,  Sifara,  Thama, 
5<5  Nafia,  Hatipha : 

57  turn  prognati  Solomoniis  Sotai,  So- 

58  pheretho ,  Pharida ,     Iaala ,  Dar- 
52  cone,  Giddele,      Saphatia,  Hatti- 

Je,  Pochcretho,  Sebaimenfes,  Amo- 
<Jo  ne  prognati ,  quorum  dedidno- 
rmn  er  Solomoniis  prognatorum 
fumma  efficitur  trecer.ti  nonagin- 
61  ta  duo.  A  Thdmela  autem  pro- 
fc&i  Thelharfa,  Cherubus,  Addon, 
et  Euinier ,  non  potuere  fuam  fa- 
miliam  et  ftirpem  ostendere ,  an  ex 

63  Israelites  esfent.       A  Dalaia,  To- 
bia  et  Necoda  orri  fuere  fexcen- 

$ati  quadraginta  duo.       De  facerdo- 

~tibusaui.em  orti,  ab  Habaia,  Hac- 

cofoet  Berzelai,  quiducta  deBer- 

zelais  Galaaditac    filiabus  vxore, 

/in    illoruni    nomen  concesferat. 

64  Hi  inquam,  quumoriginisfuaeta- 
bulas  fcrutati  non  inuenirentur : 

65  facerdotio  priuati  funt,  vetiri  ab 
s  Aterfatha  vefcifacrofandHs ,  do- 
nee claritatis  et  integritatis  exfi- 

66  fteret  pontifex.  Totius  omnino 
muhitudinis  fumma  erat  quadra- 
gintaduo  milliatrecenti  fexaginta, 

^praeter  eorum  feruos  et  ancillas 
feptem  millia  trecentos  triginta  fe- 
ptem:  quorum  cantores  et  eantri- 
ces    erant    ducenti    quadraginta 

(Jgquinque:  equi  feptingenti  tri- 
ginta lex :    niuli  ducenti  quadra- 

gp  ginta  quinque :      cameli  quadrin- 


Cap.7.g. 


genti  triginta  quJnque:  afinorum 
fex  miJIia  feptingenti  viginti. 

Nonnulli  dc  familiarum  prima- 7c 
riis  ad  opus  contulerunt :  Aterfa- 
tha, quscconderentur,  dedit  ami 
drachmas  mille,  phialas  quinqua- 
ginta,  tunicas  facerdotalesquingen- 
tas  triginta.    Turn  quidam  famili-  f\ 
arum  primarii  reponenda  ad  opus 
dederunt  auri  dradimarum  vigin» 
ti  millia,   argtnti  minarum  duo 
millia  ducentas.       Reliqua  plebs^a 
dedit  auri    drachmarum    viginti 
millia,  argenti  minarum  duo  mil. 
lia ,  tunicas  facerdotale»  fexaginta 
feptem.      Confedenmt  autem  fa-  «, 
ccrdotes,  Leuitse,  ianitores,  canto- 
res,  plebeii,  dedititii,  omnes  deni- 
quc  Israelite  fuis  in  oppid«s. 

CAPVT    VIIL 

EsdraA  fhitrdoj  adpopnium.     Vmbrncuftrum 
feflum.      Quotidiana  /egir  xeiitatio. 

IAmque  propinquante  menfe  fe- , 
ptimo,  quum  Israelite  degerent 


f)  Galaadita  fa&us  fuerat, 


in  fuis  oppidis  :  conucr.it  totus 
ad  vnum  populus  in  aream ,  qua: 
eft  ante  portam  aquaf,  iusferuntque 
Esdrae  profesfori,  vt  librum  mo- 
faice  legis  ad  ferret,  quam  Ioua 
tulerat  Israelitis.       Turn  Esdras* 
facerdos ,  praefente  omni  mulritu- 
dine  turn  virorum,  turn  mulierum, 
et  omnium ,  qui ,  quae  dicerentur, 
inteliigere  poftfent ,  legem  attulit, 
die  primo  feptimi  menlis ,      earn-  3 
que recitauit ante  aream,  quae  eft 
ante  portaui  aquae ,  a  diluculo  ad 
meridiem,  coram  viris  mulieri- 
busque,  et  iis,  qui  posfent  intelii- 
gere, totius  populi  auribus  in  li- 
brum legis  intends,       idque  e^ 
fuggeftu  iigneo  ad  earn  rem  faclo, 
adftantibus  ei  ad  dextram  Matha- 
thia,  Sema,  Ania,  Vria,  Helciaet 
Maafeia ,  ad  fir.iftram  autem  Pha- 
daia,  Miiacle,  Melchia,  Hafumo 
Hasba- 
&~)  Is  crat  Nehcmias .  vt   feq-.icmi  capicedccla- 


Cap.  8.  p. 


LIBER    IF. 


475 


Hasbadana ,  Zacharia  et  Mofolla- 
5  mo.  Igitur  Esdras  profesfor ,  a- 
perto  in  oculis  totius  adftantis  po- 
puli  libro ,  (  nam  totum  populum 
fupereminebat ,  et  eo  librum  ape- 
frienteadftabattotus  populus)  Io- 
uam  Deum  magnum  collaudauit ; 
et  vniuerfus  populus  fublatis  ma- 
nibus,  amen,  amen  ,  refpondit, 
demisfisque  ad  terram  vultibus,  Io- 
7  uam  iuppliciter  adoiauit.  Iefua 
autem,  Banis,  Serebias,  lamin,  Ac- 
cubus,  Sabethais,  Hodias,  Maafe. 
ias,  Ceiita,  Azarias,  Iozabadus,  Ha- 
nan,  Phalaias  et  Leuitae  populum 
fuo  fe  loco  tenentem  lege  erudie- 
bant.  Igitur  diuime  legis  libro 
ita  aperte  recitato  atque  declarato, 
vt  inter  recitandum  intelligeretur : 

>  Nehemias ,  qui  idem  eft  Atherfa- 
tha,  et  Esdras  facerdos  profesfor, 
et  Leuitae ,  qui  populum  erudie- 
bant ,  omnem  populum  ita  monu- 
erunt :  bic  dies  Iouae  Deo  veftro 
facer  eft:  nolite  lugere,  aut  plo- 
rare,  (plorabat  enim  cunftuspo- 

>  pulus,  audito  legis  fermone, )  ite, 
epulamini  laute ,  et  iis  partem  mit- 
tite,  quibus  prouifum  non  eft: 
nam  Domino  noftro  facer  hodier- 
nus  dies  eft :  neue  dolete ,  nam  in 
ionana  laetitia  fita  eft  veftra  firmi- 
tudo.  Leuitae  quoque  omnem 
compefcueie  populum,  monentes, 
vt  fe  continerent ,   neue  eo  facro 

.die  maererent.  Ita  discesfit  o- 
mnis  populus  ad  epulandum,  et 
aliis  imperdendum,  magnamque 
laetitiam  agitandum :  quippe  qui 
verba  ipfis  declarata  percepisfent, 
Altero  die  omnium  populi  familia- 
rum  primarii  facerdotes  et  Leuitae 
Esdram  profesforem  difcendorum 
legis  verborum  gratia  conueniunt  j 
et  inuentum  eft  in  lege ,  quam  Ioua 
per  Mofem  tulerat ,  pnefcriptum, 
vt  Israelitae  menfis  feptimi  fefto 
manerent  in  vmbraculis ,  vtque 
quum  in  ceteris  omnibus  eorum 
Vrbibus ,  turn  Hierofolymis ,  edi- 


ceretur ,  vt  ex  montibus  peterent 
oliuae,  cupresfi,  citri,  palmarum  et 
myrti  ramos ,  quibus  ex  praefcripto 
fierent  vmbracula. 

Itaque  vulgo  petiuerunt,  fibique  i$ 
pasfim  fecerunt  vmbracula  i>  apud 
fua  tecta ,  et  in  atriis  turn  fuis  turn 
fani ,  turn  in  platea  portae  aquae  et 
Ephraimitarum :    atque  in  iis  a  fe  \*§ 
factis  vmbraculis   omnis    eoruni 
multitudo,  qui  ex  captiuitate  redie- 
rant,manfit :  id  quod  a  Ioftiae  Nunis 
filii  temporibus  ad  eum  diem  non 
fecerant  Israelitae ,  fuftque  ea  maxi- 
ma laetitia :    quum  interea  legis  di- 1  g 
uinae  liber  quotidie  a  primo  ad  vlti- 
mum  diem  recitaretur :  ac  peraclo 
feptemdiali  fefto ,  oftauo  die  fue. 
runt,  vt  mos  erat,  feriae. 

-~~t r  -   i  ■  ^i—i 

CAPVT     IX. 

leiunia  Isratlitarum.  Lruitarum  lauda- 
tiones  de  Iwa.  Bencficia  Dei ,  populi 
peccata. 

Elusdem  mends   die  vicefimo  j 
quarto   congregati   Israelitae 
ieiuni,  et  centonibus  induti, 
terraque  confperfi,     israeliticam  % 
ftirpem  ab  omnibus  alienigenis  fe- 
pararurit :  adftantesque  turn  fua  pec- 
cata, turn  maiorum  fuorumcom- 
misfa  confesfi  funt }      fuoque  loco  3 
ftantes ,  quum  quater  in  die  ex  li- 
bro legis  Iouae  Dei  fui  recitaretur, 
quater  peccata   confesfi   funt,   et 
Iouam    Deum    fuum    adorarunt. 
Deinde  confcenfo  leuitico  pulpito* 
Iefua,    Banis,    Cadmiel,   Seban- 
ias,  Bonnis,   Serebias,  Banis  et 
Benanis ,  Iouam  Deum  fuum  ma- 
gna voce  inuocauerunt :        dixe-  m 
runtque  Leuitae  Iefua,  Cadmiel, 
Banis,  Hafabnias,  Serebias,  Hod- 
ias ,  Sebanias  et  Phathahias :  agi- 
te,  collaudate  Iouam,  Deum  ve-    - 
ftrum  per    omnem   aeternitatem : 
et  tuum,  o  Ioua,  gloriofum  nomen  5 
ita  celebretur,    vt  fupra   omnem 
celebrarionem  atque  iaudemextol- 
latur. 


*)  hsec  extra  vrbem  fieri  iusferat  Deus.    Sedhicmetv.ebsntui  hofies. 


47<* 


ESDR AE 


Cap.  9. 


-jlatur.  Solus  tu  Ioua,  tu  cxlos 
cxlorumque  cxlos,  et  omnes  co- 
rum  copias  condidifti :  terrain  et 
quxcumque  funt  in  ea ,  maria  et 
quidquid  eft  in  eis :  tu  vitam  con- 
fers vniuerfis,  tequeexleftis  ado- 

8  rat  excrcitus.  Tu  IouaDeuses, 
L.  inquit  Esdras ,  H.  qui  Abranium 
elegifti,  et  Vre  Chaldxorumedu- 
dum  Abrahanium  nominafti ,  et 
expertus  cum  fideli  erga  temcntc 
prxditum ,  pepigifti  te  Chananx- 
am,  Hettxam,  Amorrxam,  Phere- 
zxam,  Iebufxam,  et  Gergef.cam 
terram  eius  esfe  ftirpi  daturum : 
quodquidemtuuni  promisfutu ,  vt 

9  iuftus  cs ,  prxfti tifti.  Etcnim  ma- 
iorum  nonVonnn  in  Aegypto  dc- 
gentium  miferiam  refbexifii,  eo- 
rumque  querefam  apu'd  mare  ru- 

obrum  cwiuditiifti :  ct,  cdifi-in 
Pharaonau  cmnesque  Pharaonios, 
et  in  onincm  cins  tcrr.t  popnlum, 
prodigiisatque  portent  is,  ( fciebas 
enim.illosabcis  fuperbe prcmijfa- 
mamtibi,  vtperfpicuumelt,  com- 

I  parafti :  ac  lisfo  ante  illos  mari, 
eis  per  medium  marc  in  .irido 
transgiofis,  eorum  perfecutores 
in  vehementium  fluvStuum  fun- 
dum,    tamquam    fava,    deiccifti. 

I  Tun  illos  interdiu  in  mibis,  noftu 
in  ignis  columna  duxifti,  vt  eis 
viam,    qua    irent,    colluftrares» 

)  Deinde  in  montem  Sinam  defcen- 
difti,  eosquedecxloadloeutus,  eis 
rcclas  fentcntias,  veras leges,  bo- 
na inftituta  prxceptaque  tradidifti, 

I  facrum  tuum  fabbatum  dedarafti, 

^  prxecpta ,  decreta,  legem  per  Mo- 

»  fern  tuum  prxcepifti ,  panem  fa- 
nicntibus  de  cxlofuppeditafti,  a- 
quam  de  rupe  fiticntibus  clicuifti, 
et  terram,  quam  te  eis  datumm 
promiferas,      inuadere      iusfifti. 

>Quumque  et  illi  et  maiores  noftri 
fuperbe  et  contumacitcr  tuis  prx- 
ceptis  non  obediuerint ,  fed  pare- 
re  recufantw,  et  eorum,  qux  apud 
eosedideras,  miraculorum  obliti, 

'ducem  fibi  ad  fuum  repetendum 


cultum  contumaciter  creauerint: 
tutameneos,  ofacilis,  exorabilis, 
mifericors,  ad  iramtarde,  ad  cle- 
mentiam  propenfe  Deus ,  non  de- 
feruifti.      Quin  etiam  quumfibiig 
vitulumfufilcin  fecisfent,  et  hunc 
fuum  esfe  Dcutn,  a  quo  esfentex 
Aegypto  educli,   prxdicauisfent , 
magnaque  et  impia  commifisfent: 
tu  tamen  pro  tua  fingulari  miferi-  ip 
cordia  non  eos  in  defcrtis  defti- 
tuifti,  noneisnubis  interdiu  colu- 
mnam ,  qua  per  viam  ducerentur, 
non  ignis  noclu  ,   qux  eis  prxlu- 
ceret ,  et  qua  foret  cundum  via  os- 
tendcret,  abstulifti,        fed  tuum  20 
bonuin  (piritum  eorum  erudien- 
ilonim  gratia  dedifti,   neque  tu- 
um Manna  cornm  ori  fubtraxifti, 
et  aquam  fitientibus  dedifti ,    cos-  %g 
que  annis  quadraginta  in  defertis 
fie  aluifti,  vt  ncquc  cguerint,  ne- 
que eorum   veftimenta  obfoleue- 
rinr,aut  pedes  intumucrint.    Turn  %% 
eisregna  ct  nationes  tribuifti,  ita 
vt  vitro  citroque  difperfi,  Sehonis 
hefebonii  regis,   Ogique  Bafanx 
regis  terras  occupauerint.      Dein-13 
dc  eorum  natos  ad  cxleftium  ftella- 
ruramultitudincm  auctos,  in  ter- 
ram introduxifti ,  cuius  posfesfio- 
nem  inuafuros  esfe  eorum  maio- 
ribus  promiferas.        Ita  terram  »4 
ingresfi   eorum   nati   occuparunt. 
Quumque  tu  fubactos  eis  Chana- 
nxosincolas,  eorumque  reges ,  et 
eius  terrx  populos  dedidisfes,  vt 
eis  ad  fuum  vterentur  arbitrium : 
ceperc  munitas  vrbes,  et  terram  25 
pinguera,et  omnibus  refertas  bonis 
domos  occuparunt ,  excifas  cifter- 
nas,  vineas,  oliueta,  et  vefcas  arbo- 
res ,  magna  copia :  quibus  tuis  tan- 
tis  bonis  vefcendo  fatiati,  faginati, 
fruiti,  contumaces  in  te  rebella- 
runt ,      et  tua  lege  poft  tergum  re- 16 
iecla,  tuos  vates,  ( a  quibus,  vt  ad  te 
redirent.admonebantur,)interfece- 
runt ,  et  impia  patrauere  facinora. 
Itaqne   tu    eos  ipforum   hoftibusa7 
dedidifti :  a  quibus  infeftati,  quum 

te 


■1 


* 


ik 

>m 

pi 

m 

pi 

* 

* 
I 

r 

b 


Cap.  9.  i  o. 


LIBER    II. 


477 


te  implorasfent ,  tu  de  cxlo  exau- 
diuifti :  et,  qua  es  mifericordia,  de- 
fenfores  eis ,  per  quos  ab  hoftibus 
a8defenderentur,  dedifli.  At  illi 
otium  adepti,  iterum,  tibi  quod  dis- 
pliceret,  faciebant,  ettueosinho- 
ftiumpoteftatemtradebas :  quorum 
imperio  prcsfi,  quum  te  iterum 
implorarent,  tu  de  cadis  exaudiens, 
eos,  qua  es  dementia,  tuebarediu, 
et  admonebas ,  vt  ad  tuam  redirent 

»9  legem.  At  illi,  vt  erant  infolentes, 
tua  praecepta  et  fententias ,  in  qui- 
bus  exfequendks  hominipofitavita 
eft ,  non  audiebant :  fed  in  ea  pec- 
cantes,  humeris  detreclantibus  et 
obfirraatisceruicibus,  non  obedi- 

30cbant;  ac  ne  te  quidem  multos 
annos  fuper  eis  cunctante ,  et  eos 
tuo  nomine  tuorum  vatum  opera 
commonefaciente ,  aufcultabant. 
Ergo  tu  eos  ceterarum  regionum 

31  nationibus  dedidifti,  fie  tamen, 
vt  pro  tua  fingulari  mifericoqdia 
non  eos  prorfum  defertos  exftinxe- 
ris :  quippe  Deus  exorabilis  atque 

3*mifericor6.  Quamobrem,  o  Deus 
nofter,  Deus  magne,  fortis,  terribi- 
lis ,  qui  pacta  feruas  et  clementiam, 
noli  tantam  parui  facere  calamita- 
tem ,  quae  nobis ,  noftris  regibus, 
primatibus,  facerdotibus,  vatibus, 
maioribus ,  denique  tuis  omnibus, 
ab  Asfyriae  regum  temporibus  ad 

S^huncvsque  diem  accidit.  Et  tu 
quidem  in  omnibus,  quae  nobis 
euenere,  iuftus  es,  aequumque  feci- 

34fti:  etnosimpieegimus,  noftri- 
que  reges ,  principes ,  facerdotes  et 
maiores  tuam  legem  non  funt  ex- 
fecuti ;  tuis  praeceptis  et  oraculis, 
quibus  eos  monuifti,  non  dedcrunt 

3  5  operam ,  inque  fuo  regno ,  et  in 
tantis  bonis,  in  eos  a  te  collatis ,  et 
in  ampla  ilia  et  pingui  terra ,  eis  a 
te  concesfa,  non  tibi  feruierunt, 
neque  a  fuo  prauo  defciuerunt  in- 

3<5genio.  Ecce  nos  hodie  feruos, 
terramque,,quam  tu  maioribus  no- 
ftris dederas,  vteius  fru&ibusbo- 
nisque  vefcerentur ;  ecce  nos  in  ea 


feruos,  quae  tantos  regibus  edit 
prouentus,  quos  tu  reges  nobis 
propter  noftra  peccata  impofuifti : 
quibus  in  noftra  et  corpora  et  pe-  31 
cora  fuo  arbitratu  dominantibus, 
inmagna  fumus  anguftia.  Et  ta-3(j 
men  firmum  fadus  percutimus  at- 
que fcribimus,  quod  a  noftris  prin- 
cipibus  Leuitisque  et  facerdotibus 
obfignetur. 


CAPVT    X. 

Fxdtts  nouum  cum  hua.  Signatores.  Po- 
fuli  insiurandum.  Annua  muntra  fro 
tevtplo.    Minijhi  varii  infano. 

I^Rantautemfignatores,  Nehe- 1 
V  mias  Aterfatha  Hachalix  fi. 
lius,  Sedecias ,    Saraias,  Azar- » 
ias,  Ieremias ,    Phashur,  Amarias,  3 
Melchias ,    Hattus,  Sabanias,  Mai-  4 
luchus ,    Harimus ,  Meremothus,  £ 
Abdias ,    Daniel,  Genthon,  Baru-  6 
chus,     Mofollamus,  Abias,  Miia-  7 
min ,      Maazias ,  Belgais  et  Sema-  8 
ias ,  qui  quidem  erant  facerdotes. 
Leuitae  autem ,  Iefua  Azanix  filius,  9 
Bennuis  ex  Henadadi  natis ,  Cad- 
miel:    eteorum  fratres,  Secheni-  10 
as,  Hodias,  Celita,  Phalaias,  Ha- 
nan ,    Micha,  Rohobus,  Hafabias,  I  £ 
Zaccur,  Serebias,  Sabanias,  12 

Hodias,  Banis,  Beninus.  13 

Populi  primarii  Pharofus,Phahath- 14 
moabus,  Elamus,  Zattus,  Banis, 

16 

»7 
IS 

»9 

20 

XI 

%% 

*i 
24 

a> 
%S 
27, 


Bums,  Azgadus,  Bebais, 
Adonias ,  Begoais,  Adin, 
Ater,  Ezechias,  Azur, 
Hodias,  Hafumus,  Befais, 
Hariphus ,  Anathotus,  Nebais, 
Magpias,  Mofollamus,  Hezir, 
Mefezabeel,  Sadocus,  ladua, 
Phalatias ,  Hanan ,  Anaias, 
Ofea,  Ananias,  Hasfubus, 
Hallohes,  Phileha,  Sobecus, 
Rehumus ,  Hafabna ,  Maafeias, 
Achias,  Anan,  Malluchus, 
Harimus  et  Baana. 

Reliquus  populus ,  facerdotes,  Le-  2? 
uitae,  ianitores,  cantores,  dedititii, 
et  quicumque  a  ceterarum  regio- 
num 


47* 


ESDRAE 


Cap.  lo.ii. 


num  populis  ad  diuinatn  legem  fe 
receperant,  vnacumfuis  vxoribus 
et  liberis ,  quicumque  erant  intel- 

k£  lefhis  capacts ,  hi  confanguineis 
fuis  nobilibus  adiutores  fuerunt, 
et  facramento  dixerunt ,  iurarunt- 
que,  fefe  ex  lege  diuina,  per  Mofein 
Dei  cultorem  lata,  vi6iuros,  omnia- 
que  loux  Dei  noftri  pra?ccpta,iura, 
placita  feruaturos  atque  obituros, 

Joneque  nos  filias  noftras  indigenis 
elocaturos,  nequccorum  filias  no- 
li ftris  filiis  adfcituros,  neque  ab 
indigenis,  nierces  aut  vllam  rem 
venalem  die  fabbati  ad  vendendum 
importantibus,  accepturosdie  fab- 
bati ,  aut  die  facro,  et  annum  fepti- 
mum,  atque  onine  <  dcbitum  remis- 

|2  furos.  His  quoque  nos  imperatis 
fubiecimus ,  vt  nobis  finguli  ficli 
quadrantes  quotannis  imperaren- 
tur  ad  tempi!   Dei  noftri  iiumia, 

.a  ad  pancm  urdinarium,  ct  fertum 
perpetuum  ,  ad  fabbatorum  et  no- 
uiluniorum  folidum  facrificium 
perpetuum,  adfolemnia,  ad  facra, 
ad  piacula,  quibus  pro  Israelitis 
fupplicaretur,    denique  ad  omne 

, .  opus  tcmpli  Dei  noftri.  Prxterca 
fuper  lignorum  collatione  fortes 
iecimus,  ecqui  facerdotum  Leuita- 
fnm  et  plcbeiorum  ea  in  Dei  noftri 
tfanum  generatim  certis  tempori- 
bus  quotannis  adueherent,  in  altari 
Ioux  Dei  noftri  ad  pr.tflriptuin 

..legis  coinburenda :  itemque  de 
terra:  noftrx  et  omnium  cuiuscum- 
que  arboris  frucluum  primitiis 
quotannis  in  Ioux  templum  infe- 
rendis ,      et  de  filiorum  pecorum- 

3°  que  noftrorum  primogenitis ,  licut 
eft  in  lege  prxicriptum :  de  bourn 
et  balantum  noftrarum  primogeni- 
tis, in  Dei  noftri  templum  ad  facer- 
dotes  in  eo  miniftrantes  fiftendis. 
Item  vt  frugum  noftrarum  priini- 

37  tias ,  etexceptitia,  et  omhiumfru- 
£his  arborum,  muftum  et  oleum 
facerdotibus  in  templi  Dei  noftri 
cellas  adferremus :  terrxque  noftrx 


decumas  Leuitis,  qui  Leuitx  omnia 
agricultural  noftrx  oppida  decima- 
rent:  k  Pontifex  autem  Aharonea,g 
prognatus,  cum  Leuitis  Lcuitas 
decimaret,  et  Leuitx  decumarum 
decumas  in  templum  Dei  noftri  in 
repofitorii  cellas  inferrent.  De-39 
bent  cnim  Israelite  et  Leuitx  ex- 
ceptumfrumentum,  vinumque  et 
oleum  in  cellas ,  vbi  facrarii  vafa 
funt,  inferre:  faeerdote»  autem  et 
ianitorcs  cantoresquc  miuiftrare, 
ne  Dei  noftri  templum  deferamus. 


»)  vi<JcDcutet*n,lJ,i,        A)  vide  N 


CAPVT    XL 

JHnofotyma  facra  vrbs.       IhcoU  vrbit  a 
.  ni.it f.     Clasjtam  focieut  ludat ,  et 
Beni.vn-.tt. 

HAbitauerunt    autem    populi  1 
primores  Hierofolymis ,   et 
reliqua  plebs  decimumquem- 
que  fortita  eft ,  qui  Hierofolymam 
vrbcm  facram  incolerent:  nouem 
autem  partes  in  reliquis  oppidis  ha- 
bitarent.      Collaudauitque  popu-* 
lus  omnes,qui  vitro  Hierofolymam 
incolere  voluerunt.        Atque    hi  f 
funt  prouincialium  principes ,  qui 
Hierofolymis  confederunt,  (nam 
ceteras  quidem  Iudxx  vrbes  in  fua- 
rumquiquc  ciuitatum  patrimoniis 
incoluerunt  Israelitx,  facerdotes, 
Leuitx,  dedititii,  eta  Soloraoniis 
orti, )    Hierofolymis  inquam,  qui  4 
confederunt ,  ludxi  erant  et  Benia- 
mitx.    Iudxi  Athaias  ad  Pharem 
perV2iampatrem  fuum,  Zachari- 
am,  Amariam,  Saphatiam  ct  Maha- 
laleelem  genus^  referens :     et  Maa-  $ 
fciasBaruchirilius,  Chalhozis  ne- 
pos,  Hazaix  pronepos,  Adaixab- 
nepos ,  loiaribi  atnepos,  Zacharix 
Silonis  filii  trinepos.       Omnium  6 
Phare  prognatorum ,  qui  Hierofo- 
lymis confederunt,  fumma  fuit  qua- 
dringenti  fexaginta  o6to,  homines 
militares.    Beniamitx  vero,  Sallus^ 
Mofollami filius ,  Ioedi filii,  Pha- 

daix 
u«i«r.  i8»8.  etintr». 


Cap.  ii.  i*. 


LIBER    II. 


daiae  filii,  Colaiae  filii,  Maafeiae  filii, 
8Ithielisfilii;  Efaiac  filii:  et  poft 
j  eum  Gabbaifallais,nongenti  viginti 
1 9  o&o ,  quibus  praefectus  fuit  loci 
Zechris  fiiius,  Iudas  autem  Senuae 
filius  fecundum  in  ciuifate  locum 

0  dignitatis  obtinuit.  Ex  facerdo- 
tibus  Jedaias  Ioiaribi  filius,  Iachin, 

1  Sareias  ab  Achitobo  deinceps  per 
patrcm  fuum  Helciam,  Mofolla- 
mum.Sadocum,  Mcraiothum  genus 

1 4  ducens :  arditimus ,  eorumque 
cognati ,  qui  opus  in  templo  face- 
rent,  oclingenti  viginti  duo:  et 
Adaias  Ierohami  filius,  Phalaliae 
nepos ,  Amfis  pronepos ,  Zachariae 
abnepos,Phashuris  atnepos,  Melch- 

3  iae  trinepos ,       et  eius  cognati  fa- 
'    miliarura  primarii  ducenti  quadra- 

ginta  duo :  turn  Amasfais,  Azareelis 
<    filius ,  Ahzais  nepos ,  Mefillemothi 

4  pronepos,  Emmeris  abnepos ,  et 
eorum cognati,  homines  militares 
centum  viginti  o&o ,  praefe&oZad- 

5bieleGedolimifilio.  Ex  Leuitis 
Semaias  Hasfubi  filius,  Azricami 
nepos,  Hafabiae  pronepos,  Bunnis 

(J  abnepos.  Exteriori  fani  opefi 
prxfuit  Sabbethais  et  Iozabadus  ex 

7  Leuitarum  principibus.  Exordi- 
endae  precum  celebrationis  prin- 
ceps  fuit  Mathanias  Michae  filius, 
Zabdis  Afapho  prognati  nepos: 
item  Bacbucias  fecundae  inter  co- 
gnatos  fuos  dignitatis,  et  AbdaSam- 
muae  filius,  Galalis  nepos,  Ieduthu- 

8  nis  pronepos.  Leuitae  in  vrbe 
fecra  fuerunt    in   furama  ducenti 

5>  oSoginta  quatuor.  Ianitores  Ac- 
cubus ,  Talmon,  et  eorum  confan- 
guinei,  cuftodias  in  portis  agentes, 

•Ocentumfeptuagintaduo.  Reliqui 
Israelite  facerdotes  Leuitae  in  o- 
mnibus  oppidis  Iudaeae  fuaquique 

-I  in  hereditate  manferunt.  Dedi- 
titii  Ophel  incoluerunt  praefectis 

a  Siha  et  Gifpa.  Leuitarum  autem 
hierofolymitanorum  praefe&us  fu. 
it  Ozis  Banis  filius,  Hafabiae  nepos, 
Mathanias  pronepos ,  Michae  abne- 
pos ,  ex  prognatis  Afapho  cant ori-    i 


4*^ 


bus,  operi  fani  vacantibus.     Nam  33 
de  eis  ita  fiierataregeimperatum, 
vt    cantoribus  fuum  quoque  die 
munus  adfignaretur.      Phathahias  %* 
Mefezabelis  filius,  a  Zara  Iudx  filio 
genus  ducens ,  regi  erat  ab  omni- 
bus popularibus  negotiis.       Apud  %e 
pagos  in  fuis  agris  incoluerunt  a 
Iuda  orti,  Cariatharbam  etDibo- 
nem ,  earumque  colonias :  Cabfeel 
eteius  pagos :     Iefuam,  Moladam,  %6 
Bethphalet,    Hafalfual,  Berfabama7 
eteius  colonias :    Siceleg,  Mocho-ag 
nam  et  eius  colonias :     Enremmo-  29 
nem,  Saraam,  larmutham ,    Zano-  30 
am ,  Odollamam ,  et  earum  pagos. 
Lachim  et  eius  agros.    Azecam  et 
eius  colonias :  occupaueruntque  a 
Berfabavsqueadvallem  Hennomi. 
Beniamitx  autem  a  Gabo  Mach-3t 
mas,  Aiam,  Bethel  et  eius  colonias ; 
Anathota,  Nobam,  Ananiam,         3* 
Hafor,  Ramam,  Gettaim,  33 

Hadid,  Seboim,  Neballatum,  34 

Lodam,    Ononem,  et  fabrorum3S 
vallem.     Leuitarum  autem  clasfes  3C5 
Iudaeorum  erant  et  Beniamitarum 
communes. 


CAPVT    XII. 

Sacrrdotcs ,  Leuiuque  cum  Zorobabe/e.  Lt- 
u'ttt  in dtdicando  vrbif  fair*  tnuro.  lis- 
fuum  prifcorum  obferuntio. 

SAcerdotes  autem  et  Leuitae,  qui  E 
cum  Zorobabele  Salathielis  fiU 
lio  et  Iefua  venerunt ,  funt  hi : 
Saraias,  Ieremias,  Esdras ,    Amar.  $ 
ias,  Malluchus,  Hattus,      Sechen-» 
ias ,  Rehumus ,  Meremothus, 
Iddo,  Genthon,Abias,  ^ 

Miniamin,  Maadias,  Bclga,  5 

Semeias,  loiaribus,  Iadaias,  $ 

Sallus,  Amocus,  Helciaset  Iadaias.  7 
Hi  cum  fuis  confanguineis  Iefuae 
tempore  fuerunt  principes  facerdo- 
tum.    Leuitae  autem ,  Iefua,  Ben.  g 
nuis ,  Cadmiel ,  Serebias ,  Iudas  et 
Matthanias,   eiusque  cognati  hy- 
mnis  praeerant.      Bacbucias  etVn-^ 
quibus  attributi  erant  ipfo- 
rum 


48* 


ESDRAE 


Cap.  ii. 


rum  cognati,    cuftodias  agebant. 

10  Genuit  autem  Iefira  Ioacinnim,  Io- 
acimus  Eliafibura,  Eliafibus  Ioia- 

1 1  dam ,     Ioiada  Ionathanem ,  Iona- 

12  than  Iaduam.  Ac  Ioacimi  tem- 
poribus  fuere  facerdotes  familia- 
rum  primarii,   Saraix  filius  Ma- 

1 3  raias,  Ieremix  Ananias,  Esdrae 
Mofollamus,       Amarix  Ioannes, 

!4MiliconisIonathan,  Sechcnix  lo- 
1 5  fcphus ,  Harimi  Adna ,  Meraio- 
i6thi  Helcais,       Iddonis  Zacharias, 

17  Genthonis  Mofollamus ,  et  Ab- 
ixZechris,  MiniaminisMoadix  fi- 

1 8  Hi  Piltai?,      BclgT  Sammua,  Sema- 

19  ix  Ionathan ,  loiaribi  Mathanais, 
ao  ladaix  Ozis ,  Sallais  Callais,  A- 
ai  moci  Hcber ,  Hekix  Hafabias, 
aa  ladaix  Kathanacl.      Lcuitx  Elia 

fibi  tempore,  Ioiada,  Ioannes  et 
Iaddna,  fcripti  Hint  familiannn  pri- 
marii ,  ct  facerdotes  fnb  regno  Da- 

%l  rii  Pcrfx ,  qui  Lcuitx fannliarum 
primarii  in  annalibus  defcripti  fu- 
erunt  ad  tempusIoannisEliafibi  fi- 

%A,  lii :  quorum  principes  fuerunt 
Hafabias,  Serebias  ct  Iefua  Cad- 
miclis  filius,  iisque  attributi  ipfo- 
rum  confanguinci  ad  laudesexdi- 
uini  Dauidis  difciplina  celcbran- 

a5  das ,  cuftodiis  inter  fcfe  ita  com- 
paratis,  vt  Mathanias,  Bacbucias, 
Abdias  ,  Mofollamus ,  Talmon  et 
Accubus  portarum  cuftodias  age- 

26  rent  in  vcftibulis.  Atque  hxc 
quidctn  temporibus  Ioacimi  Icfux 
filii,  Iofedeci  nepotis,  et  Nehemix 
prxtoris,  et  Esdrx  facerdotis  pro- 

a7fesforis.  Ad  dedicationem  vero 
niuri  Hierofolymx  conquilltifunt 
fuis  omnibus  ex  locis  Leuitx  ,  qui 
Hierofolymam  deducli,  dedicatio- 
nem cum  Ixtitia  et  carminum  ce- 
lebritate,  cymbalis,  nablis  et  cytha- 

ag  ris  agerent.  Ita  congregato  can- 
torum  genere  ,  turn  ex  planitie  cir- 
cum  Hierofolymam  pofita ,  turn  ex 

appagis  netophatiis,  exque  Beth- 
galgaleetGabanisagris,  Azmotha- 
nisque,  (nam  pagos  fibi  circum 
Hierofolymam   exftruxerant  can- 


tores,)    purificati  funt  facerdotes  3» 
et  Leuitx,  populumque  et  portas 
et  muros  purificauerunt.      Et  ego  31 
Iudxorum  principes  murum  iusfi 
confeenderc :     ftatuique    prolixos 
ordines  laudatorum  duos ,  quorum 
vnus  dextrorfum  fuper  nniro  ad 
fimariamportam  procederet,     fe-3! 
quentibus  cum  Ofaia  cum  dimi- 
dia  parte  principum  Iudxz,      A-5j 
zaria,  Esdra,  Mofollamo,      Iuda,  3'  l- 
Beniamine,  Semeia,.Icremia :      et  3jjr 
ex  facerdotum  genere  cum  tubis 
Zacharia,  qui  ab  Afaphodeinctps 
per  patrem  fuum  lonathancm ,  Se- 
meiam,    Mathaniam,    Michxam, 
Zaccurem  genus  ducebat:      eius-3< 
que  confanguineis  Semeia ,  Azare- 
le,  Malalai,  Maai,  Nathanaele,  Iu- 
da ct  Hanani,  cum  diuini  Dauidis 
muficis    inftrumentis ,    prxceden- 
te  eos  Esdra  profesfore.      Atquc3*  _. 
hiquidemperportamfontis,  e  re- 
gione  aliorum  per    gradus   vrbil 
Dauidis adfeenderunt ,  per  adfeen- 
fum  muri,  ftipra  Dauidis  domum, 
vsquc  ad  aqux  portam  oricntalem. 
Alter  ordo   finiftrorfus  ibat,    fe-jj 
quente  me  et  dimidia  parte  populi 
fuper  muro ,  a  turri  furnorum  ,  ad 
latum  murum :    et  a  porta  Ephrai-  3j 
mitarum,  per  portam  antiquam,    I 
et  portam  pifcium,  turrimqueHa- 
naneelis,  et  turrim  Meam  vsque 
ad  portam  balantum ,  ftatum  eft  ad 
portam  carceris.       Ita  conftitere4c. 
duo  laudatorum  ordines  in  templo, 
nee  non  ego  vna  cum  magiftratuum 
parte  dimidia.      Sacerdotes  Eliaci- 
nnis ,   Maafeias ,   Miniamin ,  Mi- 
chxas ,  Elioenais ,  Zacharias  et  A- 
nar.ias  tubas  habebant.      Maafeias, 
Semeias,  Eleazar,  Ozis,  Ioannes, 
Melchias,  Elamuset  Azercantores 
perfonabant ,    prxfeclo   Iezrahia. 
Eo  die  facta  funt  magna  facrificia,4j 
a£taque  Ixtitia  eft,  quippe  quam  in- 
gentem  esfent  diuinitus  confecuti : 
et  a6ta  etiam  a  mulieribus  etpue- 
ris ,  ita  vt  ea  hierofolymitana  pro- 
cul  exaudita  fit  Ixtitia,      Eodem-44 

que 


M 


Cap.  1 2.13. 


LIBER    II. 


481 


pan 

ui 
11 


que  die  prapofiti  funtcellis  homi- 
nes, quiineas  exceptitia,  primi- 
tias,  et  decumas  ex  oppidorum 
agris  comportari  condique  cura- 
rent,  quae  legitimae  facerdotibus 
esfent  etLeuitis  portiones.  Lae- 
tabantur  enim  Iudaei ,  facerdotes  et 
Leuitas  adesfe,  et  Dei  fui  luftra- 
tionisque  difciplinam  feruare ,  can- 
toresque  et  ianitoresin  Dauidiset 
eius  filii  Solomonis  inftituto  ma- 
nere.  Nam  Dauidis  et  Afaphi 
faeculo  cantorum  magiftri,  lau- 
dumque  et  celebrationis  Dei  car- 
mina  fuerant  antiquitus  inftituta. 
Itaque  omnes  Israelitae  Zorobabe- 
lis  et  Nehemiae  tempore  cantori- 
bus  et  ianitoribus  quotidianum 
demenfumconferebant,  idque  ipfi 
Leuitis,  et  Leuitae  porro  Aharo- 
niis  confecrabant. 


-Hi- 
nfi 
ii 
ncfl 

:., 

vM 
Elai 

,* 
m 

m 

■:.ra 

fa 
as* 

B» 
ft 
0 


CAPVT   XIII. 

Mojti  lex  in  Ammonitam ,  tic  Moabitam. 
Abdicatio  aitenigenarum .  Celt  arum  puri- 
Jicatie.  Dtiumarum  vjitt.  /id  louam 
Nehcmioi.  Sabbati  obferuatio.  Vxo- 
rum  (ilienarum  rtpudiatio.  Mulieruinvit 
in  Soiomonem  eff:min*tMn.  Primitia- 
rum  inflitutio.  Pro  femct  Nebemtat  ad 
lwam. 

y^V  Vodam  die  quum  Moils  liber 
1<*I  audiente  populo  recitaretur : 
^-^inuentum  eft  in  eo  fcriptum, 
ne  Ammonita  aut  Moabita  vm- 
quam  in  diuinam  admitteretur  ciui. 
tatem :  quoniam  non  folum  Is- 
raelitas  cibo  et  potione  non  iuuis- 
fent,  verum  eciain  contra  eosBa. 
laamum  pretio  conduxisfent ,  qui 
eis  imprecaretur :  quamquam  De- 
us  nofter  diras  in  fauftum  conuer- 
tisfet  omen.  Hac  audita  lege ,  o- 
mnis  alienorum  turba  ex  lsraeli- 
tarum  eft  numero  fubmota.  lam 
veroantea  Eliafibus  pontifex,  cel- 
lar terapli  Dei  noftri  praepofitus, 
Tobiae,  cui  propinquus  erat,  in- 
gentem  cellam  fecerat ,  vbi  prius 
reponi  folebant  fertuiu ,  tus ,  vafa 
« frumeitf  i ,  vki  oleique  decuma:, 


Leuitis  cantoribus  et  ianitoribus 
inftitucae,et  ea  quae  facerdotibus  ex- 
cipiebantur.      Quae  quum  fierent,  s 
ego  Hierofolymis  non  eram.  Nam 
ad  Artaxerxem  Babylonia:  regem 
anno  eius  regni  tricefimo  fecundo 
veneram.      Igitur  quum  aUquan.7 
to  port  regis  concesfu  Hierofoly- 
mamvenisfem,  perfpe&o  Eliafibi 
circa  Tobiamfacinore,  cui  cellam 
in  atriis  templi  fecisfet  j  valde  im- 
prohaui,      proie&isque  extra  eel- 1 
lam  omnibus  domefticii  Tobiae 
vtenfilibus,      iusfi  cellas  purifica-9 
ri ,  eoque  fani  fupellc&ilem ,  fer- 
tum  et  tus  retuli. 

Quumquecognouisfem,  Leuitas  19 
et  cantores  miniftros,  quoniam  Le- 
uitis demenfum  non  daretur,pasfim 
in  fuos  agros  diffugisfe :     eos,  ob- 1 1 
iurgatis  magifiratibus ,  quod  dice- 
rem,  nobis  fanum  non  esfe  deferen- 
dum,  conuocaui ,  et  in  priftinum 
ftatum  reftitui.    Ita  factum  eft ,  vt  1  a 
Iudaei  vulgofrumentLvini,  oleique 
decumas  in  cellam  adferrent:  quern  13 
ego  penum  Selemiae  facerdoti,  et 
Sadoco  profesfori ,  et  Phadaiae  ex 
Leuitis  commifi :  iisque  Hananem 
Zaccuris  filium ,  Mathaniae  ncpo- 
tem ,  attribui :   qui  pro  ea ,  quam 
habebant ,     fideiitatis    opimone, 
confanguineis   fuis  distr&uerent. 
Memento  mei ,  mi  Deus ,  ob  banc  14 
rem,  neue  mea  ergaDeimeitem- 
plum  eiusque  caerimonias  benefi- 
ce aboleto. 

Eodem  tempore  quum  vidisfem,  15 
per  Iudaeam  fabbato  torcularia  cal- 
cari^nanipuloavehi,onerari  afinos, 
etiamque  vinum,  vuas,  ficus,  deni- 
queomne  onerum  genus  Hierofo- 
tymam  die  fabbati  importari :  eos 
commonefeci ,  quo  die  cibaria  es- 
fent vendenda.      Quumque  Tyri  16 
incolae  pifces,  et  omnia  promercalia 
adferrent,  et  Iudaeis  in  fabbato  Hie- 
rofolymas  venderent:       obiurga-17 
ui  Iudacae  optimates :  quodnam,  in- 
quam,  facinus  admittitis,  dum  fab- 
bati diem,  profanatis  I       Nonne  1$ 
H  h  pro- 


48* 


ESDRAE  LIBER    II.  III. 


Cap.  i  ?.i • 


propter  fimile  maiorum  vcftro- 
rum  fa&um  Deus  noiter  et  nos  et 
hanc  vrbeni  hisce  tot  malis  adfe- 

ipcit?  Et  V05  Israelitarum  poenas 
violando  fabbato  augetis?  ltaquc 
quum  primum  Hierofolymorum 
portx  ante  fabbatum  imimbrat.x 
funt :  iusfi  eas  occludi,  ncc  nifi  poft 
fabbatum  aperiri :  meorumque  fa- 
«nulorum  quosdam  adportascollo- 
caui ,  ne  quod  onus  die  labbati  im- 

aoportaretur.  Qmimque  mercato- 
res  et  cuiusque  rei  venditartf  ex- 
tra  Hierofolymam  femel  atcue  ile- 
al rum  pernoclasfent :  eos  adiuo- 
nui,  ne  ad  muros  pcrr.octarent: 
quod  fi  iterarent,  manum  eis  ad- 
lauirum.    Itaque  ex  co  tempore  in 

a2fabbato  non  venicbant.  Leuitis 
etiam  prxcepi,  vt  luttrati  porta- 
rum  capesferent  cuftodiain  die  fab- 
fati  fan&e  agendi  gratia.  Huius 
quoque  rei  gratia  memento  mei, 
mi  Deus ,  et  mihi  pro  tua  fingu- 

*3iaii  dementia  ignofce.  Turn 
quoque  videns,  iudxos  vxores  a- 
zoticas,  ammoniticas  et  moabiti- 

»4CaSduxisfe ,  corumque  natosfc- 
niiazotice  loquentes,  iudaice  ne- 
fcire ,  fed  diuerforum  fermone  po- 

a,puloruin  vti:      eos  in  iurgio  de- 


teftatus,  nonnullos  eorum  verbera- 
ui,  vulfisque  capiliis  Deum  iura- 
recoegi,  nequefliias  fuas  illorura 
filiis  daturos,  neque  filias  illorum 
fuis  filiis  aut  libi  adfeituros.  Ni-xj  ' 
minim  in  eo  ( inquiebam)  oftendit 
Israelitarum  rex  Solomo,  cui 
quum  par  nullus  in  tot  gentibus 
rex  esfet ,  qui  licet  ita  Deo  fuo  ea- 
rns esfet ,  vt  regnum  in  omnes  fit 
Israclitas  diuinitus  adeptus,  eura 
tamen  ad  peccandum  mulieres  per- 
duxerunt  extranet.  Et  nos  fci-l1; 
licet  vobis  in  hoc  tarn  turpi  com- 
mittendo  facinore  obtemperabi-  }£ 
mus  ?  vt  ducendis  externis  vxori- 
bus  contra  Deum  noftrom  crimen 


admittamus?      Item  vnus  ex  Io-l| 


i 


iad^.  filiis ,  Eliafibi  maximi  pontiff-  •*"" 
cis  filii,   gener  erat   Sanaballati, 
quern  ego  a  me  fugaui.      Memen-aj  " 
to  eorum,  mi  Deus,  qui  (acerdoti- 
uract  facerdotale  leuiticumquefce-    '?— 
dns  inquinant.      Igitnr  poftquam3c ' 
cos  ab  omnibus  extraneis  purgaui, 
faccrdodbus  et  Leuitis  fux  cuique 
procurationis  opus  adfignaui,  et  de 
aduehendis  certis  ttmporibus  li-  '■ ' 
gnis,  deque  primitiis  caui.    Me-     ?-'• 
mentomei,  miDeus,  admeamy- 
titicatem. 


ESDRAE  LIBER  HI, 


CAPVT    I. 

Ps.fcha  lofia  rcgnantt  renoiutum.  Eiiu  eb 
Aegypti  rege  ntr  in  pur/to.  Sttccesftr 
Jonchnxu*.  tiuitu  abdtcatio.  loacimi 
fratrit  fuffectio%mpietiu,  mors.  loacbin 
impiuA.  Csptiww  in  Babyloncm.  Sede- 
ciut  rex  impi:ut ,  (udteorum  depopulatio 
fin  Ckaidtm  ,  tladti  mtfera  ,  vrbs  dent$- 
,itio. 

G.    L. 

GIT  autem  Iofias  Domino 
fuo  pafcha  Hierofolymis : 
id  que  decimo  quarto  die 
primi  roexifis    iramolauit: 


"E 


quum   quidem  facerdotes  in  Do-» 
mini  facro  velHtos  in  ordines  red- 
egisfet.        Turn  Leuitis  israeliti-^ 
corum  fecrorum  adminiftrisiusfit, 
vt  fefe  domino  Iuflrarent,  ad  fa- 
cram  domini  arcam  in  templo,quod 
Solomo  rex  Dauidis  filius  exftruxc- 
rat ,  collocandam  ;  ne  eis  esfet  hu- 
meris  ferenda ;     iamque  Domino 4 
Deo  fuo  et  eius  Israelitis  vacarent ; 
et  in  familias  tribusque  fuas  ex  Da-  j 
uidis  israelitarum  regis,  eiusque 
magni- 


lb 


Cap.  i. 


LIBER    III. 


483 


magnifici  filii  Soloroonis  praefcri- 
pto  reda&i ,  adesfent  in  facro ,  vt 
poftularet  ipforum  Leuitarum  par- 
titio  familiarum,  confanguineis 
5  fnis  Israelitis  miniftrantium ;  et 
ordine  facra  immolarcnt,  facri  ficia- 
que  cognatis  fuis  pararent,  et  pa- 
fcha  ex  doraini  praecepto  Mofi  dato 
agerent. 

Largitus  eft  autem  Iofias  populo, 
qui  aderat ,  agnorum  et  haedorum 
triginta  millia,  et  vitulorum  tria 
millia.  Atquehaecexregiisfacul- 
tatibus  populo ,  facerdotibus  et  Le- 
uitisexproniisibdata  funt.  Hel- 
cias,  Zacharias  et  lehiel  jeditui  fa- 
cerdotibus ad  pafcha  dederunt  oues 
duo  millia  fexcentas,  viiulos  trccen- 
tos.  Iechonias,  Semeias,  Natha- 
nael  frater,Sabias,Ochiel  etloramus 
tribuni  dedere  Leuitis  ad  pafcha 
ouium  quinque  millia ,  vitulosfe- 
'ptingentos.  His  decenter  eiie&is 
ftetere  non  fermentatos  panes  ha- 
bentes  Leuitae,  in  patrias  cognatio- 
nes  et  curias  digefti,apud  populum : 
vt  Domino  ad  praefcriptum  libri 
ofislibarentjidquemane.  Turn 
pafchalem  vi&imam  igni  rite  tor- 
ent,  et  hoftias  in  ahenis  et  lebeti- 
bus  cum  fuaui  co&as  odore ,  in  o- 
tnnes  partiuntur  populares.  De- 
jide  fibi  dapes  fuisque  confangui- 
leis  facerdotibus  Aharone  progna- 
is  parant  Leuitae:  et  ideo  pa- 
jrant,  quod  facerdotes  circa  adipes 
:rant  ad  intempeftiuum  vsque 
empus  occupati. 
Cantores  facri  Afapho  prognati 
J  iium  munus  obibant ,  quemadmo- 
lumfuerataDauide,  Afapho,  Za- 


vt 

Mc 
pal 
cer 
bin 

I  nan 
nd 


haria  etldythune  regio  inftitutum. 
jjj  i  anitores  ad  quodque  veftibulum 
dcrant ,  nullo  eorum  fuam  vicem 
Intermittente ,  quandoquidem  eo- 
um  confenguinei  Leuitae  vi&um 
is  parabant.  Ita  inftrudtis  eo  die 
ebus,  ad  domini  facri ncium  per ti- 
entibus,  vt  ageretur  pafcha  ?  et 
oftix  ad  diuinam  immolarentur 
ranj;  iusfu  lofise  regis  egcrunt  Is- 


raelitae,  qui  peridtempusaderant, 
pafcha   et  azymalia  feptem  dies,  19 
quale  pafcha  nullum  in  Israelites 
actum  erat  a  tempore  Samuelis  va- 
tis :    nee  vllum  tale  egerant  vlli  re- lo 
ges  Israelitarum,  quale  egerunt  Io- 
fias,  facerdotes,  Leuitae ,  et  omnes, 
quiaderant,  Iudaeiet  Israelitae,  et 
Hierofolymae  habitatores.    Atqueai 
hoc  quidem  pafcha  adhim  eft,  octa- 
uum  decimum   annum   regnante 
Iofia.    Ac  Iofiae  quidem  res,  mente  z% 
pietatis  plena  prxditi ,  refte  fe  per 
eius  Dominum  habuerunt.      Ve-  »3 
rum  de  eius  rebus  fcriptum  fuperi- 
oribus  temporibus  eft ,  vbi  de  eis 
agitur,qui  totpeccatis  et  fceleribus, 
(quibus  omnes  nationes  regnaque24 
vicerunr,)Dominuni  fie  offenderunt 
atque  commouerunt,  vt,  quae  mina- 
tus  erat  Israelitis,  euenerint.    Poft  »5 
hanc  omnino  a  Iofia  aSam  rem,ac- 
cidit,  vt  Aegypti  rex  Pharao  in  Car- 
chamim ,  apud  Euphratem  fitam, 
expeditionerafaceret.     CuiquumzS 
obuiam  proficifceretur  Iofias :  mi- 
fit  ad  eum  rex  Aegypti  in  hunc  mo- 
dum :  quid  tibi  mecum  rei  eft ,  Iu- 
daeae  rex  ?      Non  ad  te  a  Domino  ify 
Deo  mittor :  nam  mihi  bellum  eft 
apud  Euphratem.      Itaque  quuen 
mihi  adfit  Deus,  et  me  fimul  vrgeat: 
omitte  me ,  et  noli  Domino  repu- 
gnare.      Vemm  Iofias  ab  illo  inua-  x% 
dendonondeftitit,  fed  cum  illo  di- 
micare  conatus  eft ;      nee  auditis  29 
Ieremiae  vatis  a  domino  didteris 
verbis ,  prcelium  cum  eo  in  campo 
Mageddone  commifit :    vbi  iacula-  go 
tis  in  eum  fagittariis ,  iusfit  famulis 
fuis,  vt  fe  ex  prcelio  educerent : 
nam  valde  infirmum  esfe.    Ita  con-  3 1 
tinuo  fubdudhis  a  fuis  famulis  ex 
acie ,  et  confeenfo  aitero  fuo  curr u 
Hierofolymam  deportatus,  vitam 
finiuit ,  et  in  patrio  fepulcro  con- 
dituseft,  inque  tota  Iudaea  defle- 
tus;       eftque  Ieremias  vates  I0-3& 
fiam  lamentatus ,   eumque  lamen- 
tantur  adhuc,  qui  huic  rei  prx- 
funt,  vnacummulieribus,  quae  res 
Hh  z  in 


4S4 


ES  D  R  A  E 


Cap.  i.a.     I  Cat 


intoto  genere  israditicc  inperpe- 
tuam    confueiudinem    vena    eft. 

33  Atque  hxc  fcripta  funtin  libroea- 
rum  rcnim ,  quxvde  ludxx  rcgibus 
rnemorixproditx  funt.  Acdefm- 
gidislofia  rebus  geftis  gloria,  do- 
nrinicx  legis  prudentia,  breuner 
et  de  ceteris,  et  de  hischis  rebus 
geftis ,  memorix  traditum  eft  in  li- 
bro  regura  Israelitaruni  et  ludxo- 
rum. 

34  In  Iofix  locum  adlectiu  in  re- 
gnum  a  populo  eft  loachazus  cius 
filius ,  annum  agetis  viccfimum  tcr- 

95tium.  Qui  poftquain  Hicrofoly- 
nix  inludxa  menus  tres  rcgnauit : 
abrogauit  ei  Hierofolymx  regnum 

36  Aegypti  rex ,  gentemque  argenti 
talentis  centum,  et  ami  talentov- 

37nomultauit,  et  loccimum  illius 
fratrcm  ludxx  et  Hierofolymx  re- 

38  gem  creauit ,  \  mclosquc  prima- 
tcs  et  eius  fratrcm  Ioachaium  ab- 
duxitinAegyptum. 

39  Ioacimus  anno  xtatis  fux  vicefi- 
mo  quinto  ludxx  ct  Hierofolymx 
regnum  adeptusDominum  ofFertdit. 

40Aduerfus  turn  expeditionem  fecit 
iVuylonix  rex  Nabuchodonofor; 
xneoque  conftridhim  vinculo  Ba- 

41  byloncm  duxit ,  ct  partem  facro- 
rum  Domini  vafonun  .ibstulit  et 
Baby  lone  in  tcmplo   fuo    pofuit. 

42  Sed  dc  eius  rebus  geftis ,  impurita- 
tc  ct  infamia  littens  proditum  eft 
In  annalibus  rcgum. 

4;  Li  fuccesfit  in  regnum  Ioachin 
eiu»  filius,  annos  turn  natusoclo- 

44  dtcun  :  qui  vbi  menfes  trcs  ct  dies 
decern  Hierofolymis  impius  in  Do- 

45minum  rcgnauit:  ineunte  vere 
curauit  eum  Nabuch<  idonofor  Ba- 
bylonem ,  vna  cam  faens  domiui 

46  valis,  transterendum ;  Sedeciam- 
que  ludxx  etHkrofolymv  regem 
tenitituic,  annum  agentem  vicefi- 

47  mum  pnmum.  Rcgnauit  is  annos 
vndecim.  Dominum  often  dit,  nee 
dictis  Ieremix  vatts  a  Domino  di- 

48  «Satis  moms  eft ,  qum,dato  Nabu- 
chodonofori  regi  per  Domini  no- 


men  iureiurando,  periurus  defice- 
rct ,  Dominique  Israelitaruni  Dei 
iura  et  ceruice  et  corde  obftinato 
violaret.     Populi  quoque  ct  facer- 45 
do  turn  principes  multa  peccaue- 
runt ,  et  omnia  omnium  gentium 
flagitia  fupcrgre>fi,  Domini  fanum 
Hierofolymis  confecra'um  pollue- 
rurtf.     Quumque  patriusipforumjo 
Deus  eos  misfo  nuntio  fuo  reuo- 
caret ;  quod etipfiset  fuo  parcebat 
tabernaculo:  deridebant  eius  nun- 
tios.     Actum,  quum Dominus lo- 
qucrctur,  eius  vatcs  ludirkabantur: 
donee  ille ,  fuis  propter  flagitia  ira-  _ 
tus ,  incitauit  in  eos  Lhaldxorum 
reges,      qui  eorum  pubem  ferro_ 
circum    faemm  eorum   templura 
trucidanint,  nequeiuuenibus,  nc- 
quevirginibus,  neque  fenibus,  nc- 
que  paruulis  pepercerunt ,        o-  ^ 
mnibusquc  potiti,  omnia  facra  Do- 
mini vafa  fiue  maiora,  fine  minora, 
diuinxquearcx  inftrumentum,  et 
regiasopesdeprxdati,  Babyloncm 
aspunarunt,      Domini   templum5; 
ewnbnsferunt ,  Hierofolymx  ma- 
nia demoiiti  funt,  turres  igni  cre- 
maucrunt,        omnibusque  vrbil$i 
ornamentis  in  nihilum  redadtis, 
eos,  qui  fcrrum  euaferant,  Babylo- 
ncm abduxerunt,    vbi  rcgi  eiusque $' 
natis  feruiucrunt,   donee  iccnura    n 
obnnucre  Perf e  :   vt  id  euenirct, 
quod  Dominus  ore  Ieremix  mina-    u 
tus  eiat:      hoc  eft,  vt  fuis  terra jl|. 
fabbatisfrueretur,  qux  tamdiufc- 
riataeft,  quamdiudefertafuit,  ad 
perager.dos  annos  feptuaginta. 


mt 


-  ■ 

- 

B.I 

m 
m 

h 


CAPVT    II. 

Cyt't  lit -return  de  tnuro  Hitrofoljmg  infta*- 
tatuto.  Ad  regem  Artaxtrxem  altera 
tomra  inflaurttiiref.  Hex  nil  innjuii 
}  trfhapu. 

ANno  primo  regni  fui  a  Domi- 1 
no  inftinems  Cyrus  Perfarum 
rex,  (  vt  accideret  id,  quod  fu- 
erat  a  Domino  Ieremix  voce  prs- 
didum  )      cdkit  per  totum  impe- 1 
riun 


Cap.  i. 


liber  nr. 


485 


riumfuum,  idque  fcripto  in  nunc 
modum:  h-tc  dicit  Perfarum  rex 

3 Cyrus:  orbis  regem  mecreauit 
Dominus  Israelitarum,  Dominus 
fupremus:  mihique  mandauit ,  vt 
templum  fibi  Hierofolymis  in  Iu- 

4dxa  conftruerem.  Si  qui  ftint 
jgitur  veftrmn  ex  illius  gente ,  pro- 
ffcifcantur  fane ,  illo  fuo  Domino 
fecundo,  Hierofolymaia ,  qua;  eft 

5  in  ludxa ,  ad  aedificanduna  Do- 
mini Israelitarum  templum,  qui 
Dominus    Hierofolymis   habitat. 

6  Ac  quicumque  eorum  conterranei 
funt,.quetncumque  locum  incolant ; 
uiueot  eos  auro,  argento,  donis, 

7equis,  iumentis,  pr<cter  alia, 
qu.t  hiero'olymi'ano  Domini  tem- 

8  plo  vctiua  dicantur.  Tun»  iu- 
daicae  et  beniamiticae  tribus  famili- 
arum  primarii  et  facerdotes  atque 
Leuitae,  omnesque  a  Domino  in- 
ftin&i ,  proftcifd  parant  ad  hiero- 
folymitanum  templum  Domino  in- 

5>  ftaurandum :  quos  omnibus  re- 
bus adiuuere  vicini,  argento,  au- 
ro, equis,  iumentis,  et  phirimis 
muitortim  rebus  votiuis ,  qui  ad  id 

oimpulfi  funt,  Practerea  rex  Cy- 
rusfacra  Domini  vafa  protulit,  quae 
Nabuchodanofor,Hierofolymis  ab- 
lata ,  in  fuo  deaftrorum  templo  po- 

I  fuerat.  Haec  depromta  Cyrus 
Perfarum  rex  Mithridati  quaeftori 

ifuotradidit,     per  quern  Abasfaro 

3  ludaes  praetori  tradita  funt.  Eo- 
rum numerus  erat  hic.aurea  pocula 
mille :  argentea  totidem :  mcrtaria 
argentea  vndetriginta :  phialve  au- 
reve  triginta,  argenteae  duomillia 
quadringentae  decern,  et  alia  vafa 

4 mille.  Omnium  vaforum  turn 
aureorum  turn  argenteorum ,  quae 
relata  funt,  fummaeft  quinque  mil- 
lia  quadringenta  fexaginta  nouem, 

5  quae  a  Sannabasfaro  vna  cum  capti- 
uis  Babylone  Hierofolymam  de 

6portata  funt.  Temporibus  au- 
tem  Artaxerxis  Perfarum  regis 
fcripferunt  ad  eum  contra  ludaese  et 
Hierofolymx   incolas,    Belsajus, 


Mithridates,    Tabellius,    Rathy- 
mus,  BeeltethniusetSemellius  fcri- 
ba,  reliquique  eiusdem  ordinis  in 
Samaria  aliisque  locis  habitantes, 
infra  fcriptam  epiftolam :       regi  i^ 
Artaxerxi  dcmino,  homines  qui 
in  eius  poteftate  funt,  Rathymus 
commentarienfis,  Semellius  fcriba, 
reliquique  eorum  confilii ,  et  prae» 
fides   in   Ccelefyria   et  Phcenicia. 
Scito,  rex,  ludaeoahuc  iftincpro-gg 
fe£tos ,    venisfe    Hierofolymam, 
vrbem    rebellem  «t    improbam, 
eamqueinftaurare:  fora  et  muros 
reficere ,  et  templi  fundamenta  ia- 
cere.       Quod  fi  haec  vrbs  inftau-  to 
rata,  eiusque  mcenia  exxdificata 
fvierint:  non  folum  tributum  pea, 
dere  non  fustinebunt,  venuBvthsa 
regibusrefiftenr.      Et  quia  templiao 
fit  opus :  vifhm  eft  nobis  hanc  rem 
non  negli?;ere,      fed  te,  domineai 
nofterrex,  fubmonere,  vt,  (Gtibi 
ita  videatur, )  maiorum  tuorim;li- 
bri    infpkiantur.       inuenies   hiai 
commentariis  proditum  Htteris  de 
his  rebus:  cognofcesque ,  cinita- 
tem  illam  fuisfe  rebellem ,  regibus. 
que  et  ciuitatibus  incommodam: 
Iudaeosque  eius  incolas  rebeliesj4a 
et  defeftionum  iam  olim  auctores ; 
propter qiam  etiam causfam ea va- 
ftata  vrbs  eft       Quamobrem  hocj* 
tibij,  dominerex,  demonftramus, 
fieavrbs  inftaura?a,  eiusque  mu- 
ri  fuerint  refefcH,  fowe,  vt  tihi 
deinceps  in  Ccelefyriam  et  Phceni- 
ciam  reditus  non  pateat.       Turn  %$ 
refcripfit  rex  Rathymocommenta- 
rienfi,  et  Beeltethmo,  etSemellio 
fcrib.e ,  ceterisque  eiusdem  ordinis 
SamariamSyriamqueet  Phcsnicem 
incotentibus  ea ,  quae  infra  pofita 
funt,      Legi  epiftolam ,  quam  mi-  %$ 
hi  miftftis.    Itaque  infpici  iusfi ,  et 
inuentumeft,  ciuiratemiiiam  anti- 
quitus  esfe  regibus   contrariam, 
hominesquedefeclionmnet  bello  *7 
rum  ia  ea  auclores ,  et  reges  po. 
tentes  atque  acres  fuisfe  Hierofoly- 
Eus ,  qui  Ccclsfyris  et  Phcenicia: 


48« 


ESDRAE 


Cap.  1.3. 4. 


imperarent,  tributaque  legerent. 

28  Quapropter  itnperO ,  homines  illos 
ab  vrbis   aedificatione   impediri: 

*9  ac,  ne quid  praterea  fiat,  prouide- 
ri :  ne  malum  longitis  ad  regum 

5°  detrimentum  procedat.  Turn  le- 
<5Hs ,  quae  ab  Artaxerxe  rege  fcri- 
bebantur,  Rathymus  et  Semellius 
fcriba,  eorumque  gregales,  Hie- 
rofolymam  ccleriter  cum  equitatu 
et  agmine  fumultnario  profecli, 
cccperunt  aedificatores   impedire: 

3»iacuitque  hierofolymifani  templi 
conftruclio,  vsque  ad  fecnndum 
annum  regni  Darii  Perfarum  regis. 


CAPVT    III. 

Darii  conuiuium.  Trium  de  tribin  vim 
ingrr.tcm  habcntibm  disputatio.  Vint 
vires. 

i  TS  Darius  regnum  adeptus ,  ma- 
I  gno  conuiuio  accepit  fuos  oranes 
-■-fubditos,  etvernas,  omnesque 

a  Mediae  et  Perfix  magnates ,  o- 
mnes  fatrapas ,  duces  et  prxtores, 
fibi  ab  India  ad  Aethiopiam  vsque 
in  centum  viginti  feptem  fatrapiis 
fubditos. 

3  Poftquam  epulatum  abunde ,  et 
discesfumeft:  Darius  rex  in  fuum 
cubiculmn  fe  recipit,  et  fomno  cor- 

4  reptus  dormit.  Hie  ties  iuuenes  fti- 
patores ,  regis  corpus  cuftodientes, 

5  cccperunt  inter  fe  cohortari ,  vt 
fuara  quisque  fententiam  diccrent, 
ea  lege,  vt  qui  vicisfet,  cuiusque  di- 
ctum, quam  aliorum,  fapientius  vi- 
fum  fuisfet,  huic  Darius  rex  tanta 
munera  et  victorix  ornamentacon- 

6  ferret,  vt  purpura  veftiretur,  auro 
biberet ,  in  auro  dormiret ,  aureis 
frenis  currum,  bysfinamque  cida- 
rim,     et  torquemcircum  collum 

7  haberet ,  et  fecundus  a  Dario  pro- 
pter  fuam  fapientiam  federet,Darii- 

%  que  familiaris  diceretur.  *  Igitur 
fuam  quisque  fententiam  fcribunt, 
et  obfignatas  regis  Darii  puluino 

0  fubiiciunt ,    eo  confilio ,  vt  exper- 


gefaclo  regi  fcriptum  dent,  et  cu- 
ius fententiam  rex  et  Perfix  fum- 
mates  fapientisfimam  iudicauerint, 
huic  vi&orix  prxniium  detur  ex 
fcripto.       Vnus  fcripfit ;   prxpo- 10 
tens  eft  vinum.      Alter:  prxpo- 11 
tens  eft  rex.      Tertius:  prxpoten-12 
tes  funt  mulieres :  fed  vincit  omnia 
Veritas.      Deinde  experreclo  regi  13 
fcripta  tradunt :      quibus  ille  le- 14 
6ris ;  curat  euocandos  omnes  Perfi- 
dis  et  Media?  fummates ,  fatrapas, 
duces,  prxtores  et  confules:      et  15 
in    tribunali    fedens,    fchedulam 
apud  illos  recitart  iusfit :      deinde  1$ 
iuuenes  euocari,  qui  fuas  decla- 
rarent  fententias :       eisque  arces- 17 
fitis  et  ingresfis ,  iubet,  vtipfifcri. 
ptorum  rationem  reddant. 

Turn  primus,  qui  de  vini  viribus  13 
dixerat ,  fie  orationem  exorditur : 
quantum  pollet  vinum  ?  o  viri.  O- 
mnes,  a  quibus  bibitur,homines  de- 
cipit :    eadem  vt  fit  regis  ac  ptipilli,  19 
ferui  ac  liberi,  pauperis  ac  diuitis 
mens,  efficit :    omnium  animos  ad  20 
Ixtitiam  et  hilaritatem  conucrtit: 
omnium  dolorum  et    debitorum 
memoriara  eximit:    omnium  ani- 21 
mos  dinites  reddit :  regum  aut  fa- 
traparum  meminisfe  non  patitur: 
omnia  vt  per  talenta  dicantur  effi- 
cit :        vtque  poti  homines ,    et  22 
amicitiae  et  fraternx  necesfitudinis 
memoriam  deponant :  et  non  mul- 
to  poft  gladios  ftringant :      neque  23 
poftea,   vbi  a   vino    refipuerint, 
quid  feccvint,  recordentur.     Non-  24 
ne  igitur multum pollet  vinum,  o 
viri ,  quod  hare  fieri  cogat  ? 

CAPVT     IIII. 

Regis  vires.  Mulieris  vit.  Veritat'u  vir- 
tue. Zorol/iibet  Darium  exorans  de  fan» 
inflaurando.  Exoratus  rex.  Eim  de  fa- 
no  litter*. 

HAec  poftquam  ille  Iocutus  fu  ( 
luit:  ccepit  alter,  qui  de  regis 
viribus  dixerat,  loqui  in  hunc 
niodmn ;      o  viri ,  nonne  perma-  4 
gnam 


V 


Cap.  4. 


LfBER  irr. 


48r 


gnam  habent  vim  homines,  qui 
I  terras  etmaria,  et  omnia,  quae  in 
9  eis  infunt ,  teneant  ?  Atqui  rex 
I  his  omnibus  antecellit  et  iroperar, 
I,  atque  ita  dominatur ,  vt ,  quidquid 
I. iusferit,  faciant.  Si  iubet  infer 
1  fefe  bellum  gerere ;  faciunt :  fi  in 
I  hoftes  mittit ;  vadunt ,  et  montes, 
I  muros,  furres  demoliuntur,  occi- 
I  dunt  et  occiduntur,   neque  regis 

■  didum  excedunt.  Quod  fi  vi- 
1  cerint ,  turn  quae  praedati  funt ,  turn 
I  cetera  referunt  ad  regem  omhia. 
I  Rurfum  qui  a  militia  etbelio  abs- 
I  tjnentes  terram  colunt :  vbi  fa'a 
I  mesfuerunt ,  ad  regem  referunt ; 
1,  cogentesquealii  alios ,  tributa  regi 
fcadferunt.      Is  vnus  fi  iubet  inter- 

■  ficere,  interficiunt:  fi  dimittere; 
I;  dimittunt :  iusferit  verberare, 
Bverberant:  iusferit  vaftare,  va- 
I  ftant :  aedificare,  aedificant :  euer- 
itere,  euertunt:  ferere,  ferunt: 
lii  cundtusque  eius  vel  populus  vcl 
l!  magiftratus  vni  obediunt.  Prae- 
i  terea  accumbentem,  cibum  capien- 
I  tern ,  dormientem  circum  vndique 
It  euftodiunt,  neque  cuiquam  dis- 
li  cedere  et  fua  curare  negotia  licet, 
j\  neque  ei  non  obediunt.  Quocir- 
j  ca  viri,  nonne  praepotens  rex  eft, 
I  cui  fie  obtemperetur  ?  His  i!le  di- 
Ij  £tis  tacuit.  Tertius  autem ,  qui 
I,  de  mulieribus  et  veritate  dtxerat, 
li  fcilicet  Zorobabel ,  fie  orationem 

j.  incipit.      Magnus  fane  rex  eft ,  vi- 

)  ri ,  et  homines  multi ,  et  vinum 

I  muttum  poteft.  Quid  qui  his  do- 
minatur  >    quis  autem  his  impe- 

V  rat  i  nonne  mulieres  ?  Mulieres 
regem  genuerunt,  et  omne  homi- 
num  genus,  maris  terraeque  domi- 

!  num ,  ab  his-ortum  eft.  Hae  ipfos 
educauere  vincarum   fatores,    ex 

rquibus  vinum  gignitur.  Hx  ho- 
minum  veftes  faciunt :  hae  homi- 
nibusgtoriamconciliant:  nee  pos- 
funt  absque  mulieribus  homines 

!  esfe.  Quod  fi  aurum ,  argentum» 
autquidnis  paulio  elegantius  com- 
parauerint:  noane  cuiuspiatn  for- 


ma et  pulchritudine  praeftantis  mu- 
lled s  amore  capti ,      ill i s  omnibus  1 9 
omislis,  in  hanc  oculos  defigunt  ? 
hanc  hianti  ore  intuentur?  hanc 
onmes  auro ,   argento ,  omni  re- 
rum   pulchritudini    anteponunt  ? 
Relinquit  homo  fuum  ipfius  pa-ao 
trem,  a  quo  educatus  ,eft,  et  pa- 
triam,  et  fua»  vxori  adhaerefcit: 
cumque  vxore,  et  patrisetmatrisij 
et  patriae  immemor,  vitam  finit. 
Atque  vt  cognofcatis ,  mulieres  in  2 % 
vos  imperium  tenere :  nonne  quae 
multo  labore  paratis ,  omnia  femi- 
nisdatis,  atque  adfertis  ?      Sumitj^ 
homo  gladium,  et  foras  adlatrc- 
cinandum  et  furandum  profec~his, 
maria  tranat  et  flumina.      Leones  %* 
videre  fustinet ,  et  per  tenebras  in- 
greditur:  atque  vbi  furatus,  prx- 
datus,  grasfatus  eft,  ad  amicam 
reportat:      plusque  diligit  homo  2$ 
fuam  coningem,  quam  parentes: 
multique  propter  mulieres  mente  x6 
alienati  funt ,      multi  ferui  facti,  17 
multi  perierunt,  multi  propter  fe- 
niinas  lapfi  peecauerunt.      Qiud'xg 
an  mihi  non  creditis  ?  nonne  in- 
gens  regis  poteftas  eft  ?  nonne  o- 
mnes  eumnationes  vel  tangere  for- 
midant?      Et  tamen  videbam  viri  29 
prseclarisfimi   Bartaci  filiam  Apa- 
men,  regis concubinam ,  regidex- 
tram  adfidentem,       ei  de  capites© 
diadema  auferre ,  fibique  impone- 
re:  turn  regis  malam  finiftra  manu 
ferire- :    quum  rex  interea  earn  ore  3 1 
hianti  intueretur,  et  arridenti  arri- 
deret,  et  fuccenfenti  blandiretur, 
quo  earn  fibi  reconciliaret.   Annon  3 1 
multum  pollent  mulieres ,  o  viri, 
quae  haec  faciant  i      Hie  quum  rex  33 
et  proceres  inter  fefe  con'  uerentur : 
ille  verba  de  veritate  fie  facere  infti- 
tit :       multum  fane ,  o  viri ,  mu-  34 
lieres  pollent,  et  ingens  terra  eft, 
et  excelfum  caelum,  et  fol  curfu  ve- 
lox,  qui  vno  die  cxlum  circun- 
uectus,  eodemr  currat,  vndepro- 
feSus  eft :    nonne  magnus  eft,  qui  3 $ 
haecfaciat?  Sed  maxima  Veritas  eft 
Hh4  et 


1 


488 


ESDRAE 


Cap.  4. 


«get  omnium  potentisfima.  Veri- 
tatem  omnis  terrarum  orbis  vocat : 
huic  caelum  ipfum  fauet :  hanc  res 
omnes  reformidant  et  tremifcunt, 
nee  in  ea  quidquam  vitiofum  eft. 

37Vitiofum  vinumeft,  vitiofus  rex, 
vitiofae  mulieres ,  vitiofum  omne 
hominum genus,  eteiusdemvitio- 
fitatis  funt  eorum  opera  omnia,  in 
qua  vitiofitate  ventatis  expertes 

38  pcreunt.  At  Veritas  aeterna  pol- 
let,  viuit,  vigetque  in  omnem  per- 

30  petuif  atem  :  nee  ea  eft ,  quae  per- 
fonarum  habeat  rationem  aut  dis- 
crimen,  fed  xquum  facit,  ab  onini- 
busque  iniquiset  prauis  rebus  abs- 

4°tinet:  eiusque  facia  probant 
omnes,  nee  ineft  in  eius  iudicio 
quidquam  iniquum.  Ceterum  et 
ab  hac ,  et  a  regia  lnagnificentia, 
ctapotentia,  et  a  faeculorum  omni- 
um maieftate  laudetur  Deus  veri- 

41  tatis.  Haec  vbi  locutus  finem  fe- 
cit: omnes  exclamarunt,  maxi- 
mamesfeveritatem,  et  prxpollere. 

44  Turn  rex :  pete  quiduis,  ( inquit  il- 
ium adloquens,)  etiam  fupra  ca,qux 
fcripta  funt ,  et  nos  id  tibi  dabimus : 
quoniam  fapientisfimus  inuentus 
es ,  et  mihi  proximus  fedebis ,  me- 

43  usque  vocabere  familiaris.  Et 
ille  regi :  memento  voti ,  quo  te 
Hierofolymam  inftauraturum  esfe 
pollicitus  es ,  tuni ,  quutn  regnum 

44adeptuses.  Omniaque  vafaHie- 
rofolymis  exportata  eo  remisfu- 
rum ,  quae  fepofuit  Cyrus ,  quum 
de  euertenda  Babylone  votum  fecit, 

45  et  fe  illo  misfurum  vouit.  Tu 
quoque  te  vouifti  inftauraturum 
esfe  fanum ,  quod  incenderunt  Idu- 
maei ,  turn  quum  a  Chaldxis  vaftata 

46  Iudxa  eft.  Et  nunc  hoc  eft ,  quod 
a  te  ego  poftulo ,  rex  domine,  at- 
que  flagito :  haec  eft,  quam  a  te  ex- 
fpe&o,  magnificentia.  Oro  igi- 
tur,  vtidpraeftes,  quod,  fa&urum 
te ,  caelefti  regi  tuo  ipfius  ore  vo- 
uifti. 

ifi  Turn  Darius  rex  furrexit ,  eum- 
que  deosculatus,  fcriptit  ej  epj. 


ftolas  ad  omnes  di^penfdtores,  prae- 
fides ,  duces  et  fatrapa:? ,  vt  cum  0- 
mnesque  eius  comites  ad  inftau- 
randam  Hierofolymam  proficifcen- 
tes  dcdpcerent.      Deinde  omnibus  4: 
Ccelefyrix,   Phcenicix    et  Libani 
praefidibus  per  epiftolas  mandauit, 
vt  cedrina  ligna  ex  Libano  Hiero- 
folymam transferrent ,  cumque  il- 
lovrbem  exftruerent.      Prxterea4j 
Iudaeis  omnibus ,  Iudxam  ex  regno 
petentibus ,  fcripto  de  libertate  ca- 
uitf  ne  quis  poteftate   prxditus, 
praetor,  fatrapa,  aut  gubernator, 
eorum  habitationes  adgrcderetur : 
et  vt  omnis ,  quam  tenerent,  regio  5c 
ipfis  esfet  immunis :  vtque  Idumaei, 
quos  tenerent  Iudxorum  vicos ,  di- 
mitterent.      Item  ad  templi  ftru-51 
cluram  vt  quotannis  viginti  talenta 
darentur,  donee  exaedificatum  fo- 
ret.       Itemque  ad  hoftias  in  arajs 
adolendas  quotidie,  (quas  feptenas- 
denos  immolare  ex  prxcepto  habe- 
rent )  alia  talenta  decern  in  fingulos 
annos.       Ad  haec ,  vt  omnes  qui  ex  53 
Babylonia  ad  vrbem  exftruendam 
pergerent,  omnesque  facerdotesf 
qui  eodem  irent ,  in  libertate  es- 
fent ,  tarn  ipfi  quam  eorum  pofteri : 
defcriplit  etiam  facrum  veftitum,54 
quo  in  re  diuina  vtendum  foret} 
et  fumtura ,  qui  Leuitis  vsque  ad  55 
abfolutum   templum    et    xdifica- 
tam  Hierofolymam  fuppeditaretur. 
Infuper  omnibus  vrbis  cuftodibus  56 
penfiones  et  ftipendia  adfignauit, 
et  omnia  a  Cyro  feparata  vafa  Baby-  57 
loncmifit:  et ,  quxcumque  Cyrus 
fieri  iusfcrat ,  ipfe  quoque  fieri ,  et 
Hierofolymam    mitti    imperauit. 
Igitur  illinc  digresfus  ille  iuuenis  58 
fublato  in  caelum  vultu  verfus  Hie- 
rofolymam,   caelefti   regi  gratias 
egit ,  ita  dicens :        a  te  victoria,  5 
ate  fapientia  eft,  tua  eft  gloria,  et 
ego  tuns  tibi  gratias  ago ,  qui  mihi 
fapientiam  dedcris :       quam  tibi,  60 
o  maioruni   noftrorum  Domine, 
tribuo.      Deinde  acceptis  epiftolistfl 
Baby  Iouem    profeclus ,   omnibus 

fuis 


• 


,. 


Cap.  4.*. 


LIBER    III. 


4*9 


fuis  confanguineis  negotium  mm- 
tiauir.  Atque  hi  Deo  fno  patrio 
gratias  egerunt,  qui  ipfis  misfio- 
nem  dedisfct ,  et  remisfionem  ad 
proficifcenduni ,  et  Hierofolymam 
templumque  jpfius  infignitum  no- 
mine conftruendum :  cumque 
muficis  inftnimentis  et  laetitia  fe- 
ptem dies  exfukarunt . 

•r- — — — — 

CAPVT    V. 

Pamitiarttm  duces  regres/:  <  Hierofolymam 
cum  Zorobabele.  Ata  rtuua.  Sacrificia. 
FahifmidHmcnea  locata.  Aducvfarii  Is- 
raelii* improbi ,  infefli. 

POftea  generatim  delecli  funt 
ad  profecltionem  famUiarum 
principes  cum  fuis  vxoribus, 
Uberis,  feruis,  anciflis  et  pecudibus. 
Cum  his  mifit  Darius  equites  miile, 
quibus  imperauit ,  vt  cum  iilis  pro- 
ficifcerentur :  eosque  Hierofoly- 
mam  vsque  cum  muficis  tympanis 
et  tibiis  incolumes  perducerent, 
omnibus  illorum  confanguineis  lu- 
dentibus.  Atque  hxc  funt  eorum 
nomina,  qui  profeclifunt,  genera- 
tim  per  clasfes  in  familias  defcri- 
ptorum.  Sacerdotes  PhineeAha- 
ronis  filio  prognati ,  Iefua  Iofedeci 
filius  ,Saraiae  filii:  et  Ioacimus, 
Zorobabelis  filius ,  Salathielis  filii, 
de  flirpe  dauidica ,  ex  Pharis  pro- 

fenie  tribus  iudaicae ,  qui  Zoro- 
abel  fub  Dario  Perfarum  rcgefa- 
pientem  fermonem  habuit,  anno 
regni  illius  fecundo ,  menfe  Nifan, 
qui  menfis  primus  eft.  Hi  funt 
autem  Iud«?i ,  qui  ex  capfiuitate, 
( in  quam  a  Nabuchodonofore  Ba- 
byloniae  rege  Babylonem  deportati 
fuerant, )  Hierofolymani,  inque  re- 
liquam  Iudxam  redierunt,  et  in 
fua  quique  oppida  disccsferunt : 
qui  quidein  venerunt  cum  Zoro- 
babele, kfua,  Nehemia,  Zacjiay- 
ia,  Reefaia,  Enenio,  Mardochseo, 
Beelfaro ,  Afpharafo,  Reelia,  Roi- 
mo  et  Baana,  fuis  d  udoribus: 
horum  inquam  tam  piebciomaij 


quam  ducum  Humerus  hie  eft :  a 
Phoro  orti  duo  millia  centum  fe- 
ptuaginta  duo.   A  Saphato  quadrin-  to 
genti  feptuaginta  duo.     Ab  Arefo 
feptingenti  quinquaginta  fex        All 
Phaathmoabo  duo  millia  oclingenti 
duodecim.  Ab  Elamo  mftle  ducenti 
quinquaginta  quatuor.      A  Zathui  i% 
«ongenti  quadraginta  quinque.    A 
Cbrbe   feptingenti  quinque.       A  13 
Bani  fexcenti  quadraginta  octo.    A 
Bibai  fexcenti  viginti  tres.        A  14 
Sada  tria  millia  ducenti  viginti  duo. 
Ad  Adonicane  fexcenti  fexaginta 
feptem.      A  Bagoi  duo  millia  fex- 
centi fex.    Ab  Adino  quadiingenti  1 5 
quinquaginta  quatuor.    Ab  Atere- 
zecia  nohaginta  duo.     A  Cilane  et  1 6 
Azeta  fexaginta  feptem.      Ab  Azu- 
rane    quadringenti   triginta  duo. 
Ab  Anania   101.    Ab  Aromo  ex  17 
Basfa  323.     ?Ab  Arfiphurito  102. 18 
AMetero  5005.    Ab  Ecbethlomo- 
ne  123.      Ab  Ecnetopha  5?.    Abto 
Exanabotho  158.    Ab  Ecbethfamo 
quadraginta  duo.     A  Cariathiario  ao 
a?.      A  Caphira  et  Berotho  743. 
Pirani  700.      Chadiani  et  Ammi-  21 
dii  422.    Ecciramani  et  Gabden- 
fes  621.  Macalonii  122.      Betoli-a» 
ones  52,    A  Nephi  genus  ducentes 
15$.    A  Calamolalo  et  Ono  725. 
Ab  Hierichone  345, AbAnnaa  3330. 23 
Sacerdotes  a  Ieddo  lofuae  filio  pro-  24 
gnati  ex  ftirpe  Sanafibi  972,        Aaj 
Merutho  1501.  A  Phasfarone  1047. 
ACanne  mille  feptemdecim.    Le-25 
uitx  autem  a  IesfueCadmiele  Banna 
et  Sauia  genus  ducentes  74.     Can-  27 
tores  facri  Afapho  prognati  148. 
Ianitores  a  Salumo,  latale,  Tolma-  2g 
ne,  Dacobi,  Teta,  Sami  prognati  in 
fimima  139.      Sacri  miniltri  ortisy* 
ab  Efao ,  Afipha,  Tabaotho,  Cera, 
Sudo.j,  Phaleo,  Labana,  Agraba, 
Acua,  Vta,  Cetabo,  Agaba ,  Sybai,  30 
Anane,Cathua,Geddure,  Airo,  Dai- 
fane  ,  Noiba ,  Chafeba ,     Gazera,  3 1 
Azia,  Phi  nee,  Afarane,  Bafthai,  Afa- 
na,  MeaniaNaphifijAccubOjAcipha, 
Afure,  Pharacirao,      Baialotho,^2 
H  h  s  Mee- 


45>o 


ESDRAE 


Cap.-*. 


Meeda,  Chutha ,  Chorea,  Charco, 
Afcrare,  Thomoi,  Nafitho,  Atipha. 

33  Item  Soloraoniis  prognati  Afapphi- 
one,  Pharira,  Ieili,  Lofone,  Isdaele, 

34Sapheto,  Agia,  Phachthretho,  Sa- 
bie,  Sarothie,  Mafia,  Gare  ,  Addo, 
Suba,  Apherra,  Barodi,  Sabatho, 

35  Aliomo :  omnium  inquam,  facro- 
rumminiftrorum,  et  Solomoniis 
prognatorum,    fuuima   fuit    372. 

36  (Nam  qui  Thermelotho  et  The- 
lerfa  duce ,  Charaathalare  et  Aalare 
venerunt,  fuas  familias  et  genus, 
an  ex  Israelitis  esfent,   ostendere 

37  non  potuerunt. )     A  Ladane  Bani9 

38  filio,  ex  Necodane  orti  652.  Ex 
faccrdotibus  autem  Obdia  et  Accofo 
prognati,  et  Addo,  (  qui  vna  de  Bcr- 
zell.ei  filiabus  in  matrimoniiim 
ducla,  inilliusnotueh  conccsferat) 
quum  fibi  facerdotium  vindica- 
rent,  nee  quxfita  eorum  ftiips  in 
tabulis  fcriptis  inuenta  foret :  ab- 

35>dhati  funt  facerdotio,  eisque 
iusiitNehemiaset  Attarios,  nc  flu 
era  participarent ,  donee  claritate 
et  integritate  inftrucius  cxlifteret 

4c  pontifex.  Omnium  Israele  pro- 
gnatovum,qui  dwodecimum  annum 
fupcrarent,  fumma  fuit  quadraginta 
m.llia,  prater  feruos  et  ancillas 

41  z;6o.  Horum  fern;  et  ancille 
7347,  cantoreset  pfaltriae  245,  ca- 
inch  435,  equi73^,  muli  245,  afi- 

41  ni  5525.  Ex  famifianim  prima- 
rm,  vbiad  hierofolyniitauumDei 
templum  ventum  efr,fuere,qui  tern- 
plum  in   integrum  reftituere  pro 

43  virili  ftatuerent,  et  in  facrum 
operis  thefaurum  conferrent  auri 
minas  mille,argenti  quinque  millia, 

44vei'ks  facerdotales  centum.  Con- 
federunt  autem  facerdotes  et  Leui- 
tae  atque  plebeii  Hierofolymis ,  et 
in  finitiiaa  regionc :  facriquc  can- 
tores  etianitores,  omnesque  Israc- 

45  litae  in  fuis  oppidis.      Deinde  in- 

ftante  menfe  feptimo,  Israelite,  qui 

fua  quique  poslidebant ,  conuenere 

flrauJ in aieam primx  ports,  quae 

*<;  o.-edataiorientem.   Deinde lefua 


Iofedeci  filius ,  eiusque  cognati  fa- 
cerdotes,  et  Zorobabel  Salarhielit 
filius,  cum  fui* cogrutis ,  adgresfi 
funt  aram  inftaurare  Dei  Israelita- 
rum  :      vt  in  ea  fohda  procuraren.  47 
tur  facrificia,  quemadmodum  po 
ftulant  ea,qu*  in  diuini  Molis  libro 
pvarfcripta  funt.      Et  quamuis  in 48 
eos  confpirarent  reliqux  nationes 
accolaruin ,  qui  ab  eis  disfidebant, 
eisque   vim    omnes    ir.tentarent: 
illitamen,  ara  fuolococompoflta,4e< 
facrificia  fuo  tempore,  Dominoque 
folida  facrificia  matutina  vefperti- 
naque  fackbant ,    egeruntque  vm-  50 
braculorum  feftum ,   ficut  in  lege 
pr.rfcriptum  eft,  et quotidiana fa- 
criricia ,  vt  conneniens  erat :      de-  51 
indeperennciiibationes,  ct  fabba- 
torum,nouilunionim,  omniumque 
confecratorum  feftorum  facrificia, 
et  omnium,  qui  vota  Deo  nuncupa- 
uerant.      Igitur  a  feptimi  menfisjx 
nouilunio  ccepta  funt  Deo  fieri  fa- 
crificia ,  atque  ita  Dei  templum  ex- 
ftruebatur,  data  pecunia  iapicidis 
et  fabris ,  ciboque  et  potione  et  car- 
ris  Sidoniis  et  Tyrii« ,      qui  cedri-  53 
nam  materiam  ex  Libano  ratibus 
in  portum  ioppicum  adueherent,vt 
eis  a  Cyro  Perfarum  regc  litteris 
fuerat  iuiperatura.       Anno  autem  54 
fecundo ,  quum  in  hierofolymita- 
num  Dei  templum  venisfent ,      fe-  5> 
cundo  menfe  Zorobabel  Salathielis, 
et  Iefua  Iofedeci  filius ,  eorumque 
cognati  et  facerdotes  et    Leuitar, 
omnesque,  qui  Hicrofolymam ex 
captiuitate  venerant,        adgresfijS 
negotium ,      fundamenta     iecere 
templi ,    noua  luna  fecundi  men- 
fis,   anno  ab  eorum  in  ludxam 
et  Hierofolymam  aduentu  fecundo : 
Leuitasque  viginti  annis  maiores  5? 
in  Domini  operibus  conftituerunt, 
fueruntquciefua,natjque  et  confan-  58 
guinei,  et  Cadmiel  frater,  et  Madia - 
buqis  filii ,  nccnonlodx  Heliadu- 
nts  filii  cum  filiis  et  cognatis ,  pari- 
ter  m  vrgendo  terapli  opereoccu- 
pati,      Ac,  exftruendo  ab  ardinVa- 59 
toribui 


Cap.  5. 6. 


LIBER    in. 


45 1 


toribus  templo  Domini,  ftetere 
facerdotes  veftiti ,  cum  muficis  et 
tubis,  et  Leuitae  Afapho  prognati 
>habentes  cymbala,  Dominum 
laudantes  et  concelebrantes  ad  Da- 
uidis  Israeiitarum  regis  prxfcri- 
ptum,  hyrnntsque  pcrfonantes 
Domimim  celebrabant,  cuius  boni- 
tas  esfet  et  gloria  apud  omnes  Is- 
raelitas  sterna.  Populiis  autem 
vniuerfuscum  tubarum  cantu  ma- 
gnum edebat  fonitum ,  Dominum 
in  exlhuQione  eius  templi  laudans. 

5  Sed  facerdotum  et  Leuitarum  prin- 
cipumque  familiarum  feniores,  qui 
fupcrius  templum  viderant ,  quum 
in   huius    adesfent    aedificatione, 

1  magnum  cum  fietu  clamorera  ede- 

4bant:  rurfumque  multi  tubis 
magnum  cum  laetitia  fonitum  ede- 
bant,  ita  vt  homines  tubarum 
fonitum ,  propter  hominum  plora- 
turn,  non  exaudirent :  quum  homi- 
num vuigus  tanto  tubarum  fonitu 
perftreperet ,  vt  procul  audiretur. 
Quod  vbi  audiuerunt  iudaicae  et 
beniamiticac  tribus  aduerfarii :  ac- 
cesferunt ,  vt  causfam  fonitus  tuba- 

5rum  cognofcerent.  Ac  poftquam 
inteliexerun  t,  Dominolsraelitar  urn 
Deo  templum  a  captiuis  aedificari : 
Zorobabelem,  Iefuam  et  faroilia- 

7  rum  principes  conueniunt ,  et  ad 
sedificandi  focietatem  operam  fuam 
offerunt :  fefe enim  eidem  cumiilts 

g  Domino  obedire ,  eique  iam  ab 
Afcafarethi  Asfyriorum  regis  tern. 
pore ,  a  quo  eo  translati  fuisfent, 

pfacrificare.  Quibus  illi  refpon- 
dent,  non  esfe  Domino  Deo  fuo 
templum  a  fe  fimul  et  ab  illi»  con- 

oftruendum ;  fed  vnos  fe  Domino 
Israeiitarum  rite  esfe  aedifiraturos, 
vt  eis  fuisfet  a  Cyro  Perfarum  rege 

1  praeceptum.  Itaque  incolae  eos, 
qui  erant  in  Iudxa ,  remorando  et 
oppugnando,  ab  aedificatione  auer- 

^tebant:  iniidiisque  etconcioni- 
bus  confpirationibusque  faciendis, 
impediuerunt  operis  exaedificatio- 
neiu  toto  tempore  vitae  regis  Cyri, 


prohibitique  ftint  illi  aedificatione  73 
duos  annos,vsque  ad  regnum  Darii, 

CAPVT     VI. 

Zacharias ,  et  Hagg^M  vates.  Templi  *di- 
ficatio.  Prttores  Syri*  sd  Darium  dt 
fano.  liegit  codex  prtj  fani  rejiauratio- 
ne.  Darin*  fani  reflaurationem  prebant 
decreto. 

SEd  anno  regni  Darii  fecundo,  t 
quum    Haggaeus  et  Zacharias 
Addonis  filius  vates  ad  Iudxos, 
eteosquivelinIudaea,velHierofo- 
lymis  erant,  Domini  Israeiitarum 
nomine,  quo  erant  praediti,  vatici- 
narentur :     ccepere  Zorobabel  Sa-  2 
lathielis,    et  Iefua  Iofedeci  filius 
hierofolymitanum   Domini    tem- 
plum conftruere,  quum  quidem  ad- 
esfent Domini  vates,  eteosadiuua- 
rent.    Per  id  tempus  ad  eos  venere  3 
Sifinnes  Syriae  et  Phoenicia:  praetor, 
et  Sathrabuzanes ,  eiusque  collegae, 
qui  ex  eis  quaefiuerunt:       cuius  4 
iusfu   id   templum  conftruerent, 
teclumque  et  alia  omnia  perfice- 
rent,  et  cjuinam  ftructores  esfent, 
qui  ea  efheerent  ?       Sed  Domini  > 
erga  feniores  Iudaeqs  gratia,  et  erga 
captiuoscuraeffe&umeft,  vt  aedi- 
ficatione prohibiti  nor.  fint ,  donee 
Dariodeeisfignificatum  ,  et  abeo 
foret  refponfum. 

Mifit   autem   ille  fcriptam  ad^ 
Darium  epiftolam,   cuius  exem- 
plar eft   hoc :        Sifinnes   Syriae  j 
Phceniciaeque    praetor  et   Sathra- 
buzanes  atque  collegae  in   Syria 
et  Fhoenicia  praefides,  regt  Dario 
falutcm,        Scito ,  nofter  domine  g 
rex,  nos in Iudaeae regionem,  etin 
vrbem  Hierofolymam  venisfe,  et 
offeudisfe  captiuorum  Iudaeorum 
fenatores  in    vibe   Hierofolyma, 
ingens  Domino  templum  nouum 
coaftruentes ,     faxis  politis  et  ma-  9 
gni  pretii ,  et  Iignis  ad  parietes  ad- 
hibendis ,         easque  res  ftudiofe  jo 
fieri,  et  opus  eis  procedere,  fummo- 
que  fplendoreet  diligertfia  perficL 

Nos 


49* 


E  SDR  AE 


Cap.  6. 


1 1  Nos  ex  illis  fenatoribusfcifcitati  fu-    ftellum  eft  inMedia  regione,)  codex 
mus,  cuiusnam  iusfu  id  templum    quidam,  in  quo  fie  crat  memoriae 
opera  funda 


exftruerent ,    eaqu 
ti  rent :    illos  ideo  interrogates ,  vt 
id  tibi  (ignifkaremus ,  et  de  eius 
negatii  principibus  faiberemus: 
eamque  ob  rem  defcripta  auetorum 
rei  nomina  ab  eis    popofcimus. 
l3Atque  iili  nobis  in  hunc  modum 
refponderunt :    nos  Domini ,  qui 
cxlum  terramque  condidit,cultores 
*4fumus.      Fuerat  autem   templum 
hd\  multis  ante  frculis  a  magno 
qaodam   et  potente  Lraelitarum 
rcge  exitrudtum  atqne  abfolurum. 
iJScd  irritatus  maiorum  noftrorum 
peccatis  cxleftis  Israel  it  arum  Do- 
minus,  eos  Nabuchodonofori Ba- 
by ;n  lixChaldaeorurn  rcgi  dedidit, 
•6  qui  et  templum  demoIUi  incende- 
|t,  e.  populum Babylonem capti- 
>T  uam  abdnxerunt.      Verum  Cyrus 
fcex.anno  primo,  quo  Babylonix 
regionis  regnum  adeptus  eft,fcripto 
mandauit,  vt  templum  hoc  exftrue- 
*8  retur :    facraque  vafa  aurea  etar- 
gemea,  quae Nabuchodonofor ,  ex 
iina  hierofolymitano  fublara,  in 
fjoremplorcpofuerat,  protulitex 
teii;;lo  Babylonis:    eaqne  tradita 
funt  Zorobabeli  etSanabasfaro  prx- 
*9  tori ;   cui  imperatum  eft,  vt  ca  vafa 
i.«.  Iv.erofolymitanum  fanum  refer- 
ret,  ac  reponeret :  vtque  id  Domini 
templum    fuo   loco   exftrueretur. 
so  TvmcSanabasfaxusille  accesGt,  et 
hierofolymitani     Domini    rempli 
fundamentaiecit:  quod  cxinde  hac- 
tenus  xdificatur ,  necdnm  ad  perfe- 
ct 6Uonem  perductum  eft.      Quara- 
obiem fi  ita  cenfes,  o  rex,  infpi- 
»a  ciantur  Cyri  regis  tablina.      Quod 
fi  inuertfum  fuerit ,  de  Cyri  regis 
fententia  faftam  esfe   hierolbly- 
mitanam  Domini  templi  xdifica. 
tior.em ,   et  ita  tibi ,  domine  rex 
nofter ,  videatur :  refpondeto  no- 
;'n',sce  rebus. 
«3     *^ir^ rex  Darius  iusfit  regias  in- 
f^alih/^ias,  Babylone  poiHas,  et 
inue#H«  Q-ft  Ecbatanii,  (quod  ca- 


proditum  :    anno  primo  regnifui24 
Cyrus  rex  imperauit,  hierofolymi- 
tauuni Domini  templum  exrtrui,vbl 
perpetuum  igne  facriricium  rieret, 
cuius  altitudocubiiorura  esfet  fexa-»5 
ginta,  ia  itudotondem,  trims  po- 
litorum  lapidura  ordinibus ,  et  vno 
domelhci   hgm  recent  is    ordine. 
Sumtus  autem  ex  Cyri  regis  fifco 
fuppeditaretur:       ac  facra  templi  z6 
Domini  vafa,  turn  aurea,  turn  ar- 
gentea,  qux  Nabuchodonofor,  ex 
hierofolymitano  templo  ahlata,  Ba. 
bylonem  deportauerat ,  ea  in  hie- 
rofolymitanum  templum ,  vbi  po« 
fita  fuerant,  reftttuerentur  ac  re- 
ponerentur.        Itcroque    impera- m 
nit    Sifinnx  Syrix    Phcenicixque 
prxtori,    et   Sathrabuianx ,    fo- 
riisque ,  et  ordinatis  in  Syria  et 
Phoenicia  procuratoribus ,  vt  da- 
rentoperam,  vtabeoloccabstine- 
rent:     fmerentque  Domini  culto-aj 
remZorobahelem  ludxx  prxtorem 
et  Iudxorum  fenatores  illud  Do- 
mini templum  fiio  loco  exftru- 
ere.        Itaque  ego  quoque  plane  25 
aedificari  impero,  ac  profpici,  vt  re- 
tiocati  ex  captiuitate  Iud.ci  adiu- 
uentur,  donee  Domini  templum  fit 
abfolutum  :      vtque  ex  Ccelefyrixgc 
et  Phcenicix  tributoftipendiumdi- 
ligenter  foluatur  iilis  ad  Domini 
facrificia  per  Zorobabelem  prxto- 
rem  in  tauros,  in  arietes  et  agnos : 
itemquc  fruraentum,  fal,  vinumetji 
oleum  adfidue  quotannis,  quantum 
facerdotes  hierofolymitani  osten. 
derint  iniurni  quotidie,   fine  vlla 
dubitatione ,  vt  fupremo  Deo  pro 
rege  eiusque  liberis  facra   fianr, 
proque  eorum    vita   fupplicetun 
Ac  quisquis  contra  aliquid  eorum,  jj 
qux  iam  dicta  et  feripta  funt ,  cora- 
tuiferit,  aut  id  irritum  fecerit;  im- 
pero,  vt  is  in  tigno,  ex  ipfius  xdibus 
decra&o,  fuspendatur ,  eiusque  bo- 
na  in    regis    fifcum    redigantur: 
Dommumque  adeo  precor,  cuius  y. 

no- 


Cap.  6. 7. 8. 


LIBER    m. 


4!P3 


nomen  illic  inuocatur ,  vt 'omnes 
vel  reges  vel  priuatos  homines  per- 

,  dat ,  qui  illnd  hierofolymitamim 
Domini  templum  vclimpcdirevel 

^lscdereconabuntur.  Ego  rex  Da- 
rius ita  diligenter  fieri  decreui. 


CAPVT     VII. 

Stdulifmi  ddificatoref.  Eiwsdem  ebfolu- 
tio  tyro,  Da.  to,  et  Artexerxc  itibentibui. 
Sacrificta,  pafcha. 

gnpVni   Sifinnes    Ccelefyriae   et 

I    Phceniciae  praetor ,  et  Sathra- 

-*-  buzanes,  eorumque  focii,  Da- 

rii   regis   imperata    exfequentes, 

2,facrisinftabant  operibus,  feniori- 
bus  facerdotum  et  xditimis  diligen- 

a  ter  operam  dantes :  procedebant- 
que  facra  opera,vaticinantibus  Hag- 
gseo  et  Zacharia  vatibus,  eaque  Do- 
mini Israeiitarum  Dei  iusfu  efFecla 

4  ftmt.  Atque  ex  Cyri  et  Dani  et 
Artaxerxis  Perfarum  regum  fenten- 
tia  perfechim  eft  facrum  templum 
ad  vicefimum  terttum  diem  menfis 
Adaris ,  anni  fexti  Darii  Perfarum 

I  «regis.      Turn  Lraelitae  et  facerdo- 
tes,  etLeuitae,  reliquique  ex  ca- 
ptiuitate  reduces,    mofaici   libri 
$  praefcriptum  fecuti,      obttilemnt 
ad  tempii   Domini  dedicationem 
tauros  centum,  arietes  ducentcs, 
agnosquadringentos,  capros  vni- 
uerforum  Isradirarum  piaculares 
duodecim ,  ad  numerum  duodecim 
^israeiiticarum  tribuum,  funclique 
funt  facerdotes  et  Leuitae  genera- 
tim    veftiti    muneribus    Domini 
Israeiitarum  Dei,   vt  Mofis  liber 
g  poftulabat ,      quum  quidem  iani* 
tores  ad  fingula  adesfent  veitibula. 
cEgeruntetiara  Israelite  excaptiui- 
tate  reduces  pafcha  die  menfis  pri- 
lo  mi  decimo  quarto :      luftratisque 
facerdotibus  fimul  et  Leuitis,omni- 
busque,  qui  ex  captiuitate  venerant, 

(I  immolauere  pafcha  Leuitae ,  turn 
omnibus,  qui  captiui  fuerant ,  turn 
confanguineis  fuis  Leuitis  et  fibi- 
4)  Hoc  (  )  exi.Efd.7,9.  adieci. 


metipfis,  et  epiilati  funt  omnes  1% 
tarn  Israeli  tae,  qui  fuerant  captiui, 
quam  ex  incolis  ii,  qui  fe  louse 
Audio  a  ceterarum  gentium  fce- 
leribus  vindicauerant:  egerunt- 13 
que  feptem  diebus  azymalia ,  apud 
Dominum  laetantes,  qui  eis  tan- 
tam  regis  Asfyrise  beneuolentiam 
conciliauisfet,  vt  eis  ad  Domi- 
ni Israeiitarum  Dei  opera  adiutor 
esfet. 


CAPVT    VIII. 

Esiriu  Hiertfulymam''  adit.  Multi  civs- 
dem com'ttes.  Ad  Esdram  Artaxerxes  de 
fnno  inftmtrande.  EsdrM facer dos ,  etlc- 
gu  diuina  'profesfor.  Gratiarum  adto 
Esdr/e  ad  Det/m.  Httini  comites.  Ar- 
eei/t'ti  facerdotes.  Extern*  nuptie  $m 
populo.  Ad  Deum  Esdrm  pro  vetku 
coniugiit. 

His  ita  conftitutis,  regnante  Ar- » 
taxerxe  Perfarum  rege ,    Es-  a 
dras  ad  Aharonem  primum 
pontificem ,  deinceps  per  fuum  pa- 
trem  Saraiam,  Azariam,  Helci- 
am,  Salumum,  Sadducum,  Achi- 
tobum,  Amariam,  Eziam,  Memero- 
thura,  Zaraiam,  Sauiam,  Boccam, 
Abifutn ,   Phineem  et  Eleazarum 
genus  referens,   Babylone  profe- 
duseft,  virmofaicaelegis,  ablsrae- 
litarum  Deo  traditae ,  egregie  peri- 
tus:  rege  adeo  propitio  vfus,et  tan-  3 
turn  apud  cum  honorem  confecu- 
tus ,  vt  ab  eo  omnia  poftulata  impe- 
trauerit.     Cumeo  Hierofolymara  4 
concesferunt  quidam  Israeiitarum 
facerdotum,  Leuitarum,  cantorum- 
que  facrorum,  et  ianitorum,  et 
miniftrorum  fani,  menfe  quinto, 
anno  regnantis  Artaxerxis  feptitno. 
Ki  primo  die  menfis  primi  Babylo-  > 
ne  profecli,  Hierofolymam  (primo 
die  menfis  quinti)  /.  peruenerunt : 
tarn  fauentem  in  itinere  Dominum 
habuerunt.      Erat  autem  Esdrastf 
tanta  pracditus  fcientia,  vt  nihil 
eum  ex  Domini  lege  et  praeceptis  la- 
teret;  vtque  omnes  lsraelitas  in 


494 


E  S  D  R  A  E 


Cap.  8. 


omni  aequitate  et  hire  inftitueret. 

7  Ad  himc  Esdram  facerdotem ,  legis 
Domini  profesforem ,  adlatum  eft 
fcriptum  a  rege  Artaxerxe  decre- 

8  turn ,  cuius  exemplar  eft  hoc  :    rex 
Artaxerxes  Esdras  facerdoti ,  et  DO- 
S' mini  legis  profesfori  faiutem.   Ego 

humanitate  ductus ,  impero,  vt  in 
noftro  regno  degences  1  udsi ,  fiue 
plebeii,  fiue  facerdotes  fint,  ant 
Leuitae,  fieisita  vifnmfuerit,  te- 
cum in  Israclitarum  regionetn  pro- 

lofkifcantur.  Quicumque  igitur 
id  habent  inanimo,  pcrgant,  quetn- 
admodum  mihi  et  feprem  amicis 
confiliariis  vifumcft,  vtludxxet 
Hierofolymae  rem  again,  quemad- 
rhoduin     Domini     iex    poftulat, 

1 1  ferantque  Hierofolymaiu  Israeli- 
tarum  Domino  munera,  quae  c- 

II go  et  amici  vouimus,  item  o- 
rnne  aurumetargentum,  quod  in- 
UCnrtim  fuerit  in  Babylonia:  regio- 
ne,  Hierofolymam  Domino  defii- 
nacura,  prxterea,  quxagente  ad 
hierofolymitanum  Domini  Dei 
fui     templum     collata     fuerint : 

13  quod  quidem  aurum  it  argentum 
conferatur  in  tauros,  arietcs,  a- 
gnos,  etinea,  qiu-  adlxecperti- 
neant,  vt  Domino  ad  hierofolymi- 
tanum Domini  ipforum  Dei  altare 

14  riant  facrificia.  Ac  quidquid  ru 
cum  tuis  confanguineis  volneris 
auro  et  argento  latere,  agico  ex 

15  Dei  tui  voluntate.  Turn  facra 
Domini  vafa,  tibi  ad  vfumhiero- 
folyinitani  tempii  Dei  tui  tradita, 
adpones  Deotuo  hierofoiymitano : 
ac  quidquid  aliud  tibi  id  vfum  tem- 
pii Dei  tui  opus  fuerit,  foiuea  ex  re- 

l($gio  fifco.  Ego  vero  rex  Artaxer- 
xes impero  Syriae  et  Phciniciae 
quaeftoribus ,  vt  quaccumqtie  figni- 
ficauerit  Esdras  facerdos  et  fupre- 
mi  Dei  legis  profesfor,  ea  diligen- 

1 7  ter  ei  dent :  vsque  ad  argenti  ta- 
lenta  centum ,  item  frumenti  coros 
centum,  vini  metretas centum ,  a- 
liaque  omnia  abunde  ex  diuina  le- 
ge diligentcr  fuprcir.o  pneftentur 


1 


Deo :  ne  regis  vel  regno  vcl  natis 
pcena  irrogetur :       vobis  .autem  1 1 
denuntiatur,  ne  cui  facerdoti ,  aut 
Leuitae,  autfacro  canton ,  aut  ia- 
nitori ,  aut  facri  miniftro,  aut  ope- 
ram  ifti  templo  danti,  tributum 
vllum,  aut  aliud  quoduis  ©nusim- 
pcrctur,  neu  quis  poieftatem  ha. 
beat,  cisaJiquid  imponendi.    Tuij 
vero,  Esdra,  proea,  quapraeditus 
es,  diuina  fapientia,  ftatuito  prae- 
fides  et  indices ,  qui  in  tota  Syria 
et  Phoenicia  ius  dicant,      eosqueoo 
omnes  legis  Dei  tui  peritos :    im- 
pcritos  autem  docebis  ipfe.      Acai 
quicumque  contra  diuinam  autre- 
giani  legem  commiferint ;    ii  fine 
dubiodent  pcenas  feu  morte,  fiue 
cruciatu,  autniultapccuniaria,  aut 
carf ere.      Turn  Esdras  profesfor,  %t 
gv.niasago,  inquit,  foli  Domino 
Deo  mco  patrio ,  qui  regi  earn  or- 
nandi  fui  hierofolymitani  tempii 
mentem  iniecerit,      meque  apudi3 
rcgem  et  eius  confiiiarios ,  omnes- 
que  aiiiicos  et  proceres   honora- 
uerit.       Ego  igitur  Domini  Dei  »4 
mei  ope  redditiis  audentior,  homi- 
nes ex  Israelitis  coegi,  qui  mecum 
proficifecrentur.      Atque  hifunt*$    1 
co^nationum  et  ordinutn  fuorum 
principes ,  [qui  mecum ,  regnante      V 
Arraxerxe,  Babylone  profedti  funt. 
A  Phinee  ortorum  Gerfon,  ab  I-a6 
thamare  Gamael.      A  Dauidis  na-27    < 
tis  LeptusSechemiac  filius.    A  Pho- 
rofo  Zacharias,  et  cum  eo  recenfi- 
ti  homines  centum  quinquaginta. 
A  PhsiomoneAbeiiacnias  Zachariaeag 
filius ,  et  cum  eo  homines  ducenti. 
A  Zathoe  Sechenias  Iezeiis ,  et  cum  49 
eo  homines  trecenti.      Ab  Adine30   I 
Gbethus  Iouathx ,  et  cum  eo  ho- 
mines ducenti  quinquaginta.      Ab  3 1 
Elamo  Iefias  Gotholiae,   et  cum        \ 
eo  homines  feptuaginta.      A  Sa-3* 
phatia  Zaraias  Michaeiis,  et  cum 
eo    homines    feptuaginta.         A  33 
Ioabo  Badias  Iezehs ,  et  cum  co 
homines  ducenti  duodecim.       A  34 
Banide    Asfaliraothus    Iofaphiae, 

et 


Cap.  8. 


LIBER    III. 


495 


j1  et  cum  eo  homines  centum  fex- 
|5;aginta.        A  Babi  Zaeharias  Be- 
:    bais ,  et  cum  eo  homines  viginti 
|  S  o6io.      Ab  Aftatho  Ioannes  Acata- 
|j   nis ,  et  cum  eo  homines  centum. 
|7  Ab  Adonicamo  vltimi,  quorum  no- 
j    mina  funt  Eliphalatus,   Ieuel  et 
j;   Mxas,  et  cum  eis  homines  feptua- 
j'S  ginta.      A  Bagoi  Vthis  Iftacuris  fi- 
lms, et  cum  eo  homines  feptua- 
1 9 ginta.      Hosegoad  fluuium,  qui 
Thera  dicitur,   congvegaui,   ac, 
It  poftquam  ibi  triduum  morati  fu- 
jDmus,  recenfui.       Quumque  nul- 
|l  los  illic  de  facerdotum  ec  Leuita- 
ij  I  rum  genere  inuenisfem :      man- 
I   daui  Eleazaro,  Arieli,  Maasmx, 
I  Alnathani,  Semeiae,  Ioribo,  Natha- 
I  ni ,  Ennatae ,  Zachari?e  et  Mofolla- 
1  mo,  viris  primariis   et   peritis, 
livt  adirent  Daddatum  aerarii  loco 
i  pnefe6him ,  et  cum  eo ,  cumque 
I  eius  confanguineis  et  illius  loci 
^J  quaeftoribus  agerent,       vt  nobis 
mitterent ,  qui  in  Domini  noftri 
templo  facerdorium  gererent.    Ita- 
f  que  adduxere  nobis ,  Domini  no- 
ftri forti  opera  vfi ,  homines  peri- 
I  tos  a  Moli  Leuis  filio  Israelis  ne- 
h  pote  originem  ducentes ,  Ifebeb- 
[  iam,   et  eius  filios  atque  confan- 

Stf  guineos,  homines»  ociodecim ,  et 
,  Afebiam,  et  Anuum,  et  Ofaiam  fra- 
II  trem ,  ex  Chanunsi  pofteris ,  eo- 
jirumque  filios  viginti,  et  ex  fa- 
|  cris  miniftris,  cuosDauidet  prin- 
cipes  minifterio  Leuitarum  attri- 
buerant,  ducentos  viginti,  omnes 
nominatim  adpeliatos. 

Illic  ego  ieiunium  iuuenibus  a- 
pud  Dominum  Deum  ncftrura  in- 
dixi,  vt  ab  eo  profpertun  nobis 
fimul,  et  iis,  qui  vna  aderant,  libe- 
risnoftriset  pecoribus  iter  petere- 
inu».  Puduerat  enim  me ,  equi- 
tatus  peditatusque  comitatum  a 
rege  poftulare,  qui  nobis  esfent 
contra  noftros  aduerfarios  prxfi. 
dio.  Namregidixeramus,  Domi- 
ni ope  adiutum  iri  ipfius  ftudiofos 
ad  omnia  re&e  agenda.    Quumque 


rurfum  Domino  fuper  hac  re  fup- 
plicauisfemus :  eo  fumus  vfi  propi- 
tio.    Igitur  delegi  prirnatum  et  la-  5* 
cerdotum  duodecim ,    et  Serebiatu  53 
atque  Afabiam,  et  cum  eis  ex  ipfo- 
rum  confanguineis  homines  de- 
cem:      quibus  tradidi  praefensar-  54 
gentum  aurumque ,  et  facra  templi 
Domini  noftri  vafa,    quasque  rex  5> 
et  eius  confiliarii  atque  proceres, 
omnesque   Israelite  donauerant; 
lis  inquam,  adpenfa  tradidi  argen- 5^ 
ti   talenta   fe.vcenta    quinquagin- 
ta,  et  argentea  vafa  talentorum 
centum:       auri  talenta  centum: 57 
aurea    vafa   viginti:    arrea   vafa 
ex   sere   probo  in  auri   modum 
fulgentia  duodecim.      Deinde  eis  5 1 
ostendi,  et  ipfos  esfe  Domino  Ma- 
cros ,  et  vafa  facra ,  et  aurum  ar- 
gentumque  Domino  maiorum  no- 
iirorumesfe  vctiua.      Vigilarent,  59 
eaque  cuftodirent,   donee   iacer- 
dotum  et  Leuitarum  principibus 
et  isratiiticarum  familiarum  pri- 
mariis Hierofolymae  ad  templi  Dei 
noftri  penum  ea  tradidisfent.    Ac<fo 
poftquam  facerdotes  et  Leuitaear- 
gciuum  aurumque,  et  hierofoly- 
mitana  vafa,  in  Domini  templum 
deferenda ,  reeeperunt ,     profe&i  5c 
a  Thara  fluuio,   duodecimo  die 
raenfis  primi  HierofoiymSm  per- 
uenimus.      Quo  poftquam ,  valida  6% 
Domini  noftri  opeadiuti,  etabo- 
mni  hoftium  iniuria  in  if  inere  de- 
fend ,  peruenimus ,  f'et  ibi  triduum 
morati  fuimus :      quarto  die  ad-  <5$ 
penfum  eft  argentum  atque  aurum, 
et  in  Domini  noftri  templo  tradi- 
tura  Meremotho  facerdoti,       ctfy 
fimul  Eleazaro  Phineis  fiiio,  cum 
quo erant  Iofabadus  Ioiuac,  et Mo- 
ethus    Sabbanx     filius    Leuitae: 
funtque  omnia  ad  numerum  et^5 
pondus  tradita,  et  eodcin  veftigio 
omne  contra  defcriptum  pondus 
eft.        Qui  autem  ex  captiuica^c  &£ 
venerant,   Deo  Israelitarum  Do- 
mino hoftias  immolaucrunt,  tau- 
XO»  duodecim  omnium  Israelin- 

rvru 


49<S 


ESDRAE 


Cap.*. 


mm  nomine,   arietes   nonaginta 
i^fcx,      et  agnos  duos  et  feptuagin- 
ta ,    capros  pro  fahite  duodecim : 
quae  omnes  hoftix  Domino  ma6ra- 
<Sgtx  funt.      Poftquam  autem  regis 
imperata  regiis  Ccclefyrix  et  Phce- 
nicix  legatis  et  prxtoribus   fun* 
tradita:  illi  et  gcntem  et  Deitem- 
plum  exornarunt. 
6p     His  ita  peractis ,  adgresfi  me  pri- 
mates, demonftiaiu,  israoGticmn 
populum,  principes,  facerdotes,  Lc- 
^ouitas,    r.on  folum  abexternarum 
gentium  commercio  non  abhorre- 
nt re,    fed  etiamcuin  geutisChananx- 
orum,  Hettsorum,  Pherezxorum, 
Iebufxoium,  Moabitarum,  Aegy- 
ptiorum  et  Idumxorum   llagitiis 
7*  communicare.    Nam  cum  iliorum 
fitiabus  et  ipfos  et  ipforum  filios 
conuenisfe ,  et  facrum  femen  cum 
extern  is  terrarum  gentibus  com- 
mixtum  esfe,  adeoque  primaries 
et  optimates  ems  fccleris  iam  ab 
73  initio  rei  ftlisft  participes.      Hxc 
egofimulacaudiui,  veftimenta  et 
facram  veitcm  laccraui;  vulfaque 
capitis  cxfuie ,  atque barba  ,  cogi- 
74tabundiiiet  mxftus  fedi.      Quum- 
que  ad  me  ob  fcclus  illud  mx- 
rentem  confluxisfent,  quicumque 
Domini  Israelitarum    Dei   diitis 
mouebantur  ;   poftquam  triftis  ad 
vefpertini  facrihcii  ho  ram  fedi  ie- 

75  iunus :  furrexi ,  et  lacera  habens 
indumenta,  fecramque  veftecu,  fie- 
lds genlbift,  etpasfis  adDominum 

76  manibus ,  ita  dicebam :  vereor, 
Domine,  prxpudoretuum  confpe- 

77  clam.  Nam  peccaca  noftra  fupra 
capita  noftra  redundant :  vitia  no- 
ftra ad  cxlum  vsque  pertingunt 
iam  a  maiorum  noftrorum  fcculo : 

78  magnoque  fumus  hac~knus  in  pec- 
cato,  et  propter  peccata  noftra  ma- 
ioruinque  noftrorum  addicli  fui- 
mus  nos  noftrique  confanguinei, 

79  et  reges ,  et  facerdotes  regibus  ter- 
rarmn,  in  ferritin,  in  captiuitacem, 
ec  fcedam  depopuiacionem  ad  ho- 

80  diernum  vsque  diem.      Nunc  ali- 


quatenus  tua  fumusvfi,  Domine, 
mifericordia ,  dum  nobis  itirps  et 
nomen  in  tui  facrarii  loco  relin- 
quitur,  dum  nobis  in  Domini  Dei 
noftritemplo  pacefit  lumen,  dum 
nobis   feruitutis   noftrx  tempore 
fuppeditatur   alimonia :        neque  8 
feruientes  a  Deo  noftro  deferimur, 
quin  tantam  nobis  apud  Perfarum 
reges  gratiam  conciliet,  vt  ct  no- 
bis cib.m  i';ippcditent,      et  Do- 8 
mini noftri  tcmplum  exornent,  et 
deiertant  Sionem  inftaurent,  quo 
nobis  lirmum  aliquid  in  Iudxa  et 
Hicroiblymx  detur.    Etnunc  quid  8 
dicemus,  Domine,  his  ita  fe  haben- 
tibvis?      Nam  contra  ea  fecimus,8 
qux  tu  tuorum  opera  vatumprx- 
ccperas:      videlicet  terram,  quam8 
ibamus  occupatum,  terram  esfe  ali- 
enigenarum ,  qux  in  ea  degerent, 
gentium  fceditate  pollutam,  et  ab 
cis  impuntate  completam.      Pro- 8 
inde  ne  iliorum  filias  cum   filiis 
noftris  copularemus ,   neue  filias 
noftias  iliorum  filiis  elocaremus, 
neue  vmquam  cum  illis  pacemha-8 
bere  ftuderemus,  vt  ita  corrobo- 
rati ,  et  terrx  bonis  frueremur  ipfi, 
et  ea  Iiberis  noftris  hereditate  re- 
linqueremus  in  perpetuum.      Er-  8 
go  omnia  nobis    propter  noftra 
praue  facia  et  fcelera  tantaaccide- 
ruiU.       Quum  enim  tu,  remisfis8 
peccatis  noftris,  taiem  nobis  ftir- 
pemconcesferis,  et  nos  iterato,  vi- 
oia:a  lege  tua,  cum  gentium  ter- 
rarum  impuritate  communicaueri- 
imis:      nonr.e  tu  merito  in  nos  9 
f.cuias  ad  intemecionem ,  ita  vt  no- 
ftri  ncque  ftirps,  neque  femen  fu- 
perfit ,  neque  nomen  ?      0  Domi-  9 
ne  israelitarum,  quixquus  es,  ec- 
cc  tibi  nos,  quorum  nodie  itirps 
fuperclt,  ob  fcelera  noftra  obno- 
xioi.       Nam  hac  quidem  in  re 5 
confra  te  ftari  non  poteft. 

Interea  dum  flens  Esdras ,  humi  J 
(Qratus,ante  templum  orat,es  peccata 
confitetur :      conuenit  ad  eum  ex  c 
JHierofolymaingensvirorum,  mu- 
lierum 


Cap.  8. 9. 


LIBER    IIL 


497 


5  Iierum  et  iuuenum  frequentia :  et 
magnum  vulgo  fletum  edente,  Ie- 
chonias  leelis  filius ,  genere  Israe- 

5  lita ,  fie  data  voce  loquitur:  Es- 
dra ,  nos  in  Dominum  Deum  pec- 
cauimus ,  qui  ex  terra  gentibus  v- 
xores  duxerimus  alienas.  Sed  ta- 
men  hac  in  re  fpes  eft  Israelitis. 

7  luremus  in  verba  Domini,  repudi- 
aturos  ornnes  vxores  noftras ,  quas 
ex  alienigenis  habemus ,  vnacum 
earum  natis ,  vt  tu  et  omnes  Domi- 
ni   legi   obedientes   decreueritis. 

}  Surge  age :  nam  et  noftra,  et  potis- 
fimum  tua  refert ,  agere  fortiter. 

)  Turn  Esdras  furgit ,  et  facerdotum 
Leuitarumque  et  omnium  Israeli- 
tarum  principes  ad  iusiurandum 
adigit,  icafaduros, 

CAPVT    IX. 

Esdr*  4tgritudo  propter  populi  peccata. 
Esdrtu  ad  populum  vt  ebleget  alicnat 
mulieres.  Mariti  alienamm  muiicrum. 
Lex  populo  ab  Eidra  recit-atur. 

DEinde  ex  templi  veftibulo  di- 
gresfus  Esdras,  recepit  fein 
loannis  Eliafibi  filii    cubicu- 
lum :       vbi  commoratus ,  neque 
i  cibum  guftauit ,  neque  potionem 
bibit,   tanta   vulgi  fcelera  deplo- 
I  rans.      Ediclum  eft  autem  per  to- 
tam  Iudaeam  et  Hierofolymis ,  o- 
innibus  ex  captiuitate  reducibus, 
Vt    Hierofolymam    conuenirent : 
|i  ac  quicumque  intra  duos  aut  tres 
'  dies  non  ftitisfet  ex  praefidentium 
!  fenatorum  decreto ,  eius  vt  bona 
facrarentur ,  et  ipfe  eorum  ciuita- 
|te,  qui  ex  captiuitate  redierant, 
I  priuaretur.      Ita  quum  omnes  iu- 
daicae  et  beniamiticae  tribus  homi- 
nes triduo  Hierofolymam  coiuis- 
fent :      vicefimo  die  menfis  noni 
I  admit  vniuerfa  multitudo  in  area 
templi ,  propter  pracfentem  pluui- 
i  am  trementes.      Ad  quos  ftans  Es- 
idras  fie  verba  fecit:   vos  crimen 
Icommififtis,  qui  vxores  duxeritis 
I  externa»,  vt  Imelitarum  peccata 


augeretis.      Qiiamobrem  tribuiteg 
hanc  libere  gloriam  Domino.maio- 
rum  noftrorum  Deo ,    vt,  eius  ob-  9 
fequentes    voluntati ,    ceteramm 
gentium,   externarumque  tsulie- 
rum  confortio  renuntietis.      Hie  ift 
exclamauit  vniuerfa  multitudo  ma- 
gna voce :  vt  dixifti,  faciemus.   Sed  1 1 
magna  multitudo  eft,  et  tempuc 
pluuium,  nee  fub  dio  ftare  posfu- 
mus ,  et  opus  non  vnius  aut  duo- 
rum  dierum  habemus :  nam  mul- 
turn  hac  in  re  peccauimus.      Qua- 1% 
propter  ftatuantur,  qui  praefint  rei- 
publicae,  ad  quos  ftato  tempore 
accedent,  quicumque  noftri  con- 
terranei  vxores    habent  alienas, 
prxfentibus  cui usque  loci  fenato-ij 
ribus  atque  iudicibus,  donee  hac 
tandem  ratione  nobis  ira  Domini 
placetur.      Atque  haec  Ionathan,  14 
Azael  et  Ezechias  Thocanae  filius 
facienda  receperunt,  adiutoribus 
Mofollamo,   Leui  et   Sabbataro: 
eaque  omnia  exfecuti  funt,  qui  fue- 1 5 
rant  captiui.      Deleclisque  ab  Es- 16 
dra  facerdote  viris  fuarum  familia- 
rum  primariis,  iisque  omnibus  no- 
minatim   adpellatis:   confederunt  ' 
prima  die  menfis  decimi ,  vt  de  re 
quaererent ,     eftque  transacluui  id  1 7 
negotium  eorum,  qui  vxores  tene- 
bant  externas ,  intra  primura  diem 
menfis  primi.       Inuenti  funt  au-  tg 
tern  ex  congregatis  iacerdotibus, 
quialieni  generis  vxores  haberent, 
ex  Iefuae  Iofedeci  filii  pofteris  at- 19 
quecognatis  Mathelas,  Eleazarus, 
Ioribus  et  Ioadanus ,        qui  fuas  xo 
eiicere  coniuges  adgresfi  funt ,  et 
ad  placationem  expiandi  fui  gratia 
arietes  dederunt.   Ex  Emmere  pro-  n 
gnatus  Ananias ,  Zabdaeus,  Eanes, 
Samius ,  Iereel  et  Azarius ,        ex  21 
Phaefo  Ellionas ,  Masfias,  Efmael, 
Nathanael,    Ocidel    et   Thalfas. 
Ex  Leuitis  lorabadus ,  Semis ,  Co- 1  j 
lius,  quiet  Caiitas,  Pathasuc,  Ou- 
das  et  Ionas.     Ex  facris  cantoribus  14 
Eliafuphus  et    Bacchurus.        Ex  1  j 
ianitoribus  Sallumui  et  Tolbaoes. 
Xi  Ex 


458 


ESDRAE    LIBER  III. 


Cap.  9. 


26  Ex  Israelites  ex  Phorofo  prognatis 
Iermas,  Eddias,  Melchias,  Mael, 

a?  Eleazarus,  Afibias  et  Banaias.  Ex 
Elx  potteris ,  Mathanias ,  Zachar- 
ias,  lenel,  leremothus  et  Aedias. 

*8  Ex  Zamotht  Eliadas,  Elifimus, 
Othonias,  larimothus,  Sabatuset 

3-9Sard<cus.  Ex  Bebais  Ioanues, 
Ananias,  Iofabadus,  et  Eraathis. 

3c  Ex  Manis ,  Olamus ,  Mamuchus, 
Ied.tus,  Iafubus,  lafaelet  Ieremo- 

3 'thus.  Ex  Addis  Naathus,  Moos- 
fias,  Laccunus,  Naidus,  Mathan- 
ias ,  Sefthel ,  Balnuus  et  Manages. 

3*  Ex  Anns  Elionas,  Afeas,  Melchi- 
as, Sabbxus,  Simmon,  Chofame- 

33  us.  Ex  Afomi,  Altanrus,  Mat- 
thias, Bannaia,  Eliphalathus,  Ma- 

34  nasfes  et  Semis.  ExMaanis,  lt- 
remias,  Momdis,  Ismaerus,  Iuel, 
Maraais,  P.rdias,  Anofus,  Cara- 
bafion ,  Enafibus ,  Mamminatanci- 
mus,  Elefialis,  Bannus,  Eiialis, 
Samis,  Sclemias  et  N'athanias.  Ex 
Oforx,    Sefis,    Efril,  Azacl ,  Sa- 

35matus,  Zambis,  Fofephus.  Ex 
Ethmar  Mazitias ,  Zabadaias ,  Edes, 

3*5 Iuel,  Banaias.  Omnes  hi  vxores, 
quas  duxerant  externas ,  vna  cum 

37naisamandarunr.  Quum  auiem 
facerdotcsetLcuitaratqie  (sraelitx 
Hierofolymam  et  reliquam  regio- 

38  nem  incolerent ,  fuaquedomici- 
lia  tenerent :  prinio  die  mentis  fe- 
ptimi  conuenit  vniuerfa  mulntudo 
in  aream  ports  facr.e ,  ad  oriemem 

39  verfr  ,  iusfenmrque  Esdrx  fa- 
cerdoti  et  profesfori .  vt  Mofis  le- 
gem adferret,  a  Domino  IsraeHta- 

40ruinDco  traditam.      Turn  Esdras 
poi  ifex,  prifenteomni  .'irorum, 
mulierum,  et  facerdotum  multitU 
dine,  qui  legem  audirent,  primo 
die   feptimi  mentis  legem  attulit, 

41  et  in  area ,  qus  eltante  facram  por- 

«)  hoccorrexin.u>ex»,  Iisdr.J,?, 


tarn,  a  diluculo  ad  meridiem  rcci- 
tauit,  apudviroset  mulieres,  vni. 
uerfa  multitudine  in  legem  inten- 
ta.       Rccitabat  autem  ex  ligneo4* 
fuggefhi ,  ad  earn  rem  effeclo ,  ad- 
ftan  ibus  ei  ad  dcxtram  Matthath-43 
ia,  Sanimo,  Ananh,  Azaria,  Vr- 
ia ,  Ezechia  et  Balafamo ,        ad  fi.  44 
niftram    autem    Phaldro,    Saalc, 
Melchia,  Aothafupho,  Nabariaet 
Analabone. 

Igitur  Esdras,  fumto legis libr045 
in  confpec~iii  multitudinis,  (nam 
in    eminemusfimo   omnium    loco 
fedebat,    et  in  explicanda  lege  o- 
mnes  recli  adftabaut )     Dominum  46 
Deurrt  fupremum ,  Dcum  armipo- 
tcnteni,  omnipotentem  laudauit, 
et    vniuerfi    amen    fucclamarunt, 
porre£hsque  furfum  manibus,  hu-47 
miftrati,   Dominum  adorarunt, 
Iefua,  Ano,  Sarabia,  Adino,  Ia-48 
cubo,  Sabbataia,  Autaia,  Maea- 
naia,  Calita,  Azaria,    Ioazabdo, 
AnauiaetBiata,     Leuitis  Domini  49 
legem  riocentibus,  ctlcctioni  iimul 
adminiculantibus.        Deinde   At-  $0 
tharates-;et  Esdras  pontifex  atque 
piofesfor,  etLeuits,  quivulgum 
docebant,         omnes  inoniierunt,»! 
cum  diem  Domino  faerum  esfe,  (  o. 
nines  enim  audita  lege   ilebant,) 
proinde  irent ,  et  laute  epularen-  >» 
tur,    et  partem  mitterent  egenti- 
bus :      nam   Domino  faerum  esfe  53 
diem,  neue  angerentur:      Domi-54 
mini   enim   esfe  eos    ornaturum. 
Eadem  omnia  et  Leuitx  populiinijj 
hortabantur,  euro  diem  Domino 
e^fe  faerum,  ne  fe  cruciarent.    Ita 5^ 
discesferunt  omnes  ad  epujandum 
et  I  c-tand  ;m,  magnamque  la  ci  lam 
aaif andum :     nam    adhuc    adllati 
erant  craiione,   quam  conuocati 
didicerant. 


TOBIAS. 


Cap.!. 


4$s  ):(  -*^«*  x  m- 


499 


rr—m- 


TOBIAS. 


fit 


CAPVT    I. 

TebiM  ad  Iounm  fe  laitdat.  In  Media 
pecunU ,  pro  captiuis  depofitttm.  In  Iu- 
dtos  NinlnitM  Senacberibus.  Filii  Se- 
nacberibttm  pattern  interficientes. 
Tobaei  liber  ,  ex  Nanattiiele,  deinceps 
per  patrem  fuum  Tobielem,  Hana- 
neelem,  Arielem,  Gabeelem,  ecAfa- 
elem  genus  ducentis,  ex  tnbu  Neph- 
th^lenfi ,  qui  Samaria  abdu&ns  in  ca- 
pciukaeemeft  cum  iis,  qui  Ofex  Ela» 
filii  fxcuio  abdufti  funt ,  Snlmanafa- 
ris  Asfynx  regis  tempore,  quum 
quidem  ex  incolisfuisfer  oppidicu 
iusdam  nephthalenfis  in  Galilasaj 
maritimis  pofiti.  Is  igitttr  Tobzus 
in  hunc  modum  loquitur. 

EMENTO  mei,   mi  De- 
us,  ad  vtilitatem  meam, 
qui  me  tibi  per  omnem 
vitam  bene  moratum  prae- 
ftiterim ,  multaque  in  meos  con- 
fanguineos  et  populares  ,  Niniuae 
in  Asfyria  exfules ,  benigne  fece- 
rim,  .orHc'iaque  contukrim.     lam 
vero  dum  puer  eram  in  Israelita- 
rum  terra,   quum  omnes  tribus 
nephthalenfis  homines  a  dauidica 
ftirpe  defecisfent,  et  Hierofolymam 
comraeare  defiisfent,vrbem,  a  Ioua 
|ex  omnibus  deledtam  tribubus  is- 
/aeliticis,  in  qua  Iouae  ara  omnibus 
jesfet  Israelitarum  confecrata  tri- 
bubus ,   et  in  eadem  exftrudtum 
loute  templum,  vbi  ei  ter  quotannis 
'folida  et  pro  falute  fierent  facrifi- 
cia ;      quum  omnes  tribus  neph- 
thalenfis homines  vitulis  aureis, 
quos  Ieroboamus  Nabati  filius  Is- 
raelitarum rex  fecerat,  apud  Bethel 
st  Danem  viclimas   immolarent, 
;t  folida  facerent  facrificia :      ego 
Hierofolymam  ftatis    temporibus 
titabam,  vt  in  louae  lege,  Israelitis 
ata ,  prxfcribitur ,  primitiasque  et 
iecumas ,  et  primogenita  facerdoti- 
>us  Aharone  prognati*  adferebam, 


et  frumentum,vinum,  oleum,  (Reus, 
mala  punica ,  breuiter  omnium  ge- 
nerum  terrae  fruges ,  Leuitis  Hie- 
rofolymae  Iouae  operam  dantibus ; 
turn    alteras    tertiasque    decumas  J 
peregrinis,  pupillisetviduis:  haec 
inquam  omnia  ferens,  Hierofoly» 
mam  quotannis  petebam  ex  Iouae 
praecepto ,  et  vt  mihi  Debora  mea 
ex  patre  auia  praeceperat.   Nam  pu- 
pillus  ab  vtroque  parente  fueratn 
relidtus.       Ac  poftquam  adoIeui,rS 
vxorem  duxi  meam  gentilem ,  no- 
mine Annam,  ex  qua  filium  fustuli, 
quern  Tobiam  nominaui,  L.  eum- 
que  a  pueris  religiofum  esfe,  et  fe 
ab  omni  peccato  abstinere  doeui.  H. 
Poftquam  autem  ex  nephthalenfis 
terra  translatus  fum,  habitaui  Nini- 
uae,  quae  vrbs  eft  maxima ;  meisque 
confanguineis  et  propinquis  omni- 
bus, extraueorum  cibo  vefcentibus, 
ego  Iouam  reueritus,  ne  buccea 
quidem  dapis  illorum  me  pollui,  fed 
Iouae  memoriam  tota  mente  toto- 
que  animo  retinui.      Itaque  tan- 8 
tarn  mihi  Deus  apud  Salmanafarem 
Asfyriaeregem  gratiam  conciliauit 
et  beneuolentiam ,  vt  mihi  omnia 
fua,  donee  mortuus  eft,  concre- 
deret,  Z.mihique  quolibet  eundi, 
et  quiduis  faciendi  poteftatem  con- 
cederet.  Itaque,  ad  omnes  captiuos  9 
ititans,  eos  falutariter  monebam.  H. 
Depofui  autem  apud  Gabelemfra- 
trem  meum ,  L.  quern  inter  multos 
confanguineos  meos  egentem  vide- 
bam,  (3.  qui  in  Mediae  prouincia 
ragenfferat,  H.  argenti  talenta  de- 
cern, L.quibus  me  rex  donauerat.W. 
Pofteamortuo  Salmanafare,  Asfy-IO 
riae  rege ,  et  in  eius  loco  regnante 
Senacheribo  eius  filio,quum,  inter- 
clufis  Mediae  viis  propter  bella,  quae 
in  illis  erant  finibus,    argentum 
meum  ex  Media  petere  non  poi- 
Ii  a  fern; 


500 


TOBIAS. 


Cap.  i. 


fern :  multa  tamen  inopibus  popu- 
laribusmeis,  quapupillis,  qua  vi- 
1 1  duis,  benefice  faciebam  ,  ac  quan- 
documque  interfcdos  populares 
xneos,  in  Niniux  vicis  proicc~tos, 
Videram ;  numquain,  donee  eos  fe- 

ggpeliuisfem,  conquiescebam.  Sena- 
cheribUs  enim  Asfyrix  rex ,  port- 
<quam  Niniuemex  Iudxa  turpiter 
feuerfus  eft »  (  quodei  loua  Israeli- 
tannn  Deus ,  propter  comiicia  et 
probra  ,  quibtis  ab  eo  fuerat  adfe- 
€ti\S)  ingentem cladem in Iudra in- 
tulisfet  t )  permultos  ludxorum  in- 

13  tftrfecit»  Ego  Vero ,  quum  veram 
inquiretem  causfam ,  cur  ea  tribu- 
tes iaraelitanmi  eo  tempore  cala- 
rnitas  accidisfet ;  ( nam  certo  fcie- 
bam»  Iouam  in  eos  xquum,  nort 

I4iniquum  esfe  Dcum  ; )  comperie- 
bam ,  tribus  israeliticas  nullam  ha- 
buisfe  excidii  confanguineorum 
fuorum  rationem ,  quo  eos  Sena- 
cheribUs,  Asfyrix  rex,  eorum  mil- 
ftimc  nta  incendendo,  iiiiienes  fcrro 
true'dando,  paruulos  illtdendo, 
grauidas    disfecando ,    euerlisfet. 

■5Quum  enim  propter  earn,  qua  in 
iptbrum  confanguineos  feuitum 
ruerat  >  calamitatem  lugere ,  et  fe 
Ioux  fubmittere  deberent :  epula- 
bantur»  lxtabantur,  oinne  carminis 
genus  citharis  et  nahlis  modolaban- 

I6tur.  NeqUe  lud.torum  cladem 
dolt  bant ,  quxtum  noftratumma- 
iorumnoftrorum  culpa  accidit:  vt 
delwdxisfcriptumelt,  qui  vinum 
phialis  bibebant,  et  vnguentis  ca- 
pita delibuti  Iofcpheorum  cladem 

l^non  doiebant ;  eamque  ob  caus- 
fam IoUa  pcenas  de  Iltdxis  etHie- 
rofolyfnitanis  fumlit ,  eousque,  vt 
eos,immisfo  rege  Babyionix,ex  fuo 
confpeclu  abiecerit ,  et  Iudxos  ex 

Igipforum  patria  transtulcrit.  Igi- 
tur  quos  ex  Israelitis  occifos  vide- 
bam  extra  murum  proiedtos ,  eo- 
rum faepe  corpora  furnpiebam, 
et  fepulcro  man  da  bam  at  que  ita 

Ipdkebam:  o  loua,  lsraelitarum 
Deus,  tu  in  omnibus»  quae  nobis 


eueniunt ,  iuftus  es,  xquumque  fa- 
cts, etnos  egimusimpie.      Quum  10 
autemScnacheribuSjOcciforum  me- 
orum  popularium  corpora  quae- 
rens,  non  iniienirct :  adgreslieum 
Niniuitx,  indicauerunt,  Tobxum 
eius  feruum,  cui  ipfc  fua  omnia 
mandauisfet,  misfitare  fuos  homi- 
nes in  omnes  Niniux  vicos,  qui  in- 
terfecltos  fuos  populares  conquirc- 
rent,  quos  ipfe,depofito  regi<  mctir, 
clam  fepelirct.        Hac  audita   ren 
maiorem  in  mod  ;m  iratus  in  me 
Senacheribus  iusin.et  me  ct  Anmm 
vxoremetTobiam  rilium  comprc- 
hendi,  me  in  eo  tt  rorc  peimere 
cupiens.      Qua  re  nuhi  nun  iafa,2i 
quum  erfiigisfirm  :  itte  ilisfit  omnia 
mea  diripi.       Eum   autem  latui,  23 
donee  viduis  et  ptrptllis  Israelitis, 
fuper  mecumatiiim  angore,  ieiu- 
nioetploratu  conqnereniibus .  il- 
Ium,eiuscausfain  crlum  vsque  per- 
lata,  etinxthram  euecta,  dedidit 
lsraelitarum  Deus  duobus   ipfius 
filiis ,  a  quibus  propter  huiusmodi 
causfam  occifus  eft. 

Quxfiuit  aliquando  ex  fuis  confi-24 
liariiset  fenatoribtis,  quamobrem 
loua,fanc~Uis  file  ac  laudabilis  Deus, 
tarn  ftudiofus  csfet  lsraeli;arumet 
Hierofolymitanorum,  vt  eiusange- 
lus  Pharaonis  exercituni,ofnnesque 
Aegypti  primogenitos ,  et  tuuentu- 
tem  perdiderit,  vtque  femper  eis 
vicloriam  daret  in  manurn.      Cui  »5 
eiusfapienteset  confiliarii  refpon- 
derunt ,  Abrahamum  lsraelitarum 
auftorem  duxisfe  fiiium  fuum  ad 
immolandum ,  vt  eo  fibi  Ioux  Dei 
fui  fauorem  conciliaret.     Hanc  ob  26 
causfam  et  illius  pofterorum  cupi- 
dus  eft ,  et  tuos  vltus  eft.      Turn  27 
rex  duos  fe  filiosfuos  Iouxcausfa 
immolaturum  esfe  dixit,  vt  per  eos 
eius  fauorem  et  auxilium  confe- 
queretur.      Qux  res  vbiad  Adra- 18 
melechumetSarafarem,  eius  filios, 
perlata  eft:  eum  ex  infidtis  inter- 
fecerunt,  quum  fe  ad  Daeonem 
fuum  deaftrum  precandum  cort- 
tulisfet. 


Cap.  r.  a. 


TOBIAS 


*oi 


tnlisfet,  vt  habetur,  vbi  ita  dicitur : 

peumque  Adramelechus  et  Sarafar 

ipfius  rilii  ferrn  obfruncarunt,atque 

0  in  Armeniam  esiaferunt.  Mortuo 
Senacheribo  Asfyrirc  regi  fuccesfit 

'  i  Efarhaddon  eius  Jtiljus.      Is  Efar- 

!    haddon  Aquicarern,HananeeIia  mei 

lra;ri%filium,fuis  omnibus  ettotius 

2  A>fynarimperio  prxfecit.  Aqui- 
carpro  ea ,  quae  mihi  cum  eo  inter- 
cedebaf ,  amicitiaatque  propinqui- 
tat<\  eftecit,  de  me  bene  apud  regem. 
dicendo,  vt  Niniuem  reuocarer, 

3  mi'nipie  Anna  vxor,  et  Tobias  fi- 
lius  reltititerentur,  quos  A^fyrLc 
rex ,  qua  ftierat  contra  me  ira,  per- 
citus,  comprehendi  iusferat. 

CAPVT    II. 

Tobti  luft-ySi  f/ietiu  in defunftum.      Anna 

indiifliid . 

1  TO  anno  feptimanalibus,  quutn 
K*.  prandium  bberaliter  adpara- 

-*-^  uisfem,  ct  menfe  meae,  capien- 
di  cibi  gratia,adfjderem :  ncgotium 
dedi  Tobiae  filio  meo,  vt  tret  nobis 
arcesfitum  aliquos  noftrorum  con- 
fanguineorum  pauperes  G.  religio. 

4  fas ,  H.  ad  epulandum ,  dixique 
me  e(  omnes  conuiuas  ante  eius 
reditum  non  esfe  cibuin  captures^ 

9  At  Tobias  profectus  ad  quxrendo» 
aliquos  pauperes,  reuertitur  triftis : 
et,  mi  pater,  inquit,  vnns  de  noftris 
confanguineis  interfeetus  iacet  in 

4vrbis  vico.  Hoc  audito  turbatus 
ego,  magno  cum  angore  relicla 
menfa,  eo  •  et  ilium,  ex  vico  fubla- 
tum,  penes  roe  pono,  vsque  ad  folis 
occafum,  quo  euro  fepelire  posfem. 

SDeindedomum  reuerfus,  cibum 

6  cum  lacrimis  et  luclu  capio :  illi- 
us  interim  fententiat  memor ,  quae 
eft  ab  Amofo  vate  contra  Bethel 
pronuntiata  his  verbis :  veftraque 
fefta  in  lucrum  conuertam,   etc. 

7  Poftquam  permultum  fleui :  poft 
folis  occafum  iui  ad  fepeliendum 

8  interfec~tum :  meis  interim  pro. 
pinquis  et  gentilibus  me  deridentL 


bus ,  qui  nihil  vitae  meae  tf'mens  in 
terfe&os  fepelirem.      Sed  egoDe'f 
\\m  magis  quam  regem  metuens» 
occiforum  corpora  furrip*ebam,  et 
domi  occulta ,  media  no#e  fepelie- 
bam.      Ea  no#e  poftquam  mor.  |9 
tuum  fepeliui :  vfiis  fum  lauacro ; 
nee  potui  mea  membra  purjficare 
in  profana  terra ,  vt  par  esfet  in 
Israelitarum  terra  fieri,  queroad. 
modum  de  nobis  leremias  vates  hit 
verbis  praedixerat :  aliquanto  poft 
non  iam  purificabere,    Deinde  vbi  1 1 
discesfi  cubitum ,  *  apud  parietem, 
auicularum  ftercus  &  calidum,  H, 
quas  mihi  in  parieteimmjnerene- 
fciebam,  mihi  in  ocufos,  (nam  aper» 
to  vultu  eram , )  decidit,  ex  quo  in- 
nata  oculis  meis  argema,  medico» 
mane  medicinae  gratia  adiuir      fed  I  ft 
illi  me  fanare  nequierunt :  manfi- 
que  caccus  annos  quatuor,  Qmnibuf 
meis  cognatis  et  propsnqnis  octi fo- 
rum meonitn  carcitatem  dokntibus. 
Aquicare   autem  propinquo.  meoi» 
pafeenteme.  I^Hic  autem  aduerfa 
mihi  euenire  ideo  permifli  Domi- 
nusj  vt  mea  patient**,  ficutfancii 
illius  lobi ,  pofteris  esfet  exemplo. 
Nam  quum  a  pueri%  Peum  femper.14 
veritus  esfem,  eiusque  pr.tcepds 
paruisfem:    nihil  £ep  fticcenftii, 
quod  esfem  morba  eaecitatis  ad- 
fec"tus ,  fed  imrnotus  in  religioAe 
permanft ,  Deo.  per  omnem  vitam 
gratias  agens.       Vt  enim  beatoif 
lobo  infultabant  reges :  ita  meam 
vitam  mei  adfines  et  cognati  deri- 
debant,  ita  dicentes :      ybi  eft  foes  i$ 
tua ,  qxia  fretus  benigne  facieba» 
egentibus  et  mortuos  ftpeliebas  ? 
Olios  increpans  eg^o djcebam :    no- 17 
lite  ita  loqui ,  fanc^orum enim  pro- 
genies fumus ,  et  vitam  illam  cr- 
fpedtamus,  quam  Deutiisdatnru» 
eft,  qui  datam  ei fidem numquam 
fregerint.  h.  Et  per  id  quidem 
tempus  Anna  vxor  mea  operara 
(bam  mulieribus  locando,  et  alii* 
tapetia  texendo.  quaeftum  faciebat. 
Ac  quodam  die ,  quum  hxduc  esfet  if 
Hi  ei 


5ot 


TOBIAS. 


Cap.!.?. 


ei  merccdis  nomine  datus ,  ego,  au- 
dito  hxdi  ba!atu,  cxclamaui :  vnde 
venithxdusifte?  caue,  inquam,  fi 

19  te  amas ,  ne  fit  furtiuus.  Et  ilia : 
nonita  eft,  inquit:  eft  e*immihi 

fto  pro  mercede  datus.  Ategoeinon 
credens,  i  redditum  turn  fuis  do- 
minis,  exclaino,  ne  nobis  detrimen- 

II  tpfus  fit  hxdus  lfte.  Et  Anna,  vbi 
eft  tua,  inquit,  benignitasetbene- 
ficentia,  qux  tibi  adeo nihil  in  tuis 
temporibusaduerfisprodeft,  vttua 
fit  mortaiibus  not»  turpitudo?  L. 

aaHis  ilia  atque  aliis  huiuscemodi 
probris  me  incesfebat.  H. 

CAPVT     III. 

lobti  angor.  Idem  ad  louam.  S/ir*  an- 
guf.is.  Dei  er^ a  Tob**m  ne  Saram  de- 
mentia. 

I  T  Tlcegodolore,  ana;orc,  segri- 
|— I  tudineob  calamitatem  meam 
■*•  -*■  adfeQus ,  louam  huiusmodi 

2,  verbis  orabam :  iuftus  es  Ioua, 
reclxque  funt  tux  rationes  :  nam 
tua  omnia  facia  fortia  funt ,  omnes 
tux  confuetudines  dementes  ctae- 
qux  fun» :  tu  moderator  orbis  tcr- 
rarum  iuftus  es  in  omnibus  incis 
eafibus,  xquumque  fecifti ,  et  ego 

a  improbefeci.  Enimvero,  pater 
mifericorSjDomine  exo.abilis :  me- 
mento quxfo  mei  pro  tux  miferi- 
cordi*  et  clementix  ingenio,et  noli 
mihi  digna  rependere  meis  meo- 
rumque  maiorum  peccatis  et  vitiis, 
qui  tua  prxcepta  non  conferuarunt, 

a  tuamque  legem  poft  tergum  reie- 
cerunr,  quxcausfafuit ,  vt  tu  nos 

v  omnium  nationum  probris,  di£tc- 
riis  et  fabulis  obieceris :  et  genti- 
'tim,  in  quas  disfipafti  nos,  impe- 
rio  fubieceris ,  vt  ipfares  indicat. 

t  Quod  nifi  armipetens  Ioua  non- 
nullos  ex  nobis  reliquos  fecisfet: 
idem  nobis  ,  quod  Sodomitanis  et 

<5  Gomorranis,  accidisfet.  Verum- 
tamenloua,  cuius  tot  tamque  verx 
funt  rationes,  noli  mihi  digna  meis 

i,  prtnccpj :  Zara,  aduerfiicia. 


meorumque  maiorum  vitiis  red- 
dere ,  qui  aduerfum  te  peccauimu», 
nequetuisviisingresfi  fumus:  fed 
age  mecum,  vt  tibi  vifum  fuejrit, 
etmihi  hanc  animam  eripe  :  nam 
mihi  mors,  quam  vita,potior  eft,ne 
meam  amplius  audiam  turpitudi- 
nem.        Eodern  dieaccidit,  vtSa-7 
ram  Raguelis  filiam,  qux  Ecbat.mis 
in  Medix  regione  erat ,  vitupera- 
rent  et  deriderent  ipfius  patris  gen- 
tiles, dicentes,  non  <>  Saram,  fed  Za- 
ram  debere  voeari,  propterea  quod 
ex  feptem ,  quibtis  elocata  fuerat, 
viris,  nullus  cum  ea  fuerat  congres- 
fus,  quod  eos  dxinonum  rex  Asmo- 
dtusinccrficiebat,  antequam  cum 
ea  more  omnium  gentium  rem  ha- 
berenf.       Quiii  ipfa  eiusancillaeig 
fie  dicebat :  cur  tuos  viros  interi- 
mis  \    et  nos  ob  iftud  roaleficium 
verberas?  Prxftaret  tuis  parentibus, 
leproillisesfemortuam,  qui  nul- 
luin  vmquam  ex  te  filium  ant  filiam 
vifuri  fint.      Hoc  audito  probro,9 
pcrculfa  Sara  in  patris  fui  cubicu- 
lum  plorans  adfeendit,  etZ.  quum 
triduo  precibus  vacans  ieiunasfet, 
die  tertio  H.  apud  louam  trifti  voce 
conqueriturinhxc  verba:    tume,  10 
Ioua  Deus ,  parentibus  meis  iam 
fenibiis,iam  natu  grandibus  dedifti: 
idem'tu  in  viros  meos,   qui  me 
duxerant,  darmonumregemimroi- 
fifti.    Es  enim  omnium  fpirituum,  n 
omniumque  Deus  dxmonum,  et 
totius  rerum  naturx  creator,  cu-  . 
ius  in  poteftate  funt,  quxcumque 
funt  in  mundo  genera  furiarum. 
Quamobrem  fi  tibi  placet,  vt  con- 1% 
feSam  mxrore  canitiem  meorum 
parentumdemittamad  inferos,  et 
fi  ita  apud  te  decretum  fixumque 
contra  me  eft :  interfice  me,  quxfo, 
ne  deinceps  hxc  mea  tot  mala ,  tan- 
tumque  probrum  videam.      Scis,  13 
Ioua,  esfe  me  ab  omnihominum, 
fceditate  puram,  neque  meumpa- 
rentumue  meorum  nomen  inexfi- 
lii  mei  terra  contarrinasl'e.L.  Num- 
quam 


Cap.  3. 4, 


TOBIAS, 


S©§ 


quam  me  cuin  ludentibus  commi- 
fcui,neque  Jcuitati  dedltorum  com- 
!4mercio  vfa  funi.      Viro  vt  nuhe- 
renjj  religione,  nonlibidinedu&a 
fum:  etautegoillis,  aut  illifortas- 
femeindignifuerunt,  quod  tume 
forfitan  alii  viro  referues :  neque. 
enim  eft  humani  captus  confilhun 
I5tuum.       Hoc  autem  exploratum 
habentomnes  tui  cultores,  vitara 
fuam,  fi  probata  fuerit,  coronatum 
iri ,  feque  in  rebus  aduerfis  libera- 
turn  iri :  et  fi  deprauati  fuerint,  fibi 
ad  miferieordiam  tuam  aditum  pa- 
id tere.      Non  enim  pernicie  noftra 
dele&aris,  fed  poft  tempeftatem 
tranquillnmfacis,  et  poft  lacrimas 
ef  Actum  lxtitiam  abunde  adfers.  H. 
'7  Me  quidem  folam  habet  meus  vter- 
que  parens;  nee  folumfiliocarent, 
quern  heredemconftituant,  fed  ne- 
que propinqMim  habent,  qui  me 
fibi  vindie'et,  mortuis  propter  me 
feptem  viris :  quorfum  iam  in  raiin- 
88do  fum  fuperftes?      Quod  fi  tibi 
necanda  non  videor,  refpice,exaudi 
me.  etmifererevnei :  ne  mihtrne- 
um  fit  audiendum  amplius^oppro- 
brium. 

>     Eodem  tempore  exauditsr:  funt 
apud  gtoriofam  Dei  fedem  et  tri- 
bunal preces  amborum,  videlicet 
Tobaeiobcaecitatemoculorum,  et 
Sar*  ob  parentum  fuorum  miferi- 
>am  orantis,     mifitque  Ioua medi- 
an ae  magiftnmi  atque  auctorem 
angeliim  Raphaekm,  qui  vtrique 
*'  mederetur ,      et  Tobaeum  Tobiae 
pattern  ab  oculorum  rnorbo  fana- 
'a*  ret,etSaxam  Raguelis  fifiam  Tobiae 
Tobaei  filio  in  matrimonium  tra- 
deret,  ex  eaque  darmonum  regera 
Asniod.Tum  expelleret. 

GAPVT    IIII. 

TohtMad  filitr.nde  argent o  drpofito.     Prt- 
ceptd  ad  enmdem  faiiTli./Pma. 

8  TGiturTobaeus,  peraelaflipplica- 

I  tionefua,  domi  fuae  manfit:  et 

Sara  Raguelis  filia,  pofteaquam 


orare  louam  defiit,  de  fui  patris 
cubiculo  defcendit.  Turn  recor,  % 
datus  argenti  Tobaeus ,  quod  apud 
Gabelem  in  ragenfi  Mediae  prouin- 
cia  depofuerat,  fie  fecum  ratiocina- 
ri  ecepit :  en  ego  vits  meae  infer-  a 
itum  quofidie  expefo.  Vocandus. 
eft  mini  Tobias  meus  filiu»,  et  ej 
deargentQindiqandura,  antequam 
morior. 

Deinde    euocatum    filiuin    fie  4 
adloquitur,  Z.audi,  filimi,  verba 
oris  mei,    et  penitus  memoriae; 
mandato.  H.Qiuun  mortuus  fuero : 
fepelito  me  honorifice.        Turn  J 
autem  matron   tuam  ita  hono, 
rato,    vt   earn  numquam,    duni 
viuet,  deferas:  neue  ei  non  mo- 
rigerando  acerbam  vitam  reddas, 
Rccordare ,  fili ,  quot  dolores  per-  6 
pesla  fit  propter  te,  quumesfesin 
eius  vteio.      Quum  igitur  vitam 7 
finiuerit :  earn  in  eodem  mecum 
fepulcro  honefte  fepelito.     Ac  per  8 
omnem  vitam  tuam  tui  creatoris  ita 
memor  efto ,  ne  in  eum ,  contra 
eiuspraeceptafaciendo,  pecces:  G-. 
ac  per  omnem  vitam  tuam  virtu- 
tem  colito,  neue  iniuftitiae  viis  gra- 
dere.      Si  enim  quod  aequum  eft  9 
feceris,  fuccedent  tibi  res,  et  o- 
mnibus  virtutetn  coJentibus :  H.  et 
qnantumcumque  tibi  Ioua  largitue 
erit,  deeoneparcito  liberal 'tatem 
exereere :  et  ab  horainum  inhuma- 
norum  fociefatete  continens,  noli 
a  re'ptciendis  egentibus  Israeli»» 
abhorrere  ,  ne  Ioua  vicisfim  tuis 
f  em  poribus  aduerfis  a  terefpicien- 
do  abhorreat.      Quod  fi  tux  facul-  '9 
tates  non  fcrent ,  vt  id  large  facias : 
at  pro  eo ,  quantum  id  erit ,  quod 
ftippeditabit,  ne  parcito  in  liberali- 
tatem  conferre,  vt  diuitias  tibiet 
argenti aurique  thefauros  habeas  in 
beneficentia  pofitos,,      Nihil  enim  *  5 
male  parta  proderunt:  at  beneficen- 
tia a  morte  vindicat,  G.  necfinit 
immergi  tenebris.      Nam  boni  H-  sa 
baminis  vicem  habet  apud  fupre- 
mum  Deum  beneficentia  omnibus 
Xi  4  earn 


earn  exercentibus :  H.  ac  quisquis 
beneficentiamexercet,  Deiconfpe- 
ftumvidebit,  vthabet  fcriptumil- 
lud :  ego  per  beneficentiam  confpe- 
C~him  tuum  videbo ,  quam  qui  ex- 

1)  ercent,  cxleftes  Cunt.  Tu  ergo, 
nate,  corpus  tuum  ab  omnifccdi- 
tate,  etimpudicitiatuere,  L.  neue 
committito,  vt  omisf3  vxore  tua 
flagitium  admittas :  H.  et  vxorein 
ducitodecognationetua,  non  vill- 
us generis,quod  a  maiorum  tuorum 
ftirpe  fit  alicnum.      Nos  enim  de 

■4vatum  progenie  furnus.  Me- 
moria  repete ,  fili,  Abrahamum, 
Ifaacum  et  Iacobum,  qui  vxores 
de  fna  fibi  genfe  adfciucrunt ,  ex- 
Iraneornm  adfinitate  repudiata, 
eoquc  Liberia  fortunati  fiierunt :  G. 
eorumquc  pofleri  terratn  obcinue- 

15  runt.  Quamobrem ,  nate,  dili- 
ge  tuos  confanguineos,neue  eos  ant 
tuorum  popular ium  rllios  aut  filias 
ita  animo  faftidiueris,  vtcxeisv- 

16  xorcm  nonducas.  L.  Superbiam 
numquam  intuo  animo  aut  verbis 
dominari  finito:  G.  nam  pernicio- 
fisfima  eft  et  turbulentisfima  fuper- 
bia ,  et  feritas  dctrimentofa ,  ma- 
gnacque  egeftatis  auclor:  eft  enim 

l^famis  mater  immanitas.  H.  Tu 
nate,  animum intende ad  ea,  quae 
ages:  et  quod  tibi nolis fieri ,  aliis 
ne  facito.  Operarii  mercedem  ne 
rctincto  noclem  vnam ,  port  eum 
diem ,  quern  ad  diem  cum  eo  paclus 
eris,  vt  Deus  tuo  te  prarmio  remu- 

•  Bnerctur.  Corpus  tuum  abebrie- 
tate  abstineto.    In  nulla  te  nequi- 

19  tia  obletlaueris.  De  tuo  victu 
largirefamentibtis,  de  tuo  veftitu 
indue  nudos  :  et  quod  tibi  fupera- 
bii,  id  omne  in  liberalitatem  con- 
ferto,  nequc  idgrauate,  atqueita 
iuftorum  fepulcra  pane  vinoque 
tuo  perfundito,  *  G.  neue  improbis 

to  dato.  H.  Audietaufculta  cuilibet, 
qui  modo  bonum  tibi  confilium 
det.  Ab  I oua  omni  tempore  poftu- 
la,  vt  tuas  rationes  confiliaque  di- 

2«  rigat.        Neque  enim  hemini  in 


nianu  pofitum  eft  confilium,  fed 
vni  Iouae  optimo  maximo,  qui 
quidquid  vult  efHcit,  alios  depri» 
mens,  alios  efTerens.  Hsc  mea ^ 
di£ka  et  prxcepta  omnia  conferua- 
to,  et  numquam  non  ante  oculoi 
habeto,  fortemque  te  et  conftan. 
tem  praeftafo.  Nam  Ioua  tibi  au. 
xilio  prxfidioquc  erit,  fi  ei  tota 
mente  totoque  animo  ftudueris. 
Nunc,  fill,  illud  tibi  indicabode  »3 
pecunia,  quam  habeo  apnd  Ga- 
belem  mihi  cognatione  propin. 
quum,  L.  quam,  te  puero,  depofui: 
//.  ea  eft  decern  argenti  talenta, 
in  ragenfi  prouincia,  in  Media. 
L.  Quxre,qua  ratione  posfis  ad  eum  »4 
peruenire ,  et  ab  eo  argentum  illud 
auferre ,  reddito  chirographo, 
quod  ego  habeo  :  //.  nam  incertum 
eft,  quando  fim  moriturus:  G. 
neue  hoc  te  terreat ,  quod  paupe- 
res  furnus.  H.  Tu  fili ,  fi  louam  *5 
metuens,  ab  omni  te  fcclere  con- 
feruaueris ,  G.  illiusque  voluntati 
obfecutus  fueris :  H-  magnasabeo 
opes  confequeris. 


CAPVT    V. 

Ttlii  ad  pattern  refponjum.  Raphael  an- 
getm  *d  iter  acctnftm.  Huim  et  Toil* 
ioUofuium.     Sar*  /uflm. 

AD  hare  Tobias  patri  refpondet  I 
in  hunc  modum  :  omnia,  vt 
mihi  prarccpifti ,  pater,  fie  fa. 
ciam.    Sed  velim  pater,  mihi  confi.  * 
lium  des ,  qua  rattonc  queam  iftam 
a  Gabele  pecuniam  recuperare:  nam 
neque  illc  me,   neque  ilium  ego 
agnofcam :  neque  quo  figno  pecu- 
niam abeorepetam,  neque  quibus 
viiseatur  in  Mediam,  fcto.       Et} 
Tobxus :  quod  ad  fignum  pertinet, 
inquit,  hoc  dices,  eum  mihi  mar- 
fupiumfuumrradidisfe,  et  me  ita 
dixisfe :  accipe  de  manu  mea :  atque 
ex  quo  ei  argentum  in  mannm  tra. 
diderim ,  annum  hunc  esfe  vicefi- 
mum.      De  via  an  tem ,  quaere  tibi  4 
iam  hominem  aliquem    fidelem, 

qui 


f 


■i*. 


Cap.  *. 


TOBIAS. 


?o* 


2ui  te  comitetur,  cui  prxnuum 
abimus :  et  proficifcere ,  fili ,  ad- 
huc    viuente   me,    argentnmque 

*  pete,  loua  te  Deus  Israelitarum 
in  omni  tuoconferuet  itinere,  tibi- 
que  et  apud  ilium,  etapud  omnes 
quiteviderint,  gratiam,  clemen- 
tiam ,  mifericordiam  conciliet,  te- 
que  faluum  prxclare  et  deducat ,  et 
ad  nos  reducat  ante  meum  interi- 

6  turn.  Turn  Tobias  egresfus  ad 
quxrendum  hominem ,  qui  fecum 
in  Mediam  proficifceretur,  inue- 
nit  contra  fe  ftanfein  L,  iimenem 
elegamem,  accindhim  ad  iter,  H. 
Raphaelera  Iouar  angelum,  igno- 
rans  eum  esfe  Ioux  armipotentis 

7 angelum.  <  Etangelus:  vnde  es, 
inqnit,  adolefcens?  Cui  Tobias: 
domine ,  posfisne  mecum  in  Me- 
diam proficifci  ?    G.  aut  loca  ilia 

S  tenes  ?  Posfum ,  M.  inquit  ange- 
ius :  equidem  noui  vias  omnes, 
fumque  aliquando  vfus  hofpitio 
Gabelis  noftri  confanguinei ,  habi- 
tantis  Rage ,  qux  regio  eft  Mediae, 
diftans  ab  Ecbafanis  itinere  bidui, 
eftqne  mor.tana  5  Ecbatana  autem 

9  in  campeftri  loco  fita  funt.  Et 
Tobias :  prxftolare  paullisper  pro 
tua  humanitate ,  dum  ego  hanc 
rem  patri  renuntiatum  eo:  nam 
comitem  habere  te  magnopere  o- 
pto ,  tibique  itineris  mercedem  fol- 
io uam.  Et  ille:  ipropere,  inquit, 
ego  hie  manebo,  donee  tu  redeas : 

1 1  noli  diutius  morari.  Igitur  Tob- 
ias rem  patri  renuntiatum  it  in 
hunc  modum :  naSus  fum  virum 
bonum   noftrx    confanguinitatis, 

:iqui  mecum  proficifcatur.  Cui 
Tobseus  I.admiratus,  H.  vocaeum 
ad  me ,  inquit ,  vt  fciam ,  cuias  fit, 
et  an  fidus  fit  tibi  comes  futurus. 

3  Turn  Tobias  egresfus ,  ilium  ar- 
cesfit :  et  angelus  ad  Tobstum  in- 
gresfus,  falue,  diuine  vir,  inquit. 

4  At  Tobaeus:  fifalueo,  inquit,  cur 
omninohxevfuveniunt  mihi,  vt, 
oculis  captus,  fedeam  excus  in  te- 

<)  I,  et  vnde  nobis  ades,  bone  iuuenis  ?  in 


nebris  ?      Cui  angelus :  L.  bono  t£ 
animoes.  H.  Qui  tibi  oculorumlu- 
cem    excitate  ademit,   idem  te, 
quia  vir  bonus  es ,  fanabit.      Ita  i$ 
faxit  loua,  inquit  Tobxus.    Sed 
age  frater ,  Tobias  filius  mens  cu. 
pit  in  Mediam  L.  ad  Gabelem  H, 
proficifci :  posfisne  cum  eo  ire  ?  et 
ego  tibi,  L.  vbiredieris,  H. mer- 
cedem foluam.      Fosfim  vero ,  in-  in 
quit  angelus ;  nam  vias  omnes  no- 
ui ,  et  omnes  illos  fines  peragraui, 
montesque  teneo.      Et  Tobxus :  it 
cuias  es?  inquit:  cuius  generis  et 
ciuitatis?    cui    angelus:        quid  19 
quarris  amplius ,   quum  mercena* 
rinm  habeas,  qui  tuumfiiiumtuo 
comitetur  arbitratu  ?      Et  Tobx-  43 
us:  frater,  inquit,  aueo  tmim fa- 
re nomen ,  et  cuius  fis  nationis. 
Cui  angelus ;  L.  ne  te  follicitum  %i 
habeam,  H.  ego  fum  Azarias  Ha- 
naneelis  filius ,  de  ftirpe  Solomithi 
maioris,  tuus  confanguineus.     Etax 
Tobxus :  quod  falutare  fauftum- 
que  fit,  inquit.        Sed  noli  mihi 
fuccenfere,  frater,  quod  famili» 
ftirpisque  tux  voluerim  rationem 
cognofcere,  poftquam  meus  con- 
fanguineus es,   honefto  et  nobili 
loco  natus.      Nimirum  nofti  Ha-  4* 
naneelem  et  Mathanem  duos  So- 
lomithi maioris  filios,   qui   me- 
cum folebant  itare  Hierofolymam, 
quum  Israelitarum  terrain  incole- 
remus,  mecumque  ibi  adorabaat, 
neque  vmquam  ad  deos  peregri- 
nos  illius  terrx  defciuerunt,  quem- 
admodum   fecere   noftri   confan- 
guinei.     Quamobrem  vade  fane,  f. 
frater,  cum  bona  pace,  cum  filio 
meo,    et  redite  alui,  adiuuante 
Deo,   ego  tibi  in   fingulos   dies 
drachmam  vnamfoluam,  et  victum, 
vt  filio.      Quod  fi  vos  Deusopti-4- 
musmaximusfaluos  reduxerit,  e- 
go  tibi  ad  iftud  prxmium  addam 
corollarium.      Et  angelus:  omit--* 
te  timorem,  inquit :  nam  ego  ita  fi- 
1  iu  m  tuum  comitabor,  vt  incolumes 
I  i  5  et 

quit :  Cui  ille :  ex  Israeliti», 


X     U    IJ    I  II    Ji 


»F'V 


»7  et  eamus  et  redeamus.  Turn  To- 
bxus  filiuni  euocat .  et  ficadioqui- 
tur  :  prxpara  tibi,  qux  funtad  pro- 
feftionem  necesfaria,  etproficifce- 

ftj  re  cum  ifto  fratrc.  Deus  oumi- 
potens  vos  fofpites  et  ducat  et  re- 
ducat,  et  vobis  hoc  iter  dic^uan- 

apgeii  fui  profperet.  Hie  Tobias 
patrem  matremque  osculatur.  Et 
ilii,   ambula  profpere,   inquiunt. 

30IIH5  diercsfis,  G.  comitante  cane 
adolefcentis,  H.  coepitillius  piora- 

3 1  re  mater.  Tunepuerum  (inquit 
maritum  adloqucns )  amandareau- 
fus  es,  qui,  nofrr.c  feneel  e  filirs, 
nobis  obuerfaretur?  quad  vcro 
non  nos  fine  itlo  argento  aliturus 

3*  esfet  Deus  noftcr?  (?;  Nam 
quantum  nobis  vitx  a  Domino 
conce<;fuin  eft,  id  nobis  fatis  eft, 
et  filii  noftrt  adfpcctumin  diuirira 

33  jeputasfemu».  H.  Cui  To'^rus : 
pone  mc:;!m  foror:  nam  er  faluus 
ibit ,  et  incolumem  ad  n6i  rcuer- 
fum  tu  ipfa  titi*  oculis  adfpicies. 

34  loua  Dens  nofter  ei  aneeium  fu- 
imi  attribuet,  qui  ci  bene  fnrtu- 
net  irer,  ita  vt  redrat  incolmuis. 
At  ilia  plorabat  amplius. 


CAPVT    VI. 

Profefi'toT«'A*ciim  «ngele.  Pifi,  pueri 
pauar.  Gipttn  pifiit ,  cor  et  fct  tamt- 
tiiiiften. 

g  yNterea  iter  ingresfus  puer,comi- 
I  teRaphaeleangelo,  perucuitad 
■*-flumen  Tigrim  fub  vefperum : 

avbi  quum  pernoftaturi  esfent ,  et 
defcendisfet  Tobias  ad  (lumen  la- 
uandorum  pedum  gratia,  exiit  re- 
pentepiicisquidam  I.immanis,  H. 
de  fluminc  ad  puerum  deuoran- 
dum. 

a  Turn  L.  perterritus  H.  puer  ex- 
clamare  i.voce  magna :  inuadit  me, 

4  domine.  H.  Et  angelus :  cape,  in- 
quit ,  pifcem/;.branchiis,  et  ad  te 
cxtrahe,  H.etnoli  eum  dimittere. 
Qiuunque ille  cepufet ,  G.  ct  in  ter. 
ram  extraxisfet ,  L.  ante  pedes  pal- 


pifantem,        H.  diuide  medium,  $ 
dixit  ei  angelus,  et  cape  cor  et  feF, 
qux  penes  te  reponas  :  habent  enim 
vfuminmedicina.       Id  quod  puer^ 
fecit,  co6rumque  pifbem  comedir, 
et  reliqnias  referuauit.  /..  Ce'era 
faliuerum.    quir  eis   fatis  esfent, 
donee  Ragem  vrbem  in  Mediam 
peruenisttnt.       H.  Pofteaquam  ad  7 
Mediam  peruentumeft,  Tobias  an- 
gelum  lie  interrogat :  Azaria  frarer, 
quam  medicinam  facies  ex  corde 
pifds  et  felle  ?     Cui  ille :  cor  valer,  8 
inquit,  ad  fuffitum  faciendum  ho- 
mi;u ,  in  quo  mains  fit  autd  cmoni- 
cus  fpiritus,  ita  enim  fu^antur  ex 
homine.      Fel  autem  prodeft,  fi  eo  9 
vngantur  hominisoculi,  in  quibus 
fit  albugo,  eamque  fanat.     Deinde  *0 
vbi  Ecbafana  ventum  eft:dicit  Tob- 
is  angelus ,  frater ,  diuertemus  ad 
Raguelem,      is  fenexeft,  G.tuusH 
cogna'us,  //. quifiliam  habet  vni- 
cam  forma  pr  xftanteni ,    nomine 
Saram.     Ego  cum  eo  agam,  vt  earn '* 
tibi  det  in  matrimonium  :  G.  nam 
tibi  debetur  eius  omnis  hereditas, 
qui  folus  fis  eius  confanguinitatis. 
H.  Eftbonx  indolis,  ct  patri  dile- 
elisfima.       Quamobrem  aufculta  *3 
mihi,  etdeeaagito:  vbi  ex  Rage 
redierinnts,  agemus  nuprias.    Scio 
ilium  nonesfe  tuis  poftulatis  con- 
tradiclurum,  nequeeam  contra  le- 
gem Mods  alienigenx  traditurum, 
G.  nifi  velit  capitale  crimen  com- 
mittere.    Nam  hereditas  ad  te  prx- 
ter  omnes  fpectat.    H.  Nos  cam 
duccmus  ad  patrem  tuum.       At  I 
Tobias: audio,  frater,  inquit, earn 
iam  feptem  nupfisfe  viris,  qui  prius 
mortui  fint ,  quam  venirent  in  eius 
complexum,ab  Asmodxo,  vt  audio, 
dxmonum  rcge  interfecli ,  G.  qui 
earn  amans,  non  Ixdat,  nifi  eos  qui 
cumea  congrediuntur.      H.  Qiia-IJ 
propter  ne  me  Asmodxus  interfi- 
ciat ,  non  mediocriter  pertimefco : 
quod  fi  fieret ,  parentes  meos ,  eos- 
que   canos,  mxrore  confeclos  in 
orctitn  deducerem ,  qui  alium  nul- 
lum 


■KU 


'A 

-a 
.:.; 

1  :i 

■•'-:, 

■I 

2  no. 

■i 
w 

:-.-J 

r* 

Id 

■I 

Mt 

■ 

:* 
BS 

ft 

:'*•■ 
"■J. 
H| 
;:?• 

ca 

Kl 

EH 

iii 

(M 
Aj 

,Ci 
if" 

* 

4 

0 


Cap.  6  ?. 


TOBIAS, 


5*7 


lum  neque  filium  habent  neque 
filiara ,   a  quo  mortui  fepeliantur. 

itfCui  angelus:  L.  attende  et  osten- 
dam  tibi,  in  quos  poteftatem  habeat 
daemon.  Qui  in  matrimonium  ita 
conueniunt,  vt,  expertesetimme- 
mores  Dei  more  equi  aut  muli 
brutorumanimalium,  vacent  libi- 
dini ,  in  hos  poteftatem  habet  dae- 

x^mon.  ii.  Verere  modo  louam, 
inquif,  eiusqnememorefto,  patris- 
que  tui  praeceptum  recordare,  a 
quo  iusfus  es  vxorem  eiusdem  te- 
cum paternae  itirpis  ducere :  turn 
me  auclore  nihil  diemonem  timue- 

Igris.  Nam fatis  exploratum habeo, 
te  earn  hac  nodte  in  matrimonium 

ipesfe  duclurum.  Igitur  vbiincu- 
biculum  cum  ea  introieris,  ( Z.  per 
tres  dies  ab  ea  te  abstinebis,  et  nihil 
aliud ,  quain  precibus  cum  ea  vaca- 
bis.  Secunda  no6te  in  fanctorum 
patriarcharum  confortium  admit- 

zoteris.  Tertia  nodte  earn  confe- 
quere  feiicitatem,  vt  ex  vobis  liberi 
profpere  gignantur,  )  H.  fumito  cor 
pifcis,  et  inde  fuffitum  fub  eius 
I  veftes  facito.  Eo  nidore  olfa6to, 
daemon  puellarn  fugiet :  nee  earn 
vmquam  poftea  repetet.  Sed  quum 
tibi  cum  ea  congredi  libebit,  fur- 
gitote  de  lecto,  Iouamque  fupplici- 
•  ter  oratote ,  vt  fua  in  vos  dementia 
etrr.edicinavtatur,  puellxque  me- 

11  deatur.  Turn  demura  cum  ea  rem 
habebis ,  L.  iiberorum  amove  ma- 
gis ,  quam  libidine  duftns :  H.  ex 
qua  liberos  mares  procreabis.  Sed 
me  turn  abiice  :  nam  ea  tibi  defti- 
iiata  eft  ante  orbem  conditum,  eam- 
que  tua  Qpera  Ioua  a  daemone  vin- 
dicabit. 

CAPVT    VII. 

Ardet  Sar.vn  TobtM.     Sara  Tobie  coniux. 

'Is   omnibus    rebus   auditis, 


E 


Tobias  eft  intimo  Sarae  amo- 
redeuincuis.  Vbi  Ecbatana 
domumRaguelisperuenerunt,  of- 
fendunt  eum.  ad  fores  eius  sdium, 


Turn  Raguel  ab  eis  faluere  iusfus,  % 
poftquam  eos  refalutauit,  fie  Ed- 
nam    vxorem   fuam    adloquifur: 
quam  fimilis  eft  hie  iuuenis  Tobaeo 
fratri  meo  ?      Et  Edna  :  vndenam  3 
eftis ,  fratres  ?  inquit  eos  interro- 
gans.   Cui  illi :  ex  captiuis,  qui  funt 
Niniuac,    ex  tribu   nephthalenfi. 
Et  ilia :  noftisne  Tobaeum  fratrem  1 
noftrum  ?  Nouimus.  Valetne  ?  Va- 
let, inquiunt.       Et  L.  quum  ills  5 
multa  de  eo  bona  praedkaret ,  H. 
Tobias  ita  dixit  i  is  Tobaeus,  quern 
vos  fratrem  veftrum  dicitis,  pater 
meus  eft.       Hie  Raguel  in  illius6 
complexumaccurrit,  et  eum  flens 
deosculatus ,  louam  tibi  precor  fe- 
cunduin,  inquit,  fili ;    nam  ex  viro  7 
bono  et  probo  natus  es.    G.  Sed 
poftquam  audiuit,  Tobaeum  oculos 
amifisfe,  fleuit  prae  dolore.    //.  De-  3 
inde,  vbi  diutius  apud  eum  fleuere, 
Raguel  et  Edna  eius  vxor,  et  Sara 
filia,  conuiuium,  maclato  ariete,pa- 
rauerunt.     Ibiquumcibumesfentp 
fumtnri,  Tobias  angelum  fubmo? 
nuit ,  vt  cum  Raguele  ageret  de 
Sara  filia,  fibi  in  coniugium  traden- 
da.    Qua  re  audita  Raguel.  (Z.  ter- 10 
rituseft,  fciens,  quid  illis  fepteru 
viris,  cum  ea  congresfis,  euenisfet, 
et,  neeiidem  accideret,  metuens. 

Igitur  eo  dubitante,  nee  vllumn 
petenii  refponfum  dante :  nedubita, 
inquit  angelus ,  earn  huic  tradere. 
Namei,  homini  religiofo,  filia  tua  \% 
debeturin  matrimonium,  ideoque 
ea  potiri  nemo  alius  potuit.    Turn  1 3 
Raguel:  nondubito,  inquit,  quin 
Deus  precibus  et  lacrimis  meis  ad- 
nuerit:  credoque  adeo  eum  hue 
adduxisfe  vos,  vt  haec  confangui- 
neo  fuo  ex  mofaica  lege  conjunge- 
retur.    Qtiare  noli  dubitare ,  quin  14 
earn  fim^ibi  traditurus. )  H.  fcio, 
inquit  Tobiae,  fatius  esfe ,  earn  tibi 
me,  quam  alteri  dare.     Sedverumij 
tibi  dicam :  earn  iam  feptem  viris 
locaui ,  vt  tu  fcias ,  qui  omnes  an- 
te eius  congresfum  mortui  funt. 
Quaniobremfumecibum,  et  iftam 

rem 


w 


1   U  D  1  A  3. 


vap.  7.  k. 


15  rem  omitte.  At  Tobiai :  cibum 
cgonon  capiam,  inquit,  quin  tu 
cam  mihi  in  matrimonium  conces- 

17  feris.  Et  Raguel :  accipe  earn, 
quandoquidem  confanguinei  eftis : 
en  ego  earn  tibi  in  matrimonium 
trado  ex  inftituto  mofaico  et  isra- 

Igelitico.  Ioua,  Dens  cxleftis,  vos 
hac  nofte  tueatur  incolumes,   et 

10  fua  erga  vos  lenitate  vtatur.  De- 
inde  prehendit  Raguel  Saram  fili- 
am  fuam ,  eamque  Tobix  in  ma- 
trimonium dat :  et  eis  faufta  pre- 
catus ,  codicillos  ab  Edna  vxore  fua 
pofcit,  ibique  rem  perfcribit  et 
obfignat,  adhibitisteftibus.    Turn 

10  cibum  laeti  capiunt.  Deinde  Ra- 
guel Edna:  vxori  mandat,  vt  C.  al- 
terum  /V.cubiculum  paret ,  in  quo 

tlillos  collocet.  EdnaSaram  filiam 
fuam  complexa,  flens  cum  ea  ita 
loquitur :  Ioua,  Dens  Israelitarum, 
hac  nofte  fua  erga  te ,  filia ,  beni- 
gnitafe  vtatur,  veftrique  mifertus, 
tuimifericors,  rationem  ducat,  de 
eoangore,quem  adhuc  pertuhlti. 

■  '  ■  * 

CAPVT    VIII. 

Suffitiii  tx  corde  pifcit  nc  ftUe ,  precAtin 
coniugatorum  ad  louam,  Raguelu  beni- 
gnitM  in  generum. 

I  "|-\Oftquam,pnrparatocubicuIoet 
Y^  lecto ,  Tobias  et  Sara  i|linc  fe 

%*~  incubiculumreceperunt,  re- 
cordatus  adinonitioncm  Raphaelis 
Tobias ,  profert  L.  e  pera  H.  cor 
pifcis ,  eoque  in  turibulum  impo- 
fito,  fuffitumfubSarae  veftesfacit: 

aquonidore  olfadlo,  Asmodaeus  ad 
Aegypti  extremitatem  fugit,  vbi 
eum  Raphael  angelus   colliejauit, 

4,  Eo  cubiculum  egresfo ,  ill  *  oftio  fe 
ambos  concludunt ,  et  Tobias  de 
lecro  furgit,  Saramque  fuam  con- 
iugem  fie  adhortatur :  furge,  foror, 
etlouam,  vt  fua  erga  nos  fingulari 
mifericordia  et  dementia  vtatur, 
fuppliciteroremus  (I.  hodie,  eras 

5  et  perendie ;  nam  his  tribus  no- 
etibus    Deo  coniungi    debemus, 


tertia   nocle    fruemur    coniugio, 
Qmim  fimusenimfanctorum  pro.  S 
genies :  nefaseft  ita  coniungi  ros, 
vtignarae  Dei  gentes  folent.  Igmir 
ambo  furrexerunt,   et  \  10  (alnte 
fua  prccari  obnixe  coeperunt )    if.  7 
Atqueille  louam  interpeilans ,  Io- 
ua,  Deus  Israelitarum,  inquit,  qui 
Ioua  foluses,  etin  cjIjs  etin  terris, 
qui  Adamum  crealh ,  eiqne  Euam  8 
vxorein,  qu.c  adiutrix  esfet  idonea, 
att ribuilh ,  G.  ex  quibus  hominum 
genus  ortum  eft:  tu  dixifti,  non 
conucnithoininem  Cafe  rolum,  fa- 
ciamuseiadiutoreni  ei  eonfimilem. 
Nunc  H.  perfpechim  ,  Ioua,  cogni-o 
tumque  habe» ,  me  non  hanc  vxo- 
rem  ducere  libidinis  gratia,  fed 
bono  animo  ex  mofaico  et  isra- 
elitico  inftituto.         Qiianiobrem,  to 
Ioua,  fine,  teexorari.  noftrique  mi- 
fertus ,  nos  faluoscopulato,  G.  vt 
confenefcamus ,  H.  et  filiis  fortu- 
nato,  qui  tua*  legi  incumbant.    Et 
Sara  refpondit,  amen.    Atque  il!e  II 
cum  ea  congrcsfus  eit  ca  nocle.     At 
Raguel  nociu  furrexit,  et  famuiis 
mandauit,  vt  fepulcnim  no6hi  eftb- 
dercnt:      idque  eo  confilio  facie- 12 
bat,   vt,  fi  mortuus  esfet  iuuenis, 
eumnocle  fepelirent :  infeiis  omni- 
bus, ne  id  eis  esfet  dedecori.      De- 13 
inde  vocata  Edna  vxore  :    mitte, 
inquit,  anci'larum  vnam  in  cubi- 
cuium,  quae  videat,  an  fit  ille  vinus : 
quod  fi  non  eft,  fepeliemus  eum  14 
prius  quam  dilucefcat,  ne  quis  id 
refcifcat.       Turn  Edna  ancillam  15 
mittit  in  cubiculum  ,  qux  quum  in. 
fpexisfet,  et  ambos  fimul  faluos 
fuauiter  cubantes  oflendisfet,egres- 
fa  rem  ill  is  renuntiat,  et  ilium  dicit 
adhuc  viuere.       mnm  ilia.  Iouae  16 
Deo  max  i  mo  grattas  egerunt.      Et  17 
Raguel :  gratias,  inquit.agimus  tibi, 
Ioua,  Deus  maiorum  noftrorum, 
qui  hoc  tanto  nos  adfeceris  bene- 
ficio.    G.  Celebrandus  es  Deus  o- 
mnibus  puris  fanclisque  laudibus: 
te  fancVi  tui,  et  omnia  a  te  creata, 
te  omnes  angeli  eleclique  tui  in 
omnem 


Cap.  8. 9.  to. 


oinnem    collaudent    aeternitatem. 

iSTibi  gratias  ago,  qui  me  exhila- 
raueris:  nee  id  mihi  acciderepas- 
fus  fis ,  quod  verebar,  fed  fingulari 
mifericordia    erga  nos   vfus   fis. 

*9Tibi  gratias  ago,  qui  duos  vnige- 
nitos  miferatus,  L.  repuleris  a 
nobis  hoftem,  qui  nos  infectabatur. 

*°  G.  Vrere,  Ioua,  ea  in  eos  benignita- 
te,  vt  fani  vitam  cum  Ixtitia  miferi- 
cordiaquetran«igant,  vtte  plenius 
telebrerit,  et  tibi  ad  laudenituam 
falutarcfibi  facriricium  faciant,  vt 
cognofcam  vniuerfae  genres,  tefo- 

*•  lum  in  toro  orbe  esfe  Deum.  H. 
*Tu  qui  demises,  Ioua,  quivulne- 
ras  et  fanas :  qui  occidis  et  vitam 
da?,  qui  circa  duos  hos  tarn  mirifice 
egeris :  tu  viuiset  perftas  in  omnem 
omnium  fxculorum  perennitatem. 
Hie  locutus  Raguel,  famulis  fuis 
imperat,  vt  fepiilcrum  obducant 
ante  diluculum,  ne  quis  id  refcifcat. 

*3Deinde  lantum  lxtumque  prandi- 
um  parari  iubet,  quod  eos  Deus  pro 
fua  fingulari  mifericordia  et  de- 
mentia adfecisfet  Ixtitia ,  et  a  peco- 
ruin  gregibtis  vitulos  et  arietes 
curfu  petitum  it,  eosque  mactandos 
curat,  Tobiamque  ficadloquitur: 

'4  non  exibis  ex  domo  mea  ante  dies 
quatuordecim,fed  cum  mea  delicata 
filiola  voluptatemcapies,  fumtaque 
omnium  mearum  facultatum  parte 
dimidia,  ad  tuum  patremlaetuste 
recipies :  poftea  me  et  vxore  mea 
mortuis,  omnia  posfidebis,  i.atque 
eius  rei  fyngrapham  fecit. 

CAPVT    IX. 

Raphael  a  Tobia  misfit*  Ragem.  Sacra- 
mentum  Tobie.  Gabelif  gratu/atio  dt 
nupt'ns ,  ac faufla precatio coniugatit. 

1  f  ■  Wm  Tobias  Raphaelem  vocat, 

*     I    et  fie  cum  eo  agit :     Azaria 

frater,  L.  attende  verbis  meis, 

fi  me  tibi  in  feruitutem  darem, 

tamen  prouidentix  tux  paria  non 

J  facerem.    Sed  tamen  quxfo,  H.  ad- 

fume  hinc  quatuor  tecum  famulos, 


TOBIAS.  509 

et  duos  camelos,  et  Ragem  ad  Gabe- 
lem  auunculum  meum  profedhis, 
tradito  ei  ipfius  marfupium ,  vt  tibi 
argentumdet:  eteuminuitato,  vt 
ad  meas  nuptias  veniat.  Nam  4 
mihi  quidem  eo  proficifci  non  licet, 
propter  facramentum ,  quo  me  Ra- 
guel obftrinxit,  non  esfe  me  ex  eius 
domo  cmigraturum  ante  dies  qua- 
tuordecim.  lam  veromeuspaterj 
et  mater  numerant  dies:  quodfi 
praeter  dic"tum  fpatium  transient 
vel  vna  dies,  follicitudinem  meis 
adferam  parentibus.  Igitur  Ra.6 
phael,  adhibitisduobuscamelis,  et 
quatuor  famulis ,  Ragem  domum 
Gabelis  ire  contendit ,  eique  ipfius 
marfupium  tradit ,  et  Tobiam7 
Tobxi  filium  duxisfe  Saram  Ra- 
guelis  filiam  nuntiat,  eumque  ad 
illius  nuptias  inuitat. 

Turn  Gabeljimpofito  camelis  ar-  8 
gento,  ad  nuptias  venit,  et  To- 
biam  nactus  adfidentem  menfx  am- 
pledlitur ,  et  prx  gaudio  lacrimans, 
ei  gratulatur  huiusmodi  verbis: 
gratias  ago  Ioux,Israelitarum  Deo,  9 
qui  tecum  hoc  viro  laete  coniunxe- 
rit.      Is  tibi  pro  fua  mifericordia  10 
det  ex  ifta  mares  liberos,  qui  Iouae 
legi  dent  operam :  L.  nam  viri  opti- 
mi,  iufti,  religiofi,  et  benefici  filius 
es.     Felix  dicatur  vxor  tua,  paren- 1 1 
tesque  veftri,  ita  vtnatos  veftros,  et 
natorum  natos ,  ad  tertiam  vsque 
quartamque  ftirpem  videatis,  fitque 
veftra  progenies  Israelitarum  Deo, 
qui  regnat  in  fempiternum ,  cara. 
Hie  quum  omnes  amen  fuccinuis-ia 
fent :  inierunt  epulas ,  et  cum  Do- 
mini  reuerentia  nuptiarum  conui- 
uium  celebrarunt,  G.  fuxque,  vxo- 
ri  faufta  precatus  eft  Tobias. 

CAPVT    X. 

Tobai ,  et  coniugit  lacrimtpro  filio  Tobia. 
Pueri  ad  parentis  reditu*.  Soeeri  faufls 
precatio  ad  coniugatos. 

CEterumTobaeuset  eius  v:-:or| 
dies  no&esque  computabant, 
et,  ilium  a  fe  dimisfum ,  dole- 
bant, 


bant,  eiusque  causfa  plorabant,  et 

a  Te  adfliciabant.    C.  Et  Tobxus,ex- 

a&a  peregrinations  die  ,  quum  llli 

non  venireiit ,    L.  Tobia  moram 

nuptiarum  causfa  faciente,  foilici- 

3tusita  dicebat :    cur  tamdiu  mora- 

tur  films  me  us?  autquidilliceum 

dednet?  numiiam  videtinetur?  an 

mortuus  eft  Gabel ,  nee  quiequam 

4ei  reddit  argentum  I      Quum  ille 

in  hunc  modum  dolebat  :  turn  vxor 

itadicebat:  perut  puer  nofter,  qui 

5  tarn  diu  moretur.  Turn  ilium  in- 
folabiliter  Iugens :  hei  mihi ,  nate, 
qui  te  oculorum  mcorum  lumen 
amiferim ,  L.  feneftutis  noftrae  ba- 
ciilum,  vitoc  folatiuin,  fpem  pofte- 
ritatis,  in  quo  vno  quum  nobis  es- 
fent  omnia  lita,  nou  debuimus  a- 

6  mandare  tc.  H.  Quumque  Tobae- 
us>  Annam  vxorem  fuam  confolans, 
hortarctur,  vtfilerct,  ilium  enim 
faluum  lactumque  csfe  venturum : 
ilia  confolattonem  refpuens,  In  vias 
finguhs  diebu*  exibat,  vtvideret, 

7fi  filius  veniret :  nequc  quidquam 
dies  no&esquc  prarter  lacrimal 
Sguftabat.  PeraeUs  quatuordecim 
nuptiarum  diebus :  Tobias  Rague- 
9lemmonet,  vt  fe  dirnittat :  mm 
fuum  patrem  et  matrem  dies  mime- 
rare,non  putantes,co  loco  rem  esfe. 

ipCui  Raguel  fuadet,  vt  amplius  apud 
fe  maneat :  fefe  ad  eius  patrem  mis- 
furumesfe,  quieinegotium  ooc 

Ilnuntiaret.  Vcrum  Tubiashor.a- 
tur,  ne  fe  remoretur ,  fed  ad  fuum 
patrem  et  matrem  ire  permittat. 

12 Ita  indufius  a  Tobia  Raguel,  ei 
Saramfiliam  fuamtradit,  nee  non 
dimidiam  fuarum  diuitiarum  par- 
tem, feruos,  ancilias,  ones,  capras, 
boues,afinos,camelos,  byslina  vefti- 
menta,  purpuram,  argenteaaurea- 
quevafa,  eosque  dimitta  cum  hu- 

!3iusraodi  fauftoomine  :  Deus  Io- 
ua,  Deus  maiorum  noftrorum,  vos 
fecundet,  mihiqueexvobishbercs 
mares  ostendat ,  qui  iouans  legi 

I4vacent.  Turn  cos  osculando  com- 
plexus ,  Sahara  fiiiaaa  fuam  lie  mo. 


net:      tuum  focerum  et  focrum,  re 
G.  qui  nunc  tui  parentes  funt ,  h. 
magno  in  honore  nabeto ,  /..  mari- 
tumdiligito,  familiam  regito ,  do- 
mum  gubernato ,  et  teipiam  incul- 
patam  priftato ,       h.  et  cum  bona  i$ 
pace  profecra,  erEeito,  vt  bonam  de 
te  famam  viuentes  adhuc  Ltd  hila. 
rcsque  accipiamus.      Ita  eos  deos-  i<j 
culatus  et  complexus  dimifit,  G. 
Tobiam  fie  adloquens:      Ioua  te  ig 
Deus  caeleftis,  fili,  faluum  perducat, 
mihique  ex  te  et  Sara  filia  meali- 
beros  Iouac  probatos,  antequam 
moriar,  ostendat.       Ecce  Saram  19 
filiam  meam  in  poteftatc  tua :  noli 
earn ,  donee  viues ,  male  tra&are : 
ite  fane  incolumes.  I  J. 


C  A  P  V  T     XI. 

Anid-Mprocurat  Tabti  fttniutem.  Paren- 
tum  gaudium  de  filii  reditu.  Senex  %:e- 
rum  -lidem.  Hene  omin.itur  facer  nurut 
et  lu  so.     Nuptiarum  celebratio 

TObias  laeto  et  hilari  aniino  dis- 1 
cedens,  Ioux  gratias  egit,  qui 
fc  lxtum  reddidisfet.et  tot  be- 
nciiciis    tarn    mirifice    adfecisfet. 
Vbiad  Acrim  vrbem,  quae  fecun-  % 
dumNiniuenfitaeft ,  /..  vndecimo 
die  //  peruenit :  fie  eum  monuit 
Raphael :      frater,  tu  fcis,  quo  fta-  3 
tu  patrem  mafremque  reliqueris, 
quaproptcr  antecedamus  egoettu,  4, 
vxore  tua  cum  feruisethominibus 
noftris  fubfequente.       Qiiumque  5 
ambo  0.  fubfequente  cane  H  irent : 
monuit  Raphael  Tobiam,  vt  fecum 
de  telle  pifcis  fumeret:    id  quod 
ille  fecit      Ecce  autem  illius  ma-  6 
ter,  qua?  in  via  manebat ,  vt  vide- 
ret ,  num  filius  veniret ,  eum  con- 
fpicata  procul  agnouit:      et,  ecce  7 
filium  meum  Tobiam,  ( inquit  To- 
baeo  viro  fuo)  aduenienrem  vna 
cum  eo,  qui  cum  ipfo  profecius  eft. 
Hie  angelus  Tobiam  fie  adloquitur."| 
video  tuum  patrem  esfe  caecum: 
fed  ifto  felle,  apertis  eius  oculis,  _ 
fimabitur,     I.Quocircatu,  quump 

pri- 


X* 

lit 

b» 
,6. 
IKj 

«i 

pa 

mi 
IS! 


t 

dad 

.:.•;; 

;rau; 
bitt 

H 

triifr 
10» 

p" 

aft 

i  * 
ft* 


Cap.  I r,  12.  TOBIAS. 

primum   domuni   jngresfus  eris, 
Dominum  Deum   tuum  adorato, 

oeiqiie  gratias  agico.  Deinde  ad 
patremaccedito,  et  etira  deoscula- 
tus,  fel!e  ifto  eius  oculos  illinito 

I  Turn  iile  fellis  mordaciratem  fen- 
tiens,  fibi  oculos  fricabit,  atque 
ita  deie<FVa  albugine ,  et  caelum ,  et 
te  laetus  videbit.  H. 

Igitur  Anna  mater  illius  ei  eiirrit 
obuiam,  et  in  eius  illapfa  col!um,ita 

3  loquitur :    iam  licet  moriar,  pott- 

4  quam  tuum  vuUum  adl'pexi.  In- 
terea  dum  ilia  eius  colluin  tenens 
flet  diutius :  !..  praecurrit  canis,  qui 
flierat  itineris  comes ,  et  quad  nun- 
tius  adueniens,  cauda  Ixtus  blandie- 

5  batur.  //.  Deinde  furgit  Tobaeus, 
et filio  obuiam  pergens,  qimrn  non 

5videret,  labi'ur.  Hie  Tobias  ad 
patrem  accurrit ,  (  L.  quern  pater 
flens,  flenfem  prxgaikiiocomple- 

tfxus  et  osculatiis  eft.  Quumque 
Deum  ndorasfent,  et  ei  sratiasegis- 

i  fent :  confederunt.  Et  nlius  telle  o- 
culos  patris  illinens,  G.  bono  es  ani- 
mo  pater,  inqnit.  /..  Deinde  exfpe- 
6tata  dimidia  circiter  hora,  ille 
compun6tos  oculos  fuos  fricuit,  at- 
que ita  ex  eorum  angulis  decide- 
runr  quaedarn  fquamar ,  menibranis 
oui  fimiles,  quas  Tobias  pi  ehen- 
fas  reuulfit. )  H.  Et  fel  eius  ocu- 
lis  admouet,  quo  felle  illuftratis 
illius  oculis ,  decidit  ex eis  albugo, 
lanatusque,vifo  filio,in  eius  collum 
infiliit,  et.  grates,  inquit,  ago 
Iouae,  Israelitarum  Deo,  excorum 
colluftratori ,  qui  mihi  patefecerit 
oculos:  huic  gra  iae ,  huius  no- 
mini  gratis  agantur  in  omnem  o- 
rhnium  ficulorum  perpetuitatem, 
qui  hoc  tantum  in  me  contulerit 
benefkium.  Isenimeft,  qui  vul- 
neratet  fanat,  qui  interficit  et  in 
vitamreuocat :  huic,  huic  inquam, 
grates  agantur ,  qui  tibi  adeo  pro- 
fperum  iterdederit,  vttenobisfal- 
uum  1 1  tumque  reduxerit.  Deirt- 
de  Tobaeus  et  eius  vxor  Anna ,  Sa- 
ras RagueJis  Hlis  nunii  Tux  obuiam 


5*1 

/.  poft  feptem  dies  H.  progresfi, 
magnopere  cum  ea  laetati  funt, 
eftque  omnibus  et  vifu  et  auditu  a5 
permira  vifa  res,  fanati  Tobaei 
ocuii.  Eft  autem  Tobaeus  Sarae*6 
nurui  fuse  bene  ominatus  his  ver- 
bis: fortunata  Iouae  es ,  mea  filia, 
et  Ioua  laudandus :  qui  te  nobis 
lactam  adduxerit.  Ita  magnopere  47 
lartati  funt  turn  ipfi ,  tinn  omnes 
Iudaei  Niniuitae,  de  tanto  Iouae 
erga  Tobaeum  et  eius  filium  bene- 
ficio.  G.  L.  Turn  Achior  et  Naba- 
thus  Tobiae  confobrini ,  ad  Tob- 
iam  gaudentes  venerunt,  eique 
de  tot  Dei  erga  ipfum  beneficiis 
gratulati  funt.  Atque  ita  Tobiae  *8 
nuptiae  feptem  diebus  iucunde  ce- 
lebrate funt  ab  omnibus ,  H.  funt- 
que  Tobiae,  et  multa,  et  magni 
pretii  donata  munera. 


CAPVT    XII. 

Tubai  ftatitudo  in  angelum.  Pueri  libe- 
rality in  bene  merit*»!  comitem.  Raphael 
J'e dicit  angelum  Dei ,  eiindem  diicesfie. 

Einde  Tobaeus  filium  fie  ad- 1 
loquitur:  fili,  foluamus  ifti 
homini ,  qnitecomitatus  eft, 
mercedem,  eteam  cum  corollario. 
Cui  Tobias,   pater,   inquit,  de- a 
mus  ei  dimidium  pecuniae,  quam 
illincattuli.      Nam  is  me  fofpitem  3 
duxit  et  reduxit ,  is  vxori  meae  re- 
medium  attulit,  L,  eamque  mihi 
conciliauit,  et  mc  ex  pifcis  fauci- 
bus  eripuir.  H.      Is  a  Gabele  pecu-  4 
niam  abstulit,  is  tibi  fanauit  ocu- 
los :  pro  quibiis  omnibus  quaenam 
ei  referri  par  gratia  poteft?      De-5 
inde  euocato  Raphaele :  Azaria  fra- 
ter,   inquit,  accipe  tuam  merce- 
dem, videlicet  dimidiam  pecuniae 
partem ,  quam  illinc  attulifti ,  et 
vale.      At  Raphael  G.feuocatisil- 5 
lis  duobus .  //.  Tobaeum  et  eius 
filium    Tobiam    fie    adloquitur: 
canite  Iouvc  carmen  nouum ,  eique 
gratias  agite,  eteius  nomen  canta. 

te 


ce  pro  tantis  eius  in  vos  collatis 
bcncficiis :    crebrisque    precibus, 
ftipplicationibus,   et    beneficentia 
cum    adfeclate,    quoad    viuetis. 
7(G.  Regis  arcana  celare  pulchrum 
eft ,  fed  Dei  opera  patefacere  glori- 
ofum  eft.    Reftc  facite ,  et  vobis 
{  malum  non  accidet.      Bona  res  eft 
precatio,  qux cum iciunio,  bene- 
ficentia et   iuftitia   coniuntta  eft. 
Melius  eft   parum  cum   iuftitia, 
quam  multum  cum  iniuftitia. )  H. 
Nam  plus  apud  Iouam  valet  adfidu- 
urn  beneficentix  offictum ,   quam 
auri  argentique  copiofa  congeries, 
quum  a  morte  vindicet  beneficen- 
tia ,  G.  L.  et  omne  peccaturo  expiet, 
atque  impetrata  venia,  perducat 
a  ad  vitam  xternain :      quain  bene- 
ficentiam  qui  liberaliter  exercent, 
10  vitam  plene  confequentur.        At 
improbi  funt  fux  ipforum  vitx  ho- 
llftes.      Equidem  nihil  vos  de  rei 
veritate  celabo.  6.  Dixi  autem  ar- 
cana regis  celare ,  pulchrum  esfe : 
Dei  autem  opera  patefacere,  glo- 
l»riofum.     H.  Quo  tempore  tu, tua- 
que  nurus  Sara ,  fancli  opem  numi- 
nis  (  cui  grates  agantur )  precibus 
fuppliciter  magno  cum  animi  an- 
gore  implorabatis :  veftras  ego  pre- 
ces,  vt  vos  fciatis,  ad  raaieftatis  fo- 
talium  fubuehebam:     quumque  tu 
mortuos   fepeliebas:  aderam  tibi 
tuisque  difficillimis  rebus  a  Ioua, 
qui  te  oculorum  excitate  tcntaue- 
rat ,  ( folet  enim  periculum  facere 
iuftorum, )  misfus  fum  ad  te  Saram- 
14  que  tuam  nurum  fanandos.      Sum 
autem  Raphael  angelus,  vnus  de 
C.  feptera  H.  principibus,  qui  ad 
maieftatis    folium    famulantur  G. 
fancloruraque    preces     deferunt. 
Ij  /f.  His  omnibus  auditis ,  illi  magno 
timore  permoti,  infaciemprocide- 
Ts6  runt.      At  Raphael ,  bene  vobis  fe 
res  habet,  inquit:  omittite  timo- 
rem :  agite  Ioux  gratias  ob  hxc 
tanta  tam  mirabilia ,  qux  fecit  erga 
E7  vos.       G.  Non  enim  mca  causfa 
veni,    fed  Dei  veftri  voluntate. 


H.  Nam  quod  me,  quamdiu  vobis-  tg 
cum  verfacus  fum,  edereetbibere 
vidiftis :   ("pedes  ilia  fuit ,  qux  ve. 
ftris  ocuhs  obuerlabatur ,    quum 
neque  comesfem  ,  neqne  biberem. 
L.  Nam  equidem  cibo  cc  potu  vtor  19 
inadfpecVabili ,  et  fub  hominis  ad- 
fpeclum  non  cadente.      H.  Q^iare  20 
mandate  hxc  omnia  litteris,  qux 
vos  veftri  erga  Deum  officii  per 
omnem  vitam  admoneant,  atque 
hanc  rem  in  omnem  omnium  xta- 
tum  xternitatem  fignifkent  et  te- 
ftentnr,   et  Ioux  gratias  agite,  eiuc-  it 
que  facram   memoriam  celebrate, 
nieqne  abfoluite,  vt  ad  Deum  me 
recipiam,  aquo  fummisfusad  vos. 
Turn  illi ,  eo  dimisfo,  lour  gratias  21 
pro  his   omnibus  egerunt.        At  2.3 
Ioux  angelus  in  c  dutn  adfeendit, 
neque  poftea  Tobxo  ant  Tobix 
eius  filio  adparuit.  G.  L.  Turn  illi 
per  tres  horas  humi  iacentes,  Deo 
gratias  egerunt.      Deinde  fiirrexe-14 
runt,  et  tanta  ilia,  tam  mirabilia 
Dei  facia,  vtqueeis  Domini  angelu» 
adparuisfet,  przdicauerunt.  //. 

CAPVT    XIII. 

TobUif*8-i  mira  conferibit.      PittM  7V» 
bxi  in  louam. 

DEinde  Tobias  has  res  omnet  I 
Ixtusperfcripfit,  et  Tobxuf 
ita  dixit:    ago  Ioux  Deo  ma-  • 
ximo  gratias ,  qui  fua  tam  mira  mi- 
racula  fuo  populo  et  cultoribus  ex- 
hibet,  quivulneratetfanat,  inter- 
ficitet  vitam  reddit,  in  orcumde- 
mittit  et  extrahit :  G.  cuius  ma- 
num  qui  effugiat  nemo  eft ,      H.  a  3 
quonos  inter  gentes  difperfi,  de- 
bemus  hxc  tot  miracula  perpopu- 
los  declarare-    Vos  igitur,  o  Israe-  4 
litx,  fortes  vos,  et animis firmos, 
et    manibus    impigros    prxbete: 
nam  veftrum  opus  manet  merce», 
et  Ioua  dum  veftri  miferetur,  ex- 
tollitur,  vt  Deus   xquitatis:   cui 
quicumque  confidunt,  beatl  funt, 
et  vos,mei  nati,vtimjni  multabenc-f 
ficen- 


Cap.  13. 14. 


TOBIAS. 


5i3 


ficientia  ,  precibus  et  fupplicatio- 
nibus  apud  mundi  Dominum :  nam 
beneficentia  et  preces  calamitatem 
propulfant ,  vt  eft  in  ilia  fententia : 
beneficentia    a    morte    vindicat. 

6  Laudetur  Ioua ,  qui  erga  me ,  erga 
patremet  maiores  meos,  denique 
erga  omnes  ipfo  fretos ,  tantis,  tarn 
horrendis  portentis  et  miraculis 
vfus  eft ;  laudetur  Ioua  in  fempi- 
ternum :  amen,amen.  (  Ha&enus 
exhebraco.  Quae  fequuntur  prac- 
terea,  habentur  in  Graeca  lingua 

yet  partim  in  Latina.)  Is  nos  propter 
deli&a  noftra  verberat:  fed  idem 
rurfus  noftri  mifertus,vos  ex  omni- 
bus, per  quas  disfipati  eftis,nationi- 

gbus  colliget.  Siadeumtotamente 
totoque  animo  conuerfi ,  quod  se- 
quum  apud  eum  eft ,  facietis :  turn 
ipfe  quoque  conuerfus  ad  vos,fuum 

o  vultum  a  vobis  non  abdet.  Quo- 
circa  fpe&ate ,  qux  vobis  faciet, 
cumque  pleno  ore  celebrate ,  iufti- 
tiae  Dominum  collaudate,  mundi 
-regem  extollite,  quemego  captiuus 
-in  has  terra  celebro ,  eiusque  vires 
et  magnitudinem  nocentum  generi 

l0ostendo.  Refipifcite  fontes,  et 
coram    illo     iuftitiam    exercete. 

II  Quis  fcit ,  an  in  vos  prqpenfus,  vo- 

IX  bis  mifericordiam  tribuat?  E- 
quidem  Deum  meum  regem  caele- 
ftem  ammo  geftienti  extollo,  cu- 
ius magnitudinem  praedieent  o- 
mnes ,  eiusque  iuftitiam  celebrent. 

■  a  O  Hierofolyma  ciuitas  fancta,  ille 
quidem  de  te  propter  natorum  tuo- 
rum  facia  fupplicium  fumet :  fed 
idem  rurfus  bonorum  generis  mi- 

*4ferebitur.  Celebra  rite  Domi- 
num, et  mundi  regem  collauda, 
vt  ilerum  eius  tabernaculum  iftic 
cum  Jaetitia  aedificetur ,  et  ipfe  iU 
los  captiuos  iftic  exhilaret ,  et  cala- 
mitofos  iftic  amet ,  in  omnes  faecu- 

1 S  lorum  aetates.  Mult ae  gentes  pro- 
culvenientad  Domini  Dei  nomen, 
dona  fecum  ferentes ,  donarcgicae- 

itflefti.      Omnis  te  fxculorum  po- 

17  fteritas  geftiens  laudabit.     Omnes 


tui  et  ofores  deteftabiles ,  et  ama- 
tores  beati  femper  erunt.      Gaude  1 8 
et  exfulta  ob  bonorum  genus ,  qui 
colligentur,  et  bonorum  Domino 
gratias  agent.      O  beatos  amato- 19 
res  tuos :    nam  pace  tua  Ixtabun- 
tur.      Beatos ,  qui  tuas  tot  res  ad-  20 
uerfas  doluerunt :   nam  ii  de  te 
gaudebunt;   dum  tuam  videbunt 
tantam  gloriam ,  et  laetabuntur  in 
perpetuum.      Laudet  anima  meal  I 
Deum  regem  ilium  maximum:  quo- 
niamexftruentur,  o  Hierofolyma, 
fapphiro,  fmaragdo,  etlapidepre- 
tiofo  tua  mania;  et  turresetpro- 
pugnacula  auro  puro :   areae  autem  a» 
hierofolymitanae  berillo,  etcarbun- 
culo,et  lapide  fapphirio  pauientur : 
dicentque  omnes  eius  vici,  alleluia : 
et  laudes  celebrabunt  dicentes :  lau- 13 
dandus  Deus  eft ,  qui  earn  euexit  in 
omnia  fecula. 

CAPVT    XIIII. 

Tobei  *tat,  Tobi*  in  Mediant  dimitjfo. 
Niniua  fuburrtenda.  Pracepta  ad  fiti. 
urn  pia.       Niniu*  a  Nabacbodonofore 

ruina 

[Aec  Iocutus  Tobaeus,  Deum  1 
laudandi  finem  fecit.      Eratz 
autem  annos  natus  oclo  et 
quinquaginta,  quum  vifumamifit: 
quo  poft  oclo  annos   recuperato, 
beneficentiam   exercebat ,    Domi- 
numque  Deum  magis  reuerebatur 
et  celebrabat.     Deinde  vbi  ad  mul-  3 
tarn  fene&utcm  peruenit :   filium 
fuum ,  et  fex  ex  eo  nepotes  vocat, 
eumque  fie  adloquitur :     nate ,  ad-  4 
fumtis  filiis  tuis ,  (  en  ego  fenex,  et 
exitui  vitas  fum  proximus, )  in  Me- 
dian! discede ,  nate.       Nam  mihi  5 
perfuafi ,   Niniuen ,    quemadmo- 
duin  Ionas  vates  de  ea  praedixit, 
euerfum  iri.      In  Media  autem  res  6 
erunt  aliquamdiu  pacatiorcs.    No-  7 
ftri  vero  confanguinei  ex  ilia  felice 
terra  per  orbem  difpergentur ,  erit- 
que  Hierofolyma  vafta ,  et  quod  in 
ea  templum  eft,   cremabitur,  et 
aliquamdiu  defer  turn  erit.        Sed  % 
K  k  rur- 


Hi 


5»4 


TOBIAS.    IVDITHA. 


Cap.  14. 1. 


rurliim  miferatus  eos  Deus ,  in  pa- 
triam  reuocabit ,  templumque  con- 
flruent,  rn  quale  prius,  fed  du- 
rauirum,quamdiu  durabit  mundus: 
9  ac  deinde  abexfiliis  reuerfi,  Hiero- 
folymam  praeclare  inftaurabunt, 
et  in  ea  templum  fplendida  ad  o- 
mnem  faculorum  perpetuitatero 
ftruclura  scdificabitur ,   vt  de  ea 

10  pr.t  dixere  vates.  Atque  omnes 
fe  genres  ad  Dominum  Deum  vere 

Ii  mctuendum  conuePtent,  defos- 
fisque  fimulacris  fuis,  Dominum 
laudaiunt,  Deumque  cekbrabunt 
fui,  quos  fuos  Dominusficcxtol- 
let,  vt  omnes  Dominum  Deum 
vere  et  iufte  amantes  lartentur ,  mi- 
fericordiam  noftris  confanguineis 

I*tribuentes.  Quamobrem,  nate, 
emigra  Niniue :  nam  omninoeue- 
nient,  qux  funtalona  va'epr.rdi- 

13  cla.  Tu  legem  et  prxcepta  con- 
feruato ,  et  te  mifericordem  iu- 
ftumque  prxftato ,  vt  tibi  bene  fit, 
meque  et  matrem  tuam  apud  me 
fepelito ,  et  nolite  amplius  Niniuz 

M  commorari.  Vide,  nate,  quidfe- 
cerit  Aman  Achiacharo  nutritio 


fno,  vteumex  lucetntcntbrasde. 
truferit ,  et  qualem  ei  gratiam  re. 
tuleiit ;  et  tamen  enafu  Achiacha. 
rus :  ille  autem  in  tenebrasdetur- 
batus ,  raerttas  dedit  pocnas.     Ma.  1 5 
nasfes  bcneficentia  v<us ,  laqueum 
mortis euafit,  in  quern  indutu »  fue- 
rat.        At  Aman  in  laqucum  ilia- 15 
pfiis  periit.    Qi'are,  fili,  vide  quid 
cffictat  liberaliras,  et  quantum  ha- 
beatbeneficcnfia  praefidii.        Hare  17 
locurus  ilk  animam  cgit  in  leclo, 
anno  xtatis  fua  centefimo  quinqua- 
gelimo  oetauo.     Scpultus  eft  ho- 
norifice.      Anna  quoque  pottquam  1 8 
intenit,  fepulta  eft  cum  illius  pa- 
tre.       Poftea  Tobias  cum  vxore  19 
et  liberis  Kcbatana  nugrauit  adRa- 
gueiem  focerum  fuum,  honefteque 
fenuit ,  et  foceris  fuis  fplendide  pa- 
rentauit,et  eorum  Tobxique  patris 
fui  hcreditatem  tenuit.      MortuuslO 
eft  annum  centefimum  vicefimum 
feptimum  agcns ,   Ecbatanis  in  Me- 
dia ,  quum  quidem  ante  fuam  mor- 
tem Niniux  excidiuma  Nabucho- 
donofore  et  Asfuero  capf  x  audiuis. 
fct,  ct  co  delegatus  esfet. 


IVDITHA 


CAPVT  I. 


Ifabuchodonoforit  Aifyxiorum  regit  elatio, 
/eg.  tt  ,.d  gen.es ,  dejpettia  (egatorum,  fa- 
ror,  in  Arpbiixadum  vicloria. 


RPHAXADVS    Medorum 

rex  fuit  Ecbatanis :    quam 

vrbem   muro   circummu- 

niuit ,    lapidibus   quadra- 

til ,  temos  cubitos  latis ,  fenos  au- 

g  tem  Iongis.      Mumm  fecit  in  alti- 

tudinem  cubitorum  feptuaginra,  in 

4  crasfitudincm  quinquaginta.    £ius 

(uxrei  ccntenum  cubitorum  ex- 


ftruxit,  in  latitudinem  fexaginta 
cubitorum  fiindatas,  L.  quarum 
quadrature  latera  vtraque  vicenos 
pedes  patcbant.  G.  Fortas  in  al- 5 
ritudinem  cubitorum  feptuage- 
num  erexit,  in  latitudinem  qua- 
dragenum,  ad  exitum  tantarum, 
quas  habebat,  copiarum  et  agmi- 
num  peditum.  Hunc  Arphaxa-<5 
dum  L,  tarn  valida  exercitus  fui  po- 
tentia  et  quadntarum  adparatu 
gloriantera,  6.  Nabuchodonofor 
Asfyrix  rex  anno  regni  fui  duode- 
cimo 


Cap.  i.  %. 


IVDITHA. 


5f5 


I 


;<jH 


cirao  Niniuae  in  magna  ilia  vrbc  re- 
gnans ,  bello  adgresfus  eft  in  raa- 
gno  quodam  carapo ,  in  finibus  Ra- 

7  gau  pofito*  Conuenerunt  autem 
ad  aim  omnes  montani,  et  Euphra- 
tis ,  et  Tigris ,  et  Hydafpis  acco- 
lae ,  et  campi  Ariochi  Elymaeorum 
regis  incolae ,  permultaeque  Chelo- 
diorum  gentes  in  enm  confliclum 

8  coiuere.  Turn  Nabuchodono- 
for  L.  et  imperio  audtus ,  et  animo 
elatus ,  G.  mifit  arcesfitum  omnes 
Perfidis  incolas ,  et  ad  occafum  ha- 
bitantes,  et  Ciliciae ,  Damafci ,  Li- 

9  bani  et  Antilibani  incolas,  omnes- 
que  maritimos  turn  Carmeli  L. 
Cedaris ,  G.  Galaaditidis ,  fuperio- 
ris  Galilaeae,  et  magni  Esdrelonis 
campi  gentes ,  omnesque  Samariae 

0  incolas  atque  ciuitates,  prster- 
ea  trans  Iordanem  vsque  Hierofo- 
lymam,  et  Bethauen,  et  Chellos,  et 
Cadem,   et  fluuium  Aegypti,  et 

1  Taphnas,  et  Ramesfem ,  omnem- 
que  Gefamem  vsque  trans  Tanim 
et  Memphim,  omnesque  Aegypti 
habitatores   vsque  ad   Aethiopiae 

iconfinia.  Sed  omnes  illarum 
terrarum  incolae ,  fpreto  Nabucho- 
donoforis  mandato,  ad  id  bellum 
non  conuenerunt:  omnesque  ad 
vnum ,  nihil  eum  veriti ,  legatos 
eius  infecta  re  ignominiofe  remi- 

3  ferunt.  Qtiare  iratus  vehemen- 
ter  in  omnes  illas  nationes  Nabu- 
chodonofor ,  per  folium  regnum- 
que  fuum  iurauit,  vlturum  fe, 
et  ferro  vaftaturum  omnes  Cili- 
ciae ,  Damafci ,  et  Syriae  fines ,  o- 
mnesque  moabiticae  terrx  incolas, 
et  Ammonitas,  et  omnem  Iudac- 
atn,  omnesque  Aegypti  incolas, 
qua  inter  duo  maria  patet  regio. 
\  Igitur  prcelio  cum  Arphaxado  re- 
ge  totis  copiis  anno  decimo  fepti- 
mo  congresfus ,  vicit :  verfisque  o- 
mnibus  illius  copiis,  equitatu  et 
quadrigariis ,  potitus  eft  eius  vrbi- 
bus ,  et  ad  Ecbatana  vsque  progres- 
fus,  expugnatis  vrbisturribus,  vi- 
cos  depopulatus  eft,  eiusque  de. 


cus  in  turpitudinem  conuertit: 
et  Arphaxadum  in  montibus  Ra- 15 
gau  confecutus,  iaculis  confixit: 
eoque  ita  profligate ,  Niniuen  cum 
omnifuorumturba,  (quaeeratmi- 
litum  permagna  multitudo, )  reuer- 
fus  eft,  et  ibi  cum  fuis copiis otia 
et  conuiuia  per  dies  centum  vi- 
ginti  agitauit. 

CAPVT    II. 

Confilium  regis  Nabuchodonofom.    Olofer- 
nes  impeTiitor. 

ANno  autem   duodeuicefimo,  I 
die  menu's  primi  vicefimo  fe- 
cundo,  iniecla  ineiusdomo 
mentione  de  vlcifcendis  omnibus 
illis   nationibus ,   quemadmodum 
fadiurum  fe  dixerat :        conuocat  % 
omnes  fuos  ftipatores  et  proceres, 
et  cum  eis   eonfilii  fui  arcanum 
communicat ,  et  tam  ingens  natio- 
num  illarum  crimen  fuo  ipfius  o- 
re  accufat*       Turn  illi  ftatuunt,  3 
perdendos   esfe  mortales  omnes, 
qui  ei  non  obediuisfent.       Pera-  4 
cio  confilio  vocat  Nabuchodono- 
for  Olofernem  fuarum  copiarum 
imperatorem,  fecundum  a  fe,  euin- 
que  fie  adloquitwr.      Haec  dicit  rex  > 
magnus  totius  orbis  terrarum  do- 
minus.      Tu  iam  a  me  digresfus, 
adfumtis  fingularis  virtutis  pedi- 
tum  centum  viginti  millibus,  et 
equitum  duodecim millibus,  expe- 
ditionem  facies  in  omnes  occiden- 
tals nationes,   quae  meo  non  pa- 
rueruut  imperio ,      eisque  nunti-  S 
abis ,  vt  mihi  terrain  parent  et  a- 
quam :  me  enim  esfe  eos  iracun- 
de  inuafurum,  et  omne  terrae  fo- 
lum  meanim   copiarum  pedibus 
obteclurum,  eosque  ita  praedae  ei» 
obiedhirum,  vt  occifi  et  valles  et 
torrentes  impleant,  etfluminaeo- 
rum,  repleta  cadaueribus,  redun- 
dent,    eorumque  captiuos   in   o- 
mnes  orbis  vltimas  terras  transla- 
turum.       Tu  vero  profeclus,  o-7 
nines  corum  fines  n>ibi  occupa- 
Ki*i  bis: 


*«« 


IVDITHA. 


Cap  2. a. 


bis:  et  dcdentes  fe  ,  in  diem,  quo 
deeisdiscep  emr ,  mihi  conferua- 
bis.     Lontumacibus  airem  ne  pe- 
pcrceris ,  qnineos  ca:dibu>etpr.c- 
d*  vbique  terrarum  exponas :    / . 
•fieque  vlli  regno  parcas,  ft  onines 
munitas  vrbcs  mihi  fubigas.     G. 
Nam  dispeream  c^o  et  regni  mei 
potenria,  nifi,  qui  verbis dixi,  re 
frpr.tlfabo.    Tu  nullum  domini  till 
tnandatumomittito,  fed  omnia,  vt 
tibiimpero,  perncito,  et  quidem 
j>fine    cunclatione.        Olofernes  a 
domino  fuo  digresfus,  conwocatis 
omnibus   dynaltis   et    asfyriarnm 
copiarum  ducibus  atque  pn  feci  is, 
recenfuit  deleftos  ad  eoriflichmi 
viros,  vt  ei  dominusciusimpera- 
uerat,  ad  centum  vigintimilliaet 
equitum  fagitiariorum  viginti  duo 
millia,  eosq'e  militari  modo  or- 
,0dinauit.      Turn  maximum  came- 
iorum  afinorumquead  farcinasge- 
ilandas  nun;eruni  et  oues  houcsque 
et  c.pras  adcomm.atum  innume- 
rabilis  adfumiit,magnamqiie  vim 
cibariorum  ad  omnes  homines  L. 
(nam  fruinentum  quidem  ex  omni 
Syria  in  transitu  cogeie  ftamif, )  G. 
item  ingentemauri  argenrique  vim 
11  ex  fif co regis.    Cumhisfuis  omni- 
bus copiis  profeclus  eft  in  expedi- 
tionem ,  vt  regem  Nabuchodono- 
forem  antegresfus ,  omne  occidtne 
terra- folumcurribus,  equitibus  et 
pcdifibus  deleclis  operiret,  tania 
greganorum  comitante  frequentia, 
vtnou  magis,quam  locuftae  autarc- 
i2na,    posfent  numerari.        igitur 
Ninii  etridui  iter profectus  verfus 
campum  Bcctilethum ,  caftra  fecit 
acampo  Beeiiletho  prope  montcm 
L.  Aiigem ,  G.  ad  finiltram  fuperio- 
13  ris  Ciiiciae  pofitum.    Inde  cum  fuis 
omnibus  copiis,  peditatu,  equitatu 
etquaJrigiSj  montanosadortus  Z. 
eorum  omnia  caftdla  peruafit,  mu- 
nita  kca  expugnauit,  Meiothum 
vrbem  celeberrimam  euertit ,   G. 
Pfaudios  et  Lydios  excidit ,  omnes- 
que  Rasfenfee  et  Ismaelitas  contra 


deferta  ad  auftmm  regionis  Chel- 
leorum  depopulatus  eft.        Hind  4 
traiecVoEuphratc,  Mcfopotamiam 
peruafit,  omnes  arduas  vrbes  ad 
fluuium  Arbonaim  fitas  vsque  ad 
mare  complanauir:    occupatisque 
Ciliciacmontanis,  omnes  fibi  refi- 
ftentes  delcuit.      Dende  ad  meri-'f 
diaiia  Iaphethi  m^ntana,   Arabia; 
obiedta,  progress,  omnes  Madia 
nitas  circumdedit ,  eorumque  et ta 
bernacula  cremaui ,  et  tuguria  per- 
uaftauit.      Turn  in  Damafcenum'* 
campum  degrcsfus  tempore  mesfis 
triticex ,  eorum  omnes  fegetes  in- 
cendit,  /..arborcs  et  vineas  fucci- 
dit ,  G.  ouilia  et  bouilia  ad  nihilum 
redegit,  vrbes  diripuit,  campos  per- 
uaftauit ,  et  omnem  fobolem  ferro 
trucidauit. 

CAPVT    III. 

PtputoYnm  ad  Olofernem  legati  de  pact. 
Qfoftrnn  in  dcditmos  irudelitm,  »m. 
fict.n. 


m 


■ 

V. 


ITaque  non  mediocrisexeoter 
rormaritimos  peruafit,  videli 
cetSidonios,  Tyrios,  Surios,0 
cinanos ,  et  omnes  lamnitas,  Azoti 
osque  et  Afcalonitas :      eoque  ti-  a  (ft  i 
more  perculfi  L.  omnium  reges  et 
principes  ciuitatum  atque   regio- 
num  Syria: ,  Mefopotamisc ,  Syrix 
fobalenfis,  Lyci.c,  atque  Ciiiciae,  G. 
legatos  ad  eum  de  pace  miferunt, 
cum  mandatis  huiusmodi:      nos| 
Nabuchodonoforis    magni    regis     I  a 
fubditi,  nos  tibi  dedimus,  vt  nobis       *- 
tuo  vtaris  arbitrio.      Ecce  omnia  4  i  l  ■ 
domicilia  noltra ,  loca ,  L.  montes,       k 
colles,  G.  agros  frumentarios ,  gre- 
ges  L.  ouuun  et  caprarum  g.  ar* 
menta,  L.  bourn,  equorumetcame- 
lorum ,  G.  omnesque  tabernaculo- 
rum  noftrorum  cafas  in  tuam  po- 
teftatem  et  arbitrium  permittimus, 
oppidaque  noftraet  oppidanos  tuo>    I 
fubiicimus  imperio.      Ades,  ette  £ 
erga  eos  gere ,  vt  tibi  vifum  fuerit, 
L.  et  onuttc  iftam  in  nos  fas  ui  tiara. 
Prac- 


Ui 

r 


Cap.  3. 4. 


IVDITHA. 


VT 


oTraeftatenimnostibi  deditos,  fer- 
uirc  Nabuchodonofori  regi  magno 
viuos ,  quam  et  nufcre  mori ,  ne- 
quc  feruiuitis  effugi-re  calarnira- 

7tein.  G.  Hjsc  mandara  poftquam 
homines  Olofernem  adgrofi  retu- 
Ierunt :  ille  cum  fins  copiis  defcen- 
die  in  oram  mantimam ,  et  vrbes 
munitas  praefidii-.  firmauit,  atque 
ex  eis  Iec~tisfim  'squosque  homines 

gin  auxiiium  adfciui',  L.  tantus- 
que  euis  terror  nationes  ilias  inua- 
fit,   vt  omnium  vrbium  mcolae, 

Brincipes  et  magiftratus  cum  popu- 
s,  G.  eorumque  rinitimi  omnes  L. 
venienti  obuiam  progresfi ,  G.  emn 
cum  coronis,  choreis  et  tympanis 

pexciperent.  L.  Que  quamuisfa- 
cerent :  eius  tamen  pectoris  feroci- 
tarem  adeo  mitigare  non  potue- 
runt,  G.  quin  eortim  fines  omnes 
peruaftaret,  L.  vrbes  euerteret,  G. 

jlucosque  fuccideret:  in  animo 
habens  L.  ex  Nabuchodonof  >ris 
mandato  G.  omnes  orbis  terranim 
deos  perdere :  vt  folum  Nabu- 
chodonoforem     colerent    omnes 

![entes  atque  linguae,  L.  quae  potuis- 
ent  Olofertirpotentia  fubigi :  G. 
eumque  nationes  h.e  deum  inuo- 
tcarent.  L.  Deinde  peragrata  Sy- 
ria fobalenfi,et  omni  Apamea  atque 
Mesopotamia,  peruenitad  ldum<e- 
amG.  contra  Esdraelonem,  prope 
Dothaim ,  quae  e  regione  magna- 
jrumludaeae  faucium  poGtaeft,    et 

{lofiris  inter  Gaebam  etScythopo- 
im  caftris ,  L.  captis  Idumaeorum 
vrbibus :  G.  illic  vnius  menfis  fpa- 
tiumfuit,  dum  omnem  copiarum 
fuarum  colligit  adparatum. 


;: 
I 
I 

i 

A 

k 

!■ 

n 

m 

lid 

td- 

m 
p 
r*3 


KM 

,)■ 
tod 

pd 

'.:& 

1,1 

wrtj 
Ml 

m 


CAPVT   iin. 

IsraelitaruM  cmnjenfm  in  Olofernem.  Pen- 
tificit  loacimi  prouidentia  in  Olofernem, 
Confirmati  a  pontifice  Israelii*. 

I  TSraelitae  vero  Iudaeam  incolen- 
I  tes,  poftquam  audiuerunt,  quan- 
ta (Jlofernes  Nabuchodonoforis 
Asfyriorum  regis  imperator  fecis- 


fet  aduerfum  gentes ,  vtque  omnia 
earum  tana  depeculatus  ad  nihiium 
redegisfet:      magno  timore  per-* 
turbati  funt,  He  idem  inHierofo- 
lymam  et  Domini  Dei  templumfa- 
ceret,  L.  quod  in  ceteras  vrbes ea- 
rumque  templa  fecerat.    G.  Nam 
eis  recenter  ex  captiuitate  reuoca- 
tis,  popuhis  nuper  congregatus  erat 
ex  Iud^a ,  et  vafa  atque  ara  et  tem- 
plum,  quaefueram  polluta,  erant 
Liftrata.       Itaque  dimiferunt  in  3 
omnes  Samaria  fines  et  vicos,  et 
Bethoronem ,  Bslmen,  Hierichun- 
tem ,  Chobam ,  Eforam ,  et  vallem 
Salem ,  qui  omnia  editorum  mon* 
tium   iuga    curarent   occtipanda; 
etquiineisvici  esfent,  tnuris  in- 4 
cluderent ,  et  annonam  in  adpara- 
tum belli  reconderent.    Nam  in  il. 
lorum  agris  recens  fadta  mesfis  erat. 
Scripfu  etiam  Ioacimus ,  qui  per  id  5 
tempus  Hierofolymis  erat  pontifex, 
ad  Incolas  Betulir  et  Betomaeftae, 
quae  eft  contra  Esdraelonem,  ob- 
ject campo  prope  Dothaim  pofi. 
to,  vt  montanae  regionis  adftenfus, 
per  quos  erat  aditus  in  Iudaeam, 
occuparent.        Erat  at  item  facile  5 
illos  fubeuntes  prohibere,  anj;  ifto 
transitu,  qua  non  plures,  qiiam  bini 
homines  ire  po  fent.     Igitur  Isra-  7 
elitae  Ioacimi  pontificis ,  et  fenaftii 
totius  israelitici  populiHieiofoly- 
mae  degentium  mandato  paruerunt, 
Deumque  obnixe  inuocare ,  et  ie-  g 
iuniisintentisfimi,  ipfi,  m  ilieres, 
paruuli,  pecora,  omnesqueconue- 
i\£  nurcenarii  et  emtitii  eornm, 
centonibus  amic~ta  latera  habere: 
omnesque  turn  viri  turn  91  ilieres  9 
et  paruuli,  Hierofolymam  iicolen- 
tes,  fefe  pronos  ante  tempi  «tmab- 
iicere ,  capita  fua  puluere  confper- 
gere,  centones  fuos  domino  obten- 
Here,  aram  cent  one  cingere ,  etad 
Israelitarum  Deum  obnixe  vno  a- 
nimo  clamare,  ne  ,fuos  pvuulo» 
diripi,  vxoresprvedaehaben,  vrbes 
et  posfesfiones  deleri,    fa    a  tur- 
piter   profanari  ad   extranearum 
K  k  3  gen- 


5»f 


XVDITHA, 


Cap.  4.  j. 


gentium  Ixtitiam  permitteret.  L, 

10  Turn  Ioacimus ,  Domini  pontifex, 
omnes  Israelitas  obire ,  et  ita  co- 

1 1  hortari :  fcitote ,  Dominum  ve- 
ftras  esfe  preces  exauditurum ,  fi  in 
ieiuniis  et  ad  eum  fupplicationibus 

Iiperfeueraueritis.  Rccordamini 
Mofem,  Domini  cultorem,  qui 
Amalechitam  fua  virtnte,  potentia, 
exercitu,  clipeis,  curribus  et  equi- 
tibns  fretum,  non  ferro  pugnando, 
fed ,  fanclis  orando  precibus,  deie- 
cit:  quod  idem  Jsraditarumhofti- 
bu$  accidet ,  fi  vos  in  inftituto  per- 

13  feueraueritis.  Hac  eiusexhorta- 
lione  ilii  Dominum  prccibus  inter- 
pellare  pergebant.  G.  Itaqtie  Deus 
corum  preces  cxaudiuit,  et  angu 

Mftias  refpexit.  Itiunabat  autcm 
populu*  die9  cornplures  quum  in 
omni  India,  turn  Hierofoiymis,  in 
confpecni    fanehiarii    Domini  o- 

>5mnipoter.tis.  Ncc  non  loacimus 
pontifex,  et  omnes,  qui  Domino 
adparebant,  faccrdotes  et  Domini 
adminiflri,  fuccin£ii  lateraccntoni- 
bus ,  foliclum  perennitatis  facrinci- 
um,  preces,  a  voluntariapopult 
donaria.  libabant ,    eorum   infulis 

itfpuluere  confperfis,  tt  ad  Domi- 
num fummis  viribus  rlamabant, 
vt  oninem  isracliticam  ftnrperabe- 
nigne  refpiccref. 


CAPVT 

O/efemif  ira  in  ludtos. 
dais  naif  alio  vera. 


V. 

A<hicru  it  Iu- 


l  "TfcOftquam  nuntiatum  eft  OJo- 
jr  ferni ,  asfyriarum  copiarum 
•*-  imperatori ,  Israelitas  fete  ad 
feellum  parare ,  montanos  aditus 
prxclufisfc,  omnia  editorum  mon- 
tium  iuga  muris  muniuisfe ,  et  in 

zagrisobftacula  collocauisfe :  ma- 
gna ira  percitus ,  conuocat  omnes 
Moabitarum  piincipes ,  et  Ammo- 
nitarum  duces,  omnesque  maritime 
orx  fatrapas ,  et  eos  fie  adloquitur : 

3  narrate  mihi ,  vos>  Chananxi ,  de 
irtius  naticnis  houunibus,  qui  mon- 


tana  tenent,  quas,  L.  quales  et  quan. 
tas  G.  vrbes  incolant:  quanta  fit 
eorum  exercitus  multitudo :  qua 
in  re  pofitum  fit  eorum  rohur  et 
potentia  :  et  curfolioccidentalium 
mihi  obuiam  venire  ,  L.  meque 
amice  excipere  G.  neglexerint. 
Turn  Achior  omnium  Amroonita-4 
rum  dux ,  verba  fecit  in  hunc  mo- 
dum:  audi,  domine,  meam,  qui  5 
tuus  Aim,  orationem,  et  tibi  de  po- 
pulo  ifto  montano,  propete  habi- 
tant ,  vera  narrabo ,  neque  vllum 
excidct  ex  ore  meo  mendacium. 
Homines  fnnt,  aChaldcis  genus  6 
ducentes ,  qui  principio  Mefopota- 
miam  ineoluernnt.  <^iium  enim7 
deos  patrios  Chaldxornm  fequi  re- 
cufarent,  patriisque  ritibus  reliefs, 
L.  qui  in  deorum  roulcitudinepo- 
ftti  etant,  G.  vnum  fibi  cxleftem 
Deum  ad  adorandnm  delegisfent: 
eiei-ti  ex  illorum  deorum  confpe- 
<fhi  inMefopotamiain  profugerunt. 
Ibi  diu  commorati,  iusfi  funt  a  Deo  8 
fuo  ex  illo  comtnorandi  loco 'in 
Chananxam  comuiigrare.  Itaque  9 
commigrarunt,  et  ibiingentiauri, 
argenti  et  pecoris  nuflttro  compa- 
rato,  vigente  in  Chananxa.  fame, 
defcenderunt  in  Aegyptum:  vbi  it 
tanidiu  commorati,  quamdiu  viclus 
fuppeditauit,  L.  videlicet  annos 
qnadringentos,  G.  in  tantamexcre- 
uere  multitudincm ,  \t  corum  ge- 
nus esfet  innumerabile.  Deinde  1 1 
quum  exlUtisfet  Aegypti  rex,  qui 
eos  circumucniret,  et  laborefaci- 
endorum  laternm,  L.  et  vrbium 
conftniendarum  G.  opprimeret, 
eisque  pro  feruis  vteretur :  Deurn 
fuum  implorauere,  qui  totam  Ae- 
gyptum cladibus  adfecit  irremedia- 
bilibus.  Itaque  eos  Aegyptii  ab  fe 
ejecerunt.  L.  Sedquum,  remisfa  iz 
clade,  eos  retrahere,  rurfumquein 
feruitutem  redigere  conarentur: 
G.  Deus  illis  L.  ftigientibns  G.  mare 
rubrum  ficcauit,  L.itavt  ab  vtio- 
quc  latere  aqua  in  muri  rirmitatem 
concreta  ltaret ,  qua  illi  via  in  ficco, 

per 


Cap.?.  6\ 


IVDITHA. 


*'* 


per  medium  maris  fohim,  pertrans- 
13  iucrunc.  Hum  in  locum  acgyptius 
exercitus  eos  confecutus,  aqua  fub- 
merfus  ita  eft,  vtexinnumerabili 
innltitudine  ne  mmtius  quidem 
I4euaferit.  Traiecti  mare  rubrura, 
ad  montem  Sinam ,  G.  ec  cadssbar- 
nem  L.  peruenerunt.vbi  morratiutn 
nemo  coiiiiftere  vmquam  aut  ha- 

5  b  rare  potuerat.  Ibi  dulces  ex 
ainan»  fontes  adbibendumhabue* 
rum,  et  viclam  dec-do  per  annos 
q  ladraguua  accepe»  tint ;  G.  eie&is- 
que  a  Deo  omnibus  fohtudinis  in- 
colis,  Amorr  .eorum  rines  occupa- 
runt ,  et  omnes  Heiebunios  vir- 
tute  fua  perdiderunt ,  et,  traie&o 
Iordane ,  omnia  moniana  occupa- 

6  run: ,  exaciisq  'eChanartxis,Phc- 
rez  in,  lebufcis,  Sichemitis  et  Gcr- 
geftis  omnibus,  iliic  dm  luibita- 

7  runt.  L  Ac  quocumque  ingresfi 
fun< ,  De-us  pro  eis,  nullo  arcu,  nulla 
fagitta,  nullo  gladio,  holies  debella- 
uit :  neque  vmquam  huic  genti 
refifti  po.uit,  nili  0  quanio  a  fui 

5  I  Dei  culm  dcftexit.  Nam  quoties 
ahum  deum,  quam  fuu.m,  coltie- 
runt :  pr  edae  et  rerro  turpirer  ex- 
pofiti  funt.  Qyories  autem  Dei  fui 
cultum  repetiuerunt :  Deus  eis  re- 

j  fiftendi  vires  dedit»  Ad  extremum 
Chananyos,  Iehnfeos,  Pherezxo», 
Hettssos,  Heuzos,  Amorrafos,  et 
fortisfimos  quosque  Hefebonios 
deleuerunt,   eon.mque  vrbes  et 

>agros  occuparunt.  Ac  quamdiu 
fefe  a  Deo  fuo.  offendendo.  conti- 
tiuere :  bene  cum  eis  a&um  eft, 
Deoque  fuo,qui  improbitatem  odit, 

I  profpero  vfi  funt.  lam  fuperio- 
ribus  annis ,  quum  ds  ea  viucndi 
via ,  quam  Deus  eis  praefcripferat, 
deAexisfent :  diuerfis.  di.nerfarum 
nationum  bellis diu  profligati ,  fre- 
quentes  in  «xtraneas  regiones  ab- 
audi  funt  in  captiuiratem ,  G.  eo- 
rumque  Dei  fanum  folo  aequatum, 
et  vrbe.s  ab  adusr fariis  expugnatae 

i  funt.  Nunc  autem  ad  Deum  fuum 
cojrwerfi ,  ex  locis ,  in  quss  difperfi 


M 
f, 

I 

R 

M 

to. 

p 
hi 

a 

a 

-" 

It- 

T-. 

w 

1 

i!: 

r* 

Vt, 

to  J 


fuerant,  fe  receperunt,  et  Hierofo. 
lymam,vbi  eorum  fancluarium  eft, 
obanueninr,  etmontana,  quae  dc. 
ferta  fuerant,  occuparunt.     Qua. *J 
re  disquiramu»,  domine,  fi  quid 
comuiifit,  et  fi  qua  eft  in  offenfa  hie 
populusapudDeum  fuum.      Si  e- 
nim  hoc  incommodo  laborant ,  in» 
uadamus  eos  armis :  L.  eos  enim 
ipforumDeustibidedet,  et  fub  tu. 
am  poteltatem  fubiunget.  G.      Sin  *4 
nihil  ab  eis  L.  contra  ipforum  De- 
um G.  commtsfum  eft :  bello  fibi, 
domine,    fuperfedendum  cenfeo, 
ne,  eorum  Domino  et  Deo  pro  ipfis 
propugnante ,  totius  orbis  probra 
fubeamus. 


CAPVT    VI. 

In  Achtortm  fuarnm  fremitus.  lmperate» 
contra  firobufn  Achiorem.  Achior  ad  ho- 
fies  faddios  deduiiut.  Idem  ad  concivnem 
ludaorum.  Bttnlienfes  ad  louam  contra 
Oloferntm. 


P 


Oftquam  Achior  orationi  fuse  f 
finem  impofuit :  omnes  ^aber. 
naculutn  circumftantes  freme- 
re ,  et  Olofernis  proceres ,  omnes. 
quemaritimiet  Moabitxconciden- 
dum  esfe  dicere :      L,  quis  eft  ifte, « 
inquiebant ,  qui  Israelitas  posfe  di- 
cat  regi  Nabuchodonofori ,   eius- 
que  copiis  refiftere  i  homines  in- 
ermes,  imbelles,  et  rei  militaris 
imperitos.      Vt  ergo  fciat  Achior,  3 
fe  nobis  falfa  dicere:   adoriamur 
montanos ,  G,  qui  abvniuerfo  ex. 
ercitu   tuo3    domine    Olofernes, 
conficiantur ,  L.  vt  captis  illoruw 
principibus ,   ferro  cum  eis  truci- 
detiu;  Achior :      vt  fciant  cmnes  4 
gentes,  Nabuchodonoforera  deunx 
esfe  terrarum,  nee  vllum  e  e  prae- 
ter  eum,  G.      §edato  tumuitu  bo-  f 
minum  confesfum  circumft  intiym, 
Olofernes  eoram  ©mni  ext-rorum 
multitudine ,  coramque  o  nnibuc 
Moabitis  et  Ephraimitis  niercena. 
riis  „  Achiorem  fie  adiocutus  eft  a 
quandoquidem  tu  nobis  hodie  va-  6 
KM  tici. 


m* 


I V  D  I T  H  A. 


Cap.  6. 


ticinatus  es ,  inuiftum  esfc  genus 
hierofolymkaniim ,   quod  cos  de- 
fenfurusiit  ipforum  Dens ,  quafi  fit 
vllus  deus  plater  Nabuchodono- 
forem :   is ,  inquam ,  Nabuchodo- 
nofor  illos ,  misfis  copiis  fuis ,  au- 
7feret  ex  orbc  tcrrarum,        nee 
eos  Deus  ipforum  tucbitur,  quo 
minus   nos    Nabuchodonoforiani 
eos  ad  vnura  deleamus ,  et  equitatu 
Boftro,(cuiu$  impetumnon  ftistine. 
bunt, )  ita  conculcemus,vt  eorum  et 
monies  ipforum  fanguine  redun- 
dent ,  et  campi  mortuis  repleantur, 
neque  nobiscum  ita  pedeui  confc- 
8  rant,  vt  non  perdantur.     Haec  eft, 
quam  dico,Nabuchodonoforis  toti- 
U6  oibis  terrarum  domini  indccli- 
Jinabilis  fententia.     Attu,  Aehior, 
Amraonitarum    mercenarie ,    qui 
ifta  tuae  improbitatis  verba  dixifti, 
numquam  ex  hoc  die  vultum  ine- 
um  videbis ,  donee  eorum  genus 
vltus  fuero,  qui  funt  ex  Aegypto 
loprofecli.        Tunc  mei  exercitus 
jerro  a  militibus  ineis  latera  trans- 
fosfus ,  occumbes  inter  illorum  in- 
l 1  terfec~tos.        Siquidem    mandabo 
meis,  vt  te  in  montana  perdutium 
in    aliquo   oppidorum   collocent, 
quae  funt  in  adfcenfu :  ne  pereas, 
■  2  ante  quam  cum  illis  perdare.  Quod 
fi  animo  fperas .  illos  non  esfe  fu- 
perandos,    L.  fi  oraculum  tuum 
verum  esfe  putas :  G.  ne  efto  vultu 
adeo  confternato,  L.  et  pallorem 
ilium ,  qui  faciem  tuam  occupat, 
excute,  fiquidem,  haecmeadi&a 

13  prarftari  posfe,  non  arbitrary.  At- 
que vt  intelligas,  te  cum  illis  haec 
experturutn  esfe :  fcito,te  iam  nunc 
cum  ilia  gerrte  esfe  coniungendum, 
vt  vna  cum  illis  adfedhis  fupplicio, 
dignas  gladio  meo  des  poenas.  G. 

14  Dixi,  neque  quidquam  di&orum 
meorum  erit  irritum.  His  didxis 
Olofernes  f°is  imperauit ,  vt  com- 
prehenfum  Achiomn  Bethuliam 
perducerentjlsraelitisquetraderent. 
Atque  ilii  comprehenfum  in  cam- 
pum  extra  caftra  eduxerunt ,  et  ex 


piano    in   montem    fubduxerunt. 
Sed  vbi  ad  fontes,  Betuliae  fubiacen- 13 
tes,  peruentumeft:  confpicati  eo» 
invertice  montis  oppidani,  arma 
capiunt ,  et  ex  oppido  in  faltigium 
montis  exeunt,   occupatoque  ad- 
fcenfu ,  funditores  vniuerli  illos  la- 
pidibuc  protelant.    At  illi  ad  mon- 1( 
tern  fubeunt,  et  AchioremL.  ma- 
nibus  pedibusque  arbori  G.  adliga- 
tum,  ad  radicem  montis  proieetum 
relinquunt,   feque  ad    dominum 
fuum  recipiunt.       Israelitae  ex  op- 1» 
pido  digresfi  ad  Achiorem  veniunt, 
folutumque    Betuliam    abducunt, 
et  ad  primores  ciuitatis  filtunt ,  qui 
turn  erant  Ozias,  Michae    filius, 
ex  tribu  fimeonia,   Chabris  Go- 
thonielis,  et  Charmis  Melchielis. 
Turn  conuocatis  omnibus  oppidiij 
fenatoribus,  quum  omnes  eorum 
et  iuuenes  et  muheres  ad  concio- 
nem  concunisfent :  Ozias  Achio- 
rem in  medio  totins  populi  confti- 
tutum  interrogauit,  quid  accidisfer. 
Quibus  ille  refpondens ,  expofuit  1 
orationem  concilii  Olofernis,  et 
omnia,   quae  ipfe  in  medio  pro- 
cerum  Asfyriae  dixisfet ,  turn  quae 
Olofernes  contra  ftirpem  israeliti- 
cam  fuperbe  dixisfet,  L.  vtquefe 
Oloferniani  voluisfent  interncere, 
et  vt  ipfe  Olofernes  iratus  iusfisfet 
fe  Israelitis  ideo  tradi ,  vt  eis  vidtis 
turn  demum  ipfum  variis  iuberet 
interire  fupplictis,  quod  dixisfet, 
cacleftem  Deuni  Israelitarum  esfe-  • 
defenforem.       G.  Turn  homines* 
vulgo  procidere,  et  Dominum  ado- 
rare,  L.  eumque  cum  lamentiset 
fletu  vno  animo  precibusinterpel- 
lare,    G.  atque  inuocare  in  hunc 
modum :      Domine  Deus  cadeftb,  % 
adfpice  eorum  fuperbiam,  et  humi- 
litat  is  noftri  generis  mifcere,  eo- 
rnmque  faciem ,  qui  tibi  confecra- 
ti  funt,  hodierno  die  re  I  pice  :  L. 
ct  ostende,  te  neque  tibi  confidentes 
deferere ,  et  fc  ipfis  fretos ,    deque 
fua  virrute  gloriantes  deprimere. 
Finito  fletu,  et  continuatis  toto* 

die 


Gap.  6. 7. 


IVDITHA. 


S*» 


pi 

I  iff 

I 

51' 

r:ft 


die  fupplicationibus ,  G.  Achiorem 
multum  laudantes ,  confolabantur, 
L.  in  hunc  modum :  maiorum  no- 
ftrorum  Deus,  cuius  tu  virtutem 
praedicafti ,  hanc  tibi  gratiam  refe- 
ret ,  vt  illorum  tu  potius  interitum 
videas:  vtque,  quum  Dominus  De- 
us nofter  hanc  fuis  libertatem  de- 
derit,    tu   cum  tuis  omnibus  fe- 

13  cundo  Deo  apud  nos  degas.  G. 
Igitur  Ozias  eum  ex  concione  do- 
mum  fuam  abduxit  lautamque  cce- 
nam  L.  ei  G.  pnc buit :  et  vocatis 
fenatoribus  omnibus,  perado  ie- 

*4iunio,  corpora  curarunt.  Poftea 
conuocato  omni  populo,  totam 
nodem  in  fupplicationibus  duxe- 
runt,  auxilium  ab  Israeiitarum 
Deo  petentes. 


CAPVT    VII. 

Ad  Bttulitm  Olofernes.  Intercept/!  vrb'u 
aqua.  Obfesforum  calamitM.  Conjiiium 
deditionif.  Ouoa  deditioncm  pro- 
mittit. 

l"p|Oftridie  tnandat  Olofernes  o- 
|-*mniexercituitumfuo,tum  fuo- 

■  ■"-  rum  auxiliarium ,  vtBetuliam 
contendant :  et,  occupatis  montane 
regionis  adfcenfibus,Israelitas  prce- 

4 Ho  lacesfant.  Ita eo  die  calha  mo- 
uerunt  milites,  quorum  militum 
fumma  erat  peditum  centum  a  quin- 
quaginta  millia ,  equitum  b  duode- 
cim  miilia ,  prxter  ingentem  nu- 
merum  impedimentcrum ,  L,  et 
captiuorum  iuuenum,  qui  pasfim 
per  regiones  et  oppida  capti  fue- 

3  rant.  Igitur  omnes  ad  pugnam 
contra  Israditas  parati  per  crepj- 
dinem  montis  ad  apicem  vsque  fu- 
pra  Dothaim  euaferunt,  G.  et  in 
valle  prope  Betuliam  ad  fontem  ca- 
ftra  fecerunt,  patentes  in  latitudi- 
nemaDothaiad  Belbaim,  in  lon- 
gitudinem  autem  a  Betulia  ad  Cya- 
nionem,  eregioneEsdraelonispo- 

4  fitum.  Horum  animaduerfa  mul- 
titudine  non  mediocruer  penurba- 

;    +)  L.  viginti.       b)  G.  vJginuduo. 


ti  Israelite,  L.  fefead  terrain  ab. 
iicere ,    et  capitibus  puluere  con- 
fperfis,    Israeiitarum  Deum  vno 
animo  orare ,    vt  fua  vteretur  in 
fuos  dementia,  G.  atque  interim 
fie  inter  fefe  diditare :        hi  qui-  5 
dem    iam    omnia   complanabunr, 
neque  montes  ardui ,  neque  valles, 
neque  colles    raolem  fustinebunt 
eorum.      Itaque  fumtis  armis  L.6 
anguuos  aditus  montibus  interia- 
centes  infederunt,  G.  et,  accenfis 
ignibus,  excubantes,  tota  ilia  node 
fefe  turribus  continuerunt.      Al-7 
terodie  Olofernes  omnem  equita- 
tum  fuum  in  confpedum  Israelita- 
rum ,  qui  erant  Betuliae ,  eduxit ; 
et  turn  aditus  oppidi  contemplans 
L.  circuit ,  G.  tubos  repent  extra 
vrbem  patentes,  per  quos  fons  in 
oppidum  a  meridie  jnfluebat.    Hos  g 
intercepit ,   inilitumque    praefidio 
muniuit,atque  ita  ad  fuos  fc  recepit. 
L.  Sed  erant  non  procul  a  muris  o 
tontes,vnde  furtim  aquari,  et  fe  non 
tarn  alere ,  quam  tolerare  videban- 
tur  oppidani.       G.  Turn  omnes  (9 
Efainorum  principes,   omnesque 
Moabitarum  praefedi ,  et  maritimi 
tradus  duces  Oiofernem  adennt, 
et  eum  adloquuntur  in  hanc  fen- 
tentiam :  audi,    domine,  oration 
nem  noftram ,  ne  quid  tuae  copiac 
detriment!  capiant.      Hi  quidem  if 
Israelite  homines  non  haftis ,  fed 
montium,  quos  incolunt,  proce- 
ritatibus  conridunt.    Neque  enim 
ad  montium ,  quibus  muniti  funt, 
cacumina  fubire  facile  eft.    Quam- 1% 
obrem noli,  domine,  bellumcum 
eis  gerere  prceliando ,  ne  quis  o- 
mnino  tuorum  occumbat :  fed  te 
cum  tuis  omnibus  copiis   caftrw 
continent  curato,  vt  per  tuos  occu- 
petur  aquae  fons ,   qui  ex  radice 
montis  oritur:  nam  inde aquantur 
omnes  Betulienfes.    Ita  fiet,  vt  fiti  13 
confedi dedant oppidum,  L. quod 
in  monte  pofitum  expugnari  posfe 
non  putant.G.  Nos  vero  cum  no- 
Kk  5  ftrif 


$12 


I V  D I T  H  A. 


Cap.  7. 


fVris  in  propinqua  montium  faftigia 
fubibimus  et  ibi  caftris  munitis, 
prohibebimus,   ne    quis    prorfus 

14  exeat  ex  oppido.  I<a  fame  con- 
tabefcent  et  ipfietcorummulieres 
atque  liberi :  ac ,  priusquam  ferro 
inuadantur,  per  patrix  fua»  vicos 
interibunt :  atque  ita  eos  malo  mul- 
tabis,  qui  rebellanerint ,  neque 
tuo    imperio    placide    paruerint, 

15  Hanc  illorum  orationem  Olofernes 
cum  fuis  omnibus  adprobansj  fta- 
tuit,  ficesfe  faciendum, vtdixerant : 
etad  fingulos  fontes,  qui  per  cir- 
cuitum  erant ,    homines  centum 

K<5  conftituit.  Turn  Ammonite  cum 
quinque  millibus  Asfyriorum  ca- 
ftra  fua  in  vallem  transtulerunt, 
aquasquect  fontes  I sraciitarum  oc- 

I7cupauerunt.  Efainiautemet  fMo- 
abitx  in  montcnfubierunt,  ct  ibi 
contra  Dothaim  caftra  pofuerunt 
partempiie  fuorum  nuferunt  ver- 
fus  auiirum  et  ftibfolanum,  e  re- 
gione  Rcbelis,  quod  oppidum  eft 
fitumapud  Mo:hmur  fltnuum,pro- 

18  pe  Chufitn.  Reliquus  Asfyriorum 
exercitus  in  campeftribus  habuit 
caftra,  tanta  tabernaculorum  et 
impedimentorum  nuiUitudine,  vt 
totius  terrae  foluin  operirent. 
Turn  animis  deficienfes  Israelitae, 
Dominum    Deum   fium    inuoca- 

Ipbant.  IvJiin  vndique  ab  hoftibus 
obfesfi ,  e  medio  cttugerenon  pot- 

ao  erant.  Quumque  omnis  Asfyrio- 
rum mukitudo  peditum ,  quadri- 
gariorum ,  cquitumque  cos  trig^n- 
ta  quatuor   dies  obfedisfet ;   lan- 

ai  guebantomncs  Betuhenfes,  ex- 
haultisque  omnibus  vafis  aquariis 
et  cifternis ,  quum  aquam  in  diern 
vnum  ad  fatietatcm  nonhabentes, 
earn  bibendam  admetirentur :  de- 
ficicbant  eorum  paruuli,  mulie- 
resquc  et  iuuenes  fid  exanimati, 
pasfim  per  oppidi  vicos  et  aditus 

22  porfarURj  cadehant.  Itaque,  quum 
ampiius  durare  non  posfent :  coi- 
uit  omne  vuigtis,  iuuenes,  feminx, 


pueri ,  ad  Oziam  pontificem  et  pri- 
mores  ciuitatis,    et  magna   voce, 
cuncto  pr.ifente  fenatu,  conque- 
rebantur    in     hanc     fintentiam: 
Deum  vindiceni  conrcrUinur,  vos  %$ 
nobis   magnam  fecisfe    iniuriain, 
qui  non  pace-in  feceritis  cumAsfy- 
riis,quibus  not  Deus  vindice  caren- 
tes  emancipaint ,  vt  ob  ocwlos  eo- 
rum fiti  et  vatta  clade  fternamur. 
Quamobrem  vocate  lllos  et  oppi-  24 
dum  totum  olofcrnianis  omnibus 
militibus      diripiendum      dedite. 
Pneftat  enim  nos  eis  esfe  pracdae, 
L.  et  Dominum  in  captiuitatc  vi- 
uentes  concelcbrare ,  autetiam  fer. 
ro  ftatim  trtiadari ,  G.  quam  fiti 
perire,  et  L   omnium  ruortalium 
probris  expofitos ,  G,  videre  obo* 
culos  noftros  paruulorum  noftro- 
nim  internum,  vxoresque  et  libe- 
ros  noftros  exanimari.        Caelum  25 
nobis  obteftamur,   tcrramque  et 
Deum  noftrum,  maiorumque  no- 
ftrorum  Dominum,  qui  nos  turn 
ob  noftra,   turn  ob  maiorum  no- 
ftrorum  peccata  vlcifcitur,  ne  fie 
hodie  faciat.       Turn  ingenseftjnat 
medio  ccttu  exortus  ploratus,  o- 
mnibus   vno   ammo   magna  voce 
Dominum  Deum    L.   huiusmodi 
verbis  per  muitas  horas  G.  implo- 
rantibus :      L.  peccauimus  et  nos  a? 
et  maiores  noliri,   federate  etim- 
pie  fecimus.     Sed  tu ,  qui  clemenS 
es,  aut  miferere  noftri ,  auttuisi- 
pfiusflagris  pcenas  funiede  nnftris 
criminibus,  neueeos,  quiteagno- 
fcunt,  dedideris  ignara:  tuinatio- 
ni,  ne  apud  gents  ita  dichtetur: 
vbi  eft  Deus  eorum  ?      His  queri-  a| 
moniis  et  fletibus  defesfi,  'poft- 
quam    filuerunt :    furrexit  Ozias 
perfufus  lacrimis ,  ct ,  G.  bono  efte 
animo  fratres,  inquit,  et  diesad- 
huc  quinque  duremus ,  quibus  Do- 
minus  Deusnofter  fuam  in  nos  mi- 
fcricordiam  conuertat,       L.  Forfi.  a$ 
tan  enim  iram  fuam  fedabit,    et 


glorix  fui  nonuni8  rationem  ha- 
bebit, 

e)  AnnmormxJegirur,  fed  ii  in  vallc  caftra  pofuisfedicuntttr. 


Cap.  7. 8, 


IVDITHA. 


5*3 


bebit.  G.  Non  enim  nos  deferet 
in  perpetuuin.  Quod  ft  praeteri- 
(is  quinque  diebus ,  awxilium  non 
venierit :  faciam ,  quod  poftulatis. 
olta  dimisfi  milites,  in  caftra  mu- 


famam  fuam  ab  omni  cuiusquam 
criminatione  tueretur,      Hjec  Iu-  o 
ditha   pofteaquam    tam   infauftoa 
populi  aqux   penuria    languentis 
fermonesad  principem  habitos  in- 


i-osque ,  et  oppidi  turres ,  diuerfi    tellexit ,  itemque  Uzix  refponfum, 
abierunt :  mulieres  autem  et  par-    qui  eis  iurauisfet ,  oppidum  fe  poft 


uuli  domum  dimisfi  funt,  fuitque 
magna  in  oppido  aiiferia. 

CAPVT    VIIL 

fodithe  vita  afpera  ,  itiunia ,  pulcbritudo, 
opes ,  ad  Bettttienffs  contio ,  frofefii» 
adhoftef. 

1  TT^a.*  ea  tempeftate  Iuditha  ex 
ri  Israek  genus  ducens,  deinceps 
*~^per  patrem   fuum  Merarim, 
Oxum,  Iofephunj,  Ozielem,  Helc- 
iam,  Ananiam,  Gedeonem,  Raphai- 
nera,  d  Acithonem,  Eliam,Eliabum, 
Nathanielem ,  Saruaelem  et  Salafa- 
adaim:     cuius  Iudithac  virManas- 
fes:eiii3  tribulisatque  genti!is,mor- 
tuus»  erat  tempore  mesfis  hordeo- 
3  rum.      Nam  quum  in  agro  apud 
cos ,  qui  manipulos  ligabant,  ades- 
fet :  -aeftu  in  capite  tentatus  decu- 
buit ,  et  in  oppido  BetuJia  vita  de- 
funct us  eft,et  fepukusapudmaiores 
ftios  in  agro ,  inter  Dothaim  et  Ba- 
41amonem  pofito.    Iareque  Iuditha 
domi  fua:  tres  annos  et  quatuor 
menfes  vidua  degerat ,  fibique  tu. 
gurium  fecerat,   in  fumma  parte 
5  aedium ,    L.  in  quo  cum  fuis  ciaufa 
pueliis  manebat ,  G.  latera  centone 
fuccinc~ra  habens  et  viduitatis  ve- 
Sftita  indumentis  :        ac  quamdiu 
vidua  fuk,  quotidie  ieiunabat,  prss- 
terquam  pridie  fabbatorum  etfab- 
batis,  et  pridie  nouiiuniorum,  fe- 
ftisque,  et  generis  israelitici  hila- 
}  ribus.    Erat  autein  eJeganti  forma, 
et  fingulari  pufchritudine :  eique 
reliquerat  Manasfes  vir  eius  au- 
rum ,  argentum ,  fernos,  famulas, 
pecora  atquc  agros:      qua:  tanta 
cum  religione  tenebat,   vt  facile 


quinque  dies  Asfyriisesfe  deditu- 
rum:   mifit  ancillam,  quam  fuis 
omnibus  praepofitam  fortunis  ha- 
bebat,  quae  Oziam,  Chabrim  et 
Gharmim,  ciuitatis  primores  arces- 
feret :  eosque,  vbiad  earn  venerunr, 
fie  eft  adiocuta  :      audite  Betulien-  io 
fium  principes ,  quam  non  redum 
fir,  quod  hodie  populo  dixiftis,  qui, 
interpo/ito  inter  vos  et  Deum  iu- 
reiurando,  promiferitis,  vosoppi- 
dum  hoftibus  noftris  poft  quinque 
dies  esfe  dedituros,   nifi  interea 
Dominus  in  vcftrum  auxilium  fefc 
conuerterit.      Enimuero  quinam  1 1 
eftis  vos ,  qui  hodierno  die  Deum 
tentaueritis,   et   Dei  partes  apud 
homines  occupaueritis  ?     L.  Non  \% 
eft  iftud  mifericordiam  impetrare, 
fed  potius  iram  excitare ,  et  fxuiti- 
am  accendere.      Vos  fcilicet  et  Do- 13 
mino  tempus  miferationis  praefcri- 
betis ,  et  diem  arbitrio  veftro  con- 
ftituetis  \  G.  lam  vero  oranipoten- 
tem  Dominum  examinantes  fcilicet 
vmquam  cognofcetis  ?        Qui  ne  14 
hominis  quidem  fenfus  intimos  in- 
uenire,  et  mentis  rationes  percipere 
posfitis:   nedum  horum  omnium 
au&orem  Deum  perueftigare,  eius- 
que  mentem  pernofcere,  et  consi- 
lium cogitare.      Nihil  minus  ,  fra- 15 
tres :  nohte  Dominum  Deum  no- 
ftrum  irritare :  qui  fi  nolit  intra 
quinque  dies  fubuenire  nobis,  at 
poteft  intra  quot  volet :  poteft  nos 
quoHbet  die  vel  tutari,  vel hoftibus 
perdendos  addicere.      At  vos  no- 1$ 
lite  Domini  Dei  uoftri  vadari  con- 
filia:  neque  enim  is  eft  Deus,  vt 
aut  minis,  hominum  more,  terren- 
dus ,  aut  arbitrio  cuiusquam  fit  co- 


ercen» 

d)  L.  Achirobmn,  Meithiam,  Eoaneip,  NathanUm,  $a!athic!en>,  Simeoncm ,  et 
Rubene.n. 


5*4 


IVDITHA. 


Cap.g. 


I^ercendus.  Quamobrfln  falutein 
ab  eo  exfpe&antes,  impl  uemus 
eius  auxilium,  L.  et  no-  ei  fub- 
tnittentes,  eitmqnc  modeftis  anums 
colentes,  ort-m  ifficumfiottt,  vr  pro 
fuo  erga  nos  ftjjio  nobis  miferi- 
cordiam  Huampi  inuiui  mbuat ,  vt, 
ficut  iltortim  fuperbia  fumus  ani- 
mis  conltcrnati,  lie  rurfiimdeno- 
ftra  gloriemur  moddtia:  G.  etcx- 
audiet  voeeni  noftram ,  fi  ei  vifum 

I8fuerit.  Erenim  nulla  hodie  in 
noftro  genere  neque  tribus  e\ftat, 
neque  cognatio,  neque  populus, 
nequc  ci'ma»,  que  deos  fabriles 
colat :  que  res  fupcrioribui  tem- 
poribus  in  causfa  f>  >t,  vi  patres 
noftn  frrro  et  direp'ionibuaeimo* 
(hi,  et  id  en  i  dade  ab  hort'bus 
noftris  L.  turpiter  G.  a  '■'ccb  ,  peri- 

IOerint.  At  n<-s  alium  Deum  non 
nouiimis :  ende  fpemndum  nobis 
eft,  fore     v\  till  •  r.  oi  noftrumque 

SO  genus  non  defpiciat  L.  Exfpecle- 
mu5  fubmisfe  eius  fotatimn  ,  ct  iile 
noftri  fanguini$,et  iniuriarom.quas 
abhoaibi's  pertujiniui,  pcenas  ex- 
petcr,  omnesquc  nobis  infeftasgen- 
Mi  perdomabit,  ct  !v  >  rjre  priuabit. 

si  j.  ^iod  fi  nos  capiouir;  capie- 
tur  potroltidxa,  n  jftrumqnefan. 
dtuarium  diripietur:  cuius  pollu- 
tionem ,  et  confanguineorura  no- 
ftronimmetura,  ct  nationis  capti- 
uicatem,  et  noftrarum  posfesfio- 
nii'u  vaftitatem  D;ns  nobis accepta 
feret,  et  a  nobis  pcenas  re^o'cet, 
vbicumquc  gentium  fnmus  ferui- 
curi ,  ft  apud  heros  noftros  indi- 
gnitates  omneset  contumelias  per- 

%x  feramus.  Neque  eniin  noftra  fer- 
uitus  nobis  Domini  Dei  noftri  gra- 
tia ,  fed  eo  ipfo  auclore,   homi- 

I3num  adferet  infatniam.  Quam- 
obrcm  fratres ,  L  quidiuini  popu- 
li  fenatores  eftis,  G.a  quibusalio- 
mm  animi  pendent,  qiiibus  facra- 
rium.  quibus  fan  urn  ,  quibusara 
nicnr  L.  ei  igite  eorum  aminos 
oraticiK-  veftra  ,  G.et  ostendite,  L. 
cuiandun.  .  !  ,  G.  vt  in  primis  Do- 


mino Deo  noftro  gratias  agauuis, 
qui  nos  tcntat ,  vt  etiam  maiores 
noftrus,  L.  vt  adpareret,  an  vere 
Deum  colerent.      G.  Recordami-z^ 
ni,  quo  pado  cum  Abranamo  L. 
parentt  noftro  G.  egerit,  L.  qui 
multM  rebus adnerfis  probatus,  Dei 
amicu>etfectuseft.  G.  Item  vt  lfaa> 
cum  tematierit :  et  quid  lacobo  ac- 
cident lnMefopoumiaSyri.?,  La- 
banis  fui  ex  matrc  anunculi  ouei 
pafcenti :      L.  et  item  Mofi  et  o- 1> 
mnibus  Dto  acceptis,  quam  mul- 
tis  .erumnis  rideles  peifuneli  fint? 
quum  concra,  qui  resaduerfasre. 
ligiofenon  ttilerunt,  fed  impjiien. 
tiamfuam,  et  mnrmnrationis  nir- 
pitudinem  contra  Dominum  osten- 
derunt,    ii  vel  ab  exterminatore 
illodeleti,   vel  a  ferpentibus  per- 
ditifint.      Quare  ne  nobis  pcenam  1 
arce-famus  in  his,   qu  r  patimur, 
fed  exifti  mantes,  h.cc  fuppliciaesfe 
Domini  verberationen^,    peccatis 
noftris  minorem,  credamus,  ea no- 
bis ad  noftri  correcHonein ,  non  ad 
perniciem  etienire.      G.  Vt  enim  » 
illos  explorandi  eorum  animi  gra- 
tia  quali  igne  probauit :  ita  n  >s  non 
piuut  iliequidem,  fedfibi  contim- 
ctosDommus,  correctionis  gratia 
verberat.      AdhaecOzias,  fincero  1 
tu  q-.iidem  animo  omnia  ,  inquit, 
dixifti.et  qtubus  nemo  contradicat : 
neque  nunc  primum  innotefcittua 
fapientia,  fedtuamiamab  ineunte    i 
state  prudentiam  et  cogitatorum    ! 
bonitaiem  nornnt  omnes.        Sed  i 
nosplebs,  vrgentefiti,  promittere,    i 
et  nos    iureiurando    obftringerc 
coegit,  quod  iusiurandura  non  fu-    I 
mus  violation.     Q^iocirca  tu,  quae  \ 
pia  mulier  es,  fupplica  Domino  pro 
nobis,  vt  pluuia.n  demittat  ad  no- 
ftros lacus  implendos,  ne  iam  fiti 
deficiamus.        Et   Iuditha,  L.  vt  • 
igitur,  inquit,  quoddixi,  id  a  Deo 
esfe  fentitis :  ita  id  etiam  .  quod  fa- 
cere  decreui,  an  a  Deo  proficifca- 
tur,  pcriculumfacite,  Deumqueo- 
rate,  vt  mcum  confilium  confirmet. 
G.  Sum 


Cap.  8-9- 


IVDITHA. 


5*5 


G.  Sum  enim  facinuseditura,  quod 
omnispofteritatis  noftrx  memoria 

32coiuekbrer.  Vos  hac  node  ad 
portam  erirjs :  ego  cum  ancilla  mea 
exibo ,  atque  intra  dies .  port  quos 
oppidi  deditionem  promififtis,  fub- 

}3  ucniet  per  me  Deus  Israelites  aed 
vos  in  meum  propofitum  ne  in- 
quirite :  neque  enim  vobis ,  quid 
agam ,  nifi  re  perfecla ,  indicabo, 
L  tantumque  ad  DominumDeum 
noftrum  pro  me  fiant  vsque  ad  redi- 

!4  turn  meum  fupplicationes.  G.  Cui 
Ozias  ee  reliqui  principes:  i  feli- 
citer,  Domino  tibi  ad  noftroruin 

15  hoftium  vldonem  przeuntc.  His 
diciis  a  tugurio  digresfi,  ad  fua 
omnia  discesferunt. 


CAPVT    IX. 

JUL  Iouam    luditb»  fupplcx  contra  hojlcs, 
tt  imf  eratorem. 

T  Iuditha  L.  digresfis  illis, 


et quae confecuta funt ,  et qur nunc 
funt,  fecifti,  et  fiitura  cogitafii,  ad- 
funtque ,  quae  tu  deci  euiiti ,  et  fefe 
pra-fto  exhibent.  Omnes  eniraj 
tuae  rationes  funt  expedite ,  et  in- 
ftituta  cum  prouidentia  funt  con. 
iuncla.  L.  Adfpice  nunc  Asfyrio- 5 
rum  caftra ,  vt  Aegyptiorum  adfpi- 
<ere  di^natus  es,tum,  quum  quadri- 
gariis,  equitatu,  et  bellatorum  freti 
multitudme,  tnos  armati  curfu  per- 
fequebantur,  quum  quidem,  te  eo- 
rum  caftra  intuito,  tenebris  fatigati 
funt,  et,  impeditisprofundopedi- 
bus,  aqua  fubmerli.  Idem  et7 
his,  Domine,  contingat  G.  Asfyriis, 
qui  copiis  numerofi ,  equis  et  equi- 
tibus  elati ,  pedituni  manu  infolen- 
tes,  clipeis,  gaefis,  arcubus  et  fundi* 
confidunt,  ignoranteste,  L.  ianj 
olim  G.  Dominum  esfe  bellorum 
confectorem ,  qui  Dominus  nomi- 
neris-  L.  Erige,  ficut  olim,  tuum  | 
brachium :  G.  rumpe  tua  potentia 


I    A     1   iuditha  L.  digreshs  Uhs,    vires  eorum,  et  robur  iratus  frange. 

/-%  ingresfaconcIauefuum,etin    Statuerunt  enim  tuum  profanare 

«*-  *  taciem  prolapfa,  puluere  con-    facrarium ,  tui  nominis  gloriofi  re- 


fperfa  caput,  nudatacemone,  quo 
veftita  erat,  qua  hora  Hierofolymis 
I  in  Domini  templo  fufhtus  ilio  ve- 
i   fpere  fiebat ,  in  hunc  uiodum  clara 
•a  voce  damans  loctita  eft  :     Domine 
I   Deus  parentis  mei  Simeonis,  cui 
gladium  in  vltionem  alicnigenarmji 
}  tradidifti ,      qui  virginis  vterum 
[  ftupro  folucrant,  femur  turpiter 
nudauerant,  allium  fcede  pcilue- 
rant,  idque,  tevetante,  fecerant: 
quam  ob  causiam  tu  eorum  princi- 
pes cardi  fie  expofutfli ,  vt  eorum 
cnbile  falfum  fanguine  fuerit  in- 
fperfum,  et  feruos  cum  principibus, 
et  principes  in  ipforum  fedibustru- 
cidafti ,  et  eorum  muheres  direpti- 
oni ,  puellas  captiuitati ,  et  omnia 
fpolia  dilectis  tibi  filiis  diuidenda 
addixifti,  qui  quidem  tui  ftudio  im- 
puifi,fanguinisque  fui  ftuprationera 
!  deteftati,  teinauxilium  vocasftnt: 
onu,  mi  Deus,  exaudimeviduara. 


gloriofi 
quietis  domiciiium  polluere,  et  arae 
cornu  ferro  demoliri.        Adfpice  £ 
eorum  iuperbiam,  Iaxa  in  eorum 
capita  iram  tuam ,  da  meae  manui 
vires,  quas  vidua  animoconcepi: 
trucida  per  mea  fallacia  Iabra  et 
fubditosfuperprincipem,  et  prin-, 
cipem  fuper  fubditos ,  eorumque 
faftum  muliebri    manu  frangito. 
L.  Effiee,  vtfuoipfiusgladioiugu.  IO 
leturiilius  fuperbia,  atque  ociUo- 
rum  fuorum  quafi  laqueo  in  me 
capiatur.      Da  mihi  tantam  animi  I C 
et  conftantiam,  vt  eum  contemnam, 
et  virrutem,vt  euertam.    Hoc  enim  I  a 
ad  tui  nominis  memoriam  perti- 
nebit ,  fi  tflum  feminea  manus  dc- 
iecerit.    G.  Neque  enim  in  multi- 
tudine  fitae  funt  vires  tuae ,  ant  po- 
tentia in  vaientibus :   L.  neque  e- 
quorum  viribus  deieclaris,  neque 
tibi  vmquam  placuerunt  fuperbi: 
G.  fed  es  humilium  Dominus.  in-  t| 


Nam  tu  et  fit»  fuperiora,  et  ill»,   fcriorum  adiutpr,  prsefidium  infir- 

riorum, 


52(5 


I  V  D  I T  H  A. 


Cap.  9. 10. 


morum,  deploratorum  defenfor, 
«tfcruator  defperatorum :  o  mei 
parentis,  o  israelitici  patrimonii 
Deus,  cacli  terrxquc  Doniine,  aqua- 
rum  conditor,  rex  totius  ate  crea- 
te rerum  naturae,  exaudi  meas pre- 
ces ,  L.  qux  mifericordia  tua  freta 
fum ,  et  bli  memor  cfto  foederis : 
*5  G  et  effice,  vtorationemea  decepti, 
cladem  et  tui  detrimentum  accipi- 
ant,  qui  contra  fcedus  tuiim,  contra 
tuam  confecratam  xdem,  contra  Si- 
onis  verticem,  contra  domum  a  tuis 
occupatam  fiiiis ,  dira  ccptre  con- 
■6  filia.  L.  Confirma  animi  mei  con- 
(iliura ,  vt  templum  tuum  in  ea, 
quam  a  te  habet,  fanclitate  maneat, 
G.  et  omni  tux  genti  et  nationi 
fpecimen  da ,  te  omnis  esfe  potefta- 
tis  impcriique  Deum,  prxter  quern 
non  fit  alius  defenfor  gentis  Israe- 
litarum. 


CAPVT    X. 

lui'uht  om.itiu  ,  vnguentum  ,  profcFlio  itt 
c.ijiia.  Exeubitorts  ,\d  hilt /him.  Ifl.t 
ad  imperatorem  ftnkftd.  Mitbi  cal- 
liditai  prude  ns. 

,TT|Oftquam,  finitis  his  omnibus 
I-'  verbis,  Israelitarum  Deum  in- 
^-  uocandi  finem  fecit :  furgit  ex 
eo ,  in  quo  L.  ante  Dominum  G.  ia- 

acuerat,  loco,  et,  vocata  ancilla,de- 
fceudn  in  domum ,  in  qua  fabbatis 

3  et  feftis  diebus  verfabatur :  detra- 
dtoque,  quoamiclaerat,  centone, 
et  exutis  viduitatis  vefiimentis, 
corpus  aqua  perlutum,  vnguento 
pingui  vngit,  et  discrimiiuto  ca- 
pillo,  fafciam  capiti  fuo  imponit, 
veftitum  Ixtitix  induit,  quoornari, 
viuente  Manasfe  fuo  viro ,  folebat : 

4foleas  pedibus  accommodat,  ar- 
niillas,  brachialia,  anrtulos,  inaures, 
denique  omnem  mundum  fuum  ad- 
hibet :  et  fe  ad  decipiendos  homi- 
num,  qui  earn  vidisfent,  oculos  ele- 
gantislime  componit,  L.  augente 
infuper  venuftatem  Domino,  quod 
omnis  is  ornatus  non  a  libiiiue,  fed 


a  virtute  proficifcebatur.      G.De-j 
inde  vini  vtrcm ,  et  olei  obbam  an- 
cillxtradit,  et  peram  farina ,  pala- 
this,  panibusmundis,  L.  et  cafeis 
G.  replet:  atque  ita  confarcinato 
omni  fuo  inflrumeiito,  et  ancillae 
impofito,  exeunt  ad  oppidi  rktuliae 
portam :     vbi  .aditantcs  inueniunt  6 
Oziam  et  oppidi  fenatorcs ,  Cha- 
brim  atque  Charmim:      qui  vbi  7 
earn  alia  facie,   mutatoque  vefti- 
tu,  viderunt:  eiuspulcliritudinetn 
fupra  n-.odum  admirati  dixerunt : 
Deus,  Dcusnorterpatrius,  tantum8 
tibi  gratix  tribuat,  vt  conata  tua  ad 
Israelitarum  gloriam,  etHicrofo- 
lymx  ornamentum    perficiantur, 
L.  tuumque  nomen  inter  fanclos  et 
iuftos  numeretur.      Turn  omnes,9> 
qui  aderant,  vna  voee,vtinam  ctiam 
atque  etiam  dixerunt,  Deumque  ad- 
orarunt.      G.  He  ilia ,  iubcte  mini  10 
penam oppidi,  inquit,  aperiri,  vt 
egrediar,  ad  ea  peragenda ,  dequi- 
bus  mecum  egiftis.      Turn  illi  in- 1  £ 
uenibus  imperarunt,vt  eiaperirenr, 
quemadmodum   ea    poftulauerat : 
quo  facto  exiitluditha  vna  cum  an- 
cilla ;  fpeclantibus  earn  oppidanis : 
donee  defcenfo  monte  L.  circa  lucis 
ortum  G.  ingresfam  in   vallem  e 
confpechi  amiferunt.     Igituriiix,  I* 
recta  per  vallem  tendentes ,  incide- 
runt  in  Asfyrios,  qui  erant  in  prima 
ftationc :  a  quibus  interrogata  Iu- 
ditha,  cuiasesfet,  vnde  venirer,et 
quo  tenderet  ?   refpondit  in  hunc 
modum  :      ego  natu  Hebrxa  fum :  IS 
et  ab  Hcbrxis  propterea  transfu- 
gio,  quod  eos  fcio  vobis  esfe  prxdae 
futuros,  L.  qui,  contemtis vobis, 
vitro  fe  dedere  noluerint,  vt  veni- 
am  a  vobis  impetrarent.      G.  Con-  14 
fero  autem  me  ad  Olofernem  co- 
piarum    veftrarum   imperatorem, 
vt  ei  vera  nuntiem ,  L.  et  illorun» 
arcana  aperiam,  G.  viamqueaperte 
demonfirem ,  qua  omnibus  monta- 
nis  fine  fuorum  cuiusquam  detri- 
mento  aut  cxde  potiatur.       His  15 
eius  verbis  auaais,  homines  eius 

faci- 


Cap,  lo.  I». IVDITHA. 

faciem  contemplati,  et  pulchritudi- 
ncm  vehementer  admirati ,  fie  di- 
cere :  bene  tn<c  vitae  confuluifti, 
quaeadDominmnnoftrura  defcen- 

itfderematuraueris.  Accede  fane  ad 
eius  tabernaculum,  deducentibus 
noftrum  aliqitvt ,  donee  te  ei  tradi- 
derint:  in  cuius  vbi  confpechini 
veneris ;  nolito  animo  forniidare, 
quo  minus  ei  ifta  exponas,  et  tibi 
benefaciet,  L.  erisque  eius  animo 

i^gratisfima.  G.  Turn  dele&os  ex 
fe  centum  homines  ei  et  eius  an- 
cillae  attribuunt,  a  quibus  ilia  ad 
Olofernis  tabernaculum  perduci- 

Igtur.  Eius  aduentus  vbi  percon- 
tubeinia  percrebuit:  faclus  eft  per 
totacaftra  concurfus:  eamque,  ex- 
tra Olorernis  tabernaculum  ftan- 
tem,dum  illi  de  ea  nuntius  ferretur, 
circumfiftebant ,  et  non  folum  eius 
pulchritudinem ,  fed  etiam  Israeli- 
tas  propter  earn  admirantes,  (icin- 

ipter  fefe  di&itabanc:  quisL.  He- 
braeos  G.  contemnat,  qui  quum 
tales  habeant  mulieres ,  L.  pro  qui- 
bus merito  cum  illis  pugnemus, 
G.  non  expedit  iJlorum  quem- 
quam  relinqui,   qui  dimisii  pos- 

lOfint  totum  orbem  decipcre.  I- 
gitur  egresfi ,  qui  apud  Olofernem 
dormiebant,  eiusque  ftipatoreso- 
mnf  s ,  cam  in  tabernaculum  intro- 

t  j  duxerunt.  Quiescebat  autem  Olo- 
fernesin  le£io  fuo,  intra  fafciam 
cubicularem ,  qui  le&us  erat  pur- 
pura, auro,  fmaragdo,  etgemmis 


5*7 


» 
a 

a 
u 

■ 
ill 

:j. 

*, 

itf 
•■■9 
is 
4 

dm 


*> 

;.: 

!?,■ 

:;; 
;ii 
ic 

M 
it- 

:) 
If 

,t 
K 


I» 

it 

& 

*1 

■a- 

% 

■ 

IB 

::■ 
ri- 

t 

it 


~  I  Uintextus.  Is  vbi  de  ea  nuntium 
accepit :  prodiit  in  tabernaculi  vc- 
ftibulum,  praecedentibus  argenteis 
ylampadibus.  Iuditha  poftquam  in 
eius  et  ftipatorum  confpectum  ve- 
nit,  omnibus  eius  formae  venufta- 
temadmirantibus:  in  faciem  pro. 
lapfa,  illi  honorempraebuit. 


CAPVT    XI. 

Otofemes  ad  Iuditham  benigntvs.  Ad  im- 
peratorem  vidua  prudent.  Ltnit  ad  th 
4mm  impcrator  hop.u, 


AT  Olofernes,  adfpectu  primo  i 
captus  oculis,eam,  a  fuis  adle- 
uatam ,  fie  adloquitur :  bono 
es  animo,  mulier,  depone  animi 
metum.     Namegonemininoceo, 
qui  totius  orbis  regi  Nabuchodo- 
nofori  feruire  velit.        Quod  nifia 
me  tui  populares  montani  contem- 
fisfent ;  numquam  equidem  meam 
kaftam  in  eos  vibrasfem.     Sed  ho-  3 
rum  ipfi  fibi  causfa  funt.    Verum. 
die  mihi,  qua  de  causfa  ab  eisad 
nos  transfugeris.      Nam  ad  falu-4 
temvenifti:  fume  animum,  viues 
et  in  hanc  noclem  et  in  pofterum, 
nee  tibi  quisquam  faciet  itiiuriam: 
contraque,    tecum   bene    agetur, 
quomodo  cum  Nabuchodonoforia 
domini  mei  fubditis  fieri   folet. 
Ad  haec  Iuditha :  attende ,  quae  ego  5 
tua  dicam ,  iiceatque  mihi  apud  te 
loqui.    Nihil  autem  faifum  tibi, 
domine ,  hac  no£te  enuntiabo  :  fed 
ea  dicam,  quaefi  fecutus  fueris,  rem 
tibiperfe&amtradetDeus,  neque 
tuus  te  conatus  fruftrabitur.    Nam  5 
ita  viuat  rex  totius  orbis  Nabucho- 
donofor,  eteiusdem  poteftas,  qui 
te  ad  omnes  mortales  corrigendos 
mifit,  vt  per  te  non  folum  homines 
ilii  feruient,    verum  etiam  ferae, 
pecora ,  volucres  fub  Nabuchodo- 
nofbris,  eiusque  totius  poileritatis 
imperio  tua  virtute  viuent.     Nam  -j 
tuae  fapientiae  et  acuminis  ingenii 
faraa apud  nos  percrebuit,  totoque 
orbe  peruulgatum  eft,  te  vnum  esfe 
in  toto  regno  optimum ,  prudentia 
prxftantisfimum,  et  in  re  militarl 
admirabiiisHmum.      lam  vero  A-  g 
chior  quae  intuo  confilio  dixerit, 
L.  et ,   quid  tu  eum  pati  iusferis, 
G.  intelleximus.  Nam  comprehen- 
fus  a  Betulienfibus,  expofuit  eis, 
quae  apud  te  elocutus  esfet  omnia: 
cuius  tu  caue ,  domine ,  ne  oratio- 
nem  negligas ,  fed  earn  memoriae 
rradas :  eft  enim  vera.        Neque  o 
enimlaedi,  autarmisfuperarinatio 
noftra  poteft ,  nifi  Deum  fuum  of- 
fendcrit,  L.fed  conitat,  Deum  no- 
ftrum 


5*S 


IVDITHA. 


Cap.  ti.it. 


ftnmi  fie  esfe  peccatis  offenfurn ,  vt 
populo  per  vates  fuos  nuntiauerit, 
feeumesfe  propter  ipfius  peccata 

lodediturum.  Et  quoniam  fciunt 
Israelite,  Deumfuum  fibi  esfein- 
fenfum,  tui  metu  corrcpti  funt. 
G.  Ac  ne  tuns  labor  in  itus  et  in- 
anis  fiat,  fed  illos  mors  occupet: 
fcelus  quoddam  nefariuni  conce- 
perunt,  quo  committendo  Deum 

Ilfuum  irritabunt.  Quum  enim 
coinmeatu  deficianfur,  et  fumma 
aqu.c  penuria  laborent :  ftatuerunt 
pecora  iiuiadcre,  L.  eonmique  fan- 
guinembibere,  G.  et  qux  guftare 
Deus  in  legibus  fuis  vetuit,  his 
omnibus  vefci  decrcucrunt,  fru- 
mentiquc  prinritias,  et  vini  oleiquc 
dec.imas,  ( quae  feruabant,dicafa  fa- 
cerdotibus,  qui  Hierolblym.c  Deo 
noftro  nunifirant, )  eonfumere  ha- 
bent  in  animo,  qux  nee  maaibiu 
tangere  cuiquain   plebeio  ias  eft. 

Illamque  miferunt  Hicrofolymam, 
(nam  et  Hu-rofnlymitani  eadein 
fecerunr, )  qui  fibi  potdLtcinafe- 
natu  adferant :  qua  pOteftate  ad  eos 
relata ,  fac~h;i  i  fun',  et  turn  demum 

13  in  tuam  potefiatem  venturi.  Haec 
ego  omnia  quum  cognofterem :  ab 
eJs  aufugi,  misla  a  Deo,  L.  i II is 
irato:  G.  ad  eimmodi  eiga  te  fa- 
cinus  edendnm ,  vt  id  quicumque 
mortalium    audiucrint,    obltupe- 

I4fcanf.  Sttmenimrcligiofa,  csrle- 
ftemque  Deum  nodes  diesque  colo. 

15  Interea  apud  tc  comraorans ,  domi- 
ne,  nochi  in  vsllein  ititabo,  Dcinn- 
que  precabor :  qui  vbi  me  certio- 
rem  de  eorum  perfeefis  fceleribus 
fecerit ,   id  tibi  veniam  relatum. 

16  Turn  tu  eos  cum  mis  omnibus  co- 
pies, nnlloeorumrepugnante,  inua- 
des.  Ego  te  per  mediarn  ludxam 
in  Hierofolymx  eonfpechim  per- 
ducam  ,  tuumquecurrum  in  media 
vrbe  fiitam,vt  eos,tamquam  paitore 
deftitutasoi.es,  agas,  nullo  contra 

17  te  vel  musfante.  Hacc  ego  mihi 
pnefignificata,  atque  prxnuntiata, 
vt  tibi  fignificarcra ,    xnisfa   funj. 


Hac  eius  oratione  deleclati  turn  ' 
Olofernes,  tumomnes  eius  ftipa- 
tores,  eiusque  fapientiam  admirati* 
negare  vsquam  terrarum  mulierem 
esfe  cum  ea  vel  forms  elegantia,vd 
orationis  prudentia  comparandam. 
Atque  hie  Olofernes,  rec~te,  inquit,  I 
fecit  Deus,  qui  te  populo  pracmife- 
rit,  vtet  nobis  vicloria,  etdomini 
mei  conremtoribus  pernicies  con- 
tingar.  Quod  fi  tu,quam  es  et  facie  '< 
honcfta ,  et  verbis  cloqucns,  tam 
prjrfiabis,  qu  r  dixirti :  ego  eumdem 
tecum  Deum  habebo  :  tuque  domi 
Nabuchodonoforis  deges ,  et  toto 
orbe  ce'ebraberis. 


CAPVT    XIL 

,:i   conuiuium     vocata    OloftrnU. 
1  1  ./ififin  ardet  vidnam.     Olofer- 
r.u  te  ,:uitt.tia. 

DEinde  earn  iusfit  in  cellam  fux 
argenteae  fupelleclilis  intro- 
dtici ,  et  ei  ex  fuo  penu  atque 
vino  miniftrari  imperauit  Sed 
luditha,  iftis,  inquit,  non  vefcar,  ne 
id  mihi  noceat:  fed  ex  eis,  quae 
mecumadlata flint,  mihi  miniftra- 
bklir.  Et  Olofernes :  quid  fi  ifta 
defecerint?  inquit:  vnde  tibi  talia 
fubminiftrabimus  ?  quum  tui  ge- 
neris cibaria  non  habeamus.  Cui 
luditha,  fie  tu  viuas,  inquit,  domi- 
ne,  vt  ego  non  ante  confumfero, 
qnu  me  cum  habeo,  quam  Dominus 
per  me  perfecerit,  quae  decreuit. 
Ita  earn  Olofernis  famuli  in  taber- 
naculum  introduxerunt :  vbi  port- 
quam  ad  mediam  noclem  dormiuit, 
de  tcafutina  vigilia  furrexit ,  et  O- 
lotVrnifigniricatum  mifit,  vt  iube- 
retfioi  permitti  ad  preces  egredi. 
Atque  Olofernes  ftipatoribus  impe- 
rauit, ncea  prohiberetur.  Man- 
lit  auteru  in  caftris  dies  tres ,  atque 
intejea  notrti  ititabat  in  vallem  Be- 
tuli.t,  feque  aqua  infontecaftro- 
rumlauabat:  vnde  vbiadfeenaerat, 
Dounnum  orabat ,  Israelitarura 
Deum ,  vt  fe  in  viam  recreandi  po- 
pular 


V' 


Cap.  12. 13. 


IVDITHA. 


say 


gpulares  fuos  dirigeret.       Deindc 
ingresfa  tabernactilum ,  pura  ma- 
nebat ,  donee  fub  vefperam  cibum 
ocaperet.      Quarto  die  conuiuium 
habuit  Oiofernes  fuis  tantum  famu. 
lis ,  neque  eo  quemquam  inuitauit 
eorum,  quinegotiis  prserant,  et 
Bagox  fpadoni  fnorum  omnium 
lOpraefecto  fie  mandauit:        i  per- 
fuaftim  mulieri  ifti  hebrxae ,   quae 
eftapudte,  vt  adnosconuiuatum 
veniat.    Nam  noftrae  qtiidem  per- 
fon.sturpefuerit,  C\  eiusmodirou- 
lierem  fine  congresfu  dimiierimus. 
UNifi  enim  earn  pellexeiimus ,  de- 
'2-ridebit  nos.      Turn  BagoasabO- 
loferne  digresfus ,  ad  earn  ingredi- 
l3  tur ,  eamque  fie  adloquitur :      ne 
te  pigeat  tam  pulchram  pueliam, 
dominum  meum  adire,    et  tanto 
apudeumhonoreadfici,  vt  vinum 
nobiscum  ad  hilaritatetn  bibas ,  et 
hodie  eadem  conditione  fis,  qua 
mulieres  asfyriae ,  quae  domi  Na- 
4buchodonoforisadfunt.      Cui  lu- 
ditha:  nonego  ea  fum,  vt  domi- 
no meo  contradicam  :  quin,  quid- 
quid  eiplacuerit,  libenter  faciam: 
inque  eo,  donee  moriar,  gloriabor. 
5  Hxc  locuta  furgit :   feque  veftitu 
et  omni  mundo  muliebri  exornat. 
^Deindeprocesfiteius  ancilla,  et  ei 
e  regione  Ololernis  ftrauit   pedes 
humi,  quasa  Bagoa  ineiusquoti- 
dianum  vfum  acceperat ,  fuper  qui- 
bus  accumbens  ilia  cibum  caperet. 
7  Turn  Iuditha  venit  et  accubuit: 
.;."i     in  qua  Oiofernes  adeo  mente  ca- 
ptus,  et  animo  perculfus  eft,  vt  cum 
J  ea  congredi  arderet.      Quumque 
eius  follicitandre  tempus,  ex  quo 
die  earn  primam  viderat ,  aucupa- 
retur :  fie  earn  adlocutus  eft :  bibe 
fane ,  et  voluptati  nobiscum  indul- 
ge, L.  nam  mihi  places.        G.  Cui 
Iuditha :   bibam   vero ,   domine : 
nam  hie  mihi  dies  in  omni  vita 
mea    multo     clarisfimis    illuxit. 
Hoc  dido,  ccepit  coram  eocomes- 
fe  etbibere,  qu&eiusancillapara- 
uerat.    Atque  ea  delegatus  Olofer  • 


m 

:,« 
fori- 


nes,  tantum  vinihaufit,  quantum 
numquam  per  omnem  vitam  vno 
die  biberat. 


CAPVT    XIII. 

Iuditht  ad  Iouam  precatio  ,  virtus ,  roiur. 
Oiofernes  obtruncatus.  Ablatum  a  vtdua 
caput.    Laudes  vidut  ab  Oiia. 

VEfpere  eius  famulis  mature 
digresfis :  Bagoas  eius  taber- 
naculum  conclufit  extrinfe- 
cus :  dimisfique  a  domino  ii  funr, 
qui  adfuerant,  et  in  fua  cubilia  di- 
lapfi ,  quod  esfent  omnes  prolixio- 
re  defesfi  compotatione.  Ita  fo-a 
la  in  tabernaculo  relicla  Iuditha, 
quum  Oiofernes  vino  perfufus  in 
leclo  fuo  iaceret :  iusfit  ancillae  fuse, 
vt  extra  cubiculum  fuum  adftans, 
exitum  fuum  obferuaret,  ficnti 
quotidie  confuesfet:  fefe  enim  2 
ad  fuas  esfe  preces  egresfuram ,  at- 
que  eadem  Bagoae  dixit.  Igitur4 
digresfis  abea  omnibus,  neque  vllo 
prorfus  reftante  in  cubiculo :  ad- 
ftans illius  lec"to  Iuditha,  fie  cum 
animo  fuo  loquitur :  Domine,  o-  5 
mnium  rerum  praepotens  Deus,  re- 
fpice  hac  hora  opera  manuum  mea- 
rum,  ad  Hierofolymae  ornamen- 
tum,  L.  quemadmodiim  promififti. 
G.Nunc  enim  tempus  eft,  fubue-$ 
niendi  tux  posfesfioni ,  et  conata 
mea,  L.  quae  per  le  fieri posfecre- 
didi,  G.  perficiendi  in  holtiumper- 
niciem,  qui  in  nos  confurrexerunt. 
Haec  locuta  accedit  ad  ledti  columel-7 
lam,  quae  erat  ad  caput  Olofernis: 
etdetracloindeacinace,  adie&um 
accedit :  comprehenfaque  iliius  cae- 
farie,  fie  loquitur:  confirma  me 
Domine,  Deus  Israelitarum  hodier- 
no  die.  Simulque  illius  collum  g 
bis  fumma  vi  ferit ,  et  eius  amputa- 
to  capite,  corpus  a  ftragula  vefte 
deuoluit:  et,  ablato  ex  coiumellis 
vclo,  paullo  poft  egredifur,  et 
ancillae  fuae  caput  Olofernis  tradit : 
eoque  in  efcariam  peram  indito,  9 
exeunt  ambae ,  vt  crant  folitae ,  ad 
L 1  pre. 


53» 


IVDITHA. 


Cap.  13.14, 


prccandum  :  et  caftra  prztergresfe, 
vallem  illam  circurueunt :  confcen- 
foque  Betulix  monte,  ad  porlas  ve- 

loniunt.  Et  Iuditha  cuftodes  por- 
tarum  procul  adloqucns :  apcrite, 
aperitc  fane  portam,  inqnit:  Dcus, 
Deus  nofter  nobis  adeft,  vires  ad- 
huc  Hierofolymis  et  vicloriam  lar- 

■  I  giturus ,  vt  et  hodie  fecit.  Hace- 
ius  voce  audita,  oppidani  confeftim 
ad  portam  defcendunt :  et,conuo- 
eatis  fenatoribus,  parui  iuxta  ae 
niagni  concurrunt :  quandoqui- 
dem  ciseius  erat  reditus  incredi- 
bilis :  et,  aperta  porta,eas  accipitint, 
et,  faclo  ad  lucendum  igne,  circum- 

Iififtunt.  Turn  ilia  L.  iheditum 
locum  adfeendit,  fa&oque  filentio, 
G.  clara  voce  fie  eos  adloquitur : 
laudate  Detim ,  laudateDcum,  qui 
niifericordiani  fuatu  Israelis  pofte- 
ritati  non  denegauerit ,  L.  ncque  fi- 
bi  confidences  dvfenierit,  G.  fed 
hoftes  noftros  hac  nocle  meamahu 

>3  fregcrit.  Turn  caput  ex  pera  pro- 
latnm  ostendens :  ecce  caput,  in- 
quit,  Olofernis  asfyriarum  copia- 
rum  imperatoris :  ecce  fafciam ,  in 
qua  iacebat  ebrius :  quern  Domi- 
nus    muliebri    manu    rrucidaiiit : 

14  qui  Dominus  immortali»  me  in 
hoc  meo  itinere  ita  conferuauit, 
vt  ille,  mea  facie  in  fuam  pernici- 
cm  deceptus,  nullo  meum  pudo- 
remflagitio  coinquinarit,  L.  qui- 
que  me  vobis  et  fua  vicloria ,  etef- 
fugio  meo,  et  iiberatione  veftra  Ise- 

15  tain  reduxerit.  Earn  omnes  ce- 
lebrate, qui  bonus  fit,  et  dementia 

If  prxditus  xterna.  G.  Hie  omnes  ve- 
hementer  attoniti ,  Deum  fuppliei- 
ter  venerati  funt,  atqueitavnoa- 

•7nimodixerunt:  tibigratias,  De- 
us nofter,  agimus:  qui  hodierno 
die  tuorum  hoftesad  nihilum  red- 
>8egeris.  Et  Ozias:  tues,  inquit, 
o  nata ,  omnium  totius  Orbis  femi- 
narum  Deo  acceptisfima :  et  gra- 
tias  ago  Domino  Deo ,  cxli  terra- 
rumque  creatori,  qui  te  ad  trun- 
candum  principis  hoftium  noftjo- 


rum  caput  impulerit ,      G.  L.  quo  1 
facto  tanfam  tibi  hodiemo  die  no- 
minis  gloriamcomparauit,  vt  tme 
virtutis  laus  tamdiu  in  hominum 
mentibus  hjefura,  et  linguis  cele- 
branda  fit,    quamdiu    immortali» 
Dei    potentix    memores    erunt. 
G.  Pro  qua  re  Denm  precor,  vt  tej 
ad  aeternum  decus  bonis  adficiat, 
qux  quidem  in  noftri  generis  ca- 
lamitate  vitse  tux  non  perperceris, 
fed  tutun  Deo  noftro  probans  in- 
ftitutum,  noftram  fnbieris  minam. 
Atque  idem  reliqui  fefe  otiam  at-s 
que  etiam  precari  dixerunt. 


CAPVT    XIIII. 

Ad  ft/wine*  luditb*  de  eruptione  in  bofl/% 
Act  to,-  c.d  Inditbam.  Populi  laudes  ed 
l*dithmn  crlebrmdam.  Otoferr.es  ob' 
ttwnettut  a  ffadone  inuer.tiu. 


T 


Vm  Iuditha,  audite  me,  fratrei 
inquit:  hoe  caput  fumite,  et! 
in  pinnis  murorum   noftro- 
rum  fuspendire.      Deinde  vbi  di-  i 
luxcrit ,  orto  in  terra  fole ,  arma 
omnes  fumetis,  eternmpetis,  qui- 
cuinque  milites  eftis ,  ex  oppido, 
fiat ut o  duce ,  tamquam  in  campum 
ad  Asfyriorum  primas  ftationes  de* 
fceufuri,  nequetamen  defcendetis. 
Tmnilli,  fumtis  armis ,  fua  caftra 
peient,  et  Asfyrii  exercitus  duces 
cxcitabur.t :  qui  ad  Olofernis  taber- 
naculum  current :  L.      quern  vbi 
truncuni  in  fuo  fanguine  vclma- 
tum  inuenerint,  G.  timorecorrepri 
fugient  vos.      Turn  vos  et  omnes 
montani  Israelite  eos  infecuti  pas* 
fim  fternitote  per  vias.  L.  Nam  Do- 
minus cos  fub  veftris  pedibus  con- 
culcabit.      G.  Sed  antequam  haec 
fiant,vocate  mihiAchiorem  Ammo- 
nitam,  vt  videatet  agnofcatftirpis 
israeliticae  contemtorem ,  a  quo  ad 
nos  tamquam  ad  internum  misfus 
eft.    Turn  arcesfitus  eftAthiorex' 
aedibus  Ozix  ;  qui  poftquam  venit, 
et  caput  Olofernis  in  manu  cuius- 
daco  viri  in  cenuencu  aaiiMduer-,' 

tit: 


Cap.  14. 1 5. 


IVDITHA. 


53» 


tit :  animo  defectus  in  faciem  ceci- 

8  dit.  Deinde  vbi  recreatus  eft, 
Iudithx  ad  pedes  accidit,  et  eius 

9 faciem  veneratus :  ote,  inqtiit, 
non  folumin  omnibus  Iudae  taber- 
naculis,  fedetiamapudomnesgen- 
tes  felicem ,  cuius  audito  nomine 
obftupefcent.  Sed  age ,  narra  mi- 
ni,  quid  per  hosce  dies  feceris. 

C'Tum  luditha  ei  in  medio  conuen- 
tu  omnia  expofuit,  quae  fecerat, 
exquodieprcfe&aerat  ad  id  tem- 
pus ,  quo  cum  eis  loquebatur.  L. 
Deus,  inquit,  Israelitarum,  cuitu 
teftimonium  dedifti  vltorem  esfe 
hoftium  fuoruni,  caput  omnium 
infidentium  hac  nocte  mea  manu 

1  truncauit.  Quod  vt  ita  esfe  cre- 
das ,  ecce  caput  Olofernis ,  qui  fu- 
perbix  infolentia  Deum  Israelita- 
rum  defpicabatur,  et  tibi  interi- 
tum  mtnabatur,  dicens,  fe  vidh's 
Israelitis  iusfurum  esfe,  vt  tibi 
gladio  latera   transuerberarentur. 

a  G.  Poftquam  ea  dicendi  finem  fecit ; 
exclamauit  ingenti  voce  populus, 
laetusque  per  oppidumfermodisfi- 

jpatuseft.  Turn  Achior,  vifis tot 
Dei  Israelitarum  facinoribus ,  ma- 
gnam  Deo  fidem  habuit :  et ,  fui 
membri  praeputio  circumcifo ,  ad- 
fckus  eft  in  nomen  israeliticum, 
L.  cum  oTnni  generis  fui  pofterita- 

(■  te ,  G.  in  hunc  vsque  diem.  Poft- 
quam diluxit:  fuspenditur  demu- 
ro  caput  Olofcrnis.omnesque,  fum- 
tis  armis ,  facto  agmine ,  in  cliuum 
montis  exeunt.  Eos  confpicati 
Asfyrii ,  fucrum  manipulorum  du- 
ces certiores  faciunt :  qui  pot  ro  du- 
ces, tribunos  et  omnes  pracfectos 
adcunt,  atque  ii  ad  Olofernis  taber- 
naculum  vadunt,  et  eius  fummo 
dispenfatori  mandant,  vt  dominum 
expergefaciat: a  nam  feruos  in  prce- 
lium  contra  fe  aufos  esfe  defcende- 
re,  vt  tandem  pereant.L.  Igitur 
conrubernales  veniunt,  et  ad  in- 
.—gresfutn  cubiculi  tumultuantes 
«rt   ftrepitum  edunt  de  induftria ,  illius 


in 
A 

lull 
Itfl 
Dflj 

I?: 

M 


■>& 


4)  L.  muros  «  fuit  cauernis  egresfos. 


excitandi  gratia,  vt  non  ab  exci- 
tantibus ,  fed  a  perftrepentibns  ex- 
pergefieret.      Nemo  enim  asfyri<e  ,  7 
maieftatis  cubiculum  pulfare,  ant 
introeundi  causfa  aperire  audebat. 
G.  Deinde  introgresfus  Bagoas ,  ta- 1  g 
bernaculi  atriuinpulfat ;  fufpicatus, 
eum  cum  luditha  dormire.    L.  Sed  1 9 
quum  nullum  iacentis  motumau- 
ribus  perciperet,  G.  dimotisfori- 
bus  ingresfus  cubiculum,  L.  pro- 
piusad  fafciam  cubicularem  acce- 
dit :      qua  fubdufta,  G.  L.  inuenit  20 
in  fob  iacentem  in  fuo  cruore  trun- 
cum  fine  capite.      G.  Turn  ingen- 1 1 
tern  et  vehementem  cum  fletu  et  ge- 
mitu  clamorem  edens,  veftesque 
fuasdiscerpens,  tabernaculum  in- 
trat ,  in  quo  luditha  diuerfabatur : 
et,  ea  non  inuenta ,  in  medium  cce- 
tum  profilit ,  ita  vociferans :      fer-  ix 
ui  nos  perdiderunt:   vna  mulier 
hebraea  regis  Nabuchodonoforis 
domum  dedecore  adfecit :  nam  ecce 
humi  proftratum  Olofemem ,   ca- 
pite carentcm.    His  verbis  auditis,  13 
duel-ores  exercitus  asfyrii  tunicas 
fuas  dilacerare  coeperunt,  et  ve- 
hementer  animis  perturbati,  ma- 
gnum per  caftra  tumultum  et  cla- 
morem excitare. 


CAPVT    XV. 

Asfyriorum  trepidatio,  dii/ipatio,  clades  ae- 
iepta.  Iuetitha  a  Hierofalymitanis  lau- 
dibus  omata. 

HAc  re  audita,  qui  erant  in  ta- 1 
bernaculis  tanto  funt  animi 
terrore  atque  metu  attoniti  et? 
perculfi ,  vt  nemo  iam  alterius  con- 
fpe&um  ferret ,      fed  L.  deieclo  % 
capite,  reli&is  omnibus,  G.disfi- 
pati  pasfim ,  qua  per  campos ,  qua 
per  montes  diuerfi  fugerent.  L.  He-  3 
braeos ,  quos  armatos  inftare  audie- 
bant :  G.  neque non,  qui  in  monti- 
bus  circa  Betuliam  caftra  fecerant, 
infugamverfifunt.     Tuncomneij, 
Israelite  railites  in  eos  fefe  L.  cum 
LI  %  clan- 


53» 


1VDITHA.  Cap.  i$.  i(5. 


dangore  tubarum  atque  vlulatu  G. 
efFundere  :  L.et,  quoniam  Asfyrii 
r.ullo  ordine  in  fugam  ruebant  prx- 
cipites:  Israehtx  eos  vno  agmine 
perfequentcs ,  carpere,  quosciitn- 

5  que  poterant  adfequi.  Turn  O- 
zias  in  Bartomafthaim,  Bcbaim, 
Chobaim,  et  Colam,  breuiter  in 
omnes  Israelitanim  fines  dimifit, 
qui  rem  geftam  nuntiarent :  iube- 
rentque.vt  omnes  fefe  ad  perdendos 

6hoftes  eftunderent.  Hoc  accepto 
nuntio  Israelitx  vninerfi  illos  inua- 
dunt,  et  ad  Chobam  vsque  truci- 

^dant.  Itemque  Hierofolymicani 
adfuerunt,omnesque  montani,(nam 
iisquoquenuntiatumerat,  quid  in 

g  hoftium  caftris  accidisfet, )  neque 
non  Galaadita-  et  Galilxi  magnam 
eiscladem  intulerunt,  vsque  vltra 

jjDamafcum  et  eius  fines.  Ceteri 
Betui  enfes  Asfyrioruni  callra  ad- 
gresfi  diripucrttnt :  mngna*que  di- 

ir  uitias  inde  confecuti  funt.  Rtli- 
quis  potiti  funt  Israelite,  a  cxde  re- 
uerfi,  nee  non  pagani  etoppidani, 
turn  momani,  rum  campeftres  G. 
L.  onines  inagnam  omnis  prxdx 
vim,(qux  immenfa  erat,)copiani  tc- 

1 1  nuenint.  G.  Deinde  Ioacimus 
pontifex,  et  Israelitanim  fenatus 
hierolblymitanus  L.  Betuliam  G. 
venerunt,  turn  vt  beneficia,  qui 
bus  Israelitx  fuerant  diuinitnsad- 
fecti,  confirmarent,  tumvtludi- 
tham   viderent    arque    falutarent. 

1 2  Qi'i  poftquam  ad  eam  ingresfi  funt : 
earn  vno  ore  coliaudarunt  huius- 

13  modi  verbis :  Tu  es  Hierofoly- 
mx  excellentia,  tu  magna  Israeli- 
tanim gloriatio,  tu  ingens  generis 
noitri  decus,  qu*  tuctantamanu 
ilia  feceris,  et  ea  Israelitis  benefi- 
cia contuiens,   quibus    benefices 

14  Deus  fauerct:  L.  Quae  quvdem 
animo  ad  tarn  egregium  facinus  pa- 
trandum  confirmata  es ,  quod  calli- 
tatis  amans  poft  virum  tuum  ab 

15  alits  abstinueri*.  G.  Dominum 
tibi  cmnipotentem  propitiumpre- 
camur  in  omnerotemponsxterni- 


tatem.  Atque  idemreliquiomnes 
fe  precari  dixerunt.  Direpta  funt 
autem  ab  il lis  caftra  diebus  triginta, 
et  Olofernis  tabernaculum,  omnia- 
que  argentea,  lecti,  pelues ,  L. 
gemmx,  G.  denique  omnis  illius 
fnpellex  Iudithae  data  eft:  quam 
acceptaui  ilia  mulx  fux  impofuit, 
iuncl ■sqne  plauftris  fuis,  in  ea  con- 
geslir.  Turn  omnes  isr.!eiiticx 
muiieres  eius  videndx  gratia  con- 
currebant,  eamqne  collaudabant, 
et  ei  choruni  ex  fefaciebant.  I- 
pfa  thyrlbs  manibus  cepit,  et  eis 
etiam,  qux  aderanr,  mulieribus  dis- 
tribuit:  feque  et  fociam  olea  coro- 
nauit, et,  omnem  hominum  ccctum 
antecedens ,  cundtis  mulieribus  fal- 
t:tionem  pr.tibat,  fequentibus  o- 
mnibus  Israelitis  armatis  cum  co- 
ronis ,  L.  muficis  inftrumentis  et 
citharis,  G.  et  laudes  orecanenti- 
bus.  Exoria  eft  autem  Iuditha 
carmen  hoc  inter  omnes  Israelitas, 
omni  ccctu  huic  accinente  laud^- 
tioni,  atque  ita  dixit : 


CAPVT    XVI. 

IitJifh*  carmen  iid  loaam.         lout  duatt 
miinult/t/ivUtiic;  ludtt  a. 

ORdimini  Dei  mei  laudes  tym- 
panis :  cantate  Dominum  me- 
inn  cymbalis  :  huic  car- 
men  modulamini,  huius  laudes  ex- 
tollite:  huius  inuocate  nomen, 
qui  Deus  fit  bellorum  profligator  : 
qui  me,  poiitis  in  medio  populo 
caftris  fuis,  ex  infeftorum  meorum 
manu  eripuerit.  Venerat  Asfy- 
rius  ex  montibus,  abaquilone  ve- 
nerat, cum  tot  militum  millibus, 
vt  eorum  multitudo  flnuios  in- 
terchideret,  et  equitatus  valles 
operiret.  Statuerat  fines  meos1 
incendere,  iuuenes  ferro  tollere, 
laclentes  humi  profternere ,  infar 
tes  habere  prsdx ,  rapere  virgines 
Sed  eum  Dominus  omnipotens  fe 
minea  manu  refellit.  Non  enir 
deiedus  eft  potens  illc  a  iuueni- 
bus. 


Cap.  i6\ 


I  V  U  I  T  H  A. 


533 


bus,  noneumTitanum  trucidauit 
foboles,  non  immancsinuaferunt 
gigantes,  fedeimi  Iuditha  Meraris 
nata  faciei  fuse  pul<-hri*udine  fub- 

9  egit.  Nam  lugubrcm  vcftitum 
exuit,  L.  Jxtitix  indumenta  adhi- 
buit ,  G.  ad  leuandos  Israelitarum 

Mabores:  faciem  fuam  vnguento 
perunxit:  crines  fafcia  redimiuit, 
lineam  pallam  induit ,  ad  ilium  de- 
cipiendum :  eique  et  oculuni  fuis 
eripuit  foleis ,  et  animam  pulchri- 
tudine  abstulit,  et  ceruicem  trans- 
adcgit  acinace.  Horruere  Perfae 
eius  audaciam,   Medieius  fidcntia 

t  perturbati  flint.  Turn  mei  ad- 
flidti ,  L.  (iti  torridi ,  G.  viuiarunt, 
irifirmi  mei  exclamarunt :  quorum 
c'amore  pauefa&i  illi,  in  fugam 
verfi  funt.  Eos  pueilarum  con- 
fodere  nati,  vulneratos  quafi  fu- 
gitiuos  feruos :  periere  Domini 
Dei  meiacie,  cuius  Domini  laudes 

^go  cantu  conceiebrabo.  O  Do- 
mine  ,  tu  magnus  es  et  gloriofus, 
virtute  admirandus,   et  infupera- 

'<  bilis.  Tibi  feruiat  omne  tuum 
opus,  quod,  te  iubente,  fathim,  et, 
misfo  a  te  fpiritu  tuo,  conftru6him 
eft,  nee  eft  quidquam,  quod  tuo 

'  di&o  refiftat :  quin  ipfiaftmda- 
mentis  montes  cum  aquis  concu- 
tiuntur ,  in  tuo  confpectu  rupes  Ii- 
que*cunt ,  tamquam  cera.  At  tui 
reuerentibus  facilem  te  prarbes. 
Nam  parui  eft  quoduis  facrificium 
ad  te  odore  deleclandum ,  mini 
mum  eft  omnis  adeps  ad  tibi  ad 
olendum :  fed  qui  Dominum  re- 
ueretur,  is  femper  magnus  eft. 
Vx  gentibus  metim  genus  infe- 
ftantibus ,  quo»  Dominus  omnipo- 


t>)  fcilicet  propter  csdem. 


tens  vlcifcetiir  in  die  iudic    ,   i- 
gnem  et  vermes  earum  corporibus 
admouendo,  quorum  fenfu  plorent 
in  fempiternum.    Poftquam  autem  19 
Hierofolymam  ingresfi  funt,  Deura 
adorarunt,et,  0  luftrato  exercitu,fo- 
lidafacrificia  et  voluntaria,  dona- 
riaque  Iibarunt :  et  Iuditha  omnem 
Oloternis  fupelledtilem,  fibiamili- 
tibus  datam,   velamenque,   quod 
ipfa  ex  eius  cubiculo  abstulorat, 
Domino  dicata  pofuit:       fuitqueao 
populus  Hierofolyrais,  L.  hiring  vi- 
elorix  G.  Ixtitiamin  confpeclu  fan- 
fhiarii  celebrans  per  tres  menfes, 
Iuditha  cum  eis  manente.     Poftidai 
fpadum  discesferunt  infuam  quis- 
que  patriam  :  et  Iuditha ,  Betuliam 
reuerfa,  manfit  in  fuis  facultatibus : 
fuitque  flii  temporis  toto  orbe  cele- 
berrima :     mujtisque.  earn  cupien-  22, 
tibus,  null  us  tamen  eiusnotitiam 
habuit  per  omnem  eius  vitam,  ex 
quo  morruus  eft  vir  eius  Manasfes, 
et  ad  fuos  populares  adgregatus. 
Fiebat  autem  in  dies  ciarior,  et  in  13 
domo  viri  fui  confenu.it  ad  annos 
quinque  fupra  centum ,  ancillam- 
quc  fuammanumifit,     Mortua  eft24 
Betulix,  et  inManasfisvirifliitu- 
mulo  fepulta,  atque  ab  Israelitarum 
genere  dies  feptem  deplorata.    Di-25 
uifit  autem  bona  fua  ante  fuu  n  in- 
ternum propinquis,  turn  Manasfis 
viri  fui ,  turn  fui  generis.     Nv-'que  26 
deinceps  exftitit,  quilacesfer  t  Is- 
raelitas,  viuente  Iuditha,  neque  din 
poft  eius  internum.    L.  Atqtie  hu- 17 
ius.  quidem  vi6torix  dies  folk  nnis 
ab  Hebrxis  in  numero  facrjrum 
dierum  habetur  ,  et  a  Iudaeis  ex  eo 
tempore  ad  hanc  diem  colitur. 


•  * 


* 


LI 


*  * 


ESFE- 


534 


4§3  ):(  «*^  ):(  S^ 

";.■  ;■ m  ,:  ■;■,:■.  :u^ 


Cap.i. 


ESTERA. 


"A! 


CAPVT    I. 

Dttrum  ftptem  Asfueri  conuiuium.  Loci 
adp/tratus.  Rcgin*  conuiuium.  EituHem 
reght*  pertinacia  in  regent.  Confiiium 
contra  reginam. 

SSVERVS,  r  qui  ab  India  ad 
Aethiopiam  vsque  centum 
viginti  fcptem  prouincias 
imperio  tenuit,  poftea- 
quara  rcgni  folium  Sufis ,  quod  eft 
regni  caput,  adeptus  eft,  anno  regni 
fni  tertio  omnibus  fuis  proceribus 

3  et  fubditis  conuiuium  fecit ,  in 
quo  apud  eumaderantPerfarumet 
Medorumpotentisfimiquique,  vi- 
delicet  duces  et  practores  prouinci- 
arum,  quo  fui  tarn  gloriofi  regni 
opulentiam,  et  tarn  egregiumma- 

4  gnitudinis  decus  ostentaret :  idque 
conuiuium  din  durauit,  videlicet 

5  dies  centum  ocloginta.  Eo  exadro 
fpatio ,  rex  idem  omnes  homines, 
qui  inibi  Sufis  inuenti  funt,  a  mini- 
iro  ad  maximum  conuiuio  feptem 
dierum  excepit  in  atrio  hortorum 

6  regiae.  Ibi  multitia ,  carbafea ,  et 
hyacinthina  vela ,  lineis  et  purpu- 
reis  interna  funibus ,  per  argenteas 
trochleas  de  columnis  mannoreis, 

rpaidebant.  Lec~\i  erant  aureiet 
argentei  in  folo  porphyritico,  mar- 
rnoreo,  fpeculari ,  et  pyritico  collo- 

gcati.  Potabatur  poculis  aureis, 
fubinde  mutandis ,  vinum  regium 
magna  copia  pro  regiis  opibus,  po- 
tatione  legitima,  nemine cogente, 

oquod  ita  pracfcripferat  rex  fuis  o- 
mnibus  dispenfatoribus ,  vt  cuius- 

I  o  que  obfequerentur  arbitrio.      Die 

feptimo  rex  quum  animum  fuum 
vino  exhilarasfet :  mandauit  Mau- 
mani,  Bezathae,Harbonae,  Bagathae, 
Abgathae ,  Zethari ,  et  Charchanti, 
(quorum  feptem  fpadonum  minifte- 

I I  rio  vtebatur,)    vt  reginam  Vaftim, 


(quae  et  ipfa  muliebre  conuiuium 
in  Asfueri  regia  habebat, )  ad  fe  re- 
gie coronatam  arcesferent ,  quo  e- 
iusformaepulchritudinem,  quae  e- 
rat  infignis,  plebi  ac  primatibus  os- 
tenderet.      Sed  regina  Vaftis  ad  \% 
l-egis  mandatum,  per  fpadones  per- 
latum,  venire  recufauit.      Qiiare  13 
vehementi  incenfus  ira  rex ,  fapi- 
entes  rerum  perito?,  ( folebat  enim 
rex  omnibus  legis  iurisque  pruden- 
tibus  negotia  proponere ,    et  erant  1 4 
turn  ei  proximi  Charfena ,  Sethar, 
Admatha,  Tharfis,  Mares,  Marfa- 
na,  et  Mamuchan,  feptem  Perfarum 
Medorumque  principes ,  cum  rege 
verfantes ,  et  in  regno  primum  di- 
gnitatis locum  obtinentes, )    hosij 
inquam  interrogat,  quid  fit  regina 
Vafti  faciendum,  quae  regis  Asfueri 
mandato,    a   fpadonibus  perlato, 
non  paruerit.      Turn  Mamuchan  it 
apud  regem  et  proceres  verba  facit 
in  banc  fententiam  :  non  folum  in 
vegem  peccanit  regina  Vaftis,  fed 
efiam  in  omnes  vel  principes  vel 
plebeios ,  qui  funt  in  omnibus  re- 
gis Asfueri    prouinciis.       Omnes  1» 
enim  mulieres,  diuulgata  hac  de 
regina  faina,  fuos  habebunt  defpe- 
clui  maritos ,  quum  dicetur,  regi- 
nam Vaftim,  ab  Asfuero  rege  arces- 
fitam,  non  venisfe.        Atque  hoc  i| 
reginae  factum  obiicient  aliquan- 
do    primaria;  Perfidis  et  Mediae 
mulieres,  quae  id  audiuerint,  o- 
mnibus  regiis   proceribus:    quae 
res  magnum  contemtum    pariet, 
et  indignitatem.      Quamobrem  fi  v 
tibi  rex  ita  placet :  promulgetur 
regium  a  te  decretum ,  idque  irre- 
uocabili  perfica  et  medica  lege  fcri- 
ptum,  n«  regina  Vaftis  inconfpe- 
cium  regis  Asfueri  veniat,  eiusque 


regnum  alteri ,  ea  meliori ,  tradas. 

Hac 

)  '•':-  Cratch  vecatur  Artaxerxes,  Xerxis  filius,  au<ftorc  Icfejjho. 


Cap.  i.  2. 


BSTERA. 


53? 


>Hactua,  rex,  audita  fententia ,  et 

{>er  totum  imperiura  timm ,  quam 
ate  patet,  publicata:  nulla  mu- 
liererit,  quae  non  in  pretio  fuum 
habeat  coniugem:  fivie  is  magnus 
.  fit ,  flue  paruus.  Placuit  et  regi  et 
proceribus  ea  fententia.  Mamu- 
chanisque  confilium  fecutus  rex, 
liitcras  dimifit  in  omnes  fuas  pro- 
uincias,  cuiusque  velregionislit- 
teris  vel  populi  fermone  fcriptas, 
et  vernacuia  lingua  expiicatas :  qui- 
bas  fanciebat ,  vt  fuse  quisque  donii 
vir  iniperaret. 

CAPVT    II. 

i^otut.  qutritur  coninx  At/pert,  Mardo- 
cbtm  ,  et  Eftera.  lftiui  forma,  etfou.or, 
et  regium  dtademn.  Nuptiarum  celebra- 
tio.  Ccniuratio  per  Mardocluxm  de- 
tetta. 

POftea  quum  rex,  fedata  ira, 
Vaftim  eiusque  factum  et 
contra  earn  decyctum  recorda- 
-retur:  fuaferunt  ei  ipfiusadmi- 
niftii  famuli,  vt  puellas  virgines 
forma  pr^ftantes  curarct  fibi  con- 
quirendas,  et  huic  negotio  in 
omnibus  imperii  fui  regionibus 
certos  prxftceret ,  qui  omnes  puel- 
las virgines  fade  elegantes ,  in  Sufa 
caput  regni  congregarent ,  in  do- 
nium  mulierum ,  fub  curam  Hegaei 
fpadonis  regii,  mulierum  cufto- 
dis ,  qui  eis  mundum  muliebrem 

|.  miniftraret :  ac  quae  puella  regi 
placeret,   ea  pro  Vafti  regnaret. 

J  Hoc  confilium  rex  adprobans ,  fe- 

|;  cutus  eft.  Erat  Sufis  Iudaeus  qui- 
dam  nomine  Mardochaeus,  Iairis 
filius,  Semeis  filii,  Cis  filii,  Ie- 

}>minienfis,  qui  Hierofolymis  eo 
captiuus  fuerat  deportatus,  vna 
cum  his,  quos  cum  lechonia  Iudxae 
rege  transtulerat  Nabuchodonofor 

'J  Babyloniae  rex„  Is  erat  tutor  Ha- 
dafx ,  hoc  eft  Efierae ,  patrui  fui 
filiae,  vtroque  parente  orbatae, 
puellae  eleganti  forma  et  facie  venu- 
fta ,  quam  patre  et  matre  orbatam 

\l  fibi  adfciuerat  pro  filia.      Use  Es- 


tera,  quum,  audito regis mandato 
atque  decreto,  multz  puellx  Sufq 
congregarentur  in  curam  Hegaei, 
deducta  eft  in  regiam  in  cuftodiam 
Hegaei  mulierum  cuftodis,  Qua  9 
ilk-  ddecratus ,  quum  earn  proba- 
uisfet:  contmuo  mundum  ei,  et 
praebenda  dedit ,  et  feptem  pedisfe- 
quas  ex  regia ,  vt  ftatutum  erat ,  at- 
tribuit:  earaque  cum  fuis  pedisfe- 
quisin  lautisfimam  partem  domus 
mulierum  transtulit.  Neque  in- 
dicauit  Eftera  genus  aut  patriam 
fuam.  Vetuerat  enim  Mardochae-  10 
us ;  isque  fingulis  diebus  in  vefti- 
bulo  doiiiiis  mulierum  obuerfaba- 
tur,  quo  fciret,  vt  valeret  Eftera, 
et  quid  ea  h'eret.  Solebant  autem  I S 
fingulae  puellae  poft  certum  tempo- 
ris  fpatium,  vt  ferebat  mulierum 
ratio,  ad  regem  Asfuerum  intro-- 
mitti ,  videUcet  exa&is  duodecini 
menfibus,,  Nam  ita  peragebatur  ia 
earum  comendi  fpatium,  fex 
menfibus  oleo  myrtino  attributis, 
et  totidem  odoribus  et  pigmentis 
muliebribus»  Ita  demum  puella  13 
ad  regem  ex  gynaecio  in  regiam  in- 
tromittebatur ,  vt  is  cum  ea  rem 
haberet,  eique  ad  eum  venturae 
dabatur ,  quodcumque  poftulasfet 
ornamenrum.  Veniebat  autem  14 
vefpere ,  et  mane  in  alteram  gynae- 
cium  redibat,  in  curam  Safagazi  re- 
gii fpadonis,  concubinarum  cura- 
tor is  :  neque  amplius  ad  regem  in- 
tromit t ebatur ,  nifi  ea,  dekctato  K- 
ge,  vocareiur  nominatim.  Igi-i^ 
tur  transaefco  Efterae  Abichailia 
Mardoch.tipatruifiliaf,(quiMardo- 
chaeus  earn  fibi  in  filiam  cooptauc- 
rat, )  fpatio  quo  ad  regem  admitte- 
retur,  nullum  petiit  ornatum, 
nifi  quern  Hegaeus  "regis  fpado  mu- 
lierum curator  dixisfet ,  et  taraea 
omnium  fpeclantium  oculis  grata 
fuit:  Atque  vbi  ad  regem  in  pa- 16 
latium  menfe  Tebeth,  qui  decimus 
eft,  deduclaert,  anno illius regni 
feptimo  ;  ille  earn  fupra  omnes  mu- 
Ueres  amauit,  tantoque  omnium 
L 1  4  vir- 


55« 


virgimim  gratisfimam  habuit  et 
rarisfimam,  vt  eius  capiti  regium 
impofuerit  diadema,  eamque  pro 

•7Vafti  reginam  fecerif.  Deinde 
Efterae  nuptias  laute  celebrauit,  in- 
uitatis  ad  eas  fuis  omnibus  proceri- 
btTs  et  adfeclis,  et  immunitatem 
prouinciis  largitus  eft:   dignaque 

1 8  rege  munera  donauit.  Ac  quum 
virgines  iterum  congregarentur : 
Mardochaeus  ad   regis  fores  ma- 

I9nebat.  Neque  vero  Eftera  patri- 
ae aut  genus  fuum  patefecerat, 
qreniadmodum  praeceperat  ei  Mar- 
dochaeus :  cuius  i)Ia  mandata  non 
aliter  exfequebatur ,  quam  quum 

40  in  eius  tutela  foret.  Per  id  tem- 
pus,quo  Mardochaeus  ad  regiae  por- 
tam  habitabat ,  Bagathan  et  Tha- 
res,  duo  regis  fpadones,  de  nu- 
mero  atrienfium ,  regi  Asfuero  in- 
fenfi,  ei  man  um  adferre  conati  funt. 

*i  Qiiam  rem  vbi  didicit  Mardochae- 
us :  Efterae  reginx  indicauit,  Efte- 
ra porro  regi  nomine  Mardochxi 

42-euuntiauit.  Quaefita  et  depre- 
henfa  re ,  i II i  ambo  in  crucem  fub- 
laii  funt,  et  ea  res  in  annates  apud 
re  gem  relata  eft. 

- T 

CAPVT    III. 

Am anit  fauor  apui  Asfutrum.  Msrdocb*- 
tu  Amanem  non  veneram.  Aman  in  Iu- 
dtos  perdendos. 

1  TT|Oftea  rex  Amanem,  Amadathae 
l-'rilium,  Agagxum  in  tantum 
■*-  dignitatis  faftigiumeuexit,  vt 
ei  federa  fiipra  omnes ,  quos  apud 
fe  proceres-  habebat,   collocaret: 

%  Amanemque  omnes  regii  ad  regis 
portam  habitantcs  fnbmisfe  vene- 
rarentur ;  quod  ita  de  eo  rex  impe- 

3  rasfet.  Sed  Mardochaeus  neque 
fb  fubmittebat,  neque  honorem 
praeftabat,  atque  a  regiis,  qui  ad 
portam  regis  erant,  caftigatus,  quod 
contra  regis  mandatum  faceret,  et 
aliquot  diebus  admonitus,  tamen 

4non  obtemperabat.  Itaqueidilli 
Amani  nuntiarunt,  vt  viderent 


E  S  T  E  R  A.  Cap.».?. 

an  Mardochaeus  in  eo  perfeueraret : 
intellexerantenim,  eumesfe  Iudae- 
um.    Aman  videns,  Mardochxum  5 
fibi  non  fubmittere  fe ,  neque  ho- 
norem habere,  ira  plenus,  parum 
esfe  ratus  foli  Mardochaeo  roantim 
adferre,       conatus  eft  vniuerfos6 
Iudxos,  (  quos  esfe  Mardcchxi  po- 
pularesintelIexerat,)quotquot  erant 
intoto  Asfueri  iraperio,  perdere. 
Igitur  menfe  primo ,  qui  eft  Nifan,  ^ 
Asfuero  annum  regnante  duodeci- 
mum,  curauit  Aman  fortemapud 
fe  iaciendam :  et  du&is  ordine  die- 
bus,  atque  menfibivs,  quum  men- 
fis  Adar,  qui  duodecimus  eft,  for- 
te accidisfet,  regem  ficeftadlocu- 
tus:        Eft  quaedam  intc  ceterasS 
nationes  difperfa ,  disfipataque  per 
omnes  imperii  tui  fines  hominum 
natio ,  qui  le^es  ab  omnium  genti- 
um legibus  alienas  habent,  neque 
regiis  parent  legibus ,  quos  quidem 
tolerari,  tibi,  rex,  nonexpedit.    Si } 
tibi ,  rex ,  placet ,  fcripto  promul- 
getur,    vt  intereant:  ego  decern 
argenti  talentorum  millia  procura- 
toribus  inmanum  adpendam,  quae 
in  fifcura  referantur.      Turn  rex  I 
annulum  fibi  de  manu  detrahit,  et 
Amani,  Amadathx  filio ,  Agagxo, 
Iudaeorum  hofti  tradit :       feque  ei  I 
et  argentum  remittere,  etnationem 
illam  dicit  in  poteftatempermif fe- 
re.   Itaque,  conuocatis  menfis  pri- I 
mi  die  decimo  tertio  regiis  fcribis, 
fcripti  funt  Amanis  arbitratu  codi- 
cilli  ad  regis  fatrapas ,  et  ad  fingula- 
rum  prstores  prouinciarum,  fingu- 
larumque  nationum  principes :  ii- 
que  cuiusque  vel  regionis  litteris, 
vel  populi  fermone ,  nomine  regis 
Asfueri ,  eiusdemque  annulo  fubfi- 
gnati,  qui  misfi  funt  per  curfores  in 
omnes  regis  prouincias ,  in  quibus 
codicillis  hoc  iubebatur,  vt  vni- 
uerfi  Iudaci ,  iuuenes ,  fenes ,  par- 
uuli,  muliercs  vno  die  exftirpa- 
rentur,  in^erricerentur,  perderen- 
tur,    videlicet  decimo  tertio  die 
men/is  duodecimi,  qui  eft  Adar, 

eo- 


Cap.  a.  4. 


E  S  T  E  R  A. 


537 


heerumque  bona  diriperentur.     <7. 

I   Ert  autem  hoc  epiftolx  exemuhun. 

REX  MAGNVS  ARTAXERXES, 

I   ie<5toribtis  centum  viainti  fepcm 

I   prouinciartim ,    que  ab  India  ad 

\   Acthiopiam  conrinentur,   et  prae- 

t   toribus    fubdicis,      hare     fcribit. 

I  f  Quum  multarum  gentium  domira- 

r.   turn,  et  tofius  orbis  imperiumeon- 

fecutus  esfem  :  volui.  non  potentix 

t  audaciafuperbiendo,  fed  mitiuset 

I   cum  comitate  Temper  agendo ,  Tub- 

ditorum  vitam  perpetuo  tranquil. 

lamreddere,  et,  regnum  vsque ad 

extremos  fines  quietum  peruium- 

que  praeftando,  enndris  optaam  ho- 

^  minibus  renouare  pacem.       Qut 

\  res  quo  paclo  ad  exitum  perduci 

:  posfet,  quum  confiliariosinterro- 

gauisfem:  vir  apud  nos  prudentia 

eximius,  in  beneuolentia  conftan 

tisfimus,  firma  fide  probatus,  et 

'  fecundum  regni  decus  adeptus  A- 

i  man  nobis  demonflrauit,   omni- 

I  bus  per  erbem  nationibus  permix- 

,  turn  esfe  inuifum  quemdampopu- 

1  him,  legibusomni  genti  contrari. 

um  ,  regum  imperia  perpetuo  de- 

trcdanrem,  vt  iam  cqn&rutuni  a 

.  nobis  imperium  non  posfit  inolfen- 

'  fo  llatu   manere.       Q;uim  igitur 

nobis  peripeclum  fit,  hanc  vnjm 

maxime  gentem  ita  esfe  compofi. 

■  tarn,  vt  omnibus  temper homini- 

buscontrariafit,   pcrcgrina  legum 

raticne  discrepct,  et, noftris  inimi- 

,  ca  rebus,  pesfimorum  fit  malorum 

causfa,  vt  regnum  tranquiiluatem 

'  non  adfequatur :      impei  a:r>us ,  vt 

qui  vobis  fignificati  fucrint  in  fcri- 

ptis  Amanis  rerum   adminiftrato- 

ris,  etalteriusnoftri  patris,  ii  o- 

mnes  cum  mulieribus  et   liberis, 

hoftili  ferro,   fine  vlla  mifericor- 

diaautvenia,  ftirpitus  euertantur 

d  decimo  tertio  die  menfis  duodeci- 

mi,  qui  eft  Adar,  inibntis  anni : 

>  vt  ct  veteres  ct  horfierni  inimici, 

vrtrj  die  vi  in  orcura  demisfi,  res 

nobis  in  poftenim  quietas  omnia* 


tranquillasque  praeftent.  H,  Hac  19 
perfcripta  fententia,  qua  edi&urn 
per  ornnes  promulgaretur  regio- 
ns, omnibus  nationibus  manife- 
ftttm,  vt  esfent  homines  ad  ilium 
diem  parati :  profectt  funt  curfo- 
res  'inperio regis,  etedichim  Sufi3 
: ■ronjulgatum  eft;  quum  rex  in- 
te:(-3  et  Aman  adepulas  aecumbe. 
reuf,  ct  Sufa  vrbs  esfet  in  lu&u. 

capvt  mr, 

IitLnhmi  fUaa&M.  Efltra  /id  ALirdoth*. 
11..  in» fr/nndum.  Aid  louam  pro  I*d*U 
Murdoch***.  Rrgine  Efier*  anxia  ad 
Imuem  f.ro/hi;  populayiint. 

|Anc  omnem  rem  poftquam1 
"I  refciuit  Mardochaeus:  vefti- 
-*■  turn  fuum  discerpere,  cento- 
netr.induere,  confpergi  puluere,  et 
in  mcdiam  vrbem  egresfus,  magnos 
e^triftesedereclamores,  G.infon. 
tern  nationem  deleri  vociferans, 
/..  et  vsque  ad  regis  portac  con-4 
fpectum  progredi :  nam  ad  portara 
ipfara  centone  induto  venire  non 
Itcebtt.  Interea  vbique  terrarnm, • 
qi.;oc  unique  regis  mandatum  decre- 
tumque  perlatum  erat ,  magno  ver- 
faUn1.  ur  in  luclu  Iudiri,  ieiunantes, 
plorantes,  lamentantes,  centonibus 
et  pulueie  magna  pars  confperfL 
Quod  poftquam  eft  Eftera?  regime* 
per  ciuspedisfequas  etfpadonesde 
Maruoch.ro  nuntiatum:  cenfter- 
nata  vehementer,  veftitum  Mar- 
docharo  mifit,  quem,  depofito  cen- 
tone ,  uidueret.  Quem  quum  ille- 
non  accepisfet:  vocauit  Eftcra 
Athachura  vnum  de  regis  fpadoni- 
bus.  (ibi  a  rcge attributum,  eumque 
adMardochxumireiusfit,  vt  dlfcc 
ret ,  quidnam  rei  esfet,  et  qu.x  eius 
cans';)  foret?  Athachus  adMar-$ 
doc  h  i •  1 1  m  proficifcitur  in  quamdam 
vrbis  aream ,  quae  erat  ante  portam 
regis.      Cui  Mardochxus  omnem  y 


cafuir.  fuum  exponit,  oblationem- 
que  pecuniae,  quam  fc  Aman  fo- 
Ll  >  lutu. 

*)  In  Grsco  eft  decimo  q^artv) ,  f.d  mcoduin  es:"«  cstcad't  t«>ta  hifto.ia. 


53« 


ES  T  ER  A 


Cap.  4, 


luturum  esfe  in  fifcum  promifis- 
fet ,  dummodo  perderentur  ludxi  : 
8  turn  ei  libellorum  decreti ,  Suh'i  ad 
cuertendos  ludaeos  propofiti,exem- 
plum  dat ,  quod  Efterx  ostendat  et 
lndicet,  horteturque,  vtregem  ad- 
eat,  eteuni  pro  fuz  nauonis-  homi- 
f  nibus  fupphciter  oret  Athachus 
ad  Efteram  Mardoch.ri  verba  re- 

lofert.  Turn  Eiiera  Athacho  ad 
Mardochaeum  huiusmodi  mandaia 

II  dat:  fciunt  omnes  regis  et  ftipa- 
toresetprouinciales,  legem  femel 
esfe  latam,  vt  quisqiiis  vir  reminaue 
ad  regemin  interioremanlamnon 
vocatus  accesferit,  occidatur,  r.ifi 
cui  rex  virg?.ni  auream  porrexerit, 
Vt  viuat.    Atqui  ego  ad  regem  hoc 

t%  iam  triduo  non  Hun  arcesfica.  His 
Efterae  dtclis  Mardoch.-co  rennntia- 
tis:  iusfit  Mardoch;cnsh:cc  Efterx 

13  refcrri :  noli  putare,  te  Jbtam  [u- 
daeorum  propterea  cuafuram  e?fe, 

14  quod  es  in  regia.  Nam  u  hoc 
tempore  tacueris:  exflftet  Iudxis 
aliunde  recrcatioatque  falus ,  et  (u 
tuaquedomus  patria  peribitis:  at- 
que  hand  fcio ,  an  ad  huiusmodi 

*5tempusregnum  adeptafis.  Turn 
Eftera  Mardochaco  ira  renuntiari 
iubet :  i  conuocatum  -Iudreos  o- 
mnes,  qui  Sufis  adfunr,  vtpro  me 
ieiunent,  et  triduo  a  cibo  atque 
potione  nofies  diesque  abstineant : 

1 6  quod  idem  ego  vna  cum  meispe- 
disfequisfaciam,  atque  ita  demum 
regem,  quamuis  contra  legem,con- 
ueniam  :  quod  fi  pereo,  peream. 

17  Hoc  Efterae  mandatum  Mardochae- 
us  omnino  exfecutum  iuit.  G.  De- 
unique  tot  cius  opera  recordans, 

1 8  precatus  eft  in  haec  verba :  Do- 
mine  rex  omnipotens,  hocquidem 
totura  in  tua  poteftate  eft :  nee  eft, 
qui  tibi  contraueniat ,  volenti  con- 

19  feruare  Israelitas.  Nam  tu  cxluni 
et  terram,  etquidquid  admirandum 
fubcxloeft,  fecifti,  omniumque 
Dominus  cs,nec  eft  qui  tibiDomino 

aorepngner.  Omnia  tu  nofti :  tu 
ftis ,  Domine,  non  me  contumelia, 


neque  fuperbia,  neque  gloriae  cu. 
piditatefecisfe,  vt  fuperbum  Ama- 
nemnoncolerem.     Etenim  liben-21 
ter  vet  eius  pedum  veftigia  pro 
Israelitarum    falure    deoscularer. 
Sed  id  feci,  ne  hominis  gloriam  Dei  H 
glorix  prsponerem,    neu  quern, 
prxterte  Dominum  raeum ,  adora- 
rem :  nedum ,  vt  id  arrogantia  fe- 
ccrim.      Quapropter,  o  Domine  13 
Deus  rex,  parce  tuis  nobis,  quos  illi 
ad  exitium  defignant ,  et  tuara  anti- 
quam  delere  posfesfionem  concu- 
pifcunt.      Noli  tuam  partem  de-24 
ipicere ,  quam  ipfe  tibi  ex  Aegypto 
redeinilli :  exaudi  meas  preces ,  et 
tux  forti  propitins  efto :  conuerte 
lucrum  noftrum  in  epulas ,  vt  vi- 
uentes  tuum  celebremus  nomen, 
Domine:  neue  tuorum  ora  laudato, 
rumaboleueris,  Domine.    Omnes  25 
quoque  Israelite ,  quum  mors  eis 
ob  oculos  verfaretur ,  totis  viribus 
querebantur.     Et  Eftera  reginain  26 
mortis  aeftu  anxia,  ad  Dominum 
confogit :  depofitoque  fplendidiore 
veftitu,   angoris  et  lu&us  veftes 
induit ,  et  pro  fuperbis  odoribus 
caput  fuum  puluereet  fimoopple. 
uit,  corpusque  fuum  multum  ad- 
ftiftauit:      et  omnia,  vbi  laetari  27 
folebat,  loca  intorris  fuis  crinibus 
replenit,  atque  ita  Domino  Israeli- 
tarum Deo fupplicauit,  his  verbis: 
Domine  mi,  rex  nofter,  tu  folus  es,  28 
fuccurre  mjhi  foli,  et  adiutoreni 
nullum  practer  te  habenti,  qux  in 
tarn  pexfenti  verfor  periculo.     E-  29 
quidem  audiebam  iam  a  teneris  in 
mea  tribu  patria,  vttu,  Domine,  et 
Israelitas  ex  omnibus  gentibus ,  et 
patres  noftros  ex  omnibus  ipforum 
maioribus  ad  aeternam  defumfisfes 
posfesfionem,eisque  promisfa  prae- 
ftitisfes.      Et  nunc  peccatis  noftris  30 
oflenfus ,  tradidifti  nos  in  hoftium 
mantis :  quoniam  eorum  diis  ho- 
norem  habuimus,  ct  me ritotu  qui- 
dem, Domine.       Sed  illi  noitrx3l 
feruitutis  acerbitate  non  contend, 
fimulacris  fuis,  ( manibus  in  manus 
infer- 


Cap.  4.?. 


E  S  T  E  R  A. 


539 


inferds, )  polliciti  funt,  fefe  tua  pla- 
cita  refcisfuros,  tuam  posfesfioncm 
aboiituros,tuoruin  ora  laudatoruni 
obftru&iiros ,  tui  exftin&uros  glo- 
riara  fani  atque  arae,  aperturos  gen- 
tium ora  ad  variorum  virtutes  de- 
orumpracdicandas,  mortalique  regi 
perpetuam  conciliaturos   admira- 

32bilitatem.  Noli,  Domine,  tuum 
fceptrum  iis  tradere,qui  nihil  funt ; 
ne  noftrum  cafum  derideant :  fed 
ipforum  confilium  in  ipfos  retor- 
que,  et  in  huiusnoftriprincipem 

3  3  mali  exeraplum  ede.  Memento, 
Domine ,  vt  in  noftro  difficili  tem- 
pore innotefcas,  etme,  odiuorum 
rex,  et  omnis  moderator  imperii, 

34  continues.  Suggere  ori  meo  fa- 
cundam  orationem  apud  leonem, 
et  eius  animum  traduc  ad  odium 
oppugnatoris noftri ,  ad  ipfius,  et 
eorum,  qui  cum  eo  fentiunt,  perni- 
ciem :  nos  vero  tua  manu  tucre ,  et 
mihi  deferrae  nullumque  practer  te 

35  habenti,  Domine,  fubueni.  Habes 
omnium,  cognitionem :  fcis,  me  im- 
proborum  gloriam  pdisfe ,  et  ab  in- 
circumciforum ,  omniumque  alie- 

3<5  norum  concubitu  abhorrere.  Tu 
fcis ,  me  necesfitate  cogi :  nam  hoc 
quidem  meum  infigne  fuperbiac, 
quod  in  capite  fero,  turn  qmun 
prodeoin  publicum  a  deteftor,  et 
deteftor,  tamquam  menftruis  inqui- 
natum  pannum:  nequc  id  gefto, 

3?  quibus  diebus «  quieilo  :  neque 
ego  tua  ad  Amanis  menfam.  epulata 
film ,  neque  regis  decoraui  conui- 
uium,  neque  libatorium  vinum 
bibi :  neque,  poftcaquani  conditio- 
nem  mutaui ,  ha&enus  vlla  re  de- 
le&ata  fum,  praeterquam  te,  Domi- 
ne, Deus  Abrahami,  Dens  omnium 

38potcntisfime:  exaudi  defperato- 
rum  vocem,  et  nos  ab  iuiproborum 
manu  tuere ,  meque  hoc  metu  li- 
bera. H. 


CAPVT    V. 

Eflir*  crnr.twi ,  -venuflM ,  frbmi.'J/o  /id  re- 
()  dmni  ma-.eo. 


gem.  Erga  reginam  regit  dementia.  Re- 
git!* conuiitium.  Pro  Mardocheo  crux 
farata. 

.Einde  die  tertio,  G.  peracla  j 
'  fupplicatiqne  L.  feruilem  ha- 
bitum  exuit,  et  H.  fe  regie 
veftit,  et  G.  fplendorem  fuumin- 
duit:  L.eoqueilmftrata,  inuocato 
omnium  infpeclore  et  feruatore 
Deo,  duas  adfumfit  pedisfequas, 
qtiarum  vniauafi  prac  deliciis  in- 
nitebatur:  aftera  infequebatur,  e- 
ius  veftitum  fustentans.  Ipfa  pul-  % 
chritudinis  flore  rubens ,  hilari ,  et 
ad  amorem  compofito  vultu,  animi 
metu  anxia,  per  omnes  ingresfa 
ianuas,  H.  conftitit  in  interiore 
atrio  regiae,  in  fronte  regiap,  G.  an- 
te regem.  H.  Rex  vt  in  folio  fe- 3 
debat  in  regia ,  contra  ingresfum 
domus,  G.  magnifice  ornatns,  totus 
auro  gemmisque  nifens,  et  per- 
quam  terribilis,  fublato  vultu,  qui 
fplendore  ardebai,  reginam  adeo 
ferociteradfpesit,  vtilla  collabere- 
tur :  et  deftituta  viribus ,  mutato 
colore,  in  comitantis  pedisfequae 
caput  incumberet.  Hie  rex ,  eius  4 
animo  diuinitus  ad  manfuetudinem 
verfo,  trepidus  ex  folio  defilir, 
eamque,  fuisexceptamvlnis,  poft- 
quam  ilia  fe  collegit ,  folatur  verbis 
placidis:  quid  eft  Eftera  ?  inquit:} 
ego  fum  tuns  frater,bono  cs  animo : 
non  moriere :  nam  commune  no- 
bis imperium eft:  accede.  Tum<S 
H.  fublatamaureamvirgam,  quarn 
manugerebat,porrigit  Eftera?.  G.Et 
eius  ceruici  admouet.  //.  Et  ilia 
virgae  caput  osculata  eft.  G-  Turn 
rex ,  loquere  mihi ,  inquit.  Cui  7 
ilia,  quumtediuinifimilem  angeli 
vidisfem,  inquit,  turbata  fum  ani- 
mo ,  metu  fplendoris  tui :  nam  ad- 
miiabilises,  domine,  etvenuftate 
plenum  habes  vultum.  Hsc  dura 
loquitur,  defedra  viribus  collabitur. 
Turn  rex  turbari,  et  omnes  eius  J 
adfeetaiores  earn  confolari,  et, 
H.  quid  vis ,  rex  inquit ,  £b(lera  re- 
gina* 


54° 


E  S  T  E  R  A. 


Cap.  5.^. 


gina?  aut  quid  petis?  Id  enimvel 
vsquead  regni  dimidium  impetra- 
o  bis.  Cui  Eftera :  G.  hodiernns 
mihi  dies,  inquit,  infignis  eft,  quod, 
H. fitibi  rex  ita  placet,  venies  tu 
vna  cum  Aniane  hodie  ad  conui- 

louium,  quod  tibi  paraui.  Turn 
rex  iusfit  Amanem  confeftim  ar- 
cesfi,  vt  Eftera  obfequeretur,  vene- 
runtque  rex  et Aman  ad  conuiu ium, 

1 1  quod  Eftera  parauerar .  Atqi  ic  ibi 
inter  pocula  rex  fie  Efteram  adlo- 
quitur :  quod  eft  tuum  poftulatum  ? 
nam  idobtinebis :  ac,  etiamfi  regni 
dimidium  petiens,  tamen  id  riet. 

It  Cui  Eftera,  peto.  inquit  refpon- 
dens,  oroque,  fitibi  rex  grara  Aim, 
et  fitibi  viaetur  mihi  poftulata  coai- 
cedere,  etquod  oro  facere,  vt  tu 
MX.  et  Amai:  adonuiaiun,  quod 
vobisparabo,  rrieaus:  e:  eras  fa- 

13  ciam,  quod  iubes.  IgUur  Aman 
eo  die  gjuidens ,  ct  lxto  animo 
egre.-fus,  quuui  v-idisfet  pro  fort- 
bus  rehire  Mardoehxum ,  Gbi  ne- 
queadfurgentem,  neque  cedemem, 
ira  plenus  in  cum ,  tamen  disfimu- 

I4lauit:  et  doiuum  reuerfus  ami- 
cos  fuos ,  et  Zarefam  vxcrem  arces- 
fit,  eUfquefuamgloriam,  diuitias, 
ct  liberum  mukuudinem  exponit: 
rum  in  quamai»  estet  a  rege  digni- 
tatem euedus ,  et  fupra  onmes  pro- 

15  ceres  et  regis  adfecias  elatus.  Quin- 
etiam  nullum,  inquit,  cum  rege 
vocauit  Eftera  regina  ad  conuiui- 
um ,  quod  habtiit ,  pr«cter  me :  a 
qua  fum  eriam  in  crastinum  cum  re- 

16  ge  inuitatus.  Et  tamen  hxc  o- 
mnia  nihil  me  iuuant ,  quamdiu  ad 
regie  fores  fedentera  video  Mar- 

17  dochxum  Iudaeum.  Turn  Zare- 
fa  vxor ,  et  omnes  amici  fuadent, 
vt  cmet  erigendam  crucem  quin- 
quaginta  cubitorum ,  et  mane  a  re- 
ge contendat,  vt  in  earn  totlatur 
Mardochxus ,  atque  ita  commiium 

18  cum  rege  Ixtus  ineat.  Hoc  confi- 
lium  probauit  Aman,  et  crucem 
fecit. 


CAPVT    VI. 

In  commentarht  Mardochti  fludium ,  ac 
fides  in  legem.  Ad  Amanem  Asfuerm. 
Orv.ans  Mardoehxum  Aman ,  merens. 

17  A  nocte  rex  quum  infomnis  es- 1 
I  fet:  iusfitadferri  rerumgefta- 
rum   commentaries :    qiubus 
apud  regem  legendis ,      repertum  z 
eft  fcriprum  de  patefac"Va  a  Mardo- 
chxo  coniuratione  Baga  hs  etTha- 
ris  duorum  regis  fpadonum ,   qui 
erant  ex  atrienfibus,  qui  regi  As- 
fuero  manumadferre  conati  esfent. 
Turn  rex  qu  rfiuit ,  quid  ex  ea  re  3 
honoris  fuisfet  aut  dignitatis  Mar- 
dochxus confecutus.      Quunique4 
iuuene*   regis   famuli    negasfent, 
eum  qwidquam  fuisfe  conlecutum: 
quxfiuitrex,  ecquisesfct  in  atrio. 
Venerat  autem  Aman  ad  regtx  atri-  5 
umexterius,  vt  cum  rege  ageretde 
fu>pendendo  Mardoch.ro  in  pati- 
bulo ,  quod  ei  parauerat.      Itaque  6 
refponderunt famuli,  adesfe  Ama- 
nein  in  atrio.        Turn  rex  eum  7 
nisfit  introduci,    et   intromisfum 
fie  eft  adlocutus:  quid  homini  fie- 
ri debet ,  quern  rex  honore  vult 
adfici  ?      Hie  Aman  cogitans ,  ne-  8 
minem  esfe ,  cui  rex  plus  vellet  ho- 
noris tribuere,  quamfibi:  fie  regi 
refpondet :  cut  rex  honorem  vult 
haberi,  huic  regius  adferaturve- 
ftitus,   quo  rex   induitur,   et  e- 
quus ,  in  quo  rex  equitat,  cuiusque 
capiti  regia  imponitur  corona ,  at- 
que is  veftitus  et  equus  tradatur 
aiicui  de  prxcipuis  regis  proceri- 
bus:    turn  ille  ,  quern  rex  vult  ho- 9 
noratum ,  imponatur  equo  in  vrbis 
foro,  atque  ante  eum  in  huncmo- 
dum  proclametur:  fie  fit  homini, 
cui  rex  honorem  vult  haberi.      Et  t< 
rex :  cape,  ( inquit  Amani,)  propere 
veftitum  et  equum,  vt  dixifti,  et 
ifto  modo  facito  Mardochxo  Iu- 
dxo ,  ad  regiae  fores  manenti ,  neu 
quid  omittatur  omnium,  quae  funt 
a  te  didta.     Turn  Aman ,  adhibito  1 1 
veftituctequo,  Mardoehxum  or- 
nauir,  et  in  equum  in  vrbis  foro  in- 
tulit, 


Cap.  6. 7. 8. 


E  S  T  E  R  A. 


54» 


tulit ,  atque  anteeum  proclamauit : 
fie  fit  homini,  cui  rex  honorera 

12  vult  haberi.  Deinde  Mardochae- 
us  ad  regiae  portam  rediit.  Aman 
autem  domum  lugens  et  operto 
capite  fe  recepit ,  vxorique  fuse  Za- 
refae,  etamicis omnibus,  quidfibi 

13  contigisfet,  narrauit.  Cui  eius 
fapientes  et  Zarefa  coniux  dixc- 
runt:  etfi  de  ftirpe  Iudforum 
Mardoch.cus  esfet ;  quoniam  ta- 
men  ipfe  eo  inferior  esfe  cocpisfetj 
nihil  in  emn  posfe ,  fed  inferiorem 

14  fore.  Adhuc  eis  colloquentibus, 
adfuere  regis  fpadones ,  qui  Ama- 
nem  propere  ducerent  ad  conui- 
uium,  quod  Eftera  faciebat. 


CAPVT    VII. 

Aman   ab    Eflera   accufatur    apud    regent. 
Avian  crucifixut. 

1  TGitur  quum  rex  et  Aman  ad  E- 
I  fterae  reginae  conuiuium  venis- 

**■  fent :  rex  Efteram  etiam  fecun- 
do  die  inter  compotationem  fie  eft 

2  adlocutus :  quod  rogabis ,  Eftera 
regina,  id  tibi  concedetur  :  et  quod 
petes,  vel  fit  regni  dimidium,  id 

3  fiet.  Cui  ilia,  fi  quid  apud  te,  rex, 
valeo,  inquit,  et  fit  ibi  placet :  ro- 
go  petoque,  vt  mihi  meisque  po- 
pularibus  vitaconcedatur,  qui  ca- 
lamitati,  neci,  exitio  fumus  addi- 

4  £ii.  Quod  fi  ad  feruitutem  de- 
deremur  :  equidera  tacita  ferrem : 
tametfi  indignum  esfet,  ab  aduerfa- 
rio  regi  detrimentum  hocadferri. 

5  Turn  rex,  quis  eft,  inquit  Efterae 
regin.e,  aut  vbi  is  eft,  qui  iftud  fa- 
cere  in  animum  induxit?  Hie  eft, 
( inquit  Eftera, )  confceleratus  ini- 

tfmicuset  hoftis  Aman.  Hie,  A- 
mane  regis  et  reginae  adfpeclu  per- 
turbato,  rexiratus  ex  compotatio- 

7neconcesfitin  hortos  palatii.  At 
Aman ,  vt  reginam  pro  vita  fua  o- 
raret,  remanfit:  videns,  fibiomni- 
no    a   rege    impendere     malum. 

6  Interea  rex  ex  hortis  in  eccnatio- 
Aein  reuerfus ,  et  Amanem  ad  le- 


clum,  in  quo  erat  Eftera,  iacentem 
confpicatus,  ita  loquitur :  etiamne 
reginam  apud  me  domi  compri- 
mat  ?  Haec  elocuto  rege ,  Amani 
vultus  obuelatur.  Turn  Harbo-  9 
na  vims  fpadonum  ita  regem  ad- 
loquitur:  quin  hoc  fcito,  crucem 
esfe  ab  Amane  faclam  in  Mardo- 
chacum,  hominem  de  te,  rex,  bene 
wen  turn,  quae  crux  fixa  eft  adae- 
des  Amanis ,  in  altitudinem  quin. 
quaginta  cubitorum.  Turn  rex  l0 
iusfit  Amanem  in  ea  fuspendi. 
Ita  fublatus  eft  Aman  in  crucem,11 
quam  Mardochaco  parauerat,  et  re- 
gis ira  fedata  eft. 


CAPVT    VIII. 

Efiera  muneribm  aufla  a  rege.  Decretum 
Amanis  abrogatum.  Regi us  annul»*.  Ex- 
emplum  epiJioU  regit  pro  ludtorum  fa- 
lute.  Ftftus  dies  epi/hU  falutarit.  Mar- 
doch*i  fauor  apud  regem.  luJtorum 
gnuaium. 

17*0  die  dedit  rex  Asfuerus  Efte- 1 
i  rae  reginae  domum  Amanis  Iu- 
■^  daeorum    aduerfarii ,   deinde 
Mardochso  ad  fe  i.uroduclo,  ( nam 
indicauerar  Eftera ,  quae  fibi  cum 
eo  intercederet  necesfitudo, )     de-  2 
trachsmfibi  annulum  fuuiu,  quern 
Amani  abstulerat,  tradidit,  eique 
Eftera  Amanis  domum   concesfir. 
Praeterea  regem  adlocuta  eft ,  et  ei  3 
ad  pedes  iaeens ,  cum  lacrimisfup. 
plicauit,  vt  Amanis  Agag^ti  fcelus, 
quod  ille  contra   Iiuixos  conatus 
esfet ,  fefcinderet.      Et  rex  Efterae  4 
virgam  auream  pon  exit ,  atque  il- 
ia iurrexit,   et   ante  regem  ftans 
loeuta  eft  in  banc  fer.tentiam  :      fi  5 
tibi,  rex,  ita  videtur,  et  fi  quid  apud 
te  auctoritatis  habeo,  idque  tu  pro- 
bas ,  et  ego  tibi  placeo :  fcribatur, 
vt  antiquentur  nefariae  iliac  Ama- 
nis Amadathae  filiiAgagaeilitterar, 
quas  ad  perdendos  feripfit  Iud.ieos, 
quotquot  vsquam  inrcgia  r.itione 
degunt.      Nam  quomodo  ca'ami-tf 
tatem,  quammei  populates  pi  ren- 
tur,   videce   fustinebo?    :n<.x  ne 

ft-. 


54* 


t   a     l    tRfl. 


cap.  8. 


ftirpis  exitium  adfpicere  pctero? 
1  Turn  rex  Efteram  reginam  et  Mar- 
dochaeum  Iudaeum  fie  adloquitur : 
en  ego  Amanis  domum  Efterae  de- 
di,  eumque,  quod  contra  Iudxos 
aufus  esfet,  in  crucem  tollendum 

8  curaui.  Vos  fcribite  ad  Iudaeos, 
quodvobis  vifum  fuerit,  nomine 
regis,  et  id  regis  annulo  fignate. 

9  Quod  enim  regis  nomine  fcribe- 
batur ,  et  regis  annulo  fignabatur, 

lo  id  erat  irreuocabile.  Itaque  vo- 
catis  eo  tempore  fcribis  regiis ,  de- 
citno  tertio  die  mentis  tertii ,  qui 
eft  Siuan,  fcriptum  eft  arbitrio 
Mardochaei  ad  Iudaeos,  adfatrapas, 
ad  praetores ,  ad  centum  viginti  fe- 
ptem  prouinciarum  gubernatores, 
quae  ab  India  ad  Aethiopiam  con- 

Utinentur,  et  fcriptum  eft  fuis 
cuiusque  et  prouincis  litteris ,  et 
populi  lingua ,  nee  non  ad  Iudaeos 
ipforum  litteris  et  fermone  nomi- 
ne regis  Asfueri ,  et  eiusdem  an- 
nulo ugnatae  funt  litterx ,  et  per 
curfores ,  qui  vel veredis ,  vel  prae- 
itantis/imis  ad  velocitatem    mulis 

Ijvtebantur,  dimisfac,  quibus  in 
litteris  permittebat  rex  Iudxis,  qui 
inquaque  vrbe  esfent,  coire,  vi- 
tarnque  fuam  defendere ,  et  omnes 
milites,  plebeios,  prouinciales,  a 
quibus  esfent  infeftati,  exfeindere, 
interfere,  perdere,  vnacumpar- 
uuJis  atque  feminis ,  eorumque  bo- 
na diripere  eodem  die  in  omni- 
bus regis  Asfueri  regionibus ,  vi- 
delicet decimo  tertio  die  menu's 

I  a  duodecimi ,  qui  eft  Adar.  G\Eft 
autem  eius  epiftolx  exemplum  in- 
fra fcriptum:  REX  MAGNVSAR. 
TAXliRXES  centum  viginti  fe- 
ptem  fatrapis,  qui  funt  ab  India  ad 
Aethiopiam,  prouincias  regenti- 
bus  et  iis  qui  ftant  a  nobis ,  faiu- 
lAtem.  Multi  maxima  bene  de  fe 
meritorum  benignitate  faepius  or- 
nati  fuperbiunt ,  nee  folum  fubdi- 
tos  noftros  iniuria  conantur  adfi- 
fed  etiam  rerum  abundanti- 


cere . 


f)  apcrta,  etpratfentia. 


amferrenon  valentes,  inipfosfu- 
os  beneficos   malum   moliuntur: 
et  prxterquam  quod  gratitudinern 
ex  hominibus  toilunt,   etiam  in- 
epta   diuitiarum  infolentia  elati, 
arbitrantur  fefe  omnia  femper  vi- 
dentis  Dei  vltrices   malorum  pce- 
nas  euafuros.        Sxpe   autem  et 
multoseorum,  (  quibus  in dignita- 
te   conftituti8   adminilirandae  res 
amiconim  funt  commisfx,)  vefania 
faclos  panicipes  infontis  fangui- 
nis,  immedicabilibus  implicuitca- 
Iamitatibus,    dum  fallaci  malitiae 
calliditate  finceram  dominantium 
circumueniunt  probitatem.      Hoc 
adeo  ceniere  licet,   quum  ex  iis, 
quas  de  rebus  antiquis  memoriae 
prodita  funt ,  turn  ex  iis  fi  quaeri- 
mus,  quxf  ante  pedes  pofita ,  nefa- 
rio  eorum  fcelere  patrata  funt ,  qui 
pcteftaiem  gerunt  indigne,   quo 
deinceps  operam  demus,  vt  regnuin 
omnibus  tranquillum   hominibus 
cum  pace  praeftemus ,  non  iam  ca- 
Iumniis  intendentes,  fed  ea,  quae 
iub  adfpechim  veniunt,  cum  ae- 
quiore  diiudicantes  rcmedio.      L. 
Neque  vero  exiftimare  debetis ,  fi 
diuerfa  iubernus,  id  abanimino- 
ftri  leukate  proficifci :  fed  nos  ex 
temporum  ftatu  atque  necesfitate, 
vt  reipublicae  poftulat  vtilitas ,  fer- 
re  fententiam.       Atque  vt  mani- 1 
feftius,  quoddicimus,  intelligatis, 
C.  quum  Aman  Amadathx   filius, 
vere^  Macedo  et  aPerfarum  fangui- 
ne  alienus,  atqueanoftraprobita- 
temultum  disfidens,  nobis  conci- 
liatus ,  noftra  esfet  vfus  humanita- 
te ,  qua  erga  omnes  mortales  prae- 
diti  fumus,  eousque,  vt  pater  no- 
fter  adpellaretur,   et  ab  omnibus 
colendus    fecundam    regalis    folii 
perfonam  gereret :   impatiens  fu- 
perbix ,  conatus  eft  nos  et  impe- 
rio  priuare  et  fpiritu ,      dum  con- 1 
feruatorem  noftrum,  et  optimeo- 
mnium  de  nobis  meritum  Mardo- 
chxum,  et  inculpatam  regni  foci- 
am 
g)  apud  kfephum  eft  AmaJcchita, 


Cap.g.o, 


ESTER  A. 


543 


am  Efteram,  cumvniuerfaeorum 
gente,   mviltipiicibus   fallaciarum 

20  viis  poftulauit  ad  neccm.  Hoc  e- 
nim  pa6to  fpcrabat,  fe,  quum  defer- 
tosnosoppresfisfet,  Perfarum  im- 
perium  ad  Macedonas  esfe  trans- 
it laturum.  Nosvero  proditos  ab 
illo  peftilcntisfimo  ad  exitium  lu- 
dx©s  reperimus  non  esfe  raalefi- 
cos ,  fed  iuftisfiniis  vtcntes  iegibus, 
Deioptimi  maximi  immortalis  na- 
tos ,  qui  et  nobis  et  maioribus  no- 
ftris  regnum  in  optimum  ftatum 

aaredegit.  Itaque  reclefacietis,  fi 
misfis  ab  Amane  AmadBth.e  fiiio 
litteris  non  vtemini ,  propferea, 
quod  ipfe  earum  audtor  ad  Sufo- 
rum  poi'tas  crucifixus  eft  cum  tota 
fua  faimlia,  et  omnium  rerum  prx- 
potentiDeo  meritas  poenas  cito  per- 

»3  foiuit.  Sed,  huius  epiftolx  ex- 
emplo  locis  omnibus  propofito, 
finite  Iudxos  libere  fuis  vti  Iegi- 
bus, eosque  adiuuate  in  eis,  ( a  qui- 
bus  in  fuis  aduerfis  temporibus  in- 
feftati  funt,)  vlcifcendis  eodera  die, 
videlicet  decimotertio  menfisduo- 

*4  decimi,  qui  eft  Adar.  Hunc  enim 
diem  omnium  redror  Deus,  pro 
funefto  generis  ele&i ,  fecit  eis  Ix- 

t5tificum.  Et  vos  ergo  inter  veftra 
fefta  celebria  diem  hunc  cum  o- 
mni  lautitia  infignem  agitote ,  vt  is 
et  nunc  et  in  pofterum  turn  nobis, 
turn  iis  qui  Pern's  bene  volunt ,  fa- 
lutis:  inaleuoiis  autem,  exitii  (it 

'■6  monumentum.  Ac  quxcuruque 
omnino  ciuitas  aut  natio  hxc  ex- 
fecuta  non  fuerit:  ea  tanta  cum 
iracundia  armis  flammisque  vafta- 
bitur,  vt  non  folum  hominibus 
inuia  reddatur,  fed  et  feris  etvo- 
lucribus  in  omnetempus  maximc 

7inuifa.  Atque  horum  exerapla 
palam  proponantur  in  toto  regno, 
fintque  ludaei  omnes  ad  cum  diem 
parati,  fuos  vlcifci   aduerfarios. 

8  h.  Igitur  veredarii ,  vrgente  regis 
mandato,  e  veftigio  profedH  funt, 
et  decretum  Sufis  publicatum  eft. 

>  Tum  Mardochxiu  •  xegc  digre«- 


fus  eft ,  regio  veftitu ,  h  yaeintho» 
multitiis ,  ingentique  corona  orna- 
t us  aurea ,  fericatus  et  purpuratus, 
exfultante  et  Ixtante  fufenfi  ciuita- 
te,ortaIudxis  Iuce,et  lxtitia  geftien- 
te,  et  honore.  Ae  per  omnes  pro*  30 
uincias  et  chiitates,  quocumque 
perlatum  erat  regis  mandatum  at- 
que decretum,  geftiebant  lxtitia  Iu- 
dxi ,  et  conuiuiis  lxtos  dies  age- 
bant  :  neque  non  multi  incolarum, 
quos  Iudxorum  terror  inuaferat, 
iudaizabant. 


CAPVT    IX. 

ludei  generit  dignitas ,  et  auttont&s  in  ho- 
fles.  Hoflium  eludes  a  lad/tit.  Filii 
jlmanu  adfixi  cruet.  Mardwbei  littt- 
r*e  de  ce/ebrando  die  feflo,  ac  falutari. 

IGitur  decimo  tertio  die  mentis  r 
Adar ,  qui  duodecimus  eft ,  per- 
lato  regis  mandato ,  quum  edi- 
dium  esfet  exfequendum ,  quo  die 
fperauerant  hoftes,  fore,  vt  Iudxos 
opprimerent ,  quum  contra  esfent 
ipfi  aduerfariia  Iudxis  opprimeii- 
di :  coierunt  ludxi  pasfim  per  vr~ 
bes  fuas ,  et  regis  Asfueri  prouin- 
cias,  ad  inuadendos  eos ,  qui  ipfis 
malum  fuerant  machinati.    Neque  2 
folum  eis  nemo  refiftebat,  omni- 
bus nationibus  eorum  formidine 
correptis;  verumetiam  omnes  pro- 
uinciarum  restores ,  fatrapx,  prx- 
tores,  et  regis  negotiorum  procu- 
ratores  Iudaeos  adiuuabant ,  Mar- 
dochxi  terrore  perculfi.       Nam  3 
prxpotens  erat  in  aula  Mardochx- 
us ,  omnesque  regiones  fama  per- 
uaferat,  Mardochxumin  dies  fieri 
maiorem.      Itaque  Iudxi  fuos  ho-  4 
ftes  omnes  ferro,  cxde,  excidio  per- 
fecuti  funt ,  et  aduerfarios  fuos  tra- 
cTauerunt  adfuum  arbitrium.    Oc-  j 
ciderunt  autem  atque  perdidemnt 
Sufis  quingentos  homines :      prz-  <$ 
tcrea  Pharfandatham ,  Dalphonem, 
Afpharam ,      Phoratam,  Adaliam,  ^ 
Ar j datham ,       Pharmaftam ,  A 11-  g 
fauu,  Aridaim,  et  Iezatham,  de- 
cern 


sm 


S>  cem  Araanis  Amadathae  filii ,  Iu- 
dxorum  aduerfarii,  filios  occide- 
runt ,  neque eoruni bona  depraeda- 
io  ti  funt.  Eo  die  relato  ad  regem 
eorum  nnmero ,  qui  Sufis  fuerant 
occili :  ille  fie  eft  Efteram  reginam 

1 1  adlocutus :  Suds  imerfecere  Iu- 
daeiet  perdidere  quingentos  homi- 
nes, praeter  decern  Ainanis  filios : 
quid  in  ceteris  imperii  regionibus  ? 
et  tamen  quod  adbuc  rogabis ,  tibi 
concedetur,  et,  quod  petes,  fict. 

laCuiEftera:  fitibi,  rex,  ita  vide- 
tur,  liceat  etiam  eras  fufenfibus 
Iudaeis  idem ,  quod  hodie ,  facere, 
et  decern  Amanis  hhos  in  crucem 

is  tollcre.  Turn  rex  ita  fieri  man 
dauit,  promulgatoquc  Sufis  edi&o, 
in  erucem  fublati  funt  decern  Ama- 

14  ms  fitti,  congregatique  Iiuixi 
fufenfes  etiam  decimo  quarto  die 
mentis  Adaris,  incerfeccre  Suils  tic- 
centos  homines,  neque  tamen  in 

15  eorum  bona  inuaferuni.  Reliqui 
Iud*i  prouinciales  pro  fuse  vfoe 
flefenfione  et  otio  ab  hoftibus  con- 
fequendo ,  coiucrunt ,  et  aduerfa- 
riorumfeptuaginta  quinque  miilia 
ueremerunt,  quorum  tamen  facul- 

I States  prxdc  non  habuerunt.  Id 
quum  decimo  tertio  die  mentis 
Adaris  fecisfent :  decimum  quar- 
tum  diem,  quo  rcquierem  esfent 
confecuti,  conuiuiis  et  lartitiac  de- 

I7dicarunt.  At  fufenfes  ludaei,  qui 
die  decimo  tertio  et  decimo  quarto 
coiuisfent,  diem  quintum  deci- 
muni ,  quo  otium  esfent  adepti, 
epularum  et  laecitix  diem  fecerunt. 

1 %  Fropterea  pagani  Iudxi  diem  men- 
tis Adaris  decimum  quarttnnlaeti- 
tia,  epulis,  hilaritate  celebrant, 
et  inter    fefe   munera    misiitant. 

1 2  Scripfit  autem  has  res  Mardochaeus, 
et  litteras  mitit  ad  omnes  ludxos, 
qui  in  omnibus  erarvt  regis  Asfueri 
prouinciis,  turn  vicinos  turn  remo- 

ao  tos ,  quibus  eis  fanciebat,  vt 
diem  mentis  Adaris  decimum  quar- 
tiun ,  et  decimum  quintum  agere 
deberent  quotannis ,  quibus  diebus 
Iudxi  esfent  ab  hoftibus  quietem 


t  d  i  t-t\  t\.  cap. 9. 

confecuti,  etquo  menfemacrores- 
feteis  in  gaudium ,  et  lugubris  dies 
in  fauirum  conuerfus ,  vt  eos  dies 
inuitauonibus  et  lxtitia  celebra- 
rent,  ftrenasque  inter  fefe,  et  dona 
pan  peri  bus  misfitarcnt.  Itaque 
conlnmauere  ludaci,  quod  iam  fa- 
cere  cceperant,  fcriptis  ad  ipfos 
Mardochxi  litteris  admoniti ,  qui- 
bus litteris  continebatur,  vt  Aman 
Amadathae  nfius  Agagxus,  omnium 
Iudxorum  aduerfarius ,  Iudaeis  ex- 
icium  tuachinatusesfet,  fortemque 
ad  eorum  excidium  et  perniciem 
iiecisfet ,  turn  vt  rex  a  regina  con- 
uentus ,  iusfisfet  per  litteras  nefarii 
illius  contra  ludaeos  conatum  ini- 
pfiiK  1  iput  conuerti,eumque  et  eius 
filios  in  crucem  tolli,  ex  quo  etiam 
dies  liii  a  fortis  nomine  Phuraei 
dtncmina'i  funt.  His,  inquam, 
omnibus  epiftolae  verbis,  turn  iis, 
qu.t  videront,  quaequeipfiseuene- 
ra.it ,  adducti  Iudxi,  ftatuerunt  fan- 
xtrumque,  vtet  ipti,  et  ipforuna 
pofteri,  omnesque,  qui  ad  eos  ad- 
gregiti  esfent,  eos  duos  dies,  vt  fcri- 
pti  conlignatique  erant,  agerent 
quotannis  line  intermisfione.  Ita- 
que dies  ilit  Phurxiibllemnesino- 
mni  hominum  natione,  familia,  re- 
gione,  ciuitateaguntur,  neque  ex 
Iudxis  aufcruntur,  neque  ex  eo- 
rum pofteritatisinemoria  recedunt. 
Scrioiit  autem  Eiiera  regina  Abi-; 
chauis  rilia.et  Mardochxus  Iudxus, 
vtouinino  confirmaretur  haec  alte- 
ra de  Phurxis  epiftola,  mifitque  lit- 1 
teras  Mardochxus  ad  cmnesludaeos 
in  centum  viginti  feptem  regis  As- 
fiiv-'n  prouincias ,  quibus  eosoffici- 
ofefalutatosmonebat,  vt  eos  dies 
phnrxos  fuo  tempore  obirent, 
quemadmodum  eis  esfet  a  Mardo- 
chxo  IudjE0,et  ab  Efteraregina,fan- 
citum  :  et  quemadmodum  ipti  turn  J 
in  fe ,  turn  in  pofteros  fuos ,  ob  fua 
ieiunia  et  querelas,  fanxisfent.  At-  i 
que  horum  quidem  Phuracorum 
ratioEfterx  imperio  eft  confirmataa 
idque  litteris  mandatum  eft. 


Cap.  io. 


E  S  T  E  R  A. 


545 


i  /^Ete 

I       eti 


CAPVT    X. 

Loca  Asfuero  tributaria.  Secundum  a  rege 
MnrdochituA .  Mardocbei  [omnium  tu- 
mult ho  fum.  lnfidiatores  contra  regem. 
MardochicM  nperit  in/idias  regi.  In  Mar- 
dncheum  Aman  propter  fpadones.  Eflera 
fluuhii.  Dracones  duo. 

Eterum  rex  Asfuerus  et  terras 
maris  infulas  fecit  tributa- 
i  ^-^  rias.      Ac  de  eius  quidem  o- 
mnibus  fortiter  fac~Hs  et  potentiate 
in  quantam  dignitatem  Mardochae- 
umrexeuexerit,  memoriae  prodi- 
tumeft  inannalibus  regum  Mediae 
3et  Perfidis,        vbi  exponitur,  vt 
Mardochacus  Iudaeus  fuerit  a  rege 
Asfuero  fecundus  inter  ludaeos  po- 
tentisfimus ,  confanguineorum  fu- 
orum  multitudini  carus,  fuorum 
vtilitatis  ftudiofus ,  et  totius  ftirpis 
4fuae  faluti  confulens.  *      Anno  fe- 
cundo  regni  Artaxerxis  magni,  pri- 
mo  die  menfis  Nifanis ,,  (omnium 
I   vidit   Mardochaeus,     Iari    filius, 
Semeis  fiiii ,  Cis  filii ,  ex  tribu  ben- 
iaminenfi ,  homo  Iudaeus ,    Sufo- 
rum  vrbis  incola,  vir  magnus  in 
>  aula  regia,adfecbtor.     Erat  autem 
denumerocaptiuorum,  quos  Na- 
buchodonofor  Babyloniac  rex  Hie- 
rofolymis  cum  Iechonialudaese  re- 
ge deportauerat.    Atque  hoc  eft  il- 
5  lius  (omnium  :     exftitit  tumuliuo- 
fus  quidam  fonitus .  tonitrua ,  ter- 
ras motus,  et  turbae  in  terris^,  et 
tecce  duo  magni  dracones  prodie- 
runt ,  ambo  parati  dimicare ,  ma. 
gnumque  clamoremedideiunt,  quo 
eorum  clamore  paratae  funt  omnes 
gentes  ad  bellum ,  vt  iuftorum  gen- 
'  tern  oppugnarent.      Turn  exftitit 
tenebrarumet caliginis  dies,  adfli- 
clatio ,  anguftia ,  calamitas  et  tan- 
ta  in  orbe  perturbatio ,  vt  vniuerfa 
iuftorum  natio ,  fua  mala  metuens, 
ad  pereundum  parata  foret.      Sed 
quum  Deura  inuocasfent,  exftitit 
ex  eorum  querimoniaquafiexpar- 
uo  fonte  fliuiius  ingens,  aqua  ab- 


undant: ortaque  luce  et  fole  humi- 
les  elati  funt ,  et  gloriofos  confe- 
cerunt.      Turn  experre&us  Mar- 9 
dochaeus,  qui  fomnium  hocvide- 
rat ,  quod  Deus  ad  rem  conferre 
ftatuerat :   id  memoriae  mandauit, 
etomniratione  intelligere  eonatus 
eftvsquead  nodieru.      Quum  au- to 
tern  in  aula  cum  Gabarha  et  Thar- 
ra  duobus  regis  fpadonibus  aula: 
cuftodibus  quiefceret,  auditis  eo- 
rum confiliis,  curasque  perfcruta- 
tus :  intellexit,  eos  parare  Artaxer- 
xi  regi  manus  adferre ,  idque  regi 
indicauit.      Rex  habita  de  duobus  n 
fpadonibus  quaeftione,   quum  es- 
fent  confesfi,    fupplicium  fumfit, 
eamque  rem  in  commentaries  re- 
tulit ,  neque  non  Mardochaeus  his- 
ce  de  rebus  fcripfit,  eique  iusilt  rex, 
vt  in  aula  regia  adfectator  esfet ,  et 
ei  ob  earn  rem  dona  dedit.    Aman  1  z 
autem  Amadathae  filius  Bugaeus,qui 
apud  regem  magno  erat  in  honore, 
Mardochasum  eiusque   populares, 
propter  duos  regis  fpadones,  vlci- 
fci  eonatus  eft.      Dixit  autem  Mar- 1 3 
dochaeus :  diuinitus  facia  funt  haec. 
JEtenim  fomnium  recordor,  quod 
hisce  de  rebus  vidi,  cuius  forryiii 
nihil  eft  omisfum.      Fons  illepar- 14 
uus,  qui  fluuius  radius  eft,  et  in 
lumen,   folemque,   et    copiofam 
aquammutatus,  Eftera  rluuiuseft, 
quamrex,  dudtam  inconiugium, 
fecit  reginam.        Duo  dracones,  i  _? 
ego  fum  et  Aman.      Gences  funt,  1  0 
quae  ad  iuftorum  nomen  abolen- 
dum  coiuerunt,  qui  niftifuntmei 
populares  Israelitae ,  qui  Deo  iiu- 
plorato  conferuati  funt,  defendif- 
que  Dominus  fuos ,  et  nos  ab  his 
tot  malis  tutatus  eft,  tantis  editis 
prodigiis  atque  portentis ,  qnanfa 
inter    mortales    non  ^accideninr. 
Fecit  enim  fortes  duas,  vnam  di-  ij 
uino    populo,    alteram    omnibus 
duabus 


ceteris  gentibus,    quibus 
M  in  for- 

*  Quod  fequitur,  id  in  Graera  lingua  partim  principium  eft  lotiuslibri,  parttm 
finis.  In  Hebrxa  non  exftat,  quod  quia  parum  principle»  quadrarevidebatur, 
hue  adiecimus. 


ESTER  A.    IGBVS. 


54<S 

fortibus  ad  horam ,  adtempus,  ad 
diem  iudicii  coramDeo  apud  omnss 
gentes  ductis,  Deus  fuorura  me- 
mor,  posfesfionem  fuamabfoluit. 
iSItaque  dies  hi,  videlitet  menfis 
Adaris  decimus  quartus  ct  decimus 
quintus,  conuentu,  gaudio,  Ixti- 
tia  coram  Deo  in  pofterum  ab  eius 
populo  agentnr  in  perpetuum. 
ESTERAE  FINIS. 

Qiioti  fequitur .  ab  auc;ore  fcriptuttl  non 


Cap.  i  o.i. 


eft,  fed  abht  .  qui  libros  in  Ptolomaci 
Bibliothecam  infers  am,  vtquando, 
et  a  qiiibus  illati  eifene ,  conftaree 

'  Anno  quarto  regni  Prolemxi  et 
Cleopatrae,  intulit  Dofitheus  (qui 
fe  facerdotem  et  Lcuitam  ferebat ) 
et  Ptolemaeus  cius  filius,  pofitam 
fuperius  epiftolam  de  Phurxis, 
cuius  interpretem  esfe  dixerunt  Ly- 
fimachumPtolemaei  filium,  hiero- 
foiymitanum. 


I  O  B  V  S. 


cuiji  til 


CAPVT  I. 

'Sanflitat  lobi ,  filii,  pecora.  In  iflum 
fat  an,  Abaft*  petora  lobi,  f-lii  per- 
cusfi  turbine. 

IR  ftiit  in  regLone  «  Hufa, 
nomine  Iobus,  qui  vir  in- 
teger, probus,  religiofu», 
et  a  maleftciis  abhorrens 

aerat.     Huic  feptem  filii  etfiliae  ties 

3  natae  flint.  Pecus  eius  fuit  balan- 
turn  feptcm  tutUia,  camelorum  tria 
niilha ,  bourn  iuga  quingenta ,  et 
,  afinae  quingentac,  copiofislimum- 
que  feruitium:  denique  fuit  isvir 
omnium  locupletisfimus  orienta 

4 hum.  Conuencrant  autem  ali- 
quando  eius  filii,  et  conuiuia  al- 
ternis  diebus  fuse  quisque  domi 
agnabant,  arcesfitis  fuis  r ribus  fo- 
rcribus,  quae   fecum  epularentur. 

5  Qj  ibus  durantibus  conuiuiorum 
diebus ,  Iobus  eos  arcesfitos  hiftra- 
bat,et  primo  mane  tot  idem  hofiias, 
quotcrant  ipfi,  immolabat,  cogitans 
treri  posfe,  vt  fui  liberi  peccauis- 
fent ,  et  animo  maledixisfentDeo : 
atque  ita  quotidie  faciebat  Iobus. 

6Accidit autem quodam  die,  vt  diui 
conuenirent ,  et  apud  Iouam  adrta- 
rent,  quum  quidem  etiam  fatan  vna 

<0  inea  eftldumsa,  vtariparetLam.*. 


cum  eis  adesfer.    Tiuh  loua  fatani: 
vnde  venis  i  inquit.    Et  fatan  Iouae 
refpondens,  ex  peragranda,  inquit, 
obeundaque  terra.      Turn  loua: 
ecquidanimaduerrifti,  (inquit  fa- 
tani, )  lobum  meum  in  terris  in- 
comparabilem  virum,   integrum, 
probum,  r'eligiofum,  et  a  maleficiis 
alienum  ?     Hie  fatan  Iouae  refpon- ; 
dens ,  quafi  vero  gratis,  inquit,  re- 
ligiofus  (it  Iobus ,      quern  tu  ni- 
mirum ,  eiusquc  familiatn  ettacul- 
tates  ornnes  vndique  circumualla- 
ueris,  et  eius  negotia  fortunes ,  vt 
eius  pecus  per  terram  propagetur. 
Sedage,  iniicemanum,  et  tange,  I 
quidquid  habet,  ni  tibi  palam  ma- 
ledicet.      Turn  loua   fatani:    eh  I 
quidquid  habet,  tibi  in  manum  per- 
mittitur :  fie  tamen,  vt  ipfi  manum 
non  adferas.    Ita  abiit  ex  Iouae  con- 
fpeclu  fatan.      Igitur  quodam  die,  I 
quum  lobi  filii  fiiisequc  cibum  ca- 
perent,vinumque  biberent  in  domo 
fratrum  natu   maximi:   venit  ad 
lobum  imntius,  qui  ficeiretulit: 
quum  ararent  bovies,  et  afinae  fe-l 
cundum  eos    pafcerentur:    irrue- 
runt  Sabaei,qui  eos  ceperunt,famu- 
lis  ferro  exfis ,  me  vnoelapfo,  qui 

id 


Cap.i.'a.  3; 


IOBVS. 


54? 


ftraque  nrihi  tu ,  vt  eum  perderem, 
perfuafifti.     At  fatan , c  pellem  pro  4 
pclle,  inquit:   et,  quidquid  habet 
homo ,  dat  pro  fua  vita.      Verutn  > 
tange ,  iniecta  tnanu,  eius  membra 
atque  corpus,  ni  tibi  coram  male- 
dicet.      Et  Ioua  fatani :  is  tibi  in  <* 
manum  datur ,  inquit ,  fed  ab  eius 
vitacaue.    Igitur  digresfus  a  Iouae  1 
confpe&u fatan,  Iobum  a  planta  pe- 
dum ad  verticem  vsque  tam  diris 
vkeribus  adfecit ,     vt,  fumta  tefta,  8 
fefe  fcaberet,  idque  fedens  in  medio 
puluere.      Atque  eius  vxor  fie  ei9 
dicere :  adhuc  tu  perfeueras  in  in- 
tegritate  tua :  rfage  fane  Deo  gratias, 
et  morere.        At  ille:  infanarum  10 
more  loqueris ,  inquit  ei :  fcilicet 
bona  acceperimus  a  Deo,  et  mala 
non   accipiemus  ?    Atque   in    his 
omnibus  nihil  peccauit  oratione 
Ilia  Iobus.      Ceterum  quum  audi- 1 1 
uisfeni  tres  Iobi  amici ,  quantum  ei 
mali  euenisfet :   conuenerunt  di- 
uerfis  ex  locis,  Eliphas  Themanita, 
BaldadusSuhitaet  Sophar  Naama- 
thita ,  et  fimul  ad  eius  vicem  dolen- 
dam,  et  eum  confolandum  vene- 
runt.      Ac  eum  procul  confpicati,  f  ft 
quum  non  agnouisfent:  ploratum 
magna  voce ediderunt,  et,  lacerata 
fua  quisque  toga ,  ac  puluere  in  a- 
erem  iacto  capita  confperfi ,    fede- t 3 
runtapud  eum  humi  per  feptem  di- 
eSjtotidemque  noc~Ves,nullo  ei  quid- 
quam  dicente,  quippe  qui  viderent, 
quanta  doloris  esfet  magnitude 

CAPVT    III. 

lobm  impatient  in  Deum.     Mortif  dtfeti- 
ptio.    Malorum  finit . 

DEinde  Iobus  aperto  ore  diern  t 
fuam  huiusmodi  verbis  lo- ' 
quens  exfecratus  eft :    pereat  % 
meusnatalis  dies,  et  nox,  in  qua 
diclum  eft,  genitum  esfe  marem, 
fit  ille  dies  tenebricofus ,  nee  eum  j 
defuper  curet  Deus,  nee  ei  fplendor 
M  m  ft  .  ad- 

fulmen.       c)  alienavitafuaK  redimerei«uc<lt.      d)  nonncd«lirai,  fllijfcco 
graiias  agas ,  quum  is  te  mori  finat  \ 


;id  tibi  nuntiarem.  Adhuc  illo 
Ioquente  fuperuenit  alius,  qui  ita 
dixit :  lapfus  de  c*Jo  b  diuinus  ignis, 
et  balantes  et  famulos  incenfos  con- 
fecit  ,  me  vno  elapfo ,  qui  id  tibi 

>  nuntiarem.  Adhuc  Ioquebatur 
ille ,  quum  fuperueniens  alius  ita 
narrat:  Chaldad  tripartito  camelos 
adorticeperunt,  famulis  ferrotru- 
cidatis ,  me  vno  elapfo ,  qui  te  cer- 

ptiorem  facerem.  Quum  adhuc 
ille  verba  facerer ,  adeft  alius ,  qui 

i  fie  ait :  filii  filiarque  tux  in  sedi- 
bus  fui  fratris  natu  maximi  epula- 

)  bantur ,  et  ecce  ventus  ingens,  a 
filuae  trachi  profeclus ,  in  quatuor 
domus  angulos  impegit,  qua  in 
iuuen.es  collapfa ,  monui  funt,  vno 

'•■  me  elapfo,qui  te  facerem  certiorem. 

['  Turn  Iobus  furrcxit ,  et ,  lacerata 
toga,  tonfoque  capite,  procidit 
humi,  Deumque  venerans inquit : 
nudus  ex  vtero  meae  matris  egres- 
fus ,  nudus  eodem  reuertar.  Ioua 
dederat,  Ioua  idem  abstulit,  louse 
nomini  grates  agantur.  Atque  in 
his  omnibus  nihil  peccauit  Iobus, 
neque  quidquam  in  Deum  inepte 
egit. 


CAPVT    II. 

\Ad  loucm  fatan  contra  lobum.  Iobi  vl- 
ctra ,  coniux  infefl*  ,  impia.  Amici 
tres  confolantcs  tramnofum. 

\f~*\  Vodam  autem  die,quum  con- 

11  (O  uenisfent  diui,et  apud  Iouam 

■P^-^adftarent ,  quum  quidemet- 

[1  am  fatan ,  qui  inter  eos  venerat, 

ipud  Iouam  ftaret :  Ioua  fatanem 

k  interrogauit :      vndenam  ades  ? 

£ui  fatan  refpondens,   ex  perlu- 

tranda,  inquit,  ac perambulanda 

erra.      Etloua,  ecquid  animum 

i.duertifti,  inquit,  ad  Iobum  meum, 

uinemo  in  terris  par  eft?  virum 

Integrum,  probum,  religiofum,  et 

maleficiis  abstinentem  :    qui  ad- 

uc  fuam  retinet  integritatem,  fru- 


*»« 


I  O  B  V  S. 


Cap.  3.4. 


4adukea  .      Eum  foedent  tenebne, 
5tetraqu    n  x.       Ei  nubesinctibet, 
qu  r  tamquam  accrbisfimuin  diem 
tfhorrifi  et.     Noclem  illamoccupet 
cal    o,  neconiimgaturcumdiebus 
ann  ,    ne    in  menfium  numerum 
Ovcnir.        O  ft'  ilia  nox   folttaria, 
%  nee  cadar  in  cam  ouattis :    *eam  ex- 
fecrentur,  qui  det<  ftanfiirdies,Le- 
cuiathancmexc.re.onantes.       Ca 
ligent  ei'is  dilucuh  ftell*:  prxfto- 
lataliKcm  n<  n  adfequatur,  ncque 
locernatauior .  lumina,    qur.mei 
ventris  oftia  no  1  obferauent ,  at- 
que ita  labores  meis  nun  fubtraxe- 
Ilritoculis.     Curnonabvtcroinur- 
tuns  fum  ?  cur  non  egresfus  c  x  ven- 
latre  exfpirdui?       quarc  genibusex- 
l| ecptus ?  quid fuxi  vbcra?        Nunc 
cnim  tranouille  iacerem  dormiens, 
atque  ita  demuin  quietus  cum  or 
14  bis  regibus  atque  arbitris,       qui 
fibi    rinnasexftruxerunt.  ant  cum 


CAPVT    IIII. 

EliphuA  obiurga»!  lobum.  Iobum  sure  ctm- 
ii.i)i.  lflml  tmpietuf.  Ange.orum  in. 
firmUM. 

TVm  Eliphas  Themanita  verba  1 
fecit  in  hanc  fententiam  :      fi  1 
quid    tibi    dicere    tentemus ; 
forfitan  xgre  feres :  fed  orationcm 
cohiberc  quis  posfit  ?     Tu  quidem  3 
mukos  a!  guifti,  laiigui-ntesque  ma- 
mis  conhrniaiti :        tu  lapfos  tuis4 
verbis  erexift» ,  et  labentia  corro 
boralh  genua  :       at  nunc  ,  vt  ad  te  5 
ventumeft,  fuccumbis,  tadhisque 
perturbaris.        Nimirum  'tantum^ 
religionis,  quantum  cxfpcclationis : 
quantum  fpei,  tantum  habebasin- 
tegritatis   niorutn.        Recordare,*/ 
qmefo,  ecquis  innocens  perierit,aut 
qviando  probi  deleti  fint  ?      Quan-  i 
turn  video,   qui  crimen  et  facinus 
machinantur  atque  ferunt,   idein 
metunt ,      Dei  rlatn  ,  et  irae  fpiritu  S 
pereuntes  atque  confeeli.    Leonisi 


I1D1      111111«  1*»'  "*»■  "■■■  »   —  --.-- pel  v.111111^   aivjui.    vv^n«v»^«».       I'vuxn 

princip  bus,  quiaurumhabuerunt,    rugitus,   pardi  vox,  et  iuuenum 
qui  fi  as  argento  refcrfere  domus  ;    leonnmdentes  colliduntur,     perit ' 


15  ant  tamquam  latens  abortus  nullus 
esfem,  ficut  infante*,  qui  lucem  non 

I6videnint.  Mic  impii  f.cuire  de- 
fierunt,  illic  viribus  fatigati  quaes- 

17 cunt,  fimulque  vindi  rcquies- 
cu  >,  nullamaudientesvocemprx- 

Igfctforufn.  lUic  et  infimifuntct 
fun .11  i  et  ferui  a  fnis  libcri  domi- 

151U9       Curlnx<rn.mnofis,  curani- 

ao  mo  I  uft  bus  vita  datur  ?  qui  mor- 
tem exfpectantes  non  adfequuntur, 
qunmeam  acrius  indagent,  quam 

aipecu  ias:  qui  laftitia  gefticntes 
exful  arent,  fisfepulcrum  inueni- 

22  rent :       hominibus,  quorum  fata 

a3latem  operta  diuinitus.  Narnme- 
um  ahum  mens  anteuenit  gemitus, 
meaque  fluunt  vndatim  fufpiria. 
24  Etemm,  quod  pauebam,  euenit  mi- 
hi:  quodexhorrefcebam,  id  mihi 
»5  contigit  Infelix,  inqnietus,  irre- 
quietus,  inuafus  fum  atrocitcr. 


inopia  prxdx  leo,    leaenarumque 
catuli  profligantur.     Mihi  quidem 
clanculum  patefaela  res  eft ,    et  de 
ea  nonnihil  auribus  accept  inter 
nocmrnorum  viforum  imaginati- 
ones,  quum  folet  inuadere  fopor 
homines.    Accidit  mihi  pauor  tre- 1 
morque tantus,  vt,  quaiftumeitar- 
tutnn  meorum,attonitos  reddiderit, 
et  prater  meum  confpectum  trans-  • 
iens   fpiritus   mei  corporis  pilos 
horrificauit.     Stetit  ob  oculos  me- 1 
os  ignotainihi  fpecies  imaginis  ta- 
cit», et  huiusmodi  vocemaudiui. 
Scilicet  Deo  et  creatore  fuo  inno- 1 
centior  erit  et  purior  mortalis  ho- 
mo ?       Ille  ne  fuis  quidem  feruis  1 
credit ,  et  angelos  fuos  tcmeritatis 
infimulat:   nedum  cretacearum  do- 1 
momm  incolas,  humi  fundatarum, 
quia  tineiscomminuuntur,  qui*  a 
mane  ad  vefperum  contufi ,  /neg'e- 


O  ventris,  qui  me  geftauit ,  hoc  t<\  materni      /)  d.rata  loca,  vtfolentdi- 
•  likes.       1)  mo.tem.       *;  adfliaos.      0  non  Dei ,  fed  tui  amore .  et  bono- 
turn  fpc  religiofw  cm.      k)  breui  tempore.      /)  indefenfi :  vt  paullo  port di. 
citur. 


Cap.  5.6. 


I  O  B  V  S. 


*4* 


■ 

n 

■ 
■ 


3  c"H  perpetuo  pereunt,  fciiicet  ab. 
euntc,  quapraediti  funt,  excellen. 
tia ,  cis  infipienter  morientibus. 


CAPVT    V. 

E/iphM  Iobum  dicit    impium.      Aegritudo 
mortalibus  pvofitua.     lout  opera  arcana. 

•  "¥  TOciferare  fane ,  fi  quis  *  te  ex. 
Y  audiat ,  et  in  fandorum  ali- 
*    qnem  intuere.      Nam  ftultos 

et  fimpliees  perimit  occiditque  m  fe- 

Jueritas  ac  vehementia.    Equidem 

«vidi  radicatum  fi-dtum,cuius  man- 

fionem   repence    deteltatus    fum ; 

Icuius nati dt-tenfione caruerunt ,  et 

K,     in  fenatu,  nullo  tutante ,  oppresfi 

*  funt ;  cuius  mesfem  comederunt 
famelici,  et  ex  fpinis  rapuenint; 
cuiusque    facilitates    exhauferunt 

5fitibundi.  0  Non  enim  ex  humo 
prodit  poena,  non  germinat  ex  terra 

faerumna.  Tam  enim  nafcitur 
homo  ad  itrumnam ,  quam  ftricVu- 
rae  naturaliter  in  fublime  volant. 

I  Verum  ego  Deum  quarrerem ,  ei- 
que  raeum  proponerem  negotium, 

Pqui  magna  et  inexplicabilia ,  qui 
mira  et  quidem  innumerabilia  fa- 
cie, qui  pluuiam  per  terras  praebet, 
qui  aquam  per  vicos  immittit,  qui 
collocat  humiles  in  fublimi ,  ita  vt 

lpullati  ad  falutem  erepant,  qui 
aftutorum  cogitata  ita  refcindit ,  vt 

3conata  non  perficiant,  qui  fapi- 
entes  capit  in  ipforum  calliditate, 
verfutorum   confilium    reddendo 

4temerarium,  ita  vt  interdiu  tene- 
bris  occurrant ,  et  tamquam  noctu 

5palpent  in  meridie;  qui  idem 
pauperes  ex  potentium  oris  enfe 
atque  manu  vindicat,  eftque 
tcnuibus  fpes,  compefcens  os  ne- 

|7quitiae.  Beatus  quidem  homo, 
quem  Deus  caftigat,  neque  tu  omni- 
potentisemendationem  repudiaue- 

8  ris.      Nam  idem  et  cruciat ,  et  me- 


::: 

ill 
■ 

- : 
d 

ktn 
ti 


dicatur :  idem  fuis  manibus  vulne- 
rat ,  iisdemque  fanat.       Is  te  in  fex  '$ 
feptemuepericulis  ita  ruebitur,  v 
te  malum  non   s.ringaf.       In  fame  4» 
te  adferet  a  morte ,  et  in  hello  ab 
armorum  iniuria.      Lingua  ver-W 
beraeuades,  nee  venientem  time- 
bis  perniciem.    Perniciem  famem-  it 
que  ridebis ,  neque  terreftres  feras 
timebis.       Quin  tibi  fceJus  cum*| 
terreftribus  intercedet    lapidibus, 
agreftesque  feras  pacatas  habebis, 
fentiesque  pacatum  tuum  taberna- 14 
cub  ;m ,  et  habitationem  tuam  cr?ra- 
bis  impune.       Sen  ies  et  prolem  *5 
pofterosque  tuos  terreftribus  her- 
bis  numerofiores.      Peruenies  aeui  *6 
maturus  in  fepulcrum ,  ficut  aufer- 
tur  fuo  tempore  feges.    Ecce  quod  *7 
a  nobis  conquifitum  fie  habet :  tu 
id  audi  atque  cognofce. 


CAPVT    VI. 

lobi  excufatio  de  fe  ipfo.  Mortit  cupidiu 
hbn4  ,  incufat  amicoium  clan  benora- 
lent  inm. 

ryyVm  Iobus  refpondens ,  fie  fa- 1 
tur :     vtinam  mea  impatien- 1 

"**  tia*cum  mea  miferia  in  ea- 
dem  collocata  trutina  ponderetur : 
iam  enim  esfet  haec  marina  graui-  $ 
or  arena ,  adeo  vt  me  verba  defici- 
ant.      Nam  omnipotentis  fagittae4 
in  me  funt,  quarum  virus  meura 
fpiritum   haurit,   collu&ame  me 
cum  Dei  terroribus.      Numquid> 
rudit  onager  aptid   herbam '   aut 
mugit,   adpofita  farragine,   bos? 
Numquid  comeduntur  infip  Ja  fi.<S 
ne  fale  ?  aut  eft  in  albo  oui  fipor  ? 
Qua:  ego  tangere  renuebam,  ea  mi-  7 
hi  pro  viclu  fatis  esfent.      Vtinam  g 
eueniat,  quod  poftulo,  concedatque 
Deus,  quod  aneo ,    et  me  veiit  ob-  9 
terere,  ac,  laxatamanu,  con  icere. 
Id  vero  raihi  eiiara  folatio  foret,  is 

M  m  3  gau. 


1»)  fciiicet  Dei.  »)  vidi  flnrenres  ftultos :  qui  paullo  poft  exfecrandum  ;r>  rrr- 
duoi  deietifum.  «)  quod  poena?  dant  improbt,  idnonabvUa  reterreftri  profi- 
citcitui ,  fed  a  Deo ,  qui  eflkit ,  vt  tam  proprium  fit  improbotum  zrumnofo*  esfe, 
qum  narurale  eft  ftriduris  in  fublime  ferri. 


5$o 


I  O  B  V  S. 


Cap.  6. 7. 


gauderemque in  dolore,  iilo  nihil 
parcente,  tantumabeft,  vtAugufti 

1 l  verba  renuam.  Quod  eft  meum 
robur,  vt  durem?   aut  quis  finis, 

»*vtanimo  perpetiar?  Num  mihi 
faxeum  robur,  aiK  aeneum  corpus 

|3eft<      Numquidipfemihi  defum, 

*4  ei  tamen  nihil  prohcio?  Adflicti, 
qiiibus  ab  araicis  bene  fit,  tamen 
omnipotent     metum     deferunt. 

15  Mei  fratres  fallunt,  vttorrens,  vt 

nsiensper  alueuni  torrens  glacie 

16  Hifcatus,  etfub  niuelatens,qui, 
qrandocumque  calefcit,  foluitur, 
et  per  xftum  fuo  facesfit  ex  loco. 

*7  Qui  fuum  rimantur  iter  viatores, 
in  casfutn  venerunt,  et  pereunt, 

*8  quumviam  adThemam  fpc&auis- 
ilnt,aut  in  Sabam  fperauisfent  iter. 

I0Iudet  eos  confidisfe,  et  verecun- 
dantur ,  qui  venirent  ad  torrcntem. 

20  Jam  tales  eftis  mihi  vos,  qui,vifa  ca- 

2,1  lamitate  mea,  reformidatis.  Qua- 
fi  veropoftulem,  vt  mihi  confera- 
tis ,  et  pro  viribus  veftris  largia- 

11  mini,  meque  ex  rebus  aduerfis 
eripiatis,  et  cxferocimann  vindi- 

*3  cetis.      Edocete  me  ct  tacebo,  ac 

*4  mihi, quid  errauerim,  ostendite.  O 
quam  valida  funt  recle  dicia?  ec- 
quid  coarguit ,  qui  veftrum  arguit  ? 

a5  Vosne  arguendi  causfa*  orationem 
cogitatis,  et  in  auram  verba  nefa- 

a^ria?      Immo  pupillum  inuaditis, 

a7  et  veftrum  fubruitis  amicum.  Quo- 
circaaudetein  me  intueri,  vtrum 

*8  veftro  in  confpeclu  mentiar.  p  Ite- 
rate fane ,  ne  fit  iniquitas:  iterate, 
an  maneat  adhuc  innocentia  mea,an 
fit  in  lingua  mea  iniquitas, aut  7  me- 
um  palatum  nequitiam  non  perci- 
piat. 


HAbet  fane  cerfum  fpatium  in  I 
terris  homo,funtque  dies  eius 
fimiles   dierum  mercenarii. 
Vt  anhelat  vmbram  feruus ,  vtque  % 
fperat  mercedem  fuam  mercenari- 
us :      fie  ego  menfes  habeo  calami-  3 
tofos,  et  mihi  laboriofae r  numeran- 
tur  nocles.      Si  decumbo  ;  cogito,  4 
quando  fim  furre&urus,  etmetien- 
da  nocte  fera  iaciationibus  exfatior 
vsqueaddiluculum.      Corpus  ha- 5 
beo  putre,  et  terreis  obfitumfor- 
dibus,  pellemvlceratamatque  fpur- 
cain.      Aeuum  meum  trama  cele-  6 
rius  fine  vlla  fpe  confumitur.  /Me- 7 
mento,  vitam  meam  esfe  ventum, 
neque  rurfus  meos  oculos  vifuros 
esfe  bona.      Non  me  iam  fpeela-g 
bunt  oculi  t  cernentium :  vix  oculos 
in  me  conieceris ,  quum  ego  perie- 
ro.      Vt  confumta  nubes  abit :  fie,  9 
qui  defcendit  in  orcum,  non  adfeen- 
dit ,      non  deinceps  domum  fuam  10 
repetit :  nee  eum  fuus  amplius  a- 
gnofcit  locus.      Igitur  ego  meum  II 
os  non  continebo ,  quo  minus  in 
animi  mei  et  mentis  angore  ac  mx- 
roreloquar  atque  querar.      Num  11 
pclagusegofum?  aut  cetus?  vt  tu 
mihicuftodiam  adhibeas  ?      Quod  1; 
fi  cogito,  fore,  vt  me  mens  leclulus 
confoletur,  vt  meam  leuet  queri- 
moniam  meum  cubile :      tu  me  1 
perterres    infomniis ,    fpectrisque 
perturbas,  adeo  vt  meus  animus 
fuspendium    malit,    et    mortem, 
quam  moos  artus.    -  Nolo  viuere  15 
perpetuo:  misfum  me  fac,  quum 
tarn  fit  inanis  aetas  mea.      Quid  eft  16 
homo,  vt  eum  tanti  facias,  eiusvt 
rationem  habeas :  eumque  quotidie 
cures,  et  per  fingula  momenta  ex- 
plores ?      Quamdiu  me  non  omit- 17 
tes ,  non  laxabis  ?  dum  meam  glu 
tiara  faliuam.    Peccauerim ,  *  quid  ig 
tibi  faciam  homines  obferuanti? 

cur  t 
f)  kerumdirputate,  fleiniquum  videatur,  fi  vobisnon  fiat  redarguendiroeipo- 
teftas.  9)  nonfentiam  me  nequiter  veiba  facce.  r)  fingula;  cransiguntur. 
/)  faltem  banc  vitam  ,|»lioquibrcuisfimam  ,  aileo  vcxare  noli,  t)  fcilicct mm:. 
a)  non steroam  vitam  abs  te  peto,  tanuim  polhilo  ,  vt  hoc  tam  inane  aeuum 
faltem  integrum  mihi  reiinquas.  *)  non  pasfum  tibi facijfacere,  qui  hominum 
peccacaoblciuas. 


CAPVT    VII. 

Jlominit  vita  folum   cruciatui. 
bicuittu. 


Eiusdem 


\*vp.  (.  a.  y. 


1    \J    D     V    O. 


551 


curme>tibicoiitrariura  fccifti,  vi 
pipfeMuftu  fimoneri?  Aut  cur 
non  peccatum  nieum  tollis ,  et  cri- 
men aboles,  "  qui,  quuin  ia'm  huuii 
iacebo ,  fi  me  vigiianter  $jpnquiras, 
nusquit»  ero. 

CAPVT     VIII. 

BaJdadui  amictu  in  Iobum.  Non  iniqiiq 
Jebi  erurnna-.  Amici  cobovtatio  pro  lolfi 
corrcciione. 

I  rpVm  Baldadus  Suhita  refpondit 
i      !     in  hxc verba:     quousque  fa- 


lia  loquere,   et  vchementis 
.  fpiriius  oratione.  vtere  ?      Scilicet 
ius  aequumqye  peruertet  omnipo- 
tens  Deus  ?    Si  till  iiberi  pecoantnt 
ineum,  idecque  eos  luo  ipforum 
<  pcccato  addixit.      Si  tu  Deo  inui- 
gifaueris,    et  omnipotent!  fuppli- 
;  caueris ;    fi  qtiidem  purus  probus- 
que  es ;  nae  ilie  iam  tua  causfa  per- 
moriKs  b  tuae  innaeetttise  domtciiium 
beabit ;      adeo  vt  fuerit  tua  prior 
"conditio  tenuis  prae  vt  pofterior 
:  ampfifkabitur.       Scifcitare  enini 
prifcum  aeuum,  et  fedulofcrutare 
1  maiores  1     (  nam  nos  quidem  e  he- 
fterni  fumus,  et   ignari,   quippe 
qutun  noftra  in  terris  aetas  lit  vm- 
bra,  >      nimirum  illi  tedocebunt, 
et,  animo  diclante,  huiusroodi  ver- 
bis adlcquentur:  d      nequaquam 
adolefck  fcirpus   absque   vligine, 
non  fine    humore   crefcit    carex. 
i  Et  adhuc  in  virore  fuo,  etiamfi  non 
carpatur,  tainen  ante  ceteras  omnes 
arefcit  herbas.    Talis  eft  omnium 
Dei immemorum  conditio,  pernv 
^quefimulatorisfpes,       cuius,  fidu- 
cia  fragiiis ,  cuius  coniidentia  do- 
;  mus  eft  aranei ,    cui  domui  fi  quis 
innitatur ,  non  flat :   fi  quis  earn 


prehendat,  non  confiftit.     e  No-  iS 
uella  arbor    expofita  foli  ad  eius 
ipicndcrem    fuos  emittit    ranios, 
et  imple.vas  in  tiunuio  radices  ha  17 
bens,  exftftit  inter  lapides.    Qi.iod  sg 
fi  exfiio  eruatwr  loco,  adeo  vt  ibi 
nulla  eius  exftent  veftigia :      hoc  jcj 
ipfum  eius  naturae  voiuptaseft,  at- 
que  ex  humo  pnliulant  aliae.    Deus  20 
quidem  ncc  iruegros  repudiat,  nee 
maios/manu  prehendit,       quinan 
^tibi  os  et  labia  rifu  hilarique  da- 
more  repleat,      quin  inimici  tui  22 
pudore  circumfimdantur ,  et  iropi- 
orurotabernacuium  pereat. 

CAPVT    IX. 

Quayitit    ft    ionane    iufiiti*    magnitude. 
Quanta  mortaliiim  irsiujlitia. 

ET  Iobus  refponden*,  5 

profeelo,  inquit,  fcio,  ita  rem  2, 
habere,  nee  posfe  infontem 
esfehommemapud  Deum,      cumj 
quofivelit  contendere,  b  non  re- 
fpondebitei  velad  millefimam par- 
tem.      Eft  mente  fagax ,  viribus  ^ 
pollens,  quis ei  fe  faluus  oppofuit \ 
Qni  montes  ex  injprouifo  transfert,  « 
eos  iratus  eueriens:      terram  ex  & 
fua  fede  conuellit,  concusfis  eius 
columnis.    Eo  iubente,  nonorit  ;r  7 
phoebus ,  fidera  obfignat.      Solus  g 
exporrexit  cu-him,   et  maris    Ita 
peruadit.        Fecit  Ar&urum.    O-p 
rionero,  Vergilias.,  et  auftri  pene- 
tralia.      Magna  etiacompreh.  (i-  lQ 
bilia,  mira  facit,  et  innumera :    qui  lt 
etiamfi  me  praetereat ,  non  videbo: 
fi  transeat,non  eum  animad.uer.ain. 
Sirapiat,  quis  eum  impediec!  quis  |* 
abeo,  quidagat,  quaeret?       Dei  ^ 
irreuocabilis  ira  eft,  ei  fuccumbunt 
confpirati  fuperbi,      nedum,  vt  14 
M  m  4  ego 


y)  fomem.  ss.)  meopeccatomiht  noceam.  a)  nifl  mihi  in  hie  vita  benc"ac:as, 
ec  condones »  n-in  erit  poft  morteiq  locus,  b)  tuum  qui  iuftus  es,  )  iijpcr 
rati  d)  vtiuncus  nonnifi  in  vliginecrefcisec  aret,  iicimpius  necniil  ebns 
prof,  erisviget,  ctciiopetit.  e)  vtarboretiam  inter  faxa  emergit,  eteofj 
renafc  tur,  lie vir pius  ecadurrfis  viget rebus,  etadfi  dis  recreatur,  fit^u.-  ti:x- 
Rantior,  /)  iuuat.  g)  (ifue;  is  integer,  h)  obruetur  vguraencis  h-jmo,  ad 
quomrri  milleCmam  partem  Oon  potsrit  refpondtre. 


I  U  B   V  \ 


Cap.  9. 10. 


(go  cum    eo  disceptem,    fdeclis 

1 5  vtens  verbis  apud  eum.      Qi.ii  fine 

nnocens  esfem ;    non  famen   re- 

16  'pondercm  :  '  fin  iudici  mcofiip- 
plicarem,  tametfi  inuocantem  me 
exaudifet :  non  crederem,  eum  me- 

17  am  percepisfe  vocem.  Quod  fi 
me  tempeftate  labefaclaret ,  et  mul- 
tis  vulneribus  adficeret  immerito  : 

ignon  fineret*  refpirare  me,  quern 
ipacerbifatibus  oppleuisfet.      Si  vi- 

ribusagatur,  imiidhis  eft:  fin  iu- 
ao  re  j  quis  me  fubmonebit  ?      Si  in- 

nocens  cro ;  /  meum  me  damnabit 

os,  etquamuis  inculpatumperuer- 
xi  tet.      Integer  fim  :  meipfum  igno- 

rabo,  meamque  damnabo  vitam. 
iilnfumma  fie  ftatuo,  ille  ititegros 
*,  arque  ac  fontes  conficit.       Si  ver- 

berando    confeftim     intcrfeccrit ; 

deridebit     innocentum     pericula. 

14  Terra  impiorum  manibus  eft  tra- 
dita,  cuius  gubernatorum  perfo- 

15  nas  ipfe  protcgit.  Qnod  fi  non 
itaeft, «vbinameftipfe?  Meaqui- 
dem  artas  curfore  velocior  fugit, 

16  neque  bonis  fruitur:  prxterit, 
ceu  rapidaenaues,  vt  efcam  intiolat 

anaquila.  Si  ftatuo,  meamquerinio- 
niam  obliuifci ,  et  memet,  omisfa 

2S  triftitia,colligere  :  rcformido"  me- 
os  tot  labores ,  fciens  me  abs  te  non 

29  impunc  laturum.  Ero  ego ° no- 
cens:  cur  tandem  fruftra  laborem  ? 

30  Etiamfi  me  aqua  niuali  laucro,  me- 
asque  manus  purisfime  emundaue- 

51  ro  :  lament  in  foueam  demerges 
me  adco,vt  a  me  ipfa  mea  vcftimen- 

32  ta  abhorreant.  Nee  enim  ilk  ho- 
mo eft,  vt  ego,  vt  cumeodispu- 
tem,  nobis  inter  nos  iurecxperi- 

23  entibus .  non  inurccdif  arbiter, 
qui  vtrique   noftrum  man-.i.i  im- 

34  ponat.  Anferat  a  me  fiiam  vir- 
gam ,  neque  me  perterrendo  pcr- 


turbet:      loquar  nihil    eum  me-  35 
tuens :  nam  t  fie  quidem  non  fum 
apud  me. 

CAPVT    X. 

latum  vit*  xam  ttdet ,  lumtr.tatur  nimi/m 
esfe  Iou*  feuerliatem.  Ad paniuntiam 
ffiatium  orat.     Mors  r/ua!u. 

TAedet  animum  meum  vita»  1 
meae,  permirtam  mihi  queri- 
moniam ,  et  animo  Kgro  lo- 
quens ,  fie  Deum  adloquar :     noli  » 
me  condemnare :    ostende    mihi, 
quam  ob  causfam  mecum   certes. 
Hoccinetibi  placet,  manuum  tua-a 
rum  laborem  opprimere  ac  repu- 
diate, et  impiorum  illuftrare  con- 
silium.     Tune  corporeos  habes4N 
oculos,  aut  humano  more  vides? 
Eftne  tuum  acuum  humano  fimile,  5 
aut  anni  tui,  qualiseft  artasViomi- 
nun:        vt   in  meum  crimen  et6 
peccatum  inquires  ac  animaduer- 
tas  ?      Qunm  fcias,  me  non  esfe  7 
fontem,  nee  fit,  qui  contra tuam 
manum  defendat.       Tuae  me  ma- 8 
nuselaborarunt,  ac  fimul  vndique 
fev  erunt ,  ct  me  perdes  ?      Recor-  9 
dare  quarfo ,  vt  tu  me  argillx  modo 
feceris,  et  me  in  puluereni  rediges  ? 
T11  me  nimirum  lactis  inmoremio 
fudifti,   et  cafei   rira    coagulafti, 
cute  et  carne  induifti,  osiibus  etll 
ncruis  compegifti.       Vita  adfeci-i* 
ftiacbenerkhs,  idemque  mihi  tua 
cura  fcruas  fpiricum.       Atquc  hate  13 
habes  in  animo  condita :  fcio ,  hoc 
esfe  penes  te.       An ,  C\  peccaui ,  hi  14 
me  obferuabis,  neque  meum  cri- 
men   mihi    impune    esfe     fines? 
Si  Aim  nocens;  hcu  memiferum:i5 
fin  innocens;  non  attollam  caput, 
defpicatione  fatur,  et  ecce  meam 
miferiam,      quem  tu  pardi  more  16 

g'i- 


•  I  fin  nocens  cifem,  vtfiipplicmdum  estet.  k)  fibi  refponde re  ,  ne  elus  iniu- 
ft'tiam  ci  argucrem.  /)  mcam  causfam  dexriorem  redd.-.m,  ct  illius  elo- 
q'l'.'niia  vjQus  meipfum    dirrnare  cog^r.  quamuis  innocentem.  m)  quid 

?g't  ?  cur  irrpios  non  pumt  ?  >i)  rrnhi  abfi  te  imminences,  c)  fi  quidem  cum 
ir-.'ja disputed) »  damnahori  licet  innocer.s.  p)  me  adeb  fuedum  disputan 
<o  rtddes,    vt    vel  meis  vdtsmer.is   fceteam.      ^)  dum  rre  its  vcxar. 


Cap.  io.  ii.  is. 


I  0  B  V  S. 


553 


glifcens  venarls ,  et  iterato  mirifi- 
*7  cc  tradhs ,     inftaurans r  tuos  teftes 

contra  me ,  et  tuara  aduerfum  me 

faeuitiamaugens,  itavtmihi  /  per 
*8  vices  bellandum  fit.      Cur  me  au- 

tem  ex  vtero  eduxifti?  exfpiras- 
I0fem,  nulli  viftis  oculo  ;       esfem 

perinde,  ac  fi  non  fuisfem,  ex  vtero 
20  elarus  in  fepulcrum.       Quum  fit 

aetas  mea  breuis}  definat  ille,  Or 

mittat  me ,  vt  me  paullisper  reci- 
41  piam,      Prius  quam  non  reditu- 

rus  discedam  in  tenebrkofam  te- 

traeque  noclis  terrain ,  in  obfcu- 
11  ram ,  nempe  mortiferae  caliginis  et 

vmbrae  terram  inordinatam,  *  cuius; 

fplendor  idem  eft ,  atque  caligo. 


CAPVT    XI,, 

Jncufans  Iobitm  Sophar.  Deum  tsfe  in-. 
comprehenjibilem  ,  itemqut  clemtyittm  er&a 
redeuntes  ad  fanitatem. 

I  njlVm  Sophar  Naamathita  ora> 

j    tionem  excepit  inhanc  fen- 

a  ■*»  tentiam :       nihilne  verbofo 

contradicendum  erit?   aut  homo 

3  loquax  erit  innocens  ?  Tib;  tace- 
bunt  mortales,  nee  te  nugantem 

4  quisquam  confu  tabit ,  et  tuamo- 
rationem  mundam  esfe ,  dices ,  te- 
quepurumesfein  illius  confpeclu? 

5  0vtinamloquaturDeus,  et  tecum 
verba  faciat ,  ac  tibi  patefaciat  ar- 

6  cana  fapientiae.  Nam  *  merito  du- 
plumesfet,  vtintelligas,  Deum  tibi 

7detuacidpareniitiere,  Tunc  Dei 
intima  perueftiges ,  autipfamadeo 
perfedtionem  omnipotentis  inue- 

8nias?  Quae  quum  caelum  altitu- 
dine  adaequet:  quid  ages?  quum 
fit  orco  prefundior  :  quid  intelli- 

9ges?  Quum  fit  eius  modus  et  terra 
lolongior,  et  marilatior;  fieuer- 
tet ,  fi  concludet ,  fi  congregabit : 


qui»euin  impediet  ?     Nouit  enim  1 1 
mortaiium  vanitatem,  vitiofitatem- 
que  tidet ,  et  aget  inconfiderate  ? 
Quum  homo  fit  inaniter  cordatus,  l% 
quum  homo  x  nafcatur  onagri  pul- 
lus.    Quod  fi  tu,  compofita  mente,  13 
manus  ad  eum  tetenderis ;      fivi- 14 
tiofitatem,  qua  prxditus  es ,  remo- 
ueris ,  ita  yt  non  habitet  in  tuis  ta- 
bernaculis  nequitia :      ita  quidemij 
fiet,  vt  vultumintemeratujs  attollas, 
fixusac  intrepidus;      ita  tu  labo- icS 
rem  obliuifceris ,  eum  non  aliter 
recordaturus ,  quam  prxterlapfam 
aquam.    Ac  furget  aeuum,  meridie  17 
clarius :  tu  matutini  fimilis  fplende- 
bis,    et  fpe  tutus  ages,  et,  quum  18 
foderis ,  tuto  quiefces ,    et  cubabis  19 
iinperterritus,  tibiqt:e  mujti  fuppli- 
ceserimt,  quum  interea  impiita- 
befcentibus  oculis  effugium  air.it- 
tent,  eritque  fpes  eorum anxietas 
animi. 


CAPVT    XII. 

lobi  ptitientia  quanta.  lout  quanta  «mni- 
potentia.  Principum  flatus  inconflantes, 
quia  funt  a  Deo. 


H 


Ic  Iobus,  nae  vos  viri  eftis ,  in-  ( 
quit ,  et  y  vobiscum  morietur 
fapientia.      Et  mihi  cor  efta 
ficut  et  vobi6 :  nihilo  fum  ego  vo- 
bis  inferior ;      Nam  talia  quidem  . 
quis  non  posfit  ?    Is  ero,qtii  fit  aliis  * 
derifui ,  Deum  inuocans ,  vt  fe  ex- 
audiat,  quum  derifui  fintinfontes 
et  integri.    *  Fax  parui  pendituf  - 
quiescenti ,  gresfibus  deftinata  pe- 
dum.    Fortunata  habent  taberna-5 
cula  prxdones ,  funtque  in  tuto  qui 
Deum  lacesfunt,  quibus  Deus  adfert 
fua  ipfius  manu.      Sed  interroga,  <* 
quaefo,belluas,aut  caeleftes  volucres : 
qux  te  erudiant ,  ac  tibi  rem  expo- 
Mm  5  nantt 

r)  Dei  teftes  vocat  fuos  amices,  a  quibus  tamquam  teftibus  arguebatur.  f)  modo 
cum  hoc,  modo  cum  illo  de;ertandum:  t)  quae  pro  fplemlorecaliginem 
habet.  «)  granius  meruifti  fupplicium.  a.)  naaira  fit  excor.«.  y  )  f©li  fa. 
pitis.  z  )  vt  faccm  non  curat,  qui  nonaiv.bu  at,  quod  oa  ambul.. mi,  non  quies- 
centi vuii  eft  ;  >ta  vos  ,  qui  valetis,  facile  meum  malum  contemn i us.  Sed  1»  hie 
c-frtis»  a'iter  fentiretis. 


SS4 


I  O  B  V  S. 


Cap.  12.13. 


8  nant :  aut  colioquerc  cum  terra, 
quaeteerudiat,  ribique  rem  pifces 

9cnarrcnt  aquatiles.  Quis  nefcir, 
ifta  omnia  esfe  lout  manu  facia? 

10  Cuius  in  manu  omiviuni  viicntiiim 
anima,  cmniumque  humanorum 

11  corporumfpirituseft.  4  Nimirum 
et  amis  probat  oratioiiem ,  et  pala- 

IX  turn  guftat  cibos.  In  veteribus 
eft  fapiemia,  et  longixui  propria 

13  eft  prudentia.  Penes b  ilium  fapi- 
entia  eft  atqiie  foititudo:  eiusdein 

I4eftconnliuin  atque  prudentia.  Si 
quid  detnolitur,  id  non  inftaura- 
tur:  fi  koxninem  coiuludit,  non 

'5  foluitur.  Sicohibet  aquam ,  are- 
fcit :  fin  Iaxat ,  ea  tertian  euenit. 

'6  Penes  eura  eft  potentia  atque  ra- 
tio: eius  fiint  et  decepti  et  decc- 

I7ptores.       Confiiltos  abigit  man- 

*8cipia,  et  praefides  infatuar.  Re- 
gum  c  magifteriinn  disfchjit,  et 
eorum  latcra   balto    conftringir. 

'9  Abigit  faceidotesmarcipia,  et  10- 

*°buftos  euertit.  Evipit  adfiduis 
orationem ,    fcnfumque     fenibus 

aiaurcrt.  Adfpergit  contemfu  pri- 
mates, foluitque  nemos  potentum. 

21  Abstrufa  protest  ex  trnebris,  a- 
tramque  noclem  cdurit  in  lucem. 

»3  Gentes  et  arnpKficat  et  perdit ,  gen- 

24tes  et  disfipat  et  cogrt.      Mcncem 

adimit  prxcipuis  hominuai  orbis 

terrce,  facitque.vr  per  denia« errent 

a>  folitudines ,    ct,pa!pantes  frne  luce 

tenebras ,  errent  ebriorum  ritu. 


CAPVT    XIII. 

IobiU  in  arnicas  tres.  Sctltra  fa»  Ms  te- 
gentium  faliK.  SimuUtoruta  itVftchm 
miferrimvm. 

1  "T  TAcc  cquidem  omnia  etocuh's 
f-"f  vidi,  etauribusaudiui  atque 

a  *-percepi:  vtinteliigitisvos, 
intelligo  etego,  nihilovobisinfe- 

3  rior.      Sed  ego  cum  oranipotente» 


fed  cum  Deo  loquiacargumentari 
cuperem.      Nam  vos  quidera  falfi  4 
concinnatores ,   vos  omnes  inept! 
media  eftis :      atque  vtinam  tacu-  5 
isferis,  id  vobis  fapienti<e  fuisfet. 
Audite  vero  argumentationem  me-  6 
am ,  ct  orationis  mex  conrentiones 
attendite.      Vosne  deDeoinique,  7 
vos  nialitiofe  loqui  ?      Vosneeiusj 
perfonxrationem  habere  ?  An  cum 
Deo  concertabitis  ?     An  bene  ent,  9 
fi  vos  examinaucrit ;  aut,  quoinodo 
circumucniuntur  ho  mi  vies,  fie  vos 
ilium  circumueuietis  ?     Caftigabit  10 
vos,  fi^furtim  perfonarum  ratio. 
neui  habueruis.      Niiuirum  per-ic 
turbabit  vos  eius  dignitas,  euafor- 
midineperculfos,    'eritquc  veftri  14 
memoriapulueri  fimilis,  et  veftra 
corpora cretacea corpora.    Prxfta-  '3 
te  mihi  fikntium,  et  loquaripfe, 
dmu  leuer  aliquantulum.        Cur  *4 
nieum  ipfe  corpus  tollo  dentibus,  et 
vitae  mex  pericuhim  fustineo  ?  Me  1  5 
licetilleinterimat,  tamen  euin  ftf. 
fpiciam,  ac  coram  co  defendiin  me- 
os  mores:       ipfe  quoquc  mihi  fa-  i6 
luti  erit ;  quippe  /quum  in  eius  con- 
fpeelum  non  veniant  fimulatores. 
Audite  mcadicla,  et  rationemau- «7 
ribus  attendite.      Dummodoegoig 
caiufam again,  fcio,  me  infontem 
fore.      Sed ,  fi  ille  mccum  experia- 19 
tur:   iam  ego  exanimatus  tacebo. 
s  Tantum  duo  mihi  ne  facito ;  ita  10 
demum  tuum  confpcclunj  non  fub- 
tcrfugiam.      Manum  tuam  a  me  21 
abstinc ,  neue  me  tui  terrore  per- 
turba:        deinde  adpella,  et  ego** 
refpondebo:  aut  ipfe  loquar,  et  tu 
mihi  refpondeto.      Quot  funt  mea  *3 
criminaaut  peccata?  os'ende  mihi 
mea  commisfa  atque  delicla  ?    Cur  *4 
tuum  vultumabdis,  etmeproini- 
mico  habes  £      An  in  mobile  foil-  *5 
um  Denies ,  aridamque  perfeque- 
re  ftipulam?        vt  aduerfum  me*6 

*tam 


a)  veftrumeft,  qui  fene*  cftis ,  demco  fermone  itulicarc,  ficut  palaci  ertdecibi 
f*pnrr.  VideMKm  cap,  34,  j,  (, )  D^um.  '  )  impenum.  d  )  ipfum  iniufte 
«iefcr.dcritis,  vc  tacitis.  t  )  cico  pcribitis.  ez  funditus.  /)  quum  admictec 
non  limulacorcs ,  fcdniti  liir.i'ci  bt>nos.     j»)  Deem ad.ojuitar. 


Cap.  14- 1  j. 


I  O  B  V  S. 


555 


Ham  acerba  perfcribas,  et  iuuentu- 
»7  tismeaevitia  in  crimen  voces,  ac, 
pedibus  meis  in  compedes  compa- 
cts ,  meas  oranes  femiras  obfer  .es, 
meorum  pedum  veftigia  deiiniens : 
48  quum  alioqni  quafiputrequiddam 
exolefcam,  veluti  pannus,  quem 
tinea  corrodit. 


CAPVT    XML 

Quanta  via  nofite  miferia.  V^;::-i;ict:o 
deredi-.auu.  Piorum  /pes  aidtr.s ,  mot- 
tit  ttern*  damna. 

\  T  "lOmo  muliere  natus  tambre- 
i~~|  uis  aeiii ,  tarn  plenus  eft  mife- 

4  ■  -*■  riae :  qui  ceu  flos  exortus 
carpitur ,  ac  velut  vmbra  fugit,  ne- 

3  que  durat,  et  tamen  i  in  hunc  ocu- 
ios  habes  apertos,  et  meiniudici- 

4  urn  contra  te  adducis  ?    Qui  purum 

5  ex  impuro  efficiat ,  nullus  eft.  Si 
determinata  eft  eius  aetas ,  fi  eius 
menfium  numerus  penes  te  eft,  fi  ei 
terminum  ftatuifti ,  quern  non  prae- 

6  tereat.  Omi(te  eura,  vt  k  defunga- 
tur ,  donee  delectetur  quafi  merce- 

7narius  fua.  die.  Arbori  quideni 
fpeseft,  fi  exfeindatur,  regermina- 
turam,  neque  deficiunt  eiu»  rami. 

8  Si  in  terra  confenuit  eius  radix ,  et 

9  humi  mortuus  eft  caudex  :  humo- 
risadflatu  repulluiat,  agitqucplan- 

:otanim  more  frutices.  At  homo 
morte  debiiitatus  ac  exftinc~h:s  vbi 

1 1  eft?    / Effluit ex iacu aqua,  et exfic- 

l4catusaretfliiuius.  Itidem  homi- 
nes occubant  non  refurreduri ,  do- 
nee non  fit  caelum,  nee  ex  fuo  fomno 

'3  expergefaciendiaut  excitandi.  Vti- 
nam  me  in  orco  abditum  occultes, 
donee  tuafedeturira,  et  mihi  ter- 
minum definias ,  quo  mei  fis  recor- 

'4  daturus.  Si  futurum  eft ,  vt  mor- 
tuus homo  refurgat :  equidem  toto 
mei  fpatii  tempore  exfpeclabo,dum 

''5  mei  rr.utatio  veniat,  quum  quidem 


tu  opens raanuiiai  tuarum  copidus 
vocabis,    et  ego  tibi  refpondebo. 
At  nunc   meos  gresfus   numeras,  '6 
;;;nonobferuans  tu  quidem  meum 
peccatum,       fed,  meo  delicto  in  «7 
fafce  conckifo,  mihi  crimen  adfin- 
gens.     Qnumque  labefacti  cadant  '8 
monies,  *  etrupesexfuoiocotol- 
lantur;       quum  iapides  exterata- 19 
qaa,adiuentibuseius  vndis  humum 
terrae:  tufpemhominis  praecidifti, 
eumperpetuoitadomans,  vt  exo-  2° 
lefcente  eius  focie,  te  eum  dimitten- 
te,  discedat :      nee  augendine  fint, 2l 
an  minuendi  fui  nati ,  fciat  aut  per- 
fpiciat.    Tantum  et  corpore ,  quo  %%. 
prseditus  eft,  dolet,  et  animo  luget. 

CAPVT    XV. 

EliphM  in   Iobum ,  Japientiam  et  probita- 
tem.tibi  tribuentem.      Impiorum  excidium. 

AD  hxc  Eliphas  Themanita  fie  i 
fubiecit :    eftne  fapientis  ven-  % 
tofa  refpondere  fcientia,  et 
euro  plenum  habere  pectus,     ar-3 
gumentando  oratione  non  profu- 
tura,  et  verbis,  quibus  nihil  adiu- 
uetur?      Tu  quidem  religionem4 
foluis ,  et  foJlicitudinem  aduerfus 
Deum  expel  lis.      Nam  tu.o  ipfius  > 
ore  tuum  crimen  doces,  callida  lin- 
gua vtens.      Ipfum  tuum  os  te  da-c» 
mna.bit ,  non  ego :  tuaque  labra  te 
accufabunt.      Hominum  netupri-7 
mus natus  es,  etantecolies  forma- 
tr.s?       An  diuini  auditor  arcaiii8 
fapicntiamadteadlicuifti?     Quid? 
fcistu,  quod  nefciamus  nos?  quid 
pcrfpeclum  habes  tu ,  quod  ignorc- 
mus  nos?       Etcanus  et  fenex  eft  io 
in  nobis ,  natu  grandior  tuo  patre. 
An  tibi»diuina  folatia  oarui  funt,  it 
eamque  rem  parui  facis .?     Adeone  1 1> 
mentecaptus,  etfupercilii  vibran- 
tis  es ,     vt  fpiritum  istum  in  Deum  13 
conuertas ,  et  isto  ore  talem  depro- 


mas 

h")  omnia  meacomrnisr.;  cr'>Rrn?re  ?  tjuifi  ca ex  librario recites,  i)  htiRC  tanti 
esicf-uta",  Vt  cm»  eo  litigate  di^ncris.  k).  uiftum  aui  curium  perhciac,  si~r.ee 
fuo  tempore  letusobeai.  /)  vr  aqua,  lie  homines pcreunr.  m)  non  meo  mc- 
rito.      n  )  noftra  ,  qu.  ;e  d.uin'uus  iularnur. 


556 


I  O  B  V  S. 


Cap.  15.16, 


l4masorationem?  Quid  eft  homo, 
vt  pun  is  fit?  vt  fit  infons  muliere 

15natus?  Hie  vero  ne  fanclis  qui- 
dem  fuis  fidem  habet,  nee  cxlum 
ipfum   eius   ludicio    purum    eft: 

icJNedum  abominandus  et  fpurcus 
homo,  qui  nequitiam  effufe  imbi- 

17  bit.       Explicabotibi,  audi  me,  et, 

18  qur  perfpexerim, enarrabo ,  que 
quideni  fapientes  prodiderunt,  et 
de  maioribus   fuis  non   celarunt, 

19  videlicet  "illis  vnis  traditaui  esfc 
terram,  nullis  inter  cos  traiedis 

»0  peregrinis ,  impius  quidem  tor- 
quetur  pcrpetuo ,  ferovemque  latct 

xl  annorum  numcrus.  EJw  aures 
circumfonat  urrorum  vox :    eum 

22  in  pace  vaftatio  inuadit.  Non 
credit,  euafurum  fe  fentbras,  et  ar- 

23  ma  /,  fpeculauir.  Errabuudus  vi- 
fhimqacruat,  fdt,  tibiad  manuin 
paratum   e->fe  tcnebricofani  diem. 

24  Eum  percell  irit  anguftiac  atque  pcr- 
icula,  eum  fubigemiaquafi  quidam 

25  inacicm  inftruchis  rex.  Qnoni. 
amque  mauum  intendit  ftthtcrfui 
Deum ,  contiaque  omnipotcntem 

»6nititur:  ille  ei  incollmnincurrit 
per  dcnfUfinia  tins  dipeorum  ter- 

17  ga.  Et  quamuis  obduaam  pingue- 
dine  faciem,  et  obefa  latera  habcat, 

28  deletasqne  vrbes  et  incultasdomos 
habitet,qux  fuerant  in  tumulos  red- 

29  acl.c  :  nontamen  ditefcet,  neque 
ftabiles  habebitopes,  nee  h  .creiv.es 

30  in  terra  facilitates.  Non  dedina- 
bit  tenebras :  eius  rami  flamma 
arefadH'/  ill  ins  oris  flatu  abripien- 

31  tur.     Inftabiliseft,  temere  errans, 
3*  adeo  temere  fit  eius  mutatio.    Inj- 

matura  die  abfinnitur,  ei  usque  fur- 

33  culinon  virent.  Immaturam.vt  vi- 
tis.extrudit  vuam,  et  fuos  oliux  ritu 

34  flores  abiicit.  Nam  fimulatorum 
catcrua  fterilefcit ,  et  numaria  con- 

J5  fumit  ignis  tabernacula.   Facinore 


pixgnantes pariunt  crimen,et  frail- 
despectore  concinnanr. 


CAPVT    XVI. 

lncrtpMtorei  acerbi.      lobt  indignatie  ,  ca~ 
lAtnitai,  inntcentta. 


A 


T  Iobus  contra ,  istiusmodi  I 
multa  audiui ,  inquit :  mole- 
fti  confolatores  eftis  omnes. 


Ecquis  erit  ventof  r  finis  orationis  ?  % 
aut  quid  te    contra   loqui   cogit.? 
r  Ego  quoque  loqucrer  non  minus,  3 
quam  vos ,  i)  mea  conditione  esfe- 
tis:     commumcarem  verba  vobis.  4 
cum,  et  /"in  vos  caput quaslarem, 
vos  hoc  ore  confirmans,  et  oratione  5 
mea  fubleuans.      Sine  loquor,  non  5 
mitigatur  dolor  mens:    fine    non 
loquor  ,  nihil  mihi  decedit.       lam  7 
vcjo  ille  me  fatigat,  dcpopulatus 
omnes  meas '  copias ,     meque  cor-  g 
rugauit.quod  fitteftimonio,  exftan- 
tc  in  me  mea  macilentia ,  qu.c  in 
meo  vnltu*  loquatur.      Ille  rapidap 
iramihi,  dentibus  in  me  frendens, 
aduerfatur,meus  aduerfarius  in  me 
fuos  acuit  oculos.  *  Hi,  faucibus  in  10 
me  hiantes,  mihi  colaphos  fade  im- 
pingunt ,  1  fell-  in  me  fimulexplen- 
tes.     Addixitme  Deusinfanis,  et  in  n 
impiorum  manus  impegit:       me,  n 
quum  fortunat us  esfem ,  contudit, 
et  ceruice  prehenfum  perfregit ,   ac 
fibi  pro  fcopo  confti  tuit ,     et  mihi, 
fuis  fagittariis  circumfepto,  renes 
transadigere  non  parfit ,  raeum  fei 
humi  profundens.      Me  cladibus 
aliis  ftipcr  alias  profligauit,  in  me 
militariter  incurrens.      Ego  facco  15 
meam  pellem  infui,meumque  *  cor- 
nu  terra  cooperui.    Vultum  habeo  i<$ 
prx  ploratu  fqualentem ,  et  operta 
atra  nofte  lumina.      Quum  tamen  17 
intemeratas  manus  habeam,  et  pu- 
ris  vtar  precibus  >    «  terra  ne  tege  ig 
meum 


13 


'4 


•)  maioribus.      p)  formida».     q)  Dei.       r)  fa  ilequum  velemus,  sgrotis  eonfi~ 

liadanuis.     /)  vos  grauiceradloquereT.    r )  Iiberosc;  p  cira.      u)  meum  ma. 

lumceft- ur.     *•)  .tnnci  me;  in  me  fum  mmires.    y  )  me  umagentes  411am  pos- 

funt  era   elijfime  ,  et  fliom  mm  exfiruran'e*.      e.)  caput.       -.  )  paieant.fi  qnaj 

■:  r  1        ant  iruurias,  necmcDfy^»  :  »1  .  ft  feci  ,h(K  eU,  ego  fum  imocens. 


Cap.  fr5.  17. 18. 


I  O  B  V  S. 


55? 


:d 


raetim  cruorem,  neuemeae  fit  locus 
19  querimoniae.      lam  vero  quum  in 

cxlo  teftem,  in  fublimi  confcium 
aohabeam:      disceptaiores  mei  funt 

mei  familiares,  quuni  mei  ad  Deuru 
il^ftillent  oculi.      Ita  fit,  vt  idem 

mortalis  et  homine  natus  et  cum 

Deo  disputet,  et  cum  hominibus: 
22  quandoquidem  'numeraii  venerunt 

anni ,  quibus  viam,  mihi  non  relo 

gendam,  ingrediar. 

CAPVT    XVII. 

Human*  vite   miferia.      lobin  ad  fittgem 
hmtatur  mtileficos.    Mortem  cogitut  ideal. 

Elicit  me  fpiritus,  coeitur  ae- 
tas  mea,  inftat  mihi  fepul- 
%•*-*  crum.      Quid  quod  proterui 
funtapud  me,  <<  quorum  in  petulan- 
3tiamei  verfantur  oculi?    *  Depone 
fane,  fac  mecum  fponfionem ,  quis 
4erit,  qui  mihi  manum  det?    Nam 
horum  quidem  mentibus  til  inge- 
nium  fubtraxifti  idcoque  non  le- 
5geseos.    e  Qiii  adfentatorie  loqui- 
tur aliis ,  huius  natorum  oculi  con- 
6"fumantur.      Ille  me  redegit  eo,  vt 
vulgi  fabula  fim ,  et  publicum  os- 
7  tentum ,      adeo  vt  mihi  prae  txdio 
caligent  oculi ,  et  artus  omnes  ha- 
%  beam  vmbne  fimiles.  /   Animad- 
uertentes  hoc  probi  et  infontes ,  fe, 
credo,  aduerfum fimulatores  exci- 
S>  tabunt ,      tenebimtque  iufti  fuam 
vitae  viam,  et,qui  puras  habent  ma- 
lOnus,  firmitatem  adquirent.     Cete- 
rum  vos  omnes  iterum  adefte ,  et 
nullum  in  vobis  fapientem  repe- 
'triam.      Aetas  mea  prarterit,  irritis 
12  tneis  conatibus :     animi  mei  folli- 
citudines^  ex  no&e  diem  faciunt, 
propinquiore  propter  tenebras  lu- 
*3  ce.    Si  fpero,  orcus  mea  domus  eft, 
in  tenebris  raeum  ledum  fterno, 


*  interitum  patrem,putr$dinem  ma- 14 
trem  adpelio  ac  fororem.      Vbii£ 
tandem  eft  fpes  mea,  et  meam  fpem 
quis  perfpicit  ?    /  In  orci  clauftra  «S 
defcendet ,  fimul  ac  humi  quietum 
fuerit. 


CAPVT    XVIII. 

In  Jnlrnm  Ba/dadin.      Non  audiens  amices 
Iobm.    ImprobitatU pan*. 

nrWm  refpondens  Baldadus  Su- 1 
I    hira:    quern  tandem  loquen-  Z 
"*"  di  fir.cm  facietis  ?  inquit :  in- 
telligite,  deinde  loquernur.      Cur  3 
pro  bell uishabemur,  fordentes  ve- 
ftro  iudicio?      Qui  teipfum  cm- 4 
ciasiratus,  antuacausfa  deferetur 
orbis ,  et  rupes  ex  fuo  migrabunt 
loco  ?     Atqui  impii  lux  exftingui-  5 
tor,  nee  eius  ignis  flamma  fplendet. 
Caligat  in  eius   tabemaculo  lux,  6 
et,  quod  habet,  lumen  exftinguitur. 
Ar&antur  eius  virilesgresfus,eum-  7 
que  fuum  deiicit  coniilium.      In-  8 
fert  enim  in  rete pedes ,  fuper  ma- 
culis  gradiens.      Capit  eius  caJcem  9 
laqueus,  corripiturauide.    Hi  pe- 10 
dicahumi,  decipulaadviamlatet. 
Eum  vndique  percellunt  formidi-li 
nes ,  eiusque  pedes  implicant.    Fa- 1 2 
melicas  habet  vires,  eique  pericu- 
Iutn  ad  latus  praefto  eft.    Confumit  1 3 
eius  cutis  toros,  confumit  eius  artus 
*  primaria  mors.    Auellitur  ex  eius  14 
tabemaculo  ipfius  fiducia,  et  ipfe 
;  ad  formidinum  regem  adducitur. 
Habitat  in  eius  tabemaculo  m  non  15 
fuus,  qui  eius  domicilium  fulphtire 
confpergat :     eius  et  [inferne  radi- 1 5 
ces  arent ,  et  fuperne  amputantur 
rami.     Eius  memoria  perit  ex  ter- 1 7 
ris,  nee  habet  in  foro  nomen.    Pel- 1 8 
litur  ex  luce  in  tenebras,  et  ex  orbe 
exigitur.     Non  (ilium  habet ,  non  19 
nepo- 


l)  laeriment.  t)  venit  mihi  dies  faulis,  qua  turn  a  Deo,  turn  a  vnbis  oppresfus 
moriar.  d)  quorum  petulantia  mihi  verfacur  in  ocuiis.  e)  adfentari  nolo. 
/)ironia.  g)(a  tunc  vtno&H  vigilemcamquaminterdiu.etlucem  emus  habeam, 
hoc  eft,  ocalos  habeam  apertos  ctinfbmnes  propter  res  adocritfi  h)  mihi 
cutnmorte  e>  eft.  -  )peiii>kpoft  obitum.  A )  acerbisfimum  Icti  genus,  videlicet 
fames.     /)  ad  mortem»  qu*  «ftformidolofiifun».    m)  ahenu». 


559 


I  O  B  V  S,i 


Cap'  19.  xo. 


nepotem  inter  populares  fuos,  nee 

fnperftes  eft  vlius  in  eius  habitati- 
ao  one.     Eius  fatali  die  et  pofteri  ftu- 

pent,  et  *  maiores  corripinntur 
31  horrore.      Atque  hac  funt  mipro- 

borum » fedes ,  hie  locus  eft  />igno- 

rantis  Deum. 


CAPVT    XIX. 

Iobi\  calamitates ,  probittn,  fpes , 
refiio  ffjtrata. 


rcfuf 


1  A    D    hax    refpondens    Iobus, 

2  A\  quousque  meum  animum  fa- 
•*-  ^-tigabitis,  inquit,  ct  me  verbis 

3  vexabitis .?  lam  decici  me  pudore 
adficiris,  nccvos  pudct  opprimere 

4  me.    Quod  (i  rcipfa  errauisfem,  ct 

5  hxreret  in  me  mens  error  ;  fi 
merito  in  me  inuehcremmi,  et  me 

t>  probri  coargueretis  :  tamen  fci- 
tote,  f  mini  Deum  iniuriam  facere, 
qui  me   ita   fiia  cingat  indagine. 

7 Si  crudelitatem  conqueror;  non 
exaudior,  neque damans  ins  obti- 

8  neo.  Mini  femitam  obfeplit ,  ne 
transeam ,  meosque  calles  otFudit 

9  tcnebris:     mefpoliauit  mea  gloria, 
10 ct  capitis  corona  priuauit.   >  Me 

vndiqueitaconuuliir,  vt  discedam, 
et  fpe,  tamquam  arborcm,priuauit, 

Het,  inmcira  ardens,  me  hoftium 

iMocohabuit.  Me  funul  inviaferunt 
eiusagmina,  et,  facta  contra  me- ex- 
pcditior.e,meum  tabernaculum  cir- 

13  cumfederunt  vndique.  Meos  fra- 
tresamcrcmouit,  tneiquc  famili- 

I4aresetiamfuntame  alieni.  Mihi 
defunt  propinqui,  meiquenecesfa- 

Ijriimei  funt  obliti.  Me«  domus 
inquilini  atque  ancillx  meproali- 
enuducunt,  et  extraneumiudicant. 


Mens  feruus  me  vocantemnonau- 1 6 
dit ,  quum  ei  hoc  ore  fupplicem. 
Meum     halitum    anerfatur    vxor  17 
mea,nneique  ventris  liliis  fum  fup- 
plex.     Stultiquoque  me  defpiciunt,  1 8 
et  edfurgenti  obloquuntur.      Me  19 
abominantur  omnes  mei  mortales 
intimi:  et  quos  amaui,  funt  mihi 
contrarii.      Meac  pelli  atque  carni  ZO 
adha?renf  osfamea,  itavt  fuperfim 
cum  dentium  meorum  pelle.      Mi-  II 
feremini  mei,  miferemini  mei,  vos 
amici  mei,  quoniam  Dei  maims  me 
tangit.    Cur  me  vos  infe£tamini,vt  a* 
Deus^    s  came  mea  infatiabiles , 
Quod  vtinam  fcribantur  mea  dicla,  *3 
vtinatn  in  libro  exarentur,    ferreo  »4 
plumbeoqucftilo  in  perpetuumin- 
fculpiafaxo.    Kquidem  fcio,  vin-  »5 
diccm  meum  viuere,  et  poftremo 
/  in  terrain  furreclurum  esfe ,     et  *$ 
poftea,"  hoc  ipfnm  cfrcumdatum  iri 
mea  cute,  et  me  ex  me#  corpofe 
vifurumesfe  Deum,      qnem  qui-  *7 
dein  egoipfe  vifurus  fum ,  et  meis 
ipfius  non    alterius  oculis  adfpe- 
dhirns ,  ego, *  cuius  renes  in  me  pe- 
nitus  confumuntur.      Itaque  dole-  3-i 
bids ,  vos  infeclatos  esfe  me ,  in 
■quo.?  rei  fuerit  inuenta  radix.    Me-  »9 
tuitc  vobis  a  gladio:  nam  gladio 
crimina  punientur,   vt  iudicium 
fciatis. 


CAPVT    XX. 

Sophar doitt  jlorcxtes  ttfi  malos  ,  ad  tempnt 
tsl'e  gauiis  ,  finem  tandem  imptorum  etfe 
infe  iicm. 

TVm  Sophar  Naamathita  re- 1 
fpondit  in  hanc  fententiara: 
ergo  me  cogitationcs  impel-  % 
lunt  me^e  :    et  quia  feftino ,  *  igno-  5 
minio- 


»)  qui  eo  motiente  viuunt  1  qui  quidemfunt  pofterorum  maiores.  #)  conditio. 
*)  contemtoris  Dei.  ^)  mc  grauius  punire  quam  aignuslim.  r)eis,qui 
mihi  per  aetatem  posfent  esfe  lilii.  t)  non  potcftis  fatiari  me  comciendog 
hoc  eft  adtligendu.  t)  Chrifti  refurreCiio,  quam  hominum  relurre&io  fc- 
qu:cw.  u)  meum  corpus.  x)  quamuis  nunc  conficiar.  y)  Hoc  de  re- 
furre-ftionemyltcrium,  poltquatn  omnibus  exlpe&anda  funt  prxmij ,  qua?  vos 
jieqaidquamquxritis  in  ha.  vita.  z)  loquar»  vc  tu  me  poftca  turpiter  ro-. 
fellas,  ct  mcam  causfam  meis  verbis  agam. 


-!} 


Cap.  ao.at/ 


lOBVS. 


559 


nriniofam  raihi  caftigationem  au- 
diam,    et  meae  prudential  fpiritu 

4  pro  me  refpondebo.  Nonne  fci  s 
hoc  antiquitus,  ex  quo  collocatus 

5 eft  in  terris  homo,  irapiorum 
triumphatus  esfe  breues,  et  finni- 

6latoris  Ixtitiam  caducam?  Qui 
f\  vel  in  caelum  fubliraitate  adfcen- 

^  dat ,  et  tangat  capite  nubila  ,  tan- 
dem peritnon  minus ,  quam  ipffus 
ftercus ,   ita  vt  qui  eum  viderant, 

g  quae  rant,  vbi  fir.  Somnii  more 
auo-at,  itavtnusquam  exftet,  no- 

o  dhirni  vifi  modo  p'rofligatus.  Qiii 
eum  viderat  oculus,  non  amplius 
vifurus  eft ,  nee  eum  deinceps  fuus 

o  a  cernit  lotus .      Eius  liberi  fuppli- 

cant  mendici ,    b  fuisque  manibus 

;.i    1 1  vires  recreant.        Membra  habet 

occultis  plena  peccatis ,  c  qux  cum 

aeocubabunt  humi.  Quod  fi  duke 
eft  ei  in  ore  d  fcelus,  quod  abscondit 
fub  lingua  fua ,  cui  indulget,  nee 
id  deferit ,  fed  in  medio  paiato  fuo 

13  cohibet :  eius  cibus  in  eius  inte- 
ftinis  ita  vertitur,vt  fiat  in  eius  ven- 

4tre  virus  afpidum.  Quas  Iigurit 
facultates,  euomet,  Deoei  deven- 

5  tre  extrahente.    Fel  afpidum  fiigic, 
f.i)   tfeumviperae lingua  perimet.    Non 

videbit  vndas  fluminum  melle  buty- 
7roque  torrentium.     Reddet  e  labo- 

rem,  neceumabiiguiiet,  auttam- 
8  quam  fui  mancipii  re  fruetur,    qui 

teriues  non  folum  deferat ,  fed  per- 

uertat,  quas  nonaedifkauitdomos 
odiripiens.        Itaque  nullam  fentit 

in  peciore  fuo  felicitatem,  neque 
5  fuas  cupiditates  explet.      Nihil  ei 

cibi  fupereft,  ideoque  non  durat 
i  eius  bonum.       Si  rebus  niultutn 

abundat,  angitur,  etei  omni  mo- 
i  do  labores  accidunt.    Dum/  in  ex- 

plendo  ventre  fuo  occupatur ,  g  ille 

in  eum  laxans  ardorem  irae  fuse, 
scompluit  epulantem.        ElFugeric 


r 

Mi 

It  i] 

i 

i 

rit| 

n 

,!I 

I 

:: 
N 

!- 
Hi 

)! 


arma  ferrea,  excipit  eum  cbalybeus 
arcus:      Depromta  et  eiusegresfaa4 
corpus  fagitta,  eius  feile  fplendet, 
terroribus  perculfi.    *  Omnes  te-  z$ 
nebrae  ei  penitus  reconditae  funt, 
eum  confumit '  non  adflatus  ignis : 
ad'fliguiitur  eius  domi  fuperftifes. 
Et  caelum  crimen  eius  patefacit,  eti<S 
terra  confurgit  in  eum.      Facesfit  17 
eius  domus  germen  effluens,  quum 
de  eo  fupplicium  fumitur.      Haec  28 
fors  eft ,   quae   impium  manet  a 
Deo:      haec  eft  hereditas  eididtai^ 
diuinitus. 


CAPVT    XXI. 

Icbus  de  m alarum  bominum  frofperitate. 
lout  iufiitia.  Purgat  ft  lebwi  non  fua 
p'unirifceMa. 

AD    haec   Iobus    refpondens,  1 
facife*,   vt  orationem  meam  2 
audiatiSjinquit,  *  quod  fit  pro 
veftris    confolationibus.        Ferte  3 
me ,  dum  loquor :  et,  poftquam  lo- 
cutus  fuero,  deridebitis.    *  An  mi- 4 
hi  cum  hominibus  disputatio  eft* 
aut  fi  eft,  cur  non  eft  oratio  mea 
breuior  ?      Adfpicite  me ,  et ,  ad-  ? 
mota  ad  os  mar.u,obftupefcite,  qui  5 
ipfa  recOrdatione  perturbor,  et  cor- 
poris horrorc  corripior.        Cur  7 
impii  viuunt,  durant,  et  pollent 
opibus .?     Eorum  progenies  coram  8 
apudipfos,  eorum  pofteritas ,  fpe- 
dtantibus  ipfis ,  conditur:    domus  9 
habent  a  panore  faluas :  non  vapu- 
Iantdiuino  verbere  :      eorum  bo- 10 
ues  fecundi  funt,    non    inertes: 
vaccae  educant ,  non  funt  fteriles. 
Emittunt  ouium  ritu  fuos  paruu-H 
Jos,  eorumque  n2ti  faliunt.    Tym- 1  * 
panis  citharisque  perfonant,  et  fe 
muficorum  inftrumentorum  voce 
deleftant.    Transigunt  feliciterae- 13 
tatem,    et  fubito  perduntur  orco, 
/dicuntque  Deo:      abi  hinc:  tuas  14 


qui- 

»)  habet,  b)  mercenarii  funt  ob  vidftm.  c)  in  quibus  roorietur.  </)  cibus 
male  pattus.  e)  alieno  labore  parra,  qua:  fibi  iniulie  vend:cauerit.  f)  ci- 
bum  cap»t.  ^)  Deus.  6}  omnes  ei  calamicatcs  imminent  et  refcrtiantur. 
i)  rapidus  ct  fua  fponte  line  flatu  fiagrjuis.  A)  pro  CO  quod  me  coofolari 
debctis.     /)  Deum  nihil  cwant, 


1   U    D    V    &. 


Cap.  xi.  21. 


quidem  nosfe  vias  vobis  non  libet. 
I5Qi>is  eft  omnipotens,  vt  ei  feruia- 

niiis ,  aut  quid  nobis  euin  inter- 
l6pellareproderit?    *  Sinonhabent 

inmanufuumbonum,  me  prxter- 
1 7 it  impioriim  confilitini.      Si  qtian. 

do  lux  impii  exftingnitur,   eique 

fuum  contingit  exitium,  Deo  ei 
I g  dolores  ira  fua  impertiente :    m  eft 

quafi  quaedam  acla  vento  palea, 
ip  aut  rapti  turbine  accres.      At  ipfi- 

us  dolorem  referuat  Deuseiusna- 
aotis:      remuneretur  ipfum ,  ita  vt 

exitium  fuum  fentiat,  fuisque  cer- 

natoculis,  et  omnipotcntis  bilem 
aipotet.     Nam  ,-.  qux  eft  eiu9  ex  fuc- 

cesfura  fibi  progenie  delec"tatio, 
aairuncata  eius  and  fumma?    0  Num- 

quid  Deus  eius  rei  certior  fiet, 
a3quum  alte  iudicet?        Hie  mori- 

tur  robulhis  et  integer ,  totus  quie- 
A4tus  et  felix,      mammis  lade  pie. 

nis ,  et  osfium  medullis  fucculentis. 
as  Me  maefto  moritur  animo,  poft- 
aeSquam  iniiicunde  vixit,       pariter- 

que  iacent  humi ,  et  vermibusob- 
a7teguntur.       Neque  vcro  nic  latent 

veftrx  cogitationes  et  nefarii  co- 
a8natus  aduerAim  me.        Qijarretis 

enim,    vbi  fint  primariorum  do- 

miis,  vbi  impiis  habirata  taberna- 
aocula.?        Niminim  fi  facias  iter, 

hoctibi  fcifcitandum  esfe  ,  quippe 
3oillorum  indicia  non  agnofci :     Pro- 

rogari  enim  diftlrrique  ad  exitii 
3ifuppliciiquediem  malos.     p  Quis 

eis  coram  eorum  eucntus  indica- 

bit  ?  aut,  quod  fecerunt  ip(i,  quis  eis 
32rependet.<'      Quum  feranturin  fe- 

pulcra,  et  <,  metsc  inftent,  quum 

Mint  eis  fuaucs  fcrobium   glebae, 


quumque  et  poft  cos  trahantur  o- 
ranes  homines,  ct  eos  antecesfe- 
rint  innumeri.  Quomodo  igitur 
me  tarn  inaniter  confolamini ,  vt 
ex  refponfis  veftris  fola  fuperfit 
molcftia  ? 

CAPVT    XXII. 

EliphM  in  Iobum.  fiutits  merits  p-tiuu 
esfe.  Her:*tur  amicm  Iobum  ad  we/to- 
rtmfrugem. 

TVm  Eliphas  Themanita  re- 
fpondit  hunc  in  modum : 
quafi  vero  quidquam  confe- 
rat  mortalis  Deo,  aut  quafi  non  fi- 
bimetipfi  commodet,  qui  fapit : 
quafi  vel  iucunditati  vel  vtilitati 
fit  omnipotent,  i\  tufisinnocens 
integrisque  moribus,  aut/quafi 
te  ob  tuam  reJigionem  caftiget ,  te- 
cum iudicio  congresfus.  Enim- 
uerotnafceleramulta,  et  crimina 
funt  infinita.  Tu  tuos  fratres 
pignoratmes  iniuria,  et  homines 
veftibus  fpoliafti,  atque  nudafti. 
Non  aquam  lasfo  dedifti  bibere ,  et 
famehco  negafti  panem  :  quum 
interea  '  neruofi  terrain  "obtinue- 
runt,  ct  audtoritate  praediti  earn 
habitarunt.  Tu  vidnas  inanes 
dimilifti ,  pupillorumque  extenua- 
fti  lacertos.  Propterea  circum- 
datus  es  laqueis,  teque  fubitafor- 
mido  conturbat.  Alioqui  x  tene- 
bras  non  videres,  nee  aquarum 
obruereris  inundatione.  Nonne 
Dens  crliim  aequat  altitudinc? 
Adfpice  vero  fiderum  verticem, 
quamfintalta,  etnegas,  quidquam 
fcire  Deunj*       Perinde  ac  fi  per 

ca- 
t)  non   languet ,    fed  cito   perit.  n)     non    magis     poteft  dolere    fuorum 

vicem  mortmis ,  quam  gandere.  Nam  in  quem  noncadiideledari ,  ineumfem 
nun   cadit   dolerc  o)   non  poteft  de  iis,  qua?   Hunt  in   tcrris,    admoneci 

quum  fir  in  fublimi  ct  ideo  infima  paium  di  ud'ctt:  hine  ^t,  vt  impune 
peccent  improbi.  p)  qu;d  atrinet  eornm  poftcrns  dare  pecnas  .  quas  ipfi 
fontes  non  fentiant?  ^}  'nmortuorumaccruum  congerantur,  fi  utfrumema 
inmetam.  r)  fepulcro,  hoc  eft,  mortedele&ent,  qui  eis  cum  omnibus  com- 
munis eft.  f)  non  quia  religiofuses,  fed  quia  religiofus nones,  ideo  tecaftigat. 
t)  purcntcs.  m)  ftilicct per tc ,  hoc  eft,  fauifti  potentibus.  x)  non  ctfec 
inmalis. 


I     : 


3  *' 
i 

4  •' 

( 

4' 
<$   I 

;t 

7  1 

%  !' 


Cap.  22. 23. 24. 


I  O  B  V  S. 


5<*i 


caliginern  iudicet ,  ct,  quumfit  in 
nubiumlatebra,  noncernat,  inor- 

i|  jbecaelefti  ambulans.  Obferuafti- 
ne  prifcos  mores,  quibus  vixere 
Sa  mortales  fcelerati  ?  Qui  imma- 
turo tempore perditi  funt,  eorum 
^fundamentofluctibus  offufo:  qui 
Deo  dicebant :  abi  hinc,  et "  quid  ft- 
{ceriteisotnnipotens,  qui  eorum 
domos  impleuisfet  bonis  i  cet  me 
jprxterit  impiorum  confiiium  ?  Hoc 
vifo,  laetanturboni,  illosque  deri- 
>dent  innocentes,  quippe  qui  </fue- 
rint  ex  rerum  natura  fublati ,  quo- 
»  rumque  reliquias  ignis  confumfe- 
rit.  Compone  cum  illo,  (  mihi 
crede, )  et  faluus  eris,  atque  ita  fiet, 
vt  tibi  bene  eueniaf.  Accipe  ex 
eius  ore  legem  et  eius  verba  in  ani- 
mum  reconde.  Si  re  ad  omnipo- 
tentem  conuerteris ,  reficieris ,  re- 
mota  ex  tabernaculo  tuo  nequitia : 
et  e  humi  tantum  auri  Ophirisque 

:ai  pones ,  quanta  funt  fluuiatilia  faxa, 
et  auri  vim  immenfam ,  et  argenti 
cumulos  habebis.      Tunc  enim  te 

«7  Qranipotente  oble&abis ,  et  ad  De- 

inj  jura  vultum  attolles,  isqueteo- 
rantem  exaudiet ,  et  vota  tua  fol- 
ues  :  quamque  rem  decreueris, 
ata  erit ,  /tuasque  vias  fplendor  il- 
luftrabit.       Deprimuntur    enim , 

nn-i  quostu  dicis  elatos,  et  ille  mode- 
ftos  conferuat.  Regionem  libe- 
at  innocens,  s  eaque  tuarum  ma- 
luum  puritate  Jiberatur. 


CAPVT    XXIII. 

(obi  timer  de  iudicis  mente ,  atque  /enten- 
fe  purgat  tdem ,  non  dare  fe  panas 
iignas 

a  {C1  T  Iobus ,  etiamnum  triftis  eft 
a  P-J  oratio  mea ,  inquit ,      ingra- 


uefcir    meum    vulnus    meo   ge- 
mitu.      Vtinam  ilium  fciam  ac  in- 
ueniam :  venirem  ad  eius  fedem, 
agerem  apud  earn  causfam ,  et  os  4 
plenum  haberem  argumentis :    co-  > 
gnofcerem ,  quibus  ille  verbis  mi- 
ni refponderet,  et,  quid  mihi  di- 
ceret ,  confiderarem.     Vtrum  nu-  5 
merofis  copiis  mecum  decertaret, 
an  potius  ipfe  me  inuaderet  ?     Ibi  7 
Aprobus  cum  eo  disceptaret,  tan- 
demque  meum  iudicem  euaderem. 
Sed,  Hue  orientem  verfus  earn,  nui-  8 
quameft;  fiue  retro,  nonanimad- 
uertam  eum:        ad   finiftram  fi  9 
quid  faciet,  noncernam:  fi  fe  ad 
dextram  abdet,non  videbo.  Qiium  10 
autem  mores  iuxta  mecum  nouerit, 
fi  me  exploret,  i  aureus  exibo.    In  1 1 
eius  veftigiis  pedes  meos  continui, 
eius  viam  tenia,  necab  eius  labio- 11 
rum  praeceptione  deflexi,nec  meum 
mutaui  inftitutum,  quin  eius  oris 
dicta  recondita  habui.  Sed,*-ipfe  ita  13 
vniusmodi  eft ,  vt  retrain  nequeat, 
quo  minus ,  quod  animo  concupi- 
uit,  id  faciar.    Perfkiec  enim,  quod  1 4 
demedecretum  eft,  /qualia  multa 
funt  in  eo.       Itaque  perturbarer  1 5 
eiuspraefentia,  et  vel  ipfa  contem- 
platione  eum  pertimefcerem,    me- 1 S 
umque  cor  molliret  Deus ,  et  me 
turbaret  olflnipotens.    ,„  Nee  enim  1 7 
a  tenebris  abesfem ,  nee  ille  meo 
confpedui  caliginem  fubduceref. 


CAPVT    XXIIII. 

Iobi  peccatum  in  lout  pronidmtiam ,  quad 
gaudeantmali.  Diuiiii  iudicii  altitude 
ex  breui  malorum  Utitia  ,  pmnuqae  per- 
petuii. 

*  y^Vr  ab  omnipotente  non  fun*  1 
I      occultata  tempora,ita,vt  qui 
^^eum  norunt,  nonviderent 
N  n  eius 


1)  ante  diluuium.  *)  obferuaftine  quid  eis.  c)  et  tamen  negas  te  intell. 
d)  Perterti-mperfonamttanstuli,  vt  poftulat  fententia,  et  Graccui  habtt  ac 
Latmus  interprcsj  quum  tamen  inHebtzo  fit  prima.  «)  tantum  auri  et  Ophiti» 
( id  erat  aurum  praeftanthlirotjm )  hsbebis ,  vt  id  humi  ponas |aceruatim.  f)  tux 
a&iones  erunt  profpera?.  g)  alicuius  lonocentia.  h)  .  srenJeiem  me  csfc 
inontem.  1)  innocentisfimus  ero.  A)  quamuis  'am  innocens,  nihil  apud 
eumeftkiam.  qui  utimmuta.bilis.  /)  qualis  fcrc  aft  eius  confuctudo.  m)  inter 
disputandumewm  DC9  maawem  in  ha,c  mifcria. 


56a  IUBV5. 

a  eius  dies  ?  Submouentur  limites: 
9  rapti  pafcuntur  greges:      pupillo- 

rum  abigimtur  afmi :  vidu.e  bos 
4pignoricapitur:    cucrtuntujr  fuis 

fcrtunis  paupcrcs,  adeo,  vt  latitare 

5  cogantur  terramm  inopes :  ecee 
autcmprndeunt  in  fduas»  onas;ri, 
ex  profesfo  inuigilantcs  prar.dac,qui- 
bus  folitudo  victim  fuppcditatad 

6  "pueros.  Ruri  fuam  tnetunt  farra- 
ginera,vineasquevindemiant    im 

"7 pit ,      ita  vt  illi  n'.idi  veft  i  deled! U 

pernoftent ,  ncc  habeant  in  frigo- 
8  re  tegumentum ,     et  monfanis  iai- 

bribus  vuidi,penuria  perfugii,  cau- 
ses amplcxentur.      Diripiunt  per- 

niciofi  pupillos,  et  inopum  damno 
lopignorantur.     T  Nudos  ire  cogunt 

fine  veftitu  ,  et  famelicos  portarc 
1 1  mergites.    Qui  intra  cortini  parie- 

tes  oleum  exprimunt.et  calcant  tor- 
ilcularia,  fitiunt.      Pervrbcmcon- 

queruntur  moriales,  et  caeforum 

quiritantur  aniinae ,  'etDeus  nihil 
iSdefienatabfuideY    Quum  illi  aper- 

te  contumaces  ncc  eius  vias  agno- 

fcant,nec  in  eius  verfentur  feniitis : 
i4fLucefurgithomicida,  qui inopes 

etpai'peresinterficit,  et  eft  nochi 
1 5  furi  fimilis.    Turn  adulteri  ociiluf 

obferuat  crepufculum ,  eo  confilio, 

ne  quis  fe  ocnlus  adfpicia'.et  laruani 
i6adhibct.      Perfodiunt  in  tcnebris 

domos,  quas  flbl  inrerdiu  notarunt, 
17 «  nefciunt  lucein ,  nameiset  inatu- 

'inumprotattra  notfte,  et  agno&i 

pro  tatrae  noclis  horroribus  eft. 
i8*Ceicresfuntin  humore,  celereft 

eorum  in  terra  conditio,  neque 
ijfpcclant  vinearum  naturam.       Vt 

a-fttis  calorque  niuales  aqt.as,  fie  or- 
20CUS  ptccantes  depopulate,      eos 

oblini  citur  vterus,  eis  dulcis  eft 

pittredo,  nulla  fuperftice  eorum 


cap.  14. »5.  ao. 


memoria  1  ac ,  velut  lignum ,  fran- 
guntur  improbi,        qui  feminasi 
reddunt  fteriles ,   vt  non  pai  iant, 
necvidiris  profunt,      trahuntquesl 
generofos  vi  fua,  etitainfuigunt,  I 
vt  illi  de  vita  diffidant.      Oppri-: 
munt  eos  tutos  atque  fecuros,*  ocu- 
lis  in  illorum  vias  conuerfis.     Vbi  :\ 
aliquamdiu  viguerunr,  pereunt,  et 
omnium  more  depresfi  compefcun-  | 
tur ,  quafi  quaedam  capita  fpicarum 
decifi.       Quod  fi  non  ita  eft:  con- J 
uincat  fane  aliquis  me  mendacii, 
meamque  confutet  orationem. 

CAPVT    XXV. 

Hbu  in  Iobnm.      Ncminem  tsfe  coram 
Deo  probum. 

AD  hxc  Baldadus  Suitha  refpon- 1 
dithuiusmodi verbis:    quiim* 
illius  lit  potentatus  atque  ter- 
ror, qub  praeftat  in  fuofaftigio  pa-  ■ 
cem;      quum  eius  et  agminafint: 
innumera,  et  lux  in  nullum  non 
oriatur:       fcilicet  innoecnsfitho-4 
mo  apud  Deum  'i  fcilicet  pun»  fit  ■ 
femina  natus  ?    Quum  in  eius  octt-  5 
lis  ne  luna  quidem  fplendeat,  ne- 
que fidera  nitcant :      nedum  mor-c 
talis  et  homine  natus ,  qui  putredo  . 
ct  vermis  eft. 


CAPVT 

Irrif^  a  lobo  BnldadM 
tit  cov.ten.platta 


XXVI. 

huan*  prouidtH' 


c 


iVilobus,  squemnamtuadiu.{ 
uas'inquit:        imbecilluml' 
'  credo  defendis,  inualidi  lacer- 
ti.      Cuinam    confulis?  infipien  % 
ti  videlicet,  et  multum  acuminis 
ostendis.       Cui  orationem  expo-4 
nis?    et  apud  quern  verba  facis? 
Quern  manes  eoruraque  contermi-  J 

ni 


„1  imp •.fcriquehom.ncs  .)  ftosalendos-  />)  ^oceit ,  imp«e,hoc  eft  ,  alie- 
n «.  I  ia«ant  n  an«ir.  0  «.chores  Grotesque  foos  male  vefW  ct  pa- 
?clt  ?  )e  tamcnDeumneea,1SabfurdcquHiiu.mfacere.  r)  .ntcrdm 
durmir-fubrnftcm^umaclhuclu,  eft,  ft  -g*  >*  ^o««|-n  d. m.  •  )  jot 
■laUfKir    oditluccm.      x)eisinfidi«sfttueme$.      y)  caleftia  pacate  regit. 

tentisllmus. 


Cap.  25. 27. 18. 


I  O  B  V  S. 


$6*3 


•ni  fub  aquis  contremifcunt ,    apud 
quern  nudus  eft  orcus ,  et  fine  tegi- 
mine  Pluto.      Qui  feptemtrionem 
extendit  fuper  inane     et  terram 
fuper  nihil  fuspendi:.    Qui  aquam 
fuis in  nubibus  ita  cohibet,  vt  fub 
ca  non  rumpantur  nubes.       Qui 
a  folii  faciem  tenet  id  fua  nube  con- 
fternens.        Terminum  deh'niuit 
aquis  duraturum,  donee  lux  fimul 
fettenebrr  deficiant:      quo  incre- 
[pante    labefiant  attonitae  csli  co- 
lumns.      Cuius  vi  dijfiiit  inare, 
Iruius  prudentia  altum  percellitur. 
|3j.ii  fuo  fpiritu   c<dum   ornauit, 
fua  manu  teretem  formauit  an- 
Iniem.       Atquehxcfunt  eiusope- 
•ura  pars,  et  quantulaportioeius 
jiudita  eft    et  quis  eius b  virtutum 
pnitru  penpicit? 


1 


CAPVT     XXVII. 

obi  de  fe  defenjio ,  quod/it  innocens.  Ac- 
cufatws  a  lobo  loan  .  Stetcratorum  te- 
rumng.      Locupletum  ailamitai ,  vnnaque 

Vm  fententiam  perfequens  Io- 
bus  ,      per  Deum  immorta- 
lem ,  inquit ,  qui  me  meo  iu- 
;prua  ut,peromnipotentem, qui 
lihi  conciiiauit  animi  dolorem, 
jamdiu  durabit  in  me  flatus,  et  in 
ifo  '  diuinum  habebo  fpiritum : 
ihil  iniquum  labiis  eloquar ,  nihil 
igua  fraudulentum  effabor.     Ab- 
:  a  me,  vt,  a  vobis  his  esfe,  fatear : 
ins  an  imam  aaam,  qua  nn/ mi  hi 
tegritatem  detraham.     Innocen- 
111  meam  tenebo ,  nee  remittam: 
:c  vmquam,  donee  viuam ,  mihi 
ens  erit  irreligiofa.     Sithocini- 
icorum  et  aduerfariorum  meo- 
m,     vt    iniufti  fint  et  iniqui. 
3uid  enim  fperandum  erit  fimu 
:ori ,  qui  quaeftum  fecerit ,  quiun 
Deus  animam  enpiet?       Num 
is  clamorem  exaudiet  Deus,quum 
contigerint  aduerfa  ?      aut  fefe 


omnipotente  deleftabit ,  Deum  iu- 
giter  inuocans  ?      Docebo  vos  <  di- 1 I 
uinitus,  et  ea,  quorum  auclor  eft  o- 
mnipotens,  non  celabo.    Nam  vos  1  2 
quidem,  fi  quidem  omnes  fatidici 
eftis,  cur  vos  tam  futiles  praebetis? 
Haec  eft  hominum  impiorum  a  Deo  13 
conditio,  et  hereditas,  quam  ab 
omnipotente  confequuntur  feroces: 
quod  fi  iiberis  abundant:  pereunt  14 
ferro,   eorumque  progenies  non 
habet  victum  ad  faturitatem.    Eo- 1 5 
rum  fuperftices  fepdiuntur  mortui, 
viduis non plorantibus.    Si  tantum  \S 
argenti  congesferif,  quanta  humus 
eft,  et  tantum  veftis  comparauerit, 
quanta  eft  argilla :      quod  compa- 17 
rauerit,induetaliquisiufius,argen- 
tiqueparticepseritinnocens.  Con- 18 
ftruit  /  tinearum  more  domum  fu- 
am,  aut  ficut  vmbraculum  facit  £  cu- 
ftos.      Iacet dines intumulatus ,  etio 
intra  oculi  momentum  perit.   Eum  20 
inuadunt  vndatim  terrores ,  et  no- 
iturna  furripit  tempeftas.       Au-ar. 
fert  abeuntem  eurus ,  et  ex  fuo  lo- 
co abripit.      Eum  Deus,  nihil  par-  az- 
cens,  vrget,  nee  is  illius  manum  ef- 
fugtt.      Ille  eum  manibus  explo- 13 
dit ,  et  ex  fuo  exfibilat  loco. 


CAPVT    XXVIII. 

IobuA de arcana  louxfaiicntiu. 

*"|~^St quidem  argentum  intieni- 1 
|i  re ,  ct locus ,  vnde  confletur 
^"^  aurum.     Ferrotn  ex  humo  z 
petitur,  et  ftindit  xs  lapis.     Tenc-  3 
brls imponitur  finis,  et,  quidquid 
perfe£hini  eft,  rimantur,  /-caliginis 


et  atrse  no£tis  gemma*.     Deriuan-  * 
tur  ex  peregrino  folo  flumina ,  et 
ignorata  pedibus,  et,  qux  caruerant 
hominibus ,  vagantur.       Tellus,  - 
ex  qua  vidhis  oritur,  fubter  quafi 
incendio  euertitur.      Sapphiri  lo-  $ 
cus  eft  in  ems  lapidibus ,  habetque 
pulueres  auri ,    quam  viam  neque  « 
N  n  a  noue- 


% 

I:   caeii ,  quod  eft  eius  folium.       b)   vaiencj.fimim.       c)   diuin'.rus   indurum. 
i)  me  fontem  esfe  contitear.     <)  (vacuia.     /)  ad  breue  tempus.    ^)  fcihtet 
1  flaex  aut  aliarum  return ,  qujefubdiefunt.    *>)fub<.eva»bdit*>. 


554 


I  0  B  V  S. 


Cap.  ig.jj. 


HA  c  fatus  Iobus,  fententiis  vti  | 
pciTcxitin  huncmodum :    oj 
fi  eo  ftatu  csfem,quo  menfibus 
pr.eteritis,  quo  me  tempore  cufto- 
dicbat  Dens ,      qmim  caput  ineurn  | 
colluftraret  illitis  Incerna ,  cuius  ad 
lumen    incederem    per   tenebras,    f 
*qual:seram  mei  veris  tempore,  4  : 
tantur  fluuios ,  et  audita  pioferunt    quum  meo  tabernaculo  familiaris    3 
Sed  fapientia  vnde  in-    e»fcrDeus,      quumadhucetmihij  . 


nr    erant allies,  neque  vul:  n  ad 

ffpeuratoculus,      neque  trucium 

ttrarum  genus  calcauerat,   neque 

cperuafcrant  leones      Cautibuv  ad- 

ferunt  manus,  euertunt  a  Itirpe 

lomontes,      exfcindunt  in  rupibus 

amnes ,  et  raristima  qtnequc  adfpi- 

Hciuntf  culis.   *£xlacrimaperfcru 


lamlucem 

uenietur?   et    vbinam   prudentix 

13  locus  eft  '?       Nefcit  homo  ,  quan 
ti  fit  arftimanda  ,  nee ca ill  vuunti- 

14  um  terra  inuenitur       Hum  negat 
profundum  in  le ,  netaf  mare  apud 

15  fit  esfe       fca  non  auro compararur, 
non    argenti    prctio   rependitur. 

16  Non  auro  compenfatur  ophirco, 
non  onyche  preiiofo,non  fapphiro 

I^Non  tarn  aurum,  nonmurrhaar- 

quiparat,  non  eft  cum  obrizoper- 
Ig  nn.tal  ili».      ,  Ramot  et  gabi<  *  me- 

nu  randa  non  funt,  gemiuas  prar- 
«ypcndciat  fapientia.      Non  earn  fo- 

pazius  .1  qmparat  arthiopicus,  non 

eft  cum  puro  comperUanda  auro. 
aoVndc  autem  venict  fapientia ?  ant 

vbi  tandem  prudentix  locus  eft? 
21  Ea  vci  oct  omnium  mortalium  latet 

oculos,  et  aereis  abdita  volucribus 
32 eft.  Pluto  ktumque  dicunt,  /fe 
15  eius  quidem  audiuisfe  famam :  qua 

fitadeunda,  et  quo  lit  in  loco,  no- 
aq  uit  Dens ;      vtpote  qui  ad  extrcma 

terrarum  confpiaat,  videns,  quod 
35  tutu  fubcsrloeft  ,      i»  quiet  vento 

P'.ndus  facit,  et  aquam  menfura 
26  condit ,      qui  et  pluui.r  legem ,  et 

fulgent  bus  tonitruis  viam  prxferi- 
37  bit.      Is  earn  olim  et  vidit  et  decla- 

rauit,  earn  ct  condidutt  peruefti- 
aggauit      hominique  dixit ,  Domini 

metumesfefapientiam,  et  malcficii 

declinationcm  pi  udentiam. 


: 


CAPVT    XXIX. 

loliu  de  tramafla  profptritste.      Gratitu- 
do  eius  Jem  in  Dtum. 


adesfetomnipotens,  ct  memcifti- 
parent  famuli.        Quum  quidem  6 
"■meal  utyrolauabani  vcftigia,  et    l> 
apudmefnndebat  rupes  riuos  clei. 
Q;iiim  in  curiam  pervibemprofi- 
eifecbar,  ant  in  fo-o  meam  fedem ! 
parabam        videntcs  me  iuuenesj 
«abdibant  fefe,  et  fenes  adfurge- 
bant  atque  ftabant.       Prindpes  aac. 
verbis  abstinehant ,  adniota  ad  os   r 
manu.     Latcbat  proa  rum  vox  ,  et  f^- 
paJatoadhinbat  lingua:     quippei  • 
quum  me  quy  aurisaudiebat,  bea.  •■ 
rumferre  ,  ei  qui  fpetfabat  oculus,  '- 
de  mctcftaittur.    Namet°conque.|i 
rentes  inopes  liberabam,  et  adiuto- ;  ri 
recarentespupillos.    Mjhi  gratiasi: 
agebant  periclitantes,  et  viduarum  ■>■ 
mentcs  exhilarabam.       lndiituse.  |,t 
rainniftitia,  et  xquitate,  tamqnanr  I" 
togaettiara,  veftitus.     Eram  egoi^. 
et  crcis  oculorum,  et  claudis  pe-   \ 
dum  loco.      Ego  et  pauperibus  pa-ltr  - 
ter  eram ,  et  >■  nihil  ad  me  pertinent   f 
tes  cau  fas  indagabaro,    et  iniquo-l'f 
rum  molares  rumprbam,    eisquc   K 
pracdam  extorquebamex  dentibui.   t 
Itaque  cogitabam,  me  inmeoex-tfj' 
fpiraturum  nido ,  et  tamdiu  proro-    >■ 
gauirum  «ttatem,  quam  numerofa    < 
eft  arena.      Mea  radix  erat  in  hu-  lift 
moiem  explicata .  et  in  mea  mane- 
bat  fegete  ros.       Mihi  et  honot* 
perpet uabatur,  et  arcus  in  manu  vi- 
gefcebat       Meaudientes  fufpicie-* 
bant  ,  ad  meam  fententiam  taciti, 
nee  mea  di<5ta  retraclabant,  per-i:  , 
fundente  eos  oratione  mea.      Mei; 

tarn- 


■a 


»)P  emroas.  *)  cumcaconfetenda.  /  e  mfibi  tantumauditionenotamesfe. 
m)b.i-vroetoleocircumfl  ebam.  n)aua«uatc«grauit«cemeaterriti.  »j(|iii- 
tus £ebac  injuria,     f  )  alicnu. 


I  Cap.  19. 30. 3 1. 


I  0  B  V  S. 


f«# 


m  tamquam  ph. uiamfufpiciebant,  b- 

i:  i  ribus,  ftcutad  ferotinum  inibrem, 

rfb  hiantes.      Si  quandocumeislude- 

crit  bam,  ?  non  credebant,  neque  vultiis 

^a  mei  lumen  deuciebant.      Si  cum 

.  a  eis  verfari  placebat,  fedebam  fu- 

trrs,  premus,  ei  tamquam  in  agmine  rex 

:::•;  jhabkabam,  perinde  ac  qui  lugentes 

Lzi  confolaretur. 


CAPVT     XXX. 

\\obi  quereU  contra    hominum    acerbitatem, 
yj»        tt  infolentiam  ,  contra  lone  it  am.     Mar 

a    tern  cunclos  exci,  ere  tandem. 
A   T  nunc  me   derident  mino- 
3    r\  res  me  natu,   quorum   ego 
...:::.  patres  dedignatus  esfem  cum 

neis    pccuariis   ponere    canibus, 
,-,:■    lihil  eorum  manuum  viribus  in. 


igens,  quibus  periisfet  vigor  aeta- 
is.      Qui  prse  cgeftateatquefame 
xa  fenta ,  obfcura ,  vafta  fqualen- 
saqucfecVabantur,      carpentes  a- 
udarbuftamaluas,  et  iuniperinis 
adicibus  vefcentes.      Pellebantur 
medio,et  eis  tamquam  furibus  oc- 
ir«    lamitabatur,     itaque  in  torren. 
Itum  fcrobibus  in  terras  et  fcopu- 
rum  cauernis  habitabant ,    inter 
irgulta  musfantes ,  et  fe  fub  rufco 
ontrahentes ,  homines  et  infani  et 
lglorii,  mortalium  infimi.       At 
unc  eis  diclerio,  eis  fabulafum, 
le  abominantes  recedunt  a  me, 
ec  fe  a  mea  facie  confpuenda  con- 
nent.       Quomam  Deus,  laxato 
I  neruo,meadflixit:    adolefcentes, 
aie&o  erga  me  'freno,  confurgen- 
rs  ad  dextram ,  meos  pedes  Iabe- 
iciunt ,  et  in  me  pernidofi  ferun- 
Jr.    Impediuntmeos  aditus,  col- 
itis ad  euertendum  me  viribus, 
cui  nullus  fubueniat.      Me  ceu 
er  latam  muri  labemadoriuntur, 


n 


fubter  ruinam  ruentes.    Verfi  rer-  14 
roresinme,  pr/.ftantiam  falu'em- 
que  meam,  quad  quidam  ventus 
nubesque  peruadens,perfequuntun 
Itaque  verfat  fefe  meus  animus:  15 
rae  mifera  inuafere  tempora.    No-  16 
£h>  mihi  perfodiuntnr  artus ,  in- 
feftorque  line  vlla  intermisfione. 
Tanta  me»  vis,  *tamquamme,t  tu-i? 
nica  ora,  circumcingit ,      vt  mea  ig 
veftis^,  ttntetur ,  *  illo  me  in  1<  turn 
redigente,  ita  vt  (im  pennde  ac  hu- 
mus aique  puluis.    Ad  te fi queror, i> 
non  exaudis  me : "  fin  fto,  b  contem- 
plaris  me:  raihicrudelisfa6h'se», 
et  robore  tu*  manus  aduerfaris. 
c  Me  fublatum  vewo  impofuifti,  et, t» 
ne  proficiam ,  disfolujfti.    Sed  fu-  ij 
turum  fcio ,   vt  me  mors  et  cun- 
£Hs  deftinata  mortalil  us  domus  re- 
creet,      Et  certe  non  adferet  illt  1% 
manum  tumulis,       carebuntque  »3 
quos  dederit  exitio  querimonia. 
Equidem  eos  defleui ,  quorum  e  »4 
rant  {dura  tempora :       pauperum  i; 
vicem  animo  dolui.       Sed  quum  arf 
bonuir  fpcrarem ,  venit  malum .  et 
lucem  f  xfpedtanti  venit  caligo.   in-  a£ 
reft  in*  mihi  fine  intermisfione  fer- 
uent ,  mihi  mifera  accidernnt  tem- 
pora.   d  Ater  nee  tamen  infolatus  z% 
dego ,  et  ftans  in  cam  quiritor. 
e  Gcrmanus  fum  draconum,  et  (tru-  ip 
thionum  familiaris.       Mihi  prae  30 
s?ftu  et  pellis  nigrat    et  memb  a  ae- 
Ouant:      mea  cithara  in  luftum,  31 
mea  inftrumenta  mufica  funt  in 
vocem  conuerfa  flebilem. 

CAPVT    XXXt 

Mm  it  propria  puriiate.      DtJUtrium  •» 
iiudem  descriptor e  fu*  causf*. 

P  Actionem  feci  cum  meis  ocu-  % 
lis,  nequaquam  adfpicere vir- 
ginei .     Nam  quae  rhe  fors  et  t 
N  n  3  con- 


)  fc«1tcetme'uderefedferijagere,  necmiHi  deo  mtnorem  tribueKant  anftori. 
tatem.  r)h»  v  e{t,mecootumcliofijfnB<rtr»aant,  *)  fcilieet  arcys  flii.  r>vere- 
cundia.  «)morb'.  x)  vndique.  j)adfici3tir  et  r«itfefcat.  «.)  Deo.  )no» 
queror.  b  )  cerniset  adflitfi  fustiney.  )  effeeiUi.  vt  non  magis  obniri  ^ut 
proficere  valeam,  q  am  fi  in  aetependeiem  .  vbinulliunfoWumcsfetfolum. 
d )  non  arltu  folis  atratos ,  fed  hiftu.    e  )  vociferor  vt. 


conditio  ab  omnipotente  Deo  fa- 

3  perne  maneret  ?      Nimirum  per 
nicies  e't  interims   improbos  ma- 

4  net  et  maleficos.       Nimirum  vi- 
dt't  ipfe  meas  vias,  omnesque  mecs 

5gresfus  numeratos  habct.      Si  me 

gesfi  nequiter ,  etad  fraudempedi- 

6  bus  ftftinaui :      pondcrec  me  iufta 

ftatera,  cognofcatque  Deus  integri- 

7fatem  mean)        Si  grcsfu  de  via 

deflexi,  et  foculosrueosmentefe- 

cutus  fum  ,  aut  adb.rfit  manibus 
8:.eis  macula:      quod  feminauero 

comedantalii,  meique  fetus  cadi- 
s'cenrur.      Simentemhabuiadmu- 

lieres  procliuem,  aut  pro  foribus 
*°alterius  inficflatus   fum:       molat 

h  eaconiuxalteri,  eiqire  incubent 
1  'alii.  £ft  enim  hoc  flagitium  cri- 
* '  rnenque  puniendum,    eft.inquam, 

ignis  ad  internum  vsque  edax; 

qui  omnem  meum  prouentumex- 
'3  irirparet.    Si  ferui  aut  ancill  r  mex 

ius  detre&aui ,  qimm  mecum  con- 
Mtenderent :      ecquid  agam  ,  quum 

furget  Deus,   qiiumque  inquirer, 
*5  quid  ei  referam  '.      Quum  idem  il- 
ium, qui  me,  fecerit  in  ventre,idem 
i^nos  condiderit  in  vtero?       Si  te- 


mihi  collocaui,  aut  in  obryzofi- 
duciamftatui.      Nonfum  lartatus,  15    ' 
habere  me  multas  opes ,  grandem- 
que  facultacem  comparasfe.       Si  16 
fplendentem  folem ,  n*  prxclare  in- 
ccdentemiunam  vidi :      non  fum  0,7 
animoclam  ita  deceptus,  vt*ore       ; 
raanum  meam  oscularer.      Nam  28 
et  id  vindicandum  crimen  eft  :  ne- 
gasfem   enim    fupremum    Deum. 
Non  fumlxratusinimicimeiinibr-29   , 
tunio ,  nee  exfultaui ,  quod  ei  ma- 
lum contigisfet,    neque  comnufi,  30 
vtitameo  palato  peccarem,  illius 
vt  \nhe  imprecarer :    quamuis  mei  3 1  , 
contubernales  *  illius  carnem  infa- 
tiabiliter  exoptarent.      Foris  non  32 
pernoftauere  peregrini :  fores  nieas 
viatoribus  patefeci.     Non  celaui,  33 
ficut  Adamtis,   meum  peccatum, 
meum  crimen  occultans  inmcofi- 
nu ,    h quod  turbx  frequentiam  re-  34 
formidarem ,  et  vulgi  ccntumelia 
detcrritus  lilerem  ,  ncc  extra  fores 
prodirem.    Vtinam  ille  me  audiat :  35 
*meaquidemcupiditaseft,  vt  me- 
cum dispute*  omnipotens,  'codi- 
cem  feribente  ipfo  aduerfario  meo : 
nx  ego  eum  humeris  circumfer-36 


nuibus,  qux  cuperent,  negaui,  aut    rem,eo pro  corona  redimitus;    illt37  j 
J7.  viduarum  oculos  confeci,     me-    «meorum  pasfuum  numerum  ex- 

umque  cibum  folus  comedi ,  ita  vt    ponerem ,    cum  eo  »  principaliter 
*8  non  comederent  ex  eo  pupilli ,    ac    congresfus.     Si  0  de  me  mea  terra  39 

non  mecum  adoleuit  mifericordia,    conqueritur,  (imulque  plorant  eius 

eamque  ex  vtero  mea?  matris  eduxij    fulci ;      h*  p  vires  eius  fine  pecunia  39 
*9ii  vidiveftis  penuria  pereuntem  et    comedi,  aut  eius  dominorum  ani- 

carentem   tegumento   pauperem ; 
20  0.  non  mihi  bene  precata  funt  eius 

latera,  ac  non  concaluit  ouium  vel- 
a '  lere  mcarum ;      fi  attuli  pupillo 

mantis,  quodviderem,  habere  me 
a  J  prxfidium  in  fenatu :     excidat  mi- 
hi ex  humero  fcapula,  meumque 

bracbium    ab   vlna   abrumpatur. 
a3  Nam  mihi  terrori  fuitaDeoperi- 

culum,   contra  eius  excellentiam 
a4  nihil  posfem.      Non  in  auro  fpem 

/)  cupidusfui.     j)fccr,vtplorarent. 


mos  vexaui:        pro  tritico  tribu-40 
lus ,   pro  hordeo  oriatur  ebulus. 
Ha&enus  Iobi  fermo. 


CAPVT    XXXII. 

In  alios  amices  Elitu ,  </uod  inepti  Jint. 
louanttm  fpiritum  prudent tmfacere  ,  non 
ttatem. 

HIc  quum  tres  illi  viri  cum  Io- 1 
bo  disputare  defiisfent ;  quo- 
niainfibi  innocens  esfe  vide- 
retur : 

h)  admirabundusettaeitus  folem adora» 
rem.  «)  earn  perdereacdeuorate  ardent.  A^quafi  miliimale  tonfeiuscjfem. 
/)  vobisdispucitioncm  icribentibus,  m )  omnem  meam  vitam.  «)  praeclare, 
nontimide.      0)  male  parta  eft,     /> )  non  emta  a  me  occupauiinuiusdominis# 


Cap.  32.33. 


I  O  B  V  S. 


S«t 


■2  retur :  indignatus  eft  Elius  Bara- 
1  chelis  filius  Buzita,  excognatione 
|i  ramia,  et  indignatus  eft  turn  in 
I  Iobum ,  qui  fuam  causfam  iuftio- 
I   rem  csfe  contenderet,  quam  Dei, 

13  tumintreseius  araicos,  q»ii  quod 
I    contradicerent    non     inucnirent, 

14  quod  damnarent  lobuni.  Susti- 
j  nuerat  autem  Elius  Joquentemlo- 
jj    bum,quod  esfent  illi  state  fe  proue- 

|5  cliores.      Sed  quum  videret  Elius 

,    Barachelis  filius  Buzita,  ilios  tres 

viros  nihil  habere ,  quod  contradi- 

I    cerent :  indignatus  fie  contra  verba 

1 5  fecit.  Ego  natii  minimus,  vos 
I  grandiores  eftis:  quae  causfa  fuit, 
E  vt  dubitauerim ,  veritus  meamvo- 
■7  bis  aperire  fententiam.  Cogita- 
j.    L  am  grandiuitatis  es(e  Ioqui ,  et 

tot  annorum  exferere  fapientiam. 

8  Verum  adflatu  aguntur  homines, 
eosquepraepotentis  aura  redditin- 

p  telligentes.  Non  fapiunt  /  magi- 
ftri,  non  fenes  rationem  perfpici- 

o  unt.  Qnapropter  audi  me ,  in- 
quam ,  dum  meam  et  ipfe  fententi- 
am  profero.  Equidem  exfpecta- 
ui  veftra  verba,  veftra arguments 
aufcultans,  dum  conquirkis  orati- 
onem.  Sed  dum  vos  attendo, 
nirllus  veftrum  Iobum  refellit ,  aut 
ad  eiiis  dicta  refpondet,  rne  for- 
te dicatis,  inuenisfe  vos  fapientiam, 
eumaDeoperfequendumesfe,  non 

i  ab  hominibus.  Nee  ipfc  in  me 
direxit  orationem ,  nee  ego  ei  ve- 
ftris  refpondebo  verbis.  Territi 
nihil  iam  contradicunt ,  verbis  fu- 

16  perfedent.  Et  quia  fie,  vt  exfpe- 
6tabam ,  non  ioquuntur ,  fed  ees- 
fantes    nihil    iam   contradicunt: 

»7  contradicam  ego  quoqtie  pro  mea 
parte ,  adferam  et  ipfe  meam  fen- 
tentiam.     Nam  oratione  plenus 

'.9  mei  fpiritu  pectoris  vrgeor.  Me- 
um  quidem  pectus ,  inclufo  vino  fi- 

io  mile ,  crepat ,  vt  vtres  noui,      Lo- 


quar,vt  habendo  fermone  et  contra- 
dicendo  recreer.    Neque  verocu- 21 
iusquam  rationem  habebo ,  nee  vlli 
homini  indulgebo,  quippe  indul- 
gendinefciiu :    alioqui  periculumaa 
esfet,  ne  me  toHeret  meus  creator. 


CAPVT    XXXIII. 

/06»  peccat-i  per  Eliam  deieSla.  Non  titt- 
ceptandum  mm  loua ,  neque  ip/fin  opera 
curiojiive  indaganda. 

CEterum  audi,  lobe,  meam  ora-  j 
tionem,  meaqtie  verba  omnia 
aufculta.      En  ego  mcum  os  a 
aperio,  loquiturinmeopalatomea 
lingua,      Mea  mens  recla  di&abit  3 
verba,  et  labra  puram eloquehtur 
fententiam.        s  Me  omnipotent  4 
Dei  fpljjjtus  adflatusque  fecit,  ac 
vitadenauir.      Si  potes,  refponde  5 
mihi,  mecnmque  congresfus  confi- 
fte.       EccemeproDeo,  ficutipo-6 
ftuiabas,  qui  quum  et  ipfe  fimex 
Into  rictus :      neque  te  mej  terror  1 
perturbabit ,  neque  premet  aucto- 
ritas.      Dixifti  fane  in  meis  auri-  g 
bus,  audiente  nte  orationis  twz 
vocem ,      licet  a  peccato  et  culpa  9 
purusmundusquefis,  eum  occafi- 
ones  inuenisfe  contra  te,      et  teio 
pro  hofte  habere,  tuosque  pedes 
in  cippum  eoniecisfe,  et  tuas  obfeiv 
tiareviasomnes.      Iniufte  tu  qui- 1 1 
dem  iftud,   vt  ttbi   contradicam. 
Nam*  fi  maior  eft  homine  Deus;  i* 
cur  cum  eo  contendis,  qui  nullius 
return  fuarum  rationem  reddat ' 
Siquidemfemellocuius  Deus,  ite-13 
rare  nefcit.       Per  noclurni  femnit  1 4 
vifum ,  quum  fopore  oppresfi  fter- 
tunt  homines  in  cubili :      turn  eis  , - 
patetacit  aures,  eorum  pcenam  co«- 
cludens ,      vt  homitu  facta  detra-  tg 
hat ,  faciatque ,  vt  abfit  a  viro  fu- 
perbia.      Eius  animam  vttamque  i<* 
retrahit  ab  interitu,   ne  per  tela 
Nn 


4  trans- 

5)  vos.    r)  neque  vero  eft  quod  dicatis,  vos  ideo  ei  non  contradicere,  quod  fiuis 

iamaDsoprematut  malis,  ne  fit  infupet  oratione  veftra  vexandus.     Immo  ideo 

nonrdeilitis»  qoiadtisindo&u    s  )  homo  fum  vt  ct  tu  s  netibi  enrnDeoimpar 

cenamen  csfe  conquerarii. 


& 


I  O  B  V  S. 


Cap.  33. 34. 


igtranseat.  Qiium  vehementi  dolo- 
re  multatur  in  cubili  fuo,  per  quot- 

1 9 quot  habet  membra,  animo  et 
adpetitu  omnem  quamuis  delica- 
tum  cibum  et  efcam  abhorrente, 

aoetcarne  fie  tabente,  vt  non  adpa- 
reat,  et,  artubus  ita  depopulatis,  vt 

at  non  exftent,      adeo  vt  prope  in- 

aa  tereat ,  animamque  agat ,  /  fi  quis 
ei  adfit  orator  angelus  vel  vnusex 
mille,  qm  homini « fuum  ostendat 

»3  officium :  Deus  eius  lnifertus 
iubet,  eum  a  defcendendo  in  interi- 
tum  vindicari,  x  fefe  inuenisfe  mul- 

34  (am.  Fit  eius  corpus  iuuenili  de- 
licatius,  rauerfum  ad  eius  adole- 

45  fcentiae  tempora.  Exoratus  Deus 
ei  fauet,  et  y  eius  vultum  ouantis 
adfpicit,  ^hominique  fuam  reddit 

a6innocentiam.  Et  ille  ■'  homines 
intuens,  fatetur,  fe  peccasfe,  ilium 

»7autem  arquum  esfe  :  feimprobe 
fecisfe,illum  non  fibi '  par  retulisfe, 
qui  fuam  animam,  ne  iret  in  interi- 
tum,vindicauerit,  ita  vt  vitae  lumen 

IS  adfpiciat.  Hoc  piorfus  modo  a  f  >,  i  r 
non  parum  fatpe  cum  homine  De- 

apuf,  eius  animam  abinteriturc- 
uocans ,  eumque  vitali  luce  collu- 

3oftrans.      Attende,  lobe,  audi  me 

3 1  tacitus ,  dum  ego  loquar :      fi  fup- 

3a petit  oratio,  refponde  mihi :  lo- 
quere :  nam  equidem  te  infontem. 

33esfe  cupio:  fin  minus,  audi  tu 
we  tacitus ,  et  te  fapienter  docebo. 


Hi 


CAPVT    XXXIIIL 

tliu4  argument  atur  iniquum  non  etfe  tudi- 
cem  louam.  Amicu>  tn  Iobum  ,  i/uod  me- 
rito vexetar.  Regna  mutai  t ,  lout  num. 
Eodem  xoltnte  malum  tife  magiflratum. 

1  rpWm     loqui     pergens    Elius, 

%    I    audite  fapientes,  inquit,  ora- 

-*-  tionem  meam,  et  intelligentes 

I  aufcultate  mihi.      Nam  auris  eft, 

iam 
t)  «grow.  «)  perfuadeat,  vtmoresfuos  corrigat,  Deoque  fupplicer.  *)  fibi 
ilia  homini*  corre&ione  farisfa&um  dicens.  y)  eumadlpicienseffict,  vt  ouet. 
z)  bominem  poena  liberal  data  venia.  s  )  palam.  *)  pro  merito  puniuufc. 
*)  iuOum.  <0  queritur  fe  infontem  opptimi,  quod  cum  Deo  certct  tanto  inferior. 
#)  qui  homini  ettcrramdeditetvitam,  fi  vuurrqueadimat,  non  Facitiniuriam, 
/) feilicet  imerdum.  &)  diuinitus,nu)Ia  vi  extrinfecusadhibita. 


orationem  probare,  vt  palati,  de 
cibi  fapore  iudicare.      Agamus  ex  4 
aequo,  videamus  inter  nos,  quid  fit 
rbonuni.    Dicit  Iobus,  fe  infontem  5 
a  Deo  iurc  fuo  priuatum  esfe ,  fibi 
in  fuo  hire  iniuriam  fieri ,    fe  telii  6 
fruiter  peti  nullum  ob  peccatum. 
Qiiis  homo  eft  cum  Iobo  conferen-  7 
dus  ?  qui  nugis  abunde  imbutus  eft, 
et  inaleficis    focium   fe  pnebens,  8 
verfatns  eft  cum  hominibusimpiis : 
et  tamen  *  dicit,  nihil  profeclurump 
hominem ,  fi  cum  Deo  curfu  con- 
tendat.    Quare.vlri  cordati,  audite  10  \- 
me:  abfit,  vtiniuftusDeus,  vtini*      ?'. 
quus  fit  omnipotens ,     quin  homi- 1 1 
nes  pro  merito  remuneratur,  et,  vt      -y : 
diunumertcuiusque  moribus,  ad- 
ficit,      Certe  quidem  non  agit  in- ia:;: 
iufte  Deus,  non  ins  euertitomni-      :- 
potens        e  Q^ii  homini    terram  13 
commifit,  et  orbem  condidit  vni- 
uerfum.      Idem  fi  animum  induce- 14:; 
ret  j  fuum  fpiritum  flatumque  ad  fe 
recipere :       exfpirarent  vniuerfa  I S  t- ' 
corpora ,  et  in  puluerem  redirent 
homines.      Quod  fi  quid  eftinge- 16" 
nii :  audi  hoc,  aufculta  meis  didtis. 
*Fkrinepoteft,  vt  qui  tarn  redte  17?: 
curat,  quxagit,  is  fit  iuris  inimi- 
cus  ?     Tune  excellentem  ilium  in- 18" 
fontemdamnabis.''      Qui  regesne- 19 
buloncs ,  qui  primates  adpeliat  im- 
pios,  qui  nuilam  habet  principali- 
um  perfonarum  rationem,     necao 
locupletem  anteponit  tenui :  quippe 
qui  fint  vtrique  eius  manuum  opus. 
/Repentemoriuntur,  et  vel  median   1 
nodtecommoti  decedunt  homines,       I 
tollunt urque  generofi  ,  8  nulla  ad- 
hibita  vi.      Habet  cnim  coniedtos  i% 
in  hominum  mores  oculos,  eorum- 
que  gresfus  omnes  videt.      Nullx23 
tenebrae,  nulla  tarn  atra  nox  eft,  vbi 
lateant  malefici.      Non  enim  hoc  24 


♦■       Cap.  34. 35. 16. 


IOBVS. 


559 


iam  homini  permittet,  vt  cum  Deo 
5  iure  experiatur.    Frangit  excellen- 
tes  inhnitos,  et  in  eorum  locum 
;6 fubrogat alios.    Igitur eorum ope- 
ra nota  facit ,  dum  '  vertente  nodte 
»5  7contunduntur,      eo  iljos  vtimpi- 
os  percutiente  in  confpicuo  loco, 
propterea  quod  ab  eo  fequendo  de- 

8  clinauerint ;      neque  fe  prudenter 
in  omnibus  traditis  ab  eo  viuendi 

9  rationibus  gesferint ,      adferendo 
ei  tenuium  querelas ,  et  efficiendo, 


aif 

* 

M 

ifi 

■j  l 

9t 
p\ 

h 


caelum,  etadfpice,  quanto  fit  aether 
fublimior  te.      Sine  delinquas  et  6 
multa  pecces :  quid  illi  facies ,  aut 
ofRcies .?   fiue  (is  iuftus ,  quid  illi 
conferes  ?     aut  quid  accipiet  ex  tua  7 
mamt?      Tuae  conditionis  homi.8 
nem  et  homine  natum  tua  vel  lm- 
pietasattingit,  vel  virtus.     Qi.ium9 
multorum  vi  et  iniuriis  opprimun- 
tur  homines,  clamant  illi  quidem 
et  quiritantur ,  fed  0  non  dicunt : 
vbi  eft  Deus  creator  nofter?  qui  10 


vt  inopum  querimonias  audiret,   />  noclu  cantare  dat ,    qninosetbe-il 


0  Eo  quidem  quietum  reddente,  quis 

1  damnabit ?  Eo  faciem  vel  genti 
vel  homini  cuipiam  fubtrahente, 

1  quis  eum  adfpiciet ?  Qui  facit,  vt 
regnet  fpurcus  homo  *  ad  populi 
U  !  3  detrimenta.     Nam  Dei  eft  dicere : 

4condono,  nonperimam,  Si  quid 
me  latuit ,  tu  fubmone  me :  fi  quid 
improbe  feci ,  non  amplius  faciam, 

5  *  An  id  a  te  perficietur,  vt  tu  impro- 
bes,  tu  idem  probes,  ego  non  item  ? 

6  quod  fi  quid  fcis,  dicito.  Cordatus 
fapiensque  vir  mecum  colloquere- 

7  tur,  et  roe  vicisfim  audiret.  Iobus 
indocte  loquitur,  et  parum  pruden- 

tkifl8ter  verba  facit.  Vololobumeo- 
usque  /  exerceri,  dum  recantet  apud 
m  homines  improbos,  Alioquin 
addet  fuo  delicto  peccatum :  n  plau- 
dens  inter  nos,  et  in  Deum  garriens, 


m 

9 
»1 

■-■ 
i 
nttia 


CAPVT    XXXV. 

ImprobitM  non  Deo ,  fed  improbo  damnof.i . 
itidem  pieta*. 


'B 


ftiis  terreftribus ,  et  aereis  volucri- 
bus  doc~tiores  fecit  ac  fapientior^s  ? 
Igitur  turn  de  malorum  fuperbia  1% 
quiritantes  non  cxaudit:      vtpote  13 
qutim   nequitiam    non    exaudiat 
Deus ,  non  adfpiciat  omnipotens. 
Bnimnero  quamuis ,  vtdicjs,  vifu-14 
rus  eum  non  fis :  eft  tamen  apud 
eum  iuris  obtinendi  locus ;  modo 
eum  exfpecles.     Nuncyquum  non  1 £ 
irate  animaduertat,  ineefciat  esfe 
vehementior :     Iobus  temere  ver- 1 5 
ba  facit,  et  garrulitate  vtitur  in- 
docla, 


CAPVT    XXXVI, 

Eliwi  Iouanam  aperit  iuflitiam.  Cur  caftir 
get ,  ac  percutiat  lotia.  Simulatorum  iu- 
dicium  nil  ni/i  defperatio. 

TVm  orationem  continuans  E.  f 
lius :    fustine  me  paullisper,. 
inquit,  dum  tibi  edisfero :  ha- 
bet  enim  Deus  adhuc ,  quod r  dicat. 


Einde  disferere  pergens  Elius,    Lcnge  petam  meam  fententiam ,  ct* 
hoccine  aequumesfe,  arbitra-    : 
ris,  inquit,  quoddixifti,  te 


iuftiorem  habei'e  causfam  quam 
3  Deum ,  negans  tibi  prodesfe  aut 
4COnducereinnocentiam?    Ad  quae. 

ego  tibi  refpondebo ,  et  tuis  amicis 
5vna  tecum.       Sufpice  et  intuere 


iuftitiam  conditori  meo  tribuam/ 
Nam  profeclo  non  falfa  eftorario* 
mea:  tecum  agitur  finceris  fenten* 


tns.      Qiium  fit  Deus  excellent,* 
quum  fit,  inquam,  et excellens et 
magnanimus :      non  eft  tam  disfo-  5 
lutus,  vtvelimpiosconferuet,  vel 

Nn  5  iui 

b)  citoet  ex  improuifo,    »')  vtita  populufn  muiret.     k)  cur  plus  Juris  habeas  in 

disputando,  quam  ego,  vtqujYideantur  vel'mpn.  bes,  vel  prob»s.  /)  dispu- 
_  tando  agitari.     m)  nos,  quos  diet  improbos.     »}  fetamquam  vctor  ia&an* 

et  nos  explodens.     0)  non  fead  Deumtotopeitorcfonuertunt.     /> )  lartitiam 

concilia:  in  rebus  triflibu».      9)  non  te  puniat  tam grauiter quam  dignus  eras, 

r)  fulicet  per  me ,  qui  eius  causfam  ago. 


m 


r  o  R  v  s. 


Cap.  36". 37. 


7  ius  inopibns  non  concedar.  Adeo 
viris  bonis  non  fubtrahit  ocuios 
fuo3,  vt  etiam  eoscjmregibusin 
duraturo  folio  collocet  ac  enehat. 
3  Quod  fi  catcni;  vlv.tzi  etcalamito- 
9 fis captifuntbus  fucfihM  d:darat 
cis  opera  ipforum,  ct  quam  yehe- 

1°  mentia  iinteorum  peccata,  eisquc 
aurem  vetlit,  et,  vtfecor.igant,  at- 
que  ab  improbirate  rccedant,  ad- 

1 1  monct.  ai  obediunt  ac  Obfequitn- 
tur :  bene  et  eleganter  transigunt 

Itjetatcmannosquefoos:  fin  minus 
obediunt ;     pereunt  annis ,  et  hn- 

I3prudentes  intercunt. 

tore» fupplicii  fui  cauaft  fbnt,  qui 
ab  eo  v.T.v.'  11 )  1  1  nj  torent  cum. 

«4  Vita  defi  ur  in 

«Siuuenta 

interim  inopes  Iibcret  ill 
rum  mtferia;  et  cis  in  1 

(6  mire*  «lla  .      Te  q*oq*K  • 
guftoeripict  in  latum  fparhim .  cut 
nullum  till  en»  i-cviculum. 
■  menfam  habeas  et  n«l 

»7defcatentetn.     Sed 


ex  eius  vapore  pluuia,      adeo  vt  27 
manans  aether  defluat  in  plurimos 
homines.     lam  vero  quis  nubium  28 
distenfiones  perfpiciat  ?    Qux  flint  29 
eiu?  vnibraculiclationes,  *inquas 
quidem  finnn  lumen  explicans  ma- 
ris radices  tec  it.     Per  casautemet3CJ 
populos  vkifchur,  et  victum  co- 
piofc  largir ur.     Lucem  palnris  te-  3 1 
git,  curatque,   vt  ei  occurratur, 
cut  dum  mmtiat  alteram:    accedit3* 
aduerfusadfeendentem  ira. 


CAPVT   xxxvir. 

EJin   /idmittt/'i'em  dtivnfl-.u    (*pientimt 
.   c-pcilim  t.Uidrm. 


V 


/-%   hi  cor,   ex   fuo  commotum 
■*■  -^-loco.       Audite  eius  horribi-  z 
lem  fonuni ,  et  prodeuntem  ex  eius 

igorent,     quern  fubtotoia- 3 
culatur  c  tin ,  ecllulrrante  eius  luce 
Port  luccm  ftiepit  4 
i  lie  fuafiiperba  voce 
naf,  nee  cetera  diflfeit,  audita 
Jicio  1  hu        m  atque    fua  vo-c.      Imonat  Deusfua  voce  > 

l8i;u  kcncbunl  uc:ur,    mirifice:  maiorafacit,  qnamvtea 

rerun)  c>.  pfeere  posfimus.      Iubet  euim  6 

l^imiU  v  intcrris,  etnimbofaplu. 

^er)."  -         'ira,  atrt    uia  fu*  potentix  condndit  omnes 

uij  (ct.     h<   nines,     vt  intelligact  mortales  7 

a0[v.  :,  qua  eve-     omnes  eius  opera,      fubeuntque  8 

a'ftiaijto:;  Caue,    lafihula  ferT,  et  in  fuishiftrisde- 

n:  tccomicrtasaJiv  !od    gunt.      Ab  auftrovenittempefkB,  9 

MeamprailuSeriaai  Dens    ctab  aqnilone  frigus.    AdDeirla-10 

quidem  *  do&or  incomparabUU,    tumcxfiftitglacies,  aqua  late  con- 
maior  eft  aribus,  quamvtabco    creta.    Eius  quoque  fplendor  at- 1 1 
quisquamfaaiia(Kncmexigat,aut    que  lux  nubes  vrget  et  disfipat, 
a^cuuiiniqucfccisfedica;.    Memen-    crque  lllius  induftria  fefe circum- 1* 

to*    vt  eius  opv;s  cxcclks ,  quem    agunt  atque  verfant ,    efficientes, 
S4  -noiTaics  fufpiciunt,    q  icm  omnes    quidquid  cis  imperauerit  in  orbem 

homines  intucntur,  quem  mortales    terrx ,    fine  in  nationem  eas ,  fine  13 
afurocul  fpeciant.       Dcus   quidem    innationisterritorium,  fine  bene- 

m-jciUntior  eft ,  quam vr id intetti-    ficti graua immiferit.    Hoc auftul- 14 
ftoaamusc:  annis  eft  infinitus.    Nam,    ta ,  lobe ,  fta  et  Dei  contemplare 
JoaaujeguttMelicicntc,  funditur    ruiracula.      Noftine,  quand:>  in- 15 

^     "  cum- 

t\  in  iuuenmta,  nam  lib; Jo  mortem  »cceler3t.      0  fal-tcm  nuntiet  atqac  con- 

f-r  c     «»  )  4i  cs  ri it  -t  v-:;-««*«    «  )  'nl,C &  Dea  iudica»,  dabis  posnas.    y  )  ne 

coo*  « 'i«p«»*o  imitwi,  «i»atttepentepc«as»,iicu«i<ini4*«i.     Vidccap.34- 

z  )  cwiu>utdcc»kcctiir.pcrare»  nonrationeinieddete. 


'•'1 


■')« 


;i 


Cap.  37. 38. 


I  0  B  V  S. 


571 


cumbat  eis  Deus,  et  finrnubisb:- 

6minefulgeat?     Noftine  tfiiicrfita- 

tem  nubium,    miracula  perfe&ae 

7  fcientix  ?  hut  quo  paclo  tua  vefti- 
menta  caleant,  i!lo  « terras  ab  auitro 

8  quietas  reddentc  ?  An  xthera  cum 
eo  diduxifti,  ita  firmum,  vt  ccncre- 

otus  esle  videauir?  Prxmonftra 
nobis ,  quid  ei  fimus  dichiri ,  qui 
propter*  tenebras  Annus  impares. 

O' 'Scilicet illi  exponetur,  d  loquar, 
aut  rabitur  homo ,  quumfuerit  ab- 

I  forpttis?  Quum  *  ne  fulgenfem 
quidem  lueem  adfpkere  posfmt  ho- 

a  mines,  qux  eft  in  xthere 
prxteriens  ventus  expurgauit 


w 

«a 

ami 

,*. 

rial 
«el 


tap* 


quern 

ve- 

niente  a  feptemtrionibtts  *  auro. 

1.3/Dei  tcrribilk  eft  maieftas.  Omni- 
potens  is  eft,  quern  inuenirenon 
posfimus:  viribus,  xquitate,  etiu- 
iiitix  prxftantia  tantus,  vt  i  refpon- 

4  dere  non  debeat.  Qua  re  metuant 
eum  homines,  quern  nullus  vel  ani- 
mo  fagacisfimorum  videt. 


-OS* 

::* 

2*1 


ego  nubis  amic>ii  texi ,  et  caliginis 
fttfetfi  obligaui ,      ac  meo  civcum-  \q 
fcrtptum  decretOj  repaguiis.etfori- 
bus  cohibui ,  diccns ;      hucusque  n 
non  vlterins  venies:  et  hie  penet 
tuonrm  fluchmm  aititudo.       An  14 
xtatetua  matiiuno  prxcepifti?  fu- 
urn  aurora?  locum  adfignafti?    vt  13 
a!as  terrartmi  obtineac,  *et  abea 
disiiciantur  irapii  ?       Qui  inipii,  t± 
mutato  tamquam  rubric*  figiiio, 
mint  veftis  fimilts,    et  fua  luce  pii- 1 5 
uantur,  fublimesque  lacerti:fran- 
guntur.     An  in  maris  ftindum  per- 1$ 
uenifti ,  et  in  penitisfimo  profundo 
amhnlafti?      Nun»  tibi  paceiaclae  17 
fimt  Jeti  portae ,  et  tsetne  no&is  os- 
tia  vidifti  ?      Num  ipfamadeotcr-  jg 
pae  amplitudineui  perfpexifti  .*  in. 
dica,  li  hoc  torum  nofti.      Qua*  19 
nam  via  eft  eo,  vbi  lux  habitat?  aut 
tenebrarurn  vbinam  locus  eft?    Vtzo 
eas  finibus  fuis  comprehendas ,  et, 
quibns  ad  earum  domicilium  fe- 
mitis  iriposfit,  teneas  ?     Sciebas-  %i 
nefuturum,  vttumjnafcereris,  et 
dm  xtatem  degeres  ?      Numquidja 
in  niuis  cellas  pernenifti ,  grandi- 
nisque  eellas  vidifti,      quam  ego  13 
*  in  aduerforum  teiupus  referuo,  in 
confliAw  pugnxque  diem  ?     Vbi.  44 
nam  via  eft,  quadiuiditurlux,  eu- 
riim  difpergens  in  terram  ?     Quis  45 
nimhisaditum,  qnisimonanti  fiil- 
gnri  viam  aperit ,     pluendo  in  de- 4$ 
Certain  terram,  in  qua  nulls  fini  ho- 
mines }    Inculta  vaitaquefatiaudo,  47 
et  terras  redditum   germinando? 
Habetne  'patrem  pluuia?  aut  quisag 
rons  guttas  gignic?       Cuius  ex  49 
ventre  proditglacies  ?  autcxleftem 
pniinam  quis  generat  ?     Aqua 'la-  50 
pidea  delitefcit,   vndarum  iuper- 
ficie  conftrida.      An  tu  vel  *  Ver.  31 
giliarum  delicias  cohibcre,  vel  On- 
onis rigores  aperirepotes  ?     Num  3ft 

,  r  -j  ,,  .  Luci» 

a:  fcremtatein  SnJuccme.    i )  !gnoran««m,    r)  fi  volet  cum  Deo  dispm.te 

•    4)  ne  fulcm  qi)!dcro ,  «cd«m  Dei  msicftatcm.    *)  «urea 

facti  ratio* 
fontes  vlci» 
«juaiiitpwVerglws, 


CAPVT    XXXVIII. 

Ai  lobum  lo-.sa.       Dei  iuflttia  pattns  tx 
optrib  a  ei.nJem. 

I  r|~\Vm  Ioua  Iobo  ex  turbine  fie 

4    j      refpondit,    quis iste eft,  qui 

-*-  taui  indoda  oratione  b  pru- 

g  dentiam  abolet  ?      Accingcre  finef 

vt  virum  decet ,  et  mihij  quae  te  in- 
4terrogabo,  declarato.      Vbi  eras, 

fundante  me  terram?  expone,  fiea 
5eruditione  es,      Quiftei  diinenftc. 

nesadhibait,  finoiti?  quis  in  cam 
5regulam  intendit?      Inquamrein 

iniertae  funt  eius  bafes  ?      aut  quis 

ejus  angularem   lapidem  demifit, 

7  ouantibus  pariter  matutinis  ftderi- 
bus,  vniuerfoque  i  diuorum  genere 

8  laetum  perfonante  ?     Qiiis  foribus 
mare  conclufit,quum  egresftun  eru- 

p  pisfet  ex  vtero  ?    Quiim  quidem  id 


f'treno 
nem  redde 
f;end« 


connceeur.     a  ;  nc  wicm  ql);dcm ,  nedum  Dei  maicftatew 

/)  Dcusrr.etucndusca,  n«n  cum  eo  tlispuranduro.    £) 

Were,     b  )  ncgat  puui-nciam  re,    »)  angeiorum.     *)  «d  , 

.    /)  »ndura<agelu.     m)  reiisamaahatem^ua; fit pw Vers 


Lticiferum  fuo  tempore  deprome- 
re ,  et  Arehmim  cum  fuis  filiis  cdu- 

33  cere  ?  Num  exit  leges  nofti ,  aut 
eius  rationem  exponere  potcs  in 

34  terris  ?  Posfisne  efficere ,  vt  fi  ad 
nube$  vocem  tolla?,  ■  anux  copia  te 

3$operiat.?  Num  te  mittcnte  fe- 
rentur  fulgura ,  et  fe  tibi  prz-fto  ex- 

3*hibebunt?  Quis  in  pccloribus 
fapientiam  pofuit?  quis  collncauit 

37inpratcordii^  prudcnriam.?  Quil 
attheris  rationem  tain  f.ipienterex- 
plicauit,  et  car  lj  fluxioncs  quis  coer- 

38  cuit ,  quum  denfata  concrcfcerct 
humus,  et  gleb.c  coalefcerent  ? 


CAPVT    XXXIX. 

JE»  puUit    coruorum  in  Dtun 

tgnofeimiu 
rnn.ut gflionittt*  ■  ■■  ■  ten 


Vin  tu  lexnx  prardam  venabe- 
ris .  et  iuuenium  Icoinun  ait 


57*  i  ^  d  v  3.  cap.;  38.39. 

przTepia  manebit  '       Num  tu  v-15 
nicornem  fubiugio  ligabis  in  ful- 
cis ,  vt  port  te  liras  occet .'      Tune  14 
ei,  quifit  magniroboris,  conhdes, 
aut    laborcm    tuum     commutes  ? 
An  credes  fore ,  vt  tibi  fata  rtferaf,  1 5 
et  in  tuam  comportetarcam  f    p  V- 16 
trum  generofiores   funt  alx  ftru- 
thiocameli,  an  pennx  plumxque 
ciconi  (  •      At  ille  ad  tcrram  lua  17 
reliuquit  011a,  eaque  fouet  hunii, 
noncogitans,  ca  pedibusconculca-  ig 
turn  et  a  terreftnbus  beltiis  com- 
minutumin:       tarn  durns  infiios  10 
pullos,  quam  li  fui  non  esfent,  nihil 
fonnidans,  nc  lnutilis  lit  funs  labor, 
priuauit  cum  fapientia  Deus, 
ncc  ci  prudentiam  impertiuit.      Si 
quandoaltefe  tollii ,  et  equum  de- 
li idit  ct  equuem.       Tunc  cquo  ro-  22 
bur  dcdiiii ,  aut  etui  clamofam  cer- 
uicctn  induilh       Tune  eum,  1  ceu  23 
luuiltam,comraouebis,  quum' ter- 
ror lit  etUf  naribus  decorus        Ca- 
uat  fcrobeni,  exfultat  fortiter,  ad- 
ucrfus  arma  prodit.      1'auenda  ri- 
dct  impcrtcrntus,  ncc^ladio  (.edit. 
Stridcntc  aduerfus  cum  >  pharetra, 
micantchalla  atqnc  lancca,      fci- 
UCfU  ucmensque  terrain  di>Pipat, 
•  > .    id    habci  pro    tnbx  fomtu. 
Adtubxclangorcm  gcftit ,  et  cmi- 
nus  pugnam ,  Ihcpi' tun  clamorem- 
Tuane  pru- 
dentiavolataiapitcr,  alii  auftrum 

fictcntibus '     Anarbitratu  tuofub- 
ime  ueti:  aquila ,     ct  in  alto  nidu- 
lata,  in  rupe  habitat,  ct  in  prx  rupti 
fcopnli  arce  degit  '    Inde  pabidum 
rimaiur,    oculis  procul    intuens, 
lambcndumque  fuis  uullis  fangui- 
nem  pr.tbet :  et,  vbi  hint  cadauera, 
ibi  adeft.    Turn  Iobum  adloquens 
loua  :   an,  qui  cum  omnipotence 
contendit ,  inquit ,  eum  coarguet  \ 
Qui  contra  Deuraargumentatur,  ei  3j 
conlradicet  ?      At  lobus  louse  re-3< 
fpon- 
n)  plu-at?     «)(leril«.     Nam  fiilfa  terra  eft uterr  ma.     p)  vi  flruthiocamclus 
fnr^oAor,  fie  ciconi  a  fjpiemior  eft.      q)  tamquampawirium.     r)  ail  formiJa- 
b i I < a  fi  <nrc  generofc  natib^s  n  hil  formidao».     f)  fagictis»      ;)  noa  mccuk 
tub»  fb  ,!rum  ecu  rem  tcrribilem. 


I 


'N 

%•*-  pc'.itum  ex;~lcbis :  quum  cu- 
bant  in  lul>ri>.   mancnti-.   m   tc^- 

3  quis  ad  infidias?  Quis  fuam  coi  - 
uo  efcam  fuppeditat,  eius  pnllis 
ad  Deuin  vocifcrautibus ,  dum  fine 

4  paftu  vagantur  i  An  tempu ,  nolli 
partionis  rupicaprarum ,  aut  par- 

5turientescerua^  oliiVruafti       Nu- 

rneraltiearuin^ramjuaus  mcmV», 

earumque  pancnJi  tempus  nolli 
6Qiiumprocumbcnte>  eicluduntfe-    que  ducuni  odoratur 

tus  fuos,  fuis  defungentes  dolori- 
7bus.?       Glifcunt  car  urn  pull  i  farre 

crefcentes,  et  digroli  nun  rcucr- 
8tunturadeas.       Quis  onagrtun  di- 

mifit  liberum ,  et  filueftrcm  afinum 
9 quis  viuculis  foluit.?       Cui  ego 

folirariam  domum ,  cui  °  falfas  adli 
legnauimanfiones.       Ridet  oppida- 

nam  turbam ,  nee  agafonis  clamo- 
II  res  audit.    Explorati  montes  prae- 

bentei pabulum,  omnesque  fecla.- 
Iitur  virentes  herbas.      Num  tibi 

ftrruire  volet  vnicornis ,  aut  ad  tua 


on 
21 
5- 


r 


■ 
24 


IT 


25 

r  - 
8   . 


i 
29 


34 


3 

3a 


b*i 
m 

i 

Ik- 


1 

5» 


»» 


fpondens ,  tarn  vilis  ego ,  inquit ,    laenam  hamo  trahes ,  aut  eius  lin- 
l*r  quid  tibi  refpondeam?    nieamma-    guamfunecomprimes?        Scilicet  41 


il  jgnuin  meo  ori  admoueo;  femel 
locutus  non  contradicam,nec  idem 
amplius  iterabo. 


iy 


•;; 


Cap.  4a  41. 


1  <J  B  V  !>. 


573 


CAPVT    XL. 

Human*  infirmifath  et  louan*  omnipeten- 
tU  collatioper  Dei  opera. 

1 1*  >T  Ioua  Iobum  ex  turbine  ad- 

2  wi  loquens:       accingere    fane, 

■*-^  vt  viro  dignumeft,  inquit, 

M     et  mihi,  quae  ex  te  quarram ,  decla- 

a  rato.      Tune  nnhi  ius  ineuni  ex- 

'•  f    torquebis?   me  condenmabis,  vt 

•:  L^abfoluaris  ipfe?    Quodfi  lacertos 

:l,,I    habes,  vtDeus,  et  voce tonas ,  vt 

I  5 idem:  ornare  fane  excelfitate  ac 
"'x\    fublimitate,     et  maieftacem  atque 

i  6  decus  indue.  Sparge  irae  tuaefz. 
~-:5|    uitiam ,  et  omnes  adfpiciens  elatos 

l^deprime,  adfpiciens  elatos  o- 
jy\   nines  deturba ,  et  impios contunde 

|g  protinus.  «  Eos  humi  fimul  obrue, 
"' ■ :» r  eorum  facies  in  obfeurum  demerge. 
-  L  Ita  fatebor  ego ,  tua  te  posfe  dextra 
:  •"  Ute  ipfum  tueri.  Ecce  tibielephas, 
r,i1|  quern  vna  tecum  feci,  qui  fceno 
¥**  |i  bourn  ritu  pafcitur;  is,inqnam, 
-t-  I  vires  et  robur  habet  in  lateribus, 
■-  •'  |i  et  ventris  vmbilico.  Stringitcau- 
^  I  dam  tamquam  cedrum ,  *  ramofis 
•r'^|)  fummae  caudae  neruis.  Eius  mem- 
M  I  bra  tnbi  funtaenei,  osfa  vecles  fer- 
--jjhrei,  deniqueiseft*  opificii  diui- 
^j'l  ni  caput,  eumque  armis  adgredi 

It  folus  is  audcat,  qui  condidit. 
■-:■  l!;Namei  pabulum  ferunt  montes, 
-v  I  ludentibus  ibi  cundtis  beftiis  ter- 
;- •:  I  >  reftribus  Sub  vmbrofis  cubat 
■'--  arboribus,  in  arundinis  Iatebra  ac 
:,:j7palude,    vmbra  tedtus  opacarum 

1  arborum,  fluuialibusque  circumfu- 

I;  fus  felicibus:  adeoque  flumen 
forbet  intrepidus,  vt,  felordanera 
faucibus  haufturum,  confidat, 
i  itft»tum  abeft,  vt  fe  capi>  cernat  na- 
I)  re  laqueis  perforata.     An  tu  ba- 


it'." 


eius  roftro  vncum  admouebis,  et 
buccam  cufpide  perforabis  ?    Sci-  2* 
licet   mult  is  ilia  tibi  fupplicabit, 
am  te  molliter  adloquetur?      Pa-  *3 
eifcetur,  credo,  tecnm,  vttueam 
in    aeternum   feruitium  abducas: 
hides  videlicet  ea  quafi   auicula,»4 
eamque  tuis  ligabis  puellis :    earn  2.5 
focii  mercatores  confident  atque 
diuident.       Scilicet  eius  pel.'e  e- aS 
ucrriculum,  et  capite  nasfam  re- 
plebis  pifcatoriam.     Confere  cum  4? 
ca  manum,  *  memineris,  non  repe- 
tendum  prcelium ,    *  adeoque  fpes  48 
t ua'fallax  ei it ,  vt  vel  ad  eius  con- 
fpedtum  confternere. 


CAPVT    XLI. 

Ex  haUn*  natura  manifefla  lou*  mate  flat. 

NEmo  tam  ferox  eft,  vt  iilaml 
excitet  5  tantum  abeft,vt  mihi 
refiftere  quis  pos/it.  Qiiisraea 
officiisanteuertit,  vteigratiamre- 
feram  ?  quod  vsquam  fub  caelo  eft, 
meum  eft.  Non  ftlebo  eius  membra,  3 
viriumque  rationem,  et  compofiti- 
onis  elegantiam.     Qiiis  eius  fum.4 
mumveftitumpatefaciat?  quis  ge- 
minum  roftrurri   fubeat?     Faciei  $ 
fores  quis  aperiat .?  eius  dentibus 
formidine  circumdatis.      Superbe  6 
clipeata  fquamis  eft ,    arcla  com- 
pagine  conclufis,    quae  inter  fefe  7 
commisfae  ne  aurae  quidem  peruia 
iunclura,      adeo  .alia»  aliis  com.  8 
padtimcohaerent ,  vt fint indifgju- 
biles.      Eius  fternutatio  fplendoK  9 
collucet,  oculique  funt  tamquam 
aurorae  lumina.  Ex  faucibusprod- 10 
eunt  faces,  abfilientibus,  tamquam 
ftridturis  igneis.   Ex  naribus  prod- 1 1 
it  fumus,  tamquam  aheni  ferucmis 
acvndantis.      Flatus  ardet  carbo- «* 
nibus,manante  ex  eius  ore  flam  ma. 
Collo  tanta  vis  ineft ,  vtabeaqux-*3 
uis  difRcultas perrumpatur.     Cor-  »4 


pons 

*)  lverficeetererumnaturatolle,  (kutego.       x)  Deiopmcxccllentiifimum, 

et  foh  Deo  fupcrabile.     y)  finat.      x,)    et  memento  tibi  ab  ca  pereundum. 


57* 


i     \J     L>      >      C. 


Vwip.4i.4Z. 


poris  toros  habct  immobili  foirdi- 
15  tare  compaelos.  Cor  et  faxo  et 
iflinferiore   rnola   firmius.      Ea  fe 

eommouenteformidant''  dii.i ,  ria- 
l-ictique  labefactantur.      Eius  can- 

gresfum  non  enfcs  fastinent ,   non 

haft;',  non  roisfilia,  non  t< 
igFerriimpropalca,   chal>bem  pro 
ipputrilignodudt.      N> 

gauenntfaeittr,  ei*  vertuntur  m 
aoftipl,'arn  wndarum   hi 


pham  Themanitam  fie  adloqui- 
tur;  irafcur  tibi  tuisque  duobus 
raids,  quoniamde  nic  non  redte 
toctiti   ellis,     ficut   metu    Iobus. 

::i  fiimifc  feptemtauros,  » 
et  totidem  ariefes,  ct  lobum  meum 
,  ac  facrifkiura  pro  vobil  fa- 
citc,  etlobns  mens  provobisora- 
bit.et  ego  in  cius  gratiam  non  agam 
vobiscum,  vtveura  meretor  infa- 
nia,quiuon  ieetede  me  locuti  li- 


ftipulishabentur  catapult*,  ridec-  tis,  fiait  nicus  lobus.     Igituriue-y 

at  que  vibratam  lan.-eam.       Sub  ea  runt  Elipha*  ThemanitA,  Baldadui 

fun;  acvileati  uiurici  1  nit  Suhita,  ctSophar  Naaoathka,  et 

a*  in  limum  tcopuloi.      reruefecit  IouxjrikndaCumeziecutiGinf.    Et  10 

ollx  ritu  gur^i  ci,  vtcmmaiipro  Ioua  Iobo  pro  amicis  fupplicanti 

aamortario,    port   fe  relinquit  lu-  exoratus,  abco  calainhatem  depu- 

cidurn  vtftigium,  vt  pclagi  canos  lit  pro  fuis  amicis  deprecato,  eique 

ftdputes  csfc.    Ei  nihil  par  winter-  amnia,qu.chabueraf,conduplicauit 

»crts,  facta  eft  impauida.     Altisfi-  Atqi.e.ideumvcncrunt  omnescius  it 

ma  quxquc  defpicit ,  ea  retina  eft  cogr.ati  et  cognat.r,  et  antca  noti,  et 


'D 


in  omne  genus  ferarum. 


CAPVT     XLIL 

lobut  r.J  f.nifatcm  reJitni.  Amtii  trei  * 
Dcotn"'?'"*-  lob*j  ortuit  fro  ncieija- 
ilir.      Fortunatiu  tttrum  j  leuj  labut. 


■n 


cum  co  in  ems  domo  epulati  funt, 
eiusque  vicean  dolentes,  cum  fuper 
iSis,  quxei  Deus  inuexerat, 
confolati  funt,  eique  linguiasqucs- 
.  r.n^ulasque  aureas  armillas 
donarunt.  Ioua  aiiicm  lobum  11 
poftea  f.rriiutiorcm  fecit,  quam 


Ic  Iouae  refpondens  Iobus:  fucrat antea ,  11a vt  habueritquatu- 
fcio,te  omnia  posfe,  inquit,  oidccimbataulum  milha,  camelo- 
etesfetuos  conatus  iiv.lurla-     ruinfex  milha,  millc  bourn  iuga, 


a  biles.      Qyif  prouidentiam  tollit ,    ct  milleafinas.     *Habuit  et  feptem  15  • 
imperituseft  :  ltaq-.ie  ,  quxegocx-     lilies  ct  tics  filias,     quarum  vnam  14 


ponii,nonintclligebam  :  et  maiora  Iemiaui  nominauit,  alteram  Cas 
quam  pro  ineo  captu  ,  mira-  fiam  ,  tertian]  Qyercnappucaui  _ 
Audi,  qui.tu,  qua  ego  di-    quibus  Iobi  fiiiabus  pulchritudine 


\   J\ 


funt ,  quam  proinco  captu  ,  nura 

"-  quibus  Iobi  hliabus  pulchritudine 

cam,  et  mini,  qux  ex  te  Ccifcita-  pares  null* in  orbe  exftabant.    Iisijjl 

rbor,   exponito.        De  te  annum  pater  hereditatem  tribuit  inter  i- 

auditioneacceperam,  fed  nunc  his-  pfarum  germanos.      Vixit  autem  i6< 

<$ce  ocul i»  tc  video.        Iraquc  mihi  Iobus  peftea  annos centum  quadra- 

displieeo,  mequehumiin  puiucre  ginta,  viditquc  fuosnatosetnepo- 

pounitet.  tes  ad  quartum  genus,     atque  itai^' 

m       Foftquam    huiusmodi    verbis  fencx  Iobus  et  plena  «etate  mortuui 

lobum   adfatu»    eft     Ioua:    Eli-  eft. 

«)  homines  primarii.    t)  non  plus  nocenc,  quamftipula,  t  }teprudcntcroibem 
i»gc:c  aegtt, 

PSAL-      , 


*  * 


* 
*  * 


I 


~L 


5/5 


N 


PSALMORVM 

L  I  B   E  R   I. 


„         PSALMVS    I. 

Preberum  gt'/ue  fiorum fi.'icitas ,  impiomm 
ttrumr.*  ,  beaterum gratia. 

G.  Dauidis  vatis  ct  regis  carmen.//. 

EATVS  homo,  qui  in  im- 
piorum  confilio  non  verfa- 
tur ,  nee  improborum  viam 
infiftit,  nee  in  fede  faifra- 
&  rum  feeler.    Sed  louse  lege  dslecla- 
tur ,  de  ea  die»  noctesque  ccguans. 
I  Hie  arbori  fimilis  eft  ad  aqux  ri- 
uum  fatac,fructnm  fuutn  fuo  ferenti 
tenipore,foliis  non  deciduis,omnia* 
I  que  facit  profpere.     Impii  contra 
fimiles  funt  paleae,  qtiam  ventus 
!  aguat.      Ifaque  impii  in  iudicio , 
fcelerati  in  bonorum  ccetu  non  con- 
1  fifienr.    Nam  et  bonorum  viam 
curat  Ioua>  et  malorum  via  peri- 
tun  eft. 


PSAL.  II.     2- 

yrAfinorum  in  Dtnm  cor.iuratio.  Ad  rc- 
ges  Dtuid  vti  Deojint  audientes.  De 
Oirifto  tathinimn. 

f~\  Vid  turnultuanrur  gentes?po- 
1  £&  puli  vana  conantur  ?     Con- 
^-^  fpirant  orbis  reges?  coeunt 
loptimates  contra  louam  atque  eiu3 
vnc~tum  ?       Abrumpamus  -?orum 
Jnexus :  abiiciamns  eorum  vincula. 
I  Ridet  cxliccla :  Indificatur  eos  Do- 
■minus.        Tandem  eos  iracunde 
j'ldloquetur,  et  fie  incandefcens  per- 
I  rurbabit.    Ego  vero  regem  meum 
I  n  Sionem  nieum  facrum  montem 
Ireaui.     Narraboloux  decretum, 
Imimihi  dixit:  tu  filius  mens  es, 
l:go  te  hodie  genui ,  poftula  a  me, 
ft tibi gentcs in hcreditatem ,  orbis 


fines  in  posfesfionem  dabo :    quo.  p 
tu  fceptro  regens  ferreo ,'  tamquam 
fictile  coliidas.      Qiiamobrem  fa-  to 
pite,  o  reges, corrigimini ,  o  terra- 
rum  gubernatores.    Semite  Iouaeii 
cumtimore,  exfultantes  cum  tre- 
more.    Osculamininatum,  ne  ,  fi 
indignetur,    veftras  res  perdatis,!» 
illius  ira  protinus  irtcenfa :  cui  fell, 
ces  quicumque  confidunt. 

PSAL.    III.   ^ 

In  DauiJemfi/ius.        PntrU  ad  louam  re* 
fuTv.im  ,  fees ,  gaudir.m  dt  filici  rerum 

euelit.l. 

Cantio  Dauidis,  Abfalomum  filium  I 
fuumfugientis. 

Oloua,  qfzaffi  mtilti  me  infc* 
ftant  ?  quam  multi  in  me  con- 
furgunt  ?  qu3!n  multi  r.egant,J 
vliam  animx  met  in  Deo  falutem 
esfe    pofitam?   icla.      Atqui  tu,4 
Ioua,meus  es  clipcus,et  gloria,  qui- 
que  meum  caput  exto.'Iis.        Qui  $ 
meavoceinuocatus,  me  ex  tuo  fa- 
cro  monte  exaudis :    quo  quidemtS 
tutantcme,  itacubo,  dormio,  ex» 
pcrgefio,    vt  hominum  legiones, 
qux  me  circumfideant ,  non  rerbr- 
midem.      Age,  loua ,  defende  me,  * 
mi  Deus,  qui  meis  omnibus  aduer- 
fariis  malas  feris ,  impiorum  dentes 
confringens.    Tuum  eft,Ioua,con-  g 
feruare,  tuoque  tuos  fauore  profe- 
qui.    Sela. 


PSAL.   mi.   4- 

Abfalcn  in  ptttrem,     Sene.v  ad  louam  con- 

trteoniuratn,     Principct  hratl-.s    in. 

ctftti. 


3/« 


r   o  n  l  m  w  l\    l    in. 


n.  4.  5.0.7. 


CTtpflti. 


Prectr  ad  louam  contra  bofltlts 

I  Prxcinenda  fidibuscantio  Daiiidis. 

ftTNuocantem  me  exaudi,  o  Dcus 
1  xquitatis  mex,  qui  me  ex  rebus 
**•  aduerfisexplicas!  muercxi  inei, 

a  et  nieas  exaudi  prece».  O  homi- 
num  genu»,  quousquc  mcamglori- 
am^  in  infamiam.''  quoutque  falfa 
ftudentes,  amabitis  friuola  •   Se'a. 

4  At  cognafeite,vt  Ioua  me  pimnfibi, 
vtcximium,  <e;reiierit,  quern  fc  in- 

5  uocantemexaudiat.  Horrete  pec- 
carc,  hxecumanimis  vcBri»  cogi- 
tantei>,in  veiiriscubilibus,  et  iiletc. 

6  Scla.        Facite  facrincia  iuflitix  > 

7  Ioux  confidences.  Verum  qui» 
nobi»  exhibebit  bona.''  ( ir.quiunt 
nniltij ,  colluftra  nos  luce  tui  vultu» 

I  Ioua,  qui  rocinn  aniimim  volu- 
ptatc  adticijob  annonam  frumen- 
ti,  atquc  vmi,  quibus  abundant: 

5  quique  111c  folus  ita  in  tllto  collo- 
cas ,  vt  quictc  cubeni  liiiuil,  atquc 
dormiam. 


PSAL.    V.  S 

DiuidU  tru.nut  frofugt ,   fnecti  «d  latum 
ei,,.  um*.      Spa   ferdtndvtym    lojliun. 
UtdltumfpelMi,  D.iutd  ,    /m/7e... 
usjubjiJimm.     A-lucrjtiiaritin  prauittj. 

1  Prxcinenda  ad  lyram  cantio  Daui- 
dis./ 

"^T  TErbismewaufculta,  Ioua:  per- 

\/   pende  cogitationem  meam : 

*     attendemexqueicix  vocem, 

mi  rex  atque  Dcus  J  e  cnini  oro. 
a  Ioua,; mane  vocem  meam  audi», 

mane  tibi  prxfto    fum    intentus. 

NcquccnimisDeuses.  cui  placcat 

improbitas,  cui  familiaro  fint  maJi, 
.  cuius  oculi»  obucrfentur  infani  : 
*  odifti  malefico»  omnes :      falfilo- 

quo»  pcrdi»  :  abominaris  fangui- 
7  narios  ct  fraudulentos ,  Ioua.     At 

ego ,  pro  tua  fingulari  dementia , 


tc,  xdemtuamingresfu»,  religiofe 
ad  hunt  facrara  cellam  veneror. 
Ioua,  deduc  me  per  tuam  iultitiam,  Z 
propter aduerfarios  mcos :  dirigens 
ante  me  tuam  viam.    Nam  in  eo-  9 
rum  ore  nihil  certi  eft :  pectus  eis 
dirtim  eft :     guttur  fepulcrum  pa- 
tens: lingua   blandiuntur       Per-  ta 
uerte  cos,  Deus:   decidant dc fuis 
confiliis .  ob  corum  tot  fcelcra  pro- 
fligaeos,quifiruin  te contumaces. 
L.i  teatur  autem  perpetuo,  quicum-  1 1 
que  tibi  confidunt:ouent,te  cos  pro- 
tegente,  exfultcntin  te  tui  nominis 
amantes.    Nam  tu,  Ioua,  iullus  11  * 
bcas,  cos  fauoris  fcuto  coronans. 


1: 
a 

1 

m 
i  ■ 


I 


I 
Oua,  noli  inmciracundeanim- *  ' 
aduertere :    noli  me    atrociter 


PSAL.    VI.  6 

Dmidit  vtnatlo.  Joutm  tile  rog/it ,  vt  mt- 
nui  ang,it*r.  KJemtnltam  implor.it. Afor- 
tuerum  it.ept.i  conditio  ,\d  lou*  /atdei, 
caUmtitii  Ujuij.i  pttutd  ,  jpr,  ..uxi.u. 

Prxcinenda  fidibus  ad  oftauam* 
cant  10  Dauidi». 


punire.  Miferere  mei  xgrotan-  i 
ti»,loua :  fana  me,  Ioua,  ct  membris 
et  animo  valde  perturbatum :  tu 
vcro,  Ioua ,  quid  cunftaris  f  re-  4 
conciliare,  Ioua  :  libera  hanc  ani- 
mam :  conferua  me  pro  tua  demen- 
tia. Nam  in  morte  quidem  qux 
tui  tict  mentio  ?  apud  inferos  qui» 
tibi  prams  agct ?  Fesfus  fum  ge- 
mendo :  lecium  meum  totas  nocie» 
raadefacieus :  cubile  lacrimis  hu- 
mettanft.  Oculi  mihiprx  mxro- 
recontabefcunt ,  et  inter  tot  hoftes 
meos  confenefcunt.  Faceslite  a 
me  omnes  malcrici :  nam  exaudit 
Ioua  meam  vocem  flebilem.  Ex- 
audit  Ioua  meam  fupplicationem : 
Ioua  meas  preces  admittit.  Pude- 
at  cum  vehenienti  perturbatione 
omnes  inimico»  meos ;  auer fos  pn- 
dcat  protinus. 

PSAL. 


d)  fcJitetconuerterij.f)  cfSce,  vtinteIligaiirurtuaineotbeneficia»quieijfru6c« 
prxbeas  ,  de  qu«  equidern  gau4eo.  /)  Confer  cum  Ffaiao  14.  &  53.  &)  «na- 
ture. A  )  fcil  chordam. 


Pf.  7.8.9. 


L I  B  E  R  I. 


577 


PSAL.    VIL      7 


PSAL.    VIII.  $ 


Sperans  Dauid  in  hofles  ad  Iouam.  Eiu4- 
dem  adfiifli  innntentia.  Regnum  poflu/at 
promisfum.  Injrofles  impios  precer.  Ad 
louam  gratiarum  aSlto. 

iDefenfio  Dauidis,  quam  Ioux  ce- 
cinit  ob «  Aethiopcm  Ieminien- 
fem. 

*Oua  mi  Deus ,  cui  confido ,  de- 

fcnde  et  libera  me  a  meis  tot  in. 

feftis ,  ne  ille  quafi  leo  raptam 

tncam  vitam  laceret  indefenfam. 

3  Ioua  mi  Deus ,  fi  id  feci :  fi  fontes 

^mantis    habeo  :       fl  malum  malo 

rependi,  ant  mihi  immerito  aduer- 

fantem  fpoliaui :  infedetur  hoftis 

hancanimam:  adfecutusquemeam 

j<  vitam  ad  terram  proculcet ,  et  glo- 

)  S  riam  pesfumdet  humi.    Sela.     In- 


T 


lout  celebrata  maiefttu,  in  mortitles  benigni- 
tm.  Humana  dignity.  Dei  magnificen- 
tia. 

Prxcinenda  ad  Githithcantio  Da- 1 
uidis. 

Oloua  Domine  nofter,  quam  a 
nobile  tuum  nomen  eft  in  to- 
to  orbe  terrarum  ?  ;qui  quum 
tuam  maieftatem  in  cxlis  colloca. 
ueris ,    per  os  infantium  et  lacten-  3 
tiumpotentiam,  propter  aduerfa- 
rios  tuos ,  fundasin  coereendis  ho- 
ftibus  eft  infeftis.     Equidem  quiim  4 
cxlos,  opera  digitorum  tuorum, 
quum lunam |et ftellas ate  conditas 
video :     quid  eft  homo,  vt  eius  j 
memineris?  quid  eft  homine  natus, 
Vt  eum  cures  ?      Atqui  eum  prope-  $ 


furge,  Ioua,  in  iram:   incitare    modum Deum fecifti, taniaque glo. 


-.      .1,1 


propter  aduerfariorum    meorum 
fxuitiain,  et,  deme  quod  decre- 
xxfli'j^uifti,  iudicium  reprxfenta,      po- 
pulofaque  ftipatus  concione,  earn 
J  ob  causfam  in  fublimi  fedeto.      O 
Ioua,  populorum  arbiter,  iudica 
de  me  ex  innocentia  atque  integri- 
ty tate ,  qua  fum  prxditus.      Quxfo 
[  te ,  vt ,  coercita  impiorum  peruer- 
I  fitate,    iuftos  confirmes,  o  iufte 
Deus,  qui b  corda  exploras  atque  re- 
|)nes.     Meumquidempracfidiumin 
Deo  fitum  eft ,  conferuatore  homi- 
)  num  tragi.      Qui  quidem  Deus  iu- 
dexiuftuseft:  Deusquotidiemina- 
|(  tur.     At  ifte  non  folum  non  fe  cor- 
rigit ,  fed  etiam  gladium  fuum  aeu- 
it:  arcum  intendit,  et  componit, 


ria  et  auSoritate  ornafti,    c  vt  ope 
rumtuarum  manuum  dominum  fe-  * 
ceris,  omniaque  eius  pedibus  fub- 
ieceris ,    non  folum  pecora  omnia,  g 
tarn  maiora,  quam  minora,  verum 
etiam  beftias  agreftes ,     vol ueres  9 
aereas,  et  pifces  marinos ,  marina 
peragrantes  itinera.      Oloua  Do- 
mine nofter,  quam  nobile  tuum 
nomen  eft  in  toto  orbe  terrarum  ? 


10 


S 

.       If 

0*» 


!T»comparatis  adhoctelis  mortiferis, 
et  factis  ad    inftandum   fagittis; 
(,}en  parturit  iniquitatem :  etfacino- 
$regrauidus*nefaspariet.    Fosfam 
exfcindit,  et  cauat,  cafurus  in  fo- 
il; ueam  a  fe  fa&am.      Retorquebitur 
I   eiusconatus  in  caput  ipftus,  eius 
l  iniuftitia  in  ipfius  verticem  defere- 
\i  tur.    At  ego  Iouam,  vt  eius  iuftitia 
dignum  eft,  celebrabo,  Ioux  nomen 
cantans  fupremi. 


PSAL.    IX.   C 

Ad  louam  regit  gratiarum  aflio~7  Hoftes  ri- 
detDauid.  A  louafpes  omnit.  Ad  louam 
bortatur  adflittu4%  Ioua  in  improbot, 
Vexatorumfiducia.  Oratio  pro  deprimen- 
de  homine. 

Prxcinenda  ad  Muthlabben  cantio  g 
Dauidis, 
tfilebrabote,  Ioua,  totamen-  a 

narrans  tua  tot  miracula : 
lxtabor  et  exfultabo  in  te,  ~ 
tuum  cantans  fupremum  nomen : 
quum  retro  verfi  hoftes  mei  per  te  4 
lapfi  perierint.      Nam  tu  causfam,  - 
litemque  meam  agis ,  pro  iufti  iu- 
dicis  tribunali  fedens.      Tu  gentes  g 
protelas :  impios  perdis ,   eorum 
nomen  in  omnemabolem  xternita 


CEleb 
1,,*, 


!J>I 


Oo  tern 

«)  Saulnm  hominem  nigrum  ,  id  eft  malum,      h)  m«ntcs§tanimi«ffcfti«Hc*. 

0  Adludit  adtlludGen- 1.  Faciamus  bominem,  qui  dominctur. 


5?8 


PSALMORVM 


Pf.  9-io.  il. 


~tcm.      Ohoftis,  dcfierc  pcrpetuo 
vcltjtioncs :    to  quidein  vibes  lie 
truer. irti,  vtearum  memoria  fimul 
perterit       Scd  Ioua,  compofito 
ad  indicium  tribnnali  fuo ,  fedet  in 
ppcrpehiutn:    et  mundutuiuirciu- 
dicans,  ins  populis  ex  xqnodicet.- 
iccritque  Ioua    prxlidio    tenuibus, 
pr   fido   in   temporibus  aducrfls. 
ii  Et  ibi  Ioua  confident,    qui  taunt 
noucre  nom<  n   qui  quidem  tui  ihi- 
t  adiofos  non  defcras.   Cantate  Sionis 
habiratorcm  louam,   prxdicando 
13  pcrpopulos  eius  naluram:       qui 
eorum,  quos curat,  iniurias  peril"  - 
quatur,  hand   imniemor  inopum 
i^querimoni.r.    MiiVrereniei,Ioua.- 
adfpice,  vt  a  mew  opprimarolbri. 
£5 bus:  retrahemede  ianualcti:      vt 
in tuacxfultans tutela ,  ma; tot  lau- 
des  intra  puell.t  bionis  ponas  fie 
i5cnarrcm     IXimrguntur  infac~tam 
a  fe  foucam  gentes :  capitur  carum 
i^-pcscccultatoab  ipfbinet  reti:    pa- 
tet  Iouamiusfaccrc.  impiis  iuarum 
operc  manuum  irrcficis.    Higaion 
i^bela.       Retro  labentur  in  tartara 
inipii,  gentes  omncs  immemorcs 
icj  Dei.      Neque  enim  pcrpctuo  erunt 
in obliuione  pauperis,  non  fempcr 
,   irritafpes  inopum.      Infurgc, 
Ioua,  nc  corroburcntur  homines, 
aiiudiccnfur  apud  te  gentes.    Statue 
eis,  Ioua,  documentum,  quo,  fe 
homines  esfe,    gentes  intcllkant. 
Sela. 


PSAL.    X.    10 

P/sratusad/HSfipii.    Ixgatinm ,    etgaeJia 
im'ii.        Or/ttio  pro  r.*<   Lt:     .;        Uere- 

1  cufloi  lot».        Centra   fl-e/eflot 
D.iuiJ. 

*Vr,  Ioua,  proculabes?  curia. 

res  in  temporibus  aduerfis? 

Impii  fuperbc  infectantur  in- 

opes,  fms  ipiiconatibuscapiendi. 

3  Nam  fibi  placet  impius  in  ma  libi- 

dine,  ct  fibi  Ioua  contemtor  auarus 

^gratulatu  .     Impius,  (quaeirarro- 

gantia,  nonfoIumDeononftudet, 


IJ.lUli 

CV 
It 


: 


verum  etiam  omnes  ems  conatus 
eo  fpeCtant ,  nullus  vt  Dcus-  esfc  vi- 
deatur.      Eius  facia  feuiper  atrocia  5 
funt :  et  fublatis  ab  eiu>  confpeclu 
tuii  placitis,  omnes  infeftos  fuos 
floccifacit.      Et  quoniam  in  malo  6 
non  eit,  numquam  fc  conuellendum 
cogitat.      Periurio  plenum  os  ha- 7 
bet,  fraudibusqueetperrldia :  filb- 
ert eius  lingux  faiinu.,  atque  fcelus. 
Sublidet  in  infidiis  triuiorum,  ex 
occulto  occifurus  intbntes,  oculis 
indefertosintentit.      Infidiatnrex 
occulto,  velutileoex  luftris :  inii- 
diaturad  inopes  inuadendos:  ino- 
pes  inuafurus ,  in  fiuim  retc  pertra- 
cios.      Contrahit  humiliter  fe,  vt  10 
eius  impotentia  cadant  derelicli : 
cogitans,  Deum  immemoreraesfe,  I 
abditoque  vultu,  numquam  ha?cad- 
fpechimm.       Surge,  Ioua  Dcus,  •* 
etfer  manum  tuam  ,  noli  inopum 
oblimui.      Cur  Deum  conteuinat  ij 
impius,  tc  non  csfc  animaduerfu- 
rum,  cogitans  ?    Vidcsenim,  ctitaM 
facinorulam  cernis  improbitatem, 
vt  cam  in  poteftatem  tuam  rcdigas : 
tu dereliclorum  tutor,  ct  pupilio- 
rumdefenfor.    Frange^brachium  I J 
impiorum  atque  pcrucrforum  ,   ita 
vt  eorum  impicta»,  fi  quxratur,  non 
cxrtet.      Ioua,  tu  rex  cs  in  omnem  16 
xtcruitatem,  cuius  de  terra  pcrc- 
unt  gentes.    Inopum  rotacxaudis,  17 
Ioua,  eorum  mentcs  eomponens, 
aurcm  prxbens,       pupillis,  tenui-i8 
busque  patrocinans,   nc  demceps 
amplius  terrcrtres  grasfentur  ho- 
mines. 

PSAL.    XI.il 

In  tnckmenttt  DauiJ  prof.igut.  Ex  Ioua 
mcrentu  tonfol.itto ,  lout  iuflttt/i,  et 
iuflarum  quiet. 

PrxcinenduraDauidis.  _   , 

Vum  Ion.e  confidauijCur  ani-  a 

m.v  me*  lie  dieitis.-'   facesfc 

in  vefirum  montem  volucris. 

Ecce  autem  arcus  intendunt  impii,  5 

adaptatis  ad  neruum  fuis  l'agutis, 

vt 


s 


Q 


d)  virer,  et  (ftloquuntur  Latint )  ncruoj. 


Pf.  II.  I  I.  I?.  14. 


LIBERT. 


579 


■M 

"-' : 
l»| 

id» 
i,  nil 
win 

:Efl. 


vt  clam  in  homines  frugi  iaculen- 

:j  tur.    Quod '  fi  fundamenta  diruun- 

ijtur,  quid  agent  iufti?      Iouainfuo 

facro  palatio ,  Iouaincaelishabens 

folium,  fuisoculisadfpicit,  fuislu- 

minibus  hominum  genus  probat. 

Ioua,    iuftos  adprobans,    impios 

autem  et  iniuftitiae  amantes ,  animi 

r odio  profequens ,    /in  impios  ten- 

diculas,  ignem,  fulphur,  atrocem- 

que  ventum  depluet ,  *  haec  fors  eft 

eis  e.vandanda.      Iuftus  enim  Ioua 

virtutes  amat ,  praefensque  probita- 

tem  contemplatur. 


PSAL.    XII.    \CL~ 

Dauidif  queflus de piorum  ir.opia.  In  adula- 
tores  imprecatio.  Dem  pro  nurenti!/utt 
tette  iouam  promts/tones.  AA  Iouam  rem 
pro  perturbatit. 

Praecinenda  ad  o&auam  cantio 
Dauidis. 

SVccurre,  Ioua:  nam  defecere 
pii,  defieruntfidelesesfe  in  ho- 
minum genere.  Nequiterlo- 
quuntur  inter  fefe  blandis  labris, 
menteduplici  loquuntur.  Exfcin- 
dat  ioua  omnia  blanda  labra,  lin- 

S;  guammagniloouam,  ita  dicenti- 
um :  nos  Unguis  noftris  pollebi- 
mus :  labra  noftra  penes  nos  funt : 
tKfl  'quis  nofter  eft  dominus  '<  Propter 
inopumcalamitatem ,  propter  ege- 
uoruir.  gehiitum ,  iam  iam  fe  fur- 
reclurum  Ioua  promittit ,  et  eis  fa- 
utem  contra  illos  eorum  contemto- 
res  adlaturum.  Promisfa  louae 
jromisfa  pura  funt ,  vt  in  argillacea 
xpioratum  fornace  argentum  ,  fe- 
llies perpurgatum.  Tu  Ioua, 
:onferua  eos,  tuere  nos  ab  hac  na- 
]  ione  in  perpetuum.  Vbique  ob- 
ijerfantur  impii,  dum  extollitur 
lpud  hominum  genus  nequitia. 


Praecinenda  cantio  Dauidis.         t 

QVousque  tandemIoua,imme- 1 
morerismei.?  quousquemi- 
hi  tuum  vultum  fubtrahes  ?  > 
Quern  ad  finem  interim  animo  fol- 
licitus,  menteanxius  ero.?  quous- 
que  mihi  meus  infultabit  hoftis  ? 
Refpice,  exaudi  me,  Ioua  mi  Deus,  4, 
illuftra  meos  oculos,  ne  mortem 
dormiam :    ne  meus  hoftis  me  a  fe  5 
viclum  iaclet :  ne ,  me  labefa&o, 
meiexfultentaduerfarii.  Egovero5 
tuafretus  clementia,in  tuopraefidio 
mente  exfultabo ,  Iouam  fie  de  me 
promeritum  canens. 

PSAL.    XIIU.|/jf. 

In  atheos  rex.      Contra  derifores  bmorum 
Dew.  Vhftum  exfpeflans  Dauid. 

Praecinendum  Dauidis.  t 

COgitant  cum  animis  fuis  infa- 
ni,  nonesfeDeum:  adeode- 
prauata  et  deteftanda  funt  na- 
tura,  vt  nullus  re&e  faciat.      Ioua2 
decaelo  defpexit  hominum  genus, 
vtvideret,  num  quis  ita  faperet,  vt 
Deum  curaret.    Vniuerfi ,  ( proh  -. 
fcelu!)  deflexeruntjVtnonfit,  qui' 
recle  feciat  ?  ne  vr.us  quidem.    An  * 
non  intelligunt  tot  malefici,  qui 
meos  comedunt,  fefe^  panem  com- 
esfe  louae ,   quem  non  inuocant  ? 
Sed  aliquando  pauore  corripientur :  5 
nam  Deus  adeft  generi  iuftorum. 
Vos  inopum  confilium  turpificatis,  5 
quod  eorum  fiducia  Ioua  fit.  Quis  ^ 
ex  Sione  falutem  det  Israelitis  ?  vt, 
Iouafuos  reuocante  captiuos,  ex- 
fultent  lacobaei,  laetentur  Israelite  I 


#&', 


PSAL.    XV.  l'$' 

Tidclium  quale  ingenium  in  facto  monte. 

Dauidis  cantio. 
Oua ,  quis  deget  in  tabernaculo  l 
tuo  ?    quis  in  tuo  facro  monte 
habitabit ?    Qui  fincere  fe  gerir, 
aequumque  facit ,  et  verum  ex  ani-  * 
O02  mo 

)  fi  eg°  qui  tibi  confido,  tamen  perco:  cui  confident  viriboni,  hoc  fiducia: 
fundamento  quaii  labefa&ato.  /)  Adludit  ad  Iof.  to.  g  )  a  Ioua  ali,  vide  Pf» 
4.«5J. 


PSAL.    XIII. /^ 

jSjfrf  Iouam  fere  oblitum  querela.     Oratio  ve- 
hementior. 


58° 


PSALMORVM 


Pf.15.16. 17. 


i  mo  loquitur.  Qui  lingua  fua  non 
detreciat:    non    maleiacit  alteri: 

4  dedecus  aliis  non  imponit.  Qui 
improbosdefpediui  habens,  Ioux 
reucrentcs  honorat :  *  quodquc  iu- 

5  rauit  alteri ,  non  reuocat.  Non 
pecuniam  fuam  fcncrat,  non  do- 
num  aducrfus  innoccntcm  aecipit. 

6Hic  qui  facit,  ruimquam  conucl- 
letur. 

PSAL.    XVI.(6 

/Li  louamprecatto.    Rtx  tKutilu.    Non  con- 
J'ngitKiiuui  ad  lot—  I  Cufioi, 

ft   p.mimoHtum    regit   loua.      l\eJl*;uut 

On 

I  Dauidis  Tegmentum. 

a  y^Vftodi  me,  o  Deus,  qui  tibi 

3 1       confido.      Quiquc  Iounr  fie 

^*-"/dico:  quum  in  fll  Dotninus, 

meoruni   bonorum   non  indigus : 

4  ego  me  fan6>U  et  nobilibus  inter- 
era  vcrfautibus  vnicc  obleclo.       At 

corum,  qui  multocum  labore  alio 

f»roperant,  ncque  libamina  cruenta 
ibo,  ncque  nomina  mcis  vfurpo 
tflabiis.       Vw  loua,  qui  mihi  pro 
legitima  posfesfionc  et  conditione 
•7CS,  meamfortcm  lustines.    Accidit 
mihi  amcena  rcgio :   euenit  mihi 
geleganshercditas.      Grates  ago  lo- 
use, qui  mihi  lie  confulit,  i>  vt  et- 
iam  mei  renes  me  noctu  caftigent. 

5  Iouam  mihi  iugiter  habeo  propo- 
fitum,  quo  mini  dextro  nonlabe- 

ic  fiam.  Itaque  non  tantum  animo 
etmentelitor,  et  exfulto,  verum 
etiaia  ipfum  corpus  mcum  tuto 
degit :  quoniam  tu  non  es  animam 
mcam  rclidturus  orco ,  non  es  pas- 
furus ,  vt  pins  tuus  corruptionem 

1 1  patiatur,  Sed  me  vitx  viamdo- 
cebistu,  apud  quern  plena  gaudio- 
rum  adeft  copia,  cuius  in  dextra 
perennes  funt  voluptates. 

PSAL.    XVII. f  7 

Ad  louam  Uauid  indtscrimine.    lnntcm- 


ti.ifrofagi.  Imptoium  infulentia  ,  et  po- 
tentin.  Implottns  opemrex.  Panatdigimi 
lueni  Diiutd.  h***4  fkciet. 

Dauidis  precatio. 

AVdi,Ioua,  innoccntiaui,atten-  • 
de  mex  querimonix  :  aufculta 
precibus,  quas  non  fallacibus 
profcro  labiig.      A  te  mcum  ius* 
proficifcatur.    fpeclent    oculi   tui 
xquitafem.       Probes  licet  meumS 
cor,ct  me  nocle  adgresfus  explores : 
non  deprehendes ,   me  aliud  in  pe- 
ctore  ,  aliud  in  ore  habere.    Quod  4 
ad  hominum  facta  attinet,  ego  ex 
tuoruin  labiorum  fcnteniia  inhu- 
manorum  vias  euito.   Si;stme  gres-  5 
fus  meo«  in  tuis  orbitis ,  ne  mea  la- 
befiant  veftigia.      Ego  te  ideoin-6 
HOCO|  quoniam  tu  mihi  exoraris, 
Dcus:  prcbe  mihi tuam  aurcm ,  et 
cxaudi  mcam  orationem.      Vtere? 
tua  miritka  dementia ,  qui  tua  fre- 
tos  dextra  ddendis  ab  infurgenti- 
bus  in  ipfos.      Cuftodi  mc,  vt  oculi S 
pupillam.    abdens  mc  in  alarum 
vmbra  tuarum  ,       ob  impios ,  qui  9 
meinfdtant :  ob  holies  meos,  qui, 
mex  necis  cupidi ,  me  circumuaL 
lant :    ct ,  ore  obefitate  farclo ,  fu- 1 
pcrbc  loqunntur:      iamquc  gres- 1 
fus  noltros  obfident,  oculis  ita  com- 
pofitis,  vt  ad  terram  conquinifcant : 
fimiles  rapturienti  lconi ,    aut  in  I 
latibulis  fedenti  leunculo  ,     exfur- 1 
gc,  loua  :  pranicrte  atque  perdoma 
illos:      defende  hanc  animam  ab  I 
iirpiis,  gladio  tuo :     a  mortalibus,  I 
manu  tua,  loua,  a  mortalibus  tnun- 
danis,  qui  fua  habent  in  hacvita, 
te  eorum  ventres  de  tuo  penu  ita 
replente,  vt  fatientur  inde  nati,  re- 
liquiasque  fuas  pofteris  fuis  relin- 
quant.    At  ego  per  iuftitiam  vul- 1 
turn  tuum  videbo ,  » turn  fatiandus, 
quum  tua  experrecla  fuerit  imago. 

~" PSAL."  XVIILjtf 

Ettafio  Dauidu.    Actio  gratiarum  ad  louam. 

lamina    contra  impiot  tra.     L'uiiim  Da- 

uidis. 


A)  vcme*  no&urn*  coerccantur  libidines:  nam  renes  pro  cupiditatc  dicunturet 
4Esdr.  j.  1)  per  Chriiti  rcfurrcaioncm,  qui  Dei  imago  eft»  plcnamconfe- 
cuturut  iuftitiam  ct  fclici tatcm. 


1 


I  pr.  is. 


LIBERT. 


ifedU 

:  ■  ■ 

X 

am 


■i-4 


em 


•j 

itXB 


i  n 


.... 
apt» 

riot 

.  aft 

jria 
3d 
«ft 

fCB* 
1513,15 
t  Pj 


581 


/rw- 


*»<to.     Benignittu  in  probos  lout, 
prerenjiuilis  loua.  Cce&randtu  Dcm. 

Praecinendum  cultoris  louse  Dani- 
dis,  qui  toast  huius  verba  carmi- 
nisdii.it,  quum  eum  loua  libe- 
ra sfct .  quum  a  ceteris  onmibus 
eiush.'ftibus ,  turn  aSaulo, 
i    A    Damote,    loua,  mevc  vires. 
;  /\  loua  mea  rnpes  eft ,  arx  mea, 
•*•  ■*■  mens  liberator ,  meus  Deus, 
meum  numen ,  cui  confidam,  meus 
I    clipeus,  etmexcornui'alutis ,  me- 
tumque  propugnaculum.       Quem 
Iouam  quum  laudatum  inuoco,  de- 
fendor  a  meJs  hoftibus.      Quum 
me  mortis  iora  circumcingerent, 
improborum  torrentes  turbarent, 
iorciloracircumdarent,  mords  la- 
quei  prapedirent :       in  hac  mea 
.    anguftiainuocatusa  me  loua,  ira- 
ploratus  a  me  Deus  meus,  meam 
vocem  de  (bo  exaudiuit  palatio, 
meaque  ad  eum  querimonia  ad  eius 
peruenit  aures.      Turn  commota 
tellus  contremifcere ,   et  concus- 
fae  montiuin  moles  cohorrefcere.- 
namque  i^atus  ille ,      fumum  pari- 
bus exlialans ,  ardentem  ignem  fau- 
cibus  eiaculans ,  et  carbonibus  ex- 
ardefcens,      proclinato   c?elo  de- 
fcendebat,  ac,  fubie&apedibusfuis 
calcine,      inCheruboinequitans 
volabat,  feque  alis  venti  librabat. 
Circumdederat  autem    fibi    quafi 
Jatebram  tenebrarum ,  atrarumque 
aquarum ,  et  actheriarum  nubium 
quafi  vmbraculum.    Quibus  nu- 
bibus  ad  eius  prsefentiae  fulgorem 
discusfis ,  grando  et  candentes  emi- 
.cabant  carbones.      Turn  loua  fu- 
premus  de  caelis  intonare ,  cumque 
fragoregrandinemet  igneos  agere 
carbones.      Telaque  fua  iaculans 
illos  disfipare,  et  crebris  reddere 
fulguribus  attonitos.      Ad  has  lo- 
use minas,  etfpirantemexeiusna- 
ribus  ventum ,  aperti  fiint  aquarum 
gurgites,  et  fundamcnta  pafefacla 
mundi.     Turn  ille  me  defuper  re- 
cipiendum, et  ex  tarn  multis  aquis 

k)  auxilium  fers. 


curauit  extrahendum ,      melibe-ig 
rauit  ab  hofte  meo  tain  ralido ,  ab 
adi:erfariismeis,  qui  erant  me  po- 
tentiores.      Illi   quidem  me  meo  t$ 
periculofisfimo    tempore    inuafe- 
rant ;  fed  loua  mihi  adminiculatus, 
me  in  apertum  eduxit ,  et  pro  fuo  20 
erga  me  fauore  tutatus  eft.      Re-ai 
muneratus  eft  me  loua  digna  mea 
innocentiamercede,  etdignomea- 
rum  manuum  puritate  pnemio  ad- 
fecit.      Nam  Iouae  pra-fcripta  con- 1% 
feruaueram,  nee  impius  erga  Deum 
meumfueram.      Quin  eius  omnia  23 
iuramihihabuerampropofita,  nee 
eius  inftituta  a  me  reieceram :  fed 
erga  eum  integer,  a  vitiomeabs- 
tiiuierani.       Ergo  mihi  loua  di-  24 
gaum  innocentia  mea ,  et  manuum 
finceritate  fibi  perfpecla,  prxmium 
rependit.      Tu  te  benignis  beni-  25 
gnum,   integris  viris   integrum, 
purispurum,  peruerfis  intraclabi-26 
lem  prxbes.    Nam  et  inopes  homi-  27 
nes  defendis ,  et  fuperborum  depri- 
mis  fupercilia.      Etenim  tu  mihi  28 
k  lucem  accendis,  tu  loua  mi  Deus, 
meas  tenebras  lumine  disiicis.  Ergo  29 
per  te  cuneos  perrumpo,  per  Deum 
meum  transfilio  muros :  cuius  Dei  30 
ratio  fimplex,  cuius  Iouae  promisfa 
proba  funt :      qui  omnibus  fibi  fi-  3 1 
dentibus  eft  quafi  clipeus.      Nam  43 
quis  eft  Deus  prxter  Iouam?  quod 
eft  numen,  excepto  Deo  noftro? 
Qui  Deus  me  viribus  accingit,  etjj 
mores  meos  reddit  integros :      qui  34 
meos  pedes  ceruinos  efhViens ,  in 
edita  roe  loca  fiftit :      qui  manus^- 
roeasadbellumficedocet,  *ferreos 
vt  arcus   hisce  frangam  lacertis. 
Tu  mihi  defenfionis  tux  clipeura^s 
fubminiftras.    Tumetuaetdextrajj 
fustentas ,  et  manfuetudine  auges, 
adeoque  gresfus  meos  fub  me  ex-^g 
plicas,  vt  mea  non  titubent  veftigia. 
Ergo  meos  perfequens  hoftes  adfe-^p. 
quor,  nee  nifi  confectis  illisretier- 
tor:    eteosita  trucido,  vtfurgere^c 
nequeant,  mihi  fub pcde»collapfi. 
O  o  3  Tu 


58» 


PS  ALMORVM 


pr.  is.  19.10. 


Tumihi,  virtutc  adbellumaccin- 
cio,  meos  aduciTarios  lubiicis: 
niihi  holies  (erga  date  cogis ,  ita  vt 
infcftos  mcos  euertam.  Inuocan- 
tes  illosquidem,  fid indefcnfos,  lo- 
uain,  fednoncxaudientem ,  dum 
ego  cos  quail  pulucrcrn  in  auras 
comniinno,  ct  tamquam  vicorun 
luCutn  contundo.  Tn  nicexpo- 
puli  fcditionibus  libcras,et  gentium 
caput  cfficis,  adeo  vt  mihi  ignoti 
feruiant  hon;incs,  et  ad  nutum  obc- 
diant.  Genus  extrancum  mihi 
pcrdomatur:  eenu  ewiarvnmcon- 
cidit .  intra  fua  clauftralbrmidanf. 
Vine  Ioua  ,  fibi  grates  niimcn  me- 
11111 ,  cxtollendus  Ci  Dens  mcr  fain- 
tis ,  Dens ,  qui  mihi  fupplicia  fii- 
n.cic  das,  populosquedomac :  qui 
mcexholhbus  nui>  trip's,  ai>  in- 
fcnfij  meU  vindicat ,  acrudeliho- 

1  mine  libcras.      Qiiarc  tc  c:  iebiabo 
apud  gentes,  Ioua.  tuuni  nonttn 

itantans.      Qui  tanta*  1 
6'oriasconcilies ,  in  vnetum  mum 
Dauidcm,  tnquc  cius  fiirpem  benc- 
tkiaconftiens  Jttcrna. 

PS  A  I..    XIX.  (J 

Jou.m.i'ti  [ferjam  ctirl,  1  Legit 

tio         I  ■-       >t   jiclerum  poftuUm 
rue. 

1  Prrcinenda  cantio  Dauiii». 

2  /^Adi  marram  Dei  gloriam  ,  et 


4> 

4» 
43 

44 


45 
4  6 

47 


'•9 

50 


c 


opus  eius  manuum   t 
aether.      Cui;  utio- 

i'  in  pint  dierum  nofiiumquc  vl« 
cisfitudo,  quali  fundens  oraiionem  ■. 

^idque  ita,  vt  nullus  fcrmo,  nulla 
lingua  fit ,  vbinon  audiatur  corum 

5 vox:  quorum  rc^ula  ad  omu.es 
terras,  quorum  oratioad vltimum 
pertingat  orbem  :  in  i II is  quidem 

^iabernaculiiiii  pol'uit  folis,  qui 
quafi  fponfus  prodit  ex  fuo  lec-to  ge- 
niali ,  exfulfans  vt  athleta  ad  decur- 

«rendum  curriculum.  Atque  ab 
vltimis  cxli  carceribus  profc&us, 
adaltcrum  pcrgit  extremum,  nee 

/)  hoc  eft  1  ca  pUcetur. 


:,i 


'5 


quidquam  eft,  quod  eius  lateatar- 
doreui.  lout  lex  intcs'.ra  ant- 8 
mum  recreat :  Ioux  fidum  oracu- 
lum  ex  infante  icddit  fapicntem. 
Iouxmandata  recta  menten  cxhi- 
ta.ant:  J:>u,r  pun  difciplina  illu- 
ftrat  ocuios.  louae  callus  nietus 
perpetuonianct:  Iou.i  fententiac 
vl  1  -L  limul  ct  arquae  ftint ,  longe 
etauro  obrizoque  iucimdiores ,  et 
fauorum  dulciorcs  ne&are  Et 
quidem  ego  tuns  eis  inftruclus 
fum ,  inquibus  fane  obeundisam- 
pltnn  qi.uritur  premium, 
crrorcs  quis  perfpiciat  ?  aboccultis 
cxpiame,  tunic. iain  abeis,  qux 
volc.s  eommift,  vindica  til  me, 
ne  dominentnr  in  me :  turn  inte- 
ro,  eta  tot  peccatia  innocent, 
Mac~lecIlo  hac  et  oris  mei  oratio-jj' 
ne ,  ct  mentis  cocjitatione  t  Ioua 
nicimi  nimcn  ,  at. pie  vindex. 


P8AL,     XX.£<> 

Populi  *d  IottJi't  precp  pro  rege.     Popu.'i 
■    tr.'cas  in  hejlef. 

Prxcincnda  cantio  Dauidis. 

EXaudiat  te  Ioua  temporibus  ad- 
ucrlis :  protcgat  tc  nomen  Dei 
bcobxorum.  Mitfat  auxi- 
lium  tibi  ex  fano,  ex  Sione  tibi  opi- 
tuletur.  Mcmor  fit  tuorum  tot 
fertorum,  hollinmque  tuam '  vcrtat 
incinerem.  Scla.  Det  tibi,  quod 
babes  in  anitno,  et  omnc  tuutn  con- 
lilium  perfieiat.  Nos  in  tit*  vi- 
ctoria ouabimus,  in  IousDei  no- 
ftri  nomine  figna  extollentcs,  qui 
Ioua  omnia  poftulata  tua  perfieiat. 
N'uncintclligimus,  louam ,  defuo 
fanfto  cxlo  exorctum,  defendere 
vnetum  Ilium ,  faiutaris  dextrai  fuas 
viribus.  Alii  currus ,  alii  equos : 
at  nos  loux  Dei  noftri  nomen  me- 
moramus.  IllifubacTticadcnt :  at 
noserceliconfirtemus,  Ioua  re- 
gem  defendente ,  et  nos  inuocantes 
exaudicote. 

PSAL. 


9  r 

10 


i 


Pf.lf.22, 


L  I B  E  R  I. 


583 


I 


PSAL.    XXI.    It 

Papnli  de  viclcria  gratiarnm  afHo  ad  T«- 
uam.  Rex£q*itii  Ioua  Uoxim.  hipiorum 
txttu*  ijuatu 

Pratcinenda  cantio  Dauidis. 

IOua ,  in  tua  potentia  gaudet  rex, 
inque  tua  derenfione    exfultat 
maiorera  in  modiim :    vt  cui  tu 
memis  optata  conecsferis ,  nee  ora- 
tionis  poftulata  denegaueris.    Sela. 
Nameumegregiis  adfecifti  benefi- 
ciis ,  eiusque  capiii  auream  impo- 
[  fuifti  coronam :    et,  vhamatero- 
ganti ,  artatis  longitudinem  dedifti 
perennem.       Magna  eius  eft  tuo 
pnffidio  gloria,  qui  prarter  decus 
et  auctoritatem ,  quam  ei  tribuifti, 
jetiam  fauftitatem    concilies  rtter- 
nani ,  eum  tui  voluptate  vultus  Ix- 
jltificans.      Namloua,  fupremique 
H  dementia  fretus  r&x,  non  conuel- 
lletur.      At  hoftes  tuos  omnes  ad- 
Ifequetur  ifta  manus :  ifta  dextra  tu, 
losaduerfarios  deprehendes :    eos- 
j'quetum,  quum  irafceris,  o  Ioua, 
jjquafiin  ardentem  redaclos  forna- 
Icern,  ira  tua  confides,  atque  igne 
Iconfumes:      eorumque  fe turn  ex 
iorbe  terra/urn,  eorum  ftirpem  ex 
■hominum  genere  tolles.      Moliun- 
fiturenimtibi  malum,  conanmrfce- 
llus,  quod  non  poterunt.    Namtu, 
■sis  pro  feopo  collocatis ,  recta  in 
■cos  tui»  neruis  collineabis.        In- 
Ifurge,  Ioua,  cum   tua  potentia: 
|ios  tuam  carminibus  virtutera  can- 
Itabimus. 


PSAL.    XXII.  1L2~ 


•r. 

10 


j  4d  Touam  in  angnfliis  Dauid.  Chrifii  lan- 
gucntis  imago.  Vagi  et  principum  con- 
tumt'.i*.  /n  Deo /pes  omnu.  Hoftium 
copid ,  atque  vis.  JEfu  Ckrifli  vota. 
Qx*  rtgni  iouani  amplitude. 

'raxinenda  *  fuper  aurora*  cerua, 
cantio  Dauidis. 


■govoco,  miUeus,  interdiu,  nee 
>;  pingues,  gurilcsfertbafana  regie?. 


tu  exaudis :  no£u  et  quidem  fine 
vlla  intercapedine.       Atqui  tu  fan- 4 
c~tus  ille  manes ,  laus  Israelifarum. 
Tibi  confifi  funt  maiores  noftri,  et  5 
tu  confidences  liberafti.       Te  in- 5 
uocantes  liberati  funt:  tibi  confi- 
dentes  non  funt  fruftrati.       At  ego  7 
vermis  fum,  non  homo :  hominum 
opprobrium ,  et  populi  contemtus. 
Qufcumque  me  vident,   fannis  etg 
capitis  nutu  fie  illudunt :  Ioua  ni- 
xuseft,  libereteum,  eripiat  eum, 
poftquam    eius   tarn   cupidus  eft. 
Tu  quidem  is  es,  qui  meexaluoo 
extrarifti ,  qui  mihi  etiam  fub  ma- 
ternis  vberibus  fidueiam   dedifti. 
Tibi  iam  ab  vtero  commisfus  fum,  |0 
ab  aluo  inafris  mes  tu  mihiDeus  cs. 
Noli  a  me  abesfe  in  tarn  prafenti  u 
perieulo,  fubuenientenuilo.    Tot  1% 
me  tauri  circumdant ,  opimi  boues 
;*  baknici  circumfident,faucibus  in- 
hiant  mihi  kones  rapaces  etrugi- 
entes.    Diffluo  vt  aqua :  disfoluijn- 13 
turonmesartusmej:  cor  mihi  me- 
diis  in  vifceribus  quafi  cera  colli- 
quefcit.       Arefcunttamquamtefta  i4 
vires  mere:  lingua  mihi  faueibus 
adhaeret;  denique  tu  me  in  mortis 
cinerem  redigis.      Circumfiftunt tg 
enim  me  canes ,  me  circumuallat 
iinproborum  caterua,  qui  mihi  ma- 
ims et  pedes  perfoderunt.      Enu-  t$ 
raerare  posfem  omnia  osfa  mea, 
ipfi  me  intuentes  adfpiciunt :     me- 17 
aque  inter  kk  veftimenta  partiti, 
fuper  vefte  mea  fort^m  iecerunt. 
Tu  vero ,   Ioua ,  abesfe  noli :  o  t  g 
me*  vires ,  ad  fuccurrendtira  mihi 
feftina :       eripe  animam  meam  ex  j  q 
gladio ,  hanc  vnicar*  ex  caninis  vn- 
guibus.      Defende  me  ab  ore  leo  20 
nis :  adfere  me  a  cornibus  moncce- 
rotiis.      Praedicabo  notnen  ummzi 
meis  fratribus,  in  medio  te  ccetu 
coilaudaas       Qui  Iouasi  reuere-  as 
mini,   iasidate  eum:  hunc  omnes 
lacobi  pofieri  honorate ,  hunc  for- 
mula omuls  ieraelitica  progenies: 
qui  quidem  iriopum  inopiatu  noit23 
Q04  <fc- 


584 


PS  ALMORVM 


Pi.  21. 13.  34. 


dcfpiciat  ant  abhorreat :  nee  eos 
auerfetur,  fed  clamantes  exaudiat. 

*4*Ate  mea  laudatio  in  frcquenti 
conucntu ,  dum  mea  vota  reddam 

»5  apud  tui  reuercntcs.  Comcdent 
inopes  ad  fatietatem :  louam  lau- 
dabunt  eius  ftudiofi ,  animisque  vi- 

16  uent  in  perpetuum.  loux  me- 
mores  ad  eum  fe  contiertent  onines 
orbis  regiones ,  et  te  coram  omnes 

*7  gentium  nationes  adorabunt .  Io- 
ua  regnum  tcnente ,  et    gentibus 

28  imperaute.  Comcdent ,  et  ado- 
rabuntomnes  orbis  opulcnti ,  ci  fe 
fubtnittent  omnes,  qui  in  pulue- 

»9  rem  rcdiguntur :  eorumqiic  pro- 
genies ,  quorum  vita  non  perdurat, 
eumcolent ,  et  Domini  fiet  in  futu- 

30  rum  mentio:  venicntque,  qui 
pofteris  exponant,  qua  lit  vfus 
wftitia. 


1 


PSAL.    XXIII.  tJ 

Paflaretgrrx     louttna prouUnUa,    jitter' 
nn  mifertcordia  ilementta-jHe. 

I  Dauidis  cantio. 

PAflor  meus  eft  loua,  nihil  mihi 
deeft  :  In  graminolis  pafcuis 
meftabulat:  mead  rranquillas 

3  ducit  aquas ,  meum  recreat  ani- 
mum ,  me  per  iuftitia  femitas  pro- 

4  pter  fuum  nomen  deducens.  Ita- 
que  licet  per  atram  letiferamque 
vallemingrediar,  nihil  mahmetu- 
ain,  quod  tu  mihi  adfis,  meque  tua 

5  virgaconfolctur  et  pedum.  Tu 
mihimenfaminftruib  in  aduerfari- 
orum  confpectu  meorum ,  meum- 
que  caput  vnguento  perungis ,  exu- 

6  berante  meo  poculo.  Qmn  etiam, 
me  bonitas  et  benignitas ,  quamdiu 
viuam,  fequctur,  incolamque  loux 
domum  longoxuo. 

PSAL.     XXlIII.l* 

Create  a  emn»  Dei  eft.  Sioni*  gratia  a- 
pud  louam ,  ft  paputt  ftttttt.  Templi 
cuptta  von/hufli: 


Dauidis  cantio.  1 

Oux  eft  terra,  et  quidquid  <s* 
continetur:  orbis,  et  eius  in-      I' 
colac.    Nam  ipfe  earn  fuper  ma-  % 
ri »  fundauit,  fuperque  fluminibus 
fixit.    Quis  adfeendet  in  montem  3 
Ioux  ?  quis  in  eius  facro  loco  ftabit? 
Qui  et  infontibus  manibus,  etpu.4 
ra  mente  prarditus  eft:  *  qui  nonani- 
mofuoadnequitiam  vtitur,  nequc 
malitiofe  in  rat.     Is  a  loua  fclici-5 
tatem ,  a  Deo  feruatore  fuo  benefi- 
ceutiam  confequctur.     Hoc  eft  gc-  6 
nus  ftudioforum  Ioux,    videlicet 
Iacobxorum,  qui  funt  eius  prxfen- 
tixcupidi.    Sela.     Att6llite  portxf 
capita  veftra:  etlcrte  vosaditus  x- 
terni,rcx  vt  gloriofus  intret.     Quis  g 
eft  ifte  rex  gloriofus  ?  loua  potens, 
effortis,  loua  fortisbellator.    At-o 
tollite  portx  capita  veftra,  eftertc 
vos  aditus  xterni ,  rex  vt  gloriofus 
intret.     Quis  eft  iftc  rex  gloriofus  ?  iq 
loua  armipotcns  rex  eft  gloriofus, 
Sela. 


,, 


PSAL.    XXV.2;? 

Vetatu*  Damd  ad  louam  vt  inflituatur. 
Iitviihi  bt»iit,u  ,  v»*.  Piorvm  beatitudo, 
Veniam  f\clerampoftulat  Dauid. 

Dauidis.  1 

0  \rD  te,  loua,  animum  meum 
AV  attollo,    tibi,  mi  Deus,  con-» 
•*■  ■"-  fido,  effice,  ne  fruftrer,  ne 
mihi  infnltent  hoftes  mei.    Et  fa- 3 
ne,  quicumque  in  te  fperant,  non 
fruftrantur:  fruftrantur  perrldioft 
nequam.     Vias  tuas  ostendemihi,4 
loua ,  femitas  tuas  doce  me.      Di-  5 
rige  me  per  tuam  veritatem ,  me 
docens :  nam  tu  Deus  es  mex  falu- 
tis,  in  quo  perpetuam  fpem  habeo. 
Memento  tux  mifericordix ,  loua,  tf 
atque  benignitatis,  qux  funtabo- 
mni  xternitate.      Mex  iuuentutisY 
peccata  atque    delicta    meminisfc 
noli,  vt  poftulat  tua   dementia; 
memento  mei  pro   bonitate  tua, 
loua.    Bonus  et  xquus  eft  loua ,  g 


itaquc 

«.)  mare  fluminaqve  fuperemincntem,    •)  Huiui  carminis  verfi»  in  Hcbraio  fenpti 
font  i>f<iinc  litterarum. 


Pf.  25. a<5. 27. 


L  I  B  E  R  I. 


585 


Pitaque  fontes Jviam  docet :  inopes 
ad  aequitatem  dirigit ,  eosque  fuam 

c  docet  viam.  Omnes  Iouae  ratio- 
oes  dementia  funt ,  et  Veritas  iis, 
qui  eius  nxdus  et  oracula  confer- 

*  uant.  Propter  nomen  tuuni ,  Io- 
ua ,  da  veniam  meae  culpae ,    quae 

*  multa  fane  eft.  Si  quis  homo  eft, 
qui  louam  metuat,  huicilleviam 

3demonftrabit,  quam  eligaf.  Et 
ipfe  in  bonis  verfabitur,  eteius  po- 

4fteritas  terram  posfidebit.  louse 
metuentibus  patefit  eius  arcanum, 

5  atque  fcedus.  Iouam  in  oculis 
femper  habeo:  nam  is  meos  pedes 

6  explicat  ex  retibus.  Refpice  me, 
et  miferere  mei ,  qui  defertus  et  in- 

jas|    7  ops  fum.      Ingentibus  animi  pre- 

mor  angoribus :  educ  me  ex  meis 
8  periculis :      adfpice  meam  miferi- 

am  et  labores ,  etignofce  meiso- 
°mnibus  peccatis.    Adfpice,  quam 

multi  fint  hoftes  mei,  quimeatro- 
•°ci  perfequuntur  odio.    Seruahanc 

aniraam,  et  me  libera,  nemetibi 
11  confidisfe     pudeat.       Conferuent 

me  integritas  et  aequitas,  quiinte 
l*fpem   habeam.       Vindica,  Dens, 

Israelitas  ex  omnibus  eorum  an- 

guftiis. 


1 

".1 
.::: 
it* 
ui 

m 
qb 

*H 

m 

& 

nan 


no 


.;>" 


PSAL.   xxvr 


w 


remmiracula.      Ioua,  amo  tuifa-S 
nidomicilium,  tuique  gloriofi  lo- 
cum tabernaculi.    Noli  meam  ani-  9 
mam  ad  improbos,   vitam  ad  fan- 
guinarios  adgregare:        quorum  i# 
manus  flagitiis,  quorum   dextrae 
corruptees  refertx  funt.     Ego  me  1 1 
geroinnocenter,    adfereme,    et 
miferere  mei.       Pes  meus  re&e  I* 
conftat,  in  ccetibus  again  Iouae  gra- 
tias. 


Ad  Iouam  Dauid,  vt  iudicet  causfamfuam. 
iKHQcentiapercutfitfacrificiaque . 

■  Dauidis. 

PAtrocinare  mihi,  Ioua,  qui  me 
innocenter  gero ,  immotam  in 
Ioua  fiduciam  habens.       Ex- 
perire  et  tenta  me,  Ioua, meos  p  re- 

3  nes  atque  cor  explorans.  Equi- 
dem  benignitatem  tuam  mihi  ob 
oculos  pofitam  habeo,  et  in  tua,  ve- 

4  ritate  verfor.  Non  ago  cum  ho- 
minibus  nequam  =  non  cum  faci- 

5  norofis  verfor,      Odi  ccetum  mar 

6  Ioruni ,  cum  impiis  non  ago.  La- 
uo  meas  manus  innocentia,  et  a- 

>j  ram  tuam,  Ioua,  circumdo,  vt  lau- 
des  voce  perfonera ,  et  tua  tot  enar* 

f)  adfeftus  atque  mentem. 


PSAL.    XXVII.19 

Ex  discrimine  Dauid  ad  louam.  Regit  in 
JDeum  fludium ,  defiderium  rediitu  adca- 
tumpiormn.     Implorat  opem  a  Ioua  rex. 

Cohort  at  to  ad  Iouam  inuocandum. 

Dauidis ,  G.  cantio  priusquam  vn- 1 
geretur,  H. 

IOua  mea  lux  et  falus  eft ,  ecquem 
metuam  ?  Ioua  meae  vitae  firma- 
mentum  eft,  ecquem  formidem  ? 
fi  me  fcelerati,  aduerfarii  et  hoftes  - 
mei  inuadant,    vt  meum  corpus 
comedant ,  offenfuri  fint  atque  ca- 
furi.      Si  contra  me  caftra  fiant,  . 
non  metuam  animo :  fi  in  me  bel- 
lum  furgat,  tamen  confidam.      V-  A 
num  a  Ioua  pet»,  idemque  oro,  vt  * 
in  Iouae  dorao  per  oronem  vitam 
meam  habitem;      Iouae  contem-- 
plans  amcenitatem,  et  eius  cellam 
perluftrans.    Is  enim  me  tempori-  * 
bus  aduerfis  abdit  in  fuotentorio; 
me  abscondit  in  tabernaculi  fui  late- 
bra,  me  in  rupem  euehjt.      lam-  „ 
que  meum  caput  efferet  fupra  meos  ^ 
hoftes ,  qui  me  circumfiftunt,  ita- 
que  in  eius  tabernaculo  maftabo  vi- 
&imas  adoreae,  canens,  cantansque 
Iouam.       Exaudi,  Ioua,      meam  9 
inuocantis  vocem,   miferere  mei,  * 
exoratus  a  me.    Sic  animo  cogito,0 
velle  te  tunm  quaeri  confpeclum : 9 
tuum  confpeftum,  Ioua,  quarro. 
Ndii  tuum  mihi  confpeclum  fuh- . 
trahere,   noli  me  tuum  iracunde 
auerfari ,  qui  meum  fis  praefidium ; 
ne  me  dgfertum  relinque.Deus  meas 
falutis.     Nam  etiamft  me  pater, 

Oos  ma.11 


566 


PSALMORVM 


Pf.  18. 19.3«. 


raaterque  deferant,  tu  me,Ioua,  re- 

,2ceptas.  Dove  me,  loua,  tuamvi- 
qendiviam,  et  me  recta  femitade - 
duc,    propter    meos    aduerfarios. 

*-i  Ne  me  hoftium  meonim  libidini 
dedito :  nam  in  me  furgunt  falfi 
teftes,  et  eft,  qui  crimen  conflet. 

*4Qi.iamqiiam  confido,  me  Ioux  bo- 
na vifurum  in  terra    viuentium. 

15>Spem  habe  in  lcua,  fortisetcon- 
ftantis  animi  esto,  in  loua  fpein 
habeas. 


PSAL.    XXVIH.Z3 

Exfut  Djatd ,  nd  loxum  f-recet  in  irwpios. 
.  Implar.'.t.i  centra  h'.fies  vmtUcta.  Crid- 
tl.aiiw  cello  de  Uit.riuton*. 

I  Datiidis. 

TE,  loua,  intioco,  meurn  mi- 
men  :  noli  te  miht  prxbere 
furdurn,  ne  negleclus  a  te  r  fi- 
am,  quaks,  qui  defcenduntin  bara- 
*thrum.  Exaudi  meam  vocemfup- 
plicem ,  qua  te ,  fublatis  ad  timm 
facrum  p^netraic  manibus,  implo- 
3ro.  Noli  me  impiornm  etmale- 
ficorum  habere  numero,  qui  cum 
aliis  amice  loqueiirc'c,malitiam  ge- 

4  runt  in  pcclore.  His  tu  digna  rata 
facets,  et  morum  prauitate  prx- 
mia  repende:  hos,  vtpoftulantco- 

5  rum  acetones,  r«;niiinerare  :  his 
dignam  ipforum  mentis  foltie  mer- 
cedem:  qui  Ioux  facia  ctmanuum 
opera  nonperpendant,  idcircoper 

fieum  a  ftirpe  euertendi.  Gratias 
ago  Ioux,  qui  meam  fupplkantis 

7  voce m  exaudiat.  loua  mcx  vires 
et  clipeus  eft,  cui  animo  confido: 
a  quo  adiutus,  animo  exfuko,  eum- 

8  que  meo  carmine  celebro.  loua 
fuoritm  potentia  eft,et  vicloriarum 

jvneti  fui  firmamentum.  Serin 
tucs ,  tusquz  hereditati  faue ,  eos 
regens  atque  euehens.  in  perpe- 
tuuro. 

~PSAL.    XXIX. 

jidrfT's  David,  vti  bona  loua  acctftartfe- 
ravt.    Qc%  omni(*xe»ti<s* 

1)  fe  !pfum  adloquitur.  r)moriar.  *)hoc 


Datiidis  cantio,  G.  incentionis  ta- 1 
bernaculi,  H. 

TRibuite  Ioux,  o  diuura  genus, 
tr.buite  Ioux  gloriam  atque 
potentiam.       Tribuite  Iouac  1 
nomini  gloriam,  colite  facra  prx- 
ditum  maieftate  louam.         Ioux  5 
s  fonitus  aquis  incumbit ,  Deus  glo- 
riofus  tonat,   loua  multis  incum- 
bit aquis.        louae  fonitus  robore,  4 
loua*  fonitus  prxditus  eft  auclorita- 
te.    Iouae    fonitus  frangit  cedros,  5 
perfringit    loua    cedros  Libani : 
etlicitque,  vt  vitulorum  ritu  fubflli-  6 
ant  Ltbanus  et  Sarion,  more  pulJo- 
rum  vmcorniuni.        Ioux  fonitus? 
flatnmas  crumpit  igncas,  Ioux  foni- 
tus tremefacit  faltum,  tremefacit 
loua  faltum  Cadem.     Ioux  fonitus  8 
ceruas  parcre  facit,  filuasque  nudat, 
cuius  gioriam  in  eius  fano  cuncti 
prxdiccnt.     loua  manet  in  nimbis,  9 
et  inanet  loua  rex  in  fempitcrnum. 
loua  fuis  potentiam dat,  IouafuosO 
pace  felicitat. 


PSAL.    XXX. 

A.i  Iouvx  rratiarvin  aclio ,  i.ntdfs.  Exci- 
ttiti  tr.onales  ad  lout  /nudes.  Uerum  im- 
mutationei  inuttarum. 

Cantio   carminis  dedications  do-f 
mus  Datiidis. 

EXtollamre,  loua,  qui  me  adle-a 
uaueris,  neque  meos  hoftes  de 
me    Ixtificaueris.      loua  mi  3 
Deus,   tu  me  inuocantcm  fanafti: 
tu  loua,  uicam  animam  reuocafti^ 
aborco,  et  me  afunere  vindicafti. 
Cantatc  Ieniam  vos  eius  pii,  cius  fa-  - 
cram      eclebrantes      memoriam: 
cuius  ea  eft  et  irx  breuitas,  et  fauo-  5 
ris  longinquitas,  vt,  fi  vefperefie- 
tus  incumbat,  adfit  mane  lxtitia. 
Equidem  quum  in  tanta  felicitate  -. 
fuisfem,  vt  mihtnutnquamlabtfa- 
rtandus  viderer,    (quandoquidem  g 
tu,  loua,  pro  tuo  lauore ' meum 
montem  in  tuo  collocaueras)  de- 
inde,  te  vultura  tuum  abscondente, 

per- 

cfttonitru,   ?)  mc  iniuto  monte. 


Pf.  31.31« 


L  I B  E  R  I. 


587 


Jperturbatus  esfem.  Inuocaui  te, 
Ioua,  fupplkaui  Domino  inhunc 

°modum:  quodnam  futurum  e(l 
in  meo  lucrum  fanguine,  fi  ad  in- 
ternum adachis  fuero ?  num  quid 
te  puluis  celebrabit?  numquid  tu- 

1  am  fidem  pracdicabit  ?  Exaudi, 
Ioua,  et  miferere  mei,  tequemihi 

*  defenforem  praebe,  Turn  tu  rae- 
um  mxroresn  in  chorum  vertifti, 
meque  exutum  ccntone,  amiciui- 

3  fti  gaudio.  Itaque  fine  intermis- 
fionc  honorifice  eantaberis,  Ioua 
mi  Deus,me  tibi  iinmorta'es  agenie 
gratia». 


PSAL.    XXXI. 

Adlounm  Dav.idu  in  folitudine prtctttio  ,  li- 
berati gratiarum aStio.  Anguflia  itnuin- 
uaUati.  Jn  prauos  imprccr.tto.  Ad 
Io'jam  coleadum  cobortatio. 


T 


Praccinenda  cantio  Dauidis,  G.  ec- 

ftafis,  //. 

Mbi ,  Ioua ,  confido,  ne  me  vm- 

quam  pudeat ,  me  pro  tua  ae- 

qmtate   libera.      Prxbe  au- 

rem  mihi,  propera,  meeripere:es- 

to  mihi  firma  rupes,    tuta  domus 

ad  me  conferuandum.      Nam  tu 

mihi  petra  et  propugnaculum  es,. 

qui  me  tui  nominis  causfa  ducas 

;  atque  perducas :      qui  me  ex  reti 

expediasj  quod  contra  me  occulta- 

tur:     quandoquidem  tu  meum  es 

firroamentum.      Tibi  in  manum 

commendo  fpiritum  meum:    qui 

me  redimis,    Ioua  Deus   fidelis. 

,Odi  eos,  qui  improbitatem  nequi- 

ter  retinent,  ipfe  Ioua»  confident 

IjExfultabo  lactus  in  tua  dementia, 

:  qui  meam  refpexeris  inopiam,  co- 

j  gnif  is  animi  mei  angonbus :      ne- 

que  me  in  hoftjlem  manum  impe- 

geris,  fed  meos  expHcaueris  pedes. 

i)  Miferere  mei ,  Ioua,  qui  tanta  fum 

i  in  auguftia,  vt   mini  prae  mxrore 

{  et  oculi,  et  animus,  et  venter  con- 

tabefcat.      Me  prae  xgritudine  et 

gemitu  vita  deficit,  et  xtas :  milu 

u)  rerun,  fta'.us, 


carpuntur  in  hoc  fupplicio  vires,et 
membra  confenefcunt.     Omnibus  ** 
inimicis  meis  ostentui  fum,  et  ma- 
xinie  vicinis.-    abhorrent  me  mei  *3 
familiares :  qui  me  foris  vident ,  a 
me  recedunt.      Animi  obliuioni  '4 
traditus,  perindeacmortuus,  fum 
quafi  vas  perditum.      Nam  a  mul-  lS 
tis  audio  contumelias ,  terrore  cir- 
cumfesfus    confpirantiuui   contra 
me,  et  mihi  animam  eripere  eo- 
nantium.    Egoverote,  Ioua,  fre-1* 
tus,  Deum  meum  adpelio.      Cu-1? 
ius  in  manu  « tempora  funt  mea  ••  li- 
bera me  ex  hoftium  meorum  ma- 
nu, et  ex  meis  infeftis.        Illuftra  *8 
tuum  me  tuo  confpedhi,  conferua 
me  pro  tua  dementia.       Ioua,  ne  *9 
fruftrer,  quiteinuoco:    fruftren-20 
tin  impii ,  et  compefcantur  orco. 
Obmutefcant  labra  mendacia ,  quae  **. 
contra  iuftos  arroganter  et  faftidio- 
fe  dicunt  atrocia.      Oquammul-2,8 
ta  funt  bona  tua,qux  tui  metuenti- 
bus  recondidifti,  quibus  tibi  con- 
fidentes  adficis  coram  humano  ge- 
nere  *    Tu  eos  in  tui  confpectus  *3 
latebra  fubtrahis  hominum    im- 
portunitatibus ,  eos  quafi  tegmen- 
to  protegens  a  linguarum  iurgiis. 
Gratias  ago  tibi,  Ioua,   qui  tuaM 
in  me  dementia  mirifice  vfus  fis 
in  vrbe  munita :    qui  quum  ego  in  *5 
rerum  mearum  trepidatione   pu- 
tarem ,    me  ab  oculorum  tuorusn 
confpeclu    esfe  reiectum,  tamen 
meam  fupplicem  vocem  a  me  im- 
ploratus  exaudifti.    Amate  louam  Jc» 
omnes  eiuspii,  qui  Iouaetndele» 
tuetur,  et  fuperbe  agentes  cumu- 
late remuneratur.    Este  fortes ,  et  i? 
animis  conftantcs ,  quicumque  Ic- 
uam  fufpicitia, 

.  i  ■        m--*m — ——————— ^——3 

PSAL.    XXXII. 

Hrui.lis  tgroiatio ,  preces  ad  louxm.  Qius 
iuflitt.  Veniam  exorans  rex.  Impiorum 
etfeleflorum  dis crimen. 

Dauidis  inftitutie.  B 

Beatus, 


588 


PSALMORVM 


Pf.  31. 33. 54 


BEatus,  cui  remisfum  delictum, 
cuius  obductum  eft  pcccatum. 
Beams  homo,  cui  non  impu- 
tat  Ioua  culpam,  et  cuius  in  animo 

3  dolus  non  eft.  Equidem  quum 
tacitus  totos  dies  ingemifcercm , 
fublabebantur      membra      mea  ■. 

4  quuinque  me  dies  noclesque  ma- 
nus  ma  premeret,  vertebatur  fuc- 
cus  mens  in  arftiua  cremia.    Sela. 

5  Ergo  meum  tibi  peccatum  decla- 
raui ,  meam  culpam  non  te  celaui, 
meum  delictum  Iouae  confitendum 
esfe  duxi ,  et  tu  mei  peccati  culpae 

6  ignouifti.  Sela.  Hanc  ob  remte 
pti  omncs  tempeftiue  prccahunmr  : 
itaque  quanmmuis  redundent  *  flu- 

7ctus,  eosnonartingent.  T"  mi- 
hilatcbra  es,  qui  me  in  rebus  ad- 
uerlis  tueris,  et  libera'ionis  oua- 
$  tinne  circumfundis.  Sela.  Eru- 
diam  vos.ef,  qua  via  vobisfiteun- 
dum',  ostendam.  vobis^oculo  meo 
9  confulens.  Nolite  fimiles  esfe  e- 
quis  ant  mulis,  rationecarentibus, 
quorum  maxillae  frenis  funt  et  lu- 
patis  coercendae  ,    ne  quern   inua- 

to  dant.  Multis  doloribus  adficien- 
tur  impii.  qui  vero  lour  confidunt, 
ii     benignita'e    circumfundentur. 

fi  Gaudete  in  Ioua,  et  exfulrate  iufti : 
ouate  oinnes  piobx  mentis  bo- 
mines, 

PSAL.    XXXIII. 

Infl.immit  nd  loutm  celel<r,i>Uum  Dattid  o- 
0nct.  Ex  crcatuTu  cteatorn  omnipnten- 
tia.  Diuina  tmuidentta.  Humana  con- 
Ji'.'ia.      Fttix     mtin.     Rifugium  .frobu 

I  G.  Dauidis  cantio.  H. 

OVate ,  iufti ,  in  Ioua ,  probos 
decet  laudatio.  Celebrate 
louam  cithara :  hunc  nablio 

3  cantate  decern  chordarum.  Hunc 
canite  nouo  carmine,    fcite  cum 

4  teto  fonitu  fidibus  ludentes.  Nam 
Iouae  et  di6ta  re6ta,et  fada  omnia 

c  *  vera  funt  Amat  iuftitiam  atque 
iu«;  Iou*  bcnlgniute  plcnus  eft 

«?)  renduerf*.  j)cum.  fc)*^u3'  *)E,h 
dmc  |itttr«rum> 


orbis  terrarum.    Ad  Iouae  diftumi 
faCli  funt  caeli ,  et  adeiusdemoris 
fpiritum    omnes    eorum     copiae. 
Is  maris  aquas  quafi  in  cumulum  7 
aceruauit,    vndis  in  ccllas  condi- 
tis.    Ergo  louam  metuant  omnes  8 
terrae,    hunc   omnes  reformident 
habitatores   orbis.      Nam    quod  9 
ipfe  dicit ,  id  fit .-  quod  iubet ,  ex- 
fiftit.    Ioua  gentium  confilia  dis-  !•  * 
foluit,  populorum  conatus  reddit       > 
irritos.     Iouae  confilium  in  fern- II 
piternum  :  Iouae  mentis  cogitata  in 
alias  atque  alias  durant  xtates.    Fe-  IIP 
[fat  eft  natio,  cuius  Ioua  Deuseft: 
populus,  quern  ille  fibi  posfiden-       " 
dum  dclegit.     De  c.rlis  defpedtans  13 
Ioua  cernitomne  genus  hominum. 
Exhabitationis  fuae  dotniciliocon- 14  IJ 
templatur  omnes   orbis  terrarum       i 
incolas,     quorum  et  corda  finxit,  15 
et    omnia    facta  perfpicit.      Non  16  \\ 
rex   copiarum  multitudine  ferua- 
tur,  non  miles  virium  praeftantia       5 
liberatur.    Fallax  eft  equus  ad  de- 17 
fenfionem,  neque  fui  magnitudine       ^ 
roboris  eripit  ex  periculo.    Enim- 18 
uero  intentum  habet  oculum    Io-       ' 
ua  in  fui  metuentes,  in  eos,  qui 
fufpiciunt   eius  clementiara  :       vt  19 
eorum  animas  a  morte  liberer,  eos-        ;. 
que  in  fame  conferuet.      Animalo  a 
nobis  in  louam  fjpectat,     adiuto- 
rem  et  propugnatorem    noftrum :       '■ 
in  quo  mente  gaudemus,  cuius  fa- 2 1 
cro  nomine  confidimus.    Vtere  tua  1%  ' 
erga  nos,  Ioua,  dementia,  vtinos 
te  fufpicimus. 


PSAL.     XXXIIII. 

Eunfio  Pauirdtr  a  rege  Achts.  CeltkrandiU 
Ioua  ,  pro  iufiorum  falute  fac'ilit.  Pit- 
rum  non  vav*  precis. 

Dauidis,  quum  geftum  fuumapud 
Abimelechum  immutasfec ,  atque 
ita  ab  eo  eieclus  discesfisfet. 


C 


Gam  Iouae  gratias  omni  tern- 2 

3 


A\  pore,  eius  laudes  femper  ha 


kpcns  in  ore. 


De  Ioua  me  la 
flabo, 

oc  carmen  apml  Hebraoi  fcriptum  eft  or- 


PC  34-  3?. 


LIBERT. 


;89 


£tabo,  quo  audito  laetabuntur  ino- 
4pes.Magnificate  Iouam  vna  mccum, 
eiusque  noraen  pariter  extollamus. 
5 Iouam  oraui,  qui  exoratus  ex  o- 
mnibus  me   liberauit  terroribus. 
<5  Hunc  qui  intuebuntur,  renidebunt, 
7  nihil  vuli u  erubefcentes.  Hunc  in- 
opem  Ioua  inuocantem  exaudiuit, 
et  ex  omnibus  vindicauit  anguftiis. 
n.11  gCircummunit  Iouae  angelus  eius 
jometuentes,  atque  defendit.      Gu- 
ftate,  et  videte,  quam  bonus  fit  Io- 
ua ,  quamque  felix  fit  homo,  qui  ei 
oconfidit.     Reueremini  Iouam  vos 
eius  fancli,  nam  eum  reuei  entibus 

1  nihil  deeft.  Etiam  iuuenes  leo- 
nes  penuria  et  fame  laborant :  at 
Iouae  ftudiofi  nullo  bono  carent 

2  Adeste,  nati ,  audite  me,  dum  vos 


in 


c 


Ontende,  Ioua,  cum  iis,  qui 
contendunt  mecum:    pugna 
cum   meis    oppugnatonbus. 
Cape  clipeum  fcutumque,  etmihi» 
furge  in  auxilium.     Haftam  expe-  3 
di ,  et  infeftus  occurre  meis  infeftis, 
pronuntians,    mihi  esfe  te  meam 
falutem.       Turpiter  fruftrentur,^ 
qui  meae  neci  ftudent :  fccde  retro- 
cedant ,  qui  mihi  malum  cogitant. 
Similes  fint  aceri  per  auras,  agitan-  5 
te  Iouae  angelo.      Sit  eorum  via  te-  5 
nebricofa,  atque  lubrica,   perfe- 
quente  Iouae  angelo.      Nam  con- 7 
tra  me  fine  causfa  fuum  pernicio- 
fum  rete  abdunt :  fine  causfa  foue- 
am   in  meum  faciunt  periculum. 
Accidat  ei  nee  opinanti  pernicies :  g 
capiat  eum  rete,  quod  ipfe  occu- 
5  Iouae  metum  doceo.      Si  quis  es    luk,  eo  delapfum  ad  exitium.  Turn  9 

homo  vitae  cupidus ,  aeui  amans,  vt    meus  animus  in  Ioua  exfultabit, 
^potiare  bonis:      confine  linguam    Iouae  defenfione  laetus.       Omnia  10 

tuam  a  malitia ,  et  labia  a  loquen-    mea  membra  fie  dicent :      O  Ioua  , 
;  do  fraudulenter.    Abstine  a  malo,    qui9  tibi  par  eft  ?  qui  inopes  a  po- 
et fac  bene  :  ftude  paci ,  eamque  fe-    tentioribus,  inopes  et  pauperesab 
S  quere.     Habet  Ioua  intentos  ocu-    ipforum    tuere    depraedatoribus. 

losiniufios:    et  aures  ad  eorum    Surguntteftesioiurii,  quae  JgnorO,  n 
1  implorationem.      Habet  Ioua  in-    eorum  me  poftulantes.    Mihi  ma- 1» 


tentam  in  maleficos  faciem ,  vt  eo- 
rum memoriam  ex  terris  exftirpet. 

\  Illos  inuocantes  exaudit  Ioua ,  et 

;ex  omnibus  eripit  anguftiis.  Ad- 
eft  Ioua  mente  fradtis ,  et  animo 

)  adflidios  conferuat.  Quarauis  mul- 
ta  fint  iuftorum  mala,  ex  omnibus 

leos  Ioua  liberat,  eorum  mem- 
bra omnia  fie  feruans ,   vt  eorum 

i  nullum  frangatur.  Perimet  im- 
probitas  impios ,  et  euertentur  iu- 

l  ftorum  inimici.  Adferet  fuorum 
animam  Ioua,  hec  quisquam  euer- 
tetur  eorum,  qui  habent  ineo  fi- 
duciam. 


lum  pro  bono  reddunt,  vt  me  vita 
orbent.      Atque  mihi ,  aegrotanti- 13 
bus  eis ,  veftis  erat  cento :  adflidta- 
bam  meipfum  ieiunio,  preces  b  in 
finu  meo  iterans.      Perindeacfi(4 
meus  necesfarius  aut  frater  esfet, 
fie  me  gerebam:  tamquam  in  mater- 
no  funere  pullatus,  atque  deie&us. 
At  illi  in  meo  cafu  gaudent»  et  coe- $ 5 
unt :  coeunt  in  me  nee  opinantem 
mutili,  fine  intermisfione  profcin- 
dentes,  c  et  impurorum  heluonum  15 
ritu   dentibus  in  me    ftridentes. 
O  Domine,ecquando  haecadfpicies:|« 
retrahe  hanc  animam  ab  eorum    ■ 
facuitia ,  a  leonibtis 


hanc  vnicam. 
Celebrabo  te  ingenti  in  conuentu,|g 
te  in  magna  hominum  frequentia 
Ha-    laudabo.    Eflice,   nedemegau-.0 
m-    deant,  qui  mihi  falfo  funthoftes :  y 
he  d  oculis  figniffcent,  qui  me  imme- 
rito  odere.     Qui  quidem  tantum  fta 

*)apudme.  0  vt  heluones  cibum,  fc  ill!  me  mordent,  i)  inter  fefcgaudeao*  * 


PSAL.    XXXV. 

Ad  Iouam  rex.    Causfa  index  Ioua. 
flium  prauitat.     Regis  innocentia. 
laritatemprocurans  Dauid. 

Dauidis. 


59o 


PSALMORVM 


PC  3(5. 37. 


abeft,  vt  amice  loquantur,  vt  in 

hominum    quietisfimos  malitiofa 

21  verba    excogitent:      et,  didiifto 

contra  me  ore,  ita  dic"htent :    oho, 

ft»  oho  ,  videmus  ocuiis  noftris.     Vi- 

des,  Ioua,  neconniueto,  Dominc, 

»3  noli  a  me  abesfe.    Excitare  et  ex- 

pergifcere  ad  indicium  meum,  mi 

Dens  ct  Doiuine,  ad  causfam  meam. 

A4ludica  me  pro  tuaiuftitia,Iouami 

Deus ,  et  effice,  ne  de  melaetentur : 

35  ne  fie  cum  animisfuiscogitent,  fe 

voti  compotes  esfe,  ia&antes  me  a 

actfe  deuoratum.      Pudeat  ignomi- 

niofe  eos,  qui  meo  malo  gaudent : 

pudore  et  turpitudine  circumfun- 

dantur,  qui  contra  me  infolefcunt. 

470uent  et  gaudeant  innocentiae  meae 

cupidi,  femper  dichtantes,  magni- 

ficandiim  esfe  Iouam,  cui  fui  cul- 

ag  toris  fains  placeat.    Et  mea  lingua 

tuam  iuftitiam,  mas  meditabitur  ad. 

fiduelaudes. 


PSAL.    XXXVI. 

Impi'.a  Iouam  negligent  louana  cJtmcntt* 
tn  fciM  itiam.  Implomns  clemer.tiam 
Datud       litipiorxm  •ittif.na. 

I  Praecinendum  cultoris  louse   Da- 

uidis. 
ftfMpii  peruerfitas  mihi  penitus  in 
I  mente  loquitur,  cumnullamob 

■*■  oculos  habere  propofitam  reli- 
ggionem.    Adeo  ipfe  tibi  blanditur 

et  placet,  vt  eius  vitia  reperiantur 
4odiola.       Eius  oris  verba  impro- 

ba  funt,  et  fraudulenta :  a  re&a  vel 

fententia,      vel  a&ione  abstinet. 

5  Improbain  ledio  fuo  excogitat,  vi- 
am  infirtit  non  bonam,  a  malo  non 

6  abhorrer.  O  Ioua ,  tua  cadeftis 
eft    benignitas,      aetheria     fides: 

7  iuftitia  proceris  montibus  altior, 
iudicia  oceano  profundiora :  ho- 
mines  tu  beftiasque  conferuas,Ioua. 

g  Tarn  excellenti  praeditus  es  de- 
mentia Deus,  vt  hominum  genus 
in  alarum  tuarum  vmbra  fiduciam 

5,  habeat,    tuae  domus  vbertate  cir- 


cumfluat,  eos  te  tuarum  flumine  t 
deliciarum  perfundente.     Namte 
penes  eft  vitve  fons,  etin  Jumine  t 
tuo  e  lumen  videmus.      Extende 
tuam  clementiam  in  eos,  qui  te  no- 
runt,  iuftitiam  in  probae    mentis! 
homines,      Ne    me    fuperboriun 
pesadgrediatur,  ne  manus  vexet . 
impiorum.      Eo  delabantur    ma- 
lefici,  fie  agitati,  vtfurgere  non 
posfinr. 


PSAL.    XXXVII. 

Ad  pios  rex  confolandos.  Ad  Iouam  con- 
fugitndum.  Piorum  et  impiorum  pre- 
mia.  Parens  proborum  Ioua.  Malortm 
interim*. 


■n; 


Dauidis.  x 

Oli  propter  malos  te  torque- 
re,  noli  rnaleficis    inuidere. 
Nam  gramine  citius  fucciden-s 
tur,  et  vt  herbs  viriditas  marce- 
fcent.    Confide  Ioua:,  et  *  benefac  -•  a 
incoles  terrain,  et  firme  pafceris. 
Fruereloua,  et  tibi  animituipo-4 
ftulata  concedct.      Reclina  in  lo-  5 , 
uam  tuas  rationes ,  eique  confide, 
et  ipfe  rem  transiget.    Tuamque  6 
innocentiam    luce    euidentiorera, 
tuum  ius  mevidie  clarius  etficiet. 
Exfpe&a  Iouam  tacitus,  netecru-7 
cia  propter  fortunatos  homines  fla- 
gitiofos.      Defifte  ab  ira  ,  define  g 
fuccenfere,  netecrucia,  vt  quidem 
malefacias,    Nammali  exfeinden-o 
tur:  qui  vero  in  Ioua  fpem  habent, 
terrain  posfidebunt.      Paullo  poft  10 
iam  nusquam  erii  iinpius,  eiusque 
locum  fi  contemplere,     nusquam 
exftabit.      At  inopes  terram  pos-n 
fidebunt,    multa    fruentes    pace. 
Cohantur  impii  nocere  bonis,  et  1% 
dentibus  in  eos  frendent.      Ridetjj 
eos  Dominus,  quod  videt  eorum 
aduentare  diem,       Gladios  ftrin- 14 
gunt  impii ,  arcusque  fuos  inten- 
dunt,  vt  inopes  et  pauperes  deii- 
ciant ,  vt  recre  viuentes  trucident. 
Eorum 


t)  viuimus. 

tcrarum. 


/)  Huiuscantionisalterni  vcrfm  in  Hcbrag  fctij? ti  funt  ©rdinc  lie 


Pf.37-3?. 


L I B  E  R  I. 


<Tpi 


5  Eoruii)  et  gladius  ipforum  cor  pe- 
netrabit,       et   arcus   frangentur. 
5  *Multo  pncftat  tenuis  res  iuftorum, 
7  quam  impiorum  opulentia.      Nam 
impiorum  lacerti  frangentur:    at 
i  bonos  Ioua  fustinet.      Habet  Io- 
ua  earn   vitae   hominum   intcgro- 
rum  rationcm,  vt  eorum  fit  here- 
ditas    in     perpctuum     duratura. 
?  Non  pudebit  eos  calamitofo  tem- 
pore, et  vigente  fame  faturabun- 
Jtur.       Quum  interim  impii  peri- 
bunt,  louae  inirnici  conficientur, 
vt  opimi  in  fumum  euanefcentes 
agni.     Mutuatur  impius,    neque 
rcddit:  bonus  vero  miferatur,  at- 
/que  largitur.       Nam  quibus  ilie 
bene    vuk,   terram   posfidebunt: 
quibus  autem  male  vult ,  exfcin- 
1  dentur.    Eiusmodi  hominis  gres- 
fus  a;  Ioua  firmantur,  eiusque  vitx 
rvia  illi  accepta  eft.      Si  cadit,  non 
pesfum  it,  Ioua  eum  manu  fustinen- 
te.    Puerfui,  et  iam  fenui,  neque 
tamenvidiiuftum  dereliclum,  aut 
eius  progeniem  defiderare  vichim. 
Quotidie  miferetur,  etcommodat, 
et  eius  progenies  abundat.    Rece- 
de a  malo,  et  benefac,  etdurabis 
in  perpetuum.    Nam  Ioua  iuris  a- 
mans ,  pios  fuos  non  deferit ,  quin 
in  xternum  cuftodiantur.    G.*  Im- 
probi  vero  dabunt  pcenas,  H.  et  fe- 
men  impiorum  exfeindetur.      Iu- 
fti  terram  posfidebunt,  et  in  ea  du- 
rabunt  in  perpetuum.    Iuftus  ore 
fapientcrdisferit,  linguaqueius  lo- 
quitur.     Et  Dei  legem  in  mente 
habens,    gresfibus    non    titubat. 
>peculatur  impius  inftuni,  cumque 
Itudet  necare.      Sed  Ioua  eum  non 
deferet  in  illius  manu :  neque  da- 
mnabit  quum  iudicabitur.      Spcra 
[ouam,  eiusque  viam  tene,    et  eue- 
let  te  in  terrac  posfesfionem ,  impi- 
:>sque  videbis  euerti.       Vidi  fe- 
ocem  impium,  et  frondentis  mo- 
e  lauri  virentem :       qui  deinde 
•raeteritus,  iam  non  exftabat,  quae- 
entique  mihi  non  inueniebatur. 
)bferua  homines  integros ,  cenfi- 


dera  probos,  etiriuenieshuiusmo" 
di  hominum  exitum  esfe  felicem ' 
quum  improbi  fimul  pereant,  fit-  39 
que   impiorum    exitus    exitium* 
Iuftorum  falus  a  Ioua  eft,  qui  eft 40 
eorum  firmamentum   temporibus 
aduerfis.      Qui  Ioua  eis  fuccurrit,  41 
eosque  liberat:  liberat  ab  irapiis, 
atque  conferuat,     quandoquidem 
habent  in  eo  fiduciam* 


PSAL.    XXXVIII. 

In  morbo  Dauid  excrucixttu.  Dolor  pro» 
ptcr  culpM.  lnfefli  neccsfarii.  Ati Io- 
nam  confugit  implorans  opera. 


G. 


l 


Cantio  Dauidis  admomioria. 
de  fabbato,  H. 

IOua,  noli  in  mefaeuiusanimad-» 
uertere:  noli  me  iracunde  puni- 
re.    Nam  mihi  tua  tela  infixa  - 
ftint ,  tua  me  vrget  manus.    Nihil  . 
eft  fanum  in  meo  corpore,  tanta  eft 
tua  faeuitia :  nihil  eft  in  meis  mem. 
bris  illaefum,'  propter  peccatum 
meum.      Nam  mea  deliita  meum  . 
fupergresfa  caput,  me  quafi  graue  * 
quoddam  onus  opprimunt.       Pu-< 
trid*  fcetent  vomicae  meae,  propter 
meam  infaniam.    Adfligor  et  de-« 
primor  vehementer ,  adfidue  pulla- 
tus  incedens.      Nam  ilia  mea  pie-  a 
naumtfeeditate,  nee  quidquameft 
fanum  in  meo  corpore.      Vehe-g 
menter  eneruor  et  atteror,  prae 
animi    aegrinionia    congemifcens. 
Domine,  quid  omnino    cupiam,  Ja 
tibiperfpicuumeft :  quid  fufpirem, 
non  te  praeteiit.      Cor  mihi  palpi-  ( t 
tat,  vires  medeficiunt,  adeovtne 
oculos  quidem,  nedum  lumen  ha- 
beam.      Amici  necesfariique  mex  lz 
a  meo  vulnere  abfiftunt :  mei  pro- 
pinqui  procul  abftant.     Qui  vero  t* 
mex  neci  ftudent,  infidias  tendunt, 
qui  mihi  malum  cupiunt ,  federate 
deliberant,  et  fraudes  adfidue  com- 
minifcuntur.      At  ego  non  magis . 
quam  furdus  audio ,  neque  magis 
hifco    quam  mutus.       Sumque,  f 

per-  5 


59* 


PSALMORVM 


Pf.  38- 39-40. 


perindc  ac  fi  quis  non  audiat,  nee 

16  in  ore  confutationem  habeat.  Etc* 
nim  in  tc ,  loua ,  fpem  habeo ,  cui 
tu  refponde ,  Domine ,  mi  Deus. 

1 7  Sum  lane  folficitui,  ne  lim  eis  vo- 
luptati,  nemihi,  fi  pede  vacillaue- 

18  ro,  infultent.  Nam  equideinfum 
in  cafum  pronus ,  meo  dolore  mihi 

19  Temper  obuerfante.  Ergo  meum 
vicium  osteado,  anxius  ob  meum 

aopeccatum.     At  hoftes  mei  viuunt, 

valentque ,  et  frequentes  funt ,  qui 
ai  me  iniuria  oderunt.      Malumque 

pro  bono  rependunt ,  mihi  aduer- 
a*  (antes,  qui  fequar  honertum.     Ne 

defere  me,  loua,  mi  Deus ,  ne  mi- 
*3  hi  abesto.     Propera  mihi  fuccur- 

rere ,  o  Domine ,  mea  falus. 


Ex  omnibus  meis  delidtis  libera  9 
me:  nc  me  infanorum   Iudibriis 
expone.     Obmutefco,  nemutiensi, 
quidem,  te  negotium  transigente. 
Aufer  a  metuumvulnus:  tux  ma- 1 
nus  faeuitia  deficio.      Qui  quum  de  1 
homine   vitii    fumis   fupplicium, 
eius  elegantiam  tinex  more  fideras, 
adeo  nihili  eft  omnis  homo.    Sela. 
Exaudi  meas  preces,  loua,  meami 
attendens  querelam :     ad  meas  la. 
crimas  ne  obfurdefce,qui  /,  peregri- 
nus  apud  te  fum,  aduena,  ficuto- 
nines  mei  maiores.       Relaxa  me,  1 
vtmecolligam,  priusquam  eo  dc- 
uenio,  vt  nullus  fim. 


PSAL.    XXXIX. 

Mala  «ry»»  animo  fertnda.  Vanit.it  mor~ 
talitatu.  Venia  culparum peti.'a ,  et  crit- 
tiatuum  fedatto. 

lPraecinenda  Ieduthuni  cantio  Da- 
uidis. 

asOTatueraraeamvitxviamtene- 

^  re,vt  ne  quid  lingua  peccarem: 

*^  raeumque  os  frenare,   quam- 

diu  mihi    obuerfarentur     impii. 

8  Sed  quum  tacitus  obdurarem,  tan- 
turn  aberat,  vtaliquidprofkerem, 
vt  etiam  meus  dolor  crudefceret: 

4adeoque  mihi  cor  in  peclorc  in- 
calefceret,  cogitationis  ignearde- 

5  fcens ,  vt  ita  lingua  loquar :  osten- 
de  mihi ,  loua ,  meum  exitum ,  et 
quis  xtatis  mex  fit  modus,  vtfeiam, 

6quamfimlongxuus.  En  tu  mihi 
aetatem  concesfisfti  dodrantalem, 
meumque  xuum  fere  nihil  eft  apud 
te :  adeo  onmino  nihili  eft  omnis 

^hominis  natura.  Sela.  Adeo  ima- 
ginariam  vitara  ducit  homo :  adeo 
temere  tumultuatur,  congerens, 
qux  quis  fit  percepturus,  ignorat. 

g  Et  nunc  quid  fperem ,  Domine : 
nifi  vt  in  te  fitam  fpem  habeam  ? 


PSAL.    XL. 

Diiuidit  ad  louatn  gr.it iarum  aflio.  Ltflh 
tin  lout  mitifuit,  mifericordia  lout  ex- 
fctita.   Deiu  pro  fuu  vigilant. 

Prxcinenda  Dauidis  cantio.      1 

IOuam  fperaui,  et  mihi  flexus  eft,» 
meamque  exaudiuit  imploratio- 
nem.    Et  me  ex  horridavora-3 
gine,ex<-Tnofolutoextraxit,  meos. 
que  pedes  in  rupem  euexit,  meos 
gresfus  confirmans :      et  ori  meo  4 
carmen  nouum  fuppeditauit,  Dei 
noftri  laudationem.       Quo  vifo,5 
multi  Iouam  verebuntur ,  ei  confi- 
dentes.      Beatus homo,  qui collo-<S 
cat  in  loua  fuam  fiduciam,  nee  in 
arrogantes  falfique  feclatores  in- 
tuetur.      Tammulta  facistu,  Io-1 
ua  mi  Deus ,  vt  tua  erga  nos  mira- 
cula ,  atque  cogitata  fint  inxftima- 
bilia:  adeo  vt  mihi,  de  te  prxdi- 
care  et  loqui  volenti,  occurrant  in- 
numera.      Sacrificium  et  fertumg 
tibi  non  placet :  aurem '  mihi  vel- 
Us ,  te  victimas  et  piacula  non  po- 
ftulare.    Ergo  ita  dico :  en  adfum,  J 
k  mecum  fcriptum  librivolumen  fe- 
rens.      Mihi  tuam ,  mi  Deus ,  vo«  I 
luntatem  exiequi  placet,  tuam  le- 


geco 

l)  confer  hoc  carmen  cum  90.  h)  xui  breuis.  Hie  vita  mihi  propria,  hoceft.di» 
ururna  son  elt ,  ficuc  nee  peregrino  terra»  in  qua  habitat,  »)  me  familiariter 
moms.     *)  de  tua  lege  cogitans,  eique  obcdlens. 


Pf.  40.  41.42. 


LIBER    I. 


593 


gem  in   imis  i  habenti  vifceribus. 
Ulultitiam  frequenti  conuentu  prae- 
dko ,  labra  mea  nequaquam  conti- 
»  nens ,  vt  tute  fcis,  loua.    Iuititiam 
tuam  in  meo  pectore  non  tcgo ,  tu. 
j    am  hdclitatemet  defenfionem  prae- 
dko ,  de  tua  dementia  et  fide  fre. 
5 quentem  coetum  minime  celans.Tu 
loua,  noli  me  a  tua  exciudere ani- 
i    ferkorcha ,  quin  me  tua  dementia 
4et  fide  Temper  tueare.    Nam  me  in- 
numerabilia  mala  circumdudunt : 
;    tot  me  mea  vitiaopprimunt,  vtea 
>   perfpkere  nequeam  :  adeoque  mei 
I    capitis  capillos  fuperant,  vt  animum 
5  defpondeam.      Placeat  tibi ,  loua, 
I    hberareme.-  loua ,  ad  mihi  fuccur- 
•  «rendum  feftina.    Fruftrentur  fa- 
de, qui  mihi  animam  exftinguere 
conantur :  retrocedant  turpiter,  qui 
7  mihi  malum(cupiunt      Euertan- 
t  .  tur  ob  luam  impudentiam,  qui"  de 
L  8  mc  lie  dicunt :    oho,  oho.    Ex*ul- 
1    tent  et  laetentur  in  te  omnes  tui 
.    itudiofi,   iugitcrque  Iouam  extol- 
\    lendum  esfe  di&itentamatorestuae 
flptutelae.     Me  vero  inopcm  et  pau- 
Y  perem,Ioua,curato  :  tu,  qui  defen- 
I !  for  liberatorque  mens  es,  mi  Dcus, 
1  necunctare.  <-• 


PSAL.    XLI. 

Beati  qui ,  cordi  mtrtntium  faint, 
nam  oratio.    HofliumpTc.uittu. 


Adlo- 


Prxcinenda  cantio  Dauidis.       1 

BEatus ,  qui  egentium  habet  ra- » 
tionem :  eum  aduerD  tempo- 
re liberauit  loua.     Atque  ita  3 
tuebitur  et  conferuabit ,  vt  fit  in 
terris  fclix:  neceumlibidinidedet 
inimicorum :      loua  eum  in  le&o 4 
aegrotantem  recreabit ,  b  laborantis 
cubile  prorfus  euertens.      Equi-j 
demitadixi:  loua,  miferere  mei, 
medere  animo  meo ,  qui  in  te  pec- 
caui.    Inimid  mei  mihi  maledi-6 
cunt:  quando  morietur,   eiusque 
nomen  peribit  \    Quod  fi  quis  me  7 
vifit,  falfum  loquitur,  animo  im- 
probum  aliquid  apud  fe  conflans, 
quod  foras  egresfus  eloquatur.    In  % 
me  fufurrant   vniuerfi  aduerfarii 
mei,mihi  malum  cogitantes.  Nem-9 
pe  me  mala  re  vrgeri,  neque  iam, 
poftquam  decubui,  furreclurum. 
Quin  etiam  meus  amicus,  cui  fide- 10 
bam,meus  conuictor  cake  me  petit. 
Tu  vero ,  loua,  miferere  mei ,  et  1 1 
me  fie  attolle ,  vt  illis  merita  repen- 
dam.    Hinc  intelligo ,  te  mihi  fa- 1 2 
uere,  quod  de  me  non  triumphat 
inimicus  meus.     Qiiodque  me  tu-13 
eris  incolumem ,  et  in  tuo  confpe- 
c~tu  conftituis  in  perpetuum.    Col- 14 
laudetur  loua  Deus  Israelitarum, 
per  omnem    seternitatem ,   etiam 
atque  etiam. 


PSALMORVM  LIBER   II. 

mis  pafcor  dies  atque  no&es ,  dutn 
hoc  mihi  quotidie  obiicitur :  vbi 
eft  Deus  tuus  ?  Equidem  hsec  (ani-  5 
mi  mei  adfe&ionem  apud  me  etfun- 
dens )  recordor,  folitum  me  iliis 
c numerofe  praeire  ad  fanum ,  cum 
laeta  voce  laudumque  celebration;, 
turba  feftum  agente.  Quid  te  ab-  5 
et  in  me  turbans 


PSAL.    XLII. 

Abfalon  in  pare-.tem.  D.midu  dolor,  quod 
a  pioruit!  catu  difiet.  Querimonia  in 
ctlamitate.  Liberatio  fpcranda  ex  ttru- 
mni;. 

Pricinenda    inftitutio    Coranida- 
rum. 

QVcmadmodum  cerua  mugit 
ad  aquae  riuos,  fie  meus  ani- 
mus mugit  ad  te,  Deus.  Si- 
tit  metis  animus  Deum,  ad  immor- 
talem  Deum  quando  veniam ,  et  in 
Dei  praefentia  comparebo  ?  Lacri- 


iicu,animemi,  _. 

fpem  habe  in  Deo ,    quern  adhuc  ^ 
celebrabo,  pracfentem  confecutus 
ab  eo  falutem.    O  mi  Deus,  in  me  g 

fe 


•)mihi   infuicant. 
fluoicrum. 


t)  hoc  fit   perfauato    morbo. 


c)  compofito  gresfu »  in 


5*4 


PSALM  ORVM 


Pf.  44.43.44. 


fc  dciicit  meus  animus,  idcoque  tui 

memini   in    regione     iordanenfi, 

9  et  Hennone ,  monte  exiguo.    Vn- 

da  vndam  inuitat,  fonantibus  tuis 

torrentibus :  omnes  me  tu.e  imprcs- 

*°iiones  ct  flue"tus  obruunt.    Solebat 

quidcm  Ioua  ea  interdiu  conferre 

beneficia ,  vt  noclu  carminibus  et 

precationibus  ad  Deum  vita?  meae 

l '  vterer.     Nunc  rnihi  fie  ad  Deum 

rupem  meam  conqucrendum  eft: 

,2,cur  ita  mei  immemores  .<"  curput- 

*3  latns  incedo  ,hoik  fvuiente  ?     Ad- 

uerfariis  membra  mihi  prolcinden- 

tibus,  dumconuiciantur,  itaquo- 

tidie  diclitantcs .  vbi  eft  Dens  tirus? 

'^Quid   te   dciicis,   anime  mi?  aut 

1 3  quid  in  meturbaris.?    Spem  habc 

in  Deo,  qucm  adhuc  celebraturus 

fum,   meum   pracfentem  feruato- 

remafqueDeum. 

~P~SAL.    XLIII. 

DauiJir  angnflix ,  ai  Iou/tm  prices  ,  tti  li- 
bertt  verba  /no  calamitate pres  fum. 

1  "TkAtrocinare  mihi,  Deus,  etme- 
m~  am  cans  fam  age:  abinhumana 
■*-    nationc ,  ab  homiuc  malitioib 

2etiniquoliberame.  Namtu,  qui 
mcx  potential  Dcus  es ,  cur  me  rc- 
pellis.'  curpullatus  ingredior,  ho- 

^  fte  fauiente?  Mitte  Wucem  fidem- 
que  tuam,  quae  mihi  duces  fint, 
roeque  iiifacrumtuum  moutem,  et 

a  in  tuas  perducant  Cedes.  Et  acce- 
dam  ad  aram  diuinam ,  ad  Deum, 
me*  voluptatis  dclicias,  tequeci- 
thara  celebrabo,  Deus,  mi  Deus. 

-  Qyid  te  deiicis,anime  mi  >  aut  quid 

/,  in  me  turbaris  t  Spem  habe  in 
Deo ,  quern  adhuc  celebraturus 
fum ,  nieuni  praefentcm  feruatorem 
atque  Deum. 


PSAL.    XLIIII. 

louana  erg*  panes  benignitas.  Lamentans 
Dauid  in  Philifltos,  (pes  stdjiicJoruw, 
ac  fere  deflitutomm .  Ad  louam  Dauid, 
vti  pits  p.-trocinetur  contra  improbos. 

1  Praecinenda    Coranidarum    infti- 
tutio. 


^)  pntfidiiia». 


DEus,  auditione,  et  maiorum  2 
noftrorumnarrafione  accepi. 
mns,  quale  tu  opusolimeo- 
rum  temponbiii  patraueris.     Qui  3 
cos,  (expulfis  tua  menu  gentibus,) 
conieuer«s,  * ceterhque nationibus 
maio  adfeclis  immiferis.     Neque  4 
enim  fins  armis  quaefiuere  terrain, 
neque  fuiseis  lacerti  peperere  vi&o- 
nam    fed  tua  dextra ,    tuum  bra  - 
chium,  tui  vultus  lumen,  quod  eis 
fauebas.     Tu  rex  nofter  es ,  o  De-  5 
us,  adfice  vicVria    Taiobeos.    Per<S 
tenoitms  pr  fligamus  hoftes  :  per 
ttium  homen  pesfundamus  aduer- 
farios.     Nun  enim  arcubus  noftris' 
confidimus,  non  nos  noiiri  defen 
duntenfes.      Sed  tu  nos  ab  hofti-| 
bus  defendis,     oforesque  noftros 
fade  fruftrans.    In  Deo  nos  fern- 5 
pir  iaehnmis,    tuum  nomen  celc- 
brantes  p'  rpetuo.  Sc-Ia.      Atqui  tu 
nos  repnlfos  adfici6  ignominia,  ne- 
que cum  noftris  copiis  egrederis. 
Nos  hofii  vertere  terga  cogis,  ab  1 
oforibus  lvftris  diripiendos.    Nos  1 
pro  comedcndis  ouibus  habes,  per 
ceteras  gentes  disfipatos.       Tuos 
fine  vlla  vtilitate  vendidifti,  nihil  ex 
eornm  pvtio  auerus.      Nos  vici-  it 
norum  probris,  finitimorum  deri- 
fioni  et  ludibriis  expofuifii.      Nos  If 
gentium  dicteriis,  nationum  fannis 
obiecifti.    Adfidue  nobis  obuerfa-  K 
turnoftra  turpitudo,  vultusque  pu-  J 
dore  velamur.      Propter  maledi-  if| 
corum    conuiciatorumque    voces,  f 
propter  hoftes  et  infeftos.     Hjec  I) 
omnia  patientes,nontamentuifu-  y 
mus  immemores,   fadusue  tuum 
violamus.       Non  mentibus  retro-  tt 
ccdimus,  autgresfibus  deviis  tuis  j$i 
deflecHmus.    Qiium  tamen  nos  in  IC I  • 
feralem  detrufos  locum,  taetra  nocle    y 
operias.    Quod  fi  Dei  noftri  no-*l 
menobliti,  manusadalienum  De-    \l 
umporrigercmus;     esfer,  quodid**!-' 
F?eusanimaduerteret,   qui  mentis    ^ 
arcana  nouit.    Sed  tua  causfa  quo-    |& 
tidie  interficimur ,  et  pro  ouibus  ;  I 
lanienae 


Pf.44-45-4**. 


LIBER  IL 


595 


*4lanienae  ducimur.      Excitare,  cur 

dormis,  Domine?  expergifcere ,  ne 
a5nos  perpetuo  reiicias.     Car  tuum 

vultum  abdis?  immemor  noftrae 
%6  miferiac  et  calamitatis :    qui,  humi 

pesfundati ,  pe&oribus  adhaeremus 
I  *?  terrae  ?      Agedum  fuccurre  nobis, 

et  nos  vindica  pro  tua  dementia. 


D' 


PSAL.    XLV. 

Solowor.is  Ittudes per pattern.  VerbumDei 
quantum  in  impio.  Vnttits  in  regent  et 
fucei  dotem.  Sacri  catin  pcrfeftio.  Ser. 
uatoris  gloria. 

1  Praecinenda  ad  rofas.  Coranidarum 
inftitutio.  Carmen  ainatorium. 

j  I"\Ic"tat  meus  animus  elegantem 
orationem :  eloquor  ego  me- 
um  opus  regi,    lingua  vtens 

3  pro  ftilo  veiocis  notarii.  Tu  ge- 
neris hominum  formofisfimus,  la- 
bra  habes  gratia  perfufa :  ergotibi 

4fauet  Deus  in  perpetuum.  Accin- 
ge  femori  gladium  tuum,    heros, 

5  tuum  decus  et  grauitatem.  Atque 
ifta  grauitate  feliciter  inuehere,  ft. 
dei  et  tarn  mitis  iuftitiac  ergo :  et 
tua  tibi  dextra  res  ostendet  fiupen- 

$  das ,  tela  ifta  acuta ,  (populis  tibi 
fuccumbentibus,)  in  hoftium '  regis 

^corda  dirigendo.  Solium  tuum, 
o  diue,in  omuem  permanet  seterni- 
tatem,fceptrum  sequitatis,  fceptrum 
regni  tui  eft.  Iuftitiam  amas  per- 
ofu8  impietatem  :  propterea  Deus, 
tuus  Deus ,  oleo  te  lstifico  potius 
,  inunxit ,  quam  tuos  focios.  Nihil 
nifi  myrrha  et  ftacle  et  cafia  funt 
veftimenta  tua ,  intra  eburnea  pa- 
latia,  vnde  voltiptatem  percipis. 
Regi2E  puellae  tibi  funt  in  deliciis : 
adftat  tibi  ad  dextram  auro  ophirio 
exornata  fponfa.  Audi,  puella, 
vide ,  vt  aurem  przbeas ,  et  tuos 
populares  patriamque  obliuifcare 
domum  ?  et  tuae  pulchritudinis  a- 
more  capietur  rex :  is  enim  tuus 
eft  dominus  tibi  colendus.  Turn 
puella  Tyru€,  ditisfimi  quique  tibi 

i*"02   ji;')tuorum.   /;  confer  cum  Pfalm  7*,  p. 


cum  muneribus  coram   fupplica- 
bunt.      Omnis  puellae  regis  fplen- 14 
dor  eft  intimus,  vefte  auro  fegmen- 
tata :    ea  ducitur  ad  te ,  o  rex,  in  1 5 
veftibus  phrygiis,eamque  fequente» 
virgines  eius  ainicae ,  tibi  adducun- 
tur.     Adducuntur  cum  gaudiis  ett6 
exfultatione  in  regiam  intrantet. 
*Parentibus  tuis  fuccedent  tui  liberi  17 
quos  toto  orbe  principes  conftituas. 
Ego  vero  tui  nominis  memoriam  o- 18 
mni  pofteriratis  aetati  mandabo ,  ita 
vt  te  populi  in  omnem  fxculorum 
perpetuitatem  concelebrent. 

PSAL.    XLVI. 

Dauid  de  liberata  Hierofolyma.  Spes  in 
Ioua  famma.  Opera  lout  miranda.  jU 
bofies  Dew. 

Praecinendum    Coranidarum    ad  £ 
Alamoth  carmen. 

DEus  nobis  ftducia  et  robur  eft,  * 
praefidium  rebus  inaduerfis, 
praefentisfimum.  Itaque  non  3 
metuemus,  licet   terra  moueatur, 
et  montes  in  medium  mare  transfe- 
rantur:    tantaque  tempeftate  tur-4 
bentur  maris  vndae,  vt  ad  eius  aeftus 
montes  contremifcant.  Sela.      Di- 5 
uinam  quidem  vrbem ,  facrum  fu- 
premi  domicilium ,  funs  deledabit 
amnis  fluuii.      Quae ,  (quum  in  ea  6 
verfetur  Deus,)  non  commouebi- 
tur,     *Deoei  mature  fuccurrente. 
Tumultuentur  gentes,  regnacon-7 
citcutur,/illo  vocem  emittente,  tel- 
lus  ipfa  colliquefcet.      Ioua  nobis  8 
armipotens  adeft ,  nobis  munimen- 
to  eft  Deus    Iacobeorum.      Sela. 
Adefte,  contemplamini  Iouae  opera,  9 
quam  ftupenda  edat  in  terris.    Bel- 10 
la^placat  ad  vltimas  vsque  terras: 
perfringit  arcus ,  detruncat  haftas, 
currus  igne  cremat.      Defiftite ,  et  1 1 
me  Deum  agnofcitc ,  extollendum 
in  gentibus,  extollendum  in  terris. 
Ioua  nobis  armipotens  adeft,  nobis  it, 
munimento  eft  Deus  Iacebeorum. 
Sela. 

Ppa  PSAL, 


59« 


P  S  A  L  M  O  R  V  M 


Pf.  47.48. 49- 


o 


PSAL.    XLVII. 

i>olomo;:u    erlrt.itio  *d  Drum    UuJandum. 
NtUham  i*m  Abrnbamo  iO.i./t. 

1  I'i  ccinenda  Coramdarum  cantio. 
nines  nationcs,     adplaudite, 
acclamantes  ouante  voceDeo. 
Namloua  fuprcuius  tcrribi- 
lis  eft,  rex  mttgnui  in  roto  orbc  tcr- 

*  varum,     qui  nobis  cetera*  natio- 
nct,    qui  populos  noftri*  fnbiicit 

^pedibus,     qui  nobis  posfesfionem 

*  delimit  pro  Iacobeoriim,  quosamat, 
dignitatc.    Sela.       Adfcendic  turn 

„inbiLtione  Deus,   loua  cum  tubx 

'  fomtu.      Cantate  Deum,    canta'e, 

ft  cantate  rc^cm  noftmm,    cantate. 

Nam  rex  eft  totius  orbis  Dens ,  can- 

*tacfci'c.     Rcgnat  DciH  In  gentes, 

Deus  in  fuo  facro  Icdcns   folio. 

,0PopnI<>nim  primarii  coiliguntur, 

hoccftpopulus  Dei  Abrahami,  in 

cuius  tarn  fublimis  Dei  tutcla  eft 

orbis  ten  artum 

fTal.    XLVIII. 

Iouay.nm.igmfi^tnii  >  I         '    Ser- 

unf.r   mk/lu.        Etcltfi*    mugntlu.lo ,    et 
ffir 

I  Coianidarunicantionis  carmen.  G. 
fecunda  fabbati.  //. 

Agnus  eft  loua,  ctprxcipue 
Iaudandus  invrbeDei  noitii, 
IdvroeiuMiionte.  Amoenus 
trac~\us  totius  orbis  terrarum  vo- 
luptas  monsSioncft,  leptcmtriona- 

4  lis,  regis  vrbs  magni ,  cuius  in 
arcibiM  notus  eft    propugnationc 

5  Deiis.  Nam  qumn  regei  congie- 
■tv\  iimul  procesfisfent ,  liinul  .ic 
vrbem  viderunt ,  attomti ,  pertur- 

gbati,  trepidi,  tremore  eorrcpti 
funt,  quaiis  dolor  eft  partinien- 

-tium.        Qucmadmoiuin    frangit 

g  curus  naues  cilicas.  £  (^.ial ia  audi- 
uimuSjfalia  videmu»  in  vrbe  Ioux 
armpotentis,  in  vrbe  Dei  noftri, 
earn  Deuscondit  inxternum.   >cla. 

^Manemus  quieti,  Deus ,  tuamcle- 

1  o  men  tia  m,  in  medio  fano  tuo.      Vt 

tuiun  nonien,Dcus,  lie  tua  laus  per- 


IK\.  Ill  UK 

:mi» 


tingit  ad  vltimas  terra*,qui  dextram 
habeas  niltitia  plcnam.       GaudetU 
n)OnsMon,e\TulcantIudxx*pucllx, 
propter  tua  indicia.      Circuite,  et  •* 
circum  date  Sionem  :  numerate  tur- 
res  cius.       Aduertite  animum  ad  13 
eiuspropugnaculuni.notatc  eius  ar- 
ccs ,    vt  \i£ c  narretis  pofteritati. 
Nam  Deus  hie,  Deus  noiter  eft  lem  14 
piterniis,petpetiio  rcdhinis  nos. 

PSA  Lr~XLlX" 

Marttltum  aJhort.itio  ad  verlum  Cbrifti 
tmii',0.  Locupi'etum  findis  et  i.:fut.  Lum 
Chitilo  ptaium  txfiifcittuio.  Utuct  non 
tiwttntm  profiler  ope,. 

Pr<ccinenda  cantio  Coranidarum.  i 

AVdite  hoe,  nationes  omncs:» 
attendite,  omncsorbis  incol.e  : 
oblcuri  iuxta  acilluftres,  di. 3 
equc  ac  pauperes,     ore  do- 4 
claeloquar,  prudenccr  a  mentc  co- 
gitara.     Aures  intendam  fententiis,  5 
pandens    .rnigtna    incum   cithara. 
Lur  met  nam   maloium    tempori-6 
bus,*  circumftante  me  nicoriim  poe- 
na calcincorum  •'    qui  fuis  rirlmit  7 
opibns,  et  in  fuarum  abundantia 
diuitiarum  gloriantur.      Nonred-8 
nneiu  alius  alinni,  non  ft  1.0  rcd- 
emtionis    prctium    Deo    foluent: 
tanti  cftctiiusquc  animx  rcdemtio,9 
vtquis  xternum  durer.     Itcrum-10 
qiiepcrpetuo  viuat,  non  pasfurus 
intention.    Adparetcnim,  fapien-u 
tes  fimul  et  ftultos  fatuosque  mori 
atque  perire,aliis  fuas  relinquentes 
opes.     Cogitant  illi  quidem,  fuas  1  a 
domos  srternas  fore,  fuaqucdomi- 
cilia  in  alias  atque  alias  states  du- 
ratura,  terras  ex  fins   adpellantes 
nominibus.     Sed  homines  in  exi- 13 
ftimatione  non  permanent,  fimilei 
beftiis  ttitereiiniibus.      Quumque  1, 
hie  enrum  mos  tain  ftllltui  fit,  ta- 
nien  eoium  inftituto  pofteri   de- 
lecbntur    Sela.     Illi  quidem  tarn- 1 
qtiam  pecudes  mandabuniur  orco, 
lmperantemorte,  ineosque  domi- 
nabunturprobi'ad  maxutinum,  et 
eorum 


I)  quod  verbi*  promiifum  erat  a  Deo,  id  re  nobis  prxfthum  eft.    b)  cmitates.    ») 
41111m  1  euiuifcem  morrui. 


Pf.  49-  $0.51- 


L  I B  E  R  II. 


597 


eorum  fpecies  abolenda  eft,  eisque 

'^domicilium  futurus  eft  orcus.    At 

meam  aniinam  vindicabit  ab  orco 

Deus,    quandoquidem  me  adfci- 

1 7  feet.  Sela.  Ne  metue,  fi  quis 
diues  fit,    domumque  multi  fplen- 

1 8  doris  habeat.  Nam  in  morte 
non  atiferet  quidquam,  non  eum 

,0fuafequeturdeorfum  gloria.  Pla- 
cent  illi  quidem  fibi  in  hac  vita ,  et, 

ao  fi  tu  tibi  indulgeas ,  laudant.  Sed 
deuenient  ad  maiorum  fuorum  ge- 
nus ,  ad  extremum  non  vifuri  lu- 

11  men.  Homo,  qui  in  pretio  eft, 
neque  fapit,  fimilis  eft  beftiis ,  quae 
intereunt. 


PSAL.    L. 

Chrifliaduentm.  Euangelii  initium.  Gen- 
tu  elett*  fegregatio.  Saciifictorum  con 
ftttatio,  DeiiA  inflammat  adfe  inuocandum 
in  teruntnis.  lmpiorum  abstinenjia  afuntto. 
verba. 

I  Afaphi  cantio. 

DEus  deorum  loua  dicit  fe  con- 
uocaturum  orbem  terrarum, 
ab  ortu  folis  ad  occafum.    Ex 

Sione ,  cuius  perfecla  pulchrifudo 
g  eft ,   Deus  exfifiet :      veniet  Deus 

nofter  fine  dubio,  igne  arite  eum 

vorante,  vehementi  circumdatus 
^tempeftate.      Vocabit  fuperne  cx- 

los  atque  terras,  ad  fuos  iudicandos. 
e  Conuocentur  ad  me  pii  mei ,   cum 

quibus  mihi  foedus  idtum  eft  per 
gfacrificium.     Turn  cadis  ipfis  iu- 

ftitiam  eius  ostendentibus,  qui  De. 
1  us  iudex  fit.  Sela,      Audi ,  mi  po- 

pulus,  inquiet,  dum  loquor,  Is- 

raelita,  dum  te  commonefacio,De- 
g  us,Deus  ego  tuus.      Non  equidem 

te  propter  facrificia  tua,   propter 

tuas  folidas  hoftias  apud  me  perpe- 
ptuandas  reprehendam.     Npn  tau- 

ros  ex  tua  domo ,  non  hircos  ex  tu. 
10isaccipiam  caulis.     Nam  mea  funt 

omnia  filueftria  animalia,  omnes 
]i  i  in  mille  montibus  befliae.     Omnes 

ego  montanas  volucres  recognofco, 

terreftrcsque  belluas  me  penes  funt. 


Quod  fi  efnrirem,  non  id  tibi  di-11 
cerem,  meusquumfit  mundus,  et 
quidquid  eo  continetur.      Scilicet  13 
taurina  carne  vefcar ,  aut  hircinum 
bibam     fanguinem?         Sacrifica  14 
Deo  gratiis  agendis,   et  folue  fu- 
premo  tua  vota.     Turn  me  rerum  1 5 
aduerfarum  tempore  inuocato    et 
ego  te  ita  defendam ,  vt  tu  me  ho- 
nores;     impium  autem  fie  adlo-16 
quetur  Deus :  quorfum  tu  mea  nar- 
ras  inftituta,    meumque  fcedusin 
ore    habes?       quum  difciplinam  if 
exofus,  mea  dicta  poft  tergum  re- 
iicias.    Si  furem  confpexifti,  cur- |g 
lis  cum  eo:  etctim  adulteris  habes 
commercium.     Os  tuum  laxas  ad  ip 
malum ,  lingua  fraudes  conflans. 
Sedcns  contra  tuum  fratrem  loque-ao 
ris,  de  eo  detrahens,  cum  quo  ti- 
bi communis  mater  eft.     Et  ifta,  n 
me  disfimulante,  faciens,  arbitraris, 
me  tui  fore  fimilem  :  ego  veroco- 
arguam,  et  pratfentem  conuincam. 
Qiixfo,  hoc  aduertite,   qui  Deiaa, 
eftis  immemoresj  ne  corripiam  in- 
defenfos.        Qjii    gratiis  agendis  23 
facrificat,  is  me  honorat :  hac  via 
qui  graditur,  huic  ego    diuinatn 
falutem  prxftabo. 

PSAL.    LL 

Adulter  Dauid ,  dolens ,  obfecrans  iouttnam 
dementia».  Natu**  noflr*  vitio/Ttat. 
Cordis  et  fpiritut  renouatiopetita.  Gra- 
ta Deo  fa^ificia.  Catn*  piorum  euange- 
lio  infittuendtvs. 

Praecinenda  cantio  Dauidis ,  quum 
cum  conuenisfet  Nathan  vates, 
congresfum  cum  Bethfaba. 

Mlferere  mei,  Deus,  pro  tua 
dementia,  pro f ua  fingulari 
nuTericordia,dele  meam  no- 
xam.     Ablue  me  multum  a  meo 
vit'o,  a  meo  peccato  purga  me.' 
Nam  meam  noxam  agnof-o,  me- 
umque peccatum  mihi  Temper  ob-* 
uerfatur.    In  te,  in  fohim  fe  pec- 
cant, teque  ofFendi,  vt  diekmtm'» 
tuorum  acquitas»   iudicique  puri- 
tas  adparcat.      Equidem  in  vi^o 
Pd  *  g.ni-6 


•98 


PSALMORVM 


Pi"  51. 3*.  53-54- 


genitus  fum ,  et  in  peccato  me  con- 
"t  cepit  mea  mater.     Kqujdem  tu  ve- 

ritatem  in  prxcordiis  ama?,  etoc- 

culteAfapienriammihidemonfiras. 
'  }'\pia  me  hysfopo,  et  purusero: 

ablue  me,  et  ero  nine  candidior. 
?Nuntia  mihi  Ixtitiam  atquc  volu- 

ptatem :  exfulient  contnfa  a  te  mem- 
:  -  bra.      Ahde  tuam  faciem  a  ineis 

peccatis,  et  omnia  mea  vitia  dele. 
1 '  Cor  mundum  crea  mihi,    Deus, 

ccmpofitumqne  fpiritnm  in  meo 
1  *  pe&ore  renoua.        Ne  me  a  tuo 

confpeclu  reiice :  netic  mihi  tun  in 
3  3  fanftum  fpiritnm  aufer.      Rcdde 

mihi  tifx  ixtitiam  defenfionii,  et 
3  ^meprincipali  fpirifu  fustenta.    Da- 

cebo  peccantes  tnas  vias,  ita  vtn.)- 
1  Jcentestibi  reconcilientur.      Vin- 

dica  me '  a  fanguine ,  Dens,  Deus 

mex  falutis :  mea  lingua  tnam  mo- 
''dulabitur    iuflitiam,         Domine, 

mea  labia  aperi ,  et  os  mcumtuam 
"J  •;  lauu'em    prxdicabit.      Non    cnim 

Ucrificio  deleclaris,  vt  klexhibo- 

am :  non  tibi  accepts  funt  vi&imae, 
5  8  Diuina  facrificia  funt  frachis  fpiri- 

tus :  fractam  adfliclanique  mentem 
}£tu,   Deus,  non  defpicis.     Penc- 

fac  pro  tuo  fauorc  Siani :  conftrue 
a  -  muros  Hievofolym.r.     Tunc  iu- 

fiis  facrificiis ,   viciiinis ,  et  folida 

re  diuina  deleclabere  :  tunc  immo- 

iabuntur  ad  aram  tuam  tauri. 


*  P  S  A  L.    LII, 

PraniM!   Doeg.      At/  impiopiiu  addiftit. 
Probontm  fpes  in  iounna  ienignhdtt. 

i  Prxcinenda  Dauidis  inftitutio, 
quum  Docgus  Idumxus  Saulo 
nuntiatum  iuisfet ,  Dauidcm 
venisfe  ad  Abimeleehum. 

Vid  gloriaris  in  praue  fa£Hs, 
oferox?    quum.  quotidiana 
fit  Dei  dementia.     Tu  fee. 
lera  lingua  meditaris ,  quafi  acuta 
4  nouacula  fraudes  faciens.    Malum 


Q 


k)  ostendit  fapienriam  csfe,pur«m  habere 
fcelcre.     m)  confer  et  Pf.  14. 4.    n)  fe  i 


quam  bonum  nianis ,    falfa  quam 
iufta  loqui.  Sela.      Amas  omnem  > 
orationem  temerariam,   ofraudu- 
Icnta  lingua.       Etiam  te  Deus  e-6 
met  ad  extremuni:  fublatumque  et 
auulfum  ex  tabernaeulo,exfiirpabit 
ex  terra  viuorum.  Sela.      Quo  vi-7 
fo  tcrriti  iufii ,  te  deridebunt:    en 
homincm ,    qui  vires  fuas  in  Deo 
noncollocabat :  fedfuarum  diuiti- 
ari'-.u  copia  fretus,    fua  nitebatur 
prauitate.       At  ego   quafi  virens8 
o!ca  in  Dei  domo  vet  fabor ,  diuina 
fretus  clcnicntia  in  omnem  xtatem. 
Teque,  Deus,  huiiw  rei  auctorcni9 
celebrabo  perpctuo,  in  tua  tarn  mi- 
ti  apud  pios  tuos  ucniine  fpcm  ha- 
bens. 

PSAL.    UII. 

lnfJeliiim  indent.'.  Pt*diflum  impiorum 
cw'.Juim.     Scrum. r   J./:'.ia'.um   tandem. 

Prxcincndum  ad  Mahalat  Dauidis  t 
inftitutio. 

COgitant  inrani   cum  fuis  ani-j 
mis  ,  non  oft  Deum  :    adeo 
nefariis    fceleribus  corrupti 
funt,  nullus  vt  recrc  faciat.     Deus  3 
dc  cxlo  defpicit  in  hominum  genus, 
vtvideat,  an  fit  aliquis  fanusetre- 
ligiofu*.       Omnes  pari  improbi-* 
tatcdcrleftunt,adeo  vt  non  fit,  qui 
rec)e  faciat,  ne  vnus  quidem.     An^ 
ignorant  malefici,    meorum  con- 
fiim tores,  m  fc  Dei  viclu  vefci,quem 
non  inuocant?    aliquando  perceI-5 
lentur  incredibili    pauore,     turn 
quum  Deus  membra  » tuorum  dis- 
cerpet  oppuguatorum ,  tc  eos  fcr- 
dante,  quos  Deus  abhorreat.    Vti-~ 
nam  detur  ex  Sione  falus  Israelitis, 
vt,  reuocante  Deo  ex  captiuitate 
fuos,  exfultent  Iaco'sei,  gaudeant 
Israelite. 

PSAL.    LIIII. 

Ad  lounm  tovfugicni  D.iuid.  Ziph/torum 
tnjidnc  in  profugum.  Corsfmatio  mtrentts 
Dautdu,  et  ,id  louam  *ratiarum  aflto. 

Prx- 

religiofamque  mentem.      I)  a  cxde  ct 
pfum  adloquiiurj  vt  et  Pf,  57,  >>, 


n.  54«  S5'  ?o. 


<l,  1  »  c  rs.    it. 


5i>9 


1  Pracinenda  fidibi.s  Dauidis  inftitu- 

tio,  quum  Ziph*i$aulo  indica- 
turn  itiisfent,  Dauidem  apud  eos 
latitats. 

2  T"\Eus '  Per  *uum  nomen  Tenia 

I  me,  per  tuas  vires  pa'rocina- 

3  ■*— "  remmi.  Dens-,  audi  meas 
preces,  auende  verbis  oris   niei. 

4  *  Nam  hoftes  confurgunt  in  me ,  et 
crudeles  meas  neci  ftudent,  Deimi 

5  fibi  non  proponenfes.  Sola.  En 
Deus  mini  fiiccurrit :  '  Dominus  is 
eft,  qui  mihi  viram  fustentet,  ma- 
Inmque  rependai  nieis  aduerfariis. 

<SEos  tu,  Ioiia.  pro  tua  fide  disper- 
de :  ego  vlrro  farrificabo,  tuum  tam 
mite  nomcn  ,    Ioua,    celebrans : 

7  qui  me  ex  omnibus  rebus  aduerfis 
ita  enpueris,  vt  ipfe  meis  oculis 
pcenas  hoftium  viderim  meorum. 


PSAL.    LV. 

Dauid  ad  louam  contra  bo/its  vrgentes. 
C  ntr-t  ludtos  precatio.  Preditor  ami- 
cm.  Herum  omnium  gubevnator  DeM. 
br.i/ii  r/ui  finis. 

1  Prxcinenda  fidibus  Dauidis  infti- 

tutio. 

2  ,4   Vfculfa,  Deus,  meas  preces, 
/\  et  ne  te  me  a?  fubtrahe  fuppli- 

3  •*■  "*■  cationi.  Intende  mihi ,  et 
concede,  quod  oratione  querula  ac 

«fturbulenta  peto.  Propter  hofti- 
um  voces,  propter  impiorum  im- 
portunitatero,  qui  comminifcuntur 
in  me  crimen,  mihi  acerbe  aduer- 

5fan»es.  Cor  mihi  in  peclore  tre- 
pidat ,  leti  me  terrores  incesfunt : 

6  timor  et  pauor  inuadit ,  et  horror 
tantus  obruit,  vt  ita  Joquar:  vti- 
nam  alas  haberem.  vt  eolumba,qui- 

7  bus  in  tutum  euolarem.  Equidem 
procul  discederem ,  defertis  man- 

%  funis  in  locis.  Sela.  Et  ocyus 
euadcrein ,  quam  rapidus  eft  ven- 

9  tus,  aut  turbo.  Perde ,  Domine, 
diuelie  linauas  eorum:  nam  video 


crudelitatem  et  discordiam  in  vrbe, 
qua:  earn  per  muros  dies  roclesque  10 
circumdant:  verfantur  in  ea  cri- 
mina  et  facinora:       veifatur   in-n 
humani  as,  nee  absceditexeius  vi- 
cis  dolus  atque  perfidia.        Non  12 
enim  hoftis  in  me  bacchatur,  vt  id 
feram:  non  aduerfarius  meus  in 
me  inuehifur,    vt  rum  deuitem. 
Sed  tu  mei  ordinis  homo,  praci-13 
puus    familiarisque  meus,      qui  »4 
arcana  fuauiter  inter  nos  commu- 
nicabamus,  qui  in  fanum  coniun- 
cte  ventttabamus.        Tcllat  iftos  IJ 
mors :  °  viui  defcendant  in  tartara : 
quandoquidem  incer  ecs  in  eadem 
verfantur  habitationefcelcra.    Ego  16 
Deum  inuocabo ,  meque  Ioua  con- 
feruabit.      Et  vefpere,   et  mane,  17 
et    meridie   quiritans  orabo,    et 
meam  vocem  exaudief,      vitam- 1 8 
que  meam  incolumem  tutabitura 
meis  oppugnatoribus :  p  tam  multi 
imhiadfunt.    Exaudiet  Deus,  eos- 19 
que  opprimet  is ,  qui  manet  arter- 
nus,  Sela,  quorum  nulla  fiatmu- 
tatio ,  quique  Deum  nihil  reuerean- 
tur.      Il!e  quidem  iis  manus  ad- lo 
fert,  1  qui  erant  cum  eopacati,  fua 
pacta  violans.    Et  in  ore  dulciorail 
butyro  habens,  in  corde  bellum  ge- 
rit,  verbis  vtitur  oleo  mollioribus, 
quum  fint  fpicula.    *  Reiice  tuum  2ft 
cnus  in  louam,   qui  tefouebit: 
numquam  permisfurus  iuftum  la- 
befaftari.      Tu  vero,  Deus,  illoslj 
in  foueam  interitus  detrudes :  ho- 
mines fanguinarii  et  fraudulent  ad 
aetatis  fuae  medium  non  prouehen- 
rur,  quum  ego  interea  tibi  confi- 
dam. 


PSAL.    LVI. 

Ad  louam  Dauid.  Ab  bofiibut  Dauidis 
discrime».  Sauli  artes,  et  fratu.  Ce/e» 
bra  tit*  a  Dauide  Ioua. 


Prxcinendum  *  de  columba  procul  g 
P  p  4  uiuta 

«)  arlla.ru  ad  exfeidium  Dathanis  et  Abirami.      p)  Deus  mib'i  pro  multisadeft. 
q)  mihi.        r)  fe  ipfum  adloqu  tar.    »)  de  ipfo  Datiide,  qui  inter  cmanco  » »am- 
quam  columba,pijc  rncru obmutefctbat. 


6eo 


PSALMORVM 


?r.^.-y.;9. 


M 


muta  Dauidis  fegmentum, 
quum  eum  Palaeftini  Gethae  ce- 
pisfent. 

Ifereremei ,  Deus :  nam  me 


opprimunt  horaine»,adfidue 
'acriterimpugnantes.  Op- 
primn  it  aduerfani  mei  adfidue, 
nam  niulti  me  fumma  ope  oppu- 

<  gnanf.       Equidem  meis  periculn- 

5  fis  (emporibus  tibi  conlido.  t  In 
Deopromisfa  laudabo:  in  Deo  fi- 
duciam  habern,  non  metuam ,  ne 

fquidmihi  faciant  rcortales.  Ad- 
fidue meis  rationibus  ncgotium 
txhibent ,  fuas  omnes  cogitationcs 
in  meam  perniciem  confcrentet. 

-Coeunt,  delifcfcunt,  mcos  calces 
obfcruant ,  fcilicct  raw  nccis  aui- 

S  di.  Delice,  Dcus,  homines  iratos, 
qui  habcnt  in  nequitia  pcrfugium. 

9  Tu ,  qui  mcas  vagationcs  numcra- 
tas  habes,  «  refer  nieas  lacrimal  in 
tujm  facculum ,  hoc  eft,  in  tuum 

iccommcntarium.  Ita  retro  agen- 
turhoftcsmei,  inuocante  me ,  qui 

1 1  fciam  a  tnc  flare  Deum.  In  Deo 
promisfa  laudabo:    in  Io'ia   pro- 

ta  lahndabo.  In  Deo  fiduciam 
habens  non  metuam  ,  nequid  mihi 

13  faciant  mortale*.  Tibi,  Dcus.vota 
debeo,  tibi  foluam  gratiarum  aclio- 

t4ncs,  qui  meam  vitam  a  mortc, 
hoc  efl,  mcos  pedes  a  cafu  lie  defen- 
dieris,  vt  ingrediar  coram  Deo  in 
luce  vfuoi  ufti. 

PSAL.    LVII. 

•DiMt.fii  aitfufli*  ,  preen  pro  eus/'ene.     Ho- 
n    atrc.tiit'.       /ou.in.i  -.:•  mp/omtur. 
Lit.iei  <ij  louam  bene  mirentem 

I  Pnrcinendum  ne  corrumpe  Daui- 
dis fegmentum ,  quum  Saulum 
fugeretinfpelunca. 
a  "Tk  /fTfereremei ,  Deur,  miferere 
V I  mei  tu,  in  quo  animi  fiduci- 
am habeo,  in  cuius  alarum 


vinbra  fiduciam  habeo ,  dum  trans- 
it  iniuumnitas.         I:  111113 

fupieimim,  Deum  mearutu  rrans- 
a&orem  rerum  :      qui  vterur  de  4 
carlo,  quo  me  defendatabinimia, 
qua  opprinior,  Scla  :  vfecur  Deus 
fua  dementia  atque  fide.      Vcrfa-  $ 
tur  inter  leones  vita  mea :    iaceo 
inter  incendiaritim    genus  horai- 
num,  quorum  et  dentes  fpicula  funt 
atque  fagittx ,  et  lingua  gladiusa- 
cutus.      Euchcre  fupra  cdos ,  De-  6 
us ,  cuius  gloria  toto  pitef  orbe  ter- 
rarum.         Retc  meis  componunt  7 
grcsfibus,    ad  meac  vitx  ruinam : 
cauant  ante  me  lcrobem     in  quam 
nu.iiam  cafuri  funt  ipli.         Sela. 
Compofito  fum  animo,  Deu<:,  com-  8 
polito    fum    animo  ad  canendum 
modulate.      Expergifcere  mea  glo-  0 
ria  :  expcrpfarctuhliumet  citha- 
ra  :  expergifcar  priino  mane.     Ce- 10 
lebrabo  te  apud  nationes ,  Domine, 
teapud  populos  cantabo  :       cuius  11 
dementia  ad  caclos,  cuius  fides  ad 
aethram  vsque  porrigitur.      Eue-i* 
here  fupra  cxlos,  Deus,  cuius  gloria 
toto  patet  orbe  terrarum. 

PSAL.    LVIII. 

A.iftnlitorum  prrnicies.  Oui  finu  adftn- 
tiintlum.  Vlwdtflam  in  s!i:s  tirp/orat 
a.lfiiSIu4.   Piovum  gauJia  ,    impiomm  in 

Prxcinendum  ne  corrumpe  Daui- 1 
dis  fegmentum. 

VErenecertc  iufta  pronuntiaa 
tis?  ex  aequo  iudicatis?  o  ge- 
nus humanum.    Immoetani-j 
misiniquitatesagitatisinterris,  et 
manibus  iniuriam  libratis.      De-4 
fleclunt  impii  iam  ab  vtero :  errant 
ab  aluo  matris  faffiloqui.      Vene-  f 
mini  habenf,quale  anguis  venenum 
eft:  quale  furdx.  afpidis,  qux  fibi 
atircm  obturat ,  ne  magi  vocem  au- 
diat,  diuini  incantamentorum  pe- 
riti.        Deus,  elide  corum  dentes  $ 

in 


»)  Stabit  Deus  prcmiifi? ,  idque  Isudabo. 
*)   memoreito  mearumUcrimarum, 


Vide  anlmaduerCa  in  l'ulmo  ijg. 


Pf.  58. 59.  <fo. 


L  I  B  E  R  ir. 


601 


in  ipforum  ore ,  leoninos  maxilla- 

7reseuelle,  Ioua.     Diffluant,  vta- 

qua:  accidateis,  quodfagittasinir- 

8  ritum  iaculanti :  quod  liniaci  in 
Iimum  abeunti :  quod  mulierisab- 

9  ortui ,  qui  folem  non  vidit.  *  Ac 
veluti  fi  cuius  oliaj>  fpinas  nondum 
fenferint,  fie  illi  tamquam  crudi  per 

loiram  vexentur.  Lactabuntur  bo- 
ni vifo  fupplicio,  fuaque  vefiigia  in 

1 1  imptorum  fanguine  Iauabunt.  At- 
que  ita  confitebuntur  homine?,  bo- 
nis esfe  fru&um ,  Deumque  esfe, 
qui  terras  moderetur. 

PSAL.    LIX. 

In  discrimine  Daaid  «d  Iouam.  H-oflii'-m 
rabies.  Duuidis  candor.  Spes  in  Ioua 
cert  J.    In  hoftes  disfipandos  preces. 

1  Praecinendum  ne  corrumpe  Daui- 

dis  Tegmentum,  quum  mifisfet 
Saulus,  qui  eius  domum  cuftodi- 
rent,  eius  occidendi  causfa. 

2  T"\Efende  me  a  meis  hoftibus,  mi 
■    1  Deus ;   contra  meos  infeftos 

3  •*-^  me  protege.  Defende  me  a 
maleficis ,  me  ab  hominibus  tuere 

4  fanguinariis.  Etenim  meae  vitae 
infidianrur,  coeuntes  contra  me  ho- 
mines praeualidi,  nullo  meo  delicto 

5  aut  peccato ,  Ioua.  Nullo  meo  vi- 
tio    concurrunt,    feque    parant. 

6  Tu  vero  age,  mihi  obuiam  veni,  et 
hxc  adfpice,  Ioua  Deus  armipo- 

7  tens.  Deus  Israelitarum ,  exper- 
gifcere  ad  vindicantes  gentes  o- 
mnes ,  nulla  in  quemquam  perfido- 
rum  ac  maleficorum  vfurus  miferi- 

8  cordia ,  Sela.    Qui  vefpere  reuerfi 


turo.       Noli  eos  interimere,  ne  13 
hoc  mei  populares  obliuifcantur  .• 
agita  eos  tua  vi ,  atque  deprime ,  o 
propugnatornofter,  Domine.    Ob  14 
fui feel  us oris,  ob fuoriim  didta la- 
biorum  capiantur  in  fua  fuperbia, 
propterque  periuria  et  meudacia, 
qux  comminifcuntur.  Sela.     Con- 15 
ficefeuere,  confice,  etinnihilum 
eos  redige,vt  intelligatur,  Deum  es- 
fe inter  Iacobidas  dominantem  ad 
vltimas  terras.  Sela.      Qui  vefpere  15 
reuerfi  ftrepunt,  vrbemque  circum- 
eunt,  vt  canes.      Qui  ob  cibum  va- 1 7 
gantur ,  et  nifi  faturati  ringuntur. 
Ego  vero  tuam  canam  potentiam,  ig 
tuamque  benignitatem  mature  re- 
fonabo :  qui  mihi  munimento  per- 
fugioque  fueris  in  meis  periculo- 
fis  temporibus.        Te  meam  po- 10 
tentiam  cantabo,  quiDeus  fisme- 
uspropugnator,  Deus  erga  me  cle- 
mens. 


PSAL.    LX. 

Ad  Iouam  gratiarum  affio.  Popufin  pro- 
pter peccata  multtitu* ,  ad  frugem  redttns, 
confirmative.  Vicloric  fpes.  louantpro- 
miifionis  conflantia. 

Praecinendum  ad  rofam,  oraculum,  1 
Dauidis  fegm^ntum  docendum : 
quum  certauit  cum  Mefopotami- 
anis,  Syrisque  Spphenes,  reuer- 
fusque  Ioabus  occidit  Idumae- 
orum  in  valle  falls  duodecim 
millia. 

DEus,   qui  nos  adfpernatus  i-t 
racunde  disfipafti,    reconci- 


liare  nobis.    '  Tu  regionem  » 
ttrepunt,  vt  canes,  vrbemque  cir-    hanc   impresfionibus"  concusfifti. 


9  cumeunt ,      et  heu  qualia  ore  vo 
munt,  gfadios  habentes  in  labris,  fi 

loquis  audiat.      At  tu,  Ioua,  ludis 

1 1  eos,  deridens  gentes  omnes.  *  Ti- 
bi  vires  meas  acceptas  fero,  Deo 

lapropugnatorimeo,  Deo  erga  me 
fua  dementia  vfiiro,  Deo  mihi  in 
aduerfarios  meos  exe,mplum  edi- 


medere  eius  calamitatibus :  nutat  e- 
nim.  Tuos.  durfrer  traclafti,tastrum  ^ 
vinum  bibere  nos  cogens,     Praefia  - 
tui  metuentibus  fignum ,  *ad  arcus 
effugiendos,  vteuadant  tui  dilecli : 
defende  nos  ifta  dextra ,  mihi  exo- 
ratus,       Promittit  Deus  in  fuo  fa-  5 
crario,   quae  laeter:   diuidam  Si- 
A  P  P  5  che- 

*)  pereantwate.mrnatara,  vt  fi  carries  ex  ollaexuahancur  femicrud*.  y)ignem, 
qui  fieri  folet  ex  fpmis.  y     D 


Cot 


PSALMORVM 


tt.60.6t.6t.63. 


chemam,  vallemquc  Sochothadi- 
7  metiar.      Metis  eft  *  Gaaladus, me- 
tis ManasTes ,  et  Ephfaimus  mei  ca- 
pitis hi  •nanienfuin  :     ludas  meum 
S  eft  imp  <ium:     «Moabus  msuma- 
henum  riuarrum:  ad  Idumum  ia- 
ckManm  calceamentum  •  fu  mi- 
ni, Pa!«<ftina,  adoream  acclama. 
9  Quis  me  ad  vrbem  liftet  muni:.im  ' 
quis     perducet    ad      Idumrum? 
quumtunos,  Deus,  reieccris,  ne- 
que  cum   noftris   profi  ifcarc  co- 

10  piis  ?  Fer  nobis  au.ulium  con- 
tra pcricnlum:    quando  vana  eft 

11  humanatutela.  FerDcumfortia 
patrabimus,  eonollros  protcrente 
perduelles. 

PSAL.    Lxr. 

lnuoc.u-ua  Damidt  Ion*.      biierimen  tm- 
mine:.     I  ,:t/pitCbri- 

fiirtgnnm.  .  ■■■ah. 

I      Prrcincnduni  fidibtis  Dauidis. 
:  H,  Deus,  meatn  guerhno- 

niam,  attende  meis  preci- 
5  -— ^ bus :  quite* ex  vltimis  im- 
plorj  tcrris ,  cum  a-iimi  argrimo- 
nia :  peruehc  me  in  rupem  rae  Tub- 

4  lhniortm.  Nam  tu  mea  fiducia 
cs,  validaque  turris  aducrfus  ho- 

5  (tern.  Maneboin.tuo  tabcrnaculo 
in  perpetuum,  tuarum  fretus  ala- 

6  rum  pr-rfidio.  Tncnim,  Deus, 
mea  vota  exaudis  ,  tu  posfesfionem 
das   tuum    nomen     retiepentibu». 

7  Aetatemttatiiregisaiiice,  vteius 
g  anni  pcrpct  icn'ur  f.rcul;>.      Habi- 

tet  aeternum  apud  Deum  ,  fub  c!e- 
o  racivir  fideiquecuftodia   Ita  mum 
cantabo  nomen  in  perpetuum,  meis 
votis  quotidte  folucndis. 


>      1  • 

•E 


PSAL.    LXII. 

Oujjif.i  /u  Jn*n  fit  ntbit  eonfofatlo.  O- 
horts.tio  ni  eoleudnm  loujm.  Dei  ijttum 
pntenti.i  ,  turn  i/cmeiittii  imia. 

pi.rcinenda  Ieduthuni  cautio  Da- 
uidis. 

s.)  Galnaditit  Manasfcnfei.     <0  Moab 
uttutem.    *)videPf.  €\.    c)hoc<fl, 


SAne  in  Deo  mens  animus  adqui-  2 
efcit ,  a  quo  Deo  mea  falus  pen- 
dec.      Sane  is  meum  numen  et3 
falus  eft  ,  et  eiusmodi  munimen- 
turn  ,  vt  nihil  admodum  commo- 
uear.     *Quonsque  in  me  iniurioft  4 
eritis  vniuurfi  peri  mere  me  conan- 
tes,  tamquam  parietem  inclinan- 
tern  ,  tamquam  conuulfam  maceri- 
am  ?    Sane  de  me  de  ftatu  deiicien-  5 
do  confulrant :  falfique  ftudiofi  ore 
bene,  pcclore  male  precantur.  Sela. 
Atramc-nin  Deo  adquiefce,  animc  6 
mi :    nam   in  eo  lita  eft  mea  fpes. 
Sane  is  nictun  numen  et  falus  eft,  et  7 
eiusmodi  munimentum,    vt   non 
commoucar.    In  Peo  n^ea  falus  eft  8 
atquc  gloria :  mcr  pore.tfi.r  numen, 
mea  fiducia  in  Deo  eft.   Ci  confidite  9 
omni  tempore  mortales:  effiindite 
apud  eum  veftros  adfcelus,    qui 
Dcus  eft  noftra  fiducia,  Sela.     Sane  10 
ad  "ovanancs  eft  :cuus  hominum, 
adeo  friuolnm  quiddam  eft  mortale 
genus ,  vt  fi  fimul  in  ftarera  ponan- 
tur.  fint  ipfa  va. urate  I?  'iores.    Ne  II 
confidite  fraudibus  et  rapinis :  ne 
vos  v;quc  adeo vanosprar bete:  opes 
fi  adfluant,  ne  in  eas  anirmrm  inten- 
ditc.         Vnum   pronuntiat  Dcus,  1* 
id  quod  ego  non  femel  andiui ,  Dei 
esfe  porentiam.      Tuamque,  Do-  *5 
mine,  esfe  benignitatem ,  qui  pro 
fuoquemque  facta  remunereris. 

PSAL.    LXIII. 

Infolitudi»eDanid,  txful,  profugwt.ad fu- 
Oirrrrtdi  ciiftrtj.  louanti  j'anSltt.u  im- 
mmflt.  EiMM  fxce;itatio  fuauu.  Pr»xi- 
mum  inimicorum  exadmm. 

Dauidis  cantio,  quum  esfet  infil-t 
uisludacae.  1  Reg.  »3, 14. 

DEus,  qui  meus  cs  Deus,  ego  % 
tc  vigilanter  requiro,  te  a- 
ntmo  fitio:  te  ipfo  corpore 
defidcro,  infqualida,  torrida,  fiti- 
culofaque  terra.  Te  quafi  in  fano  ^ 
ccntemplor,  tux  potentix  et  glo- 
ria videndx  gratia.      Te ,  cuius 

man-3 
cat  ctlduma:os|tad  infimam  redigam  fer- 
mez. 


PC  63.64.6,-. 


LIBER  II. 


603 


::: 
it 

mi 


,:■ 


manfuetudo  eft  vel  vita  melior,  his 

5  labiis  comraendo :  atqueita,  dum 
viuara,  collaudabo,  manusintuo 

6  nomine  attollens.  Equidem  mihi 
adipe  quodamniodo ,  et  pingni  fa- 
tiari  videor,  dum  te  ore  cum  labio- 
rum  modulatione  laudo.      Quan- 

7  documque  mi  memor  in  meo  cu. 
bili,  detepervigiliascogito.  Nam 

8  mihi  fu  auxilio  es ,  in  cuius  alarum 

9  vmbra  ouo.  Tibi  animo  adhxreo, 
qui  me  tua  dextra  fustines.        Qui 

iQveromejevitae  moliuntur  exitium, 
ii  ad  telluris  ima  deuenient :   ferri- 

1 1  que  mucrone  trucidati ,  eamdem 
cum   vulpibus    fortem    ftibibunt. 

12  At  rex  per  Deum  laetabitur,  ^per 
quern  quicumque  iurant,  gloria- 
turi  funt,  falfiloquorum  oribus 
obftru&is, 

PSAL.    LXIIII. 

Contra  xhulentos  precatio.      Detraflorttm 
ingenia.    Nan  remota  eorttmdem  ruina. 

Praecinenda  Dauidis  cantio. 
T^Xaudi,  Deus,  orationis  meae 
hi  vocem  -•  ab  hoftili  terrore  vi- 
.  '^-~^  tam  meam  tuere.      Subtrahe 
3  meimproborum  conatui,  infultui 
maleficorura.       Qui  fuas  linguas 
*  vt  enfes  acuunt ,  dirorum  fpicula 
_  verborum  iaculantes.      Vt  ex  oc- 
culta in  homines  integros  colline. 
antes,  eos  de  improuifo  figant,  *  ni- 
ghil  tale  metuentes.       Confirmant 
fefe  ad  rem  malam ,  de  absconden- 
dis  pedicis  confultantes ,  folliciti, 
nequis  eas  animaduertat.      Com- 
7  minifcuntur  iniqua ,  quae  exeogita- 
ta  perficiant ,  et  quidem  adhibitis 
ad  id  penitisfimis  cuiusque  mentis 
g  fenfibus,       Sed  eo  figet  eos  telo 
Deus,  vt  inexfpeclatis  percutian- 
tur  i&ibus.      Adeo  vt  perculfis  ex 
^earelinguishaefitent,  eosquicum- 
0  que  viderint.     Quo  vifo,  homines 
omnes  Dei  praedicabunt  opus,  eius- 
j  que  faclum  rite  perpendenr.   Turn 
boni  gaudebunt  in  Ioua,  eique  con- 


fident gloriantes    omnes    mcnte 
probi. 


PSAL.    LXV. 

Ad  Imtam  Dauidis  gratiarum  atlio.  p0. 
f  uli  folatium  pofl  calamitates.  A  Deo 
fccundatur ,  et  attenuaturfolum. 

Praecinenda  Dauidis  cantio  mufica.  I 

Tlbideftinatalauseft,  Deus  in* 
Sione,  votaque  foluenda  funt. 
Ad  te,  qui  preces  exaudts,  3 
mortales  omnes  conuenienr.      Me  4 
quidem  vltiorum  negotium  fupe- 
rauerat,  fed  tu  delicla  noftra  expias. 
Beatus,  quem  tu  deligis,  et  coo.  5 
ptas :  in  tuis  habitaturum  portici- 
bus,  fatiandum  tuae  domus,  tuaefa- 
crae  cellx  bonis.      Tu  nobis  miri-  6 
ficaaequitate  indulges,  Deusnoftrae 
falutis,  qui  es  omnium  terrae  fini- 
urn ,  et  mari  remotorum  fiducia. 
Qiiimontes  tua  virtuteconftabilis,  7 
accin&us  fortitudine.     Qui  pelagi  8 
murmur  coerces,  murmur  eius  vn- 
darum,  tumultumque  popalorum. 
Cuius  prodigiaformidant,  qui  vs-o 
quam  habitant :    qui  et  matutini 
ortum,    et  vefperum    exhilaras. 
Qui  terram  curando,  perpetuan- 10 
deque  multum  locupletas,  diuino 
riuo  aqua  pleno  hominibus  fru- 
menta  fuppeditans.     Sic  enim  earn  f  1 
paras,  dum  fulcos  eius  irrigas ,  gle- 
bas  deprimis,  cam  imbreemollis, 
eiusque  germina  fecundas.      An-  u 
nonam  bonis  tuis  ornas,   tuique 
gresfus  manant  vbertate.     Manant  1 3 
faltuum  pafcua,  collesque  laetitia 
cinguntur.      Veftita  plana  pecudi- 1 4 
bus ,  etfarre  valles  obdu&a^hilari 
cantu  perfonant. 


PSAL.    LXVI. 

Ad  omnes  mortales  Deuid  vti  celebretv.r  Io- 
ua. Formidabilu  impio  Dei  virtu*.  Ad 
fopulum  adhortatio  quo  faudetur  QeiiZ, 
Adgratim  agendth  bejli*. 


, 


d)  quem  qui  coiunt.  Q»em  enim  colunt  homines ,  pcreumdcmiuraref-Icnc 


Prat. 


6^4 


PSALMORVM 


Pf.  66. 67. 68. 


I  Pijfcinenduni  carman  mulicum. 
ptOnatc    Deum     totus     orbis: 

a  ^  Cantatc  noniinis  ems  gloiiam, 
^landisei  pr.eitantes  honorem. 

3  Dicite  Deo ,  o  quam  homnda  funt 
tua  ta<3a.<>  tibi,  propter  magnitu- 
dincm  tuae  potent ,  ttti  fubikiun- 

4  tur  hoftes.  Te  vniueifus  orbis 
terrarum  colet ,  atque  cantabit :  tu- 

5  um  nomen  cantabit.  Adefte,  con- 
fidcrate  Dei  opera ,  quam  lit  erga 
genus  humanum  natura  mlrtfiCUf, 

6  c  Mare  conuertit  in  ficcum:  traie- 
clum  eft  tinmen  pcdibus,  nobis  ibi 

7eo  Isctantibus.  Qui  fua  virtute 
dominatur  xternum,  oculis  ita  gen- 
tes  fpcculans,  vtfe  contumacy  non 

8  efferanr.  Sela.  Commendate,  po- 
puli,  Deumnoftrum,  cius  lauda- 

9  tionis  voce  pcrfonantcs.  Ql'i  no- 
ftrasvifadonat  animas,  pedes  no- 

loftroslabare  non  pasfus.  ExpertUf 
es  tu  quidem  nos,  Dcus :  no9ex- 
plorafti,  ficutexploraturargentum. 

II  Nos  in  retia  emfti:    nos  cruciatu 
l»  f  latcnnn  adfecifti.      Homines  mi- 

pofmfti  capitibns  noftris ,  venimus 

per  i;;ucs  et  per  aquas:  et  idem 
1 3  nos  in  vbertatem  eduxifti.      }'CI}U 

am  in  xdem  tuam  cum  victimis, 
I4iiiea  tibi  vota  perfuluturus ,    quae 

labiis  nuncupaui ,  quae  ore  promifi 
1 5  in  meis  aduerfis.       Victiinas  tibi 

pingues  immolabo ,  cum  arietino 

Diffitu:  faciam  cum  hircis  boues. 
i6St!a.    Adeste,  auditc,  dumnarro, 

omnes  Dei  reuerentes,  qui  mihi 
17  pi-.i  nitcrit.  Eum  ore  inuocaui 
igct  lingua  fubucxi.      Quod  fi  cu- 

iuspiara  criminis    mihi   confeius 
fuisfcm,  non  exaudiui,fet  Domi 
19 nus.      Atqui  exaudiuit  Dens,  ad 
vocem  tneae  precationis  intcntus. 

10  Gratia*  ago  Deo,  qui  ineas  preces 
nonrepudiarit,  neque  fuam  niilu 
n.-auerit  clementiam. 

'  PSAL.    LXVII. 

Dsuid  populi  nomnc  ad  {•«(*.      Expetita 

iuuant  regni  ampiitudo. 

•  )  ExituscxAegypto.    /)  gtaui.    &) 

pai.iij.8. 


Prarcinenda  ridibus  cantio  nmfica,  1 
G.  carmen  Ierc-miv  et  Hezechie- 
lis,  captiui  populi,  quumesfent 
piofechiri,  H. 

DEns,  miferere  noftri,  etno-* 
bis  fane,  tuo  nos  llluftrando 
vultu.  Sela.        Vt  in  terris  3 
tua  ratio,  vt  apud  omncs  gentes  tua 
cognofcaturtutela.        Te  populi, 4 
Dens,  celebrent,  te  populi  celebrent 
vniiu  rfi.         Gaudcant    ouentque  > 
nationes,  quod  populos  ex   vrquo 
regas,  et  nationes  modererc  per  ter- 
ras. S.!a.       Te  populi,  Dens,  ce-6 
lebrcnt,  te  populi  celebrent  vniuer- 
fi.       Edentc   fnum  terra  prouen-7 
turn,   Deus  nobis  Dcus  faueatno- 
fter.      Faucat   nobis  Deus,  eum- 8 
que  omnes  terrarum  traclus  reue- 
reantur. 

PSAL.    LXVII1. 

In  prtfiottr.tet  hofits  vtclort*  Daaidis. 
Ad  lnuam  puttarum  tclio.  Eunjiotx  Ae- 
gypt».  In  [nneltm  loutmeritn.  Ccfnmi- 
tatwncnm  ttnel/rtt  ,  felltitatis  cum  Imt 
no.  Sionit  feliiii.it.  D.r.niiii  in  ho- 
flem  fsaor.    Ltmdcndm  latin. 

Prxcinenda  Dauidis  cantio  mufica.  1 
*S  T^Xfurgct  Deus,  disfipabuntur  a 
|H  cius  nodes,  fugientqueante 
*-^eumeiusoforcs.   Vtfumusa, 
disiicitur,  ftc  eos  illc  disiicict :  vt 
liquefcit  igni  cera,  fie  a  Deo  per- 
ibuntimpii.     Boni  verogeftienteS4 
gaudebnntapud  Deum,  truentur- 
que   voluptate.        Canite  Deum,  5 
cantatc  nomen  eius:  extollite  eum, 
qui  polis  vehitur ,  cuius  nomen  eft 
in  Ioua :  et  apud  hunc  lartitia  ge- 
ftite.      Pater  eft  pupillorum,  pa-  <$ 
tronus  viduarum  :  Deus  in  fuo  fa- 
cro  domicilio.      Deus,  quiAfoIi-7 
tarios  domi  collocat,  compedibus 
vin6tos  educit :  quum  interim  re- 
bellatores  fiticulofa  loca  incolant. 
Dcus,  quum  tuo  populo  prxires,g 
quum  per  fclitudinem  incederes : 
Sela.    Terra conticmifcebat,  ipll-9 
quccaeliflucbant,  ad  illiuslinaitn- 

fis 
videhu»u«Pri.lmidccIarationcm.  *)  ride 


II 

*; 


¥r.6$.69. 


L I  a  t  r  11. 


605 


**&,{ 

"-T~. 
~'.Zi\ 

m 
Km 
v,tc-l 
tintr. 

'■"-. 
!>■•*• 

Itflt 


cat 

Jn 

a  pcr- 

fajtB, 

ton 

sen 

■3 
iitf 

::.  R 

I 


fis  Dei  praefentiam ,  ad  Dei ,  Israe- 

0  litarum  Dei  prxfentiam.  Tu  *  plu- 
uia  magnifice  tuum,  Deus,patri- 
monium  confpergebas,  fesfumque 

1  recreabas ,  atque  illic  tux  confe- 
dere  copiae,  te,  Deus,  (quaetua 
bonitas  eft,)   inopibus  profpici- 

*  ente.  Suppeditabit  Dominus  ar- 
gumentum  nuntiis  niagni  exercitus 

3  mulieribus :  cesfere ,  cesfere  co- 
piarum  reges ,  et  domi  refides  fpo- 

4!ia  partiuntur.  Etiamfi  iacue- 
ritis  inter  cortinas ,  fimiles  colum- 
binarum  eritis  alarum,  argentei 
colons,   plumis  in  aurum  viren- 

5  tibus.  Profligatis  quidem  in  ea 
ab  omnipotente  regibus  erit  ipfa 

6  niuofo  Salmone  candidior.  Mons 
Dei  mons  eft  fenilis ,  mons  tumi- 

7dus,  mons  eft  fertilis.  (Curin- 
folefcitis,  montestnmidi?)  mons, 
in  quo  Deus  amat  habitare ,  quern 
ipfe  loua  incolet  in  perpetuum. 

8  Iouae  quadrigae  funtnon  femel  de- 
cern millia:  multiplicia  millia,  in 
quibus  eft  Dominvis  finaienfis  in 

£fano.  Adfcendis  in  alrurn :  capti- 
uos  abducis :  donis  fungeris  inter 
homines ,  et  quidem  etiam  contu- 
maces ,    vt  permaneat  loua  Deus. 

oLaudetur  Dominus  in  dies  in  nos 
munificus,    noftrae  Deus    falutis. 

1  Sela.  Qui  Deus  nobis  Deus  efl  ad 
falutem ,  et  Iouac  Domino  ad  mor- 

*  tis  exitum.  Sane  Deus  caput  trun- 
cabit  hoftium  eius,  verticem  co- 
matum  verfantium  in  fuis  crimini- 

S  bus.  Dominum  ( inquit )  ex  Ba- 
fana  retraham ,  retraham  ex  pelagi 

4  gurgitibus :  vt  et  tu  tuos  in  hofti- 
um fanguine  pedes,  et  tui  canes  eo- 

5  dem  linguam  lauent.  Spe&atur 
tuus  incesfus ,  Deus ,  incesfus  "mei 

6  Dei ,  mei  regis  in  fano ,  praeeunti- 
bus  cantoribus ,  feqiientibus  fidici- 
nibus,  in  medio  pulfantibus  tym- 

7pana  puellis.  Collaudate  Deum 
Dominum  gregatim ,  vos  ex  fonte 

8  Israelis.  Princeps  adfit  pufillus 
Beniamin,  et  iudaei  proceres  in  pri- 


mis,  proceres  Zabulonii,  proceres 
nephthalenfes,       Conftituit  tuam  20 
Deus  tuus  potentiam.-   confirma, 
Deus ,  quod  nobis  facis.    Ob  tuum  30 
fanum  tibi  Hierofolymam  munera 
reges  adferent.      Territa  gregem  31 
lanceariorum,   rempublicam   eo- 
rum,  qui  funt  quafi  tauri  quidam 
inter  populorum  vitulos,  demerfam 
inargenti  fegmentis,  profliga  po- 
pulos  certandi  cupidos.      Adueni-  31 
ent  ex  Aegypto  laudisfimi  quique. 
Aethiopia  Deo  manus  fuas  curret.  33; 
Terreftria  regna,  canite  Deum  134 
cantate  Dominum.  Sela.  Qui  caclos,  35 
qui  antiques  caelos  iniidet ,  vehe- 
mentem  fua  voce  fonitum  daturas. 
Tribuite  Deo  potentiam,  k cuius  36 
excellentia  eft  erga  Israelitas,  et 
inaethere  potentia.      Qui  Deus  in  37 
fuo  mirificus  facrario ,  Deuslsrae.     - 
litarum,    potentiam  viresque  dat 
populo  diuinitus  fortunato. 


PSAL.    LXIX. 

Lament  ans  Dauid ab  bofievexatm.  Fideles 
rogati,  ne  recedant  ab  adfliclo.  Contutr.e- 
lic  propter  Deum  accept*,  lottainuocatu* 
a  Dautde.  Ex  libtoviu  de/eti.  Laudan- 
diu  loua.   Chrifti  regnum. 

Praecinendum  ad  rofas  Dauidis. 

COnferua  me,  Deus,  in  aqua 
de  vita  periclitantem ,     de- 


raergor  in  tantam  paludis  vo- 
raginem,  vt  nullum  fit  fundum: 
venio  in  tantam  aquae  profundita- 
tcm ,  vt  fluctibus  obruar.      Mihi  . 
et  guttur  clamandi  lasfitudine  ran- 
cum  eft ,  et  oculi  Deum  meum  fu- 
fpiciendo  deficiunt.      Me  plures,  - 
quam  funt  mei  capitis  capilli,  ode- 
runt  immerito :  tot  me  hoftes  in- 
iuria  incesfunt ,  vt ,  **  quod  non  ra- 
pui,  tamen  reddam.      Deus,  tu  ^ 
fcis ,  an  lira  in  vitio ,  neque  te  mea 
latent  crimina.      Ne  in  me  pudeat  - 
eos ,  qui  in  te  fpem  habent ,  Domi- ' 
ne  loua  armipotens ;  ne  ignominia 

adft- 


»)  iniiraeiita* manna  dcplueba».  k)  cmfimdabit.  Ovid.Deut.3j.  ad  fin.   m~)  im- 
merito  dem  poena*. 


*c<S 


FSALMOR  VM 


Pf.69.70. 


adficianturinmetuicupidi,  Deus 
S  Israelitarum.        Nam  tua  causfa 

infamiam  fustineo,  faciem  ignomi- 
9  nia  tetfam  habens.      Alienus  et  ex- 

tranci!?  meis  habeor  fratribus ,  ea- 

10  dem  mecum  made  natis.  Quo- 
niam  tux  domus  ftudio  conficior, 
tuorumque  conuiciatorum  conui- 

11  ciis  impetor.  Quodque  me  fiebi- 
liter  iciuniis  adtligo,    hoc   mihi 

I  a  probro  datur.  Et  dura  centone 
pro  vefte  vtor,  fum  eis  diclerio. 

13  De  me  fabulantur  in  curia  fedentes, 
et  cantilenas  habent  inter  pocula. 

14  Ego  vero  ateprccibus,  Ioua,  con- 
tcndo,  tempore  acccpto,  Deus, 
vt  pro  tua  iingulari  dementia ,  mi- 
hi, (  qux  tux  tutelx  fides  eft, )  exo- 

15  reris.  Eripe  mc  ex  Into ,  ne  fub- 
mergar :  liberer  a  meis  oforibus,  ex 

16  aqux  profunditate.  Ne  me  ilu- 
dhis  obruat  aqux:  ne  gurgeshau- 
riat,  ne  hiatu  abforbeat  voiago. 

I^Exaudi  me,  Ioua,  pro  tua  tarn  be- 
nigna  dementia:  pro  .tarn  pracfian- 

18  ti  kumanitate  refpicc  me ,  ncue 
mc  tuum  auerfare ,  qui  fum  in  pe- 
ricuJo:      propcra    exaudire    me. 

19  Accede  ad  vitam  meam  vindican- 
dam ,  me  propter  hoiks  meos  red- 

20  ime.  Tu  mcum  probrum  ,  pu- 
dorem,  et ignominiam  nouifii,  ha- 
bes    omncs  aduerfarios   meos  in 

*l  confpe6hi.  Cor  mihi  probro 
rumpitur:  anxius  cxfpec~to  com- 
miferationem,  qux  nulla  eft:  con- 
folationem,   quam  nullam  adipi- 

a»  fcor.  Quin  mihi  pro  cibo  fel, 
et  fitienti  acetumporriguntbiben- 

43  dum.  Sit  eis  appofita  menfala- 
queus,  et  pacatisfima  quxquc  de- 

a4  trimentofa.  Caligent  oculis,  ne 
videant,  eisque  latera  iugiterob- 

aj  tundc.  Elfunde  in  eos  tuambi- 
1cm ,  et  eos  ardenti  ira  opprime. 

X6  Fiatcorum  habitatio  deferta,  ne- 
jnine  in  eorum  domiciliis  habi- 
ts tante.  Quandoquidem,  quern  tu 
cecidifti,  infe&antur,  fauciorum 
tuorum     dolorem      adaugentes. 

a  j  *  Eorum  vitia  vitfis  accumula,  neue 


in  tuam  veniant  iuftitiam.        De-»9 
leantur  exlibro  viuorum,   neque 
iufti9   adferibantur.        Me    vero  30 
inopemetxgrumtua,  Deus.pro- 
tegat  tutela.        Laudabo  Dei  110-31 
men  carmine ,  eum  gratiis  agendis 
magnificans.      Id  quod  erit  I0UX3» 
gratiui,  quam  bos,  quam  taunts 
cornutus  cornipe».         Quo    vifo  33 
lxtabuntur  inopeg,    Dei  ftudiofi 
mente  viuent,        quod  exandiat  34 
pauperes  Ioua ,  vin&os  fuos  non 
contemnens.      Eum  cacli  atque  tcr-  35 
rx,  eumniaria,  quaequeincisino- 
uentur  omnia ,  collaudabunt.      Si  36 
quidem  Deus  Sionem  conferuabit, 
vrbesque  Iudxx  conftruet,  vt  ea 
incolaturet  posiideatur.     Eamque37 
tcnebit  ciu»  cultorum  progenies, 
et  eius  amatores  nominis  habita- 
bunt. 

PSAL.    LXX. 

Subfid'tHin  a  Deo  poflulatum  in  boflci.  Vt» 
dclium  quanta  gaud  t  a  ex  Dauidis  abfolu- 
tiane. 

Pr<f cinendum  Dauidis  ad    admo- 1 
nendiun.  G.  ad  Seruet  me  Do- 
minus.  H. 

DEus,    ad    mc   defendendum,  % 
ioua,  ad  mihifubueniendum 
feftina.      Turpiter  fruftren-3 
tur,  qui  mex  neci  ltudcnt:  fade 
retro  cedant  mei  maleuoli.      A11-4, 
fcrant  hoc  impudentix  fux  prxmi- 
nin,  vt  vertantur,  qui  duSHtant 
oho,  oho.      Hxfultcntet  Ixtentur  j 
id  te  omnes  tui  ftudiofi,  fempcrque 
didUtent,  magnificandum  esfe  De- 
uih,  amatores  tux  tutelx.        Mihi^ 
veroinopiet  paupcri,  Deus,  pro- 
pcra, qui  mens  es  propugnator,  at» 
que  liberator,  Ioua,  ne  cundare. 


PSAL.    LXXI. 

1h  Alfaloinum  prd/idium  a  Ioua.  Et  iuue::is, 
etfenex  Deum  inuocans  Dau'td.  Fidei con- 
ftantia.  Poflangoret' quanta  a  Deo  fola- 
tia.  Pro  merit U  ioliatti  adjeuam  afti* 
gratiarttm. 


G.D* 


I,... 

pk 


9» 


■  r1.71.7a. 

G.  Dauidis  cantio  Ionadabitarum, 
eteorura,  qui  primo  in  captiui- 
tatem  du£H  funt.  H. 

Jbi  Ioua  confido ,  ne  fruftrer 
vmquam.      Pro  tua  iuftitia 


b  1   U  b  l\      AX. 


007 


•T 


defendc  et  libera  me :  praebe 
rnihi  aurem ,  fie  vt  me  conferues. 

3  Esto  rnihi  pro  finna  rupe ,  in  quam 
me  Temper  recipiam:  tu  qui  me 
mandas  conferuandum ,  qui  mihi 

4  rupiset  arrises  loco.  Mi  Deus,  li- 
bera me  ab  impiorum  manu ,  ab 
iniquorum  atque  feuorum  manu. 

5  Nam  tu  mea  fpes  es ,  Domineloua, 

6  mea  lam  a  teneris  fiducia.  Te 
nixus  fum  iam  ab  vtero  :  tu  me  ex 
meae  parentis  ventre  extraxifti: 
in  te  mea  perpetuatur  laudatio. 

7Equidem  multis  fum  quafi  porten- 
tum  quoddam :  fed  tu  mihi  firma 

8  fidentia  es.  Tuis  plenum  laudi- 
bus  os  et  honore  continenter  ha- 

9  beo.  Ne  me  reiice  tempore  fene- 
£hitis :  ne  me  viribus  eftetum  de- 

to  fere.  Etenim  contra  me  delibe- 
rant  hoftes  mei:  quique  meam 
vitam  captain,  in  nunc  modum  con- 

1 1  fultant :  Deus  eum  deferuit :  per- 
fequendus  eft,  etcapiendus,  dum 

12  nuilusdefendit.  Deus,  noli  a  me 
abesfe,  mi  Deus,  ad  mihi  lucent- 

1 3  rendum  feftina.  Pudore  confician- 
tur  meae  vitae  aduerfarii :  infamia 
et  turpitudine  cooperiantur  ,  qui 

I4meo  malo  ftudent.  Ego  vero 
fpem  perpetuo  fouens,  adtuastot 
laudes  addam.  Ore  tuamadfidue 
5  iuftitiam   et   vi&orias 


exponam, 
,  quarum  ignoro  numerum.      Obi- 
bo  fortia  Domini  Iouae  facinora, 
tuam  folius  iuftitiam  commemo- 
rans.      Deus,  tu  me  a  puerisdo- 
'cuifti,  et  ha&enus  tua  praedico  mi- 
^racula.      Ne  ad  fenectam  quidem 
*et  canos,  Deus,  me  defere,  dum 
tuum  »  brachium  pofteris,  dum  tu- 
am futuris  omnibus  praedico  virtu- 
f   tern :    et  arduam,o  Deus,  iuftitiam, 
v  qui  Deus  tarn  magna  facis ,  vt  fis  in. 
I0  comparabilis.     Qui,  quum  raihi 

*)  vires.    •)  fcilieet  Euphratc, 


multa  exhibuisfes  aduerfa   atque 
triftia,  mihi   vitam  reconciliatus 
defenderis :   qui  me  ex  ima  tellure 
reconciliatus  cxtraxeris :    qui  me-  as 
am  amplifkaueris  magnitudinem : 
qui  me,  pacatior  fa6rus,recreaueris. 
Egoquoque  te  inftrumenfo  nablo,*a 
tuamfidemcelebrabo,  mi  Deus,  te 
cithara  cantabo,  o  a ugufte  Israeli- 
tarum.      Teouantibus  cantabo  la-  »3 
bris ,  atque  animo ,  quern  redeme- 
ris.      Nee  non  lingua  tuam  totos»4 
dies  meditabor  iuftitiam,  quod  tur- 
pif  er  offenderint ,  qui  mihi  malum 
moliebantur. 


PSAL.    LXXII. 

Preces ,  vt adueniat  regnum.  Pax,  etpio- 
rum  frejuaitia  ftitura.  Gentium  cultm 
adfeiuatorem.  Regni  chrifliani  opulentia. 
Eiiudem  monument/t.  Ad  louam  gratia- 
ruin  tifiio. 

De  Solomone.  G.CantioDauidij.//.  | 

DEus ,  iura  tua  regi ,  iuftitiam 
tuam  regis  fiiio  da.      Popu-  % 
lum  tuum   ex   aequo,    tuos 
inope9  ex  iure  iudicabit.       Ferent  3 
monies  pacem  populo ,  et  colles  iu- 
ftitiam.     Hominibus  patrocinabi-  4 
tur  inopibus :  tuebitur  genus  pau- 
perum,fraudatores  attenuans.    At-  £ 
que  ita  dum  fol,  etdiutius,  quam 
luna  durabit ,  aeternis  timebere  fae- 
culis.      Erit  quafi  defcendens  in  5 
detonfa  prara  pluuia,   vt  terrain 
irrorans  imber.      Florebunt  eius^ 
tempore  boni,  multaque  pax,  donee 
definat  esfe  luna.      Imperabitque  g 
ab  altero  raari  ad  alterum,0  a  flumi- 
ne  ad  extremum  terrae.    Ei  filuanip 
fuccumbent,  eiusque  hoftes  lingent 
puluerem.     EiCiliciae  infularum- 10 
que  reges  munera  penfitabunt :  ei 
Arabes  Sabaeique  ftipendium  adfe- 
rent.      Eumque  colent  omnes  re-i  \ 
ges,   omnes   ei   gentes  feruient. 
Liberabit  enim  conquerentes  pau-  \% 
peres,  et  defenfore  carentes  inopes. 
Tenues  miferabitur  et  egenos,  pau- 1 3 
perumque  viteBJ  tuebitur ,     eos  a  14 

fraii< 


6o8 


PSALMOKVM 


Pf.  7».  73- 


fraudc  et  iniuria  vindicando,  ct  co- 
rum  fanguincm  inprctiohabendo. 

15  Viuct,  cique  fuppeditabit  aunim 
urabicum,  et  pro  eo  fientadlidux 
preces,  cum  q.otidianis  in  cum 

■6  faufti*  ominatiombus.  Fietque, 
vt  farris  pugilli  terrae  mandan  iru- 
tfii»  in  montano  vertice  ftrepat,  vt 
Libanus,   rlorentibus  lerreftrium 

■  7hcrbaruni  more  ciuibus.  Erit 
nouien  eius  in  perpetuum  :  quam- 


diu  fol  manebit ,  eius  fama  propa- 
gabitur:    in  eoque  fibi  placebunt 
oinncs  gentes,  euui  beatum  feren- 
tes.    Laudetur  Ioua ,  Deus  Israeli- 18 
taruni,  Deus  loins  mirificus.    Lau- 1 9 
dctur  et  eius  gloriofuin  nomenin 
zternum ,  eiusque  gloria  repleatur 
vniucrfus  orbis  terrarum :     etiam  io 
atqueetiam. 

eoM  .  recationcs  Dauidis ,    Ifjci 


PSALMORVM  LIBER   III. 


PSAL.    LXXIII. 

riorum  con  fol  ath  dum  adftt<£unt«T  gaudtn- 
ttbunnahi.  Imrrobi  pint  tnfetix  s  pto- 
rum  beatut.  Lxt:u<  vtt*  vita  *  Jtiu.it- 
tans.  VtxMlo  probi  g.tu.iinte  improb: 
Spirttu.u:.  /.'  ftnu-tto. 

,  Afaphi  cantio. 

ESt  quidcm  bonus  Israelitis De- 
us, mentc  puns.    Verumcgo 
fere  pedibus  deflexi , 
a  propemodumlabefaciato,      quod 
indignarerinvecordes,  resimpio- 
ruin     profperas     animaduettcn». 

4  Non  fiint  enim  neccifitates ,  quae 
«os  enecent:  fedvigentvalentque. 

5  Humanis  laboribus  non  agitantur, 
oequc  cum  ceteris  clades  pariuntiir. 

6  Itaquefuperbia  torquari,  iniuftitiz 

7  amiclu  paUiantur.  Eii  oculi  pne 
obefitate  promi   ;nt,   animi  vota 

s  fuperant.  OccaUuerunt,  atrocia- 
que  loquuntur  facinora ,  fattldiolc 

o  loquuntur.  Et  ore  czldi  attin- 
gunt ,  ct  lingua  pcragrant  terras. 

10  Proptereaeorcdiguntui  illilM  ho- 
mines ,  quaii  vndantibus  fluchian- 

11  tes  in  aquis,      vtinhuncmodiim 
ratiocinentur :  fcilicct  hxc  intejli- 
git  Deus,  fcilicet habctiiorum co- 
ll gnitionein  fupremus.      En  impii 

hi,  inhacvitafortunati,  opes  con - 

Ijfcquuntur.         Nx  ego  fi ultra  ct 

mentem  meam  expurgo ,  et  nianus 

14  innocentia  perluo ,  quum  quoti- 
dianas  calamitates,  adiiduaque  pcr- 

15  fcram  fupplicia.  Si  hunc  in  mo- 
dum  argmnentari  cogito:  en  in- 


iuriam  facio  (/ fuorum  filionrmge- 
neri.      Itaque  hoc  mihi  perfpicerc  16 
conanti ,  videbatur  arduum.    Do- 17 
ncc  j  ingresfus  in  Dei  fanftiiarium, 
confidcraui  illoruni  exitum.       E-|g 
niniucro  tu  in  lubrico  collocatoi 
dciicis  incxitium.    Adeo,  vt  quam  19 
repentina  dcleticalanhtate,  horri- 
bili  modo  conficiantur.        Vtfo-xo 
mnium  cuanefcit  expergefacjtis ,  fie 
tu  eorum  imaginem,  Ioua,  in  ciui- 
tatc  aboles.      Sed  mihi  cor  erat  in  ai 
ferraentOj  meique  renesexftimula- 
baiuur.      Adeo  apud  te  bardus  etx» 
impentus,  adcoque  brutus  eraru. 
Quum  apud  te^ea  femper  conditio-  »3 
Ik  (im,  vt  tu  me  dextra  mca  pre- 
henfutn ,     tuo  confilio  ducas ,  dc- 14 
inde  ad  honorem  cooptes?      Ec-aj 
quern,  execptote,  vcl in czlis ha- 
bco,  vcl  intcrris,  quern  adamem/ 

ut  licet  corpus,  corque  meum,  »$ 
mei  cordis  numen  eft,  mcaque  con- 
ditio, Deus  in  perpetuum.     Nam  »^ 
ceitc  pcrituri  funt,  qui  a  terece- 
dunt :  perdes  omnes ,  qui  ateme- 
retricio  more  deficiunt.       Mihijg 
vero  fuauis  cum  Deo  familiaritas 
eft,  (iduciam  inte,  Domineloua, 
collqcatam  habenti ,  tuis  tot  operi- 
bus  cnarrandis. 


I 


PSAL.    LXXII1I. 

I'opiit't  /amtnt.uio  de  templt  rntna.  Hofli- 
urn  crudclltoA.  louana  btnignitM.  Li- 
ucr.ittofperata.  In  bofles precatio.  F«- 
dttii  dttini  commemoratto. 

Aft- 

•  }  fc  Dei,  hoc  eft.  homines  pii.  ViJePfal.  Ky.ij.     ?)  quafi  Deo  cwr*n0B  fine, 
f)peniuucowcmplaWiDei  mentem  arcanumque  conlilium. 


Pf.74.7j.70. 


LIBER  IH. 


609 


nia 
flfe 


Db 
on 

; 


1 

sin 


Afaphi  inftitutio. 

CVr ,  o  Deus ,  tan  ta  ira  in  ones 
tuorum  pafcuorum  exarfifti. 


vt   eas   prorfum    reieceris? 

4  Memento  ciuitat is  tux ,  quam  olim 
comparafti :  nationis  tui  patrimo- 
nii, quam  vindieafti :  montisillius 

gSionis,  quern  incolis.  Incede 
fublimis,  ad  euertendos  funditus 

4  omnes  facro  nocentes  hoftes.  Per- 
ftrepunt  tui perduelles ,  pofitis  fuis 
fignis ,  hoc  eft  tropxis ,  in  mediis 

£  tuis  curiis.  Ita  vt  videantur  in 
denfas  arbores  alte  fccures  inimitti . 

5  lamque  eius  valuas  bipennibus  fi- 
>2  mul ,  et  malleis  demoliti ,      inie- 

cerunt  ignem  in  tuum  facrarium, 
humi  poliuto  tui  nominis  taberna- 

$  culo.  Et  habentes  in  animoea  fe- 
me  I  depopnlari,  cremarunt  omnes 

p  Dei  curias  in  hac  regione.  Signa 
noftra  non  videmus :  non  iam  va- 
tes  ,  non  nobis  adeft ,  qui  fciat  quo. 

10  usque  duratura  fint  hxc.  Quous- 
que  tandem ,  o  Deus,  conuiciabun- 
tur  aduerfarii ,  profcindent  hoftes 

1 1  nomen  tuum  ?  cur  iftam  inaiumi, 
cur  dextram  intra  finuin  tuum  o- 

I  a  mnino  contrahis  ?  quum  fis  iam 
olim  Deus  rex  nofter,  victoriarum 

13  per  terras  auctor.  Tu  diuulfo 
jfta  potentia  mari,  capita  a  cetorum 

14  in  aquis  perfregifti.  Tu  disfeclis 
b  balxnx  capitibus,  earn  filuanorum 

a  15  popnlo  dedifti  ad  paftum.  Tu 
fontetn  flumenque  expresfifti  :  tu 
vehementia  exficcauifti  c  flumina* 

16  Tua  dies,  ipfa  tua  nox  eft :  tu  lucem 

17  folemque  condidifti.      Tu  omnes 
fnJj        terrarum  ftatuifti  terminos  t  xfta- 

\J  ]g  tern  tu  hiememque  creauifti.  Me- 
mineris  huius  tarn  contumeliofi  ho- 
ftis ,  o  loua ,  et  infanorum  homi- 
num  tuum  nomen  profcindentium. 

19  Ne  prode  feris  vitam  tux  turturis : 
noli  perpetuo  gregis  inopum  tuo- 

ao  rum  esfe  immemor.  Specta  fcedus, 
quandoquidem  refertx  funt  terra»    VT 

%i  latebrx  domiciliis  iniuftitix.  Eftice,     IX 
ne  turpiter  abeant  tenues,  vt  inopcs    A  ^ 


et  pauperes  nomen  tuum  laudent. 
Agedum,  Deus,  agetuamcausfam:** 
memento  ignominix ,  qua  te  quo- 
tidie  adficiunt  infani.  Ne  itn-»3 
memor.efto  vocis  aduerfariorum, 
tumultus  infeftorttm  tuorum  cre- 
fcentis  adfidue. 


PSAL.    LXXV. 

Sematorir  ingeniiim  et  a  patrt  virttn.  £)e- 
hnrtatur  omnes  propbeta  ,  ne  quid  in  Chri- 
ftum  cogitent.  Impiormn  .cafiu >  et  piu- 
rumfelidtM. 

Prxcinenda,  ne  corrumpc,  Afaphi  1 

mufica  cantio. 
d   A  Gimus  tibi  gratias,Deu§,  tibi  2 
/A  gratias  agimus,cuius  prxfens 
•*-  ■■■adeft  nomen  tua  narrantibus 
miracula.     Quum  certum  tempus  3 
adeptus  fuero.equidem  ex  xquo  iu. 
dicabo.    Disfoluitur  et  tellus,  et  o-  4 
mnes  eius  incolx,  cuius  ego  confta- 
biliuicolumnas,  Sela.    Edicovefa-5 
nis,  ne  infanite .-  et  impiis,  ne  cornu 
efferte.     Ne  tam  alte  iftud  efferte  6" 
cornu ,  loquentes  ceruice  prxfra» 
€ta.     Nam  nee  ab  ortu  occafuue,  7 
nee  a  meridie  proficifcitur  excel- 
lentia.      Sed  rerum  Deus  arbiter,  g 
nunc    deprimit,    ilium   extollit. 
Habet  enim  in  manu  loua  calicem,  9 
rubente  vino  plenum  turbido ,  vn- 
de  fundit  ille  quidem ,  fed  ita ,  vt  e- 
ius  expresfam  fxeem  bibant  omnes 
terrarum  impiL      At  ego  Iacobi-10 
darum  Deum  in  xternum  cantans 
prxdicabo,      Et  impiorum  omnia  1 1 
rumpamcornua,  booorum  corni- 
bus  extollendis. 


fium, 

m)  Acgyptiorum.   *)Pharaoni$.   c)  lordanem.  d)  vide  Pfil2g. 


PSAL.    LXXVI. 

Gddes  inimicoruttt  coram  vrbe  fancl*.    Lit*- 
dandtu  loua.    Diuina  potentia ,  fit»  et 

laudat tones  pioruttt. 

Prxcinenda  fidibus  Afaphi  mufica  1 
cantio  G.  in  Asfyriosf/. 

Otus  eft  in  Iudxa  Deus,  ma- a 
ni  apud  Israelitas  nominis 
!ftque  in  Solymis  eius  tento-  3 


610 


PSALMORVM 


Pf.  76.77  78. 


^  rium ,  ct  in  Sione  domicilium.     I- 

bi  fiegit  arcuum  fpicula,  ct  clipeos, 
5  ct  enfes ,  et  bellura ,  Sela.    Tu  cla- 

l lores,  ct  generofior,  quam  funt 
C  inontani  prxdoncs.      Direpti  funt 

niaenanimi  «  fuo  fomno  fopiti,/ncc 

inuenere  tot  bellatorcsfuasmanus. 
^Adtuas,  Deuslacobidarum,  minas 

confopiti  funt  et  quadrigarii  ct  e- 
gqni.       Tu,  tu  adeo  tcrribilis  es, 

vt  ante  te,  quandocumque  irafeeris, 
oftare  qui»  posfit?      Quo  de  cxlo 

fententiampronr.ntiame,    tellus  i- 

I  c  pfa  territa  filefcit :      infurgente  ad 

judicium  Deo ,  ad  defendendos  o- 

I I  nines  terrarum  inopes.  Sela.  Nam 
tibi  rabies  hominum  laudi  eft:  tu 
exfuperantibus  furoribus  decora- 

I4ris.  Voucte,  etvota  foluiteloux 
Deo  veftroomnes  eius  nccesfarii: 

i  -  adferfe  nuinera  terribili.  Qui  po- 
tentibus  praccludit  fpiritum ,  for- 
midabilis  regibus  terrarum. 


r 


PSAL.    LXXVII. 

fn  dtrumnit  Votes  hmentans ,  infomnit. 
JoHiinj  tn  vatein  benejicta.  Spes  confola- 
tionu  a  Deo. 

,Pra:cinendaIeduthuniAfaphi  can- 
tio. 

"Nuocatus  voce  mea  Deus ,  mea 

voce  inuocatusDcus  mihi  aulcul- 

tauit,      qiium  esfem  in  angu- 

"  ftiis ,  Dominum  oraui,  fuppurante 

rodhi  meo  vulnere  Hue  intermis- 

fionc,  animo  meo  confolationem 

*  refpuente.      Meraor  ciam  Dei  tur- 

bidus,  etcogitabundus,  animo  fefe 

5  cruciante.  Sela.      Et  g  te  meorum 

cuftodiamoeulorumagente,  ficad- 

gficiebar,  vt  nihil  loqucrcr.      Sed 

prxteritum  tempus ,  prifcos  annos 

n  rcputans ,      recolebara  meam  can- 

tilenam  nochi,  cum  mente  mea  co- 

gitabundus,  animo  hunc  in  modum 

£  fcifcitante.       Adeone  in  perpetu- 

umadfpernaturDominus,  vt  dein- 

p  ceps  fauturus  non  fit  \      Prorfum- 

♦)  occul.  /)  nonpotuetunt^cfiftcre,    g 
rubri.    »)  fulmina. 


ne  finita  eft  eius  dementia  ?      De-  io 
fieruntne  eim  promisfa  in  omnia 
fxcula?       Oblitusne    facilitatem  1 1 
Deus,  mifericordiam  fuam  prxira- 
cundia  cohibet?  Sela.      Turn  co-  \i 
gitans  mihi  fperandam  esfe  vicis- 
litudinem  dextrae  fuprerai ,      me-  13 
moria  repetebam  Ioux  naturam, 
recolendis    tuis  prifcis  miraculis, 
tuaque  tot  facinora  recogitani ,  de  14 
tuo  iic  ratiocinabar  ingenio.    Tu,  15 
Deu» ,  te  fancle  gerii,  cui  Deoquis 
par  Deus  eft  ?     Tu  mirifke,  Deus,  1$ 
tuam  apud  populos  ostendifti  po- 
tentiam ,     dum  tuos  potenter  vin- 17 
dicafti,  iacobilofephiquepofteros. 
Sela.      />Vidcriint  aquae  te,  Deus,  ig 
viderunt  aqux  trepidantes ,  cohor- 
rentibus  iplis  fluCtibus.       Qiium  19 
quidem  nubes  aquis  manarent :  nu- 
bilafragorem  ederent,  tua  i  tela  fer- 
rcntur :      tuum  in  aethere  tonitru  10 
fonaret,  fulgura  corufcarent  per 
mundum,  tellus  tremefacla  cohor- 
refceret.       Tu  per  mare  menfu«2i 
iter,   per  vaftas  ingrcsfus  aquas, 
tuis    non    exftantibus    vefligiis, 
tuostamquam  ones  per  Mofem  etift 
Aharonem  duxifti. 

PSAL.    LXXVIII. 

Ad  populates  Vates.  Beneficia  hue  in  po* 
fmbm  coU,ita.  Rebellto  ludcorum  in  De- 
urn.  CalamitM  popttti  in  prilio  propter 
impietatem.  Qui  Jtmu/ando  quMrant  lo- 
uam.  Calamities  Argypti  a  loun  pro 
pefulo  Judeoxum.  Area  in  Philifltu. 
Ephraimitit  negleclu  lndeorumfauor. 

Afaphi  inftitutio. 

AVdite,  mcipopulares,  meam 
difciplinam,  prxbete  aures  o- 
rationi  meac,  aperiam  os4 
tneum  in  fententiam ,  antiqua  elo- 
quens  xnigmata.  Quae  auditio-a 
ne  didicimus,  narrantibus  noftris 
patribus,  non  celabiranseorum^ 
prognatos ,  enarrandis  poftcrorum 
generiloux  laudibus,  potentia  et 
editis  miraculis.      Sanxit  enim  a-- 

pud 
)  infomnit.    h)  fcilicctintraieftuiTuns 


Pf.78. 


LIBER  111. 


(Sir 


pud  Iacobeos  oraculum,  legeinque 

6  tulit  apud  Israclitas.  Qua  prae- 
cepit  maioribus  noftris ,  vt  ea  fuis 

7  natis  declararent ,  quae  fciat  po- 
fteritas,  quique  procreandi  fucce- 
dent,   fuis  porro   natis  cnarrent. 

g  Quo  fuam  in  Deo  fpem  collocent, 

diuinique  moris  haud  immemo- 

9  res,  eius  praecepta  tueantur :      ne- 

que  fint,  quales  eorum  maiores, 

natio  degener    atque  contumax: 

natio  vecors ,  et  anitni  erga  Deum 

loinfidi:       Ephraimitae ,  armatifa- 

gittarii,  terga  verterunt  tempore 

II  dimicandi.        Non  conferuauere 

Deifoedus,  exeiuslegc  viuere  re- 

j    lacufantes,    eiusque  morumimme- 

mores,  et  miraculorum ,  quae  eis 

13  exhibuerat.        Qui  quidem  apud 

eorum  maiores  mira  fecerat  in  Ae- 

4  gypti  agro  tanenfi.  Eos  mare 
partitus  traduxerat,  aquis  quafiin 

5  aceruum  congeftis.  Et  per  nu- 
beminterdiu,  totasque  nodes  per 

6  lumen  ignis  duxerat.  Turn  dis- 
ci u  (Is  in  folitudine  cautibus ,  vndas 
eis  adfatim  dederat  ad  bibendum. 

7  Et  prolectis  ex  rupe  laticibus ,  quafi 

8  fluuiorum  corriuauerat  aquas.  At 
illi  in  eum  peccare ,  fupremum  ir- 
ritare    in    defertis    perrexerunt. 

9  Deumque  animis  tentarunt ,  cibum 
oad  viclum  poftulando.      Et  Deo 

obloquentes ,  ita  dixerunt :  num- 
quid  poteritDeus  menfam  in  foil. 
«  1  tudine  inftrucre  ?  Efto ,  cautem 
percusfit,    manatque  lympha,   ct 

'  exundant  liumina  :  num  et  panem 
fuppeditare  poterit,  autcarnisco- 

ipiam  fuis  facere?  Itaque  ea  re 
audita,  indignato  Ioua ,  exarfit  in 
Iacobidas  ignis ,  et  in  Israclitas  £e- 

!  uitum  eft :      qui  Deo  diffifi ,  eius 

\  tutelae  non  confidisfent.  Ergo  il- 
le  fublimi  imperauit  aetheri ,  aper- 
tisque  caeli  foribus ,  eis  mannam 
ad  vefcendum  depluit ,  et  caelefte 

\  dedit  frumentum.  *  Tarn  nobilem 
panem  comederunt  homines ,  mis- 
fo  eis  ab  illo  commcatu  ad  Catie- 


., 


tfi 


30 


A)locupletisfimo$; 


tatera.      Turn  a£io  per  caelum  eu- 
ro, immisfoque   vi  fua   auftro, x? 
pluit  eis  carnes  puluere  crebriores, 
alatas  aues  marinis  numerofioret 
arenis.      Quas  in   media  eorum 
caftra  iniecit,  circum  eorum  taber.  *9 
nacula.      Igitur  quum  vefcentes 
fefe  ingurgitarent,  ab  illo,  quae  con. 
cupiuerant ,  adepti :    nondum  cu-  a 
piditatem  depofuerant,  adhuc  fu- 
um  in  ore  cibum  habentes ,    quum 
eosadgresfaDeiira,  intofecit  eo- 
rum k  vn6tisfimos  quosque,et  Israe- 
litarum  lec-ttsfimos  edomuit.      At 
quum  fie  quoque  peccare  perge-  ^ 
rent,  non  adiungenteg  eius  mira- 
culis  fidem,      ille  eorum  aeuum,. 
celeriter,  eorum  annos  perniciter 
confumfit.      Quod  fi  quando,  eo,. 
interficiente,    eum    requirebanf, 
Deoque  refipifcentes  inuigilabant : 
recordantes,  Deum  esfe  ipforum  ,5 
numen,  Deum  fupremum  ipforum 
vindicem:        quamuis   ore  eum», 
fallerent,  etlingua ei  mentirentur : " 
non  bene  erga  eum  animati,  ne-aa 
que  in  eius  fcedere  fideles :      ipfe  VL 
tamen  exorabilis,  data  venia,  eos 
non  perdebat :  faepeque  iram  fu- 
am coercens,  non  totam  bilem  fu- 
am incitabat,    memor,eoscarnem4Q 
esfe ,  fpiritu  abeunte ,  neque  rede- 
unte.      Qiioties  eum  in  folitudi- 
ne irritarunt.?  quotics  ei  in  defer-41 
tisnegotiumfacesferunt?      et  ite- 
rate Deum  tentauerunt,  auguftols-4* 
raelitarum  praefcribentes  ?        im- 
memores  eius  mantis,  turn  quum  e- 4? 
os  ex  periculis  vindicarat.    Qui  fua 
in  Aegypto  ostenta ,  in  agro  tanenfi  44 
prodigia    ediderat.        Eorumque 
verterat  amnesin  fanguinem,itavt4» 
flumina  non  biberentur.      Immi- 
ferat  eis  et  infefta,  qux  eos  con-45 
ficerent,  et  ranas,  quae  peruafta- 
rent.      Et  bruchis  fruges  eorum, 
et     Iocuftis    laborem    addixerat.47 
Et  grandine  vites ,  et  imbre  congla- 
ciato  peremerat  fycomoros.      Et4& 
eorum  veterina  grandini ,  et  peco-  49 
0.9*  n 


612 


PSALMORVM 


Pf.78.79. 


5* 


5? 


57: 
5& 


e0 ra  prefteribus  expofuerat.  Vfus 
erat  in  eos  irae  fuae  feruore ,  indi- 
gnatione,  feueritate,  et  afperitate, 

z  ,  opera  malorum  angelorum.  La- 
xauerat  in  eos  irac  fuae  impctum, 
ct  nihil  parcens,  quo  minus  eorum 
anima»  neci  dederet ,  eorum  vitam 
pefti  addixerat.  Omniaque  in 
Aegypto  primogenita  ,  primordia 
virilitatis  in  /  chameis  domiciliis 
occiderat.  Et  deportatos  inde 
fuos  tamquam  ones ,  veluti  gregem 

-4  per  deferta  deduxcrat.  Atque  im- 
perterrif os  tuto  perduxerat,  eorum 

,5  hofiibus  mari  obrutis.  Ft  in  fuos 
facros  fines  adduxerat,  in  montem 

-5  ilium  fua  dcxrra  quxfitum.  Exa- 
dtisque  eorum  gratia  gent  ibus ,  is- 
racluicas  tribus  in  illarum  collo- 
cauerat  domiciliis,  hereditate for- 
te cisdistributa.  Atilli  fummum 
Deum  tcntando  cxafperarunt ,  eiu9 
moniu  non  conleruantcs.  Re- 
troque  ccdcntt9  praeuaricati  funr, 
vt  ipfornm  niaiores  •   inuerfi ,  vt 

-gfallax  arcus.  Et  cumfuisfacellis 
irritaiunt,  fuisque  fimulacris  in- 

(5c,  cenderunt.  Q110  auditoindigna- 
tus  Deus,  ct  ab  Israclitis  magno- 

g ,  pcre  abhorrens ,  Siluntis  tentori- 
um defcruit ,  quod  tabernaculum 

g2  apud  homines  collocaueraf.  ■  Su- 
amque  potentiam  captiuitati,  fu- 
um  decus  hoftili  expofuit  manui. 

5,  Et  ferro  fuos  obiecit,  indignatus 

<j4in  fuum  patrimonium.  Eorum 
et  iuuenes  igne  confc&i  funt ,  ct 

6  -  virgincs  » inglorise.  Saccrdotes 
occubuere  ferro:  nee  viduisdefle- 

gg  ti  funt.  Ac  quafi  ex  fomno  ex- 
eitus  Dominus,  velut  heros  a  vino 

6*  vocifcrans ,  0  hoftium  fuorum 
cerga  cecidif ,  aeternam  eis  impo- 

fljnens  ignominiam.  Et  repudiato 
lofephidarum  tabernaculo,  impro- 
bataque    Ephraimitarum     tnbu, 

(fydelegit  tribum  iudaeam,  montem 

^gSionem  fibi  dile&um.  Et  fuum 
quam  magnirkc  facrarium  exftm 


xit,  in  terra  a  fe  fundara  in  after- 
num.       Deleetumque  fuum  Daui-  n  \ 
demacaulisarcesfiuit,      atque  ab-7i 
agendis  fetis  abduxir ,  ad  regendos 
fuos  Iacobeos,  fuumque  patrimo- 
nium Israelitas.         Quos  tile  fin--: 
ccra  mente,  peritisque  manibus  pa- 
uit  atque  duxit. 


PSAL.    LXXIX. 

Vatcs  populo  lamentans.  Vrbii  tt  funt 
ruina-  populi  **dct.  In  b'.fles  prti.itto, 
fro  populo  ttberundo.  Laudet  eruentu 
Dei. 

Afaphi  cantio. 

ODeus ,  gentes  tuum  adgresfae  1 
patrimonium  pulluunt  tuum 
facruni  fanum,    Hierofoly- 
mam  rcdigentes  in  rudera.      Tuo-  * 
rum  cadauera  cultorum  volucribui 
aereis,  tuorum  corpora  piorumbe- 
fi:is  obiiciunt comedenda  terreftri- 
bus.      Effundunt  eorumfanguinisj 
vndas  circum  Hierofolymam,  fepe- 
licme  nemine.     Sumus  vicinis  no- 4 
ftris  ostentui,  finitimis  derifui  et 
ludibno.    Qyousque  tandem  facui- 5 
es,Ioiia,  ifto  impetu  quafi  igne  exar- 
defcens  f      Ertunde  bilem  iftam  in  6 
gentes  ignaras  tui:  in  regna,  quae 
tuum  non  inuocant  nomen.     Nam  7 
confumti  funt  lacobidar,  eorum  ba- 
bitatione  vafiata.        Noli  in  nos8 
animaduertcre  pnrferita  commis- 
fa  :  propera  in  nos  vti  tua  miferi- 
cordia ,  nam  valdc  fumus  attenuati. 
Succurre  nobis ,  Deus  noftrr.  falu-9 
tis ,   tui    nominis  glorix   causfa : 
nosque  libera ,  et  noftris  peccatis 
veniam   da,    tui  nominis  gratia. 
Nc  quirant  gentes ,  vbinam  fit  no- 10 
fter  Deus''    cernatur  apud  gentes 
in  nofiris  oculis  vltio  effufi  tuo- 
rum fanguinis.       Veniat  in  tuum  II 
confpectum  gemitus    vinclorum: 
pro  tui  magnitudine  lacerti  reli. 
quos  fac  eos ,  qui  funt  morti  defti- 
nati.    Nofirisque  vicinis p  in  I inum  12 
feptuplo    repende     ignominiam, 
quam 


V)  apud  Aeeyptios ,  qui  funt  a  Chamo  prognati  per  Misraimum.     m  )  arc-n,  i«- 
Heris.n)  irinupt*..)  fc.l.cerlsuellutum,  vt  ct  £f».  11. 4-  vocantur./ )  penm». 


Pf.  79. 83.8*. 


LIBER  IN. 


6\> 


13  quamtibi,  Ioua,  inurunt.  Nos 
vero  tuus  populus ,  et  oues  tui  pa- 
fcui ,  te  in  omnem  faeculorum  per- 
petuitatern ,  tuas  enarrando  laudes, 
concelebrabimus. 

PSAL.    LXXX. 

Precer  ad  Jouam  pre  popu/i  beneficio ,  et 
falute.  CoUata  in  hominem  lout  merit». 
Luflutf-ro  rusna  Hterofulymt, 

I  Prxcinendum  ad  rofas  oraculum 
cantionis  Afaphi  G.deAsfyriisH. 
Paftor  Israeli  tarura,  aufcuita, 
qui  lofepheos  agis ,  vt  oues : 
chcrubis    infidens    adfulge. 

3  Apud  Ephraimitas ,  Beniamitas ,  et 
Manasfenfes  excita  tuam  fortitudi- 
nem,    et    nobis  fuppetias  veni. 

4  Deus ,  reconcilia  nos,  tuoque  vultu 

5  colluftra ,  et  falui  erimus.  Ioua 
Deus  armipotens ,  quein  ad  finem 
fucecnfebis      tuis      precantibus  ? 

6quos  tergeminarum  eibo  potuque 

7  lacrimarum  pafcis.  Tu  nos  fini- 
timis  q  certamen  expofuifti,  nofiris 

8  deridendos  hoftibus.  Deus  armi- 
potens, reconcilia  nos,  tuoque  vuj- 

9  tu  colluftra ,  er  faluti  erimus  Vi- 
neam  ex  Aegypto  transt  ulifti,quam, 

10  exa&is  gentibus,  plantafti.  Eique 
ita  purgauifti  folum,  vt,  aclis  radi- 

1 1  cibus,  repleuerit  terrain :  et  vm- 
bra  montes  operuerit ,  ramis  diui- 

lanasxquantibuscedros:  fuosque 
palmites  ad  mare,  fua  farmenta r  ad 

13  fluinen  vsque  distenderit.  Cur 
eius  diruifti  fepem ,  vt  ab  omnibus 

14  carpatur  viatoribus  ?  vt  ab  apris 
filueftribus  deuaftetur,  vt  depafca- 

I5tura  feris?  Deus  armipotens, 
reconciliare  quxfo :  adfpice  decae- 
lis,  et  hanc  vineam  refpice  atque 

16  cura :  vitiarium ,  tua  quod  dex- 
tracanfeuit,  fcilicetnatos,  quostu 

1 7  tibi  conflrmafti .  Conflagrat  igni 
fuccifa ,  ad  tui  vultus  truculentiam 

1  g  pereunt.      Adfit  ifta  manus  homi- 

nibus,  ifta  dextra  hominum  gene- 

19  ri,  quos  tu  tibi  confirmas.      Ne 


nos  a  te  recedamus,  fed,  a  te  confer- 
uati ,    nomen    tuum  inuocemus. 
Ioua  Deus  armipotens,  reconcilia ie 
nos ,  tuoque  vultu  colluftra ,  et  fal- 
ui erimus. 


PSAL.    LXXXI. 

Cohortati»  ad  ionanai  /nudes ,  beneficia  Dei 
commemarata.  Deofidens,  isfeiix.  It- 
raelite  pertinaces ,  ac  ceruicoji. 

Prxcinendum  ad  Gittith ,  Afaphi.  t 

OVate  Deo ,  potentix  noftrx :  4 
refonate  Iacobeo.  urn  Deum. 
Vtimint  cantione ,  adhibito  3 
tympano,  fuaiiiq<»e  cith^racumna- 
blo.      Clangite  in  nmiilunio  tu-  ^ 
ba,  nqftm  folemni  die  fefto.    Nam  . 
is  Israelirarum  ritus  eft,  iureDei 
Iacobeorum,       qui  id  inter  Iofe-  ^ 
pheos  oraculo  inftituit ,  quum  ter- 
raminuaderetxgypfiam,  vbiigno- 
tum  fermonem  audiebamus.  */Sub-  „ 
duxi  veftros  humeros  oneri,  ve- 
ftris  raanibus  a  figlina    dedu&is. 
Vosque  in  anguftiis  inuocantes  li-  g 
beraui ,  '  vobis  occultus  in  tonitru 
pofhilata  conccsfi  ,  quum  vos  ad  a- 
quam  inrgii  explorasiem.      Sela. 
Audi,  mi  populus,  dum  te  commo-  ^ 
nefacio  •  lsraelita,  fimihiobedies, 
non  habebis  alienum  Deum,  neque  IO 
peregrinum  Deum  coles.        Ego  1 1 
fum  Ioua  Deus  tuus ,  qui  te  ex  Ae- 
gypto deportaui ;  *  aperi  os  tuum, 
et  ego  id  implebo.      Sed  meus  po- 1  % 
pulus  mihi  didtoaudiensnonfuit: 
Israelitx  mihi  non  obtemperarunt. 
Itaqueeis  libidinum  fuarum  licerwf_ 
tiamconcesG,  vt  fuis  obfequantur 
confiliis.       Quod  fi    mihi  meuSj. 
populus  obediret ,  fi  Israelitx  meis 
graderentur  viis :      confeftim  eo-  f - 
rum  hoftes  domarem ,  co-uierfa  in 
eorum  aduerfarios  manu.     Subie- ,  ^ 


6tisque  eis  Ioux  inimicis,  durarent 
in  xternum,      me  eos  flore  pa-,» 
fcente  tritici,  et  melle   fatiante 
rusk. 

Qj,3  PSAL. 

9)  certatim  illudendos.     r)  fcilicet  Euphracem.     j)  verba  Dei.      t)  fciticet 
quum  legem  in  Sina  tradidit.  « )  tantum  accipe  ,  quod  dabo  »  «tte  pafcam. 


5r4 


PSALMORVM 


Pf.  8».  83-84- 


PSAL.    LXXXII. 

/1d/Fflens]ittdicibut  Iotta.    Indices  cafligans 
DcM.  Indicia  confident  loita. 

I  Afaphi  cantio. 

*  TT"VEus  adirat  in  confesfu  diui- 

1  no ,  in  medio  j1  diuorura  iu- 

a    -*-,  dicans.       Quousque  iudi- 

cabitis  inique,  ct  impiis  indul- 
3gebitis?  Sela.     Agitetenuhimpu. 

pillorumque  causfam,    inopcs  et 

4  paupcres  abfoluite.  Tenucs  et 
epenos  liberate,  eosabimpiorum 

5  defendentcs  iniuria.  Indodri  ira- 
peritique  funt,  in  tencbris  gradl- 
imtur,  nutant  omnia  terranini  fun- 

6damenta,  equidem  vos  vniiicr- 
fos  adpello  diuos,  et  Sup  re  mi  (ilios. 

7  Venim  tamen  vt  homines  rHorie- 
mini,  ~  vtque  quiuis  de  principibui 

8  cadctis.  Surge,  Deus,  iudica  ter- 
ras, tu  quigentcsomnesheicdita- 
te  obtenturus  es. 

PSAL.    LXXXiH. 

Vates  pro  populo   centra  potent i'finw  ho- 
Jies.     Contra  iflos  ,   vti  Deo  dtnt  ptrn*S 

dlglXM. 


urn,    qui  apud  Endor  deleti  fterco- 1  o 
rauerunt  humum.    Tracla  eorum  1 i 
duces,  vt  Orebum,  vt  Zebum,vt  Ze- 
bam  et  vt  Salmunam  omnes  eorum 
gubernatores,     qui  ftatuuntdiui- 1* 
nas  occupare  fedes.    Mi  Deus,vtere  13 
eis,  vtrota,  vtftipulaia&atavento. 
Vt  liluam  comburit  ignis ,  vt  mon- 14 
tes  incendit  flamma:       fictuiJIos  15 
tua  tempeftate  vexa ,  tuoque  turbi- 
ne per(urba.        Reple  vultus  eo- 15 
rum  dedecore ,  et  tuum  rcquiratur 
nomen,  Iona.      Fade  pcrturbcn-17 
turpei*petuo,  turpitcrque  pereant: 
vt  intelligatur ,  te  fohun  ifto  nomi- 1 8 
tie,  Ioua,  fupremumesfctotoorbc 
terrarum. 

PSAL.    LXXXIHI. 

y.-.tes  lamettttUU ,  quia  non  inttrjtt  cum 
piit  in  fano.  Laudantts  in  eccle/ia  Do- 
wn ferices.  Petit  \redtttt-H  in  vrbem. 
lleatu* ,  qui  Deum  coin. 

Prxcinenda  ad  Gittith  cantio  Co- 1 
ranidarum. 


Amabiles  tuas  fedes,  Ioua  ar-  z 
mipotens.    Conficior  animi  3 


1  Afaphi  cantio  mufica, 

a  f~\  Deus ,  ne  ccsfa,  ne  conniue, 

3  V  J  nc(Jue  nuie^'c ,  Deus.    Nam 

v-^  ecce  tumultuantur  holies  tui, 
4oforestui  caput  eiK-runt.     Contra 

tuum  populum  malitiofe  conful- 

tant ,  confpirantes  contra  tuos  inti- 

5  mos  in  nunc  modum :  agite ,  de- 
leamuseosexhominumgenerc,  ne 
amplius  memoretur  nomen  Israeli- 

6  tarum.  Nam  confpirant  vno  ani- 
mo ,  ifto  contra  te  fcedere,  1  taber- 
nacula  Idumaeorum  Ismaelitarum- 
que :  Moabitarum ,  et  Hagareno- 

■j  rum:     Gebalenfes ,  et  Ammonitae    opibus,  apud  Deum  111  Sione  ad- 

atque  Amalechitae -•   Palxftina  cum    parituri.      Ioua  Deus  armipotens,9 
g  Tyriis.       Asfyrii  qtioque  fefe  eis    audi  meas  preces ,  aufculta ,  Deu» 
coniunxere,  ^Lotoprognatisopitu-    Iacobidarum.   Sela.    Propugnacu- 
jdantes.    Faceis,  vtMadianitis,vtSi-    lum noftrum adfpice ,  Deus,  ettui 
far x,  vtlabini  apud  Cifonemfluui-    vn6U  perfonarn  refpice.        Prz- 10 

flat 
*)  videPfal.  7*.    y~)  gubernatorial,     z.)  vt  dignumeftprincipcjhoceft,  mor- 
talcs,  nondeosimmortales.   a)  Caftra ct porro  militcs ,  ct  populi.  i)  Ammo; 
nitis et  Moabitis.  c)  Adludit ad fontcm ,  cjucmMofes  elicuitexrupe. 


o 

^-^  defiderio  atriorum  lonx ,  et 
mente  et  corpore  ad  Deum  immor- 
talcm  ouans.       Etiam  pasfer  fibi  4 
domum  inuenit,   et  hirundo  ni- 
dura ,  vbj  pullos  fuos  ponat  tuas  ad 
aras ,  armipotens  Ioua ,  mi  rex  at- 
que  Deus.      Beati ,  qui  domi  tuac  5 
habitant,  te  continenter  collaudan- 
tes.  Sela.      Beati,  qui  eas  mente 6 
vias  tenent ,  vt  habeant  fitam  in  te 
potentiam.    *  Qui ,  fi  per  flebilem  7 
transeant  vallem/  earn  reddent  fon- 
talem,  etiam  cifternas  prxtexente 
pluuia.     Scmperque  proficient  in  g 


Pf.84-8?.  8$. 


LIBER  III. 


6i§ 


•1 


ftat  enim  dies  vnus  in  tuis  atriis, 

quammille:  malim  in  Dei  mei  do- 

.  moadlimenesfe,  quaminimpio- 

I*  rumtabernaculis  habitator.  Nam 
fol  et  propugnaculum  Ioua  Deus, 
Ioua  gratiam  gloriamque  confert 
iis,  qui  fe  gerunt  innocenter,  eis 

II  bona  non  denegans.  O  armipo- 
tens  Ioua,  beatus  homo,  qui tibi 
confidit. 

PSAL.    LXXXV. 

Populi  verbis,  agit  load  gratia*  Pates.  /»- 
uocat at  in  auxilium  Deut ,  delidorum  w- 
nia  pet feruaierem,  pi  arum  fa  Si  a. 

I  Prxctoenda  cantio  Coranidarum. 

4  d  yiffllifti ,  Ioua ,  terrx  tux ,  re- 
r\  uocatis  ex  eaptiuitatelacobeis. 

3  ■*■  Dediftituisveniam,  ohductis 
omnibus  eorum  peccatis.      Sela. 

4Cohibuifti  tantam  iftam  feuerita- 
tem ,  iftius  irx  ;feruore  coercito. 

5  Reconeilia  nos ,  Deus  noftrs  falu- 
tis ,  tua  aduerfum  nos  fxuitia  re- 

6  presfa.  Perpetuone  in  nos  defr- 
uies ,  iram  iftam  per  scterna  fxcula 

7  retinens  ?  nonne  tu  nos  reconci- 
liatus  conferuahis ,  vt  tui  Ixtentur 

(8  in  te .?      exhibe  nobis  tuam ,  Ioua, 

4  i   clementiam,  tuamque  defenfionem 

pprxfta.      Audio,  quid  promittat 

Deus  Ioua  ;  promittit  enim  pacem 

fuo  populo,  fuisque  piis,  ita,  vt 

ad  demeutiam  non   reuertantur. 

0  Certe  adeft  eum  reuerentibus ,  eiug 
prxfidium,  vt  habitet  in  noftra  ter. 

1  ra  gloria.  Pietas  verhasque  in- 
ter fefe  occurrent :  iuftitia  et  pax 

X  deosculabuntur  inuicem.  Veri- 
tas ex  terra  germinabit ,  et  iuftitia 

3  de  cxlo  exfiilet.  Ioua  quoque  bo- 
na dabit ,  et  terra  noftra  fuas  fruges 

4edet.  Ilium  antecedet  iuftitia,  in 
via  veftigia  ponentem. 

PSAL.    LXXXVI. 

Vates  adfliflus  ad  Iouam,  iouar.a  potentia- 
Gentium   ognitio  falutarit.      Prtfv    a4 

i)  confer  cam  Pfalm,  ioj, 


Iouam  pro  falute.      Querela  in  aduerfari- 
cs.   Mirifica  lout  dementia. 

Dauidis  precatio.  I 

Rxbe  mini  aurem  tuam,  et  ex- 
orare,  Ioua,  inopiatque  pau- 
peri.    Tuere  meam  animam,  z 
qui  plus  fum :  ferua  cultorem  tu- 
um,  mi  Deus,   tibi  confidentem. 
Miferere  mei ,  Ioua ,  qui  te  totos  3 
dies    inuoco.      Exhilara    meam,  4 
qui  tuus  fum,  animam,  quiadte, 
Domine ,  animum  attolio.     Nam  5 
tiiy  Domine,   bonus  et  facilis  es, 
et  ad  clementiam  procliuis ,    erga 
omneste  inuocantes.       Aufcu!ta,<5 
Ioua ,  meas  preces,  attentus  ad  me- 
am vocem  fupplicem :    qui  te  turn,  7 
quum  fum  inanguftiis,  imploro, 
quod  tu  milii  exorari  foleas.    Nul-  8 
ius  tibi  deorum  par  eft,  Domine: 
nulla  cum  tuis  fa&a  funt  comparan- 
da.      Omnes  a  te  faSfx  gentes  te  9 
coram  adoratum  venturx  funt,  Do- 
mine,   tuumque  veneraturx  no- 
men.     Nam  folus  tu  magnus,  tu  10 
mirificusesDeus.    Erudi  me  Ioua 
ad  viam  tuam ,  vt  in  tua  fide  gradi- 
ar :  adplica  meam  mentcm  ad  tui 
nominis  reuerentiam.       Celebra- 11 
bo  te ,  Domine  mi  Deus,  tota  men- 
te  tuum  nomen  honorans  in  xter- 
num:    qui,  pro  tux  erga  mecle- 11 
mentix  magnitudine ,  meam  ani- 
mam ab  imo  libcraris  orco.    Deus,  13 
confurgunt  in  me  fnperbi,  crude- 
liumque  caterua  mihi  necem  ma- 
chinatur,  te  fibi  propolKum  non 
habens,       Tu     vero ,     Domine,  14 
Deus  exorabilis,  et  mifericors,  ad 
iram  tarde,  ad  clementiam  et  au- 
xilium propenfe ,     refpice  me ,  et  15 
miferere  mei :  prxbe  tuam  poten- 
tiam  tuo  fenio ,  et  anciike  tux  fili- 
um  tuere.      Ede  mihi  fauftum  o-  id 
men  :  quo  vifo  meos  pudeat  ofores, 
quod  tu  mihi  Ioua  fuccurreris,  me- 
que  fueris  confolatus. 

PSAL.    LXXXVII. 

/U naptiuos  fopnlaxet  Vatts.    Jiojnm  capti- 
Qjj  4  t»tas 


6  15 


fbALMUKVM 


Pf.87-88.89v 


uittsmoxterminjnj.i      Ctuer  aiifaf^endi 
capttut  idleflu  Hierofolym4. 

i       Coranidaruni  muficacantio. 

»  •"^Vius  fundamentum  eli  fanclis 
I  inmontibus,'amat  louapor- 
^~^tas  Sionis  praecunclislacobi- 

3  darum  domicilii.  Gloriofa  di- 
cuntur  de  tc ,  vrbs  diuina.     Sela. 

4  f  Quum  Aegyptum  ct  Babylonem 
apud  meos    notos    commemoro. 

SAddc  Pal*fiinam  et  Tyrwm  cum 
G  Aethiopia,*^  iJlc  ibinatuscft.  *De 

Sione  vero  dicetur,  aliimi  atque 

alium  in  eanatum,  cainquc  abipfo 
7 Supremo  csfe  conditam.    Si  Ioua 

fcripto  numeret  populos,  ille  ibi 
Snatuseft.   ^>ela.      At  in  tc  cantorc» 

fnmil  ct  tijpndiantes »  onirics  mci 

fontes  funt. 

PSAL.     LXXXVIir. 

/iaxini ,  et  feme  drfperam  Vates.  Mars 
na  grata,  quia  moriut  Dtu/t  r.on  /,iu- 
drnt.  iVt>»  rxjxiri  /owm  ,i  j'r  jurxlf.tr 
I'titts. 

iCoranidanim  c3ntio  nuifica,  prsr- 

cincnda  ad  Mahalath  altcrnis,  in- 

fiitutio  Hcmanis  Fzrahit.r. 

x  TOna  meat  Deus  falutis.apud  qncm 

I  di*.-<  noclesquc  conqueror,     ad- 

^       mittcineas  precis,  prxhc  aurcm 

^  mcx  qucrimonix      Nam  animus 

mini  malis  fatur  eft,  mcaquc  vita  ad 
rinfci-js  vsque  actedtt,      inter  hu- 

matoshabcor,  vt  homo  iuualidus, 
6t  inter  mortuos  defun<5hi%vt  intcr- 

emti  in  fepulcro  iacentcs,  quorum 

Cti  iam  non  meminifti ,  quiquc  funt 
»ex  tua  procuratione  cxemti.    Tu 

mc  al  imum  dctrudis  barathrum , 
j  in  profundi  caliginis  locum.  Et 
giracundc  vrgenstoto  premis  impe- 

tv.  Sela.    Atque  ita  raeos  a  mc  fa* 

mUiares  alienafti ,  vt  me  eis  abomi- 


nandum  reddideris :  ita  inclufum, 
vt  exitu  carcam.      In  hacego  mi-'© 
feria,  langucntibus  oculis,  te,  Io- 
ua, totos  dies  inuoco,  pasfis  adte 
palmis.    Numquid  tu  mortuis  fa-  H 
ciesadmiranda?  aut  ad  tc  celcbran- 
dun»    manes  refurgent?      fciliceti* 
in  fepulcro  tua  dementia  ,  tua  fides 
in   interim  prxdiceturV      fcilicet'3 
tua  miracula  in  tenebris,    tua  iu- 
ftitia  *  in  obliuionis  terra  cognofca- 
tur ?  Equidcm  tc,  Ioua,  imploro,  et  14 
mane    mcis    interpello   precibus. 
Cur  hanc  animam,  Ioua,  reiici»,  i$ 
tuum  mihi  vultum  abdcnsY      In- *6 
ops  ego  ct  moribundus  a  pueritia, 
tuos     pcrfcro     terrores    apftuans. 
Tux  mc  ir:r  obruunt,  tu^ferua- 17 
dunt  formidines.      Vndatim  cir-*8 
cumdantes  adfidue ,  et  fimul  obfi- 
dcntc!.        Quum  tu  a  me  amicos  19 
ncccsfariosquc  remoueris,  famih- 
arcsquc  mci  delitefcant. 


1 


I  K 

1 

a 


PSAL,    LXXXIX. 

De  ftrdrte  frpetua  cum  piu  tonflituto  lau~ 
dandus  Dent  Iouar.it  potoiti.t,  iuflitta, 
popult  f<  .1.  it  11.  Ptomisfa  rerjuies  I'att. 
Douidtct  rcgni  ruina.  Vit*  c ddxce  con- 
ditio. 


InfiitutioEthanis  Ezrahitar. 

TVam,  Ioua ,  clementiam  per- 
peruo  canam ,  tu.-un  fidera  in 
alia  atque  alia  fxcula  hoc  ore 
demonftrans.  Etcnim  cogito  tu-- 
am  clementiam  perpetuo  propagan- 
dam,  qui  mam  fldem  cxlisinipfis 
conftitueris  hunc  in  modum.  Pcr- 
cusfi  fctdus  cum  delccto  meo ,  fie 
iurans  Dauidi,  meo  cultori.  Ego 
tuam  prolcm  in  aeternum  condam, 
tuumque  folium  in  perpetuas  xta- 
tc$  conftruam.  Sela.  Ergo  cxli* 
ipfi  tua  miracula,  Ioua,  tuamque 
fidera 


a 

Hi 
0 
ta 

■> 

1 

I 

Hi 

A 

■•- 

1 


«)  vide  Efj.  J4,  /)  Dei  verba  funt,  j)  ita  panel  funt  illarnm.  gentium  homines, 
vt  posfmt  facile  numerari,  t'  cumSiortiisconferantur.  'Oeadcm  fcnicntia  eft, 
tl  ego  Ioua  ccteranim.  pnpulormn  hominum  numetum  defcribam,  ccrtos  ct  pau- 
Ct>s  inueniam.  At  «1  tuorum,  o  Sion,  hoccUchtilVianorumi  tantus  «n:  Kins, 
vt  (It  pr  t  multituJinc  canendum.  i)  liber  ^  ccrtcuribus  dominis  attjuc  ncgotiii. 
Vide  lob,  3-   k)  apud  infetoj. 


r 


ri.  »9. 


i^  i  u  c  rv      in. 


017 


lit 

lit 

..ill 

ioti 
Ifa 

fern 

Ul'J. 

•  '.)• 

In.  I! 

n, 

Irs.: 
idr.ll 

l* 

m\ 

rj 


db 


I 

•P. 

i==  1 

arc 

l  p 

If 
Ml 

«zo- 
id  cii 

* 

Ml 

i*P 

*fi 

00 


fidem  in  fandtorum  ccetu  concele- 

7  brant.  Nam  qnis  in  aethere  cum 
Ioua  comparandus  ?  quis  Iouz  fimi- 

8  lis  eft  in  genere  diuorum  ?  Deus 
eft  in  frequenti  fan&orum  concilio 
formidandus ,  omnibusque  fuis  fti- 

jpatoribus  rerribilis.  Ioua  Deus 
ar mipo tens ,  quis  tibi  par  eft  ?  Io- 
ua prxpotens,  qui  tua  fide  ftiparis. 

ioTu  fuperbix  maris  imperas,     et 

1 1  fluctus  quum  attollit,  coerces.  Tu 
Aegyptum  clade  attriuifti,  tuos  ho- 
ftes  tux  lacerto    potentiae  profli- 

tagans.  Tui  funt  cxli,  tuaet  tel- 
lus :  mundumtu,  et  quidquid  eo 

13  continetur,  fundauifti.  Aquilo- 
nem  tu  /  dextramque  creauifti :  in 
tuo  nomine  ouantw  Tabor  ctHer- 

i4inon.  Tu  Ucertum  robore  prae- 
ditum,  tu  manum  potentem,  tu 

ijdextram  habes  excellentem.  Tu- 
um  folium  iuftitia  et  aequifate  a- 
ptum  eft :  tibi  prxfto  adfunt  beni- 

16  gnitas  atque  fides.  Beatus  popu- 
lus,  qui  te  Ioua  cantarc  norunt ,  in 

1 7  tui  vultus  lumine  gradientes.  Qui 
in  tuo  nomine  geftiunt  adfidue ,  m 

1 g  tua  fefe  iaclantesduftitia.  Nam  tu 
eorum  virium  ornamentum  es, 
tuoque  fauore  cornunoftrum  eue- 

19  his.  Etenim  Ioua  eft  noftrum 
propugnaculum,  et  fancli  Israelita- 

ao  rum  eft  rex  nofter.  Tu  aliquan- 
do  per  prxdiclionem  tuispiispol- 

a  1  licitus  es  in  hanc  fententiam:  n  au- 
xilium  heroi  accommodaui ,  ele- 

aa  Sum  ex  plebe  extuli.  Naclus  fum 
Dauidem  meum  cultarem,  quern 

a3  meo  facro  oleo  vnxi,  Quem  fie 
mea  manu  ftabiliam,ficmeolacer 

a4  to  confirmabo ,  vt  eum  non  ho- 
ftes  fuperent,  noniniqui  homines 

»5  opprimant.    Et  eius  hoftes  ei  con- 
tundam,  et  ofores  euertaro,  tanta- 
que  eum  fide  profequar  ,  et  beni- 
gnitatem t  in  meo  numine  eius  a  eor- 
a(j  nu  euehatur,   p  Eiusque  manum 


mart,  eiusdextram  fluminibus  im- 
ponam.      Ipfe  me  fuum  patrem ,  »7 
Deumque et  fux  numen  falutis  ad. 
pellabit.      Ego  quoque  eum  pri-*8 
mogenitum  efficiam  fummum  re- 
gum  terrarum.     Perpetuo  meam  19 
erga  eum  benignitatem  retinebo, 
meumque  fcedus  ei  fixum  manebit. 
Et  eius  femen  in  aeternura ,  eius  fo-  30 
lium,  dum  cxli  durabunt,  propaga- 
bo:      quod  fi  ex  co  prognati,    re- 3» 
licta  mea  lege ,  non  fe  gesferint,  vt 
mex  fententix  poftulant :    fi,  pro-  3* 
fanatis  mcis  placitis,  meaprxcepta 
non  conferuauerint :       eorum  e-33 
quidem  noxam  virga,  eorum  cul- 
pam  plagis  vindicabo.     Sed  meam  34 
erga  eum  benignitatem  non  inter- 
rumpam,      neque   fidem   fallam. 
Non  meum  fcedus  violabo,  non3> 
oris  mei  pronuntiatum  mutabo, 
Semel  per  fanclitatem  meam  iuro,  36 
Dauidi  non  mentiturus,     eius  fe-  37 
men  xternum  fore,  eiusque  foli- 
um vt  folem  apud  me,    vtquelu-38 
nam  duraturum  femper ,  vt  fit  q  te- 
ftis  fidus  in  xthere.  Sela.      Atqui  39 
tu  vn&o  tuo  repudiato  et  repulfo 
iiafceris.    Refcidifti,quod  tuo  cul-  40 
tori  pac"his  eras,cius  diadematehu- 
mi  proftrato.       Dirutisque  omni-  4 1 
bus  eius  feptis,  eius  munitiones  in 
ruinam  redegifti.       prxdx  eft  a-41 
mnibus  viatoribus ,  ostentui  vici- 
nis,      Extulifti  ejus    aduerftrio-43 
rum  dextram,  exhilarafti  omnes 
eius  hoftes.      Eius  etiam  enfis  a-  44 
ciem  rctudifti ,  eum  in  procliis  non 
ftabiliens.      Ei  dignitatem   abro.45 
gafti ,  eius  folium  ad  terram  demo- 
litus.    r  Eius  iuuentutis  tempus  de  -  4$ 
curtafti,  eum  turpitudine  veftiens, 
Sela.       Qyousque    tandem  Ioua  47 
latebis,  ira  ifta  quafi  igne  flagrans  ? 
Memineris,  ego  quantuli  fim  xui,  45 
friuolum  creaueris   omne 


quam   . 

genus  hominurn.  Quis  homo  viuit,  49 

l)  auurum.    w?)occiden$ «orient.  »)  qua;  hicDauidi,  promittuntur,  adGhriftum 
fuccesforem  DauidU  funt  referenda.     «)  poteuas.    f)ei  imperiumamsri  adEu- 

r)  effecifti»  vtprcmaliiCQnfcnuetit 


phtatem  dabo.     9)  fcilicei  fol  et  luna.' 
«anusque  fit  fa^uf. 


tfi8 


,     PSALMORVM 


Pf.89.90.p1. 


?|ui  ncn  fit  mortem  fetjfiirus  ?  qui 
it  aiiiuiam  fuam  ab  orco  vindicatu- 
|oru$  ?    Vbi  eft  antiqua  ilia  demen- 
tia,   Domine,  qui  Dauidi  fidem. 
interpofito  iureiurando,   dedifti? 
5 1  Mcmentp ,  Domine,  ignominiae  tu- 


orum,  qtiam  ego  penitus  a  tani 
multis  populis  perfero  :      quanta  5» 
ignominia  tui  hoftes,  Ioua ,  quan- 
ta ignominia  tui  vn&i  calces  adfici- 
ant.      Laudandus  Ioua  in  perpe-  S3 
tuum:  etiam  atque  etiam. 


PSAJLMORVM  LIBER   IIII. 


jy 


PSAL.    XC. 

Fidelium  eft  prtfidiim  Icua  tteiam,  vit* 
tioflvt  miferia  propter  cu/pai.  Ad  loumn 
frecntit  pro  popu.'i  bonit,  et  pietate. 

Mofis  diuini  viri  precatio. 
kOmine,  tu  nobis  receptacu. 
lum    a     perpetuU    fxculis. 
Tu ,  qui  ante  natos  montes, 
ante    formaram  tcrram  atque  or- 
bem,  ab  arterno  inxtemum  Deu9 
g  es,    redigis  homines  in  puluercni, 
et  humamim  genus  redire  iabes. 
a  Nam  ?p.id  te  mille  anni  habentur 
pro  heiterno  die  prxterito,  proquc 
gnofturnis  excubiis.     Spatgis  eos, 
(omnium  funt ,  vt  mane  gramen 
<5  adplefcit.      Mane  florens  adolefcit, 
^et  vefpere  recifum  arefur.    Nam 
iva  tuaconfumimur,  tua  perturba- 
gtifnutia.      Tu  vitia  noftra  in  tu© 
confpe&u,  abdita  noftra  ■  in  tui  vul- 
ptus  lumine,  collocas.    Etenim  to- 
ta  aetas  noftrajraito  te,cedit:  finimus 
loannos  noftros  dicto  citius.     Aeta- 
tis  noftrx  fpatium  fcptuaginta  ter- 
minatur  annis :  aut,(vt  fit  bona  va- 
letudo,)  octoginta :  quorum  tamen 
potisfima  pars  labores  funt,  et  in- 
commoda :  tam  celeri  feclione  auo- 
1 1  lamus.    *  Quod  fi  quis  irse  tux  vim 
norit,  faeuitia  tuacft,  prouttui  re- 
lauerentia  eft.     Aetatem  raetirino. 
ftram  fie  ostende,  vt  incntem  ad- 
l^quiramus  fapientem.      Reconcili- 
are,  Ioua,  quid  differs?  etplacare 
14  tuis.     Satiato  nos  mane  tua  de- 
mentia ,    et  ouantes  gaudebimus 
,1 5  per  omnera  setatera  noitram.    Ex- 

0  rccordari*  atque  {Hinis.vt  P&!,  109, 


hilara  nos  pro  tempore ,  quo  nos 
adfiigis:  pro  annis,  qiribus  malum 
patimur.  Exhibeatur  tuis  opus,l5 
decusque  tuum  apud  eoruin  natos , 
Dominique  Dei  noftri  voluptatem  if 
confequamur,  et  opus  noftrarum 
manuum  nobis  pcrage,  et  opus  no- 
ftrarum  manuum  perage. 


PSAL.    XCI. 

Quanta  fpcrsr.tium  in  Deo  feiicittu.  Pio~ 
rum  propter  lou/tm  fccuritiit.  PromisJ* 
ieitr.na  pro  in  ,  qui  narunt,  qui  diligunt 
tt  inuocant  Ir.iam 

G.  Laudatorium carmen  Dauidis.H. 

QVi  habitas  in  pracfidio  fupre- 1 
mi,  qui  degisinomnipoten- 
tis  vmbra,     ftatue ,  Iouam  % 
tibi  esfe  fiduciam,  arcemque,   et 
*Deum,  cuiconfidas.     Isenirateaj 
laqueo  venaforio,  ab  exitialipefte 
del'endet.     Te  ala  fua  proteget,4 
fubque  pennis  eius  tutus  evis,  eius 
fidei  fcuto  atque  parma.     Non  tu  j 
no&urnos  terrores ,  non  volucres 
interdiu  fagittas  formidabis.   Non  6 
peftem   in  caligine  peruadentem, 
non  meridie    grasfantem    litem, 
Etiamfi  tibi  ad  lxuam  mille,  ad 7 
dextram  decern  millia  occumbant, 
non  modo  id  te  non  attinget,    ve-  8 
rum  etiam  tuis  ipfis  oculis  adfpi- 
cies,  et  videbis  impiorum  pocnas, 
quoniam  in  ioua  fiduciam,  quoni-p 
am  in  Supremo  perfugium  tibi  col- 
iocaueris,      Nihil  tibi  mali  acci- 10 
det,neque  dadeu  tuaiu  domum  ac- 
cedet. 


Pf.  91,91.03. 94« 


LIBER   mi, 


619 


II  ccdet.      Nam  de  te  fuis  mandabif 

angelisjvt  te,  quocumque  perges, 
I»  tueantur--      qui  te  manibus  fusti- 

neant,  ne  pedem  adlapides  often- 
13  das.     Pardps  peruades  et  afpides ; 

Iepnes  cpnculcabis,  et dracones, 
14 1  Q^ioniam  mei  percupidus  eft,  eum, 

liberabp:  eum  protegam,  qui  me- 
15  um  nouier.  agnofcar,      et  ab  ep 

irmocatus  exorabor  :  et  in  aduerfis. 

adero ,  eum  liberans.  et  honorans, 
t6Eurr>  arui  longitudine  fatiabo,  me- 

a,mque  ci  falutem  praeftabp, 


PSAL.    XCII, 

Ad  populum  Vates  tjuocekbreiar  Ioua.  Ex 
Dei  operibm  gaudinm  vatU.  Infanorum 
ignorant  ia.  Imoii  Iciiif  felhitM.  So- 
lida  piorum  Utitia. 

t     Muficacantio  ad  diem  fabbatL 

a  y^Onuenit  tc ,  Ioua,  concelebra* 

1       re,  tuumque»  o  Supreme,  no- 

2  ^--/  men  cantare,    tuam  clemen- 

tiam  mane,  tuam  fidem  no&u  prae- 

A  dicando,      decachordo  atque  na- 

e  blo,citharseque  modulamine.     Sic 

enim  me ,  Jpua ,  tuis  operibus  de- 

led\as ,  vt  ad  manum  facia  tuaruna 

,5  laetus  exclamem :     o  quam  magna 

fafta  tua,Ioua,quam  profundae  funt 

^  cogitationes  ?      Hoc  nefciunt  ftu- 

pid i,  hoc  non  intelligunfe  infant : 

o  ideo  germinare  impios  ficut  her- 

bas ,  et  cmnes  florere  maleficos,  vt 

in  perpetuum  intereant ,  te  in  fem- 

ppiternura  exccllente,  Ioua.    Nam 

certetuihoftes,Ioua,  namcerte  tui 

hoftes  perituri  funt,  et  proftigandi 

l0omnes    maiefici.      Quum  interea 

extolles,velut  vnicornis,meum  cor- 

II nu ,  viridique  delibutus oleo.    Pcer 

nashoftium  meorum,  etinfeftanti- 

urn  me  iroproborum ,  et  oculis  cer- 

l^nam  et  auribus  audiam.    Boni  ve- 

ro  vt  palmat  florebunt,  vtcedriin 

2  ,  Libann  proficient.      Sati  in  domo 

t*  Iouae,  in  Dei  noftri  atriis  florebunt, 

et  adhuc  in  fenio  pingues  virentes- 

15  que  fetificabunf,       vt  feratur.  &* 

t }  Dei  ptomisfum. 


quum  esfe  Iouam  meum  numen,  in* 
iquitatis  expert. 


PSAL.    XCIII, 

Ex  mundi  crtatione  lout  omnipQttntia.  Ster* 
nens  populos  Deus  rebclles. 

G.  Adpridie  fabbati  quum  inhabi- 
tata  terra  eft :  laudatorium  car, 
men  Dauidis ,  H. 

IOua  regnat  cxcellentia  veftitus,  1 
veftitus  Ioua  accinfltusque  viri- 
bus  mundum  ipfum  condidit  im- 
mobilem.  Conditum  eft  olim  tuum  % 
folium ,  qui  es  ab  omni  aeternitate. 
Edant  licet  flumina,  Ioua:    edant 3 
flumina  fonitum ,  edant  fuum  flu- 
mina ftrepitum :     tu  tot  aquarum  4 
fonitibus,  tam  infignibus  maris  fra- 
goribus   infignior  es  in  fublimi, 
Ioua.    Oracula  tua  certisfima  funt :  g 
domum  tuam  decet,  Ioua ,  diuturna 
fanctitas. 


PSAL,    XCIIII. 

In  improhos  ad  Iouam  Vatet.  Infontittnt 
aUfiiftit.  Impii  cogitata  Dent  intelli- 
gent. Mtrentiujn  confolatio.  Fidelium 
in  infideles  a  Deofubfidtum.  Cum  nefario 
Ioua  n»n  confentiens. 

G.  Dauidis  cantio  ad  trinam  fab- 
bati.//. 

DEus  vltor  Ioua,   Deusvltorj 
adfulge.        Inuehere  terra-- 
rum  arbiter :  redde  fuperbis 
premium,     Qiiousque  irupii,  Io-, 
ua,    quosque  exfultabunt  impii : 
intoieranda  verba  proferunt,  info-^ 
lefcentes  omnes  maiefici.       Popu-  - 
lum  tuum,  Ioua,  atterunt:  tuum* 
patrimonium  adfligunt.       Viduas^ 
et  peregrinos  interimunt,  et  pupil- 
ios  occidunt  i    et  id  vidcre  Iouam, « 
id  Iacobidarum  Deum  negant  in- 
telligere.    Intelligite ,  o  hominum  g 
ftupidisfimi,  etinfani:  ecquando 
fapietis.?      Scilicet  aurium   fator. 
non  audiet.?  aut  oculorum  for  ma- 
tor  non  cernet?     fcilicet  gentium  (& 
punitornonpanas  fumet/  quifci- 
h  dQcet  hQOiines,    Ioua  fcit,  ho- 

ID  iiium 


I  1»*  \S  1A    V    IT* 


r1.v4.9j.yo. 


mtnum   cogitationes    esfc    vanas. 
12.  Beauts  homo,  quem  tu,  Ioua,  cor- 

13  rigu,  tuamque  legem  doces ,  vt 
fecuruni  reddas  a  malis  teinpori- 
bus ,  dum  cauatur  impiis  fouea. 

14  Non  enim  deftituet  Ioua  fuum  po- 
puliiiu ,  non  deferet  fuum  patrimo- 

ISnium:  «quin  ad  iuftitiam  rcdeat 
iudicium ,  quam  fcquantur  oinnci 

16  homines  frugi.  Quis  mihi  reiiftit 
improbis?  quis  mihi  cum  malericis 

*7congrcJitur  ?  nifi  Ioua  mihi  fuc- 
curreret,  pcriculumesfet,  neapud 

18  inferos  habitaiem.  Sed  quum 
mihi  pedem  labefieri  cogtto,  tua 
mihiloua  admimculatur  element  ia. 

■  9  In  tot  mii  pectoris  folicitudini- 
bu?   tua   mihi    1  onfolatio    recreat 

aoanimum.  N 1  h ; I  enim  tibi  com- 
mune c(t  cum  folio  feeleratorum, 
qui  faeinora  patrant  ex  inftituto  : 

»l  coeuntes  contra  iuftas  aniraas,  et 
innocentem     fanguinem      conde- 

4*  muan'es.  Sed  mihi  Ioua  prxfidio 
eft :  mihi  Deus  mens  numen  eft, 

»3  cui  confidam  :  qui  illis  iniuriam 
rependet,  ct  obipforum  improbi- 
tatcm  perdet  cos,  perdet cos  Ioua 
Deusnolter. 


PSAL.    XCV. 

Ad  louam  venerandum  I'itu  cohottatio. 
peus  piorum  paflor.  Dei  xerbum  baud 
negltgendum.     Patruin   prauittU  ,  <n  re- 

t(Uto, 

C.  Laudatorium  carmenDauidis.f/. 

I  A  Defte,  cantemus  louam ,  re- 
r\   fonemus  numen  falutare  no- 

4^*"*"bis.  Interpellcmus  cum  ce- 
lebrando,  et  cantionibus  refonan- 

a  do.  Etenim  Deu»  magnus  eft  Io- 
ua, et  rex  omnium  maximus  deo- 

4  rura.  Cuius  in  manu  tcrrac  pene- 
tralia, cuius  funt  montiumaltitu- 

5  dines.  Cuius  eft  mare ,  quod  ipfe 
fecit,  ficcurnque,fuisquod  manibus 

gformauit.  Agite  veneremur  fup- 
pliccs,  flcxis  ante  louam  creatorem 


noftrum  genibus.      Is  enim  Deus-? 
nofter  eft,  et  nos  eiusgubernatio- 
nisjpopulus,   eiusque  procuratio- 
nis  oucs.    Cuius  vocem  fi  hodie  g 
audieritis,     nolite  indurare  cor- 9 
da  veftra ,  vt  in  illo  iurgio ,    vt 
in  die  tentationis   in   folitudine, 
quum  me  tentaueremaiores  veftri,  10 
quum  me  probauere,  quamuisme- 
um   vidisfent  opus.     Quorum  ge-n 
neris  ego  quadraginta  pertxfusan- 
nos ,  cogitar.s  homines  esfe  focor- 
des ,  mexquc  ignaros  vix ,    iratus  1» 
iuraui,  non  esfe  in  meant  requie- 
tem  peruenturos. 


c 


PSAL.   xevr. 

Ad  creat.i  L*»ft.i  I'.ites.  Laudes  Tout  tr^ 
eland*.  Eitudcm  aftitt,  et  opera  iomme- 
ntoranJa. 

C.  Laudatorium   carmen    dauidi- 

cum ,  quum  templum  xdifieatum 

esfetpoftcaptiuitatem.  hi. 

lAntate  louam  nouo  carmine,  I 

cantatc  louam  totus  orbis  ter- 

rarum.    Cantatc  louam,  eius  1 

nomen  commendantes,  eiusque  tu- 

telam  quotidie  praedicantes.     Eiusj 

gloriam  in  gentibus,  ciusmiracu- 

la  in  omnibus  narrate  nationibus. 

Nam  maximus  eft  Ioua ,  et  laudabi-  4 

lisfimus,  omniuraque  deorumfor- 

midabilisfimus.      Omnes  enim  ce- C, 

terarumnationum  dii  deaftri  funt : 

at    Ioua    cilorum   conditor  eft, 

quem  penes  eft  maieftas,  etaudo-6 

ritas,  cuiusque  in  facrario  potentia 

eft  atque  decus.     Tribune  Iouar,  7 

o  populorum  genera,  tribuitc  Iouac 

gloriam  atque  potent iam.       Tri-g 

Suite  loux  nomini  gloriam,  ctmu- 

nera  fercntes  venitc  in  eius  atria. 

Veneramini   louam   cum   decently 

fanctimonia:  hunc   contremifcite 

vniuerfus  orbis  tcrraruin.    Dicli- 10 

tate  per  gentes,  Ioua  regnat,  is  qui 

rnundum  condidit  immobilcm,  po- 

pulos  ex  aequo  iudicaturus.    Gau-u 

deant  cxli,  cxfultetque  tellui :  «1- 

tonet 


«)  quin   Mcslias   «quum   iudiciutn  fachr.    Vide  finem    Pfal.  96»  eunitium 
Hfale^i. 


:>. 


ri.y7-V»-yy' 


i-r    1     U     L-,     1^  lilAt 


*onet  mare,  etquodeo  continetur. 
1  *  Gefiiant  et  agri  et  quidquid  ineft, 

tuum  omnes  filuarum  ouent  arbo- 
1 3  res.      In  aduentum  Iouae ,  qui  ve. 

nit ,  quivenit  iudicatum  terras,  or. 

bemiufte,et  populos  fideliter  iudi- 

caturus, 

PSAL.    XCVII. 

Chrifli  reftauratorit  regnum.     Gentium  U- 
titia  propter  Clniflum.    Idoio.'atr*  damna, 
Israelii  gaudia.  Probita*  taudata. 

G.  Dauidis  cant io,quum  in  eius  po- 
teftatem  venisfet  terra,  H, 
i  TOua  regnat,  exfultet  tellus,laeten. 
%  I  tur  tot  infulae.    Nube  circum- 

-*■  datus  et  caligine,folium  habet  ex 
g  iuftitia  et  aequitate  aptnm.      Eum 

praecedit  ignis,  eius  hoftes  vndique 
^inflammans.      Micant  per  orbem 

eius  fulgura ,  quo  vifo,  terra  concu- 

5  titur.  Montes,  vt  cera,  liquefcunt, 
aduentu  Iouae,  aduentu  Domini  to- 

6  tius  terrae.  Eius  predicant  iufti- 
tiam  caeli :  eius  gloriam  vident  o- 

^mnes  nationes.  Pudeat  omnes 
fimulacricolas ,  de  deaftris  glorian- 
tes;  eum  veneramini  omnes  dii. 

g  Quo  audito  gaudeat  Sion,  laetentur- 
que  Iudxae  x  puellae,  propter  tua, 

9  Ioua ,  indicia :    qui  toto  orbe  ter- 

rarum  fummus ,  deorum  omnium 

lolonge  fupremuses.     Odio  habete 

malum,  amatores  Iouae,  qui  pior  mn 

fuorum  vitas  tuetur,  eos  ab  impio- 

1 1  rum  manu  defendens.  Lux  feri- 
tur  iuftis,  et  mente  probis  gaudium. 

I  a  Gaudcte  iufti  in  Ioua,  eius  fanctam 
celebrantes  memoriam. 

PSAL.    XCVIII. 

Vat  is ad creata  cunHa.  Laudes  lout  canen 
dt.  In  pofulum  lout  mtrita,  Dauidfer- 
mtorif  imago. 

Cantio.  G.  Dauidis.  H. 

I /^Antate  Iouam  nouo  carmine, 
1^  qui  mira  facit,  dum  fibi  fua 
^•^  dextra,  fuo  facrobracbio  vi- 

%  ctoriara  par  it.     Ostendit  Ioua  fu. 


am  vidtoriam ,  in  oculis  gentium 
fuam  patefacit  iufti  nam :    manor  3 
fuae  erga  domumisraeliticamman- 
fuetudinis,atque  tidei,  fpe&antibus 
Dei  noftri  vicloriam  omnibus  ter- 
rarum  finibus.      Refonate  Iouam  4 
totusorbis:  prorumpite,  ouateet 
cantate.    Cantate  Iouam  cithara  et  5 
canora  voce.      Buccinis  et  tubaeS 
fonitu  perfonate  ante  regem  Iouam. 
Reboet  et  mare,  et  quod eo conti- 7 
netur :  orbis ,  et  eius  habitatores. 
Ipft  manibus  plaudant  amnes  ,  fi-  8 
mulque  montes  ouent  in  aduentum 
Iouae:  qui  venit  iudicatum  terras, 
orbem  iufte,  et  populos  iudicaturus 
ex  aequo. 

PSAL.    XCIX. 

In  hraele  lout  regnum,  omnipotentia.  Ho- 
ftium  admiratio  de  Deo.  Mofes,  Aharon, 
et  Samuel  Iouam  laudantes  nos  inflam- 
mant.  Piorum  precis  non  irritt. 

G.  Cantio  Dauidis.  H. 
Oua  regnat,  contremifcant  popu- 1 
li :  Cherubis  infidet,commouea- 
tur  tellus.     Ioua  inSione  adeo  1 
magnus  eft ,  omnes  vt  populos  fu- 
peremineat.     Celebretur  magnum  3 
iftud  et  terribile  nomen  ,    quod 
fanclum  eft.    y  Regia  quidem  po-  4 
tentia  ius  amat :  tu  at quitatem  con- 
ftituis,  tu  ius  aequumque  facis  a- 
pud  Iacobeos.      Extollite  Iouam  $ 
Deum  noftrum,    eiusque  pedum 
fubfellium  veneramini,  qui  fanchis 
eft.    Mofes  et  Aharon  ex  eius  fa-  6 
cerdotibus ,  et  Samuel  ex  eius  no- 
men  inuocantibus,  Iouam  inuocan- 
tes    exorabant,      eosque  ipfe  in  7 
columna  nubis  adloquebatur,  con- 
feruantes  oracula  et  inftitutionem, 
ipfis  ab  eo  traditam.        Tu  Ioua  8 
Deus  nofter,qui  te  fie  facilem  Deum 
eis  praebebas,  vt  ab  eis  exorareris, 
tamen*eorumfa£tumvltuses.  Ex-p 
tollite  Iouam  Deum  noftrum,  eius- 
que fandtum  montem  veneramini : 
nam  fanclus  eft  Ioua  Deus  nofter. 
PSAL, 


I 


*)  ciuitatcs.  y)  tu  qui  regia  cs  potentia.  st")  quod  eis  aditum  inChinnnstsun  nceamt 
Vide  Num.  20,  n.  «  Deut.  32.  ad  fincm.  et  Pf.  io6> )». 


PSAL.    C. 

low»  fanflitM.    Gentium  contenplatio  in 
Deo.     Lauiitio  intempio,  et  adoratio. 

t  Cantio  {agendis  gratiis.  G.  Daui- 

dis,//.  ,. 

ax^Erfonate  Iouam  totus  orbis: 
M  fcruite  Ioux  cum  laetitia :  ve- 
■*-    nite  in  eius  confpeclum  cum 

9  moduli?.  Cognofcite  louam  De- 
um  esfe ,  a  quo ,  non  a  nobis  iplis 
faai  fimus,  cius  populus  eiusque 

4pafcui  oucs.  Ingrcdimini  cms 
portas  cum  commendatione  ,  atua 
cum  laudibus:  cum  celebrantcs.ews 

5  nomcn  collaudantes.  Nam  bonus 
eft  Ioua ,  perpctux  clemcntix ,  et 
fempiternx  tiaei. 

PSAL.    CI. 

tM,ctturtlM  fox'-l'-     introWM   <or- 
gexJfl. 


I  Dauidis  cantio. 

CLcmentiam  iusquc  canam ,  te, 
Ioua,cantans.  Innoccntix  vi- 
am  prudcntcr  iniiftam  :  quan- 

3  Sam  pro  -I'm:    -M» 
TiaKc  «of.»     vt  apud  mc  no,, 

Ahrreat.  Feruerfa  mens  a  me  ra- 
Jcesfet  ignaromali.  Dctrahentes 
5  Suite  Steri  euertam,  fopereffi. 

uract  animielationemnonferam. 

dRcgionis  fidelisllmos  quosque  in 

oculis  ferens,  contubcrnalcs  habc- 

bo:  quifcgerentinnocenter,  mi  hi 

7miniRrabunt.    Nonmanebuntdo- 

7rmex%erfidion,  non  faimoqui 

gconfiftentantemeosoculos.      Ma- 

ture  eucrtam  omnes  rcgionis  im- 

pios,exfcindendoexlouxciuitate 

©mncsmalefico». 


PSAL.    CII. 

Ad  Iouam  Votes,  eimdem  angu/li'.  tCon- 

«)  Confer  cum  Pfal.  86. 


hit  scfarii  infl.mratio.     Pro  populo  Vattt 
ttdflif}i:fimo.  Spes  in  Deo  lonflar.s. 

Inopis  precatio,  quumangitur,  et| 
ap.id  Iouam  fundit  orationem. 


I 


Oua,audi  meas  prcces,  et  meam  % 
admitte  querimoniara.      Noli  a 
tuuni    mihi    vulrum    abdere, 
quum  verfor  in  anguftiis:prxbe  mi- 
hi aurem.inuocanti  protinus  exora- 
tus.    Nammea,  quad  fumus,  eua-x 
nefcit  xtas,  meaque  membra,  veluti 
torris,  arefcunt.      Cor  mihi  velut  j 
icia  ficcatur  herba,  immemori  ca- 
piendi  cibi.    Tarn  gemebunda  eft  $ 
mca  vox,  vt  mihi  adh.treant  osfa 
carni.      Refero    onocrotalum  f\l-y 
uefhem,  folitario   fimilis  cuculo. 
Peruigilo,  qualis  eft  folus  in  teclo  g 
pasfcrculus.    Quotidiana  meigno-o 
minia  adficiunt  hoftcs  mei,et  in  me 
dcbacchantcs  coniurant:    adeovtio 
puluere  pro  pane  vefcar,  meamque 
potioncm  fletu    diluam:     ob  tu- 1 1 
am  fxuiciam  atque  iracundiam,  qui 
mc    fublatum    abicccris.      Actasja 
mca  vmbrx  modo  inclinat,  mc  her- 
bx  ritu  arefcente.       At  tu  Ioua,  13 
qui  manes  xternus,  cuiusque  fem- 
piterna  eft  memoria,     tu  age  mi- 14 
fere  re  Sionis :  nam  tempus,  nam 
cius     mifcrandi    venit     occafio. 
Defidcrant  enim  tui  cultores  eius  15 
lapides,     eius    miferti   pulueris. 
Ita  gentes  tuum,  Ioua,  nomcn,  ita  ic$ 
omncs  tcrrarum  reges  tuam    re- 
uerebuntur  gloriam :       quod  in- 17 
ftaurauerit  Ioua  Sionem,    in  fua 
confpicuus  gloria,      et   follicito- ig 
rlin  prcces  non  adfpernatus  refpe- 
xerit.      Scribetur  hoc  ad  pofteri- 10 
tatem ,  hominesque  futuri  Iouam 
collaudabunt :      qui  Ioua  de  fuoao 
fublimi  fano  defpexerit ,    de  cxlis 
terras  adfpiciens,    audiendo  vin-at 
Chorum  gemitus ,  foluendo  morti 
deftinatos,      vt   Ioux  nomen  in  %% 
Sione,  vt  Ioux  laus  Hierofolymis 
prxdicetur,      quum    populi    eo-aj 
dem,regnaque ad  Iouam  colendum 
sonuencrint.       Quein    equidem^ 

VBgM 


*«1 


3!$ 


meas  vires  in  vitae  curfu  adfligen. 
tern,   meum  aeuum  decurtantcm, 

15ficadloquor:  mi  Deus,  noli  me  in 
media  aetate  tollere,  tu ,  qui  annis 

a6fempiternus,  olim  terram  fun- 
dafh,  cuiusquemanuumopusfunt 

»7  cadi.  Et  illi  quidemperibunt,  te 
permanente,  omnesque,  tamquam 
indumentum,  inueterafcent,  veftis 
in  modum  te  mutante  obfolefcentes. 

ag  At  tuorum  cultorum  nati,  (qui 
annorum  es  infinitorum)  perdura- 
bunt,  eorumque  ftirps  erit  apud  te 
fiabilis. 

PSAL.   cm. 

Aniens  Votes  in  loue  laudationer.  AMt* 
Dei  benefitit.  C/ementia  loue  mhifica. 
Vtttt  leuiia*  et  vanita*.  Angelas,  et  homi- 
nes cobortans  Vates  ad  Iouam  laudandum. 

Dauidis  «S.cantio.  H. 
lOllauda ,  b  anima  mea,  Iouam, 
et  totum  meum  pedhis  facrum 
eius  nomen.     Collauda,  ani- 
ma mea,  Iouam ,  tot  eius  benefki- 

3  orum  hand  immemor.      Qui  tuis 
tot  vitiis  ignofcens,  tuos  totmor- 

4  bos  fanat.  Qui  vindicat  ab  inter- 
itu  tuam  vitam,    dementia  te  et 

e  mifericordia  coronans.  Qui  bo- 
nis tuas  fatiat  maxillas ,  tuam  quafi 


:C 


vfflos  terreftris ,      qui  a  vento  in.  1 6 
uafus  nusquam  eft,  eumque  fuus 
ampiius  c  nefcit  locus.       At  louse  17 
dementia  ab  seterno  durat  in  ster- 
num erga eius reuerentes,  et  iufti- 
tia  erga  nates  natorum:    erga  ciusig 
foederis  conferuantes,  etobeundo- 
rum   eius   placitorum   rneraore9.' 
qui  Ioua  folium  fibi  compofuit  in  i£ 
cadis,  regno  fuo  omnibus  impe- 
rans.      Collaudate  Iouam  eius  an-  a* 
gelivirtute  prsftantes,  eius  exfe- 
quentes  iusia,   auditis  eius  man- 
datis.       Collaudate  Iouam  omnis  jg 
eius  exercitus,eius  miniftri,  eius  fa- 
cientes  voluntatem.       Collaudate  2a 
Iouam  vniuerfa  eius  opera ,  in  vni- 
uerfis  eius  imperii  Iocis :  coliauda, 
anima  mea,  Iouam. 

PSAL.    CIIII. 

Ad cele'urandum  Iouam  fefe  cohortans  Vattt. 
Iouam  quum  potentia ,  turn  prouideniia 
probimiiie,  nee  non  bellua.  Laudesad 
Iouam  ,  et  in  improbos  preces. 

G.  Dauidis  cantio  fuper  raundi  fta- 
tu.  H. 

rOllauda ,  anima  mea,  Iouam : 
Ioua  mi  Deus,  perquam  ma- 
auctoritateveftitu». 


gnuses. 


gaquilac  iuuentam  renouans.      Qui    etmaieftate.    ^Qui  luniine,  quan 
Ioua  aequum  iusque  fadt  omnibus    vefte,  indutus,  cados,  tamquam  ve-* 


^oppresfis.    Qui  fuas  Mofi  vias,  qui 

fuam  naturam  ostendit  Israelitis. 

gMifericors  et  exorabilis  Ioua,  ira 

o  tardus ,  dementia  multus  .•      Non 

perpetuo  rixatur ,  non  femper  in- 

loiuriae  memcr  eft.      Non  nos  pro 

noftris  peccatis  tra&at,  non  nos,  vt 

digna  funt  noftra  vitia ,  remunera- 

1 1  tur.      Quin  quantum  terras  fuper- 

eminent  cadi ,  tantum  excelliteius 


lum,  intendis.    Tuas  aulas  in  aquis 
contabulas,   et  nubium  vehiculo' 
vtens,  venti  alis  incedis.      Facis 
tibiex  fpiritibus  nuntios,  ex  igne^ 
flammanti  miniftros.      e  Terram 
in  fuis  bafibus  ita  fundafti ,  vt  nullo  ' 
commoueaturaeuo.     Quamquum^ 
profundo,  tamquam  vefte,  operuis- 
fes,   quae   fuper   montes   ftabant 
aquae ,  te  increpante  fugerunt :    et , 


erga    ipfius  reuerentes  dementia,    an  tui  tonitrui  fonum,   in  locum? 


fibi  a  te  deftinatum,(adfcendentibu$ 
montibus,  defcendentibusque  val- 
libus, )  praecipitauerunt.  Eis  tu 
terminumftatuifti,queiu  non  trans.* 
eant,  neque  terras  iterum  operi- 
ant.  Emittis  fontes  influmiha, 
quae  montes  internment,  vnde  o-9 
mnia 
*)aDimamfuamvoMtfcipfum.  c)  non  habet.  d)  t>ci  opera  cslcftia.  «)  terrdltia. 


I  %  Quantum  diftat  oriens  abocciden- 
te ,  tantum  remouet  a  nobis  delidta 

13  noftra.    Vt  miferetur  filiorum  pa- 

\a  ter,  fie  Ioua  fui  reuerentium.  No- 
uit  enim  conditionem  noftrara,  me- 

jrmor,  nosesfe  puluerem.  Homi- 
nis  aetas  fimilis  eft  graminis :  floret, 


024 


FSALMORVM 


mnia  terreftria  bibant  animalia ,  et 

10  onagri  (itim  exftinguant.  Ad  ea 
caeleftes  habitant  volucres,  dc  me- 
diis  vocem  frondibus   emittcntes. 

1 1  Tu  montes  ex  tuis  irrigans/forni- 
cibus ,  terram  tuorura  operum  fru- 

■  *<3u  exfatura».  Granrina  pecudi- 
bus  germinare  facis,  et  herbasad 
vfum  hominum  ,  eliciens  ex  terra 

13  vidum  :  et  vinum ,  quod  homi- 
num exhilaret  animos,  et  oleum, 
quo  niteant  fades ,  et  panein ,  qui 

■4  hominum  corda  fustentet.  Satu- 
rantur  et  arbores  louae ,  Libanice- 

15  dri ,  ab  co  fat*.  Vbi  nidulentur 
auiculx  ,  et  in  pinis  aedificans  ci- 

■6conia.      Montes  ardui  damis ,  ru- 

•7j)e8cuniculis  perfugio  funt.  Tu 
lunam  ftatorum  tcmporum  causfa 
fecifti,  folemque  peritum  occafus 

l8fui.  Sitenebras  inducis,  fitnox, 
in  qua  omnia  filueftriagradiuntur 

ip  animalia.  Leoncsadpracdamfre- 
mentes,  et  a  Deo  pabulum  iibi  pc- 

totentes.  Oritur  fol,  fcte  recipi- 
unt,   inque  fuis  luftris  recubant. 

ai  Prodit  homo  ad  opus  munusque 

»*fuum,  vsque  ad  vefpcrum.  O 
qyam  uiulta  funt  opera  tua ,  Ioua  ? 
qui  cunfta  fapienter  fecifti ,  cuius 

«3  rerum  plena  tellus  eft.  g  Turn  va- 
ftum  illud ,  lateque  patens  pelagus, 
vbi  natantia  funt  innumera,  ani- 
mantes  minutae   fimul  et  magnae. 

axillae  eunt  naues,  turn  balaena  ilia, 
quana  tu,  vt  ineoludat,  condidi- 

»5  "'•  A  te  pendent  omnia,  vteis 
fuo   tempore  paftum   fuppedites : 

%6  quern,  te  dante.colligunt.te  manum 

»7  aperiente,  fatiantur  bonis.  Si  fa- 
ciem  tuam  abdis,  conturbantur : 
fieorum  fpjritum  comprimis,  ex- 
fpirant ,  et  in  fuum  puluerem  rede- 

ag  unt.  Si  fpirituoi  tuum  emittis, 
recreantur,  et  terra;  faciem  reno- 

ap  ua».      Duret  louac  gloria  in  aeter- 
^0  num,  lztante  Ioua  fuis  fadtis :    cu- 
ius adfpe&u  tellus  concutitur,  ta- 
3I  &m  montes  fuinant.       Canam  Io- 


Pf.  104.  IOJ. 


uam ,  dum  viuam  :  cantabo  Deum 
meura ,  donee  ero ,  cui  dum  mea  3  % 
placeat  oratio,  in  Ioua  laetabor. 
Quum  interea  fcelerati  omninoex33 
orbe  tollentur,  et  impii  iamnus- 
quam  erunt :  collauda,  anima  mea, 
Iouam.  *Hallcluia. 


PSAL.    CV. 

LauJur.Jui ,  nutrendiiA  Ioua.  Etiudem  re- 
ft j  ,  et  c«m  patrtbm  iflum  fadi*.  P~ro- 
uidenti.t  Dei  pro  patribm  inf.ime ,  n  pro 
lofepho.  In  Aegyptum  populiu  ,  et  c,ifu4 
v.irti.  Ex  Aegypto  populiu  in  faneliu 
terra*. 

CElebrate  Iouam ,  eius  et  no- 1 
men  inuocantes,  et  naturam 
in    populis     demonftrantei. 
Hunccanite,  hunccantate,  tot  eius* 
miracula  meditantes.        Huius  in  3 
fanclo  nomine  vos  iaclate,  gauden- 
tibus     auimis    cupidorum   louae. 
Studete  Ioux,   eiusque  potentiae,* 
eius  vultum  rcquirentes  continen- 
ter.    Recolite,  quae  ediditmiracu. - 
la,  prodigia,  etlatasabeofenten- 
tias.      OAbrahami  ftirpseiuscul-^ 
toris :  o  Iacobo  prognati ,  ciui  ele- 
6to :      is  Ioua  Deus  nofter  eft ,  cu-  y 
ius  iura  toto  patent  orbe  terrarum : 
memor  in  aeternum  fui  foederis,  rei,g 
quam  in  mille   f.ccula  mandauit, 
quod    cum    Abrahamo    percusfit,o 
quod  Ifaacoiureiurandoconfirma- 
uit ,      idque  Iacobo  ftatuto ,  Isra-  |< 
eli  padio  ftatuit  aeterno ,      promit- 1 1 
tens  fefe  eis  chananaeam  daturum 
terram,    eorirm   patrimonii    for- 
tem.      In  qua  quum  esfentexigui  l5 
numero,  pauci,  et  ii  peregrini.- 
quumqucexaliisgentibus  ad  alias, 
ex  aliis  rcgnis  ad  alias  migrarent 
nationes :    non  perraifit,  eis  a  quo-  it 
quam  iniuriam  fieri:  quin  corum 
causfa  animaduertit  in  reges.    No- 1  j 
lite  meos  vnSos  tangere,  meisue 
nocere  /  vatibus.    Deinde  quum  in  |< 
ea  regione  famem  excitasfet,  fraclo 
ounii    alimentoruro    adminiculo, 

prar 
/)nubibus.  1)  marina.   A)Laudatetouam.   1)  nam  Abrahamtim  vocat  vatem  De- 
«$»  Genef.  20, 7.  ct  lacobut  moriens  v-uicinatur. 


Pf.  10  J.  106. 


LIBER  IIII. 


5i5 


as     i^praemifit  illis  hominem,  in  ferui- 

^!i  ijtutem  venditum  Iofephum,      cu- 

w.         ius  pedes  compedibus  vexati,  cuius 

:«3j  ;ie  anima  tentata  ferro  eft ,    vsque  ad 

id  tempus,  quo  venit,  quod  erat  de 

«^  |       co  decretum :  eumque  Iouae  iusfu 

lao  exploration ,      rex  hominum  do- 

minator  eruendum  foluendumque 

curauit :  ct  domus  firx  dominum, 

omniumque    fuarum    facultatum 

ai  gubernatorem  conftituit :      vt  et 

proceres  eius  arbitratu  fuo  cogeret, 

»2  ct  fenatores  a  erudiret.    Ergo  venit 

Israel  in  Aegyptum ,  peregrinatus 

»3  eft  Iacobus  in  terra  b  cnamea.      At- 

que  ille  populum  fuuni  ita  fecunda- 

uit,  vt  eum  fupra  ipfius  hoftes  au- 

14  geret.      Itaque  illorum  animos  ad 

populi  fui  odium ,  ad  fuos  cultores 

!  4J  circumueniendoSjConuertit.    Turn 

Mofem  cultorem  fuum ,  et  a  fe  de- 

i6Ie£him  Aharonetn  tnifit ,      qui  a- 

pud  illos  mandata  ab  eo  ostentaet 

prodigia  ediderunt  in  terra  chatnea. 

l7Tumtenebrarum  obfcurilatem  in- 


uexit?  illis  eius  mandata  non  detre- 
mutatut  illorum 


»$  ctantibus ,  mutaiut  uiorum  a 
quas  in  fanguinem ,  eorumque  pi- 

»9  fees  necauit.  Scatuit  eorum  ter- 
ra ranis ,  etiam  in  ipforum  pene- 

jotralibus  regum.  Iusfit  et  infecla 
prouenire,  et  pediculos  inomni- 

1 1  bus  corum  finibus.      Eis  pluuiae 
loco  grandinem,    flammantesque 
immifit  ignes  in  corum   terram, 
-•i  qiet  eorum  vites  ficusque  contudit, 
arboresque  finium  eorum  perfre- 

13  git.      Ius  fit  et  tocuftas  bruchosque 

J4exfiftere  innumerabiles,  qui  o- 
mnesin  eorum  territorio  herbas, 

I  >  terraeque  fruges  perederunt.  Oc- 
cidit  et  omnia  in  eorum  regione 
primogenita,  omnis  eorum  virili- 

\6  talis  primordium.  Atque  ita  fuos, 
aurumargentumque  ferentcs,  edu- 
xit,  nemine  in  eorum  tribubus  itn* 

^pedito,  gaudentibus  eorum  emi- 
gratione  Aegyptiis ,  vtpote  eorum 

Stcrrore  perculfis.       Ille   nubem 


[0*1 


«)  facienda  prefcribcrct.    *)  Chamus 


explicuit  in  operimentum,  ignera- 
que  ad  no&u  praclucendum.      Pe  31 
tentibus  coturnices  inuexit,  eosque 
catlefti  pane    fatiauit.        Cautenj4c 
disclufit,  vnde  fcatente  lympha, 
manauit  per  deferta  fluuius.      Me-  4 1 
minerat  enim,    quid   Abrahamo 
cultori    fuo   fanfte    promifisfet. 
Igitur  populum  fuum  cum  laetitia,  42 
ddeclos  fuos  cum  cantu  eduxit: 
eisque  gentium  aliarum  terras ,  eis  4 5 
populorum  laborem  dedit   posfi- 
dendum :    vt  eius  decreta  legesque  44 
tuerentur  et  conferuarent.      Hal- 
leluia. 

PSAL.    CVI. 

Populi  nomine  Vates  /id  gentes ,  vt  Undent 
louam.  Precel  ad  louam  ,  s/ho  fit  cle- 
ment ,  vti  poliuitu*.  Populi  abfolutto 
captiui ,  eiusdem  ingratitudo.  Coniurn- 
tio  in  Mofem  ,  et  fratrem.  Dctrattoret 
txploratorum  ,  fornicatio  cum  Moabitu. 
Tumultuf  in  aquarum  anguftui.  louan* 
continent  benignita*  in  rebellem  populum, 

Halleluia. 

CEIebrate  louam ,  qui  bonus,  t 
qui  aternse   eft    clementiae. 
Qiiis  Iouas  virtutes ,  quis  o-  % 
mnes  fando  laudes  exprimat  ?    Be- - 
ati,  qui  ius  tuentur ,  qui  xquum  fa- 
ciuntomni  tempore.       Memento* 
mei,Ioua,  pro  tuo  erga  tuos  fauore, 
adfice  me  tua  falute :    vt  eledtorum  - 
tuorum  bona  videam ,  vt  tux  gentis 
voluptate  fruar ,  cum  tua  glorian* 
hereditate.      Peccauimus  cum  ma-  5 
ioribus  noftris ,  vitiofe  et  impie 
egimus.      Maiores  noftri  in  Aegy-  - 
pto  tua  miracula  non  rite  perpen- ' 
derunt,  tuorumque  tot  beneficio- 
rum  immemores,   in  ora  maris 
rubri  rebellarunt.      Et  tamen  eos  g 
propter  fuum  nomen  conferuauit, 
vt  fuam    ostenderet    potentiam. 
Increpitoque  et  exficcato  raari  ru-  ^ 
bro,  per  profunda  duxit,  tamquam 
per  filuam ,      et  ab  aduerfariorum  ,# 
manu  defendit,  abhoftiummanu 
vindicauit ;    quum  interim  eorum  g  . 
hqft«s 

pater  faUMisraimi,  a  quo  A«gyp»ii. 

*  iU 


6l6 


CbfiL  MUKVM 


ri.  loo.  if.7 


hoftes  fie  obruti  furrint  aquis,  vt  mnem    ftculorum    perennitatem. 

exeisne  vnus  quidem  foperfuerit.  Adh.sc  ci  ad  aquam  iurgii  moue-  ;i 

ia  Itaquc  iili, eius  dicliscredentes,eius  runt  irain,  adeo  vt  Moil  nocuerit 

,,  cecinere  laudes.      Sed  eius  fa6ro-  cortiin  culpa.      Nam  per  eos  often-  33 

ruin  protinus  obliti ,  non  exfpe&a-  fus  ar.imo,  perperam  verba  fecit, 

j.  to  eius  confilio,       capti  cupidine  Non  delcuere  nationes,  quas  eis  34 

iniiiuis,  Deumin  folitudine  tenta-  Ioua  iusfcrat :  fed  cum  ceteris  per- 

. -runt:      qui  eis  ita  poftulata  dedit,  mixti  gentibus,  carum  et  facia  di- 

,5  vteisvitxluem  immifent.      Item  dicermu  ,       et  ftatua»  coluernnt,  35 

inuideruntMofiincaftris,  etAha-  qu.teisfWredetrimento,  fuosque 

roni  Iouae  facro.        Itaquc  tellus  hlios  et  filias  facrificarunt  cacod*- 


1«.    mill     lull».     i»liui  »»«^..«.      ...... 

hians,Dathancmdeuorauit,  Abira 
.  c  mique  gregem  obruit :      ct,  incen- 

fo  in  eorum  ccetum  igne ,  impios 
,p  flair. ma  combusfit.      Prxterea  fe- 

cere  vitulum  in  Horebo.conflatum- 
%0  que  vencrati  funt ,      gloriam  fuam 

permutantes  cum  hcrbiuori  bonis 
21  imagine.-     obliti  fuiconfcruatoi is 

Dei,  qui  t.->m  magna  in  Acgypto, 
jj,  tarn  mira  in  terra  chamea,  tarn  hor- 

renda  ad  marc    rubrum     fecerat. 


munibus:        atque   ita  infontem  3<$ 
fudere  fanguinem,  videlicet  libero- 
rum  fnorum ,  quosChanan.eorura 
imni'-lauere  ftatuis,   quo  fanguine 
inceftato  terra  eft.      Adeo  fuis  fa-  37 
clis  polluti,  et  moribus  meretri- 
catifunt,  vt,  iratus  fuopopulo Io- 
ua, fuam  abhorruerit  hereditatem, 
ctiljos  gentibus  in  poteftatem  tra- 3I 
ditos,  inimicorum  imperio  fubie- 
ccrit :       a  quibu8   holtibus  vexati  3$ 


H 


4a  Itaquc  ftatuerat,  eo«  exftinguere,    funt,  et  fub  corum  ditionem  fub- 

nifi  Mcfes  eius  elccius  cum  inter- 

pellasfct  in  ilia  ftrage,  vt  eius  fx- 

uitiam  ab  illoruminternecionere- 

rraherct.      At  illi  ram  clcgantem 

terram  adfpernati  funt ,  eius  diclis 
Xe  non  crcdentes :      et ,  in  fuis  mur- 

murantes  tabcrnaculis ,  Iouae  diclo 
4g  audientes  non  fuere.       Ergo  illc 

manum  illis  attulit ,  cos  per  filuas 
a<7  ftcrnendo :    corumque  progeniein 

per  gentes  deiiciendo ,  et  eos  di- 
2g  fpergendo  per  terras.       Itemqtic 

cum  Baalc  Phegorc  copulati ,  mor- 
ao  tuales  polluxere  viclimas :      qui- 

bus  corum  moribus  irritato  Deo, 
,0  grasfata  in  cos  clades  eft.      Quiim 

quidem  exftitit  Phinees,  ad  cuius 
a ,  prcces  cohibita  clades  eft  :       id 

quod  ei  iuftitiae  datum  eft ,   in  o- 


iuncli.      Ille  cos  fcpeoumero  li-40 
berauit,  quum  ipfi  fiio  confilio  ei        4 
aduerfarentur ,   fuaque  culpa  atte- 
nuarentur  :        et  in  aduerfis  re- 41  I 
fpexit  rebus,  auditis eorum  quere- 
lis.        Memorquc  foederis ,  quod  4»   '■■ 
ipfi  cum  eis  intcrccdebat ,  reconci- 
liatus  eft  pro  fua  fingulari  demen- 
tia :         et   in   cos  mifericordiam  43 
commouit   omnium,   apud   quos 
erant  captiui.       Seruanos,  Ioua,  44 
Deus  nofter,  et  ex  ceteris  gentibus 
collige,  vt  tuumfanclumcelebre- 
musnomen,  in  mis  nos  laudibus 
iaclantes.      Collaudetur  Ioua  De-4» 
us  Israelifarum  per  omnem  actcrni- 
tatcm,    dieatque   populus  omnia: 
amen.   Hallcluia. 


1 


J: 


PSALMORVM   LIBER   V. 


psal.  evir. 

Ex  afumr.k  ertptos  /aujttre  lou.tm  atpient 
Vtitei.  Ermntes  raiucens  Ioua,  funelicos 
slit  s:  Ce  qntrent:s.  "Liberal to  vimlo- 
v*m .  N/iuigantium  /Herat to  ,  Ji  i  onfi.gi- 
*nt  ml  ltnam,       Caritm   eft  a  Jeitclu. 


Ditioner  mutr.ns  Ioua.    Inflammati ad /•- 
nam  iufli. 

G.  Halleluia.  H. 

CEIebrate  Iouam ,   qui  bonus,  t 
qui  sterna  eft  dementia.    Di-  a 
«anc 


»: 


[i.   iyy.  ivjji 


t--  i.  u  i^  i . 


e>7 


ft 

it- 


caiit  hoc  Iouae  clientes ,  quos  ille 

3  vindicat  ex  periculis :  et  diuerfis 
ex  terris ,  ex  oriente ,  occidente, 
feptemtrione  atque  mari  colligit. 

4  Qui  per  filuas  et  auia  Ioca  errant, 
oppidum ,  quod  incolatur,  non  in- 

;5uenientes:     fanielici  et  fitibundi, 

animoque  anxii :  fi  in  ca  anguftia 

Iouani  inuocant ,  ille  eos  liberat  ex 

j  <5  periculis :      re&aque  via  eo  dedu- 

cit,  vt in  c  oppidum  veniant,  quod 

>2  habitetur.  Celebrent  illi  Iouae  cle- 
mentiam et  miracula  apud  homi- 

g  num  genus,  qui  fatiauerit  indigos, 

p  bonisque  repleuerit  faraelicos.  Qui 
in  tenebris  et  funefta  nocle  fedent, 

oiniieriaet  ferro  conftri&i,  quoni- 
am  fupremi  Dei  di6Hs,  et  confilio 

l  contumeliofe  aduerfati  fint  .*  quo- 
nun  ille  mentes  labore  domat,  qui- 

;aqueiacentindefenfi,      ft  in  ea  an- 
guftia Iouam  inuocant,  ille  eos  ad- 
1(3  ferit  ex  periculis :     eos  ex  tenebris 
et  funefta  no£te  eripit,  abruptis  eo- 


{4  rum  vinculis.  Celebrent  illi  Iouae 
clementiam ,  et  miracula  apud  ho- 
,[«  minum  genus :  qui  oftia  perrupc- 
rit  aerea ,  ferreaque  clauftra  perfre- 
,|(S  gerit.  Vefani,  qui  propter  peccan- 
di  confuetudinem ,  propterque  fua 
j^vitia  torquentur:  qui  animoei- 
bum  omnem  abhorrentes,  ad  leti 
g  portas  adpellunt :  fi  in  ea  angu- 
ftia Iouam inuocant,  ille  eos  adfe- 
p  rit  ex  periculis.  Suoque  iusfu  fa- 
nandos  curat ,  et  ab  interim  libe- 
i0randos.  Celebrent  illi  Iouae  cle- 
mentiam, et  miracula  apudhomi- 
it  num  genus ,  faciantque  grati  ani- 
mi  facrificia ,  eius  opera  cum  can- 
tl  tu  narrantes.  *Qiii  nauibus  in  ma- 
re defcendunt,  negotia  in  vaftis  ex- 
ts  ercentcs  aquis :  ii  Iouae  facia  et 
miracula  vident  in  profundo. 
, .  Nam  ille  fuo  iusfu  ventum  excitat 
tempeftuofum,  quo  fluiShis  maris 
,  -  attollente ,  adfeendunt  in  caelum, 
°  defcendunt  in  gurgites ,  animis  in 
i(5  tanto  malo  fetifcentibus.      Vacll- 


lant  et  titubant  ebriorum  more, 
abfuima    omni    eorum     peritia. 
Quod  fi  in  ea  anguftia  Iouam  inuo-  2-i 
cant,   ille  eos  eripit  ex  periculis, 
tempeftatem  tranquillans ,  illosque  ^g 
fluclus  fedans :      qua  illi  tranquil-  a^ 
litate  laeti,  ab  eo  in  optatum  ducun- 
tur  poi-tutn.      Celebrent  illi  louse  %q 
clementiam  et  miracula  apud  homi- 
num  genus ,      eum  in  hominum  3 1 
ccetu  extollentes ,  et  in  fenum  con- 
fesfu  collaudantes ,      qui  fluuios^ 
in  filuam ,  aquarum  fcatebras  in  Io- 
ca fiticulofa ,      terram  fertilem  in  3  3 
^falfam  redigit,  ob  fcelus  incola- 
rum.    Qui  folitudinem reddit  aqua  34 
ftagnantem,  aridumque  folum  lym- 
phis  fcatens ,   ibique  famelicos  col-  35 
locat,  qui  habifandum  condant  op- 
pidum,    agros  conferant,  vinea8  3S 
pangant,  frucluofum  edituras  pro- 
uentum.       Atque  eos  ille  multum  3^ 
fecundans  auget,   nee  minus  eo- 
rum pecus,     quum  oppresfi  ma-38 
lorum  necessitate  etntaerore,  fuii- 
fent  diminuti.     Adfpergit  contem-  39 
tu  primates ,  eosque  per  deuia  fen- 
taque  loca  errare  facit.      Pauperes  40 
autem  a  calamitate  protegit ,  effi- 
ciens    quafi    ouium    gentilitate». 
Id  quod  videntes  probi  laetantur,  41 
quum  omnis  improbitas  obmute- 
fcat.  Quifapiet,  haec  obferuabit,  et  41 
intelliget  beneficia  Iouae. 


PS'AL.     CVIII. 

Semetkifum  ex  titans  Vates  ad  lou*  faudatia* 
net.    Orat  Vates  ne  reiiciatur. 

Mufica  cantio  Dauidis.  _ 

e  y^Ompofito  fum  animo,  Deus, 
I       ad  canendum,  atque  cantan- 
^-^  dum.    Age,  mea  gloria :  ex- 
pergifcere  nablum  et  cithara,  ex-3 
pergifcar  primo  mane.      Celebra- 
bo  te  apud  nationes ,  Ioua ,  te  apud  * 
populos  cantabo.      Cuius  clemen-^ 
tiae  magnitudo  caelos  exfupcrat,  cu-  t  , 
ius  fides  attingi t  aethera.      Euehe-  ^ 
Rr  *  re* 


c)  Hebrsa  vox  communis  eft  vrbis*  oppidi,  vicietpagi,      d)  ftirilem.  <)  PfaU 
tarn  hie  confe&u %  eft  cxPfal.57.et  60. 


<*8 


PSALMORVM 


Pf.  log.  109. 


rcfupracxloi,  Deus,  cuius  gloria 

*toto  patct  orbe  terrarum.    Vteua- 

dam  tui  dile&i,  conferua  nos  ifia 

gdextra,  inihi  exoratus.    Promittit 

Dcusinfuofano,  qux  Ixter:  diui- 

damSichemam  vallcmque  Sochota 

odimefiar.        Mens    eft  Galaadus, 

incus  Manasfcs,  et  Ephfaimui  mei 

locapitisfirmamentum.      Iudas  me- 

uni  eft  impcrium  :  Moabus  mcx 

lebes  loiionis :  ad  Idumum  iaciam 

mcum  calccamcntum :  in  Palxfii- 


runi  nomine.      Rccolatur  eiuspa- 14 
rentum  culpa  apud  loiiam  :  nee  e- 
ius  matris  crimen  oblitreretur.    II.  t . 
losque  femper  habens  propofito» 
loua,  exitirpet  ex terris  eorum  me- 
moriam.       Quandoquidem  exer-|6 
cendxbcncficentiximmemor,  ho- 
minem  inopein,  pauperem,  animo- 
quc  xgrum  perfequitur  ad  necem. 
Ht  poltquam  infclicitatem  amat ,  ea  .n 
contingat  ei :    poftquam  felicitate    ' 
non   delectatur,   laceslat   ab  eo. 


ii 


nam  adorcam  fonabo.      Qiiis  me     Veftiatur int'elicitatisamictu,  quae,. 
ad  vrbcm  fiftet  munitam?  q'lis  me    vt  aqua  in  eius  vifcera,  vt  oleum  in 
liperducet  ad  Idumxum? 


Qtmm 
tunos,Deus,  reieceris,  nequecum 

Fcr 


i-nulhis  proficifcare   copus 
'nobis  auxilium  contra  periculum, 

quando  vanaeft  humana  defenfio. 
l4Per  Deunx  fortia  patrabimu»,  eo 

noftrosproterente  pcrduelles. 


PSAL.    CIX. 

In  ml—  Unrtl  id  Iau<\m  jupplex  V,itett 
confujoii  ad  louam  in  <rumnu.  Cele- 
tratio  uenefidorumDci promisfa. 

,      PrxcincndacantioDauidis. 

ODeus,  mea/laus,  nedisfimu- 
la.  Namimpium  perHdum- 
niic  nc  i 


que  os  in  me  aporitur :  aduer- 
fum  me  loquitur  lingua  mendax: 
.verbis  circumfesfus  inimicis,  oppu 


artus  penetret:       qu-.t  fit  ei  pro 
vcftis  amidhi,  proque  cindtu  ,iugi-  ^ 
ter  cingendo.      Hxe  mercei  a  lo- 
ua  mcis  aduerfariis  eueniat,  mex- 
que  vitx  perniciem    cogitantibus. 
Tu  vero,  loua  Domine,  transige 
mcum  ncgotium  propter  tuumno- 
men  i  pro  tux  benencentiae  boni- 
tate  libera  me.        Nam  inops  et 
pauper  ego  fun»,  cor  in  pe&ore 
faucium  habens.        Vt   inclinans 
vnxbra  discedo,  locuftarum  more   ^ 
ftridens.      Genua  mihilabant  prar 
inedia,  meo  corpore  defeclu  pin-^ 
guitudinis  tabente.      Sumqueillis 
probro,  qui  me  fpeclantes  motu  ca-   * 
Succurre  mihi, 


^gnorimmcrito. 


puis   derident. 

loua  mi  Deus,  conferua  me  pro  tua 
Pro  amore  meo    dementia:       vt  fciatur ,  hoc  opu» 
infeftor,  idquef  comprecatione  v.    csfetuum,  hoc  te,  loua,  fecisfe.    « 
fus :  maloque  pro  bono,  et  odio  pro    Dcteftentur  illi ,  tu  faueas :  eisque   _ 

turpher  confutatis,  tuus  egogau.  * 
dcam.      Veftiantur  aduerfarii  mei     ' 
ignominia,    fuxque  turpitudinis  * 
pallio  induantur.    Agatnloux  gra. 
tias  ingentes  hoc  ore,  et  eum  in  fre- 
qtienti  corona  laudabo :      qui  pau. 
peri  dexter  adftiterit ,  eum  ab  eius 
vitx  condemnatoribus  defendens. 


6  meo  amore  adficior.  Prxficc  ei 
impium,  eique  fatan  ad  dcxtram 

-aditet.     Quum  iudicabitur ,  abeat 

'damnatus,  eiusque  preces  ei  fint 

ccrimini.     Sit  eiwxtasbreuis,  eius 

-munus  excipiat  abus :      fint  eius 

,  Jnati  pupUli ,  et  vxor  vidua :      er. 

rantesque  mendiccnt  eius  liberi,in. 

, ,  digentes ,  vtpote  derelifii.      Irre- 

tiat  creditor  omnes  eius  facilitates, 

eiusque  labore  partadiripiantalie- 
I  tnL      Ne  fit ,  qui  eum  benignitate 

Krofequatur,  nefit,  qui  eius  pupil- 
>rum  miferefcat.      Sit  eius  exitus 
"^«xcidiuin,  in  pofterum  deleto  *  illo- 

f)  qoemh*i:  &)  Deumproilliic&mprccatus.  *)  eiut  libcrorum. 


PSAL.    CX. 

Rfgnum  Cffifti  rediuiui  in  c*lu. 
et  alacer  Dei  populiu  D10  fe  dans, 
fiium  ruin*  impendent. 

Dauidis  cantio. 


Luteal 


All 


IB 
S 
k 

'■■ 
I 

1= 
U 

? 

ft 

1:' 


ft» 

-  I 

* 

«ft 
«Off. 
V,» 
ft» 

■.::;! 

■ft  ' 
KM. 

■t 


Pujo,  1rr.1r2.n3. 


LIBER  V.j 


619 


A- 

*>  ■*■  *n 


a».. 


Ioua  Domino  meo:   fede 

ad  meam  dexteram,   donee 

tuos  hoftes  effecero  fcabel- 

alum  pedum  tuonim.      Sceptrum 

tux  potentix  mittetexSioneloua, 

ad  dominandum  inter  hoftes  tuos. 

3  Tux  copix  voluntarix  erunt ,  qua 

die  expeditioncm  cum  facra  maie- 

4ftatefacies,     **ex  vtero  aurorx 

habebis  rorem    tux    iuuentutis. 

5  Iurat  Ioua ,  non  mutaturus  ten  ten- 

tiam,  te  facerdotem  esfein  ater- 

num,  *ad  rationem  Melchifedeci. 

tfDominus  tibi  dexter,  turn  quum 

7irafcetur,  reges  obtruncabit.    VI- 

cifcetur  gentes  cum  vafta  ftrage 

I  g  corporum  :       caput  obtruncabit, 

quod  amplx  terrx  prxeft,  ita  vt '  ex 

torrente  bibat  in  via,  at  que  ideo 

*  caput  attollat. 

PSAL.    cxr. 

Sefe  inflammans  Vates  ad  louam  laudandum. 
Dei  gefla  memoranda.  Qu*  verabomi- 
num  fapientia. 

I  Halleluia. 

CElebrabo  louam  toto  corde  in 
proborumconcilio,  atque  cce- 
tu.      Magna  funt  facta  loux, 
ftudenda,  quibuscumque  placent, 

3  Eius  et  opus  aucloritat  is  et  maiefta- 
cis  eft,  et  iuftitia  ftat  in  xternum. 

4  Famam  fibi  fuis  comparauit  mira- 
cutis  exorabilis et  mifericors  Ioua. 

jPraedam  dedit    fui   metuentibus, 

6  memor  Temper  fux  paflionis.    Fa- 

dtorum  fuorum  vim  fuis  ostendir, 

dum  eis  gentium  posfesfionem  de- 

^dit.      Eius  manuum  opera  vera 

atque  xqua  funt,  fida  funt  eius  o- 

8  mnia  mandata,  fixa  ad  perpe- 
tuitatem ,  in  fide  et  xquitate  confti- 

9  tuta.  Redimendos  curauit  fuos : 
fanxit  in  aeternum  fuuni  fcedus, 
fan&um  et  terribile  nomen  habens. 


refte  fapiunt,  hxc  quienmque 
prxftant,  quorum  laus  sterna  ma- 
net. 


PSAL.    CXII. 

Quanta  piorum  beatitudo.  Eorumdem  ingi- 
nium ,  et  morn.  Jmpiorum  liuor  in  />r9- 
bos. 


Bi 


Halleluia.  \ 

Eatushomo,  qui  louam  reue- 
rens ,  eius  prxceptis  multum 
deleclatur.     Potens  in  terris  a 
erit  eius  progenies :  genus  probo- 
rumfortunabitur.      In  eius  domo  3 
erunt  opes  et  diuitix,  eius  libera- 
litate  in  perpetuum  manente.   Pro- 4 
bis  lux  oritur  in  tenebris ,  qui  man- 
fueti,  mifericordes   et    liberales 
funt.        Vir  bonus  miferetur  et^ 
commodat ,  fiia  verba  iudicio  tem- 
perans.       Numquam  enim  com- 5 
mouetur,  eftque  benefici  hominis 
xterna  memor ia.      Malorum  au-^ 
ditu  non  terretur ,  tutum  animum 
habens  loux  fiducia.      Adeo  fixo  g 
animoeft,  vt  nihil  formidet,  quin 
vifurus  fit  hoftium  fuorum  pcenas. 
Difpergit  largiens  pauperibus,duratp 
femper  eius   liberalitas,   eiusque 
cornu  extolletur  gloriofe.        Id  lQ 
quod  videntes  impii ,  fie  xgre  fe- 
rent ,  vt  dentibus  frendentes  con- 
tabefcant,  eorumque  cupiditas  per- 
ibit. 

PSAL.   CXIII. 

Inflammans  Vatts  populos  ad  louam  cantn- 
dum.  Diuina  in  ret/iu  omnibtu  prouu 
deatia ,  prtftrtim  crga  inopes  aefleriles. 


10*"  Sapientix caput  eft  loux  metus : 


Halleluia.  _ 

LAudate,  olouxcultores,  Jau- 
date  loux  nomen.  Commen- 
detur  loux  nomen  deinceps 
in  perpetuum.  Ab  ortu]folisad 
occafum  laudabile  loux  nomen  eft.  * 
Excellit  gentes  omnes  Ioua,  glo- 


R  r  3  na 

»)  cot  habebis  difcipulos ,  per  quo»  hofles  vincas,  quamdenfuseftrosmatutinu*. 
Vide  Mich.  5,7.  k)  vide  Hebr.5,6.et*,2o.  /)  ex  redundance c*forum  fangui- 
nebibiposfit.  m)  viftor  regocr.  *)  vide  lob.  a8,2g.  «  )  Huios Pfalmi  vcu 
fu«  tt  dimidii  verfos ia  Hobrsco  incipimuerdine  lif tctatom. 


6}9 


PSALMORVM 


Pf.113.114.11j.n5. 


5  ria  caelefti ,    quis  eft  Iouae  Deo  no- 
ftro  confercndus?  *  qui  alta  inco- 

6  lens ,      humilia  videt ,  cxlos  inco- 
1  lens  videt  terras.    Qji  tcnuem  ex- 

citat  ex  puluere,  paupercm  adle- 
%  uat  ex  fimo :       euni  inter  praeci- 

puos  collacans,  inter  prxcipuos 
pfuorum.       Sterili  fam/hamconci- 

liat,  Hberos,  quibus  mater  gaudeat. 

Hallelnia. 

PSAL.    CXIIII. 

lutfio  populi  ex  Atgypto.     lou4  mirawla 
propepulo. 

C.  Hallelnia.  H. 

5  f^\  Vum  Israelite  ex  Aegypto, 
I  CM  quum  iacobca  downs  eori- 
^-^"graret  ex  populo  barba», 

ftIudxi  Israelitx/Deo  fuere  fan&itati 

3  atque  poteftati.      Quo  vifo  mare 

4  fugit,et  Iordanis  retroccsfit.  Mon- 
tes  arietum ,   colles  one  natorum 

5  riiu  exfiliuerunt.  Quid  tibi  acci- 
derat,mare,  vtfugeres?  quid  tibi, 

6  Iordanis ,  vt  retrocedercs  i  <  ii'id 
vobis,  montes,  vt  arietum,  quid  vo- 
bis  colles ,  vt  one  natorum  ritu  ex- 

«^filiretis?  Ad  Domini  prxfenti- 
ara  q  contremifce  te!lus,ad  Dei  hco- 

g  beorum  prxfentiam  :  Qui  pe- 
tram  in  aquae  ftagnum,  cautem  in  a- 
quae  fontem  conutrtit. 

PSAL.    CXV, 

Gloria  non  bomh:v:;t  fed  hut.  Tdolorum 
et  hue  iiscrimtn.  Spes  omnit  in  Deo 
c«'dotand<\.     Feiuitttio  fiu  promitfil. 

'E  nobis,  Ioua,  ne  nobis ,  fed 

tuo  nomini  gloriam  tribuc, 

ob  tuam  benignitatem  atque 

afidcni.     Nequrrant  gentiles,  vbi- 

nam  fit  Deus  nofter :  quum  fit  Deus 

nofter  in  cadis,  quidquid  eilibet, 

«jfaciens.    Illorum  finuilacraargen- 

turn  aurumque  funt ,  humanarum 

.  opus  mannum.    Os  habent,  neque 

loquuntur:oculos  habentmeque  vi- 

c  dent,    Aures  habent,  nee  audiunt ; 


10 


nares  habent,  nee  olfaciunt.  Manns  6 
habent,  nequctangunt:  pedes  ha- 
bent, nee  ambulant:  nihil  fuogut- 
ture  fonant.      Tales  erunt ,  qui  ea  7 
faciunt,quicumquefiduntcis,    Vos  8 
Israelite  confidite  Ioux,  quorum 
ille  prxfidium  et  propugnaculum 
eft,      Vos  domus  Aharonisconfi- 9 
dite  Ioux,qu6rum  ille  prxfidium  et 
propugnaculum  eft.    Vos  Iouae  re- 
nerentes  confidite  Ioux,quorum  il- 
le prxfidium  ct  propugnaculum  eft. 
Ioua  noftri  memor  fortunabit,  for-  II 
tunabit  Israelis  domum,  /ortimabir 
Aharonisdomum,     fortunabit Io-  tl 
u.c  reuerentes,  paruos  iuxta  atque 
magnoj.      Amplificabit  Ioua  vos,  13 
vos,veftrosque  natos.    Fauorabiles  14 
critis  Iouae  exli  tcrtxque  ereatori. 
Qui  cxlum,  qui  Ioua  caelum  ha-  15 
bens,  terrain  dedit  hominum  ge- 
neri.      Quem  Iouam  ncn  mortui,  16 
nonvllirad  filentium  dcgmli  col- 
laudabunr.      Sed  nos  Iouam  com-  >7 
niendabimus,  deinceps  in  fern  pi - 
tcrnum.  Halleluia. 

PSAL.    CXVI. 

Grntitt  er*n  loitgm  bene  mrrtntem.  Ad(e~ 
metipfuia  Vates  ,  quo  vedeat  in  vrbcm  ,  ad 
tr,\...n.  Qratiarum  actio  turn  laude ,  ft 
ptecibuf  ad  lnu,tm.  Adfiidoruni  a  Deo 
f.iuor.  ybta  laudatioHHiK  ad  Iouam  prt- 
fianda. 

G.  Halleluia.  H, 

A  Mo  Iouam ,  qui  meam  fuppli- 
cem     vocem     exaudiucrit : 
quoniamque  mihi  aurem  prx- 
buit,  ideo  cum  per  omnem  vitam 
inuocabo.      Quum  me  mortis  lo-  3 
ra  circumdarent ,      et  ftygix  inua- 
fisfent  anguftix  :  quum  in  pericu- 
lum  et  follicitudinem  incJdisfem. 
Ioux  nomen  inuocaui :      obfecro  4 
Ioua,  libera  hancanimam.      Exo-  5 
rabilis,  iuftusque  Ioua,  Deus  nofter. 
mifericors.      Cuftos  Ioua  fimpli-  £ 
cium,  me  conferuauit  adflidhim. 
Rcdi,  anima  mca,  ad  tuam  quiet  cm,  7 
poft- 

/)  ineisfandintem,  poteftatwnque  foam  ostendit,     j)  contrcmifcendum  c&. 
f  )  eo  vbi  fikturi  hoc  clt  ad  internum. 


ri.  1 10.117.  jis. 


L>  1  u  o  rv    v , 


Oil 


8  poftquam  tibi Ioua  benefecit :  qui 
et  aninwmrneam  a  morte,  et  oculos 
a  lacrimis,  et  pedes  a  cafu  libera- 

9  "it ,    ita  vt  verfer  apud  Iouam  in 
loviuorutn  terris.     Equidein  credi- 

di,  ideoque  Joeutus  Aim,  quum 
ll  tantopere  vexarer.        Atque  in  hac 

trepidationedixi,  jomnem  homi- 
taneni  esfe  fallacem.       Qmd  Iouae 

repcndam  pro  tot  eius  aduerfmn 
i  1 3  me  mentis  'i    t  Poculum  fumarn  fa- 

14  lutis,  Iouae  nomen  inuocans ,    Io- 
uae mea  vota  foluam ,  idque  ejus  o- 

1 5  mni  populo  praefente :      qui  Ioua 
»  fuorum  mortem  piorum  land  du- 

16"  cat.    Euge  Ioua:  nam  egoferuus 

tuus ,  ego  feruus  tuus  fum,  ancillae 

tuae  filius,  qui  *  mea  rupifti  vincula. 

17  Tibi  facrificium  animi  grati  faci- 

Ig  am,  Iouae  noinen  inuocans.     Iouae 

mea  vota  foluara ,  idque  eius  omni 

■icpopulo  praefente,      matriistem- 

1     pli  Iouae,in  medio  tui  Hierofolyma. 

HaUeluia. 


PSAL.    CXVII. 

Ad  getites  omnes  V&tcs,  vti  louam  collau- 
ttent. 

G.  HaUeluia.  H. 
Audate Iouam,  gentes omnes, 
hunc  celebrate ,  naticnes  o- 
»•*" ~ ^mnes:  cuius  Iouae  et  demen- 
tia er^a  nos  excellit ,  et  fides  aeterna 
eft.  HaUeluia. 


•  T    i 


PSAL.    CXVIIL 

Ab  hoftibin  euaftn  Vates  omnes  hortntur, 
vt  Iouam  laudent.  Quanta  a  Ioua  fecu- 
Tttus.  In  tabernaeulum  Vates  ad  louam 
laudandum.  Ad  facerdotes  Vates  vti  fa- 
cta faciantpto  lefu  adtientaatt. 

G.  HaUeluia.  H. 
1  ^""^Elebrate  Iouam,  qui  bonus, 
a  I  qui  aeterna  dementia  eft.  Di- 
^-'cant  Israelitae  eius  aeterna  m 
3  clementiam.  Dicat  Aharonis  do- 
'  urns  eius    aeternam   dementiam. 


Dicant  Iouae  reuerentes  eius  aeter-  4 
nam  clementiam.    Iouam  in  peri-  > 
culis  inuocaui,  Ioua  me  exoratus 
explicuit.       Iouam    habens    non  6 
metuo,  ne  quid  mihi  faciant  homi- 
nes.   Iouam  habens  defenforem,7 
vifurus  fum  inimicorum  meorum 
pcenas.      Iouae     praeftat     fidere,  8 
quam  homini.      Iouae  praeftat  fi-Q 
dere,  quam  primatibus.       Omncio 
genus  gen'es  me  obfederant,  quas 
tamen  Iouae  nomine  excidi.      Ob-  ti 
federant  me   etiam  atque  etiam, 
quas  tamen  Iouae  nomine  excidi. 
Obfederant  me  apum  more,  quas  11 
tamen  quafi  fpinarum  ignem  ex- 
ftinclas  Iouae  nomine  excidi.    Tu  13 
me    quidem  impuleras  ad  caden- 
dum,    fed    mihi    Ioua   fuccurrit. 
Ioua  mea  potentia  atque  cantus,  14 
mihi  faluti  fuif.      Ergo  vi&oriaeij 
cantti  bonomm  domus  perfonant : 
Iouae  dextra  fortiter  facit.      Iouae  16 
dextra  excellens,  Iouae  dextra  for- 
titer fadt.      Nonmcriar,  fed  vi-17 
uens  Iouae  facia  narrabo.      Cafti-  ig 
gauit  me  quidem  Ioua,  fed  neci  non 
dedidit.      Aperite    mihi   iuftitiae  19 
porta«,vt  per  cas  ingrediar  ad  agen- 
das Iouae  gratias.    Hxc  Iouae  por-ia 
ta  eft,    qua    boni  ingrediuntur. 
Gratias  ago  tibi,  qui  mihi  exoratus  %i 
falutem  attuleris.    y  Lapis  ab  aedi-aa 
ficatoribus  improbatus,  adhibitus 
eft  ad  caput  anguli.      A  Ioua  pro- 23 
fechimefthoc,  quod  nobis  mirum 
videtur.      Hanc  diem  Ioua  fecit,  14 
in  qua  laetemur  exfultantes.      Eia  25 
Ioua ,  ferua  age :  eia  Ioua ,  fane  a- 
ge.    Bene  fit  ei ,  qui  venit  in  Io- 16 
uae  nomine :  faufta  vobis  omina- 
mur,  o  Iouae  domeftici.      Deus  Io- 
ua nobis  illucet :  adligate   feftam  a7 
hoftiam  reftibus  ad  arae  cornua. 
Tibi ,  mi  Deus,  ago  gratias :  te,  mi 
Deus,  extollo.     Celebrate  Iouam,  *S 
qui  bonus,  qui  aeterna  dementia  eft.  a9 
PSAL. 


R  r  4 

i)  9.  nutlo  homlne  fycrandam  falutem  esfe,  fed  tanruma  Deo.      /)  louse  libabo 
▼mum  ,  qui  me  conferuauerit.      »)  tami  fuos  faciat.vteosperire  non  finar. 

*)   "•«  ,,b«»»'»  ^)cxpulfwPaiu4,  «rata  rfaevaiu,  qu»4  Mwrmw^U  ct 

whriue. 


**    V/    1\,      T      IT* 


PSAL.    CXIX. 

Vatit  ardor  ad  legem  Dei  capes  fendam.    Ex 
"liatiU.   Lux  morn 
inuidos  P'ttet  et  Dei 


legi*  obferudntiafelidi.u.  Imx  mortalibta 


Dei  vtrlrum. 
dtrij'ot  es. 

G.Halleluia.//. 

tUpb, 

i  *T\ Eati,  qui  bene  morati  ex  Ioiiae 

*   |j 'c?cViuunt.     Bcati,  qui  cius 

obeunt   oraaila,  toto   corde 

.  ftudemes  ei.      Qui  fane  nhil  ini- 

quumagentes,  viuunt  adetus  nor- 
.mam.  Tu  fane  inltituta  tradidi- 
^  fti  diligenter  fcnianda.      Vtinam 

inoribui  fim  ad  feruanda  tua  de- 
$crefa    comparatis.      Ita    demuni 

non  frullra  cro,  11  omnia  tua  prx- 
«cepa  fpeelabo.      Again   tibi  fin- 

cera  lwnfc  gratias,  quum  tuas  mlta"; 
I  fententias  didicero.     Tua  decrcta 

fcruabo :    nc  me   deferc   omnino. 

Bub, 

jQuanam  re  tnirget  adolefcensfuos 

mores.2  exiequendu  tuis  verbis, 
i0  Tibi  toto  corde  ftudeo,  ne  me  a 
{ j  tuis  auoca  prarceptii.       In  niente 

mca  habeo  recondita  tua  dieia,  nc 
liquid  in  te  peccem.  Tu  laudande 
1 3  Ioua^,  doce  me  tua  decreta.       His 

ego  labm  enumcra  onmei  oris 
i^tui  fententias.      Oraculorum  tuo- 

rnm  ratione  perindc  oblc&or,  ac 
k-  fumtna  opulentia.      Tu»  mauda- 

ta  meditor,  intuens  in  fuainftituta. 
lgTuis  decretis  oblccio  me,    tuo- 

rum    dictorum  hand    mimemor. 

(il-yiil. 

,_  Adiice  me  tmira  vitae  beneficio,  et 

(gtua  difta  exfequar,     Reuela  meos 

oculos,  vt  vidcam  tuae  tegis  miracu- 

la.      Peregrinus  in  terns  ego  fum : 

ne  mihi  fubtrahe   tua    prarcepta. 

10Mihi  hnguet  animus   perenni  tu 


ta  meditor  t  tamen  oracula  tua.mez  a4 
deliciac,  mihi  funt  proconliiianu. 

Humi  proftrata   eft  anima  mea:*S 
conferua  mihi  vitam  ex  tuis  pro- 
misli?.     Mores   meos   expono,  vt  M 
In  exorere  mihi:  doce  me  tua  de- 
crcta.     In  tuonim    mandatoruma7 
ratione  inftrue  me,  et  tuamedita- 
bor  miracula.    Mihi  pcrfluit  ani-a8 
mus  prac  auxietate :   crigc  me,   vt 
ferunt  tua  promisfa.      Kalf-un  vi-*9 
am  a  me  remoue,  et  mihi  per  gra- 
tiam  largire  tuain  legem.      Viam  30 
veritatis  elegi ,  tuas  mihi  fententias 
proponens.  Ad'nieo  tuis  oraculis,  3 * 
Ioua,ne  me  frultra.habucris.       Vi-  3* 
am  pr.neptorum  tuonim  curram, 
quir.n  mihi  mentem  •' cxplicueris. 

a». 
Inftitue  me,   loua,  in  ratione  tuo- 33 
rumdecretorum:  eteaproriiis  ex- 
fequar.     Erudi  me  in  cxfequenda34 
tua  lege:  et  earn  obibo toro corde. 
Dirigc  me   per  iter  pru.ccptorum3> 
tuorum:namid  mihi  placet.     Effi-36 
ce  mihi  mentem  propen Tarn  ad  tua 
oracula, non  ad  auantiam.    Auerte37 
meos  oculos  ab  intuenda  ncquitia, 
vitam  mihi  in  tuo  conferuans  in- 
ftittuo.    l'rxita  mihi  tuo  promisfa  38 
tua,  qui  te  reuereor.    Autcr  meum  39 
dedecus,  quod  exhorreo ;  nam  tuae 
fententix   bonas  funt.    Quumfim40 
tuorum  mandacorum  cupidus,eon- 
fcrua  mihi  vitam  pro  tua  iuftitia. 

Vau. 

Mihiquc  tua  contingent  beneficia,  41 
Ioua.tua  defenfio,  vt  fert  tuum  pro 


misfum.     Etdabomeo  conuiciato-4% 
ri  refponfum ,  tua  frctus  oratione. 
Neue  mihi  prorfus  ex  ore  eripias  43 
arum     fententiarum     cupiditate.    verumverbum.quiatuisfententiis 
tl  Deteftabiles  obiurgas  fuperbos,  a    pendeam.      Et  tuam  legem  exfe-4* 
t   tuis  pntceptJ9  deerrantes.      Auol-    quar  iugiter  inomnemperpetuita- 

ue  a  me  probrunj  atque  contera-    tem.      Atque  ita  expeditus  ince-  ^ 
t^tum,qui  oracula  tua  obeo.    Quam.    dam,  quod  tuis  ftudearo  mandatis, 
wis  contra  me  deliberantesfedeant .  Neque  rae  de  tuis  apud  regesora-^ 
princtpcs.taraen  tuns  ego  tua  decre>  culis 

x)  Scnptum  crt  in  Hclifao  carmen  hoc  otdine  litterarum  ,  quae  fuigHlsefingulo- 
turn  odonuioium  veciiuitcipiunt.    *)  fcilicot  ex  anguuiis. 


: 


Pf.119. 


LIBfcK    V. 


6a 


-W  7culisloquipudebit.  Mequctuisob- 

8  le&abo  praeceptis,quae  arao.  Attol- 
lamquc  manus  adtua  praeceptami- 
hi  dile&a,ct  tua  decreta  meditabor. 

Zam. 

9  Memento ,  quid  mihi  tuo  promife- 

0  ris ,  quo  mini  fpem  fecifti.  Quae 
quidem  mea  confolatio  eft  in  mea 
miferia,  tuo  promisfo  me  confer- 

1  uante.  Arrogantes  mihi  magno- 
pere  illudunt,  neque  tamen  a  lege 

X  tua  detk&o.  Mcmor  tuarum  fem- 
pitcmarum,  loua,  fententiarum, 

3  me  confolor.  Horrore  corripior 
ob  impios   tuae   legis    defertores. 


Mf 

**» 

tfel 
:»4 

-  ..'i 
1511. 

M 

■a 


a 

1  a 

nbV 

rxk. 

wa) 

ii) 

EM 

■k 

RJB- 

cu?f 


^^Ji^'Cantilenac  mihi   funt  tua  decreta 

i>\n  pc  regrinationis  meae  domicilio. 

IjRecolo    nodru  nomen  tuum,    Io- 

;6ua,  tuamque  legem  obeo.      Hoc 

teneo,  vt   tua  mandata  exfequar. 

Hub. 

17  Tu  mihi  conditio  es,  loua,  cuius 

;g  dictis  parere  ftatui.  Te  coram 
oro  toto  corde ,  miferere  mei,  vt 

;o  promififti.  Recogito  meos  mo- 
res ,  meosque  pedes  ad  oracula  tua 

Joconuerto.  Feftino  fine  cuncla- 
tione  ad  obeunda  tua    praecepta. 

»1  Impiorum  lora  meimplicant,  non 

ii  tamen  legis  oblitumtuae.  De  me- 
dia node  furgo  ad  te  celebrandum, 
«iBjj|>3  ob  tuas  iuftas  fententias.  Coniun- 
go  me  cum  omnibus  tui  reuerenti- 
buSjtuaque  mandata  exfequentibus 

[4  Benignitate  tua,  loua,  plenus  eft  or- 
bis  terrarum :  doce  me  tua  decreta. 

T,th. 

;-  Benefacis  mihi  tuo  cultori ,  loua, 
,'5  ex  tuo  promisfo.    Bonum  fenfuni 

et  fcientiam  doce  me,  qui  tuisprae- 
j^ceptis  fidem  habeo.      Priusquam 

vexarer,  errabam :  nunc  tuis  diclis 
jgpareo.  Tu  bonus  et  beneficus, 
>o  doce  me  tua  decreta.    Conneclunt 

contra  me  mendacium  arrogantes, 

tua  mandata  toto  corde  obeuntem. 
,0Iilorum  cor  quafi  obefitate   obtn- 

fum  «ft,  quum  ego  me  tua  lege  ob. 


;;:;;. 


lectern.      Mihi  vexari  condudt,  7* 
vt  tua  decreta  difcam.     Mihi  vti-  7* 
lior  eft  oris  tui  difciplina,    quam 
aureorum  argenteorumque  millia. 

nd. 
Manus  tuae  me  fecerunt  atque  con.  7J 
diderunt:  erudi  me,  vt  difcam  tua 
praecepta.     Tui  reuerentes ,    me  74 
vifo ,  laetabuntur ,  qui  in  tuo  fpem 
habeam  promisfo.      Scio,  loua ,  75 
squas  esfe  tuas  fententias:    meque 
c  vere  a  te  premi.    Sit  mihi,  quae-  7$ 
'o ,  tua  dementia  folatio ,    vt  tu 
mihi  tuo  pollicitus  es.      Contm-  77 
gat  mihi  tua  mifericordia,vtviuam : 
nam  tua  lex   meae  funt  deliciae. 
Pudeat  fuperbos,  qui  mihi  exitium  78 
falfo  machinantur:  ego  tua  man. 
data  meditabor.    Conciltentur  mi- 79 
hi,  qui  te  verentur:  tuaque  no- 
runt  oracula.      Sit  mea  mens  in  80 
tuis  integra  decretis,  ne  me  pudeat. 

Animus  mihi  languet  exfpe&atio-  $l 
ne  tuae  defenfionis,  in  tuo  promisfo 
fpem  habenti.      Ocull  mihi  Ian-  8» 
guent  exfpe&atione  tui  promisfi, 
cogitanti ,  ecquando  fis  me  confo- 
laturus.    *  Sum  enim,  vt  vter  in  83 
fumario,    hand   immemor  tamen 
tuorum  decretorum.      Qiiodnam  84 
mihi  tuo  fpatium  ftatuitur?    ec- 
quando de  meis  infeftis  fumes  fup- 
plicium?      Cauant  mihi  fuperbi8j 
fcrobes ,    e  «on  fane  ex  tua  lege. 
Omnia  tua  praecepta   vera    funt: 86 
fuccurre  mihi,  quemilli  infedan- 
tur  iniuria.    Fere  me  humi  con-  87 
ficiunt,  neque  tamen  tua  mandata 
defero.    Pro  tua  dementia  confer.  88 
ua  me ,  et  oris  tui  oraculo  parebo. 

L-^tntd. 

In  actemum  loua  tuum  verbum  «_ 
permanet  in  cadis.      Sempiterna   £ 
praditus  es  veritate,  qui  ftaturam 
terram  condidifti.    Quae   quidem^- 
ex  tua  fententia  ftantnodie :  nam 
omnia  tibi  feruiunt,      Nifi   tua 


Rrs 


mihi 

*)inh9cvita,inqwaperegrlnus  fum.  «uiquebreui».    c)rc6te.   d)  trcoctwnta* 
tabefco.  ij  contra  tuam  legcm,vi  Gr«ci  dicanc,  « <pj7«<  nejo. 


9a 


6?4 


PSALMORVM 


Pf.  1 1 9. 


mihi  lex  cjfet  in  dcliciis,  cquidem 
93  in  mca  periretu  inopia.      Num- 
quain  tuorum  mandatorum  obliui- 
fcac-  nam  per  ea  mini  vitam  tue- 
94ris.       Tims  Ann,  feruame,  qui 
fiy  tuis  ftudco  mandatis.      Imminent 
irapii  mco  exitio,  qui  tua  oiaeu- 
$<5la   perpendo.      Omnium    interi- 
turarum  rcruni  finem  video:  tu- 
um pracceptum/perquam  latepatet. 

Mm. 

97  Adeo  tnam  legem  amo,  vt  hrc  fit 
jig  niea  quotidiana  rr.editatio.      Sapi- 

e.itiorcm  me,quam  funt  hoftes  mei, 

reddit  tua  dil'dplina,  quampeipc- 
fjotuohabeo.     Pius  fapio,  quanimei, 

doctores  vniuerfi,  quod  oracula  tua 
iC0meafunr  meditatio,-     Senesintel- 

ligentia  fupero ,  quod  tua  mandata 
[0i  tcneo.    Ab  omni  via  ma'a  contineo 

meos  pedes,  vtfuisdiftisparcam: 
ioj.de  tuis  fententiis  non  defleclo, 
icaquod  tu  me  eriidiac.     Multo  (tint 

vcr'oi  tua  mco  palato  ct  ori  mellc 


c4 


dukiora..      A  tuis  niaudatis  difco, 


idcoque  omncs  falfpi  more»  odi, 

:o;Lucerna  meo  pcdi  funt  tua  dicla, 

o<5meoque  lux  itineri.  In  rani ;  (id 
quod  urxllabo,)  me  foruacurum  es- 

10- 1*-  tua iufia  iura.  Lrucior  vehe- 
'  mentcr,  loua,   raedere  mihi,    vt 

log  fen  tua  promisfio.  Mei  oris  li- 
beralitatem   gratam    habc,     loua, 

looet  me  tuas  fententias  docc.  Vcr- 
for  in  perpctuo  vit.r  discrimine , 

li^ncque  tuac  Icgis  obliuiicor.  Mihi 
laqueum  obtendunt  impii ,  De- 
que tamen  ex  tuis  mandatis  aber- 

j  1  ro.  Posfideo  oracula  tua  perpe- 
tuo,  quae  funt  mei  cordis  gaudia. 

UjAnimum  ad  obeunda  tua  decrc- 
• ,  ta  adplico,  in  perpetuum  prorfus. 

1  ,,  Male  cogitantes  odi,  ettuam  legem 

, ,  amo.    Tu  mihi  latebra  et  propu- 

gnaculum  es ,  a  cuius  verbis  pen- 

u-dep,.    Facesfite  a  me,   improbi, 

vt  exfequar  Del  mei   prscepta. 

/)  infinitum  eft. 


Sustine  me  oratione  tua,  vt  viuam :  1  i't 
ncue   meam   exfpeclationem  fru- 
ftrato.       Fulcimc,   vt  confcnier,  n  7 
et  tuis  decretis  femper  oble&abor. 
Conculcas  omnes,  a  tuis  recedentes  1 18 
decretis,  quorum  fallax  fit  calliditas. 
Vt    frcriani    deles    omnes    terra- 1  t$> 
rum  impios,  idco  tua  amo  deerc- 
ta.    Horrct  mihi  corpus  tuipauo-  iao 
re,  tuas    rcformidanti  fententias. 

Ius  aequumque  facio,  ne  me  per- m 
mitte    meis    oppresforibus.      Ac-  liai 
commoda  me  tuum  cultorem  ad 
bonuni,  nemihifuperbifaciant  in- 
iuriath.    Oculi  mihi  languent  ex-  i^j 
fpe&atione  tux  defenfionis,  iuftx- 
qnc  promisfionis.     Tracla  me  tu-  u* 
um,  vt  tua  fieri  dementia,  meque 
tua   decrcta  doce.        Thus    ego  ,aj 
fum,  crudi  me,  vtfeiam  tua  ora- 
cula.   Tibi,  loua,  agendi  tempustl(s 
ctr,quum  tua  lex  violatur.      Itaqtie  (  a« 
tua  pneocptl  plus ,  quam  aurum  et 
obrizum. amo.     ltaque  tuis  omni-  (tg 
bus  mandatis  prorfum  reele  vtens, 
omncm  ialfam  confuctudinem  odi. 

Mira  funt  oracula  tua:    ideo  «1x9 
animo   teneo.      Rudimenta    010-133 
rum  drlorum  rudes  collurtrant,  ct 
crudiunr.    Qui  quidetn  hianti  ore  (  3 1 
haurio :  rantopere  tua  amo  prat- 
cepta.     Refpiceme,    et  mifcrere^a 
mei,  pro  tua  erga  tui  nominis  a- 
mantes  xquitate.    Veitigia  mea  in  ^3 
tuis  dictis  conftabili ,  ne  vllum  do- 
mincturinmemaleficium.      Vin-  ,3^ 
dica  me  abhominuminiunis,et  tu- 
is parebo  mandatis.    liluftra  tuum  1 3- 
me  tuo  vultu,  et  tua  me  decreta  do- 
ce.   Riuis  aqu.e  manant  oculi  mei :  t  ^ 
quoniam  non   feruatur   tua  lex. 

Zsde. 

Iuftus  es  loua,  reclxqne  funt  tuas  ^7 
fententiac.      Oracula  tradidiili  ae- 1 5 g 
quislima,  atque  verisfima.      Con- 139 
ficior  indignatione,    quod  hofte9 
mei  tuorum  diftorura  fintimme- 
wore». 


UH 


"-  I 

ft 


Pf.  rip.  129 


LIBER    V. 


63  f 


? 


ffij 

Ti 
p 

ft 


4°  mores,      Probatisfima  eft  oratio 

4 1  tua,  quam  tuns  ego  diligo.  Paruus 
egoetcontemtus,  tua  mandata  non 

4*  oblitus  fum.  Iuftitia  tua,  Iufti- 
tia eft  fempiterha,  tuaque  lex  vera. 

43  In  aduerfis  periculisque  deprehen- 

fus,  habeo  tua  prxcepta  in  delici- 

|144  is.    Tuorum  asquitas  oracfflfoum 

aeterna  eft:  erudi  rue,  et  vinam. 

Co,  h. 

4>  TotQ  cqrde  inucco:  exat'di  me, 

46  Ioua,  et  tua  tenebodecreta.  Te 
inuoco,  ferua  we :  tuis  oraculis  pa- 

47  rebo.      Diluculum    querelis  prx- 

48  uerto,a  tuis  didis  pendens.  Ocu- 
Hs  vigilias  anticipo,  tuis  di6iis  nie- 

440  ditandis,  Vosem  meam  exaudi 
pro  tua  dementia,  Ioua,  pro  tua 

1 50  aequitate  vitain  mini  euftodi.  Ad- 
funt   perfequentes  flagitia,    a  le- 

151  ge  tua  remoti,  Ades,  tu  Ioua, 
cuius  omnia  praecepta  vera  ftint. 

152  lam  diu  de  tuis  oraculis  hocfdo, 
te    ea  in    perpetuum    fuudasfe. 

Res. 

*  53  Vide  meam  miferiam,  et  me  libe- 
ra :  qui  tux  Jegis  oblitus  non  fum. 

*54  Age  meam  causfam,  meque  adfere, 
et  ex  tua     promisfione  conferua. 

*J>  Abeft  falus  ab  impiis,  quoniamtuis 

1 56  decretis  non  ftudent.  Multa  prae- 
ditus  es  mifericordia,  Ioua,  confer- 

*57  ua  me!pro  tua  3equit3te.  Mujti 
ftint,  qui  me  infeclantur,  mihi- 
que  aduerfantur:  neque  tamen  a 

«58.  tui»  oraculis  defleclo.  Videns 
periidos  crucior,    quod  tuis  diclis 

159  non  parent.  Confidtra,me  tua  man- 
data  amarc,  Ioua:  pro  tua  ciemen- 

1 <5o  tia  conferua  me.  Tuorum  diclo- 
rum  caput  eft  Veritas,  funtque  tuae 
omnes  iuftae  fententiae  fempiternze. 

Sin. 

1 6 1  Me  principes  infe&antur  immeri- 
to,  qui  mente  tua  di&a  formido, 

1 61  Laetor  ego  tuis  verbis ,  perinde  ac 
qui  multam  nac~rus   eft   praedam. 

»6$  Falfa  odi  atque  deteftor,   araans 


«)  prodetft,    b)  que  et  pung't  vt  fagi(ts,et  vrltvtcarbo» 
funt  Cedarc  Ismaclis  ftlto  ptagnari. 


tuam  legem.     Septies  quotidie  tci'04 
Iaudo,  ob   tuas  iuftas  fententias. 
Multa  pax  eft  tuae  legis  amatoribus,  «65 
nee  eft  eis  impedimentum.     Intu-l<5<S 
eor  tuam  tutelam, Ioua, tuaque  prx- 
cepta  exfequor.    Animo  tua  oracu- 1  67 
la  teneo,  ea  multura  amans.    Seruo  1 68 
tua  mandata  atque  oracula:    ram 
mei  mores  oumes  tibi  funt  expoiiii. 

Accedat  in  tuum  confpe&um  ora- 1 69 
tio  mea ,  Ioua  S  ex  tuo  promisfo 
erudi  me.    Veniat  in  tuum  con- 1 1% 
fpe&ura  mea  fupplicatio :  defende 
me,  vt  pollicitus  es.    Fundcnt  mea  17 ! 
labra  laudem,quodtuamedecreta 
docueris.     Eloquetur  lingua  mea  x  7* 
tua  dicla,  cuius  omnia  praecepta 
iufta  funt.      Sit  mihi  tua  manus  1 7} 
auxilio,   qui    tua  mandata  elegi. 
Cupidus  fum  tuae  defenfionis,  I0-174 
ua,  tuaque  lex  meae  funt  deliciae. 
Viuathaecanima,  vtte  laudet,  tuae- 175 
que  fententiae  me  iuuent.    Erro,  1 7$ 
velut  ouis  perdita,  quaere  me  tuum, 
qui  tuorum  pr  acceptor  urn  memo* 
riam  non  depofui. 


PSAL.    CXX. 

Exeratiu  a  Vate  lout.  Contra  vitilitig*.- 
totes  idem.  A  detradoxe  quanta  calami- 
tat  impendeat. 

Carmen  gradarium.  t 

f~\  Vum  louam  rebus  in  aduer- 
f  eJ  fis  inuoco,exaudit  me.     Icut» 
^"-*>  ua,Hbera  hancanimam  a  fal- 
l's labiis,  a  lingua  perfida.      Quid  3 
tibi  g^  dabit,  aut  quid  addet  tibi  lin- 
gua fraudulenta,     *  fagittaemUita-^ 
res  acutae,  carbonesque  iuniperini  ? 
Heimihi,  qui  tamdiu  peregriner,  5 
habitans  cum '  cedarianis  taberna» 
culis.      Ego    diutius  habito  cum  $ 
pacis  oforibus,    1  qui,  me   pacis-y 
mentionemtaciente,  ad  bellumin- 

*™tt-  PSAL. 

V)  inbumanU]  <juaUs 


«3* 


PSALMORVM      Pf.  121.111.113.114. 1*5. 


PSAL.    CXXI. 

Ex  celu  Vatu  auxili-.tm  mfptBnt.   Verba 
f.icerdotum,  acpopuli  pro  rege  confoU»do. 

I  Carmen  gradarium. 

ATtoIlooculos  in  montes,  vndc 
mihi  venit  auxilium.  Au- 
xilium meum  a  Ioua  eft,  carli 
3terrxque    crcatore.      ^Non  finet 

tuos  Iabefieri  pedes,  non  dormita- 
4bitcuftostuus.    Scito,  nondormi- 

taturum,  neque  dormiturura  cu- 
5ftodem  Israelitarum.      Ioua  tuus 

cuftos,  Ioua  vmbra  tua,  tibi  dex- 
6tcradeft.  Te  neque  fol  intcrdiu, 
7 neque  luna  no&u  feriet.    Ioua  te 

ab  omni  malo,  Ioua  tuamanimam 
S  tuebitur.      Ioua  te  et  cuntem  et 

redeunfem  tuebitur,  dcinccpi  in 

fempiternutn. 


0 


psal.  cxxir. 

Popalm  ftrcuticn;  reurrti  in  vr&em  rum 
fidelium  cam  i\d  lomm  bwdiLm  orn.m- 
du:n 

\     Carmen  gradarium,  Dauidis. 
kElccloreis,  qui  me  lie  adhor- 
tantur:  camus  in  Ions  do- 

a mum.     Adflant  noftri pedes 

j  in  tuis  portis ,  Hierolblyma.  Hic- 
rofolyma  exftruifta,  vt  vrbs  <  fibi  fi- 

4mul  coniunda.  Quo  quidem  tribus 
adfeendunt,  tribus  lour,"'  ex  edito 
Israel  it  is  oraculo,  ad  louse  nomen 

^celebranduin.  Illic  cnira  fita  funt 
tribunalia    iudiciaiia,    tribuualia 

(jdomus  Dauidis.  Orate  paccm 
tuam,  Hierofolyma,  cuius  amato- 

m  res  fofpitei  funt.  Sit  pax  in  tuo  pro- 
pugnaculo ,  felicitas  in  tuis  palatiis. 

g  Propter  fratres  cognatosque  meos 

ytux  pad  confulara.  Propter  do- 
mum  Ioux  Dei  noflri  tuo  bono 

ftudebo. 

— — — —  «» 

PSAL.    CXXIII. 

Contumetik  tdfttfi  pii  toatra  infaltnttiad 
imtmJifitteitiMKt. 


Carmen  gradarium ,  Dauidis.      ■ 

AD  te  oculos  atrollo,  ocxlico- 
la.      Et  quidem,    vtferuo-* 
rum  ocull  dominorum  ma- 
num,   vt  ancillae  oculi  herx  ma- 
nuni :  fie  noftri  Iouain  Deum  no- 
ftrum  intuentur,   dum  mifereatur 
nollri.      Miferere  noftri,    Ioua,! 
miferere  noftri ,  qui  multo  furaui 
contemtu    faturi.-      quorum  ani- 4 
mi  multa  funt  opulentorum  derifi- 
one ,  faftuoforum  contemtu  faturi. 


PSAL.    CXXIIII. 

Populiu  hr/itlit.i  ex  hoflibtu  Infefiisfimu  «• 
n»4it.  Ioua  rtfugium  fideli. 


Carmen  gradarium.  ( 

Nlfi  Ioua  nobis  3dfuisret,(dicant  % 
Israelitx,)nifi  Ioua  nobis  ad- 
fuisfet,  qnum  in  nos  confur- 
gerent    homines:      iam    pridetn* 
nos  vinos  deuorasfent,  quum  in 
nos  arderent  ira,      iam  pridera* 
nos  aqux  inundasfent,  obruto»  tor- 
rente  :    iam  pridem  nosimpoten-^ 
tes  obrtiisfent  aqux.     AgimusIo-5 
ux  gratias,  qui  nos  non  pasfii9  fit 
prxdam   e>fe  dentibus     illorum. 
Vita  noftra ,  ficut  auicula,  euafit  au-  - 
cupum  laqueum  :  rupio  laqueo  no* 
eiufimus.     Nobis  auxilium  eft  in  g 
Ioux  nomine,  cxli  terrxque  cre- 
atoris. 

PSAL.    CXXV. 

Qui  louam  in  auxilium  obfecra«tyii  ptrl- 
pfim  in  tut»  nautgant  procultb  impictate. 
Pro  iuflu  oratio. 

Carmen  gradarium.  t 

QVi  Ioux  confidunt ,  fimiles 
funt  Sionis  montis,  qui  per- 
petuo  manet  immobilis.  Et  % 
montes  Hierofolymam ,  et  Ioua 
fuum  populum  circumdat  hinc  in 
fempiternum.  «  Non  enim  refi-3 
debit  impietatis  fceptrum  in  iufto- 
runi  fortem,  ne  iuili  manus  admo- 
ueant 


I)  fe  Ipfum  adloquitnr.     /)  concon,  ct  ideo  duratura.   m)  vrtljraelttUoraculo 
'  p»-*«eptuni  eft.    «)  «on  dominatuiottir  impii  in  bonoi.  vide  Pf. 73, 10. 


4  ueant  nequitiae.      Benefac ,  loua, 

5  bonis ,  et  mente  rectis.  Qui  ve- 
ro  ad  fuas  peruerfitates  declinant, 
eos  o  ducet  loua  cum  malefici^faluis 
Israelkis. 


qui  talibus  refertas  habent  phare- 
tras : «  non  illi  fruftrabuntur,  quum 
disceptabunt  cum  aduerfariis  in 
curia. 


.Q 


PSAL.    CXXVI. 

Libertatem  populM  confequitur.  Eiwdem 
gauJia.  Precatio  ad  louam,  vtipojlid- 
criimu  adfit  rifu*. 

Carmen  gradarium. 
Vum  reuocaretIoua/>  fionios 
captiuos,  videbamur  nobis 
fomniare.        Tunc  et  ora 
noftra  rifu,  et  linguse  cantu  plenae 

3  erant :       tunc  diclitabatur  inter 
gentes :  loua  his  magna  prxftitit. 

4  loua  nobis  magna  praeftiterat,  id 
5quodlataba;nur.      Reuoca,  loua, 

noftros  capnuov  amnium  ritu  me- 
<5  ridianorum.  rQui  ferunt  cum 
lacrimis ,  cum  cantu  mesfuri  funt. 
7  Qui  flendo  it,  carum  femen  ferens, 
rediturus  eft  cum  cantu ,  fuos  fe- 
rens manipulos. 

PSAL.    CXXVII. 

Nutia  mortali*  vita  loua  non  defendente. 
Sunt  a  loua  flit  parentet  futtentandi 
g?atia. 

I    Carmen  gradarium,  Solomonis. 


PSAL.    CXXVIII. 

Coniugiovinflorumfelicitas,  dum  pietattm, 
et  vim  lout  fequantur. 

Carmen  gradarium.  t 

BEatus  eft,  quicumque  louam 
reuerens,  viuit  ad  eius  nor- 
mam.    Labore  manuum  tua-* 
rum  ft  vefceris ,  beatus  es,  et  bene 
tibi    erit.      Vxor  tua  fimilis  erita 
fecundae  vitis ,  in  Iateribus  doinus 
tuae :  liberi  tui,  quafi  oliuarum  plan- 
ts,  circum  tuam  menfam.      Sic  . 
quidem  certe  fortunabitur  homo* 
Iouae  raetuens.      Sic  te  fortunabit - 
fiomus  loua,  vt  Hierofolymss  bo-5 
num  videas  per  omnem  vitam.  Vi-  * 
deas  etnatorumtuorumnatos,  fal. 
uis  Israelitis. 


PSAL.    CXXIX. 

Lraeliurum  vi(lori*a  Deo.  Adviftortm 
Vates  ,  tie  fibi  tribuat  gloriam.  Quanta 
nalorum  bominum  inftliiita*. 

Carmen  gradarium. 


NIfi  loua  domum  s  inftruat,  fru-    £1  Aepe  oppugnatus  fum  a  pueri- . 
ftralaborant,  qui  earn  inftru-    ,X  ti a,  (  di cat  Israeli ta.)      Saepe  \ 


•**  *  unt:  nifi  loua  vrbem  cuftodiw 
a  at,  fruftra  vigilat  cufto».  /Fru- 
ftra  et  fummo  mane  furgitis ,  et  tar- 
de  refidetis,  victu  vefcentes  Iabori- 
ofo,  adeo  ilie  dilectis  fuis  fomnum 

3  conciliat.       Liberorum     quidem 
hereditas  a  loua  eft :  fetus  ventris 

4  prxmio  datur  ab  eodem.    Quales 
funt  in  manu]viri  fords  fagittae,  ta- 

5  lei  funt  iuuentutis  nati.    Felice», 


*Sr  oppugnatus  fum  a  pueritia,  rle- 
que  tamen  expugnatus.    Dorfuin- 
meum  arauerunt  aratores,  longos^ 
ducentes  fulcos.      loua  iuftus  |ab- 
rupit  impiorum  lora.      Turpiter- 
retro  aguntur  omnes  Sionis  o  fores : 
funtque  fimiles  herbae  te&orum,  * 
qua?,  priusquam  euellatur,  arefcit : 
qua.'ncque  mesfor  manum,  neque» 
manipulator  finum  implet:     ne-I 

que 


•)  pwniet  vt  malefico».  p)  Israclitaj,  qui  nunc  funt  Sionii.  ej)  vt  ohm  » 
Aegypto»  quum  quidem  in  meridiana  et  fiticulofa  rcgione  fontcmfeiseli» 
cuifli.  0  vide  I  Cor.  if,  43.  ,)  fcilicet  liberis.  t)  fruflra  laborat,  qui 
Deo  carui non  cft.Libcri  quid«m,  quorum  causfa  laboratur,  proueniuntpiis, 
qiwfivirguladiuina,  fine  ipforum follickudine.  w)  defcudemur  a  fuis  run* 
is  utibus. 


que  dicunt  viatorcs,  .idllt  vobis 
loujefauor:  faufta  vobis  precamur 
per  Ions  nonicn. 

PSAL.    CXXX. 

Ex  ar.'ufiiu  vrgtntil-n*  ad  lonr.m  eonfngient 
V..7a.  NuUiHcoram  l»*itvirbo*M.  M 
todtm  alifo.'mio  atfpsnm,  PrerMiionsm 
fljdiofn*V.ttcs.  Adfaffil  inzentemfprm 
fkritMt. 

Carmen  gradarinm. 
I"px    profundote  inuoeo,    Ioua 
*  r\   Domine,  audi  v  ccm  mcam: 

*~^  prxbeanresattenfas  niexvoci 
3fupplici.  Si  vifia  obferuaueris, 
4 Ioua  Domine,  qui»  ftabitY       Sed 

eft  inte  focilita»,  vt  rcnerendusfis. 
5louam  fpero,  fperanci  animocins 
^proinisfum    fufpiciens.        Animo 

Dominuui  fufpicio,  a  matutinis  cu- 
-ftodiii ,  ad  alcerasrnattmnas  cufto- 
7dias.      Sufpiciat  Iiraciif»  lo'iam: 

nam  in  Ioua  eft  dementi» multum- 
Ec  is  lsraelitam 
ab  omnibus  cius 


ique  prxfidn. 


vindicaturus 
vitiis. 


eft 


PSAL.    CXXXL 

V-'t\{  continen/,pfrf)ftK.:y.T  Jrittfio.    Sptm 
fitntu  n  t»     I  .Jferit. 

1     Carmen  gradarinm  ,  Dauidis . 

IOua,  nequeanimum  effero,  aut 
fupercilium  totlo:  neque  ma- 
iora,  aut  magis  ardua,  quam  pro 
9  me,  trac~to.  Qjin  animura  me- 
nm  fie  ad  modefham  compofui ,  vt 
eft  abla:~tatus  erga  matrcm,  quafi 
4  ablactatuin  habeam  aniruum.  Su. 
fpice,  Israelita,  Iouam  hinc  in  fem- 
piternum. 


PSAL.    CXXXII. 

/«»4«  obfecrar.s  Vates,  nr  f.mi  tdific.uio  in- 
termittiitur.  Sua  louefutur.i  domus.  Ciui- 
mmtmar  Hierofjlymam  ifltlr.it.  Vrbs  ea- 
dtmftltfle  l*u<  iandtbm  canendu. 

Carmen  gradarium. 


M| 


"Emento,  Ioua,  Dauidis,  et 
eiustantx  modeftix.      Qui» 
loux  iurauit,  qui  fie  Iaco- 
beonmi     numini     vouit.       Ne-3 
qUemex  domus  rectum  fubibo.ne- 
que   cubicularem  tectum    infeen- 
dam:  nequc  n)eis  ocuib  fomnum,4 
meis  palptbris  foporem  concedam,   ■ 
quin  loux  locum  ,  quin  Iacobida-  > 
rum  numini  domid'iuin  inuenero. 
jrEcce  autem,  id  Ephratx  audiui-6 
mus,  id. in  filueftribus  agrisinue- 
nimus.      Intrcmus  in  eius  domi-  7 
cilium ,    veneremur  eius  pedum 
feamnum.      Surge  ,    Ioua,  in  tu-  3 
am  requietem,  tuque  tuxque area 
potentix.      Tui   laccrdotes    iufti- 9 
tia  veftiantur,    tuique  pii  ouent. 
Propt#r  Dauidcm  tui'ttn  neauer-io 
fare  vneii  tui  animam.      Iurauit  1 1 
IuuaDauidi,  fidein  non  reuocatu- 
rus :      ex  ventris  tui  fctu  imponam  1» 
tuo  folio.       Quod  fi  feruauerint  13 
tui  nati  meum  fcedus,  et  oraculs, 
qux  eus  docuero,  corum  quoque 
nati  inperputuum  fedebunt  in  tuo 
folio.     Deiegit  enim  Ioua  Sionem,  14 
cam  fibi  fedem  oprans.      Hxc  eft  15 
mca  fempiterna  requies,quammi- 
hihabitandam  concupiui.      Cuius  1 <S 
et  annonain  fecundabo,  et  paupe- 
res  faturabo  vidtu  :     et  facerdote$I/7 
fa  I  ute  veftiam,    et    pii  ouabunt. 
Ibi  germinare  faciam  cornu  Daui- 18 
dis ,  y  lucernam  vncto  meo  compo- 
nens.     Eius  holies  pudore  circura-  if 
fundam,  quum  interea  ipfe  diadem» 
lloriduin  geftabk. 


*)  huius  loci  fntentiam  non  intelligo 

vtLaciaeCxfjrcf  adpcllancura  prim»  Czfarc 


PSAL.    CXXXIII. 

firttrtm  tmiut  la%*  gratisfimn. 

Carmen  gradarinm,  Dauidis.  1 
Qiiam  fuauc,quamque  iucun- 
dum  eft,  habitare  fratres  C- 
muL  Vt  bonum  vnguentum,  % 
quodexcapite  in  barbam ,  barbarn 
inquam  ~  Aharonis,  et  veftimento- 
rum  orarn  defluit.    Vt  ros  hermo- 3 

nius, 
^)pofteritatcmconcilians.    z.)  ponuficii» 


o 


E-f  -  « 


PK  13-4.  135.13«.        ~»~ 

nius,  quidefluit  in  montes  Sionis, 
vbi  Ioua  Temper  duraturani  conci- 
liat  abun  Jantiam  bonorum. 


PSAL.   cxxxmr. 

Ad  Lenitai  ac  populates  Vatis  verb* ,  quo 
Units  Deo  tanantur. 


O 


Carmen  gradariura. 
Collaudafe  Iouam,    omnee 
Iouae    cultores,   qui  no&u 
*  ^*-^  manetis  in  Iouae  doreo.    At- 
tollite  manus  ad  fan6hiariura,  Io- 
uam collaudantes.        Faueat  tibi 
^fionius  Ioua,  caeli  terraeque  con- 
ditor. 


PSAL.    CXXXV. 

Ad  fkctrdotes  ViJtis  exhortatio  ,  quo  /an Jet 
lout  canant.  Diuina  benignitat  in  Iaco- 
bxm  et  emnipotentia.  Porteutsi  lout  in 
AcgypttQl  pro  Hebrtti. 

Halleluia. 

LAudate  Ioux  nomen,  Iaudate 
o Iouae  cultores,  qui  degi- 
tis  in  Iouae  domo,  in  atriis  <To- 

3  mus  Dei  noftri.  Laudate  Iouam, 
qui  tarn  bonus  fit,  cantate  Iouae  fua- 

4  ue  nomen.  Nam  iacobeus  Ioua 
Israelites  fibi  delegit  in  peculium. 

5  Scio  enim ,  Iouam  dominumque 
noftrum  omnium  csfir  maximum 

*  dcorum.  Quidquid  ei  libet ,  fa- 
citloua  in  cat  lis  et  in  terris,  in  aquis 

7  et  vndis  omnibus.  Nebulas  excit 
ab  vltlmis  terrij :  fulgura  per  phi- 
uiam  facit :  ex  fuis  ventos  cellis  ex- 

8  citat.  Qui  occidit  Aegypti  prinio- 
genita,  tumhominum,  tumpeco- 

9  rum ,  misfit  in  medio  tui ,  Ac- 
gypte,  ostentis,  et  prodigiis  in 
Pharaonem,omnesque  Pharaonios. 

0  Qui  multas  occidit  gentes ,  reges- 

1  que  potentes  interfecit.  Sehonem 
Amorraeorum,  et  Ogum  Bafanae 
regem,  omniaque  regna  chananara, 

ieteorum  terram  posfiaendam,  po«- 

3  fidendam  fuis  dedit  Israelitis.     Io- 

wa,  tuum nomen  sternum;  Ioua, 


tuimemoriaperenniseft.      Patro-14 
cinatur  enim  fuo  populo  Ioua ,  fu* 
cnltoribus  reconciliatus,      genti-15 
um  figna  argentum  aurumque  funt, 
humanarum  opus  manuum.       Os  1  ^ 
habent ,  neque  loquuntur :  oculos 
habent ,  neque  vident :    aures  ha- 1 7 
bent,  nee  audiunt :      nee  eft  in  eo- 
rum  ore  fpirkus.      Tales  funt  eo- 1 1 
rum  auclores ,  quicumque  eis  con- 
fidunt.     Vos,  domus  Israelis,  com-  tp 
raendate  Iouam  :  vos,  domus  Aha- 
ronis,  commendate  Iouam:    vos, 4« 
domus  Leuis,  commendate  Iouam  ; 
\Tos,  Iouae  reuerentes,  commenda- 
te Iouam :      commendetur  fioni-  *I 
us  Ioua,  habitator  Hierofolymae. 
Halleluia. 


PSAL.    CXXXVI. 

Ad  Iouam  taudandtcm  Vans  exhortatio,  Di- 
uina pot  ertia  ,  et  in  Hcbrtos  benignita*  tx 
Aegypto  in  terram  fanfla<n  adduclos. 

G.  Halleluia.  H. 

CElebrate  Iouam ,  quia  bonus,  I 
quia  aeterna  benignitate  eft. 
Celebrate  deorumDeum,quia  * 
stternabenignitate  eft.       Celebra-  3 
te  dominorum  Dominum ,  quia  ae- 
terna benignitate  eft.      Qui  folus  4 
magna  facit  miracula,  quia  aeter- 
na benignitate  eft.    Qui  carlos  pru-$ 
denter  fecit ,  quia  sterna  benigni- 
tate eft.      Qui  terram  fuper  aquas  £ 
extendit ,  quia  aeterna  benignitate 
eft.    Qui  iugentia  fecit  Iuminaria :  ? 
quia  aeterna  benignitate  eft.      So.  8 
lein  ad  moderationem  diei ,  quia 
aeterna  benignitate  eft.     Lunam  et  9> 
ftellas  ad  moderationem   no<9is, 
quia  aeterna  benignitate  eft.      Qui  IO 
Aegyp'um  clade  adfecit  primogeni- 
torura,  quia  aeterna  benignitate  eft. 
Et  ex  eorum  medio  eduxit  Israeli- 1 1 
fas ,   quia  aeterna  benignitate  eft. 
Forti  manu  porre&oque  brachio,  '* 
quia  aeterna  benignitate  eft.      Qui  *3 
mare  rubrum  in  partes  ditHdit,  quia 
aeterna  benignitate  eft.        Et  per  '4 
eiu  j  medium  craiecitlsraeii  ta  s,quia 
star- 


640 


rbALMUKVM 


vi.  136. 137.138. 


■  5  aeterna  benignitatc  eft.  Impulit- 
que  Pharaoncm  et  eius  copias  in 
marc  rubrum,  quia  aeterna  beni- 

1 6  gnitate  eft.  Qui  fuos  per  defer- 
takxaduxit,  quia  xternabenigni- 

I7tate  eft.  Qiii  magnos  reges  occi- 
die,    quia  sterna  benignitatc  eft. 

1 8  Qui  nobiles  reges  intcremit ,  quia 

1 9  aeterna  benignkaxc  eft.  Sehonein 
Amorracorum  regcra ,  quia  ar terna 

10  benignitate  eft.      Et  Ogum  Bafa- 

nx  regem ,  quia  xterna  benignita- 
fli  te  eft,       eorumque  terrain  dedit 

posfidendam,  quia  aeterna  benigni- 
43.  tatc  eft,      posfidendam  fuis  Israe- 

litis,  quia  xterna  benignitate  eft. 
aq  Qui  in  bumilitate  noltra  memor 

fnit  noftri,  quia  aeterna  benignitate 
«4  eft.       Nosque  noftris  cripuit  ad- 

uerfariis,  quia  aeterna  benignitate 
»5  eft.     Qui  viclum  fuppeditat  onini- 

but  animalibus ,  quia  aeterna  beni- 
»6  gnitate  eft.       Celebrate  cxlcftem 

Deum,   quia  aeterna   benignitatc 

eft. 


PSAL.    CXXXVII. 

tseirdotes,  Ltmttt,  CMUtorti  ad canendum  <i- 
uttati.  Horum  anguflia.  In  patriam  cmts- 
tai.    Contra  btfia  /  rri.itto. 

G.  Dauidicum per  kremiam.  H. 
■    A    D  Babylonia:  tluuios  fedeba- 

t\  mus,  idque  plorantei,  quum 

»■*■  -*■  rccordaremur  Sionem,    fus- 

ptnfis  in  ea  regione  citharis  noftris 

3  ad  falices.  Iliic  enim  noftrac  ca- 
ptiuitatis  et  eiulationis  auftores 
cannina  no8    lxtitiamque    pofce- 

4  bant  •■      canite  nobis  carmen  ali- 

5  quod  flonium.  Quo  pa&o  cana- 
mus  iouanum  carmen  in  aliena  ter- 

<  ra  ?  *Qyando  tc  fumus  obliti  Hic- 
rofoiyraa ,  oblita  eft  noftra  dextra. 

7  Adhaeret  lingua noftra  palato ,  nili 
tui  fimus  compotes ,  nifi  Hierofo- 
lymam  ad  noftrae  Ixtitix  caput  ad- 

f  hibeamus.        Retninifcere  ,  loua, 


deuaftanda ,  felix ,  qui  tibi  tua  in 
nos  merita  rependet ,      felix ,  qui  la 
correptos    tuos  infantes  faxis  ad- 
lidet. 


PSAL.    CXXXVIII. 

Vatu giatiarum  arfio  ad  louam  ,  quod  libe- 
lant eum  ex  mtna  boflium.  Spei  omnu  in 
Deo  fj/titit. 

Dauidis  G.  cantio  Aggaciet  Zachar-i 

iae.  H. 
f~|""\E  tota  mente  celcbrabo,  te 
apuddiuos  cantabo.       Adtu-j 
umfacrum  fanum  venerabor, 
tuumquc  celcbrabo  nomen ,  ob  tu- 
am  benignitatem  atquc  fidem,  *  qui 
promisfa  tua  facias  maiora,  quain 
clr  tuum  tantum  nomen.      Qiii  me  3 
inuocantcm  exaudias ,  meam  ani- 
inanifortiter.euchens.      Te  Ioua4 
celebrabunt  terranim  reges  omnes, 
quum  audiuerint  oris  tui  promisfa  : 
cancntquc  Iouae  mores ,  cuius  Iouae  5 
tanta  (it  gloria.       Qui  loua,  fubli-6 
mis  quum  fit,   humilia  refpiciat, 
cxceUifatem     procul     pcrfpicuam 
reddens.      Si  in  medii»  verfer  pe-  «• 
riculis,  tu  me  fcruabis ,  et  hoftiuin 
meorum  irx  manum  tuam  obii- 
ciens,    ifta  me  dextra    defendes. 
Tu  loua  meam  rem  perages :  Ioua,  g 
aeterna  benignitate  prxditus   ma- 
nuum  tuarum  facia  non  omittci. 


PSAL.    CXXXIX. 

li  fulfil  accufatores  accufatw  Vattt ,  ttflem 
tnuoiat  louam.  Cunftaperfpicicns  Deut. 
Iloutiuu  dignitoA  et  ecltbratto.  Exitium 
pcrcupit  inimtcorum.  Teflif  confeientid 
Deui. 

Praccinenda  cantio  Dauidis.  G.Za-t 
charix ,  quum  esfent  difperfi.  H. 

IOua ,  tu  me  cxploratum  coeni- 
t unique  habes.     Tumefeden-» 
tern  furgentemque  nofti ,  meam 
longe  rationem  perfpiciens :     me  | 
gradientem   cubantemque    cingis : 


Idumaeorura ,  qui  die  Hierofoly-    omnesque  meas  ratione»  perucfti- 
mae  dicebant:   eucrtite,    euertite    gatas  habes:      adco,  vtneproia-4 
9  futiditu»  cam,      ©  puclla  Babylon    tam  quideru  mea  lingua  fentcntiam 

tu 


k 
In 

tu 
I 

■a 
lei 

■ 
«J 

t 


'iV>  »4°« 


LIBER     V. 


5  tu  Ioua,  pernofcas.      Tu  me  et  a 
tergo  et  a  fronte  formafti,  mihique 
o  manum  iftam  admouifti.      Cuius 
rei  cognitio  adeo  difficilis  eft  et 
ardua ,  vt  earn  ego  confequi  non 
7  posfim.      Qnonam  declinem  tutua 
fpiritum?autquo  tuam  fugiam  pne- 
«fentiam?       fiue  caelum  fcandam, 
ibi  tu  es  .•  fine  in  orco  cubem ,  tu 
9  ades.       Stimam  aurorae  alas ,  ha- 
'obitem  in  vltimo  mari:     etiam  il- 
lic  tua  me  manus  tenebit ,  tuaque 
*  i  dextra  comprehendet.      Quod  fi 
me  certe  tenebris  occultandum  co- 
gitem,  ipfa  mihi  nox  lumen  eft. 
«*  Ipfae  etiam  tenebrac  tibi non  conte- 
nebrant :  ipfaque  nox  fplendet  vt 
dies,  nullo  tenebrarum  lucisque 
3  discrimine.     Tu  meos  enim  «  re- 
nes  posfides ,  qui  me  in  meae  matris 
4vtcro    compofueris.        Ago    tibi 
gratias,  quod  tarn  abstrufa  ratio  mi. 
rifice  in  me  adhibita  eft :  mirifica 
funt  tua  facia ,  id  quod  ego  animo 

5  praeclare  recognofco.  Non  te  la- 
tuere  mei  artus,  quum  in  abdito 
fierem,ingeniofe  contextus  h  in  ima 

6  terra.  t  Mei  rudimenta  vidifti  tuis 
oculis,  eaque  fpatio  conformanda 
temporis,  omnia,  nevnoquidem 
excepto ,  erant  in  tuo  defcripta  co- 

1  dice.  Vah!  quanti  apud  me  funt 
tuae  rationes  Deus!  quarum  tanta 


^41 

an  fim  in  praua  viuendi  via,  me. 
que  in  viam  ducito  <  durabilem. 


PSAL.    CXL. 

Ad  Iouam  Dauid  vti  ab  improbit  ne  Udatur. 
Spes  auxitii  maxima.  Abnuente  Ioua  nul- 
lum improbi  confilium .  In  inuidos  Vatis 
prices. 

Praecinenda  cantio  Dauidis.       i 

DEfende  me ,  Ioua,  a  malis  ho-  % 
minibus,ab  inhumanis  homi. 
nibus  me  tuere.    Qui  animis  3 
male  cogitantes ,  quotidie  bella  mo- 
liuntur.      Acuunt  fuos  dentes,  vt4 
Terpens ,  virus  afpidis  habentes  fub 
labiis.  Sela.      Tutare  me ,  Ioua ,  j 
ab  impiorum  manibus :  ab  inhu- 
manis  hominibus  tuere  me  ,  qui 


ifummaeft,      vt,    quum  eis  nu- 

merandis  inuigilo ,  fint  arena  nu- 

merofiores ,  et  *  adhuc  tecum  hxre- 

i)am.      O  fi  euertas  impios ,  Deus : 

I  facesfite  a  me ,    homines  fanguina- 

>  rii,  qui  de  te  nefarie  loquuntur  ad- 

uerfarii  tui  nequitia  elati.    Nem- 

pe  tuos  ofores  odi  Ioua ,  tibi  con- 

trariisinfenfus.      Et  quidem  odio 

capitali  odi,  eos  hoftium  numero 

habens.     Explora  me,  Deus,  me. 

am  mentem  nofcitans  :  proba  me, 

meos  fenfus  nofcitans.       Et  vide, 


mea  labefa&are  vcftigia  cogitant. 
Abscondunt  mihi  laqueos  atque  fti.  6 
nes  fuperbi,  tendunt  fecundum  fe- 
mitam  retia :  mihi  ponunt  often, 
dicula.    Sela.      Equidem    Iouam  7 
meum  adpello  Deum:     aufculta, 
Ioua,  meae  vocem  fupplicationis. 
IouaDomine,  meae  firmamentuin  g 
falutis,    qui  meum  caput  protc 
gis,  quandocumquefumendaarma 
funt.     Noli  impios,    Ioua,  votio 
reddere  compotes ,  ne  fi  eis  conata 
fecundes ,  infolefcant.    Sela.     Eo- 10 
rum  caput,  qui  me  circumueniunt, 
obruat  facinus,  quod  ipforum  la- 
bramoliuntur.    Opprimantur  car-  n 
bonibus,in  ignem  deturbati,  in  fpe- 
cus,  vnde  non  emergant.      Homo  ia, 
linguax ne confiftat  in  tenis :     in. 
humanus  homo  malo  agatur  in  rui- 
nam.    Scio,  Iouam  inopum  pau.  g* 
perumque  litem  et  causfam  aclu- 
rum  esfe.      Certe  iufti  tuum  cele-  14 
brabunt  nomen,  habitabunt  intuo 
confpeclu  probi. 

PSAL.     CXLL 

Prefugi  Vat  if  pre  cat  ia  ad  Iouam  ,  ntfintvs- 


«)  adfectut.  h)  in  vtcro  ignoratus,  vt  ca  que  fub  terra  funt.  c)  me  in  vtero 
inchoamm.  d~)  ad  tuam  nacuram  cgntemplandam  «rtentus »  earn  nondum 
pernofcere  queam.  e)  tcQum.  Nam  rc3a  «  proba  durant,  quum 
praui  pereanr  vwft  in  1.  Pfrl. 

Si 


'4" 


PSALMORVM 


Pf.  141.  141.  14- 


,1 


«.7  vexati  votajuoflt  ab  bofiibm  tutm.In- 
crepationem  Vates  mauuit  ,qunm  emit  im- 
pio  r  audi  a.  In  bofles  improlos  precatio. 

1  Cantio  Dauidis. 

Oua,  tc  inuoco,  feftinaadme, 
aufcultavoccm,  qua  te  inuoco. 
Habeantur  apud  te  mese  preccs 
pro  fuffitu,    et  manuum  extenfio 

3  pro  ferto  vefpertino.  Imponc, 
Ioua,  cuftodiam  ori  mco,  fcrua 

4mcoruni  labiorum  ostium.  Ne 
inctina  meutn  animum  ad  rem  ma- 
lam,  vt  fimimpiisingenii  morions- 
cum  maleficii :  neue  eorum  vefcar 

5dcticiis.  Verberent  me  iufti,  be- 
neficii  loco  ducam  :  caftigent  me, 
id  mihi  proprxftantisfimocrit  vn- 
gucnto :  ncque  folum  mihi  caput 
non  Ixdent,  verum  etiam  in  eorum 

6incommodis  prccabor,  vt  eorum 
condemnatores  per  faxofa  pr.;  ci- 
pitentur  loca,  vtaudiant,  quam  lit 

7oratio  mca  fuauis.  Vt  fulcari 
profcindiquc  terra  folct,  membra 
noltra  ad  orci  fauces  difperguntur. 

8  Atqui  in  te.loua  Dominc.conieclos 
oculo5,  inte  fidticiam  habeo  :   noli 

$  vitam  meam  profundcrc.     Tutarc 

mc  ab  iniuria  laquei,  queni  in  mc 

tendunt,  et  a  maleficoruni  fendicu- 

lolis.     Dccidant  Omul  in  fuos  casfes 

impii,  dum  interim  ego  transco. 

PSAL.    CXLII. 

Ad  louam  precatio  Vatu  in  fpelunca.  Quan- 
ta verati  <!■■■*  SftJ  MBit»  in  Ioua  con- 
flanr. 

I  Inftitutio  Dauidis  precantis,quum 
in  fpclunca  precaretur. 

%  "IT  TOce  mea  Iouam  inuoco ,  voce 

3    Y'    mealouae  fupplico.        Apud 

™    hunc  orationem  meam  fundo, 

apud  hunc  angorem  mcum  indko, 

4animo  meo  fcfe  in  me  cruciante. 
Et  tu  quidem  viam  meam  nofti:  in 
femita,  qua  fum  iturus,  abditur 

5  mihi  laqueus.  Ad  dextram  in- 
tuens,  video  nullum  esfe,  qui  me 
agnofcat :  periit  mihi  perfugium, 
non  eft,  qui  meam  vitam  curet. 

/)  ne  mecum  iurc  agite. 


Ad  tc  clamo    Ioua,  tc  meamfidu-6 
ciam,  tc  meam  adpello  fortein  in 
terra  viuentium.      Attende  meam  7 
queriiiioniam,-  qui  tantoperc  fum 
attenuatus ;  defende  me  a  meis  in- 
feftis,      qui  funt  me  potentiores.  g 
£duc  ex  clauftro  hanc  animam ,  ad 
tuum  celebrandum  nomen;   ftipa- 
bunt  me  iufti ,   quum  tu  fie  dc  mc 
lueris  mcritus. 


PSAL.     CXLIII. 

Ad  Iouam  orjtio  Vatu.  lupin  coram  Deo 
null  in.  Dolor  Vatu  vmxtmut.  Ad  Io- 
uam lonfigient ,  etinhoflet  ardens  Vatesw 

Cantio  Dauidis ,  G.  quum  eum  per- 1 
fequeretur  Abfalomus  eius  fi. 
liu?.  H. 

I  Oua ,  audi  meas  pieces :  aufculta 
mc.r  fupplicationi ,  pro  tua  fide, 
exaudi  me  pro  tua  iuftitia./Ne-  % 
ue  in  ins  mecum,    qui  tuus  fum, 
venito :  nam  coram  te  nemo  mor- 
talium   abfoluetur.      Hoftis  enim  a 
hanc  animam   perfequens,  meam 
vitam  pc>fnndat  humi :   me  ad  te- 
nebras   rcdigit,  in  qualibus    funt 
perpetuo    mortui.     Itaque  aeftuatj 
mihi  animus:  mihi  mens  penitus 
attonita  eft.      Recolo  prifca  tern-  e 
pora :  recogito  tua  tot  opera,  tua- 
rum  manuum  facta  contemplans. 
Ad  tc  manus  pando,  animo  te  fu-5 
fpiciens ,  vt  terra  fiticulofa.      Sela. 
Propera  cxaudirc  me,  Ioua,  animo  * 
deficicntem :  ne  mihi  tuum  vultum 
abde,  vt  fiam  quales  qui  defcendunt 


in  barathrum.     Nuntia  mihi  ma- 


1 
k 


ture  tuam  benignitatem ,  qui  tibi 
confido,  ostendemihi,  quaviagra- 
diar,    qui  ad  tc  animum  attollo. 
Libera  me  a  meis  hoftibus,  Ioua,  0 
ad  quern  perfugio.      Doce  me  tu-  ( 
am  exfequi   voluntatem,  tu,  qui 
meus  es  Dcus :    deducat  me  tuus 
bonus  fpiritus  per  planum  folum. 
Propter  nomen  tuum ,  Ioua,  con-  ( 
fcrua  mihi  vitam :  pro  tua  iuftitia 
cripc  ex  periculo  hanc  animam.   Et  (  f-'-, 

pro 


l 
k 


ri.    i+i.  ■*;>. 


*-»  L  V  O  I\ 


•ft» 


rrtr-i 

» 

• '  Ti 
:  M< 

,  win 
r*Jff« 
j  fiint 
dat, 
■Ik 

l  Sdi 
ahi  1*1 


a  UN 
-jjftii 

F 


pro  tua  benignitate  euerte  meos  ho- 
lies ,  et  omnes  vitae  meae  aduerfari- 
os  perde,  quoniam  tuus ego  Turn. 


PSAL.    CXLIIII. 

Ad  Iott/:m sclio gratiarum.  M'trificti  in  Va- 
tem  /out  ntunificentia.  Pro  vicloria  fup- 
p/icatio.  Propopuli  totiut  Urattltlct  fe- 
licitate vota. 

1  Dauidis. 

GRatias  ago  Ioux  meo  numini, 
qui  meas  manus  ad  certamen, 
meos  digitos  ad  pugnam  do- 
led:     In  mebeneficus,  mea  arx, 
meum  propugnaculum ,  mens  de- 
fenfor,meus  clipeus,  cuiconfidam : 
qui  meum  populum  mihi  fubiicit, 
3  Ioua,  quid  eft  homo,  vteius  habeas 
rationem .?  quid  eft  homine  natus, 
4vteumcures?    Homo  perinde  ac 
nihil  eft ,  cuius  aetas,  velut  vmbra, 
5prxtcreat.      Ioua,   indina  caelos 
tuos ,  et  defcende :  tange  mon  tes, 
6tt   fumabunt.       Stringe  fulmen , 
quo  eos  disfipes :  mitte  tuas fagit- 
7tas,  quibus  eos  disturbes.     Por- 
rige  manus  tuas  ex  alto :  eripe  et 
libera  me  ex  tantis  aquis,  ex  manu 
generis  alienorum :  qui  et  os  falfi- 
foquum ,  et  dextram  habent  falla- 

8  cem.  Deus,  te  nouo  carmine  ca- 
nam,  te  decachordo  cantabo  nablo, 

9  qui  des  regibus  falutem  ,  qui  Daui- 
dem  tuum  a  noxio  adferas  gladio. 

0  Eripe  et  libera  me  ex  manu  gene- 
ris alienorum,  qui  et  os  falfilo- 
quimi ,  et  dextram  habent  fallacem* 

1  Nam  noftri  quidem  Alii  funt  cre- 
fcentibus  fimiles  plantis ,  in  pueri- 
tia:  noftrae  nliae  quafi  angulares 
quaedam  columns ,  templi  fimiliiu- 

2  dine  incifae.  Penaria  noftra  alte 
referta  funt ,  ab  alia  annona  in  ali- 
am :  balantes  noftrae  millecuplis, 
decies  millecuplis  per  vicosnoftros 

3  fetibusaugentur.  Boues  habemus 
oneris  ferentes :  nulla  ftrages,  nul- 
lus  aba&us,  nulla  eft  in  vicis  noftris 

4eiulatio.      Beatus  populus,  cum 


043 

quoficagitur:  beatus  populus,  cu- 
ius  Ioua  Deus  eft. 

PSAL.     CXLV. 

Admirar.da  lout  acla,  benignitiu ,  demen- 
tia, et  protiidentia.  Ad  nationes  tmnes 
cohortatio  pro  canendit  lout  luudntioni- 
but.  Vatti  poUicttm  numquam  uunfelo- 
u,im  laudaturum. 

Dauidis  laudatio.  t 

EXtollam  te,  mi  Deus  rex,  tu- 
umque  nomen  in  perpetua 
commendabo  faecula.        Te» 
quotidie  commendabo,  tuumque 
nomen  in  perpetua  laudabo  farcu- 
la.      Adeo  magnus,  adeo  laudabi-  3 
lis  eft  Ioua,  eius  vt  fit  inexplica- 
bilis  magnitudo.      Saeculum  fxcu-  4 
lo  fuccedens  tua  facia  praedicat, 
tuasque  virtutcs  indicat.      T1133  * 
gloriofx  maieftatis  decorem,  tua-* 
que  mira  facia  meditabor.      Tuo-  5 
rumque  arduorum  potentia  faci- 
norum  dicetur,  narrantemetuam 
magnitudinem.      Tuae  fingularis? 
bonitatis  praedicabitur  memoria , 
tuaque  decantabitur  iuftitia.    Ex-g 
orabilis  et  mifericors  eft  Ioua ,  ad 
iram  tardus ,  clementiaque  magnus. 
Bonus  eft  omnibus  Ioua,  et  in  o-0 
rnnia  fua  opera  prarditus  lenitate. 
Celebrant  te,  Ioua,  omnia  tua  ope*  IO 
ra:    tui  te  pii    collaudant:      tui|t 
regni  gloriam  dicentes,    tuamque 
virtutem    eloquentes :      ad  decla-  lit 
randas  hominum  generi  tuas  vir- 
tutes,  tuique  gloriofi  maieftatem 
regni.      Regnum  tuum,  regnum  jq 
eft  omnium  faculorum,-    imperi- 
um  tuum  in  omnem  durat  aetatum 
feriem.     Ioua  omnes  et  cadentes  x/. 
fustinet.et  Iapfos  adleuat.      Omni-  ^t 
umoculifuntinteconiecli,  eisque 
tu  fuo  tempore  paftum   largiris. 
Apertaque  manu  omnia  viuentia  f^ 
optatis  fatias.      Iuftus  eft  Ioua  in  ^ 
fuis  omnibus  inftitutis,  benignus  in    ' 
fuis  omnibus  faclis.      Praefens  ad-  g~ 
eft  Ioua  omnibus  fe  inuocantibus, 
omnibus,  qui  cum  fidenterinuo- 
S  •  a  cant. 


644 


PSALM  ORVM 


Pf.  146.147- 148- 


•  9cant.  Voluntatem  facit  eoruni, 
quieumreuerentur,  eosquequiri- 

2^tantes  cxaudiens  conferuat.  Tue- 
tur  Ioua  omnes  fui  amantcs,  oinnes- 

2>que  perdit  impios.  Ioux  laudes 
eloquetur  os  meum ,  celebrabunt- 
que  omnia  mortalia  eius  fanchim 
nomen  in  omnem  perpetuitatem. 

PSAL.    CXLVI. 

In  lout  laudes  ardent  Vates.  Vana  in  femine 
f,  es  eft.  Vniuerji  conditor  DeM,\certisfi- 
mum  pio  pr*JiUium  eft. 

Hallcluia,  G,  Aggxi  et  Zacharix.  //. 

IT    Auda,    amine     mi,    iouam. 

a  I  LaudaboIouam,donecviuam: 
-*-J  Deum  meum  cantabo,  donee 

gero.  Nolite  primatibus,  nolite 
homine  nato  confidere,  g  cui  falus 

4 non eft:  qui  quum  fpiritum  ef- 
flat,  et  in  fuam  reuertitur  hunuim, 

5  tmn  pereunt  eius  conatus.  Felix, 
qui  praefidium  habet  in  Deo  Iaco- 
beorum,  in  Iouam  Deum  fuuin  in- 

6tuens.  Quicxli  terrxque,  maris 
et  omnium,  quae  funt  in  eis,  condi- 
tor,   fidem  fcruat  in  perpetuum. 

7  Qui  Ioua  ius  reddit  adfectis  iniu- 
11a:  victumdat  famclicis:  vinclos 

8  foJuit.  Ioua  excos  illuftrat,  Ioua 
coJIapfos  attollit :  Iouaiuftos  amat. 

9  Ioua  peregrinos  twetur.-  pupillos 
et  viduas  fubleuat,  et  impioruin  in- 

loftitutum  etiertit.  Regnet  in  fern- 
piternum  Ioua  Deus  ttius,  o  Sion, 
in  perpetua  fxcula.    Halleluia. 

PSAL.    CXLVII. 

Ad  Iouam  tenendum  Vates  alacet.  Inae- 
dibilif  Dei  w.  Sine  copiit  eripiens  capti- 
ons Dein.  Vrbs  Hierojo/yma  inflammatur 
a  Vate  ad  Iouam  canendum. 


Israelitas.      I9  eft,  quifanat  men- 3 
te  fraflos,  eorumque  medcturdo- 
loribus.        Computat      numerum4 
ftellarum,  omnes  adpellans  nomi- 
natim.     Magnus  eft  Dominus  no- 5 
fter,  muharumque  virium,  et  im- 
mense prudentia?.     Snbleuat  hu-6" 
miles  Ioua:   impios  fternit  humi. 
Iterate  Ioux  prxdicationem,  can- 7 
tate  Deum  noftrum  cithara.     Qiiib 
cxlum  nubibus  obdncit :  quiparat 
telluri  pluuiam :  qui  facit,    vtger- 
minent  montes  gramina.      Suumo 
beftiis  pabulum  dat,  coruorum  pul- 
lis  clamantibus.    Cui  nonequiro-10 
bur  acceptum  eft,  non  viri  crura 
placent.     Placentloux,    quieumii 
reuerentur,  eius  benignitatem  fit- 
fpicientes.    Commenda,  Hierofo- la 
lyma,  Iouam:  lauda  Deum  tuum, 
Sion.      Qui  tuarum  clauftra  por- 13 
tarum  contirmat,  tuos  in  tc  natos 
felicitans.    Qui  tuis  pacem  finibus  14 
conciliat,  tetritici  polline  faturans. 
Qui  fimul  ac  terrx  mandatumdat,  15 
confeftim^currunteius  dicla.  Qui  16 
datniuem,  tamquamlanam:  prui- 
nam  fpargit,  vt  cinerem.       Iaciti7 
fuam  '  glaciem  fruftulatim,  cuius 
frigus  eft  intolerable.       Itemque  IS 
ea  dato  Iiquefacit  mandato ,   eoque 
fuum  reuocante  itatum,  k  fluir  aqua 
Is  fua  dicta  lacobeis,    fua  placita  19 
et    fententias    Israeli  is    indicauit. 
Id  quod  non  fecit  vlli  ceierarumao 
gentium,    nee  ills  iura  norunt. 
Halleluia. 


PSAL.    CXLVIII. 

Res  omnes  inuitans  Vates  ad  lout  laudes. 
Quanta  Dtt  pttentia  ,  fapientia,  fanclita*. 
Natioiies  omnes  inuitantur  ad  Iouam  co/- 
laudandum. 

Halleluia  G.  Aggxi  ct  Zacharix.  h.  « 

LAudate  Iouam,  caeleftia,  latt- 
date  fupremis  in  locis.    Hunc  * 
omnes  eius  angeli,  hunc  vni- 

x      r  ..    ,.  «  uerfuf 

£)  ne  lequidem.nedum  alios feruare  potcft.    b)  fiunt  «ius  iusft.    $)  eraadinem, 
quae  eft  aqua  glaciau.    k)  liqueftunt. 


G.  Halleluia.  H. 

I  /^OUaudate  Iouam :  conuenit 
1^  enim,Deum  cantare  noftrum: 
^"^  nam  iucunda  eft  taudationis 

a  clegantia.  Exftruit  Hierofoly- 
niani  Ioua,  extorres  congregaturus 


Pf.  148. 149.  I  JO. 


LIBER    V. 


645 


uerfus  eius  exercitus  Iaudate. 
SHuncfoletluna,  hunc  omnia  lau- 
4  date  ftderum  lumina.      Hunc  cae- 

lorumcaeli,hunc  aquae  Iaudate 'cae- 
5leftes.    H*ec  Iou*  nomen  collau- 

dent,  quo  iubente  creata  funt; 
6  quaeque  ipfe  ftatuit  in  perpetuum, 
7praefcriptalege  non  violanda.  Lau- 

date  Jouara  terreftria,  cete  et  omnes 

8  vndae.      Ignis  et  grando ,    nix  et 
vapor,  ventus  procellofus  eius  man. 

9  datum  exfequens.     Montes  et  col- 
les  omnes ,  arbores  fruckiferae ,  ce- 

todrique  omnes.  Ferae  et  pecudcs 
omnes,  reptilia  et  alatae  volucres. 

U  Reges  terrarum  et  nationes  omnes 
principes  et  terrarum  gubernatores 

*  *  omnes.     Adolefcentes  fimul  et  vir- 

gines ,    fenes  pariter  et  iuuenes : 

•  3  collaudent  Iouae  nomen :  cuius  v- 

nius  quura  adeo  auguftum  nomen 
fit ,  vt  eius  maiertas  terra  caeloque 
I4pateat,  euehit  tamen  fui  populi 
cornu,  ad  omnium  piorum  laudem 
fuorum,  videlicet  Israelitarum,  ho- 
minum  ei  proximorum.  Halleluia. 


C 


PSAL.    CXLIX. 

Jsraelem  Vates  obfecrans ,  et  cohort  ans  ad 
taudandum  louant,  Hebreorum  fauor  apud 
louam  ,  et  in  geutes  impint  vittoria. 

Halleluia. 
Anitelouac  laudes  nouo  carmi- 
ne, in  ccetu  piorum.    Laeten- 
tur  Israelitae  in  creatore  fuo, 
g  exfukent  Sionii  in  fuo  rege :    eius 
nomen  choris  laudantes,  eum  tym- 
\  ^paniscitharisqiiecantantes.    Fauet 
enim  Ioua  fuo.  populo ,  fuos  orna- 
5  turns    humiles    falute.      Exfulta- 
bunt  pii  gloriofe ,  in  fuis  ouantes 
tfcubilibus.        Dei  praedicationem 
in  gutture,  et  gladium  in  manu  ha- 
7  bentes  ancipitem :      ad  fumendum 
de  gentibus  fupplicium,  ad  capien- 
%  das  de  populis  pcenas :    ad  eorum 

l)  pluuix.    m)  fciliccc  Samuele. 


reges  catenis ,  ad  nobiles  vinculis 
conftringendos  ferreis.     Ad  exer-p 
cendum  praefcriptum  in  eos  indi- 
cium, quod   fit  omnibus  eius  piis 
ornamento.  Halleluia. 

~PSAL.  CL. 

Ad  Ion*  lattdes  canendas  omnes  inflammnns 
omni  mttjico  inflrumento  Vates. 

Halleluia. 

LAudateDeum  in  eius  fano:  lau- 1 
date  in  eius  poteftatis  aethere. 
Hunc  ex  eius  virtutibus ,  hunc  % 
fecundumeius  exccllentem  Iaudate 
magnitudinem.     Hunc  tubae  clan-j 
gore ,  hunc  nablis  et  citbaris  Iauda- 
te.      Hunc  tympanis  et  choris  ,4 
hunc  Iaudate   fidibus  et  modulis. 
Hunc  vocalibus   cymbalis,    hunc  5 
tinnientibus  Iaudate  cymbalis.    O-g 
mnia  Iouam   laudent   animantia. 
Halleluia. 

Haftenui  ex  hebrto.  Quod  feqttitttr  carmen, 
apud  Grucos  exflat,  extra  i  entum  qttin/jua- 
ginta  carminum  numeru>ii,et  Dauidi  adfcri- 
bitur,  (juum/hipUari  certamine  cum  Golia 
pugna.ifet. 

QVum  fratrum  meorum  infi-i 
mus,  et  paternae  familiae  na- 
tu minimus,  pafcerem  met 
patris  oues,       feci  meismanibus» 
inftrumentum ,     meisque    digitis 
pfalterium  concinnaui.    Quod  quis  3 
meo    Domino  renuntiauit?    ipfe 
ipfe  Dominus  exaudit.     Ipfe  me* 
fuo  misfo  m  nuntio,a  mei  patris  oui- 
bus  abduxit,  fuoque  vnclorio  inun- 
xit  oleo.      Quumque  mei  fratres  j 
pulchri  magnique  forent ,  non  ta- 
men probauit  eos  Dominus.    Ego 5 
ad  congrediendum  cum  Palaeftino 
illo  procesfi  :  qui  quum  me  per  fuos 
deaftros  exfecraretur,      ego  ipfius- 
enfe  ftriclo ,  ei  caput  abfcidi,   et 
Israelitarum  ignominiam  aboleui. 


Ss  3 


SO 


646 


-S$3  ):(    «•«•►    )  C  m 


Cap.  1, 


-.m- 


SOLOMONIS   PRO 
VERBIA 


CAPVT    I, 

Cut  Jit  verli  diaini  vfat.     Out  ver:u  Dei 
~~tmor.  OnereU  fafii^itU  a  cundii  ncglc- 
fl*.  Smbfafingtarttm  exiiiliu-n. 

iOLOMONIS,    Dauidis   filii, 

Israelitarum  regis  fententiar, 

Ad    fanienfiam    difciplinam- 

que  difcendam,  adintelligen- 

3  da  fcite  dicla,    ad  adipifecndam  in- 

geniidiftiplinam,  iuftitiam,  arquj- 

4tatcmac  probitateni.     Ad  conci- 

fiandam  incautis   cautionem,   iu- 

uenibus  docirinam  ac  folertiam. 
5  Audiendo  fapicus  eruditione  cre- 

fcit,  et  pentus  induftriam  compa- 
^  rat ,      ad  ftntentias  ac  orationcm, 

ad  difta  et  obfcuras  quiftioties  fa- 
7pientnm  infelligendas      loux  me- 

ius  caput  eft  fcientix :   fapientiam 

difciplinamque  ftulti  contenmunt. 
S  Audi ,  mi  fili ,  difciplinan  patiis 

tui,  ncue  matris  tux  doclrinam  de- 
9  fere  :      nam  ea  tuo  capiti  grati- 

am  ,  coMoque  torquem  pr.tftabuiu. 
|cFiH  mi,fi  teadlicientimprobi,  ne 
1  •  obfequere  :      fi  diccnt :   comitare 

no- :    infi  Jiabimur    fanguini :  oc- 

cul'i  obferuabimus  infantes  fine 
'^caus.fa:     eos  vinos  integrosque  de- 

uorabimi:s,  ficut  orcus  humatos: 
13  omne  genus  pretiofas   cpes  nacli, 

replcbimus  noftra»  domos  fpcliis: 
'4  tu  foifem  tuam  confercs  ncbiscum ; 

vnam  crumenam  omnes  habebi- 
*5mus:    fili  mi,  ne  habefo  cumeis 

iter:  contine  tuum  pedeni  ab  eo- 
i^rum  traraite,      qucrum  pedes  ad 

malum  currant,  et  ad  fanguinem 
■7fundcndum  properent.     «Fruftra 

autem  tenditur  rete  ante   oculo* 


cuiusquam    alati.     «Illi    quidem  ig 
fuo  ipforum  fanguini  infidiantur, 
fuam  ipforum   vitam   infidente». 
Etusmodi    eft  omnis  auarimos,io 
vt  ei ,  in  quo  eft ,  vitam  adimat. 
Vocif'eratur  in  foio  fapientia,  vi- 10 
catim  vocem  edcns  apud  tYequen- 
tiores  turbas .-       clamat  in  porta-  z» 
rum  ingresfibus  per  vrbera,  fie  ver- 
ba fadens :      quousque ,  imperiti ,  %% 
amabiiis    imperitiam:     et  (cum 
fcmrilkatis  erunt  cupidi?  et  ftulti 
fi.ientiain    oderint ?       Conuertite  43 
vos  ad  caftigationem  mean) ,  quae 
vos  adiiabo  fpiritu  meo,  vobis  mca 
didia  dcnionftrans.      Quandoqui-  a 
dem  clamaniem  me  refpuitis,  nee 
quisquam  ,  me  manum  intendente, 
attentuseft,    etomne  meum  con- 
filium  refcinditis,  caftigationemque 
repudiatis ,  ego  vkislim  inveftro 
exitio  ridebo,  illudens,  quum  ve- 
nerit  patior  vefter.      Qjuim  vene- 
ritctaderit,  quafi  quatdemvaftitas 
ac  tenipeftas,    pauor  exitiumque 
veftruni ,    quum  vos  inuaferit  an-  ^y 
guftia  atque  necesfitas,     tunc  in-  ag 
yocantes  me  non  exaudiam,   nee 
mihi  inuigilantes   me    inuenient, 
quoniam   exofi   fcientiam,    Iouae  jp 
nietum  non  elegerint ,    et  meum 
renuentes  confilium,  omnem  cafti- 
gationem meam  fuerint  adfpernati. 
Itaque   fuarum   a&ionum  ftuclu  ^o 
vefcentur,  p  fuisque  faturabuntur 
confiliis.     Nam  imperitos  fuaoc-^i 
cidet  peruerfitas,   ftultosque  fua 
pcrdet   felicitas.      At  qui  me  au-^j 
diet ,  is  tutus  aget,quietus  a  pauore 
mali, 

CA, 


: 


■16 


*)  vt  ayiisvifum  rete  volatu,  fie  tumalorum  infidiasprampi&injs  faci'e  poteseffu" 
$eie.   ») Malum  coai\Uuroconfult«jp«funuiD,   f)  d'»gn«  fuisconaubui  p«- 


uaHabwnr, 


M» 


CAPVT    II. 

Sapientia  retinenda  Ab  ea  Dei  veneratio- 
Sapicntia  fcientiaque  diuina  dona.  Du- 
ce;u  ltd  louam  fapientia.  Pterum  vita, 
mors  impltrum. 

fA  «"Ifili,  fi  mea  di<9a  praecepta- 

iVI  9lie  admittes,  acapudtecon- 

a  *"*-*■  des,     praebens  aurera  fapi- 

entiae,  adplica  animum  ad  pruden- 
a  dam.      Nam  fi  intclligendainvo- 

cabis,  C\  prudendain  voce  tua  inter- 
4  pcllabis ,      fieam,  vt  argentum  at- 

que  pecuniam,qii!cres  ac  veftigabis, 
e  ita Ionac  metum  percipies ,  Deique 
^cognitionem  imienies.       Etenim 

Ioua  dat  fapientiam,  ex  eius  ore 


047 


CAPVT    III. 


A  distino  eloquio  vita.  Sperandmn  a  Deo. 
Aequo  animo  f  rend*  a  Ioua  calami  ca^ 
tes.  Sapienti*  lattdei  quant*.  Cariutu 
regu.'te.  lmpiorum  infelicity  ,  pitrumau» 
beatitudo. 

Flii  mi ,   difciplinam  meam  ne 
obliuifcere ,  meaque  praecepta 
mente  retine  :      nam  tibi  Jon-  % 
gum  icuum  vitaeque  annos  et  paeem 
conciliabunt.      Noli  benignitate  et  , 
fidedeftitui:  eas  etcollotuoilliga, 
et  tabulaE  mentis  inferibe ,     et  gra-  . 
tiam  ingeniumque  bonum  inuenies 
tumapud  Deum,  turn  apud  homi- 
nes.   Confide  louae  to!o  corde,  nc-  - 
ue.tuae  prudentiae  innitt  re :      eum  ^ 


*  fcientia  eft  atque  prudenda,    isque    in  omnibus  tuis  aclionibus  agno- 
probisprofeclumreferuat,  prote-    fee,  etistuadiriget  inftituta.    Ne 


g  gens  gerentes  fe  fincere ,      mores 
aequos  piorumque  fuorum  inftitu- 
>]    g  turn  tuens  atque  conferuans.      Ita 
iuftitiam ,  ius,  acquicatem  ,  omnes 
jobonas  artes  tenebis.      Si  tibi  fapi- 
entia in  mente  infederit,  animoque 
l  tuo  placuerit  fcientia ,     te  folertia 
et  prudentia  cuftodtet  ac  tuebitur, 
late  contra  malos  mores  defendens, 
contra  peruerfe   Ioquenres  homi- 
I3nes,      qui,  omisfis  certis  femitis, 
per  tenebrofas  gradiuntur  vias: 
1 4  qui  maletacere  gaudent,  exfultan 


tibi  videare  fapiens ,  metue  louam, 
malumque  declina :      erit  hoc  tibi  g 
pro  vmbiiici    medicina,     proque 
membrorum  adfperfione.    Hono-  g 
ra  louam  tuis  facultatibus  rotius- 
que  prouentus  primidis,      etim- 10 
plebuntur  horrea  tua  copia,  raufto- 
que  tua   torcularia  circumfluent, 
louae    difciplinam  aut  caftigatio-XI 
nem ,  fill  mi,  ne  refpue,  neue  fafti- 
di:    nam,  quemamat  Ioua,  et  quo,  ,2 
ficut  pater  filio,  dele&atur,  eum 
caftigat.     O  felicem  hominem,  qui  , . 


i4qui  maletacere  gaudent,  exfultan-    caftigat.     O  felicem  hominem,  qui  , 
j  1 5  tes  in  peruerfitate  mala:      quipra-    fapientiam  prudentiamque  inuenit 
J     uis  perdidsque  funtmoribusetin-    acobtinuit:      nam  melior  eft  eius  { 


6  ftitutis.      Te  ab  aiiena  ac  non  tua 

raulierc  defendet ,  quae  verbis  vti- 
I7turblandis,    quae  1  iuuentutii  fux 

ducem  deferit,  .foederis  Dei  fui  ob- 
1 S  1  i ta ,    cuius  domus  atque  mores  ad 

mortem  et  ad  manes  funt  procliues, 
19  ita ,  vt  eorum ,  qui  ei  congrediun- 

tur,  nullus  redeat,  aut  s  vitae  vias  ad- 
10  fequatur.      Vt  bonorum  gradiare 

via,  iuftorumque  femitas  cuftodias. 
*i  Nam  probi  integrique  terram  in- 
aicolent,  ineafuperftites.    Atimpii 

perfidiofique  ex  terra  funditus  ex- 

terminabuntur. 


negotiat»oac prouentus,  quam ar- 
gentum, aut  obrizum.        Ea  eft  {- 
gemmis  pretiofior ,  nee  quidquam 
posfis  expetere,  quod  fit  cum  ea 
comparandum.     Ei  ad  dextram  eft  t  ^ 
aeui  longitudo,  ad  finiftram  diuitiae 
et  gloria.       Eius  viae  femitaeque  j„ 
omnes  arocenK  funt  atque  pacatae. 
1  Ea  vitalis  arbor  eft  ipfam  tenenti-   « 
bus:    quique    earn  prehenderunt, 
beati  funt.      Sapientia  Ioua  terram 
fundauit,  prudentia  caelum  cendi- 
dit.      Eiusdem  fcientia  «  finduntur  ao 
profunda,  et  rore  Suit  ae*hera.    Mi  L 
fill,  ne  recedant  ab  oculis  tuis,  tene 
Ss 


'■> 


4  ratto- 

<j)  primum  naaritum.     »)  fidei  eoaiugjlij,    j)>nortcm  euadac,     O  falutwu- 
«  )  uvra  fruges  per  rseaius  fuoj  pant» 


"4-0 


C5ULUMUlMa 


cap.  3. 4. 


urationem  ac  induftriam,      ct  haec 

crunt  animae  tua»  vita,  colloque 
*3  gratia.  Ita  tutus  iter  fades,  neque 
»4  pes  tum  impinget:       fi  cubabis, 

non  pauebis ,  cubansque  fuauiter 
»5  dornnes.    Non  tu  repentinum  ter- 

rorcm,  non  veniens  ab  impiis  da- 
»6mnum  formidabis.        Nam  Ioua 

tibi  ad  latus  aderit,  tuumque  pedeni 
a7cuftodiet,  ne  capiatur.    *  Ne  alteri 

fuum  bonum  denega ,  quum  tibi  fit 
«8  in  maim  facere :      ne  alteri  dicito, 

vt  abeat,  deinde  redeat,  teeicras 

daturum  esfe ,  quum  fit  penes  tc : 

G.  nefcis  enim,  quid  crastina  pariet. 
19//.  Ne  machinare  alteri  malum, 
3°  quum  is  apud  te  Cecums  agat.     Ne 

«ontende  cum  quoquain  Cmc  caus- 

fa,  qui  de  te  male  meritus  non  fit. 
3'Ne  xmulare    hominem  iuhuma- 

num,  autvllameius  viam  eligito; 
3  *  nam  ab  improbis  abhorret  Ioua,  et 

cum  probis  arcana  fua  eommuni- 
33  cat.      Infelicitat  Ioua  domos  impi- 

orum ,  et  .iuftorum  Pedes  fortnnat. 
34Deriforibus  fe  deriforem  prarbet, 
35  et  facit  humilibus  gratiam.      Glo- 

riam  fnpientes  obtinebunt :  at  ftulti 

auferent  infamiam. 


CAPVT   nir. 

Qg4  fipitwia  ,  qutue  ip./Tin  via.      Impio- 
rum  vitantla  confuettcdo.      louanum  do- 

qut-m  colendum . 

I  yt  Vdite,  filii,  difciplinam  patris, 
t\  etesfe  ad  difceudaiu  pruden- 

a"*-^riam  intenti.  Nam  bonam 
eruditionem  vobis  trado,  nolite 
doclrinam      meain      relinquere. 

g  Nam,  quum  me  pater  metis  filium 
haberet  delicatum,  matri  meaeca- 
risfimum ,  erudiebatme  huiusmo- 

^  di  verbis :  concipe  mente  di&a 
mea,  conferua  mea  praecepta,  et  vi- 

5  ues.      Compara  fapientiam ,  com. 

para  prudentiam ,  noli  orationera 

meam  obliuifci ,  aut  ab  ea  deflecte- 

<$  re.     Ne  earn  relinque ,  et  te  con. 


feruabit :  ama  earn ,  et  te  tuebitur. 
Principio  fapiendi  compara  fapi.7 
entiam,  et  fumma  ope  compara 
prudentiam.        Earn  extolle,  et  i«  g 
pfa  te  euehet .  te  decorabit ,  fi  earn 
fueris  amplexatus.        Addet  tuop 
capitiadditamentumgratiae:  te  de- 
coris  corona  muniet.       Audi,  mi  10 
fili,  et  admitte  mea  difta,  et  tibi 
vitz  prorogabuntur  anni,  G.  vt 
multas  habeas  viuendi  vias.     Nam  1 1 
H.  per  fapientiae  viam  dirigo  te, 
per  rectos  ducens  tramites :    quum  1 1 
incedes ,  non  prementur  tua  velti- 
gia :  et  fi  curres ,   non  impinges. 
Ita  fenelo  difciplinam,  ne  remittas :  1 3 
retine  earn,  nam  ea  eft  vi'a  tua. 
Per  impiorum  femitam  ne  ito ,  ne-  14 
ue  te    in    lualorum  via    iac"Yato. 
Eamcuitato  :  per  camnctransito  :  15 
declina  earn  ac  praeteri.       Etcnim  16 
non  dormiunt,  nifi  malefecerint : 
infomnesque  funt ,   nifi  damnum 
dederint:     >  vefcuntur  enim  pane  17 
impietatis,  et iniuftiria;  vinum  bi- 
bunt.     At  iuftorum  via  lucismo- ig 
do  fplendct   magis   magisque  Iu- 
centis  vsque  ad   conditum  diem. 
Impiorum  via  quafi  cahgo  eft,  qui,  19 
quo  impingant,  nefciunt.        Fill  »0 
mi,  attende  verbis  meis,  praebc 
meis  diesis  aureni.      Nerecedantzi 
aboculistuis,  ea  penitus  in  mente 
tua  cuflodi.      Nam  hvec  falutarian 
funt  iis ,  a  quibus  iniienta  funt ,  et 
toti  eorum  corpori  falubria.      0. 2,2 
mm    cura   tuere  mentcm  tuam, 
nam  ex  ea  vitae  eft  origo.      Aufer  24 
a  te  1  prauitatem  oris,  labrorum- 
que  peruerfitatem  procul  a  te  re- 
moue,       Oculos  habeto  acquum  15 
intuentes,  et  lumina  recle  pror-      1 
fum  dire&a.      Libra  pedum  tuo- 26 
rum  callem,  omnesque  viae  tuae 
certae  fint.      Nee  ad  dextram  de-  27 
flecte,  nee  ad  laeuara,  abstine  pe- 
des tuos  a  <»  maleficio,      G.£.Dex-ag< 
tras  enim  vias  notiit  Deus ,  fini- 
ftrae  vero  funt  peruerfae.      Ipfe  ap 

vero 


*)  Et  benefaciendnm ,  etcitoben«facienduracft.  y)  viuunt  impie.  x.)  praium 
orationem.    4 )  Gr.  maU  via,  "  * 


Cap.  $.6. 


PROVERBIA. 


649 


vero  diriget  tuas  femitas ,  tuosque 
gresfus  feliciter  promouebit.  H. 


CAPVT    V. 

Fornicatio  vitanda.     Profufiomala.    Defi- 
nes incufati.  Caniux  diltgenda. 

t  TT^Ili  mi ,  attende  fapientiae  meae , 
pi  accommoda  aureni  meae  pru- 

» •*-  denriae,  vtinduftriamcufto- 
dias ,  et  tuis  labiis  tueare  fcientiam. 

3  Nam  fauo  fluimt^aliena  labra,  e- 
iusqtie  fauces  oleo  funt  molliores : 

4  fed  eius  exitus  tarn  eft  amarus, 
quam  abfinthium,  tamque  acutus, 

5  quam  gladius  anceps.  Eius  pedes 
admorlemdefcendunt,  eiusvefti- 

6  gia  tendunt  in  orcum.  Vitae  vi- 
am  non  librat,  errantibus  nefcio 

7  quo  eius  itineribus.  Qyare,  nati, 
audite  me ,  et  ab  oris  mei  didlis  ne 

8  recedite.  Procul  ab  ea  iter  facito, 
neue  ad  eius  aedium  fores  accedito, 

9ne  honorem  tuum  aliis,  ne  tuos 
i|  oannos  addicas   crudelibus.       Ne 

tuis  facuhatibus  fatientur  alieni, 

fintque  tui  labores  in  peregrina 
i)  1  domo ,      et  tu  poftremo ,  tuo  cor- 

pore ,  victuque  confumto ,  gemas, 
1  atque  ita  dicas :      cur  odi  difcipli- 

nam,  et caftigationem  animofafii- 
3  diui  ?       nee  magiftrorum  meorum 

dic~Hs  obtemperaui:  nee  praece- 
%  ptoribus  aurem  pracbui  ?      pro- 

pemodum  fum  in  omnibus  malis, 
;  in  medio  vulgo  atque  ccetu.     *  Bi- 

be  ex  tuis  cifternis  aquam  et  lati- 
$  ces ,  et  ex  medio  tuo  puteo :       fca- 

teant  aquae  riuis  fontes  tui  foris 
7  vicatim ,  quos  tu  folus  habeas, 
\  non  etiam  alieni  tecum.      Sit  ruus 

fonsfelix,  et  fruere  tuae  iuuentu. 
)  tis  vxore ,    amabili  cerua ,  lepida* 

que  dama ,  cuius  te  omni  tempore 

irrigent  vbera ,  cuius  amore  potia- 
>  re  femper.      Cur  autem  potiare, 

mi  fili ,  aliena  ?  cur  in  gremio  non 


tuae  baereas?      quum  ob  oculos  %% 
pofitas  habeat  loua  vias  hominis, 
et  eius  gresfus  libret  omnes.      I- 1» 
pfe  fuis  criminibus  capitur  impius, 
fuorumque  peccatorum    reftibus 
implicatur ,      moriturus  fine  cor-  13 
reftione,  et  fuam  tantam  luiturus 
infaniam. 


CAPVT    VI. 

Sponforv  partes.  In  defidiam ,  derifionen. 
Jnuifa  lout  que  Jint.  Ad  verbum  Dei 
cobortatio.  Fornicatio  pesjima. 

Flli mi,  fialteri  fideiusferis,  et  1 
alii  manum  praebueris ,    irre-  % 
titus  es  oris  tui  verbis ,  captus 
es  oris  tui  verbis.      Hoc  agedum,  3 
erlice  mi  fili,  vt  libereris,  qui  vene- 
ris in  alterius  manum ,      i ,  infta,  4 
vrgc  alterum ,  ne  concede  tuis  q. 
culis  et  palpebris  fomnum  et  fo- 
porem :       elabere   veluti  caprea  5 
demanu,  aut  vtauise  manu  aucu. 
pis.      Adiformicam,  piger,  ad-<S 
fpice  eius  mores ,  vt  fapias :     quae  7 
quum  rectorem ,  praefe&um ,  aut 
dominum  non  habeat,       conditg 
aeftate  vidhim  fuum,  congerit  in 
mesfe  alimentum»      G.  Aut  apemo 
adi ,  et  difce ,  quam  operofa  fit, 
quamque  auguftum  opus  exerceat. 
Cuius  laborious  et  reges  et  priuati  19 
vefcuntur  falubriter,      eaque  o-  u 
mnibus  eft  et  amabilis  et  illuftris : 
et  quamuis  viribus  infirma  fit,fic  ta- 1  % 
men  fapientiae    ftudio    promouit. 
H.  Quousque  piger  cubabis  ?  quan- 1 3 
doexiftofomno  furges?      ^Paul- 14 
lifper  dormiendo ,  paullifper  dor- 
mitando,  paullifper  manus  ad  quie- 
tem  complicando ,       veniet  tibi  1 5 
more  viatoris  aut  hominis  fcutati 
indigentia  ac  egeftas,      <?,  L.  Sin  i<S 
autem  impiger  fueris,  veniet 'vt 
fons,  mesfis  tua,  egeftas  autem  pro. 
culaufugiet,  vt  curfor.      H,  Ho-t*j 
mo  improbus ,  vir  nequam ,  ore 
Ss 


5  per- 

*)  malicrisnontus.     *)  contentusefta  viore  tua,  ex  qua  liberos  non  fpurios 

procrees.  d)  fi paullulum dormies .  tx  item  paullulum,  critempaullulum,  mu!« 

turn  dormice,  qua  pigriiia  fiet,  vcubidcinoprouifoegcltasobtepat.    «)ct>piofa. 


6$o 


SOLOMON  IS 


Cap.  6.  7. 


!  g  pcruerfo  graditur ,    oculis  adnuit,    miniam  inuenit ,  eius  probro  nura- 

loquitur  pedibus,  docet  digitisfuis,    qUam  delendo.        Nam  obtrec"hi-3! 
12  pcrucrfitatc    mentis     machinatur    tione  furens  vir  nihil  parcit  in  vl- 

cifcendo,      nullius  habet  redem-4c| 


malum,  ferens  omni  tempore  dis- 

a0fidia.  Itaque  de  improuifo  ve- 
niet  cius  exitium,    repentina  et 

ai  irrcmediabili  clade.  Sex  ac  fe- 
ptem  funt,  qux  perofus  loua  ani- 

nmo  abominatur:  elatos  oculos, 
lingwam  meudaccm ,  et  manus  in- 
fomcm      funder.tes      fanguincm, 

43  mentem  improbos  conatns  machi- 
nantcm,  pedes  vcloces  ad  currcn- 

%a  dum  ad  maleficium,  falfiloquum 
teftem,    vanum  et  ferentem  inter 

ajfratresdisfiriia.  Retine,  mi  fill, 
patris  tui  pr  1  ceptum ,  ncue  omittc 

a6  matris  tux  difciplinam.  Ea  Tem- 
per adligata  pcctoriet  coilo  adnc- 

a7*a  habeto.  Hxc  te  ainbulantem 
ducant,  hxc  cubantemcnftodiant : 

»8  in  hac  meditatione  expcrrefru» 
verfare,  (nam  prxceptioet  difcipli- 
na  lucerr.a  eft  atque  lux,   et  vitx 

ipvia  eft  difciptinz  caftij;atio, )  vt 
a  mala  femina ,  a  bland.i  alicnx  lin- 

33  gua  caueas,  neue  eius  pulchri- 
tudincm  animo  concupifcM,  aut 

3 1  eius  capiare  palpebris.  Nam 
meretrix  et  libidinofa  mulier, 
/quum  valcat  ipfa  viunn  panem, 

as  pretiofam  vcnatur  animam.  Sci- 
licet fouebit  quisquam  ignem  in 
gremio  fuo,  vt  ncn  eius  crenien- 

33  tur  veftimenta?  Atit  ingredie- 
tur  per  carbones ,  nee  eius  pedes 

34adurentur.?  Sic  eft,  qui  cum  al- 
terius  vxore  congreditur,  vt  non 
impune  ferat ,  quisquis  earn  atcige- 

3;rit.  g  Nontraciaturcontumelio- 
fevir,  qui  furatus  eft,  vtadpetitio- 
ni   fatisfaceret ,    quum    efuriret. 

-6  Deprehenfus  qnidem  reddit '  feptu- 
plum,  foluit  vel '  omnes  fux  domus 

a7  opes.  Qui  cum  muliere  adulfe- 
rat,  mente  captus  eft ;  perditipfe 

jg  fe,  qui  id  facit,      plagasetigno- 


tiomsrationem; 
doncs,  renuit. 


et  quamuis  multa 


CAPVT    VII. 

Ad  f.ifirntiam  exbortationes  ,    fctrti  discri- 
mir.,1,  ingenta,  in  ea  rtprelidtum. 


F 


Hi  mi,  audi  mea  dicla,  meaque 


Cu- 


prxceptaapud  teconde. 

ftodi  mea  prxcepta ,  vt  viuas, 
mcamque     difciplinam    tamquam 
oculorumtuorum  pupillam.       Ea  - 
et  digitis  adligata ,  et  in  tabula  cor- 
dis  mfcripta  hatvto.        Adpella  fa-  . 
pientiam  fororem  tuam,  et  pruden- 
tiam    voca  cognatam,      cauendo  „ 
alienam  ct   non  tuam  mulicrem,  * 
blandiloquam.       Quum  per  fene-  g 
Aram  xdium  mearurn  per  trans- 
ennam  profpicereul ,       vidi  inter» 
imperitOl ,  auimaduerti  filter  iu- 
uencs    ertcordem     adolefccntem, 
transeuntem  per  angiportumapudg 
angulum  ,       et  verms*  illiusxdes„ 
gradieuiem  fub  vefpertinum  diei 
crepufculum ,  in  noclis  obfeuritate 
atque  caligine.      Et  eeceeiobuiam  IO 
mulierem    habitu  meretricio,   et 
mente  aftutam.        Garrula   erat,  It 
prorligata,  cuius  pedes  domi  non 
habitarent;     nuncinforo,  nunc  (| 
in  vicis  et  pasfim  in  angulis  infi- 
diari ,      hxc  ilium  prehenfum  fua-  ( * 
uiata  impudent!  vultu  hcadloqui- 
tur.-      rem  diuinam  pro  falutefe-  j- 
ci ,  hodie  folui  vota  mea ,      ideo-  ( * 
que  tibi  obuiam  egrcsfa  fum,  tu. 
uin    vultum     videre    maturans: 
itaque  te  inueni.    Stragulis  ftraui  t$ 
leclum  meum  pi&uratis  textis  ae. 
gyptiacis.      Suffiui  cubile  meum  (» 
myrrha,  aloeetcinnamomo.     Ad.  tg 
es,   circumfundamur  araplexibus 
vsque 


/)  quumfit  ipfa  vilisfima.  g )  perkulofius  eQ  adulterSre quam  furari.  Nam  fur 
tantompecunia,  at  adulter  honore  multaturetvapulat.  h)  fepruplo  pumnic 
pro  grauisfima  poena,  i )  fcilicet  f»  tantum  eft  furanis ,  vt  quadruplum  foluen» 
impesuta: omnia,     k)  tmpudicx. 


Cap.  7.8, 


PROVERBIA. 


«51 


V9que  in  crastinum,  indulgeamus 
5»  amoribus.  Nam  vir  ab*ft  domo, 
longum  iter  ingresfus,  ferens  Te- 
cum fifcum  pecuniae,  reuerfurus 
,o  domum  ad  folemnem  diem.  Hac 
orationis  fuse  copia ,  verborumque 
blandimentis ,  ilium  pellexit  ac  im- 
pulit,  vt  fe  confeftim  fequeretur, 
,i  vt  bos  ad  caedem  vadit,  ant  compe- 
.2  de  coercetur  infanus ,  donee 
transfigat  ei  fagltta  iecur,  quemad. 
modiim  properat  auis  adlaqueum, 
nefciens,    hie   agi    fuam    vitam. 


gnitionem  inueni.      louse  raetu«|j 
eft  odisfe  malum :  fuperbiam ,  ar- 
rogantiam,  malos  mores  et  os  per- 
uerfum  odi.      Meum  eft  confilium  14 
et  ratio:  ego  prudentia  fum:  mea 
eft  fortitude      Per  mc  reges  re-  \a 
gnant,   et  gubernatores  iufta  fci- 
fcunt.    Per  me  principes  imperanr,  \S 
illuftresque  funt  omnes  orbis  prae- 
fides.     Ego  amatores  meos  amo :  i*t 
meque  qui  diligenter  quxrunt,  in- 
tieniunt.    Me  penes  funt  diuitiae  et  ig 
gloria,    firmae   opes   et    iuftitia. 


3  Quamobrem ,  nati ,  audite  me,  et    Melior  eft  metis  fruci;us  auroatque  15 

4  oris  inei  verbis  attendite.      Ncli    obrizo,  meusque  prouentus  argen 


iiientem  ad  illius  vias  inclinare, 
.5  aut  in  eius  errare  femitis.  Nam 
xnultos  fauciatos  deiicit ,  et  ingens 
eft  tarn  multornm  ab  ea  ex  forum 
6  copia,  Eius  domus  via  eft  ad 
inferos,  in  led  penetralia  defe- 
rens, 


CAPVT    VIII. 

StLpienti*  elogia. 

I  ^""^Lamat  videlicet  fapientla ,  et 

*  \      prudentia  vocein  emittit :    in 

^-^  tumulorum  vertice ,  ad  viam 

inter  femitas ,  adftans  apud  portas, 

3  in  vrbis  faucibus ,  in  ostiorum  adi- 

4  to!  vociferatur.      Ad  vos  homines 
clamo,  humanum  genus  adpello. 

5  Difcire  impend  calliditatem ,   et 
ei  ftulti  difcite  cordati  esfe.     Audite  : 

namnobilia  ioquor,  et  de  virtute 
7  verba  facio.  Nam  vera  faucibus 
fono ,  impietatem  labiis  abhorrens. 
g  Inert  in  omnibus  verbis  oris  met  iu- 
ftitia citraprauitatem  aut  peruerfi- 
,p  tatem ,  funtqne  omnia  intelligen- 
tibusetfeientiamadfecutis  certaat- 
^qnerefta.  Aceipite  difciplinam 
!  meam  ac  fcientiam ,  potius  quam 
1  argentum  aut  aurum  le&isfimum, 
I  Nammelior  eft  fapientia  gemmis, 
\  cum  hac,  quaecumque,  expetuntur, 
jnon  funt  conferenda,  Ego  fapi- 
entia caljide  dego,  et  foiertia?  co- 


? 


to  lecrisfimo.      Per  iuftitiae  viam,  ao 
per  medios   iuris  tramitei  duco, 
vt  rem   meis  amatoribus  donemif 
posfidendam ,  eorumque  cellas  re- 
ferciam.      Me  loua  principio  fuia» 
inftituti  habuit ,  iam  olim  ante  fua 
opera.      Ab  omni  aeternitate  con-  23 
ftituta  fui,principio  ante  ortum  ter- 
ra.     Quum  profunda  non  esfent,  44 
ego  genita  eram,  quum  aqua  gra- 
uidi  fontes  non  esfent.        Prius-25 
quam  defixi  montes  esfent,  ante 
colles  ego  genita  fui.      Quum  non- atf 
dum  terram  et  foraet  'humi  mun- 
dinae  caput  fecisfet.     Quum  caelum  a*f 
conderet,  ego  aderam,  quum '"  glo- 
bum   fupra   profunda   circinaret, 
quum  xthera    fuperne   firmaret,  ag 
quum  profundi  fontes  ftabiliref, 
quum  mari  legem  diceret,  ita  vtip 
aquae  eius  praefcriptum  non  trans- 
ient,  quum  iaceret  fundamenta 
terrae ,        ei  ego  fidelis  aderam,  ja 
quotidiana  voluptate  fmens,  ludens 
coram  eo  iugiter,  ludens  in  orbe 
eius  terrae :     et  mihi  voluptati  eft,  a  f 
esfe  cum  hominum  genere.     Qua-  ga 
re ,  nati ,  audite  me ,  cuius  inftitu- 
taquieonferuant,  beatifunt,    au-33 
ditc  difciplinam  et  fapite ,  neue  ne- 
gligentescfte.    Beatus  homo,  qui 54 
me  audit,  eicuban?  ad  meas  fores 
quctidie,  obferuando  ostlorum  po- 
ftes  meorum.    Nam,  qui  me  inuc-  a  * 


nit,  vitam  inuenit,  et  obtinet  a 
,,  fl.  :  Ioui 

i)  terrain,  qua  eft  »,iq«odaamq«su  caput  et§lotumfcirwata,  w)  «slum. 


6it 


SOLOMONIS 


Cap.  9. 1?. 


jfiloua  fauorem.  At  qui  in  me  pec- 
cat,  is  vit £  fuae  facit  inuiriam  :  qui- 
cumquc  me  oderunt,  mortem  a- 
mant. 


CAPVT    IX. 

A  IX.  Caput  ad  XXXI.  argumenta  confici 
non  po>l'unt ,  ta  eji  promtjiuorum  fenfo- 
rum  ionfufi». 


:s 


Apientia  domum  fuam  exftru- 

xit,  excifis  " feptemeius  colu- 

i        mnis  :     viclimam  fuam  immo- 

lauit,  vinum  libauit,  inftjuxitque 

3  menfam ,      et  dimisfis  pedisfequis 

fuis  clamat  ex  vrbis  arce  funima: 

4 qui  imperitus  eft,  hue  diuertat: 

5  amentes  adeste  ( inquit  eis. )  Ve- 
fcimini  mcopane,  mexque  libatio- 

6  nis  vinum  bibite.  Definite  incaiu 
tiesfe ,  et  viuetii ,  G.  aeternumque 
regnabitis,  et  quxiite  prudenti- 
am,  vtviuatis,  //.  et  per  pruden- 

'jtix  viam  ambulate.  Qui  fcur- 
ramarguit,  defpeclioncm;  quica- 
ftigat  inipium,  maculam  fibicon- 

g  flat.  Ne  caftiga  fenrram  ,  nc  te 
oderit :  caftiga  fapientem ,  ctama- 

pbitte.  Dafapienti,  et  fapietma- 
gis :  doce  iuftum,  ct  doiStrinam  ad- 

loquiret.  Sapientix  principiumeft 
loux  metus ,  et  fcicntia  fanelorum 

■  1  eft  prudentia.  Nam  per  me  tua 
acta»  prorogabitur,  tibique  vitxad- 

lidentur  anui.  Si  fapies,  fapies 
tibi :  fin  fcurraberis ,  ipfefolus  lu- 
es. G.  Filius  eruditus  fapiens  erit, 

13  et  0  ve&no  vtetur  famulo.  Q»ii 
mendaciis  nititur,  ventos  pallit, 
atque  idem  volantes  fectarur  aues. 

f  a  Reliquit  cnim  i'uae  vines  vias ,  et  a 
pr xdii  fui  orbitis  aberrat ,  ac  per 
aridam  folitudincm  fiticulofamque 
terram  graditur,  et  manibuscon- 

.^gerititerilitatem.  H.  Mulier  ve- 
lana ,  garrula,  pellax,  omnium 
ign2ra,fedct  pro  foribus  fuse  domus 

i5  in  fella  in  edito  vrbis  loco ,      vo- 


cans  iter  habentes ,  qui  rccla  viam 
eunt,  (qui  incautus  eft,  deflectat 
hue ! )  et  amentem  fie  adloquens  : 
furtiua aqua dulcior eft,  et  clande- 
ftinuspanisfuauior.    Ille  verone-i 
fcit,  ibi  manes  esfe,  et  ekisinui- 
tatos  in  imo  orco ,  G.  Verum  refill, 
neue  cunclatus  fueris  in  eius  loco, 
neue  ad  earn  oculura  adicceri».   Sic  1 
enim  transibis  vt  alienam  aquam, 
et  alium  fluuium  traiicies.        Ab  a- 1 
qua  vero  alicna  abstineto ,  neue  |ex 
alieno  fonte  biberis ,  vt  longo  vi. 
uas  tempore,  multorunique  anno* 
rum  vitamconfequare.  H. 

CAPVT    X. 

Solomonii  fententu. 

Filius   fapiens  patrem    exhila- 1 
rat:  ftultus  filius    matris  fux 
m  troreft.    Nihil  profunt  im-  % 
probe  parta:  atiuftitiaamortede- 
fendit.      Non  finit  fame  laborarej 
Ioua  homincm  iuftum,  at  impio- 
rum  noxas  repellit.        Egefiatem^ 
parit  re  nnsfamanus,  ftrenua  ma- 
nus  ditat.      Aeftate  congerit  filius  j 
induftrius:   in  mesfe  ftertit  filius 
pudendus.      Felicitas  capiti  iuili :  6 
at  P  impiorum  os  tegit  inhumanita- 
tem.      lufti  memoria  faufta  eft : 
at  impiorum  nomen  feciet.      Cui 
cor  fapit ,   is  admittit  prxcepta  : 
1  cui  vero  labra  defipiunt ,  vapula- 
bit.     Qui  bona  fide  graditur ,  tuto  9 
graditur :  qui  vero  peruerfe  fe  gerit, 
deprehendetur.    Qui  nictat  oculo,  « 
negotium   facesfet,    et  ftultus  la- 
biis  vapulabit.      Vitse  fons  eft  os  n 
iufti :  impiorum  os  tegit  inhuma- 
nitatem.        Odium  contentiones  11 
excitat :  caritas  omnia  peccata r  te- 
git.     In  labiis  prudentis  iuueni- \\ 
tur  fapientia :    at  dementis  tergo 
virga.      Sapientes  celant,  quod  fci- 
unt :  *  ftulti  ori  imminet  contufio 


Diuj- 

n)  quid  finthsecolumnx,  ego  nefcio.  #)  vefaniubomo  fcruiet  fapienti.  p)  ira« 
piimaledici funt,  ideoqueinfortunati.  q)  qui  temere loquitur,  r)  condoaat. 
1 )  ftultus temere indicat •  quod  fcicicasjuefibi  malum  jrccstu. 


■ont.|)i 

tfii, 

loco, 


-M 

JIB 


5  Diuitis  opes  '  funt  eius  vrbs  po- 
tentise :  tenuium  verberatio  eft  i- 
6pforumegeftas.      Iufti  opusadvi- 
tam,  irapii  fetus  ad  peccatuin  tendit. 

if  7 Ad  vicam  tendit,  qui  difciplinam 

L    cuftodit;  fed,  qui  reprehenfionem 

8relinquit,  errat.      Tegunt  odium 

labra  mendacia ,  et,  qui  profert  in- 

pfaroiam,  is  infanus  eft.      In  ver- 

borum  multitudine  non  abeft  pec- 

catum :  et,  qui  labia  fua  cohibet,  fa- 

:iopit.      Le£tum  argentum  eft  lingua 

1 1  iufti :  cor  impiorum  parui  eft.  In- 
fti  labra  multos  pafcunt :  ftulti  ve- 

izcordia  moriuntur.  louae  fauor 
ipfe  locupletat,  nee  vllam  fecum  ad- 

i3fert  moleftiam.  Infano  proludo 
eft  fcelus  facere :  *  homini  prudenti 

i4res  eft  feria.  Quod  horret impi- 
us ,  id  ei  accidet :  et ,  quod  fperant 

.5 iufti,  dabitur.  Pratereuntis ritu 
procellae  perit  impius :  at  iuftus  x- 

,6ternum  fixus  eft.  Quod  acetum 
dentibus,  quod  oculis  fumus  eft, 
ideftpiger  iis,  a  quibus  mittitur. 

.7  louse  metus  aetatem  conciliat:  at 

8  impiorum  anni  decurtantur.  Iu- 
ftorum exfpe&atiogaudium  eft:  at 

p  impiorum  fpes  perit.  Etintegris 
firmamento,  et  nialeficis  detrimen- 

oto  eft  louae  inftitutio.  Iuftus  num- 
quam  commouebitur :  atimpiiter- 

i  ram  non  incolent.  Iufti  os  fapi- 
entiara  propagat :  at  peruerfa  lin- 

z  gua  exfeindetur.  Iufti  *  labia  fauo- 
rem,  os  impiorum  peruerfitatem 
fcit. 


CAPVT    XI. 

i  r^Raudulentam  trutinam  abomi- 
l~i  naturloua:  eidem  placet  pon- 

-  "*•  dus  perfedtum.  Vbi  adeft 
fuperbia,   adeft  et  defpectio:  at 

3  modeftiac  comes  eft  fapientia.  Pro- 
bos  fua  ducit  integritas :  perfidos 

j  fua  perdit  malitia.      Nihil  profunt 


opes  tempore  fupplicii-.  at  iuftitia 
defenditamorte.      Integri  iuftitia  5 
eius  viam  dirigit :  at  impietate  fua 
cadit  impius.      Sua  probos  iuftitia  6 
defendit :  perfidi  improbitate  capi- 
untur.      Moriente  homineimpio,'» 
perit  fpes,  interitque  iniuftorum 
exfpeclatio.     Iuftus  ex  periculo  li-  g 
beratur,    eique  fuccedit   impius. 
Ore  fimulator  perdit  alios :  at  iufti  9 
fcite  liberant       Iuftorum  bono  ex- 10 
fultat  ciuitas,  et  impiorum  interitu 
triumphat.    Proborum  benedidHs  1 1 
euehitur  ciuitas ,  et  impiorum  ore 
euertitur.      Alios  fpernit  amens.i* 
prudens  vero  tacet.    Qui  fe  garni-  13 
lumpratbet,  detegit  arcanum:  fed 
qui  fidclis  eft  animi,    rem  regit. 
Induftrix  defe&u  cadit    populus :  14 
at  in  confultorum  multitudine  fahi9 
eft.     Malo  multatur ,  qui  pro  alte- 1 £ 
rofideiubet:    qui  vero>  fideiusfo- 
res  odit,  tutus  eft.    Mulier  venufta  icS 
gloriam,  feroces  diuitias  compa- 
rant.      *Bcne  de  fc  ipfo  meretur  17 
homo  benignus :  inclemens  autem 
femetipfum  perturbat.        Impius  18 
facit  opus  fallax :  fed  ferentis  iufti- 
tiam  certa  merces  eft.      Vt  iuftitia  1 9 
advitam,  fie  mali  feclator  ad  mor- 
tem fuam  tendit.    Abominatur  lo-  20 
ua  mente  peruerfos,  eidemque  pla- 
cent  bene  morati.  «  Manus  manum  2 1 
comitans  non  immunis  eritmali: 
fed  iuftorum  femen  euadet :      mo-  at 
nileaureum  in  roftro  fuis  eft  mu- 
lier  formofa,   eademque  focors. 
Iuftorum  cupiditas  eft  dumtaxatzj 
bonum:  impiis  exfpecJandum  eft 
fupplicium.     Eft ,  qui  largitur ,  et  24 
tamen  fit  copiofior :  eft ,  qui  pra- 
ter <equum  parcit ,  et  tamen  fit  indi- 
gentior.     Qui  munificus  eft ,  red- 25 
detur  vn£Hor :  etqui*irrigat,  ipfe 
quoque  irrigabitur.    Qui '  far  reti-  2$ 
net,  cum  vulgo  exfecrantur:  qui 
vendit,   huius   capiti  faufta  exo- 
ptant. 
«)  prudenteragit,  nee temerc fcelus  facit.     *)  di- 
fideiubendo  abstinct.    x.)  beneficentia  eftilliipli 
i)  bcncficiacen- 


t)  eisfiditceu  vrbi  munitae. 
cunt  fauore  digna.    y) 

vtilis,  qui  benefacit.    4)  confpiwntes  iaterfefciraprobi". 
fat,  c)  anngnaro. 


*7ptant.  Qui  bono  iniigilat,  quaerit 
fauorem:   qui  malo  ftudct,  id  ei 

a8continget.  Qui  Aits  dhiitiiscon- 
fidit,  cadet:  atiufti  fron.liummo- 

»9  re  vernabunt.     d  Qui  fortunas  fuas 


limn.      Stulti  iracundia  cognofci- 1 
tur  interim:  fed  caucus  indignita- 
tem  tegit.      Qui  verum  eloquitur,  i 
iuftitiam  indicat:   at    falfiii  tcftis 
fraudem.      Eft,  qui  eflutit  quafii; 


conturbat,  posfidebit  ventum, '  fer-    gladii  cufpides:  at  fapicntum  lin- 


30  uietqne  ftultus  cordate      lufti  fru 
clus  eft  vitalis  arbor,  animnsque 

9 1  capit  fapiens.  Etiam  iuftus  in  ter- 
ris  punitur,  nedum  impius  ctiiu- 
probus. 

CAPVT    XIL 
I  A^v  Vicorrectionemamat,  feien- 

I  <0  tiam  amat;  qui  vero  repre- 

^~*"  henfionera  odit,  ftoliduseft. 
ftBonusaloua  fauorem  impetrabit: 

fedflagitiofus  homo  ab  eo  damna- 
ibitur.      Non  eric  turn  homo  in 

impk'tate  :  at  iuftorum  ftixps  crit 
4immota.      Strenua  mulier  mariti 

fui  ornaincntum  eft:  at   pudenda, 

eft  quali  quoddain  pus  in  cius  mem- 
5bris.        Iuftorum   cogitata  xqua, 

impiorum  comment!  fraudulent! 
<  funt.      Impiorum  verba  inlidian- 

tur  fanguini :  at  probonun  os  eum 
?dcfendit.  Euerli  peribunl  impii : 
8  at  iuftorum  domus  Habit.      '  'b  fu- 

am  induftriam  laudatur  homo :  fed 
Jvecors  eft  defpectui.      Pracftat  i- 


guamedicamentofa  ett.       Labium  1 
verax  perpetuo  fixum  eft:  lingua 
mendax  momenianea.      Fraus  eft  ic 
incordemachinantium  malum :  et 
falubriter  confulentibus  gaudium. 
Iuftos  nullum  Ixdit  incommodum:  ai 
impii  malo  pleni  funt.      Abomi- 12 
natur  Ioua  labra  mendacia ,  eidem- 
que  placent,    qui  verum  faciunt. 
Cautus  homo  *  tegit,  qi'od  fcit : '  in- aa 
fanorum  mens  ftulutiam  pr<cdicar. 
Strenua  inanus  imperat  ••  ignauafitZ4 
tributaria.       In  hominis   mente  2,, 
follicitudo  mentemadfligit :  oratio 
1  rca  exhilarat.      Excellit  alios  iu-  26 
ftus:  impios  fuum  feducit  infiitu- 
tum.    k  Non  torrebit  ignauiaferi-  26 
nam  fuam,  hominis  ftrcnui  preda- 
te funt  opes.   In  femita  iuftitiae  eft  ag 
vita :  via  deuia  d ucit  ad  mortem. 

CAPVT    XIII. 


^Ilius  fapiens  patris  reprehenfi- 1 
1  onem  audit:  derifor  obiurga- 
tiOnem  non  audit.       Ex  fui  % 
gnobilis ,  qui  feruum  habet,  quam    quisque  oris  frucru  vefcetur  bono  : 
■  onobilis,  qui  vi&u  caret.      Habet    at  perfidi  homines  'inhumanitate. 
rationem  iuftus  vel  iumenti  fui:    Quiosfuum  tuetur,  feipfum  fer-3 
impiorum  adfecHones  funt  incle-     uat:  qui  Iabiis  eft  futilibus,  huic 
Ilmcnte5.      Qtu  fuam  colit  humum,    accidct  infortunium.      Adpetit  et4 
faturabitur  viftu:   fed  qui  ignauos    caret  pigrorum  adpetitus?  ftrenui 


I  a  imitatur ,  excors  eft.  /Cupit  im- 
pius, 2  quod  venanturmali:  iufto- 

13  rum  radix  pullulabit.  Labiorrra 
peccato  irrctitur  mains :  iuftus  ex 

14  anguftiis  emergit.  Ex  oris  fui  fru- 
clu bonis fatiabitur  homo,  et  fua- 
rumcuiqueacHonum  meritumre- 

1 5  pendetur.  Stulto  fui  mores  probi 
videntur :  fed  fapiens  audit  confi- 


homines     faginantur.       Verbum  5 
mendax  odit  iuftus :  impius  puti- 
dum  fe  turpemqueprabet.    Iufti-  6 
tia  bene  moratos  tuetur :  impietas 
peruertit  improbos.      Sunt,  qui 7 
fe  diuites  Gmulcnt,  quum  nihil  ha- 
beant :  funt ,  qui  pauperes ,  quum 
lint  opulenti.     Hominem  fuasred-  g 
imunt  diuitiac :  pauper  »  non  audit 
obiur- 


d)  decoftor.  *)  fuaftultitiaredigcturin  fcruicutem  ,  dcco3opatrimonio.  /)  iu 
fegerK,  vcnpere  videatur.  %)  cxitium.  A)  arcana  celat.  1 )  rtulti  erTuti- 
uncomnia.  k)  nihil  capit  ignauus.  /)  ftfilicetvefcentur,  hoc  eft  dabunt  io- 
ttumaaitatis  fui  pcenas.     m)  nonobiurgatur»  fed  punitur. 


cap.  13.  14. 


1     1\  V    V    bl\Ul  11. 


"3> 


"'^  9  obiurgationem.    Iuftorura  luxex- 
hilarat :  impiorum  lucerna  exftin- 
'flioguitur.     Superbia  nihil  nift*  iurgia 
dat :  confulti  funt  praditi  fapientia. 
'"  11  Opes  nequiti.Te  nunuentur:    manu 
ncongefta  augcbuntur.      Prorogata 
'''       exfpe&atio  mentem  cruciat:"  vitalis 
13  arbor  eft,quumadfuntoptata.   Qui 
1:1       mandamm  conienmit,   detrimeu- 
tum  capiet:  qui  prxceptum  veretur, 
i4praemioadficietur.  Sapientis  difci- 
piina  eft  vitae  fans  ad  mortis  decli- 
II  i5nandos  laqueos.      Bonum  ingeni- 
um  gratiam  conciliat :  perfidorum 
■  16  mores  funt  "truces.    Cautusomnis 
*|       fciteagit- infanusftultitiam  prodit. 
i7lmprobu8  nuntius  incidet  in  ma- 
ll      lum :   fidclis   legatus  eft  faliHaris. 
ij  1 8  Reprehenfionem  declinantis  comes 
eft  paupertas  et  defpicatio :  caftiga- 
19  tionis  cuftos  honorabitur.    p  Ade- 
ptum  esfe,  quod  optaueris,  recre- 
at  animum  :  infani  maleficiorum 

10  declinationem  abhorrent.  Qui 
cum  fapicntibus  verfatur ,  fit  fapi- 
ens :  infanorum  familiaris  malo  ad- 

11  ficietur.  Nocentes  infequitur  ma- 
lum :  infontibus  reddetur  bonum. 

aa  Bonus  nepotes  relinquit  heredes, 
funtque  innocenti  repofita:  nocen- 

23  tis  copi.w  Abundant  vichi  nouaiia 
pauperum :  fed  q  funt,  quae  inique 

»4  percipiantur.  Qui  virgae  fuae  par- 
cit,  filium  fuum  odit:  qui  vero 
eum  amat,  corredtionem  maturat. 

»5  Iuftus  ad  adpetitus  fui  fatietatem 
comedit :  impiorum  venter  indiget. 

CAPVT     XIIII. 

1  OApiens  mulierdomumfuamin- 
^  ftruit:  ftultamanibusfuiseuer- 

%  tit.  Qui  probe  fe  gerit,  Io- 
uam  meruit :  qui  ab  eius  inftitutis 

3  recedit,  eum  contemnit.     r  In  ore 


ftulti  baculus  eft  fuperbias :  fapien- 
tes  fuis  feruantur  labiis.     Absque  4 
bobus  praefepe  >  mundum  eft,  et  in 
boum  viribusfita  eftprouentusco- 
pia.      Fidus  teftis  non  mentitur:$ 
profert   falfus     teftis     mendacia. 
Quaerens  fcurra  fapientiam,  non  $ 
adipifcitur :  prudenti  fcientia  faci- 
lis  eft.     t  Hominis  infani  prxfentl- 7 
am  euita,fiquidem  fcitam  oratio- 
nemignoras.      Cautorum  fapien-  8 
tiac  eft,  fuas  acriones,  infanorum 
ftultitbe,fraudes  pcrpendere.    Stul*  9 
ti  crimina  Ioquuntur :  inter  probo* 
eft  beneuolenria.     «Sua  cuiusqueio 
mens  animi  triftitiam   nouit,  nee 
eius  laetitia:  confors  eft  alius.    Im-  II 
piorum   domus    euertetur:   pro- 
borum     tabernaculum    vernabit. 
Nonnulla  inftituta  hominibus  refla  \% 
videntur,  quorum  exitus  tendit  ad 
mortem,       Etiam  in  rifu  dolet  13 
mens,  gaudiique  exitus  eft  angor. 
*Suis  moribus  et  vecors  fatiabitur  et  14 
vir  bonus.      Imperials  quibusli-ij 
bet  verbis  credit:   cautus^gresfus 
fuos  perpendit.       Sapiens  malefi- 16 
cium  timet  et  declinat :  infanus  per- 
git  auda&er.      Iracundus  temere !? 
agit,  et  ycrfutus  homo  eft  odiofus. 
Habent  incauti  ftultitiam :      cautii8 
fcientia  ornantur.    z  Submittentur  19 
mali  bonis,  et  impii  ad  iuftorum 
fores.      Etiam  familiari  fuo  inui-ao 
fus  eft  pauper :  diuitis  amici  multi 
funt.    Contemnit  alios  improbus:2l 
qui  miferatur  inopes,  is  eft  beatus. 
Nimirum  aberrabunt,  qui  malum 
moliuntur:     bonum  molientiuma* 
comes  eft  benignitas  atque  fides. 
a  Omnem  laborem  comitaturabun-aj 
dantia:    labiorum  verba   tantum 
ad  egeftatem  fpe&ant.     Suae  fapi-24 
entibus  diuitiae  funt  ornamento: 
ftultitia   infanorum    ftultitia   eft. 

Ani- 


n)  resfuauis.  0)  fua  truculent!*  intiifi  funt.  p)  boni  benefaciendi cupidi font, 
man  contra,  q)  pauperum  fruftus  intcrdumadiuitibusintercipiuntur.  r)  flul- 
tusluperbilGqucntiacfScit,  vtvapulct.  ,)  vacuum.  *)  apud  infanospruden- 
ret  loquMdum.  u)  ammi  dolorcm  aut  Isctitiam  nouit  fola  men,  cuiusque. 
*  ;  pro  fuiscuiquc  meritispra-mia  reddentur.  r)  quo  paCto  fc  gerat.  z)  mali 
paupcrer,  bom  diuites  ertint.    ,)  labore  non  r«bis  paranmr  opci. 


»5  Animas  liberat  verax  teftis:  falfi- 
atfloquus  fraud.ilentug  eft.     In  Iouc 

nietu  tutaelt  potentia,  /«eiusque  fi- 
a7liis  erit  pcrfugium.      lour  metus 

fons  eft  vitae,  ad  mortis  dedinan- 
aS  dos  laqueos.      In  hominum  mul- 

titndinc  fita  eft  regis  maieftas :  in 

popult  defeclu  occafu»  imperii. 
*9  Ad  iram  tardus  eft  multae  pruden- 

tix  :  iracundus  ftnltitiam  ^  euehit. 

30  Vita  corporis  eft  fana  mens:  niem- 
9 1  brornm  pus  eft  inuidia.      Qui  te- 

nui  facit  iniuriam,  dedecorat  eius 
conditorem ,  eumderaque  honorat, 

31  qui  roiferetur  pauperis.  Sua  pra- 
uitate  proliigabitur  impius :  iuftus 

93  in  morte  fua  fpem  habet.  In 
inente  prudent  is  refidet  fapientia : 
infanorum  pecloribus^  ignoratur. 

34Gentem  extollit  liberalitas,  popu- 
lorumque  benignitas  eft  *  piaculum. 

35  Regis  obleciamentum  eft  feruus 
folers:  eidemque  ftomachum  facit 
turpis. 


:r' 


C  A  P  V  T     XV. 

(Efponfio  mollis  bilem  compe- 
fcit.-  oratio  molefta  iram  ex- 
citat.         Sapientura     lingua 
quod  fcit,  eo  bene  vtitur:  infano- 
9  rum  os  ebullit  ftnltitiam.    Vbique 
funt  oculi  louac  fpeculantcs  malos 

4  atque  bonos.  Sana  lingua  vital» 
arbor  eft  ■•  at  in  qua  improbitas  in- 

5  eft ,  ea  eft  animi  calamitas.  Stul- 
tus  patris  fui  admonitionem  re- 
fpuit:  qui  caftigationem  feruat,  is 

6cautus  eft.  Domi  iufti  raulrx 
funt  facultates :  in  impii  reditibus 

7  eft  conturbatio.  Sapientum  la- 
bra  fpargunt  fcientiam ,  infanorum 

8  mens  non  item.  Ab  impiorum 
facrifkio  abhorret  Ioua ,  idemque 
proborum     precibus    oblec~tatur. 

9  Abhorret  ab  impii  moribus  Ioua, 
10  et  iuftitiz  fedtatorem  amat.    Ma- 
le multabitur ,  qui  viam  deferit : 


reprehenfionis  ofor  morietur. 
Orcus  et  interitus  Ioux  patent, 
nedum  humani  generis  mentes. 
Non  amateum  fcurra,  a  quo  cafti- 
gatur:  fapientes  non  adit.  Lteta 
mens  vultum  exhilarat:  in  mentis 
dolore  cruciafur  animus.  Pru- 
dentis  mens  fcienti?  ftudet:  infa- 
norum os  ftultitiain  alit.  /  Tota 
inopum  atas  mala  eft :  fed  Ixta 
mens  perpetuum  eft  conuiuium. 
Pncitat  tenuitas  cum  Iome  metu, 
quam  multjc  opes  turbulentae. 
Pr.iftant  blusculi  cpul.t,  vbiadfit 
caritas,  quam  bos  altilis  cumodio 
coniunctus.  Biliofus  homo  con- 
ccrtationes  excitat  lentus  fedatli- 
tes.  Pigri  via  eft  quafi  fpinofa  fepes : 
proborum  iter  eft  expeditum. 
Sapiens  filius  patrem  exhilarat.  info- 
nus  homo  matrem  fuam  defpicatur. 
Stultitia  dementibus  gaudio  eft: 
pnidens  vir  recle  graditur.  Absque 
confilio  irriti  funt  conatus,et  iidem 
in  confiliariorum  multitudine  rati. 
Gaudet  homo  oris  fui  s  refponfo,  et 
tempeftiue  dictum  perbonum  eft. 
Tenet  iter  vitae  furfum  prudens, 
vt  inferum  declinet  orcum.  Su- 
perborum  domum  demolietur  Io- 
ua, et  viduarum  fines  ftabiliet. 
Abominatur  Ioua  cogitationes  ma- 
las,  eique  iucunda  funt  pura  ver- 
ba. Conturbat  domum  fuam  a* 
uarus:fed,  b  qui odit dona,  viuet. 
Iufti  mens  meditatur,  quid  refpon- 
dendum  fit:  impiorum  os  effutit 
mala.  Procul  abeft  ab  impiis  Io- 
ua, iuftorumque  preces  exaudit. 
Lumen  oculorum  mentem  exhila- 
rat: bona  fama  corpus  faginat. 
Amis ,  quae  falutarem  audit  cafti- 
gationem, inter  fapientes  degit. 
Qui  admonitionem  vitat,  vitam 
fuam  repudiat :  qui  caftigationem 
audit,  cordatus  eft.  Ioux  metus 
eft  fapientiaedifciplina,  etgloriam 
,  praecedit  modeftia. 


I: 

I; 

1. 

I; 

Id 

K 

IS 
'5 

10 

11 


14 

»5 


iS 

»7 
»8 
»9 
3^ 
31 
3! 
33 


CAPVT 

b  )  louim  metucntis.  ( )  perfpicuam  reddit ,  hue  eft  manifefte  ftultuj  eft.  d )  nc- 
gationcm  ex  Grxcoadieci.  e)  peccataexpiac.  /)  paupercatis  molcfham  diccu* 
tit mentis  Iztitia.  j )  fciliccc dodo,   b)  integer  ctmimmc  nummarius.  1)  pari: 


Cap.  16*.  17. 


PROVERBIA. 


«J7 


i' 


CAPVT    XVI. 

HOminis  eft*  mentis  compofi- 
do:  fed  a  Ioua  eft  b  linguae  re- 
fponfio.  Suae  hominibus 
1    acliones  purae  videntur :  fed  ani- 

)  mos  componit  Ioua.  Comniitte 
Iouae  tuas  res ,  et  tua  conata  perfi- 

Icientur.  Omnia  fecit  1  Ioua  pro- 
pter  feipfum ,  etiam  impios  ad  pce- 

i  narum  diem.  Abominatur  Ioua 
oranes  mente  fuperbos-.  manus 
manui  iun&a  non  erit  impunita. 

>  Clementia  et  fide  venia  culpae  im- 
petratur :  et  Iouae  metu  declinatur 

J  malum.  Quum  dele&atur  Ioua 
cuiuspiam  moribus,  etiam  eiusini- 

:  micos  ei  pacat.  Praeftat  cumiu- 
ftitia  tenuitas ,  quam  multi  prouen- 
tiis  absque  aequitate.  Mens  homi- 
nis  de  eius  via  deliberat :  fed  eius 
gresfum  componit  Ioua.  Oracu- 
lum  habet  in  labiis  rex ,  cuius  osin 
iure  crimen  non  committit.  Sta- 
tera  et  trutina  funt  iuris  Iouae,  eius- 
demque  opus  funt  omnia  pondera. 
Impie  agere,  c  regibus  eft  inuifum  : 
nam  iuftitia  folium  aptum  eft. 
Placent  regibus  iufta  labra ,  et  pro- 
■I  be  loquentes  amant.  Regia  bilis 
eft  mortis  nuntius,  eteamvirfa- 
piens  diluit.  In  ferenitate  vultus 
regis  vita  eft,eiusque  fauor  eft  quafi 
quaedam  ferotina  nubes.  Habere 
fapientiam ,  longe  eft  praeftantius 
quam  aurum:  et  prudentiam  ha- 
bere, excellentius  eft  quam  argen- 
tum.  Proborum  iter  eft ,  declina- 
rc  malum :  qui  fe  ipfum  curat ,  is 
viam  fuam  tuetur.  Calamitatem 
fuperbia,  ruinam  faftus  animi  prae- 
cedit.  Prxftat  animum  fubmit- 
tere  cum  modeftis,  quam  fpolia 
partkipare  cum  fuperbis.  Qui 
rem  callet,  inueniet  bonum :  et  qui 
Iouae  confidit ,  felix  eft.  Cui  mens 
j:j  fapit,  vocatur  prudens :  et  labio- 
rum  fuauitai  adquirit  erudit  ionem. 


Ingenium  ftiis  eft  vitae  fons :  ftulto-  %% 
rum  admonitio  ftultitiaeft.      Cor  13 
fapiens  os  fuum  erudit,  iabiisque 
fuis  peritiain   conciliat.        Fauusj^ 
melltseftamcena  oratio,  et  animo 
dulcis,  etcorpori  falubris.      Pro-xj 
bantur  interduni  homini    mores, 
quorum  exitus  tendit  ad  mortem. 
Qi.11  laborat ,  fibi  laborat ,  quippe  16 
quern  fuum  cogit  d  os.      Improbus  27 
Homo  malum  effodit,  et  habet  in 
labiis  quafi  accenfum  ignem.     Ho-jg 
mo  peruerfus  disfidium  excitat,  et 
fycophantae    abalicnant  primates. 
Inhumanus  homo  decipit  alterum,  j,p 
et  per  improbam  viam  ducit.      Qui  30 
ni&atoculis,  improba  comminifci- 
tur :  agitans  labra  maleficium  pa- 
trat.      Honeftum  ornamentum  eft  3  [ 
canities  inuenta  in   virtutis  via. 
Praeftantior  eft  lentus,  quam  fortis :  3  % 
et  qui  animo  fuo  imperat,  quam 
qui  vrbera  capit.       In  gremium  33 
coniicitur  fors ,  fed  a  Ioua  eft  to- 
tumeius  iudicium. 

CAPVT    XVII. 

MElior  eft  cum  incolumitate  t 
buccella  ficca ,  quam  domus 
iurgiofis    referta  vi&imis, 
Seruus  cordatus  turpi  filio  familis  % 
imperabit,  et  inter  fratres  heredi- 
tatem  participant.       Aurifex  ar-3 
gentum,  fornax  aurum,  corda  pro- 
bat  Ioua.      Malus  orationem  ne-4 
quam  attendit :  mendax  improbae 
linguae  obtemperat.      Qyi  paupe-  $ 
remderidet,  eius  creatorem  vitu- 
perat:  qui  pernicie  gaudet,  non 
feret  impune.      Senura  ornamen-  $ 
turn  funt  nepotes ,  et  parentum  de- 
cus  funt  liberi.      Necftultumprae.7 
ftabilis,  nee  primariumfalfadecet 
oratio.      Elegans  gemma  eft  do-g 
num  in  oculis  fuorum :  quocumque 
fe  vertit,  proficit.    Qui  e  peccatum  9 

celat, 


«O  homines  dellberant,   fed  Ioua  dce«rnit.     Vide  Terf.  9-  et  «put  19.  verf.  ar. 
*)  certo  decernere.      «)  fcilicct  veris  et  iuftis,   alioqut  non  ura  teges  Quam 
manni  dieendi  funt.    d\  cibi  nccediui.    •)  fcilicet  alccrhu. 

Tt 


6%  8 


SOLOMONIS 


Cap.  17.  ig. 


tci.it,  aniorem  /quaerit :  et  qui  rem 
ic^itcrat,  primates abalienat.  Cen- 
tres plus  absterret  intelligentem  ob- 
iur^atio,  quam  infanum  plagx. 
j  1  Nihil  nifi  malum  quzrit  contu- 
ruax,in  eumque  immittetur  /,  immi- 

12  tis  nuntius.  Occurrat  homo  po- 
tius  orbx   vrfae ,  quam  vefano  in 

1 3  cius  ftultitia.  Qui  bonum  malo 
penfat,  ab  cius  domo  nonfacesfet 

14  malum.  /  Laxat  aquam  princeps 
feditionis  :  antequam  mifceatur  lis, 

15  deferenda  eft.  Et  qui  fontemab- 
folnit ,  et  qui  infontem  damnat, 
vtrumque    <rque    detcftatur  Ioua. 

i<5  ifrQj'orfum  habct  in  manupretium 
infanus  ad  comparandam  fapien- 
tiam,    quum   fit   cordis    expers? 

17G.  L.  Quialtamfacit  domiim  fuain, 
quxritruinam:  et  qui  difciplinam 

ig  dctreclat,  incidet  in  mala.  U.  Sem- 
per diligit  amicus,  et/fraterinad- 

■ouerus  nafcitur.  Demcns  homo 
Planum  porrigit,  fideiubens  apud 

to  alter umi  '» Qui  peccatum  amat, 
rixam  aniat:  qui  fuas  fores  extol- 

»1  lit,quxritcladem.  Qui  pcrucrfje 
mentis  eft,  non  inneniet  bonum  : 
et  qui  praua  lingua  eft,  incidet  in 

»2  malum.  Qui  vcfanum  gignit, 
fibi    angorem    parit,    nee  fatui 

a^patergaudebit.  Mens  hilarisbo- 
namreddit  habitudinem.-  at  triftis 

24 animus  corpus  exfucat.  Munus 
»de  finu  impiusaccipit,  vtiurisvias 

25deprauet.  In  vultu  prudentiseft 
fapientia:    infanorum   oculi  funt 

jfi^inextremo  terrarum.  Et  patri 
Aiomole(iiae,etgenitriciacerbitati 

a^eftfiliusinfipiens.  Nee  iuftospre- 
mere,nec  principes  ferire  obp  arqui- 

2  j,  tateni  conuenit.  Qui  verbis  parcit, 
fcienseft,  et  ^animi  frigidi  homo 


prudens  eft.        Quamuis    ftultus,  a 
dum  filet.fapiens  habetur :  qui  labra 
fua  comprimit,  prudens  eft. 


t 


CAPVT    XVIII. 

QVi  cupide  disfociari  ftudet, 
quauis  ratione  vtitur.    Non  a 
deleclatur  infanus   pruden- 
tia  ,  fed  iis ,  quae  corde  fuo  volutat. 
Vbi  adeft  impietas,  adeft  et  con- 3 
temtus:  et  defpicationis  comes  eft 
ignominia.      '  Profunda  aqua  funt  4 
hominis verba.-  fluuius  torrenseft 
fapientix  fluxio.      Habere  fontis  5 
rationera non  conuenit,  infontem 
in  hire  opprimendo.      Vefani  la-  6 
braveniunt  in  certamen,  eiusque 
oscolaphos  prouocat.      Suum  ve-7 
fano  os  detrimento  eft,  ipfiusque 
labra   funt   eius    vitae    tendicula. 
Calumniatoris  verba  funt  /  quafi  fe-  g 
ipftim  ferientis,  eaque  in  intima 
vifcera  defcendunt.      Etiam  qui  in  9 
fuo  negotio  fegnis  eft,    germanus 
eft  decocroris.      Firma  turris  eft  1 
Iouaenomen,  inquamperfugiendo 
iuftus  protegitur.       Diuitis   opes  I 
funt  eius  firma  vrbs ,  et  quafi  alta 
mcenia,    eius   quidem    opinione. 
Ante  calamitatem  infolefcit  mens  I:' 
hominis.et  gloriam  anteitmodeftia. 
Qui  refpondet,  antequam  audiat,  I; 
id  ei  ftultitiae  etpudori  eft.  '  Homi- 1<  | 
nis  mens  eius  morbum  fustentat,    |l 
fed  animum  aegrum  quis  toleret?    ! 
Mens  prudens  fcientiam  comparat :  l;t 
fapientum  auris   ftudet    fcientiae. 
Hominem  fuum  donuin  explicat,  !<• 
et  reddit  apud  optimates  quietum. 
"  Innocens  eft  primus  in  fua  causfa,  I'  I 
fedvenit  alius,  qui  riraetur  earn. 
Controuerfias  fedat  fors ,  et  v  vehc-  If 
men 


/)  fibi  conciiiat.  g)  emintiat.  M  hoc  eft  mortis,  hoceftmorteptefletur.  i) 
concitata  fedicio  ruit  vt  aqua,  k  )  nonpecunia,  fed  animi  pnftantia  comparat 
fapientiam.  /)  Qui  fratcr ,  hoc  eft  ,  vcrus  am'ciisefr ,  inpericuJocognofcitur. 
m)  peccatum  rixam  parir.  n  )  clam.  »  )  vagi  ct  inftabiles.  p )  fi  te  1  uftc da- 
mnauens.  q)  remisli  cr  non icmcrarii.  r  )  prudens eloquentiaconet  incx» 
haufta,  j)  ita  enminatur,  vt  inuitiuet  verocoa&usfacere  vidcatur.  t)  men* 
corporis  morbum  letiat»  fed  non  contra.  «)  qui  primus  fuam  causfam  exponir» 
ii'shbi  rendicat,  fed  audiendus  eft  aduerjarius.     *)  vchcmcntcr  diifidcrue». 


Cap.  18.19. 


PROVERBIA. 


<5*9 


;  mcntes  dirimit.  y  OfFenfus  frater 
munitam  vrbem  fuperat,  et  etus- 
modi  contentiones  funt  arcium 
clauftris  fimiles.  *  Sui  cuiusque 
oris  frudhi  fuus fatiabitur  venter: 
prouentu  fuorum  labroruni  fatia- 
'1  1  bitur.  Mors  et  vita  in  linguae 
poteftate  funt,  et  qui  earn  amat,  eius 
2  frufhi  vefcetur.  *  Qui  vxorem  in- 
uenit ,  bonum  inuenit ,  et  Iouae  fa- 

13  uorem  obtinuit.  Suppliciter  lo- 
quitur pauper  :  dines  dure  refpon- 

14  det.  Necesfarius  necesfitudini  ido- 
neus  eft,  et b  haeret  interdum  magis 
amicus,  quam frater. 


I 


in] 


CAPVT     XIX. 

PRasftat  pauper  integre  fe  gerens 
improba  labra  habenti  et  vefa- 
no.  Ne  vita  quidem  fine  fci- 
entia  fuauis  eft ,  et c  qui  pedibus  fe- 
ftinat,  oifendit.  Sua  hominis 
ftultitia  eius  inftitutum  euertit ,  et 
tanien  is  mente  fuccenfet  Iouae.  O- 
pes  multos  parant  amicos :  tenuis 

-  ab  amico  disiungitur.  Teftis  fal- 
fus  non  impune  feret :  qui  falfa  elo- 

jquitur,  non  euadet.  Multi  illu- 
ftriuni  perfonas  fufpiciunt,  funtque 
omnes  liberalibus  amici.  Paupe- 
rem  omnes  fuifratres  oderunt ,  ne- 
dum  familiares  ab  eo  recedunt, 
d  verba  perfequente,  quae  nusquam 
funt.  Qui  cordatus  eft,  feipfum 
amat :    qui  prudentiam  feruat ,  in- 

,  uenturus  eft  bonum.  Teftis  falfus 
non  impune  feret :  et,  qui  mendacia 
eloquitur,  peribit.  Nee  vefanum 
deliciac,  nee  feruum  decet  imperare 
principibus.  Intelligens  homo 
lenta  eft  ira,  eiusque  decus  eft  igno- 
fcere  peccato.    Similis  leonini  fre- 


mitus eft  regis  indignatio :  fauor 
autem  quafi  ros  in  herbas.      Patris  13 
miferia eft  vefanus  filius :  et  rixofe 
vxor  ftillicidium  perfluens.      Do-  (4 
mus  et  opes  funt  hereditas  patria : 
fed   intelligens   vxor   a  Ioua  eft. 
Pigritia  foporem  iniicit,  etignauus  15 
homo  famebit.      Qui  praeceptio- 16 
nem  feruat ,  vitam  fuam  feruat : 
qui  fuas  acliones  fpernit,  morietur. 
Iouam  fenerat,  qui  miferatur  te- 1? 
nuem ,  eique  meritum  rependet  il- 
le.       Caftiga  filium  tuum ,   dum  ig 
fpeseft,  etfeumnecareanimumne 
induxeris.     Tardus/ad  bilem  da- 19 
mnura  faciei:  nam  fi fiueris s eua- 
dere ,  h  iterandum  tibi  erit.    Audi  10 
confilium,   et  admonitionem  ad- 
mitte,  vt  ad  extremum  fapias.  Mul-  »1 
tae  funt  in  hominis  mente  cogitatio- 
nes :  fed  Ioux  confilium  ratum  eft. 
*  Homini  cupienda  eft  pietas ,  prae- 22 
ftatque  pauper   homini  mendacL 
Iouae  metus  falutaris  eft ,  k  faturque  23 
deget  inexpertus  malo.     Abdit  pi- 14 
ger  manum  fuam  in  finu ,  /  ne  ad  os 
quidem  fuum  earn  referens.    Scur-  aj 
ram  feri ,  cautus  fiet  ex  incauto : 
prudentem  caftiga,    fcire  difcet: 
patrem  perdit ,  matrem  fugat  pu- 16 
dendusprobrofusque  filius.      No- 17 
li,  mifili,  audiredifciplinamafci- 
tis  dicHs  auocantem.      Teftis  ne-  zg 
quam  ins  deridet,  et  impiorum  os 
crimen  abforbet  m .  Scurr is  paratae  29 
funt  pcenae,    et  i&us  infanorum 
tergo. 


CAPVT    XX. 

SCurrile  vinum ,  (umultuofum  1 
temetum :  et,  quhquii  eo  deci- 
pitur,  defipit.      Quafi  leonis2 
T  t  2  rugi- 

j  )  quo  ar&ior  fuit  coniun&io,  eo  vehemencius  eft  ea  diremta  disfidium. 
x.)  prout  qui*  bene  ant  male  loquitur»  ita  ei  bene  aut  male  eric,  a)  fciliccc 
bonam.  b)  in  amicitia  perleuerat.  c)  qui  temere  agic,  hoceftqui  fcieoti* 
caret,  d)  ftuftra  promisfj  repofcente.  e  )  ne  commute  tuimdulgentia,  vc 
pergatesfenequam,  acque  itapereat.  Videcap.23.  /j  ad  puniendum  filium. 
&)  impunitum.  h)  iterum  peccabit,  et  tibi  puniendus  erit.  *)  prseitatpartpe- 
rem  religiofum  esfe,  quam  diuitem  mendacem,  k)  fcilicct  lou«  mctueni, 
/)  «gre,  vtcap,  17,    m  )  fcelcrtte  menuti fuitinet. 


66o 


SOLOMONIS 


Cap.  20. 2i. 


rugitus  eft  regis  (error :  eum  qui 

3  irritat, »  peccat  in  feipfum.  Homi- 
ni  honeftum  eft  vacare  lite,  cum 

4  qua  ftultis  omnibus  res  eft.  °Piger, 
qui  propter  frigus  non  arauerit, 
quod  petet  in  mesfe ,  non  adipifce- 

5  tur.  Profunda  aqua  eft  in  homi- 
nis  mente  confilium ,  quod  (amen 

«Jvirprudens  exhaurit.    pMultiho- 

mines  viri  pii  vocantur ,  fed  fide. 

7  )em  virum  quii  inuenie(  'i      Qui 

fincere  fe  gerit  iuftus,  bea(os  habet 

f  fuccesfores  liberos.      Rex  iniudi- 

ciali  folio  fedens ,  discutit  oculis 

jfuis  omne  maleficium.      Quii  fe 

mente  pnrum,  quismundumapec- 

locato  dicat  ?      Et  dispar  pondus ,  et 

dispar  menfura,  vtrumque  iuxta 

liimiifum  eft  Iouae.       Ex  ingenio 

fuo  puer  quoque  cognofcitur,  an 

pura  reelaque  futura  finteinsope- 

lira.    q  Vtrumque  et  aurein  audien- 

tern,  et  oculum  cernentcm  Ioua  fe- 

13  cit.  Somnum  ne  ama,  ne  ih  e- 
gens :  r  apcri  tuos  oculos ,  vt  fa(iere 

14  viclu.  Etiam  atque  e(iam,  vitupc- 
rat  em(or,  fed  digresfus  turn  de- 

15  mum  gloriatur.  Sit  aiimm  licet 
etgemmarum  multitudo,  pretiofa 
quidem  fupellex  funt  pcrita  labra. 

16 '  Cape  veftcm  eius,  quiproaltero 
fpopondit,et  eum  pro  aliis  pignora. 

I7«Dulcis  eft  homini  panisiniquus: 
fed  poftea  eius  os  replet  cakulis. 

I  g  Cogitata  coniilio  componc ,  et  con- 
fiderate  gere  bellum.       Enuntiat 

19  arcanum,  quifeloquacempraebet: 

»0  cum  pellace  noli  contrahere.  Qui 
fuo  patri  matriue  imprecatur,  *•  hu- 
itrs  lumen  exftinguetur  in  mediis 

at  tenebris.  y  Patrimonium,  principio 
properatum ,  ad  extremum  erit  in- 

aa  fortunatuin.      Ne  ftatue  iniuriam 


rependere:   exfpecta  Iouam,  qui 
te  vindicet.      Iouae  inuifa  funt  dis-  a: 
paria  pondera .-  fraudulenta  trutina 
res  eft  non  bona.      A  loua  pendent  2- 
viri  gresfus.et  quis  hominum  viam 
fuam  pcrfpiciat  ?  *  Detrimentofum  ».< 
eft  homini  vorare  facrum,  deinde 
vota  quacrere.       Prolligat  impios  K 
rex  fapiens ,  et  in  eos  vertit  equule- 
um.     Iouae  perfpicutis  eft  hominis  a* 
fpiritus ,  omnia  intima  vifcera  per. 
fcrutanti.      Clementia  fidesque  re.  a| 
gem  tuentur,eiusquc  folium  nititur 
clementia.      luwenum  decus  vires  1$ 
funt :  fen  urn  maieflas  canities  a  Pla-  30 
garum  vibices ,  et  in  vifcera  pene- 
trants ictus  emendant  malos. 


CAPVT    XXI. 

AQux  b  vnda  animus  regis  eft  1 
in  manu  Ioua,  eum,  quocum. 
quelibet,  inclinat.    Sui  cui.  ■ 
que  mores  probantur,    fed  Ioua 
men(es  componit.    luftum  acquum.  5 
que  facere,  Ioua?  acceptius  eft  quam 
facrificium.       Supercilium,  ani-4 
mique  faftus  funt  impiorum  c  lumi 
nis  piacuium.     Strenuorum  cona-  j 
tus  dumtaxat  ad  abundant iam :  c- 
mnes  autem  temerarii  ad  egeftatem 
fpeclant.        Rem    facere    lingua  5 
mendaci/riuola  vanitaseft  mortem 
quacrentium.      Impios  j  fuum  ter-  y 
ret  periculum,  quoniam  xquum 
facere  nolunt.     Qui  homo  negoti- g 
urn  inuertit,  is  inuifus  eft:   puri 
opus  probum  eft.      Prxftat  in  an-  9 
gulo  tecli  degere,  quam  vxorem 
habere  rixofam  et  domum  commit- 
nem.      Animus  impii  maleficium 
cupit,    erga   alios   immifericors. 
t  Dun)  multatur  fcurra,  fapit incau-  it 

tus, 


: 


*)  feipfum  vncat  in  periculum.  0)  qui  oonarat,  nonmetec.  p)  nomine multi 
funt  pii,  fed  reuera  pauci.  7)  Ioua  et  audit etvidet»|quippe riorum fenfuum 
auttor.  r)vigila.  j)  mercem.  *)  iponfor  adpellandus.  »>  inlqueparta no- 
cent.  *)  luce  et  vita  priuabitur.  y)  quiceleriter  ditefcunt»  iniqueditefcunc. 
x.)  irrita  funt  facri'egorum  etfceleratorum  vota.  «)  malinon  niii  plagis  cmen. 
«iancur.  b)  violenta  eii  res  regis  animus,  et  vni  Ioua:  moderabilis.  c)  vkas 
ktalia.  Lege  autem  Nereum  Gr.  et  Lat.  non  Nir.  d)  jnccuunt  panas,  * )  ct 
malorum  poenii  et  bonorum  felicitate  doccntut  tudes. 


Cap.  21.22. 


PROVERBIA. 


66i 


tus,  et  fapientis  fuccesfu  fcientiam 
[2  comparat.  /Moderatus  erga  genus 

impium  luftus  impios  deturbat  in 
1 3  malum       Qui  aurem  fuam  vocife- 

rationi  pauperis  obducit,  ipfe  vicis- 

fim    clamabit,    nee    exaudietur. 
i 4  Duiium  clandeftinum  iram  :  munus 

infinuatum  impotentem  bilem  re- 
l$ftinguit.      Aequum  facere ,  etiu- 

ftis  iucundum  et  male  fids  inamabi- 
!<51eeft.      Homo ,  qui  a  via  modera- 

tionis  deerrat ,  in  manium  ccetu  ia 
1 7  cebit.       Egens  homo  voluptatis 

amans,  vini  vnguentique  amans, 
i8nonditefcet.   r  luftorum  redemtio 

funt  impii,  proborum  permutatio 
9  funt  perfidi.      Satius  eft  in  deferta 

terra  degere,  quam  cum  vxore  con- 
iOtentiofaac  irritabili       *  Elegantes 

opesetvnguenta  funt  in  habitatio- 

ne  fapientis,  ea  vefanus  homoab- 
i  ligurit.    Qiiiliberalitatemclemen- 

tiamqnefequitur,  isvitam,  libera- 
j.zlitatem,  etgloriam  inueniet.  /  For- 

tium  vrbem  fcandit  fapiens,  tutara- 
,3  que  munitionem  deiicit.  Qui 
<  fuum  os  linguamque  cuftodit ,  is 
,  feipfum  contra  pericula  cuftodit. 
4Superbus  petulans  nomine  fcurra 
5  agit  feuiter  et  fuperbe.      Sua  pi 


CAPVT    XXIf. 

LOnge  praeferenda  eft  fama  di- 1 
uitiis,  eftque  argento  atque 
auro  gratia  potior.     Diues  et  a 
pauper contrarii  funt,  etvtriusque 
tamen  conditor  eftloua.      Cautusj 
malum  videt,  et  euitat :  incauti  per- 
gunt,  et   latduntur.       Praemiuni4 
modeftis  metuentis  Iouam  funt  di 
uitiae ,  gloria  atque  vita.       Spinae  5 
et  laqnei  funt  in  praua  viuendi  via : 
qui  fuam  vi  tarn  curat,  ea  declinabit. 
Inftituenduspuereft  in  ea  viuendi  6 
ratione,  aquaetiam,  quumfenuc- 
rit ,  non recedat.      Dines  pauperi-  7 
bus  imperat,   feruitque  creditor! 
debitor.        Qni  ferit  iniquitatem,  g 
metet  infortunium,  faeuitiaeque  fuse 
m  verbere  conficietur.     «  Bonus  o-  9 
cuius  fortunabicur ,    qui   viclum 
fuum  tenuibus  impertiat.    G.  I.Vi- 10 
cloriam  honoremque  park,    qui 
dona  dat :  fed  idem  antmam  aufert 
accipientium.      //.  Eiice  fcurram,  1 1 
et  exibit  disfidium ,  cesfabitque  lis 
et  infamia.      Qui  et  mentis  purita-  f  2 
tern  amat,  et  elegantis  eft  orationis, 
huic  familial  is  eft  rex.  Ioua  fuis  ocu  1 3 
lis °  fcientiam  tuetur,idemque  perfi- 
dorum  verba  peruertit.     pDick  14 


grum  cupiditas  occidit,  quomam    piger ,  leo  foris  eft ,  in  mediis  vicis 
6  nolunt  eius  manus  operari.      Sem-    mterficiar.    Gurges  prof  tndus  eft  1 5 


percupitcupidus:  at  iuftus  largiri 

7  non  parcit.      Impiorum  facrificia 
nefariafunt,  praefertim  fiflagitiofe 

8  fiant.      Teftis  mendax  peribit :  fed 
*  auditor  homo  /  femper  loquetur. 

jpFrontem  perfricuit  impius  homo: 
3  probus  fuos  mores  componit.  Non 

eft  fapientia ,  non  prudentia ,  non 
1  confilium  contra  Iouam.      Paratur 

ad pugnae  diem  equus,  fed  Iouae  eft 

victoria. 


os  n  alienarum,  quo  cadunt,  quibus 
infenfus  eft  Ioua.    Adnexa  eft  pue- 16 
rorum  pe&ori  ftultitia,  quam  cafti- 
gatrix  ferula  ab  eo  propellit.    Qui  «7 
tenuem  fraudat,  vt  abundct  ipfe, 
is '  diuiti  dat,  fed  inde  carituro. 
Praebe  aurem,  et  audi  verba  fapien- 18 
turn ,  et  mentem  adhibe  mex  difci- 
plinae .    Sunt  enim  amcena ,  fi  ea  in  1 9 

Ej&ore  cuftodias,  et  fimul  in  labris 
abeas  compofita ;      quae  quidem  20 
tibi  quoque  hodie ,  vt  in  Ioua  fidti- 
Tt 


3  ciam 

/)  diim  iniuriam  non  perfequitur,  fit,  vt  illos  puniatDeus.  Vide  cap.  15,  n.et 
contra  cap.  14,  17.  ^)  boni  euadent,  malipunientur.  A)  fjpiens  diuitias 
park,  flultus  decoquit.  »)  vires  faperat  fapientia.  A)  qui  teftacur  qui 
auiliuit  aut  vidit.  1)  non  interficietur.  m)  causfa.  a)  homo  liberaliser 
mifericorj.  0)  tot  qui  dicunt  quod  iciunt ,  hoc  ell  veraees.  />)domifeprs 
pigritia  tenet ,  perinde ac (\  in  vtbe  gtasfentur  Iconcs.  f  )  fcilicei  mulicmm. 
r)  fibi. 


66% 


SOLOMONIS 


Cap.T42. 13. 


aiciam  habeas,  ostendo.  Nimirum 
prxfcribotibi  magnopere  confide - 

azrate  atque  fcite,  demonftrando 
tibi  certa  veraciaque  dicta ,  vt  ve- 
racia  dida  referas  iis,   qui    tibi 

43negotiummandauerint.  Tenuem 
ne  diripe,  quoniam '  fit  tcnuis,neuc 

*4  inopcm  opprinic  in  curia.  Nam 
Ioua  eorum  cansfam  aget ,  eorum- 
oue    fpoliatores     vita    fpoliabit. 

15  Noli  amicitiam  contrahere  cum 
homineiractindo,aut  cum  biliofo 

26verfari.  Ne  eius  mores  difcas, 
atque  ita  animx:  tux  detrimen'.um 

Tapatiaris.  Noli  eorum  esfe,  qui 
manum  prxbent,  qui  debitorum 
fponforesfun.t,  ne,  fi  ibliiendonon 
fis,  <tibi  leSus  tuns  fubtrahatur. 

2  8Nefubmoue  terminum  antiquum, 

29  quern  till  fecere  maiores.  Vides 
virum  in  neeotio  fuo  celerem ,  is 
re^ibusadminiftrabit,  non  obfcu- 
rishominibus. 


capvt   xxur. 

1  /^V  Vumadcumbesconuiuaprin- 

I  fj  cipi,  confidera,  quid  tibi  fit 
ft  adpofitum.  Efadmouegut- 

turituocultellum,  fi  tibi  eft  adpe- 
a  tcntia.      Ne  concupifce  eius  cupe- 

4  dias,  qui  cibus  fit  fallax.  Ne  labo- 
ra  ditefcere  :  ifta  .v  prudentia  fuper- 

5  fede.  Scilicet  in  idoculosconii- 
cies,  quod  non  adfequeris.'1  quippe 
quod  comparatis  aquilinis  alis  auo- 

6  lat  in  cilum.  Ne  vefcere  cibo 
hominis  fordidi,  neue  eius  cupe- 

1  dias  concupifce.  Nam  ,  (  vt  funt 
eius  animi  fordes , )  te  ad  edendum 
bibcndiimque   inuitabit    ille  qui-    oculorum  rubor  ? 


orationis  tux  ingenium  contemner. 
Antiquum  limitem   ne   fubmoue,  I\ 
neueinpupillorum  agrum  inuade. 
Nam* vindicem  habent  potentem,  I 
qui  eorum  causfam  tecum  discepta- 
bit.      Adhibe  mentem  tuam  difci- 1 
plinae ,    et    aures   verbis    peritis. 
Puerum  caftigatione  priuare  noli,  I 
quern  fi  ferula  verberabis ,  «non 
morietur :      Tu  ferula  verberato,  I. 
et  eius  animam  ab  orco  defendes. 
Filimi,  fi  tibi  mens  fapuerit,etmi.l 
hi  quoque  mens  gaudebit :     b  mci- 1 
que  renes  exfultabunt,  tuis  labris 
recle  loquentibus.      Improbis  ne  1 
inuidcio,  fedfemperinlouaemetu 
agito.     Etenira '  tandem  finis  erit,  1 
nee  tua  fpes  incidetur.      Audi  tu,  l 
fill  mi ,  vt  fapias,  tuamque  mentem 
per  viamdtrigas.       Ne  fis  ex  vim* 
potoribus,    carnisque   ligmitori- 
bus.      Nam  potatores  liguritciis-ft 
que  fiunt  pauperes ,  induitquc  pan- 
nos^fopor.      Audi  pattern  tuum,a 
qui  te  genuit,  neucmatrem,  qua 
fenuerit,  vilipendito.      Verttatemi 
emc,  non  vende  •  fapientiam,  difci- 
plinam  ac  prudentiam.       Lxtitiaa, 
geftit  paler  iufti,  quique  fapientem 
progenuit,  gaudcteo:      ^gaudeatz 
tuus  pater  atque  macer,  et  exfultet 
tuagenitrix.    Prxbemihi,  mi  fill,  a 
tuam  mentem,  ocuiique  tui  meis 
deleclentur  inftitutis.      Nam  pro- a 
fundus  gurges  eft  meretm,angufta- 
que  fcrobs  mulier  aliena.      Ea  fane  1 
latronum  more  infidiatur,  et  ho- 
minum  perfidos  conficit.        Cui  a 
heu?  cuihei?  cuiiurgia?  cui  fol- 
licitudo  ?  cui  vulnera  impune  ?  cui 
vini  feclatori-  t, 


5  dem,  fed  animoa  te  alieno.  y  Qiiara    bus,  compotationes  rimatum  eunti 
comederisbucceam,  euomes,  tua-    bus.      G.  Nolite  vino  inebriari,  3 

j)  que  elegantia  verba  perdes.      Au-    fed  cum  bonis  viris  H.  /et  fe  probe 
diente  vefano,  ne  loquere:   nam    gerentibus,  6.  confuetudinem  ha- 

bete 

j)  iniuriamrepellerenequeat.  t)  te  creditor  pigneretur.  «)  adpetitum  co» 
hibe.  x)  diuittas  comparand'!,  y)  tibiapudfordidum  infuaucs  eruntepulz, 
nee  proderitfermonis  elegantia,  quae  folet  in  conuiuiis  adhiberi.  *,)  Deum. 
a)  fiet  melior,  furpliciumque  vitabit.  b )  lajtitia  exfiliam.  c )  exfpecla prat- 
tnium,  non  frnftraberis.  d)  pigritia,  piger.  <)  adfice  gaudjo  pattern #  cer, 
J  j  IIocinHebiieopacumaptepoficum»  intcrpofui  Grscco, 


Cap.  13.  »4. 


PROVERBIA. 


66) 


bete  ac  verfaraini.  H.  Vinum  ne 
adfpice ,  quia  rubeat,quia  in  poculo 
colorem  fuum  ostentet ,  et  fpecie 
fua  blandiatur.  Eius  exitus  mor- 
det  vt  coluber,  et  viperae  modo 
puugit.  Et  oculi  tui  abfurde  vi- 
debunt ,  et  animus  inepte  Ioquetur, 
Erisque  quafi ,  qui  in  medio  mari, 
aut  quafi  qui  in  mali  nauis  vertice 
cubet.  .gVerberatus  non  doleo, 
iclus  non  fentio,experrectusidern 
iterumrequiram. 

CAPVT    XXIIII. 

Il  TL  /TAIos  homines  ne  aemulare, 
jV/l  neue  eorum  comes  esfe  con- 

2,  -*"  A  cupifce.  Nam  et  corde  per- 
niciofa  comminifcuntur,  et  labris 

3  loquuntur  facinorofa.  Sapientia 
domus  conftruitur,  et  prudentia 

jcomponitur.  Et  fcientia  refer- 
ciuntur  penetralia  omni  genere 
pretiofarum  et  an.cenarum  opum. 

jVir  fapiens  potentia,  peritus  homo 

S  viribus  polict.  Nam  indoftria 
bellum  geres ,  et  in  confultorum 
multitudine  fita  victoria  eft.  Ad- 
eo  ardua  eft  ftulto  fapientia,  vtin 

]  fenatu  non  hifcat.  Qui  maleficia 
excogitat,  fceleratus  vocandus  eft. 

j  Stulti  conatus  peccatum  eft,  et  ho- 

3  mini  abominandus  eft  fcurra.  Si 
defetifceris  in  rebus  anguftis,  an- 

1  guftae  virtutis  es.  Liberia  eos,  qui 
ad  mortem  ducuntur,  qui  ad  necem 

laguntur.  Qi»od  fi  praetermittes, 
quippe  qui  neges,  istud  fcire  te, 
certe  ipfe  mentium  conditor  per- 
fpiciet ,  ipfe  animi  tui  formator  ca 
gnofcet,  et  homines  pro  ipforum 

3  operibus  remunerabitur.  Corae- 
de,mifiii,  mel  quodbonum  eft,  et 

4  fan  urn  tuo  palato  dulcem.  Sic 
fapientiae  cognitionem  animo  tuo 
ft  fueris  adeptus ,   erit  prxmium, 

5  nee  tua  fpes  incidetur.      Ne  infi- 


diareimpiemanfioniiufti,  nevafta 
eius  cubile,     *Nam  '•'licet  fepties  16 
G.  L.  in  dieH.cadatiuftus,  refur- 
git:  quum  impii  corruant  in  ma- 
lum.     Inimici  tui  cafu  negaude- 17 
to,  ne  eius  lapfu  animo exfultato. 
Ne  id  videos  Ioua,  improbet,  etab  18 
illo  iram  fuam  auertat.     Noli  ob  19 
malos  indignari,  aut  impiis  inui- 
dere.      Nam  non  habebit  malus  10 
pofteritatem:    impiorum  lux  ex- 
ftinguetur.    Time  Iouam,  mi  fili,  a  1 
et  regem  :  cum  inconftantibus  ne 
habeto  commercium.      Nam  in-  2* 
fperatum  venit  abeisexitium,  in- 
cognita omnibus»  vtrit'sque  faeuitia. 
G.  Praecepta  feruans  filius  erit  ex-  23 
tra  perniciem ,  quae  vbi  acceperit , 
nullum  regi   mendacium   dicito, 
nihilque  falfum  lingua  fua  promi- 
to.    Gladius  eft  lingua  regis,  non  24 
carnea:  ei  quisquis  traditur,  con- 
teritur.      Nam  ft   ea  incanduit ,  25 
cum  neruis  homines  confumit,  ho- 
minumque  osfa  exeft,  et  quafi  flam- 
ma  comburit,  ita,  vt  aquilarum 
pullis  non  fint  efui.      Mea  di£ra ,  a5 
fili,reueretor,  iisque  admisfis  mo- 
res corrige.ft. 

Hare  quoque  funt  fapientum. 

HAbere  perfonarum  rationem,  a^ 
in  iudicio  nefas.       (2i.it  no-  2g 
centem  dicit  infontem  esfe, 
hnnc  populi  deteftantui ,  hunc  ex- 
fecrantur  homines.     Qui  vero  ar-  2p 
guunt ,  iucundi  funt,  et  faultis  adfi- 
ciuntur  ominibus.    *  Labra  deoscu-  ?0 
labitur,  qui  fana  verba  refpondet. 
Compone  foris  rem  tuam,  et  tibi,t 
ruri  prefpice,  deinde  tuam  domuin 
conftrues.      Ne  fis  teftis  iniurius  ?a 
in  alterum ,  aut  tuis  labiis  fallas. 
Ne  cogita  par  pari  referre,  et  ho-  ^ 
mini    digna   eius  facto    reddcre. 
Quum  hominis    ignaui    fiinduni,  ^ 
quum  dementis  vineam   przteri- 
T  t  3  rem, 


^)Ebriusfenfij  cares»  et  pocu!»  fubinde  repetit.  h)  ex  omnibus  perieulis  emcr- 
gumboni.  *)  loui  et  regis.  A)  fcilicei  alarum,  Hyceft,  alii  cum  dccscula- 
bamurprsamore, 


664 


SOLOMONIS 


Cap.  25. 


35 rem,  animaduerti  enatas  vbique 
vrticas.eiusque  folum  rufcis  obdu- 
clum,  dirutaeius  lapidea  maceria: 

%6  id  quod  ego  contemplatus ,  inani- 
mum  demifi :  eo  vifodocumentum 

87ceP'-  Paullifper  dormiendo,  paul- 
lifpcr  dormitando,  paullifper  ma- 
nus  ad  quietem  complkando ,  ve- 
niet  tibi  ambulans  pawpcrtas,  ct 
egeftas  more  hominis  fcutati. 

C  A  P  V  T    XXV. 

I  Hae  quoque  funt  Solomonis  fenten- 

tke,  quasHezechixIud.£<e  regis 

homines  compofuerunr. 

%  T^vEo'remcelare  gloriofumcft: 

I  rcgibus  rem  fcrutari  glorio- 

§  *-*  fum  eft.     Quam  fublime  cx- 

lum,  qtiam  profunda  terra,   tarn 

eft  regum    mens     inexplkabilis, 

4Tolle  ex  argento  fcoriam  ,  etexi- 

5 bit  fiftori  vas.    Tolle  ex  confpe- 

<5ru  regis  impios ,  etaptabitur  cius 

6  folium  iuftitia.  N'c  te  apud  re- 
gem  ostenta,  neue  in  optimatum 

7  loco  fteteris.  Namfatitiseft,  vt 
tibi  dkatur,  hue  adfeende :  quam 
vt  te  apud  principem  deiici  cernas 

gipfe  oculis.      Ne  cito  ad  litigan- 

dum  procede,  ne  tandem  nefcias, 

quo  te  verfas,"uurpaUisabaltero. 

pita  de  causfa  tuadiscrptatocumak 

tero,  vt  n  arcanum  alii  non  patefa- 

locias:  ne  te  o  dedecoret,  qui  audi- 
uerit,  atque  ita  irrcuocabili  inu- 

II  raris  infamia.  G.  L.  Gratia  et  a. 
mkhia  defendunt,  quas  tibi  com- 

1  a  para,  ne  fias  infamis.  H,  A  urea 
mala  in  cxlaturis  argentcis  eft  o- 

15  ratio  rotunde  pronuntiata.  In- 
auris  aurea,  aut  monile  aureum 
eft  reprehendens  fapiens  aurem  au- 


dientcm.     Quale  niuis  frigus  hora ' 
nieslis ,  talis  eft  fidus  nuntius  ei,  a 
quo  misfus  eft :    adeo  domini  fui 
animuui  reficit.     Nubes  et  ventus ' 
clt  fine  pluuia  homo,  quip  fc  iac~iat 
de  falfa  donatione.       Lentitudine ' 
fdemuketur  princeps,  linguaque 
mollis  frangit  osfa.      Mel  naclug  ' 
comede  tibi ,  quod  fit  fatis,  ne  eo 
fatiatus   reuomas.       Rarius  infer  ' 
pedem  in  tui  familiaris  xdes,  nete 
fatiatus  inuifum  habeat.      Malle- ' 
us ,  gladius ,  acuta  fagitta  eft  ho. 
mo ,  qui  in  alteram  dick  falfuno  te- 
ftimonium.      Dens  vitiatus,  et  pes 
luxa:  us  eft  collocata  in  perfidiofo  fi- 
ducia  in  rebus  aduerfis.    Quod  eft»' 
detrahere  veftem ,  dum  frigus  eft,   li 
et  r  aceto  nitrum  perfundere,  id  eft 
carmina  canere  mxfto  cordi.      Si*  i 
efurit  inimicus  tuns,  prtebe  ei  ci.    j 
bum ;  fi  fitit,pnebe  potionem.  Nam  * 
/ carbonibus  ineendes  eius  caput , et    I 
Ioua  te  remunerabitur.      G.  Z,.Vt* 
tinea  pannuin  et  teredo  lignum,  fie 
hominis    triftitia    mentem   lxdit, 
Vt  aquilo  pluuiam,  fie  feuerus  vuU* 
tus  /clandeftinam  profligat  linguam. 
Prxftat  in  angulo  tefti  habitare,*1 
quam  content iofam  habentem  vxo- 
rem  in  domo  communi,      Quod  *' 
eft  aqua  gelidahominilasfo,  id  eft 
lxtus  nuntius  ex  longinqua  terra. 
"  Turbatus  fons  et  corrupta  vena  eft»! 
vir  bonus ,  qui  deliquit  coram  im- 
probo,      Neque  multum  comesfe»; 
mellis  expedit,  neque  fuam  adfe- 
clare  gloriam  eft  glorioflim,    Vrbs 3« 
disci  n&a  fine  muroeft  homo  ar.imi 
fui  incontinens. 


CAPVT 


/)  Dsus  vtmagiQcr  remcelat,  quo  difcipulosexcrceat.  Rextamquam  difcipulus 
rem  fcrucatur,  m)  turpitcr  vichis.  n)  tuum  aliquod  peccatum,  dum  coniiliuni 
petisabamico,  c)  tuum  arcanum  patcfaciendo.  Quomodo  enim  celabis  alic- 
num,  quumtuumnon  celcs }  f)promittit  neque  pracfta».  ^)placatur  eiusquc 
fiangitur  vel  osfea  durities.  r)  v»  aceto  nitfum  rcdcliturafperms,  ficroarftui 
animus  carmine  exacerbaiur.  f)  in  causfa  cris ,  vt  Ioua  ilium  vrat  ac  pnniat.  Vide 
cap.  21,  u.et  24,17.  Oproditoriset  calumniatom,  n^imptobus  obvnumviri 
bom  ctii&nm  tocam  cius  vium  damnat. 


Cap.  z6\  27. 


PROVERBIA. 


66% 


m 

ifi 


)l 

ltd 


CAPVT    XXVI. 

I X"  TT  acftatem  nix  et  mesfcm  plu- 

Y    uia,ficinnpientem  gloria  dc- 

*     *     decet.  *  Vtmobilitatepasfer, 

vt  hirundo  volatu valet,  ficiniuftae 
£sl3  dirae  non  eueniunt.  Equo  flagel- 
cj(  i  limi ,  afino  camus,  ftultorum  tergo 
iji  4virga.  Ne  refponde  ftulto  fecun- 
:  (o  dum  citis  fatuitatem ,  ne  tu  quoque 
nfe  5  fis  eius  fimilis.      Refponde  ftulto 

fecundum  eius  fatuitatem  ,  ne  fibi 
!*  6"  fapiens  esfe  videatur.    jyTruncat 

pedes  imbutus  inhumanitate ,  qui 
;s  7mittit  mandata  per  ftultum.      Vt 

claudum   crura  tollere  eft  abfur- 

dura ,  fie  in  ftultorum  ore  fententia. 

8  *  Quale  iundae  lapidem  adligare,tale 
p eft  tribuere  ftulto  honorem.  a Qua- 

lis  fpina  venit  inmanum  temulen- 
ti,  talis  eft  in  ore  ftultorum  fenten- 

otia,  iMagifterobit  omnia:  qui 
vero  ftultum  conducit,    infidum 

I  conducit.  Vt  canis  ad  vomitum 
fuum  redit ,  fie  ftultus  vefaniam  fu- 

%  am  iterat.  Si  videas  hominem, 
qui  fibi  fapiens  esfe  videatur,  ma- 
ior  eft  de  ftulto  fpes,  quamdeillo, 

3  Dicit  piger :   pardus  in  via ,  leo  in 

^viciseft.  Vt  foris  in  cardine,  fie 
■.  15  piger  in  lecto  fuo  vertitur,  Ab- 
dit  piger  manum  fuam  in  finu,  earn 

6  acgre  <■'  ad  os  (bum  referens.      Se- 

pties  fapientior  fibi  videtur  piger, 

,j(|J7quam  qui  fcite  refpondent.    Pre- 

hendit  auribus  praetereuntem  ca- 

nem,  qui  feincertameninterponit 

_  alienum.  Qualis  eft ,  qui  infani- 
am  fimulans  iaculatur  ignes,  fa- 
gittas,  necem;  talis  eft ,  quialte- 
rum  fraudat ,  et  fe  equidem  ludere 

9  dicit.  Vbi  defunt  ligna,  exftin- 
guitur  ignis :  itidem  vbi  calumni- 
ator abeft ,  cesfant  concertationcs. 

oPrunam  carbo,  ignem ligna,  iur- 
giofus  homo  certamen   accendit. 


nr 

eifti 


Calumniatoris  verba  funt  quafife-2t 
ipfum  ferientis,  et  in  vifcera  peni- 
tus  defcendunt.      d  Argenti  fcoria  Z» 
inducla  ficlili  funt  infefta  Iabra  et 
mala  mens.     Ex  iabris  fuis  agno-23 
fcitur  inimicus,  et  in  peclore  frau- 
des  reponit.      Quamuis  fupplia-14 
ter  verba  faciat,  necredeei:  nam 
e  feptem  habet  in  mente  fcelera. 
Cuius  odium  in  folitudine tegitur,  »5 
eius  malitia  detegetur  in  vulgui. 
Qui  foueam  cauat,  in  earn  cadet,  »5 
et  qui  faxum  voluit,  id  in  eum  re- 
cider.     Lingua  mendax  quos  pre-  27 
mit,  odit,  et  os  blandum  efficit  vc* 
xationem. 


N' 


CAPVT   xxvir. 

E  glorieris  in  diem  craftinum  :  * 
nefcis  enini,  quid  paritura  (it 
dies.     Laudet  alius  te,  non* 
tuum   os:   alter,   non  tua  labia. 
Grauis  lapis ,      arena  ponderofa  :  9 
fed  vtroque  grauior  ftulti  vefania. 
Crudelis  bilis ,  impetuofa  ira,  fed  4 
inuidia  eft  intolerabllis.     Melior  5  1 
eft  manifefta  reprehenfio,  quam 
occultus  amor.      Amici  plagae  ft*-* 
deles ,  inimici  oscula  proterua  funt. 
Satur  fauum    faftidit:     efurienti? 
quantumuis  amarum    duke    eft. 
/Qualis  auicula ,  quae  ex  nido,  talis  8 
eft  homo ,  qui  ex  loco  fuo  migrat. 
Vt  vnguentum  et  fufEtus  animutn  9 
exhilarant,  fie  dulcis  eft  culusque 
amicus  ex  animo  confulens.    Tu- lo 
urn  aut  tui  patris  amicum  ne  de- 
fere,  i  et  tui  fratris  docuiim  nc  adito 
tuo  periculofo  tempore.     Potior  ' ' 
eft  propinquus  vicinus,  quam  re- 
motus  frater.    Sapias,  mi  filii,  et  ** 
mihi  roentem  exhilara,  vt  habe- 
am ,      quod  conuiciatoribus  me  is 
refpondeani,     Cautusaniraaduer-  '3 

fum. 


x)  quam  facile  volant  aues »  cam  facile  vitancur,  qua;  quis  inique  imprecatur. 
y)perindeagit.  ac  li  uo  nuncio  pedes  crudel iter  tm nearer,  «Jeinde  eumiuberec 
tire.  x.)abfurdum  eft,  <t)  nee  fpinam  cbrius ,  nee  fententiam  fluUus  tra&are 
poteft.  £)  fapiens  perfeipfum,  non  per  ftultos,  curat  negutia.  «)adciburn 
capiercdum.  4)foedares.  e)multa.  /^domimanecdum.  g)  ncfint  tibi  ade- 
undi  longinqui  ftatres,  habcta  propinquas  amicos. 


666 


SOLOMONIS 


Cap.  27.  ig. 


fum  malum  euadit:    incauti  per- 

I4gcntcs   Ixduntur.      Cape   veftem 

eius,   qui   pro   alio   fpoponderit, 

cumquc  alterius  causfa  pignorare. 

15  b  Qui  alteri  clara  voce  bene  preca- 
tur,  vbi  primo  manefurrrcxit,  id 
ei   imprecationis   loco  ducendum 

16  eft.  Stillicidium  pluuio  tempore 
perfiuens,   et  vxor  rixofa  fimilia 

17  funt.  Earn  qui  recondit,  ventum 
reconditaut  'ciamaturum  in  dcxtra 

»8  fua  vnsuentum.      k  Vt  ferrum  fer- 

ro,  fie  homines  alii  aliisconiun  gun- 
iptur.      Qj.it  ficunicuftodit,     vefci 

tur  cius  frutftii :  et  qui  dominum 
fto  fuum  feruat,  honoratur.   '  Vtaqua 

vultum  vultui,  fie  mens m  homincm 
a  ?  homini.  Vt  orcus  et  interitus ,  fie 
aahominisoculifunt  infatiabiles.  Ar- 

gent'im  x  cote,  aurora  fornace,  ho- 
»3  mo  fui  laudat oris  ore.  G.  L.  Jmpro- 

bi  mcnsfcelcribus,  probamensfci- 
a4entix  ftudet.  H.  Stultumetiamfiiii 

pi!a  piftillo  pinfas  inter  graneam. 

non  recedet  ab  eo  eius  ftnpiditas. 
2$  Agnofce  balantum  tuarum  facie  m  1 
a<5  adplica  ad  grcges  animum.    « Non 

enitu  femper  opes,  nonduratPco- 
%-jXom  perpetuis  facculis.     Exfiftunt 

gramina.adparentftirpesjmontanae- 
2gquc  colliguntur  herbx.     Agni  ve- 

ftitum  tibi  prxbebunt,  rufticura* 
apque  pretium  erunt  capri.    Suffi- 

ciet  tux  fairiilixque  tux  alimonix 

caprinum  lac,    et  ancillarum  tua- 
rum vittui. 

CAPVT  XXVIII. 

■  T^Vgiunt   impii,     perfequente 

Y\  nullo,  quum  iuftileonis  more 

■*-    tuti    fint.       Qiiemadraodum 

propter  regionis  peccatum  1  fre- 


quentes  funt  eius  principes,    ita 
propter  intelligentes  et  doctos  ho- 
mines durant.     Vir  pauper ,  et  u  3 
dem  tenuium  oppressor  pluuia  eft, 
quae    panificium    noxia    perimit. 
Legis    defertores  laudant  impios,  4 
at  legis  cuftodes  in  eosdem  indi- 
gnantur.      Homines    mali   aequi.  5 
tatem  non  pcrpendunt,   at    Iouae 
ftudiofi  omnia  perpendunt.     Prac-  6 
ftantior  eft  pauper  fincere  fe  ge- 
rens,  quam  perucrfis  moribus  di- 
ues.      Qni  legem  tuetur,  filiuseft7 
prudens:  qui  vero  alit  heluones, 
patri  fuo  pudon  eft.      Qui  fuas  8 
opes  fenore  auget  et  vfura,  r  is  eas 
congerit    benefico     in     paupercs. 
Qui  aurem  fuam  abaudienda  lege  9 
abducit,  hiriui  etiam  preces   funt 
ncfarix.      Qui  probos  in  malam  10 
viam  auocat ,    ipfe  in  fuam  cadet 
foueam  ,  quum  interea  integri  po- 
tientur  bonis.      Dines  fuo  iudicio  H 
fapiens    eft:    fed   pauper  prudens 
eum  explorat.     '  Exfulfarc  iuftos  1» 
pcrhoneftum  eft,  fed,  eucdis  im- 
piis, 'requiruntur  homines.     Qui  13 
fua  pcecata  tegit,  non  fofpitabitur  : 
fed,  qui  fatetur  et  relinquit,  huic 
venia  dabitur     Bcatus  homo,  qui  «4 
femper"  pauct :  fed  qui  incntem  fu- 
am   obftinat,  cadet    in    malum. 
Fremens  leo,  aut  famclicus  vrfus,  «J 
eft   dominator  impius  in  tenucm 
plehem.    Expcrs  prudentix  rector  lS 
multus  eftiniuriis,  inimicus  auari- 
tix  diu  deget  xtatem.    Homo  vitas  17 
et  f?.nguinis  oppresfor  ■*"  vel  ad  bara- 
thrum   fugiens    non   retinebitur. 
Qiii  fe  praebet  integrum,  feruabi-  ig 
tur:  fed  qui  peruerfis  eft  moribus, 
ferael  cadet.     Qui  fuam  colit  hu.  10 
mum, 


£»)  hoc  adfentatoris  eft.  «)  mulierfe  clamorepatefacit,  ficutvn^uentum  odore, 
li  i  )  manu  fit.  ife)ar6usfima  amicitiiconiun£tio.  /)  vt  in  iqtia.  cernis,  quale  fit 
«mm  corpus,  fie  in  confideranda  tua  mente  inteUiges.qtulis  homo  lis.  m )  osren- 
dit,  n)  exploratur.  «)  cetera;  diuitia:  confnmunti!i  xvo,  fedpecoraet  hcrbz 
prole  perpetuantur.  p)  regnum.  ^  nondiuduranc.  >j  his  potietur  aliquisbe- 
it. liens.  j)bcatosetrortunatosesfe.  r)pauci  funcet  latent  boni.  V7ide  fincm 
eipitis.  («)  Deuna  mctuit.  *  )  nemo  cum  apericuloreuocabit;  eft  omnibus 
inuifus. 


Cap.  a8. 29. 


PROVERBIA. 


66J 


mum ,  vichi  fatiabitur  :  fed  qui  i- 
gnauos  imitatur,egeftare  fatiabitur. 

»0  Fidelis  homo  mult.r  eftopulentise : 
qui  vero^ditefcere  properat,  non 

11  feret  iinpunc.  Rationeni  habere 
perfonarum  nefas ,  et  ob  «  fruftum 

a*panjs  peccat  jhomo.  Feftinat  ad 
ppes  homo  fordidus,  etignorat  G- 

*3  bi  venturam  indigentiam.  Qui 
hominem  reprehendit,  maiorem 
tandem  gratiam  inibit,    quamqui 

14  lingua  blanditur.  Qui  patrem 
matremue  diripit,  etpeccaaim  e9- 
fe  uegat,  is  b  horainis  perditi  focius 

45  eft.  Qui  animo  infoietis  eft,  dis- 
fidium   excitat :      qui  veto  Iouac 

a6conhdit,  faginabitur.  Qui  animi 
fidcns  eft ,  vefanus  eft :  qui  fapien- 

47ter  fe  gerit,  euadet.  Quipaupe- 
ri  largitur,  non  egebit :  qui  *  oculos 
fuos  fubtrahit,  erit  plane  infortuna- 

a8  tus.  Qnum  euehuntur  impii ,  d  la- 
tent homines :  quum  iidem  per- 
duntur,  multi  funt  iufti. 


F 


CAPVT    XXIX. 

^Ertinax  et  durae  ceruicis  homo 

de  improuitb  frangetur  infa- 

a  —    nabiliter.      Pollentibus  iuftis, 

gaudet  populus :  impio  imperante 
g  congemifcit.      Homo  tapientiae  a- 

mator  patrem   fumn  exhilarabit: 

qui  vero  meretrices  alit,  perdet 
a  opes.      Rex    squitate    regionem 

ftabilit:  fed  homo  tributis  indul- 
e  gens    earn    euertit.      Homo,  qui 

alteri  adfentatur,  eius  gresfibus 
(,  obtendit  rete.        Peccatum   viro 

malo  damnofumeft:  iuftus  tri- 
^umphat  laetus.      Curat  iuftus  te- 

nuium  causfam :  impius  nihil  ha- 
j  bet   penfi.      Nugatores  homines 

ciuitatem  labefaclant :  fapientes  *  i- 
o  ram  reprimunt.      Vir  fapiens  cum 

homine  ftulto  litigant,  ftomachan. 


do,  ridendo,  nihil  requietis  habet. 
Integrum  virum  odcrunt  fangui-  to 
narii :  probi  vero  eius  vitae  ftu- 
dent.  Totuin  anitnum  fuum  H 

promit  ftultus :  fapiens  inpofterum 
reprimit.    Dominatoris  falfa  ver-  •* 
ba  attendentis  miniftri  omnesfunt 
impii.       Pauper  et  creditor  con*  13 
trarii  funt,  quorum  amborum  o- 
culos  Ioua  perluftrat.      Regis  fo-  *4 
lium ,   qui  tenuibus  ex  arquo  ius 
reddit,  fixum  erit  in  perpetuum. 
Virga  et  caftigatio  fapientiam  con-  '5 
ciliat :      Jaxatus  puer  pudore  ina- 
trem  fuam  adficit.       Quo  plures  16 
funt  impii,  eo  plura  funtfcelera: 
fed  iufti  videbunt  eorum  ruinam. 
Corrige  filium  tuum,  ette  recrea-  -7 
bit,  tibique  conciliabit  animi  vo- 
luptates.         Vbi    abfunt  oracula,  18 
profligatur  populus :  ct  qui  legem 
feruat ,  felix  eft.       Verbis  non  e-  'J> 
mendatur  feruus,  qui,  tametfi  per- 
cipiat,  non   obfequitur.        Vides  ao 
hominem    oratione    praecipitem  : 
maior  eft  de  ftulto  fpes,    quam  de 
ifto.      Delicate  nutritus  a  pueri-ai 
tia  feruus,  ad  extremum/erit  filius 
familias,      Iracundus  homo  disfi-za 
dium  excitat,  et  biliofug  multum 
peccat.      Hominem  fua  deprimitaj 
fuperbia,   et  animi  modeftia  glo- 
riam  confequitur.     Qui  cum  fu-  24 
re  participat ,  feipfum  odit :   per- 
iurium  audit,  necindicat.      Ho- 25 
mines  formidare,  detrimentofuro 
eft :  qui  vero  Iouae  confidit,  pro- 
tegetur.   s  Dominantis  confpe&um  a<$ 
requirunt  multi :     fed  a  Ioua  eft 
hominum   iudicium.       Et    iuftis  zj 
homines  nequam  ,   et  impiis  bene 
morati  funt  inuifi. 


CAPVT    XXX. 
Difta  Aguris  lacae  filii,  oraculum. 1 

Ait 

y)  quo  iure,  qua  iniuria.  z)  rem  nihil),  a)  qui  rationem  habet  perfonarum.  £)  ho- 
mo eft  perditus.  c)non  refpicit  egeiuet.  d.)  rari  Tunc  boni.  t)  fupplicium. 
/)  fuperbier  quafi  fu  liber.  ^)  principibus  placcre  ftudentj  fed  Deo  placerc 
«onuenit,  a<juo»  non  a  principibus,  iudisabimur. 


66t 


SOLOMONIS 


Cap.  30.  gr. 


*    \  It/,virIthieli,IthielietVchali: 

/\  cquidem  fum  hominura  ftupi- 

•*•  ■*-disfimus,  et  humanae  pruden- 

atixexpers,  neque  fapientiam 
edodtus,    aut  fcientix  fan&orum 

4peritus.  Quis  in  cxlum  adfcendit, 
et  defcendit  ?  quis  ventum  pugnis 
fuis  eomprehendit  ?  quis  aquas  ve- 
fte  conftrinxit  ?  quis  conftituit  o- 
mnes  fines  terrx?  quod  eft  eius  no- 
men  <  aut  quod  eiusfiliinomen  eft? 

5finofti.     Omnia  Deifermo  explo- 

dratuscft,  clipens  eo  fretis.  Noli 
eius  verbis  addere,  ne  tc  redarguat, 

7ct  falfnatis  conuincat.  Duo  a  te 
poftulo,  qux  raihi  denegare  noli, 

8  antequam  morior.  Vdnitatcm 
felfamque  orationeni  a  me  remoue, 
neque  pauperiem  mihi,  neque  di- 
uitias  dedcris:  pafcc  me  meoftato 

5>viclu,  ne  aut  fatiatus  ingiatus 
fun  ,  nee  louam  agnofcam  :  aute- 
gensfurer,  Deique  mei  nomen  pe- 

10  ierem.  Noli  feruumapuddomi- 
num  fuum  criminari,  ne,  illo  te  de- 

1 1  teftante,  in  crimen  incunas.  Sunr, 
qui  patresexfecrantur  fuos,  neque 

lamatribus  benedicunt.  Sunt, qui 
fibi  videntur  puri,  quumnonfint 

13  a  fuo  ftercore  abluti.  Sunt,  qui 
admoduui  arrogantes  et  elato  funt 

I4fupercilio.  Sunt,  quorum  den- 
tes  gladii,  quorum  genuini  funt  en- 
fes ,  ad  inopes  et  paupcres  come- 
dendos,  et  ex  terris  et  hominum 

1 5  genere  tollendos.    *  Sanguifuga  du- 

16  as  habet  tilias,  ccdo,cedo.  Tria 
quatuorue  funt  infatiabilia ,  qua: 
numquam  dicunt  esfe  fatis.  Orcus, 
contra&a  vulua ,  terra  aquis  infa- 
tiabilis,  et  ignis ,  qui  numquam  di- 

l^cit  esfe  fatis.  Oculuin ,  qui  pa- 
trem  irridet,  matrisque  difciplinara 
fpernit,  *effodient  fluuiales  corui, 


et  aquilini  pulli  comedent.  Tria 
quatuorue  funt  fupra  captum  me- 
um,  etignotamihi:  aquilac  veftigi- 
ura  in  aere :  ferpentis  veftigium  in 
faxo:  nauis  veftigium  in  mari :  et 
/  viri  veftigium  in  puella.  Talis 
adulterx  feminae  mos  eft:  "'comedit, 
et  absterfo  ore  fuo  negat,  fe  ad- 
mifisfe  flagitium.  Ob  tria  qua- 
tuorue horret  terra,  nee  eafusti- 
nere  poieft :  regnantem  feruura, 
fatuiim  "  cibo  faturum,inuifam  nu- 
ptam  ,  et  ancillam  herx  fiu- here- 
dem.  Quatuor  fmt  in  terris  mi- 
nima, qux  tamen  lapicn  ia  prxdita 
funt :  formicx ,  populus  imbel- 
lis,  qux  ratnen  <<  ftate  viclumfibi 
comparant.  Cunieuli,  populus 
imbecillis,  qui  tamen  in  rupibus 
domum  fuam  collocant.  Locu- 
ftx,  qux  rege  carentes ,  omnes  ta- 
men gregatim  proficifcuntur.  A- 
ranea  ,  qux  inanibusocarpit,  etin 
regiis  degit  palatiis.  Tria  qua- 
tuorue funt,  qux  magnifico  ince- 
dunt  gresfu:  Ico  beftirirum  for- 
tisfimus,  qui  nultius  occurfum  vi- 
ta?:  gallusPnonelumbis:  hircus, 
et  inuictus  r<*x  Si  quid  per  arro- 
gantiam  ftukius  aut  flagitiofiusfe- 
cifti,'/  os  manu  compefce.  Qui  lac 
premit,exprimit  butyrum  :  qui  na- 
fum.fanguinem :  qui  iras,  litem. 


21 

»3 

%6 
17 

18 

*o 

30 

3» 


CAPVT    XXXI. 

Di&a Lamueiis  regis,  quooraculo  1 
eum  fua  mater  erudiuit. 

QVid,  mi  gnate?  quid  vtcri» 
mei  gnate?  quid    exoptate 
mihi  gnate  ?     Noli  tuas  im-  3 
pendere  facilitates  in  muliercs ,  aut 
ruum  vitx  inftitutum  in  r  reguni 
perni. 


fc)  fcilicet  Agur.  »)  fimiles  funt  hirudin»,  qua:  duo  habet  ora,  quat  fanguine 
fJtiari  nequeunt.  *)  in  crucem  tolleiur.  /)  fi  rem  habu.t  cum  puella.  m)  ne- 
gat feftupratam:  vtfi  quis»  poftquam  comedit,  os  fibi  abstergeat,  et  fc  comedis- 
fencget  »)diuitem.  «)net.  /OHeb.Gallus!umborum,hoceftnoncaAratus: 
nam  capo  non  incedjt  magnince.  f)  «mini  dicito.  r)  muliercs  qu*  funt  «gi- 
bus perniciofar. 


PROVERBIA. 


€69 


^flperniciem.      Non  eft   regis,  La- 
muel,  non  eft  regis  vinum,  non  eft 
Jprincipis  temetum  potare,       ne 
potus  obliuifcatur  inftituti,  etali- 
cuius  inopis  hominis  causfam  euer- 
i  '|5  tat.      Detur  pereunti  temetum ,  et 
vinum  msrenti  animo,    vt  potus 
egeftatem  fuam  obliuifcatur,  fu- 
unique  laborem  iam  non  recorde- 
7  tur.    'Aperi  os  tuum  muto  in  caus- 
la  omnium ,    qui  /  pertunduntur. 
t  Aperi  os  tuum,  iufte  iudica,  etin- 
opibus  ac  pauperibu»  patrocinare. 
>if  ?"  Strenuam  mulierem  quis  inueniat: 
cuius  pretium  gemmas  longe  fupe- 
orat.    Ei  confidit  ex  animo  mari- 
tus, x  nee  cibariorum  eft  indigus. 
1 4 1  Ipfa  de  eo  bene,  non  male  meretur 
1  per  omnem  vitam  fuam.      Lanam 
quaerit  et  lina ,  et  manibus  libenter 
3  operatur.     Similis  eft  mercatoriae 
nauis,  vidtum  fuum  proculadue- 
4.  hens.     Surgitque  de  no&e,  et  fa- 
miliae  fu.v  cibum,  ancillisque  pen. 
-  fum  distribuit.      Cogitat  de  fundo, 
eumque  comparat ,  et  fuarum  ma- 
lls nuum  qua?ftu  pangit  vineam ;    Sua 
Mr  latera  fortiter  fuccing i t,  fuaque  bra- 


chia  confirmat.    Sentit ,  quam  bo- 1 7 
num  fit  fuum  negotium,  inexftin- 
cla  nochi  eius  lucerna.      Admouet  1 8 
colo  manus,  fufumque  manibu»  te- 
net.     Manus    inopi    pauperique  19 
prxbet  ae  porrigit.      Non  metuit  to 
fuae  familiar  a  nine ,  qui ppe  quum 
fit  omniseius  familia  veftita  cocco. 
Stragulam  vefiem  fibi  facit :  lineum  21 
purpureumque     veftitum    haber. 
y  Confpicuus  eft  in  curiis  maritus  e-  21 
ius ,  dum  fedet  in  ciuium  fenatn. 
Lintea  facit  ac  vendit,  et  cingulaaj 
mercatoribus  fuppeditat.        Prae-24 
clare  et  honefte  veftita  *  futurum 
tempus  eludit.      Os  fuum  fapien-  25 
ter  aperit ,  pietatis  difciplinam  ha- 
bens  in  lingua.      Familiae  fuaefta-26' 
turn  confiderat,  "  nee  pigritiae  cibo 
vefcitur.      Adfurgunt  fiberi,  qui  27 
earn  beatam  ferant:  eius  quoque 
maritus  earn    laudat.      Multx  fe-28 
minx  rem  fecerunt :   fed  tu  eas  o- 
mnes  transfcendis.     Fallax  gratia,  29 
vana  pulchritudo,  mulier  Iouae  me* 
mens  laudabilis  eft.      b  Huic  detur  30 
manuura  fuarum  fruetus,  eamque 
in  curiis  fua  laudent  opera. 


j)  innpum  causfam  age.  qui  pro  fe  loqui  nefciunt.  *)  iniuria  adficiuntur.  «) 
Hi c  vsque  ad finem  fcripta  funt  Hcbraice  ordine  littei ar ti m.  x)  abundat  opibus 
do  well  k  is.  j)  t  ex  tis  ab  ea  vefti  bus  amacu*.  *.)  non  metuit  ne  in  pofterum  vefti- 
tuegcac.    a) impigra eft.    ^jlaudetur vtmerecur. 


ECCLE- 


670 


-m  ):(    «V**    ):(  S<&- 


Cap.  i. 


-?—  >: 


ECCLESIASTES, 

HOC  EST, 

CONCIONATOR. 

IN    ECCLESIASTEM    TOTVM 
ARGVMENTVM. 

Rerum  omnium  vanitas ,  in  copia ,  injlruclitris.  Return  omnium 
Jita  tetnpora.  Ir.fontes.  Obedient  ia.  Vota.  louana  procidentia. 
Auar itia.  Opttlent'uemokjiia,  Ira  d'u crimen.  Vxorpertinax.  Regis 
tnaitjlas.  Arcana  lougjacla.  Sapientia  quanta.  Sutitiiis,  De- 
trMclures,  Rex  puer.  Maledicentia.  Bcnignitas  in  egenus.  Vita 
integritas.      Dicla  fapicntttm.      Oni  tandem  omninm  Jin  is. 


CAPVT    I. 


Quanta/it  rerun  iHtitM. 
fonafluUium>;uc. 


Concior.atorij  per- 


V 


,  Dicta  concionaforis,  Dauidis  filii, 
HierofolyiiKc  regis. 

'ANA  vanitas,  inquitconci- 
onator:  vana  vanitas,  o- 
■m/      ninia  funt  vanitas.    l^uid 
egrcgium  confequitur  ho- 
mo omni  fnolabore,  quo 
4  fub  fo!e  fungitur?       Abit  aetas, 
ct  venit  aetas ,  terra  fempcr  ftante. 
c  Oritur  fol,  et  occidit  fol,  codem- 
<cque  anhelat,  vbt  ortusert:      abit 
ad  auftrum,  reuertitur  ad  feptem- 
triones,  circuit  vndique  peragrans 
ventus,    et  in  orbein  rcflectit  fc 
~  ventus.      Omnia  flumina  eunt  in 
mare ,  nee  tamen  plenum  eft  mare  : 
ac  quern  in  locum  abeunt  flumina, 
geumdem  iterato  repetunt.      Res 
omnes  funt  difficiliores,  qt.iani  vt 
eas  posfit  quisquam  eloqui.    Nee 
oculus  vifu  fatiatur,  nee  aurisex- 
^  pletur  auditu.      Quod  fiiit ,  idem 
futuruni  eft :    et  quod  faehiru  eft, 
idem  liet,  nee  eft  quidquam  fub  fole 
tonouumk      Eft  ahquid,  quod  taru- 


quam  nouum  ostcntatur,  quod  ta- 
men  iam  fuit  prifcis   temporibus, 
quae  nos  antecesferunt.    Non  eftn 
priorum  memoria  ,  fed  neque  po- 
fterorum,    qui  futuri  funt,    erit 
memoria  apud  cos,  qui  porro  futuri 
funt.      Ego  concionator,  qui  rex  |$ 
fum    Israelitarum     Hierofolymis, 
quum    animum    adplicuisfem    ad  t* 
quxrendum  ac  fapientia  veftigan- 
duui ,  qnidquid  fub  carlo  fir,  (banc 
malam  molestiam  exhibuit  Oeus 
humano  gencri ,  eius  vcxandi  gra- 
tia.)     Confiderandis  rebus,  quae- |a 
cumquc  fub  fole  fiunt ,  deprehendi, 
esfe  omnia  vana  et  animum  cruci- 
antia,      quum  et  deprauata  iintl* 
inemendabilia,  et  defechis  infiniti. 
Cogitaui  ego  aliquando  cum  ani-I($ 
mo  meo,me  esfe  magnum,  et  maio- 
rcm  comparasfe  fapicntiatn,  quam 
vllum  eorum ,    qui  Hierofolymis 
ante  me  fucrunt,      mequeanitnoi* 
nniltam  habere  fapientiae  et  fcien. 
tic  cognitionem :  fed  quum  men- 
tem  adhiberem    ad  cognitionem 
turn  fapientiae ,    turn  ftultitix  ac 
vefaniae,  intellexi,  id  quoque  esfe 
animi  moleitiam.      Nam  in  mul 


tafa 


<S 


: 


u 


Cap.  2. 


ECCLESIASTES. 


<$7 1 


I  Hi, 

I, 
R. 

:M 
H 
IIB| 

as, 
ii 

p. 

UK 

)n 
5» 

■i 

'-'••! 
■'X 
«•I 

aio. 
■ 

Ml 

:Ti, 
':'■ 
0- 
0 


ta  fapientia  multum  eft  tasdium : 
et  qui  fcicntiam  adquirit,  dolorem 
adquirit. 


CAPVT    II. 

Ir.  diuitih    Iuxm.      In  flrufiurit  vanittu. 
PiHdentu  et  iinpvudtntis  conditio. 

1  /"~\  Vum  fie  mecum  cogitarem  .- 
%  cV  a8e  circumfluaiu  voluptati- 
^""^bus,  fruarque  bonis,  depre- 
hendebam,  id quoque  vanum  esfe  : 

a  rifum  infaniam  adpeliabam ,  et  vo- 

3  Iuptatem  inutilem.  Apud  me  de- 
creui ,  corpori  ineo  indu!gere  vi- 
nura,  ;v  mente  tatnen  tractante  fa- 
pientiam , )  et  ftultitiam  capesfere, 
donee  viderem,  vbi  tandem  fitum 
esfet  hominum  generi  bonum ,  eis 
fub  caelo   tanidiu   perfequendum, 

4quamdiu  vitam  agerent.  Magni- 
fica  opera  feci ,  mihi  domos  ex- 

5  ftruxi ,  vineas  confeui ,  feci  hor- 
tos  et  pomaria ,  et  in  eis  omne  ge- 

6  nus  frucluofas  arbores  feui.  Feci  a- 
quae  ftagna,  quibus  irrigaretur  con- 

7  fitum  nemus  arboribus.  Emi  fer- 
uos  et  ancillas ,  nee  folum  familiam 
habui,  fed  etiam  maiorem  turn  ma- 
iorum,  turn  minorum  pecorum  co- 
piam,  quam  quisquam  eorum,qui 

3  fuerunt  ante  me  Hierofolymx.  Ar- 
gentum  quoque  et  aurum  conges- 
fi ,   regumque  et  prouinciarum  o- 

p  pes.  Comparaui  cantores  et  can- 
tatrices,  et  humani  generis  delicias, 
praeguftatores  atque  fcyphos,  ad- 
eoque  magnus  euafi,  vtplushabe- 
rem ,  quam  quisquam  eorum ,  qui 
fuerunt  ante  me  Hierofolymae ,  et 
tamenfapientiam  meam  retinerem. 

3  Turn  quidquid  expetebant  oculi 
mei,  nihil  eis  denegabam ,  nee  ani- 
ffium  meum  ab  vila  voluptate  abs- 
tinebam ,  quo  minus  omni  meo  la- 
bore  frueretur,  atque  hoc  erat, 
quod  omni  meo  labore  confeque- 
bar.  Verum  quum  intuerer  in 
omnia,  quae  manibus  meis  feceram, 


opera ,  inque  laborem ,  quo  in  fa- 
ciendo  fundus  eram ,  inueniebam, 
omnia    esfe    vanitatem    ac  animi 
molestiam ,  nee  quidquam  esfe  fub 
fole  exceilens.       Igitur  quum  me  ** 
ad  confiderandam  fapientiam  ftul- 
titiamque  ac  vefaniam  conuertis- 
fem,  ( i  nam  quis  hominum  eft,  qui 
regem  fequatur  eum,qui  iam  faftus 
eft  ? )      equidem  animaduerti,  tan- 13 
to  esfe  fapientiam  ftultitia  praeftan- 
tiorem,  quanto  lux  tenebris  ante- 
ce'lit.      Sapiens  habet  oculos  in  14 
ccpite  ,  ftukus  autem  in  tenebris 
ambulat.      Sed  hoc  quoque  fcioe-  If 
go ,  eumdem  cafum  omnibus  euen- 
turum.      Itaque  (ic  roecum  ratio- 16 
cinabar  :  quum  idem  mihi  quoque, 
quod  ftulto,  fit  euenturum ,    quor- 
fum  me  tandem  tanto  plus  fapere  ? 
atque  hoc  quoque  vanum  esfe  cum 
animo  meo  ftatuebam.      Nam  fa- l£ 
pientisaequeacftulti  non  eft  aeter- 
na  memoria ,  quum  praeterita  pa- 
riter  ac  futura  omnia  mandentur 
obliuioni,  et  fapiens  iuxtaacftul- 
tus  moriatur.      Itaque  vitam  odi:  ig 
adeomihi  displicent  res,  quae  fub 
fole  fiunt ,  vtpote  quum  fint  omnes 
vanae  et  animo  molestae.      Idem  e- 19 
go  odi  et  omnia ,  quae  fub  fole  ela- 
boraui,  quae  fim  fuccesfori  meo 
relidturus.      Quis  autem  fcit,  fa-ao 
piens  nefit,  an  ftultusfuturus,  qui 
dominus  "futurus    eft   omnium, 
quae  tanto  labore  ac  fapientia  fub 
fole  comparaui?        Quod  etiam 21 
vanum  quum  esfet ,  eo  me  conuer- 
ti,  vt  animo  auerfarer,  quidquid 
labore  et  fapientia  fub  fole  quaefi- 
ueram.      Eftenimnon  nemo,  cu-*» 
ius  labor  cum  fapientia,fcientia  offi- 
cioque  coniun&us  eft :    qui  homi-  %% 
ni,  qui  in  eo  noneIaborauit,fuas  fa- 
cultates  tradit,id  quod  etiam  vanum 
ec  valde  malum  eft.    Quid  enim  iu-  »4 
uathominem  labor  omnis  et  animi 
molestia,  quam  fub  fole  tolerat? 
Quum  fit  omne  eius  aeuum  labo-  %$ 
riofum ,  indignaque  miferia,  adeo 

vt 


t)  nemo  rac,  poftea  quam  rex  cream s  fu-m ,  fapientia  xquiparac. 


*>7* 


tti-LCiins  l  t\ 


*t  nc  no&e  quidem  quicscat  ehu 
mens?  id  quod  ctiam   vanuin  eft. 

»6  Nihil  eft  in  nomine  bonum,  nifi 
vt  comedat  et  bibat,  et  In  labore 
fuo  fibimetipfi  voluptaiem  pr.cftet, 
id  quod  etiain  video  diuinitusdari 
(  vquiscnim  plus  quam  ego  come- 

»7  dat  ant  ligunat  ? )  quippe  qui  ho- 
minibus ,  qui  ipfi  placcnt ,  fapien- 
tiam,  fcieiitiam,  roltipratcmque 
largiatur:  improbis  autem  mifc- 
riam  imponat  cogendi  ac  conge* 
rendi,  qux  deutur  eis,   qui  Deo 

%%  placcnt.  Hoc  quoque  vanitas  eft, 
aniiniquc  molestia. 


CAPVT    III. 

2»*<tTrln4omnil>ii4  temptu  propr'tum  ctndi. 
tutnt    Jmemu  morttttum  fintt. 


I*  HVa  cuique  rci  tci 

^cft,  habcrque  tcnij 

*    ^  quid  fub  c.tlo  liber . 


rci  teinpeftiuifai 
ipus ,  quid- 
no  c.no  iioc-f.  Eftna- 
fcendi  tempuseftet  moriemH,  Eft 
ferendi  tempus.cft  ct  fata  cucllendi. 

g  Eft  intcrficiendi  tempus,  eft  et  fa- 
nandi.    l&denVuenditempuf,  eft 

4«t  conftruendi.  Eft  plorandi  tern- 
pus,  eft  et  ridendi.       Ell  lugendi 

J  tempus ,  eft  ct  faliandi.  Eft  dis- 
ikiendi  lapides  tempus ,  eft  et  com- 
portandi.  Eft  ample.vandi  tem- 
pi!*, eft  etabstinendi  ab  ainplexu. 

6  Eft  q'urrendi  tempus,  eft  et  perden- 
di.      Eft  cuftodiendi tempus,  eft  et 

nabiiciendi.  Eft  eonfuendl  tern- 
pus ,  eft  et  disfuendi.      Eft  tacendi 

$  tempus,  eft  ct  loquendi.  Eft  a- 
niandi  tempus.  eftetodiendi.    Eft 

jbclli tempus,  eft  ct  pads.  Quid 
eximiumconfequttur,  qui  aliquid 
g0agit,  ineoquod  laborat ?  Video, 
quam  raiferiam  iniunxerit  Deu» 
humano  generi,  eius  torquendi 
■  igratia.  Omnia  pulchre  facit  fuo 
tempore,  qui  ctiam  *  in  eorum  cor- 


Lap.  1.5. 

da  ita  vitam  indidcrit ,  vt  -a  princi- 
pioad  Rnea.  non  inucniar.t  homi- 
nes,/ quam  rem  faciat  Dens.  Scio, 
nihil  in  cis  esle  bonum  ,  nifi  vt  lac- 
tentur  et  bene  agant  In  vita  fua. 
Etquidem,  quod  quicumque  ho- 
lumum  cpulatur,  ct  In  ooini  fuo 
labore  fruitur  bonis ,  id  Dei  mime- 
riseft.  ^>cio,  quidquid  facit  Dc- 
us ,  idxtcruum  esfc,  nccei  adden- 
dum ,  aut  de  co  derrahendum  esfe : 
facit  autem  Dens,  vt  nictuatur. 
Quodfuit,  iam  eft:  ct  quod  futu- 

rumeft,  iamfuit,  repetitqucDcus, 
quod  fugaium  eft.  lViterca  vi- 
dens  ego  fub  fole ,  loco  iuris  ct  iu- 
ftiu.c  impietatcm  esfe  ac  iniuftiti- 
am,  to^ito  apud  me,  Detract 
itiftoscsfe  et  iniullos  iudicaturum : 
nam  aliquando  omnium  tempus 
crit  ct  libidinum  et  operum. 
Apudmc  cogho,  quod  ad  homines 
attinct,  cos  diuinitus  ita  deftina- 
to>  esle,  vt  beftix  esle  vidcantur. 
Nam  eadem  clt  hominis  ct  beftix 
conditio:  vt  hxc  morittir,  fleet 
ille:  codemquc  fpiritu  prxditlll 
eftvtcrque,  nee  eft,  quo  beftix  an- 
teeellal  homo,  quum  fit  vtcrque 
vauus.  Vtcrque  cumdem  locum 
petit:  vterquc  ex  humo  ortus,  v- 
terquc  in  lumuiin  rcuertitur. 
Qms  fcit ,  hunaani  generis  fpiritus 
an  furfum  adfeendat {  aut  beftiac 
fpiritus  an  fubtcr  terrain  defcen- 
dat <  Jtaquc  video,  nihil  esfc 
bonum,  nifi  vt  Ixtctur  homo  in  fiiit 
opcribus,  nam  hoc  eft,  quodcon- 
fequitur.  Quis  enim  cum  per- 
ducateo,  vtvideat,  quid  fit  poftfe 
futurum? 


r 


•7 


% 


■9 


V3 


.1 


1» 


IX     ' 


CAPVT    IIIL 

In  tnfontes  (alumni*.  Snperuncuni  merit' 
/turn  labor.  Grituit  in  falitudine  cur». 
V\*fUnt  bofliu  ohedttnti*. 

Rurfum 

i)  neminipluresquammihideliciaslargitujen  Deus,  quo  fit,  vt  iudicare  posfun 
hoc  Dai  munus  csfc,  quippe  qui  fciam  Deuin  auttorcm  esfc  mca»  faplcutia» ,  qua 
h*cqu*iitauint,  VidcSap.7.  «)pcr  omncmviumfuam.  / ) qua ratione fa* 
Ciatea,  qui  facie 


Cap.  4- J. 


ttLLtSIASTES. 


*73 


RVrfum  videns  ego  tot  iniurias, 
quae  fub  fole  fiunt,  eteorum, 
qui  opprimuntur,  Iacrimas, 
I  quoi  nemo  confolatur,  quiviop- 
I  primuntur,  nemine  confolante, 
m''  praefero  equidem  mortuos,  qui  iam 

I  obierunt,  viuentibus,   qui  adhuc 

I I  vitam  agunt ,      et  vtrisque  pracpo- 

■  noeos,  qui  nonduni  funt,  qui  qui- 
I  dem  nialas  res  non  videant,  quae 
l^fub  fole  fiunt.  Video  item,  o- 
I  mnemlaboremetaclionis  officiutn 
1  esfe  mutuam  hominum  inter  ipfos 
t  inuidiam ,  quod  etiam  vanitas  eft  et 

■  animi  molestia.  Stultus  .  manus 
I  fuas  complicat ,  et  b  fuam  ipfius  car- 
I  nem  comedit.  Praeftat  pugillus 
|icum  quiete,  quam  plena  vtraque 
I  vola  cum  labore  et  animi  molestia. 
|  Rurfum  video  quiddam  fub  fole 
1  vanum ,  quod  eft  aliquis  folus, 
\> nullum  fuccesforem,  ne  filium  qui- 
ff dem  aut  fratrem  habens,  qui  ta- 
li men  nullum  Iaborandi  fincm  facit, 
I,  e  oculo  diuitiis  infatiabili,et  d  cui  la- 
]  boro  ego ,  meum  defraudans  ge- 
rnium?  id  quod  etiam  vanum  eft, 

et  mifera  miferia.       Praeftant  vni 

j  duo ,  quibus  eft  bonum  fui  laboris 

■praemium.        Nam  fi  ceciderint, 

{alter  alterum  adleuabit.     At  cum 

j  folomaleagitur,  qui,  fi  ceciderit, 

[non  habet alterum ,  qui  fe  attollat. 

■Adde,  quod  duo,  fi  cubant,  conca- 

I  lefcunt :   at  vnus  quo  paclo  cale- 

Ifcet  ?      Et  fi  vincatur  vnus ,  refi- 

Itftent  duo ,  nee  celeriter  abrumpi- 

itur  funiculus  triplex.        Praeftat 

Ijpuer  eruditus  et  fapiens  regi  feni 

Jatque  ftulto,  quiiamnefcitedoce- 

•ri.      Nam  et  ex  carcere  prodit, 

'quiregnet,eteft,qui   in  regno  fuo 

natus  fiat  pauper.        Vidi  mor- 

tales  omnes ,  qui  fub  fole  verfan- 


tur,  comitantes  fuccesforem  pue- 
rum,  qui  patri  fuccesfurus  erat, 
adeo  vt  eum  infiniti  homines  et  *$ 
anteirent,  et  fequerentur,  nonta- 
men  gauifuri,  adeo  hoc  quoque 
vanitas  eft,  animique  molestia. 

CAPVT    V. 

Vota  prtflanda.  louauaprovidtntia.  In» 
opum  opfresfio.  Auartti».  Vtxati  ff 
tur  it  m.    Locuplttum  cur*. 

CVftodi  /pedes  tuos,  quum  di.  i 
uinam  ar  dem  adis ,  et  accede 
magis,  vt  audias,  quam  vt  ve- 
fanorum  vicHmas  obmoueas,  g  qui 
nefciunt,  quantum  mali    faciant. 
Noli  temere  ac  celeriter  verba  aut  a 
ore  proferre,   aut  mente  di&are 
apud  Deum :  nam  Deus  in  caelo  eft, 
et  tu  in  terris :     quapropter  vtere 
paucis  verbis.     Nam  et  in  multa  j 
follicitudine  fomnium,ct  in  mul- 
tis  verbis  ftulta   vox  interuenit. 
Qiium  Deo  votum  nuncupaueris,^ 
noli  committere ,    vt  non  foluas : 
nam  i>  ftulti  accepti  non  funt :    tu, 
quod  voueris ,  foluito.    Satius  eft,  c 
vtnon  voueas,   quam  vt  voueas, 
neque  reddas.  Noli  *  ore  tuo  vti  in  5 
tui  ipfius  noxiam :     neue  dixeris, 
apud  angelum  imprudentia  fachim 
esfe,  ne  onenfus  voce  tua  Deu»  ma- 
nuumtuarum  opuseuertat.    Nam«- 
in  multis  verbis  multa  funt k  fomnia 
atque  vana :  ergo  Deum  time.      Si  g 
pauperibus  iniuriam  fieri ,   et  iu$ 
acquumque  violari  videris  in  pro» 
uincia ,  ne  mirare  licentiam :  nam 
/fublimem  fublimior  obferuat,  eC 
hosaliiporro  fublimiores,  omni- 
umque  in  terra  fummus  eft  ipfe  rex 
agricolendi.    Qui  pecuniam  amat,  g 
is  pecunia  infatiabilis  eft:    etqui 

auiat 


l»)  piger  eft.  b)  famct.  c)  cupiditate,  quoniam  ea  ex adfpcftu  nafci folet.  d)  pri» 
1  ma  perfona  pro  tenia,  vt  Prou.  2j,  %i.  «)  natus  rex.  /)  gere te prudenter. 
£)  impiotum  facra  Deum  irritant,  h)  qui  quod  rouerunt  non  foluunt ,  id  quocl 
I  rtulthixeft.  Ofc"'lie«vouendo.  *)  inepia.  Oquum"* flnt  Pr*fca°rumia 
1  prouincia  gradus»  non  mirum  eft ,  fi  rex  picminciar,  qui  eft  omnium  fum(au.>naa 
'    potcft  caucrc»  ne  cui  fiat  iniuria, 

V  v 


<*74 


ECCLESIASTES. 


Cap.  5. 6*. 7. 


amat  opes,  frudhi  caret,  quod  etiam 

I  °  vanum  eft.      Vbi  multa  funt  bona, 

multifont,  qui  ea  comedant ,  nee 
aliud  inde  percipit  eorum  domi- 
nus,  quara  oculorum  fuorutn  ad- 

I I  fpe&uin.  Dulcis  eft  m  Iaborantis 
fomnus ,  due  paruum  due  nuiltum 
comederit:  at  ?» diuitem  fafieras  dor- 

1  a  mire  non  finir.  Eft  miferum  viti- 
um,  quod  fub  fole  video,  diuitix, 
quae  domino  fuo  feruantur  ipfius 

'3maIo,  quae  quidem  diuitiae  mi- 
ferrime  pereunt,  quum  ille  nihil 

Mhabiturum  genuerit  filium,  et 
quemadmodurn  egresfus  eftexma- 
tris  vtero  nudus ,  fie  iterum  redeat, 
vt  venerat :  nee  quidquam  ex  la- 
bore  fuo  tolIat,quod  fecum  auferat. 

15  Id  quod  etiam  miferum  vitium  eft, 
quum  prorfus,  vt  venerat,  ficdis- 
cedat,   nihil  vtilitatis  confecutus, 

l6quilaboraueritin  ventum.  Adde, 
quod  per  onmem  vitam  fuam  ci- 
bum  capit  in  tenebris ,  multo  cum 
tacdio  ,      morbo  atque  ftomacho. 

I7lfaque  quod  bonum  ego,  quod  pul- 
chrum  esfc  video,  hoc  eft,  vt  epule- 
tur,  et  per  omnem  vitaminomni 
labore,  quern  fub  fole  cxantlat, 
fruatur  bonis  fibi  a  Deo  donatis : 

18  nam  eae  funt  eius  fortunx.  Et 
fane  cuicumque  homini  largitur 
Deus  diuitias  et  opes,  eique  pote- 
ftatem  facit  eas  epnlandi ,  et  hac 
pertione  fua  potiendi,  fuoque  la- 
bore  fruendi,  hocdiuinimuneris 

Ijeft.  Necenimmultumrecolitovi- 
tae  fuse  tempus ,  Deo  ei  animi  volu- 
ptatem  concedente. 

CAPVT    VI. 

Tenacit  diuitU  crumnt.    Sapient  it  et  injipi- 
tntit  p~vitaa. 

,  T^St  malum,  quod  fub  fole  video, 

w\  et  quidem  frequens  apud  ho- 

^  "^"^  mines,     videlicet  quod  ali- 

cui  largitur  Deus  diuitias  et  opes  et 


gloriam,  ita  vt  nulla  re  careat,quam 
animo  posfit  expetere ,  nee  eideta 
poteftatem  dat  Deus  vefcendi  illis, 
fed  eis  vefcitur  alienus,  id  quod  va- 
num eft  ,  et  miferum  vitium. 
Si  quis  vel  centum  liberos  gignat, 
et  per  multos  annos  aeratem  vitae 
fuae  proroget,  et  idem  non  modo 
adpetitum  fuum  bonis  non  exfatu. 
ret ,  verum  etiam  fepultura  eareat, 
dico ,  hunc  deteriore  conditione 
esfe ,  quam  abortum.  Nam  P  hie 
qui  et  nequidquam  venit,  etinte- 
nebras  abit ,  eiusque  nomen  tegi. 
tur  tenebris.et  ne  folem  quidem  vi* 
dit  aut  nouit,  quietior  eft,  quara 
ille.  At  ille ,  quamuis  mille  ite- 
rumque  mille  annos  vixerit,  fi  bo- 
nis fruitus  non  eft,  nonne  eumdem 
in  locum  abeunt  ambo  ?  Oninis 
hominis  labor  eius  oriferuit,  etefl 
adpetentia  inexplebilis,  Nan 
ftulto  fapiens  quidpraeftat?  quid 
modeftus ,  qui  fe  fcite  gerit  erg; 
mortales  ?  Potior  eft  q  oculorurr 
adfpec~tio,  quam  r  animi  progresfio 
quod  ipfum  quoque  vanitas  eft ,  c 
animi molestia.  Qyifuit,  is  iarr 
eft  nominatus,  et,  eumfuisfe  ho 
minem,  notum  eft,  nee  potuisfi 
s  cum  fortiori  fe  contendere.  Quun 
fint  igitur  tot  res,  quae  vanitaten 
augent,quid  emolumenti  confequi 
tur  homo?  Quis  enim  nouit 
quid  fit  homini  bonum  in  vita,  to 
to  eius  tam  friuolae  vitae  tempore 
quod  vmbrae  ritu  transfigit?  Qui 
vero  homini  indicabit,  quid  pof 
ipfum  fub  fole  fit  futurum  ? 

CAPVT    VII. 

Dejidei-ia  coercenda.  It*  furor  vitandui 
Omnium  hominum  impietiu  et  peccatum 
Vxoris  male  molestia.  Masculorum  * 
quita* ,  mulierum  improbitoA. 

POtius  eft  bonum  nomen ,  quan 
bonum  vnguentum,    et  die 
mortis 


»>)  nam  labor  'cibum  conficit  quamuis  copiofum.  »)  qtrippe  qui  non  laborer 
e)  fuam  mifcriam.  p)  abortus,  q)  bonum  quod  cerni tur  et  adeft.  r)  quoc 
fperamr.    0  naert«m  effugere. 


Cap.  7.  S. 


ECCLESIASTES. 


<S7> 


mortis ,  quam  fuus  cuiusque  na-    tas :  nam  Dei  metuens  cuadet  o- 
talis.      Prxftat  in    lugubrem   ire    mnia,        fapientera  decies  magis*> 
domum ,  quam   in  epularem  ••  in    confirmat  fapientia ,  quam  esfe  in 
earn ,  quae  cun&is  hominibus  finis    republica  principera.      Nam  ne-*l 
eft,  quam  qux  vitam  in  eorum  cor-    mo  in  orbe  adeo  iuftus  eft,  vt  ita  re- 
ck faciat,    vt  nihil  peccet. 


da  infinuat.    Praeftat  txdium   rt- 

fui:  nam « per  vultut  triftitiam  Ixta- 
1  tur  mens.     Sapientum  mens  eft  in 

lugubri  domo,  ftultorum  autem  in 
►  voluptaria.       Praeftat  obiurgatio- 

nem  audire  fapientis,  quamfiquis 
*  cantionem  ftultorum  audiat.  Nam 

qualis  eft  fpinarum  fub  olla  crepi- 
tus, talis  eft  ftulti  rifus.      Atque 

hocquoque  vanum  eft,  quod  de- 

mentat  *  iniuria  fapientem ,  adi- 
i  muntque  dona  mentem.  Prxftat  cu- 
iusque rei  extremum  eiusdem  prin- 

cipio:  praeftat  animo  Ientus  fuper- 
?bo.      Ne  efto    animo   irritabili: 

nam  irritabilitas  %  in  ftultorum  finu 
ppofita  eft.  Noli  quxrere,  quid 
l  fit ,  cur  fuperiora  tempora  fuerint 
I  meliora  prxfentibus :  nam  iftud 
i  parum  fapienfer  interrogas.  Me- 
|  lior  eft  fapientia ,  quam  parrimo- 
I  nium,et  *  folem  cernentibus  vtilior. 
Warn  in  fapientiae  et  pecuniae  prarfi- 
1  dio  hoc  excellentior  eft  fcientia  ac 
1  fapientia ,  quod  vitam  conferuat  ei, 
|l  qui  earn  habet.      Adfpice  Dei  o- 

pus ,  quod  eiusmodi  eft,  vt,  quod 

lpfe  deprauat,  nemo  posfit  corrige- 
Hrc      Bono  tempore  ita  esto  in  bo- 
no, vt  malum  tempus  fpecles :    ii- 

quidem  vtriusque   vicisfitudinetu 

fecit  Deus  eo  confilio,  a  ne  quid  in 
jieo  deprehendat  homo.  Omnia 
video  in  mea  tarn  inani  aetate :  eft, 
qui  innocens  in  fua  pereat  innocen- 
tia :  eft ,  qui  nocens  dure t  in  im- 

i  probitate  fua.     Ne  efto  nimis  in- 
nocens, neue  nimium  fapias,   ne 

[  pereas.      Ne  nimium  nocens ,  ne- 
ue ftultus  efto,ne  moriare  b  non  tuo 

>  tempore.      Expedit,  vt  hoc  tene- 
as,adeo  vt  hoc  de  manu  non  dimit- 

*)  triftitiam  fequitur  Ixtitia.  *)  munera  qu*  dantur, vt  alicui  fiat  inuHa.  y  )  ftul- 
torum eft  propria.  «.)  Tidentibuj.  *)  vt  fciat  nihil  esfe  in  hac  vita  certi,  ideoqua 
fit  in  omnem  euCntum  paratu*.  A) ante  iuftum  arui  tempi»,  f)  fcilicet  yeruro 
et  «lignum  viri  nomine,  d)  curiofitatefua  fibi  malum  coafUsfc  ,  qui  qui4  §•©• 
oun  malumuc  csfct ,  ficirc volueriai*  guftatoill©  fru &u. 


Et-» 

iam  ad  omnia  verba,  qux  dicuntur, 
noli  an i mum  adplicare,      ne  fer-*3 
uum  tuum  tibi  imprecantem  audi* 
as,  quippe  quum  tute  tibi  confeius 
fis ,    te  quoque  fxpenumero  aliis 
imprecatum  esfe.       Hxc  omnia  24 
tentaui  fapientia,conans  fapientiam 
adipifci :  fed  ea  procul  abeft  a  me. 
Longius  hoc  abeft,    et  altius  de--> 
merfum  eft,  quam  vtinueniri  pos- 
fit.     Equidem    verfans    animumio" 
in  fcifcitanda ,  rimanda ,  veftigan- 
da  fapientia  atque  ratiOne,  inque 
difcenda  ftultorum  improbitate  et 
vefanorum  infania,    inuenio  ego 
morte  acerbiorem  feminam,      cu-  %1 
ius  et  mens  retia  funt  atque  casfes, 
et  manus  vincula ,  quam  quidem, 
qui  Deo  earns  eft,  euadit:  qui  au- 
tem improbus,  is  ab  ea  capitur. 
Ecce  quid  inuenerim,(inquit  conci-  %% 
onator,)per  fingula  rationem  perue- 
ftigando,quam  adhuc  animo  quarro, 
nee  inueni.    t  Virum  vnum  ex  mil-  ao. 
le  inueni :  fed  feminam  in  omni 
feminarum   numero  non  inueni. 
Prxtereaecce  quid  inuenerim ,    a  3« 
Deo  homines  factos  esfe  probos, 
fed  ipfos  d  inultas  quxliuisfe  rati- 
ones. 


CAPVT   vm. 

Erf*regem,  ttque  Ionam  obferuantia.  Gt~ 
natuum  bumattomm  vanitot.  Vtt*  gtu- 
4ia.    Abdita  esfe  bominibut  Dei  efers. 

QVis  cum  fapiente  conferen.-; 
dus.'et  quis  rerum  explication 
nem  nouit  ?  Hominis  fapien. 
tia  eius  vultum  illuftrat,  ctadimic 
V  u  a  ferka  . 


6tf 


ECCLESIASTES. 


Cap.  8.9. 


Mentatem.      Suadeo,  yt  regis  os    labore  fuo  in  vita  fua  terteat,  quod 

obferues,   et  diuini   lunsuirandi    ei     Deus    fub    fole    concesferit 

3  rationem  habeas.     Neteraere^ab    Qimm  animum  ad  fapientiscogni- ^ 

en»  pracfentia  recedito,  ne  in  re    tionera  adpulisfem ,  et  ad  confide- 

mala  perflate  |_  nam  qindqmd  ei  ii      randam  miferiam ,   qux  conringit 

in  terris ,  adeo  g  vt  nee  interdiu  nee 
noclu  fomnum  Aiis  videantoculis, 
animaduerti ,  eiusraodi  esfe  omnia 
Dei  opera,  vt  non  posfit  homo  »7 
eortim  rationem  perueftigare  ,  quae 
fnb  fole  fiunt,  et  quantumuis  in 
perquirendo  laboret,  non  tamen 
inueniat :  et  licet  id  difeere  ftatuat 
fapiensmon  tamen  inuenire  posfit. 


4  bcr ,  facit.  Cum  regis  diclo  con 
iimfta  eft  poteftas ,  adeo  vt  ab  eo 

5  nemo  fa&i  rationem  quxrat.  Qui 
pracceptum  exfequitur,  nefcit  rem 
malani :      et  tempus  et  ius  nouit 

6  mens  fapiens :  nam  quidquid  li- 
bet,idet  tempus  et  ius  habet:  quo- 
niam  homo  multis  adrieiturmalis, 

7vtpote  qui,  quid  futtirum  fit,  igno- 

..  ret:  nam  fiitura  quis  eifignificet? 

8 '  Nee  vento  imperat  homo ,  vt  ven- 
tum  cohibeat ,  nee  in  diem  mortis 
habet  poteftatem ,  nee  in  bello  ar- 
bitrium,  nee  liberat  impietas  fuos. 

S»Hxc  omnia  vidi,  etanimuminten- 

di  in  res  omnes,  qua;  fub  fole  fiunt, 

dnm  interim  dominantur  homines 

alii  in  alios  ad  ipforum    malum. 

loltidemvidi  impios,  qui  fepulti  e- 

rant,  discesferant,  ctex/facroloco 

abierant,*commendari  in  vrbe,  in 

qua  fie  egisfent ,  quod  etiam  vanum 

Heft.    Quia  non  celeriter  editur  in 

maleficos  exemplum,      propterea 

hominum  generi  plane  eft  animus 

Hmalefacere.      Sed  quamuis  centies 

malefaciant  improbi ,  et  tamen  du- 

rent ,    fcio ,    tamen  fore  bene  reli- 

13  giofis  et  Dei  metuentibus :  impiis 
autem  non  bene  fore ,  nee  eos  ita 
diuartatemacluros,  vt  non  fit  vm- 
brae  fimilis ,  qui  Deum  non  reuere- 

14  antur.  Eft  quiddam  vanum,  quod 
fit  in  terrii,  quod  funt  infontes, 
quibus  accidunt  digna  fontibus: 
rtirfumque  fontes ,  quibus  accidunt 
digna  infontibus  :  quod  etiam  va- 

ijnum  esfe  dico.  Itaque  volupta- 
tem  probo,  quod  nihil  eft  homini 
fub  fole  boni,  nifi  vt  epulis  et  vo- 
luptati  indulgeat,  atque  hoc  faltein 


CAPVT    IX. 

Ignorant  homo ,  quid  ex  mat  tit  ex-CpeSlet. 
hints  omnibivi  vmu.  Vita  gaudia.  Ign»- 
tiu  led  dies.  DtgnitM  magna fafienttt. 

NAm  hoc  totum  in  animo  mco  I 
agitaui  ac  perferutatus  Aim, 
iuitosac  fapientes  eorumque 
opera  in  manu  Dei  esfe ,   adeo  vt 
'necamorem  homines,  nee  odium 
norinf,  quura  fit  eis  plane  perfpi- 
cuum ,  eadera  vfu  venire  cunclis. 
Eadem  eft  iufti  fortuna  et  iniufti,  % 
boni  purique  et  impuri,  facrifican- 
tisetnon  faerificantis,  boni  et  im- 
probi, periuriet  periurium  refor- 
midantis.     Hoc  in  omnibus,  quae  3 
fub  fole  fiunt,  malum  eft:  quod  vt 
eft  eadem  omnium  fortuna,  fie  ha- 
bent  homines  vitiis  et  infania  ple- 
nos  animos,  dum  viunnt,  deinde 
ad  manes  eunt.    Etenim,  ( id  quod  4 
optandum  eft,)  viuis  omnibus  fpes 
eft :  nam  viuus  canis  praeftat  leoni 
mortuo.       Siquidem  fciunt  viui,  5 
fe  morituros  esfe :  at  mortui  nihil 
fciunt,  nee  fupereft  eis  premium, 
quippe  deleta  eorum  memoria :    et  $ 
amor  et  odium  ac  inuidia  eorum 
iam  interiit,  nee  iam  vllum  habent 
vniquain   commercium    cum  eis, 
quae- 


4)  ab  co  alieneris.  *  )  non  magis  poteft  impietas  impios  tucari,  quam  homo  ven- 
*is  impcrare,  cct,  /)  Hieroiolyma.  g)  vt  homines  prae  cuds  et  miferianon 
posfintdormire*.  h)  ex  euentu  iudicari  non  poteft,  quis  Deo  cams,  quis  inuifus 
fit  ,  quum  fxpeet  bonis  male,  st  malis  bene  fit,  quumquc  omnibus squcmo- 
liendtimfit. 


Cap.p=  to, 


ECCLESIASTES. 


«77 


7quaecumque  fub  folc  fiunt.  I,  ve- 
fceretuopanelartus,  ethilari  men- 
tebibe  tuum  vinurn,  poftquam  iam 

8  accepta  Deo  funt  opera  tua.  Ha- 
bc  femper  Candidas  veftes,  et  vn, 
guento  delibutum  caput  fine  inter-. 

9  misfione.  Fruere  vifa  cumdile- 
da  tibi  coniuge ,  quamdiu  durable 
ifta  inanis  vita ,  qux  tibi  fub  fole 
concesfaeft:  quamdiu  durabit,  in 

loquam,  ifta  vanitas  Nam  iftud 
eft ,  quod  in  vita  confequeris  ifto 
labore,    quern  fub    fole   pateris, 

llQuidquidtibifacere  licebit,  i'acito 
totis  viribus :  nam  nee  opus ,  nee 
ratio,  nee  fcientia  autfapientiaeft 
apt  id  inferos,    quo    tu    discedis- 

uRurfum  video  fub  fole  nihil,  nee 
celeritatem  ad  curfum  conferre, 
nee  fortitudinem  ad  bellum ,  nee 
fapientiam  adviclum,  necpruden- 
tiam  ad  diuitias,  nee  fcientiam  ad 
gratiameomparandam,  fed  tempus 
et  fortunam  omnibus  interuenire. 

13  Nam  neque  fuum  fatum  norunt  ho- 
mines :  vtque  pifces  fallaci  red ,  et 
aueslaqueocapiuntur,  fie  homines 
ipfi  aduerfo  tempore  irretiuntur, 

»4oppresfi  inexfpectato  cafu.  Hoc 
quoque  video  fapientiae  esfe  fub  fo- 

15  le ,  qux  apud  me  magni  eft.  Eft 
paruum  oppidum,  et  in  eo  homi- 
nes pauci ,  quod  adgreditur  rex  ma- 
gnus,  obfidetque ,  exftruCHs  aduer- 

l6fus  id  ingentibus  machinis.  In 
eo  reperitur  vir  ignobilis  ita  fapi- 
ens ,  vt  oppidum  fua  fapientia  libe- 
ret,  i  quum  eius  ignobilis  nemo  me- 

iTtnor  esfet.     Itaque  dico  ego,    fa- 
4  pientiam  viribus  esfe  praeftantio- 
rem ,  tametfi  hominis  ignobilis  fa- 
pientia fit  contemta,  nee  ejus  ver^ 

1 8  bis  obtemperetur.  Sapientum 
quieta  di&a.  magis  audiuntur,  quam 
clamor  dominantis  inter  infipien- 

1 0  te*.    Prxftat  a; mis  belikis  fapien- 


tia ,  et  improbus  vnus  multum  bo- 
ni  perdit. 

CAPVT    X. 

Stpientu  et  intpti  discrmen.  Detraflo^ 
res  occulti.  Arege  paero  miferia ,  fe/i- 
at m  a  covtrario. 

LEtales  mufcas   odoratum  vn-i 
guentum,  paucula  ftuhitia  fa- 
pientix  et  gloriae  excellentiam 
corrumpens    turpificat.      Sapiens  a 
dextram,  ftultus  finiftram  mentem 
habet.    Etiam  in  via  iiultus  quum  j 
ambulat,  excors  eft,  et  fe  ftultum 
esfe  k  fatetur  omnibus-     Si  tibi  fuc.4 
cenfebit  /  rector.locum  tuum  ne  de- 
ferito :  nam  tranquillum  esfe,  ma- 
gnis  peccatis  *  medetur.    Eft  quod-  j 
dam  malum ,  quod  fub  fole  video, 
quafi  a   dominantis   imprudentia 
profe&um :      euehitur  ftultus  odg 
magnum  faftigium,  quum  diuites 
fedeant  humiliter  2  vidi  feruos  in 
equis,  quum  principes  hu  ni  fenii* 
liter  ambularent.     Qui  fo^fam  io-m 
dit,  in  earn  cadet  :et  qui  fx.'em  dis. 
fipat,  eummordebiiangui     »  Quig 
faxa  portat,  in  eis  laborat :  et  qui 
ligna  findit ,  in  eis  xftuat.    Qiiem-^ 
admodum,  fi  obtufura  et  irapolita 
fuperficie  eft  ferramenium,  etiatn 
robuftos  fatigat,  itac  praedantiara 
reddit  efficacem  fapientia.    P  Ser-13 
pente ,  fi  non  incantatus  nnrdeat , 
nihiloprxftantioreftlingu  x.     Sa-n 
pientis oratio gratiafa  eft:  ftultum 
fua  labra  perdunt.     Eius  orationisf  » 
et  initium  ftultitia,  et  exrremum 
mifera  vefaniaeft.       Qji  mi  ftuliijj 
multa  verba  faciant,  nefci tint  ho= 
mines,  quid  fit  futurum ,   quidque 
fiteosfecuturum,efteisin.pertiim,, 
fSiultcs  fuus  fatigat  labor,  qui  in  f^ 
vrbem  ire  nefciunt.     Mieramte,  (g 
terra,   quae  iuuenem  regem,    et 
Vv  \  prin. 


»)  quum  fueric  ante»  ignoto»,  k)  p*!am  facit.  / )  princepr,  tranquilfe-»»  te  prar- 
bcto.  m)  veniam  impetrat.  n)  grauia  muwa  g;aui  cam  larorcfune  obeunda. 
•  )  virc<  fine  irvJuftria  fuuvciuti  fwrumfine  aenmine.  /^afpiHem  iun  1  t,dc  quo 
Pf.  $&.  j.    ? )  -iui  rti  gcrcada  via»  igoarai,  i»  nmluua  ct  fiuftta  labwu  -. 


«78 


ECCLESIASTES. 


Cap.  io.  ii.ii. 


principes  habes *  mane  epulantes. 
Itfrelicem  tc,  terra,  cuius  et  rex  canos 

habet,  et  principes  tempore  cibum 

capiunt,  virium,  non  pctationis 
1 7  gratia.       Pigritia  vitiatur  conti- 

gnatio :  et  manuum  inertia  perpluit 
'Sdomus.     Ridendi  causfa  fit  panis, 

et  vinum  vitam  exhilarat ,  et  omnia 
•Sdomat  pccunia.      'Ne  per  cogita- 

tionem  quidem  regi  maledicito, 
^necinpenetralis  tui  lcclo  diuitem 

deteftator :  nam  vocem  aereae  fe- 

rent  aues ,  ct  rem  ermntiabunt  aH- 

gerae, 

CAPVT    XL 

fn  egeaos  benignitM.    Diaina  prtuident'tA. 
Adprobitatcm  cohortatio. 

Ace  «tuumpanificium  inhumo- 
rem :  nam  diuturnitate  tempo- 

^-™-  ris  id  inuenies.  Imperti  f  vel 
feptem  aut  etiain  oclo  hominibus : 
y  nefcis  cnim,  quid  mali  fit  futurum 

filnterris.  xQiuim  plena*  funt  mi- 
bes,  pluuiam  efFundunt  in  terrain, 
a  et  flue  in  auftrum  cadit  (iue  in  fe- 
ptemtrioncs  arbor,  quo  loco  cadit, 

4  ibidem  manet.  *  Qui  ventum  ob- 
fcruat ,    non  ferit :  et  qui  fpe&at 

5nubcs,  non  metit.  Quomodo 
ignoras  ,  quod  vend  veftigium , 
qualia  fint  in  prxgnantis  vterp  os- 
fa :  fie  Dei  opus  ignoras ,  qui  facit 

«omnia.  Et  mane  femen  {num  fe- 
mina,  et  vefpere  ne  remitte  ma- 
num ,  nefcis  enim ,  hocne  an  illud 
magis  expediat,  an  vtrumqueaeque 

•rbonum  fit.  Et  dulce  lumen  eft, 
et  fuaue  oculis  eft  videre  folem : 

J  fed  quamuis  muJtos  viuat  annos 
homo,  et  eos  omnes  curn,  voluptate. 


:i 


fi  tamen  meminerit,  quam  longa 
futura  fit  tenebrarum  dies,  quid- 
qujd  obtingit ,  eft  vanum.  Fruere,  9 
iuuenis,  adolefcentia  tua,  etmen- 
tem  tuam  exhilara  tuaiuuenili  x- 
tate,  et  animo  ruo  ocuiorumque 
fenfui  ac  libidini  indulge :  fed  fcito, 
futurum,  vtte  Deus  ob  ista  omnia 
iudicio  fiftat.  Tolle  ergo  ex  men- I0 
te  tuaferocitatem,  et  extuocorpo- 
rc  fcclus  aufer:  nam  adolefcentia 
et  imperitia  vana  eft. 


CAPVT    XII. 

lent  ptrpetuo  fiwM  memorrs.  Rerum  omni- 
um vantLU.  Vtrborum  grauioram  :,irtu4. 
f)ut  tandtm  omnium  Jint  pane:. 

ET  memento  treatoris  tui,  dum  i 
iuuenises,  antequam  veniant 
mala  tempora,  accedantque  an- 
ni,quibus  te  deleclari  neges ,    ante- i 
quam  c  tenebrefcat  fol  atqueluxet 
lima  et  fidera/  redeantque  poft  plu- 
uiam nubes ,      turn  quum e  domus  3 
cuftodes  trement,  et  nutabunt/  mi- 
lites,etcesfabunt  imminutacr  molx, 
et  caligabunt,''  fpeclantes  per  mea- 
tus,   et  daudentur  *  fores  extrin-4 
("ecus ,  *  cum  exili  fonitu  molac ,  et 
furgetur  ad  /  auis  vocem,  et  casfae 
erunt    omnes  «  muficae    puellae. 
Qjum  etiam  alta  et  illifus  in  via  5 
timebuntur,et »  florebit  amygdalus, 
et  0  conuenient  cicadac,et  peribit  ad- 
petitus ,  discedentehomine  in  ae(er- 
nam  domum  fuam,  et  circumeunti- 
bus  in  vico  lugen  t  ibus.    Antequam  <S 
t>  abrumpatur  argentea  catena ,  et 
quasfetur  guttus  aureus,  et  vrna 
frangatur  ad  fcatebra  111 ,  et  conquas- 
fc tur  ad  foueam  currus,  redeatque  -, 
puluis ' 


3)  «on  fobrios.  t)  multx  regura  aure*.  v)  fere  humido  loco»  hoc  eft  liberali» 
cfto.  x)niuhis.  7)  fieri  poteft,  vt  tu  quoquealiquandoegeas.  %)  dum  aban- 
dat ,  largirc.  »)  mortuus  largiri  non  poteri*.  vt  lapfa  arbor  iam  nequit  in  quam 
1  e'.it  partem  f err i.  t>)  qui  ideo  benigne  non  facit ,  quia  futura  ignorat,  periiWc 
facit  ac  fi  quit  venti  aut  nubis  met  11  fererc  aut  meter  dub'itet.  <)  fenio  carcutias, 
d)  tibi  caliganteslacrimentoculi,  «)  manus.  jf)  crura,  g)  dentes.  h)  Jumi- 
na.  glabra,.  *)  dentihus  parurc mandentibus,  0  galti,  hoc  eft, parum  dor- 
jnietwr.  »»)  inftrnmenta  vocis.,  nj  ?wi<i«,  •)  ftriftaU  Ct  qWttU  VO*,  {) 
fiajc  ^tupj  ejooQs  int«Ui|Q, 


•  I  Cap.  i2. 


Cant,  r. 


ECCLESIASTES. 


«79 


puluis  in  terrain,  qualisfuerat,  et 
fpiritus  ad  Deum  redeat ,  qui  eum 
5  dedit.  Vana  vanicas  (inquit  con- 
pcionator)  omnia  funt  vanitas. 
Praeterea ,  qua  excellebat  conciona- 
tor  fapientia ,  docuit  homines  alia 
fcitu  digna,  et  quae  perueftigauerat, 
elocntus  eft,  multas  componens  fen, 

0  tentias.  Studuit  concionator  in- 
uenire  placitura  didta  et  probam 
veracium    diclorum    fcripturam. 

1  Sapientum  dick  funt  quafi  quidam 


aculei,  funtquecollectores.  abvno 
paftore  dad,  quad  quidam  adfixi 
ftimuli.    Ceterum,  filimi,  edoctus  \% 
esto :  faciendi  tot  libros  nullus  eil 
modus,  et  nimia  anxietas  corpus 
fatigat.      In  fumma ,  omnibus  an-  13 
ditisDeumraetue,  eiusque  praece- 
pta  exfequere :  nam  hoc  eft  omnium 
hominum.      Etenim/>omneopus,  f* 
quamiibet  occultum  ,  fiftet  ad  iu- 
dicium  Deus ,  turn  bonuui ,  turn 
malum. 


CANTICVM  CAN- 
TICORVM. 


tores  ecci 


CAPVT    I. 

Chrifii  et  piontm  catws  dialogui.     Infefta- 
tores  ccclejit  domefiici. 

ANTICVM    muficum, 

quod  Solomonis  eft,    Dis- 

fuauiare  me  tui  oris  fua- 

uio :  nam  tui  amores  funt 

vino  fuauiores.      Ad  tuo- 

rum  fuauium  vnguentorum  odo- 

rem,  (fufum  vnguentumefttuum 

^  nomen , )  te  amant  puells.    Trahe 

me  poft  te  :  curremus,  introducet 

me  rex  in  fua  conclauia ,  exftiltabi- 

mus  de  te  laetantes ,  recolendo  tuos, 

quern  probi  amant ,  vino  fuauiores 

5  amores.  Fufca  quidem,  fed  tarn  ve- 

nuftafum,  puellaehierofolymitanae, 

quam  funt  cedariana  tabernacula, 

gquain  funt  vela  folomonia.       Ne 

hoc  in  me  fpeclate,   quod  fufca 

fum,  quonlam  me  fol  adfpexit :  mei 

gcrmani  mihi  irati  me  vinearum 

cuftodem  ftatuerunt,   quae  meam 

*ipfius  vineamnoncuftodiui.      In- 

dica  mihi  tu ,  quem  ex  animo  dili- 

go,  vbipafcas,  vbi  ftabulesinme- 

V  u  4  CAPVT 

f\  Tonus  hbri  coriclufio.  Reddendaomtrum  ratiocft ,  fedin  altera  vin.  Nam 
id  in  bac  vita  non  fieri ,  demonftratum  eft.  q  )  mciettice  ,  Ham  merecriccs  ve- 
lantur,    r )  Eft  geoerofum  ali«jwod  genus  vuc, 


ridie ;  nc  pro  i  velata  habear  apud 
fociorum  tuorum  greges.    Si  iftuds 
nefcis,  o  feminarum  pulcherrima, 
egredere  per  balantum  veftigia  et 
pafce  tuos  hados  apud  paftorum 
attegias.        Equitatui   meo  inter  9 
pharaonias  quadrigas  adiiaiilo  te, 
arnica  mea.      Lepidulas  habes  in-  to 
ter  inaures  gennlas ,  inter  monilia 
collum.      Inaures  aureas  tibi  fa- 1 1 
cicmus ,      vermiculatas     argento. 
Quamdiurexeft  in  fuo  coroplexu,  it, 
mea  nardus  fuum  reddit  odorem. 
Myrrheum  fertum  eft  mihi  meus  a-  1a 
micus  inter  mea»  perno&arn  mam- 
niillas,    Vua  r  cypria  eft  mihi  mens  14 
amicus  ex  vineis   engaddienfibus. 
O  te  formofam,  arnica  mea,  oteij 
formofair.  columbinis  ocellis.       O  16 
te  formofum ,  amice  mi ,  ah  amce- 
num,  ah  vernantem  noftrum  le&u- 
lum ,      domus  noftrae  tigna  cedri- 1»» 
na ,  laquearia  noftra  pinea.      Ego  ( g 
flos  farunius ,  egorofa  vallium. 


68o 


CANTICVM 


Cap.  a.  3. 4. 


capvt  mr 

Ecclefia  ffionfo  adnextt.    Coniugatorum  com- 
ticum.     Cbrifli  Solom»  typui, 

IN  lectulo   meo   iio&u  quaero,  I 
quem  mens  amat  animus :  quae- 
ro,  necinuenio.     Agefurgam,» 
etvrbem,  vicos,  fora  perluftrabo, 
quaerens,  quern  meus  amat  animus, 
quem  qua?  fitum  non  inueni.      Na-  3 
cfa  cuftodes ,  vrbem  perlurtrantes : 
quem  meus  araac  animus  vidiftis- 
ne.?       Donee  paullulum  eosprx- 4 
tergresfa,  inueni,  quem  meus  amat 
animus ,  quem  comprehendi ,  nee 
dimifi,  quin  eum  in  nieae  mafercu- 
Ix  domum ,  in  mex  cubiculum  ge- 
nitricul.e  introduxerim.        Obte-J 
ftor  vos ,  hierofolymitanae  feminae, 
percapreas,  etperccruas  agrefte», 
ne  experreclum  excitetis  amorem, 
quamdiii  libebitei.      Quid  eft  id, 6 
quod  exhalat  ex filua  qua/i  quxdam 
fumi  palmae  ?  ex  fuftitu  myrrhx  at- 
que  turis,  omnisque  pulueris  fepla- 
fiarii?      Ecce  eius,  fcilicet  Solo- 7 
monis,  cubile  fexagintacircumfe- 
ptum  militibus,  Israelitarum  fortts- 
iimis ,       qui  cuncli  gladios  tenent,  8 
reimilitarisperiti,  furon  quisque 
en  fern  ad  femur  habentes  contra 
pauorem  nodturnum.      Auguftaleo 
iibi  fecit  rex  Solomoex  libaniisli. 
gnis ,    cuius  columnas  fecit  argen-  10 
teas ,  folum  aureum ,  purpuream 
fedem ,  eius  medio  amore  inftrato, 
hierofolymitanarum     feminarura 
gratia.    Prodite,  et  fpeclate,  fionix  1 I 
feminae ,  Solomonem  coronam  ge- 
ftantem,  qua  cum  fua  mater  eius 
fponfaliorum  et  animi  voluptatis 
die  corona uit. 


Ctrijlia  filium ,  ecclejta  refa ,  vocem  eiu4 
exattJtenfi.    lUeidcm  colmnba. 

1  (~\  Valisrofa  inter  fpinas;  talis 
tql  eft  arnica  mea  inter  feminas. 
%  Qualis  mains  inter  filueftres 

arbores;  talis  eft  meus  inter iuue- 
nes  amicus,  cuius  in  optatafedeo 
vmbra,  cuiusque  fruclus  eft  meo 
3  dulcis  palato.      Introducit  me  in 
cellam  vinariam,  et  amoris  velo 
iteg't-      Sustenfate  me  lagunculis, 
fubfternite  mihi  mala :  nam  amore 
5langueo.       Siniftram  meo  capiti 
fubiicif,  et  me  dextra  compleclitur. 
6  Obteftor  vos ,  hierofolymitanx  fe- 
minx,  per  capreas  et  per  ceruas 
agreftes ,  ne  excitatum  expergefa- 
ciatis  amorem,  donee  ei  libebit. 
^  Ecce  vox  aduenicntis    aniici  mei, 
per  monies  et  colics  exfultim  fa- 
$  Jientis.      Similis  eft  amicus  meus 
ycaprexaut  hinnulo  ceruino.      En 
is  poft  noftrum  adftans  pan'etem 
adfpicit  per  feneftelias ,  per  cancel- 
led eminens,  etfurge,  arnica  mea, 
fo  (inqiiit  adloquens  me  mens  amicus) 
1 1  formofa  mea ,  ct  ades.       Nam  ec- 
ce prarteriit  hiems ,  euanuit,  abi- 
it  imber,  adparent  huini  flosculi, 
eantanditempusadeft,  et  voxtur- 
14  turis  auditur  in  noftra  patria:      fi- 
cus  fuos  edit  grosfulos ,  florentes- 
que  fragrant  odorevites.    Surge, 
mea  arnica,  mea  formofa,  etades. 

13  Mea  columbula in petrx  forulis ,  in 
cochleae latibulis,  ostende  minim- 
um vulticulum,  fac  vt  audiamtu- 

14  am  voculam  :  namet  voculam 
venuftulam,  et  vulticulum  habes 

Ijlepidulum.  Capite  nobis  vulpe- 
culas,  vulpeculas  paruulas ,  vinea- 
rum  vaftatriculas,  quum   noftr» 

l<5  florent  vineae.  Meus  amicus  me- 
us eft,  et  ego  eius,  pafcentis  in- 

t«p  ter  rofas.  Dum  adflet  dies ,  et 
fugiant  vrabrae,  reuertere  fimi- 
listu,  amice  mi,  capreae,  authin- 
nulo  ceruino,  per  montes  ba. 
turn 


CAPVT    IIII. 

Sine  macnU  cttM  fidelium.    In  fuot  faun 
firuatoru. 

OTe  formofam ,  arnica  mea, 
o  te  formofam ,  quae  colum-  g 
binos  habes  ocellos ,  cincin- 
nuli»  imer k&os ;  crines  gregis  ca- 
pctU- 


Cap.  4.  J. 


CANTICORVM. 


o*gi 


pellarwm  fimiles ,  ex  monte  Galaa- 
■  doeniicantium.      Tuidentes  ton- 
fas  referunt  ouiculas  a  lotione  re- 
centes ,  omnes  gemelliparas ,  nulla 
earum  fterili.  Coccine<e  vitta;  fimi- 
lia  funt  tua  labeiia:  elegans  on  1- 
uncula :    malae    fimiles  putaminis 
mali  punici  cincinnulis  interpofitac. 
fCeruiculam  hahes  dauidicx  turris 
fimilem,  propugnandi  gratia  con- 
flruclae ,   mille  vclipeis ,    omnibus 
militumpharetris  exea  dependen- 
')  tibus.      Duae  iftac  mammilfx  duos 
expriuumt  gemellos  hinnuleos  ca- 
iprex,  pafcemes  inter  rofas.     Dum 
adCj.ii at  dies,  et  fugiunt  vmbrx, 
conferam  me  ad  montcm  myrrhae, 
'turiferumquecollem.      Tota  bel- 
la  es,  arnica  mea,  expersque  ma- 
;  cute.      Mecum  ex  Libano ,  fpon- 
fa, mecum  ex  Libano  venies,  de- 
fpiciens  ex  Amani  vertice ,  ex  Se- 
niris  et  Hermonis  vertice ,  ex  leo- 
numluftris,  et  montibus  tigrinm. 
1  Tu  mihi  cor  vulnerafti,  meaforor- 
cula  fponfa  :  tu  mihi  cor  vulnerafti 
altero  ocellorum  tuorum,   altera 
►  comarum  tux  ceruiculae.      Quan- 
to  formofiores  habes  mammulas : 
mea  fororcula  fponfa ,  quanto  pul- 
chriores  habes  mammulas  vino,  et 
vnguenta  quibusuis  odoribus  fra- 
grantiora?      Fauo  manant  tua  la- 
Bella,    fponfa,   mellifluam  habes 
la&iiiuanique  linguam,   et  vefti- 
menta  libanium  odorem  redolentia. 
.Conclufum  pomariolum  eft,   fo- 
rorcula mea  fponfa ,  conclufum  po- 
mariolum,   obfignatus  fonticulus. 
Tua  plantariola  funt   punicorum 
viridariolum  cum  pomorum  fru- 
|,  clibus  cypriis  atque  nardo :      nar- 
dus,  crocus,  calamus,   cinnamo- 
mus ,  cum  omnibus  libaniis  arbori- 
bus,  myrrha,  aloe,  vnacum  prx- 
ftantisfimis  quibusque     odoribus. 
[Fonticulus  hortenfis ,  putcolus  a- 
quae  viuae ,  et  ex  Libano  fcatentes 
;riuuli,      Surge,  aquilo,  adesau- 
fter,  adtia  meos  hortulos,  fluant 

O  candid  is  tim*. 


eorum  odores :  intret  meus  amicu» 
in  fuos  hortulos,  etvefcatur pomo- 
rum fruclu  fuorum. 

CAPVT    V. 

Ad  bonsrum  communicationm  inuit/tta  $e~ 
clt/ia.  Huiuipaupertat.  Ad  pncUat  ipfe 
fpanftfi ,  et  adiflum  eedem. 

VEnio  in  meos  hortulos,  foror-  g 
cula  mea  fponfa :  decerpo  me- 
am  cum  odoribus  myrrham : 
comedo  meum  melle  fauum:    bi- 
bomeum  cumla&evinum:   coni- 
edite  fodales ,  potate ,  et  amoribua 
perfundimtni.     Ego  dormio,  vigi-  % 
lante  meo  corculo :   vox  auditur 
pulfantis  amici  mei.      Aperi  mihi,  j 
mea  fororcula ,  mea  amicula ,  mea 
coiumbula ,  mea  perfecla  :  nam  et 
caput  rore  ,  et  capillos  roclurnis 
plenos  guttulis  habeo.      Exui  me-  4 
am  tuniculam ,  quo  pa&o  cam  in- 
duam  ?  laui  meos  pedes,  quo  padto 
eos  inquinabo  ?      Immifit  amicus  £ 
meus  manum  fuam  per  foramena 
atque  eo  adfeclu  commota  furrexi 
ad  aperiendum  amico  meo ,  manu 
bus  digitulisque  meis  myrrha  ma- 
nantibus,  per  annulos  pesfuli  trans- 
fluente.      Aperui  equidem  amico  $ 
meo,  fed  amicus  meus  fefe  fubdti- 
xerat,    quo   loquente    exanimafa 
eum  quxfini ,  nee  inueni ,  ncc  mi- 
hi vocanti  refpondit.      Nacti  me^ 
cuftodes,  vrbem  peragrantes,  ver- 
berarunt,  vulnerarunt,  multitiis 
fpoliarunt  me  cuftodes  murorum. 
Obteftor  vos ,  hierofolymitanx  fe-  g 
minae,  fi    meum  repereritis  ami- 
cum,  vtei  fignificetis,  me  amore 
aegram  esfe.      Quis  eft  ifte  tuusg 
amator  amicus  .?mulierum  pulcher- 
rima :  qui 2  eft  ifte  tuus  amator  a- 
micus,   vt  tu  nos   fie  obteftere? 
Amicus  meus  candidus  et  rubicun-  iq 
dus  eft,   vexillarius   legionarius. 
Caput  habet  obrizo  auro  fimile :  |  g 
crifpam  cacfariem   coruo  nigrio- 
rem :     oculos ,  qualestfunt  colum- 13 
bar  urn,  quae'ta&clotx  mancnta- 
V  U  $  pu<J 


dfc* 


CANTICVM 


Cap,  5.6.7. 


13  pud  plenos  aqux  rhuilos :  ma- 
Iashabetareolis  odoriferis,  turri- 
culis  vnguentariorum  fimiles : 
labra  fluentibiis  cxcellenti  myrrha 

J4rofis:  inanus  ei  teretes  aurex, 
hyacinthis  refertx:  venter  py- 
*is  eburnea,    fapphiris    operta: 

«5  crura  columnx  marmorex  aureis 
bafibus  innixx :  adfpeclus  Libani 
finiilis,  cedris  pra-ftantior:  guttur 
fuauisliroum  :  deniquc  totus  eft  e- 

IcHegans,  Is  amicus,  is  amator 
roeuseft,  hierofoiymitanx  feminx. 

1 7  Quo  iuit  tuns  amicus,  nmlicrum 
pukherrima  ?  quo  fe  contulit  turns 
amicus ,  vt  cum  conquiramus  te- 
cum ? 


pulchrior ,  fole  prxftantior,  agmi- 
nibus  formidolofior  'i      In  nucura  u  1 
viridaria  defcendi,   vt  fluuiaticas 
viriditates,  vt  viderem,  an  flore- 
rent  vites,   an  florerent  punicx. 
Infcientem    me   reddidit  animm  it 
/meus  Aminadabi  quadrigarumfi- 
milem.    Reuertere,  reuenere,  Su- 13 
tamitha,  reuertere,  rcuertere,  quo 
te  fpeclemus.      Quid  Sulamithami4 
fpe&atis  agminum   choris    fimi- 
lem? 


CAPVT    VII. 

Erga  ifiam  ferua- 


Eultfi*  forma  mirtfica 
torn  amor. 


CAPVT    VI. 

Sernatorit  amor  erga  fuos  in   catu   (anft*. 
Vnica,  perfetta,  pacif  aman<  ecclefia. 


[Eus  amicus  in  hortum  fuum 
defcenditad  odoriferas  are 


QVam  bella   habes  in  foleist 
vefligia  ?  puella  nobilis.   Fe- 
roomm  tuorum  vertebrx  fi- 
miles funt  monilium  operis  ard- 
ficis   egregii.       Vmbthcus    tuus» 

E>orillumcft  tornatile,  non  carens 
atice:  venter  aceruus  tritici  rofis 
ciniStus.  Dux  iftx  mammulxvi- 3 
demur  gondii  duo  hinnuli  caprex. 
Ceruicula  quaiis  eburnea  turricula :  4 
ocelli  Magna  hefeboniaapud  Bath- 
rabbim  porram ;  nafus  formam 
habet  turris  libanix,  fpeclantis  Da- 
mafcum  verfus.       Capitulum  ha-  % 


•M 

-*-'■*  olas,  vtinhortulis  pafcatur 
legendis  rofis.  Ego  amici  mei 
lutn  ,  ct  meus  amicus  mens  efr,  qui 
pafcitur  inter  rofas.  Tu  Tirfa 
3  formofior ,  arnica  mea ,  tu  Hiero- 
folyma  venuftior,  tu  agminibus 
formidabilior.      Auerte  tuosocel- 

losexmeoconfpediu,  qui  me  Tub-    bes  Carmeli  fimile:  capituli  capil- 
limem  tollunt.        Tuus   capillus    los  regix  purpurx  fiftulis  vinctae, 

*  fimilis  eft  gregis   capellarum    ex 

*  Galaado  emicantium :  denies, 
quaiis  ouicularum  grex  a  lotione 
recentiura ,  qux  omnes  gemellipa- 
rx    funt,    nulla    earum    fterili. 

«Putaminipuniciroali  fimiles  habes 
"  genulas     cincinnulis      interfitas. 

,Qmim  fint  fexaginta  reginx  et  o-  lorum,  et  tuum  guttur  taraquam 

ctoginta  coneubinx,  et  innumerx  vinumbonum,  quod«amico  meo 

pedisffequx :  hxc  vna  mea  columbu-  re&e  ftuit ,  dormitantibus  labellis 

la,meaperfe6la,  hxc  vnamatercu-  balbutienti.      Ego  fum  amici  mei,  9 

9  lx  fux,  hxc  fux  genitriculx  lectisfi-  et  ipfe  vicisfim  a  me  pendet.      Ad-  g 

ma  eft,  quam  videntes  beatam  prx-  es,  amice  mi,  exeamusrus,  invil- 

dicant  roulierculx ,  quam  reginx  lis  pernoflaturi.      Mane  vifemus  | 

eencubinxque  laudant.       Qyxeft  vineas,  vifuri  an  germinauerint, 

,ciifta,  qu*  emxrgitvt  aurora,  luna  an  flores  explicauerint  vites ,  an 

flore» 
1)  vdocisfimam.  n)  mi  hi,  qui  tuujfum  amicus,  fed  baLbuth  hie  jJormittiui  ams- 
tor  a  ct  amies  voces  ijnitatur. 


Quam  formofa,  quam  bella  cs,amo-  6 
re  delicatula.        Ifta    tin  ftatura  7 
palmx  (imilis  eft,  niammx  vuis. 
Volo  per  palmam   adfeendere,  et8 
eius  ramos  prchendere  :  et  fint  fa- 
ne tux  mammulx  tamquam   vux 
vitex ,  narium  odor  tamquam  ma- 


-ap.7-8. 


gAWTlWyKVM, 


m 


loreant  punicx,  Ulic  tibimeos 
kndulgebb  amorcs.  Mandragorx 
reddunt  odorem,  et  pro  fori  bus 
[  toftris  funt  omnia  generis  poma 

umrecentia  turn  Vetera,  amice  mi, 

JUX  tibi  repofui. 


CAPVT  viir. 

fade/ia  per  Cbriftum'  dofla ,  fustentataifue. 
In  tst.vit  feruatoru  tutor.  EcclcJSa  vinea 
eft  frucltim  fcrem  vberiorcm. 


VTinamvesfes  mini  quafi  fra- 
terculus,  qui  mex  mammas 


niatercu{ae  fuxisfes,  queme- 
jgo  na&a.  foris  disfuauiarer ,  neque 
tamen  adficereris  coutumelJa. 
Te  ego  ducens  introduccrero  in 
mex  materculx  domum  •■  tu  me 
(doceres ,  ego  tibi  odoriferum  vi- 
num ,  ego  fuauem  punici  fuccura 

Karem  bibere :  tu  me  tua  fini- 
ra  capiti  fubiecla  meo,  tua  com- 
ple&erere  dextra.  Obteftor  vos, 
hierofolymitanac  feminx,  ne  ex- 
citatum  expergefaciatis  amorem, 
quamdiu  Hbebit  ei.  Qux  eft  ifta, 
qux  ex  fi.lua  proficifcitur ,  amico 
Innixa  fuo ?  Sub  malo  te  agifaui : 
ibidem  vbi  te  tua  mater  entxa, 
vbi  tua  genitrix  enixa  fuir. 
Admoue  me  tamquam  figillum  tuo 


peclori,  tamquam  figillum  Uiobr** 
chio :  nam  tarn  potens  eft  quam 
mors  amor,  tarn  duruseftcupido 
(feruor)  quamorcufl:  eius  fpicula 
funt  iouano  inflammata  igni.     Non-? 
aqux  multitudine  exftingui,  non 
fluuiisobruipoteftamor,  adeo  vt 
fi  quis  vel  omncs  fux  domui  fa- 
cilitates ob  amorem  impendat ,  ta- 
men y  defpe£hii  fit.    Eft  nobis  par.  g 
uula  fororcula,    quae   mammulao 
non  habet :  quid  faciemus  noftrae 
fororcul*  turn ,  quum  de  ea  verba 
fient  ?     Si murus  eft,  exftruemus 9 
in  eo  arcem  argenteam ;  fin  foris 
eft,  earacedrinis  compingemus ta- 
bulis.        Ego  fiim  murus, et  me*  10 
mammulx  funt  quafi  turriculx.* 
ita  ei  videor  pacis  inuentrix.      Vi.  n 
neatn  habet  Solomo  in  Baalhamo. 
ne ,  quam  vineam  cuftodihus  ea  le* 
ge  elocauit ,  vt  finguli  pro  eius  fru- 
6hi    mille    pcnfitent     argenteos. 
Vinea  mea.,  quam  ob  oculos  ha-ia 
beo ,  *  mille  tibi  Solomo,  et  ducen- 
tos  eiusfru&uscuftodibus.      Qux  13 
fedes  in  hortulis,  attcndunt  focii, 
fac  vt  tuam  vocem  audiam.     Fuge,  1 * 
amice  mi,  etcaprex  fimilis  efto,  aut 
hinnuleo  ceruino,  per  montes  odo, 
riferoi. 


j»)  vrJnam  te  posfcm  quafi  fratrem  fine  cuiiuquam  fufpicionerieosculari,  ita 
nerooteproptexeala?der«.  ;r)fruftca  Jaborct.  z,~)  fcilicet  argenteos pcndct. 


vt 


SOLO 


684 


-m  ):(    «•W*    )■(  s^- 


Cap.  i.t 


SOLOMONIS  SAPI- 
ENTIA. 

IN  SOLOMONIS     SAPIENTIAM 
ARGVMENTVM. 

Ad  httnm ,  e t  aqnitatem  inuitatio  De  ktofcelefiorum  verba.  Ve- 
ra feme!  us.  Impiontm  indicium  Piorum  aquanimitas ,  ac  nierces. 
Dens  perjbnarum  discrimtn  adjpernatur.  Communis  omnium  firs. 
Laus ,  gubematio,  frufiusfapientia.  Solomo  Jhpientiam  petetisa  Deo, 
Gejla  in  fsraele per  jhpientiam  louana  dementia ,  longanimitas.  No» 
fcetidi  lottam  ratio,  Idololatria.  louana  froutdeutia  Idvlolatri*  ini- 
tio- ,  damn  a.  Idohlatrarum  calamitates.  loutt  maieflas  in  puniendis 
(mprobltatihuf.  Acgyptiorutn  damna  a  loua.  tlebraoi-uwqaejalus  ex 
Aegypto. 


ua  «  mut. 

A' 


CAPVT    I. 

Ion*  iuflitia  qusrenda.     Obneflatio  viltn- 
da  et  mors. 

■+.  MATE  iuftitiam,  restores 
orbis :  este  Dom.ni  ftu- 
diofi,  cum  cumbonifate 
ctfimplicitate  animi  quac- 

*  rentes:  nam  its  inuenitur, 

qui  eum  non  tentant,  eisque  patefit, 

Squi  einondiffidunt.  Ktenim  pra- 
uac  cogitationcs  alienant  a  Bco.ten- 
tataque  a  potentia  arguit  infipicn- 

4tes:  fiquidem  in  malitiofum  ani- 
mum  non  intrat  fapientia ,  nee  ha- 
bitat in  corpore  peccatis  obnoxio. 

SSanchis  enim  difciplinx  fpiritus 
fugitdolum,  etabimperitis  eogita- 
tionibus  abigitur ,  et  iniuftitiae  ad- 

tfuentu  b  confutatur.  Humanus 
enim  fapientiae  fpiritus  ncn  finet 
impunitumeum,  qui  verbis  vtitur 
maledicis,  quippe  quuin  eius  et 
«  renum  confeius  fit  Deus,  et  cordis 
verusinfpeftor,  et  Unguae  auditor, 

7  Nam  Domini  fpiritus  orbem  re- 
plet  6  et  omnia  contir«e.n.s  uotitiara, 


habet  vocis.  Itaque  qui  iniufla 
loquitur,  latere  non  poteft,  autvl- 
triccm  vitare  pcenam.  Nam  in 
impii  calumnias  inquiritur,  eius- 
que  diOtorum  auditio  venitadDo. 
rainum  ,  ad  eius  coarguenda  crimi- 
na  :  fiquidem  vltrix  auris  audit 
omnia ,  neque  latet  murmuris  ftre- 
pitus.  Cauete  igifur  murmur  in- 
utile, eta  linguae  maledielis  absri- 
ncte.  Nam  clandeftinnm  dictum 
non  abit  inaniter,  et  menttens  os 
animum  interimit.  ''Neadfecla- 
te  mortem,  errore  vitac  veftrae,  ne- 
ue  perniciem  arcesfite  veftris  o- 
peribus.  Nam  Deus  mortem  non 
fecit,  nee  viuentium  interim  dele - 
£tatur:  quum  omnia  creauerit,  vt 
esfent,  fueritque  mundi  origoin- 
columis,  nullo  infecla  perniciofo 
veneno,  nccregnante  interrisorco. 
Nam  iuftitia  immortalis  eft  /..  Iniu- 
ftitia  autem  mortis  eft  conciliacio. 
G\  Quajn  mortem  impii  manibus 
et  verbis  arcesfunt,  et  amicam  ar- 
bitrantes  contabefcunt.  et  cumea 


fee- 

)  Deusposea»,   *)  fugatyrethomiai  inutilisredditur.  c)  arffe&ionumetcupidi- 
tatum.  d)  nt  ef  rate ,  ant  peccajc ,  qus  tcs  vt  bis  naoricm  adfcrat, 


ap.i.  3. 


SOLOMONIS  SAPIENTIA. 


68: 


^jxdus  ineunt,  quippe  digni,  qui  fint 
litis  par  tin  in. 

CAPVT    II. 

■/»/>ir  de  morte  verba.    In  viros  bonoseon- 
Ij  Jiliwn. 

Dkunt  enim  apud  fe  non  reele 
ratiocinates :  breuis  eft  ct  la- 
boriofa  vita  noftra,  nee  vllum 
Iremediuni  eft  contra  hominis  inter- 

ifitum ,  nee  cognitus  quisquam  eft 
lib  orco  reuerfus.     Nam  et  temere 
lati  fumiis,  et  pofthac  erimus,  per- 
tnde  ac  ft  non  fuisfemus,   vtpote 
*    31111111,  qui  flatus  nobis  in  nari bus 
.?  rft,  fumus  fit,  etexiguamhabea- 
1  inus  in  cordis  motione  fcintillam, 
qua  exftin&a,  in  cinerem  redigetur 
corpus  noftrum ,  et  fpiritua ,  ceu 
inanis  ;aer,   diffimdetur,    et  no- 
men  noftrum  tempore  veniet  in 
obliuionem,    nee  quisquam  me- 
morabit  opera  noftra,  et  praeteri- 
bit  vita  noftra  tamquam  nubis  vefti- 
gium ,  et  ficut  nebula  radiis  agitata 
folis,et  eiusdem  calore  grauata  dis- 
fipabitur.        Eft  enim  aeuum  no- 
ftrum vmbrae  transitio,  neque re- 
gresfum  habet  obitus  nofter ,  nem- 
pe  ita  condufus ,  vt  nemo  reuerta- 
tur.     Qyare ,  agite ,  fruamur  bo- 
nis praelentibus ,  et  rerum  nattira, 
C  dum  eft  iuuenta, )  nauiter  vtamur. 
Vino  pretiofo  et  vnguentis  nos  re- 
pleamus, e  neque  nos  przetereat  flos 
temporis:       coronemur  rofarum 
calycibus ,  priusquam  marcefcant. 
L.  Nullum  pratum  fit,  quod  non 
obeat  noftra  luxuria:      6.  nemo 
noftrum  noftrae  fit  exfors  infolen- 
tiae :  vbique  voluptatis  indicia  re- 
linquamus,  quoniamhaec  conditio, 
haec  noftra  Tors  eft.      Pauperes  in. 
fontes  opprimamus,  viduis  ne  par- 
camus,  neue  longxuos  fenumca- 
nos  reuereamur.    Quin  /  noftra  vis 
iuftitix  lex   efto:   quandoquidem 


quod  infirmum  eft,  inutile argui- 
tur.     Infidiemur  iufto,  quando-1* 
quidem  nobis  eft  incommodus,  et 
noftris  aduerfaturoperibus,  nobis 
peecatas  in  legem  exprobrans,et  di* 
fciplinae  noftrae    delicla    culpans. 
Deicognitionemprofitetur,  etfefe  *3 
Domini  natum  nominat.      Noftra  * 4 
cogitatacoarguit,  nobis  vel  adfpe-. 
clu  grains,  quippe quumeius  vita 
fit  aliis  disfimilis ,  et  dispar  inftitu- 
turn.      Pro  adulterinis  habemur  JS 
ei ,  abstinetque  a  rioftro  comilier- 
cio,  tamquam  ab  impurare.      Iu- 
ftorum  exitum  beatum  pnedicat,  et 
patrem  gloriatur  Deum.      Videa-  lS 
mus ,  an  fit  eius  oratio  vera ,  et, 
quid  fiteieuenturum,  experiamur. 
Namfiiuftus  eft  Dei  filius,  Ule  eii7 
fucGtirret ,  eumque  ex  aduerfario- 
rum  manu  liberabit.      Contume- 1 8 
lia  cruciatuque  eum  exploremus, 
vt  eius  modeftiam  cognofcamus,  et 
de  patientia  iudicemus.      Infami  1 9 
morte  eum  condemnemus :  ita  e- 
nim  s  ex  fuis  ipfius  verbis  tra<3abi- 
tur.      Haec  cogitant,  et  falluntur.  ft© 
Caecauit  enim  eos  fua  prauitas,  nee  a  1 
diuina  arcana  norunt,  nee  fancli. 
moniae  mercedem  fperant,  neque 
intemeratorum  animorum  pracmi- 
11m  perfpiciunt.      Nam  Deus  ho-  %% 
minem  ad  immortalitatem  creauit, 
et  fuae  ipfius  naturae  imaginem  fecit. 
Verum  diaboli  inuidia   mors  in  aa 
mundum  intrauit ,  quam ,  qui  funt 
illius  partium ,  experiuntur. 

CAPVT    III. 

Martyrum  beatitu* ,   et  fiipendinm.    Imprt. 
botum  prtmia. 

AT  iuftorum  animae  in  manu  1 
Dei  funt,  nee  eos  cruciatus  at- 
tingit.    Videntur  quidem  in-  % 
fipientum  iudicio  mori ,  et  putatur 
mains  eorum  exitus,  et  discesfus 
a  nobis  calamitofus,  quum  falui 

fint. 


t)  neqite  fruftrapritcrirepatismiiramceriJsfimamxui  partem.  / 
iubco ,  iirpi-o  rari one  voluntas,  g )  adpa tebi  t,  an  fie  patknf  et  a«t 
tus,  quemadmodum  prxdicat. 


/)  fie  volo,  fie 

'  extiemnm  bea- 


616 


SOLOMONIS 


Cap.  3. 4. 


8  fint.  Nam  in  hominum  confpedlu 
fi  cruciantur,  eorum  fpes  eft  im- 
mortalitat  is  plena ,  et  Jenifer  cafti- 
gati  magna    bona    confequuntur. 

4  Siquidcra  Deus  cos  explorat,  etfe 
dignos  inucnit :  eos  cainquam  au. 
rum  in  fornace  explorat,  et  tam- 
quam  folidum  facriricium  acceptos 

5  habet.  Itaque,  quo  tempore  ha- 
bebitur  eorum  cura,  effulgebunr, 
«tvtinftipula  fcintithc  discurrent. 

Gludicabunt  gentes,  et  populis  im- 

perabunt ,  rcgnante  in  eos  Domino 

In   fempiteriium :   quo   qui   freti 

funt ,  ii  verum  intelligent ,  et  fide- 

7les  ei  in  caritate  adh.crebimt.    lite- 

nim  gratia  et  pax  contingct   eius 

piis,  eteius  elecrurum  cura  habe- 

Sbitur.      Atimpiidignas  fuiscona- 

tibus  pecnas  dabimt .  qui  et  Deum 

neglexerint,  et  a  Domino  defece- 

Jirint.      Nam  qui  fapientiam  etdi- 

fciplinam  defpiciunt,  miferi  funt, 

eorumqueet  vana  fpes  eft,  et  casli 

tolabores,  et  opera  inutiiia.  £0- 
rum et  vxores amentcs  funt,  et  ii- 
beri  nequam  et  genus  exfecrandum. 

■  I  Eft  enim  felix  fterilis  intemerata, 
qux  flagitiofum  cubile  non  nouit: 
cafrudlumconfequctur,  quumha- 

labebitur  animorum  cura.  Item 
fpado,  qui  neque  crimen  re  ipfa 
commifit,  neque  contra  Dominum 

13  nequitercogitauit.    Dabitur  enim 
•    eieximiiimfideimunus,  etforsin 

14  Domini  fano  iucundisfima.  Bo- 
norumenim  laborum  gloriofuseft 
frudtus ,  et  prudentiae  radix  iniper- 

15  dita.  At  adulterorum  liberifunt 
imperfedH,  et  nefarii  concubitus 

16  progenies  abolctur.  Etenim  fiue 
diutinae  vitar  funt,  nihili  Hunt,  eft- 
que  ad  [extremum  eorum  ingloria 

1 7  feneclus ;  fiue  kceleriter  moriun- 
tur ,  nee  fpem  habent,  nee  animad- 

18  uerfionis  tempore  folatium.  Si- 
quidem  iniufti  generis  triftes  funt 
cxitus. 


CAPVT    IIII. 

Piolmn  ct  impiorum  flirps.  Non  ex  ttatt 
ftnefl»  ,  fed  ex  prudentitt.  Prauorum  «*- 
dtcium.    luflorum  finif. 

Potior  b  eft  cum  virtiffe  fterili- 
tas,  quumvirtntis  fit  immor- 
talis  memoria,  quippe  quae  et 
Deonotafit,  ethominibus,  quiet 
pracfentemimitantur,  etabfentem 
defiderant--      quae  in  mundocoro- 
nata  triumphat,  *  vidk>  immorta» 
lium  praemioruin  certamine.      At: 
impiorum    multigena    multitudo 
non  peruenit  ad  frugeni ,   nee  et 
adulterinis  propagimbus  alte  radi* 
ces  agit,  neque  folidum  iacit  funda. 
mentum.      *  Licet  enim  ramis  ad' 
tempus  egerminet,  tameninfirme 
polita  concutitur  ventis ,  et  eorum 
vieradicatur,    imperfeiH  circum 
rami  defringuntur,  eorumque  fru- 
dtus inutilis,  intempeftiuus  efui,  et 
ad  nihil  idoneus  eft.      Nam  ex  ne- 
fariis  concubitibus  nati  liberi  ne# 
quitiaeteftes  funtaduerfus  parentes, 
tumquumineos  inquiritur.      'At 
iuftus ,  quamuis  praemature  obear, 
in  quiete  eft  :      fiquidem  honeftaj 
fenedhis  non  temporis  longitudine, 
nee  annorum  numero  metienda  eft: 
quin  homimbus  canities  prudentia9 
eft,  et  fenilis  «tas intaminata vita. 
Quum  Deo  placeret  ille,  amatust 
elt :  et  quum  inter  fontes  viueret, 
fublatus  eft:     raptus ,  necius  fen- 1 
fum  immutaret  prauitas,  aut  ani- 
mum  fallacia  deciperet.       Fafci-I 
num  enim  vanitatis  honefta  abolet, 
et  cupido  vaga  fmceram  mentera 
immutat.    Defundius  breui  '«longa  I 
tempora  compleuitj  vtpote  quum 
Deo  placeret  eius  animus,  ideoque 
properauit  e  medio  malitiae.      Id  I 
quod  videns  vulgus  hominum,  non 
cogitatetanimaduertit,  hoc  ipfura 
beneficium  et  mifericordiam  in  iU 
lius  pios  esfe,  et  eius  eledtorum 
cansfa  fieri.       Condemnat  auteral 
mor- 

b  )    Vide    Eccleiiauici    16,4.        «)    adepta  certaminis    immortalia   przmia. 
A)  Impiorum  «onditie,      /)  Piotutn  cxitus.     m)  pcrinde  eft  acfidiu  vi« 

«isfcr. 


Cap.  4.?. 


SAPIENTIA. 


*8? 


|  mortuus  iuftus  viuentes  impios ,  et 
1»  iuuentus  exa&a  celcriter  longae- 
I  uam  iniufti  fene&ufem.      Viden- 
I  *es  enim  fapiencis  exitum ,  non  a- 
nimaduertnnt,  quid  de  eo  (lame- 
nt, etcureumintuto  collocauerit 
Dominus,  fed  id  videntes  fpernunt. 
■  Verumderidebiteos  Dominus,  et 
polka  turpiter  lapfi ,  aeterna  inter 
•  mortuos    adficientur    ignorainia. 
Nam  ille  eos  vefanos   prarcipites 
f  frangef,  et  a  fundamentis  conuellet, 
j'itavtfimditus  folo  xquati,  lint  in 
dolore,  perdita  eorum  memoria. 
>  Vadentpeccatorum  fuorum  cogita- 
tione  pauidi,  fuisquc  fceleribus  co- 
ram conuincentur. 


■ 


CAPVT    V. 


i  Contra  infeilantes  piorttm  jtquauimitM. 
Van*  improOorum  fpes.  luflorvm  pye- 
mia. 

TVnc  ftabunt  multa  cum  auda- 
ciaiuftiin  eorum  confpe6hi, 
-  quieospresferint,  eorumque 
*  labores  labefa&auerint :    °  quo  illi 
vifo,   graui   metu    percellentur : 
| Set  eorum  inopina  falute  attonui, 
dicent  apud  fe  pcenitentes ,  et  prae 
♦fpiritus  anguftia  gementes:      Hi 
|    funt,  quos  nosaliquandorifuiha- 
!  buimus,  et  contumeliofis  di&eriis. 
5  Dementes ,  qui  eorum  vitam  puta- 
i  uimus  infaniam ,  et  exitum  inho- 
Sneftum.     Ergone  diuis  adnumera- 
ti,    fan&orum   confortes    funt? 

7  Ergo  nos  a  veri  via  deerrauimus, 
neque  nos  iuftitiae  lumen  colluftra- 
uit ,  neque  nobis  fol  ortus  eft  pru- 

8  dentiae.  Perniciofis  iniuftitiae  viis 
plane  ineedentes,  inuias  peragra- 
uimus  folitudines,  ignari  domini- 

Scae  viae.  Quid  nobis  fuperbia 
profuit  ?  quid  diuitiae  cum  arrogan- 

©tia  contuierunt?  Praeterierunt 
omnia  ilia  tamquam  vmbra,  aut 
praetercurrens  nuntius :  tamquam 
nauis  fludtuantem  aquam  pernie- 
am,cuius  elapfae  veftigium  inuenire 


non  eft,  aut  meatus  notam in flu- 
6Vibus.      Aut  ficut  auisaerem  per-  II 
uolantis  nullum  exftat  meatus  indi. 
cium :  fed  verbere  pennarum  fla- 
gellata  leuis  aura ,  et  ftridente  vi 
fiilcata,  motisalispermeataeft,  nee 
yllumdeindefignum  itineris  exftat 
in  ea.      Aut  vt  conie&o  ad  ftopum  I  % 
telo  fechis  aer  protinus  in  feipfum 
denuocoit,  itavt,  qua  i Hud  trans, 
ierit,  nefciatur:      ita  et  nosnatifj 
defecimus ,  et  virtutis  fignum  nul- 
lum ostendere  valentes,  in  praui. 
tare  noftra   confe&i  fumus.      Z.  14 
Talia  dicunt  apud  inferos,  qui  pec- 
carunt.      G.  Nam  impiorum  fpes  i<y 
eft,  vt  vento  fublata  lanugo,  vt  fpu. 
ma  tenuis  agitata  procellis ,  vt  fu- 
mus vento  diffufus,  et  vt  hofpitis 
ynius  diei  memoria  praeterit.      At|£ 
iuftiinperpetuumviuent,  habent- 
que  in  Domino  pofitam  mercedem, 
eorum   curam  gerente  Supremo. 
Ideo  regnum  praeclarum  adipifcen-i^ 
tur,  etde  Domini  manu  diadema 
pulcherrimum :   is  enim  cos  fua 
dextra  proteget,   et  I.  fanclo  G. 
brachio  defendet.      Sumet  anna- (• 
turam  fuse  vehementiae ,  et  rerum 
naturamarmabitin  hoftium  vltio- 
nem.      Induet iuftitiae  lorkam,  etin 
aperti  iudicii  galeam  veftiet.      Su-  ag 
met  inexpugnabilem  fan&itatis  cli- 
peum ,  et  feueram  iram  acuet  in 
enfem,      ipfeque   adeo  mundusai 
vna  cum  eo  dementes  oppugnabit. 
Ferentur  collimantia  iacula  fulgu-aa 
rum ,  et  tamquam  ex  decenter  cur- 
uato  nubium  arcu  in  icopum  defili- 
ent,  ac  ex  lapidante  furore  grandi- 
nes  plenae  iacientur.    Sacuiet  in  eo»  aj 
aqua  maris,  etamnesexundabunt 
acerrime  :  eis  aduerfabitur  vehe-14 
mens  venttis ,  eosque  procellae  mo- 
re  ventilabit ,  atque  ita  vniuerfum 
orbem  depopulabitur  iniuftitia,  po- 
tentumque  fedei  euertet  maleficciw 
ria.,1. 


»)  fcilicet  iufta ,  et  aim  virtue*  MniuoAj.    •  )  tmpionra  pest} 


CAPVT 


6ti 


SOLOMONIS 


Cap.  6. 7. 


CAPVT     VI. 

Ad  principts  tohortatio  pro  iujlitia  coltn- 
da  ,  tt  fapientia.  Perfonarum  rationtm 
babens  nuilam  loun. 

I  T\Otior  eft  fapientia ,  quam  vi- 
r^res,  etvirprudens,  quampo- 

%  tens.  PG.  Quapropteraudite, 
regei,  etattendite:  difcite,  recto- 

3  res  finium  terr.c.  AufcuKate,  qui 
multitudiniimperatis,  et  vobis  in 

4  gentium  turbia  placetis.  Vobis 
fane  a  Domino  imperium ,  a  Supre- 
mo poteftas  eft  data,  qui  veftra  ct 
facta  excutiet,  et  confiliaexamina- 

5  bit,  quod  quum  esfetis  eius  re- 
gni  miniftri ,  non  recle  iudicaue- 
ritis,  neque  legem  exfecuti  fueritis, 
nequc  vos  gesferitis  ex  Dei  volun- 

6  tate.  Ille  vos  horribiliter  et  cele- 
riterinuadet:  nam  in  excellentisfi- 
mos  quosque  fcuerisfimtim   exer- 

^cebitur  indicium.      Etenim  infimi 

venia  digni  funt :  at  in  pofentes  po- 

g  tenter  animaduertetur.    Nee  enim 

perfonam  reformidabit   Dominus 

omnium :  nee  magnitudinem  reue- 

rebitur :  quippe  qui  idem  et  paruos 

fecerit  et  niagnos,  et  omnium  acque 

9  curam  agat.     Potentes  autem  ve- 

lohemens  quxftio  manet.      Ad  vos 

igitur,  o  tyranni,  verba  facio,  vt 

difcatis  fapientiam ,    neque  delin- 

tiquatis.      Nam,  qui  fancle  fancli- 

moniam  feruauerint,  fient  fancli, 

ct  qui  earn  didicerint ,   habebunt, 

quo     fuam     causfain     defendant. 

laQuareftudetemeisdielis,  et  erudi- 

13  ri  cupite.    1  Praeclara  eft,  et  quae 

numquam   marcefcat,     fapientia, 

et  facile  a  fuis    amatoribus    cer- 

l^nitur:     et   a   quibus     quaeritur, 

I 5  ab   eis   inuenitur.      Vitro  fe  cu- 

pidis  offert  cognofcendam ,      nee 

eius  cau9fa  vigilanti  laborandum 

eft :  adfidentem  enim  foribus  fuis 

g$faueniet.      Nam  de  ea  vel  cogitas- 

fe,  prudentiae  perfe&io  eft:  etqui 

propter  eamvigilauerit,  cito  fecu- 

1»  rus  erit.    Nam  fc  dignos  ipfa  cir- 

cumeundoquxrit,  eisque  pervias 


comiter  adparet,  et  omni  ftudio 
ocenrrit.  Eius  enim  initium  eft 
verislima  difeiplinac  cupiditas .-  di- 
fciplina;  cura,  caritas :  caritas 
autem  eft  eius  legum  conferuatio: 
legum  cura  eft  integritatis  confir- 
raatio  :  integritas  Deo  propinquum 
facit:  ita  fapientiae  cupiditas  per- 
ducit  ad  regnum.  Qiiamobrem 
ft  foliis  et  fecptris,  o  tyranni  popu- 
lorum  ,  deleclamini,  colite  fapien- 
tiam ,  vt  perpetuo  regnetis.  Quid 
fit  autem  fapientia ,  et  quomodo 
orta ,  referara ,  nee  vo9  arcana  ce- 
labo,  fed  eius  cognitionem  a  pri- 1 
ma  origine  vefligabo,  palamquc 
faciam,  neque  veritatem  prarter» 
ibo.  Neque  vero  cum  inuidiaj 
tabidis  verfabor ,  vt  qui  fint  exper- 
tcs  fapientiae.  Sapientum  auterai 
multitudo  falus  eft  humani  gene- 
ris: et  prudens  rexeftpopuli  fir- 
mamentum.  Quapropter  verbiaj 
meis  erudiraini,  et  proderit  vo« 
bis. 


CAPVT    VII. 

Omn  iuut  fors  vna  manens.     Sapient  it  tauia- 
tioncs. 

SVm  autem  ego  quoque  morta- 1 
lis  homo ,  fimilis  omnium ,  et 
primigeno  prognatus,    ac  inj 
matris   aluo  corpus  conformatus: 
decern  menfibus,ex  fanguine  ac  fe- 
mine  viri  coagulatus,    cumvolu- 
ptate  comitata  concubitum.     Na-j 
tus  autem  communem  aerem  haufi, 
et  in  eiusdem  naturae  terram  dela- 
pfus ,  primam  vocem,  acque  ac  o- 
mnes ,  flebilem  edidi,  in  fafciis  edu- 
catus  atque  curis.    Nullus  enim  rex  j 
aliud  habuit  nafcendi  primordium, 
eftque  vnus  omnium  in  vitam  in-  5 
gresfus,  et   idem    exitus.      Pro-tf 
pterea  optanti  mihi  et  oranti  pru- 
dentia  data  eft ,  et  fapientiae  fpiri- 
tus  obuenit,  quam  egofceptris  et 
foliis  antepono,      et  diuitias,  fi^ 
cum  ea  conferantur,  nihil  facio,ne- 

que 


f>)  Ad  princfpei idmonitio.   q)  Sapientixnatura. 


ap-7-3- 


SAPIENTIA. 


<5g9 


s 


(I 

)r>  et 

1« 


:u 


Cue  prctiofas  gemmas  cum  ea  com- 
Jjarandas  duco.  Nam  omne  au- 
um  cum  ea  collatum  tenuis  are- 
laeft:  et  prae  ea  argentum  pro  Into 
iucendum.  Hanc  ego  fupra  va- 
etudinem  et  formam  amo,  eam- 
jue  habere  malo,  quam  lncem, 
|uippe  cuius  fplendor  (it  inexftin- 
~  us.  Cum  ea  autcra  mihi  cun- 
5a  fimul  bona ,  et  eius  opera  im- 
jnenfae  diuitiae  euenerunt,  qui- 
>us  omnibus  delegatus ,  quod  ho- 
nm  auclor  esfet  fapientia,  quum 
am  horum  matrem  esfe  ignoras- 
m.  Et  fedulo  didici ,  et  libera- 
iter  impertio,  nee  eius  opescelo. 
fWJam  is  eft  inexhauftus  hominibus 
hefaurus :  quo  qui  vtuntur,  ii  cum 
)eo  coeunt  in  amicitiam ,  ob  do- 
111  Irinx  dotes  commendati.  Mihi 
juidem  dedit  Deus ,  vt  fententiofe 
oquerer,  et  iis  digna,  quae  mihi 
oncesfa  funt ,  cogitarem  :  quippe 
[ui  et  fapientiac  fit  au&or ,  et  fapi- 
ntum  moderator.  Etenim  ine. 
us  manu  et  no»  fumus  et  fermo- 
les  noftri ,  omnisque  prudentia  et 
irtium  peritia.  Is  enim  mihi  de- 
lit  rerum  cognitionem  verisfi- 
nam ,  vt  fciam  mundi  ftatum ,  et 
lementorura  effeclionem.  Prin- 
:ipiumetfinemet  medium  tempo- 

Ium,   folftitiorum  vicisfitudines, 
.'ttempeftatum  mutationes,      an- 
lorum  orbes,   et  fiderum  fitus, 
t  naturas  animantium ,  et  beftia- 
umanimos,et  ventorum  impetus, 
t  ratiocinationes   hominum,   et 
tirpium  differentias ,  et  radicum 
/ires :      denique ,  quaecumque  vel 
.occulta  funt ,  vel  aperta ,  noui ,  vt- 
30te  quum  me  omnium  opifex  do- 
uerit  fapientia.      Inert  enim  in 
:a  fpiritus  fagax,  fandtus,  vnigenus, 
multiplex,  fubtiiis ,  agiiis ,  expedi- 
te, incontaminatus,  clarus,  inno- 
rius,  bom  ftudiofus ,  acutus,  ine- 
iuclabilis,  beneficus,    humanus, 
I'ifrus,  firraus,  fecurus,  omnipotens, 
Ibmnia    contemplans,    et   omnes 
i  mentium  puros  tenuesque  fpiritus 


obiens.      Nam  quouis  motu  mo-  24 
bilior  fapientia  omnia  prae  purita- 
te  penetraf ,  obitque.       Eft  enim  25 
quidam  vapor  diuinae  potential ,  et 
fincera  gloriae  omnipotentis  efflu- 
entia,  quo  lit,  vt  nihil  in  earn  cadat 
polluti.      Eft  enim  lueis   aeternae  16 
fplendor,  etintaminatum  a&ionis 
Dei  fpeculum,  et  imago  bonitatis 
eius.       Et  quum  fit  vna ,  omnia  ¥J 
poteft :  et  in  feipfa  permanens ,  o- 
mnia  renouat:   et  per  faecula  in 
fanclas  animas  migrans,  Dei  amicos 
et  vates  efficit.      Nihil  enim  amat  2g 
Deus,  nifi  fapientiae  contuberna- 
lem :      nam  ea  fole  fpeciofior  eft,  ao 
et  omnem  fiderum  compofitionem 
fuperat,  lucique  comparata  prae- 
ftantior  inuenitur:      fiquidem  il- 30 
li  fuccedit  nox :  at  fapientiam  non 
vincit  improbitas,  quin  ea  ab  ex* 
tremoad  extremum  valentior  per- 
tingat,  et  cun&a  probe  admini- 
ftret. 

CAPVT    VIII. 

Sapienti*  dignita* ,  in  omnibin   rebut  gn~ 
bernatio ,  fapienti*  fruftu*. 

HAnc  ego  a  teneris   adamant  1 
quaefiui,,et  mihi  fponfam  du- 
cere  rtudui,  eius  pulchritudi- 
nis  amore  captus.      Ea  generofita-  % 
tis  eft  gloriofae ,  Dei  conui&u  v- 
tens,  et  omnium  adamata  Domino. 
Eft  enim  Dei  fcientiae  antiftes ,  et  3 
eiusdem  operum  praefes.      Quod  ^ 
fi  diuitiae  res  eft  in  vita  expeten- 
da,    quid    fapientia  locupletiu»? 
quae  efficit  omnia.       Quod  fi  o-  j 
peratur  prudentia ,  quis  ea  in  re- 
rum   natura   magis   eft    artifex  ? 
Quod  fi  quis  iuftitiam  amat.  iufti.g 
tiae  labores  virtutes  funt.      Tem-  -- 
perantiam  enim  edocet  et  pruden- 
tiam,    iuftitiam  et  fortitudinem, 
quibus  nihil  eft  hominibus  in  vita 
vtilius.      Sin  quis  multarum  re-g 
rumperitiam  expetit,  haec  et  an. 
tiqua  nouit,   et   futura  coniicit: 
fermonum  fallacias  et  obfeurarum  p 

Xx  qu«- 


$9° 


SOLOMONIS 


Cap.  8. 9. 


quxftionum  folutiones  callet : 
monftra  prodigiaque  prxnofcit, 
ct   temporum  ac    temperratum  e- 

■  Ouentus.  Hanc  ergo  mihi  ad  vi- 
tx  focietatem  adfcifcere  decreni, 
fciens,  mihi  bona  daturam  confi- 
Iia,   et  curarum    ac  doloris  leni- 

II  mento  futuram,  per  quam  et 
gloriamapudvulgus,  et  honorem 
apud  feniores  confequitur  iuuenis. 

IlAcutus  inueniar  in  iudicio  et  in 
confpedhi  potentum  admirandus, 

•  9  L.  principibus  me  coram  ftupenti- 
bus ,  G.  qui  me  et  tacentem  mane- 
bunt,  etloqucntemactendent,  plu- 
ribusque   disferente   me    manum 

14  ori  admouebunt.  Per  hanc  con- 
fequar  immortalitatem ,  et  a  ter- 
rain pofteris     memoriam     relin- 

15  quam.  Adminiftrabo  populos, 
mihique  gentes  fubiicientor ,  me 
vel  auditum  horrendi  metuent  ty- 
ranni ,  ct  vulgo  bonus  etbellofor- 
tis  exftabo :  et  in  ea  domum  me. 

16  am  ingrcsfus ,  adquiefcam.  Nihil 
enim  acerbitatis  aut  doloris  habet 
eius  commercium  atque  cor.uictus, 
fed    delec~tationem    ac    lxtitiam. 

17HXC  apud  me  cogitans  et  animo 
perpendcns  esfe  in  fapientix  co- 

1 1  gnatione  immortalitatem ,  inque 
eius  et  amicitia  iucundam  delecla- 
tionem ,  et  manuum  laboribus  in- 
exhanftas  diuitias,  et  collocutio- 
nis  exercitatione  prudentiam,  et 
fermonum  communicatione  clari- 
tatem ,    conabar   circumiens  earn 

19  mihi  cooptare.  Eram  autem  puer 
bene  natus,  et  bona  indole  praedi- 
rus,  quin  etiam  bonus  ipfc  inta- 
minatum    corpus   nadtus    eram. 

aoSed  intelligens,  mc  nonaliter  illi- 
ns  fore  compotem ,  quam  fi  Deus 
dedisfet,  (quod  quidem  eratpru- 
dentiae,  fcire  cuius  esfet  benefici- 

2 1  urn , )  interpellaui  Dominum,eum- 
que  orans  fie  toto  corde  locutus 
funi. 

CAPVinfxl 

Ad  louam  SolomonU   watts  pro  fapientia 
titincnd.i. 


Eus  patrie  et  mifericors  Do- 
mine ,  qui  cuncla  tuo  iusfu 
fecifti ,  tuaque  fapientia  ho- 
minem  rabricatus  es ,  vt  creatis  a  te 
rebus  dominaretur  ,  et  orbem 
fancle  iufteque  admininrans,  re&o 
animo  indicium  exerceret,  da 
mihi  adfeclatricem  folii  tui  fapi- 
entiain ,  neue  me  ex  tuonim  cul- 
torumnumero  reiicias ,  qui  tu- 
ns fum  feruus ,  ancilla  tua  natus, 
homoinfirmus,  xuibreuis,  etiu- 
diciorumlegtimque  peritia  minor. 
Quamuis  enim  fit  aliquis  in  homi- 
num  genere  perfectus,  abfente  qui- 
dem ifta  fapientia,  nihili  eft  ha- 
bendus.  Tu  me  tui  populi  re- 
gem  tuorumque  liberum  iudicem 
delegifti :  tu  iusfifti  templum  x- 
diruari  in  facro  tuo  monte,  etin 
vrbe  tux  habitationis  aram,ad  imi- 
tationem  tui  facri  tabernaculi, 
quod  iam  olim  prxparafti :  et  v. 
na  tecum  operum  tuonim  confeia 
fapientia,  qux,  quum  mundum 
conderes.  aderat,  fcitque,  quid  ac- 
cept um  tibi,  quid  reclum  fit  in  tuis 
pr^rceptis.  Manda  earn  ex  facris 
cxlis ,  et  a  tuo  gloriofo  folio :  mit- 
te  earn ,  vt  mihi  prxfio  laborer, 
intelligamque,  quid  tibi  fit  gratum. 
( Nouit  enim  ilia  et  perfpicit  o- 
mnia,)  qux  mihi  inmeisaclionibus 
ita  prudenter  prxeat,  et  in  fua  glo- 
ria me  cuftodiat.  Vt  accepta  fint 
opera  mea ,  tuumque  populum  iu- 
fteadminilrrem,  et  fimmeipatris 
folio  dignus.  Nam  quis  homo 
cognofcat  Dei  confilium  ?  aut  quis 
perfpiciat,  quid  velit  Deus?  Sunt 
enim  mortalium  cogitationes  mife- 
rx ,  periculofaque  noftra  commen- 
ta  :  quippe  quum  mortale  corpus 
animum  grauet,  obruatque  men- 
tem  terreitre  vas ,  adeo  vt  vix 
multa  cum  cura  contemplemur  ter- 
reftria,  et,  quxfunt  in  manibus, 
xgre  inueniamus :  tantum  ab-  ( 
eft,  vt  cxlefuaquisquamperuefti- 
gare  posfit,  aut  confilium  tuum 
cogngfare ,  nifi  tu  fapientiam  de- 
dens 


Cap. p.  lo.  II. 


SAPIENTIA. 


tfpi 


Ideris,  fanSumque  tuum  fpiri- 
Uim  ex  alto  demifcris ,  vt  ita  ter- 

?  reftrium  mores  corrigantur ,  et, 
qu,«  tibi  grata  fint,  doceantur  ho- 
mines ,  fapientiaque  conferuen- 
tur. 


CAPVT    X. 

Sapient  ie  virtu* ,  in  impium  vit.  Indefer- 
tores  ipfa  fapientia.  lufli  adflifli  fecuri- 
ta/t.  Popull  mirentis  in  fapientia  quits. 
In  Hebreos  merit  a  fapienti*. 

I  T  TAecprimigenium  generis  hu- 
I  I  mant  patrem  folum  creatum 
■*■  Aconferuauit,  et^afuodeliclo 
ivindicauit,  eique  poteftatem  de- 
jditinomnia  dominandi.  Sed  ab 
ea  quum  irate  defecisfet^iniuftug, 
poenas  ob  interemtum  fratrem  capi- 

4  tales  dedit.  Propter  quern  inun- 
datam  terram  denuo  feruauit  fapi- 
entia, in  vili  ligno  iuftum  guber- 
nando.  Haec  inter  iraprobitatis 
confenfum  gentium  confufarum  iu- 
ftum  agnouit ,  et  inculpatum  Deo 
tutata  eft ,  ac  vt  erga  filium  animata 

5  firmum  conferuauit.  Hare  iuftum 
pereuntibus  impiis  liberauit,  ela- 
pfum  ex  demisfo  in  quinque  vrbes 

^incendio,        quarum    etiamnum 
nequitix  teftimonium  perhibet  fu- 
man3  folum ,  et  imperfecta;  tempe- 
Hiuicatis  fruclum  edentes  ftirpes, 
et  contumacis  aniruac  monunien- 
o  turn ,  pofita  falis  ftatua.    Nam,  ne- 
glecra  fapientia ,  non  folum  detri- 
menta  pasfi  funt,dum  honefta  igno- 
rant, verum  etiam  vefaniae  relique- 
runt  in  vita  indicium ,  vt  inquibus 
lapfi  funt,  in  his  ne  latere  quidem 
«posfint.      At  fapientia  cultores  fu- 
0  os  ex  laboribus  liberat.     Haec  pro- 
fugum  ob  fratris  iram  iuftum  rectis 
deduxit  viis ,  ei  diuinum  regnum 
ostendit,  fanclorum  cognitionem 
dedit,  fuppeditauit  inaerumnis,  et 
eius   hboribus  copiam   fuggesfit, 
i  per  fraudem  oppresfo  adfuit ,  eum 
%  locupletauit ,      contra  hoftescon- 

«)  quoniara  metuit  Adamus  Dcum  ( 
Cainus* 


feruauit,   ab  infidiantibus  tutata 
eft ,  et  ardui  certaminis  vi&orem 
praeftitit,  vt  intelligeret,  omnium 
potentisfimam       esfe      pietatem. 
Hf  c  venditum  iuftum  non  reliquif, , , 
fed  a  peccato  defendit:      cum  eo  t. 
in  antrum  defcendit,  nee  eum  in 
vinculis  deferuit,  eousque  vteire» 
gni  fceptra  attulerit,  etinfuosty- 
rannos  poteftatem  mendacesque  os- 
tenderit  eius  criminatores ,  et  ei 
g'.oriam    conciliauerit     aeternam. 
Haec  pium  populum  inculpatamque  1 5 
progeniem  ab  infefta  gente  libera* 
nit,  ingresfa  in  animum  cultoris 
Domini:         formidandis  regibus  1$ 
cum  miraculis  ac  ostentis  reftitit : 
piis  laborum    fuorum  mercedem  17 
foluit:  eos  mirabili  via  duxit,  eis 
ettegumentuminterdiu,  et  fidere- 
am  flammam  noclu  praebens.     Eos  1  g 
marembrumtraduxit,  et  per  va- 
ftas  traiecit  aquas ,     ac  eorum  ho-  •» 
ftibus  demerfis ,  ex  imis  emifit  vn- 
dis.      Itaque  iufti  impios  depraeda.  20 
ti ,  tuum  fan&um ,  Domine ,  no- 
men  cantarunt,  et  inuictam  ma- 
num    laudarunt    vno    confenfu, 
quandoquidem  mutorum  os  ape-n 
ruit  fapientia,  et  infantium  linguas 
reddidit  expeditas. 

CAPVT    XL 

Erga  Lraelita»  btneficia  per  fapientiam. 
Fontes  aauarum  profu/t.  Trtpidi  Israeli- 
te. Omnipotent ia  Ioue ,  et  in  omnet  de- 
mentia.    Dim  omnium  animarum  amator. 

SVccesfum  dedit  eorum  operi- 
bus:      fancli  vatis  opera  iter 
fecerunt  per  incultam  folitudi- 
nem,  et  in  inuiis  locistentoriafi- 
xerunt,    aduerfariis     reftiterunt, 
hofies  vlti  funt.      Quum  te  fiti-. 
entes  inuocasfent,  data  eft  eis  ex 
rigidacauteduroquefaxoaqua,  fi- 
tisque  remedium.      Quibus  enim  . 
puniti  funt  eorum  hoftes ,  Z.  vide-4 
licet  potionis  penuria ,  iisdem  ab- 
undantes  ipfi  recreati  funt ,  C  iis- 
Xx  a'  dena 

qua  vera  eft  fspientU)  non  periic    *) 


6$x 


SOLOMONIS 


Cap.  ii.  i2. 


dem  in  fuapenuria  benigne  donati 
9  funt :      quum  quidem  iUi  pro  per- 
ennis  fonte  fluminis ,  fanguine  cru- 
ento  perturbati  funt,   ad  arguen- 
dum  de  occidendis  infantibus  edi- 
gdliiin  .•      at  his  vberrimamaquam 
prarter  fpcra  dedifti ,  ostcndens  per 
illam  fitim,  quemadmodum  L.  et 
tuos  extolleres ,  et  G.  aduerfarios 
«punircs.        Quum  enim  rebus  ad- 
uerfis   adficercntur,   (quamquam 
clementer  calligabantur,)  cognoue- 
runt,  quam  iracunde  paniscruci- 
garentur  impii.         Siquidem  hos 
tamquam  pater  cartigans  probafti: 
cDeilli>  aurem,  tamquam  rexfeue- 
rus,  damnaris  fupplicium  fumfifti. 
IC  Et  abfentes  aurem  et  praefentes  ae- 
que  torquebanfur,  duplici  dolore 
eorrepti,  et  prarteritorum  memoria 
1 1  gtmenfes.      Quum  enim  audirent, 
dum  ipfi  cruciantur ,  illis  benefieri, 
lifentiebanc  Dominum.      Quern  e- 
nim  expofitum  olim  abic&umque 
13  deridentes  repudiauerant,      eum- 
'  dem  in  extremo  rertnn  euentuad- 
mirati  funt ,  quum  fiti  Ionge  alia, 
l4quamiufti,  laborarent.    Provefa- 
nis     autem   improbisque    eorum 
cogitationibus,  quibus  decepti  bru- 
tos  ferpentes ,  vilesque  beftias  cole- 
I  -  bant ,    tu  eis  brutonun  animalium 
multitudinem  vhionis  causfa  im- 
mififti,vt  intelligerent,per  quae  quis 
jgpeccat,  per  eadem  puniri.       Nee 
enim  nequibat  omnipotens  manus 
tua,  qusmundumex  informi  ma- 
teria condiderat,  illis  immittere 
vrfoiuin  multitudinem,  aut  auda- 
ces  leones ,  aut  noui  generis  furore 
plenas  ignotas  beftias ,  aut  igniuo- 
mum  fpirantes  flatum ,  aut  fumi 
crepitum  efflantes,  aut  horrendis 
per  oculos  fcintillis  fulgurantes, 
|Mquarumnonfolumnoxa  illos  con. 
ficere  posfet ,  verum  etiam  adfpe- 
,g  clus  perferritos  perdere.       Adde, 
quod  fine  hisvno  flatu  deiici  pote- 
rant,  vrgente  pana,adflatu  potentiae 
t^  tuae  ventilati.      Verum  omnia  mo- 


do  numeroque  et  pondere  tempe- 
rarti.        Nam  multum  posfe  tibi  5 
femper  licet,  etinuic"ri  roborisbra- 
chiumhabes.      Siquidem  tibi  per- 3 
inde  eft  vniuerfus  orbis ,  ac  ftaterae 
momentum,   aut   matutina  gutta 
roris,  ad  terram  delapfa.       Seda 
omnium  mifereris ,  qui  omnia  pot- 
es,  et  hominum  peccatis  ignofcis, 
vt  redeant  ad  frugem.    Amas  enim  a 
res  omnes,  nee  eorum  quidquam 
inuifumhabes,  quaefecifti:    nihil», 
enimfecisfes,  fi  quid  odisfes:    ne-2 
dum,  vt  posfit  aliquis,  inuitote, 
manere,  aut  iniusfu  tuo  conferuari. 
Parcis  autem  omnibus, quoniam  tua  2 
funt,  amator  animarum,  Domine. 


<  )  fuorum  liberorum.    d)  Chananaeis. 


CAPVT    XII. 

Spiritu*  in  cunflti.  In  prifcos  impiot  h- 
ua.  Nemo  facli  iouani  repofcens  ratio- 
nal. Deiu  vnicm ,  cafttgans  et  fuor, 
acrius  etiam  atienot.    Contumaciam   ca- 

lamlt.it es . 

NAm  incorruptus  ifte  fpiritus  , 
inert  omnibus,      per  qucm4 
delinquentes  paullatim  arguis, 
et  eorum,  in  quibus  peccant,  fub- 
monens,  caftigas,  vt  liberati  vitiis, 
tibi  fidem  habeant,  Domine.       Et-  * 
enim  prifcos  illos  tuae  facrae  terrae 
habitatores  exofus,  quod  deterrima 
veneficiorum  facinora ,  nefariaque 
facra  facerent ,       liberumque  cae 
fores  immifericordes  et  cruentas 
fcelerofasque  dapes  eorum ,  qui  hu 
manorum  corporum  vifcera  vefce. 
bantur,      et  fanaticos  faccidotes,  - 
et  parentes  <•• indefenfarum  anima 
rum  interfeelores  interficere  vo 
luiftipermaiores  noftros,    vt  di-<j 
gnam  Dei  cultorum  coloniam  acci 
peret  tellus,  omnium  apud  te  hono. 
ratisfima.    Sed  tamen  u  illis,  vt  ho- * 
minibus,  pepercifti,      mififtiqueg 
exercitus  tui  praecurfores  vefpas, 
qux  illos  paullatim  profiigarent, 
non  quia  non  posfes  acie  impiosp 
iuftis  in  poteftatem  tradere,  aut 
fens 


' 


Cap.  J i.  1 3- 


SAPIENTIA. 


693 


■  feris  beftiis ,  aut  feuero  iusfu  ad 

1,  vnum  delere :      fed  quo  paullatim 

I  puniendo,  locum  dares  pcenicentiae, 

I  non  ignorans ,  cos  natura  nequara 

fiesfe,  et  eis  innatam  vitiofitatem, 

1  nee  vmquam  eorum  mentes  muta- 

I  turn  iri,  quippe  qui  profapia  forent 

i\  iara  a  principio  deuota.      Neque 

I  vero  cuiusquara  metu  veniam  pec- 

iicatorumillis  dabas.      Nam  quis  a 

|-  te  facti  rationem  exigat?  aut  quis 

tuo  decreto  reiiftat?    Quis  te  ob 

i  abolitas  gentes ,  quas  tu  feceris,  ac- 

cufet?   aut  quis  fe  tibi  vindicem 

opponat ,    iniuftorum    hominura 

I  gratia  ?      Nee  enim  Deus  eft  quis- 

quain ,  praeter  te ,  cui  omnia  funt 

curse ,  vt  <=  ostendas ,  te  non  inique 

.«  puniuisfe :       neque  rex  vllus  aut 

tyrannus  oculos  contra  te  attollere 

audeat  pro  iis ,  quibus  pcenas  irro- 

ugaueris.        Sed   iuftus  quum  fis, 

'  iufte  adminiftras  omnia :  et  non 

meritum  pcenas  condemnare,  alie- 

5  num  iudicas  a  tua  potentia.     Nam 

tuae  vires  iuftitiae  caput  eft :  et  quod 

omnibus  dominaris,  id  ipfum  facit, 

1  vt  parcas  omnibus,      Vires  enim 

ostendis,  dum  non  crederis  esfe 

perfe&a  potentia,  et  ignarorum  au- 

daciam  refellis.     Tu  vero  potefta- 

tis  arbiter  ex  aequo  iudicas,  et  mul- 

tacum  indulgentia  regis  nos :  quip- 

?>e  quum  tibi,  quum  velis,  posfe 
iceat.  Verura  falibus  fachs  po- 
puluin  ttium  docuifti ,  eum,  qui  fit 
iuftus,  humanura  esfe  oportere :  et 
bonam  fpem  tuis  natis  fecifti ,  te  in 
'  peccatis  locum  dare  pcenitentiae. 
jjoSienim  cultorum  tuorum  hoftes, 
I,   et  mortem  commeritos ,  tanta  cum 


nitatem  tuatn  confidera'e  perpen- 
damus ;  et  quum  punimur,  raiferi- 
cordiam  exfpeclemus.      Itaque  et  x\ 
infanam  vitam   degentes  iniuftos 
perfua  ipforum  fcelera  cruciafti. 
Nam  per  erroris  vias  longius  cr-14 
rauerant,  deos  arbitrando  anima- 
lia  etiam  apud  hoftes  intamia ,  infi- 
pientum  infantium  more  decepti: 
ideoque,  ceu  pueris  ratione  caren-25 
tibus ,  pcenam  ad  contumeliam  ir- 
rogafti.      Q_<umque  illi  reprehen- 15 
fionis  contumelia  ncn  corrigeren- 
tur ,  dignum  Deo  fupplicium  fenfe- 
runt.      Nam  per  ea,  quae  inuitii^ 
perpesfi  funt,  cum/ iis ipfis rebus, 
quas  deos  esfe  putabant,  torqueren- 
tur,  cognouerunt,  quem  olim  fe 
nosfe  negauerant,  verumque  agno- 
uerunt  Deum :  et  idcirco  extcemo 
fupplicio  adfecti  funt. 

CAPVT    XHI. 

M'lYtaliwn  lenitm ,  Deum  ignotnntium  in? 
fetieitM  ex  idololatria.  Dctiflrorum  cul- 
tores  increpdti.  Idololatria principia,fr*' 
tliiA  pernic'iofi. 

I^Tenim  natura  vani  funt  omnes  f 
{  homines,  in  quibus  ineft  igno- 
-^  ratio  Dei ,  quippe  ex  adfpecta- 
bilibus  bonis  non  posfunt  eum,  qui 
eft ,  cognofcere ,  nee  confiderandis 
operibus  opificem  agnofcunt :  fed^ 
autignem,  autflatum,  aut  perni- 
cemaerem,  aut  aftrorum  orbem, 
aut  violentam  aquam,  autcdilu- 
miliaria  arbitros  mundi  deos  esfe 
putant.  Quorum  fi  pulchritudine 
deleclati  deos  aibitrantur,  cogno-* 

fit 


,    fcant,  quantohorumDominus 
moderatione  atque    admonitione    prxftantior,qiandoquiderneacon- 
vltus  es ,  et  tempore  et  loco  dato,    didit  primus  generator  pulchrttudi 


Sinautem  potentiam  et  effi- 
caciam  admirati,  intelligent  ex  eis,4 
quanto  potentior  fit  eorum  condi- 
tor.  Siquidemexmagnitudineet 
pulchritudine  rerum  creatarum* 
collatus  iis  earuna  creator  fpe&a- 
X  x  3  tur. 

it)  illi  Deo  raciontmreddas,    /)  a  bcftiii  ac  aliis,  qu*  fcquenri  capite  decla- 
lantur. 


quo  recederent  a  vitiis,  quanta  cum 
j  dtligentia  regis  tuos  natos  ?  quo- 
rum maioribus  tot  bona  per  ius- 
iurandum  et  fcedera  promiferis. 
4  Nos  igitur  fi  caftigas ,  hoftes  no- 
ftrosjmiUiesgrauiuscaedis,  vt  bo- 


«94 


SOLOMON  IS 


r5tur.  Quamquam?  hi  minus  repre- 
1  hcndendi  funt.  Nam  fortasfe  De- 
lim  quxrentes,  et  inuenirevolen- 
tes  errant:  fiquidem  ineiusoperi- 
bus  verfantes,  fcrutantur,  et  ad- 
fpedhii  obtemperant,  quoniam, 
quae  cernuntur ,  pulchra  funr,  tarn- 
g  ctfi  ne  hi  quidem  venia  digni.  Si 
enim  tan  turn  cognofcerc  valuerunt, 
vt  potuerint  mundi  cognitionem 
pcrtingere,  huius  Dominuni,  qui 
rit,  vt  citius  non  inuenerint? 
^Sed  infelices  funt,  et  fpes  in  rebus 
mortuis  fitas  habent  ii,  qui  dcos 
vocant  humanarum  manuum  ope- 
ra, aurum  et  argentum  arte  fabrefa- 
chun-  et  animal  nun  fimulacra,  aut 
ignauum  faxum .  antique  mantis 

icopiu.  Aut  fi  quis  faber  niateria- 
rius,  fuccifa  aliqua  arbore  tracla- 
bili  ,  omnem  circa  corticem  fcite 
deftrinxit,  etclcgantt  arte  fabrics- 
tils  eft  idoneum  vas  ad  vfum  vitae ; 

1 1  reicebmea  atitem  operis  parando 
cibo    confumfit    ad      fatietatem. 

ii  Turn  illorum  recifamentum  ad  ni- 
hil accommodum ,  tortuofum,  ra- 
misque  nodofum  truncum  fumfit. 

1 3  Et  per  otium  diligentcr  fculpfit ,  et 
vacans  pei  ite  formauit,  ac  hominis 
effi^ic  figurauit,  aut  animalis  cu- 
iuspiamvilis  fimile  fecit,  ac  illito 
iniiilp  atque  fuco,  id  rubro  colo- 

1 4  rauit ,  et,  omni  in  eo  obducla  ma- 
cula, facia  ei  digna  ipfo  ardicnla, 
id  in  pariete  collocanit,  ferroque 

15  firmauit,  ac,  ne  decideret,  pro- 
fpexit  ei:  fciens,  illnd  ne  feipfum 
quidem   adiuuare  posfe,    qnippe 

i6imaginetn,  etopis  indigum.  De- 
indc  illud  pro  posfesfionibus ,  pro 
nuptiis  liberisque  fuis  orare  non 
ernbtfeit,     inanimum  adloquens. 

17  Ac  pro  valetudine  quidem  imbecil- 
lum  inuocat:  pro  vita  mortuum 
interpellat:  pro  auxilio  ei,  quo 
nihil  eft  magts  mutilum  :  pro  iti- 
nere  ei ,  qui  ne  gresfu  quidem  vti 

1 8  posfit ,  fupplicat ,      de  quxftu  de- 


Cap.  13. 14. 


nique,  deaclione,  de  manuum  fuc- 
ccsfu  ab  ignauisfimo  petit  manibus 

nauitatem. 


CAPVT    XIIII. 

Idotolatri*  initia ,  vanita*  ,  pernieits.  Id**  ■ 
lum  ,  et  c'uufabcv  abom'tnandu*. 

RVrfus  nauigationem  adornans  I 
aliquis,  ferasque  permeaturus 
vndas,  lignum  eo  ipfo,  quo 
vehitur,  vitiofius  implorat.      *H»i 
hid  enim  qusftus  auiditasexcogira. 
nit,    artifex   fapientia   fabricauit, 
ettua,  pater,  prouidentia  guber-j 
nat;  quippe  qui  per  mare  et  vndas 
viatn  iterque  tutum  dederis ,      os- 4 
tendens,  posfe  te  quidem  omnino 
conferuare,  etiamfi  quis  fine  arte 
confeenderit :  fed  nolle  opera  fapi- 
entix  tux  esfe  otiofa.      Hanc  ob  j 
rem  perexiguo  ligno  credunt  ho- 
mines vitam  fuam ,   flucrusque  tra- 
iecH  nauibus  euadunt.    Et  quidem  6 
iam  primuin  /  pereuntibus  fuperbis 
gigantibus,mundi  fpes  perfugio  na- 
uium  reliquit  fa?cuio  femen  gene-   ( 
ris,  tua  gubernata  manu.      Felix? 
enim  lignum  eft,  per  quod  iufte  fit : 
at  manufa&um  deteftabile  eft  turn  g 
ipfum,  turn  eius  fabricator:    hie, 
quoniam  fecit:   illud,   quoniam, 
quum  fit  interiturum ,   Dews  nomi- 
nal ur.        Nam  xque  inuifa  funtn 
Deo  et  impius,  et  eius  impietas : 
etenim  opus  vna  cum  opifice  punie- 
tur.       Itaque  etiam  in  fimulacra  i< 
gentium  animaduertetur,      quo-n 
niaminopifkioDeiad  nefas  fiunt, 
et  ad  humanarum  animarum  detri- 
menta ,  et  ad  dementium  pedes  illa- 
queandos.        Siquidem  fcortandi  I} 
caput,  ct  vitae  corruptela  eft  fimula- 
crorum  excogitatio  atque  inuentio. 
Nam  nee  olim  erant ,  nee  perpetuo  |( 
erunt:      quippe  hominum  ambi-t] 
tione  introducla  funt  in  nuindum, 
jdeoque  pernix  eius  finis  eft  defti- 
natus. 


I )  Leuius  peccant  ,  qui  Dei  opera ,  vt  ignem  1  vt  aquam  colunt ,  quam  qui  fimu- 
Ucra.  h)  «tem  nauigamli.   0  fcilicet  diluuio, 


,ap.  14.  i<?. 


SAPIENTIA. 


«95 


l^— ^MW— MM>*I1<— — W     ■■■- 

iniufte,  aut  facile  peierant,    vt-27 
pote  qui  inaniinatis  confifi  firoula- 
cris,  falfum  iusiurandum  fibifrau- 
di  futurum  non  arbitrentur.    Vc  ag 
rum  vtraque  de  causfa  meritas  lu. 
ent,  et  quod  fimulacris  dediti  male 
de  Deo  femiunt :    etquod,  fpreta  29 
fan&imonia ,  nequiter  dolo  iurant. 
Non  enim  eoruni,  qui  iurantur,  30 
potentia,  fed  peccantium  vltrix  iu- 
ihtia   femper  iniuftorum   dehdta 
pleciit. 


iiatus.  Quum  enim  quidam  pater 
ilmmodico  liidu  fublati  permature 
I  ilii  angeretur ,  imagine  facta  mor- 
luum  tunc  bominem  iam  vt  Deum 
'lionorauit,  fubditisque  fuis  facraac 
t  aerimonias  tradidit.  Deinde  tern- 
I)ore  roborata  impia  confnetudo, 
'I  jro  lege  feruata  eft,  et  tyrannorum 
I  imperio  colebantur  effigies :  ac 
'II3UOS  coram  venerari  non  poterant 
'liominet,  quod  proculhabitarent, 
I'orum  procul  remotam  facicmex- 
■>rimentes,  confpicuam  venerandi 
•regis  imaginem  fecerunt,  vtabfenti 

iperinde  ac  praefentiftudiofeadula- 
|rcntur.  Ad  cultus  autein  inten- 
ftionem  etiam  imperitos  pellexit 
iltirtificis  ftudium.  Is  enim  forte  do- 
I  minanti  placere  volens,  elaborauit 
«arte      fimilitudinem      pdchrius. 

■  Viilgus  autem  operis  venufiatead- 
lleclum  ,  quern  modo  vthomincin 
Ihonorarat,  mox  numen  exiftima- 
fuit:  atque  hoc  vitae  fuit  damno- 
Ifum,  qucd  calamitati  aut  tyrannidi 
jjferuientes  homines,  nulli  commu* 
Inicandum  nomen  faxis  et  lignis 
i'impofuerunt.  Iam  vero  non  fa- 
litis  erat,  circa  Dei  cognitionem  er- 
■rare,  ntfi  in  magno  ignoranti.e 
«bello  viuentes  tanta  mala  pacem  ad- 

■  pellarent.  Aut  enim  liberorum 
Ijimmolationis  facrificia ,    aut  clan- 

deftinos  ritus ,  aut  infanas  ex  aliis 

[ritibus  bacchationes  agitando ,  ne- 

(que  vitam  iam,   neque  connubia 

jtuentur  munda,  fed  alius  alium  aut 

per  infidias  interficit ,  aut  adulte- 

rando  angit :    denique  omnia  pas- 

fim  occupat  fanguis,  caedes,  furtum, 

fraus,  corruptela,      perfidia,   tn- 

multus,    periurium,  perturbatio 

I  bonorum ,  beneficioruro  obliuio, 

animorum  labes,  generis  fuppofi- 

tio,  connubiorum  confufio ,  adul- 

|;terium,  ac  impudicitia.    Namin- 

fandorum  fimulacrorum  cultus  o- 

mnis  maji  origo,  et  causfa,  et  finis 

eft.      Aut  enim  infane  laetantur, 

aut  falfa  vaticinantur ,  aut  viuunt 

k)  talibus  dii5 ,  in  qui  bus  fpcn»  h*b«W> 


CAPVT    XV. 

Vox  fide  Hum  ad Uudandam  lout  dementia»:. 
Deum  .tgnofcerc  iufliti*  apicetn  esfe.  Vn- 
dejit  idofolntrsa. 

TV  vero  Deus  nofter  es  beni- 1 
gnus  atquc  verus,  tenuis,  et 
omnia     clementer     admini- 
ftrans.      Etenim  fi  peccauerimus,  % 
tui  fumus  ,      fcientes  1  uanl  pote- 
ftatem,      non  peccabimus   vero, 
fcientes ,  nos  tuos  cenferi.       Nam  5 
nouicfc  te  ,    abfoluta  iuftitia  eft: 

adix 


et  tuam  fcire  potefia*cm,    r 
immortalifatis.  Nee  enim 


m  de- 


4 


cepeiit  nos  hominum  improbum 
inuentum  ,    nee   adumbrationutn 
labor   infruclofus,    figurae  variis 
maculatae  coloribus  ,        quorum  5 
adfpecrus  in  dementibus  cupidita- 
tem  parit ,  ita  vt  imaginls  mortux 
fpeciem  inanimam  aueant :     malo-  5 
rum  amatores, k  quali  fpe  digni  funt 
etquifaciunt,  et  quiconcupifcunt, 
etqui  venerantur.        Namfigulus^ 
moltem  humum  laboriofe  presfans, 
fingit  ad  vfum  noftrum  quiduis ,  ac 
exeadem  argilla  et  honcftis  operi- 
bus  feruitura  vafa ,  et  his  contraria 
pariter  effingit,  eorumque,  quis 
cuiusque  in  vtroquegenerc  fit  vfus, 
arbiter  eft  figulus.        Atque  idem  g 
ille  pesfime  locans  operam ,  vaiuiin 
Deum  fingit ,  ex  eodem  lu  o ,  quum 
ipie  niiper  e  terra  natus ,  breui  fit 
in  eamdem ,  ex  qua  fiimtus  eft ,  abi- 
tuius ,  quum  animae  debiruro  ab  eo 
XX4  e*»g€- 


6$6 


SOLOMONIS 


Cap.  15. 16. 


9  exigetur.        Sed  ci  cura  eft ,  non 

quam  fit laborat urns,  neque  quam 
fit  vita;  breuis^,  verum  certat  cum 
aurificibus  et  argentariis ,  acrarios- 
que  fabros  armulatur,    res  nihili 

lofingere  gloriofum  ducens.  Cuius 
quidem  et  cor  puluis  eft,  et  fpes 
terra  vilior,  et  vita  argilla  abiecti- 

II  or,  qui  eum  ignoret,  quifinxit 
ipfum ,  qui  ei  operofam  infpirauit 
anitnam ,   et  vitalem  fpiritum  in- 

iiflauit.  Sed  III i  vitam  aetatemque 
noftram  ludum  esfe  arbitrantur,lu- 
crofamque  nundinationem,  qui 
dicant ,  vndecumque ,  etiam  ex 
mala  re,  qiuftum  esfe  faciendum. 

*3Is  enim  omnium  optimefeitpecca- 
re  fe,  qui  ex  terrea  materia,  fra- 
gitia    vafa,     fignaque    fabricatur. 

'4  Sed  longe  amentisfimi  ac  puerilibus 
animis  miferiores  funt  tut  populi 

*5hoftes,  qui  ei  imperant,  qui  o- 
ninia  fimulacra  gentium  pro  diis 
habeant,  quibus  nee  vfns  oculo- 
rum  eft  ad  vidrndum,  neque  nares 
ad  hauriendum  aerem,  nee  aures  ad 
audiendum,  nee  manuum  digitiad 
tangendum,  nee  pedes  ad  gresfum 

'^habiles.  Eos  enim  fecit  acfinxit 
homo,  qui  ipfe  precarium  fpiritum 
habct,  quum  nullus  homo  fimilem 

I7fibi  posfit  Deutn  flngere,  Sed 
inortalisipfe  mortuum  efticit  mani- 
bus  nefariis,  quum  (it  ipfe  praeftan- 
tior,  quam  funt  ipfius  numina, 
quippe  qui  viuat ,    ilia  numquam. 

18  Quin  etiam  inuifisfima  venerantur 
animalia ,  quae  coliatis  inter  fefe 

»S>brutis,  funt  aliis  deteriora ,  ne 
tanta  quidem  pulchritudine  przdi- 
ta,(qualem  animalium  forma  capit,) 
vtexpetantur :  quae  denique'Deiet 
laude  carent  et  fauore, 

CAPV^F  XVI, 

Qttant*  fim  dtafiricdisT*nt  fig»*.  In  Ae* 
gyptios  CAlamiiatts,  Erg<t  (sraeiitin  be- 
nefici/t. 


PRopterea  per  fimilia  mcrito  pu- 
niti  funt,  qui  per  multitudi- 
nem  beftiarum  cruciati  fue- 
rint :  pro  qua  poena  populo  tuo' 
benefecifti,  auidae  adpetentiae  ci. 
bum  noui  faporis  exbibendo ,  vide- 
licet coturnices,  vt  illi quidem,; 
qtiamuis  cibum  cupientes,  tamen 
vi  propter  immisforum  in  fe  anima- 
lium adpetentiam, etiam  anecesfa- 
riis  cibis  adpetendis  abhorrerent:hi 
vero  paullifper  penuriam  pasfi, 
etiam  nouum  participarent  fapo- 
rem.  Oportebat  enim  illis  iniu- 
fte  imperautjbus  ineuitabilem  pe- 
nuriam accidere :  his  autem  durn- 
taxatostendi,  quopacloeorum  ho- 
ftes  cruciarentur.  Nam  quum 
eos  tarn  grauis  beftiarum  furor  in. 
uafisfet,  vt  tortuo forum  ferpentimi 
moriibus  interirent,  non  dura- 
uit  ad  extremum  iratua,  fed  cafti- 
gationis  gratia  paullifper  turbati 
fiint,;;  falutare  fignum  habentes,quo 
legis  tuas  praecepta  recordarentur. 
Non  enim  qui  refpiciebat,per  rem 
vifam,  fed  per  te,  feruatorem  o- 
mnium,  feruabatur.  Atqueineo 
noftiis  hoftibus  perfuafifti,  eura 
esfete,  qui  ab  omni  malotueare, 
quod ,  quum  illos  locuftarum  mu- 
fcarumque  morfibus  interemisfes, 
iia  vt  nullum  inueniretur  eorum 
vitas  remedium,  quippe  qui  digni 
esfent,  qui  talibus  ple&erentur, 
natostuosne  venenatorum  quidem 
draconum  vicere  dentes,  vtpote 
tua  intercedente  mifericordia ,  et 
eos  fanante.  Siquidem  ad  oracu- 
lorum  tuorum  recordationem  fti- 
mulabantur ,  ci  toque  feruabantur, 
ne  in  altam  obliuionem  prolapfi, 
tuo  beneficio  retrahi  non  posfent. 
Nam  nee  herba,  nee  malagma  cu. 
rauit  eos ,  fed  fermo  tuus ,  Domi- 
ne,  qui  fanat  omnia.  Tu  enim 
vitae  necisque  poteftatem  habes :  tu 
ad  orci  portas  deprimis ,  et  idem 

inde 

/)  ca  Deus  impura  vocat,  vimlquc  iubet,  vt  eft  in  Mo  as  lege,  m)  quod  ilia  anima- 
lia on'  nia  vorabant  ac  foedj  bant,  vt  nullus  fupctCifet  iouc*us  cieus»  quo  Aegy- 
p tii  vefci  fusiincrent.    »)  fcrpsntcm  «ncuni» 


Cap.  16.17. 


SAPIENTXA. 


«97 


I-  inde  retrahis.    Homo  quidem  im- 
probitate  fua  °  interficit,  fed  egres- 
fum  fpiritum  nonreuocat,  nee  fub- 
latum  animum  disfoluit.      At  ma 
manusvteftugiatur,  fieri  non  pot- 
*eft.    Negantesenimimpii,  te  fibi 
notum  esfe,robore  braehii  tui  ver- 
berati  fum,  infuetispluuiis,  gran- 
dinibus,    et  imbribus  ineuitabili- 
7  bus  infeftati  atque  confecli.    Quod 
enim  maximc  incredibile  eft,   in 
aquatn  omnia  exftinguentem  vim 
fummam  babebac   ignis,    quippe 
ipfo    mundo  propugnatore  Mifto- 
S  rum.        Nam    modo    mitefcebat 
flamma,  ne  immisfa  in  impios  a- 
nimalia  combureret,  fed  ipiife  pa- 
lam    diuinis  pcenis  agi  viderent; 
9  modo  etiam  inter  aquam,      fupra 
ignis   vires,  ardebat,  vt  fcelerat* 
Pregionis  fetus  corrumperef.      Pro 
quibus  rebus  angelorum  cibo  paui- 
fti  tuos,  eisque  paratum  nulio  la- 
I   bore  panem  de  c$lo  mififti  omni 
j   voluptate  polIentem,omnique  gu- 
1  ftui  accommodatum.      Nam  quod 
tuprxbebas,  id  tuam  erga  natos 
j   fuauitatem  patefaciebat,  quod  ve- 
!    fecntis  adpetentiae  fubferujens ,  ad 
cuiusque    voluntatem  temperaba- 
ji  tur.    />Nix  qtioque  et  glacies  ignem 
j    fustinebant ,     neque  liquefiebant, 
13  vt  illi  cognofcerent.    Qui  ignis  in- 
ter  grandincm  etpluuiasardensat- 
j   quefulgurans,  hoftium  fruges  cor- 
ruperat ,  eumdem  rurfum ,  vt  ale- 
j   rentur  iufti,  fuas  ipfius  vires  obli- 

4  turn    esfe,      Rerum  enim  natura 
I    tibi  conditori  obfequens,  et  in  pce- 

nas  contra  improbos  intenditur,  et 
eorum,  qui  tibiconiidunt,  gratia 

5  remittitur  ad  beneficium.  Pro- 
pterea  turn  quoque  in  omnia  fe 
transferens,  tux  omnium  nutrici 
benignitati  inferuiebat  adegenti- 

,6  urn  arbitrium,      vt  difcerent  tui 


nati,  quo»  adamafti,  Domine,  non 
frugum  prouentu  homines  all ,  fed 
verbis  tuis  eos,  qui  tibi  fidem  ha- 
beant,  conferuari.     q  Quod  enim  »7 
igne  non  corrumpebatur,  idem  pla- 
ne exiguofolis  radio  calefaclum  li- 
quefcebat,      vt  notum  esfet,  fo-*8 
lem  agendi9  tibi  gratiis  praeuenien- 
dum,  et  te  fub  ortum  lucis  interpel- 
landum  esfe.      Nam  ingratorum  *9' 
fpes  vehu  hiberna  glacies  liquefcet, 
etinutilisaquz  ritu  diffluet. 

CAPVT    XVII, 

leuant  voluntatis,  iudiciique  maieflat.    Mi» 
rifica  puniendotum  impiomm  ratio. 

SVnt  enim  magna  tua  iudicia,Z.  I 
Domine,  G.  et  inenarrabilia  L, 
verba,  G.  ideoque  imperitier- 
rarunt  homines.      Nam  arbitrati,  * 
fe    fandlam  gentem  oppresfuros, 
fcelerati,    tenebrarum  vinculis  et 
longae  noclis  conftricH,     conclufi 
te<5Hs  abaeternaprouidentia  extor- 
res  iacuerunr.    Siquidem  in  occul-  3 
tis  peccatis  lucifugo  obiiuionis  ve- 
lamenco  latere  fe  putantes,profligati 
funt,  attoniti  grauiter,  fpeclris. 
que  perturbati.      Nee  enim,  quae  4 
contincbat  eos  latebra,    feruabat 
impauidos :  fed  confragofi  fonitui 
circumfonabant ,  et  trifti  obftipo- 
que    vul; u    le nni res    adparebant. 
Et  ignis  quidem  nulla  vis  Ulcere  5 
poterat,nec  fiderura  fulgentes  flam- 
m?e  inamabilem  illam  noftem  vale- 
bant illnftrare.     TantumeisvltrocS 
adparebant  plenitimorisignes,  quo 
adfpeclu  parum  perfplcuo  perterri- 
ti,  grauiora  putabant,  quae  Z.  non 
G.  cemebantur,      Jacebant  autem  7 
magics  artis  prxftigtae,  etrpruden- 
tiae  iaclantia  turpisfime  refutaba- 
tur.        Nam  qui  fe  promittcbant  g 
«grotantis  animi  timores  ac  pert  ur- 
X  X  S  bati- 


«)  mortem  inferrepoteft,  fed  non  item  vitam  redderea«canirMfn,quama  corpore 

fciunxeric,  di-foiiicre.  Ait»  omnia  potet.  />)  Manptf4q\is  nix  quzdam  et  gla. 
ciesera:,  tamon  igne  coqucbatur,  nequc  Uquefccfrat,  quum  eadem  fole  foluc. 
tetut.    5)  manna,     r)  magi,  qui  fe  prudence!  iaciabanc. 


6'98 


SOLOMONIS 


Cap.  17.18. 


bationes  depulfuros,  iidem  ridicu. 
9  la  timiditate  laborabant.  Quam- 
uis  enim  *  nihil  eos  turbulentum 
terreret ,  beftiarnm  transitionibus 
ferpentumque  fibilis  confternati, 
peribant  tremebundi ,  et '  ineuita- 
bilem  prorfus  aerera  intueri  recu- 

10  fantes.  Eft  cmm  timida  res  im- 
probitas,    proprio  tefte  damnata. 

1*  Semper  autem  •  augentur  aduerfa, 

«a  Qomitanie  confciciuia.  Nihil  e- 
nim  eft  metus ,  nifi  deftitutioadmi- 

•  3  nkiilorum  rationis.  Qiium  au- 
tem minus  eft  intus  exfpectatio,plu- 
ra  opinatur,  propter  ignorationem 

14  causfsc  cruciatum  cxhibcntis.  Er- 
go illiinipotenteni  vcre  noclem,  et 
ab  impotcntis  orci  recesfibus  pro- 

1 3  fe6him,codeni  fomno  fopiti ,  par- 
tim  fpectrorum  monftris  exagita- 
bantur,    partim  animi  defeJtione 

16  exanimabantur.  Repentinus  1  nim 
eos  inexfpecVatusque  panor  intiade- 
bat:  atdue  ita  quicumque  tandem 
ibi  eollapfus  erat ,  is  in  carte  rem  ci- 
tra  fcrrtmi  conclufus,  cuftodieba- 

17  tur.  Nam  fine  quisagricola  fine 
paftor  erat.  aut  folitariorumlabo- 
rutn  operarius ,  is  oppresfus  ineui- 
tabilem    necesfitat.m     fustinebat. 

1 8  Siquidem  vna  fenebrarum  catena 
emnes  conftricti  erant,  fine  fibi- 
lans  fpiritus,  fine  denfos  inter  ra- 
mos  modulatus  auium  fonitus,  fine 
murmur  aqnx    violenter  decur- 

ip  rentis,  fine  immanis  ruentium 
faxornm  fragor,  fine  falientium 
animalium  curfus  inadfpectabilis, 
fine  mugientium  facuisfimarum  be- 
ftiarum vox,  fiue  rcpercusfa  monti- 
tim  cauernis  echo  eos  metuexani- 

*0  mabant.  Quum  cnim  totus  orbis 
clara  iuce'collurtraretur,    et  inof- 

i  1  fenfis  operibus  occuparetur,  fo- 
lis  iliis  grauis  incumbebat  uox,  ima- 
go excepturarum  eos  tenebrarum, 
qui  ipfi  fibi  grauiores  erant  tene- 
bris. 


CAPVT    XVIII. 

Lux  pYivui,  et  d>iv  in  folitudine  bratlitif. 

Acgypt i'tra  m  e lades . 

AT  tuis  piis  maxima  lux  erat,  1 
quorum*  illi  vocem  quidem 
audientes ,  fed  faciem  non  vi- 
dentes,      quod  quidem  non  ety  illi  % 
eadempaterentur,  beatos  praedica- 
bant:  quod  autem  injuria  lacesfiti 
non  lxdcrent,  gratias  agebant,  et 
iniimciciarum   veniam    rugabant. 
Pro   quibus  tu  tuis  igneam  colu-3 
mnam,  qu.c  et  itineris  ignoti  dux,ct 
honorific»  peregrmationis  fol  in- 
nonius  eefet,  exhibuifti.    Etenim4 
digni  erant  iili, *  qui  luce  priuati  in 
tenebrisrenerentur,   qui  conclufos 
teauuient  tuos  natos,  per  quos  le- 
gis  immortale  iubar  fsculo  traden- 
dum  erat.      Quum  igitur  illipio- j 
ruin  tuorum  infantes  occidcre  de- 
creuisfent,  tu,  vno  expofito,  ctad 
confutandos  iilos  feruato  puero, 
eos  tot  libcrisorbafti,  etvniuerfos 
in  vehement!  aqua  perdidifti.    Fu-  £ 
erat  cnim  noftris  pr^cognita  maio- 
nbusillanox,  vtcertofcicntes  ius- 
iurandum,  eui  crediderant,  bono 
esfent  animo.     Atque  ita  confecu.7 
tus  eft  tuus  populus,  et  iuftorum  fa- 
lutem,et  hoftium  perniciem.  Nam  g 
quod  aduerfarios  vltus  es ,  hoc  ipfo 
nos  monitos  adfecilli  gloria.  Quum  9 
enim  clam  a  facrificarent  pii  bono, 
rum  nati,  et  diuinam  legem  con- 
corditer  fancirent,   eadem  pariter 
et  bona  et  pcricula  participaturos 
esfe  fanctos,  patribus  iam  laudes 
praxinentibus,    obftrepebat  disfo- 10 
nus  hoftium  clamor,  et  miferabilis 
puerorum ,  qui  deplorabantur,  lu- 
clus    dimauabat.      Eadem   autem  11 
poena  feruus  vna  cum  domino  ad- 
feclus ,  et  eadem  plebeius  cum  rege 
pasfns    erat ,      pariterque  cuncti  t% 
vno  mortis  nomine  mortuos  habe- 
bant  innumerabiles,  adeo  vt  ad  fe- 
pelien- 


;) fciltcet  q<jo«?t  ejfe  reipfa.erant cnim tanrum  (peSlra.  f) fpeflra ilia»  qu*  vitari non 
potcrant.  *)  grauius  vrunt,  quum  me  iseft  fibi  male  eonfeia»  #)Aegyptii. 
^Israelite,    x.)Aesyptii.    &)  pafchalesagnos. 


Cap.  1 8.  ip. 


SAPIENTIA. 


*99 


peliendura  viui  non    fufficerent, 
quando  vno  momenfo  prardarisfi- 

3  ma  eorum  proles  imerierat.  Qimm 
enim  propter  vcneficia  nihil  crede- 
rent,  in  primogenitorum  exitio 
confesfi  funt,  Oei  filiumesfe  popu- 

•41um.  N3m  quieto  filentio  omnia 
tenente,etnoclefuum  medium  di- 

'5  uidente  cnrfum,  oranipotens 
fermo  tuus  de  cxlo  ex  regali  folio, 
feuerisfimus  bellator,  in  medium 

16  profiigatx  regionis  defiliit ,  acu> 
turn  apertisfimi  tui  mandati  enfem 
ferens,  et  ita  omnia  motte  comple- 
uit,  quumquidemetcdum  tange- 

•7  ret,et  in  terra  ingrederetur.  Turn 
illosfubito  vifa  fomniorum  graui- 
ter  perturbare  ,  et  inexfpe&ati  ti- 

l8  mores  jnuadere,  quura  alius  ali- 
bi iacens  femiuiuus ,  ob  quam  mo- 

'P  rerewr  ca. islam  ,  indicaret:  id 
enim  turbulenta  fomnia  praffignifi- 
carant,  ne  ignari,   cur  mala  pate- 

iOrentuv,  perirent,  Tetigit  autem 
etiam  iuftos  cxperientia  mortis,  et 
cladem  in  defertis  accepit  ciuitas, 

%l  fed  non  din  durauit  fxuitia.  Pro- 
perauit  enim  ivir  jntegerrimus  pro- 
pugnare  et  fuimunerisarma,  pre- 
ces ,  et  furfimenti  piaculum  geftans 
furori  reftitit,  et  calamitati  finem 
impofuit  ,  ostendei.s ,  fe  famulum 

12  esfe  tuum.  Vicit  autem  turbam, 
non  robore  corporis,  non  armis 
vfus ,  fed  verbis  punitorem  fupe- 
rauit,    commemorando  niaiorurn 

23  iureiurandoatque  fcedere.  Nam 
aceruatim  iam  collapiis  alias  fuper 
alios  mortuis,  medius  obftansfae- 
uitiampraecidit,  etad  viuentes  adi- 

24  turn  intercluflt.  Inerat  enim  in 
indumento  talari  totus  ornatus,  et 
patrum  decora  in  quadruplicis  lapi- 
dumordinis  cxlatura,  maieftasque 

35  tua  in  eius  capitis  diademate.  His 
perditor  ille  cesfit,  hxc  extimuit, 
quod  feuitiarn  vei  temasfc  fatis 
?sfet. 


*)  Aaron,    OAcgjpiioi, 


CAPVT    XIX. 

degyptioruw ctdzt wifertinda.    Isratlitarum 
fuaji'o. 

AT  impiis  vsqueadcxfretmimi 
furor  immifericors  inftitit. 
Praeuidebat  enim  ille  etiam, 
quid  fa&uri  esfent,    Videlicet  fo-* 
re,  vt,  quos  abire  permifisfent ,  et 
ftudiofe  deduxisfent ,  eodem  pceni- 
tentes    perfequerentur.       Adhuc  J 
enim  in  manibus  habentes  lu&us, 
et  ad  fepulcra  mortuorum  lamen- 
tantes,    aliudadhibuenmt  demen. 
tiae  confilium  :  et,  quos  fupplicando 
eiecerant ,  eosdem  vt  fugitiuos  in- 
fecuti    funt.        Trahebat    enim 4 
eos  ad  eum  exitum  digna  necesfitas, 
et  eorum,  quaeacciderant,  obliui- 
onem  iniiciebat ,  vt,  quod  fuppli- 
cii  cruciatibus  deerat,    explerent, 
et  populus  tuus  incredibile  experi-5 
retur  iter,  et  ill i  nouam  mortem  in- 
uenirent.     Etenim  iota  rerumna-6 
tura  in  fuo  genere  rurfumdeinte- 
gro  transfigurabatur ,  tuismandatis 
feruiens,  vt  tui  nati  conferuaren- 
tur    ilbefi.'     caftra  nubes  vmbra-7 
bat :  vbi  fteterat  aqua  prius ,  con- 
fpecla  eft  emerfa  tellus  arida :  pro 
eo,  quod  fuerat  mare  rubrum ,  fuit 
iterexpedimm,  et  herbofusexgur- 
gite  violento  campus,     per  quem8 
totagens  transiit,  tuamanuprotc- 
6ti,  miranda  monftra  intuiti.    Er-9 
go  vt  equi  paftj,  vtqueagniex,ful- 
tarunt,  Iaudanteste,  Domine,  li» 
beratorem  fuum.        Meminerantio 
e.niroadhuc,  quae  in  peregrinatio- 
nefuaaccidisfenf,  vt  pro  animali- 
um  genere  tellus  infecra  edidisfec, 
pro  aquatilibus    flumen  ranarum 
multitudinem  euomuisfef.  Poftre-11 
mo  etiam  nouum  auium  genus  vi- 
derunt,  quod  cupiditate  dufti  de- 
licatas  poftulasfent  dapes.      Nam  I» 
ad  rnitigandos  eos  adfeenderunt  ei* 
ex  mari  coturnices,  quum  interim 
c  fontesinuafisfentpcenae,  non  finQ 
praegresfis  fulminum  vi   portentis, 
Nsoa  digna  peruerfitate  fua  patie- 13 
b^ntur, 


7oo 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  to. 


bantur,  qui  grauiorem  inhofpita- 

*4litatem  exercuisfent.  Siquidem 
alii  ignotos  aduenas  non  recipie- 
bant :  alii  bene  meritos  hofpites  in 

'5  feruitutem  redigebant.  lam  ve 
roquonam  fupplicio  puniendi,qui 
extraneos  vel  inimice  acciperent, 
vel  feftiue  admisfos ,  et  iam  eius- 
dern  hiris  fadros ,  granibus  adflicla- 

*^rent  Iaboribus.?  Ergo  etiam  cac- 
citate  nmltati  Hint,  vt^illi  pro  fori- 
bus  « hominis  iufti,quuin  tactris  cir- 
eumfufi  fenebris  fiiarum  quisque 

•7  forium  introitum  quxrerent.  Nam 
elementa  alia  in  alia  concinnc  mi- 
grantia  mutant  nomen,  ficut  in  fi- 
dibus  concentionis  foni ,  quum  ta- 


men  Temper  fonitu  maneant,  id 
quod  licet  ex  iis,  quae  acciderunt, 
diligenter  contemplandis  coniicere. 
Nam  et  terreftria  in  aquatilia  muta-  i  j 
bantur,  etnatatiliain  terram  trans- 
ibant  :      ignis    retinebat  in  aqua  ij 
vim  fuam ,  aqua  exftinguendi  vim 
oblita.       Rurfum  flammac  a  mor-ac 
talibus  animantibus  calcatae ,  earum 
carnes  non  conficiebant ,   nee  im- 
mortalis  cibi  glaciale  genus,  liqua- 
tu  facile,  liquefaeiebant.     Etenimii 
per  omnia  ,  Doinine,  populumtu- 
um  amplirkafti,  ac  decorafti,  ne- 
qne  commififti ,  vt  non  ei  omniet 
tempore  ade^fes  et  loco. 


ECCLESIASTICVS, 

SIVE 

SAPIENTIA    IOSVAE 
SIRACHI  FILII. 

Quae  funt  inclufa  bis  duabusnotis  (.)  non  in  omnibus  exftant  grascis 
exemplaribus.  Neque  tamen  id  vbique  notauimus ,  pracfertim  vbi 
eadem  latine  exftant. 

INTERPRETIS    GRAECI    PRAEFATIO. 


Q 


VVM  multa  nobis  et  ma- 
gna  per  legem  atque  vates 
aliosque ,  qui  illos  fecuti 
funt,  tradita  fint,  propter 
quae  laudandi  funt  Israe- 
lite, eruditionis  ac  fapientie nomi- 
a  ne  :  quumque  non  folum  lectores 
ipfos  oporteat  do&os  euadere,  fed 
etiam  externis  posfe  ftudiofos  et  di- 
a  cendo  et  fcribendo  vtiles  esfe,  auus 
mens  Iofua,  quum  fe  legis  et  vatum 
aliorumque  patriorum  librorum 

d)Sodomkx.    «)Loti. 


lefrioni  multum  addixisfet,  etin 
his  magnum  progresfum  fecisfet, 
adductus  eft  et  ipfe,  vt  aliquid  co- 
rum  ,  quae  ad  eruditionem  ac  fapi- 
entiam  pertinerent,  conferiberet, 
vtftudiofi,  et  qui  fe  his  dedidisfent,  4 
multo  plus  ad  legitime  viuendum 
proficerent.  Vos  igitur  exhor-  J 
tor,  vt  cum  beneuolentiaetatten- 
tione  legatis ,  ac  veniam  detis ,  fic- 
ubi  videbimur  circa  interpretatio- 
nem  elaborando,  vim  quorumdam 
verbo. 


Cap.  f . 


ECCLESIASTICVS. 


701 


5  verborum  non  adfecuti.  Non  e- 
nim  eamdem  vim  habent  eadem, 
quae  fuo  modo  hebraice  dicuntur, 
quuuiinalienam  linguam  translata 

7fuerint.  Neque  vero  folumhaec, 
fed  alia  quoque,  vt  ipfa  lexetora- 
cula,  ceterique  libri,  non  parum 
intereft ,  vtnun  fua  lingua  dicantur. 

8  Igitur  anno  regis  Ptolemari  Etier- 
getae  duodequadragefimo  quum  ve- 
nisfem  in  Aegyptum ,  ibique  com- 
moratus ,  non  mediocris  eruditio- 
nis  exemplar  reperisfem,  in  primis 
opera;  pretium  duxi ,  ftudinm  ali- 
quod ,  et  laborem  ad  interpretan- 

pdumhimclibrumadhibere.  Mul- 
tum  autem  et  vigilantiae  adhibui, 
etinduftri*,  eo  f emporis  fpatio ,  vt 
ad  finem  perduclus  liber  ederetur, 
vtque,  quivellentin  exfilio  ftudiis 
operam  dare ,  ii  componendis  mo- 
ribus  ex  lege  viuerent. 


CAPVT    I. 

Origoffipimti*.     Qui  ea  donentur. 
lationis  dettflatio. 


Simu- 


l  f~\ Mnis  fapientia  a  Domino  eft, 
I     let  penes  eumdem  eft  perpe- 

%  ^~*  two.  Arenam  maris,  et  plu- 
uiae  guttas ,  et  faeculi  dies  quis  enu- 
meret  ?  Altitudinem  caeli ,  et  terrse 
latitudinem,  et  pelagi  L.  profun- 

3  dum  quis  demetiatur  ?  G.  £t  fapi- 
entiam  Z.Dei  omnia  exceilentem  G. 

4  quis  perueftiget?  Prima  omni- 
um creata  eft  fapientia ,  et  prudens 

5  intelligentia  ab  aeternitate.  I,  Sa- 
pientiae fons  eft  fupremus  Dei  fer- 
mo,  etadituseiusdem  a  tenia  prae- 

gcepta.  G.  Sapientiae  radix  cuide- 
te&a  eft  ?  eius  calliditatem  quis  no- 

7  uit  ?  L.  Sapientiae  difciplina  cui 
detecla  patefadtaque  efl  ?  aut  quis 
eius  tarn  multiplicem  viaui  nouit  ? 

g  G.  Vnus  eft  fapiens ,  L.  creator  o- 
mnium  fupremus,  omnipotens,  et 

j  rex  potens,  G.  valde  terribilis , 
fedens  in  folio  fuo  Dominus,  L.  et 
10  dominans  Dens.  G.  Is  earn  L.  fan- 
do  fpiritu  G.  creauit ,  vidit,  enu- 


merauit ,  L.  et  menfus  eft.  G.    Hac  1 1 
omnia  opera  fua  mortalesque  o- 
mnes  pro  fuamunificentia  perfudit, 
eamque   fui   amantibus  fuggesfit. 
Domini  met  us  gloria  eft,  etglori-ia 
atio,  et  voluptas,  et  corona  laetitiae. 
Domini  metus  mentem    dele&at,  13 
voluptatemque  ,  et  gaudium,    et 
longum  aeuum  prxbet.      Metuenti  14 
Dominum  bene  erit  ad  extremum, 
isquetum,  quum  obibit,  inueniet 
g  rati  am.      L.  Amor  Dei  praeclara  r> 
eft  fapientia ,  quam  qui  intuentes 
viderunt ,   ii  vifam ,   et  ex  ipfius 
amplitudineagnitam  diligunt.    G.16 
Sapientiae  caput  eft  Deum  metuere, 
eaque  cum  ridelibus  vna  in  vtero 
creatur,  L.  et  cum  le6Hs  feminis 
graditur,  etcumiuftis  et  ridelibus 
agnofcitur.      Domini  metus  fcita  17 
eft  religio.      Religio  mentem  cu-  ig 
ftodit,  iuftamquereddit,  et  volu- 
ptatem  gaudiumque  praebet.      G.  19 
Ea  apud  homines  fempiternum  ie- 
cit  fundamentum ,  eorumque  fo- 
boli  concreditur.      Sapientiae  ple-ao 
nitudo  eft  metuere  Dominum ,  ea- 
que homines  fructibus  fuis  exfatu- 
rat :     fuam  domum  omnem  fuis  21 
deliciis,  et  cellas  prouentibus  re- 
plet,  quod  vtrumqueDeimuneris 
eft,  ad felicitatem  pertinens.     Sa-  i% 
pientiae  corona  eft  Domini  metus, 
pacem  germinans ,  et  falutarem  in- 
columitatem ,  cuius  amatores  glo- 
ria abunde  exhilarat.      Scientianiaj 
et  prudentiae  cognitionem  depluit 
fapientia,  et,'capesfentes  fe  gloria 
extollit.      Sapientiae  radix  eft  me-  24 
tuere  Dominum:rami  autem  grand- 
aeuitas.      L.  Sapientiae  cellis  inert  25 
intelligentia ,  fcitaque  religio :  fed 
fontibus  inuifa  eft  fapientia.      G.  26 
(  Domini  metus  peccata  depellit,  et 
quamdiu  praefens  eft ,  iram  arcet. ) 
Non  poteft  homo  iracundus  abfol-  i*r 
ui ,  vtpote  quum  eius  ad  furore m 
procliuitas  fit ei ruinae  causfa.    Ad  ig 
tempus  tolerat,  qui  patien9  eft ,  et 
poftea  exoritur  ei  laetitia.    Ad  tern-  20 
pus  fua  vtrba  fupprimit,  et  eius 

pru. 


70» 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  i.  2. 3. 


prudentia  multorum  oratione  prx- 
aodicatur.      Infapientixcellisrepo- 

fifa  eft  intelligentia :  fed  fonti  inui- 
a ,  fa  eft  pietas.      Sapientiam  li  cupis, 

exfequere  prxcepta ,  et  Dominus 
aa  earn  tibi  fuggeret.    Sapieniia  enim 

et  ertiditio  Domini  nietus  eft,  eique 

accepra  fide9  eft  et   manfuetudo. 

Ne  efto  in  Domini  metum  contu- 

max,  neueeum,  fiquareeges, 
3*aditocordeduplici.  fNc  fiinula- 
^ttoreftoapudora  hominum,  etda 
3   operam,  ne  teipfum  tuislabrisex- 

tollas ,  ne  cadas,  et  tibi  ip(i  dcdecus 

confles,  detegatque  arcana  tua 
3? Dominus,  et  te  palam  vulgo  deii- 

ciat,      quod  Domini  metum  vere 


33 


diam.  L.  Qui  Dominum  reuere- 1 
mini ,  eumdiligite,  et  vobis  illu- 
ftrabunturanimi.  G.Contempla- 1: 
mini  prifca  fxcula ,  et  confiderate, 
ecquis  Dornino  fidem  habuerit,  et 
fuerit  fruftratns,  aut  quis  in  eius 
metu  perftiterit ,  et  defcrtus fuerit : 
aut  quis  cum  inuocauerit ,  quern  il- 
le  defpcxerit.  Nam  clemens  et  1: 
mifericors  Dominus  peccata  condo- 
nat,  et  adticrfo  tempore  dcfendit, 
L.  omni unique  tutator  eft,  quiei 
vere  ftudent.  G.  Vx  mentibusi- I* 
gnauis ,  L.  fceleflisquc  labris ,  G.  et 
manibusremisfis,  etimprobo,  du- 
abus  L.  in  terra  G.  viis  gradient!. 
Vxdisfolutx  mcnti,  quae,  quia  ft-  if 


^non  fusceperis,  fed  animumfrau-    dcinnonhabet,  ideonon  protege- 
dis  plenum  habueris. 


CAPVT    II. 

Incitatio  ad  tnjuanvnitatem ,  conflantiam, 
fidem  ,  fpcm ,  JiuUium  ,  pleuttm  ,  preca- 
tioncs. 

■p^Ili,  fi  domino  Deo  feruire  ad- 

Ki  grederis ,  L.  retinc  iuftitiam  ac 

■*-   religions  in,  et  G.animum  tu- 

.  urn  ad  res  aduerfas  para.      Habe 

redtem  mentem,  et  dura.Z.Prxbe 

aurem,    fcitaquc    verba    pcrcipe. 

a  G.  Kt  ne  inciudonis  tempore  trepi- 

3  da'to.  L.  Sustine  patientcr  Deum,  G. 

eiadhxreto,  ncue  defcifcito ,  vtad 

.  extremum amplified  is.    Quidquid 

4tibicontigerit,  libenter  accipe.  L. 

Dolorem  tolera :  G.ct  in  adflicHonis 

_  tux  vicisfitudine  patiens  ello.  Nam 

5  et  aurum  igne ,  et  homines  acce- 

pti  adflicYionis  furnace  probantur. 

*  Fidem  habe  Deo ,  et  tibi  fubueniet, 

reaisinfifte  viis,  etin  illo  fpem 

habeto.      L.  Eius  metum  retine, 

I  et  in  eo  confenefce.      G.  Qni  Do- 

minumreueremini,  exfpettate  eius 

mifericordiam,  et  ne  defledtfte,  ne 

cadatis.      Qi»  Dominum  reuere- 


'  mini,  ei  fidem  habete,  etmerces 
1o  veftra  non  intercidet.     Qui  Domi- 
num reueremini ,  fperatebona,  et 
xtcrnam  voluptatem  ac  mifericor- 


tur.      Vx  vobis,  quiamififtispa-  tf. 
tientiam,  L.  relidiisque  re&is  viis, 
in  prauas  diuertiftis :      G.  ecquid  v 
facietis,  quum  Dominus  in  homi- 
nes inquiret  ?      Qui  Dominum  re- 1 
uerentur ,  non  funt  in  eius  dicla 
contumaces :  et  qui  emu  amant,  e- 
iiis  vias  tenent.       Qui  Dominum  15 
reuerentur,  eius  fauorem  quxrunt : 
et  qui  eum  amant,  eius  lege  corn, 
plentur.     Qiii  Dominum  reueren-  ac 
tur,  mentes  fuas  componunt,  et 
animos  i Hi  fubmittunt.      Qiii  Do-  %  \ 
minuin  reuerentur,  eius  prxcepta 
exfcquuntur,  et  donee  ipforum  il- 
lerationem  habeat,  tolerant.    Di-aj 
centes :  nifi  refipuerimus ,  G.  inci- 
demus  in  maims  Domini ,  non  in 
manus  hominum.      Quanta  enim  4j 
eius  eft  maieftas,  tanta  eft  et  raifc- 
ricordia.  L. 
*- 
CAPVT   nr. 

Erga  parentes  carita*.     Que  prouentant  bo- 
na ex  hoc  rt. 

SApientix  filii  ccetus  iuftorum  g 
eft ,  et  eorum  genus  obedientia 


et  cantas.      G.  Sententiampa-» 
tris  audite,  nati,  et  fie  agite,  vt 
feruemini.   Dominus  enim  patrem  3 
liberisdecorauit,  etmatris  fenten- 

tiaaa 
f%  ne  « spud  »U°<  laudato,  quum  Uteiot  in  tc  criminat 


Cap.  3. 4. 


ECCLESIASTICVS. 


703 


4  tiam  in  liberis  fanxit.  Qui  patrcm 
obferuabit,  peccata  expiabit,  L. 
et  ab  eis  fefe  continebit ,  ac  intei'im 

5  orans  exaudietur.  H.  Et  qui  ma- 
trem  fuam  honorat,  perinde  eft, 

6ac  fi  thefaurum  comparet.      Qui 

Eatrem  obferuabit ,  liberis  delecta- 
itur,   quumque  fupplicabit,  ex- 
7audietur.        Qui  patiem  honora- 

8  bit ,  viuet  diu :      et  qui  Doininum 
audiet,  matremfuam  recreabit,  et 
parentibus  fuis,  tamquatn  dorm- 
s'nis,  fcruiet.      Et  re  et  verbis  L. 

cumomnipatientia,  G.  honora  pa- 
trem  tuum ,  vt  ipfe  tibi  bene  prece- 

lotur,      L.  eiusque  faufta  precatio 

1 1  perpetuo  maneat.  G.  Patris  enim 
faufta  precatio  ftabilit  liberorum 
domos:    matris  vero  imprecatio 

Ufundituseas  diruit.  Noli  ex  tui 
patris  dedecore  tibi  gloriam  quaere- 
re :  nee  enim  tibi  gloriae  eft  patris 

•3  dedecus.  Nam  hominis  gloria  ex 
eius  honore  patris  eft ,  et  probrofa 

14  liberis  eft  mater  infamis.  Fili, 
fubueni  tuo  patri  in  eius  feneclute, 
neue  ei  acerham  vitam  reddito, 

15  et  0  fenfibus  fuerit  aiienatus,  igno- 
fee,  et,  ne  eum  non  honores ,  fum- 

16  ma  ope  caueto.  Nam  adhibit  a  in 
patrem  beneficcntia  non  tradetur 
obliuioni ,  quin  tibi  aduerfum  pec- 

I7cata  conftruetur:  In  tuis  rebus 
aduerfis  recordabitur  tui,  vt  per 
ferenitatem  gelu,    fie  refoluentur 

18  tua  peccata.  O  quam  impiuseft, 
qui  patrem  deferit  ?  et  Domino  ex- 
fecratus ,  qui  matrem  fuam  irritat  ? 

9  Fili,  res  tuas  comiter  transige,  et 
hominibus     probis     cams    eris. 

,0  Qiianto  maior  es ,  tanto  te  magis 
fubmitte ,  et  a  Domino  gratiam  in- 
ibis.  Multi  quidem  prxftantes  funt, 
et  illuftres :  fed  modeftis  patefiunt 

I  arcana.  Nam  magna  eft  Domini 
potentia ,  et  a  modeftis  honoratur. 

a  Maiora  ac  difficiliora  tuis  viribus 

3  ne  quaere  aut  fcrutare.  Quae  ti- 
bi L,  a  Deo  G.  praecepta  funt,  ea  fan. 


6le  meditare ,  L.  nee  in  multis  eiu* 
operibusefto  curiofus.G.  Non  enim 
tibi  opus  eft,  vtoculis  tuis  arcana 
fpectes.      Qu«e  ad  tua  negotia  non  44 
pertinent ,  fuperuacuo  curare  noli : 
Nam  plura  tibi,  quamprohumanoij 
captu,  monftrata  funt.      Multos  e-  a<$ 
nimfuadecepitvanaperfuafio,  eo- 
rumque  mentes  labefa&auit  opinio 
praua.   (Pupulis  orbus  lumineca- 
rebis ,  itaque  fcientiam ,  cuius  [ex- 
pers  es,   ne  profitere. )      Durusj^ 
animus  tandem  malo  multabitur,  et 
qui  periculum  amat,  in  eo  peri- 
bit  L.      Animus  duabus  viis  ingre-  28 
diens,  fuccesfibus  carebit ,  etmala 
mens  in  eis  ofFendet.  G.      Durus  aj 
animus  laboribus  grauabitur,  et  im- 
probus   peccata    peccatis    adiicit. 
Perfuafionis  fuperborum  nullum  39 
eft  remedium ,  (  eorumque  gresfus 
conuellentur.)    Nam  in  eis  radices 
egit  ftirps  nequitiae.      Prudentum  3  [ 
animus  fententias  excogitat ,  et  au- 
ditorumauris  s  cupiditas  eft  fapien- 
tum.£.      Sapiens  et  intelligens  a-  %% 
nimus  a  peccatis  fe  abstinet  et  in  iu- 
fte  factisfeliciter  verfatur.      G.  Vt  33 
ardentem  ignem  reftinguit  aqua, 
ita    peccata    expiat    beneficentia. 
Qui  gratiam  refert,  *  memor  eft  fu-  34 
turi,  ita  vt  fi  quando  labatur,  adrai- 
niculum  inueniat. 

CAPVT    IIIL 

In egenos LenignitM ,  modeftia,  (aritaftmu 
feruordia. 

Fili,  pauperemvic"rune  defrati- , 
dato,  neue  oculos  egenos  dif- 
ferto.      Efurientem  hominem  a 
ne  contriftato ,  neue  quemquam  in 
eius  inopia  irritaueris.        Irrita-^ 
tumanimum  ne  infuper  turbato, 
neue  indigenti   donare    difterto. 
Supplicem  adflidtum  ne  repudiato,  - 
neue  a  paupere  vultum  auerteris. 
Ab  egente  oculos  ne  auerteris,  neue  ^ 
locum  hominidederis  deteftandi  te. 
Nam 


l)  eft  id  quod  cupiunt.     h)  (\  bi  profpick  in  fu tu  rum, 
huic  libcnier  fubuenirnu». 


Nam  qui  non  eft  inaMtus, 


704 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  4. e 


. 


6  Nam  fl  te  ille  exacerbato  animo  de- 
teftatus  fuerit,  exaudiet  eius  preces 

7  eius  creator.  Pracbe  te  L.  paupe- 
rumG.  ccetui  amabilem,  L.  ani- 
mumque  tuum  feniori,  G.  etopti- 

8  mati  caput  fubmitte.  Prxbe  an- 
rem  pauperi  non  grauate  L.  Fun- 
gere  officio  tuo,  G.eique  amice  et 

J>  comiter  refponde.  Libera  eum, 
cui  fit  iniuria  ab  co,  quiinfertin- 
iuriam :      neue  paruum  animum 

10  habeas  in  iudicando.      Efto  pupil- 
lis  vt  pater ,  et  eorum  matri  pro  vi- 

1 1  ro :    et  eris  Supremo  pro  filio,  qui 
te  plus  amabit,  quam  tua  ipfius  ma- 
la ter.    Sapientia  filios  fuos  extollir, 

fuique  ftudiofis  fubueuit,  L.  et  iu- 


G.  Quiim  cftaliquisde-z^ 
cohi- 


adferat. 

fendendus ,    orarionem  ne' 
bueris  (neue  tuam  celaueris  fapi- 
entiam,     quum   fit    illuftranda.) 
Nam  ex  fermone  verbisque  lingua:  xg 
cognofcitur  fapicnfia,  aceruditio, 
L.  etprudentia  ,  et  fcientia,  et  do- 
clrina  ex  oratione  prudentis ,  etex 
iuftis  operibus  firmitas.      G.  No-l$ 
li  vllo  modo  contradicere  veritati, 
quin  te ,  fi  quid  per  imprudentiam 
falfum  dixeris,  *  pudeat.    Ne  vere-  3c 
cundare  tuum  peccatum  confiteri. 
'  Ne  obnitere  contra  fiuminis  ag-31 
men:  neue  te  homini  ftulto  fub- 
ftraueris.       Potentis  perfonae  ra-3« 
tionemne  habeto,  ad  mortem  vs- 


1J  ftitiae  yiam  prxit.  G.      Earn  qui  a-    quedecertaproveritate,  L.  et  vel 


mat,  vitam  amat:  et  qui  ei  inuigi- 

Mlant,  voluptate  refercientur.    Ea 

potitus,  gJoriamconfequetur :     et 

quocumque  iucrit,  fonunabit  Do- 

15  minus.       Hanc  qui  colent,  «  fano 

miniurabunt,  et  eius  amatorcs  a- 

16 mat  Dominus.     Sapiencix  qui  ob- 

ediet,  gentes  iudicabit:  quique  ei 

operam    dederit,    tuto    habitabit. 

17  Si  fe  fiduinprxftiterit,  earn  posfi- 
debit,fuisque  poiteris  hereditariam 

18  relinquet.       Ea   quidem  primum 
Ip cum  eo  aget  oblique,      eique  mc- 

tutn  ac  formidinem  iuctitiet,  et  cum 
fua  difciplina  torquebit ,  donee  e- 

aoius  animo  fidem  habeat.  Dein- 
de  vbi  eum  fuo  iure  tentauerit, 
rurfus  recta  adgredietur  via,  ex- 

»1  hilarabitque,  et  ei  arcana  fua  de- 
teget,  /..  eumque  fcientia  et  iuflitiae 

•aprudentialocupletabit.  G.  Quod 
fiaberrauerit,  eum  deferet,  et  in 
cafum  perraittit,  L.  fili.     G.  Obfer- 

»3  ua  tempus,  et  caue  malum,  neue 
te  de  temetipfo  L.  verum  dicere  G. 

&4pudeat.  Nam  alius  pudor  pecca- 
tum adfert,  alius  gloriamgratiam- 

»5  que  conciliat.  Ne  perfonaram 
habeto  rationem ,  fi  tuam  falutem 

a^amas:  neueG.  L.  alterumi<a  ve- 
rearis ,  vt  ea  res  tibi  detrimentum 

#)  Dei  facerdotes  erunt ,  hoceftbeati. 


cum    vitae  periculo  contende  pro 
iuftitia ,  G.  et  dominus  Deus  pro  te 
L   contra  tuos  inimicos  G.  propu- 
gnabit.        Ne  lingua  audax,  facilis  33 
autem  ignauus  et    remisfus   esto. 
Ne  esto  domi  tuac  quafi  quidam34 
leo ,    neue  cerebrofus  domefticos 
contunde,  L.  aut  fubditos  opprime. 
G.  Nemanum  habeto  ad  accipien-3j 
dum  porreclam,   ad    reddendum 
contractor». 

CAPVT    V. 

Nulla  fpes  in  opibiu  collocanda ,  neqtit  «»r- 
talium  potentia. 

Oli  tuas  fpe&are  facultates,ne- 1 
ue  tibi  ad  vitam  fatis  esfe  co- 
gitaueris :  L.  nihil  enim  prod- 
erunt,  turn  quum  ad  fupplicium 
depofceris.      G.  Noli  tux  libidinig 
aut  viribus  obfequi,  animi  tui  cupi- 
ditatibus  obfequendo,neue  te  L.  ita 
potentem  esfe  G.  cogites ,  vt  fis  in- 
fuperabilis.  Nam  te  vindex  Domi- 
nus vlcifcetur.       Ne  dixeris  nihil  3 
tibi,  quamuis  peccaueris,accidisfe  : 
Dominum  enim  esfe  Ientumatque4 
placabilem: is vero tenon  finetim- 
punitum.       Ne  fecurus  esto,  pec-  j 
cata  peccatis  addendo :       neue  fie  6 

cogites, 
k)  neiinpudencer  ncga,  fed  verccunde 


N 


fatcre.     /)  effreni  ftultiti*  non  magis  obniti  poteft  qium  flumini 


Cap.  j.  5. 


ECCLESIASTICVS. 


70J 


cogites,  eum  pro  faafingulari  de- 
mentia tuis  tot  peccatis  esfe  veni- 

7  am  daturum.  Qiium  enim  abeo 
et  mifericordia  proficifcatur,  et  ira, 

g  in  nocentes  incumbit  faeuitia.  Ne 
cun&are  ad  Dominuin  redire,  neue 

;  diem  ex  die  ducas :  nam  ex  im- 
prouifoprodibit  ira  Domini,  itavt 
negligendoperdaris,etvltionistem- 

3  pore  pereas.  Ne  fpe6ta  facilitates 
iniuftas :  nihil  enim  tibi  pfoderunt 

I  turn,  qmtm  ad  pcenas  peteris.  Ne- 
quequoiibet  vento  ventila,  neque 
qualibet  femita  gradere ,  tamquam 

ibilinguis  improbus.  In  tua  certa 
fententia,  L.  viaque  Domini,  et  fci- 
entia  G.  firmus  esto,  etvnusesto 
fermo  tuus ,  L.  verbaque  pacata  at- 

S  que  iufta  fint  tibi  familiaria.  G.  Et. 
to  et  ad  audiendum  celer ,  et  ad  re- 

jfponfum  reddendum  tardus.  Si 
rem  tenes ,  alteri  refpondeto :  fin 
minus,  os  tuum  manu  comprimito, 
L.  neindo&o  fermone  turpiterca- 

(piaris.  G.  In  fermone  et  decus 
ineftet  dedecus,fuaquehomini  lin- 

>gua  ruinae  eft.  Cane,  L.  fi  tuam  vi- 
tamamas,  G.  ne  calumniator  vo- 
cere,  neue  tua  lingua  infidieris. 
Nam  quum  furem  comitetur  pu- 
dor ,  bilinguem  fequitur  L.  pceni- 
tentia,et  G.  grauisfima  vituperatio : 
et  £.  calumniatorem  odium,  inimi- 

!  citiae,  atque  infamia.  G.  Nihil  tan- 
tum  tantillumue  imprudenter  age. 

CAPVT    VI. 

Bilingues.    lnfotentei.  Manfuttudo. 

NOli  ex  amico  inimicu*  fieri. 
Nomen  enim  malum ,  pro- 
brum,  et  dedecus  feret  talis 
improbus  bilinguis.  Ne  teipfum 
extollito  in  animi  tui  confilio,  ne  te 
tuus  animus  a  quafi  taurus  quidam 
discerpat ,  tuaque  folia  depafcat, 
etfru&us  perdat,  teque  tamquam 


t)  vtfolenttaurivaftare|ftirpes 
que  libere  impcrabit ,  tibi  ea  rationc  a'dulaj». 
nancifcuur.    d)  cos. 


aridam  L.  in  filuis  G.  arborem  re- 
linquat.     Nam  improbus  animus  4 
eumperdit,  aquohabetur,  etini- 
micorum  ludibrio  exponit,  L.  ac 
in  impiorum  fortem  deducit.    g. 
Suaucgutturmultosfibiconciliata- j 
micos,  L.  et  mitigat  inimicos,  G. 
linguaque  diferta  multum  parat  ad- 
fabilitatis.      Pacatos  habeto  roul-6 
tos,  confiiiaricsverovnumdemil- 
le.    Si  amicum  paras ,  periclitatio-  7 
ne  parato,  et  ne  ei  cito  credideri». 
Eft  enim  aliquis  amicus,  dum  ipfi  g 
opportunum  eft,  qui  in  tuis  rebus 
aduerfis  non  perfeueret.     Eft  ami-  o 
cus,  qui  ad  inimicitias  et  bellum 
transferatur,  tuumque  probrum  de- 
tegat.    Eft  et  amicus  menfarum  fo- 1  o 
cius ,  qui  in  tuis  difficultatibus  non 
maneat.      Rebus  quidem  tuis  fe- u 
cundis  erit  alter  tu,et  in  tuos  dome- 
fticos  b  vtetur  libertate.       Quod  fi  1  % 
fueris  deie&us,  erit  tibi  contrarius, 
feque   tno    confpeftui  fubtraher. 
Ab  inimicis  tuis  teipfum  fepara ,  et  { 3 
ab  amicis  caue.        Fidus  amicus,  1  * 
firraum  pracfidium :  eum  qui  inue- 
nit,  thefaurum  inuenit.      Amicum  |- 
fidelem  nulla  res exxquat,necvllum 
L.  auri  argentiue  G.  pondus  eius  fi- 
dei  dignitatem  aequiparat.      Fidus  ,$ 
amicus falutaris medicina eft,  L.et 
immortal itas :  G.  quern  quidem  in- 
ueniunt,  qui  Dominumreuerentur. 
Qji  Dominuin  reueretur,  «.recta  ij 
vtitur  amicitia ,  adeo  vt  fitille  tam- 
quam alter  idem.      Fili,  ab  ineun- |g 
te  aetate  expete  difciplinam,et  vsque 
ad  canos  fapientiam  inuenies.      E- 1 9 
am  quafi  arans  aut  ferens  adito,  et  e- 
ius    bonos    frudus*    exfpe&ato. 
Namineiusopere  paullulumlabo-i0 
rabis,  et  breui  eius  vefcere  prouen- 
tibus.    Ea  eft  indocilibus  perquam  %  I 
afpera ,  nee  in  ea  manent  excordes, 
quippequx  tarn  rigida  fit  eis,  quam 
eft  rfprobator  lapis,  ita  vt  earn  abii- 

cere 
t)  fiquid  inte  peccauerinc,  obiurgabit»  eis* 
c  )  vctum  amicum  Dei  raunerc 


Vy 


7cxS 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  6*. 7. 


3,1  cere  non  cun&entur.  Eis  enini  fa- 
juemia' nomine  eft,  neque  nuiltis 

2 :  eft  perfpkus.  Audi,  fiii,  et  fenten- 
tianiraeamadmitte,  nec  confilium 

a4meum  repudia.  Infere  tuos  pe- 
des in  eius  compedes ,  et  coilum  in 

»5  numellam.  Earn  fubiecto  himie- 
ro  tuo  porta,  neue  cius  grauare  vin- 

0,6  cula.  Ad  earn  toto  animo  accede, 
totisque  viribus   vias    eius  tcne. 

37Veftiga  et  quaere,  et  tibi  cognofce- 
tiir,  qua  tu  potitus,  ne  earn  1  clique. 

28  ris.  Ad  extremum  enim  rcquie- 
tem  eius  inuenies,  tibique  ea  verte- 

ao  tur  in  voluptatem ,  et  erunt  tibi 
eius  compedes  pro  valido  pr*fidio, 
L.  folidoquc  timdamento :  G.  et  nu- 

ac  mellx  pro  auiic~tu  honorifico.  Eft 
enim  aureo  comta  mundo ,  eiusque 
vincula  funt  textum  hyacinthinum. 


Domino  principatum   pete,  ncc  a 
rege  fedem  honorificam.      Neque  J 
te  apud  Dominum  excufa,  L.  vtpote 
qui  mentes  norit,  G.  neque  apud  re- 
gem  fapientiam  ostenta.      Ne  flu-  <S 
de  iudex  fieri ,  ne  f  iniurias  fcrre 
non  posfis :  ne  forte  potentis  perfo- 
nam  vcritus,  g  integritati  tuae  labem 
imiras.    No  pccca  in  ciuitatis  mul-  7 
titudineni,ncue  te  in  turbam  praeci- 
pita.     Pcccatum  ne  iterando  con-  8 
catenato,  ne  vnum  quidem  impune 
laturus.       Nc  cogitaueris ,  fupre-  9 
mum  Deum  tua  quamlibet  muiu 
mimerarefpectiirum,  et  libamina 
acceptnrum.      Ne  fisanimi  pufilli  11 
in  tills  precibus ,  neue  benigne  fa- 
cere  omiferis.      Hominem  animil 
argritudine  laborantem  ne  deride- 
to  \h  eft  enim,  qniet  deprimat,  et 


VinCUld  I'.illl  l_.\iuill  iijm»i:ui'i»«i.  -  7j  _  .  - 

a  1  Ea  pro  amichi  honefto  veftieris ,  et    euehat ,  L.  Dcus  ammaduerfor.  (j. 
4    c~n!L. .\~..~;nA„rnc     Si.%u%.    Neauid  fallum  machinare  contra 


32  feftae  COronae  loco  induens.    Si  vo 
lucris,  fili,erudieris:  etfi  animnm 

33  adhibueris ,  cautusfies.  Siliben- 
ter  audtcris,adipiicere  prudentiam: 
et  fiaiuempraebueris,  fiesfapiens. 

34  In  feniorum  ccetu  verfare,  et  ft  quis 
g5fapienseft,  huic  te  adiunge.      O- 

nincni  diuinum  fermonem  audire 
36velis,  nectefcitadi&afugiant.    Si 

quern  videris  intelligence™ ,  ei  in- 

uigilato,  eiusque  forium  gradus  tuo 
37pedc  terito.       De  Domini  praece- 

ptispiorfus  cogita,  eiusque  man- 
33  data  adudue  meditare.        Is  tibi 

inentcm  confirmabit ,  cupientique 

tibi  fapientia  dabitur. 


CAPVT    VII. 

Malefcium  damn  a  turn,  ambit  io,  vans  gloria, 
ynendiuium.  Cufiodicnde  fii*.  Cottiux 
non  reptidianda.    Libera/itm. 

'  Ala  ne  facito,  ne  te  malum  in- 
uadat:  abstine  ab  iniulli- 
tia,  etrecedenta  teL.mala. 

3  G.  Fili ,  ne  fere  in  fulcos  iniuftitiae, 

4  ne  feptuplum  inde  metas.      Nec  a 


Nequid  falfum  machinare  contra  1 
fratrem  tuum ,  neue  quid  tale  faci- 
to in  amicum.      Noli  vllo  modo  1 
mentiri :  nam  mendacii  frequenta- 
tio  nihil  adfert  boni.        In  fenio- 1 
rum  ccetu  ne  garrito,  nec  eamdem 
rem  in  tuis  precibus  iterato.       La- 1 
boriofum  opus  ,  etconditam  a  Su- 
premo   agriculturam  ne    oderis. 
Ne  teipfum  ad  improborum  ccetura  1 
adgrega:   animum  tuum  multum 
fubmitte:      memento,pcenam  non  r 
abfuturam  diu :    nam    impiormn 
fupplicium  ignis  eft  atque  vermes. 
Amicum  rei  quamuis   excellentis  1; 
causfa  ne  permutato,  nec  germa- 
nuni  fratrem   vel  auro   ophirio. 
Sapiente  bonaque  vxore  ne  excide,  r 
L.quam  Domini  metuentem  forti- 
tus  (is.  G.  nam  eius  L.  pudicitiae  G. 
gratia  pluris  eft,  quam  aurum.    Ne  a< 
male  traclaueris  famuluin  fideliter 
operantem,    aut   feipfum  impen- 
dentem  mercenarium.        Bonumai 
famulum  animo  carum  habeto ,  ne 
eumlibertate  defraudaueris.    Suntai 
tibi  pecora ,  ea  curato :   et  ft  tibi 

funt 


O  nomine  non  re  notaeft.  f)  iudex  eorumodiisetiniuriisobnoxiuseft,  quo» 
condemnauerit.  j)  iniquam  fenrentiam  feras.  h)  potcft Deus  ct ilium deri- 
fn  n  extollcre ,  et  te  deriforem  deprimcte. 


Cap.  7.  p. 


ECCLESIASTICVS. 


707 


funt  vtilia,  maneant  tibi.  Sunt 
tibinafi,  eos  doceto,  eorumque 
ceruicem  a  pueris  fleciito.  Sunt 
tibi  filiac ,  earum  corpus  obferuato, 
nee  eis  hilarem  vultum  praebcto. 
Eloca  filiam ,  et  magnum  opus  per- 
egeris,  eteamviroprudentitradi- 
to.  Vxorem  habes  ex  animi  tui 
fententia,  neeam  repudiaueris,  L. 
neque  te  inuife  credideris.  G. 
Toto  corde  patrem  tuumhonora- 
to ,  ncue  matris  *  dolores  obliui- 
fcere.  Memento .  te  per  eos  na- 
tum,  non  posfe  eisparetngratiam 
ireferre.  Toto  animo  reuerere 
;Dominum,  et  facerdotes  eius  fu- 
fpice.  Totis  viribus  diligecrea- 
torem  tuum,  neue  facroseius-mi--  bus 
niftros  defcrueris.  Dominumve-  mitte 
rere,  et  facerdotes  honora,  eisque 
fuam  portionem  tribue,vt  tibi  prae- 
:eptum  eft ,    primitias,  piacularia, 

Iiorredtitios  armos ,  luftrales  vicli- 
nas,facrorumque  primitias :  turn 
>auperibus  manum  porrige,  vt  per- 
*ec~ia  fit  tua  L.  Itberalitas  ac  G.  mil- 
lificentia.  Grata  eft  apud  mor- 
ales omnes  largitio:  frnemortuo 
jiiidem  Iiberalitatem  denegaueris. 
\Te  deesto  plorantibus ,  L.  quo  mi- 
ius  eos  confolere :  G.  et  cum  lugen- 
ibus  lugeto.  Aegrotum  vifere  ne 
>igrere :  nam  ob  talia  cams  eris. 
n  omnibus  tuis  negotiis  memen- 
0  exitus  tui,  et  numquam  pec- 
abis. 


distraxit  ac  G.  deprauauit.       Ne4 
pngnacumhomine  linguaci ,  neue 
eius  *  ignem Unguis  confercito.  Ne  - 
coliude  cum  indoclo,  ne  dedeco- 
rentur  maiorestui.      Ne  conuici-* 
urn  dicito  homini  abimprobitate 
recedenti :  memento  ,  nos  omnes 
esfeincrimine.    Hominemineius- 
fene£hite  ne  fpernito    ctenim  ex 
nobis  funt,  qui  confenefcurit.      Ob  g 
inimicumtuum  mortuum  ne  gau- 
deto,   memor   omnes  obire  nos. 
NeomittitoL.  fenumG.  fapientum0 
fermones ,  et  in  eorum  verfare  fen- 
tentiis.      Nam  ab  eis  difces  L.  fapi-  io 
entiam,  fcitamque  G.  dodVrinam, 
et  commode  minifirare  magnati- 
Senum  fermones  ne  praeter- 
didicerunt  enim  ipfi  a  patri- 
bus  fuis :     Itaque  ab  eis  pruden-  £» 
tiam difces,  et  tempeftiue  refpon- 
fum  dare.      Ne  incende  carbones  ,~ 
improbi ,  L.  eum  arguens,  G.  ne  e- 
ius  L.  peccatorum  G.  ignea  flamma 
conflagres.        Noli  contumeliofo  .  -■ 
non  adfurgere ,  ne  quafi  infidiato- 
rem  corpori  tuo  colloce9.    Ne  mu- .  * 
tuato  homini,  te  potentiori,  quod  fi 
mutuauerisj    pro  amisfo  habeto. 
Ne  fideiubeto    fnpra   vires  tuas:(£ 
quodfi  fideiusferis,  esto  follicitus, 
perinde  ac  fohiturus.      Cum  iudi- 1- 
ce  ne  litiga:  nam  fecundnm  eum 
fiet  judicium.      Cum  audace  iter(g 
ne  facito  ,  ne  tibi  fit  grauis :  nam 
ipfe  arbitratu  fuo  aget ,  et  tu  fimul 
per  eius  amentiam  peribis.      Cum  j  „ 
iracundo  pugnam  ne  commiferis, 
neue  cum  eo  deferta  peragraueris : 
nam  fanguinem  pro  nihilo  ducit : 
etvbiaberit  auxilium,  profternet 
te.    Cum  ftulto  confilium  ne  inito : 
nee  enim   rem  coivinere  porcrit. 
Coram  alieno  nihil  arcani  feceris: 
nefcis  enim ,  quid  defignaturus  fit. 
Vlli  homini  menteni  tuam  ne  ape- 
ri,  ne  tibi  falfamreferat  gratiam, 
L.  contiiciumque  faciat.  G. 

Y  y  x  CAPVT 


CAPVT    VIII. 

'atitndttm  a  content tone ,  apotente.  Alien» 
malis  non  gaudendtim.  Senecl*  reueren- 
tia.  Non  cum  indict  disceptandum.  Ta- 
cittirnitai. 

E  pugna  cum  homine  potente, 

ne    in   eius  manus  incidas. 

Ne  contende  cum  locuplete 
omiuejiiete/praepondcret.  M11U 
>s  enim  perdidit  aurum ,  et  argen- 
lm,  G.  etiamque  regum  inentes  L. 

I  quos  te  geftandoet  pariendo  pertulit.     k)  Q^dlithoc,  vide  quae  in  10b  4. 
fcriplimuJ. 
cendo. 


/)  fua  automate  a pectinia  fupcrcc,    m)  loquaciutem  contiadu 


708 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  p.  io. 


CAPVT    IX. 

Maledicentia  damnata.  Quanta  a  ftminit 
pericu/a,  Cauendum  a  muliere  marita. 
Vtteru  amiciti*  prtflantia. 

I  y^Oniugi ,  quam  complecleris, 
I       ne  obtre&ato,  neue  contra  te- 
^""'lpfiim  malam  difciplinam  do- 
aceto.       Vxori  animum  iiium  ne 
eddicito,  ita  vt  poteftatcm  twain  fu- 
perfcandat,    L,ad   tuutn  dedccus. 
aG.  Merctricanti  mulieri  ne  occur- 
rito,  nc  forte  ineiuslaqueosinci- 
4  das.     Fldicinam  ne  frequentato,  L. 
neue  auriito ,  G.  ne  eius  capiaris  ar- 
e  tibus.     Virginem  ne  coutew;plare, 
nccatibi  crimini  fitet  detrimento. 
<5  Senilis  animum  tumn  ne  addicito, 
r.eL.ettect  G.  tuam  perdas  here- 
r  ditatem.        Ne  circumfpice  per  vr- 
1  bis  vicos ,  ncc  per  cius  infrequen- 
gtialoca  vagarc:      auerte  a  mulie- 
re forrnofa  oculos,  necalienam  con- 
r,templare  pulchritiidinem.        Mu. 
Jieris  pukhritudine  multi  decepti  ' 
funt,  atque  ex  eaamor,  vt  ignis, 
Iftexardefcif.      L.  Omnis  impudica 
mulier,  quafi  ftercus  in  via,  abo- 
mnibus  pncrercumibub  conculcabi- 
l,tur.    Multi mulieris  aliens?  facicin 
admirati,  nequamfa5H  funt :  collo- 
quium cnini  illius  quafi  ignis  exar- 
,4defcit.    G.  Cum  marita  muliere  o- 
i-ranino  ne  fedeto.      L.  Neue  cum 
eainconuiuioadcumbito.  G.  neue 
vino  comniercium  cum  ea  habeto, 
ne  forte  ad  earn  tuus  inclinet  ani- 
mus, atque  itaadfectu  tuo  prolaba- 
j.risinpernicieni.       Amicumvete- 
rem  ne  deferito : '  nam  recens  ci  par 


ens  mortis  tiniore  dubius.      Quod  i 
fi  ad  eum  accesferis ,  ne  dclinquito, 
ne  tibi  vitam  adimat.      Cognofcca 
te  per  medias  meare  pedicas ,  etper 
vrhium  pinnas  ingredi.      Pro  vi-a 
rili  alios  explorato ,  et  cum  fapien- 
tibus  confultato,  cumque  pruden- 
tibus  colloquia  conferto,  etdeSu. 
premi  lege  tuus  fit  omnis  fcrmo. 
Viriboni  fiiu  tibi  conuiuac,  et  in  a 
Domini   metu    fit   tua  gloriatio. 
De  manu  artificum  laudatur  opus,  a 
et  de  oratione  fua  populi  guberna- 
tor ,  L.  et  de  prudentia  fenilis  ora- 
tio.  G.      Formidolofus  eftinciui-2 
tate  linguax  homo,  et  temerarius 
oratione  fua  inuifus  eft. 


CAPVT    X. 

Populorumfapicns  reclor.  A  Ioua  morta/ium 
jelicitM  ,  wiin/'ueiuJo.  Vnde  [uperbi*  ca- 
put. Supoburum  boflit  Ioua,  Mala,  Q- 
Jttwa  </:nt  pyogenics. 

REclor  fapiens  populutn  fuurn  j 
docet,  et  prudentis  principatus 
cftordinatus.      Qualis  populi  4 
reclor  eft ,  talcs  et  eius  minifiri :  et 
qualis  eft  vrbis  gubtrnator,  tales 
funt  omnes  cius  incolae.      Rex  im- » 
peritus  perdit  fuum  populum,  et 
potentum  prudentia   frequentatur 
vrbs.      In  Domini,manu  terrae  po-  a 
teftaseft,  quiei,  quern  expedit,  op- 
portune prarficit.      In  Domini  ma-  e 
nu  eft  hominis  profperitas,  idem- 
que   fuam  litteratorum    perfonis 
gloriam  tribuit.    Vllam  obiniqui-^ 
tatemalterineirafcere,  neue  quid. 


Inui- 


I -non  eft.      Vinumnouum,  amicus    quam  per  iniuriam  facito 

fa  et  Domino  et  hominibuseft  fu- ' 
pcrbia,  et  vtrique  iniufta  facinora 
auerfantur.      Propter  iniurias  e-g 
nim,  et  contumelias,  etfraudepar- 
tas  opes,  regnum  ab  aliaadaliara. 
gentemtransfertur.    G.  Namaua-j 
ro  nihil  eft  fceleftius,  °  nihil  eft  ini- 
quius,  quam  amare  pecuniam :    is  if 
enim  etiam  animam  venalem  ha- 

bet, 

n)  intecituns.     •  )  Quod  hie  interpofuum  crac»   quid  terra  fupctbit  ct  cini« ,  id 
♦ranspofuimw. 


nouus,  fi  inueterauerit,  idcumvo- 

jgluptatebibes.      Improbi glorias  L. 

ctopibusG.  ne  inuideto:  nefcise- 

nim,  quis  fit  futurus  eius  exitus. 

I-Improborum  profperitas  tibi  ne 

placeat:  memento,  eosnonesfead 

«orcum  vsque    pcenas  euafuros. 

IgProculabestoab  homine,  qui  po- 

teftatem  habet  interficiendi,  ct  non 


V.-' 

:Su. 

H 


Cap.  to.  f  r. 


ECCLESIASTICVS. 


7°5> 


bet ,  L.  quippe  qui  in  vita  P  omnem 
humanitatis    affectum   abiecerit. 
L.  Oinnis  potentatus  breuis  vita  eft ; 
languor  prolixior  grauat  niedicum. 
G.Longum  morhum  pr-mdit  medi- 
cus ,  et  hodie  rex ,  eras  raorietur. 
Quid  terra  fupcrbit  et  cinis  ?  quum 
monui  hominis  hereditas  ferpen- 
tes  fint ,  et  beftiae ,  er  vermes.    Su- 
perbiae  caput  eft,  hominem  a  Do- 
mino deficere ,  et  animum  a  crea- 
tore  fuo  auocare :     nam  peccati  ca. 
put  eft  fuperbia ,  et  qui  ea  prxditus 
eft,  nefaria  defignat ,  L.  donee  tan- 
dem euertatur.  G.      Propterea  de- 
turpat  Oominns  faftus  L.  malorum, 
G.  eosque  euerrit  ad  extremum. 
Solia  L.  fuperborum  G.  principum 
deturbatDominus,  eorumque  lo- 
co manfuetos  collocat.     Superba- 
rum  gentium  fttrpem  exftirpat  Do 
minus ,  et  pro  eis  humiles  gloriofe 
plantat.      Gentium  regiones  euer- 
tit  Dominus ,  eteas  ex  terra  fundi- 
tus  abolet.      Ess  tollit  atque  per- 
dit ,  et  eorum  memoriam  ex  terrls 
aufert.      L.  Superborum  memori- 
am Deus  aboiet,  et  memoriam  re- 
Jinquit  eorum ,  qui  funt  animo  mo- 
defti.      G.  <t  Nee  hominibus  fuper 
bia ,  nee  furiofa  ira  generi  mulie- 
rum  creata  eft.      Honefta  proge- 
nies eftjfeilicet  hominis  progenies : 
honefta  progenies  eft ,  fcilicet  Do- 
minum reuerentes.      Turpi  s  pro- 
genies eft ,  fcilicet  hominis  proge- 
nies: turpis  progenies  eft,  fcilicet 
quipraecepta  violant.      Certa  pro- 
genies funt,  quireuerenturDomi- 
num ,  et  honefta  planta,  qui  eum  a- 
mant.  ( Turpis  progenies  funt,  qui 
legem  negligunt:  vana  progenies, 
qui  prseeepta  violant. )      Inter  fra- 
tres,  qui  eis  praeeft,  honorabilis  eft : 
et  qui  Dominum  reueretur ,  apud 
r  ipfum.  Ne  defic iat  imperium,  ob- 
ftat  Domini  nietus:  duritia  vero 


nil 

Kill 

t 


et  fuperbia  imperium   amittitur. 
Etdiuitis,  etilluftris,  et  pauperis  4 j 
gloriatio  esfe  debet  Domini  nietus. 
Nee  prudentem  pauperem  non  ho- 16 
norari ,  nee  L.  diuitem  G.  impro- 
bum  honorari  aequum  eft,      Sum-  xj 
mates  ct  gubemarores  et  potentes 
honorantur :  fed  eorum  nullus  ma- 
ior  eft  reuerente  Dominum,      Sa-af 
pienti  feruo  ltheri  feruiunt ,  et  vir 
prudens  L.  ae  docilis  G,  quuni  do- 
cetur,  nonfremit;  Z.etimperitus 
non  honorabitur.      G.  Ne  vere-a9 
cundare  opus  tuum  facerc,    neue 
/  ita  gloriofus  esto  difficili  tempore. 
Prarftat ,  qui  operator,  et  omnibus  3a 
abundaf ,  qua.ni  qui  gteriofus  eget 
viclu.    Fili ,  manftJetudineperfo.  31 
nam  tuam  honeftato ,  et  ei  pro  eius 
dignitase  honorem  conciliato.  Pec-34 
cantem  contra  fuam  ipfius  perfo- 
namquis  excufet?   aut  quis  fuam 
ipfius  vitam  infamantem  uonoret? 
Pauper  ob  fcientiam  I.  religionem-  33 
que  G,  fuam :  diues  ob  fuas  diui- 
«as  honoratur:      qui  vero  bono- 34 
ratur  in  paupertate,  quango  magis, 
fi  esfet  in  diuitiis  ?   et  qui  infamis 
eft  in  diuitiis,  quanto  foret  in  pau- 
pertate magis .? 


CAPVT    XL 

SapientU  virtue  ac  btnefkia.  louanx  ma- 
iefltis.  In  tenaces.  Omne  bonum  a  Deo. 
Cauendum  a  malefico.  AlteuM  quant* 
ferat  bofpiti  damna. 

SApientia  humilium  caput  extol- 1 
lit,  et  eos  inter  optimates col- 
locat,     Ne  virum  ob  eius  pul-  4 
chritudinem  laudaueris :  ne  homi- 
nem ob  eius  formam  abhorrueris. 
Quum  volucrum  minima  fit  apis,  3 
eius  fru&us  dulcedinis  prima*  te- 
net.      In  amietu  veftium  neglo-A 


riare ,  nee  quum  in  honore  es ,  ef- 
ferarh :  nam  L.  *  foSius  Suprcmi  G. 
Y  y  3  Do- 

p)  G.imefHna  aut  vifcerafua:  locum  puto  deprauatum.  q)  alienadeb  resfeab 
hominis  natura.  r)  fefcicet  Dominum  honorabilis  eft,  /)  abopere  Ihorrens, 
quafi indignum  fit  tua gloria.  1)  pericvlum  eft»  a«telllsd«pi»n»it»  vtfolet 
fuperbos. 


•MO 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.li.lt. 


Domini  opera  mirahilia  funt ,  L.  ct  dem  habe  Domino,  et  in  Iabore  tuo 

gloriofa ,  G.  et  occulta ,  L.  ignota-  perfeuera :       nam  Domino  facile 

que  G.  eius  facia  apud  homines,  eft  cito  repente  difare  pauperem. 

5Multi  tyranni  fedenmt  humi,  et  Domimis  fauore  fuo  ad  pioruin: 

non  nemo  prarter  opinionem  dia-  merccdem  L.  feftinat,  G.  breuique 

$demageftauit.    Multi  potentes  ma-  tempore  fauoretn  fuiim  germinat 


:- 


gnam  fubierunt  infamiam,  ct  ho-    «Ne  dixe;is,vquiscft  vfusmei, aut 
norati  in  aliorum  manus  traditi    quxnam  mihi  deinceps  eriint  bo- 
Priu  quam  exploraueiis,    na  ?       Neuedixeris ;  fatis  nabeo,5 


"t  funt 


ne   reprehend:    cognofce    prius,    nmltaque  posfidco,  ct  quid  dein 
j  deinde  L.  iure  G.obiurgato.    Ante-    ceps  in  vita  mali.  pariari      Bono- 
quamaudieris,  nerefpondc,  neue    rum   tempore   ne  immemor  csto 


j.  medios  fermones  interpclla.  De 
re,  quae  tua  nihil  iiv.ereft,  ne  con- 
tende,  neuc  in  improbnrum  iudi- 

jocioconfic!c.  Fili,  ne  labbrearnul- 
ta  congererc  :  fi  enim  abundaue- 
ris  non  ertl  innocen- ;  et  fi  perfc- 
cutuj  fueris,  non  adfequeris :  ne- 

11  quefiaufugeris,efFugks.      Eft,  qui 


malorum ,    et   maloruui  tempore 
memento  bonorum.        Facile  eft  J 
eium  Domino  obitus  tempore  ho- 
mini  digna  faftis  prxmia  foluere. 
Temporis   dirfieuitas  oblimoncral 
adfert  deliciarum,  et  in  hominis 
interitu  eft  eius    operum    patcfa 
etio.      Ante  obitum  neminem  bea- 


. 


iaborat,  et  moliatur,  et  fatagat,  qui    turn  dixeris ,  atqjte  ex  fuis  natis  co-  '■ 

latamen  tanto  magis  indig^t      Eft    gndfeitur  vir.     Ne  quemuis  ho- 3 

tardus  etopis  indigus,  viribusque     miucm  domum  tuam  introducito : 


djfiitutus,  qui  tamer,  in  panperfate 
ijabundat,  eumque  Dominus  be- 
nignis  refpidtoculis,  et  ex  humi- 
litate  a^tollit  et  eius  caput  cxcala- 
mitac  euehit,  i'a  vteumfpcc*hm- 
te  admirentur  multi ,  Z..Deifmque 
T^rrrdicenr.  G.  Bona  et  mala,  vita 
et  mors,  paupertasctdiuiti*  a  Do- 
mino proficifcuntur.      A  Domino 


'5 


nam  multae  funt  malitiofcrum  in.' 
fidi.r.  L.  Vt  enim  cructant  prse- 
cordiafcetidorum,  vtque  G.  capta 
perdix  coniicitur  in  caueaui ,  L. 
et  vt  caprea  in  laqueum:  ita  fti. 
perbi  animus ,  tamquam  fpecula- 
tor,  cafum  obferuat.  Nam  bo- 3; 
na  in  mala  conueifcns  infidiatur  et  *< 
laudabiiibus  labcm  iufert.      Vtexj- 


jtc  n  fipientiaac  fckntia,  legisque    .vnaG.  ignis  fcintilla  fitmultapru- 


j,  turn  caritas  et  bene  tnora- 
i<5  a  vita,      (Scekrofis  cognata  funt 

error  et  tenebnc:  et  qui  fibi  p!a- 

centin  vitiis,  in  prauitateconfenc- 
i<2  faint. )      Domini  li' cralifas  per- 

manet  piis,  eiusqucfauor frliciter 
1  0  pji-petr.a'ur.      Eft,  qui  diligentia 

ettenacitate  difefcat,  cuius  merce- 
jpdis  conditio  caeft,       quod  duni 

fe  naelum  esfe  quietem  dicct ,  et 
20 nunc  fuis  epulaturum  bonis ,      ne- 

frhis  quod  tempus  venturum  fit, 

relinqi'et  aliis  ea,  et  morietur. 
21  Mane  in  condiiioue  tua,  et  in  ea 

verlare,  ac  in  o'pere  tuo  confenefce. 
2sImproborum  ia#a  nc  .giirare;  fi- 


na,  I.itaabvno  maliciofofitmul-  \ 
tus  fangui-» ,  G.  et  improbus  homo 
fanguini  infidiatur.      A  maleiico,  $ 
(fabricatnr  enim  mala  )  caueto,  ne 
tibi  notam  inurat  aeternam.      Alie-J 
nmn  in  conuibernium  admitte,  et I 
teturhis  euertet,  ac  tuisipfiusbo. 
nis  priuabit. 


CAPVT    XII. 

Kan  ttmtre  ktr.eficia  conferenda.     Liberal't» 
ttiA.    Amiau  catHi.     Cum  iniviico  cauti- 

1 1  benefacis,  cognofce,  cui  facias, 
,  et  L.  multam  G.  inibis  tuisbe- 


s 


nefactis  gratiam. 


Piis  bene?  a 
facito, 


»)  nequr  pauttfrri  calatnitofo  dafperarula  eft  melior  fot{\m* ,  nrquc  fortunatonon 
mctuentlus cjfus.  x )  Q^id agam  ?  aucquaudo  dglinam  csfc mifet  i 


Cap.  12. 13. 


ECCLESIASTICVS. 


711 


facifo,  et  L.  magnum  G.confeque- 

re  praemium,  fi  non  ah  ipfis,  at  a  Su- 
3  premo.      Non  furit  bona  perfeue- 

ranti  in  mails,  et  egemibus  non  lar- 

gicnti,  L.  quum  Supremus  impro- 

bosodiohabeat,  et  refipifcentium 
\  mifereatur,     G.  largire  pio ,  et  ne 

fubueni  improbo :  benefac  inopi, 

et  ne  impio  largire:  quin  eumvi- 

€i\\  prohibc,  neue  ei  largire ,  ne  te 
|;  per  ea  opprimat.     Nambistantum 

malorum  confequere,quantumcum- 

que  bonorum  in  eum   contuleris: 
Jfiquidem  Supremus  improbos  odit, 

et  impiis  pcenas  irrogabit,  quosin 
grauisfimi  fupplicii  diem  referuat. 

Largire  bonis,  neue  improbis  fuc- 
curre.  Nee  fecundis  rebus  dignofci- 
tur  amicus,  nee  aduerfis  latet  inimi- 
cus.  Secunda  hominis  fortuna  eius 
inimici  dolent :  aduerfaetiam  ami- 
cus abscedit:  inimico  tuo  nmnquam 
credideris:  nam  quale  aerugino- 
fum  aes ,  y  talis  eft  eius  malitia.  Et 
quimuis  fefe  deiiciat,  ac  fubmisfe 
gerat ,  aduerte  animum,  et  ab  illo 
caue,  et  erisei  perinde,  -cqui  fpe- 
culum  exterfens,  cogndFce^que, 
eum  ?andem  *  non  aerugtnofum. 
Eum  apud  teipfmn  ne  ftatueris, 
ne ,  te  euerfo,  in  locum  tuum  fub- 
eat.  Eum  tibi  ad  dextram  ne  col- 
locaueris ,  ne  tuam  conetur  occu- 
pare  fedem,  tandemque  di$a  mea 
recognofeas,  et  te  mea  verba  re- 
mordeant.  Quis  mifereatur  in- 
cantatoris  a  ferpente  icti ?  aut  vl- 
Iius ,  qui  ad  beftias  accesferit  ?  iti- 
dem  etiam  eius,  qui  hominem  im- 
probum  adierit ,  feque  eius  pecca- 
.tis  admifcuerit .?  Vnam  horam 
tecum  in  ftatu  iufto  permanebit : 
quod  fi  nutaueris,  non  durabit. 
Labris  quidem  fuauibus  vtetur  ini- 
micus ,  et  multum  garriet ,  et  te- 
cum bella  oratione  aget,  et  ocu- 
lis  illacrimabit :  fed  mente  delibe- 
rabit  de  te  in  foueain  praecipitand© : 

qui 

\y)  fimularionetegitur,  vt  ss  snigine.    x.)detcfia  fimulattonis  jtrugine.     *)  vtc- 
tucineMpIebilicrudelirate.    *)  Loquitur  defalk  Vn\t9t  it  «JUO  f»pra  cap.*. 
I  *)  Hancfentcntiamnon  jaielligo, 


quod  fi  tempus  fuerit  naclus,  a  non 
explebitur  fanguine.      Mala  fi  tibi  17 
acciderin%  eum  ibi  priorem  te  re- 
peries:      atque  is  opitulari  fe  fi-  rg 
nvdans,    tibi  calcem  fupplantabit. 
Caput  fuumquasfabit,  etmanibus  19 
plaudet,  et  multa  garriet,  et  perfo. 
nam  fu am  mutabit. 


C  A  P  V  T   xin. 

Quis  patiperi  cum  locupltte  fit  vfivs.  loua 
cumprimu  co/cudm.  In  audat.es.  Cura- 
rum  violentia  quanta. 

QVi  picem  tangit,  contamina- , 
furea:  et  qui  cum  fupei'bo 
communicat,  fit  eius  fimilis. 
Grauius,  quam  pro  te,  onus  ne  fub- 1 
iueris,neue  cum  potentiori  teaut 
ditiori  communica.      Quid  com- , 
municet  olla  cum  aheno  i  in  quod 
fi  offcnderit  ea,  confringettir.    Di-4 
ues  etiam,   quum  fecit  iniuriam, 
minatiir :  pauper  etiam,  quum  pas- 
fug  eft  iniuriam,  ftipplicet  oportet. 
b Si  vtilis  eris,infeiuiet  tibi :   fin  e-  - 
gebis,  deferette.    Si  haaebis,  vig 
uet  tecum,  teque  exinaniet,nec  ipfe 
laborabit.     Egens  tui  te  decipiet,  _ 
tibi  arridebit,  fpemque  dabit ,  et 
pulchre  adloquetur.      Ecqua  tibi  g 
re  opus  eft?  inquiet:  fed  te  parafi- 
tandoturpiterilludet,  donee  te  bis- 
que terque  exinaniat,  et  ad  extre- 
nium  etiam  irrideat.        Poftea  te 
fpeclabit,  et  deferet,  et  caput  fuum 
aduerfum  te  quasfabit.      Z.  Sub-Q 
mitte  te  Deo ,  et  eius  manus  exfpe- 
&a.      G.  Cai:e  ne  mente  fallaris,  t_ 
aut  amentia  tua  adfligaris.    L.c  No- 
li humilis  esfe  in  fapientia  tua ,  ne 
depresfus   in  ftultiam,  feducaris. 
G.  Aduocatus  a  potente,  fac ,  vt  re- ., 
fugias,  et  tanto  te  nugis  aduoca-. 
bit.      Ne  ingere  te,neiepe!Iari»: 
neue  procul  abfifte,  netradaris  ob-   3 
liuioni.      Ne  ftude  eum  eo  collo- 
Yy   4 


:  1 


71» 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  13. 14. 


qui,  neiiepluribus  eius  verbis  c  re- 
de: multo  enim  fernione  tentabit 
te,  et  quafi  adridens  arcana  ttia  ri- 

15  mabitur.  Immifericors  -'  obferua- 
bit  L.  tua  G.  verba ,  nee  a  Ix dendo 

l6"et  vinculis  abstinebit.  Obferua, 
et  diligenter  operainda,  vtaudias, 

^  7  nam  in  periculo  verforis.  L.  At- 
que  ill i s  auditis  verbis,  fimula  Co. 
mnum,   et   tamen  vide  et  vigila. 

1 8  Per  omncm  vitain  tnam  ama  De- 
um,   et  ad  falutcm  tuam  inuoca. 

*9G.  Orane  animal  fui  fimilediligit, 

*Oet  omnis  homo  altcrum :  deni- 
que  omnia  animalia  cum  fuo  gene- 
re  congregantur,   et  fui  fimilibus 

»1  coniunguntur  homines.  Quid 
commune  lupocumagno?   fie  im- 

*»  probo  cum  pio  :  qu.t  pax  hyznx 
cum  cane?  quae  pax  diuici  cum  pau- 

»3pere?  vt  prneda  leonum  filuellres 
afini  funt  in  faltibus,  ficdiuitum  pa- 

*4bula  pauperes.  Vt  in  lifa  fuper- 
bo  humilitas,  ita  inuifuseftdiuiti 

*>  pauper.  Dines  nutans  confirma- 
tur  ab  amicis :    at  humilis  lapl'us 

46infuper  ab  amicis  repellitur.  Diui- 
tis,  li  deliquerit ,  nuilti  funt  adiuto- 
res ,  qui  etiam  nefaria  locutum  de- 

I7fendant.  Humilis, fideliquit,etiam 
obiurgatur:(i  docle  verba  facit,  non 

*8  datur  ei  locus.  Diuite  loqucnte,  fi- 
lent  omnes ,  et  eius  orationem  ad 

l£  nubila  extollunt:  pauper  fi  loquitur, 
dicunt :  quis  ifte  eft .'  quod  fi  oifen- 

30  dcrit,eum  etiam  euertunt.  e  Bonae 
funt  diuitix,  quibus  L.  confeia  G. 
non  ineft  improbitas :  etniala  pau- 

31  peras  in  impiorum  domibus.  Ho- 
minis  cor  eius  vultum  mutat,  modo 
ad  lactitiara,  modo  ad  mxrorem. 

32  Cordis  indicium  in  rebus  profpe- 
ris  eft  vultus  hilaris,  et  laboriofe 
cogitationes,  fententiarum  com* 
mentatio  eft. 


CAPVT     XIIII. 

Felix  rjHiJit.  Auariiit  niferia.  Erg»  /e-  1 
u&m  graliluJo.  Sapientif  bcatitat.  Sd'  i 
pientic  U.udcs. 

1~^Elix  homo ,  qui  nee  ore  delin- 1  [ 
"1  quit ,  nee  peccati  dolore  angi.  \ 
-  tur.  Felix, /quern  fuus  non»| 
damnat  animus,  quique  fua  fpe  1 
non  excidit.  Hominem  fordi-  3 
dum  non  decent  diuitia:,ethomini 
inuido  quorfum  pecuniae?      Qui 4 


defraudando  fuo  genio  L.  iniutle 
G.  congerit,  aliis  congerit, ciusque 
bonis  luxuriabuntur  alii.      Quii-J 
pfe  Gbi  mains  eft,  cui bonus erit ? 
quum  ipfe  fuis  rebus  non  oblecte- 
tur?    Qui  fibimet  inuidet,  eone-  6 
monequioreft:  atque  hoc  eft  eius 
malignitatis  premium,      Quod  (17 
bene  facit,  dolens  L.  nolenique  G. 
facit.  et  tandem  malignitatem  fuam 
patefacit.    Ncquameft,  oculis  quig 
inuidet, vultum  auertit,  et  homines 
defpicit.    Auari  oculus  nulla  con-9 
ditione  expletur,et  maligni  iniqui- 
ta>  eius  animum  tabefacit,     Mali-  ic 
gnus  oculus  in  pane  inuidus,  etiu 
fuamenfaindigens       Fili,  proeo,  II 
quod  habes,  benefactibi  ipfi,  et  Do- 
mino  munera   dignelibato,     me- n 
mor,non(ardaturam  mortem,  nee 
tibi  ftatum  fati  tempus  esfe  decla- 
ratum.     Antequam  ubcas,  amico 
benefac ,  cique  pro  tuis  facultatibus 
fubminiftra  atque  largire.    Ne  ca- 14 
reto  fuaui  tempore,    neu  te  bo-   i 
nae    cupiditatis  fors  prjeterfugiat. 
Nempe  tuos  labores  aliis,  etaegre  1$ 
quarfita  fortis  diuifioni  relinques. 
Da  et  accipe ,  animumque  fanclum  16 
habe  L.  Ante  obituni  tuum  exerce 
liberalitatem :    G.  nee  enim  eft  a- 17 
pud  inferos   alimentum  quaeren- 
dum.    Omne  animal  veftis  more  if 
veterafcit :  eft  enim  ab  omni  aeter- 
nitate  fatale ,  mortem  obire.     Vt  19 
virentia  in  frondofa  arbore  folia  a- 
lia  decidunt,  alia  nafcuntur,    ita 

car- 

4)  in  Grzeo  eft,  non  obfermrw,  fed  malui  Latinumfequi,  cuius  aptioreft  ftn- 
tentia,  t)  nee  malx  funt  diuitiac,  fi  dines  fit  bonus  j,  aCvD&napaufercasjfipau- 
per  malu j.   /)  qui  non  eft  fioi  male confciu*, 


, 


Cap.  14. 1  J. 


ECCLESIASTICVS. 


?|J 


carnis  et  fanguinis  genus  aliud  obit,    mines :  non  improbi  vident :    ab. 1 
aliud  gignitur.    Omne  opus  putre-    eft  a  fuperbia  L.  doloque  G.  procul, 


fcens  deficit,  et  eius  audtor  poft  id 
discedit-  L.  Omne  vero  egregium 
opus  cuadet,  et  eins  au&orperid 
decorabitur.  G.  Beatus  homo,  qui 
fapienter  honefta  meditatur,  qui 
prudenteret  fancle  disputat,  qui 
iapientiae  vias  menteeogitat,et  ar- 


nec  eius  meminerunt  homines 
mendaces.  L.*  At  ve  races  per  eanl 
tantum  confequuntur,  vtvsquead  ' 
Dei  cognitionem  proficianf.  G.9 
Non  eft  honefta  laus  in  ore  impro- 
bi, quippe  quae  a  Domino  non  profi- 
cifcatur,,      Nam  L.  et  a  Deo  profi- to 


canaperpendit.     Infequere  earn  a    cifcitur  fapientia,  et  G.  perfapien 
tergo  tamqtiam  explorator,  et  in  e-    tiam  pronuncianda  laus  eft,  L.  quae 


iusinfidiare  djnerticulis.  Qui  per 
eius  feneftras  infpicit,  et  pro  fo- 
ribus  eius  anfcuhat.  Qui  iuxta 
eius  domum  diuerfatur,  et,(fixoin 
eius  parietibus  palo,)  propter  earn 
tabernaculum  fuum  collocat,  is 
L.  perpetuo  G,  verfabitur  in  diuer- 
lbno  bonorum:  fuos  natos  illius  tu- 
tels  committet  fub  eiusque  rarais 
deget ;  per  earn  ab  ardore  prote- 
getur,  et  in  eius  gloria  verfabitur. 


C  A  P  V  T     XV, 

Joue  rencrentia  bcatum  facient.  Sapienti/e 
ntuneia.  Laudatur  improbm.  Non  fce- 
lerttm  tiufior  loua,  tr*i.eptorum  obfer- 
uantiajulntark. 

QViDominum  metuit,rec"le  fa- 
cit :  et  qui  legem  tenet,  fapi- 
entiamcomprehendit,  ea- 
que  illi,  tamquam  L,  honefta  G.  ma- 
ter, occurrit,  et  eum  quafi  vxor  vir- 
go  ducta  excipit.  Haec  eum  L,  vi- 
tae  ac  G.  prudentiae  pabulo  pafcit, 
etei  L.  falutaris  G,  fapientiae  potio- 

fnem  bibere  dat.  Ea  firmatus  at- 
que  nixus  haudquaquam  labefacla- 

;  tur  ac  fruftratur.  Haec  eum  fupra 
alios  extolht ,  et  in  media  condone 
os  eius  aperit ,  L.  eumque  fapientiae 
et  prudentiae  fpiritu  replct ,  et  glo- 

Sriae  amiclu  veftit,  G.  Ei  volupta,- 
tem  et  lxtitiae  coronam  comparat, 

7  et  nomen  aeternum  conciliat.  Non 
earn  comprehenduns;  indociles.  ho, 


laus  vbi  in  ore  fideli  multa  eft,  G. 
Dominuseiadfpiraf.    Netedixe-1* 
ris£  au&oreDomino  deliquisfe:quae 
enira  odit,  facere  non  debes,     Ne** 
dixeris,te  ab  eo  deceptum  esfe:  *  nee 
enim  homine  eget  lmprobo.      O-  '3 
mne  nefas  odit  Dominus,  idque 
eum  retierentibus  carum  non  eft. 
Ipfe  L,  Deus  Cprincipio  quum  ere»  '4 
asfet  hominem,  eum  arbitrio  fui 
confilii  permifit.  L.     Adiecit  man-  *  5 
dataetpraeceptafua.     G.  Sipnece-1^ 
ptaexfequivolueris,et  fideliter  ac 
libenteragere,  L,  ipfa  te  conferua- 
bunt,    G.  Propofitus  eft  tibi  ignis* 7 
et  aqua ;  ad  vtrum  voles ,  manum 
tuam  porriges,       Homini  propo-*! 
fita  eft  vita  et  mors,  i.bonum  et 
malum,  G,  vtrum  ei  placuerit,  id  ei 
dabitnr.    Eft  enim  multa  fapientia  *9 
Dominus,  et  potentia  pollet,  et  o» 
mnia  videt  L,  fine  intermisfione , 
G.  et  conie&os  habet  oculos  in  fui*« 
metuentes ,  et  omne  opus  hominis 
cognofcit,      neque  cuiquam  irapie  21 
agere  prxcepit ,    neque  cuiquam 
peccandi  licentiam  dedit.    *  L.  Non  *» 
enim  vllo  omnino  infideli  et  ns* 
quam  rilio  ddectatur. 


CAPVT    XVI, 

Vaita  exfitiorxm  numero  gaudia,Ji  matt  Jfnt. 
Improborwn  cattn  dincrhninu  plentu.  In 
gigantes  lout  indignatio.  Clemens  et  ira- 
cundiu  Qeu*,  omnia  Koftent.  Opera  Dei 
mirtfica. 

Yy  s  Ne 

j)  Dominum  esfe  in  causfJi,  vt  tu  deUqueri»,  quum  dcHaquere  vetet.  h)  non  eft  eo- 
fum  fimilis,  cjui  impjobos  corrumpunt ,  vteerum  opera  faciant,  quod  volunt, 
0  fi  peccandi  lic-ntiam  dediifecpJ.asaens  si  qui  pwatcntjficw  placet  f  «lifilius» 
qui  eft  ei  di§o  «uriiens., 


7'+ 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  i6. 17. 


I^LTEopta  copiam  inutiliumlibe- 

>y  rorum,neue  impiis  Ixtare  fi- 

■*-  *  liis :  fi  multi  funt ,  ne  eis  dele- 

flare,nifiDomini  metu  pr.tditi  funt. 

a  Noli  coram  aut  vitae  con  fid  ere ,  aut 

g  multitudinem    fpectarc.      Pr.rftat 

enim  vnus  bonus,  quammilleim- 

4  probi ;    ct  fine  liberia  mori,  quam 

5  liberos  habere  impios.  Per  vnuni 
enim  prudeniem  frequeiuatur 
vrbs:i-improborum  vero  genus bre- 

6 ui  vacatur.  Mulra  talia  etoculis 
vidi ,  et  auribiisetianihisgrauiora 

"jaudiui.  In  improborum  ccetum 
incenditur  ignis,  ct  in  contumaccm 

8  geiuem  l" .-..■in  ira.  Implacabilis 
fuit  Dens  in  prifeqj  gigantes,qui  fil- 
ls infanis  viribus  deprauati  esfenf. 

9  Non  lis  pepeccit,  apud  quoscom- 
I  moiabatur  Lotus,  quosobeorum 
lofupcrbiam   abominaretur.      Non 

ell  mifertus  gentis  perditorum,  qui 
llhiib  peccatis  fnblatifunt,  atquc 
itaic;.enta  millia peditum ,  quia. 
nia.i  pe/tiaacucpnipirauerant,  ila- 
gelU:'.do,miferando,  cacdendo,  fa- 
nana'oque  Dominus  nuiericordia 
ia  caftigationeque  conieruauit.  Quod 
fi  vcl  vans  in  populo  contumax  luc- 
rit,  minim  hoc  erit,  fi  impune  fe- 
ret.  Eft  enim  eius  et  dementia  ct 
ira:  et  veniani  dare,  ct  irameftun- 
dere  poteft:  vt  magnae  dementia- , 
ita  et  magnae  feueritatis  eft :   pro 

13  fills  quemque.  fatfis  iudicat.  Nee 
rapinis  eftugiet  improbus,  nee  pii 

l4fruftra  crit  patientia.  Omni  be* 
nefiecntiae  locum  dabit.  Suis  quis- 
que  di~na  faclis  L.  ct  antea&x 
vitic  prudentia  G.  confequctur. 
(Dominus  Pharaoncui  ita  indura- 
uit,  vt  Pharao  euro  noncognofce- 
ret,  vt  ipfius  fortia  fa£ta  fubiedbc 
caelo  terras  innoteicercnt.  Omni 
rerum  nature  cius  elementia  nota 
eft,  adaniante  discreuit  iucem  fuani 

I-et  tenebras.)  Noli  ita  cogitarc: 
lateboDominum:    quis  mei  fupra 

l6meminerit?  inter  tot  homines 
nulla  erit  ruci  recordatio :    nam 

I)  Latinus'ftC)  a  tribus  impiis  dcfolatur. 


quannila  eft  mea  perfona  in  ira-  I 
menfitats  rerum?      Ipfum  etiam  I 
caelum,  cxlique  caelum  Dei,  profun-  | 
dumet  tclius,  etquaecumque  in  eis 
infunt,  eius  adfpe&u  commouen- 
tur,     limulque  montes,     et  tcrrae 
fundamenta,  eo  intuente,  trcmore 
concutiuntur,  quae  omnia,    nulla 
mente  digne  perfpici  qucunt,     L. 
quum  illi  perfpicuae  fintmentes  o- 
mnium.    G.  Eius  quidem  rationes  * 
et  impetus  ne  animo  quidem  com- 
prchendi  posfunt,  nedum  oculis 
ccrni  humanis,      etmaioreiuso- * 
perum  pars  occulta  eft.      Iuftttiae 
opera  quis  enuntiet.'  aut  quis  fus- 
tineat '.  nam  ita  rcmotum  eft  fatum, 
vt    omnium    inquifitio     fatifcat. 
Haec  fubmisfa  menscogitat:  at  in-  *5 
fanus  homo,  et  errans  ftulta  cogitat. 
Audi  111c,  nate,  ct  fcientiam  difce,  ct  *; 
mea  dicta  animaduerte:     expliea-^il 
bo  perpetuara  do&rinam,  exaetc- 
(jue  fcienttam  indicabo.    Cumra-iSj 
tione  fc.it  Dominus  principio  ope- 
ra fua,  etiisconditis,eorum  partes 
distribuit.    Ornauit  in  perpetuum 
opera  fua,  ct  eis  fua  manvi  ciusmo- 
di  principia  dedit,  in  alias  atquea- 
lias  aetatcs  duratura,  (vt  non  efu- 
riarrt,nec  in  fuis  operibus  defati- 
gentur,    aut   ab  ofiiciis  cesfent.) 
Non  infefta  funt  aliis  alia,  nee  vm-  »' 
quam  cius    imperium  detrec~rant. 
Deinde  intuitus  Dominus  terrain,  »8 
cam  fuis  impieuit  bonis,    ita  vte-afl 
i-  is  foluin  omnianimaliumgenere   I 
operiatur,  quorum  fiatineamdem    * 
reuerfio. 

C  A  P  V  T     XVII. 

Htminis  crea.'io  ,  vit*  definilio.  In  homi- 
ncm  dona  diutna.  Pamtentitun  faiu*.  lo- 
ut dementia.    II umani genet u  leuiim. 

DOminus  ex  terra  creauit  ho- 1 
minem,  rurfumque  redegit  in 
eamdeui.      Numeratos  dies  t 
et  tempos  eis  dedit,  eos  adimagu 
ncm  fill  conditos  fuis  viribus  in- 
duit, 


Cap.  17.  18. 


ECCLESIASTICVS; 


V$ 


■ 
si 

■ 
■ 

at 


duit,  et  eorum  mctum  omnibus 
incusfit  animantibus ,  ita  vt  beftiis 
aevolucribus  imperarent,  L.  crea- 
to  ex  ipfis  adiumento eorum  fimili. 
G.  Eis  indicium,  et  linguam,et  ocu- 
los,et  aures,  et  cor  dedit  ad  cogitan- 
dum.  (Sexto  loco»  mentein  quo- 
que  imperciuit,  et  feptimo  fermo- 
nem  operibus  fuis  explkandis.) 
Eos  prudenti  fcientia  repleuit,et  eis 
bona  malaque  demonftrauit.  Ad- 
iecit  ad  eorum  corda  fuos  oculos, 
eis  ope  rum  fuorum  magnificenti- 
am  ostendens.  (Eis  dedit  miracu- 
lis  fuis  gloriari  perpetuo,  vtpru- 
denter  enarrent  eius  opera,  et  eledti 
nomen  eius  fanctum  collaudent.) 
Addidit  fcienriam ,  legemque  vitae 
posfidendam  dedit,  (vt  femortales 
esfe  cognofcerent.)  Cum  eis  fa- 
dus  iniit  sternum,  et  eisfiu  iura 
inoniirauif.  Eius  et  glodx  ma. 
gnificentiam  fuis  viderunt  oculis, 
et  vocis  gloriam  audiuerunt  ami- 
bus,  iusfitque,  vt  omnenefas  ca~ 
uerent,  et  de  cuiusque  erga  alios 
officio  pnccepit.  Ei  Temper  patent 
eorum  mores,  nee  eius  oculos  la- 
tent. (Sed  omnes  homines  abine- 
unte  setate  malis  dediti  funt,  nee 
poteft  eorum  cor  ex  lapidco  fieri 
carneum.  Igitur  in  distribuendis 
totius  terrae  gentibus,)  fuum  cuique 
genti  duceui  praefecit :  fed  Israe- 
litam  fibi  pecuiiariter  defumfit, 
(quern  vt  primogemtum  difciplina 
educat,  et  lumen  caritstis  imperti- 
ens  non  deferit.)  Ergo  omnia  eo. 
rum  facia  tarn  ei  perfpicua  funt, 
quam  fol  :in  eorumque  mores  o- 
culos  habet  adfiduos.  Non  eum 
prstereunt  eorum  iniufte  facia, 
funtque  omnia  eorum  peccata  Do- 
mino perfpicua,  (Verum  ipffe 
quum  benignus  fit,  et  opificium  fu- 
um habeat  cognitum,  nee  abiicit 
homines,  nee  deferit,  vtquiparcat 
eis.)  Apud  eum  hominis  benefi. 
cemia  quafi  confignata  efi,  confer* 
uatque  cuiusqus  benign?  factunj3 

0  da  operam,  vt  beatam  fan&orum  v'nam 


tamquam  pupillam,  (eius  filiis  ac  fi- 
iiabtjs   dans    locum    pcenhentiae.) 
Pofiea  exfurget,  eisque  prxmia  fol-  •  9 
net,  et  in  fuum  cuiusque  caput  me- 
ritum  rependet.     Ceterum  pceni-1® 
tentibusconceditregresfum,  et  de- 
fetifcentes  hortatur  ad  patientiam, 
L.  eisque  fortcm  veritatis  deftina. 
ult.    G.  Redi  ad  Dominum,  et  pec-  *T 
cata  relinque:     ei  coram  fupplica,  »2, 
et  offenfam  minue :      propera  ad  a3 
Supremum,  (is  enim  teextenebris 
in  lucem  pads  adducet,)  et  ab  iniu- 
ftitia  recede,  et  nefas  odio  fummo 
profequere ,    L.  et  Dei  virtutes  ac  *4 
iuva  cognofce,  et  in  forte  propofita, 
et  fupremi  Dei  imploratione  ma» 
nens, / in  partes  concede  fxculi  fan-*5 
c"h*.    G.  Supremum  quis  laudabit1^ 
apud  inferos?  vt  viuiergratias  a- 
gentes?  L.  Neperfifte  inimpiorum 
errore :  ante  mortem  lauda  Deum. 
G.  A  mortuo ,  perinde  ac  fi  nullus 
esfet,  abeft  gratiarum  a&io:    vi-i? 
iius  et  fanus  Dominum  laudat,  Z.  et  18 
in  eius  mifericordia  gloriatur,G. 
quae  fane  Domini  mifericordia,  et 
erga  redeuntes  ad  ipfumplacabili- 
tas  permagnaeft.  Non  enim  inho- 
minibus  esfe  posfunt  omnia,  quippe  19 
quum  non  fit  immortale  genus  hu-r 
manum,  L.  quod  vitiorum  vanitate 
deleclatur.      G.    Quid  folis  luce 
fplendidius  ?    atqui  hare  quoque,  30 
nedum  vt  neqnifer  cogitans  deficit, 
caro  et  fanguis  L.  non  refellatur.  3 1 
G.  quum  iiie  fublimitatis  cacli  vir, 
tutem  perlufiret,  et  homines  omnes 
terra  fint  atque  cinis. 

C  A  P  V  T    XVIH. 

Joua  (empitevxu  omnium  conditor,  ittfltu,  vi~> 
(lor.  Heminu  ivfirmitM.  lout  maiefliH, 
f.c  virtiu  in  oaniOm  rebut.  Pruitentia, 
-jotti, fufpicio prudcutif.    La  luxnm. 

t~^\  Vi  fempiternus  viuit,  omnia  g 
\<%J  p3iitcr  condidit  Dominus, 
^-*>  folus  iuftus  h3bendus,  L,  ej 
jnanens  inuicnis  rex  in  perpetuum, 
G.  (Is  miindum  fuae  manus  palmo 
condiditj  cunftaque  parent  eius vo* 
luntati, 
confequau*, 


7t<5 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  18. 19. 


luntati,  quippe  qui  fua  potentia  re- 
gat  omnia ,  qux  in  eis  funt ,  facra 
a  disiungens  a  profanis.)  Cui  hoc  de- 

3  dit,vt  eius  opera  exponat  ?  Ant  quis 
eius  magnificentiam  perueftiget' 
Eius  ruagnitudinis  imperium  quis 

4  declaret  i  Aut  qnis  eius  elementiam 
5exponere  adgrediatur  .<'     Non  eft 

rainuere,  aut  augere,fed  ncque  per- 

6  ueftigare  Domini  miracula./»Quum 
abfoluerit  homo,  turn  incipiendum 
crit :  et  quum  deftiterit,  turn  dubi- 

7  tabit.  Qiiid  homo  ,  aut  qub  eius 
vfus  eft  \  quod  bonum,  quodue  eius 

%  malum  eft  ?  (Aetatii  hominis  nume- 
rus  eft,  vt  multum,  centum  anno- 
rum,  (  nee  villus  ex  omnibus  certus 
eft  obeundi  modus.)  Qjantula  eft 
aqux  gu'ta  e  mari,  aut  ex  arena  cal- 
culus, tantillum  funt  annimillcin 
9in'inita'etemporis.  Proptereato- 
lerat  eosDominus,  et  mifericordia 

to  fua  perfundit.  Videt  et  intclligit 
eoruni  L.  aniini  arrogantiam,  ac  G. 

II  perueditatem  csfe  malam  :  ideo 
mulra  vtitur  placabilitate ,  Z.eteis 

lavium  xquitatis  ostendit.  G.  Ho- 
minum  mifericordia  eft  aliorum  in 

13  alios :  Domini  vero  mifericordia 
eft    in    omne    coruorcum  genus : 


niam  confequere.     Antequam  ae-j 
grotes,  teipfum  continentia  doma- 
to,et  tempore  peccatorum  ostendc 
vitx  corre&ionem.     Noli  impedi-j 
ri,  quo  minus  votnm  tempeftiue 
exfohias,neue  P  tui  abfolutionem  ad 
mortem  vsque  differto,  L.  quoniam 
diuina  merces  aeterna  manet.     G.% 
Priusquam  vota  facias,  prarpara  te- 
ipfum, et  ne  esto,  quafi  qui  homo 
tentet  Deum.    Memento  irx  extre.  f, 
mo  tempore  futurx,    et  temporis 
fupplicii,quod?auerfo  vultu  irroga- 
bitur.      Recordare  tempus  famis,  %, 
tempore  vbertatis :    pauperiem  ac 
pcnuriam.tempore  diuitiarum.  '  A 
mane  ad  vefperam  mutatur  tempus, 
et  apud  Dominum  fubita  funt  o- 
mnia.     Vir  fapiens  femper  merait,  §», 
et^  peccatorum  tempore  deli&a  ca- 
net :  (at  infipiens  non  explorat tem- 
poral   Omnis  prudens  fapientiam  j{ 
agnofcit,  (  et  do&rinam,)  eteamad- 
epio  laudem  tribuit.    Prudcntes  et  jj 
verbis  fapiunt,  /,.  et  verum  xquum- 
que  fciunt,  G.  et  animi  moderatio- 
ne  exactas  fundunt  fejitentias.    (O-  <j 
ptima  loquendiau&oritas  folius  eft 
Domini :    fiquidem  mortali  cor  in- 
hxret  mortuum.     Cupiditatestuas  ^ 


' 


14  arguit  ,  caftigat ,  docct  ,ct  reuocat,    ne  fequere,  et  adpetitus  tuos  cohibe. " 
vt  paftor  gregem  fuum  :    eorum,    ^j  animo  tuo  cupiditatis  libidinera  jj 
quidifciplinaniadmittunt,  mifere-     indulferis,  exponet  te  hoftium  ludi- 
tur,  et  qui  eius  fenfentiis   ftudent.    brio  ,  qui  tibi  inuident.     Nedele-  ^ 

ijFilijnbeneficiisautvUilargifionire-    £tare  nimis  deliciis,ncearumcon. 
prehenfionem  aut  verborum  mo-    fortio  conftringaris.    Noli  pauper  jj 

I6lestiam  ne  addito,      Nimirum  vt    fieri,  conuiuandodemutuo,  quum 
ardorem  mitigat  ros ,  ita  ipfo  dono    nihil  fit  tibi  in  marfupio :  alioquin 

1 7  potior  eft  oratio :      quumquc  fit  i-    infidiator  vitae  tux  famofus  eris.) 
pfo  munere  melior  oratio,  0  vtrum- 

Igqueeftinhominemunifico.     Stul- 
tus  ingrate  ;exprobrat,    inuidique 

19  donum  tabefacit  oculos.  Antequam 
Ioquaris,difce :  et  ante  morbum  fa- 

aonare.     Ante  iudicium  explora  tei- 
pfum, et  animadueifionis  hora  ve- 


C  A  P  V  T     XIX. 

In  (triafos.  VtHum,  miilier,  fee/erofitt,  taci- 
tvrnitai.  StultiU  eloautns.  lotut  mttiiA  ad 
beatitudinemptrduasj.  Exaila  lalliditcu. 
Vnde  nof;atur  homo. 

Ebrio- 

»)SiquisDe\  jnagoiwdinem.  veftige»,  quum  omne  (hidium  eo  eontulcrit,  nihil 
tameneflfoerit,  *)  ae  «probra  cui  benefacis.  a)et  bencfacit,  ec  orat'ioni* 
gratiam  mwnerl  audit.  />)  voti  folucioncm,  qua  fidem  tuam  liberes.  j)feue- 
r©  ct  iraco  Dea.  r)  fcrfitan  hodie  morierts,  nr  in crastinwn  diem  vita:  cor- 
rc&ionci» differ»*.   *}  kuius  vita,  in  qua  pcecacur. 


Tap.  ip.  to. 


ECCLESIASTICVS. 


717 


EBriofusoperariusnon  ditefcit: 
qui  fpernit  exigua,  paullatim 
cadit.    Vinum  et  mulieres  de- 
iprauant  prudentes,     L.  confutant- 
jipie  cordatos,  G.et,qui  meretricibus 
1  haeret ,  nequior  eft.     Eum  caries 
I  ;t  vermes  obtinebunt ,  et  homo  te- 
merarius  tolIetur,(grauique  fuppli- 
:io  contabefcet.)     Qui  cito  credit, 
,leuis  animi  eft,  et  peccando  delin- 
'juit  in  feipfum.    Qui  nequicia  gau- 
pet,  damnandus  eft :   (qui  vero  vo- 
uptatibus  refiftit,  vitam  ftiamco- 
onat.      Qui  lingua:  temperat ,  is 
oteftetiam  cum  horaine  difficilli- 
o  viuere,)  et  qui  loquacitatem  o- 
it,minuseft  vitiofus.    Numquam 
L.  nequiter  et  dure  G.  dich  retule- 
is,et  nihil  tibi  incommodabkur.  L. 
Cuius  tibi  confcius  es,  id  G.  nee 
ipud  amicnm,    nee  apud  inimi- 
uin  enuntiato :     et  fi  quidem  in- 
ft  in  te  peccatum,     ne  patefa- 
ito.     Nam  ille,  audito  te,  obfer- 
uabit,etaliquando  oderit  te.      Sl- 
uid  L.  aduerfusalterum  G.  audiui- 
i,  id  'vna  tecum  moriatur,  neu  me- 
ue,  ne  te  rumpat.      Orationem 
nititur  ftultus,  vt  fetum,  quae  parit. 
Quale  eft  corporis  femori  adfixum 
:elum,talis  eft  in  ftuki  peclore  ora- 
tio.    Amicum  reprehende ,  ne  for- 
te "  faciat :  et  fi  quid  fecit,  ne  ampli- 
1.1  s  faciat.    Amicum  reprehende,ne 
forte  dicat,  etfi  femel  dixit,  neite- 
ret.    Amicum  reprehende ,  fed  *  ne 
cuiuis  orationi  crede :    faepe  enim 
exfiftit  calumnia.     Eft ,  qui  verbis, 
non  animo  delinquat :  et  quis  lin- 
gua non  peccat  ?      Alterum  repre- 
hende, priusquam  mineris ,  et  (ex- 
pers  irae)  da  locum  legi  Supremi. 
(Domini  metus  primus,  quo  ad  eum 
recipiare ,  gradus  eft :  amorem  au- 
tern  eius  demeretur  fapientia.    Co- 
gnitio  praeceptorum  Domini  vitalis 
dodrina  eft :  et  qui  ei  obediunr, 
fru&um  percipient    immortalita- 


tis.)    Domini  metus  fumma  fapi-KJ 
entia  eft,et  fummae  fapientiae  eft  le- 
gis  exfecutio,  (ac  fummae  eius  po- 
tential cognitio.      Si  feruus  neget^l 
Domino,  fa&urum  fe,  quod  illi 
placet ,  et  tamen  idem  poftea  faciat, 
otFendit  altorem  fuum.)      Non  eft  a» 
fapientia  ncquitiac  fcientia:  nee  eft 
confilium  improborum  prudentia : 
fedeftnequitia,  eaquenefaria,  eft* 
que  homo  demens  expers  fapientiae. 
Praeftat  expers  ingenii  religiofus,»3 
abundanti  prudentia,  et  eidem  con- 
tra legem  facienti.      Eft  interdum  14 
exacla  calliditas,  eaque  iniufta  eft : 
et  qui  fententiae  pronuntiandae  gra- 
tiameuertat,  (rurfumque  alius,  qui 
iufte  iudicet,   fapiens.)      Eft  im- *£ 
probitate  pracdittis  demisfus  ac  tri- 
ftis ,  cuius  pectus  fraude  refertum 
eft ,  faciem  tege'ns,  et  furdum  fe  fi. 
mulans :    is  te  nee  opinantcm  op- 16 
primet,  et  fi  defeclu  virium  pecca- 
re  prohibeatur,  fi  occafionemna- 
6his  fuerit,  malum  dabit.    Ex  ad- 27 
fpedhi  cognofcitur  homo,  et  ex  vul- 
tus  occurfu  cognofcitur  cordatus. 
Suns  quemque  veftitus ,  et  dentium  1%. 
rifus,  et  incesfus  indicant. 


CAPVT    XX. 

Indecora  reprehenfio.  Sapiens  taciturn»*, 
multiloqutns  in/amis.  Discrimen  ab  epi- 
bni.  ln/ipientti  muma.  Aitngua  cafitt. 
Mcndaaum. 

EStquaedam  indecora  reprehen-| 
fio,  Z.in  ira  contumeliofi :  eft 
et  indicium ,  quod  improbum 
arguitur :  G.  eft  et  qui  prudenter  ta- 
ceat.  Longe  honeftius  eft  reprehen-  % 
dere,  quam  clam  irafci  .•  et  qui  cul. 
pam  fatetur ,  ab  incommodo  defen- 
ditur.      Qyalis  eft  fpadonis  virgi-| 
nem  ftuprandi  libido ,  talis  eft,  qui 
per  vim  exercet  iudicia.    (Eft ,  qui  * 
tacendo  fe  fapientem  ostendat :  eft 
ct,  qui  crebraloquacitateikodio- 

fus. 


»)  numquam  enuntiato,  nee  enim  tibi  tacuisfe  nocebit,  vt  noceret  vencnum ,  nifi  c- 
uomeres.  u)  fcilictc  viciofum  «liquid,.  *)  ne  p tiu-s  reprehende ,  quam  rem  com» 
pertam  habeas. 


I«l 


ECCLESI.A„S  TICVS. 


Cap.  10. 2i. 


5  fus.)  Hit,  qui  tacea%  qi'ia  non  ha- 
bet,  quod  refpondeat :  eft  et,  qui  ta- 

6  ceat,  lempori  feruiens.  Homo  fa- 
piens  filetad  tempus :  atnugatoret 

7  amens  tempus  omittit.  Qi»i  verbis 
inultis  vtitur,  inuifus  eft :  cc  qui  li- 
bi   poteftatem  vindicat,  odio  eft. 

8  (Perpulchrum  eft ,  rcprehenfuin  a- 
gere  poenitentiam :  ficenim  volun- 

$>  tarium  peccatum  etuigias.)  £ft  in- 
terdum  honiini  damnofa  profperi- 
tas,et  eft,  quum  repcrjsfe  aliquid  lit 

loincoinmodum.  tltlargitio,  quae 
tibi  nihil  profit  ■  eft  et  largitio,cuius 

ll  duph  lit  remuneratio.  Eftiuter- 
dum  incommodi  cawsfa  gloria ;  eft 
et,  qui  ex  humilitatc  caput  actollat. 

l»^Eit,qiiinuilta  pauioemaf,etcadem 

Ijfeptuplo  rependat.  Sapiens  orati- 
one  feipfum  redditamabilem  :  ftul- 

j4  torum  vero gratix  fluxae  funf .  Mu- 
nus  infipientis  tibi  nihil  proderit 
(acceptuui,  nee  item  inuidi  propter 
impoitunitatem )  nam  oculos  habet 
(  ad accipiendum  )  pro  vno  nniltos : 
pauca  dabit,  etmnltacxprohrabif, 
atque  os  fuum  more  pracconis  ape- 

I- riet.  Hodiecoinmodabit,  etcras 
repetet :  inuifus  (et  Deo  et  horn  ini- 

|(<bu8;  eft  talis  homo.  Dkitftultus, 
amicum  non  habeo,  nee  eft  meis  bo- 
nis gratia  :  qui  meo  vi&ii  vcfcun- 

-  w  tur,funt  lingua  (utiles.    Quoties  et 

'  quot  eum  derident  ?  L,  quippe  qui, 

quod  habet,  *  non  recla  ratione  dis- 

tribuat :  id  quod  perindeeft,  acfi 

jg  non  haberet.  G.  Pronior  eft  a  lin- 
gua cafus,  quam  a  lacunari:  adeo 
velociter  malorum    ruina    venit. 

.  0  Homo  illepidus,  intempeftiua  fabu- 

ftg  ia ,  ore  indoclo  continuata.  In  o- 
re  ftulti  displicet  fententia,  quod 
eamparum  tempeftiue  pronuntiat. 

A  Eft,qui  inopia  peecare  prohibcatur, 
qui  in  quiete  fua  non a  ftimulatur. 


Eft.  out  ariiniam  fuam  b  verecundia  z 
perdat,  et  ob  dementem  pei  fonam 
pi  teat ,  L.  ac  perfonos  alicui  indul- 
gendo,perdat  feipfum.    G. « Eft;qui  i 
prae  verecundia  promittat  amico, 
et  eum  fibi  nequidquam  inimicum 
faciat:      Malum  vitium  eft  in  ho- 2 
mine  mendacimn  ,  in  indocto  ore 
adfiduum.      Tclera'oilior  eft  fur,  i 
quam  mendaciis  adfuetus,  tametfi 
in  pemicicm  vtcrque  incurret.  Fa-  n 
mi'iaris  eft  honiini  mendaci  igno-  - 
m'uiia,fuumque  dedecus  cum  conii- 
tatur  adfidue.       Sapiens  feipfum  i> 
dictis  prouehit,  plac*tque  primori- 
busvir  prudens.      Quiterramco.  a{ 
lit,  ^altum  fibi  facitaccruum,  L.  et 
quiiuftitianicolir,  feipfum  euehit: 
et  qui  priiiiatibus  placet,  euitat  in- 
iuriam.     Largitiones  donaque  ex-  jj 
excant  oculos  fapienuim,  et  tam- 
quam  oris  obftruc~tio  reprehenlio- 
nes  impcditint.      Sapientia  occul-jc 
ta  et  thefauro  abdito  quid  eft  in  v- 
trouis  vtilitatis  Z    potior  eft  homo,  31 
qui  ftultiuam,  quam  qui  fapientiam 
fuamcelat.    (Potior  eft necesfaria 31 
fcquenti  Dominum  patientia,  quam    I 
fuae  vitae  gubernator  absque  Do-    ' 
mi  no. ) 

CAPVT   xxr. 

Advenuzm  conttndendttm,  Peccati  perntcies 
quanta.  Cafligationes  remiens.    £>ui  doct-     \ 
in.  Ineptz  fermones .  liifu*  proftifuA.   Au~ 
f culture  ad  i.ii:u/-s.    Calumniator. 

FIli,fi  peccafti,ne  deincepsfacito,  1 
et  prxteritorum  veniam  petito. 
Tamquamanguem  fuge  pecca- 1 
turn  :  nam  fi  accesferis,mordebit  te. 
Peccati  dentcs  leonini  funt,  homi-3 
num  animas  perimentes.    Perinde  4 
ac  anceps  gladius  eft  omne  nefas,cu- 
ius  irremediabile  vulnus  eft.   Con.  5 
certationes  et  iniurix  diuitias  de- 
popu. 


y)  qua;  videntut  paruo  conftare.interdum  magno  conftant:.  t)  largitur  adfentato- 
ribus,  qui  cinon  magisgratiamreferuot,  quam  fi  nihil  accepisfenc.  4)  fcilicec 
peccati  confeicntia,  quod  fierce,  fi  per  ope*  peccate  posfct.  b)  dum  alicuius  gra- 
tia aliquid  vel  iuftum  facere,  vel  iniquum  non  facere  pudet.  c)  qui  negare  non 
auder,  quod  tamen  praftiturus  non  eft,  is  poftea  non  ptajftando  ptomisfum ,  facit 
cx amico inrnicum.    d.) multura frumenti compatac 


^ap-  41.  21. 


ECCLESIASTICVS. 


V9 


Lopulantur,  et  L.  domus,qu;e  nimis 
Ijocupleseft,  aboletur  fuperbia :  G. 
A  ta  fuperbi  douuis  deuaftatur.<?  Pau. 

tieris  peiitio  eft  ab  ore  ad  eius  aures: 
iusque  refponfum  feftinanter  ve- 
lit.  Qui reprehenfionem odit,/in 
mprobi  veftigio  eft :  at  qui  Domi- 
ium  reuerelur ,  is  ex  animo  fe  cor- 
•igit.  Potens  procul  ex  lingua  co- 
;nofcitur :  fed  eordatus  nouit,quan- 
lo  ille  delinquat.  Qui  domum  fu- 
m  «ere  conftruitalieno,  f'pecincTe 
acit ,  ac  fi  quis  iibi  lapides  ad  fepul- 
ri  fui  tumulum  congerat.  Stup. 
iacongeftaeft  fceleratorum  coettis, 
[uorumexitiaiisexitus  eft  flamma 
gnis.  Improborum  via  lapidibus 
ft  complanata,  cuius  in  extremo 
ft  orci  barathrum ,  L.  et  tenebrse 
tque  pcenae.  G.  Qui  feruat  legem 
l)omim,  is  fuiscogitationibusim- 
lcrat,  et  *perfefltus  Domini  mctus 
Jftfapientia.  Docilisnoneft,  qui 
I  .oneftaftutus :  fed  eft  qua  dam  aft  u- 
Jia,  quacmultumhabet  acerbitatis. 
jjapientis  fcientia  eluuionis  in  mo- 
urn redundat,  eiusque  confilium 
ft  quidam  quali  Jimpidus  vitae  fons. 
tulti  pe&us ,  perinde  ac  confra- 
tum  vas,  nullius  fcientiae  capax  eft. 
j  apienter  diclum  ft  quando  audit, 
uelligens  laudat,  idque  exaggerat ; 
iem  ft  aud'iit  aliquis  imperitus,  im- 
robat ,  et  poft  terguni  fuum  abii- 
it:  ftultifermoeft,quafi  initine- 
.  farcina :  at  in  labris  intclligentis 
menitur  Iepos.  Prudentis  osin 
innentu  requiritur:  eiusque  di- 
ta  animo  perpenduntui*.  Stulto 
ipientia  *  perinde  eft,  ac  dcleta  do- 
lus, imprudentisque  fcientia  funt 
iconfiderata  didra.  Compedes 
int  infanorum  pcdibus  dodirina, 
quaft  nianicx  in  manu  dextra. 
ultus  fublata  voce  ridct :  at  cau- 
ls homo  vix  et  tacite  fubridet.  Pro 
:natu  aureo  eft  prudcnti  doclrina, 


proque  armilia  in  brachio  dextro. 
Stulti  pes  in  L.  alterius  G.  domum  »3 
veloxeft:  atperitushomoetiamad 
adfpedtum  L.  potentis  G.  erubefcit.    | 
Infipiens  per  *  ianuam  domum  iq-  24 
trofpicit:  at  do£his  homo  flat  foris.    1 
Ad  ianuam  aufcultare,  hominis  in-  25 
fcitiaeft:  prudensvero  dedecusae- 
gre  fert.     Labra  loquacium  dicunt  16 
abfurda :  at  prudentium  di&a  fta- 
tera  ponderantur.  Stulti  cor  in  ore,  »7 
fapientes  'os  in  corde  habent,  Dum  2§ 
impius  fatanam  exfecratur ,  ipfe  fe- 
ipfumexfecratur.      Polluit  femet-2p 
ipfum  calumniator,  et,  vbicumque 
degit ,  inuifus  eft :  L.  at  tacitus  et  j  x 
cordatus  houoratur.  G. 


CAPVT    XXII. 

Pigritiafada  ,  ignorantia.  Filia  pntdtns, 
temeraria,  maxtta  mul'ter.  In  lnHtt  carmen, 
/ib  infipiev.te  cattendum.  Amitittf  disfo- 
luiio.  Conuiciator. 

LApidi  confpurcato   fimilis  eft  I 
piger,  (quern  omnescontume- 
liofe  derideant.     Sterquilinii» 
ftercori  fimilis  eft  piger,  quod  quis- 
quis  tollit,  manum  excutit. )    Pro-  3 
brofapatrieftindocla proles,  etL. 
fatua  G.  fiiia  damnofa  eft.      Filia  4 
prudens  eft  fui  viri  patrimonium : 
at  turpis  genitori  dolorem  parit.  ._, 
Et  patrem  et  virum  dedecorat  teme-  $ 
raria ,      L.  nee  ab  impietate  abeft,  6 
G.  et  vtrique  defpicatui  eft.      Car-  7 
meninlucuieft  intempeftiuus  fer- 
mo :  at  ftagra  et  doflrina  quouis 
tempore  funt  fapieptix.    Liberi,  ft  g 
cum  proba  vita  vi6}um  habent,  i- 
gnobilitatem  parenturif  (Jblitterant. 
( Liberi,  ft  cum  contumacia  imperi-  o 
tiaque  faftuoft  funt ,  fcedant  fuae  co- 
gnationis  nobilitatem. )      Teftam  19 
conglutinat,  qui   ftultum    docet, 
et  veterno  fopitum  expergefacere 
conatur.     Oscitantem  adloquitur,  1 ( 
qui  ftultum  adloquitur,  qui  hniio 
fermo- 


quum petit,  eiftatimrefponderi  debet:  nam  dilationem  non  patitur  pauperis. 
If)  improbus  eft.  &)  in  fuam  perniciem  conflruit.  ';)  fortasfis  ha:c  eft  lcntemia, 
iDominimetuseftperfcaafapientia.  ij  pro  nihilo.  k)  Latinos,  feneftram.  I) 
Ifapientis  mens  eius  ori  moderatur. 


7*0 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  3.1.13. 


fermone  quaerat,  quidnam  idfit? 
|i  Mortuum  deplora ,  qui  luce  careat, 

etftultum  deplora,  qui  prudentia 
13  careat       Minus  deplora  mortuum, 

qui  requiefcat :  at  mild  viramortc 
!4dctcrior  eft.      Mortui   Indus  fe- 

ptem  dierum  eft:  at  ftultict  impii 

15  totius  aeui  eius  vitT.  Cum  infipi- 
ente  ne  verba  rnulta  facito,neue  im- 

16  prudentem  adito.  Euincaue,ne 
tibinegotiumexhibeatur ,  aut,  eo 

17  w  excusfo,  contaniineris.  Hum  de- 
clina,  etadipifceris  requiem,  nee 

IS  eius  amentia  torqueberis.  Plumbo 
quod  grauius  fit,  nihil  eft,  nili  is,cui 

ipnoiucn  eft  ftultus.  Arcium,  et  fa- 
lcm ,  et  ferri  masfam  ferre  tacilius 

aoeft,  quam  hominemftupidum.  Vt 
lignea  compares  in  <edificio  conne- 
xa  concusfu  11011  disfoluitur :  fie  a- 
nimus  meditato  confilio  firmatus 

•I  nullo  tempore  pertimefeit.  Ani- 
mus, prudenti  fenfuni.xus,  perinde 
eft,  ac  poli  tus  paries  arenaceo  tedio- 

tlrio.  Vr poiiti  fublimitcr valli,  L. 
et  cxmenta  fine  impcnfi  pofifa,  G. 
ventumnon  lUftinent,  ica  timidus 
animus  in  cogitatione  ftulta  nul- 

t3lummetum  fubliftere  poteft.  Qui 
pungit  oeulum,  lacriinas  elicit :  qui 
pungit  animum,  patefacit  adfeclum. 

•4 Qui  volucres  lapide petit,  eas  abi- 
git:  et  qui  amieo  faeit  conuicium, 

a5disfoIuitamicitiam.  In  araicumfi 
gladium  ftrinxeris ,  ne  defpera,  eft 

a6enimregresfus.  In  amicum fiver- 
bis  inueclus  fueris,  bono  es  animo : 

%1  eft  enim  reconciliatio.  Ceterum 
conuicio ,  et  fuperbia ,  et  arcani  e- 
nuntiatione,  et  i&u  fallaci,  his,  in- 

%%  quam, fugatur  amicus  omnis.  "  Fi- 
dem  retine  in  paupertate  erga  alios, 

ap  vt  corum  bonis  pariter  fruare.  Ad- 
uerfo  tempore  perge  in  eos  fidelis 
esfe,  vteorumfaeultatum  fisparti- 

90  ceps.  (  Nee  enim  fpernenda  Tem- 
per angufta  res  eft ,  nee  diues  raen- 

9 1  tis  inops  admirandus. )      Vt  ignem 


camini  vapor  fumusque,  fie  fangui. 
nemconuicia,  L.  contumeli.T,  mi- 
nxque  G.  pr^rcedunt.  Amicura 
tueri  non  me  pudebit ,  nee  me  eius 
confpechii  fiirripiam  :  quod  fima. 
Ium  milii  propter  eum  accident, 
quisquisaudiuerit,  abeofibicauc- 
bir.  Vtinam  habeam  prxfe6)am: 
ori  meo  cuftodiam,et  labris  cautum " 
figilium ,  ne  his  delinquam ,  et  me 
mea  lingua  perdat. 

CAPVT    XXIII. 

Ad  louam precatio.  Vert t at 11  amor.  Lulu, 
randum.  hi  parentis  carittu.  louam  ret 
nulLi  fugit.  lmpudica  mutter.  Glaria 
prima. 

DOmine  vitx  mex  pater  et  do- 
mine  ,  ne  me  in  o  eorum  arbi- 
trio  defere,  ne  mefineapud 
eos  labi.  Vtinam  prarficiantur  men-  j 
ti  mex  ftimuli,  et  cordi  meo  fapien- 
tix  difciplina,  qux  neque  meis  par- 
cant  erroribus ,  neque  peccata  prx- 
tereant ,  ne  erroribus  et  peccatis  j 
abundans  atque  fcatens,labar  coram 
meis  aduerfariis,  quod  fit  hofti  meo 
voluptati ,  ( cuius  (pes  procul  abeft 


a  tua  mifericordia. )    Domine  vitae 
meac  pater  atque  Deus ,  ne  mihi  ft»-"" 
percili-.imdederis,  ( fed  giganteum 
animum  a  tuis  Temper  prohibe. ) 
Auerte  a  me  (  fpes  vanas, et )  cupidi- , 
tates,  (tibique  perpetuo  feruirecu- 
pientem,  in  officio  retine.)    Ne  me  < 
ventris  et  coitus  inuadat  adpeten- 
tia,  neue  me  tuumimpudentibus, 
L.  et  vefanis  G.  addixeris  homini- 
bus.    Veracis  oris  difciplinam  au-* 
dite  nati ,   quam  qui  feruauerir, 
non  capiatur  fuis  ipfe  labris ,  L.  nee 
nequiter  fa&is  lxdatur.    G.  His  ca-  g 
pientur  improbi:  his  maledici  et 
fuperbi  lxdentur.    Iuriiurando  tu- « 
um  os  ne  adfuefacito ,  L.  nam  multi 
cafus  in  eo  funt :    G.  neue  fanchim  | 
/nominarcconfuefce,  L.  autfacris 
vti  nominibus;   nam  ea  impune 

non 
cb)  vtinquinata  fus,  fifuum corpus excutiat*  consajninar,  quod prope eft.      n)  it 

pauper  es,  fidelis  efto,  et  tibi  benefacieat alii.     «)  aduerfariorum,     />)  Uoc 

au,  iurarc. 


Cap.  »3v*4. 


ECCLESIASTICVS. 


7x1 


i  I  non  feres.  G.  Vt  enira  vapulans 
adfidue  feriuis  non  caret  vibicibus : 
ita  qui  Temper  deierat ,  et  Deum 
norainat,  non  eft  a  peccato  puru?. 
I  Iurator  homo  nequiti.r  plenus  eft, 
nee  facesfet  ab  eius  domo  calamitas. 

3  Si  deliquerit ,  dabit  pcenas :  fi  con- 
;u     temtim  fecit,  dupliciter  peccauit. 

4  Quod  fi  inaniter  iurauit,  noneua- 
det ,  quin  eius  domus  calamitatibus 

5  impleatur.  Eft  quaedam  veftita 
mortelocutio:  eane  inueniatur  in 

Slacobidarum  patrimonio.-  nam  a 
piis  hacc  omnia  facesfunt ,  nee  ii  in 

7peccatis  volntantur.  Imperit.c  te- 
meritati  os  tuum  ne  adfuefacito : 
eft  enim  in  ea  peccati  meditatio. 

B  Memento  tui  patris  atque  matris, 

9  dum  n  inter  optimates  fedes,  ne  L. 
Deo  Q.  apud  eos  venias  in  obliuio- 
nem,  et  tua  confuetudine  infatueris, 
ita  vt  Kupias,te  numquam  fuisfe  na- 
turn ,  et  natalem  mum  execrere  di- 

3  em.  Homo  verbis  probrofis  ad- 
fuefcens,  numquam  per  omnem  vi- 

I  tam  fiiam  docebitur.  Duo  funt, 
quae  multa  peccata  commhtunt ,  et 

itertium  adducit  pcenas.  Animus  in 
inodum  ardentis  ignis  acftuans,  non 
anteexftinguendus,  quam  confuma- 

3  tur.  Libidinofus  homo,qui  fni  cor- 
poris membronon  nifi  incenfo  igne 

4conquiefcitj       Homini  libidinofo 


fecla.    Is  per  vrbis  fora  punietur,  3® 
L.  et  quad  pulhis  equinus  fugabitur, 
G.  ac  de  impronifo  comprehende- 
tur.    L.  eritque  turpis  omnibus, 
quod  Domini  metumnefcierit.  G. 
ltidem  etmulier,  qur  virumfuum3l 
relinquit,  et  </heredesfubmittitex 
alieno.    Etenimprimum  eftinSu-3* 
premi  legem  contumax :  deinde  in 
virum  fuum  delinquit :  tertio  ftu- 
pratur  adulterio.et  natos  ex  alieno 
viro  fupponit.    Hjjc  in  concionem  33 
producetur,  et  in  eius  natos anim- 
aduertetur.      Non  agent  eius  nati  34 
radices ,  nee  rami  fruclum  feren't : 
fuique  memoriam  relinquet  infa- 
mem,  nee  vmquamaboltbitureius 
probrum ,  fcientque  minores,  nihil  35 
esfe  religione  melius,nihil  fuauius, 
quam  Domini  praeceptis  operara 
dare.    (Deum  fequi,ingens  eft  glo-  36 
ria :  et  ei  accept  urn  esfe,  vitac  Ion» 
ginquitas.) 


CAPVT    XXIIII. 

Saf>ientittj>rtflanti/i,  laudationes  ex  origint^ 
virtuttjyeneficiif  in  bominum  genu*. 

Sapientiae  laudatio. 

SApientia  feipfamcommendat,e<I 
inter  fuos  gloriatur.    InSupre-» 
mi  republica  verba  facit,  et  a- 
pud  eius  potentiam  gloriatur,    Z..3 
panis  omnis  fuaiiis  eft :  numquam    atque  inter  fuos  ftfe  extollit,  eftque 
cesfat,  donee  intereat.     Homo  mi-    infanftaciuitate  admirationi,    et4 


grat  ex  fuo  leclo,ita  fecum  cogitans: 

6quis  me  videt.^  tenebris  circum- 
feptus  fum,  et  parietibus  teclus, 

7neque  me  videt  quisquam.  Quid 
metuam  ?  peccata  mea  non  memi- 

8  nit  Supremus.  Humanos  metuit 
oculos,  nee  intelligit,  oculos 
Domini  millies  fole  fplendidiores 
intueri  mores  hominum  omnes, 
L.  et  ima  profundi ,  et  hominum 
corda ,  G.  et  abstrufas  contemplari 

9 partes.  Omnia eicognita funt,  et 
antequam  condita,et  poftquam  per- 


in  eleclorum  multitudine  laudem 
obtinet,  feque  beatam  inter  beato» 
prar dicat,  ita  dicens :    G.  ego  ex  o-  5 
re  Supremi  prodii ,  L.  ante  omnein 
rerum  naturam  genita.      Ego  feci  6 
in  caelis.vt  oriretur  perenne  lumen, 
G.  et  quafi  nebula  terram  omnem  O- 
perui.    Ego  in  fublimi  confedi ,  to-  <y 
Hum  habens  in  nubis  columna. 
Cxli  orbem  fola  circumiui,  et  ima  g 
perambulaui  profunda.      Flu&usp 
marinos ,  totamque  terram ,  et  o- 
mncs  populo»  ac  gentes   obtinui, 


•Jdigmwtepraditujes.    *)  fias  mifcrtinius.    0  mulier.     «*)  filiol  «  tdttlwt» 
fi'gnit,  qui  lint  hcicdcs  aiariti. 


7i* 


ECCLES1ASTICVS. 


Cap.  3,4. 


10  L.  et  omnium  turn  excellcntium, 
turn  humilium,  corda  virtute  calca- 

1 1  ui,    G.  cum  his  omnibus  quietcm 
qnaefiui,  et  cuius  in  posfesfione  de- 
li gerem.       Turn  omnium  conditor, 

qui  me  creauit,  menra  fixit  taberna- 

tjculutn,  mihi  praecipiens,  vt  in  la- 
cobeis  degerem,  in  Israelitis  posfes- 
fionein  haberem,   L.  ac  inter  eius 

Melcclos  radices  agerem.  G.  Is  me 
ante  aeuum  principio  creauit,  num- 
quamdefechiram.  In  facro  taber- 
naculo  apud  cum  minifterium  inii, 

15  atque  ita  in  Sionc  firmata  Cam.  Et 
in  vrbe  dtlccla ,  per  eum  quietem 
adepta  fura,  eftque  mea  poteftas  Hi- 

i6erofolymis:  et  in  gloriofo  radi- 
cata  populo,  in  forte  posfesfionis 

17  Domini,  cxcreuiinaltum,  vt  ce- 
drus  in  Libano,  et  vtinmontibus 

l8hermoniis  cupresfus.  Quafi  pal- 
ma  in  littoribus  in  fublime  creui.et 
vt  rofarum  ftirpes  apud  Hierichun- 

IS» tern:  vt  elegans  olea  in  amceno 
campo,  et  vthumoreplatanuseue- 

ao&afum.  Vt  cinamomum  et  afpa- 
lathus  aromaticum  odorem  dcdi.et 
vt  eximia  myrrha  fuaui  odore  fra- 

ai  graui.-  vtgalbanus,etonyx,  etfta- 
clc,vtque  turis  nidorin  tabernacu- 

a»lo.  Ego  vt  terebinthus  expandi 
meos  ramos,  qui  mei  rami  gloriae 

A3  funtet  gratia  rami.  Ego  fum  quafi 
vitis ,  quae  eleganter  egerminauit, 
meique  flores  (lint  gloriae  fructus, 

»4  et  diuidarum.  (Ego  pulchrae  cari- 
tatis ,  ego  religionis  fanclxque  fpei 

45  mater,  meisnatis,  quibus  iusfit 
Deus,  vniuerfis  aeterna  prxmiado.; 

a<5  In  me  omnis  eft  viae  veritatisque 
gratia ,  in  me  omnis  vifac  fpes  eft  et 

a7  virtutis.  G.  Accedite  ad  me,cmnes 
mticupidi,  meisque  frudiibus  ex- 

a8  plete  vos.     Nam  mei  memoria  at- 
que posfesfio  melle  eft  mellisque  fa- 
ap  110  dulcior ,    adeo  vt,  qui  me  com- 
edunt,  adhuc  efuriant :   et  qui  bi- 

30  bunt,  (it  ant.  Qui  mihi  obedit, 
numquam  fruftratur :    et  qui  mihi 

3 1  nauant  operam ,  non  peccant ;    L. 


quique  me  declarant,  vitam  confe- 
quentur  arternam.    G.  Hare  omnia 
L.  vitalis  G.  eft  liber  foederis  fupre. 
mi  Dei,L.  et  veritatis  cognitio,    G, 
lex,  quam  Mofes ,  L.  tradendis  vir- 
tutum  praeceptis  G.  tulit,  reipubli- 
caelacobeorumposfidendam.   (Ne 
elasfefcite,  quo  minus  ergaDcmi- 
num  fortiter  vos  geratis,    vt  ipfe 
quoque  confirmet  vos.)    Ei  adhae- 
rete,    quandoquidem  Dominus  o- 
mnipotens  Deus  vnuseft,    nullo 
practer  eum  feruatore.     L.  Is  fuo 
Dauidi  pollicitus  eft,fore,  vt  ex  ipfo 
regem  excitet  potentisfimum ,  qui 
inmaicftatis  folio  fedeat  infempi- 
ternum.    G.Eaiex  fapientiaabun- 
dat  vt  Ganges,  et  vt  Tigris  vcrno 
tempore.    Exuberat  prudentia,  vt 
Euphrates,  aut  vt  Iordanis  tempo- 
re mestis.    Difciplinam  ostendit  vt 
lumen,  quafi  Nilus  vindemiae  tem- 
pore,quam e  neque  primus  perfecle 
nouit,    nee  vltimus  item  peruefti- 
gauit,quippe  cuius  mens  et  confili- 
urn  mari  fit  et  Oceano  abundantius. 
Ego  vevo  (fapientia)  quafi  L.  im- 
menfx  aquae  G. corrugus  a  flumine, 
quafique  aquae  dudhis  in  pomarium 
exiui ,  ftatuens,  meum  praeftantisfi- 
mum  hortum  irrigare,   meumque 
iuftum  puluinum  perfundere :    et 
ecce  meus  corrugus  faclus  eft  flu- 
uius,  meusque  fluuius  euafitin  ma- 
re.     Nam  difciplinam  ceu  dilucu- 
lum  illuftro  ac  procul  ostendo.    L.' 
Omnes  imas  terra»  partes  penetro,' 
omnes  dormientes  infpicio :  et  o- 
mnes  Dominum  fperantes  colluftro. 
Item  dodtrinam  vt  oraculum  effiin-^ 
do,  ac  inomnem  farculorum  per- 
petuitatem  relinquo  L.  quaerenti- 
bus  fapientiam ,  neque  per  eorum 
aetates  definam  vsque  in  aeuum  fail- 
Sum.    Videte,  non  foli  mihi  labo- 
rasfeme,  fed  omnibus  ipfam  quaev 
rentibus  L.  veritatem,  G, 


CAPVT 


t)  necprimusjiiecvltiniusjhrceft,  nemo  vmquam. 


Cap.  25. 26. 


ECCLESIASTICVS. 


?a3 


CAPVT    XXV. 

SafientU  de  ft  ipfa  elogiuw.  lnopia  cattenda 

fuamprimum  .  Expert tntia  fenefla  gloria. 

'■BtatitM  ex  /iberis,  bonefla  coniuge,  iouano 

cult».       Mulieris  pertinacit  mifera  con- 

j'uetudo. 

fipRibus  rebus  exornor , et apud 
j    Dominum  et  apud  homines 
1  -*-  venufta  efficior :   eaefuntfra- 
trum  concordia,  propinquorum  a- 
micitia,  et  vxor  atque  vir  inter  fe 
iconfentientes.       Tria  item  funt, 
quae  odi,  eorumque  vitae  infenfisfi- 
ma  Aim:      pauperem    fuperbum, 
mendacem  diuitem ,  et  fenem  adul- 
fterum ,  mente  captum.    Nifi  in  iu- 
iientutc  congesferis,  quopaclo  in 
\  fenedmte  rem  facies  ?    Quam  decet 
canos  iurisdi&io .?  et  feniores  confi- 
•Jii  perif  ia  ?    Quam  honefta  fenibus 
eft  fapientia .?  et  honoratis  pruden- 
i'tia  atque  confilium?    Sentim  coro- 
na et  gloria  eft  multa  experientia, 
'  Dominique  metus.  Nouem  decem- 
ue  funt,quae  et  animo  beata  iudico, 
et  lingua  L.hominibus  G.  eloquar. 
I» Homo,  qui  et  liberis  viuensfrui- 
tur,  et  inimicorum  L.  fuorum  G. 
iruinam  videt.      Beatus,  qui  cum 
prudenti  vxore  degit,  quique  nee 
lingua  delinquit,nec  indigno  fe  fer- 
uit.    Beatus,qui/prudentiam  adfe- 
cutusL.  devirtute  G.disferitinau- 
1  ribus  audientium.    Permagnus  eft, 
qui  fapientiam  eft  adeptus :  fed  Do- 
mini metuentem  nullus  antecellit. 
Domini  metus  claritate  fuperat  o- 
>mnia.L.Beatus  homo,cui  datum  eft, 
vt  Dominum  reuereatur,     G.qua 
reuerentia  qui  pracditus  eft,  incom- 
Iparabiliseft.    (Domini  metus  eft  e- 
ius  amoris  initium ,  et  fides  origo 
1  coniundtionis  cum  ipfo.)     L.  Sum- 
mum  vulnus  eftanimi  triftitia,fum- 
maque  malitia  eft  mulieris  nequi- 
I  tia.    G.  Qtioduis  csto  vulnus,  dum 
ne  fit  vulnus  animi ;  quamis  nequi- 
>tia,dumnefeminaenequitia:  quae- 
uis  inue&io,  dum  ne  maieuolorum 
>  inue&io :    quaeuis  poena ,  dum  ne 


ab  inimicis  irrogata  poena.    Nul- 1 1 
lum  caput  ferpentis  capite  nocen- 
tius  eft :  nulla  ira  mulieris  iram  fu- 
perat.     Cum  leone  malim  et  dra-  %% 
cone  degere ,  quam  cum  mala  mu- 
liere  habitare.    Mulieris  nequitia  1$ 
eius  adfpe&um  immutat ,  et  vul- 
tum  famquam  faccum  infufcat.    Ea  24 
efficit,  vt  vir  eius  cogatur  inter  alios 
federe,  et  acerbe  gem  ere.      Paruaij 
eft  quaeuis  prauitas,   prae  mulieris 
prauitate,  in  quam,  precor,  impro- 
bi  forte  cadant.    Quod  fcrupulofus  jtf 
adfeenfus  eft  pedibus  fenis,  id; eft 
linguax  mulier  quieto  viro.    In  fe-  a? 
minae  pulchritudinem  ne  offendito, 
neue  mulierem  voluptatis  causfa 
concupifcito.    Ingens  poena,  et  im-  *8 
pudenda,  et  turpi tudo  eft  mulier,  fi 
fuo  viro  imperat.  Adflidra  mens,  et  xo 
maefta  facies,  et  animi  vulnus  eft.et 
remisfae  manus  refohitaque  genua, 
vbi  mala  mulier  eft,  quae  virum  hi- 
um  nequaquam  beat.    A  femina  in-  33 
itium  peccati,  per  eamque  mori- 
mur  omncs.    Nee  aquae  L.  vel  tan-  3  r 
tillum  G.  exitum  dederis,  nee  raalx 
mulieri  poteftatem.    Nifi  tibi  fub3* 
manuobfequitur,  L.  te  in  inimico- 
rum confpeclu  pudore   adficiet: 
G.  abfeinde  earn  a  tuo  corpore,  a- 35 
manda  ac  repudia ,  L.  ne  te  femper 
abutatur.  G. 

CAPVT    XXVI. 

Ex  coniugiofelicitdf.  Mulirr  prudent.  For* 
midabilta  quatuor.  Impudica  mulier  vnde 
nofvatur.  lmpudcns  oculus.  Coniux  *er- 
data  tbefaurwi.    Periculofa  duo. 

BOnae  feminae  vir  beatus  eft,  et  t 
duplicem  viuit  aetatem.    Stre-a 
nua  mulier  virum  fuum  exhi- 
larat :  et  eius  annos  cum  pace  com- 
pter.   Mulier  bona,  fors  bona  eft,  > 
quae  Dominum  metuentibus  forte 
daturL.obrecle  facia.  G.      Tam* 
diuites  quam  pauperes,    fi   bona* 
mentis  funt,  ii  femper  in  Domino 
vultumhabentes  hilarero  exfultant, 
Z  2  a  Tria 


/)Lat.amicimvernm, 


724 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  z6. 27. 


5  Tria  funt,  atque  adeo  quatuor,  quae 
et  animo  reformido,  et  vultu  perti- 

^mefco:  ciuitatis  proditionetn,  et 
vnlgi  feditionem,  et  calumniam, 

7  qua  omnia  raorte  detcriora  funt. 

8  Animi  dolor  etluftus  eftobtreclans 
Sfeminafeminas,    et  linguae  flagel- 

lum,  quae  cum  omnibus  communi- 

,0cat.  g  Iugum  boum>quod  agitatur, 
eft  vxor  mala  t  earn  qui  tenet ,  per- 
inde  eft,  ac  qui  fcorpionem  prehen- 

1 1  dit :  magnum  fupplicium  eft  ebri- 
ofa  (et  indomita)  mulier,  neque  fu- 

,aam  turpitudinem  tegit.  Mulieris 
impudicitia  in  eius  fupercilio  ac 

■3  palpebris  agnofcitur»  Filiae  feue- 
risfimam  adhibe  cuftodiam,  ne  na- 
cia  licentiam,  vtatur  fua  libidine. 

>40culum  impudentem  obferua,  et 
noli  mirari,    ft  in  te  deliquerit. 

*5Tamquam  viator  fitiens,  reperto 
fonte,  hiabit,  et  ex  proxima  quaque 
aqua  bibeti  apud  oranera  palum 
fedebit,  et  contra  omne  telum  pha- 
retram  apcriet ,  L.  donee  deficiat. 

16  G.  Vxons  L.  fedulx  G.  gratia  eius 
virum  dele&at,  virique  pinguefa- 

«7  cit  artus  eius  peritia.  Domini  do- 
num  eft  taciturna  cordataqtie  con- 

1 8  iux,    neque    quidquam  eft ,  quod 

19  doclum  animum aequiparet.  Mul- 
tiplex gratia  eft  mulier  pudica  ct  fi- 
delis,nec  vllaredigne  rependi  por- 

fto  eft  eius  animi  continentia.  Quod 
eft  in  ftiblimi  fol  oriens  Domini, 
hoc  eft  bonae  feminae  pulchritudo 

*l  in  eius  domus  ornamento.  Lu- 
cerna  fplendens  in  facro  candelabro 
eft  formae  venuftas  in  aerate  con- 

2A  ftanti.  Aureae  columnae  in  bafi- 
bus  argenteis  funt  formofi  pedes 

a3cum  pe&ore  ftabili.  (Fill,  aeta- 
tis  tuae  vigorem  incolumem  con- 
ferua,  neue  robur  tuum  alienis 

34  impertire.)  Vbi  per  omnes  cam- 
pos  fcecundamAposfesfionem  quaefi- 
eris,  fac  generofitate    tua  fretus, 

a3  propria  femina  iacias.  Ita  Met ,  vt 
foboles  tua  fuperftes,  libera'  inge- 


nuitatis  profesfione  confifa,  adolc- 
fcat.    Meretricem  feminam  fcrofae  s 
iimilem  putato  :  nuptas  autem  ma- 
ritis  propugnaculum  contra  mor- 
tem exiftimato,    Mulier  impia  for-  i 
te  datnr  iniufto:  piavero  contingit 
reuerenti  Dominum.      Inhonefta: 
mulier  contemnit  ignominiam:  at 
honefta  p'lella  virum   reueretur. 
Impudica  femina  cum  cane  confe-i 
renda  eft  :  at  pudica  Dominum  me- 
ruit.     Mulier  virum  fuum  hono- 
rans,  fapiens  ab  omnibus  iudicatur: 
at  eum  fpernens,  nobilitatur  fuper- 
bia.     (Clamofa  mulier  et  linguax 
ad    hofte9    fugandos  exquiratur: 
quum  eiusmodi  moribus  quisqui» 
homo  viuit,  eius  animus  verfatur 
inter  tumnltus  bellicos.)     L.  V t  ae- 
terna  funt  in  folido  faxo  fundamen- 
ta,(ic  Dei  prxcepta  in  animo  fandtae 
mulieris.    G.  Duo ,  vel  potius  tria 
funt,  qux  animo  meo  dolorem  fa- 
ciunt,  et  mihi  ftomachum  mouent. 
Vir   bellicofus  laborans  egeftate: 
viri  prudentcs ,  ft  contaminantur : 
et  qui  a  virtute  redit  ad  vitia,quern 
quidem  Dominus  gladio  deftinat. 
L.  Duo  funt,  quae  mihi  difBcilia  vi- 
dentur  et  periculofa :    G.  vix  deli- 
ctum euitat  mercator:    et  caupo 
peccatonon  caret. 

CAPVT    XXVII. 

Ab  opulentia  discrimen.  Domini  menu.  Pio* 
rum  fermo  et  JiuUonim.  Superbia  rixofa. 
Oculo  innuens  maibinator.  Non  ganden- 
dum  piorum  luttu. 

PRopter  opes  multi  peccarunt,  el 
qui  ttudet  abundare,  <  peruerfc 
eft  oculo.  Inter  coagmenta  la 
pidum  figitur  palus :  itidem  intei 
venditionem  et  emtionem  pangitui 
peccatum,  L.  et  delictum  cum  de 
linquente  conteretur.  G.Nifi  qui! 
Domini  metum  ftudiofe  tenuerit 
breui  euertetur  eius  domus.  Vl 
excutiendo  cibro  remanent  fordes 

it; 


i)  vt  discordes  in  iugo  booci  omnia  perturbant,  fie  vxor  mala  coniugium.    *)  vx* 
rem.    »)  intuitu*  eft  ec  irreligiofus. 


Cap.  17. 18. 


ECCLESIASTICVS. 


7*S 


1  itaHn  hominisorationefunt  ipfius 

»fpurcitix.  Vt  ficlilia  vafa  explorat 
fornax,  ita  hominis  exploratio  in  i- 

7  pfius  oratione  pofita  eft.  Vt  fuus 
cultam  arborem  fruclus  declarat, 
fie  hominem  fermo  ab  eius  mente 

<l  di&atus.  Ante  locutionem  ne 
quemquam  laudaueris:  nam  eaeft 

}nominum  exploratio.  Sifedtabe- 
re  iuftitiam,  adfequeris,  et  earn 
quafi  honorifr.am  togam  indues,  L. 
et  cum  ea  habitabistcaque  te  perpe- 
tuo  proteget:  et  quum  animad- 
uertetur,  inuenies  prxfidi'.im.  G. 

3Vt  volucres  ad  fui  fimiles  diuer- 
tunt :  ita  Veritas  ad  eos,  qui  ei  dant 

1  operam,  fe  confert.  Vt  Ieoferis, 
ita  maleficis  infidiatur  peccatum. 

iPii  fermo,  L.  vt '  fol,  G.  femper  eft 
cum  fapientia  coniunclus :    at  infi- 

3  piens  more  lunac  mutatur.  Inter 
imprudentcs  obferua  L.  loquendi 
G.  occafionem :    at  inter  cordatos 

Icontinuato.  Stultorum  fermo  o- 
diofus  eft,  eorumque  rifuspeccati 

J  funt  deliciae.  Iuratoris  verba  hor- 
rorem  incutiunt,   taliumque  con- 

Scertationes  an  res  obtundunt.  Su- 
perborum  conceitatio  fanguinisef- 
fufioeft,  eorumque  conuicia  audi- 

7tugrauia.  Qui  arcana  enumiat,  fi- 
demamittit,  nee  fibi  amicum  inue- 
niet.  Amicum  dilige,  et  ei  fidelis 
efto:  quod  fi  cius  arcana  detexeris, 

onolitoeuminfequi.  Vt  enim  per- 
dit  aliquis  hoftem  fuum,  fictualte- 

0  rius  amicitiam  perdidifti :  et  per- 
inde  ac  fi  auem  de  manu  tua  emifis- 
fes,  fie  alterum  amififti ,  non  rece- 

1  cepturus.  Noli  eum  perfequi : 
nam  procul  abscesfit,  et  effugit,  ceu 

f'tcaprea  laqueum.  Efenim  vnlneri 
mederi  licet,  et  a  maledictis  eft  re- 

•3  conciliationi  locus :  fed  qui  arca- 
na patefecit,  huic  L.  infelici  animae 

i4G.  defperandum  eft.  Qui  oculo 
innuit,  machinatur  mala :     eteum 

V5  qui  nouit,  ab  eo  abstinebit.  In  tua 
prxfentia  vtetur  ore  fuaui ,  et  tua 
dicta  admirabitur :  fed  poftea  os  fu- 


um inuertet,  et  tua  dicta  in  deterio- 
rem  partem  trahet.    Multa  odi,  fed  l(5 
nihil  £  que  ac  euro,  quern  etiam  Do- 
minus  odit.    Qui  lapidem  in  fub!i-*7 
me  iacit,   in  fuum  ipfius  caput  ia- 
cit,et  fraudulently  i&us  vulnus  in- 
fligit.     Qui  foucam  cauat,  in  earn  *8 
cadet :  et  qui  laqueum  ponit,eodem 
capietur.    Qui  mala  facit,ea  in  euro  aS> 
reuoluentur,  nequefciet,  vnd«  ea 
fibi  veniant,     IIIuIxo  ctignominia3° 
fuperborum eft,  eisque  peena  more 
leonis  infidiatur.    Laqueo  capien-  3  * 
tur,  qui  piorum  cafu  dele&antur, 
et  ante  mortem  dolore  conficientur. 
Saruitia  et  pcena  eiusmodi  funt ,  vt  3  * 
ab  iis  abhorreatur :  fedeis  obnoxii 
funt  improbi. 


CAPVT 


XXVIII. 

Inimiciti*  deponen- 


k)  qui  malus  ell,  male  loquitur. 


Vtndex  ayiirsiU  mulii*. 
de.    Lingua  duplex.    Qominum  qui  defe- 
runt,quales  trumn*  manear.t. 

V Indicia»  cupidum  manet  a  Do- 1 
mino  fupplicium,  isqueacri- 
ter  in  eius  peccata  animaduer- 
tet.    Remitte  alteri  iniuriam ,  ita  a 
fiet,  vt  oranti  tibi  peccara  condo- 
nentur.    Homone  in  honinem  i-3 
ramretineat,  eta  Domino  remedi- 
um  petat?    hominifuifimilimife-4 
ricordiara  non  tribuat,  et  peccata 
fua  deprecetur?    ipfe  raortalis  fo-5 
ueat  iram,  L.  et  Deum  veniam  oret? 
G.  quis  ei  peccata  condonet  ?    Me-  6 
mento  extrema,  et  depone  inimi- 
citias,      neue  alteri  exitium  et  ne-  7 
cem  per  iram  roolire,  fed  in  prse- 
ceptis  perfifte.     Memento  prxce-  g 
ptorum,et  alteri  ne  irafcere :    me.  9 
mento  Supremi  fcedus,  et  L.  alteri- 
us  G.  imprudentiae  ignore.    Abs- 10 
tine  a  iurgiis,    peccata  minues: 
nam  iracundus  homo  pugnam  ac- 1 1 
cendit.    Improbus  homo  turbata-ia 
micos,  inter  pacatos  calumniam  in- 
iiciens.    Prout  eft  materia ,  ita  in- 13 
cenditur  ignis  .•  pro  cuiusque  viri- 
bus  eft  eius  furor,  et  pro  cuiuique 
Zz  3  diui. 

I)  fcilicet  femper  fuum  lumen  mine-. 


116 


ECCLESIASTICVS. 


diuitiis  intumefcit  ira :  et  pro  ri- 

>4xae  veheroentia  glifcit  ardor.  Fe- 
ftinata  lis  incendit  ignem,  et  feftina- 

i  >  ta  pugna  effiindit  fanguinem.  Scin- 
tillam  fi  adfles,  exardefdt ;  fin  con- 
fpuas,  exftinguitur:  et  tamen  v- 
trumque  ex  ore  tuo  proficifcitur. 

ifiSycophantaet  biiinsuis  exfecrandi 
funt :     multos  enim  alioqui  paca- 

i7tos  perdunt.  Lingua  duplex  mul- 
tos exagitauit ,  et  ex  alia  in  aliam 
gcntem  transtnlit,  et  validas  vrbes 
fhruit,   et  potentum  domos  encr- 

1 8  tit,  L.    et  populorum  vires  excidit, 

iS'etpotentesdeleuit  genres.  G.  Lin- 
gua duplex  ftrenuas  niulicrej  eie- 
cir,  fiiisque  laboribus  defraudauit. 

20  Qui  ei  dedituseft,  tranquillifatem 
non  inueniet,    nee  quicte  deget. 

2  i  Scuticae  ictus  vibices  facit:    at  lin- 

1 2.  gux  ictus  confringit  osfa.  Multi 
acie  gladii  cccubuerunt,  fed  non 

S3  tot,quotper  linguam.  Felix,  qui 
ecmra  earn  defenfus  eft,  quiineius 
furorem  non  inctirrif,  qui  eius  nee 
iugum  fubiit,  necvinculisconftri- 

24clu8cft.  Eius  enim  iugum  ferre- 
um  iugum  eft :  et  vincula  aerea  vin- 

£  5  cula.    Mors  mala,mors  eius  eft :  et 

26  orcus  eft  ea  conducibilior.  L.  Ea 
non  perdurat  aeternum,  fed  iniufto- 
rum  mores  tenet.  G.  Pios  quidem 
nequaquam  tenet,  nee ii eius fiam- 

17  ma  conflagrant.  Q^i  Dominum 
defenint,  in  earn  incidunt,eaqtiein 
eos  cxardet  inexftincla.  In  cos  mo- 
re leonis  immittitur,  eosquc  tam- 

a8quam  pardus  vaftat.  Spinis  L. 
*  aures  tuas  G.  circumfepito ,  L.  et 
lingu3in  nequam  audire  noli,  et  ori 
tuo  fores,  et  auribus  feras  faeito. 
20  G.  *  Argenturri  aurumque  tuum 
conn"ato,vnde  verbis  tuis  trutinam 
ftateramque  facias.et  ori  tuo  o  por- 
30  tarn  atque  clauftrum :  da  operam , 
nequid/ea  delinquas,et  coram  infi. 


Cap.  »8. 19. 


diatoribus  L.  inimicisGIabare,L. 
qui  tuus  cafus  letalisfit  et  infanabi- 
lis.G. 


CAPVT    XXIX. 

In  egems  benignitM.  Mutmim.  Debitor /ce- 
tera ttu.  QuitpioTutn  tbefauriH.  FiUeim- 
fores.    Paupertatu  rtquits. 

QVibenigne  facit,  q  feneratun 
alteri:  et  qui '  manui  fux  im- 
perat,  is  prxcepta  exfequitur 
Alteri  commodato ,  dum  eget  .•    et  i 
rurfum  alteri  reddito  fuo  tempore. 
Diclis  ftato,  et  alteri  te  fidum  pf &\ 
ftato,  et  omni  tempore  tibi  necesfa- 
ria  inuenies.    Plerique,  quod  mu-i 
tuo  acceperunt,  pro  re  inuenta  ha- 
bent,  et  iis,a  quibus  adiuti  funt,neg- 
otium  facesfunt.      Dum  accipiat,  j 
osculabitur  alterius  manum,  et  pro- 
pter eius  pecunias  vtetur  voce  hu- 
mili.    Idem  dum  foluendura  erit,<; 
diemextrahct,  et  argro  fermone  L. 
fremens  G.  refpondebit,  tempus- 
que  causfabitnr.    Quod  fi  foluendo  ■ 
fit,  L.  tergiuerfibitur  fedulo :  G.  di- 
midium  vix adferet,  idque '  pro  re- 
pertitio  ducct.    Autetiamcredito-j 
rem  fua  pecunia  fraudabit,  eumque 
fibi  inimicum   fine  causfa  faciet : 
ei  maledicla  conuiciaque  reddet ,  et  t 
pro  honore  L.  ac  beneficio  G.  con- 
tumeliam  rependet.     Multi  homi- 1 
nes  auerfantur,    non  nequitia  illi 
quidem ,  fed  per  iniuriam  fraudari 
metuentcs.    Verumtameninopifa-| 
cilis  esto,necei  beneficiura  differto. 
Ob  pracceptuni  fubueni  pauperi,nec  | 
in  eius  egeftate  eum  remitte  vacu- 
um.    Impende  argentum  propter  1 
fratrem ,  et  amicum :  neue  id  fub 
faxo  ad  perniciem  *  obducatur  rubi- 
gine.    Thefaurum  tuum  ex  Supre-  f 
mi  pracceptis  colloca,  et  tibi  magis 
proderit,  quam  aurum.      In  cellas  f 

tuas 

W^G.  posfesfionem  tuam.  »)  fropende  omnia,  hoc  eft  msgnopere  operam  da» 
vt  considerate  verba  faciat.  0)  Lat.  frstnos  refto*.  />)  lingua.  7)  ei  cum  feno- 
rereJdetur.  r)Urgitur.  Nam  manum  aperire  pro  largiridicitur.  Indc  lsrga 
manus.  s)  tibi  imputabit  > qiia.fi tu  id repereii$>  ct  ipfi  debeas  tu,  non  ipfc  tibi. 
1)  alias  absconde, 


Cap.  »5.30. 


ECCLESIASTICVS. 


727 


tuas  conclude  beneficentiam ,  et  ea 
teabomnimaIoadferet.£.  Homi- 
nls  beneficentia  ipfi  pro  loculis  eft, 
quae  hominis  gratiam  quafi  pupil- 
lam  conferuet ,  et  poftea  refurgaf, 
et  in  fuum  cuiusque  caput  merituin 
rependat.  G.  Ea  magis,  quam  prae- 
ualidus  clipeus,  robuftaque  hafta, 
aduerfus  hoftem  pro  te  propugna- 
bit.  Vir  bonus  pro  altero  fideiubet: 
qui  vero  verecundiam  amifit ,  eum 
deferir.  Fideiusforis  beneficium 
ne  obliuifcere ,  qui  vitam  fuam  pro 
te  impendent»  Fideiusforis  bene- 
ficium  euertitimprobus :  ( impro- 
bus  firieiubere  non  vult, )  et  ingrata 
mente  liberatorem  fuum  deferit. 
Fideiusfio  multos  bene  alioquin  a- 
gentes  perdidit,  et  in  modum  roari- 
ni  fludtus  exagitauit.  Viros  poten- 
tes  L.  verfans  G.  domo  exegit,  ita  vt 
apud  extraneas  gentes  vagarentur. 
Improbus  contra  Domini  pnecepta 
faciens,  ad  L.  malas  G.  ftdeiusfiones 
delabitur  .•  et  qui  redemtiones  fe- 
dtatur ,  incidit  in  litem.  Succurre 
alteri  pro  virili ,  fie  tamen  vt  ope- 
ramdes,  neoffendas.  Vitae  homi- 
nis caput  eft  aqua,  cibus,veftitus,  et 
domus,  quae  deformitatem  tegat. 
Potior  eft  pauperis  vita  fub  tec~to 

>  trabum,  quamepulaelautasinalie- 
no.    Vel  paullum,  vel  multiim,  bo- 

>  ni  confule,  G.  et  »  peregrinitatis 
probrum  non  audies.    G.  Vita  rai- 

•  fera  eft  ex  alia  domo  in  aham  migra- 
re :  vbi  eris  inquilimis,  non  audebis 
hifcere.    Hofpitio  L.ciboet  patio- 
s' ne  accipies  •*•  mil  Jam  ad  gratiam ,  ct 
infuper  acerba  audies.    Ades!,  in- 

3  quiline,  men  fain  sxftrue,  etfiquid 
tibi  ad  manum  eft ,  praebe  mihici- 
bum.    Migra,  inquiline,adaduen- 

4  turn  honoratiorum  L.  amicorum 
mcorum :  hofpes  mihi  fratcr  eft : 

!>  opus  eft  domo.  Grauia  funt  haec 
homini  cordato :  obieclatio  domus, 
et  creditoris  conuicium. 


CAPVT    XXX. 

Vtrberum  vtilitM  infilium.  Fit  nimu  in- 
dulgens.  Sanitatii  prajiantia.  Simtttacri 
tuinitM.  Hilaritarretinenda. 

QVi  filium  fuumamat,  ei  ver- 1 
bera  continuat,  vt  eo  laetetur, 
ad  extremum ,  L.  neque  pal- 
pet  ostia  proximorum.     G.  Qui  fi- 1 
Hum  fuum  caftigat,  iuuabitur  eo,  et 
inter  notos  de  eo  gloriabitur.    Qui  3 
filium  fuum  docet ,  lacesfet  inimi- 
cum ,  et  apud  amicos  de  eo  renide- 
bit:      fi  obiit  eius pater,  perinde4 
eft,  ac  fi  mortuus  non  esfet,  quippe 
qui  fui  fimilem  reliquerit  fuperfti- 
tem.    Et  in  vita  fua  eum  videns  lac-  j 
tatus  eft,  nee  in  obitu  doluit,  L.  nee 
eurn  apud  inimicos  puduit.     G.  Re-  r> 
liquit  et  aduerfus  inimicos  vlndi- 
cem ,  et  qui  amicis  gratiam  referaf. 
Qui  filio  indulget,  ^eius  vnlnera7 
obligabit ,  eique  ad  omnem  clamo- 
remturbabiturpeclus.    Equus  in-g 
domitus  fit  durus,  et  filius  remisfus- 
fit  temerarius.      La&a  filium,  teg 
ftupefaciet :  collude  cum  eo ,  te  tor- 
quebit.     Ne  cum  eo  rideto ,  ne  et- 10 
iam  vna  doleas,  et  aliquando  den- 
tibus  infrendeas.    Ne  dederis  ei  in  1 1 
pueritia  licentiam :     tunde  eius  la- 1  % 
tera ,  dum  puer  eft,  ne  duratus,  tibi 
non  pareat,  animoque  tuo  dolorem 
faciat.    Caftiga  tuum  filium  et  in  eo  13 
elabora,  ne  in  eius  ttirpitudinem 
offendas.      Pracfiat  pauperem  esfe  14 
fanum,  etfirmavaletudine,  quam 
diuitem male adfecio  corpore.    Sa- 1 5 
nitas  et  bona  habitudo  eft  onini 
auro  prae ftantior ,  ct  valens  corpus 
immenfisopibus.    Nullae  mcliores  i$ 
funt  diuitiac,quam  fanitas  corporis  : 
nee  vlla  voluptas  maior ,  quam  ani- 
milaetitia.    Potior  eft  mors,  quam  17 
acerba  vita :  et  L.  seterna  rcquies,  G. 
quamlongus  morbus.      Boni  cibi  (g 
ori  ~  claufo  offufi ,  funt  epularum 
fercula  in  fepukro  adpofita.    Qiiid  1  9 
prodeft     fimulacro    libamentum, 
Zz 


4  quum 

m )  non  habitabis  in  afieno ,  irl  quod  tibi  exprobretur.  x )  eos,qui  tibi  nnllam  ha- 
bebunt  gratiam.  7)  inc^usfa  crit,  vt  fu  nequam  et  pert usfor,  atquc  itavapu- 
let,  '%adeo  vt  vbicnmque  parer  tumultum  auJicritj  mcjuat»  neibi  pcricluetur 
filius.    s)  sgtocan::* ,  cui  uon  ft  pi  urn  cpH  I  at. 


V9 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  30. 3 1. 


quum  nee  comedat,  necodo  emr  ?  tus  eft,    qui  fe  praeftiterit  inte- 

ac  ita  fe  habet ,  qui  «  a  Domino  infefta  grum,vt  fit  is  gloriofus  ?    Quis  pec-  ( 

aitur,  /.etcriminispcenasluit :     G.  care  poteft,  qui  non  peccet.' etma- 

k  adfpiciens  oculis,    et  gemifcens  lefacere,  qui  non  faciat?  fancian- 

quafifpado  virginem  compleclens,  tur  eius  redte  facta,  eiusque  bene- 

liet  fufpirans.      Noli  animum  tmim  ficia  L.  omnis  fanclorum  G. ccetus 

dedere  dolori,  autteipfumdelibera-  praedicet        Magnx  menfae  adcu-|; 

»3  tionibusangere.      Animi  voluptas  bans ,  noli  ei  faucibusinhiare,  aut 

homini  vita  eft,  L.  thefaurmque  ^multa  ibi  adpofita  esfe  cogitare. 

fancritatisine.vhaufhis,  G.ethomi-  Memento,  malani  rem  esfe  oculuni  u 


*4"is  laetifia  eft  longaruitas.  Ama 
tnam  ipfius  animam,  L.  acceptus 
Deo,  eiusque  fandtimonia  G.  folare 
tuum  animum,  et  mxrorem  a  te 

45  procul  amoue.  Multos  enim  mx- 
ror  interemif,  nee  vlla  in  eo  vtilitas 

16  eft.  Inuidia  et  iracundiaxtatem 
minuunt,  et  ante  tempus  feneclarn 

»7  adfert  follkitudo.  Lautus  ac  bo- 
nus  animus  cibos  fibi  procurat  ad 
vefcendum. 


CAPVT    XXXI. 

AiHtrlth* angor .  Conuiu*  prudentia ,  fohit- 
tM.  Vtni  discrimina. 

iTT\Tuitiis  inuigilare,  corpus  ta- 

I    Ibefacti:  carumquc  follicitu- 

%  ^"^  dofomnumabigir.   Sollicitu- 

do  vi^il  foporem  arcet ,  ct  gram's 

3  xgritudo  fomnum  cxcutir.  Sine  la- 
borat  diucs,    congerit  opes ;  due 

4  cesfat^cxpletur  volupratibus.  Sine 
laborat  pauper,  vidhi  caret:  Cme 

5  cesfat,  fit  indigens.  Qui  aurum  a- 
mat,  pcrnas  non  eua.iet :  et  qui  cor- 
ruptelam    feftatur,   «  explebitur. 

gMulti  propter  aurum  pesfu'ndatl 
funt,   idque  eis  palam  fuit  exifio 


fordidum  :     improbius  oculo  quid  |< 
creatum  eft.?    ideo  quacumque  de 
causfa  lacrimatur.  Quocumque  ad-  (  - 
fpexerif,  ne  man um  extendito,  nee 
in  catinum  vna  cum  eo  inculcato. 
Alteriusingenium  ex  teipfo  conii-  n 
ce ,  et  rem  oinncm  confidera.    Ad-  g« 
pofitis  tibi  vt  L.  fobrius  G.  homo 
vefcere,  neue  teingurgita,  ne  ve- 
nias  in  odium.     Define  primus,  ci- 1  j 
uilitatis  gratia :  neue  fis  infatiabilis, 
ne  orFendas.      Quod  fi  intercom-  k 
plures  discumbes,  noli  primus  o. 
mnium  nianum  porrigere,  primus- 
uepotum  petere.    Nam  paullulum  jc 
homini  bene  morato  fatis  eft,  isque 
in  cubili  fuo  e  non  anhelat,L.  neque 
doloremfentit.  G.      Somnus  falu-ai 
bris  eft  temperato  ventri :    mane 
furgit,  eftque  fui  compos  .•      quum  ai 
infatiabilem  hominem    comitetur 
pemigilix  cholerxquc  labor  et  tor- 
mina.     Quod  fi  fueris  ad  cibos  co-  »j 
ac~tus,  furge,  obambula,  etvome, 
vt  conquiefcas,  L.  nee  morbum  cor- 
pori  tuo  contrahas.      G.  Audi  me,  %a 
fili,  neue  me  fpcrne,  et  tandem  mea 
dicta  inuenies.       In  omnibus  tuis  aj 
negotiisestoftrenuus,  et  tibi  mil- 
lus  morbus  accidet.    Qui  vicru  lau-  %$ 
?fclt  aurum  quafi  ft-pes  quidam  ,  in     tus  eft,  ei  vulgo  bene  precantur,  eft- 
quern  orfendatur ,  eis,  qui  ipfi  facri-    que  eius  honeftatis  durabile  tefti- 
heant,  eoquecapitur  omnis  amens.    monium.    Atdevictu  fordido f re- a* 
gBeatusdmes,  quirepenturinfons,    mitciuitas,    eftque  eius  fordium 
quique  aurum  non  fequitur ,  L.  nee    certum  testimonium.     In  vino  vi-  2g 
fpem  in  pecunia  thefaurisjue  po-    rum  tepr.tbere  noli :  multos  enim 
$  nir.    Qms  elt,  vt  eum  prxdicemus,    perdidit  vinum.     Vt  fornax  aciem  M 

qui  tarn  m«ra  inter  fui  generis  ho-    intinau  ostendit,  fie  vinum  ani- 
io mines  faciat  t     Qius  auro  explora-    mos  in  fuperborum  certamine.  Vi-  «0 

tale 
«)  «grotat.    O  epulas  videlicet,    c)  fcilicet  poena,     d)  t«  ob  cpularumcopiam 
ingurg.tarc.    « )  vt  folent  qui  fe  nimio  cibo  ODcranr. 


:ap.3i.3*.33« 


ECCLESIASTICVS. 


7** 


f:ale  eft  homini  vinum,  fi  id  tempe- 

■rate  bibas.    Quae  vita  eft  ei,  qui  vi- 

f  no  vinciturY  quod  ad  voluptatem 

■hominibus,  L.  non  ad  ebrietatern 

IprincipioG.  creatum  eft.      Lxtiti- 

lam  aniini  park  et  hilaritatcm  vi- 

■num  tempeftiiie  modiceque  potum. 

IL.  Animo  corporique   falubris  eft 

Ipotus  fubrius,   G.  Animo  acerbitati 

left  vinum  adfatim  potum  cum  rixis 

sac  disfidiis.       Infants  ebrittas  fit- 

Iroremet  multum  parit  etpernicio- 

ifum,  vires  eneruans,  et  item  vul 

nera  faciens,      In  vinofoconuiuiQ. 

ilterum  ne  reprehende ,  neue  in  e- 

ius  voluptate  vitupera.     Hum  pro- 

brofo  diclo  ne  pete,  neue  aduerfan- 

do  preme, 

CAPVT    XXXII, 

1h  infolentcs.  Verba  effutiens.  Pudoris  gra- 
tia. Vigilantia.  louana  retterentia.  In- 
tpttu  homo, 

SI/magifler  fadhis  es,noli  efFerri; 
esto  inter  alios  quafi  vnus  eo- 
rum :  Cura  eos,  deinde  fedeto, 
ct  tuo  munere  rite  perfun&us,  ad- 
cumbe  :  vt  per  eos  voluptatem  ca- 
pias ,  et  ornatus  gratia  coronam  ac 
cipias.  Loquere  fenex ,  (decete- 
nim  te , )  fed  eleganter  atque  do&e, 
etneimpeditomufica.      gVbinon 

jeft  audientia,  noli  verba  effutire, 
aut  intempeftiue  fapere.  Sigillum 
carbunculi  in  ornamento  aureoeft, 

jconcentus  muficus  in  vinofo  con- 
uiuio ,  et  fmaragdi  figiliom  in  au- 
reo  vafe  eft  mulicuin  carmen  ad 
fuaue  vinum.  L.  Audi  tacitus ,  et 
verecundia  confequere  beneuolenr 
tiam.  G.  Loquere,  adolefeens, 
fi  tui  vfus  eft ,  vix ,  etiam  bis  roga^ 
tus  in  pauca  confer  orationem ,  et 
paucis  multa  ;  esto  perinde  ac  fci- 
ens  et  tamen  tacens ;  inter  proce- 

I  res  noli  te  eis  aequare ,  et ,  *  alto  lo- 
quente ,  noli  multum  garrire,    Vt 


/)  fcilicet    conniuii,      g)    alias,    ybi 
<adi.    h  )  alias ,  prxfente  fene. 


tonitru  fulgetra  praecurrit ,  ita  pu- 
dentem  anteit  gratia :      L.  ita  fiet,  I  ft 
vt  isto  pudore  beneuolentiam  con  - 
fcqnaris.  G.    Mature furge,  et  noli  ij 
vltimorum  esfe :        fuge  dotnum  14 
iirpigre,  ibiludito,  et  .animo  tuo 
indulgeto ,  dummodo  abfint  pecca- 
ta ,  fuperbusque  fermo.      Et  fimul  1 5 
agito  creator i  tuo  gratias,qui  te  ftiis 
bonis  exuberet      Qui  Dominum  16 
reueret ur ,  eiui difciplinam  admit* 
tit:  et  qui  ei  inuigilant ,  eiusfauo- 
rem  inueniunt.      Qui  legi  ftuder,  17 
explebitur  ea :  fed  qui  fimulate  a- 
git,  per  earn  laedetur,    QuiDomi-»  18 
num  reuerentur,  ius  obtinebunr, 
et  virtutum  quafi  luminelucebunt. 
Improbus  homo  reprehenfionem  19 
declinat,  etarbitratu  fuo  defenfio. 
nem  comminifcitur,       Confultus  10 
homo  deliberationein  non  fpemit: 
at  ineptus  et  fuperbus  metu  non  ad-  * » 
ficitur,    etiamfi    agat  inconfulte. 
Inconfulte  nihil  facito ,  fed  ita  faci-  ** 
to,  vt  te  non  pceniteat,    Neque  per  »3 
i  mpedi  tam  via  ni  ingredere,  ne  fr\ 
petricofis  offendas:    neque  plauae 
viae  confide,  et  a  tuisliberis  caue, 
L,  et  tuos  famulos  obferua.     G.  In  24 
omni  opere  tuo  antmum  fidelem 
habeto  :  hoc  eft  entm  exfecutionis 
praecep'orum.      Qui  legi  fidus  eft,  »J 
praeceptis  dat  operam :  et  qui  Do- 
mino confidit,  non  laedetur, 

CAPVT    XXXIII, 

Piorum  fecurita*.  Prudenti*  pax.  Stulti 
verba  copiofa  temert.  Scurra.  Hominu 
ortM  ex  hitmo.  Nulli  poteflai  in  te  dand*. 
Teflamenii  tempM ,  ac  ratio.  Semis  f  «o- 
modo  vtendum. 

DOminuni  reuerenti  non  accl.  1 
det  malum :  quin  contra  de- 
fendetur  a  periculls,    Vir  fa-  ft 
piens  legem  non  odit :  fed  qui  fifte 
vcrfaturinea,  perinde  eftacnauig 
in  procella.    Prudens  homo  ct  ipfe  3 
in  lege  fideliter  verfatur ,  et  lex  ipfi 
fideUs  eft.      Tamquam  pracclara  4 

eft  audiontia ,  hoc  eft  vbi  dm  alii  audi- 


730 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  33.34. 


quxftiofit,  p  raem  edit  are ,  quoddi- 
cas:  ita  tibi  audientiam  facies: 
compara  doctrinam ,  atque  ita  re- 

5  fpondeto.  Dum  ftultus  eloquitur, 
quss  habet  in  pe&ore ,  *  eft  perinde 
ac  verfata  circum  axem  rota  plaij- 

6  ftri.  Vt  eqtuis  admisfarius  hinni- 
ens  fub  omni  infidente ,  fie  eftami- 

7  cus  fcurra.  Cur  dies  diem  praecel- 
lit?  quurn  totius  anni  diernm  lux 

8  fit  a  fole  ?  Domini  prouidentia  di  - 
ftin&ifunt,  qui  temporum  fefto- 
rumque  vices  dispofuit,  L.  diuina- 
que  fapientia  diuifit,  facto  fole,  qui 

9  iusfa  exfequatur.  G.  Igitur  alios 
dies  extulitctconfecrauit:  alios  in 
reliquorum  numero  dierum  pofuit. 

10  Item  homines  omnesab  humo,  et 
li  Adamuscx  terra  creatus  eft:  ta- 
meneos  fingulari  prudentia  diftin- 
xitDominus,  eorumquc  vitae  vias 
ia  diuerfas  fecit.  Eorum  partim  for- 
tunauit  eucxitque,  partim  confe- 
crauit,  ac  fibi  cooptauit.  Alios  de- 
teftatus  depresfit ,  et  de  fuo  ftatu  e- 

13  uertit.  Vt  figulo  creta  in  manu  eft, 
isque  ea  arbitratu  fuo  in  quemcum- 

14  quemodum  vtitur:  ita  homines 
creatori  fuo  in  manu  funt ,  qui  eos, 
vt  ei  vifum  fuerit,  remuneretur. 

15  Contrarium  eft  malo  bonum,  et 
contraria  morti  vita  eft:  (itidem 
pio  contrarius  eft  improbus ,  et  im- 
probo  pius. )  Ita  in  omnibus  Supre- 
mi  opeiibus  bina  quxque  videas, 
quorum  alterum   repugnet  aiteri. 

16  Equidem  vltimus  expergefa&us 
Aim ,  qui  racemos  poft  vindemiato- 
res,  fauente  Domino,  colligere  infi- 
fterem,  et  quafi  vindemiatorcular 

l-i  implerem.      Confiderate,  nonfoli 
mini  laborasfe  me,  fed  omnibus  di- 
Ig  fcendicupidis.    Auditeme,  popu- 
!i  oroceres ,  et  re  i  publics  guberna- 
tores,  anfcultate.      Filio,  vxoriue, 
'Pfrairi,   amicouc  ne  dederis  in  te 
poteftatem,  dumviues:      neue  fa- 
cilitates tuasdederis  alteri,  ne  tibi 


pcenitenti  fit  propter  eas  fupplican- 
dum.      Dum  viuis  adhuc,  et  tibi : 
fupereft  fpiritus,  noli  te  vlli  morta- 
Hum  emancipare  .•    fatius  eft  enim,  J 
tuosliberos  fupplicare  tibi,  quam 
te  in  natorum  tuoruni  manusfpe- 
flare.    In  omnibus  rebus  tnis  tene  i 
principatum ,  ne  exiftimationi  tiue 
labem  inferas.    Quum  tibi  vltimm  a 
vitae  dies  claudendus,  etexvitami- 
grandumcrit,  tumtuhercditatem 
distribuito.      Afino  pabula ,  et  ba-  2 
cuius,  et  onera:  feruo  vi&us,  et 
caftigatio,  etopus.      Seruo  vtere,a 
inuenies  requiem :  eidem   mantis 
remitte,  quxret  libcrtatem.      Iu-a 
gum  et  lor  urn  ceruiceni  L.  duram 
G.  fubigunt .-  item  malum  ferunm 
neruns  et  formenta.     Adhibe  cum  % 
ad  opus ,  ne  otictur :   nam  multa 
vitia  docet  otium :    Operi  eum  ad- 2 
moue,  vtciconuenit:  quod  finon 
paret ,  ei  graucs  adhibe  compedes, 
Sic  tamen,  vt  ne  fis  nimius  in  vllum  3 
corpus,  neuc  quid  fine  iudicio fa- 
cias.      Si  tibi  L.  fidelis  G.  fcruui  3 
eft ,  fit  eadem  conditione ,  qua  es 
tuf  quonianu-  confanguineumeum 
comparafti.        Si  tibi  feruus  eft,  3 
tra£ta  eum ,  vt  teipfum :  nam  co 
perinde  ac  teipfo  indiges.      Quod  3 
fi  eum  iniuria  lxferis ,  ita  vt  fuga 
fibi  confulat ,  qua  via  eum  quxres  % 

■!■■  I  '  ■■■'■■"-'  I.  ■        -■HI»       '  I  11111—«— 

CAPVT  XXXIIII. 

Jmperiti  /pes  vana.  In  diuinatitnes ,  ft 
/omnia,  lmpudcnti*  mala.  Piorum  fpi- 
rittu  viuax.  Sacra  ex  bonis  pauperum. 
Mercedefrtiudans  operM  bominem  iug:il*t. 

INanes  falfasque  fpes  habet  [im-| 
peritus  homo,  et  •'  fomnia  alatos 
faciunt  dementes.     Tamquama 
qui  vmbram  comprehendit,   ven- 
tumqueperfequitur,  ficeft\qui  pen- 
deta  L.  falfis  G.  fomniis.  m  Aliquid . 
alicuius  fimile  eft  fomniorum  vifio, 
contra  formam  effigies  formae.    Ab  . 
impu- 


i)  aarc loquitur,  etraditaures-  k)  noneubellua,  fe-i  hom?,vt  tu.  /)  demeri. 
terfomn  antfevotare,  hue  eft  infl-mttirinani  fpe  w)  penndecft  quod  cerni- 
tuc  in  fomniis ,  ac  rei  im.&o ,  qu*  cernitur  }n  fpeculo, 


>p.34.3*. 


ECCLESIASTICVS. 


73« 


jinpuro  quid  purgetur?  et  a  falfo 
quid  veri  exfiftat  ?     Diuinationes, 
augur  ia,  fomniaqueL.malcfkorum 
G.vana  funt,  erquafi  animidcliria 
parturientis  feminae.      Nifi  a  Su- 
premo tui  curani  gerente  misfafue- 
rint,  noli  ad  ea  animura  adiicere. 
Multosenim  deceperunt  infomnia, 
qui  in  eis  fpem  habentes  Japfi  funt. 
»  Citra  mendaci  um  lege  perfungen- 
dum  eft,  et  perfefta  fapientia  in  ore 
fideli  fita  eft.      Vir  edo&us  multa 
nouit.-  et  qui  multa  expertus  eft, 
eius  eft  prudenfer  disferere.      Qiii 
pericliratus  non  eft,  pauea  nouit: 
fed  qui  deceptus  fuit,  eft  multo  cau- 
tior.      Mnlta  vid i  interea,  dum  de- 
ceptus fum,  pltuaque,  quam  mea 
dicta  ferunt,  intelligo.      Sarpede 
vitapericlitatus,  per  hare  euafi,  L. 
Dei  benefkio.      G.  Reuerentium 
Dominum  fpiritus  viuet:  quando- 
quidem  eorum  fpe»  in  ipforum  fer- 
uatore  fita  eft.    Qui  Dominum  re- 
ueretur,  nihil  timet  autformidar, 
quippe  cuius  fpes  il!e  fit.      Metu- 
entis  Dominum  beata  eft  anima, 
qui  ab  illo  pendeat ,  eoque  nitatur. 
Oculis  obferuat  amatores  fuos  Do- 
minus  ,     potens  praefidium,  firma- 
mentumque  validum,  tegumentum 
aduerfus  atftum ,  vmbracnlum  con- 
tra meridiem,  contra  ofFenfionem 


prsfente  patre,  ma&at,  qui  facra 
facit  ex  bonis  pauperum.       Vidhis*3 
tenuis  eft  vita  pauperum:  earn  qui 
defraudat,  fanguinariuseft.     Ho-*4 
minem  interfkit,  qui  viclum  au- 
fert :  et  fanguinem  fundit,  qui  mer- 
cenarium  mercede  fraudat.       Si*5 
quodvnus  exftruit,  alter  deftruit, 
quid  prafter  laborem  confequun- 
tiir?      Vno  bene  precante ,  etalte-*6 
ro  imprecante ,  vtrius  vocem  exau- 
diet  Dominus  ?      Qiii ,  tacto  mor- *7 
tuo,  lauat,  rurfumque  tangit,  quid 
lotione  profecit *    fimiliter  homo,  *8 
qui  propter  peccata  fua  ieiunat,  de- 
inde  rurfus  eadem  commisfum  it, 
eius  preces  quis  exaudiet .?  ant  quid 
is  fe  ipfum  adfligendo  proficit  ? 


CAPVT    XXXV. 

Sacrific'turn  quod  Joue  gratum.  Grat'uudir.it 
dignitiu ,  prnbitntisque.  Pnra  religio. 
Adfltflos  non  contimnens  DetH,  Humili- 
um  eiulatM  loan  non  aucrtens. 


QVi  legem  exfequitur,multum  » 
libat :    falutariter  facrificaf,  % 
qui  ftudet  prarceptis.      Qui  3 
gratiam  refert,fimilagine  fupplicat : 
et  qui  benigne  facit,facrifkiuni  facit  4 
gratiarum  aclionis.       A  nequitia  5 
recedere,  Domino  acceptum  eft :  et 
ab  iniuftitia  defiftere,  litatio  eft. 
Coram  Domino  vacuus  comparere  <$ 
cuftodia,  auxiliumque  contra  ca-    noli:  /'haec  enim  omnia  prscepti^ 
fum.      Isanimum  adleuat,  collu-    gratia  facienda  funt.1  Arampingue-g 
ftrat  oculos,  medicinam  dat,  vitam-    facit  iuftorum  libatio,eaque  Supre- 
mo fuaue  olet.      Viri  boni  facrifi-  9 
cium  acceptum  eft,   et  memoriae 
numquam   obliuifcendae.       Bono  jo 
oculo  Dominum  honora,  etfma- 
nuum  tuarum  primitias  ne  mmue. 
Inomni  munere  hilari  vultu  esto,'u 
etcum  lactitia  decumas  confecrato. 
Da  Supremo  'pro  eius  munificen- 1% 
tia,  idque  bono  oculo,  pro  eo,  quod 
tibi  fuppetet:  nam  Dominus  is  eft,  13 

qui 

»)  quid  fit  agendum,  ex  lege  difeendumeft,  nonexfalfisfomniisecauguriis :  ct 
qui  vult  perfe&e  dpiem  esfe »  legiparcat,  qux  eft  laiadiuinitui.  «)  non  magis 
ettacceptus  Deo,  quamfi,  ccc.  />)  quoniam  praecepic  Deus,  rt factificentf 
obediendum  eft.  Alioqui  faciendum  noo  «fee.  j)  quasliba».  rjproco 
quidem  tibilargitus  eft. 


que  et  profperitatem.  Sacrifici- 
um  ex  iniufte  partis  nugatorla  eft  li- 
batio,nec  accepta  funt  fceleratorum 
donaria ,  L.  fed  folis  integritatis 
iuftitiaeque  viam  tenentibus  adeft 
Dominus.  G.  Non  ma£his  fit  Su- 
premus  impiorum  libaminibus ,  L. 
nee  iniuftorum  donaria  refpicit, 
G.  necob  facrificiorum  multitudi- 
;  nem  peccatis  dat  veniam.    0  Filium 


73* 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.3v3tf. 


qui  remuneretur ,  qui  tibi  reddet 

j.feptuplum.    Noli  iniuihmi  aliquid 

I  r  donate  :  non  enim  accipiet :  neue 
iniquo  fungere  facrificio :  nam  Do- 
minus  is  index  eft,  apud  quern  nulla 

K5  fit  perfonarum  dignitas.  Nullam 
habebit  perfonx  rationem  aduerfus 
pauperem,  quin  cins  preces  exau 

l^diat,  cui  facia  erit  iniuria,  Pupilli 
fupplicatioiK.m ,  aut  verba  L.  cum 
geraitu  G.  fundentem  viduain  non 

ig  contemner.  Nimirum  defcenden- 
les  per  vidua;  genas  larrimxdeeo 

ir,  expolfulant ,  qui  eas  excutit.  L.  A 
genu  enim  ad  cxlum  vsque  adfeen- 
dunt  tisque  fauct  is,qui  exaudit  Do- 

ao  minus.  6.  Qui  L.  Deum  G.  colir, 
is  fauorabiliter  admittitur,  eiusque 
fupplicatio  ad  vsque  numia  pertin- 

ai  git.      Humilium   precatio  nubila 

ftipenetrat:  ncc  prius  finem  facit 
aut  dcfiftit,quam  ad  Supieiuum  per- 
uenerir,  qui  animaduertat,  iufteque 

a,  iiuticet,  et  xquum  faciat.  Domi- 
nus  vcro  iii  ca  re  non  ita  ientus  erit, 
vt  commiftat ,  vt  iuunites  nonde- 
lumbet,  et  de  gentibus  pcenas  fu- 

%A  mat :  vt  non  tot  iniuriofos  tollat, 
et  iniuftorum  fecptra  confringat: 

%-  vt  non  fuis  cuique  digna  factis  re- 
pendat,  et  hominum  facia,  vt  digni 
funteorum  conatus,  remuneretur: 

a5  vt  non  fuorum  causfam  iudicet,eos. 
que  pro  fua  mifericordia  Ixtos  red- 

a^  dat ,  qux  eius  mifericordia  tarn 
cftcalamitatis  opportuna  tempore, 
quam  funt  nubes  tempore  ficcitatis. 


CAPVT    XXXVI. 

Ad  louaw  pro  Israeli  lit  precet  contra  tlients, 
inprincipes  tyrannos.  Seleclt  fententite, 
4t  praua  mente ,  de  puUhritudin*. 

Ifererc  noftrj ,  Domine  Deus 
omnium ,  et  refpice  nos ,  L. 


•M 

■A-*-*  nobisque  tux  ctementiz  lu- 
men ostende,  G,      inetumque  tui 
1  cundis  gentibus.  Z.qux  tui  ftudio- 


fx  non  funt.  G.  incnte,  Z.  vt  intelli- 
gant,  nullum  practerte  Deum  esfe, 
atque  ita  tua  prxdicetur  amplitu- 
do.  G.     Intenta  manum  istam  gen- a 
tibus alienis ,  quo  tuam vidcant  po- * 
tentiam.      Vt  fpeclantibus  illis  nu-  L 
mentuum  in  nobis  declarafti,  ita 
fpeclantibus  nobis  magnitudinem 
tuam  exfere  in  illis,       vt  agno-j 
fcant ,  quemadmodum  et  nos  agno- 
fcimus,  nullum  esfe  Deum  prxter 
te,  Domine.        Inftaura  ostenta,)! 
itera  miractila,    decora  manum 
iftam,      brachiumque     dextrum. 
Exrita  et  erfunde  fxuas  iras,  au-n 
fer  adfcrfarios,  et  profliga hoftes. 
Vrge  tempus,memor '  iurisiurandi,  g 
vt  tua  prxdicentnr  prxclara  facino- 
ra.      Ira  ardenti  conficiantur ,  qui  $ 
fuperfunt :  et  iis  pernicies  aicidat, 
qui  tuis  faciunt  ininriam.      Con- 1 
tere  principum  capita '  hoftium,qui 
fe  folos  esfe  iaclant.       Congrega  1 
Iacobidarum  tribus  omnes ,  L.  vt 
intelligant,  nullum,    excepto  te, 
Deum  esfe,  tuaque  prxclara  facia 
prxdicent,  G.  easque  vtolimpos- 
fide.     Miferere  populi ,  Domine,  1 
ex tuo nomineadpellati ,  et Israeli- 
tx,  quem  «  primogeniti  loco  habui- 
fti.     Miferere  vrbis  tui  facrarii,  1 
Hierofolymx ,  *  vrbis  tux  quietis. 
Reple   Sionem  tuis   excellentibus  1 
promisfis,  tuaque  populum  tuum 
gloria.      Da  oraculum  tux  prifcx  1 
posfesfioni,  et  excita  nomine  tuo 
vaticinationes.    Da  prxmium  pen- 1 
dentibus  a  te,  etefhee,  vttuisva- 
tibus   habeatur  fides.        Exaudi,  1 
Domine,  y  fupplicum  tuorum  pre- 
ces,vt  habet  *  Aharonis  ad  populum 
tuum  faufta  precatio :  L.      et  nos  ( 
in  virtutis  viam  dirige ,  G.  vt  intel- 
Ugant,  quicumque  vsquam  terra- 
rum  funt,  tedominum  esfe  Deum 
fempifernum.      Omni  cibo  vefci- , 
tur  venter :  eft  tamen  cibus  cibo 
melior.      Vt  palatum  ferinam  gu-  - 
ftu  deprehendit,  ita  fagax  animus 
verba 


/)alusux,   aUas  decret't.     f)  a'ias  gentium.    *)  alias  primogenicum  nomi- 
nalti.  £f  <il,  loti.  y)  alias  fcruorum.    t)  hoc  eft  fontifkis. 


ECCLESIASTICVS. 


733 


Verba  falfa.  Praua  mens  dolorem 
facit:  fed  peritus  homo  refiftit  ei. 
Omnem  marem  admittit  femina, 
fed  puella  puellam  antecellit.  Fe- 
minae  pulchritudo  vulcum  exhila- 
rat,  et  omnem  hominis  cupidita- 
,  tem  excedit.  Si  linguae  eius  inert 
pietas,  comitas,  et  fanitas ,  a  non  eft 
vir  eius  humanx  conditionis. 
-Qui  L.  bonam  G.  vxorem  naclus 
'  ert ,  principium  habet  facultatum, 
adiutorem  fibi  accomraodatum ,  et 
columnam  ,  in  qua  conquiefcar. 
Vbinoneftfaepes,  diripitur  posfes- 
fio :  item  cui  non  eft  vxor,  is  gemit 

7  vagus,  b  Quis  enim  fidat  accin&o 
latroni,   ex  alia  in  aliam  vrbem 

8  transfilienti  ?  quis  item  homini 
non  habenti  nidum ,  et  vbicumque 
aduefperauerit,  confidenti  ? 


CAPVT    XXXVII. 

Amici  fidi.  Erga  amcos  offiuia.  De  commu- 
nietndo  tonjilio.  V'ri  probi  confnetudo. 
Vultu*  animi  index.  Re>  qvatuOT.  Glorio- 
fin  aniens.  Mortalium  vita.  In  delicatos, 
el  helluones, 

I  /^V  Viuis  amicug  dicit :  huic 
V ^m.  e»°  <3u°qi,e  u,m  amicus  :  fed 
^-*-  funt  quidam  amici  folo  no- 

%  mine  amici.  Ergo  pernianet  ad 
mortem  dolor,  fodali  aut  amico  in 

3  inimicum  verfo.  O  mala  mens, 
vnde  prorepfifti ,  quae  dolo  terram 

4operires?  Sodalii  rebus  amici 
hetis  delec"Vatur,  idem  calamitofo 

5  tempore  futurus  aduerfarius.  So- 
dalis  amicum  adiuuat  ventris  causfa 
etaduerfus  hoftem  fumit  clipeum. 

6 Amicum animo obliuifci  noli,  ne- 
uefiseius  immemor,  quum  loc.u- 

7  pies  eris.  Omnis  confiliarius  ex  - 
tollit  confilium  fuum  .•  fed  funt,  qui 

S  in  rem  fuam  confidant.  A  confi- 
liario  tibi  caueto,  et  prius,qua  re  in- 

5>  digeat ,  cognofcito.  (  Nam  ipfe 
fibi  confulet )  ne  te  in  fortunae  peri- 
culum  coniiciat ,  et ,  tuum  quidem 


inftitutum  rectum  esfe,  dicat ,    fed  io 
interim  ftet  ex  aduerfo ,  vt ,  quid 
tibi  fit  euenturum ,  virieat.      Cui  1 1 
fufpechis  es,  cum  eo  ne  confultaio  : 
et  inuidentes  tibi  de  tuo  confilio  ix 
celato.  L.     De  fan&itate  cum  i rre-  i  3 
ligiofo ,  de  iuftitia  cum  iniufto ,  G. 
cum  femina  de  eius  pellice,  cum  ti- 
mido  de  bello ,  cum  mercatore  de 
permutatione,  cum  emtore  de  ven- 
ditione ,  cum  fordido  de  referenda 
gratia ,    cum  inclementi  de  huma-  14 
nitate,  cum  pigro  de  vllo  opere, 
cum  annuo  mercenario  de  operis 
perfeclione ,  cum  ignauo  feruo  de 
multo  opere,   cum  his,  inquam, 
nullum  confilium  confociato,    fed  15 
virurn  pium  frequentato,quem  Do- 
mini przceptis  obedientem  cogno- 
ueris,      cuius  ingenium  tuo  con- 16 
ueniat  ingenio,  quique,  fi  lapfus 
fueris ,  tuam  vicem  doleat.      Ani- 17 
mi  confilium  L.  tecum  G.  inftitue : 
nam  eo  nemo  tibi  fidelior,    (foletig 
enim  interdum  fepties  plura  mo- 
nerefuus  cuiusque  animus,  quam 
in  celfa  fpecula  fedentes  fpeculato- 
res , )      et  tamen  Supremum  ora,  19 
vt  inftitutum  tuum  fideliter  dirigal. 
Omnis  operis  iuitium  fit  ratio,  ctao 
actionem  omnem  prxcedat  confili- 
um.     Mutationis  animi  indicium  21 
eft  vultus.     Qyatuor  exfiftunt  res,  ax 
bonutn  et  malum ,  vita  et  mors, 
quarum  perpetuo   dominatrix  eft 
lingua.      Eft ,  qui  cautus  fit ,  mul-  23 
torumque  doctor ,  et  idem  fibimet 
inutilis.      Eft,  qui  fibi  verbis  fa- 24 
pientiam  adroget,  qui  fit  inuifus. 
Is  omni   alimento  carere  debet,  j ^ 
quippe  cui  non  ea  fit  a  Domino 
concesfa gratia,  quum  careatomni 
fapientia.      Eft,  qui  fibi  fit  ipfi  fa-  3$ 
piens,  cuius  in  ore*certifintfru- 
6his  prudentiae.    Virfapiens  docet27 
fuos ,  eiusque  prudentise  certi  funt 
fruclus.       Vir  fapiens  faultis  cu-  ag 
mulatur  omnibus,  eumquc  beatum 
praedi- 

i)  vxore  carenti  habendus  eft  famulus, 


4  )  ita  fc! ix  eft ,  vt  Dent  esfc  videatur. 
cui  quum^aribuj  carcat ,  non  magii  fidendum  eft  quam  latroni  vago.    *  )  alias 
l«ud*bilet.  - 


734 


fcUULbblAb   i    ILVb. 


^ap.37.38. 


prxdicant ,     quicumquc     vident. 
j.5  Hominis  vita  finiti  eft  acui :  at  Isra- 
ao  elitarnni  seuum  eft  infinitmn.     Sa- 
piens apud  fuos  gloriam  obt inebit : 
eiusque  nomen  viuet  in  perpctu. 
giuin.    Fili,  dum viuis,  fac   animi 
tuipcriculum,  et  vide,  ecquid in- 
fit  in  eo  vitii,  neue  ei  indulgeto: 

32  vt  enim  non  omnia  conducunt  o- 
mnibus,  ita^nonomnis  animus  in 

33  omni re  probatur.  Noli  te  vllis 
ingurgitare  dcliciis,  neuecibis  pro- 
fufus  vesto  :  nam  nimias  epulas 
comitatur  morbus,  ct  in  biiem  abit 


34 l 


edacitas.        Per  edacitatem  muiti 


intericrunt ,  quuui  temperantes  di- 
utius  viuant. 


XXXVIII. 


CAPVT 

HonorandM  median.  A  Deo  medicinti ,  di- 
giiitM  eimdem.  AegrQtautit  refuguim. 
Exjl.tpitio  morbi.  AUrori  por.er.din  ir.o- 
du4.  Opif.Lum  Uboves proprii. 

Edicumfuis  pracmiis  adfice, 
babeat  ea ,  quibus  opus 
nam  euro  creauit  Domi- 
anus.      Eft  enim  a  Supremo  medi- 
cina,  et  a  regeftipendiumaccipit. 
g  Medici  fcientia  eius  caput  exiollit,    cies 


■\/fEdic' 


ita  vt  proceribus  fit  admirationi 
^Dominus  creauit  ex  terra  medica- 

menta  ,  quae  prudens  homo  non  fa- 
j  ftidit.      Nonneligno  dulcuitaqua 

L.  amara ,  G.  vt  eius  vis  ab  homini- 
<S  bus  cognofceretur  ?      Ipfe  fcientia 

hac  donauit  homines ,  vt  fuis  mira- 
1  culis  gloriam  confequerctur.     Per 

hsc  medetur ,  eorumque  dolores 

8  tollit.  Ex  his  et  compofitiones  fa- 
cit  feplafiarius,  L.  ad  fuauitatem,  et 
malagmata  ad  valetudinem,  G.  t  nee 
vllus  eft  eius  operum  modus :  ea  eft 

9  ab  illo  per  orbem  ,'profperitas.  Fi- 
ii,  in  morbo  tuo  Dominumorare 

I  one  neglige,  et  ipfe  tefanabit.      A- 

raoueculpam,  re&ashabe  manus, 
et  ab  omni  peccato  cor  tuum  cxpur- 

I I  ga :       obmoue  fuaues  odores ,  et 


fimilaginis  nionumentum,opimum- 
que  libamen,  vt  qui  non/conferas : 
et  da  medico  locum,  vtpote  cuius  1 
auclor  fit  Dominus :  neue  a  te  dis- 
cedat,  quum  eo  fit  opus     Eft  etiam,  1 
quum  eis  prorpere  fuccedit  opus: 
nam  et  ipfi  Dominnm  orant ,  vt  fibi  1 
lenimentum  fecundet,  et  vitx  caus- 
fa  fanationem.      Qui  in  creatorem  i 
fuum  peccat,*  incidet  in  inedici  ma- 
nus.      Fili,  fupermortuodcniittei 
lacrimas,et  vt  acerba  patiens,  funge- 
re  luchi ,   illiusque  corpus  pro  eius 
conditione  velato,   neue  fepultu- 
ram  negligito.      Accrbum  plora-i 
tuin,  ardentemque  planclumadhi- 
be,et  luclu  fungere,  vtdecet,vnura 
atquealterum  diem,  calumnixvi- 
tandx  gratia:      deinde  confolarei 
te  propter  dolorem  :  nam  ex  dolo- 
re  mors  oritur,  animique  xgritudo 
vires  infringit.      Animi  indudio- 1 
ne  dolor  abit,  et  calamitofi  vita  ani- 
mo  conftat.      Animum  tuum  an- 1 
gori  ne  dedito:  fed  eum  a  te  repel- 
lito :  memor  exitus.      Noli  obli-  a 
uifci,  nullam  esfe  reditionem:  et 
illi  nihil  proderis,  et  tibi  ipfi  ofti. 
Memento ,  camdem  eius  es-  % 


fc  ac  tuam  conditionem  :  heri  mihi, 
tibihodie.    Requiefcente  momio,  % 
depone  eius  memoriam ,  et  te  de  eo 
confolare ,   egresfo   eius    fpiritu. 
Li'.teratorum  fapientia  in  otii  cp-j, 
portunitate  eft :  et,  quo  quisque  mi- 
nus habet  negotii,  eo  facilius  fit  i>  fa- 
piens.      Qui  fiat  fapiens,  qui  tenet  ji 
aratrum  ?  qui  in  ftimuli  baftili  fibi 
placet,  bouesagens,  et  in  eorum 
operibus  verfans,   cuiusque  circa 
taurorum  genus  verfatur   oratio.? 
Ducendis  lulcis  intendit  animum,4< 
vaccarumque     pabulis     inuigilat. 
Itidem  fabri  omnes,  etfabroruma« 
magiftri,  feu  quis  noclu  feu  agit  in- 
terdiu.       Qui  figillorum  fculpunt4j 
calaturas,  ct  quorum  adfiduitatis 
eft  mulcam  adhibere  varietatem ,  ii 


am- 

d)  fieri  poteftf  vtjinfitaliquod  inanimotuovitium.     «)  fiunt infinits ex  iirpi- 

lius  compofitiones,  tantus  eft  Dei  in  homines  fauor.    f)  fciUcet  litaDeo,  fed* 
Deo  acccpta  «i  refer»».  £j  sgroubit.  h)  ctuditus. 


-I    Lap.  38-39. 


fcLfLtSlASiltVS. 


735 


■  animum  ad  exprimendara  picluram 
I  adplicant,  etoperi  perficiundo  in- 
■puigilant.  Itidem  faber  ferrarius 
I  ad  incudem  manens ,  opusque  fer- 
reum  confiderans,  ignis  vapore 
eius  corpus  exficcante ,  fornacis  ae- 

0  flu  confli&atur  :      et  mallei  fonitu 

1  eius  aures  obtundente ,  oculis  in 
propofitum  operis  exemphnn  in- 
tends, animum  operis  abfolutioni 
adiicit,  et  ei  exact?  pcliendoinui- 

zgilat.  Similiter  manens  in  opere 
fuo  figulus ,  rotamque  fuis  cornier, 
tenspedibus,  in  opus  nnun  follici- 

^te  adfiduus  incumbit,  et  omnia 
ad  numerum  agens,  nunc  lutum 
brachio  figurat ,  nunc  pedibus  vim 

4eius  profubigit,  nunc  animo  ad 
perlinieudum   opus   incumbit,  et 

5  fornacem  vigilantcr  expurgat.  O- 
mnes  hi  fuis  freti  manibus,  in  fua 
quisque  arte  induftriara  exferunt, 

6 nee  fine  his  frcquentatur  vrbs,nec 
habitatur,       nee    pcrambulatur : 

7  (verum  nee  fententiam  rogantur  in 

g  confultatione  populi,  nee  in  con- 
cionc  emicant,nec  pro  tribunalibns 
fedent,)  nee  iudiciorum  rationem 

ptenent:  fed  neque  de  iure  et  ae- 
quo pronuntiant,  nee  in  fententiis 
locum  habent,  fedopificiummun- 
di  tuentur,  verfanturque  eorum 
vota  circa  artis  exercitationem. 

CAPVT    XXXIX. 

Legit  iotiant  cupiJiii,conf-ltit,5,grauit,  do- 
ctor, celebrates  nb  omnium.  Laudttudin 
Dens.  Laud/it  touts  formh.  Ad  pastas 
conftitut*  calamitates .  Collaudandui  loua. 

I  /r~\  Vi  vcro  ad  meditandam  Su- 
I  tyM  premi  legem  animum  adiecit, 
^~^is  antiquorum  omnium  fapi- 
entiam  exquirit ,  vatibusque  vacat : 

'^illuftrium  virorum  disputationes 
obferuat ,  et  in  fententiarum  fubti- 

3  Iitates  penetrat:  arcana  prouer- 
biorum  exquirit,  et  in  fententia- 

^  rum  ambagibus  verfatur.  Inter 
proceres  obit  munia,  et  principibus 

S  adparet.    Alienarum  gentium  tec*. 

»)  frilicet  famam, 


ras  peragrat,  nempe  bona  fimul  ct 
mala    inter    homines    experitur. 
Animum  adinuigilandum  Domino  6 
creatori  fuo  confert,      et  Supre-7 
mum orans,os fuumreferat  in  pre- 
ces,  deque  peceatis  fuis  obfecrat. 
Si  Dominus  ille  magnus  voluerit,  % 
is  prudentiae  fpiritureplebhur,  et 
fapientiae   verba   profundet,     in-  9 
terque  preces  Dominum  celebrabit, 
ac  per  eum  recto  confilio,  fcientia- 
que  vtetur,  ct  eius  meditabitur  ar- 
cana.   Idem  illius  doclrinae  difci-  13 
plinam  declarabit,  et  in  lege  foede- 
ris dominici  fe  iaetebit.     Eius  pru- 1 1 
dentiamlaudabunt  multi,  nee  vm- 
qwam  deiebitur  aut  deficiet  eius 
memoria,  quin  eiusnomen  inper- 
petua  viuat  fa:cula.      Eius  fapien-  l% 
tiam  praedicabunt  gentes,  eiusque 
laus  celebrabitur  in  circulis.    Siue  t » 
vita  defungatur,  millies  celebrius 
nomen  relinquet  quam  alii :    fiue 
permaneat  in  vita,*  adquiret.    Plu- 1* 
ra  cominentatus  edisferam,quando- 
quidem  vt  plena  lunaplenus  fum. 
Audite  me ,  pii  filii,  et  tamquam  ad  1  j 
vndofum  nata  fluuium  rofa  pullula- 
te, vtque  tus  odore  fuaui  fragratc, 
et  lilii  more  flores  emittite.      Spi-  tf 
rateodorem,  eteantatelaudes,  Do- 
minum de  tot  eius  operibus  cele- 
brantes.       Tribuite  eius  nomini  r~ 
magnitudinem ,  et  fuis  eum  laudi- 
bus  celebrate,   turn  labrorum  car- 
minibus,  turn  citharis.    Sic  autem  ,g 
in  laudatione  dicetis:     opera  Do-  lg 
mini  omnia  funt  optima,  et  omnia 
iusfa  fient  fuo  tempore,  nee  licet 
dicere;     quid  hoc,   quorfum  hoc  ?  io 
omnia  enim  fuo  tempore  examina- 
buntur.        Ad  eius  di&um  ftetitai 
aqua,  quafi  aceruus :  et  ad  eius  oris 
verbum  concrete  funt  vndae.      In  tl 
eius  iusfii  inert  omnis  fauor,  nee 
eft  ,    qui  eius  praefidium  minuat. 
Ei  mortalium  omnium  facta  patent,  l% 
neque  licet  eius  oculos  latere.    Ab  a* 
omni  aeternitate  in  omnem  aeterni- 
tatera  peruidet,  nee  ei  quidquam 

eft 


_ 


73« 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  39.40. 


*5eftarduum.  Nihil  eft,  quod  dica- 
tur:  quid  hoc?  quorfum  hoc?  o- 
nmia  eniui  in  vfus  fuos  creata  funt. 

•^Eius   fauor   vt   amnis    exuberat. 

a7  Vtque  diluuium  terram  merfit ,  fie 
eius  iram  fentient  gentes ,  L.  quae 
eumnoncurant,G.ficutolinUaquas 

*8  conuertit  in  falfuginem.  Eius  viae 
vt  piis  re&ae,  ita  fceleratis  fcrupulo- 

a9faefunt.  Vt  bona  bonis  principio 
creata   funt,   ita   improbis  mala. 

S°  Summa  omnium  ad  hoininis  vitam 
necesfariorum  eft  aqua,  ignis,  fer- 
rum,  fal,fimila  tritici,  mel,  lac,  fan- 
guis  vuarura,    oleum  et  veftitus. 

31  Haec  omnia  vt  piis  bona  funt,  fie 

9*  improbis  vertuntur  in  mala.  Suit 
quidam  adirrogandas  poena;  condi- 
tifpiritus,  qui  fruiter  verberain- 

93cutiunt.  Et  internecionis  tempo- 
re vires  efFundunt,  creatorisque  fui 

44fzuitiam  explent.  Ignis,  grando, 
fames,  letum,  h.tc  omnia  ad  pcenas 

§5  condita  funt.  Ferarum  dentes,  et 
fcorpii,  etferpentes,  et  gladii,  im- 
pioscapitali  poena  pledtentes,  illius 

S^prjccepto  gaudent,  et  in  terris, 
vbi  opus  eft,pr*  fto  funt,  neque  con- 
tra iusfa  temporibus  fuis  faciunt. 

37Hanc  ob  rem  principio  explorata 
meditataque  re,  litteris  mandaui, 
opera  Domini  omnia  esfe  bona, 
$8  et  eum  omnia  necesfaria  fuo  tem- 
pore fubminiftrare,  nee  dici  posfe, 
aliud  alto  deterius  esfe:  omnia 
enim  tempore  comprobatum  iri. 
39  Quare  toto  corde  atque  ore  nomen 
Domini  cantate  atque  collaudate. 

CAPVT    XL. 

Angorei  mortalium  perpetui.  Terrenorum 
in  terram  reditu*.  Sapicnti*  prdflantia. 
Caniugii  dtgnltnA.  MendUi  miferia. 
Impudentia,  cur*. 

1  TNgens  negotium  et  graue  iugum 
I  omnibus  Adamo  prognatis  ho- 
"*"  minibus  impofitum  eft  a  die  eo- 
rum  egresfionit  ex  fuae  cuiusque 


matris  vtero,ad  diem  reuerfionis  in 


I 


timores  animi,  exfpeclandarum  re- 
rum  imaginationes,  et  dies  obitus. 
Tarn  eum ,    qui  in  folio  gloriofe  : 
fedct,  quam  qui  humietinpaedore 
eft :      tarn  qui  hyacinthum   coro-  4 
namque  geftat,  quam  qui  crudo  lino 
indutus  eft,    hos,  inquam,  furor,  j 
xmnlatio,  perturbatio,  commotio, 
mortis timor,  iracundia,  lites,  et 
tempore  quietis  noc~htrnus  in  cubili 
fomnus    dementanr.       Parum   ac  ( 
paene  nihil  datur  quieti :    deinde  in 
fomnis ,  perinde  ac  fi  fint  excubiae, 
animorumfuorura  vifionibus  per. 
turbati,    quafi  ex  prcelio  euaferint,  • 
(quum  fint  extra  periculum)exper- 
gefiunt ,  et  terrorem,  qui  nullus  eft, 
mirantur.      Hrc  quum  omnibus} 
animantibus,  tarn  hominibus  quam 
beftiis,infunt,    turn  improbis  prae-  < 
terea  feptuplo  plura,  ncces,  caedes, 
lites,  gladii ,  impresfiones ,  fames, 
calamitates ,  clades ,  quae  omnia  in 
fceleratos  creata  funt,  propter  quos 
etiain  fuit  diluuium.      Quaecum- 
que  ex  terra  orta  funt,  in  terram 
redeunt :  et  quae  ex  aqua,  in  mare 
reuertuntur.    Omnis  largitio  et  in- 
iuftitia  abolebitur :  at  fides  femper 
manebit.       Iniuftorum  facultates 
in  modum  fluminis  exarefcent,  et 
vt  ingensftrepitin  pluuia  /tonitru. 
Dum  m  manus  aperiunt ,    laetantur. 
Non    multos  edet  ramos  foboles 
impiorum ,  et  impurae  in  fumnra 
rupe  radices.    »  Carices  in  quanto- 
tlis  humore  etripa  fluminis  primae 
omnium  herbarum  euelluntur :  ita 
delinquentes     prorfus     deficient. 
Benignitas  eft  felicium  hortorum 
fimilis,duratque  in  perpetuum  be- 
neficentia.      Dulcis  eft  vita  con. 
tenti  fuis  et  operarii,  fed  vtrutnqui 
fuperat,  qui  thefaurum    inuenit 
Liberi  et  vrbis  exftru&io,  nomer 
ftabile  reddunt:  fed  vtroque  po 

tip 

J)SodomamGomorramquein  falfum  lacrum.  )  vt  tonitru  vehementer  ftrepit,  c 
ciro  euanefcit,  ita  tantus  opum  ftrcpitus  ciw  pecibic  m)  dona  accipiunt.  « 
vide  eamdem  iimiliiudincm  lob,  34, 


Cap.  40. 41. 


ECCLESIASTICVS. 


737 


mortis  fatum :  memento  a  et  maio- 
res  et  minores  tuo« :      quod  quum  - 


tior  cenfenda  eft  vxor  inculpata. 
jVinum  et  mufica  dele&ant  ani- 

miim :  fed  vtrique  praeftat  amor  fa-    fit  a  Domino  omnibus  animantibus 
3  pientiae.    Tibia  et  pfalterium  fua-    fataJe ;  cur ,  quod  Supremo  placet, 

ues  cantus  edunt:    fed  vtrumque    recufes?   Siue  decern,  fiue  centum,  5 


I  fuauis  lingua  vincit.  Venuftatem 
licet  et  pulchritudinem  expetant  o- 
culi  tui,  tamen  vtrumque  excellit 

X  fegctis  viriditas.  Amicus  et  fo- 
cius  commode  conueniunt:  fed 
vtrumque  anteceiiit   vxor  iun&a 

)  viro.  Fratres  et  auxilium  in  cala- 
mitofum  tempus :  fed  vtroque  ma- 

4gis  tuetur  beneficentia.  Aurum 
et  argentum  pedem  ftabiliunt :  fed 
vtroque  commendabilius  eft  con- 

>  filium.  Opesetpotentiaanimum 
erigunt :  fed  vtroque  magis  Domi- 

5ni  metus.  Domini  metui  nihil 
deeft,  nee  opem  in  eo  defideres. 

7  Domini  metus  fnnilis  eft  felicis  po- 
marii,  cuius  ornatus  omnem  ma- 

\  gnificentiam  exfuperat.  Fili,men- 
dicam  vitam  ne  degito :  mori  fatius 

Jeft,  quam  mendicare.  Hominis 
ab  aliena  menfa  pendentis  vita  non 
eft  habenda  vita ,  qui  feipfum  cibis 
contaminet  alienis,  id  quod  perittis 

5  vir  et  do6tus  cauebit.  Impudentis 
ori  dulcis  eft  mendicatio :  fed  in 
eius  ventre  ardet  ignis. 


CAPVT    XLI. 

Mors  locupleti  amarisjtma  ,  dulc'u  ttdfliflo. 
Natl  fcelefli  a  patre  ncfario.  Creatura* 
rum  ex  terra  finit.  Dottrin*  fublimitas. 
In  luxuriant.    Pudoru  gratia. 


:o 


Mors,  quam  amara  tui  recor- 
datio  eft  homini  in  bonis  fuis 
quieto ,  homini  otiofo ,  o- 
mniaque  profpera  habenti,  et  adhuc 
%  cibuni  capere  valenti  ?  O  mors, 
quam  conuenit  tuum  fatum  homini 
egenti,  effetis  viribus  decrepito, 
vndique  diftridlo,  defperanti,  pati- 
«Jentiaque  deftituto?    Ne  formida 


fine  mille  fintanni,  nulla  eft  apud 
ditem  vita»  defenfio.    Nefarii  nati  - 
funt  improborum  nati,et  qui  in  im- 
piorum  habitationibus  verfantur. 
Improborum  natorum  perit  here-  g 
ditas,  eorumque  pofteritatem  aerer. 
na  comitatur  infamia.        Patrem0 
impium  eft,  quod  accufent  nati,  qui 
pe*  eum  fint  infames.    Heu  vobis, 
homines  impii,  qui  fupremi  Dei  le- 
gem reliquiftis :  nam  fiue  nafcimi- 
ni,  in  miferiam  nafcimini:   fiue 
raorimini,  mifera  eft  veftra  condi- 
tio.     Qyaecumque  ex  terra  orta 
funt ,  in  terrain  abibunt :  itemque 
impiiexmiferiainexitium.      Ho--, 
minum  corpora  lugentur :  fed  im- 
proborum nomen  1  iniftrum  delebi- 
tur.        Habe  curam  nominis:  id. 
enim  tibi  magis  manebit,quam  auri  ' 
mille  ingentes  thefauri.        Bonae  .. 
vitae  "setas  finita  eft :  at  bonum  no-  * 
men  duratin  perpetuum.    Dodiri-   m 
nam  placide  conferuate,  nati:  oc-  ' 
cultafapientiaet  thefaurus  abditua 
quid  prodeft  vtnimuis?      Praeftat 
homofuam  celansftultitiam,quam 
homo   fuam    celans    fapientiam. 
Ergo  in  eis,  quae  dicam,  erubefcite : 
nam  quouis  quidem  pudore  teneri, ' « 
non  eft  honeftum  :b  nee  vbique  pro- 
batur  fides.      Pudeat  vosluxuriae, 
propter  patrem  et  mat  rem :    men-  '" 
dacii,  propter  principemet  poten-1^ 
tatum :    Delicti,  propter  praefidem 
et  magiftratum :    fceleris ,  propter  **? 
ciuitatem  et  populum :      iniuriae, z 
propter  focium  et  amicum :    furti, a* 
propter  quern  incolis  locum,  et  pro-  ** 
pter  diuinam  'foederis  veritatem  : 
pudeat  et^panibusinniticubito,  et 
criminis  accepti  datiue  mtmeris- *4 


(5 


munens, 
et 

m)  motiendum  omnibus,  i)  funt  quxdam,  in  quibus  vcrecundus  esfe  fine 
perfidia  non  posfis ,  que  cap.  fco,ucnti  diccntur.  c  )  leeis ,  quae  furari  Yf  tat. 
d)  hoc  in  menfa  dcdccec. 

A  aa 


38 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  41. 4a. 


ajetfalutatum  filere,  et  mcretricem 

a<5  feminam  adfpicere ,  et  a  ccgnato 
vultum  auertere ,  et  hereditaiiam 
donatamue   rem   alicui    cripere, 

2* et maritam  mulierein  cont  emplari, 
et  eius  ancillam  follicitarc,  autad 

%c  eius  ledum  accedere ,  et  amkis 
conuicium  facere,  et,  poftquamdo- 
naueris,  exprobrare,  et,  quam  rem 
audiueris,  enuntiare,et  arcana  dicta 

S9  patefacere.  Ita  vere  prudens  eris, 
ettibi  omnium  hominum  concilia- 
bis  beneuolentiam. 


CAPVT    XLIL 

Vxorw.ala,  injlpwts ,  y**£>,  t'.'.chitudo. 
Solu  virtu*.  Nihil  lousm  hut.  Crea- 
turarum  decor ,  ordo  ,  petftftio. 

I    i   Tin  his  verecundus  ne  esto, 

f\  nev.e    indulgendo    perfonx, 

a  •*■  -*"  peccaueris  in  Supremi  lege  ac 

fccdere,  in  iudicio,  fecundumeum, 

gaquoiniuriaeft,  iudicando:       in 

fociorum  viatorumque  ratione:  in 

fociorum    hereditate    partienda : 

4inlibrxetponderum  xquitate:  in 

5multis  pa'.icisue  posfidendis:      in 

acquabili  venditione  mercium  :  in 

mulcaliberum  caftigatione,  et  mali 

gferui  latere  cruentando.      Sivxor 

mala  eft,  conuenit  clauftrum :  et  vbi 

^multx  manus,  conclude:      quid- 

quid  committes,  id  ad  numerum 

j  pondusque  facito  :      et ,  quidquid 

veldabis,  velaccipies,  incodicem 

rreferto.      Infipientem  et   fatuum 

caftigato ,  et  fi  quis  aetate  decrepita 

cumiuuenibuslitiget:  et  eris  vere 

doclus,  cmnibusque  mortalibus  ac- 

loceptus.      Filia  patri  dam  curx  eft, 

et  follicitudini  tantx,  vt  ea  fomnum 

abigat:  iniuuentute,  neexolefcat: 

in  coniugio ,  ne  fit  inuifa :  in  vir- 

ginitate,  neftupretur,  ctinpatria 

domofiatgrauida:  viro  iunfra,  ne 

delinquat ,  aut  ne  elocata  fit  fterilis. 

I  j  Filix  rigidisfimam  adhibe  cuftodi. 

am,ne  te  faciat  inimicorum  Iudibri- 

urn,  ciuiumfabulam.inpopuloque 

famofurn,  et  in  vulgus  dedecgret. 


Innulliiis  hominis  pulchritudinem  1 
intuere,  ncue  inter  feminas  fedeto  : 
nam  eta  veftibus tinea,  et  afemini»  i 
proficifcitur  nequitia.      Satius  eft  1 
cum   improbo    viro  contrahere, 
quam  cum  mnliere  proba  quidem, 
fed  qua;  causfa  fit  turpis  infamix. 
Commemorabo    equidem    opera  1 
Domini,  et ,  q:;.t:  eius  facta  in  eius 
diclisdidici,  cxponam.      Sol  luci- 1 
dus  intuetur  omnia ,  eftque  eiui 
fplendore  plenum  illius  opus.   Ne- 1 
que  vero  dedit  hoc  fanc~tis  Domi- 
nus,    vt    eius  omnia  exponerent 
miracula,  qux  candidit  Dominu» 
onmipotens ,  vniuerfitate  gloriofe 
ftabilicnda ,       qui  profunda  men- 1 
tesquepcrfcrutatur,  earumqne  cal- 
lidkates  peruidet.       Nouit  enini  \ 
Dominus ,  quidquid  fciri  poteft,  et 
ani  penetrale  adfpicit:  prarterita 
futuraque  declarat,  et  arcanorum 
veftigia  detegit.      Eum  nulla  prx-a 
terit  cogitatio,  nullum  verbum  la- 
ter.    Sapientia  prxditus  eft  ita  ma-  a 
gnificaatqueornata,  vtquumfitet 
ante  xuum,  et  in  omne  xuum,  nee 
augeatur,nec  diminuaturmec  vllius 
egeat  confilio.      O  elegantia  eiusa 
omnia  opera,  quorum  tantum  quafi 
fcintillam  fpectare  licet.      Viuunt» 
h.cc  omnia,  et  durant  per  xuum, 
omniaquead  omnes  vfus  obediunt. 
Omnia  bina,  alteruni  alteri  contra-  j 
rium ,  neque  quidquam  fecit  man- 
cum.     Alterum  alterius  bona  con- j 
firmat,  et  quis  Dei  fpeSanda  gloria 
fatietur? 


CAPVT     XLIIL 

Ct'eflium  creaturarum  gratia,  fublimitA-l  mi- 
rifica.  Sol,  luua,  iris,  nix,  ftilgttr,  rtubes, 
flatM  ,  pruina  ,  res.  Eft  omnia  Dem. 

SVblimitatis  ornamentum,  pu-j 
ritas  xtheris,  fpecies  cacli,  glo- 
riofa  vifu.      Sol  in  exortu  fuo  % 
confpicuus  exfiftens,  inftruraenturn 
mirabile,  opus  Supremi,        qui  3 
meridianus  agros  ardore  torret,  vel 
cis  intolerabjJi,  qui  fornacem  ad- 

flanC 


Cap.  43. 44. 


ECCLESIASTICVS. 


739 


4  flant  in  e  ardoris  operibus.    Sol  tri- 
plo  magis  montes  cxurit ,  vaporcs 
exhalans  igneos,   radiisque  coru- 
;  fcans  praeftringit  oculos.     Magnus 
eftDoininus,  qui  eum  fecit,  cuius- 
>  que  iusfu  accelerat  iter.      Fecit  et 
Junam,  vt  fuo  tempore  exfiftat  in- 
dicium remporis ,  et  feculi  fignum. 
Aluna  fefta  defignantur,  luminc 
eousque  decrefcente,  vt  deficiat. 
Ab  eadem  denominatur  menfis ,  ea- 
que    accretione  mirabiJi  nnitatur. 
In  fublimi  adparatus  eft  caftrenfis, 
in  aethere  caelefti  refulgens  csrli  pul- 
chritudo,  fiderum  fplendor,  lu- 
cens  ornatus,  in  fupremu  Domini 
Iocis,      ad  cuius  facra  iusfa  flant 
iilla  continuo ,  nee  in  fuis  ftationi- 
bus  fatifcunt.       Vide  iridem,  et 
eius  auciorem  praedica ,  quae  fulgo. 
re  venuftisfima,  fplendido  caelum 
ambit  circulo,  Supremi  manibus 
exporredra.      Idem   imperio  fuo 
tiiuem  vrgct ,  et  fulgura  fuo  conci- 
atarbitratu.    Ergo,  reclufis  cellis, 
jrouolant  volucrum  more  nubes, 
juas  eo  pro  fua  magnitudine  cohi- 
jente,  elidunturgrandinis  lapides. 
\&  eius  adfpeclum   concutiuntur 
inontes :  ad  arbitrium  flat  aufter. 
litis  tonitrui  fragor  terram  treme- 
acit,  et  aquilonis  procella,      et 
renti  turbo  niuem  quafi  deuolantes 
pargit  aues,  cuius  lapfus  fimilis  eft 
ocuftarum  fidentium ,      cuius  et 
andoris  pulchritudinem  mirentur 
iculi ,  et  imbrem  ftupeat  animus, 
dem  pruinam  quafi  falem  fundit 
iUiiii ,  quae  concreta  palos  infpicat. 
rum  frigidus  ventus  boreas  fpi- 
ans  ,  cogit  aquam  in  glaciem ,  et 
l  omnem  aquae  adfluentiam  fidens, 
quam  quafi  lorica  induit ,      mon- 
»  depopulatur,  filuas  adurit,  et 
erbas,vt  ignis,exftinguit.    Omni- 
m  praefens  remedium  eft  nebula, 

ros  occurrens  poftardorem  exhi- 
rat.     Hie  aequor  mente  fua  pacat, 

in  eo  plantauit  infulas.      Qui 
enauigant,  narrant  eius  peri» 


cula,  quae  nos  auribus  audientes 
miramur.      Atque  illic  incredibi-25 
lesfuntetmiraeres,  tanta  varietas 
animalium  ,  et  natura  cetorum. 
*Denique  per  eum  fuccedit  eius  »5 
opificium ,  eiusque  mandato  con- 
ftant  omnia.     Multa  licet  dicamus,  27 
nontamen  rem  expedi emus.   Sum- 18 
ma  autem  didrorum  haec  eft :  ipfe 
eft  omnia.       Laudando    quidem  19 
quantuJum  valemus  ?  quum  fit  ipfe 
maior  cundtis  fuis  operibus.   Ter-  30 
ribilis  eft  Dominus ,  et  permagnus 
et  mirabili  poteftate.      Collaudan!  3 1 
tes  Dominum ,  quantum  poteftis, 
extollite,  tamen  adhuc  exfuperabit : 
in  eo  extollendo  fummas  vires  iiu 
defe-fi  impendite,  ne  fie  quidem  fa- 3* 
tisfadhui.    Quiseum  vidit,  vtex- 
ponat  ?  aut  quis  eum  pro  eius  natu-  a  a 
ra  magnificet  ?    Multa  occulta  funt  34 
his  maiora :  pauca  enim  eius  ope. 
rum  didicimus :     nam  fecit  omnia  3  € 
Dominus,  deditque  piis  fapientiam. 

CAPVT    XLIIII. 

Mainrts ,  ac  viri  digni  ornandifunt.  Regtf, 
pii  lout  cultures.  Henocbiu,  Nee,  /tbra- 
hamM  ,  Jfuaitu ,  lacoiiu. 

LAudemus  fane  nobiles  viros, 
et    noftri   generis   parentes, 
perquosmultam  fibi  gloriam- 
peperit  Dominus,  quae  eft  eiusab 
omni  aeternitate  magnitudo.     Qui  _ 
in  regnis  fuis  dominati  funt,  viri 
potentia  celebres :  qui  ingenii  con- 
filio  valuerunt :   qui  prodidernnt 
oracula,      qui  confiliisetpublica- . 
rum  litterarum    peritia    populo 
prarfuerunt,  quorum  in  dodtrina 
fapienterdidtafunt:      qui  concen-- 
tus  muficos  excogitarunt :  qui  fcri- 
ptorumcarminaexplanarunt:    ho-^ 
mines  diuites,  poteftate  excellen- 
tes,  qui  domi  pacem  habuerunt: 
omnes  hi  fuis  faeculis  in  gloria  fue- 
runt,  fuorumque  temporum  decus. " 
Eorum  funtqui  explicandis/lauda 
tionibus  nomen  reliquerunt :    funt 


8 

et ,  quorum  nulla  eft  memoria,  qui^ 
A  a  a  2  perie- 

que  ignc  fiuat.    /)  Pfrlmis  ,  nam  is  liber  fie  apua  Hcbraros  inlcribitur.. 


ECCLESIASTICVS. 


740 

perierunt ,  ct  fadti  funt  perinde,  ac 
fi  nuroquam  vixisfent,  aut  nati  fuis- 
fent,  tumipfi,  turn  eorumnati  port 

l0eos.  Hi  vero  pii  funt  homines, 
quorum  virtutcs  non  funtobliuio- 
ni  traditae :  quorum  ftirpi  perma- 

1 1  net  bona  hereditas :  quorum  pro- 
geniespa&o  flat;  quorum  pofleri 

,adurantaeternum.  Quorum  neque 
progenies,  neque  gloria  aboletur 

■  5  vmquam :    quorum  et  corpus  cum 

pace  fepultum  eft,  etnomenviuit 

■  4vel  ad  perpetuita'em :      quorum 

fapientiam  prxdicant  populi ,  quo- 
rumque  laudes  celebraniurinvul- 
t,  gus.     Henochus  Deo  placuir,  et  L. 
inparadifum  G.  translatus  eft,  ex- 
emplum  emendandae  vitae  faccnlis. 
6Noeperfe6teiuftus  inuentus,  tanti 
eft  habitus,  vt,  quumexflititdilu- 
.Muium,  fueritorbis reliquiae,      ct 
7  cum  eo  factum  fit  fadus  aeternum, 
numquam  omnes  animantes  dilu- 
.euio  abolendas  esfe.      Abrahamus 
ille  magnus,  tot  gentium  pater, 
10  gloria  fuit  incomparabilis ,     qui 
Supremi  legem  exfecutui ,  cum  eo 
ao  venit  in  fadus ,      idque  fadus  in 
fuo  corpore  fanxit ,  et  in  periclita- 
% .  tione  fidelis  eft  inuentus.    Idcoque 
ille  ei  iureiurando  confirmauit ,  fe- 
licitatum  iri  gcntes  per  eius  femen, 
aaetfe  eum  ad  inftar  pulueris  terrae 
multiplicaturum ,  eiusque  pofteros 
..  adaftraeueclurum,      eisquepos- 
fesfionem  daturum  ab  altero  mari 
ad  alterum,  et  a  flumine  vsquead 
a.regionis  extremum.        Idem  in 
Ifaaco  quoque,  propter  eius  patrem 
a .  Abrahamura ,  fanciuit :    et  omni- 
'ura  horainum  felicitatem,  et  foe- 
l6  dus  in  Iacobi  caput  peregit :      eum 
fauore  fuo  curauit,  et  hereditate 
donauit ,  eamque  partitus  in  duo- 
decim  tribus  diuifit. 

CAPVT    XLV. 

Mofes ,  Aharon ,  tiutqut  ornamenta,  mune~ 
ra.  FaRiofi in  Mefcm.  thineet fato dot. 
DauidRtx. 

l)  Aims, 


Cap.  44. 45 


EX  eo  virum  eduxit  pium,  cun- 
clis  mortalibus  acceptum,  el 
Deo  et  hominibus  carum  Mo- 
fem,    cuius   felix   eft   memoria. 
Huncf  fanclis  gloria  aequauit,et  ho- 
ftium  terrore  magnum  fecit :      ad 
huius  didla  peregit  portenta :  hunc 
apudregeshonorauit:  huic  ad  po- 
pulum  fuum  mandata  dedit,   et 
fplcndorem  fuum  ostendit :    hunc 
fide  facrauit  etlenitate,  et  ex  omni- 
bus delegit  mortalibus :      huic  fu- 
amvocemediditaudiendam,  et  in 
caliginem  indudto,   praecepta  co- 
ram  tradidit ,      vitalis  fcientiae  le- 
gem ,  vt  Iacobeos  fadus ,  vt  Israe- 
litas  iura  fua  doceret.      Huic  fimi- 
lcm  Aharonem   fanctum   euexit, 
eius   fratrem   ex    tribu   leuitica, 
cum  quo  fadus  iniit  sternum  ,  cui 
populi  facerdotium  dedit ,      quern 
ornatu  beauit,  et  veftitu  nobilia- 
miciuit;      quern  perfeclo  decore 
veftiuit,  etegregioinftruxitadpa. 
ratu,  tibialibus,  toga,  et  epomide. 
et  globulis  fuccinxit  aureis,  ere- 
brisque  per  circuitum  tintinnabu 
lis,  quae,  eo  incedente,  tinnirent 
et  in  aede  fonitum  redderent ,  quot 
esfet  generis  eius  popularium,  mo 
numentum.  Veftisfacraauro,  hya 
cintho ,  purpura ,  opere  variegata 
cum  oraculo  iudicii  CLARITAS 
ET  I NTEGRITAS ,  opere  cocci 
nis  fills  artificiofo ,  pretiofis  lapidi 
bus  caclatura  figillari  auro  illigatis 
opere  gemmani ,  quod  monumen 
turn  esfet,  inferiptione  proisraeli 
ticarum  tribuum  numero  incifi 
Item  aurea  impofita  cidari  corona 
figilli  facri  figura ,  hononficuin  01 
namentum,  opuseximium,  elegant 
et  oculorum    adfpectu    ornatisC 
mum ,      quale  ante  id  nullum  vrr 
quam  factum  eft.      Nee  vllus  d 
traneus  induit ,  fed  foli  eius  nati  < 
nepotes  in  perpetuum ,  hoftiis  bi 
quotidie    confumendis   perpetiH 
Eius  manus  initiauit  Mofes ,  eun 
que  facro  inunxit  oleo.      Ei  fen 
pitei 


Cap.  4  J.  46. 


ECCLESIASTICVS. 


74' 


piterno  fcedere  adfignatum  eft,  eius- 
que  pofteri  tan  quamdiu  cxlum  du- 

p  rabit ,  vt  Deo  adminiftrent  fimul 
et  facra  faciant,  ei usque  populo 
faufta  precentur  per  eius  nomen. 

.0  Eum  ex  omnibus  elegit  mortalibus, 
qui  Domino  libamen,  fufficum,  et 
fuaues  odores  obmoueret,  monu. 
mentiergo,  vt  fuo  populo  propi- 

.1  tiaretur.  Ei  fuis  praeceptis  pote- 
ftatem  dedit  in  iudiciorum  confti- 
tutionibus ,  docendi  Iacobeos  ora- 
cula,  et  fuam  legem  Israeli t is  decla- 

.1  randi.  Aduerfus  eum  quum  con. 
fpirasfent  alii,  et  eifuriofeacira- 
cunde  inuiderent  in  filuis  gregales 
Dathanis ,  et  Abirami ,  coranaque 

3  fa&io ,  Dominus  id  animaduer- 
tens,  adeo improbauit,  vtilliatro- 
ci  fupplicio  confedH  fint,  eosque 
monftrifice  ignis  fui  flam  ma  con- 

,4  fumfit ,  Aharonique  gloriam  ad- 
iecit,  et  hereditatem  dedit, h  eis  fru- 

5  gum  primitias  diuidendo ,  et  pri- 
mis  vi£tum  abunde  parando ,  fcili- 
cet  vt  Domini  vidtimis  vefcerentur, 

.6  quas  ipfe  turn  ei ,  turn  eius  ftirpi 
dedit ,  ea  conditione ,  vt  in  populi 
terra  patrimonium  non  haberent, 

,7  neque  posfesfionem  inter  popula- 
tes fuos  fortirentur,  quippe  quibus 
pro  hereditatis  forte  Dominus  es- 

gfet.      Turn  Phinees  Eleazari  filius 

,0  gloria  tertius  eft ,  qui  religionis 
Audio  impulfus ,  in  populi  defedH- 
j  one,  ftrenuaanimibonitateconfti- 
tcrit,  et  Israelites  veniamimpetra- 
do  rit.  Quapropter  ille  ei  pacificato- 
ria  padtione  fanxit,  antiftitem  fo- 
re facrorum ,  populique  fui ,  ita  vt 
turn  ipfe,  turn  eius  progenies  facer- 
dotii  amplitudin'em   obtineret  in 

11  fempiternum.  «Ceterum  qui  et 
Dauidi  Ifei  filio  tribus  iudaicae  re- 
gni ,  et  Aharoni  eiusque  femini  fa- 
cerdotii  posfesfionem  padhis  eft, 
quae  ad  folos  folius  pofteros  perue- 

12  niret,  is  nobis  earn  detanimi  fa- 
pientiam ,  vt  eius  populus  iufte  re- 


gatur ,  ne  illorum  bona  aboleantur, 
fed  eorum  gloria  duret  apudipfo- 
rum  minores. 


CAPVT    XLVI. 

lofuaduxpopHli.  Sol  per  lofuam  immotnt. 
Caltbi  virtu*.  Prrfdcs  Isroelitarum.  Sf 
muelvates. 

POtensbellisIofua,  Nunis  fiU 
us ,  et  Mofis  in  diuinatione 
fuccesfor,  fuit  magni  nominis 
ad  eledtorum  Dei  falutem ,  dum 
infeftos  hoftei  vlcifcitur,  vtlsrae- 
litas  induceret  in  posfesfionem. 
Qjantam  eft  adeptus  gloriam  vel 
raanibus  fuis  *  extollendii ,  vel  gla- » 
dio  in  ciuitates  vibrando ?  Qlus 
ante  eum  talis  exftitit?  vtpore  quum  * 
Domini  bella  gesferir.  Nonne 
per  eum  reftitit  fol,  ct  dies  vnus' 
excreuit  ad  duos  ?  Qjum  Supre-  ^ 
mum  rerum  praepotentem ,  hofti- 
bus  vndique  vrgsmibus ,  inuocas- 
fet ,  ille ,  eo  exaudito ,  magnus 
Dominus,  vehementis  violent*-' 
que  grandinis  lapidibus  niit  in 
prcelium  aduerfus  gentem  illam, 
et  in  cliuo  perdidit  aduerfa.  ios ,  vt. 
gentes,  illius  arma  et  id  bellnm 
contra  Dominum  geri,  cognofee- 
rent.  Nam  rerum  poten'eiu  fecu- 
t'.is  erat,  et  Mofis  temporibus  piey 
fe  gesferat  vna  cum  Calebo  Iepho- 
nis  filio ,  hofti  refiftendo ,  popu- 
Ium  a  peccando  prohibendo,  et  im- 
probitatis  fremitum  cohibendo. 
Atque  hi  duo  ex  fexcentis  p  ditum 
millibuseuaferunt,  ducen.li  in  pos- 
fesfionem, in  terrain  ladte  roellc- 
que  manantem.  Dedit  autem  Ca- 
lebo  Dominus  earn  fortitudinem, 
quae  ei  vsque  ad  fenedtutem  per- 
manfit,  ita  vt  regionis  faftigium 
fcanderit,  eiusque  progenies  here- 
ditatem obtinuerit ,  vt  intellige- 
rent  omnes  Israelite ,  quam ,  Do- 
minum fequi ,  fit  bonum.  Ppefi- 1 
dumquoque  nominatim  omnium, 
Aaa3  quot. 


*)  aharoniis  facerdntibu».       i)h»nr    cot  am  verborum  complexionemexGrzco 
finvjlet  Latino  cone:  ocaui»  vtpocu»?  eftenimvaldc  deprauata.     k)  itipefee». 


74* 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  45. 47. 


»4  auotquot  animo  non  fuerunt  impu- 
dieo,  ncc  a  Domino  defecerunt, 
i5faufta  fuerit  memoria:      eorum 
ct  osfa  fuis  locig  reuirefcant ,  et  no- 
men  per  fuccesfiones  ad  ccleberri- 
mos  quosque  pofterorum  tradatur. 
1 6 Cams  Domino  ftio  Domini  vates 
Samuel  reges  conftituit,  et  in  eius 
»7popuJiim  principes  inunxit :       ex 
Domini  lege  rempublicam  admini- 
flrauit,  per  einsque  fidemfubue- 
1 8  nit  Dominus  Iacobeis.      Comper- 
aiseft  vates,  et  ex  fide  fua  fidus 
oraculorum     interpres      agnitus. 
15  Quumque  Domino  potenti,  hofti- 
bus  vndique  prementibii9 ,  agno  la- 
ir clante  fupplicasfet,      intonuit  de 
caelo  Dominus,  et  ingenti  cum  ftre- 
ai  pitu  voce  fua  perfonuit ,      et  Ty- 
riorum  duces,  etomnesPahrftino- 
22  rum  principes  obtriuit.     Turn  an- 
tequani  in  perpetuum  obdormiret, 
teftatus  eft  coram  Domino  atque 
eius  vnclo,  fe  nihil  rei  ab  vllo  mor- 
talium,  nc  calceos  quidem  abstu- 
lisfe,  nee  de  eo  quisquam  hominum 
a^conqueftus  eft.        Itemque    poft- 
quamobdormiuit,  vaticinatus  eft, 
et regi  ipfius  internum  ostendit ,  ac 
ex  terra  oraculum  edens  verba  fe- 
cit ,  populi  fcclus  deletum  iri. 


CAPVT    XLVIf. 

"fetes  Nathan.  J?Mf  Dauid inclitiu,  tfarisfi* 
van  ,  pint,  rilim  Salomn  ,  fapient ,  paci- 
fau  ,  prtdiucs.  Roboamm.  leroboamM 
ttta/in. 

^Ofthuncexftitit,  qui  vaficina- 

retur,  Nathan  tempore  Daui- 

4  — *    dis.      Dauid  tamqiiam  adeps 

ex  hoftia  pro  falute,  fie  ex  Israeliris 

g  fecretus  fuit.       Cum  Ieonibus  qua- 

fi  cum  haedis  lufit ,   cumque  vrfis 

4  quafi  cum  ouillis  agnis.  An  non 
juuenis  adhnc  gigantem  interemit  ? 

5  Et  populi  dedecus  aboleuu ,  admo- 
taadfundae  filicem  nianu,  et  Go. 

6  liathi  faftu  deieclfo.*  Inuocauerat 
en im  Dominum  fupremum ,  qui  ei 
id  dexfrae  robur  dedit,  vt  potentera 


bello  virum  tolleret,  fuorumque 
popularium  cornu  extolleret,    at- 7 
que  ita  eum  inter  tot  legiones  coho- 
neftauit,  et  diuinis  laudibus  cele. 
brauit,  delato  ad  eum  gloriacdia- 
demate,      Nam  hoftes  vndique  ob- 8 
triuit.et  aduerfarios  Palxftinos  pro- 
fligauit ,  frac"lo  ad  hunc  diem  eo- 
rum cornu.     In  omni  opere  fuoo. 
gratias  fupremo  numini  honorifica 
orationc  egit :      Creatorem  fuum  ic 
L.  Deum,  qui  fibi  adnerfus  hoftes 
poteftatemdedisfet,  G.  totopeclu- 
recelebrauitamauitque,      ctcan-  u 
tores  ante  aram ,  fiauibus  ad  eo- 
rum modos  carminibus  compofitis, 
inftituif,  (qui  fuis cantibus latides 
quotidie  dicercnt. )     Feftis  addidit  it 
decorcm  ,  et  ad  fummum  exorna- 
uit  folemnia,  quibus  fanchunDei 
nomen   collavidarent ,   et  vsque  a 
mane  facrarium  perfonarent.    ( E- 13 
ius  peccata  deleuit  Dominus ,  eins- 
que cornu  in  perpetuum  erexit ,  et 
ei  regnum  et  maieflatis  in  lsraelitis 
folium  pacltts  eft. )    Huic  fuccesfit  14 
prudens  filius  Solomo,  qui  per  eum 
lateviguit,  et  pacato  tempore,  id- 
que  gloriole  regnauit ,    quum  De-  r  j 
us  ei  omnia  vndique  pacasfet,  vt 
ipfius  nomini  aedem  ftatueret,  et 
facrarium  pararet  in   perpetuum. 
Quam  fapiens  in  iuuentute  tuafui-itf 
fti,  et  fluminis  in  morem  prudentia 
refertus?       Totum  orbem  ope-i* 
mit  animus  tuns,  et  fententiarum 
ambagibus  impleuit.      Ad  infulas  ig 
procul  tuum  nomen  peruenit,  et 
pace  tua  cams  fuifti.      Te  in  car- 19 
minibus  et  prouerbiis ,  et  fenten- 
tiis,  et  interpretationibus,  admira- 
tae  funt  nationes  in  Domini  Dei  no- 
mine, qui  Israclitarum  Deus  roca- 
tur.       T11  aurum  quafi  ftannum  20 
congesfifti ,  et  argenti  quantum  fi 
plumbum  esftt ,  comparafti.     Ve-21 
rum  dum  latera  ifta  mulieribus  ad- 
clinas,  et  ifto  corpore  fubigeris, 
inusfifti  glorix  tuae  maculam ,    fe-  2a 
menque  tuum  profanafti ,  quo  fup- 
plicium  tuis  natis  conflafti ,  amen. 
tiaquc 


Cap.  4?.  4?« 


ECCLESTASTICVS. 


743 


tiaque  tua  cansfa  fuifti ,  vt  angeren- 
t'ur,      diuifo    imperio,      ct    ex 
Ephraimitis  exorfo  regno  contu- 
macy     Sed  Dominus  fiiam  erga 
opera  fua   clementiam  numquam 
Omiferit,   aut   perdiderit :    num- 
quam electt  fui  nepotes  deleuerit, 
autamatoris  fui  progeniem  fustule- 
.rit.    Itaque  Iacobo  reliquias,  et 
Uauidi  ex  ipfo  ftirpem  dedit.    Igi- 
turSolomo,  vb.  cum  maioribus  re- 
quieuit,    reliquit  port  fc  ex  femi 
ne  fuo '  populi  dementiam ,  exper- 
temque     prudentiac    Roboamum, 
qui  conhlio  fuo  populum  abaliena- 
uit,  et  Ieroboamum  Nabari  filium, 
qui  Israelites  peccandi  causfafuit, 
etEphraimkis  flagicii  viam  tradidit, 
quorum  tot  peccata  exftiferunt ,  vt 
eos  patria  fua  expellerent,  adeoque 
omne  flagitiorum  genus  exquifiue- 
runt,        vt  eos  fajuum  inuaferit 
fuppliciuro,  L.  quo  tot  peccata  lu- 
erent.  G. 


CAPVT    XLVIIL 

Vates  igneus  Ettas,  oratione  potens ,  adce- 
iumfublatus.  Eliftits,  ExtcbtM.  Senna- 
iheribus.  Ex.ec hie  ptetM.  Efaitu  vates 
wagnus. 

IGiturexftititElias,  vates  igneus, 
oratione  facis  in  morem  arden- 
te,  quieisgrauem  inuexit  fa- 
mem,  eosque  feueritate  fua  rede- 
git  ad  paucos,  L.  quod  Domini 
praecepta  fustinere  non  posfent.  G. 
Is  Domini  iusfu  cxlum  continuit, 
ignemque  ter  de  caelo  deduxit. 
Quantam  gloriam  adcptuses,  Elia, 
tuis  miraculis  ?  ecquis  fe  tibi  parem 

;  gloriari  poteft  ?  qui  Supremi  ius- 
fu mortuum  ex  leto  atque  orco  ex- 

5  citafti :  qui  reges  in  exitium,  et 
nobiies  ex  fede  fua  deturbafti ,  Z. 
eorumque  potentiam  facile  fregifti : 

,G.  qui  in  Sina  Domini  obiurgatio- 
nem,  et  in  Horebo  vltrkes  fenten- 

>  tias  audiuifti :    qui  reges  ad  vicem 


rependendam,  et  fuccesfuros  tibi 
vates  vnxifti:       qui  fublatus  csi-9 
gnea  procella,  in  curru  igneorum 
equoriim :      qui  reprehenfionibus  lo 
incertatemporadeftinatuses  adfe- 
dandamiram  iudicii  Domini,  an- 
tequam  fseuiatur,  et>»  ad  reconcili- 
andum  patris  animum  filio,  iaco- 
beasque    tribus     conftabiliendas. 
Beati,  qui  te  viderint,  etcumcari-'l 
tate  obdormiuerint :     etenim  nos  '* 
»  reuiuifcemus.     Huius  Eliar,  pro-  !3 
cella  circumfufi,    fpiritu  repletus 
eft  EJifxus,  qui  fuo  tempore  a  nul- 
lo  principe  pcrculfus,  ncque  cuius- 
quam  poteftate  fubieflus  eft,  omni 
ratione  inuiclus,       quin  vita  de-  *4 
fun&i  corpus  vatem  egit :  quum- 
que  edidisfet  ille  in  vita  prodigia, 
etiam  in  obitu  mira  funt  eius  opera. 
Sed  ne  fie    quidem    ad  fanitatemij 
rediit  populus,  ncc  a  fuis  peccatis 
deftirerunt,  eousque  vt  ex  patrio 
folo  abaQi,  toto  orbe  difperfi  fint, 
relt'clo  exiguo  popcJIo,  et  principe,  i6 
in  domo  Dauidis,  quorum  tamen 
partim  ad  Dei  voluntatem  fe  ges- 
ferunt»   partim  multa    peccarunt. 

Ezechias  munhiit  vrbem  fuam,et  '7 
in  earn  induxit  aquam:      cauauitȤ 
ferro  fcopulum,    et  fontes  aqua; 
gratia  conftruxit.    Huius  tempore  fo 
Sennacheribus  expeditionem  fecit, 
mifitque  Rabfacem,  qui  contra  Sio- 
nem  et  manum  extulit,  etfiperbe 
gloriatus  eft.     Tunc  ilii  et  animis  ao 
et  manibusperculfi,  parturLntium 
ritu  dolentes,  mifericordem  Domi- 
num,  pasfis  ad  eum  manibus ,  im- 
plorarunt.      Et  fanclus  ille  de  cae  lo  H 
protinus  eos  exaudiuit,      L.  neciz 
eonim  memor  peccatorum  hofti- 
bus  eos  dedidit,    fed  G.  interprete  23 
Z.fanclovateG.  liberauit,  concifis 
Asfyriorum  caftris,  et   a  Domini 
angelo  profligatis.      Gesfit  enim  fe  24 
Ezechias   ad   Domini   arbitiium, 
tcnuitque  parentis  fui  Dauidis  vi- 
nendi  viam ,       quam  praeccperat  »5 
Aaa  4  Efa-  ■ 


OmanifWtodementem.      ^)Ma!«b,  vltdelohanneBaptifta,    „)ita  be  ti  crunt 


744 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.  49. 50. 


T 


F.faias ,  vates  illc  magnus,  et  in  diui- 
natione  fidelis,  cuius  tempore  re- 
trocesfit  fol ,    vitarnque  regis  am- 

a"pliauit.  Is  magno  fpiritu  vidit 
vltima,  et  lugentes  in  Sione  confo- 

a7  latus  eft :  olim  futura  et  abdita 
demonftrauit,  priusquam  eueni- 
rent. 

CAPVT    XLIX. 

lofid gratia,  dexteritM.  Dtgeneres  lndt* 
reges.  leremiat ,  Eiechiel  vates.  Zoro- 
babel,  Iofuu,  Nebei/iim,  ac  patrti  pri'i- 
eipes. 

'Ofiae    memoria    qtiafi  quaedam 
fuffimints  compofitio  confe£U 
arte  vnguentarii ,    in  omnium 
ore  dulciseft  vtmel,  autvtmufica 
3  in  vinofo  conuiuio.      Is  in  emen- 
dando  populo    dexteritate    vfus, 
4fustulit  nefaria  flagitia:       animo 
ftiit  bene  erga  Dominum  compo- 
fito,  et  fceleratorum  tempore  pie- 
5tatem  compofuit.      Pneter  Daui- 
dem,  Ezechiam,et  Iofiam,  omnes, 
relicla  Supremi  lege,  deliquerunt. 
6Degeneres  ludxx   reges,      fuuiu 
cormi  aliis,  fuam  gloriam  extraneae 
7genti  prodiderunt,     quae   le6tam 
vrbem  facrarii  cremauit,  eiusque 
femitas  defolauit ,  vt  fuerat  a  Ie- 
%  reniia  praedic"rum.     Huncenim  lae- 
fcranf,  qmim  ab  vtero  vates  confe- 
rrals esfet  ad  exftirpandum,  et  ad- 
s' fligendum,  et  perdendum :     item- 
que  ad  exftruendum  ac  plant andum. 
loEftet  Hzechielis,   qui  fplendoris 
vifum  vidit,  quod  ei  in  Cherubo- 
1 1  rum  curru  ostenfum  eft.    Is  enim 
et  0  in  nimbo  memorauit  hoftes,  et 
l*re6Va  incedentes  via  erexit.    Duo- 
decim  quoque  vatum  osfa  ex  fuo 
loco  reuireicanr,  ( eorum  faufta  fit 
et  felix  memoria ,      qui  Iacobeos 
confolatifint,  et  fpe  fida  defende- 
13  rint.)        Zorobabelem   vero  quo 
pacto  praedicem  ?  qui  fuerit  quod- 
dam  quafi  figillum  in  L.  Israelis  G. 
I4manudextra:     item  Iofuam  Iofe- 
decifilium,    qui  tempore  fuo  in- 


ftaurauere  templum,      aedemque'J 
facram  Domino  exftruxerunt,  fem- 
piternae  gloriae  deftinatam.     Inter  *< 
eximios  eftetNehemias,  diuturnx 
memoriae,  qui  nobis  col lapfos  ere-    • 
xit  muros ,  portasque  et  clauftra 
pofuit,  et  complanatas  domos  no- 
ftras  erexit.      lam  vero  Henocho ' 
par  in  terris  exftitit  nemo,  quippe 
qui  fit  fublatus  ex  terris  :      ne  Io- 
fephoquidemfratrumduci,  populi 
prxfidio,  cuius  osfa  repofita  funt. 
Semus  et  Sethus  inter  homines  glo- ' 
ria  excelluerunt ,   fed  omnium  in 
rerum  natura  animalium  princep3 
exftitit  Adamus. 


CAPVT    L. 

Pontifex  Simon  illuflris ,  pius,  facerdor. 
Abnroniorum  cantus  pro  loua  laudibut 
ornando.  Agende  loinc  gratit.  lnu*S 
populi  Samari*  ,  Sicbimu  ,  PaUftint. 
Ecchfiafiici  I ibri  fcriptor.  Prtdicandus 
Deus. 

SImcn  Oniae  filius,  pontifex,  ae- 1 
dem  in  vita  fua  inftaurauit ,  et 
templum  fuo  tempore  firmauit, 
ab  eoque  duplex  altitudo  fundata» 
eft,  celfum  munimen  templo  cir- 
cumiedhim.    Huius  tempore  con- 3 
ceptaculum  aquae,  hoc  eftlacusae- 
neus,  tertia  circiter  parte  minutum 
eft.    Hie  popularium  fuorum  «1-4 
ram  contra  cafus  aduerfos  gesfit,vr- 
bemque  aduerfus  obfidionem  fir- 
mauit.     Qiianto  vero  erat  in  ho-$ 
nore ,  quum  verfaretur  in  populo, 
egresfus  extra  templi  velum,  qua- 6 
fi  ftella  matutina  per  mediam  nu- 
bem,    ficuti  fuis  plena  diebuslu- 7 
na  L.  lucet,  6.      vt  fol  Supremi  g 
templum  colluftrans,  vtqueirisin 
fplendidis  refulgens  nubibus :    vt  9 
flos  rofarum   verno  tempore,  vt 
apud  aquae  riuos  lilia :      vt  turis  I 
furculus  asftiuo  tempore ,  vt  ignis 
et  tus  in  foculo  :    vt  vas  auro  foli- 1 
dum ,  omni  gemmarum  genere  ex- 
ornatum,     vt  elegans  ac  fruclife-l 
raolca,  vtque  cupresfus,  adnubes 


vsque 
0)  Isratlitu  nimbum,  hoe  eft,  hoftes  minatu s  eft, 


Cap.5o.$l. 


ECCLESIASTIC  VS. 


745 


>vsque  procera,      quum  nobilem 
illam  veftem  fumebat,  perfechim- 
que  decus  induebat ,  et  in  facri  alta- 
ris  adfcenfu,  facrarii  ambitum  con- 
!  decorabat      Quum  vero  ex  facer- 
I  dotura  manibus  frufta  accipiebat, 
j  et  ad  arx  focum  fratrum  corona 
I  cindlus  adftabat ,  fimilis  erat  natx 
I;  in  Libano  cedri ,    illis  quad  pal- 
|l  maruai  ftirpibus,  et  omnibus  Aha- 
I  roniis  cum  fuo  fplendore  circum- 
|  ftantibus,  et  Domini  fertum  manu 
j  tenentibus,  coram  vniuerfo  ccetu 
frlsraelitarum.    Igitur  remdiuinam 
}  ad  aram  faciens,  Supremo  omnipo- 
1  tend  munus  obmouendo,  admota 
1  paterae  manu  libabat  vuae  fangui- 
i '  nem,    fundens  ad  arae  radices  fua- 
j  nem  odoremfummo  omnium  regi. 
I:  Tunc  exclamare  Aharonii ,  et  du- 
f  dilibus  ftrepentes  tubis,    magna 
r  voce  perfonare,    quod  esfet  apud 
jjSupremum  monumento.       Tunc 
jl  vniuerfus    populus    communitec 
i  properans,  promts  humi  procide- 
re,    Dominum    fuum   adorando, 
I  omnipotentem   Deuui  fupremum, 
pquuni  quidem  cantores  Deum  cum 
I  multo  dulcisfimi  carminis  fonore 
\\i  collaudarent ,         populo    fupre- 
|   mum  clementem  Dominum  preci- 
|   bus  interpellante ,  donee  Domini 
|  cultus  peractus  esfet,  atque  illi  rem 
lidiuinam  abfoluisfent.      Tunc  ille 

1!  defcendebat,  manusque  fuas  in 
J  totum  Israelitarumconuentumex- 
tollebat ,  Domino  fuis  ipfe  labris 
gratias  agens,    et  in  eius  nomine 

3glorians.  Deinde  preces  ad  Su- 
premi  fauorem  impetrandum  ite- 

4rabat.  Quamobrem  agite  cunfti 
Deo  gratias,  Deo  prorfus  magni- 
fico ,  qui  noftrum  aeuum  ab  vtero 
matris  euehit ,  et  erga  nog  vtitur 

5  fua  dementia.  Det  nobis  animi 
Ixtitiam ,  faciatque,  vt  noftris  tem- 
poribus  pax  fit  in  Itraelitis,vtpri- 

6  fcis  temporibus,  vt  rata  fit  eius 
erga  nos  dementia,  et  nos  noftro 

«7  tempore  liberet.      Duabus  tribui. 

/>)  Latinc  Serr. 


ue  gentibus  infenfus  eft  animus 
meus ,  quae  gentes  non  funt :     in-  *8 
colis  montis  p  Samarix,  incolis  Pa- 
lxftinx  et  ftulto  populo  Sichimis 
habitanti.     Doctrinam  prudentix  19 
fcientixque  exarauit  in  hoclibro 
Iofua  Sirachi  filius,   Eleazari  ne. 
pos,  Hierofolymitanus^  qui  animi 
fui  fapientiam  elfudit.     Felix,  qui  * 3 
in  his  verfabitur,  et,  his  memoriae 
mandatis,  fapiens  crit.     Nam  haec  3 1 
fifecerit,  ad  omnia  valebit :  ponet 
enim  in  Domini  luce  veftigia ,    (qui 
fapientia  pios  imbuit.      Praedice-gt 
tur  Deus  in  perpetuum)  etiam  at- 
que ctiam. 

CAPVT    LL 

Ad  Iouam  Sirachi  precatio,  et  gratiarunt  ti- 
elio,  in  maledicos ,  adfentatorts.  Sapien- 
'  ti*  fludium,adfecutio,laudationa.Ad  pie- 
t  litem  inuitatio. 

Iofux  Sirachi  filii  precatio. 

A  Go  tibi  gratias ,  Domine  rex.-t 
telaudo,  Deum  feruatorem 
meum.       Ago  tuo  nomini* 
gratias,  qui  mihi  defenfor  fueris  et 
adiutor,    meumque  corpus  ab  in-  3 
teritu,etcalumniatricis  linguae  de- 
cipula  liberaueris:     qui  mihi  ad- 4 
uerfus  falfiloqua  labra ,  contraque 
aduerfarios  auxilium  tuleris ,    me-  J 
que  pro  tua  tanta  dementia ,  tanto- 
que  nomine  liberaueris  a  riftibus, 
ad  vorandum   paratis,  ab  eorutn 
manu,  qui  mihi  vitam  eripere  co- 
nabantur :    a  tot,  in  quibus  eram,  $ 
anguftiis:      ab  ignis  circumie&i 
fuftbeatione,  et  ex  medio  igne,  ita 
vt  eo  non  arferim:    ab  imo  ord^ 
barathro,    et  impura  lingua  falfo- 
que  apud  regem  criminatione ,  et 
iniuftae  linguae  calumnia.         Adg 
mortem  patne  venerat,  et  prope 
imum  orcum  erat  anima  vitaque 
mea:    tenebar  vndique,  nee  trat,j 
qui  fuccurreret ,  et  intuenti  mihi 
in  humanum  auxilium,    nullum 
erat.      Ergo  tux  dementia,  Do- to 
Aaa  j  mine, 


74* 


ECCLESIASTICVS. 


Cap.$r. 


mine ,  prifcorumque  fa&orum  re- 
cordatus,  qui  te  frefos  liberes,  et 
ab  hofttum  iniuria  tueare,  fupplex 
a  terra  furfum  verfus ,  vt  a  morte 

II  defenderer,  oraui,  Dominura, 
9  Domini  meipatrem,inuocans',  ne 
me  aduerfo  tempore  defereret, 
quum  nullum  esfet  cnntra  fuperbos 

*»  auxilium.  Laudabo  nomen  mum 
adfidue,  agendisque  gratiis  cantabo. 

I?  Itaque  audita  funt  meae  preces : 
conferuafti  enim  me  ab  interim,  et 

I4  periculofo  tempore  liberafli.  Hanc 
ob  rem  tibi  gratias  ago,  te  laudo, 
tuumque  nomen,   Domine,    cele- 

I5bro.  Iuuenis  adhuc,  antequam 
errarem,  fapientiaraprecibus  aper- 

Itfte  pcrii :  cam  et  ante  tcmplum 
or*ui,  et  ad  extremum  conquiram, 
in  modum  maturefcentis  vux  flo- 

l^renrem.  Ea  delegatus  eft  meus 
animus,  memque  pes  rec~ra  tngres- 

1 8  fus  eft.  Hanc  a  pueris  \  eftigaui, 
etpaullifpcr,  admotaa  ire,  admifi, 
multamque  dodcrinam  comparaui, 

19  in  qua  progresfus  habcus,  ci,  qui 
mini  fapientiam  dedit,    honorem 

aotribuam.    Earn  enim  exfequi  fta- 

tui,  nee   ir.c,    honeftatcm  fequi, 

aipudebit.   Adeamanimo  contend», 


perpenfisque  meis  a&ionibus,  pas. 
f\$  furfum  manibus ,  animi  meier- 
rores  agnoui,  eumque  ad  fapien- 
tiam  compofui,        et  bene  erga.2 
earn  ab  initio  animatus ,  earn  ex- 
purgatus  inueni,  ideoque  non  de- 
ferar.    Earn  feruenti  pettorequae-i 
fiui,  itaque  rem  bonam  comparaui. 
Dedit  mihi  prarmio  linguam  Do-1 
minus ,  qua  eum  laudem.    Accedi-  %■ 
te  ad  me,   impcriti,  inque  domo 
difciplinx  veriamini.     Quidcun-li 
dtamini,  et  quid  ad  haec  dicitis? 
quum  tantopere  fitiant  animi  ve- 
ftri.     Aperto  ore  verba  feci ,  com- ; 
parate  vobis  fine  pretio  L.  fapien- 
tiam: G.    ceruicem  iugo  fubdite, 
et   animo   doclrinam    admittite, 
quam    inuenire    in     promtu    eft. 
Videte  veftris  oculis,  meetparum: 
Iaborasfe,  et  multam   comparasfe 
requictem.      r  Comparate  magna  §C 
argenti  copia  doclrinam,    et  per 
earn  nuikum  auri  quxretis.      Lae-31 
tentur  animi  veflri  in  illius   de- 
mentia, nee  vos  eius  laudationis 
pudeat.     Fungimini  officio  veftro  3» 
ante  »  tempus ,  et  ille  vobis  foluet 
fuo  tempore  mercedein. 


$)Mcsfix>  quern  Dominum  fuurn  vocar,  vt  Dju'd  Pfa!.  fro.  etDan. 9.    r)  mule* 
plus  proderi t>  quam  quanci  conft  i  ter'u.    j)  fcilicct  mercedis. 


VATES. 


V  A  T  E  S. 


ESAIAS, 


CAPVT    I. 

Kfai*  vat'u  tempus.  Idem  in  Iudtos pertina' 
us.  Hoftimum  abomhiatio.  Pro  h'ie- 
rofo/yma  lacrimt.  lmpioritm  fuperftiti- 
t  tones. 

Oraculum  Efais,  Amofi  fiiii,  quod 
rdidit  de  Iudxa  et  Hierofolymis, 
emporibus  Oziae ,  Iothami ,    A- 

cnazi,  etEzechiae,  regumlu- 
dacap. 

AVDlTE,oca:li,attende, 
o  terra :  nam  Ioua  lo- 
quitur.    Filios  alui  et 
educaui,  qui  a  me  de- 
fecerunt.      Nouit  bos 
herum  fuum ,  et  afinus 
jrxfepe  dominicum :  Israelitap  non 
louerunr,  populus  mens  non  fapit. 
Hen  gentem  improbam ,  populum 
/itiis  cnustum ,  itirpem  maleficam, 
latos  perditos,  qui  Iouam  deferue- 
:unt,fancVum  Israelitarum  defpica- 
i  funt ,  retro  recesferunt,        Qua 
am  in  parte  feriemini,fi  delinquere 
jerrexeritis  ?  tofum  caput  argrum 
:ft,totum  cor  Iauguidum,     a  pe- 
iis  veftigio  ad  caput  nihil  eft  in  eo 
fanum  .•  vulnera ,  vomicx ,  vlcera- 
pie  purulenta,  nonmalagmate  cti. 
rata ,  non  obiigata ,  non  vnguine 
jnitigata.    Terra  veftra  vafta  eft: 
i/rbes  igni  crematae:  agrum  veftrum 
Em  con(pe6tu  veftro  comedunt  alie- 
Ijii , eoque  hoftiliter  depopulate,  re- 
lllac  puella  Sion,vt  cafa  in  vinea,  vt 
iugurium  in  t  cucumerario,vt  vrbs 

Ipbfesfa.    Quod  uifi  Ioua  aimipo. 
)  horto  cucumcrnm  ,  I,  cd. 


tens  reliquias  nobis  relicjuas  fecis* 
fet,  esfemus  psene  vt  Sodoma ,  esfe- 
nuis  Goroorrae  fimiles.  Audite  loux  19 
di6ta,principes  fodomitani :  atten- 
dee Dei  noftri  difciplinam,popuhis 
gomorrane:  quid  mihicumveftris  if 
totfacrificiis?  inquitloua.     Satur 
fum  arietum  vi&imis,  et  opima- 
rum  hoftiarum  adipe :    taurorum, 
agnorum   et    hircorum    fanguine 
non  deleftor,      Qmim  venitis  ad  it 
comparendum  apud  me,  quis  iftud 
a  vobis  exigit,  vt  atria  mea  teratis  ? 
Nedeinceps  inane  fertumobmoue-  13 
te  :  a  fuffitu  abhorreo :  nouilunia, 
fabbata,  conuentuum  a<Stiones ,  fe- 
rias,  vana  ifta  non  fero.    Nouilu- 14 
nia  folemniaque  veftra  animo  odi, 
mihi  onerofa  funt:    defesfus  fum  15 
ferendo ,  vobisque  manus  panden- 
tibus,  oculos  meos  fubtraho,   ac, 
quamuis  multas  faciatis   precatlo- 
nes,  non  audio,  quum  Gntveftrae 
manus  plenae  fanguine.    *Lauami- 15 
ni,  mundamini,  remouete  veftri 
ingenii  prauitatem  dc  nieo  confpe- 
clu:  definite  malefacere,    difcite 
hene  facere,  aequitatiftudete,    op- 
presfos  defendite,  patrocinamini 
pupillis,   causfas  agite  viduarum. 
*Agite,corrigamus  nos,inquit  Ioua: 
ctiaiifi  vel  coccinea  fuerint  pecca. 
ta veftra,  fient  albioraniue:  fifue* 
rint  oftro  finrilia ,  fient  candidior* 
lana.      Si  obedire  voletis,    terne 
bonis  fruemini :    fin  autem  renuc-  a^ 
tis,  ct  conturoaces  eritis,  fcrro  con. 
ficicmi. 


*1 


18 


J> 


748 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  i.  a 


ficieurini,  quoniam  loquitur  Oslo-  puli,  atque  ita  dicent:  agite,  ad 

•  lux.    Ergone  adeo  impudica  facia  fcendamus  ad  montem  Ioux,  ad 

eft  vrbs  *  fidelis,  vt,  quae  xquitatis  xdem  Dei  lacobeorum ,    qui  noi 

erat  plena,  et  in  quaiuftitia  dege-  de  fuis  viis  ersidiat ,  vteins  femitii 

bat,  in  ea  nunc  fint  homicidx?  gradiamur.   NamcxSione  lex,  es 

a*Argentum  tuftin  in  fcoriara  muta-  Hierofolymis  Ioux  difciplina  pro 

turn  eft :  meraeum  tuum  aqua  mix-  ' 


»3  turn  .-  principes  tui  deferto- 
res,  etfurumfocii,  omnes  dono- 
rum  riipiHi.  atque  nummarii : 
pupillis  ius  non  reddunt,  vi- 
duarum    causfas    non    admittunt. 

24ltaque  fie  inquit  Dominus  Io- 
ua    armipotens,    numen    Israeli- 

*5tarum:  Heu  vtin*  meoi  aduerfa- 
rios  vindicabo,  vt  hoftes  vlcifcar.et, 
conuerfa  in  te  niea  manu,  fcoriam 
tuam  quam  purisfime  expurgabo, 
omne   ftannum     tuum    auferam, 

ft5ettibi  iudices  reddam,  qualesolim 
babuifti,  et  confiliarios,  quales 
principio ,  ac  poftea  vocaberis  vrbs 

a7  iuftitix,ciuitas  fidelis.  Sion  xqui- 
tate,  eiusque  exfules  iuftitia  redi- 

43  mentur :  Pontes  vero  et  improbi 
fimul  profligabuntur :  Ioux  defer- 

S9  tores  conficientur.  Eosenimpu- 
debit  diuorum,  quos  adpetitis,  et 
vos  hortorum  pecnitebit ,  quos  eli- 

gogitis.  Eritis  enimvelutiquercus, 
cuius  folia  deciderunt,  et  velut  hor- 

31  tus  aqua  carens,  et  numen  iftud 
fiet  ftupa,et  eius  fabricator  fcintil- 
la,  atque  ita  ambo  fimul,  nullo  ex- 
ftinguente,  dcflagrabunt. 

CAPVT    II. 

Ecclefi*  rrflaifattQ.  E  Stone  fiilut'u  doflri- 
}ta.  Indicium  vltimum.  Superflitionet 
tandem  ablegandf.  In  bamiite  /pet  non 
reponenda. 

I  Effatum ,  quod  edidit  Efaias ,  A- 
mofi  filius,  de  Iudxa  et  Hiero- 
folymis. 
jT^Iet  poftremis  temporibus,    vt 
|i  fixusfitxdislouxmonsin  cul- 
"*•    minemontium,et  collium  edi- 
tisfimus  ,confluentque  ad  eum  gen- 
3  tes  omnes,     et  venient   multi  po- 


ficifcetur.  Ille  gentibus  ius  dicet 
et  multos  populos  corriget,  ita  vi 
cudant  ex  fuis  enfibus  vomeres,  ei 
exfpiculis  falces,  neque  gentes  alia 
aliis  arma  inferant,  neque  ampliui 
bella  difcant.  O  iacobea  douuis, 
agite,gradiamur  in  luce  Ioux.   Tu 

3uidenituum  populum,  iacobeam 
omum,  ideo  deferis,  quodquum 
fint  iam  olim.v  pleni,vtuntur  hario 
lis,vtPal<tftini,et  abexternis  pen. 
dent  hominibus:  vtque  eorurc 
terra  argento  et  auro  fie  referta  eft, 
vt  fint  eorum  thefauri  infiniti, 
adeoque  equis  abundat,  vt  nullus  fit 
quadrigarum  modus ,  fie  etiam  ple- 
na diuis  eft:  fuarum  manuum 
opus  colunt,  quod  ipforum  fecere 
digiti.  Verum  deprimentur  ho- 
mines, deiicientur  viri ,  nee  tu  eis 
ignofces.  Ingredere  in  rupem,  ab- 
de  te  fub  terrain  ob  Ioux  terrorem, 
et  eius  excelfitatis  maieftatem. 
Deprimentur  hominum  fupcrbi 
oculi,  humanaquedeturbabitur  ex. 
celfitas,  et  folus  Ioua  extolletur  in 
ilia  die.  Nam  Ioux  dies  armipo- 
tentis  talis  erit  in  omnia  fublimia 
atque  alta,  in  omnia  elata,  vt  depri- 
mantur,  in  omnes  proceras  altas- 
que  cedros  Libani ,  in  omnes  Ba- 
fanx  ilices,  et  in  omnes  arduos 
monies ,  in  omnes  editos  colles ,  in 
omnes  excelfas  turres,in  omne» 
munitos  muros,  in  omnes  cilicas 
naues,  denique  in  omnes  res  ele- 
gantes, atque  ita  deiicietur  morta- 
liuui  celfitudo,  humanaque  detur- 
babitur  altitudo,  et  folus  Ioua  ex- 
tolletur in  ilia  die,  %  deaftrosque 
prorfus  euertet.  Itaque  ingre- 
dientur  in  rupium  cauernas,  et  in 
terrx  voragines,  ob  Ioux  terro- 


«)  hoc  eft  carta 

y)  ibuites.      z.)  diuosque,  1.  ed. 


rem, 
nam  caftx  fidem  fetuanr.    *)  fJIicet  Israelita»,  vtetPfjl.9,*. 


Tap.  a.  3. 


ESAIA  S. 


749 


I  rem,  et  eius  excelfitatis  maiefta- 
Item,  qnum  ad  orbein  vexandum 
I:onfurget.  Turn  quidem  deiici- 
lenf  homines  fuos  argenteos  aure- 
osque  diuos,  (quos  ipfi  fibi  fecerint 
Icolendos,)  in  talpamm  foramina, 
linque  cuniculos,  vt  fubeant  in  an- 
Itra  petrarum,  et  in  praerupta  ru- 
|pium,ob  Iouae  terrorem,  et  eius  ex- 
Jcelfitatis  maieftatem ,  quum  ad  or- 
bein vexandum  confurget. 

CAPVT    III. 

Ditcrimen  fruflra  gatidentibtis  impendent, 
ludtorum  flatus  prattus.  lufti  gratia, 
praui  miferia.  In  proceres  Dent,  in  fe- 
minM  Hierofolym*.  In  pr*fecIorum  aua- 
ritiant. 

DEfinite  "  hominem,  qui  flatum 
habet  in  naribus :  nam  quan- 
ti  eft?  Etenim  Dominus 
Ioua  armipotens  ablaturus  eft 
Hierofolymis  et  Iudaese  opem,  at- 
que  fustentaculum :  omne  ad- 
miniculum  cibi  et  potionis,  mili- 
tes  et  bellatores,  iudices  et  va- 
tes,  diuinos  et  fenatores,  femi- 
centuriones ,  et  aucloritate  praedi- 
tos,  et  confiliarios,  etartibus  erudi- 
tos ,  et  dicendi  peritos,  eisque  pue- 
ros  dabo  principes,  et  eos  infanti- 

4um  imperio  fubiiciam.  Itaque 
vulgo  inter  fefe  facliones  alii  in  ali- 
os facient,  confpirantibus  et  iime- 
nibus  contra  fenes,  et  obfcuris  con- 

5tra  nobiles,  ita  vt  vulgo  fuaecog- 
nationis  et  ftirpis  homines  lie  com- 

6 pellent :  eft  tibi  veftitus ,  efto  no- 
fter  gubernator,  et  huic  ruinae  fup- 

7  pone  manum.  Ac  turn  quidem  il* 
leficreferet:  ^nonego  is  ero,  qui 
ifti  malo  medear :  nolite  me,  (qui 
neque  viclum  domi,  neque  vefti- 
turn  habeam,)    conftituere  populi 

8  gubernatorem :  vsque  adeo  cor- 
ruet  Hicrofolyma,  cadentque  Iu- 
daei ;  quoniam  et  lingua  et  ingenio 
contrarii  funt  Iouae,   in  gloriofos 

9  eius  oculos  rebellando.     Eorum 


vultus  indicium  eos  incufat,  fuum- 
que  ipfi  peccatum,  (vt  Sodomitani,) 
ostentant,  nihil  celantes.    Ah  mife-  lo 
ri :  luent  enim  ilium  fcelus.     Iu-  '  I 
ftos  fane  bonitatis  accufate :  fed  di- 
gnus  fno  cuiusque  ingenio  fru&us 
percipietur.    Vx  fceleratis  impiis :  It 
nam  pracmia  digna  fuis  fa&is  acci- 
pient.    Mei  populi  magiftratus  in-  »3 
fantes  funt,  eique  mulieres  impe- 
rant.    Omi  populus ,  tui  re&ores  '4 
funt  fraudatores,   tuarumque  ra- 
tionum  viam  peruertunt.      Adeft  >5 
ad  iurisdi&ionem  Ioua  :  praefto  eft 
ad  iudicandum  dc  populism      loua1^ 
in  judicium  veniet  contra  fuorum 
fenatores  atque  principes.    Vos  vi-  *7 
neam  depafcitis,  fpolia  calamitofo- 
rumdomi  veftrae  funt:  quid  quod* 8 
meos  opprimitis,  et  miferorum  fa- 
cies  obtunditis*  inquit  Dominus 
armipotens  Ioua.      Tumhaccin-1? 
quit  Ioua :  quoniam  fuperbiunt  fi- 
oniae  mulieres,  et  exporrecta  cer- 
uice  incedunt,  lafciuis  oculh,  in- 
gresfu  molli,  compofito  gradu,  gla- 
brabit  Dominus  Sioniarum  verti- 
cem ,  Ioua  earum  verenda  deteget : 
aliquando   Dominus    ornamento-  ao 
rum  decus  auferet ,  calamiftra,  lu- 
nulas ,  paftillos ,  ventralia,  calanti- 
cas,  mitras,  brachialia,  lemnifcos,  xi 
monilia ,  inaures,  annulos,  fronta- 
lia,  ricas,  fupparos,  pupas ,  crume- 
nas,  fpecula,  fudaria ,  fiammea ,  et 
miliaria,      eritque  pro  odoribus  2» 
foctor:  pro  cingulo,  ruptio:  pro 
calamiftrato   capillo ,   glabretum : 
pro tenui  interula ,  amiclus  cento- 
nis :  adufta  cutis,pro  pulchritudine. 
Tui  mortales  ferro,  tui  militcs  bel- 13 
lo  occumbent,  dolentibusque  et 
lugentibus  tuis  portis,  tudeftituta 
fedebis  humi,    adeo  vt  feptem  fe-  24 
minae   viruin   vnum  eo  tempore 
prehenfent,  atque  ita  dicant :      no»  15 
fumtu  noftro  viuemus,  atque  ve» 
ftiemur:  tantum  a    te  denomine- 
nnir,  noftrumque  dedecus  aboleas. 
CAPVT 


*)neptndctcabhomine,quipoteftexftingui.    Vide  Lament.  4.a<]finem,  cc  Pfal. 
I461 3.     y )  vbi  magnates  infeftan t ur,R e mo  vulc  ctfe  pr  inccps. 


?>'• 


E  S  A  IAS, 


Cap.  4. 5, 


CAPVT    IIII. 


Vri'u  excidium.  Seruandsrw»  paucitai. 
Piorum  confolatio.  Cbrifli  aduentus.  Ec- 
ilefi*  /sberatie  propinqua, 

*  1 ^O  tempore  erit  loux  germen 
JH  nobileetgloriofnm,  terrxque 
^~^  fetus    eximius    et    decorus, 

•  *  videlicet  elapfi  Israelitae :  ac,  qui 
in  Sione  et  Hierofolymis  reliqui  ili- 

5  perfuerint,  fi  fan6ti  dtcentur ,  vi- 
delicet  oranes  Hierofolymis  ad  vi- 
tam  defcripti,  quum  abluerit  Do- 
roinus  fordes  Moniarum,  et  Hiero- 
folyinx  cedes  ex  ea  abegerit,  fpiri- 
tu  xquitatis,   et  fpiritu  ardoris, 

4creabuque  loua  in  omnes  Sionis 
montis  ftationes  atque  eonuentus, 

5  nubem  interdiu  fumumque ,  no- 
e"hi  autem  flammantis  ignis  fplen- 
dorem,  adeo  vt  oranera  protegat 

6  nobilitatem ,  fitque  vmbraculum 
ad  opacandum  interdiu  aduerfus 
aeftum,  et  ad  receptaciilum  atque 
operimentum  contra  nimbus  ct 
pluuias. 

1  ■ 
CAPVT    V. 

Vine*  et  ludeormn  comparntio.  Cupiditirt 
tctcmuJentis.  ludeotnm  captiuitM.  In 
malcficos  vates.  Cur  c*fi  latUi.  Bol/y- 
tonii  de  ludteu  triumphant e:. 

1  X  TOlo  canere  amico  meo  ear- 

\/  menamabile,  de  eius  vinea. 

a    *    Habebat    amicus  metis    vi. 

ncam  in   quodam  pingui  dorfo, 

Suam  fepiuit,  elapidauit,  generofa 
„    irpe  confeuit,      in  eaque  media 
conftruxit  turrim,  nee  non  torcular 

4  in  ea  excidit :  et  ecce,  quum,  vuas 
edituram,  fperaret,edidit  labrufcas. 

5  Nunc,Hierofolymitani  et  Iudxi,iu- 
dicate  inter  me  meamque  vineam, 
quid  amplius  faciendum  fuit  mex 

6  vinex,  quod  ei  non  fecerhn .?  Cur, 
fpcrante  me,  parituramvuas,  pe- 

7 pcrit  labrufcas?  Itaque  volo  vo- 
bis  ostendere ,   quid  fan  fadhirus 

B  aiex  vinex :  eius  fepem  auferam, 
vt  depafcatur :  macenam  diruam, 

PWprotcratur,     eamqueintantaw 


redigam  vaftitatem ,  vt  neque  pute- 
tnr,  neque  paftinetur,  orianturque 
in  ea  vepies  atque  fpinx:      turn 
autem  nubibus  vetabo,  ne  pluiii- 
am  pluant  in  earn.      lam  Ioux  ar- 1 
mjpotentis  vinea    eft    israelitica 
ilirps ,    et  IudH  eius  deliciarum 
plantarium,   a   quibus   quum  his 
fperaret,  ecce  ictus:  quum  iuftiti- 
am ,  ecce  querelas.       Vx ,  qui  do- « 
mos  domibus  coniungitis,  fimdos 
fundis  continuatis,  eousque  vt,nul- 
lo  reftante  loco ,  foli  in  media  terra" 
fedem  habeatis.    Faxo  ego  loua  ar- 1 
mipotens,  tot  domus  defolentur, 
tantx  tarn  elegantes  fine  habitatore 
lint.      Nam  decern  vinex  iugera  I 
batum  dumtaxat  facient :  et  femi- 
nis  modii    decern   reddent  vnum 
modium.    Vx ,  qui  mane  furgunt,  I 
vt  potationi  indulgeant ,  etftatim  a 
diluculo    vino    incalcfcunt:    qui 
conuiuiacitharis,  nablis,  tympanis, 
tibiis,  vino  celebrantes,  Ioux  facia 
non  fpe&ant,  eius  manuumopus 
non  confiderant.        Qiiamobrem  11 
cxfulabit imprudens  mens  populus, 
eiusqueet  nobilitas  fame  conficie- 
tur,  et  vulgus  arefcet  fiti.      Itaque  P| 
pandetorcus  fuum  fpiraculum,  et 
fauces  diducet  in  inimenfum,  eo- 
que  dependent  Iuddci  clari  iuxta 
ac  plebeii ,  Iocupletes  atque  exful- 
tantes,       demisfisque  et  deieclis  ij 
mortalibus,  fuperborumque  fuper- 
ciliis  depresfis ,  extolletur  ob  xqui- 
tatemarmipotens  loua,  fanclusque 
Deus  ob  iuftitiam  fan&e  coletur. 
Turn  agni  pafcentur  arbitratu  fuo,  1  $ 
et  vafta  loca  carpent  arietes  pere- 
grini.     Vx,  qui  fcelcra  funibus  ne-  %o 
quitix,  qui  peccata  quafi  plauftri 
loris  trahunt,  atque  ita  dicunt:  ac- 
celeret,  properetilliusopus,  vtid 
videamus:   adpropinquet  eueniat- 
qne  fandti  Israelitarum  confilium, 
vt  id  cognofcamus.      Vx,  quima-ai 
lum  bonum ,  et  bonum  malum  di- 
cunt :  qui  tenebras  in  lucem ,  et  Iu- 
cem  in  tenebras  conuertunt :  qui 
aioarum  in  duke,  et  in  amarura 
dulce 


Cap.  5. 5. 


E  S  A  I  A  S. 


751 


■duke  mutant.  Vac,  qui  fibi  fapi- 
Bentes  videntur,  fuoque  iudicio  funt 
■  prudentes.  Vx,qui  adpotandum 
Ivinuni  fortes  funt,  et  ad  funden- 
Idum  temetum  robufli :  qui  fontes 
labfoluuntob  munera,  etinfontibus 
Ifuumius  eripiunf.  Quamobrem 
I  vt  lambens  ignis  ftipulam  confumit, 
Ivt  feftucam  flamrua  conficit,  fie  il- 
Ilorumftirps  tamquam  putre  quid- 
Idamerit:  illorum  frutex  quafici- 


num  vidi ,  cuius  laciniae  fanum  re- 
piebant,      adftantibus  fupernefe-* 
raphis,  fenas  alas  habentibus ,  qua- 
rum  binis  facies  fuas ,  alteris  pedes 
tegebant ,  tertiis  volabant ,  et  alius 
ad  alium    clamabant   his    verbis: 
SANCTVS,  SANCTVS,    SAN- 3 
CTVS,   10 VA  ARMIPOTENS, 
CVIVS  GLORIA  PLENVS  EST 
VNIVERSVS  ORBIS.     Ad  huius4 
clamoris  fonum  commotis  veftibuli 


nis  abibit:  qui  armipofentis  Iouae    poftibus,  lotaqueaderepletafumo, 
repudiauerint  legem,  etSan&ilsra-    egoitadixi:    hei  mihi,  perii,quiS 

quum  et  ipfe  homo  fim  immundis 
labiis ,  et  inter  homines  labiis  im- 
mundos  habitem ,    regem  Iouarrj 
armipotentem  viderim  meis  oculis. 
Turn  ad  me  aduolauit  vnus  de  fera-  6 
phis ,  habens  in  manu  candentem 
carbonem ,  quem  forcipe  fumferat 
exara,  quem  admouit  ori  meo,  at- 
que  ita  dixit :      fimulatque  tua  la.  7 
bra  tetigit  hie  carbo,  abiit  culpa 
tua ,  peccatoque  tuo  data  venia  eft. 
Hie  ego  Domini  vocem  audiuiitag 
dicentis,  quemnam  niittam.?    aut 
quis  d  nobis  ibit  ?   Et  ego,  ecce  me, 
inquam,  mitteme.      Atqueille:  19 
nuntiatum  ifti  populo  inhuncmo- 
dum :  *  audite,  et  ne  intell jgite  :  vi- 
dete ,  et  ne  cognofcite.      Oblimaxo 
iftius  populi  cor,  eiusqueetaures 
adgraua ,  et  oculos  hebeta,  ne  ocu- 
lis videat,  et  auribus  audiat,  et 
corde  intelligat,  et  ita  mutatusfa- 
netur.    Atque  ego :  quousque  Do- 1 1 
mine  ?  et  ille :  donee  ita  vaftentur 
vrbes,  vt  nullus  fitincola,  itado- 
mus ,  vt  ibi  nemo  fit ,   terraque 
vaftata  defoletur,  adeo  remotis  per 
Iouam  hominibus ,  vt  fit  in  media 
terra  vafta  folitudo.       Quumqueia 
fueritadhuc  in  ea*  denarius  nume- 
rus,    iterum  depopulabitur,    vt 
quercusaut  robur,  quae,  depofitis 
r\Vo  anno  mortuus   eft  rex    foliis/habentftatum:  fie  iftius  ter- ,» 
I  fj  Ozias ,  ego  fedentem  in  fub-    rae  flatus  erit  femen  fandum. 


leiitarum  di&a  contemferint.    Hac 
de  causfa  incenfus  in  fuos  Ioua ,  eos 
t  porrecla  manu  tanta  claiieadficiet, 
jvtipfimontes  cohorrefcant :  adeo 
|vt  eorum  cadaueramediis  in  vicis, 
I  tamquam  lutum,  iaceanr,  ettamen, 
Ineficquidempacatus,  habebitad- 
[huc  porreciam  manum.     Turn  fi- 
Ignum  externis  procul  extollet ,  et 
[eos  ab  vltimis  vsque  terris  fibilo 
jvocabit:   et  ecce  e  veftigio  leues 
[aderunt,  ita  vt  nulius  fit  eorum,  qui 
Idefatigetur,  aut  impingat:    nemo 
[dormitator  aut  fomniculofus :  ne- 
|mo ,  t  cuius  aut  laterum  balteus  fol- 
jjuatur,  aut   calceamenti   corrigia 
Irumpatur.     Erunt  eorum  etacutae 
Jlagittae,    et   arcus  omnes  intend, 
jequorum  vngulas,  filices  esfe  putes, 
jet  rotas  turbines ,  iam  fremitus  eo- 
[rum  erit,  qualis  eft  leonis ,  aut  fcy- 
mni,  qui  praedam  frendens  corripit, 
paque  potitur  indefenfa.  Sic  illi  turn 
iniftos  raarini  murmuris  ritu  fre- 
ment,  vt,  fi  terram  adfpicias,  videas 
palamitatis  tenebras ,  quarum  cali- 
Jgine  lumen  obfeuretur. 

CAPVT    VI. 

Efaitvifum.  Peccati  cognitio.  Abfolutio 
culparmn  ,  vatumunus,  Excidium  Iud*o- 
rum. 


Vo  anno  mortuus  eft  rex 
Ozias ,  ego  fedentem  in  fub- 
limi  editoque  folio  Domi- 


CAPVT 

)  quem  res  vlla  remorctur.  <0eritnofternuntius.  «)  decern  reges :  nam  fub  Se- 
decia  captiuos  abduxitNabuchudonofor,quiSedecias  fuit  decimus  a  lotharoo,fub 
quo  hac  dicit  vares.    /)  non  plane  pcrierunt,  fed  fupereftadimc  eis  vit». 


75» 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  7. 


T 


CAPVT    VII. 

Vrbit  ludtorum  obfidio.  Ad  regem  EfatM. 
Cbriftus  venturus.  Asfyriorum  in  Iudeos 
impetus.  Calamitatesnon  remet*. 

Emporibus  Achazi,  Iothami 
filii,  Oziae  nepotis,  Iudaeae 
regis,  Rafin  Syriae  rex,  et 
Phacea,Romeli<efilius,IsraeIitarum 
sex ,  bellum  Hierofolyinis  intule- 
runt,  neque  ea  potuerunt  expugna- 

*  re.  Poftquam  autem  Dauidi»  domi 
nuntiatum  eft,  cum  Ephraimitis 
coiuisfe  Syros :  et  regis  et  fuorum 
aniroi  non  aliter  coramoti  funt, 
quam  vento  mouentur  filuarum 

3arbores.  Et  Ioua  fie  cum  Efaialo- 
cutus  eft :  exi  obuiam  Achazo,  vna 
cum  Sariafubo  filio  tuo,  ad  caput 
aquae  ductus  pifcinae  fuperioris,  ad 
femitam  agri  fullonis ,  et  ei  lie  dici- 

4  to :  cura ,  vt  fis  quietus ,  neque 
metuas,  aut  animo  remollefcas,  ob 
iftas  duas  caudas  titionum  fuman- 

5  tium ,  id  eft ,  propter  iram  Rafi- 
nis,  etSyrorum,  filiique  Roraelix, 
quod  tibi  Syri,  Ephraimitx,  et 
Romeliae  Alius  malum  molianfur, 

dftatuentes,  Iudaeam  inuadere,  etei 
negotium  exhibere,  eaque  fibi  fub- 
a&a ,  regem  in  ea  conftituere  Ta- 

7  bealis  filium.  Sic  dicit  Dominus 
Ioua :  id  non  praeftabitur,  non  fiet : 

8  nam  et  Syriae  caput  eft  Damafcus,  et 
Damafci  caput  eft  Rafin ,  et ,  ex- 
a&is  annis  s  fexagintaquinque  ,  de- 
finet  Ephraimitarum  esfe  populus, 

o  quorum  Ephraimitarum  caput  eft 
Samaria ,  et  Samariae  caput  eft  Ro- 

lomeliaefilius.  *  Quod  fi  non  credi- 
tis ,  (  vt  eftis  increduli , )  pete  tibi 
fignum ,  ( inquit  Ioua ,  Achazum 
porro  adloquens , )  a  Ioua  Deo  tup, 

1 1  idque  rei  quamlibet  vel  depresfae, 

■  a  vel  furfum  elatae.  Hie  quum  Acha- 
zus  negaret,  fe  fignum  petiturura, 

13  aut  Iouam  tentaturum :  audite, 
(inquit  ille,)  h  Dauididae:    *Pa- 


rumne  vobis  eft  hominibus  exhi. 
bere  negotiunyiifi  exhibeatis  etiam 
Deo  meo.?      Ergo  dabit  vobis  Do. 
minus  ipfe  fignum.      Ecce  puella 
praegnans  filium  pariet,  quera  no- 
mine  vocabit  Emmanuelem ,    qui  | 
butyro  mellcque  vefcetur,  difcendo 
reprobare  malum ,  et  eligere  bo- 
num.      Prius  enim  quam  is  puerj 
malum  reprobare ,  bonumque  eli- 
gerefciat,  defolabitur  terra,  cuius 
ob  duos  reges  tu  es  anxius.      Intie-< 
bet  Ioua  tibi  tuoque  populoetdo- 
mui  paternx  tempora ,  qualia  non 
fuci  unt,  ex  quo  defecerunt  a  ludxis 
Ephraimitae:   fcilicet  Asfyriae  re-, 
gem.       Ac  turn  quidem  euocabit] 
fibilo  Ioua '  mufcas  vsque  ab  extre- 
mo  rlumine  Aegypti,  et  apes  ex 
Asfyria ,     quae  venient ,  et  oranei 
invallibus  defertis,  in  petrarum 
cauis ,  inque  omnibus  caudicibus 
et  foraminibus  confident.      Turn 
radet  Dominus*' conductitia  noua- 
cula,  id  eft,  per  eos,  qui  trans 
flumen  incolunt,  per  Asfyriae  re- 
gem, caput  crurumque  pilos,etiam- 
que  barbam  tondebit ,      atque  ita 
fiet,  vtfiquisvnam  buculam,  vel 
duas  oues  aut  capras  alat ,   is  prac 
copia  laclis,  quod  proueniet,  buty- 
ro vefcatur:  adeoque  butyro  et 
melle  vefcentur  omnes ,  qui  fuper. 
fuerint  in  terra.  Itaque  turn  omnia 
loca ,  in  quibus  mille  vites  mille  va- 
luerint   nummos  argenteos,   ve- 
preta  erunt  atque  dumeta :      adeo 
vt  eo  '  cum   fagittis  et  arcubus 
veniatur:      adeoque  tota  terrain 
fenticeta  vertetur  atque  virgulta, 
vt  montes  omnes,  qui  ligonibui 
coluntur,   prae  vepribus  et  vir- 
gultis  fint  inaccesfi,   atque  a  bo- 
bus  peruadantur,  et  a  pecorete. 
rantur. 


CAPVT 


j)  videlicet abAmofo  prxdiftis,  Am.;,  h)  Hierofolymitani.  »')hoftesacee. 
ri m  os  et  infeftisfimos ,  qui  omnia  occupabunt  et  infefta  reddenr,  k  )  vide  Eic< 
cbielem  19.  ad  finem.    I)  fcilicet  fcrarum  inetu. 


Cap.  8.  p. 


E  S,A  I  A  S3 


7*3 


CAPVT    VIII. 

\VtIudeos  Asfyrii  ;  iflortim  caLanitas.    Ad 
f    Iouam  confugicndum.       Ab  homine  faht* 
I.    nulla,   lnfideles  Iudei.      Nonadhaiiolos, 
verum  ad  lonam  confugiendnm. 

TV.m  mihi  Ioua  mandauit,  vt, 
furato  magno  volumine , 
fcriberem  in  eo  humano  fti« 
f.o:  CELERISPOLIO,  VELOCI- 
i?R AEDAE.  Itaque,*  adhibitis  fidis 
:eftibus,  Vria  pontifice,  etZacha- 
:ia,-Barachiae  filio,  accesfi  adva- 
|:em:  quae  quum  grauida  esfet, 
ilium  peperit,  quem  Ioua  iusfitvt 

i:elerispolivm    VELOCI- 

[PRAEDAM  norainarem :  fore 
prim,  vt  prius  quampuerisfciret 
ni  pater,  aut  mea  mater  pronun- 
tiare  ,  opes  Damafci ,  Samariaeque 
polia ,  abj  Asfyriae  rege  auferren- 
ur.  Praeterea  mecum  amplius  lo- 
'utus  eft  Ioua  hunc  in.modum: 
[uoniam  ifti,  repudiata  Siloae  aqua, 
Ijuae  placide  fluit,  Rafine  et  Rome- 
ix  filio  dele&antur ,  propterea 
pominus  eft  eis  addudhirus  aquain 
jluuii  vehementem  atque  abundan- 
lem,  rhbc  eft,  Asfyriae  regemcum 
>mni  fuo  adparatu,  qui,  fuperatis 
•minibus  fuis  alueis,  omnesque  ri- 
jjas  fupcrgresfus ,  redundabit  in  Iu- 
laeatn ,  tanto  fluens  agmine  ,  vt  ad 
ollum  pertingat ,  alarumque  fua- 
'■um  porrectione  terrain  tuam, 
i|uam  late  patet,  repleat,  Emma* 
utiel.  Con  fpirate  fane,  opopuli, 
jt  profligabimini:  attendite  omnes, 
ijui  eftis  in  finibus  remotis :  accin- 
!;itevos,  et  profligabimini :  accin- 
[;ite  vos,  et  profligabimini :  inite 
jOnfilium,  et  disfoluetur :  decerni- 
e  rem,  et  erit  irrita ;  quoniam  «  no- 
|>is  adeft  Deus.  *  Sic  enim  me  Ioua, 
|iiafi  manu  prebenfum ,  adlocutus, 
locuit ,  non  esfe  huius  populi  via 
[;radiendum ,  ita  dicens :  necon- 
urationem  dicite ,  quidquid  popu- 
us  ifte  coniurationem  dicit :  neue 


eius  metu  metuite,aut  pauete :    fed  1 3 
Iouam  armipotentem  fancle  colite : 
is  metus  vefter ,  is  pauor  efto.    Is  *4 
eritautemfanelitas,  et  lapis  offen- 
diculi,  et  faxum  illifus    duabus 
israeliticis  domibus.-  laqueus  et  ten- 
dicula  Hierofolymitanis :    impin-l5 
gentque  eorum  multi ,    et  cadent, 
et  frangentur ,  et  irretientur,    et 
capientur.    Preme  oraculum:  ob- *$ 
figna  difciplinam  apud  difcipulos 
meos.      Ergo  Iouam  exfpedrabo, '? 
qui  vultum  fuum  a  ftirpe  Iacobi 
abscondit:  eumquefperabo.    Ecce  *£ 
me  et  pueri ,  quos  mihi  Ioua  dedit 
ad  edenda  apud  Israelitas  ostenta, 
miraculaque  ab  armipofente  Ioua, 
Sionem  niontem  incolente.     Quod  l9 
ii  vobis  fuaferint ,  vt  ventriloquos 
rnagosque    musfantes  et   murrau- 
rantes  confulatis ,  nonne  fuum  de- 
bent   homines    Deum  confulere  ? 
pro  viuis  ne  b  mortuos  ?    Ad  legem  *° 
et  ad  oraculum:    alioquin  ea  di- 
cent  illi,  in  quibus  nihil  eritauro- 
rae :      regionemque  in  difficultate  ** 
famelici  peragrantes,     prae   fame 
irati ,  et  regem  et  deos  deteftabun- 
tur  fuos,    quum  quidem  et  furfum  »4 
intuentes,  et  terram  defpiciente», 
animaducrtent  res  aduerlas ,  et  te* 
nebras,  caecam  necesfitatem ,  rapi- 
damque  caliginem. 

CAPVT     IX. 

Gentium yeligio,euangtlium,  Utitia.  Chri~ 
fit  mmina,  regnum.  Tribuum  celamitatts 
propter  impietatem. 

*  •""V  Vamquam  non  excutiet  ea  t 

I  m  terra,  cuihaecaccidec  neces- 
^~*  fitas,  quemadmodum  fupe- 
riore  tempore  zabuloniae  nephtha- 
lenfique  terrae  parum  fuerit.  Nam  a 
poftea  mare  verfus ,  trans  Iorda- 
nem,  Galilaeae  extraneorum  mul- 
tumerit,itavt  verfantes  in  tenebris 
homines  magnam  lucem  videanr, 
et  te. 


;)  Hebraicc,  Emmanuel,  propter  aomca  pucri  fupcri*u  pofitum.    *)  Cc'ilitfi  ce,n- 
fnlcrc  debenu 

Bbb 


7?4 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  9.  tdi 


et  tetrae  noclis  terrain  incolentibus 

;  sdfulgeat  lux,  te  gentem  multi- 
plicante,  tantaqueadficiente  l.ctuia, 
vtapud  te  gaudeant,ficut  inmesfi- 
bu>  gatideri  folet,  quomodo  in  di- 

4  uidendis  fpoliis  exfultatur.  Nam 
eorum  onerisiugum,  humerorum- 
que  virgam ,  hoc  eft,  baculum  eis 
imperantium ,  perfringes,  vt<die 

5Madianitarum.  Quumque  foleat 
omne  certamen  cum  motu  vefti- 
umqueinfanguine  volutatione  di- 
micari,    iftud  ilagrantis  ignis  in. 

6cendio  geretur.  Nam  puer  nobis 
nafcitur,  filius  nobis  datur,  qui 
humeris  fuis  principatum  gerit,  qui 
nomine  vocatur  admirabilis  confi- 
liarius,  Deuspotens,  pater  seterni- 

*2  tatis,  princeps  pacis :  ad  principa- 
lis aiupliricationem  pacemque  infi- 
nitam  in  folio  regnoque  dauidico, 
ad  id  iurc  iuftitiaque  condendum, 
et  ftabiliendum  in  oronem  deinceps 
xternitatem,  id  quod  armipotens 

g  loua  fuo  itudio  faciet.  Rem  mittet 
Iacobidis  loua ,  eaque  Israelitis  ac- 
cidet,  quam  fciet  vniuerfus  Ephrai- 
mitarnm  populus,  et  Samaritani, 
qui  fuperbc  elatoque  animo  ita  di- 

9  fhfant :  iateritia  ceciderunt ,  qua- 
drato  lapide  acdificabimus :  fyco- 
mori  fuccifae  funt,  cedros  repone- 
lomus.  Enimueroita  munietmifce- 
bitque  loua  Rafinis  hoftes  et  per- 
duclles  aduerfus  cum,  vt  a  froiuc 

1 1  Syri ,  a  tergo  Palxftini  Israelitas 
toto  ore  deuorent:  ne  fie  quidem 
fedata  illiusira,  quin habeat  adhuc 

12  porreclam  inanum.  Et  quia  non 
redit  populus  adeum,  aquocaedi- 
tur,  armipotentis  Iouae  fecurus: 
abfeindet  ex  Israelitis  loua  caput 
et  caudam ,  ramos  et  iuncos ,  vno 

13  die.  Caput  fenes  funt  et  au&ori- 
tate  prarditi :  cauda  autem  vates, 

l^quifalfadocent.  Quoniam  iftius 
populi  gubernatores  funtdeeepto- 
res,  quique  gubernantur,  confi- 
ciuntur,  propterea  eius  neque  iu- 
ucnibus  deleclabitur  Dominus,  ne- 

0  quum  Madia  nit*  a  Godcone  vitti  funt. 


que  pupillorum  et  viduarum  mife- 
rebitur,  quandoquidem  vniuerfi 
impuri  funt,  et  facinorofi ,  omne». 
que  ore  flagitiofe  loquunfur,  ne 
fie  quidem  pacata  eius  ira,  quin 
habeat  adhuc  porreclam  marium. 
Nam  ardens  quafi  irapietatis  in- 
cendiuin  vepres  virgultaque  abfu- 
met,  et,  incenfa  filuae  denfitate ,  tart- 
tus  fe  fumi  globus  exprimet  in  al- 
turn ,  vt  ea  armipotentis  Ioux  fx- 
uitia  tellus  obfeuretur,  eruntque 
homines  quafi  fomes  incendii, 
adeoque  non  parcent  alius  alii ,  vf 
dextra  Ixuaque  rapiant,  quod  com- 
edant ,  et  famentes,  necdum  fatura- 
ti,  fui  ipforum  brachiicarnemvo- 
rent,  Manasfenfi  cum  Ephraimi- 
ta,  et  Ephrai  mi  ta  cum  Manasfenfi 
contra  Iudaeum  confpirantibus ,  ne 
fie  quidem  fedata  iiiius  ira,  quin 
habeat     adhuc     porre&am    ma- 


CAPVT    X. 

lit  leg'ulatores  Deiu.  In  lucUos  Atfyrii. 
Ilorum  iterum  trumtut  infotefctntium.  lu- 
dtorum  ad  Iouum  refugium,  conjb.'atio,  non 
diuturna  mala.  Senacberibi  fnror,  incen/iot 
plara. 

VAe,  qui  decreta  ftatuunt 
iniqua,  fcribendaque  didtant 
facinorofa,  ad  tenuium  e- 
uertendas  causfas ,  eripiendumque 
ius  inopibus  mei  populi ,  quo  vi- 
duas  habeant  praedae,  pupillosque 
diripiant.  Quid  vero  facietis  pce- 
narum  venturarque  procul  vaftita- 
tis  tempore  ?  ad  quern  perfugietis 
ad  auxilium?  Aut  vbi  veftram, 
relinquetis  nobilitatem ,  ne  vincu. 
lis  fuccumbant,  casfique  occum- 
bant,  ne  fie  quidem  fedata  illius 
ira ,  quin  habeat  adhuc  porreclam 
manum ?  O  Asfyrie,  ir<e  meae 
fuftis ,  cuius  in  manu  meae  atroci- 
tatis  virga  eft,  quem  ego  ad  im-( 
puram  gentem  mittara ,  quem  ad 
populum,  (cui  infenfus  fum,)  man- 

dabo 


Jap.  io. 


E  S  A I A  S. 


755 


llabo,   vt  fpolia  auferat,  praedam- 
mediripiat,  et  ilium,  vt  vicorum 
lutum,  pesfumdet.      Quamquam 
(pfe  non  fie  arbitrabitur ,   neque 
Pic  animo cogitabit ,  fed  gentes  non 
kiaucas  euertere  atque  exfeindere 
Jiabebit  in  animo.      Dicet  enim : 
lonne  proceres  habeo  plane  reges  ? 
\n  non  idem  accidit  Calano,  quod 
harcami?    aut  Hemathae,  quod 
\rphado  ?  aut  Samariae,  quod  Da- 
nafco  ?    Quum  ego  mea  potentia 
egnis  potitus  fim ,  qux  diuis  et  fi- 
nulacris    Hierofolymam  Samari- 
imque  vincerent ,  quod  Samariae 
iusque  diuis  feci,    idem  fcilicet 
rlierofolymae  eiusque  ftatuis  non 
aciam  ?    Enimuero  poftquam  Do- 
ninus  fuum  opus  omne  in  montem 
iionem  Hierofolymamque    expe- 
liuerit :  puniet,  (vt  dignum  erit,) 
nimi  regis  Asfyriae  faftum,  tam- 
jue  gloriofum  fupercilium ,      qui 
juidem  ita  dicat:  ego  meaemanus 
;iribus,  meaque  fapientia  atque 
jrudentia  effeci,  vt,  fublatis  popu- 
orum  terminis ,  eorum  cellas  di- 
iperem:     egregieque  habitantes 
ieturbaui ,      manuque  hac  popu- 
orum  opes,  tamquam  nidum,  na- 
ius ,  quomodo  reli&a  colliguntur 
)ua,  fic  omnes  ego  terras  coilegi , 
lullovel  alammouente,  velaperto 
Iridente  roftro.      Securimneglo- 
iari  aduerfus  eum ,  qui  fecat  ea  ? 
tut  fe  ferram  iafiare  aduerfus  eum, 
]ui  earn  fic  agitat,  vt  agitatur  ba- 
ulus,  ficque  attoilit,  tamquam  qui 
rirgam ,   non  arborem ,  attollat  ? 
juainobrem  immittet  Dominus  Io- 
la  armipotens  illius    obefis  ma- 
:iem ,  eiusque  d  nobilitatem  quafi 
ncendii  rogo  fuccendet,      ita  vt 
sraelitarum  lux  pro  igne ,  et  Au- 
;uftus  pro  flamma  fit,  qux  illius 
virgulta  et  vepres  vno  dieconfu- 
net,    eiusque  filuse  et  fegetis  no- 


bilitatem,turn  animasjtum  corpora» 
ita  conficiet ,  vt  ipfe  fit  quafi  exa- 
nimatus  fignifer,      eruntque  re- 1° 
liquae  eius  filuae  arbores  adeo  nu- 
merabiles ,  vt  eas  vel  puer  defcri- 
bat.      Atque  ita  net,  vt  deinceps  10 
reliqui  Israelite,    quique  Iacobi- 
darum  euaferint ,    non  ampliusin 
/eo  nitantur,   a  quo  caefi  fuerfmV 
fed  in  Israelitarum  augufto  Ioua 
vere  nitantur.  g  Reliquiae  reuertcn-  21 
tur,reliquiae  Iacobidarum  ad  Dcuiu 
potentem.    Nam  fit  licet  tuus  po-  2* 
pulus,  o  Israel,  marina  numerofior 
arena :  reuertentur  eius  dumtaxat 
reliquiae,    atroci  ftrage  abundante 
iuftitia.       Nam  flragem ,  et  qui-  25 
drm  atrocem ,  edet  Dcminus  ar- 
mipotens Ioua  per  omnem  terram. 
Qyamobrem  fic  dicit  Dominus  ar-  24 
mipotens  Ioua :  ne  metue,  mi  po- 
pulus,Sionis  babitator,  Asfyrium: 
cacdet  ille  quidem  te  baculo ,    fua-  a> 
que  virga  petet h  aegyptiaco  more. 
Verum  perquam  paullo  port  con-  iS 
fumetur  irae  meae  faeuitia  in  eius 
excidium,  vteturque  in  eum  arm» 
potens  Ioua  flagro ,  qualis  fuit  Ma- 
dianitarum  caedes  in  Orebi  rupe, 
iet,  elata  in  mare  fua  virga,  eum  27 
auferet  aegyptiaco  modo,  atque  ita 
illius  et  onus  ex  humero  tuo,  et 
iugum  ex  ceruice  auferetur,  *  iugo 
prae  pinguitudine  corrupto.    Venit » J 
ad  Aiatham ,     transit  per  Magro- 
nem,  depofiturusad  Machmas  im- 
pedimenta fua.       Traiedlo  vado29 
pernodtatur  adGabam,  formidan- 
te  Rama ,  Gabaatha  Sauli  fugiente, 
ede  vlulatum  puella  Gallima:    at- 30 
tenpe  Laifa,  inops  Anathotha ,  mi- 
grat  Mademena,    confirmant    fe 
Gebimenfes.      Adhtic  dies  eft,  vt3i 
non  fit  apud  Nob  commorandum. 
Manum    fuam   agit   ad    montem  3» 
puellae  Sionis,    ad  collem  Hiero- 
folymas.        Verum  Dominus  Ioua , , 
B  b  b  2  anni- 


)nobilem  cjercitum.  *)militej.  f)  Asfyrio.  ^)adludit  ad  nomen  Sanafub 
pofi  turn  cap.  7.  qund  fignificat,  rcliquia?  reuertentur,  hoe  cftpauci.  h)  vt  olirn 
Pharao.  1)  eum  penmet,  vt  Pharaonemfijfa  virga  niaxi  peremit.  4}  cms  irupoNO 
ob  nirnias  opes  «  luperbiam  delete. 


75* 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  ii.  i». 


armipotcns  ramos  violenter  eruet, 
praeakaque  fuccidentur,  ct  procera 
34deiicientur,  et  ita  filux  denfita- 
tem  fcrro  exfcindet ,  vc  t  Libanus 
generofe  cadat. 

CAPVT    XL 

Chriflmdwr.tiiA  ,  origojtirps ,  regnnm,vir- 
tuA.Genii:nn  gratia.  Luan^cimm^ahaona- 
to>a. 

1  "f-^Xfiftet  autem  furculus  ex  cau- 
|H   dice  Ifaci,  et  ab  eius  radkibus 

2  -"-^  pullulabit  ftclo ,  in  quo  refi- 
debit  fpiri'usloux,  fpiritus  fapicn- 
tia?  et  intelligentix,  fpiritus  conlilii 
et  fortitudinis ,  fpiritus  fcicntix  et 

amettu  Iouae,  per  quern  Iouae 
met u  adflatus,  neque  ex  oculorum 
adfpectn  iudicabit ,  neque  ex  auri- 

4  um  corriget  audiru.  Sed  terrarum 
tenua  iultc  iudicabit,  inopesque 
icrrjrum  corriget  ex  aequo ,  et  ter- 
ras oris  fui  baculovcrbcrabit,  ct 
fpiritu  labrorum  fuoruui  necahit 

citnpios,  habens  pro  Iaterum  cin- 
&u  iuflitiam,  pro  ilium  cindhi  fi- 

gdem.  Itaque  verfabiturcumagno 
lupus ,  accubabitque  pardus  hjedo, 
copiilatosque  vitulum  etleonemet 

»,tauruni  ducet  puer  paruulus:    et 

"  vacca  vrfusque  compafcentur,  con- 
ctbantibus   eorum   pullis:   et  leo 

g  move  bourn  palea  vefcetur,  et  lu- 
det  fuper  afpidis  foramen  laelens 
infans,  fuperque  viperae  cauer- 
n-mi  dclicnlus  puer  manum  agita- 

r.bu.  Nusquam  male  aut  nequiter 
fiet  in  meo  facro  monte  ;  quoniam 
tantae  erit  Iouae  cognitionis  plena 
terra,  quantis  opentur  aquismare. 
l0Atque  illo  tempore  ifxamftirpem, 
expofitum  populis  vexillum,  con- 
quirent  gentes,  eritque  eius  glorio- 
II  fa  requies.  Atque  illo  tempore 
admouebit  iterum  Dominus  ma- 
mini  ad  comparandas  fui  populi  re- 

liquias ,  qux  reftabunt,  ex  Asfyria, 

Aegypto,  Parthia,  Aethiopia ,  Ela- 

mitidc,  Babylonia,   Hematha,  et 


marinis  infulis.  Elatoque  gentibuj 
vexillo,colliget  disfipatos  Israelites, 
disieclosque  congregabit  Iudxosex 
quatuor  terrarum  regionibus.  Ac 
facesfet  Ephraimitx  xmulatio,  Iu. 
dxorumque  exfeindentur  aduerfa- 
rii,  neque  Iudaeo  xmulabitur  E- 
phraimifa,  neque  Ephraimitat 
aduerfabitur  Iudxus ,  quin  ftatim 
in  Fal.tftinorum  bumeros  inuola- 
bunt  ad  occidentem ,  et  orientalei 
depnrdabuntur,  ldumxiset  Moa- 
bitismanus  adferent,  et  Ammonites 
ditionis  fux  facient.  Itemque  va- 
ltabit  loua  linguam  maris  xgy. 
ptii,  et,  admota  manu  fua  flumini, 
vchementia  fui  fpiritus  id  in  feptem 
fcindet  fluuios ,  peruadenduni  et- 
iam  calceatis,  quo  via  fit  reliquiis 
eius  populi,  qux  ex  Asfyria  fupere- 
runt,quemadmodum  fuit  Israelitif 
turn ,  quum  ex  Aegypto  profe&i 
funt. 

CAPVT    XII. 

Piomm  gratiarum  aflio  ad  louam.       In  fidt- 
les  dementia  per  Chriftum. 

ATque  eo  tempore  dices :  agcrl 
tibi ,  loua ,  giatias ,  qui  quum 
mihi  fuisfes  iratus,  me,  ira 
ifta  cohibita,confolatus  es.  Quuml 
fit  mihi  falutaris  Deus,  conHda 
intrepidus,  poftquam  mea  potent 
et  cantio ;"  la  loua  eft ,  qui  mihi  f 
luti  fuit.  Et  aquam  lacti  ex  fonti-- 
bus  falutis  haurietis,  atque  ita  turn 
dicetis :  agite  Iouae  gratias :  hu. 
ius  nomen  inuocate :  huius  natu- 
ram  per  populos  demonftrate ,  eiu* 
tam  fublime  recolite  nomen.  Can- 
tate  louam ,  qui  tam  arduam  rem 
fecerit  per  omnes  diuulgandam  ter- 
ras. Exclama  et  oua  »  Sionii  habk 
tatrix :  nam  magnus  eft  in  te  Augu- 
ftus  Israelitarum. 


idam 
en* 
ii  fa- 


CAPVT    XIII. 

Per  Medos  viftores  Babyltn  diripienda. 

Ill 


T„..„     **   *-% 


.Mini-  rfiSion. 


Tap.  r  5. 14. 


E  S  A  I  A  S. 


757 


i  [n  Babylonem  oraculum,  quod  e- 
didit  Efaias,  Amofi  filius. 

IN  edito  monte  toilatur  fignum, 
excieantur  fublato  clamore  ma- 
■    nusque  fignificatione,  \  f  0  prin- 
1  »:ipum  portas  intrent.      Ego  meis 
»#id  hoc  deftinatisinipero,  meosque 
1  Ijid  iram  meam  voco  milites ,      qui 
'•ie  mea  fublimitafe  exfultant.    Tu- 
'■fmiltuofus  a\iditur  in  montibus  fo- 
»|lius,qualiscftingentis  populi,    fo- 
'Iiusftrepentium  regnorum,  genti- 
'*)us  coeuntibus ,  Ioua  armipotens 
«hecenfet  militarescopias.    Veniunt 
Ax  rcniota  terra ,  ab  vltinio  caelo, 
*oua  eiusque  feuitix  tela ,  ad  o- 
!  Ilnnein  terram  vexandam.      Eiula- 
!  lie :  propinquat  enim  Iouy  dies ,  vt 
flduentans  ab  omnipotente  vaftitas. 
iltaque  omnes  virorum  et  inanus 
i  Mefoluentur,  etanimiremollefcent, 
f.lruciatibusque    perturbati ,         et 
ilexationibus  correpti,  parturien- 
ium  ritu  dolebunt,  inter  fek  atto- 
(iiti,  inflammata  facie.     Aduentat 
icceloux  dies  atrox,  fseuu?,  etira 
jlrdens,  qui  terram  iit  vaftitatein 
jjedigat,    et  ex  ea  eius  improbos 
lluertat,      adeo  vt  cxleftes  ftellae 
:  fidera  non  micent  fuo  lumine, 
:  in  ortufuofolcaliget,  nequelu- 
da  fua  luce  fpiendeat.       Animad- 
ertamque  in  orbis  peruerficatem, 
1  impiorum noxam :    et  arrogan- 
um  faftum  comprimam ,    fuper- 
ianiqueferocium  deprimam,  effi- 
iens,  vt^viri  obrizo,  vt  homines 
phirio  praeponantur  auro.    Quin 
caelum  ipfum  tremefaciam,  ipfa- 
lie  tellus  fuo  conuelletur  loco,  de- 

fsuiente  Ioua  armipotente,  et  in 
as  exardefcente.  Ac  quafi  disie- 
x  capres ,  aut  nullo  cogente  o- 
:s,  alii  in  alias  nationesaique  ter- 

Its  diuerfi  fefe  fuga  recipient, 
iiisquis  inuentus,  quisquis  fue- 
t  dcprehenfus,  confodietur,  oc- 
'imbetquegladio.  Eorumet  par- 
uli ,  fpeclantibui  ipiis ,  elidentnr, 


et  domuj  diripientur,     et  ftupra- 
buntur  vxores.    Ego  in  eos  excie-*8 
bo  Medos:      qui  argentum  defpi- 
cicntes,     aurumque    faftidientes, 
pueros  arcubus  elident:    non  vte-'P 
ri  fetus  miferebuntur,  nonafiliis 
absdnebunt,    eritque  Babylon  re- 
gnorum ornamentum,  chaldaicae- 
que  fublimitatis  decus,  qualis  diui- 
na   Sodom»   Gomorrarque  ruina 
eft.    Numquamhabitabitur:nulloa« 
incoletur  aeuo,  non  ibi  tendet  ?  A- 
rabs ,  non  ibi  ftabulabuntur  pafto- 
res,  fed  et  eubabunt  ibi  filuani ,  et 
eorum   domos    replebunt   fanni : 
ibi  habirabunt  ftruthiones,  ibifal.  »1 
tabunt  fatyri :  canfabuntineius  ar-2£ 
cibus  vlulae,  in  amcenis  palatiis  dra- 
cones,  et  quidem  propediem  veniet 
eius  tempus,    neque  protiahetur 
eius  dies. 


CAPVT    XIIIL 

Judtorum  r.bfolutio.  In  p*tria>n  relittiA. 
Regit  B/iby/oniorii?»  calamitas,  nex.  Re- 
git fiirpif  utile's.  Ittsiurandum  /<?«.<  in 
Senacheribum  el  Asfj-rios,  In  Phitifitos 
Ezecbtai. 


Ms 


Iferebitur  enim   Ioua  Iaco- 1 
beomm,  de'ecrosqite  rurfus 
sraelitas  quiete  collocabit  in 
ipforum  folo,  adiun&is  per^rinis, 
et  cum  lacobi  domo  confociatis: 
arcesfitosque  eos  cetera:  nationes  9 
adducent  in  fuum  locum,    et  illis 
vtentur  Israelis  pofteri  in  louae  fo- 
lo feruis  et  ancillis,  eos  lubentes 
captiuos ,  quorum  fuerant  captiui , 
et  fuis  imperantes  heris.      ltaque  3 
quum  tibi  Ioua  requiem  a  1 10  labo- 
re  et  formidine  dederit ,  et  a  tana 
dura, quam tuleris,  feruitue,  vte- 
ris  in  babylonium  regem  huius- 
modi  fententia:    qui  fit,  vt  cesfet^ 
exa&or?  cesfet  tributum  ?  F  regit  j 
Ioua  virgam  impiorum,  baculum 
dominantium .     qui  populos  caede-  5 
bat  atrociter,  irremiafo  iftu,  irate 
Bbb  3  genti- 


iBabylomorum.    />)  milites maUnt  eo*5nterficere, quam  auro  pwifti,  q)  Arabc$ 
erantpaltorci  vagi ,  fedemqwe  fnbimie  mutant tf. 


75« 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  14. 15. 


gentibus  imperans,  inclementer  in- 
7feftatis.      Placide    quiefcit  omnis 
8  terra,  aperto  triumpho,      etlam 
piniscedrisque  Libani  fuper  te  gau- 
dentibus :  exquooccubuifti,nullui 
S>  ad  nos  feclor  adfcendit.    Infernus 
orcus ,  ad   tuum  cphorrcfcens  ad- 
uentum,  titanes  tibi  conciet,  omnes 
terrarum  gubernatores ,  omnes  ti- 
bi gentium  reges  ex  fiiis  fedibusex- 
citans,  qui  te  omnes  ficadloquan- 
,r  fur.-  tune  etiam  noftrifimllis,  vi- 
4 1  dius  es,  vt  et  nos .?    depresfaque  ad 
inferos  ifta  fuperbia,  ifto  nablorum 
ftrepitu,  tibi  iubfternuntur  lumbri- 
**ci:  teque  vermes  operiunt?     Quo 
paclo  delapfus  es  de  cxlo,  lucifcr, 
aurora  fili,  deturbatusad  terrain, 
»3  qui  gentes  opprimebas  ?    Atqui  fie 
•  4  cum  animo  tuo  dicebas:    egoca*- 
lum  fcandam :  fupradiuinasftellas 
meum  extollam  folium ,  et  in  mon- 
tc    folcmnitatum   fcptcmtrionali- 

1 5  bus  fedebo  regionibus.  Excelfa 
fcandam  nubila  fupremo  fimilis. 

>6lmmo  vero  ad  orcum  deturbabe- 
ris,  in  Erebi  regiones,  vbiqui  te 
videbunt,  ad  te  conquinifcent,  te- 

» 7  que  contemplantes,  dicent :  hic- 
cine  eft  ille  vir,  qui  terras  perter- 
lxns ,  qui  regna  tremefaciens ,  or- 
bem  redegit  in  folitudincm,  eius 
vrbes   euertens,      captosque  do- 

1 6  mum  non  relaxans  ?  Omnes  pla- 
ne gentium  reges  fuse  quisque  domi 

i9iaccnthonorifice:  at  tu  extra  fe- 
pulcrum  tuum  abiedtus  es,  tam- 
quaminuifusftolo,  vt  perfosfi  gla- 
dio  occifi,  qui  induti  in  lapideum 
demjttuntur  barathrum,  tamquam 

aoprotritumcadauer.  Non  coniun- 
geris  eis  fepultnra,  qui,  terram 
tuam  depopulatus,  populum   tu- 

2 1  urn  occideris.  Nulla  fiat  vm- 
quam  ftirpis  improborum  mentio : 

aaparetur  eius  natis  cxdes  obparen- 
tum  eulpam ,  ne  exfiftant,  et  terras 
oecupent,  orbemque  frequentent 

13  vrbibus.  Equidem  in  eos  confur- 
gam,  (inquit  armipotens  Ioua,)  Bar 


bylonisque  nomen ,  et  reliquias,  et 
nepotes,  et  pofteros  exfeindam,  (in- 
quit  Ioua,)  eamque  in  erinacio-< 
rum  habitationem  ,  et  aquarum  fta- 
gna  redigam ,  exfcidialibusque  fco- 
pis  conuerram,  inquit  armipotenf 
Ioua.  Iurat  armipotens  Ioua: 
in  haec  verba :  prorfus ,  vt  fta- 
tui  decreuique ,  ita  fiet  atque  eue- 
niet,  vt  Asfyrium  in  terra  mea  per- 1 
fringam,  etinmontibus  meis  obfe- 
ram,facesfatque  ab  eis  illius  iugum, 
et  onus  ex  eorum  dematur  hu- 
meris.  Hoc  eft  confultum  de  omni 
terra  decretum:  haec  manus  eft  in 
omnes  porrecla  genies.  Nam, 
quod  armipotens  Ioua  decreuit, 
quis  refcindat  ?  eiusque  porreclara 
manum  quis  retrahat  ( 

Quo  anno  mortuus  eft  rex  Acha- 

zus,  editum  eft  hoc  minax 

oraculum. 

NE  ideo  gaude  cun6ra  Palaefti- 
na,  quod  fraclus  eft  bacillus, 
qui  te  cjedebat :  nanvexco- 
lubri  ftirpe  orietur  vipera,  cuius 
fetus  erit  prefter  volucris ,  pafcen- 
turquc  tenuium  primogeniti ,  et 
pauperes  tuto  cubabunt,  peri- 
mamque  fame  tuam  ftirpem,  et 
tux  necabuntur  reliquix.  Eiuia 
porta:  quiritare  vrbs:  disfolucris 
cuncla  Palaeftina:  aduentat  enim 
ex  aquilone  fumus ,  nullo  abfente 
in  eius  conucntibu».  Quid  vero 
refpondebunt  gentis  nuntii?  A 
Ioua  fundatam  esfe  Sionem,  et  in  eo 
mopes  eius  populi  tutos  esfe. 

CAPVT    XV. 

Moabitartim  clnda  atjue  ruina. 

In  Moabitas  oraculum. 

NEmpe   noclu   periit  deletuni 
ArMoabttarum:  nempe  no- 
&u  periit  deletum  Cir  Moa- 
bitarum.      Adfcendit  ad  templum, 
Dibonisque  facella   ad  ploratura, 
fuper  Nabone  et  Medaba  eiulans 
Moabi. 


0  Achaio  fuccedet  alius,  qui  in  t«  fzuiat  Acrius. 


Gap.i?.  16.17, 


E  S  A  I  A  S. 


7*9' 


Moabita,  omnibus  eius  capitibus 
[3rafis,  detonGsque  mentis:  *per 
eius  compita  centonibus  induct 
funt :  fuper  te&is  perque  vicos  eiu- 
latit  omnes,  flendo  defcendentes, 
4adeoque  clamat  Hefebon,  ct  Elea- 
le,  vt  eorum  vox  audiatur  ad  Ia- 
fam ,  eousque ,  vt  arraati  Moabitae 

5  aegri  animis  vocifcrentur.  Mens 
mihi  fuper  Moabitide  quiritatur, 
cuius  profugi  ad  Sigorim,  vitulam 
triennem ,  perueniunt :  nempe  per 
Luhiths  cliuum  plorando  adfcen- 
ditur,  nempe  per  Horonaimae  vi- 
am  caiamttofus  excitatur  clamor : 

6  nempe  Nemrimae  perdita  eft  aqua: 
nempe  aruerunt  gramina,  defece- 

7  runtftirpes,  abeft  viriditas.  Ergo 
quas  comparauerant  copias ,  eo- 
rumque  facilitates,  ad  falicum  fluui- 

8umasportantur.  Nempe  tantus  obit 
Moabitidis  fines  clamor,  vt  eius 
vlulatus  ad  Eglaim,  vt  eius  vlu- 
latus  ad  puteum   Eiim    audiatur. 

9  Nempe  Dimonis  aqua  fangutne  re- 
plefur :  nempe  ad  Dimonem  adii- 
ciam  incrementa,  elapfis  Moabitis : 
terracque  reliquis,  leones. 


CAPVT    xvr. 

Cur  Moabita  percutienduA  et profligandtu. 


"M1 


rIttite  agnos  dominatori  ter- 
r.*e,  ex  petra  folitudinis  ad 
montem  puellae  Sionis. 
aNam  quafi  vagae  misfo  nidovolu- 
cres,6cerunt  moabiticae  puellse  ad 
•vada  Arnonis.  Vtere  confilio : 
9  adhibe  rationem :  pracfta  vmbra 
tua  quamdam  quafi  noctem  in  tpfo 
meridie :    absconde  disieSos :  ne 

4  prode  vagos :  commorentur  in  tc 
inei  disie&i ,  o  Moabitis ,  efto  ei9 
contra  grasfatores  Iatebra :  nam  de- 
finunt  oppresfores,  pereunt  gras- 
fatores ,  abolentur  ex  terra  vafta- 
tores,    componiturquc  pietatefo- 

5  lium,  inquoinDauidis  tabemacu. 

Bbb  4 
OPenditetributumliidscif,  vt  ©In»,  1  Regum  8-  <Juod  favsrc  defiiiiij.  3  Beg.  1. 
QfctttCCtneiKticis. 


lo  fideliter  fedeat,  qui  iudicet ,  ius 
que  veftiget,  et  iuflitiam  properet 
Audimus  Moabitae  adeo  faftuofam^ 
fliperbiam,  vt  eius  faftus ,  fuperbia, 
ferocitas     excedat    eius    captum. 
Itaque  eiulabit  Moabita  ad  Moabi-7 
tam ,  vniuerfi  eiulabunt,  t  mutilis 
quoque  ad  Cirharefae  murorum  ra- 
dicem  plangentibus.     Nam  hefe-8 
boniae  fegetes  fucciduntur:    faba- 
menfem  vineam  domini  gentium 
contundunt ,  cuius  palm  i  tes ,  ad  la- 
zer  vsquc  patentes,    filuas  perer- 
rant:  cuius  porre&i  traduces  mare 
transeunt.      Itaque  iazerenfi  plo-9 
ratu  fabamenfem  deploro  vineam, 
meis  te  lacrimis  adfpergens  Hefe- 
bon et  Eleale ,     quoniam  *  cecidit  10 
aeftatis    mesfisque  tuae  celeufma, 
fublatumque  eft  gaudium  et  laetitia 
ex  agro  culto ,   neque  per  vineas 
ouatur:  non  clamatur:   vinum  in 
torcularibus  non  calcat  factor :   ce- 
leufma cohibui.    Hanc  ob  rem  pe- 1  i 
&u*  mibi  pnecordiaque  fuper  Mo- 
abitis et  Cirharefa  citharae  modo 
ftrident.       Ita   fiet,    vt  adpareati* 
Moabitas  ad  facellum  fatigatos ,  fu- 
umque  ingresfos  facrarium  ad  fup- 
plicandum,  nihil  profecisfe.    Hxct3 
res  eft,  quam  Ioua  de  Moabitis  iam 
olim  pronuntiauit ,  et  nunc  ita  pro- 
nuntiat :      tribus  annis,    vt  funt  14 
anni  mercenariorum ,     ita  fceda- 
tum  iri  nobilitatem  Moabitarum, 
vt  ex  omni  tam  muha  turba  per- 
quam  cxiguae  fint ,  et  infirmae  reli- 
quiae. 

^     ■ ■■»"—  ■■!■■■        ^  n  ■   ■  pmmHftmmmm0 

CAPVT     XVII. 

Damafcui  al>  Asfyrio  fubrurndu.  In  fade 
rata*  cum  Damafco  tribus.  Adflitlian'u 
virtus.     Asfyrierum  Ventura  damna. 

InDamafcum  oraculum. 

FVturum     eft,      vt  Damafcust 
vrbs  esfe  definat,  in    ruinae 
aggerem    redacla.      Defertas  * 
arcerenfes  Vrbes  habebunt  greges, 
cubantes,  deterrente  nullo,  pri.  3 
Bbb  4  uabi- 


}5o 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  17. 18.  fp. 


uabiturque  et  Ephraimita  prxfidio, 
ct  Dainafais  regno,  eruntque  Syri 
reliqui,  vt  Israelitarum  nobilitas, 
^inquitarmipotensloua.  *Illo  (em- 
pore  auteoi  attenuabitur  Iacobeo- 
rum  nobilitas,  eorumque  corpu- 
lentix  macrefcet  obefiras,  etacci- 
det  perinde ,  ac  fi  quis  fegetis  raes- 
fcm  colligat,    fpicasquc  in  vlnatn 

5  fuam  demetat ;  ant  perinde  ac 
li    quis   fpicas    in    valie    gigan- 

6  turn  legat.  Relinquetur  in  eis, 
quod  raccmetur ,  vt  in  olea  ftrin- 
gendadux  tresue  baccx  in  fumma 
arbore,  quatuor  quinqueue  in  fru- 
cluariis  reftan t  llagellis ,  inquit  Io- 

7  ua  Deus  Israelitarum.  Illo  tem- 
pore intuebuntur  homines  in  con- 
ditorem  ftium,  ocufisque  fpecla- 

g  bunt  Auguftum  Israelitarum.  Ne- 
que  aras  fuarum  manuuin  opus  in. 
tuebuntur ,  quxue  fuis  ipfi  feeere 
digitis  lucoi,  et  fimulacra  fpecia- 

9  bunt.  Illo  tempore  eorum  poten- 
tes  vrbes  erunt,  vt  dereliclus  fal- 
tus  et  arbuftum  ,    derelidix  pro- 

iopterlsraelitas.  Qjve  quidem  va- 
flitas  ideo  continget,  quoniam  tu 
Deum  feruatorem  oblita  tuum, 
numinis  tux  potentix  immemor 

1  j  fueris  :  propterea  quum  amoena 
plantaueris  plantaria,  eaque  «  pere- 
grina  ftirpe  confeueris  ,  poftea- 
quam  curaueris,  vt  ea  plantaria 
crefcant  ,  vt  tuum  feminarium 
mature  germinet,  perierit  mesfis 
turn  ,  quum  esfet  percipienda,  erit- 

uque  dolor  dims.  O  nacionum 
multartim  turbam,  marini  more 
tuniultus  ttimultuantium  :  o  popu- 
lorum  murmur,  ritu  murmuris 
vehementium    aquarurn   murmu- 

I  j  rantium ,  qui  pnpuli  ritu  mur- 
muris aquarurn  multarum  liuir- 
murantes ,  illo  increpante  fugient 
procul  ,  agitati,  velut  montana 
vento  ftipula,  aut  floccus  turbine. 

14  Sub  vefperum  ecce  terror  ingruet: 
ante  matutinum  nusquam  erunt. 

1 5  Hoc  eft  eorum  fatum,  qui  nos  de- 


populantur  :  hxc  fors  eorum ,  qui 
nos  deprxdantur. 

CAPVT    XVIII. 

Gentts  per  Chriflam  ferttand*.  Diuulgntum. 
fiilnth  ver/'um. 

*  f\  Alis  vmbrofa  tellus ,  trans  i 
1     1  Aethiopiaefitarluuios,  qux 
^^^  dimittis  per  mare  legatos, 
idque  in  fcirpeis  per  aquas  nauigiis. 
Itefenesnuntiiad  distracram  dire- 3 
ptamquegentem,  ad  populum  eo- 
rum, qui  funt  vltraiplum,  formi- 
dabilisfimum  :  gentem  alios  atque 
alios  limites  habentem,  attritam- 
que,  depopulatis  eius  terrain  flumi- 
nibus :        o  omnes  orbis  incolx,  a 
terrarumquc     habitatore9 ,  I  elato 
montano  figno  adfpicite,  et  clan- 
gentetuba  audite.      Sicenimdicit  j 
Ioua  mihi:  quiefcam,   inque  mea 
ftatione  fpectabo ,  vt  ferenus  xftus 
fecundum  pluuiam ,  vt  roscida  nu- 
bes  in  calore  mesfis.      Nam  ante  < 
mesfem,  perfecta  germinatione,  et ' 
flori  fuccrefcenfe  fru6tu,abfcinden- 
tur  farmenta  falcibus,  exfectique 
palmites  auferentur.      Relinquen-  ( 
tur  turn  montanis  alitibus ,  turn  be- 
ftiis  terreftribus ,  fuperque  eis  et 
alites  xftiuabunt,  et  terreftre9  o- 
mnes  hibernabunt    beftix.        Eo* 
tempore    adf'erentur    armipotenti 
Ioux  munera  a  distracto  direpto- 
que  populo,  apopuloeorum ,  .qui 
funt  vltra  ipfum  formidabilisfimo, 
gente  limitibus  variante  attritaque, 
depopulatis  eius   terram  flumini- 
bus,  in  locum nominis  Ioux  armi- 
potentis ,  montem  Sionem. 

CAPVT    XIX. 

Aegyptiorvm  et  Asfyriorum  plag*.  Nullum 
hominu  in  louam  robur.  Aegypthrum  fa- 
fiientes  Deo  cart.  Cum  improbu  no»  paint 
iujl'ttiam  colentcs. 

In  Aegyptum  oraculum. 

INi*e61u9  leui  nube  Ioua  adortu- 1 
rus  eft  Aegyptum ,  facesfentque 
ad  eius  aduentum  xgyptii  diui, 

et 


« )  excellent! ,  qnalcs  aliunde importari  folent. 


Cap.  19.  20. 


E  S  A  I  A  S. 


7<t 


et  Aegyptiorum  animi  in  ipforum 

;  pecloribus  remollefcent.  Atque 
ita  Aegyptios  cum  Aegyptiis  com- 
mittam,  vt  frater  cum  fratre, 
propinquus  cum  propinquo ,  ciui- 
tas  cum  ciuitate ,  regnum  cum  re- 

I  gno  belligeret,  et  exinaniti  mente 
pectoris  Aegyptii,  prorligato  a  me 
eorumconfilio,diuos,hariolos,ven- 
triloquos ,    magosque    confulant : 

t  dedamque  Aegyptios  poteftati  duo- 
rum  dominorum ,  ferusque.rexeis 
imperabit,  ait  Dominns  Iouaarmi- 

jpotens.  Ac  deficiente  lacus  aqua, 
ficcus  arebit  fluu,ius:et  deftitutis  fiu- 
uiis  exhaufti  arebunt  omnes  ag?e- 

5 rati:  arundo  papynisque  depri- 
metur :  virenf es  fecundimi  Humeri, 
fecundum  ripam  fluminis  herbar, 
omneque  fluuiale  femen  arefaclum 

7  ftirpitus  interibit.  Ita  nixrebunt  pi- 
fcatores,  liigebunt,quicumque  deii- 

i  ciunt  in  flumen  hamum,  quique 
fuper  aquas  expandunteuerricula, 

>peribunt,  et  pudebit  opifices  exi- 
mii  lini ,  textoresque  macularura, 
laceris  *  illius  casfibus ,  necnono- 
mnes  ftagnorum,  hoc  eft,  viuario- 

>rum  artifices.  Stulti  fane  Xoitae 
principes :  fapientum  Pharaonis 
confiliarionim  infatuatum  eft  con- 

1  (ilium :  audebitisne  Pharaoni  di- 
cere,  vos  esfe  fapientum  genus,  pri- 

'■> fcis prognatos  regibus?  Vbinam 
funt.tui  fapientes  ?  age  indicent  tibi, 
fciantque,quid  armipotens  loua  de- 

I  creuerit  aduerfus  Aegyptum.  De- 
lirant  Xoitae  principes :  errant 
Memphis  principes ,  dedpiunt  Ae- 
gyptum, qui  funt  eius  nationum 

\  columen.  Ioua  earn  confudit  eo 
vertiginis  fpiritu  ,  vt  illi  Aegyptios 
in  tantum  omnium  rerum  errorem 
adduxerint ,  in  quanto  errore  eft, 

•  dum  vomit  ebrius ,  nec'vlliim  ha- 
beantopus  Aegyptii,  quod^ caput 
caudaue,    ramus   iuncusue  faciat. 

>  Per  id  tempus  efFeminabuntur  Ae- 
gyptii, pauebuntque  trepidi  ad  mo- 


tum   manus   armipotentis   Icuae, 
quam  in  eos  vibrabit :      tantoque  17 
erit  iudxa  tellus  Aegyptiis  terrori, 
vt  ad  eius  recordationem  expaue- 
fcant  omnes ,  ob  armipotentis  louae 
decretum,  quodinillos  decreuerit. 
Ea  tempeftate  erunt  quinque  in  32.  ig 
gyptia  terra  ciuitates  fermone  vten- 
te«  chananxo  .*  perque  Iouam  ar- 
mipotentem  iurantes :  quarum  vna 
dicetur  Heliopolis.    Tunc  erit  ara  1  f 
louae  in  media  Aegypti  terra,  louae- 
que  fedes  cdita  ad  eius  confinia : 
quae  argumento  teftimonioque  fit  aa 
armipotenti  louae  in  aegyptia  terra, 
quo  illis  Iouam  contra  oppresfores 
inuocantibus    defenforem    magi- 
ftrumque  mittat,  qui  libereteos. 
Innotefcetque  Ioua  Aegyptiis,  et  it 
Iouam   cognofcentes   eo  tempore 
Aegyptii,    facra  fertumque  pera- 
gent,  Iouaeque  vota  facient  atque 
perfoluent.      Quumque  clade  ad-  it 
fecerit  Ioua  Aegyptios ,  medebitur, 
et  ad  fe  reuerfos  exoratus  fanabit. 
Eo  tempore  patebit  iter  exAegy-  »3 
pto  in  Asfyriam ,  commeabuntque 
etAsfyrii  in  Aegyptum,  et  Aegyptii 
in  Asfyriam,  et  vna  cum  Asfyriis 
*  colent  Aegyptii.    Eo  tempore  erit  24 
Israeli ta  felicitate  tertius  in  terris 
ab  Aegyptio  et  Asfyrio ,  quam  eis 
conciliabit  armipotens  Ioua  his  ver- 
bis -.  felix  meus  populus  aegyptius, 
mearumque  manuum  opus  Asfyri- 
us ,  et  mea  hereditas  Israelita. 

CAPVT    XX. 

Aegyptiorum  captiuittu  atque  Aethiopum. 

QVo  anno  Thartan  a  Sargone  I 
Asfyriae  rege  misfus  Afotum 
adgresfus  eft,  idque  vi  cepit : 
eo  tempore  locutus  eft  Ioua  per  E-  a 
faiam,  Amofifilium,  inhuncmo- 
dum :  iusfit  ei ,  vt  iret  exutum  fuis 
lateribus  centonem,  calceosque  fibi 
de  pedibus  dctraheret :  quod  quum 
ille  fecisfet ,  nudusque  etdiscalcea- 
Bbb  5  tus 


x)  fcllicct  Aegyptj.    j )  priinariui  auc  plebciui:  potens  aut  inopi,     *)  fctt, 
leuam. 


1&t 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  20.  ii.i*. 


tus    ainbulasfet,   fie    dixit   Ioua : 

3  quemadmodum  ambulauit  tneus 
Efaias  nudus  et  discalceatus  tres 
annos,  quod  in  Aegyptios  et  Ae- 
thiopes  fignum  prodigiumque  es- 

4  fet ;  fie  abiget  Asfyrise  rex  capti- 
uos  Aegyptios,  extorresque  Ae- 
thiopes  iuuenes  fenesque ,  nudos  et 
discalceatos ,  dctectis  natibus,  ad 

5  ignominiam  Aegypti,  eosque 
pauentes  pudebit  Aethiopiae ,  fuae 
fpei,  et  Aegypti,fui  decoris :  atque 
ita  turn  dicent  iftius    habitatores 

6  u  infula: :  quum  eiusmodi  fit b  no- 
ftrafpes,  quoadauxiliura  confugi- 
mus ,  vt  contra  Asfyriae  regem  de- 
fenderemur,  quonam  pacto  euade- 
mus  nos  ? 


CAPVT    XXI. 

Babylonii  ,  Uurmtorunt,  Arabumjuetnint. 

In  filuam  marinam  oraculiim. 

,  £llmilisglifcenti  aufiraliprocellae 
^  venit  ex  terribili  filux  terra. 

.  ^-f  Durum  oraculum  mihi  expofi- 
tuin  eft :  *  oppresforis  oppresfor,va- 
ftatorisque  vaftator  proficifcere 
Elamita ,  obfide  Mede  :  faxo ,  tot 
iliati  ab  ilia  gemitus  cotnpefcantur. 

,  Ergo  mihi  doloris  plena  funt  late- 
ra:  me  cruciatuscorripiunt,  qua- 
les  funt  cruciatus  parturientium : 
auditupercelior:  adfpeclu  pertur- 

Abor:  cor  niihi  palpitat:  pauor 
me  perterret:  fuaue  mihi  crepu- 
fculum    vertitur    in    horrorem: 

-  rfadornaturmenfa,  fpeculante  fpe- 
culatore:  eftur,  potatur :   furgite 

g  principes :  polite  clipeoi.  Nam 
ita  mihi  dicit  Dominus :  i ,  ftatue 
fpeculatorem ,  qui,  quod  videbit, 

t.  nuntiet.  Videt  autem  currus ,  bi- 
iuges  equites ,  currus  afmarum, 
cuvrus  camelorum ,  multumque  et 

g  dil igenter  intentus  clamat e  ieo,  In 


fpecula,  Domine,  ego  per  diem 
adfidue  fto,  inquemeacuftodiato- 
tas  noctes  permaneo.  Ecce  autem 
veniunt  hominum  currus ,  biiugea 
equites:  cadit,  cadit  Babylon,  in- 
quit,  omniaque  eius  deorum  fu 
mulacraperfringunturhumi.  O 
/tritura  mea,  arexque  mear  deftina- 
vt,  quod  ex  armipotente  Ioua,  Israe- 
'itarura  Deo,audiui,  id  vobis  enun- 
tio. 

In  Dumam  oraculum. 
Ad  me  clamatur  ex  Seire:  ^  cuftos 
quid  de  no&e  ?  cuftos  quid  de  no- 
de ?  Et  cuftos  :  venit  matutinum, 
inquit,  etiaroque  nox  :•  fi  fcifcitari 
vultis,  licet:  redire alias. 

In  Arabiatn  oraculum. 
In  Arabix  filna  *  pernoclabitis,  qua 
iter  eft  Dodau'm.  Occurrife  fi- 
tientibus  ferentes  aquam,  incolae 
foli  themani:  excipite  pane  pro- 
fugos,  qui  anna ,  qui  ftriclos  enfes, 
intentos  arcus,  bellum  graue  fn- 
giunt.  Nam  fie  mihi  dicit  Donii- 
nus :  exa&o  anno ,  '  vt  funt  anni 
mercenarii,  peri  bit  omnis  gloria 
Cedaris,  reliquusque  ntimerus 
arcuum  cedarienfium  militum  erit 
exiguus  i  quoniam  Ioua  Deus  Israc 
litarum  fatur. 


CAPVT    XXII. 

Hierofolynu  excid'titM.  Sabnt  mm  Stna- 
cheribo  interitui.  Eliacimiia  fro  Sobnt 
fubfiitutM. 

In  k  fatidicam  vallem  oraculum. 

QVid  tibi  tandem  accidit,  vi 
omnis  tec~ra  confeenderis, 
turbarum  plena ,  vrbs  popu 
lofa,  ciuitasexfultans.^  Tuinon 
enfe  faucii,  non  prccliofuntmor. 
tui.  Omnestui  primates 'emigra 
runt  fimul  * fine  arcubus  vineti 
omnes ,  qui  in  te  inuenti  funt ,  vin. 

a 


a)  U\dsx.  4)  Aegyptus.  «)  Asfyrii.  d)  epulabuntur  Babylonii  qua  noQu 
capieiur Babylon.  «)  fpccuUtcr»  lconis  more  fpecuLv.js.  /)  hos  qwos  cgc 
triturandos  •  hoc  eft  i  roalis  opprimendos  practice».  £  )  trepidationis  fummiqu< 
pauoris  defcriptio.  *)  fctlicet  fugiencej.  i)  certo  ct  definite»,  k)  Hierofoly. 
mam.  t)  iacifilium,  w)  fine  prielio.  Idtm  ante dixcrat;  Non enfe faucii. 


Cap.  ii,  23. 


E  5  A  I  A  S. 


7*3 


5  cli  pariter  procul  fugerunt.      Pro- 

iiterea  edico ,  vt  me  fletu  cruciari 
inatis ,  neue  me  de  patriae  meac  va- 
'6ftatione  confolari,  tentetis.      Nam 
tumultus,  de  populations,  trepjda- 
tionisque  diem agit  Dominus  armi- 
potens Ioua  in  valle  fatidica,  mce- 
nia   complanan8,  et   ad   montem 
7procIamans.      Et  Elamitae  quidem 
$  ferunt  pharetras  in  curribus :     ho- 
mines ,  equites ,  et  clipeos  promit 
Cyrene,  eftque  vallium  tuarum  le- 
clisfima  r^ferta  curribus,  et  equi- 
j  tes  portam  inuadunt.    Ac  turn,  ab- 
"  lato  Iudaeorum  tegumento ,  fpe&a- 
bis  3d  arnia  »  domus  filueftris ;  vi- 
dentesque  tot  vrbis  dauidicae  rui- 
nas,  •  cogetis  aquara  inferioris'pifci- 

10  nae ;  numeratisque  Hierofolyinae 
domibus ,  diruetis  domos  ad  muni- 
enda  mcenia ,  et  conceptaculum  fa- 
cjetis  inter  duos  muros ,  ad  aquam 

1 1  pifcinae  veteris ;  neque  in  eius  au- 
fiorem  fpeftabitis,  neque  ineum, 


ita ,  turn  tc  de  fede  et  gradu  extur- 
bato  atque  euerfo ,  adfcifcam  me- 
um  Eliacimnm,Helciae  filium,  eum- 
que  tuo  et  veftitu  induam,  et  cinclu 
confirmabo,  et  ei  prouinciam  tuam 
in  manutn  tradam,  eritque  Hiero- 
folymitanisetludaeae  domui  pater, 
dauidicxque  domus  clauem  eius  (9 
humero  imponam,  itavt,  quod 
aperuerit,  nemoclaudat,  et  quod 
clauferit,  nemo  aperiat :  eumqueao 
figam  tamquam  clauum  in  loco  fir- 
mo  ,  eritque  fuac  domui  patriae  pro 
gloriofo  folio ,  atque  in  eo  (impen- 
dent omnem  paternae  domus  glo- 
riam,  nepotes  et  pofteri ,  omnem  n 
minimam  fupeilectilem  a  peluibus 
vafis,  ad  omnia  inftrumenta  mufi- 
ca.  Tunc,  ( inquit  armipotens  Io-  2% 
ua , )  renxus  clauus,  qui  fuerat  adfi- 
xus  fiimo  loco,  frangetur,  et  cadet, 
rumpeturque  onus  ei  impofitum, 
quoniam  faturloua, 

CAPVT    XXIII, 

Tyri  ruin* ,  infinm^atie ,  falm^ 

In  Tyrum  oraculum. 

Elulate  naues  cilicae ,  vaftatis, 
inquas  diuertatur,  domibus: 
id  quod  eis  ex  Macedonia  con- 
flatur,      Obmutefcite  habitatoresft 
infulx ,  quam  fidonii  mercatores, 
mare  peragrantes,  implebant ,    cu- 
ius  prouentus  erat  fiuuialis  mesfis,  * 
niliacae  per  vaftas  aquas  fementis, 
quxque  mercatus   erat  gentium. 
HrubefceSidon:  nam?  mare,  nam 
marina  fie  loquitur  potentia.  1  Non  * 
enixa  fum,  non  peperi,  non  alui  iu-  * 
uenes,  aut  virgines  educaui.    Quod  ^ 
vbi  apud  Aegyptios   increbuerit, 
dolebunt ,  vt  dignum  eft  ad  Tyri 
famam.    Transite  in  Ciliciam,  eiu-  « 
late  habitatores  infulae.       Ergone  i 
gefticntem  iftam ,  originis  tarn  an-  f 
tiqux,  fui  ferent  pedes,    procul 
cominowturam^      Quis  iftud  de-  Q 
creuit 

n)  erat  a  Solomone  conftrufiU  domus  Hierofblynri*,  in  qua  arma ponebantBr, 
5  Rcgum7-  0)  fcilicet  ad  innritam,  f)  Tyruj.  5)  nullcJ  iamhibCOBatos, 
perindc  aefmumquam  pepctijicm. 


qui  earn  olim  condidit ,  intuebimi- 
i%  ni.  Ac  turn  vocante  Domino  ar- 
mipotente  Iotia  ad  fletum ,  ad  hi- 
c\ura ,  ad  tondendum,  amiciendos- 
que  centones ,  erit  voluptas  et  latti- 

13  tia :  occidi  boues ,  ma&ari  oues, 
comedi  caro,  potari  vinum :  come- 
damiis  et  potemus,  nam  eras  morie- 

14  mur.  Itaque  faxo  ego  armipotens 
Joua ,  ifta  vobis  culpa  non  ignofce- 
tur,  quin  moriamini ,  dicitDomi- 

l$nus  armipotens  Ioua.  Sic  dicit 
Dominus  armipotens  Ioua:  i,  adi 
quaeftorem  iftum  Sobnam  dispen- 

|6fatorem.  Quid  hie  habes.?  aut 
quern  hie  habes  ?  vt  hie  tibifcpul- 
c/rum  excidas,  alte  tibi  fepulcrum 
excidens ,  domicilium  tibi  in  faxo 

If  fculpens.  En  Ioua  te  viriliter  trans- 
portabit,  conuolutumque  tamquam 
pilam,verfendo  rotabit  in  fpatiofam 
terram,vbi  moriare,  vbique  fint  tui 
gloriofi  currus,  o  dehoneftamen- 

Ig  tum  domus  tui  Domini,      Atque 


7^4 


E  S  A  I  AS. 


Cap.  »3. 14. 


creuit  in  coronatam  illam  Tyrum, 
cuius  mercatores  principes,  cuius 
negotiatores  funt  illuftrisfimi  ter- 

10  rarum  f  Id  armipo(ens  Ioua  de- 
crcuit,  adfcedandam  omnisnobili- 
tatis  fuperbiam,  addeturpandosil- 
luftrisfimos    quosque     tcrrarum. 

M  '  Peragra  terrain'  tuam  ritu  fl.iminis 
puella  Cilicia :  non  iam  eft  robur. 

11  Manum  foam  extendit  in  mare  re- 
gna  tremefaciens  Ioua,  iubens  Cha- 
nanxae  poteftatem  euerti ,  atque  ita 

13  pronuntians :     non  iam  deinceps 
cxfultabis,   oppresfa  virgo  puella 
Sidon :  in  Macedoniara,  furge,  mi- 
gra ,  ne  illic  quidcm  adeptura  re- 
■4quiem.      >  En  terrain  illam  Chal- 
daeam  hominibus  deftitutam  Asfy- 
rii  condidere  filuanis :    earn  iJle, 
fuis  exftru£Hs  propugnacttlis ,  di- 
rutis  eius  arcibus ,  redigit  in  rui- 
■  5  nam.      Eiulate  naues  cilicx :  nam 
itfveftra  periit  potentia.      Ac  turn 
mandabitur  obliuioni  Tyrus  annis 
feptuaginta ,  quanta  eft.vnius  regis 
aetas:  quibus  annis  feptuaginta  fi- 
nitis ,  erit  de  Tyro  quafi  meretri- 
i7ciumcanticum.     Sunie  citharam.- 
vrbemcircui,  meretrixoblita:  mo- 
dularebene:  multum  cane,  vt  re- 
>  8  colaris.     Ac  praeteritis  feptuaginta 
annis,  Tyrus,  curanteloua,  adfu- 
11111  reuerfa  quxftum ,  fcortabitur 
cuin  regni9  omnibus ,  quae  funt  per 
<S>  orbem  terrarum ,      fie  tamen ,  vt 
eius  negotiatio  quatftus  fit  Iouae  fa- 
cer ,  neque  repofitus  condatur,  fed 
habeant  eius  negotiationem ,  qui 
degunt  apud  Iouam ,  quo  habeant, 
vndeetadfatietatemepulentur,  et 
egregie  veftiantur. 

CAPVT    XXIIII.        " 

Terr*  fanttic  vaflatio.    Cbrifiu*  a  populari- 
bioi  reieflit*. 

I  XOua  terram  ita  exhaufturus  et 
I  dcpopulaturus  eft,  itaqueeiuset 
■*■  faciem  inuerfurus ,  et  di&fipatu- 


rus  incolas ,    vt  nihil  plebeius  a  fa- 1 
cerdote,  nihil  fernns  a  domino,  an- 
cilia  ab  hera,  emtor  a  venditore, 
qui  feneraturafeneratore,  debitor 
a  creditore  difFerat:  adeo  exhau. 
rietur  diripieturque  terra :   quo- 
niam  hanc  rem  Ioua  pronuntiat. 
Luget  collapfa  tcllus :  interit  colla-  3 
pfus  orbis :  intereunt  terreftrium 
hominumpraeftantisfimi.    Etquia4 
terra  fub  fuis  impurata  eftincolis, 
quippe  contra  leges  facientibus,  in- 
uitutum  mutantibus,  fcedus  vio- 
lantibus   sternum.-    ideo  terram 
conficit  dira  calamitas.    Quoniani-  $ 
que  eius  deliqr.erunt  incolae,  earn 
ob  causfam  deflagrarunt  habitato- 
res  terrx  fnperftitibus  paucis  ho- 
minibus.    Luget  muftum :  interie- 5 
re  vites :  gemunt  omnes  animo  an- 
tea  hilares :      cesfat  fympanorum  7 
voluptas    defiit  ftrepitus  exfultan- 
tiuin:    cesfat    citharae    voluptas: 
cum   canfu   non    bibitur   vinum:8 
acerbum  eft  bibentibus  temetum: 
fra&a  eft  ciuifas  nequam:  claufusp 
eft    omnium    domorum    aditus: 
clamor  eft  ob  vinum  in  vicis :  oblit-  in 
teratum  eft  omne  gaudium :       ex- 1 1 
fulat  terrae  voluptas:  fupereft  in 
vrbe  folitudo,  iclaque  eft  vaftitate 
porta.    Nam  tale  quiddam  per  ter-  ia 
ras,  per  populos  erit,  quale  fit  ftrl- 
6Hs  oleis,  aut  qualis  eft  port  pera- 
ctani  vindemiam  racematio.      Ipfi  13 
fublata  voce  ouabunt,   ad  Iouae 
fublimitatem  vociferantes  marini. 
Ergo  Iouam ,  ergo  Iouae  Israelita- 14 
rum  Dei  nomen  honorate <  per  cla- 
ritatem ,  vos  infulares.     Ab  extre- 1 J 
mo  terrarum  cantiones  audimus, 
decus  iuftorum :  et  tabem ,  tabem, 
inquam,  fentio:    heimihi,  pern- 16 
di  perfide  agnnt,  et  perfidiofe  perfi- 
di  perfide  agunt.     Tibi  pauor ,  et  17 
fouea,  et  laqueus  imminet ,  incola 
terrae.       Ac  qui  vocem  pauoris  ef-  ig 

fu- 


p  )  liquefce  in  ltcrimas :  nam  Tyrus »  nauium  tuarum  potcftas  periit.  1 )  etiam  Ba- 
bylon ab  Asfyriis  condka  vaftabitiir ,  eamque  hominibus  defertam  incolent  fifua- 
nilned'urnvt  Tyrus  tanto  minor  eua'dat.  /)  hoc  eft  fa&i  chniiiani;  Adludi't 
ad  verba  monilis  poncificisj  de  quibus  vide  Dcut.  J3  fuperLeu. 


Cap.  24.  ts.%6. 


E  S  A  I  A  S. 


755 


If  fugerit ,  decidet  in  foueam :  etqui 
t  ex fouca  erepferit,  capietur  laqueo : 
f  ram,  patefattis  ex  iublimimeati- 
I  bus,     contreniifcent    fundamenta 

?  telluris.  Rumpetur  telius :  dis- 
I  foluetur  tcllus:  commouebifurtel- 
Lolus:  nutabit  telius ,  vt  ebrius,  et 
I  fubmouebitur,  vt  tugiiritim,  fuis- 
k]  quegrauata  peccatis  corruet,  non 
til refui reclura.  Ac  turn  animad- 
ij  uertet  Ioua ,  et  in  fublimem  exerci- 
fl  turn  in  fublimi,  etinterreftresre- 
\<l  ges  in  terra  :  vinftique  cogentur 
j  in  barathrum ,  et  clauftro  concJu- 
I;  dentur,  multopoft  tempore  vifen- 
Mdi.  Erubefcet  autemluna,  pude- 
;!  bitque  folem ,  adeo  gloriofe  regna- 
|  bit  Ioua  armipotens  inmonteSio- 
}  ne,  et  HierofoJymis,  apudque  fuos 

fenatores. 

CAPVT    XXV. 

I    Syntigog*  iudiiic*  disJil>atio.  Fideliumfalm. 
ImpiorttiU  condemnatio. 

ifTHE  Ioua,   qui  mens  es  Deus, 
extollam,   tuo  nomini   gra- 
"■"  das  agens ,  qui  olim  decreta 
i  certa  fide  mirifice  perfeceris ,    qui 
vrbem  in  tumulum ,  munitani  vr- 
bem  in  ruinaui ,  hoftium  arcem  eo 
redegeris ,  vt  non  fit  vrbs ,  num- 
)  quam  inftaurandam.        Hanc  ob 
causfam  te  poten8  venerabitur  po- 
pulus,  te  ferocium  gentium  reue- 
\  rebitur  ciuitas,  qui  tenuibus ,    qui 
fis  pauperibus  firmamentum  in  ad- 
uerfis ,  contra  inundationem  rece- 
ptaculum,   contra  aeftum  vmbra. 
Nam  ferocium  «  fpiritus  eft  quafi 
iparieti  inundatio.       Vt^seftusin 
zftuofo  loco,  tu  hoftium  faftum  de- 
primi8 ,  stilus  in  vmbra  nubis  fero- 
cium ftirpem  opprimit.      Habcbit 
autem  armipotens  Ioua  populiso- 
mnibus  in  hoc  monte  adipatum  de- 
fsecatumque  conuiuium,    in  quo 
conuiuio  medullarum  adipes  adpo- 


nentur,  et  fax  erit  expresfa.    Con-  7 
ficietque  in  hoc  monte  laruam ,  qua 
laruati  funt  omnes  populi ,  et  tegu- 
nientum ,  quo  gentes  omnes  tegun- 
tur.      Conficiet  mortem  ad  extre-  8 
mum ,  et  absterget  Dominus  Ioua 
lacrimas  ex  omni facie,  jgnomini- 
amque  ftii  populi  auferet  ex  toto 
orbe  terrarum:    nam  Ioua  fatur. 
Itaque  turn  dicetur:  ecce  Deus  rile  9 
nofter ,  qui  nos  in  fe  fpem  habentes 
feruauit;  Ioua  ille,  in  quo  quum 
fpem  habuerimug ,  exfultemu's ,  in 
collata  ab  eo  falute  laeti.     Quiescet  10 
enim  Ioux  manus  in  hoc  monte, 
tundenturque  in  fuo  folo  Moabitse, 
vt  tunditur  in  fimo  firamen ,      pas- 1 1 
fis  in  fua  ipforum  regione  manibus, 
vt  folent  nafatores  ad  natandum : 
vsqueadeo  illorum  faftum  manus- 1  a 
que  membrofas  deprimer,  arduam- 
que  murorum  veftrorum  munitio- 
nem  ad  terram  demolietur ,  detur- 
babit,  humi  pesfumdabir. 


V   eu; 
T    loi 


CAPVT    XXVI. 

Fidelium  ccctut.  Vndefidelium  faint ,  adfll. 
iliones ,  confolationes. 

Eo  tempore  canetur  carmen  hoc  in  I 
Iudaea. 
Rbem    habemus    potentem,  % 
cui  pro  muris  et  propugnacu- 
falus  eft.      Aperite  portas,  % 
et  intrabit  iufta  gens ,  cuftos  fideli- 
tatis.      y  Natura  fixa  pacem  pacetn  4 
tuebitur»   quippe  tibi  confidens. 
Confidite  Iouae  in  perpetuum :  nam  5 
*■  la  Ioua  numinis  eft  fempiterni.tf 
Deprimit  enim  alte  habitantes :  vr- 
bem elatam  deiicietadterram,deie- 
clam  adfliget  humi ,  ita  vt  earn  pes, 
pedes  inopum,   veftigia  tenuium 
proculcent.      Iuftorum  via  eft  ae-  7 
quitas,  rectum  iuftorum  callem  tu 
libras.      Sane  tuarum  via  fenten-  f 
tiarum  Ioua  in  te  fpem  habemus, 
animo  tui  nominis  et  memorise  cu- 


pido. 

»)  faftus  etvlolentia.      *  )  Deus  quafi 'zQum'rpes,  fuperbos  cxftirpat ,  fuos  in. 
tctim  contra  xftum  ilium  quafi  nubis  vmbra.  tegem.   y)  iuuagcnwd  pe<ma- 
h  ncndum  crcala.    7.  )  la  idem  qui  Ioua, 


166 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  »6". 17. 


ppido.  Animo  te  noclu  cupio ,  tibi 
auida  mente  pectoris  inuigilans : 
nam  vt  funttiue  fententiae  in  terris, 
iuftitiam  difcunt  habitatores  orbis. 

ID  Qjjod  C\  inipio  tribuattir  mifericor- 
dia ,  non  tanicn  difcet  iuftitiam  « in 
terra  corre&ionis  nequiter  agens, 
neque  Iouae  fublimitatem  animad* 

1 1  uertens.  O  loi:a ,  elatain  iftam 
luanum  non  ccrnunt:  cement,  et 
cos  pudebit :  populi  ftudium, 
ignisquetutis  hoftilis  cos  conficiet. 

liTti  Ioua  nobis  pacein  conciliabis, 
quippe  b  qui  nobis  omnia  noftra 

1 3  pcrricias  opera.  Ioua  Deus  nofter, 
quum  nobis  imperent  doiuini  prae- 
terte:  dumtaxat  in  te  tuum  reco- 
il linuis  nomcn.  *  Mortui  non  reui- 
uifcent,    manes    non  refurgent: 

15  propterea  tu  eos  pcenis  euertes,  eo- 
rumquc   perdes  omnem  memori- 

15am.  Auges  gentem  Ioua,  auges 
gentem  cum  tua  gloria,  ftibmouens 
omnes  fines  terrarum.  Ioua,  in  ad- 
nerds  habetur  tui  cura :  funditur 
oratio,  quum  irrogatur  a  te  pccna. 

1^  Vt  pracgnanS  propinqua  par  tui ,  ae- 
grapraecruciatibus  clamat,  ficnos 

■  g  fumus  apud  te  Ioua.  Prsegnantes 
aegf i  quafi  parimus  vcntum ,  neque 
terris  parta  falus  eft,  vtnonoccum- 

lp  bant  orbis  incol*.  Rcuiuifceat 
tui  mortui,  noftra  corpora  refur- 
gent: expergifcimini ,  et  ouate,  o 

aopulueris  habitatores.  Nam  u  tuns 
ros  herbarius  ros  eft ,  maniumque 

a  i  demoliris  terram.  Recipe  te ,  mi 
populus,  in  tua  conclauia,  et  te  tuis 
ostiis  conclude :    late   paullisper, 

ajfubito  dum  transit  facuitia.  Nam 
Iouaexfuoprodituruseft  loco,  ad 
vitia  habitantium  terras  in  ipfos 
vindicanda :  detegetque  fuum  ter- 
ra fanguinem ,  neque  fuos  amplius 
csfos  operiet. 


CAPVT    XXVII. 


Regnorum  excidia.  Chrifli  aducntws.  Pax 
in  oinnibtn  orbis  pariiOut.  Payuliwm  dd 
louam  confugium  et  faliu. 

TVnc  aniraaduenet  Ioua  fuo  ( 
duro  ,    magno  ,    vahdoque 
gladio   in  leuiathanem  fer- 
pentem  teretem ,  et  in  leuiathanem 
ferpentem  tortuofum ,  interficiet- 
que  cetum,  qui  eft  in  mari.     Tunc  a 
earn  decantatote  viniferam  vineam, 
quam  ego  Ioua  tnens  fubinde  irri- 
gem,  eam,neinuadatur,  noclesdi- 
esque  cuftodiens.      Non  fum  equi-  3 
dem  iracundus :  fi  quis  tamen  mihi J 
fpinas  et  fentes  in  pugna  obiiciat, 
eas  continuo  peruadam  atque  in- 
cendam :   alioqui  meam  potentiam  . 
indeptusfaciatpaccm  mecum,  pa- 
cem raciat  mecum.    Erit ,  quum  ita  . 
radices  aget  Iacobus,  ita  rlorebit 
et  fruticab.it  Israeli,  vt  prouentu  re- 
pleatur  facies  orbis.      e  Numquid  a 
eumeaedetfimili  caede  caeforis  fui? 
aut  numquid  occidetur  fimili  occi- 
forum  fuorum  occifione  ?      Earn  « 
modice  deferendo  obiurgabis,  fo-  * 
nans  tuo  duro  fpiritu ,  euri  tempo- 
re.   Quapropter  ita  demum  expia-  « 
bitur  culpa  lacobi,  et  hie  eft  omni» 
frudhis  auferendi  eius  peccati,  fi 
omnes  altarium  lapides  eo  redege- 
rit,  vt  fint  quales  funt  in  calcem  dis- 
foluti  lapides ,  ira  vt  luci  fimulacra- 
que  non  rcfurgant.       Nam  vrbsq 
munitaerit  folitaria  ftatio,  dereli- 
cla ,  defertaque  tamquam  folitudo, 
vbi  et  pafcantur  et  cubent  vituli, 
eiusqueflagellaconfumant,  et  are- 
fa&os  fradtosque  ramos  mulieres 
crematum  veniant :      quoniamque  . 
indociliseft  populus,  idcirco  ems 
creator  conditorque  erga  eum  de- 
mentia et  mifericordia  non  vtetur. 
Ac  turn  triturabit  Ioua  e  a  11  u minis 
alueo  ad  Aegypti  rluuium,et  vos  fin- 
guli  colligemini  Israelite,    et  clan- 
gentc 

<* )  in  bac  vita ,  in  qua  eft  poenitenti*  locus,  b  )  vide  Pfalmo,  90  ig.  c )  fcil.  fra- 
ptobi  in priorc rcfuireftione.  VideApoc.SO.  d)  vcros  herbas,  ficcumanef 
in  vicam  elicis  deieda  et  recluGi  terra,qua  teguntur.  *  )  Ho$  duos  Vttfus  non  in- 
tetligo,  WcoqucdtmeatraaiUuencdubito,  f)  Enphrati*. 


Cap.  27.  a&. 


E  S  A  I  A  S. 


7*7 


gente  turn  ingenti  tuba,  venient 
perditi'in  Asfyria,  et  in  Aegypto 
profugi ,  Iouamque  in  facro  monte 
Hierofolymis  adorabunt. 


CAPVT    XXVIII. 

Contra  fuxum  et  libidinem.  votes ,  contra  fa- 
cerdotes  ,  pfeudouates  ,  contra  vtttum  irri- 
fores.  Impiorum  infiluttai.  Pi  arum  fa- 
ins. Impiorum  damna.  AnguftU  mult*. 

HEu  fuperbix  corona,  temu- 
lenti  Ephraimitae ,  et  flos  de- 
cidua  venuftatis  elegantia, 
qui  eft  in  capite  vallis  opimae  op- 
presforum  vino :  ecce  fortis  10- 
buftusque  Domini ,  quafi grandinii 
quacdam  prpcella,  impetuofaque 
tempeftas ,  quafi  impoteus  quaedam 
redundantis  aquae  diluuies ,  vos  vi 
profternethumi.  Pedibus  concul- 
cabinuni,  o  fuperbiae  corona,  temu- 
lenti  Ephraimitae,  accidetque  flori 
decidua  venuftatis  elegantia,  qui  eft 
in  opimx  valiis  capite ,  quod  baccae 
primitiux  ante  xftatem ,  quam  qui 
vidit,  fimulacvidit,  earn  adhucin 
manu  habens  deuorat.  Tunc  erit 
armipotens  Ioua  elegantiae  corona, 
venuftatisque  fertum  reliquis  fui 
populi ,  mensquc  iuris  fedenti  ad 
ius  dicendum ,  et  fortitudo  auer- 
tentium  ad  portam  bellum.  At  ifti 
quoque  vino  faliuntur,  errantque 
temeto :  facerdotes  vatesque  te- 
meto faliuntur,  obruti  vino  errant : 
prae  temeto  faliuntur  in  praedicen- 
do,  titubantiniudicio,  quippeo- 
nimbus  vbique  mentis  jfcedo  vomi- 
;tu  refertis.  Quern  docebit  fcien- 
Itiam?  queoiue  ita  erudiet,  vt,  quid 
dicatur,  intelligat?  s  Deliculos,et 
,  ab  vberibus  remotos,  ita  vt  ad  prae- 
cipe, praecipe:  ad  praecipe,  praeci- 
pe :  ad  normam,  nurmam :  ad  nor- 
•  mam,  normam:  paullum  ibi,  paul- 
■  lum  ibi.  Nam  ridiculo  fermone 
aliaque    lingua  adloquendus  eft  ei 


hicpopulus,  quiabeo  monitiineo 
pofitam  esfe  requietem atque  rda- 
xationem,  fi  fesfos  recreent,  audire 
nolunt ,    funtque  cis  louse  dida  ad  1 1 
praecipe,  praecipe :  ad  praecipe,  prae- 
cipe: ad  normam,  normam:  ad 
normam ,  normam  :  paullum  ibi, 
paullum  ibi :  vt  eant ,  et  retro  ru- 
ant,  et  frangantur,  et  irretiantur,  et 
capiantur.        Quamobrem  audite  11 
Iouae  di&a,  homines  fcurrae ,  iftiu» 
hierofolyroitani  populi  dominato- 
res,  quidicitis,  percustisfevoscum 
mortefcedus,    et  ita  vobis  profpe-  13 
xisfecumorco,  vt  licet  mens  gras- 
fetur  fcutica,  non  vos  inuadat,quip- 
pe  mendacii  vtentes  praefidio ,  et  in 
talfo  latitantes.     Quocirca  fie  dicit  14 
Dominus  Ioua :  ego  fum  fundatu» 
rus  in  Sione  lapidem  propugnaculi, 
lapidem   angularem,    pretiofum, 
probe  f u ndatum,  (quicredet,  non 
properabit,)     ftatuamque  ius  ad  15 
normam ,  et  iuftitiam  ad  ftateram, 
euerretque  grando  praefidium  men- 
dacii, et  latebram  inundabitaqua: 
refcindeturque  veftrum  cum  mor- gtf 
te  fcedus ,  et  erit  irrita  veftra  cum 
orco  cautio :  ruens  quum  grasfa- 
bitur  fciltica ,  ab  ea  proteremini : 
ac,quamdiu  eagrasfabitur,vos  com-  17 
prehendet  ••  grasfabitur  autem  quo- 
tidie ,  dies  noctesque :  atque  hanc 
quidem  orationem  /'vexatio  tantum 
docebit.      «Erit  enitn  breuior  le-  ig 
clus ,  quam  vt  fe  quis  in  eo  exporri- 
gat :      anguftiusque  tegumentum,  ip 
quam  vt  quis  co  fe  comprehendere 
valeat.     Nam  vt  in  monte  pharazi-  43 
mo  confurget  Ioua,  vtinvallega- 
baonia  fremet  ad  fuum  facinus/'  in- 
fuetum  fuum  facinus ,  faciendum ; 
ad  fuum  opus,    inauditum  fuum 
opus,  operandum.     Quamobrem  21 
nolite  fcurrari,  ne  veftrae  glifcant 
pcenae :  nam  atroccm  internecionem 
audiui  ex  Domino  Iouaanuipoten- 
te  in  omnem  terram.      Aufcultate,  aa 

ct 


'j)  nonplus  intelligent,  quam  infantes ,  qui  doeendi  funtbalbutiertdo,  etfylla- 

1    Las  prxeu  ;do.     h)  non  pnus  intclligetut  quam  fentiatur.     t  )  mendaciurn,  m 
quo  tatnquam  in  It&o  iacccis ,  non  vos  protegct.  k)  ingens  et  niirabilc, 


7*8 


E  S  A  I  A  S. 


Gap.  18. 49. 


etmeamvocemaudite :  attendee,  et 

43  mea  audite  dicia.  l  Num  temper 
arat  arator  ad  fetninandum.humum 
fuam  profcindens  atque  paftinans  ? 

»4Nonne  poftquam  eius  foluni  exae- 
quauit,  githfpargit,  cuminum  fe- 
rit,  eximiumque  triticum,  etegre- 
gium  hordeura  acque  zeam,  fuis 
finibus  deponit,  fuQ  euui  Deo  ad 
rationein  infiruente   ac  docente? 

»5  Neque  enim  tribute  trituratur  gith, 
ant  ploftelli  rota  fuper  cuinino  vol- 
uitur :  fed  pertica  guh ,  et  baculo 

26  cuminum  verberatur.  Panificia 
quidem  teruntur :  non  enim  per- 
petuo  triturat  ea,  aut  ploftelliftri- 

»7  dente  orbe  equisque  terit >».  Hoc 
quoque  ab  armipotente  Ioua  pro- 
ficifcitur,  quietconfiliomirus,  et 
ratione  magnui  eft. 

CAPVT    XXIX. 

Proxima  Kttrofolywtruintt.  hideorum  flu- 
poreercsetfio.  Inter  altenos  cuangelium. 
Genta  Chrifii  mums  cclebranut. 

EuLeodeus,  Leodeus,  vrbs 
cxpugnata  Dauidi:  «addite 
annum  anno:  feftx  iugulen- 

2  tur  hoftiae ,  et  Leodeum  maerore 
et  triftitia  angam,eoque  vt  0  Leodeo 

3  vtar ,  et  te  obfidens  vndique  ad- 
eo    machinis    vrgebo ,     excitatis 

4  contra  te  munitionibus ,  vt  de- 
ic&a  loquaris  humiliter,  et  humi 
verba  facias ,  voce  vtens  fubterra- 
nea,   pythiarum    ritu,   humique 

5  verba  musfans.  Sed  hofiium  tuo- 
rum  turba,  qnafi  tenuis  quidam 
puluis,  ferocium  turba,  quafiprae- 
tcrtensftipula,repente,  de  impro- 

6  uifo,  ab  armipotente  Ioua  pu- 
nictur  tonitru  ,  motu,  ingenti  fo- 
nitu,  turbine,  tempeftate,  ignis- 

7  que  flamma  voracis.  Ac  quod  in 
nocturnis  fomnii  vifis,  idem  ac- 
cidet  tot  gentium   turbae   contra 


'H1 


Leodeum    militantium,  omnium- 
que  eum  machinis  et  munitioni- 
bus  vrgeniium.    Vt  enim  fomnians 
famelicus  Videtur  Gbi  coaiesfe,  de- 
lude   experrechis    fentit    inanem 
ftomachum  fuum ;  vtque  fomnian» 
fitibundus  videturfibi  bibere,  de- 
inde  expergefactus  lasfum  fe ,  aui. 
dique  adpetitus  deprehendit:     fie 
accidet  tot  gentium  turbs  aduer- 
fus  montem  Sionem  militantium. 
Dubitate  admirabundi ,    qui  caeci 
caccatis ,  absque  vino  ebrii ,    abs- 
que teraeto  titubantes.     Nam  vos 
Ioua  eaveterni  aura  obruit      vo- 
bisque  fie  ocuios  obftruxit ,    vates 
primariosque  veftros  fatidicos  ob- 
ruens,    vt  fit  vobis  omne  oracu- 
lum  perinde  ac  verba  obfignati  li- 
bri ,  qui  fi  literarum  perito  tra- 
datur,  isque  iubeatur  eum  lege- 
re ,  neget  fe  posfe ,     quippe  obfi- 
gnatum :     rurfum  fi  tradatur  il- 
litterato  :      isque  iubeatur  Iegere, 
neget ,  fe  fcire  litteras.      Ergo  fie 
pronuntiatDominus :  quoniam  po- 
pulus  ifte  ore  me  accedens ,  labiis- 
que  me  bonorans ,  cor  habet  a  me 
procul ,  eftque  eius  erga  me  reli- 
gio  humanae  do&riiiae  difciplina: 
propterea  ego  fum  infuper  adeo 
mirifice,  adeo  mirabiliter  erga  po- 
pulum  iftum  ac~hirus ,    vt  eius  fa- 
pientum  fapientia  pereat ,  pruden- 
tumque  lateat/>  prudentia.  Vae,  qui 
Iouam  de  confiliis  alte  celant ,  quo- 
rumque  facia  funt  in  tenebris,  qui- 
que  ita  dicunt :  ecquisnos  videtaui 
nouit:    O  vos  peruerfos:  fcilicel 
idem  de  figulo  putetur,    quod  d« 
creta,  vt  neget, opus feabau&ore 
fuo  factum :  aut  figmentum  adpel 
let  fa&orem  fuum  imperitum.    E 
nimuero    admodum    paullo   pof 
vertetur  q  Libanus  in  Carmelum 
et  Carraelus  filua  habebitur,    au 
dientque  turn  furdi  verba  libri ,  e 


e; 

/)  vt  agricola  omnibus  fuis  operibus  ordine  et  ratione  petfunftusi  poftremotri 
tu tat :  fie  Dcus  poftremo  puniet.  m)  idem  faciet  Dcus ,  quod  agricola  ipfo  do 
centefacit.  «)  hoc  eft  alteroabhinc anno»  vtpatet  cap.  32, 10.  0)  vtdignu 
«ft,  f  )  nulla  fit,   j )  cxtunci  ad  Chiiftiyn.  fe  coauerteat  a  Iudzis  repudiatum 


Cap.  2 9.  30. 


E  S  A  I  A  S. 


#9 


ex  caligine  atque  tenebris  oculicae- 
i  corum  vidcbunt,  *  adquirentque 
mopes  in  Ioua  laetitiam  ,  et  paupe- 
res  homines  in  Augufto  israelitico 
1  exfultabunt :  quippe  deletis  fero- 
cibus,  confumtis  fcurris,  excifiso- 
mnibus  ad  iniquitatem  velocibus, 
qui  verbis  efficiunt ,  vt  peccent  ho- 
mines,  et  caftigatores  impediunt 
in  curia ,  iuftosque  nequitia  de- 
,  prauant.  Qyare  fie  dicit  Ioua  ia- 
cobeae  domui ,  is  qui  redemit  A- 
brahamum :  non  nunc  pudebit  Ia- 
cobeos ,  neque  nunc  erubefcent : 
fed  quum  viderint  pucros  fuos,  ma- 
nuum  mearum  opus ,  inter  ipfos 
meum  fan&e  celebrare  nomen,  Au- 
guftumque  lacobeorum  fan&e  co- 
lere ,  et  Israelitarura  Deum  refor- 
midare:  quumque  fcient  focor- 
des  prudentiam ,  et  difcent  garruli 
difciplinam. 

CAPVT    XXX. 

Contra  ludtos  vatet.  Ab  Aegyptiu  auxilium 
fruflra  poflulatum.  Hofles  louani  verbi  lu- 
(Uorumprocercs.  Asfyrii  ditfipandi. 

HEu  filios  degeneres,  (inquit 
Ioua,)  qui  confilium  inftitu- 
ant  non  auclore  me,  com- 
mentumque  comminifcantur  non 
adilatu  meo ,  vt  addatur  peccatum 
peccato :  qui  pergunt  in  Aegy ptum 
defcendere,  non  fcifcitati  meam 
fententiam,  vt  Pharaonis  potentia 
nixi,  aegyptiae  confidant  vrabrae. 
Verum  vobis  erit  Pharaonis  poten- 
tia probro ,  aegyptiaeque  vmbrx  fi- 
Iducia  dedecori.  Fuerunt  enim 
eowim  principes  Xoae ,  Hanemque 
acccsfere  legati :  pudct  omncs 
non  profuturi  eis  populi ,  neque 
folum  non  auxilium  vtilitatemue 
adlaturi ,  verum  etiam  probro  et 
ignominiae  futuri. 

In  iumenta  auftralia  oraculum. 
Per  difficilem  periculofamque  ter- 
ram,  vbi  leones  tigresque  funt, 


*)  Hierofbljrnam. 
mains». 


item  vipers  volucresque  prefteres, 
portant  fuorum  afinorum  dorfis, 
camelorumque  tuberibus ,  fuas  fa- 
cultates  atque  thefauros ,  ad  homi- 
nes non  profuturos.         Aegyptii  7 
quidem  ne  quidquam  inaniter  fuc 
current  :  propierea  ad  <>  iftam  cla- 
mo,  eorum  res  egregie  habituras,  (i 
remanferint.       Nunc  i ,  inferibe  g 
tabulae  apud  eos ,  et  imprirae  libro, 
qui  in  pofterum  duret  in  omnem 
perennitatem  :  videlicet  populum  0 
esfe  contumacem ,  filios  falfos ,  fi- 
lios nolentes  audire  louse  legem, 
qui  praeuidentibus  dicunt,  nolite  t0 
praeuidere :  et  fatidicis ,  nolite  prz- 
dicere  nobis  fana :  nobis  effaniini 
blanda  :  nobis  praedicite  fallacias: 
defleflite  de  via :  decimate  de  femi- 1 1 
ta :  auferte  ex  noftro  confpe&u  Au- 
guftum  Israelitarum.      Quamob-  (a 
rem  fie  pronuntiat  Auguftus  Israe- 
litarum :  quoniam  vos ,  repudiate 
hac  oratione ,  calumniis  p  raui  tati- 
que  confiditis  ac  innitimini:  pro-  (g 
pterea  accidet  vobis  in  ifia  culpa, 
quod  in  rimofa,  caduca,  et  pro- 
tumente  excelfi  muri  parte ,  cuius 
repentina  de  improuifo   fra&ura 
venit ,     et  quidem  qua  lis  eft  fi£H-  f4 
lis  vrcei  fra&ura ,   qui  adeo  in- 
clementer  confringitur ,  vt  ne  tefta 
quidem  in  eius  fragmentis  inuenia- 
tur  ad  capiendum  de  foco  ignem, 
aut  hauriendam  ex  lacuna  aquam. 
Qiium  enim  fie  pr  on  untie  t  Domi-  (r 
nus  Ioua ,  Auguftus  Israelitarum,    ' 
vos  remanendo  quiescendoque  fer- 
uandos ,  vobisque  vires  in  otio  et 
fecuritate  esfe  pofitas ,  resufatis,  at- 
que ita  dicitis:      immo  fugiemus  I(5 
equis,  (itaque  fugietis,)  et  in  perni- 
cibus  equitabimus  :  itaque  perni- 
ces  erunt,  qui  vos  perfequentur .- 
ac  milleni  ad  fingulorum  increpa-  (- 
tionem ,  ad  quinorum  increpatio- 
nem  fugietis,  eousque  vt  reftetis 
tquafinauismalusin  montisverti- 
ce,au t  in colle  pertica.     Atque  earn  ( | 
Ccc  ob 


*)  paucisfimi,  vt  ft  ma  arbor  dc  GJimsftttadfocicndirr» 


77o 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  30. 3 1 


ob  causfam  rem  dilTert  faspendit- 
que  Iona ,-  vt  erga  vos  mifericordia 
vtatur  et  comitate,  quippequi  De- 
us  fit  arquus,    a  quo  quicumque 

ip  pendent,beati  funt.  <  Nam  in  Sio- 
ne  habitante  populo ,  Hierofolymis 
nonflebitis:  illevos,  audita  queri- 
moniaeveftrx  voce,  veltri  mifer- 

aotus,  exaudiet.  Quumque  vobis 
dederit  Domimu  anguftix  panem, 
angorisque  aquam ,  non  auolabit 
amplius  doctor  verier,  quin  et  ocu- 
lis  vcftris  doctorera  videbitis  ve- 

ai  ftrum ,  et  auribus  a  tergo huius- 
modi  vocem  audietis:  hare  via  eft, 
ite  per  earn  :  fi  ad  dextram  finiftram- 

aane  deflexeriris.  Fcedabitisque  ar- 
gentata  fimulacra  vcitra ,  et  vcftita 
auro  figna ,  tamquam  menftrualem 

23  feparantes,  exire  iubebitis.  Dabit 
autem  pluuiam  femini  veftro ,  quo 
confeueritis  humum ,  et  proueni- 

34  ens  ex  terra  panificium.  Turn 
pingtie  opimumque  vcftrum  pecus 
amplo  pifcetur  in  pafcuo,  boueg- 
queetalini,  cultores  agri,  finceram 
comedent  farragincm ,  ventilabro 

a^vannoque  purgatam,  eruntque 
in  omnibus  altis  montibus ,  editis- 
que  collibus  manantes  aqua?  riui, 
vaftx  caedis  tempore ,  collapfis  tur- 

a(5  ribus.  Erit  et  lunae  lux ,  vt  lux  fo- 
ils ,  et  folis  lux  feptuplex  vt  feptem 
dierum  lux,  turn,  quum  obiigauerit 
Ioua  (hi  populi  fracluram ,  et  infli- 

17  clum  ei  vulnus  fanauerit.  Ecce 
louse  nomen  procul  adueniens ,  ar- 
dentis  ira  et  graue  ferentis  onus, 
cuius  et  labia  faruitiae  plena  funt, 

jg  et  lingua  igni  voraci  fimilis ,  ct  fla- 
tus inundanti  fluuio,  qui  ad  collum 
,t  vsque  fecat,  ad  ventilandas  e  vani- 
tatis  ventilatione  gentes,  populo- 
rumque  maxillas/aberrationis  fre- 

aj>  no  coercendas.  Carmine  vtemini, 
quole  no&is  eft,  qua  feftum  indi- 
titur:  animique  laetitia,  qualiqui 
cum  tibiis  in  Iouae  montem  ire  per- 


gunt,  adnumenlsraelitarum,  fo 
nabitque  Ioua  voce  fuac  maieftatis 
etbrachii  fui  impresfionem  osten 
det  cum  truculento  vultu ,  et  edacii 
ignis  Hamma,  ftrage,  nimbo,gran 
dinisque  lapidibus.  Nam  Ioua; 
voce  paueflet  Asfyrius,  ferientii 
fufa  :  ac  quacumque  fixattansi 
bit  virga,  quam  illi  Iouaincutiet 
tympana  citharacque  andientnr,  eo 
que  baculo  veheu.cntia  prcelia  de 
cernet.  Eftenim  pridem  ordina 
tits  Acheron,  isque  regi  alte  lateqiu 
paratus ,  igni  multisque  1  ignis  ar 
dens ,  Ioua;  flatu ,  quafi  fulphurec 
quodam  torrente,  eum  incendente 

CAPVT    XXXI. 

Inf.tma  ex  Aegypto prtjidia.  A  Io:ui  virtu, 
e:  viftoria  pro  Stone  etpro  HieroJ'olyma 
Detefianda  /imutacra.  Asfyrius  a  lout 
profiigandiu. 

VAe ,  qui  defcendnnt  in  Aegy 
ptumad  auxilium,  equisqut 
nituntur,  et  curribus  confi 
dunt,  vtpotemultis:  et  equitibus 
vtpote  prxualidis :  neque  israeliti 
cum  Auguftum  fufpiciunt,  autlo 
uam  curant.  Et  ipfe  quoque  fapi 
ens  eft,  etimportabit  malum,  ne 
que  didta  fua  refcindet ,  confurget 
que  aduerfus  improborum  do 
mum,  et  maleficorum  auxilium 
Et  A egyptii  homines  funt,  nondii 
eteorumequi corpora,  non  fpiri 
tus :  et ,  Ioua  manum  fuam  exten 
dente,  corructadiutor,  concidet 
que  adiutus,  fimulque  conficientui 
vniuerfi.  Sic  enim  mihi  dicit  Ioua 
qualis  rugit  fuper  praeda  fua  leo  iu 
uenis ,  et  coacia  in  fe  quantauis  pa- 
ftorum  manu,  ad  eorum  vocem 
non  pauet,  turbaeue  cedit:  talis 
defcendetarmipotens  Iouaadmili- 
tandum  pro  Sione  monte ,  proque 
eius  colle.  Vt  aues  volando,  fie 
proteget  armipotens  Ioua  Hierofo- 
lymam : 


e)  Nam  fionio  populo  Hierofolymis habitante.  I.  ed.  «I)  videntur  fe&a  corum 
capita,  quae  in  aqua  funt  vsquc  ad  collum.  *)  vt  ventikiuur,  qu«  van*  funt, 
f)  duriter,  ficut  frenanturequidc  viadefle&entes. 


Cap.  gi.  3*. 


E  S  A  I  A  S. 


771 


lymam :  et  ita  proteget ,  vt  prirter- 

5iens  liberet  ac  defendat.       Redite 

ad  eum ,  a  quo  tantopere  defcitum 

jcft,  Israelitae.      Nam  co  tempore 

reiicient  fuos   quisque  argenteos 

aureosque  diuos ,  quos  vobis  fcele- 

}  ratae  iftae  manus  fecerint :      cadet- 

;  que  Asfyrius  non  virorum  gladio, 

'  etnonhumanoconfechisenfe,*fu- 

gx  fe  mandabit  non  ob  gladium, 

jeiusquedeletapube,  ipfe  prse  ter- 

:  rorefuam  praeteribitarcem,expa- 

uefcentibus  vexillum    proceribus 

eius,  aitloua,  qui  ignem  in  Sione, 

qui  caminum  habet  Hierofolymis. 

CAPVT    XXXII. 

Vrincip'u  pit  regnxnt.  Sapiens  ,  auarus  ao- 
lii/if.  Admulieru  vaticinium.  Pactiva- 
ticinium. 

REgnabit  autem  Kifte  rex,  et 
principes  ex  aequo  impera- 
bunt,  ^eritquevir,  vtrece- 
\  ptaculum  contra  ventum ,  vt  late- 
bra  contra  procellam ,  vt  aquae  ri- 
uus  in  arido  loco ,  vt  ingentis  vm- 
bra  rupis  in  fiticulofa  terra .-  ne- 
que  alucinabuntur  oculi  viden- 
tium,  et  aures  audientium  at  ten- 
dent  ,  et  temerariorum  difcet  ani- 
mus intelligere,  et  balborum  lingua 
expedite  et  articulate  loquetur. 
Non  iam  vcfanus  vocabitur  no- 
bilis,  aut  auarus  dicetur  Iiberalis. 
■  Nam  vefanus  et  vefane  loquitur,  et 
animo  agitat  improba,  federate 
agendo,  vt  a  Ioua  deerretur  fua- 
dendo ,  famelicos  exhauriendo ,  et 
fiticulofospriuando  potu.  Auarus 
autem,  malispraeditusartibus,  fla- 
gitiofa  decernit ,  inopes  falfis  ver- 
bis circumueniendo ,  pauperesque 
damnando.  At  nobilis  nobilia  de- 
cernit,et  nobilitate  euehitur.  Mu- 
liere6  quietae  furgite ,  audite  meam 
vocem,  feminae  fecurae,  aufcultate 
mea  dicla.  Aliquanto  poft  annum 
exhorrebitis ,  o  fecurae,  amisfape- 
njtusque  fublata  vindemia.      Pa- 


ll erUnt  ptincipts  fui5 ,  ctt.   h~)  Senasheribuni  adloquifur. 


uete  quietae,  horrete  fecurae,  exuite 
et  fpoliate  vos ,  et  fuccingite  latera 
lugubresque  mammas.    In  elegan- 1% 
tiagro,  infruchiofa  vinea,  inter- 
ra  mei  populi  fentes  vepresque 
crefcent ,      quinimmo  in  omnibus  1  j 
voluptuofis  vrbis  exfultabundae  do- 
mibus,  quippe  arce  deferta,  vr- 
bana  turba  derelicla ,      munitione  1 4 
et  propugnaculo  in  fpeluncas  red- 
acts   aeternas ,    onagrorum    vo- 
luptatem,    gregumque    pafcuum, 
*donec  fpiritu  perfundemur  ex  fub- 1 5 
limi,  et  ex  inculto  loco  fiet  Car- 
melus,  et  Carmelus  filua  habebi- 
tur,     habitabitque  in  inculto  loco  iS 
ius,  et  manebit  in  Carmeloiufti- 
cia ,      et  erit  iuftitiae  opus  pax ,  et  1 1 
aequitatis  effe&um  tranquillitas ,  et 
fecuritas  seterna,        manebitqueiS 
meuspopulus  in  manfione  pacata, 
fedibusque  tutis  et  ftationibus  quie- 
tis.    Grandinabit  autem  in  deieclu  19 
filuae,  vrbein  humili  iacente.  *Fe-  ao 
licesvos,  qui  inomnem  feminatis 
humorem ,  immitentes  bouis  afini- 
que  pedera. 

CAPVT    XXXIII. 

Mint  in  vaflatores.  lout  dementia ,  mait- 
jiM.  luflus  homo  ac  verus ,  is  integer  et 
felix.     Oraculum  de  Hierojblymt  pace. 

Oh  Tu,   qui   vaftas,   neque 
vaftaris  ipfe :  qui  prodis,  nee 
ipfe  proderis :  quum  abfol- 
ueris  vaftationem,valkberi$ :  quum 
prodi tioni  tuae  finem  feceris ,  pro- 
deris ipfe.      Ioua  miferere  ncftri . 
fperantium  te ,  *  quorum  tu  bra» 
chium  esto   mature,   et  aduerfo 
tempore  falus.     Ad  turbae  fonitum 
diffugiunt  populi ,  ad  fublimitatem  ' 
tuam  disfipantur  gentes,    et  tame n 
legetur  praeda  veftra,  vt  leguntur* 
multipedar ,  vt  auide  adpeti  folent 
locuftae.    Extollendus  eft  Ioua,  qui  g 
alte  habitans,  tanto  iure  iuftitiaque  * 
replet  Sionem ,      vt  tui  temporii  ^ 
firtiiitas  lint  vi&oriarum  opes ,  fa- 
C  c  c  a  pien- 


77* 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  3  3. 34. 


pientia  atque  prudentia ,  tu  cuius 

<j  thefaurus  eft  Iouae  metus.  Ecce 
nuntii  foris  vociferantur,  legati 

g  i  pacis  acerbe  plorant :  defolata 
funt  itinera :  cesfant  viatores .-  fee- 
dus  it  violat :  ciuitates  repudiat ;  ni- 

«  hili  facit  homines :  luget  depopu- 
lata  tellus :  proftratus  erubefcit  Li- 
banus:  Saron  folitudinifimiliseft, 

lcfpoliatusque  Bafan  et  Carmelus. 
lam  furgam,  inquit  Ioua,  iamat- 

Iitollam  me:  iam  innehar:  vos 
palea  grauidi  ftipulatn  parietis: 
veftri  fpiritus  ignis  vos  conficiet. 

jaEruntque  popnli  qiuii  in  calcem 
cremati,  vt  fuccife  fpinx  combu- 

13  runtur  igni.  Audite,  oremoti, 
quidfecerim,  et  cognofcite,  opro- 

I4pinqui,  meamfonitudinem.  Fa- 
uent  in  Sione  fontes :  inuadit  pa- 
nor  impuros :  quis  noftrum  acco- 
let  ignem  edacem?  quis  noftrum 

1 5  accolet  incendium  aeternum  ?  /  Qui 
fe  iufte  gerit ,  zquumque  loquitur : 
iniuriofum  lucrum  refpuit,  fuam 
manum,  ne  dona  capiat,  excutit : 
au'rem,  wnefanguinemaudiat,  ob- 
ftruit,  oculosqueab  iniuria  viden- 

l6dacontinet;  Is  alte  habitabit ,  ru- 
pium  munitionibus  armatus ,  fup- 
petente  ei  viftu ,  aquaque  perdu- 

i^rante.  Regem  in  fua  pulchritudi- 
ne  adfpicies  iftis  oculis :  videbis » re- 
niotam  terram ,  et  0  attonito  lie  co- 

1  g  gitabis  animo.  Vbi  eft  fcriba  ?  vbi 
publicanus  ?  vbi  fcriba  caftellanus  ? 

l5,Potentem  populum  non  videbis, 
populum  abstrufioris  fermonis, 
quam  vt  audiatur ,  ridiculacque  lin- 

joguae ,  et  non  intelligendae.  Adfpi- 
cies Sionem,  vrbem  noftrorumfo- 
lemnium :  oculis  tuis  videbis  Hie- 
rofolymam ,  manfionem  quietam, 
tabernaculum  non  migraturum, 
cuius  nee  pali  transferentur  vni- 
quam,  nee  vlli  runes  abrumpentur  : 


quin  ibi  Iouam  ilium  nobilemha- 
bebimus ,  quo  loco  fpatiofa  erunt 
amnium  flumina ,  qua  non  ibit  re- 
migans  nauis ,  nobilisue  transibit 
clasfis.  Nam  Ioua  iudex  nofter, 
Ioua  imperator  nofter,  Ioua  rex  no- 
fter nos  conferuabit.  P  Remisfi  ru- 
nes tui ,  neque  malum  firmabunt 
fuam,  neque  velum  extendent,  at- 
queita  multa  diuidetur  fpoliorum 
copia ,  vt  vel  claudi  prxdam  diri- 
piant :  nee  argrotarc  fe  querentur 
incolae ,  data  noxae  venia  populo  in 
q  ea  manenti. 


CAPVT  XXXUII. 

Ai creaturm  omnes  vetit  oratio.  louanaitt 
Idunneos irn  ,  pla%*  ,  pro  Sione  patrocini- 
um.  Idumtt  exci/to.  Iouanm  liber  veri- 
tatif. 

ACcedite  gentes  ad  audiendum, 
et  populi  attendite:  audiat 
tellus,  et  quidquid  ea  continc- 
tur:  orbis,  etomniseiuspropago. 
Nam  incenfus  ira  Ioua  in  omnes 
gentes,  earumque  omnes  copias, 
eas  perpopulatus  neci  dabit ,  ita  vt, 
ftratiscaelbrumcadaueribus,  fcetor 
exhalet,  manantibus  eorum  cruore 
montibus:  tabescentque  omnej 
caeleftes  copia?,et  conuolutis  fchedae 
ritu  cadis,  labentur  omnes  eorum 
copiae,  vt  ex  vite  ficuque  decidua  la- 
buntur  folia.  Etenim  confperfus 
in  cadis  meusgladius,  inldumzos, 
et  in  perpopulandum  a  me  populum 
ad  pcenas  defcenfurus  eft.  Iouz 
gladius  et  cruore  plenus,  et  adipe 
pinguiseft:agnorum  hircorumque 
cruore ,  arietinorum  renum  adipe. 
Siquidem  habet  Ioua  Bosrae  facrifi- 
cium ,  et  ingentem  in  Idumaea  cae- 
dem,  occumbentque  cum  illis  vni- 
corne s,  taurique  cum  iuuencis,  at- 
que ita  eorum  et  terra  cruore  con- 
fper- 
»')  depaceadSenacheribummisfi.     *)  fcilicet  Senacheribus.     /)  bonibeati  fu- 

turi funt. Pfal.  15, 2.    m)  ne ei perfuadeatur ,  vt  in'iiriam  faciat.     n)  cxlefkm 

Hierofol  ymam ,  que  nunc  abeft.    •  )  mitaberis  iam  nusquam  esfe  fcribas ,  cet. 

hoc  eft ,  vos  esfc  alicnarum  gentium ,  fcruituie  liberate*,      /> )  adloquitur  bo» 

ftium  clasfem.    5  )  fcilicet  Hierofolyma, 


Cap.  34. 3*.  3  & 


E  S  A  I  A  S. 


773 


i  fpergetur,  et  humus  imbuetur  ad - 
Jipe,      quoniam    fupplicii    diem, 

pcenarum  annum  agit  Ioua,  Sioni 
p  patrocinans.  Ergo  vertentur  r  illius 
,  et  fluuii  in  picem ,  et  humus  in 

fulphur ,  et  ;in  ardentem  redacla 
b picem  terra,    nocles  diesque  erit 

inexftin&a,  xternumexhalans  fu- 
1  mum,  perpctuis  deferta  fxculis, 

nemine  earn  vllo  peragrante  xuo. 
1  Occupabunt  autem  earn  ibes,  erina- 

ceique ,  et  vlulx ,  coruique  habita. 

bunt, '  vaftitati»  incultusque  norma 
1 atque  libra  ab  illo  definitam.    Eius 

optimates,  deleto  ibi  regno,  quiri- 

tabuntur ,  et  proceres  omnes  ad  ni- 

3  hilum  redigentur ,  crefcentque  in 
eius  arcibus  fpinx ,  carduusque  et 
paliurus  in  munitionibus,  et  erit 
draconum  manfio,  ftruthionumquc 

4  ftatio  Occurrentque  filuani  fau- 
nis ,  fatyrique  clamabunt  inuicem : 
quin  illic  quietem  na&a  refidebit 

5  lamia.  Illic  bubo  nidificabit  im- 
pune,  exclufosque  fua  fouebit  vm- 
bra  pullos:  illic  et  milui  inter  fefe 

6  conuenient.  Scifcitamini  ex  Ioua- 
ni  libri  lec~tione :  ne  vnum  quidem 
illorum  deerit :  nullum  abaliodeft- 
derabitur :  quoniam  eius  et  os  man- 

7  dat,e  t  fpiritus  ea  congregat,  atque 
ipfeeisfortemiacit,  manuque  fua 
illam  regula  diuidit  in  xternum 
posfesfuris ,  et  in  ea  in  omnem  f.e- 
culorum  perpetuitatem  habitatu- 
ri«. 

CAPVT    XXXV. 

Gandia  uoea ,  lout  maieflu*  ,  vltio  in  fuos 
holies.  Confutations  adfliSlorum  vari*, 
fccuritdi.  Pax  in  Stone. 

|T  Actabuntur  deferta,  etinculta, 
1      exfultansque  folitudo  florebit, 

4  ■*— ■  vt  lilium.  Florebit,  inquam, 
et  exfultando  geftiens  ouabit ,  Li- 
bani  gloriam ,  Carmeli  et  Saronis 
jnaieftatem  adepta ,  qui  quidem  Io- 
ux  gloriam,  Dei  noftri  maiefta- 

-  tera  videbunt.      Confirmate  ma- 


nus  languidas,  et  labantia  corro- 
borate genua :      dicite  animi  fefti  4 
nis:  efte  fortes  et   impauidi,  en 
Deus  vefter  vltor  veniet ,  prxmia- 
tor  Deus  ipfe  veniet  fernatum  vos. 
Tunc  et  caccorum  patefien   oculi,- 
et  furdorum  referabuntur  aures  : 
tunc  cerui  ritu  faliet  claudus,  o- 
uabitque  lingua  muti.       Nam  e-5 
rumpetin  defertis  aqua,  et  in  fo- 
litudine  flumina ,      ita  vt  ftagnent  7 
arida,  et  fcateant  fiticulofa  lymphis : 
ac  in  qua  ftatione  cubuerint  dra- 
cones ,  in  ea  fit  arundinis  iuncique 
ftatio.      Erit  autem  ibi  femita  at-g 
que  via ,  qux  via  facra  vocabitur, 
qux  pollutis  imperuia ,  iis  patebit, 
qui'  via  gradientur,  neque  ftulti 
errabunt.      Non  erit  ibi  leo,  nee  9 
earn  faeua  fcandet  beftia,  aut  ibi 
exftabit :  fed  ambulabuntredemti, 
Iouxque  clientes  reuerfi  venient  in 
Sionera,  ouantes :    et  fempiterna  ,0 
perfufi  caput  Ixtitia ,   voluptatem 
gaudiaque  confequentur ,  fijgiente 
mxrore  atque  gemitu. 

CAPVT    XXXVI. 

Senacberibtu  contra  ludeos.  Rnbfacit  ad 
Hierofolymitanns  oratia,  mine,  iurgia, 
infalentia.  Legati  ad  Extcbiam  rcUt an- 
tes. 

ANno  autem  decimo  quarto . 
regis  Ezechix ,  expeditionem 
fecit    Senacheribus   Asfyriae 
rex  in  omnes  munitas  vrbes  Iudxx, 
eisque  captis  mifit  Lachi  Hierofo-. 
lymam  Rabfecem  cum  ma^nis  co. 

Eiis  ad  regem  Ezechiam  .■  qui  Ra- 
faces  poftquara  apud  aqux  du. 
c*him  pifcinx  fuperioris  i  -\  femita 
agri  fullonii  conffitit ;  prodiit  ad  . 
eumEliacimus  Helcix  filius^  pro- 
curator domus,  et  Sobna  fcriba, 
et  Ioa  Afaphi  Alius  comment aricn. 
fis;  ad  quos  Rabfaces  huiusmodK 
oratione  vfus  eft :  hxc  Ezechix  di- 
cite :  fie  dicit  rex  magnus ,  rex  Ai- 
fyrix:  qux  tandem  eft  ifta,  quatu 
C  c  c  3  confi- 


rm fcittcet Idumsx,    t)  in  vafliratem  incuku r.quc  redj»6sm,    *)  refic-iuc.it. 


774 


E  S  A  I  A  3. 


Cap.  36*. 37. 


confidis ,  fiducia  ?  verba  orationis, 
credo,  consilium,  et virtus bellica. 

5  Sed  qua  tandem  foe  fretus ,  in  me 

6  rebellaftt  ?  An  Videlicet  confidis 
confra6tQ  ifti  arundineo  baculo, 
(videlicet  Aegyptiis, )  cui  fi  quis  in- 
nitatur,  ei  manum  perforet?  talis 
eft  Aegypti  rex  Pharao  in  omnes, 

7  qui  ei  confidunt.       Quod  fi  mihi 


Nolite  Ezechiae  obtemperare :  nam  11 
ita  edicit  Asfyrix  rex  :  agite  mecum 
amice,  mihique  vos  dedite,  et 
veftris  quisque  vineis,  fkubus ,  et 
puteorum  aquis  tantisper  viuite, 
donee  veniam,  ad  vos  in  terrain  ve- 1 
ftrse  Gmilem  transferendos,  terram 
frumenti  et  vini ,  terram  partis  et 
vinearum  feracem,  neue   vos  E- 


dices,  vos  Ioux  Deo  veftroconfi-    zechias  fpe  defenfionis  a  Ioua  fal- 
dere  :  an  non  is  eft,  cui  Ezechias    lat.    Numreliquarum  gentium dii  1 


facella  arasque  fustulit,  iusfitque 
ludaeisetHierofolymitanis,  vt  ad 
certam  quamdam  aram  Deum  ado- 

3  rarent  ?  Age  iam  ,  vis  tu  cum  do- 
mino meo  regc  Asfyrise  fponfio- 
nem  facere,  fi  tibi  duo  equorum 
millia  cradidero,  ni  tu  nonposfis 
totidem  equites  ad  eos  fuppedita- 

j»re?  Tune  aufis  refiftete  vel  vni 
priori  meorum  conferuorum  mi- 
nimo  ?  et  fiduciam  tibi  collocas  in 
Aegyptiorum   curribus  et  equita- 

1 0  tu  ?  An  ego  porro  fine  Ioua  ad 
hanc  terram  peruaftandam  adfcen- 
di  ?  Ipfe  me  Ioua  iusfit  in  hanc  re- 
gionem  expeditionem  facere,  eara- 

1 1  que  depopulari.  Hie  Eliacimus, 
Sobhaque  et  Ioa  Rabiacem  in- 
(erpenarunt,  rogantes,  vt  fe  fyriace, 
(fefe  enim  fcire,  )  non  auteni  iudai- 
ce,  audientibus,  qui  in  muriserant, 

12  milk t bus ,  adloquerctur.  Qui  bus 
Rabfaces  ita  refpondit:  quafi  vero 
ad  dominum  tmim  aut  ad  te  mi- 
ferit  me  domtnus  mens  adhxc  di- 
cenda :  ac  non  potius  ad  eos ,  qui 
manent  in  muris ,  vt  vobiscum  et 
merdsm  fuam  comedant,  et  vri- 

jjnambibant.  Auditeregis  magni, 
regis  Asfyrive ,  mandatum  ,  inquit, 
(h:is,  et  voce  magna  iudaice  cfa- 

14  mans:  hxc  dicit  rex.-  ne  vobis 
imponat   Ezechias :     neque   enim 

i^poteritvos  defendere:  neue  ab 
co  perfuaderi  vobis  finite,  vt  Io- 
uae  confidatis,  quafi  vos  Ioua  fit 
defenfurus ,  neque  vrbeirl  iftam  in 
regis  Asfyriae  manum  permisfurus, 


fuam  cuisque  terram  ab  Asfyriae 
rege  defenderunt?      Vbi  funt  dii  I 
hemathenu  s ,  et  arphadenfes  i  vbi 
dii  fepharuaimenfes .?  numquid  Sa- 
mariam  a  mea  manu  tutati  funt  ? 
Quis  tandem  eft  ex  omnibus  ilia- a 
rum  terrarum  diis ,  qui  fuam  ter* 
ram  a  mea  manu  defenderit,  vt 
Ioua  Hierofolymam  defenfurus  esfe 
videatur?    Ad  haec  Rabfacis  diclaa 
homines  tacuerunt ,  nee  ei  vel  v» 
num  verbum   retulerunt :  hoc  e- 
nim  a  rege  prxceptum  fucrat ,  ne 
quid  ei  refponderent.      Turn  E-3 
liacimusHticix  filius,  procurator 
domus.  ec  Sobna  fcriba,  etloaA- 
faphi  filius  a  commentariis,   Eze- 
chiam  fcisfis    veftimentis  cdeunt, 
eique  Rabfacis  verba  referunt. 

CAPVT  XXX VIL 

Eiecki*  lacrim*.  Ad  Efuam  legat't  regiL 
Vatif  reff>onf:t>n,  confojatia,  ad  lauampre- 
tet.  Ioua  centra  Stn.icbertbum.  Asfytiia 
hue  tmgelo  uucidati. 

His  auditis  rex  Ezechias,  lace- 
ratis  veftimentis  fuis,  cen- 
tone  indutus ,  Ioux  templum 
ingresfus  eft ,  mifitque  Eliacimum , 
domus  prscfeclum,  et  Sobnam  fcri- 
bam,  etfenioresfacerdotum,  cen- 
tonibus  amic"tos ,  ad  Efaiam  vatera, 
Amofi  filium,  qui  eiitadicerent : 
fie  dicit  Ezechias:  dies  anguftiae,  et 
atrocitatis,  et  contumeiiae  hodier- 
nus  dies  eft,  «iam  fetu  in  artum 
progresfo,   nee    fuppetentibus  ad 


panen- 

«)  tamus  eft  nnfter  dolor,  qiiantuspartutientis  femins,  quae  ad  eiicicmiumt'e- 
turn,  iamadvuluatfiHicesprogrejfum»  vites  non  babes, 


Cap.  37- 


E  S  A  I  A  S. 


775 


ilPariendum  viribus.  Mirum,  ni 
audiuit  Ioua'  Deus  ttnis  verba  Rab- 
facis,  quern  rex  Asfyriae  dominus 
eius  mifit  ad  conuiciandum  Deo  vi- 
uenti,tani  pejulantibus  verbis :  quae 
quum  Ioua  Deus  tuus  audiuerit,  fer 
tu  pieces  pro  reliquiis,  qua:  exftant. 

j'Haec  poftquam  Ezechiani  Efaia-  re- 

I  tiller unt,   Efaias  illis  refpondit  in 

I'hunc  modum:  hare  dicetis  domi- 
no  veftro.  Sic  dicit  Ioua ;  noli  me- 
tuerc  verba,  qu^audiuifti,  quibus 
Asfyriae  regis  famuli  in  meinuedi 

K  funt.  Nam  ego  eum  i ta  adflabo,vt, 
accepto  nuntip,  terram  fuam  repe- 
tat,  curaboque,  vt  in  terra  fua  i'er- 

*rocadat.  Rabfaces  auremreuer- 
fiis,  Asfyriae  regem,  quern  aLachi 
dbcesfisfe  acceperat,  Lebnam  op- 

?pugnantem  inuenit.  Qui  quum 
audiret ,  Tharacam  Aethiopiae  re- 
gem  in  fe  expeditionem  faccre ,  Ie- 
gatos  iterum    ad  Ezcchiam  mifit 

'cum  huiusmodi  mandate  Sic 
dicetis  Ezechiae  regi  Iudxge  ••  ne  tibi 
imponat  Deus  tuus,  cui  tu  confidis, 
quafi  Hierofolyma  in  poieftatem 
regis   Asfyriae   ventura  non   fint. 

1  Tutemet  audiuifti,  quid  reges  Asfy- 
riae in  tot  depopulandis  regionibus 

*feccrir«t:  etui  euades.?  Nuroquid 
illosdii gentiles tutati  funt,  quos 
niaiores  meos  euerterunt  ?  Goza- 
neni,    Haranem,    Refcpham,  et 

3Edeneiifes  thelasfarianos  ?  Vbi 
funt  rex  Hemathx,  rex  Arphadi, 
rex  ciuitatis  Sepharuaimi,  Henac  et 

♦  Auae?  Has  vbi  litteras  a  nuntiis 
acceptas  legit  Ezechias ,  adfeendit 
in  templum  Iouae ,  eisque  ante  lo- 
uam  explicatis ,  apud  eum  precatur 
inhunc  modum : 

5  O  Ioua  armipotens  Deus  Israe- 
litarum,  cherubis  infidens,  qui 
iolus  omnium  orbis  regnorum 
Deus  es ,  qui  caelum  terrasquc  fe- 
cifti,  praebe  Ioua  aurcm  tuam, 
et  audi,  aperi  Ioua  oculos  tu- 

60s,  et  vide:     audi  omnia  verba 


x)  hoc   eft  magn*. 


Senacheribi,  qui  bunc  ad  Deo  vi* 
uenti  conuiciandum  mifit.      Sane,  '7 
Ioua,  exfeiderunt  reges  asfyrii  il- 
las  gentes  cmnes ,  earumque  terras 
deosque      flammis     incenderunt, 
vtpote  non  deos,  fed  humanarum  '  8 
manuum  opera  lignea  et  lapidea: 
itaque  ergo  illos  perdiderunt.     At  '9 
tu  Ioua,  Deus  nofter,  defende  nos 
ab  iilius  manu,  vt  intelligant  omnia 
regna  terrarum ,  te,  Ioua,  folum 
esfe. 

Turn  Efaias  Amofi  filius  mifit  ita  20 
nuntiatumEzechiae.      Sic  dicit  Io- 2,1 
ua  Deus  Israelitarum :  quod  nie  fu- 
per  Scnacheribo  Asfyriae  rege  pre- 
catus  es :  hoc  eft ,  quod  dicit  ad  il- 
ium Ioua:     te  contemnit  et  deri-ȣ 
det,  virgo  puella  Sion,  port  te  caput 
mouet,  puella   Hieroiblyma.    In  13 
quern  tu  tarn  petulanter  inwechis 
es.?  in  quern  vocem  cum  tarn  elato 
fupercilioextulifti  ?  infanchmi  Is- 
raelitarum:   tu  per  feruos  tuo,  Do^H 
minoma'.edixifti,  atque  dixifti :  ego 
cum  tot  meis  curribus  montium 
faftigium,  Libani  tractus  confeen- 
di,  et  exfeindenda  eius  cedrorum 
proceritate,   pinorum  excellentia, 
ad  vltimum  diuerforium  in   eius 
cultam  ft  I  nam  perueni.    Ego  eflbdi  aj 
etepotaui  aquas,  meorumque  pe- 
dum veftigiis  omnia,  *  aggeribus 
munira  flumina,ficcaui.  Numqiiam-  *$ 
ne  audiuifti,  mey  hoc  olim  ita  com- 
parasfe, eta multis lam  temporibus 
deftinasfe ,  quod  nunc  ad  rem  con- 
tuli?  vfbes  munitasin  vaftxfolitu- 
dinis  rudera  redactum  iri ,  earum-  27 
que  incolas,  quafi  mancos ,  tarn  pu- 
dendo  pauorc  percellendos  esfe ,  vt 
esfent    agreftibus    herbis  (imiles, 
ftirpiumque  viridhati ,  et  graraini 
te&orum,   quod  ante  iuftum  are- 
fcit    incrementum.       Tuas    egojg 
manfiones ,  tuos  exitus ,  tuos  iri- 
grcsfus  noui,  tuamque  aduerfum 
me  bacchationem.      Qiioniam  tu  ^ 
in  me  debacchatus  es,  et  ifte  faftus 
C0C4  ad. 

y)  iflsrttm  vaftic»tum  auSorcm  esfe ,  dc  quibns  tu  tc 


w* 


E  S  A  IAS. 


Cap.  37. 38. 


adaures  raeas  pcruenit:  ego  te, 
vnco  meo  naribus ,  lupato  labiis 
tuis  inieclo,  eadem,  qua  venifti,  via 

3oretraham.  Tu  vero  Ezechia,  hoc 
fignum  habeto.  Viuite  hoc  anno 
fegete  reftibili :  altcro  item  anno 
eo,quod  fpontc  fua  proueniet :  ter- 
tio  anno  fementim  mssfemque  fa- 
citote,  et  vineas  conferitote:  ea- 

girumque  fruclu  vefcimini.  Ac 
quod  ex  puella  Indaea  reliquum 
euaferit,  id  rurfus  a£U  deor- 
fum  radice  ,  furfum  cdet  fru6tum. 

3a  Nam  a  Hierofolyma  manabunt  re- 
liquiae ,  ex  Sione  aliquid euadet ,  ita 
efficiente  Iouae  armipofentisftudio. 

3jQiiare  fie  pronuntiat  Ioua  derege 
Asfyriac  :  non  veniet  in  vrbem 
iftam  ,  nullum  iftuc  misfile  iacula- 
bitur,ncque  earn  clipcis  inuadet, 

34  nee  aggere  obftruet.  Qua  venit 
via ,  eadem  rcgredietur ,  neque  in 
vrbem  iftam  veniet ,  inquit  Ioua, 
me  earn  meo  pracfidio  defendente, 
propter  me ,     propterque  meum 

35Daiiidem.  Igitur  Asfyriorum  ca- 
fhaadortus  Iouae  angeius,  centum 
odtoginta  quinque  hominum  mil- 

36liaoccidit.  Mane  vbi  furredhim 
eft,  confpedtei  tanta  ftrage  digres- 
fus  illinc  SenacheribusAsfyrix  rex, 

3^Niniuem  repetiit,  vbi  poftqnam 
confedit,  eum,  in  xde  Nesrechi  dei 
fui  adorantem,  Adramelechus  ct 
Sarafar  ipfius  filii  ferro  obtrunca- 

s  grunt,  atque  in  Armeniam  euafe- 
runt,  inque  eius  loco  regnauit  Efar- 
adon  eius  filius. 


CAPVT    XXXVIII, 

Eztchi*  morbus,  ad  louitni prects.  Evorattu 
loun.  Solariireccsfiu.  Jam  xeletmti  re- 
gu  diflaad  louam. 

1  TT\Er  cos  die9  aegrotauitEzechias 
I-' letaliter,  ad  eumque  venit 
■*■  Efaia9,Amofi  filius  vates,  qui 
ei  ita  dixit ;  fie  dicit  Ioua :  facito 
teftamentum ,  nam  moriere,  neque 

a  conualefces.      At  Eaechias,  vultu 


ad  par ie  tern  conuerfo ,  louam  pre- 
catus  ita  eft :    quatfo  Ioua,  memen-  3 
to,  quam  ego  me  tibi  fidelem  fin- 
ceriqueanimipraeftiterim,  et,  quae 
tibi  placerent,  fecerim:  fleuitque 
Ezechias  magna  voce.    Turn  Ioua  4 
cum  Efaia  fie  locutus  eft :      i,  et  S 
Ezechix  dicito :    fie  dicit  IouaDa- 
uidis  parentis  tui  Deus :  tuas  et  pre» 
cesexaudiui,  et  lacrimas  refpexi: 
en  ego  xtati  tuaeannosaddoquin-6 
decim,  teque  et  vrbem   iftam  a 
manu  regis  Asfyriae  tuebor :  eam- 
que  protegam.      Atque  hoc  tibi  fi- 1 
gnum  erit  a  Ioua,  facturum  esfe, 
quod  promittit :    en  ego  retraham  S 
vmbram  folarii ,  quae  defcendit  in 
Achazi  folario  in  fole  retro  decern 
gradus ,  eftque  regresfus  fol  decern 
gradus ,    per  quos  gradus  defcen- 
derat. 

Scriptum  Ezechia»    Iudaeae   regis,  r 
quum  ex  morbo,quo  aegrotauerar, 
conualuisfet, 

EGo  cogitaui ,  mihi,  aetate  prae-  f 
cifa,  eundum  esfe  per  orci  por- 
tas,    priuato    reliquis  annis 
meis.      lam  non  ego  videbo  Io-  i 
uam,  (inquiebajn,)  louam  *,  in  terra 
viuentium ;    non  homines  adfpi- 
ciam  deinceps  apud  orbis  incolas. 
Abit  ablata  mihimeacommoratio,  ( 
vt  paftorale  tabernaculum :      mi- 
hi ;  more  rextoris  amputatur  vita : 
tu  me  tabe  confumens,  a  die  ad  no- 
dtem  vsque  conticis.     Exfpe&o  ad  | 
matutinum:      omnes   amis  mihi 
quafi  a   leone  perfringuntur :  tu  a 
die  ad  nodtem  vsque  me  conficis. 
Hirundinis  gruisque  ritu  ftrido,  ge- , 
mens  vt  columba,  oculis  mihi  fufpi- 
ciendo  tabefcentibus ,    o  Domine, 
mihi  fit  iniuria,pacare  mihi.  Qiiid  , 
dicam,  quo  mihi  promittat,  idem- 
que  praeftet  ?    An  meos  tarn  paucos 
annos  cum  animi  mei  aegrimonia 
adlegem  ?    O  Domine ,  quum  diu- 
tius  viuattir,      tam  paucis  annis 
fpiri- 


tjinhsicrita.    «)vtamputattexfor  fitum. 


Cap.  38.39.40. 


E  S  A  IAS. 


777 


fpiritus  mei  vita  tcrminatur :  an  fi 
me  confopiueris ,  in  vitam  reuo- 
cabis  ?  Quum  mihi  falua  re  tarn 
acerbus  euenerit  cafus ,  numquid  tu 
hanc  animam  ex  letali  bufto  vindi. 
care  vis,  reiectis  poll  tuum  ter- 
gtnn  meis  omnibus  peccatis? 
Neque  enim  tibi  gratias  acWus 
eft  orcus :  non  te  laudabit  mors : 
*  non  tuam  fidem  praedieabunt  hu- 
mati.  Viui,  viui  tibi  gratias  agent, 
vtegohodie:  patres  liberis  osien- 
dent  fidem  tuam.  O  Ioua,  intende 
meae  faluti ,  et  nos  meos  modulos 
per  omnem  vitam  noftram  inxde 
Iouae  modulabimur.  Iusfitautem 
Efaias  ficuum  masfam  fumi,  et  vl- 
ceri  in  cataplafraate  imponi ,  vt  ille 
conualefceret,  Et  Ezechias  quxfi- 
uit,  quonam  figno  fciret ,  fe  adfcen- 
furum  in  Iouae  templtim. 

CAPVT    XXXIX. 

Meradaci ad Ezechiam legati.  Regis  ludt* 
tbtfauri.  Ad  Eiechiam  vates.  Vatici- 
nium  infauflum  de captiuitate futura  inter 
Babyloniu,      Regit  fubmis/io, 

SVb  id  terapus  mifit  Merodacus 
Baladan ,  Baladanis  filius ,  Ba- 
bylonix  rex,  litteras  et  munus 
(Ezechiae,  quem  aegrotasfe  et  con- 
ualuisfe  audiuerat,      Quibus  de- 
legatus Ezechias ,    ostendit  lega- 
Itis  adparatum  fuum,   argentum, 
aurum,  aromata,  balfamum,  ar- 
marium vniuerfum ,   denique  ni- 
hil  exftabat  in  eius  thefauris,  quod 
jnon  illis  Ezechias ,  turn  domi  lux, 
turn  in  toto  imperio  fuo ,   osten- 
!  derit.      Turn  Efaias  vates  rtgem 
lEzechiam    his    verbis    adgrcsfus 
left -.quid  dixerunt  homines  illi? 
aut  vnde  ad  te  venerunt  3  Cui  Eze- 
ehias :  procul  terrarum  ad  me  ve- 
Inerunt  a  Babylone.      Quid  autem 
domi  tuae  viderunt  i  Omnia,  inquit 
ille,  quae  domi  meae  funt,  viderunt : 
nihil  fuit  in  meis  thefauris ,    quod 
on  eis  monftrauerim.    Et  Efaias : 

'*)Iou*  duplkes»  hoc  cftgraues  paenas 
lcr.  16,  18. 


audi   armipotentis   Iouae  di6tum, 
inquit  Ezechiae.     Scito ,  fore  tern-  ^ 
pus ,  quum  omnia ,  quae  domi  tuae 
funt ,  quaeque  tui  maiores  ad  hunc 
diem  congesferunt,  auferentur  Ba- 
bylonem,  nulla  omisfare,  inquit 
Ioua.  Quinet  de  filiis  tviis  a  te  ortis  7 
atque  genitis  fumentur,qui  in  regis 
babylonii    palatio  fint    fpadones. 
Cui  Ezechias.-  non  recufo,  quod 8 
abs  te  ex  Iouae  mandato  diclum  eft : 
dummodo,    inquit,  fit  meo  tem- 
pore pax ,  et  promisforum  fides. 

CAPVT    XL. 

lou£  dementia  erga  fuos  adfliflos.  Vox  cU' 
mown  imperans,  Alorta/ium  vttnitat. 
A  Deo  refngium,  prtfidium,  folatium. 
Dem  tctermn ,  indejesJU*, 

COnfolamini ,  confolamini  me- 1 
um  populum ,  dicit  Deus  ve- 
fter.        Adloquimin!  blande* 
Hierofoly mam ,  clamantes  ei ,  eius 
impletum  esfe  fpatium,  eius  remis- 
fam  esfe  culpam,quippe  quae  *ex  Io- 
uae manu  duplum  acceperit,  obfua 
tot  peccata.    Vox  clamat  in  fclitu-  3 
dine :  parate  viam  Iouae :  corrigi- 
te  in  incultis  locis  Deo  noftro  femi- 
tam :    omnis  et  vallis  attolletur,  et  4 
mons collisque  deprimetur , et  pra- 
ua  in  re&a ,  et  iniqua  in  plana  redi- 
gentur,     patefietque  Iouae  gloria,  5 
cernentihus  vniuerfis  mortalibus, 
quoniam  os  Iouae  loquitur.    Vox  $ 
dicit:  vlama,    Quid clamabo?    in- 
quit,   Omnesmortaleshcrbafunt, 
eorumque  gloria  omnis  quafi  flus 
terreftris.    Aret  herba ;  cadit  flos,  7 
Iouano  adflatus  vento :  nx  herba 
funt  homines.     Aret  herba ,  cadit  8 
flos :  at  Dei  noftri  di6ta  rata  funt  in 
fempirernum.      Altum  confcende9 
raontem :  o  nuntia  Sionis :  attolle 
valide  vocem  tuam,  a  nuntia  Hie- 
rofolymorum:    attolle  impauida, 
die  iudfis  ciuitatibus,  ecce  Deum 
veftrum,     Ecce  Dominum  Iouam  10 
former  venientem ,  et  fuo  fibi  bra- 
Ccc  5  chio 

dedesit.    Vide  Eftis  ;i,  17.  cap.  *I>  7* 


778 


E  S  A  1  A  S. 


Cap.4c 


chio  dominantem :  en  habet  fecum 
fuam    mercedem,   fuumque  prx- 

■  inuumin  prxfentia.      Vt   paftor 

gregem  fuum  pafcet :  lacerto  fuo 

-  oongregatos  in  finu  geftabit  agnos, 

lafetas  agens.  Qj.iis  vola  fua  menfus 
eft  aquas?  crlumque  palmo  apta- 
uit,et  telluris  humum  triente  com- 
prehendit  ?  trutinaque  montes ,  et 

$3  Jancibus  colles  ponderauit  ?  Qiiis 
Ioujc  mentem  aptauit.?  ant  quis  ho- 
mo fuum  ei  confilium   ostendit? 

14  cuius  confiliovfus  eft,  qui  eumin- 
ftruxerit,  rationisque  viam  do- 
cuerit,  et  fcientia  erudierit,  ei- 
que     viam     ostenderit    pruden- 

l^rix?  En  gen'es  pro  gutta  fitu- 
lae,  proque  ftaterx  granulo  ha- 
bentur :    en  infulas  quafi  mbnien- 

l^tumtransfert,  mcLibanus  ad  ro- 
gum,  nee  eius  animalia ad  viclimas 

l*fufticiunt.  Omnes  gentes  apud 
eum  perinde  nihili  floccique  fiunt, 

I  g  ac  fi  non  esfent.  Et  cui  Deum  adfi- 
milabitis?  autquamcumco  fimili- 

iptudincm  compavabitis  ?  Simula- 
crum conflat  opifex,'  idque  auro 
ducit  ficlor,  et  argenti  bracVeis  fa- 

aobrefacit.  Qui  ignobilius  dona- 
riumfacit,  lignum  deligit,  quod 
non  putrefiat,  peritumque  fabrura 
fibi  conquiritadconcinnandum  fi- 
mulacrum  immobile.  An  nefcitis  ? 
an  non  audiuiftis  ?  an  non  vobis 
olim  indicatum  eft  ?  an  ignoratis 

aafundationem  terrae?  Qui  terra: 
globo  infidet,  eiusincolis  locufta- 
rum  fimilibus  :  qui  cxlos  quafi 
membranam  intendit,  vrque  taber- 
naculum  expandit,  inhabitandi  gra- 
a.  tia.  Qui  optimates  redigitinni- 
hilum,  gubernatoresque  terrarum 
^jabolet,  ita  vt  quafi  non  plan- 
tati,  quafi  non  fati,  quafi  non 
a6\is  eorum  caudicis  radicibus, 
eoin  illos  vel  flante  arefac~H,  turbi- 
ne tamquam  ftipula  auferantur. 
tttCui  me  vero  comparabitis,   vt  x- 


2.1 


ag  quiparer?  inquic  Auguftus.    Attcl- 
Utein  fublimeveftros  oculos,  et  ad- 

<■)  fcilicet  fvdera,    4)  hoc  efl  iuflutt, 


fpicite,quis « ilia  creauerir,  qui  ec 
rum  exercitum  numero  educit 
fuo  quodque  nomine  vocans ,  tan 
tavirtute,  tamqtie  firmis  viribus 
vt  nullum  defit.  Curdicas,  Iacobi 
da,cur ita  loquaris ,  Israelita ,  tuo 
mores  latere  Iouam,  nee  vllau 
habere  tui  rationem  Deum  tuum 
An  nefcis,  aut  non  audiuifti 
Deum  xternum  Iouam,  vltimarun 
creatorem  terrarum,  indefesfum 
indefatigauim ,  inexplicabilis  pru 
dentix,  vires  dare  defesfis,  infir 
misque  robur  augere  ?  Quumqut 
iuueneslasfitudine  Iaborent,  labe 
faetique  cadant  adolefcentes:  qui 
in  Ioua  fpemhabent,  viribus  ado. 
lefcunt,  crefcentibus quafi  aquilinii 
pennis,  neque  currentes  delasfan- 
rur,  neque  defatigantur  ambu- 
Iantes. 

"         CAPVT     XLI.~~ 

lout  omnipotent!*  verb*  ad  crcaturai.  Con- 
folatio  ad  Iacobi 4m.  Bona  futura  pacis{ 
copi* ,  Unci*. 

*/^Onticefcite  mihi  infuke,  el 
I  populi  viribus  aucti  acce- 
^^  dant,  ac  tandem  loquanrur, 
congresfis  nobis  ad  disceptationem, 
Quis  excitam  ex  oriented iuftitiam 
vocat  ad  pedes  fuos  ?  eius  ditioni 
gentes  regesque  fnbiicit,  eoseius 
gUdio  arcuique,  tamquam  piiluc- 
rem,  mobilemue  ftipulam,  obii- 
ciens  ?    Ita  vt  eos  perfequens  per- 


transeat  incolumis,femi(a  t  fins  non 
ambulata  pedibus.  Quis  agit  et 
facit  arcesfens  a  capite  fxcula?  ego 
Ioua  primus,  et  cum  poftremis  ego 
idem.  Quo  vifo  pertimefcunt  in. 
fulx ,  pauentesque  extremx  terra- 
rum coeunt  et  conueniunr.  Alii 
alios  adiuant,  et  inter  fefe  ad  forti- 
tudinem  cohortantur,  et  ficto- 
rem  faber,  et  qui  malieum  polit, 
eum,  qui  tundit  incudem,  confir- 
mat,  dicens,  bonum  esfe  ferrumen, 
atque/illud  firmai:  compagibus,  ne 
commoueatur.  At  tu,  ferue  mil 
Israelita,  Iacobida,  quern  elegi,  fe- 

men 
}  infolita,   /)  videlicet  funulscrum. 


Cap.  41. 4*' 


E  S  A  I  A  S, 


Tl9 


men  Abrahami,  amice  mi,  tu, 
juem  ego  ex  vltimis  terrae  finibus 
>dfcitum,et  ex  eius  primariis  euoca- 
um,  meum  pronuntiaui,et  non  re- 
judiaturus  elegi ,  nemetue,  nam 
:go  tibi  adfum :  ne  remollefce,  nam 
;ga  te  Deus  tuus  corroboro,  te  in- 
io,te  mea  iufta  dextra  fuleio.  Pu- 
lore  quide-met  ignominiaadficicn- 
ur  omnes,  qui  tibi  funt  irati ;  in 
ii|iilum  rcda£H  peribunt  homines, 
jui  a  te  disfident,  ita  vt,  eosquae- 
rens,  non  ii»  inuenturus:  homi- 
ies,  qui  contending  tecum,  redi- 
jentur  in  nihilum  ,  abqlebuntur- 
uie  tui  perduelles.  Namegoloua 
Jcus  tuns  dexteram  tuam  prehen- 
lo :  te,  quern  ego  iuuo,  fonnidare 
/eto.  Ne  formida,  vermis  Iacobee, 
nortales  Israelite :  ego  te  iuuo, 
nquit  Ioua  vindexque  tuns,  Augu- 
tus  Israeli tarum.  Ego  ex  te  tra- 
jiam  efficiam,  iribulam  nouam, 
lientatam,  qui  montes  tritures ,  at- 
hue  teras ,  et  colles  pro  paleis  ha- 
beas ,  quos  ventus  ,  te  ventilante, 
ftjferat,  dislipetque  turbo,  qiuuu  tu 
nterea  in  Ioua  exfulcabis,  in  Augu- 
ito  Israeli  tarum  gloriaberis.  Ino- 
pes  pauperesque  aquam  torrida 
prac  fiti  lingua  requirentes ,  neque 
lancifcentes ,  ego  Ioua  exaudiam, 
)eus  Israelitarum  non  deferara. 
\periam  per  culmina  fluuios ,  et 
nediis  in  vallibus  fontes ;  deferta 
iticulofaque  loca  in  aquarum  fta- 
;na  lympharumque  fcatebras  redi- 
iam.  Dabo  defertis  in  locis  ce- 
lrum,  fpinatn,  myrtum,  cupres- 
ijm:  ponaai  in  incultis  pinuin, 
>lmum ,  buxumque  fimul :  vtad- 
»arcat,  intelligatur,  aduertatur,  at* 
jue  animaduertatur,  Iouamlsrae- 
itarum  Auguftum  hoc  fua  manu 
gisfe,  atque  fecisfe 


ita,  quae  funt,  praefignificate,  et 
animum  aduertemus,  eorumque. 
fciemusexitum.-    aut  ventura  do- *3 
quimini  nobis,    fignifkate  firura 
pofthac,  et  intelligemus,  deos  esfe. 
vos :  falfem  prodefte  aut  officite,  vt 
id,fimulac  viderimus,  pracdicemus. 
Vos  vero  nihiii  eftis ,  opusque  ve-  *4 
ftrum  futile  eft :  vos  qui  eligit,  de- 
teftabilis  eft.      Excitatus  ameab2* 
aquilone  veniet,  ab  ortufolis,  qui 
meum  inuocans  nomen ,  primates, 
tamquam  lutum,    peruadat,  quo- 
modo  calcat  caenum  figulus.     Quis  ** 
hocpraefigmficat,  vtfeiamus?  quis 
antedenuntiat,  vtabeoius  esfefa- 
teamur  ?  At  non  eft ,  qui  fignificet : 
at  non  eft,  qui  eloquatur:  at  non 
eft,  qui  verba  audiat  veftra.     *  Pri-  *7 
mus  ego  Sioni  ea  inftare  demon- 
ftro,  et  Hierofolymae  laetum  nun- 
tium  do.      Nam  iftorum  quidem 
neminem  animaduerto  confiliari- 
um,    qui  interroganti  mihi  quid- 
quam  refpondeat :  adeo  et  omnes 
ipfivani,  et  eorum  opera  nihiii,  et 
fimulacra  ventofa  funt  atque  futi- 
Ua. 


CAPVT    XLII. 

lout  ftrmti  qualis  in  Imitate ,  e/emtntia, 
pot cfi;!A,lout gloria  nuUi  communis.  Vir- 
tu* in  boflcm.  Ad  fur  do  s  ac  c*cas  verba. 
Calamitates  a  peccatis. 


am veftram,  inquit  Ioua:  adlcga 
e  argumenta  veftra,  inquit  Iaco- 
leoriun  rex.  Adftnt  indicentque 
lobisjquaefinteuentura.  sPraeter- 


ECce  meus  feruus ,  cuiadmini-f 
culor,  quern  mihi  ex  ammi 
mei  fententia  deleclum ,  meo 
fpiritudonaui.-  ius  edet  gentibus: 
non  clamabit,    non    quiritabitur:2 
non  voce  fua  foris  ftrepet :    quasfa-  , 
tain  arundinem    non    perfringet, 
b  languefcens  ellychnium  non  ex- 
ftinguet:  ius  ad  veritatem  perducet : 
Adferte  caus-    non  languefcet,  neq'ie  fatifcet,  quin. 


ius  in  terris  ftatuat ,  ab  ehisque  lege 
pendcant  infulae.  Sic  dicit  Deus  lo-  « 
na ,  qui  caelos  creauit  atque  disten- 
dit ,  qui  terram  eiusque  progeniom 
porrexit 

)  fi  Scnatheribicaliinipradixisfctisjcsfiftcausfajcuranimuniicet,    A)quodincipit 
cxftingiii. 


78» 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  4».  4 


porrexit ,  flatum  incolentibus  eatn 
horainibus,  fpiritum  verfantibus  in 
"eadans.      Ego  loua  te  cum  iuftitia 
voco,  prehenfumque  manu  tueor, 
et  humano  fcederi,  gcntiumque  col. 
7  luftrationi  deftino,    ad  aperiendos 
caecos  oculos,ad  vinftos  et  in  tene- 
bris  habitantes,exergaftuloet  car. 
•  cere  educendos.      Ego ,  cuius  no- 
men  loua  eft,  gloriam  raeam  alteri, 
Iaudemue  meam  fimulacris  non  da- 
9  bo.      Praeterita  ecce  venerunt,  et 
noua  ego  fig!  itico :  nonduui   orta 

■°vobiseloquor.  Canitelouam  no- 
uo  carmine,  Iouae  laudera,  extre- 
mtterrarum,quidefcenduntin  ma- 
re, et  quidquid  eo  continetur,  in- 

ti  fulae,  earumque  habitatores.  Cla- 
ment  deferta ,   eorumque  oppida, 

t*  habitati  Cedarianis  pagi :  ouent  'Pe- 
trac  incoIx,ex  montium  verticc  vo- 
ciferantes :  adficiatur  loua  gloria, 
eiusque  laus  in  infulispraedicetur. 

■3  loua  herois  ritu  prodibit :  viri  bel- 
licofi  modo  impetum  dabit,  cla- 
mansque  et  vociferans,    in  hoftes 

l4fuosfefecorroborabit.  Qui  iam- 
diu  tacitus ,  me  continens  disfimu. 
laui  idem,  more  parturientis  excla- 
mabo,   defolans   atque  populans : 

15  deuaftabo  monies,  et  colles,  omnes- 
que  eormn  herbas  ficcabo ,  et  flu. 
uios  in  infulas  redigam,  ftagnaque 

16  arefaciara,  et  caecos  per  ignoram 
eis  incognitaraque  viam  etferaitas 
ducens  again ,  (enebras  in  lucem, 
et  praua  in  reSa  conuertens  ante 

17  eos :  quas  me  resillis  faciente,nec 
eos  deferente,  cedent  retro  praepu- 
dore ,  qui  fimulacris  confidunt,  fu- 

1 8  filia  fuos  adpellantes  deos.  O  fur- 
di  audite ,  et  caeci  adfpicite ,  vt  vi. 

10  deatis.  Quis  caecus  eft,nifi  ^feruus 
meus :  aut  furdus ,  vt  misfus  a  me 
nuntius  ?  quis  caecus,  vt  perfedtus  ? 

ao  quis  caecus,  vt  Iouae  feruus  ?  Cer- 
huntifr  multa,   nee  obferuantur: 

1 !  patent  aures ,  nee  auditur.  loua 
pro  fua  iuftitia  fauens,  inagnamle- 


gem  condet  et  nobilem.  Sed  ii  h 
mines  diripiuntur,  et  depopula 
tur,  illaqueati  in  antris  omnes,  et  i 
carceribuslatentes,  pracdae  et  p 
pulationi  funt,  nullo  defenden 
aut  adferente.  Quis  veflrum  ha 
aufcultans  attendet,  et  audietpo! 
hac  ?  Quis  populationi  Iacobeo 
quispraedonibusaddixit  Israelitas 
nonne  loua,  in  quern  peccauimu 
cuius  viuendi  viis  ingrcdi  nolun 
nee  eius  obediunt  Iegi  ?  Itaque  i 
eos  irae  fuae  ardorem,  belliquev 
res  efFundit,  et  eos  inflammat  vi 
dique,  nee  fentiunt :  vrit,  nee  ania 
aduertunt. 


CAPVT  XLIII. 

Confolatio  lacobidarum  a  Deo.  In  Aegyptii 
et  Aetbiopes  loua  pro  Israelita.  Nulla  apu 
louam  bominum  funt  merit  a.  Sponte,gn 
tn  deliftorum  a  Deo  venia. 

QVamobrem  fie  dicit  loua  ere 
ator  tuns,  o  Iacobida ,  condi 
tortuus,  Israelita.  Neme 
tue :  nam  ego  te  redemi ,  te  meun 
flbminatim  vocaui.  Si  per  aquan 
f ran seas,  ego  tibi  adfum:  fi  pe 
flumina,  non  te  fubmergent 
fi  per  ignem  vadas,  non  crema 
beris,  nee  te  flamuia  comburet 
Nam  ego  loua  Deus  tuui ,  Israe 
litarum  Auguftus  feruator  tuns 
Aegyptios,  tui  piaculum,  Aethi 
opes  et  Sabaeos  pro  te  addicam 
Quandoquidem  apud  me  in  pre 
tio  cs,  et  gloria,  ego  te  amans, 
homines  et  populos  pro  te  tuaqiu 
vita  addicam.  Ne  metue:  nam 
ego  tibi  praefens  ex  orlente  ftir 
pera  tuam  adducam ,  teque  ab  oc- 
cafu  colligam.  lubebo  feptetn- 
trioni ,  vt  reddat ,  et  auftro ,  ne  re- 
cufet,  meos  natoslonge,  measque 
natas  ab  vltimis  terris  adducere ,  vi- 
delicet omnes,  de  meo  nomine  nun- 
cupatos ,  quosque  ad  meam  glo- 
riam creaui,  condidi,  feci.  Edu- 
cantur 


i)  vrb*  eft  Arabic  caput*    ft)  Israel  it at,  qui  debcrent  csfc  ferui  mri. 


Cap.  43. 4* 


E  S  A  I  A  S 


78« 


cantur  homines  caeci ,  quibus  funt 
oculi:  et  furdi,  qui  habent  aures. 
iCongregentur  eodem  gentes  o- 
lnnes:  coeant  populi :  quis  eorura 
hoc  indicabit,  etpraeterita  nobis  fi- 
Ignificabit .'  dent  teftes  fuos,  iusque 
fuuin  tueantur ,  audiantque  et  fa- 
teantur  verum.  Vos  mihi  teftes 
cftis,  aitloua,  et  mens  feruus, 
quern  delegi,  vt  rem  intelligentes 
mihi  credatis,  perfpkiatisque, 
cum  esfe  me ,  ante  quem  nullus  fit 
deus  conditus ,  nequepoftfuturus. 
Ego,  ego  fum ,  Ioua,  quo  excepto, 
nullus  eft  feruator.  Ego  et  indico 
etconferuo,  et  fignifico,  nee  eft 
apud  vos  t,  alienus,  et  vos  mihi  teftes 
eftis,  inquit  Ioua ,  me  esfe  Deum. 
Equidem  ab  omni  xternitate  is 
fum,  cuius manui nihil eri pi,  quo- 
que  agente,  nihil  refcindi  posftt. 
Sic  dicit  Ioua  vindex  vefter,  Augu- 
ftui  Israelitarum :  veftra  causfa 
♦mittamBabylonem,  demolitum 
clauftra omnia,  efficiamque,  vt  fit 
Chaldaeorum  clamor  in  nauibus. 
Ego  Ioua,  vefter  Auguftus,  Israelis 
creator,  rex  vefter.  Sic  dicit  Ioua, 
'"  qui  per  mare  viam,per  tarn  validas 
aquas  femitam  praebet :  qui  qua» 
drigas  et  equos ,  copias  et  potefta- 
tem  fie  educit ,  vt  non  furrecluri 
iaceant  vniuerfi ,  oppresfi  exftincli- 
que,  tamquam  ellychnium.  Ne 
prifcarecolite,  ne  antiqua  confide- 
rate :  ego  fum  nouum  quiddam 
fa&urus,  quod  iam  orietur,  id 
quod  fane  fcietis :  videlicet  in  defer- 
tis  viain,  in  inaccesfis  locis  praeftabo 
fluraina.  Honorabunt  me  agreftcs 
ferae,  dracones  et  ftruthiones,  quia 
In  defertis  aquam,  in  inaccesfis 
praebuerim  locis  fiumina,  vnde  bi- 
bat  meus  eleflus  populus :  quem 
populum  ego  mihi  condidi,  meas 
praedicaturum  laudes.  *  Nee  id  vc- 
ro,  quia  me  inuocauisfes ,  Iaco- 
bee ,  aut  mea  causfa  laborasfes ,  Ii - 
raelita.  Non  tu  mihi  tuorum 
folidorum  facrorum  pecus  attule- 


ras,  aut  me  tuis  honoraueras  facri* 
ficiis :  non  ego  te ,  exigendo  ferto, 
presferam,  aut  turc  fatigaueram: 
non  tu  mihi  pecunia  calamum  erne-  a4 
ras,  aut  me  tuarum  vi&imarum 
adipe  perfuderas :  quinimmo  tuis 
me peccatis  presferas ,  viciisque  fa- 
tigaueras.      Ego,  ego  tua  deliclaaS 
propter  memetipfum  deleo,    tuo- 
rum  peccatorum  immemor.      Re-a^ 
due  me  in  memoriam ,  disputemus 
vna,expone,  quae  ad  tui  defenfio- 
nem  faciant.       Primus  ille  parens  *7 
tuus  peccauit,tuique  «interpretes  in 
me  deliquerunt.      Itaque  facrarii  a3 
p rinc  1  pes  feed e    perdidi ,  et    Iaco- 
beos  excidio ,  Israelitas  contumeliis 
addixi. 

CAPVT    XLIIII. 

C/tmtHt  in  Iacobecs  Deu*.  Vnu*  eft  Ioua  et 
foltu,  Injtmulacra  et  fifl^res  eorum.  Jde- 
iijuUrUfxdita*.  CyrtH  Ioutpaflor. 

QVamobrem  audi ,  mi  Iaco- 1 
bee ,  Israelita ,  quem  delegi. 
Sic  mandat  auclor  conditor-  a 
que  tuus  Ioua,  tuus  abvteroadiu- 
tor.    Ne  metue,  mi  Iacobee.tu  pro- 
be, quem  elegi:     nam  perrundam  3 
aqua  fitientes ,    aridumque  fcrfum 
riuis:     perfundam    fpiritu    meo 
tuam  ftirpem ,  meaque  beneficen- 
tia  tuam  progeniem ,  ita  vt  grami-  4 
num  more  pullulent  tamquam  ad 
aquam  profiuentem  falices.      Hie  j 
fe  Iouae  esfe  dicet :    ille  Iacobi  no- 
men  adpellabit :  alius  manu  fua  Io- 
uae  fcribet,  feque  Israelis  nomine 
nuncupabit.     Sic  mandat  Ioua  Is-  6 
raelitaruai  rex  atque  vindex ,  Ioua 
armipotens:  ego  primus,  et  idem 
vltiraus ,  praeter  quem  nullus  eft 
deus.    Quod  ft  quis  mihi  par  eft,  7 
clamet,  idque  indicet,  etmecum 
conferat  de  conftituto  a  me  prifco 
populo :  turn  *  futura  venturaque 
indicet.       Ne      pauete,      neuef 
formidate,        quum    iam    olim 
vobis  fignificauerim  atque  indi- 
caucrim,  (cuius  vos  mihi  teftes 

cftis 


()fcilicctDcui.    *»)dcciicuexAegypto.    n)Mofci  et  Ahaioa. 


71* 


E  S  A  I  A   S 


Cap.44.4f. 


cftis,  nullum  excepto  me  deum, 
aut  ignotum  mihi  numen  esfe. 
J>  Simulacrorura  conditores  omnes 
funt  futiles,  et,  qua:  habent  carisfi- 
ma,  ad  nihil  aliud  profunt,  quam  vt 
teftynonio  tint,  eos  nihil  viderc  aut 

lointelligere,  quo  eo9  pudeat.  Qnis 
Deum  formet ,  fimulacrumue  con- 
fleti  nihil  profutuium.qtium,  fu- 
turumfit ,  vt  oinneseiusfociospu- 

1 1  deat,  vtque  artificcg , (qui quidera 
omnes  ex  hominibug  congregati 
conftent,)  pa  leant,   eosque  fiinul 

I*  pudeat.''  Faber  ferrarins ,  adhi- 
bito  forcipe  ,  agit  carbonibus ,  il- 
ludque  malleis  format ,  et  tanta 
brachiorum  viagit,  vtefurkns  vi- 
ribus  deftituatur,  et  ne  fesfusqui- 

IBdcm  aquam  bibat.  Faber  ligna- 
rius  regulam  extendk,  illudque 
anmsfi  dclineatum ,  ad  normam  la- 
ftum  ,  circinoque  defcriptum ,  effi- 
cit  ad  hominis  effigiem ,  humanam- 
que  vennftatem,  vt  inaedemaneat. 

l4Caedit  fibi  cedros,  adhibettirfam, 
et  ilicem,  feque  in  lilueftribus  exer- 
cet  arboribus,  fata  auctaque  plu- 

■  5  utis  orno.  His  homoadcombu- 
rendum  vtitur,  calcfcitque ,  et  eis 
incenfis  panem  coquit:  turn  deum 
cfficit,  quern  adoret,  et  inde  fimu- 
lacrum  facit,  cui  Me  fubmittat. 

i<5Partim  cremauit  igni,  partim  ad 
carne  vefcendum  vfus,  eaque  fatia- 
tus  eft  asfa,  neque  non  incaluit ,  et 
euge  ,  inquit ,  concalui,  adeptus 
I^igneru.  Ex  reliquo  fabricatus 
deum,fcfe  fimulacro  fuo  fubmit- 
tit,idque  venerabundus  preeatur. 
Defende  me ,  inquit :  nam  meus 
I  g  es  deus.  Non  intelligunt ,  neque 
confiderant,  habere  feobducloset 
ocuios ,  ne  videant ,  et  animos ,  ne 
fapiant.  Non  reuocat  in  mentem, 
nee  tantum  intelligentiae  habet, 
19  aut  folertiae,  vt  ita  cogitet:  huius 
partem  igni  cremaui,  ac  eius 
carbonibus  panem  coxi,  car- 
nemque,    qua  vefcerer,    asfaui: 


ex  reliquo  feci  0  nefas,  vt  ad  ligne- 
um  truncum  me  fubmittam.  p  Ci- 
nerempafcit,indu6tus  vefania,  ne- 
que feipfum  liberaf,'  neque  cogitat, 
*fefalfo  agere.  Haec  memineris 
Iacobec,  Israelita,  qui  mens  es  fer- 
uus ,  qui  a  me  condirus  mihi  feruus 
es.  O  Israelita,  ne  obliuifcere 
mei,  qui  delicla  peccataque  tua, 
tamquam  nubem  nebulamque  de- 
leo :  redi  ad  me ,  qui  te  redimo. 
Ouate  carli,  quoniam  loua  rem  agit: 
exclamaie?  ima  terrarum,  erum- 
pitc  montes  inouatum,  filuae,  ea- 
rumque  arbores  omnes,  quoniam 
rcdimit  loua  Iacobeos,  et  in  Israeli, 
lis  decoratur.  Sicpronuntiat  tuus 
ab  vtero  vindex,  conditorque  loua. 
Ego  fum  audtor  omnium  loua ,  qui 
caelum  folus  extendi,  terram  per 
meporrexi:  qui  diuinorum  figna 
disfoluo ,  hariolosque  infatuo :  qui 
fapientes  retro  ago,  eorumque 
flultam  reddo  fcientiam:  qui  ferui 
mei  negotium  perago,  meorumque 
nuntiorum  perficio  conlilium  :  qui 
Hierofolymam  incoli,  vrbesque 
Iudxaerefici  impero,  eiusquevafta 
loca  inftauro :  [qui  gurgitem  arere : 
iubeo,eius  exficcans  fluuios:  qui 
Cyrum  meum  adpello  paftorem , 
meam  omnem  perfeclurum  TO» 
luntatem :  quippe  Hierofoly- 
mam refici,  templumque  fundari 
mando. 

CAPVT    XLV. 

Ad  Cyrum  loua  in  bofles propter  lacobeorum 
falntem.  Dti  potentia,  facia,  suramin- 
turn. 

Sic  mando  loua  vnflo  meo  Cy- 
ro,cuius  dexteram  prehendo  ad 
deprimendas  eius  aduentu  gen- 
tes,  '.  regumque  latera  discingo,  ad 
ostiaineiusaduentum  recludenda, 
patefaciendasque  portas.  Ego  te 
praecedens  praua  corrigam ,  aerea 
perfringam  hoftia ,  ferreaque  clau- 

ftra 


»)nefariumfimu!acrum,   f)  fcuftwUborat,    j)t«ra  quae  infipw  «ft.    r) 

«xatmoccfubigo. 


rege* 


|Cap.4?.4<*'  E  S  A  I  A  S. 

!|  ftra  conuellam,  et  tibi  occultos 
I  tradam  thefauros,  abditasque  pecu- 
J  nias,  vt  fcias,  me  Iouam  esfe  Israeli- 
tarum  Deum ,  qui  te  nominatim 
vocem,  quite,  inquam,  propter 
feruos  meos  Iacobeos,  propter 
leclos  meos  fcraelitas ,  tuo  nomine 
vocans  nuncupera ,  quum  tu  me 
tamen  ignores.  Ego  loua,  q;io 
excepto  nullus  eft ,  excepto  me  nul- 
lus  eft  Deus ,  te  accingo ,  quum  tu 
me  tamen  ignores :  vt  fciatur  ab 
ortu  foiis  ad  occafum,  vnum  me  Io- 
uam esfe,  praeter  quem  non  fit  quis- 
quam:  qui  lumen  condam,  tene- 
brasque  ereem ,  qui  pacemfaciam, 
*  malumque  creem :  hxc  ego  loua 
omnia  facio.    Rorate  cadi  defuper, 

1  et  iuftitiam  deftillet  aether ,  aperta- 
que  terra  fetificet  falus,  fimulque 
iuftitia  fruticet ,  me  loua ,  *  illius 
creatore.  Vae,  qui  contenditcum 
fi&ore  fuo ,  ficlile  cum  terrae  opi- 
fice.  Scilicet  dicet  argilla  ficlori 
fuo :  quid  agis  ?  aut  caret  opus 
tuum  anfis.  *  Vae ,  qui  quzrit  ex 
patre ,  quid  gignat , ,  aut  ex  femina, 
quid  enitatur.  Sic  dicit  Israelita- 
rum  Auguftus  fiftorque  Loua:  de 
futuris  interrogate  me ,  fuper  meis 
riliis,  fuperque  mearummanuum 
opere  mini  date  negotium.  Ego, 
qui  terram  feci,  hominemque  in  ea 
creaui :  ego ,  qui  manibus  caelos 
intendi,  et  omnibus  eorumcopiis 
imperaui:  ego  idem  ilium  cum 
iuftitia  excito ,  eius  omnia  dirigens 
itinera ,  qui  meam  vrbem  exftruat, 
exfulesque  meos  nullo  pretio  aut 
inunere  dimittat :  dicit  armipotens 
loua.  Sic  dicit  loua :  Aegyptiorum 
* labor,  Aethiopumque  merx,  et 
Sabaeorum  hominum  procerorum, 
ad  te  migrabunt,  eruntque  tua,  illis 
te  fequentibus  catenatisque  migran- 

"tibus,et  te  venerantibus  fuppliciter: 
denique  in  te  Deus  erit ,  quo  exec- 


7*3 


pto  Deus  nullus  eft.  Sane  tu  is  Deus  '> 
es,quitcoccultes,Deuslsraelitarum, 
feruator.      Pudebit  fcedo  cum  de-  'i5 
decore  facesfentes  vniuerfos  fimuia- 
crorum  opifices.    Israelitar  in  loua  1 7 
fempiterna  falute  feruati  non  pudo- 
re,  non  dedecore  vllis  adficientur 
faeculis.   Sic  enim  dicit  cadi  creator  18 
loua ,  qui  Deus  terram  finxit  fecit- 
que ,  qui  earn  fie  condidit ,  vt  non 
inertem  crearet,    fed   habitandam 
fingeret :  ego  loua ,  praeter  quem 
nullus  eft :    non  y  occultc  loquor  in  I? 
tenebricofae  terrae  loc© :  non  ne- 
quidquam  iacobeam  ftirpem  mo- 
neo,  vt  me  requirat :  ego  loua  iufta 
loquens,  aequa  dedarans.    Coite,  et  i© 
venite,  congregatieodem,  quiex- 
ternos  euafiitis ,  adeoimperitos,  vt 
*  fimulacri  fui  lignum  ferattf ,  de- 
umque  precentur,  non  feruaturum. 
Declarate  et  proferte,  idquecolla-zi 
tis  confiliis,  quis  hoc  olim  fignifka- 
uerit,  tantoante  monftrando:  ni- 
mirum  ego  loua ,  quo  excepto  nul- 
lus praeterea  Deus  eft:  ego,  praeter 
quem  iuftus  feruatorque  Deus  non 
eft.    Recipite  vosad  me ,  et  ferua-  %% 
mini,     omnes    fines    terrarum: 
nam  ego  fum  Deus,  quo  excepto 
nullus  eft.      Per  me  iuro ,  hoc  ore  23 
iuftum  verbuui   proferens,   non 
reuocandum :  mihi  et  omne  genu 
fle&etur,  et  omnis  lingua  iurabit, 
feque  in  loua  diccnt  habere  fane  34 
virtutes  et  potentiam ,  ad  eumque 
peruenietur,  et,  fruftratis  omnibus 
in  eum  iratis ,    in  loua  iuftum  aj 
fiet ,  feque  iactabit  omne  femen  Is- 
raelis. 

CAPVT    XLVI. 

Simulacrorum  indignittu.  Contra  idoli  fi~ 
flares  ataue  cttltores.  lout  maitftuA ,  vir- 
tu4t  iuftitia ,  /aim  pro  lacobeU. 

SVccumbit  Bel :  collabitur  Na- 1 
bo.-  habent  eorum  ftatuas  be- 
ftix  et  ium«nta,  farcinas  veftras 
adeo 


0  videlicet  bellum,  peflem,  famem.  1)  fcilicet  ham*.  «)  perinde  indignum  eft ,  * 
Deo  fa&i  rationem  exigere»  ac  fi  quis  ex  pacentibus  rationem  fua:  genera- 
tion's exigat.  *J  facilitates,  ^fcilicet  rt  ncwomantcs  aut  ApoilgoiJ  vaccs. 
x)  iimulacrum  ligneum. 


784 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  46.  4' 


adeo  ponderofas ,  onus tantx  lasfi- 
a  tudinis ,    vt  *  col  lap  la  fuccumbant, 

*  nee  onus  perferre  valeant :  illis  in 
3  captiuitatem  abeuntibus.      Audite 

me,  iacobea  domus,  et  omnnes  is. 

raelkicae  domus  reliquix ,  qui  iain 

ab  aluo  geftaniini ,  jam  ab  vtero 
4portamini.      Etiamad  fene<5hitem 

ego  idem,  etiam  ad  canitiem  ego  fe- 

ram ,  ego  idem  et  feci  et  porrabo, 

5  idem  et  feram  et  perferam :  cui  me 
adfimilabitis ,  componetis,  aut 
comparabitis ,     vt     fimilts    fim? 

6  Qui  profundunt  ex  locuiisaurum, 
et  argentum  ftatera  adpendunt, 
ccmdu&o  i'ufore,  qui  denm  inde 
faciat,  quern  fuppliciter  adorent, 

7Tollunteum  hunvris,  portatum- 
que  ita  fua  fede  reponunt,  vt  ftet 
loco  fuo,  non  mouendus,  nedum  vt 
inuocantem  exaudiat ,  aut  a  rebus 

8  defendat  aducrlis.  Recordamini 
hoc ,  et  vos  colligite  :  redite  fontcs 

9  ad  mentem ,  recordamini  iam  olim 
prxterita,  me  videlicet  esfe  Deum, 

i°  prxter  quern  fit  nullus :  Deum, 
cuius  nullus  fit  fimilis,  qui  fecutura 
prsclignitico ,  etnondum  facia  ante 
denuntio,  quiconfilium  meum  ra- 
tumpronuntio,  et,  quidquidmihi 

1 *  libet ,  facio :  qui  ex  oriente  ali- 
tes ,  ex  remota  terra  virum  a  me  de- 
ftinatum  euoco :  qui  et  dico,  ef  prx- 

•  *■  fto :  qu i  et  iuchoo,  et  facio.  Audite 
me  magnaniini  a  iuftitia  remoti. 

i3  Iuftitiam  meam  prxfentabo,nonre- 
mouendam,  falutemque  meam  non 
abfuturam ,  et  Sionem  falute  et  Is- 
raelitas  meo  decore  donabo. 


CAPVT    XLVIL 

Vales  ad  Babyloncm,  c«lamitates Chaldt'u 
imminentcs.  Iouavindex.  In  aflrologot 
/utiles ,  etgleriofos. 

j  TTxEfcende,  et  humi fede,  *  virgo 

I    1  puella  Babylon :  fede  ad  ter- 

l%~f-  ram  fine  fella ,    puella  Chal- 

dxa :  neque  enim  deinceps  vocabe- 

*  re  mollis  et  dclicata.      Prehende 


«)  fcilkct  iwnenta. 

edit,  i), 


molam ,  et  mole  farinam :  deteg 
cincinnos  tuos :  denuda  plantas :  d( 
tege  crura :  transi  flumina.  Detc 
gentur  verenda  tua ,  adparebuntqu 
tuaobfcena:fumampanas,  **ne 
mihi  quisquamhominum  occurrei 
Vindex  nofter  eft  nomine  loua  at 
mipotens,  Auguftus  Israelitarun 
Sede  tacita ,  et  vade  per  tenebraf 
puella  Chaldaea :  nee  enim  deincep 
vocabeie  domina  regnorum :  qu; 
quum  ego  meis  iratus ,  meam  pre 
fanauerim  hereditatem,  eosque  tib 
in  manum  tradiderim ,  tu  nulla  ii 
eos  humanitate  vfa ,  fenes  iugo  tut 
prxgrauafti,  tefemper  dominar 
fore  cogitans ,  atque  adeo  non  ho 
animo  reputans ,  immemor  exitu 
eius  rei.  Quapropter  hoc  audi  de 
licata,  quae  fecura  fedes,  cogitan 
cum  animo  tuo,  te  vnicam  il lam  et 
fe ,  qux  vidua  fesfura  non  fis ,  ne 
orbitatem  fenfura.  Atque  eue 
nient  tibi  hxc  duo  repente  eodec 
die ,  orbitas  et  viduitas ;  et  plem 
euenient,  ob  tuas  tot  prxftigias 
ob  aftrologix  tux  tantam  vim 
quae  iftaimprobit ate  freta,  negas 
te  confpici :  qux  ( tua  ifta  fapienti 
aefcientia,  te  peruertente  )  cogita 
cum  animo  tuo,  te  earn  esfe,  prxte 
quam  nulla  fit.  Atqui  eueniet  tib 
malum,  cuius  ortum  ignorabis :  ac 
cidet  tibi  calaraitas ,  quam  non  pol 
eris  auerruncare:  eueniet  d 
improuifo  tibi  nee  opinanti  vafti 
tas.  Sta ,  quxfo ,  cum  aftrologi 
tua,  cumque  iftistotprxftigiis,  h 
quibus  a  pueritia  elaborafti,  t 
quid  posfis  proficere,  et,  prae  multi 
tudine  tuorum  confiliorum  fatiga 
ta,corroborari.  Adfint  fane,  tequi 
defendant ,  cxli  ventilatores ,  con 
templatores  fiderum,  ex  nouis  luni 
diuinantes ,  a  tuis  futuris  cafibus 
Illi  vero  ftipularum  fimiles  ign 
comburentur,  nefeipfosquidemj 
riamma  tutantes ,  nulla  ad  calefcen 
dum  pruna ,  aut  rogo ,  ad.quem  fe 
deatur 

b)  incxpugaati»    0  nullo  mihi  rcfifteotc.   d)  cgpiam 


E  S  A  I  A  S. 


78  J 


deatur.  Tales  tibi  funt ,  quibus 
adlaborafti,  tui  a  tua  pueritia  nego- 
tiatores,  diuerfi  vagantes,  te  in- 
defenfa. 

ii  — — +m—mmt — 

CAPVT    XLVIII. 

Adlacobidam  Ioua  irattu.  Iottana  potentia, 
xternitM,vindtcla  pro  Israciitis.  hxChal- 
dtu  excunduvt,  ad  lottam  redimentem  ca- 

pttUO!  : 

AVditc  hoc ,  iacobea  domus, 
ab  Israele  denominati ,  et  ex 
a  aqua  Iudac  orti ,  qui  per  Io- 
uae  nomen  iurati*,  Israelitarumque 
Deum  commemoratis ,  non  vere, 
i  neque  iufie,  vtpote  ex  vr- 
be  facra  nuncupati ,  et  Israelita- 
rum  Deo  nixi ,  cuius  armipotens 
Ioua  nomen  eft.  t>S  uperiora  ante 
denuntiaui,  et  hoc  ore  prolata 
fignificaui ,  atque  ex  improuifo, 
vt  euenirent,  efteei.  Qyo- 
niara  durum  csfe  te,  ferreoque 
neruo  ceruicis,  et  acrea  fronte 
fciebam,  eatibi  praedixi,  et  an- 
te euentum  fignificaui,  ne  dice- 
res  a  tuis  facia  ftatui» ,  et  a  tuis  fi- 
[tnulacris  fignisque  curata.  *  Quod 
fi  audiueras,  vaticinare  rem  o- 
mnem,  et  vos  certe  indicate.  Si- 
gnifico  tibi  noua  iam  nunc ,  recon- 
ditaque  et  tibi  ignota,  quae  nunc 
Bunt,  non  olim,  autantehac,  ea- 
que  inaudka  tibi,  ne  te  ea  fciuisfe 
dicas,  quae  nee  audiueras,  neefci- 
ueras,  nee  vmquam  auditione  ac- 
feperas.  Scio  enim ,  te  perfide  a- 
Sturum ,  et  improbum  iam  ab  vtc- 
rofvocari.  Mei  nominis  causfa 
iram  meam  retardabo ,  meamque 
laudem  tibi  prxcludam,  ne  te  ex- 
fcindam.  Explorabo  equidem  te, 
ncc  id  ob  pecuniam :  et  in  fornace 
calamttatis  eligam.  Mea  causfa, 
linea  causfa  faciam,  ( alioqui  quanta 
«fet  indignitas  ?)  vt  gloriammeara 
Uteri  non  concedam.      Audi  me 


Iacobida ,  et  Israelita ,  qui  cs  a  me 
yocatus.    Ego  fum,  ego  primus  et 
idem  poftremus  :     ego,  cuius  ma  13 
nus  terram  rimdauit ,  cuius  dextera 
palma  metata  ca?los  eft,  quos  fimul 
ac  ego  vocaui ,  adfuerunt.      Coite  14 
vniuerfi ,  et  audite ,  ecquis  eorum 
h*c  fignificet.      Ioua  d  ilium  amat, 
illeeiusvoluntatem  in  Babylonem, 
et  poteftatem  in  Chaldaeos  exfeque- 
tur.    Ego,  ego  et  loquor ,  et  ilium  1 5 
voco,  ilium  adduco,  iter  facien- 
tem  profpere.      Accedite  ad  me,  16 
audite  hoc.    *  Non  tedie  ab  initio 
locutus,  fum :  ex  quo  id  euenit,  ego 
idem  adfum,  et   nunc    Dominus 
Ioua  milk  me,  fuumque  fpiritum. 
Sic  dicit  Ioua,   vindex   tuus  Ait- 17 
guftus    Israelitarum :     ego  Ioua 
Deus  tuus  te  vtiliter  doceo ,  te  per 
viam,  quaeas,  dirigo.     Quod  fi  ig 
meispraeceptis  intenderes,*esfet  tua 
et  pax  flumini ,  et  iuftitia  marinis 
fimilis  vndis :    esfet  et  tuum  femen  19 
arena  fimile ,  et  tui  alui  progenies 
calculis ,  nomine  numquam  apud 
me    exfeindendo    aut    abolendo. 
Exite  Babylone,fugite  ex  Chaldaeis,  lo 
cum  ouante  fonitu :      hoc  praedi- 
cantes  fignificate,  hoc  ad  vltimas 
diuulgate  terras :  dicite  :    redemit it 
fuos  Ioua  Iacobidas,  neque  fitiunt, 
eo  ipfos  per  arentia  loca  ducente : 
aquam  eis  elicit  ex  caute,  fisfaque 
rupe  fluunt  lympha».   /Paccm  Ioua  ax 
negat  impiis. 

CAPVT    XLIX 

Adpopulos  longinquos  Chrtflu*.  Huim  t- 
ternitM,  natiuum  ,  virtu*  ad  lacobidarum 
iibertatcm.  Creaturarum  euatio.  land 
promisfionts  dementi*  pltn*. 

AVdite  infidae   me ,  et  atten-  f 
dite   remoti  populi.      Ioua 
me  ex  vtero  vocauit,  ex  ven- 
tre meae  matris  meum  nomen  me- 
morauit,    meumque  os  fimile  red- 

didtt" 


»)  fonte.  femine.  *)  videlicet  dc  Senacheribi  cafu.  0  hoc  eft  esfe,  vt  Mattk. 
quinto.  rf)Cyrum.  •)  abundaret.  /)Hocdicitn  intelligaiur,  hanc  fehcita- 
tem  folispiisprorpitti, 

Ddd 


786 


£  S  A  I  A  S. 


Cap. 49. 


diditacufie'adii:  tnein  vmbrafuae 
manus  abdidit,  et  politam  ex  me 
fecit  fagittam ,  meque  in  pharetra 

3  fua  recondidit,  mihique  ita  dixit : 
tu  feruus  mens  esg  Israelita,  de  quo 

4glorier.  Atqui  ego  me  fruftra  la- 
borare  dico  :  nequidquam  et  in- 
casfum  vires  meas  confnmO :  *  tam- 
ctfi  meum  ius  penes  Iouam  eft, 
meaque  merces  penes  Deism  me- 

$um.  Itaque  dicit  Ioua,  qui  me 
iam  ab  vteroferuumfibiformauit, 
ad  reducendos  ad  ipfum  iacobeos, 
*et  Israelitaseiadlegendos,  vt  in  o- 
culis  Iouae  decorer,  fitque  meus 
Deusmeapotentia,  dicit,  inqtiam: 

6  pa  rum  eft,vt  mihi  fis  feruus ,  in  fus- 
ciiandis  Iacobidarumtiibubus,  in- 
ftaurandisque  minis  Israelitarum : 
etiam  te  ceteris  gentibus  lumen  da- 
bo,  vtpateat  mea  falusadextrema 

^tcrrarum.  Sic  adloquitur  Ioua, 
fancii  fuis  Israelite  vindex,  i  con- 
temtam  animam,hominibus  abomi- 
natum,dominantiuni  feruum.  Vifo 
et  regcs adfurgent ,  et  principes  ve- 
nerabuntur  propter  Iouam,  qui 
fidelis      Auguftus       Israelitarum 

g  te  delegerit.  Sic  dicit  Ioua :  te  ac- 
cepto  tempore  exaudiam,  tibique 
falutaii  die  fubucniam  ,  et  te  tuta- 
bor,  et  ad  faciendum  cumhomini- 
bus  tadus  adhibebo,  vt  terraium 
orbem  fuscites,  vt  vaftatas  posfcs- 

9  fiones  occupes,     vt  vinfto?  exire, 

vt  eos,  qui  font  in  tenebris,  imperes 

prodire,   pafturos  fecundum  vias, 

et  omnibus  in  iugis  habituros  pa- 

loicua.    Nonefurient,  neque  fitient, 

nee  ardore  aut   fole  adficientur, 

quoniam  qui  eorum  mifertns  fue- 

rit ,    prxerit  eis ,  eosque  ad  aquae 
llfcafurigines    ducet:      reddamque 

montes     ineo9    omnes    pernios, 

eruntque  fublimes  mea»    femitae. 
la  Alii   longe  venturi  funt,  alii  afe- 

ptemtr ionibus  aut  man ,  alii  ab  au- 


ftrali  terra.    Ouate,  o  caeli ,  et  ex- 
fulta ,  o  tellus :  erumpant  montes  in 
ouatum,  quoniam  confolatur  Ioua 
fuum  populum,  fuos  miferatus  ino- 
pes.Et  dicit  Sion,fe  a  Ioua  defertam, 
fe  a  Domino  obliuioni  esfe  tradi- 
tarn?  Scilicet  obliuifcetur  mulier 
infantis  fui.immifericors  in  ventris 
fui  filium?     Atqui  etiamfi  obli- 
uifcanturillas,  ego  tui  nonobliui- 
fcar.      Egote  palmis*  imprimam, 
tuos  muros  /  in  confpeclu  femper 
habens.      Adproperant  ftruchores 
tui ,  euerforibus  populatoribusque 
tuis  ex  te  emigrantibus.       Conii* 
te  circumquaque  oculos,  et    ad- 
fpice  omnes  gregatim  ad  te  con- 
uenienfes.      Sic  viuam  ego,    in- 
quit   Ioua,     vt  tu  illis  omnibus 
pro  ornatu  veftieris,  et  tamquam 
iponfa  redimieris,      adeo  vt  va- 1 
fta  ct  derelicla  ifta  Ioca,  euerfa- 
que  terra  iam  futurafit,quam  pro 
incolis,  anguftior,  remotis  tuis  vo- 
ratoribiig.      Adhuc  dicent  in  auri-  i 
bus  tuts  m  orbitatis  tux  £31  ii :  angu- 
ftior mihi  locus  eft  :  cede  mihi,  vt 
fit,  vbi  babitem.      Et  tu  fie  cuml 
animo  tuo  dices :  quis  mihi  genuit 
hos,  orbx  et  liberis  priuatae,  ex- 
torri  et  exfuli  ?  hos  vero  quis  edu- 
cauit  ?    quum  ego  fola  fuerim  re- 
licla,  vndenam  funt  hi?    Sic  dicit! 
Domiuus  Ioua :  fcito  fore ,    vt  ego 
manum  meam  gentibus  attollam,  fi- 
gnumque  populis  etferam ,  qui  tuos 
adferent  natos  in  finu ,  tuaeque  na- 
tae  geftabuntur  humeris,  eruntque  2 
reges  educatores  tui,  et  eorum  prin- « 
cipesfeminx,  tux  nutrices :    tedi-  ) 
misfo  ad  ferram  vnlfu  venerabun- 
tur ,  pedumque  tuorum  puluerein  '< 
lingent,  fciesque,  me  Iouam  esfe  , . 
quern    fperantes  non  fruftrentur.  { 
Aufereturne  forti  prxda  ?  aut  *  ca-  it 
ptus  feroci  clabetur  ?    Et  tamen  fie  %t 
dicit  Ioua :  et  captus  forti  auferetur: 
etfe- 


^)Ijraelitam  vocat  Chriuum  hraele  prognatum.  A)  licet  frudra  doceamlsrae- 
litas,  at  non  fruftra  feruio  Iou*,  quern  penes  ell  mc  remuoertri.  i)Chri« 
Hum.  A)  molliter  prenum  ct  inform  a.bo,  vc  folet  recens  Ratus  infans,  /)  curans. 
»)  cui  qu*  fuesis  otba. 


(Cap.  5©.  sr. 


E  S  A  I  A  S. 


787 


let  feroci  elabetur  praeda :  et  cum 
liis,  qui  tecum  contendunt,  ego  con- 
Itendam:  tuosque  feruabo  natos : 
I  et  eos,qui  t ibi  vim  faciunt,  fua  ipfo- 
Irum  carne  pafcam,  fuoque  fangui- 
Ine  ceu  vino  inebriabuntur :  fcient- 
jque  mortales  omnes,  me  Iouam  es- 
fe  tuum  feruaforem  atque  vindi- 
cem ,  Iacobidarum  numen. 

CAPVT    L. 

Scelcra  funt  calamitatum  cutis  ft.  lottana 
gratia  erga  pios.  Eleclorum  quits,  fidentia 
tn  Deo.  Rixantium  etfeditioforum  pane 
in  di'Jtdio. 

Sic  dicit  Ioua :  vbi  tandem  eftli- 
bellus  repudii  veftrae  matris, 
quam  dimifi  ?  aut  quis  meo- 
rum  creditorum  eft ,  cui  vos  ven- 
didi?  En  ob  veftra  vitia  venditi 
eftis,  obque  peccata  veftra  dimisfa 
eft  veftra  mater.  Cur,  quumve- 
nerim,  nullus  adeft?  quum  cla- 
mem ,  nulius  audit  %  breuior  eft, 
credo,  mea  manus,  quamvtposfit 
adferere:  aut  mihi  vires  defunt  ad 
liberandum ,  qui  mea  increpatione 
mare exficco,  fluuios  infiluasredi- 
50,  ita  vt  eorum  pifces,  fjti  enecli, 
iquae  penuria  putrefcant :  qui  pul- 
lo  caelum  veftio ,  etcentonis  operi- 
mento  induo.  Oominus  Ioua  mi- 
liilinguam  dediteruditam,  vt  fciam 
tempeftiue  fesfos  adloqui.  VelJit 
per  dies  fingulos ,  vellit  auremmi- 
li,  vt  difcipulorum  more  audiam, 
Dominus  Ioua  mihi  aurem  aperit, 
nee  ego  contumax  retrocedo. 
Jergum  meum  verberantibus, 
;enasque  vellicantibusprabeo :  fa- 
dem  meam    ignominiis,    fputo- 

■|ue  non  fubtraho  :  et  Dominus 
oua  mihi  fticcurrit.  Vndefit,vt 
nturbatus  vultum  praebeam  mar- 
noreum,  certus  non  me  fruftratum 
ri.  Adeft,  qui  me  abfoluac:  fi 
ruimecuin  lis  eft,  congrediamur , 
"  quis  mecuin  habet  causfam ,  acce. 


datad  me.    Quum  Dominus  Ioua  9 
me  adiuuet,  qui»  me  condemned 
quum  futurum  fit,  vt  omnes  ritu 
veftis  obfolefcant ,  a  tineis  corrofi. 
Qui  veftrum  Iouam  reuerens  obe-  ia 
dit  eius  n  feruo,  qui  in  tenebris  era- 
ditur,  fplendoris  expers,  confidat 
Ious   nomini,   fuo   nixus   Deo. 
En  0  vos  omnes  ignem  incenditis,  1 1 
fcintillas  circumie&i :  ite  in  ignis 
veftri  famine,    inque  fcintillig, 
quas   accendiftis:      hoc   vos    ex 
mea  manu  habentes,  in  doloreia- 
cebitis. 


CAPVT    LI. 

Adiuflos  Deu4,confolandti4  eft  Sionit  mans. 
Adfuos  actus  Ioua  benignus,  ad  turn  fie- 
ritos.  Contra  Aegyptum  Dei  facia.  O- 
uatio  futtira  libcr'atorum ,  Hicrofolyma, 
confirmanda,  calix  non  amplius  attin- 
gendttf. 

AVdite  me,  iuftitiae  feaatores, , 
Iouae   ftudiofi:    fpeclate,ex 
qua  rupe  excifi ,  ex  quo  ba- 
rathri  cauo  fids  exfe<3i.    P  Spe&ate  % 
Abrahamum  parentem  veftrum,  et 
Saram  genitricem  veftram ,  quem 
vnum  vocaui ,  fortunaui  ac  multi- 
plicaui.    Solabitur  enim  Ioua  Sio-3 
ncm,  folabitur  omnes  eius  vaftita- 
tes,  eiusque  deferta  reddet ,  quale 
eft  Eden,  et  inculta ,  quales  Iouani 
funt  horti ,  vt  in  ea  voluptas ,  laeti- 
tia,  gratiarum  a&io ,  cantionum- 
que  fonitus  reperiatur.    Attendite4 
me  mei,  aufculta  mihi,  mi  popu- 
lus:  nam  prodibitamelex,  meum- 
que  iudicium  ad  populorum  illu- 
ftrationem  repraefentabo.     Aduen-  - 
tat  mea  iuftitia:  prodit  mea  falus,* 
meique  lacertipopulos  iudicabunt, 
me  fperabunt  infulae ,  fufpicientes 
meum  lacertum.      Attollitein  cae-5 
Inm  oculos,  terramque  defpicite: 
nametcaeli,  tamquamfumus,  eua- 
nefcent,  et  terra  ceu  pannusobfo- 
lefcet,    eiusque  itidem nioricntuc 
habitatores ,  quum  interim  mea  fa- 
Ddd  a  lus 

I/)  Chrifto.     0)  vide  finem  cap.  1.  et  cap.  47^  14    p)  Sicnt  fern  Abrahabi»,  et  fterili 
f  Sar*,proIem  dedi,  lie  ct  vos ,  <  qui  fteriles  videmini, ")  prupagab». 


788 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  51.52 


lus  femper  durabif,  meaque  iuftitia 

7erit  irrupta.      Audite  me  iuftitiae 

perici   homines ,    meam  legem  in 

mentibus  habentes:    nolite  homi- 

num  opprobrium  timere ,  aut  igno- 

Sroinia  fiangi.     Etenim  quafi  pan- 

num  corrodent  eos  tineae,    quali- 

quelanam  comedent  blatta' ,  qmim 

interim  mea  iuftitia  feniper,  mea 

falus  perpetuis   durabit     fxculis. 

9  Eia,  eia,  indue  potentiam,  lacerte 

Iouae :  eia ,  vt  antiquis  prifcorum 

faeculorum  temporibus.Nonne  tu  is 

es,qui  Aegyptum  exfcidiiii,qui  9  ce- 

•o  turn  trucidafti  i  Nonne  tu  is  es,  qui 

marinas  vafti  pelsgi  aquas  e.vfic- 

cafti,qui  maris  fundum  reddidifti 

peruiuui  ad  rcdemtorum  transmit- 

1 1  fionem  ?    Ergo  reuerfi  Iouae  clien- 

tes,      in  Sionem  ouantes  perue- 

nient,  aeterna  circumfufi  lxtitia, 

voluptates  adepti,  et  gaudia,  fu- 

I»  giente  maerore  atque  gemitu.   Ego, 

ego  vefter  fum  confolator:    quis 

lues,  qui  hominem  moriturum, 

qui  homine  natum  metuas?  cuius 

eadem,  quae  graminis,  conditio  eft  : 

iSoblitusqueloux  creatoris  tui,  qui 

caelum  intendit,  terramque  funda- 

uit,  perpetuo  femper  formides  fy- 

ranni  furorem,  dum  fe  componit 

Madperdendum?    rVbi  vero  eftty- 

ranni  furor,  vitro  citroque  folui 

feftinantis,  ne  perdite  moriatur, 

I5neueviclucarcat.?      At  ego  Ioua 

Deustuus,  qui  mare,  frementibus 

eius  fluctibus,  findo,  nomine  Ioua 

l6armipotens,      verba  mea  ori  tuo 

fuggeram,  teque  meae  manus  vra- 

bra  tegam ,  ad  plantandum  caelum, 

fundandamque  terram ,  et  ad  dicen- 

dum  Sioni;      tu  meusespopulus. 

!7Expergi  cere,  expergifcere ,  furge 

Hierofolyma,  quae  de  manu  louse 

eius  furoris  calicem  potafti:    quae 

taetri  calicis  expresfam  faecem  pota- 

I8fti:  quamquideducat,  quiue  manu 

prehendat,  ex  tot ,  quos  peperifti, 

natis ,  ex  tot  nliis ,    quos  educa- 


fti,  nuliuseft.  Duo  haec  tibi  eue 
nerunt :  quis  tuam  vicem  dolet 
depopulatio  et  ciades,  fames  e 
arma:  ecquis  te  folatur?  Nat 
tui  exanimati  pasfim  iacent  vica 
tim,velut  irretiti  viri, s  Iouae  De 
tui  furore  et  faeuitia  pleni.  Qua 
propter  hoc  audi ,  o  fuba&a  e 
ebria,  nee  id  vino.  Sic  dicit  Domi 
nus  tuns,  Ioua  Deus  tuus,  fui  popul 
causfam  adhirus  :  capturus  fum  tae 
trum  de  manu tua calicem,  faecerr 
calicis  meifuroris,  necampliusde 
inceps  eum  potabis.-  quin  eurr 
tuis  in  manu  ponam  exftinc"tori 
bus,  qui  tibi,  vt  te  fubmittas ,  im 
perant,  quo  transeant,  dorfumquc 
tuum  humi  pro  vico  fupponas 
transcuntibus. 


q)  Pharaonem. 
tra&ari, 


r)  quid  tibi   noccat, 


CAPVT    LII. 

Ad  adfliflam  Hierofolymam  Ioua.  Israeli- 
te in  Aegyptum  defcendentes.  In  eosdent 
Afjyrim.  Pacu  nunti,*  gratujtmtu.  Hit- 
rofolym*  reflaurntio. 

Eia ,  eia,  indue  tuam  potentiam, 
Sion,  indue  veftimenta  deco- 
ris  tui,Hierofolyma,  vrbs  fan- 
£ra :  neque  enim  deinceps  iam  per 
te  ibit  praeputiatus  et  impurus, 
Excute  te  de  puluere :  furge :  fede 
Hierofolyma :  foluere  tui  colli 
vinculis,captiuapuella  Sion.  Nam 
(ic  dicit  Ioua :  gratis  venditi ,  nulla 
quoque  redimemini  petunia.  Sic 
enim  dicit  Dominus  Ioua :  in  Ae- 
gyptum defcendit  meus  populus 
primum ,  ad  ibi  commorandum : 
turn  Asfyrius  eum  oppresfit  im» 
pune.  Iam  vero  quid  ago  ?  in- 
quit  Ioua,  quum  captus  gratis 
meus  populus,  fub  heris  fuis  eiu- 
let,  inquit  Ioua,  femperque  me- 
urn  nomen  adfidue  male  audiat? 
Quocirca  fciet  meus  populus  me* 
um  nomen,  fciet,  inquam ,  turn ,  c- 
um  esfe  me,  qui  me  adfuturum 
promiferim.      O  quam  elegante?' 

funt 
qui  ipfe  fibi  mctuit  i    /)  a  Ioua  fxuiter 


Cap.  J*.  5354. 


E  S  A  I  A  S. 


789 


funt  in  montibus  pedes  nunc iant  is, 
fignificantis  paccm,  nuntiantis  bo- 
num,  fignificantis  falutera ,  dicentis 
Sioni:  regnat  Deus  tuns.  Voce 
fpeculatores  tui ,  voce  fublata  fimul 
ouabnnt ,  quod  ipfis  oculis  coram 
fpe&abunt:  quum  reuocabit  Ioua 
Sionem.  Exclamate  fimul  et  oua- 
te  vaftitates  Hierofolynue :  folatur 
enim  Ioua  fuum  populum  :  redi- 
mit  Hierofolymam,  Exferit  Ioua 
fuum  facrum  Iacertum  ob  oculos 
omnium  gentium,  fpeclantibus  o- 
mnibiu  terrarum  finibus  Dei  no 
ftrifalutem.  Discedite,  discedite, 
emigrate  iftinc,  immundum  ne  tan- 
gite,  emigrate  ex  rea,  efte  puri,  o 
geftatores «  fupelle&ilis  Ioua».  Non 
cnim  *  trepide  emigrabitis,aut  ft'ga 
abibitis :  nam  vos  Ioua  prsecedet, 
vos  Deus  Israelitarum  colliget. 
En  fapiet  mens  feruus  inultum  eue- 
hendus,  efferendus,  extollendus. 
Quam  fuerint  eum  mirati  multi, 
tameius  fpecies  et  forma  corrum- 
petur, vt  non  iam  fit  homo,  non  fit 
vnus  de  humano  genere :  tarn 
rentes  multas  adfperget ,  obmute- 
fcentibus  fuper  eo  regibus ,  quippe 
qui  fibi  indicia  cement,  et  inaudita 
:ontemplabuntur. 

CAPVT    LIII. 

louanum  brachium  celtbre.  Contemtm  Cbri- 
flus,  morbos  noftros  fare»' ,  in  noftri  gra- 
tis»! contufus.  Salutares  nobu  Chrifli 
vibices,  innocentia  ,  cructatus ,  ftpulcrum, 
prices  pro  fontibas. 

QVis  credit  orationi  noftrae? 
et  Iouae  brachium  cui  parefit  ? 
Quum  creuerit  ille  coram  eo, 
/t  virgultum ,  et  ftirps  ex  a-ftuofa 
erra,  informis,  indecorus,  nullam 
vtineo  formam  cerneremus ,  quo 
sum  adpeteremus.  Contemtus ,  et 
minus  quam  homo :    homo  dolo- 


rum  aegritudinisque  gnarus ,  quafi- 
que  adfpeftu  auerfandus,  sdeo  con- 
temtus,  vteumesfe  non  arbitrare- 
mur.    Sane  morbos  noflros  acdo-4 
lores  ipfe  tulit  actolerauit,  etnos 
eum    exiftimauimus  vulneratum, 
caefum  diuinitus,    et  oppresfum. 
Atque  ipfe  ob  peccata  vitiaqueno-$ 
ftraperemtus  atque  contufus,  pce- 
nas,  nobis  falutares,  dedit,eiusque 
vibicibus  fanati  fumus.  Omnes  nos,c» 
vt  ones,  errauimus ,  fuam  quisque 
viam  fecuti,  et  Ioua  in  eum  omni- 
um noftrum  crimen  coniecit.  Mul-  7 
tatus ipfe, oppresfusque  ne mutiuU 
quidem,  vtpecus,  dura  ad  cxdem 
agitur,  vt  agnus ,  ante  fuum  tonfo- 
rera  obmntefcens,  ne  mutiuit  qui- 
dem.     Ex  vinculisethidicio'z  du-8 
cluseft,atqtie''  eius  genus  quiselo. 
quatur?  quum  fit  ex  viuorum  ter- 
ra exctfus,  accepto  ob  mei  populi 
peccatum  vulnere ,     fitque  ei  mor-  9 
tuo  tributum  cum  impiis  et  cum  di- 
uite  fepulcrum,  quod neque  fcelus 
fecerit,  neque  fraudem  habucritin 
ore.    Libuit  autem  louse  eum  ae-  io 
gritudine  contundere :  quia  fi  ani- 
mam  fuam  piaculoexpofuerit ,  fe- 
men  adipifcetur  diuturnum ,  foux- 
que  fauor  eius  in  manu  profpere 
fuccedet.    Per  aniraae  fur  laborem  1 1 
adipifcetur  fatietatem,  cognitione 
fui  iuftos  reddet ,  iuftus  ipfe  feruus 
meus ,  multos :  eorumque  crimina 
feret.      Itaque  impertiar  ei  inter  12 
multos,  cumque  potentibus  fpo- 
lia  participabit :  quoniam  obiecerit 
animam  fuam  mort i  et  fontibus  ad- 
numeratus,    multorum  peccatum 
tulerit,  proque  fontibus  interpella- 
uerit. 


CAPVT    LIIII. 

Adflty'tUm  Iok4  confolatio.    Fclicita*  pro- 

misfa.    Creator  fteritu  maritu*.    Pacifi- 

Ddd  9  turn 


:) fcilicec  Babylon?.  «Vnam  tempH  vafa  Babylone  reportata  flint,  x)  adlu- 
dit  ad  cmigrationem  ex  Aegypto,  ct  ha-c  omnia  ad  Chrifti  regnum  refert. 
y)  fcilicet  3<t  fupplicium.  x.)  tjni*  eum  dicac  Deonatumj  r^uum  fie  inha  omnes 
infimoshomine*. 


790  E  S  A  I  A  S. 

cumloue  faiu*  cum  adfliclo  cat*.    Culto- 
rum  lotut  patrimonitim. 

,  /^v  Va  fterilis ,  qux  non  paris : 
I  1  erumpe  in  hilarem  cantum, 
^-^  etexclama,  quae  non  enite- 


Cap.?4.jj. 


gantibus  lapidibus :  eruntque  tui 
nati  onines  a  loua  dodti,  ct in  multa 
pace  degent  tui  nati.  Iuftitia  com- 
poneris ,  et  eris  adeo  ab  oppresfori- 
bus  reraota,  vt  non  metuas :  et  a 


lis:  nam plures fore defertac,  quam    terrore,      vt  ad  te  non  accedat. 
a  maritx,natos,promittit  loua.    Di-    Quod  fi  quis  commorabitur ,    nifi 

lata   tuornm  tabernaculorum  lo-    au£tore  me,  fi  quis  tecum  commo- 

cum,  tuorumque  contuberniorum    rabitur,    is  tibi  adnerfando  cadet. 

velis  intendendis  noli  parcere,  tuos    Quumego  «fabrum  creauerim,  qui 

etfunes  producens,  etpalos  obfir-    flatinigne  earbones,    etartis  fuae 
a  mans.      Nam    dextra  finiftraque    tclum  procudit,  et  idem  ego  perdi- 

propagabere ,  tuaque  proles  gentes    torem  creauerim  ad  exitium ,    o- 

obtineoit,  et  defertas  habitabitvr-    mnetelura,contratecufutn,erit  in- 
.bes.     Ne  metue,  non  enim  te  pu-    fortunatum,  omnemque  lingnam, 

debit:  neue  erubefce,   non  enim    quae  contra  te  ad  disceptandum  fur- 

dedecoraberis :    quin  adolefcentiae    rexerit,  condemnabis,    Hxc  eft  Io- 
dise pudorem  oblita,  tux  viduita-    uae  cultorum  hereditas ,  et  iuftitia, 

tis  infamiam  iam  non  recordabere.    au&ore  me,  inquit  loua. 
.Nam  maritui  tuus  creator  tuus  eft, 

nomine  Iouaarmipotens;  yindex- 

que  tuus   Auguftus   Israelitarum, 

Deus  totius  orbis  terrarum  voca- 
(5bitur.     Etenim  vt  dercli£ram  ant- 

moque  deftitutam  mulierem  rocat 

teloua,  vtque  ductaminiuuentu- 

te  feminam ,  quae  repudiata  fuerit, 
-7  dicit  Deus  tuus:Brcui  fpatio  te  derc- 

liqui,  et  prolixa  mifericordia  te  col-         *  retis ,  venite  emtum ,  quod 
gU^am.      Momenranea  faeuitia tibi    edatis, venite  emtum,  nulla  pecu. 

paullisper  vultum  meum  fubtraxi,    nia  aut  pretio,   vinum  atque  lac, 

et  acterna  dementia  tui  mifcrebor,    Cur  ita  pecuniam  impenditis,    vl 
r ait  vindex  tuus  loua.    Namidem    tamen vichis non comparetur ?  aut 

hie  a<K),    quod    in  noanis  aquis,    laboratis,non  vnde  fatiemini ?  Au. 

quumSquidem  iuraui,  non  amplius    dite  me,et  bonis  Vefcemini ,  et  opi. 

peruafuras  terrain  noanas  aquas:    mis  deliciis  fruetur  adpetitusve. 

tic  nunciuro,  me  intenonfaeuitu-    fter.      Praebete  aures,  et  venite  ad 
ic  rum ,  aut  inue&urum.      Ac  licet  et 

montcs  moueantur,  et  colleslabe- 

fiant,  mea  erga  te  dementia  non 

mouebitur,     meuraque  pacificum 

fcedus  non  labefiet,  ait,  qui  tui  mi- 
,  i  feretur ,  loua.      O  inops  vexata, 

confolationis    expers :      equidem 

tuos  lapides  in  margarita  collocabo, 
j  j,  teque  in  fapphiris  fundabo  :      et 

tua   lumina    cryftallina     ponam: 

masque    portas    ex    carbunculis 

gemmis ,  et  tuos  fines  omnes  ex  ele- 


CAPVT    LV. 

Anbelantes  ad fontem  vite  inuhati.  A  Deo 
bonorum  copia.  Querendus  loua.  Cun- 
fli  ad  m:lierem  ir.uttc.ti  frugem.  lout- 
hum  vetbum  r.umquam  irrttum. 

HEusquicumquefititis,  venite 
ad  aquam,  et  qui  pecunia  ca- 


me,audite,  et  viuet  anima  veftra, 
feriamque  vobiscum  fcedus  aeter 
num,  fideli  Dauidis  benignitate, 
quem  populorum  monitorem! 
quern  ducem  prarceptoremque  po. 
pulorum  daturus  fum.  /,  Tu  igno 
tarn  tibi  gentem  vocaturus  es,  igna 
raque  tui  gens  ad  te  curret,  pro. 
pter  Iouam  Deum  tuum,  Au 
guftumque  Israelitarum,  qui  te  d&- 
corauerit.  Quaerite  Iouam ,  dun 
inuenitur,  eum  inuocantes,  dun 
adeft 

m"  crcjtorfimet  £"brorum,  q"i  tela  rudunt»  et  eorumi  qui  Us  vtuntnr,  facile  te  con 
era  iii3  defendant,    b)  Chriftum  adio<]u  'ur, 


•Cap.  55. 56.  f7«  b  S  A  1  A  b. 

ladeft.    Relinquat  impius  rationes 

|fuas,  etimprobus  cogitationes  fu- 

as,  ad  Iouamquefeconucrtat,  qui 

eius  mifercatur :  ad  Deum  noftrum, 

Eiii  tam  propenfus  eftadignofcen- 
urn,  Non  enim  eaedem  meae, 
quae  veftrse,  funt  cogitationes :  nee 
eacdem  veftra:,  quae  meat,  funt  ra- 
tiones, inquit  Ioua.  Nam  quan- 
tum caelum  terras  fupereminet,  tan- 
tum  meae  rationes  cogitationesque 
fupereminent  veftras,  Vt  enim 
delapfa  cxlo  pluuia ,  aut  nix  eo  non 
reuestirur ,  quin  terram  irubuat,  et 
ita  grauidet  ac  fecundet,  vt  et  fe- 
men  ad  le'ninandum ,  et  panificia 
edat  ad  vefcendum :  ita  accidet  in 
verbo,  quod  ex  ore  meo  prodierit, 
vt  ad  me  non  redeat  infe&a  re, 
quin  faciat,  quod  mini  vifumfue- 
rit,  fcliciterquetransigat,  quodei 
mandauero.  Nam  cum  laeutiae- 
migrabitis,  etcum  pace  deportabi- 
mini,  enimpentibus  adnentu  ve- 
ftroinlaetum  cantnm  montibus  af- 
que  collibus,  omnibusque  terreftri- 
;>us  arbortbus  plaufum  edentibus. 
Pro  fpma  pin  us ,  pro  vrtica crefret 
royrtus,  id  quod  louae  nomen  mo- 
numencumque  concilisbit  num- 
quam  interiturmn. 


791 


CAPVT    LVL 

Jut  ciiftsdicndum.  Ituana  fa/in  non  difl.vit, 
iufiiti* cuttor  feiix.  huana  ergti  cunttos 
clemei.iia.  Paftores  matt  prodkoitSy  igna- 
ui ,  capidi  ventrit  manripfa 

SIcdicit  Ioua :  feruate  ius,  et  iu- 
fta  facite :  nam  propediem 
mea ventura falus eft,  nieaque 
I  patefacienda  iuftkia.  Felix  homo, 
qui  hoc  faciet :  feli:;  homine  na- 
tus,  qui  hoc  tcnebit,  cauens,  ne  fab- 
batum  profane* ,  fuamque  nianum 
ab  vllo  patrando  malo  abstinervs. 
I  Nee  vero  fie  dicat  peregrinus  ho- 
mo, Iouae  adoptarus  :  feparabit  me 
Ioua  a  fuo  populo :  neque  dlcat 
fpado:   en  ego  fum  arbor  arida. 


Etenim  fie  dicit  Ioua  de  fpadonibus,  4 
qui  mea  fabbata  feruabunt,  quod- 
quemihi placet,  eligent,  etmeum 
tenebunt  fcedus:      iis  ego  in  mea  5 
domomnrisque  locum,  nomenque 
dabo,  filiis  filiabusque  praeftantius : 
iis  ,  inquam ,  nomen  aeternum  da- 
bo,  non  oblittcrandum.    Peregri-6 
nos  autem  homines  ad  louam  co- 
optatos,  adei  miniftrandum,  louae- 
quc  nomen  amandum,  vt  ei  fin| 
ferui,  omncs  ne  fabbatum  profa- 
nent,  cauentcs,  meumque  tenen- 
tei  fad  us ,      hos  ego  in  roeum  fa-  7 
crum  montem  ducam,  et  in  mea 
fupplicationis  domo    exhilarabo, 
fuis  vidimis  et  facrificiis  ad  aram 
meam  Iitantes:  nam  domus  mea 
domus  fupplicationis  vocabitur  o- 
mnibus  nationibus,    aitDominusg 
Ioua,  collector  disfipatorum  Israe- 
litarum :      *  item  praeter  eos  colli-  9 
gamadeorum  collecluios,  beilias 
omne»  agrefies :  venite  ad  epulan- 
dum,  omnesfilueftrtsb^ftiae.    Eo-iq 
rum  fpeculatores  omne3  caeci  funt, 
indoeliomnes,  muti  canes,  latrare 
non  potenfes,  iacentes,  recubanies, 
amante9  ftcrtere.      Et  canes  inglu- 1 1 
uiofi,  nefciunt « faturitatem,  et  ipfi 
paftore»  inconfiderantes ,  omnes  ad 
vnum  fuam  viam,  fuum  quisque 
lucrum  fequuntur.      Adefte,  fu- %% 
mam  vinum ,  potabimus  teroetum, 
eritque  fimilis  huius  dies  crastinus, 
muko  celeberriimis» 


CAPVT    LVII. 

Iuftimori  neglefl.t.  In  genu  ncfiritm  lo- 
*a.na  iracutidia,  in  deajtricoltu  brut,  pjo- 
mm  rtqults  a  D:o.  C»m  adfiidu  Ioua 
confnetu.io  grata.  Pan  ijua>uiu amjrin 
omnibiyi.    lupin  ncgatiun  ot turn. 

IVfti  pereunt,  nemine  &n\vn\ixn1 
aduertente :    hominesq  <e    pii 
obeunt,  nulloaduertem. ,  quusn 
prae  malisobeant  iufti.     Qjum  ad-  % 
ueniet  pax,  <*  quiefcent  in  .uis  cubi- 
libus  ea  praeter  eos  emite*      Et  vos  ■% 
D  d  d  4  huc 

O  font  infatiab'les.    d)  cam  ignowbum  imp''i  j  r.cc  eiuseryr.tparti.-'fe; ,  Jor- 
mieates'infuis  p«cca:i$« 


75* 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  57. 58. 


hue  accedite,  hariolx  nati :  proge- 

4  nies  adulteri,  atque  proftitutae.  In 
quern  luditis  ?  in  quern  didu&o  ore 
linguam  exfertatis  ?  nonne  vos  ne- 
farium  genus  falfaque   progenies 

5  eftis  ?  Qj_ii  diuis  pasfim  fnb  fron- 
dofis  incalcfcitis  arboribus,  maclan- 
tes  in  amnibtis  r.atos  fub  rupiuni 

6  fcopulis,  Tibi  cum  leuibus  faxis 
flmiialibus  res  eft :  il'a  ilia  funt  tua 
fors,  illis  et  libamen  fundis ,  et  fer- 
turn  adfers :  egone  vt  ad  ifta  mini 

^temperem?  Sublimi  editoque 
monticubilctmim  iniponis,  eoque 
faciendi  facriricii  causfa  adfeendis, 
get  port  ostium  poftemque  nionu- 
mentum  tuum  collocas,  vtpote  qua: 
alii  quam  mihi  proftes.confcendens- 
que  tuum  cubile  dilatas,  et  tibi  cum 
illi*  pacilceris ,  eorum  amanscon- 
c  cubitum,  vbi  confpicata  es.  At- 
que ad  regem  cum  vnguento  ten. 
dis,  mulfisadhibitispigmentis,  tu- 
osquc  procul  dimittis  legatos ,  te  ad 

:r  inferos  vsque  deiiciens.  Quum- 
que  itineris  iftius  magnitudine  la- 
bores,  nonrenuis;  fufKcitvirium 
tuarum  vigor:  ideoque  non  gra- 

1 1  uaris.  Quern  veto  follicita  times, 
vt  in  me  perfida  fis :  immemorque 
ifiei,  non animo reputes,  menimi. 
rum  conniuere,  idque  iam  olim, 

1  %  neque  me  timeas  i  Ego  <•  tuani  in. 
nocentiam,  tuaque  facia  ostend^m, 

1  3 neque  te  quiiitantem  iuiiabunt  de- 
fendeutuetuicateruarii ,  quos  vni- 
uerfos  leuiculus  ventus  fubla.o»  an- 
feret.  At  mihi  fretus  terram  posfi- 
debit,  mcumque  faemm  montem 

i4  0cci!pab:>,  dicentque  :  compla 
nare,  complanate,  rquate  viatn, 
tolli'e  impedimenta  de  viameipo- 

1 3  puli.  Sic enim  dicit  excelfus  et  ela- 
tus,  aeternumhabitans,  etAugufti 
nomen  habens,  Excelfus  ego  et 
Auguflus  cum  vexatis  animoque 
deieciis  habitabo,  ad  recreandos 
deie&ornmanimos,  adrccreandas 

1 6  vexatorum  mentes,  *  Non  enim 
Temper  contendam ,  non  perpetuo 

«)  a>i  fis  innocens.    /)  inca*Io. 


faeuiam :  nam  induetur  profe&us 
a  me  fpiritus ,  etanimantes  egofa- 
ciam.Vitio  eius  auaritis  iratus  eum  1 
cecidi,  meque  latente  et  irafecn- 
te,auerfus  abit  fuse  mentis  via,  eius  1 
vias  intuitus,  eimedebor,  eumdu- 
C3~i,  et  folatia  ei  eiusque  lugenti- 
bus  reddam,   hanc  creans  oratio- 
ncm.      Pax  pax  turn  remotis ,  turn  1 
propinquis,  inquit    Ioua,  eique 
medebor.      At  impiifimileserunta 
agitati  maris,  quod  quiefecre  ne. 
quit ,  cuiu? que  aqua  fordes  eiicit  et 
canum.      Pacem  negat  Deus  hn-s 
piis. 

CAPVT    LVIII. 

leinnia  mpiwum.  Quale  Deo  grattim  ieiu~ 
nium.  Qualia  lout  grata  opera ,  demen- 
ti* fruttin.  Quando  Det's  exorabilK. 
Piorum  eonfians  felicitcvi  a  lo.m, 

CLama  gutture  effufe:  attolle  1 
quafi  tuba?  tuam  vocem,  meo- 
que  populo  fuam  noxam ,  fu- 
mn  iacobese  domui  peccatum  osten- 
de,      qui  me  quotidic  quxrunt,j 
tneasque  fcire  rationes  auent,  et 
perinde  ac  ii  fint ,  qui  xquum  fa- 
ciant,  ac  non  Dei  fui  ins  relique- 
rint ,  ex  me  iuftithe  iura  petunt,  di* 
uinxfamiliaritatisauidi.    Cur  nos: 
ieiunantes  non   refpicis?  et  nos' 
ipfos  fubigentes  non   curas.?    En 
turn,  quum  ieiunatis,*libidini  fatis. 
facitis,  et  omnia,  qu;e  vobis  deben- 
tur,  exigitis.      En  ad  lites  et  iurgia^ 
ieiunatis,  et  ad  pugnis  impie  ceden- 
dum.  Ne  *  ifto  paclo  ieiunaueritis, 
vt  /  in  alto  vox  audiatur   veftra. 
Hoccine  eft  ieiunium,  quod  ego< 
adprobem  ?  dies,  quo  feipfum  fubi. 
gat  homo  ?  fcilicet  vt  caput  in  iuncl 
modum  cumet,  centone  firatuset 
puluere.      Hoccine  vocandum  eft< 
ieiunium,  et fauorabilis Ioux dies? 
Enimuerohoc  eft,  quod  ego  adpro- 
bem ieiunium,  impiefatis  aperire 
nexus,  iuginodosfoiuere,  quasfa- 
tos  dimittere  liberos,  vtque  itigum 
omne  abrumpatis.      Nimirum  vt  j 
efuri- ' 


Cap.  58. 59. 


E  S  A  I  A  S. 


793 


efurienti  panem  tuum  impertias, 
inopesqne  vaaos  dcmum  introdu- 
cas :  nudum  fi  videris,  operias,  ne- 
quetuiste  i'ubducas  confanguineis. 
Tunc  erumpet  aurorae  modo  tua 
lux,  incolumitasque  celerker  pul- 
lulabit,  teque,  et  tua  praecedet  iu- 
ftitia, et  louana  gloria  excipiet. 
| Tunc  te  vocantem  loua  exaudiet, 
jConquercnfi  fe  prarfto  esfe  dicet ,  fi 
jiuaumexte,  uVdigiti  exteniionem 
iniquanique   orationem    remoue- 

Iis.  Si  te  ipfum  profuderis  efuri- 
nti,  atque  adfliclum  hominem  fa- 
iaueris,  orietur  in  tenebris  tua  lux, 
uaquc  caligo  erit  vt  meridies ,  et 
oua  tc  Temper  deducens ,  adpeti- 
Limtuum  in  ficcitatibus  faturabir, 
rtusquetuositacurabit,  vtfimilis 
isirrigui  viridarii,  aut  aquae  origi- 
ii,  cuiiiBlatices*non  funt  fallaces. 
U  per  te  antiqua  exftruentur  va- 
ita  loca :  tu  prifca  fundamenta  eri- 
ges ,  et  ruinarum  vocaberis  inftau- 
rator ,  qui  femitas  ad  habitandum 
reftituas.  Si  fabbato  pedem  tuum 
auocaueris  ab  exfequenda  tua  libi- 
dine,  meo  facro  die,  '  vocauerisque 
fabbatum  honorandas  fanc~H  Iouae 
dclicias,  et  id  honoraueris,  nonex 
tuismoribus  agendo,  nequetuaeli- 
aidini  obfeqiiendo,  aut  iftomodo 
loquendo  :  tunc  deliciis  frueris  in 
foua,teque  *  in  terrae  faftigia  fubla- 
um  pafcam  hereditate  Iacobi  pa- 
rentis tui ,  quandoquidem  loux  os 
oquitur. 

— r  *.  m, 

CAPVT    LIX. 

lout  pcrpetun  erg*  fxos  benignitos.  Crimi- 
na  nos  a  Deo  feiungunt.  Hominum  de- 
Itfla. 

NOn  eft  quidem  Iouae  vel  ma- 
nus  decurtata,  quo  minus 
conferuare ,  vel  auris  cbtufa, 
juo  minus  audire  posfit.  Verum 
rimina  veftra  vos  a  Deo  veftro 
lisiungunt ,  peccataque  veftra  eius 


)  Hocnon  intclligo 
I  exceltcm'uiiniam,  vtDeut.Ji, 


vultum  vobis  fuibtrahunt ,  quo  mi- 
nus audiat.      Nam  vobis  et  manus  j 
fanguine,  digitique  crimine  conta- 
minati  funt,  et  labra  falfum  lo- 
quuntur,  ft  lingua  nequitiam  er- 
primit.     Nullus  iufte  auxilium  in-  4 
uocat,  nullus  vere  disceptat,  etina- 
ni  rei  con'fiditur,  et  improba  oratio 
eft:  concepto  facinore  paritur  ne. 
quitia.      Viperae  oua  excluduntur,  5 
et  aranei  telae  texuntur :  qui  eorum 
ouacomederit,  morietur,  etfiex- 
primantur,  excludetur  afpis.    Eo-  <$ 
rum  telae  non  adhibentur  ad  ve- 
ftem ,  nee  ipfi  fuis  operiunrur  ope- 
ribus,  opera  eorum,  opera  funt 
nequitiae ,  habentque  iniuftitiae  fa- 
cinus  in  manibus.      Eorum  pedes  7 
ad  malum  currunt,  feftinantque  ad 
infontem  effundendum  fanguinem. 
Cogitationes  eorum ,  cogitatione» 
funt  nequitiae ;  exitium  et  calami- 
ty eft  in  eorum  femitis.    Viam  pa-  g 
cis  nefciunt,  nullum  ius  eft  in  eo- 
rum callibus :    iter   habent   adeo 
peruerfum,  vt  quisquis  in  eo  gradi- 
tur ,  pacem  ignoret.      Itaque  ius  a  p 
nobii  abeft ,  neque  nos  adfequitur 
iuftitia,  lumen  exfpe&amus,  et  ecce 
tenebrae:  fplendorem,  etincaligi- 
ne  gradimur.      Attreclamus  vt  cae-  1 0 
ci  pa vietem ,  et tamquam  oculis ca- 
rentes  palpamus,  impingentes  in 
meridie,  quafi  in  crepufculo,  in 
tumulos ,  vt  mortui.      Fremimu»  x  t 
omnes  vt  vrfi ,  et  columborum  ritu 
fonamus :   ius  exfpe&amus ,   nee 
ell :  falutem,  et  abeft  a  nobis.    Sunt ,  % 
enim  nuilta  in  tuo  confpeclu  pec- 
cata  noftra,  deli&aque  noftranos 
accufant ,  quippe  qui ,  noftris  prae- 
ditipeccatis,  vitia  noftra  agnofca- 
mus.    Peccauimus,  et  fldenilouac  ,, 
fregimus ,  et  a  fequendo  Deo  no- 
ftro  recesfimus,  vimctdeclinatio- 
nem  fuadendo ,  et  falfa  verba  ani- 
mis  concipiendo  atque  meditando. 
Ergo  retro  ius  abiit ,  proculque  ftat  t/. 
iuftitia,  quod  Veritas  offendit  in  vi-  * 
D  d  d  5  cis, 

*)  funt  pc/ennes.     1)  habueris  pro.    A )  In  terrarum 


794 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  59. 6c 


eis ,  nequc  fana  mens  aduenire  pot- 

15  eft,  adeoque  deficit  Veritas,  vt 
qui / malum  declinat,  is  prafda?  ha- 

16  beatur.  Quo  vifo,  Ioua dolet,  non 
esfe  ius,  neminemqueanimaduer- 
fens,  et  neminemoccurrere  mira- 
tus,  vincit  fuo  fibi  brachio,  ipfe  fua 

17  fultus  iuftitia ,  ac  iuftitia  loricatus, 
galeato  victoria  capite,  jnduit  vltri- 
cium  veftium  indumentum,  faga- 

IS  tus  impetu ,  vt  arl  pcenasatroces 
irrogandas  fuis  aduerfarii»,  folufu- 
rus  hoftibus  fuis,  foluturus  infu- 

19  lis  digna  prxmia.  Ac  time- 
bunt  et  occidentales  Iouar  nomen, 
et  orientates  gloriam ,  quando  ve- 
niet  infelti  taore  fluminis,  louse 
fpiritu  ei    vexilium    impellente. 

40  VenietautemSioui  vindex,  et  eis 
Iacobeorum,  qui  fe  a  peccato  retra- 

ti  xerint,  inquit  Ioua.  Atque  hoc 
mihi  cum.  eis  fcedus  intercedet,  in- 
quit  Ioua ,  vt  meus ,  quo  tu  prxdi- 
tus  eris,  fpiritus,  meaque  dlcta,quae 
ori  tuo  fuggeram ,  non  reccdant  ex 
ore  vel  tuo ,  vel  tuorum  jiatorum 
aut  nepotum,  ( ait  Ioua, )  hinc  in  x- 
(ernitatera. 


CAPVT    LX. 

Joue  lux.  Ptoxima  piorum  gaudia ,  ad/at» 
tnunera  &b  exttris  populit.  lnftauranda  a 
gentibus  Hierofolyma.  Aerumu*  a  litdttie 
rtmoueud*.     Perpetua  celt  luminaria. 

I  A  Ge  refuce,  aduentatenimtua 
Ml  lux,  tibique  Ioux  gloria  ex- 

»■*•■*■  oritur.  Nam  futurum  eft, 
vt,  obtegentibu»  terras  tencbris,  et 
poptilos  caligine,  tibi  Ioua  orfatur, 

3  eiusque  gloria  in  te  adpareat,  am- 
bulentque  genre?  in  tua  luce  ,  et  re- 

4  ges  in  exorto  tibi  fplendore.  Cir- 
cumiice  oculos ,  et  adfpice ,  vt  o- 
mnes  tibi  collefti  veniant :  nati  tui 
procul  aduenient,  tuaque  nata  >*  ad 

5  latus  educabunrur.  Quotum  vifo 
renidebis,  feque  cuus  animus  ex- 
p'icabit  attonitus,  quod  conuerfa 
ad  te  marina  turba ,  tibi  gentium 

/)  vithim.    m)  infinu,  invlnis. 


copiae  venient.  Te  camelorun 
armentum  obruet ,  dromades  ma 
dianitici,  etephani,  omnesexSa 
baa  venient,  aurumet  tus  adferen 
tes,  et  Iouae  laudes  pradicantes 
Tibi  omnes  cedarianae  congrega 
bnntur  oues:  tibi  nabaiothenfe 
miniftrabuntarietes,  altari  meo  ac 
litandum  impofiti,  domumque  me 
decoris  decorabo.  Quinam  lfti  v 
nubes  aduolant,  vtque  columbiii 
fuos  forulo*  ?  Nam  me  fperabun 
inful?  ,  et  cilicac  naues  in  primis 
tuos  natos  procul  aduehendo,  vnj 
cum  ipforum  argento  atque  auro  ac 
Ioua:  Dei  tui  nomen,  et  ad  Israclita 
rum  Auguftum,  qui  te  decoraue 
rit.  Exftruentque  alienigenae  tuo! 
muros ,  et  eorum  reges  tibi  mini 
ftrabunt,  quoniam  ego  tui,  quan 
iratus  cecidero,  propitius  mifere. 
bor.  Patebunt  autem  tuae  porta 
continenter  interdin ,  noftuquc 
nonclaudenda,  vtadteperuenianl 
gentium  copia ,  earumquc  reges 
adducantur.  Nam  gens  et  regnum, 
qua?  tibi  non  feruierint,  peribunt, 
gentesque  euertentur.  Ad  tc  glo- 
ria Libanl  venlet,  pinus  fimul  e( 
vlmus,  atque  buxus ,  ad  decoran- 
dummeifacrarii locum,  meorum- 
que  pedum  locum  honeftabo.  Ita- 
que  ad  te  fefe  recipient  humiliter 
homines,  qui  te  adflixerinr,  ettuo- 
rum  pedum  veftigia  venerabuntur 
omnes  tui  conuiciatores ,  teque  Io- 
uae vrbem ,  Sionem  Augufti  Israeli, 
tarum  adpellabunt.  Proeo,  quod 
deferta ,  inuifa,  et  inaccesfa  fueris, 
efHclam  ex  te  fublimitatem  ater- 
nam,  voluptatem  perennem,  adeo 
vt  ceterarum  gentium  lac ,  regum- 
que  fugas  vbera ,  fciesque  me  Io- 
nam  esfe  feruatorentyindicemque 
tuum ,  Iacobeorum  numen.  Pro 
areinducamaumm:  pro  ferro  in- 
ducam  argentum,  pro  lignis  ars, 
proque  lapidibus  ferrum  :  efficiam« 
que,  vt  procuiadminiftrationefit 
pax,  et  pro  magiftratibus iuftitia, 
Non 


Cap.(fo.6f. 


E  S  A  I  A  S. 


795 


Non  iam  crudelitas  In  tua  terra, 
non  vaftitas  aut  calamitas  in  tuis  fi- 
nibus  audietur ,  tuosque  muros  fa- 
1  utem ,  et  portas  laudem  adpellabis. 
Non  amplius  tibi  fol  interdiu  lu- 
Imen  praebebit,  neque  lunae  fplen- 
dor  illucebit ,  fed  erit  tibi  Ioua  lux 
acterna,Deusque  tuus  decori.  Non 
occumbet  amplius  tuus  fol ,  tuaue 
lunaoccidet,  nam  Ioua  tibi  lux  erit 
aeteina,finlta  tui  Indus  die.  Tuus 
iautempopulus,  iufti  omnes,  Tem- 
per terram  posfidebunt ,  a  me  fata 
ftirps,  manuum  mearum  opus, 
qnodmihifit  honeftamento.  Mi- 
nimus in  mille,  minutisfimus  in  po- 
pulofam  gentem  excrefcet,  id  quod 
ego  Ioua  fuo  tempore  accelerabo. 

CAPVT    LXI. 

loutimts  in  Chriflo  fpirftus.  Erigenda  coSa- 
ffa  iura.  lottani  fnctrdotes.  loue  ingenium, 
fsedus  cui/ifuu.   loud  wjttna  ,  vloriaqxe. 

SPiritu  Domini  louae  praeditus 
Aim ,  quandoquidem  vnxit  me 
Ioua,  me  ad  lacta  inopibus  nun- 
tianda  mifit ,  ad  medicandum  men- 
te  fra&is,  ad  edicendam  captiais 
libertatem,  vin&isque  folutioncm 
carceris ,  ad  edicendum  fauorabi- 
lem  louae  annum,  diemque  vltionis 
Dei  noftri ,  ad  confolandum  Itigen- 
tes  omnes ,  ad  conciliandum  dan- 
dumque  Sioniis  lugentibus  dccus 
pro  puluere,  volupfatis  vnguentum 
pro  lu&u,  laudis  ami&um  pro  mae- 
fto  animo:  vtque  voeentur  arbores 
iuftitlse,  louae  plantarium,  quode- 
coretur.  Exftruentur    autem 

vaftifates  antiquae ,  veteresque  rui- 
ns erigentur,  ct  prifca  depopula- 
tarum  vrbium  vafta  loca  renoua- 
buntur,  aderuntque  alieni,  qui 
veftras  pafcant  oues ,  et  extranei 
homines,  veftri  erunt  agricolaeac 
I  vinitores.  Vos  vero, louae  facer- 
dotes  vocabimini,  Dei  noftri  mi- 
niftri  dicemini,  gentium  taculoti- 
bus  vefceraini,  et  vos  in  earum  glo- 

n)  cum  fine  intermisllonc  orate. 


ria  efferetis.      Pro  duplici  ifto  pu.  j 
dore   atque   infamia  ouabunt  vi- 
cisfim,  itaque  in  fua  terra  dupluni 
posfidebunt,  lactitiam  habentesat. 
ternam.      Nam  ego  Ioua  iuris  a-  g 
mans,  ofor  rapinae  in  vidians,  mer- 
cedem  eis  fideliter  foluam ,  et  cum 
eis  feriam  fipedus  acternum.    Atque  q 
ita  innotefcet  apud  gentes  et  popu- 
los  eorum  femen  et  progenies ,  vt 
eos  quicumque  viderint,  agnofcant, 
femen  esfe ,  cui  Ioua  faueat.      De- i* 
k&abor  in  Ioua ,  antmo  geftiens  in 
Deo  meo ,  qui  me  falutis  veftimen- 
tis  induerit ,  qui  me  toga  iuftitiae  a- 
mjciuerit ,  vt  fponfus  decore  comi- 
tur,  aut  vt  fponfa  fuo  ornatur  mun- 
do.     Etenim  vt  terra  ftirpes  fuas  e- 1 1 
dit,  vtque  fuum  hortus  feminari- 
um  procreat :  fie  procreabit  Domi- 
nus  Ioua  luftitiam  atque  laudem  co- 
ram cundtis  gentibus. 

CAPVT    LXII. 

Hierofolyma  recreandit.  In  earn  hutfauor, 
Ittsiurandtim  Dei  pro  conferuandit  IttdtU. 
Pax  el  otiumfuturum. 

Ionis  causfa  non  cesfabo ,  Hie-  . 
rofolymae  causfa  non  quiescam, 
qnin  exeat,  vt  fplendor,  eius 
iuftitia,  eiusque  falutis  tamquam 
fax  ardeat.      Videbuntque  gentes  » 
tuam  iuftitiam,  et  reges  omnes  glo- 
riam ,  et  nouo  nomine  vocaberis, 
quod  louae  os  pronuntiabit,    eius- 
que decoris  corona  in  louae  manu, 
et  regnl  diadema  in  Dei  tui  palma. 
Non  iam  dicere  dereli&a ,  neque 
iam  tua  terra  dlcetur  vafta,  fed  et^* 
tu  cara  mihi  vocaberis ,  et  tua  ter- 
ra nupta :      nam  et  tu  louae  cara 
eris,  et  tua  terra  nubet.      Vt  enim 
virginem  in  matrimonium  capit  ad- 
olefcens ;  fie  te  tui  nati  capient :  et 
quam  de  fponfa  capit  voluptatem 
fponfus,  earn  de  te  capiet  Deus  tuus. 
Muris  tuis,  Hierofolyma,  cufto-^ 
des  praeficiara ,  totos  dies  totasque 
iugiter  nodes  non  cesfaturos.  Qui  „ 
Iouam  memoratis, » nolite  vel  vobis « 
ipfis, 


7$><$ 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  6i.  63. 


ipfis ,  vel  ci  intermisfionem  dare, 
qiiin  componat  reddatque  Hiero- 
%  folymam  in  terra  laudabilem.  Iu- 
rat  per  fuam  dexteram  Ioua,perque 
fiiae  potenti 2  lacertiini,ni  tuum  fru- 
mentum  npn  ampliushoftibustuis 
comedendum  dabo,  neque  bibent 
homines  extranei  tuum  moftum, 
9  quodelaboraueris.  Quinillud,qui 
collegerint,  comedent,  Iouamque 
laudabunt,  et  hoc,  qui  congesfe- 
rint,  bibent  in  meis  facris  atriis. 

loTransite,  transiteperportas,  prae- 
parate  populi  viam,  arquate,  aequate 
iemttam,  dapidate,extollite  fignum 
populis.  Ecce  lona  nnntiar  ad  vlti- 
muin  tcrraruin  ,  dicite  puell-c  Sio- 

1 1  ni :  ecce  aduentanrem  feruatorem 
tuum,  eccc  fuamnicrced'ni  haben- 
tem  fecum ,  fuumque  prj  fens  prae- 

11  mium.  Ac  vocabmitur  facer  po- 
pulus,  Iouae  redemti,  ettuvocabe- 
ns  requifita ,  vrbs  indeferta. 

CAPVT    LXIII. 

Vtfforiofus  ab  Jdumea  veniens  ,  vnut  can- 
tendcns  trhimpbatu  bnfltbiis.  Laudationes 
lou*  pro  fui(  in  ludtos  merit»  I  louanus 
fpirttuj pacifitut.  Deus  pater ,  acvindex, 
etdominut. 


Vis°iftevenitabldi!mxa,ru- 
bicundis  veftimentisa  Bofra? 


^-^ifte  magnifico  veftitu,fumma 

vi  incedens  ?  Ego, qui  iufte  loquor, 

a  vidoriofui.    Cur  tua  P  rubet  veftis, 

tuaque  indumenta  fimilia  funt  eius, 

3  qui  torcular  calcat  i  Prelum  calcaui 
folus ,  neque  mihi  quisquam  ex  po- 
pulis adfuit  :quumqueeos  iraincen- 
fus  calcandocontunderem :  adfperfa 
vino  funt  indumenta  mea,  vefti- 
tumque    meum    omnem     infeci. 

4  Nam  mihi  vlcifcendi  dies  in  animo 
eft ,    meorumque   redimendorum 

5  venit  annus.  Quuraque  nullum 
adiu'orem ,  nullum  esfe  adminicu- 
latorein  animaduertens  mirarer, 
vidoriam  mihi  meo  peperi  lacerto, 

6  mea  unhi  adminiculante  bile,    po- 


i)Chiii1u<;.  o)3clluditadnomina>namldumia  a  rubendo 
nomc  <   liabet. 


pulosque  iratus  contudi,   et  bile 
mea  inebriaui,  deiedo  ad  terram 
eoruru  potentatu.       Iouae  bcnefi.7 
centiam ,  Ions  Iaudes  commemo- 
rabo,  pro  tot  eius  erga  nos  meritis : 
totque  bona ,  quae  in  israeliticam 
domum,  pro  fua  mifericordia  et 
bencficentia      fingulari      contulit. 
Quos  quum  populum  fuum ,  Alios,  8 
fidem  non  falfuros  cogitaret ,  eis  fe 
feruatorcm  ita  praebuit ,  vt  in  tot 
periculis  non  periclitarentur ,  eiuf 
adparitore  angelo  eos  conferuante : 
proque  fuo  amore  et  indulgentiap 
eos  redemit,  fublatosque  olim  tanto 
tempore  pertulir.      Sed  illi  contu-  t< 
maces  eius  fando  fpiritui  dolorem 
fecerunt :  itaque  verfus  eis  in  ho- 
ftem  ipfe eos  oppugnat.  Ergo  reco-  II 
lit  prifca  Mofi*  tempora  populus 
eius :  vbi  eft,qui  illos  eduxit  ex  mari 
per  paftores  fuarum  ouium  ?  vbi  eft, 
qui  inter  eos  fuum  fandum  collo- 
cauit  fpiritum  ?  qui  Mofcm  dextera  I; 
ducebat,  fuonobili  brachio?   qui 
ad  eorum  aduentum  aquam  diftidit, 
quo  fibi  nomen  compararet  aeter- 
num?  qui  eos  per  profunda  duxit,  ij 
vt  equos  in  defertis  non  impingen- 
tes  ?    Quemadmodum  in  planiciejn  14 
pecus  defcendit,  Iouae  fpiritus  eii 
pracbebat  requiem :  fie  tu  tuum  po- 
pulum perduxifti ,  vt  decorum  tibi 
nomen quaereres.   Adfpicedecxlis,  i<j 
et  vide  ex  tua  facra  decoraque  fede. 
Vbi  eft  tuus  impetus ,  fortiaque  fa- 
da  ?  tuane  erga  nos  tanta  mifericor- 
dia atque  humanitas  represfaeft? 
Atqui  tu  pater  es  nofter.    Nam  Ab-  it 
rahamus  quidem  nefcit  nos,  neque 
Israel  nos  agnofcit :  tu  loua  parens, 
tuvindex  es  nofter,  nomine  pra:- 
ditii8  antiquo.    Cur  nos  a  tuis  loua  i^j 
viis  auertis  ?  cur  mentes  noftras  a 
tui  reuerentia  auocas  ?  Reconciiiate 
propter  tuos  cultores,  propter  he- 
reditatis  tuae  tribus.      Qiium paul- 1 1 
lisper  in  posfesfione  fuerit  tuus  fa- 
cer popuIus,hoftes  noftri  tuum  con- 
du- 
ct Bofra  a  vindemianda 


Cap.64.55. 


E  S  A  I  A  S. 


797 


i  culcanere  facrarium.    Sumus  quafi  que  noftra  in  vaftitatem   redaela 

quibus   tu    nuinqtiam    dominatiis  funt.    Anadhaec  te  continebis,  Io-  \% 

ifiieris,  quique  non  fuerint  a  te  dc-  ua,  conniuens,  et  nos  vsqueadeo 

nominati.  adfligens  ? 


CAPVT    LXIIII. 

Vnicus  Dens ,  probis  fauens.  Mortalium  ab- 
ieflio.  Pater  /011,7  et  i/uaji figultts.  Loca 
louana  fo/ituJines  fafla.  tanum  iwen- 
fum.  * 

VTinamcjelis  abrupt»  defcen- 
das,  fluentibus  aduentu  tuo 
montibus,  et  quafi  incendio 
in  humorem  prae  ignis  feruore  col- 
Hquefcentibus ,  ad  declarandum 
hoilibus  tuis  nomen  tuum,  con- 
tremifcentibus  aduentu  tuo  genti- 
bus.  Qunm  miracula  faceres  inex- 
fpe&ata  nobis,  ad  tuum  defcenden- 
tis  aduentuin  fluebant  montes  ,  nee 
vmquam  vel  auribus  auditus ,  vel 
'oculis  vifus  Deus  eft,  excepto  te,qui 
[talia  fpem  habentibus  in  fe  praefta- 
ret.  Ades  vitro  tu  quidem  iis,  qui 
aequumfaceregaudent,  ttiifai  prae- 
fcriptisatevitaeviis  memores.  E- 
nimuero  et  tu  faeuis ,  et  nos  in  q  eis 
iamditi  peceauimus,  et  feruabi- 
mur?  qui  cuncli  vt  immundi  fu- 
mus, noftraeque  virtutes  omnes 
funt  menftruati  panni  fimiles ,  cun- 
jftique  cadimus ,  vt  folia ,  vitiis  no- 
ftris  nos,  venti  modo,  auferentibus. 
Nee  eft,  tuum  qui  nomen  inuocet, 
ifefe  ad  te  comprehendendum  exci- 
tans :  quippe  qui  fubtra&o  nobis 
tuo  vultu ,  nos  in  vitiofitatis  noftrae 
poteftate profliges.  Atqui  tu  Ioua 
pater  es  nofter :  nos  creta  fumus,  tu 
,nofter  es  figulus ,  cuius  manuum  o- 
pus  fumus  omnes.  Ne  faeui,  Ioua, 
:antopere,  neue  perpetuo  memor 
fto  culpae.  En  adfpice :  nos  omnes 
l.tui  fumus.  Vrbes  tux  fanclae  fo- 
I  litudo  funt ,  Sion  folitudo  eft,  Hie- 
|  rofolyma  defolata.  Noftra  domus 
jfacra,  noftrumque  decus,  vbi  te 
i  iaudauere  maiores  noftri,  incendio 
lideflagrauit,  et  elegantisfima  quae- 

If)  fcil.viis.    r)  /atcriciis aris.   /)  alios 
I     Lam.  j.    /)iram.     » )  non  obliuifcar. 


CAPVT     LXV. 

Vitro  fe  tradens  Deus ,  demntisfimus  in  ho- 
ftes  Filiorum ,  t  parentum  tuntla  jUgtti*, 
Bonorum  gratia  piauis  ignofcendum.  Ida- 
loiattia  ludtorum.  Ctlumac  terra  noua. 

PErueftigor  non  petentib.is,  re-, 
perior  non  quacrentibus   me, 
dico,  ecce  me,  e cce  me,  genti, 
meum  nomen  non  inuocanti :  pan- « 
do  meas  nianus  totos  dies ,  ad  dege- 
nerem  populum ,  qui,  via  gradien- 
tes  non  bona ,  fuas  fequuntur  cci. 
tationes;  populum,  qui  me  coram, 
femper  irritant,    facrificantes  in 
hortis,  et  fupcr,lateribus  fuffien- 
tes ;    qui  manent  apud  fepulcra,  et  4 
ad  tumulos  pernoctant ,  carne  ve- 
fcentes  fuilla,et  deteftandorum  deo- 
rum  ius  habentes  in  vafis  i'uis ;  qui  * 
xdicunt:  continete,  neadmeacce- 
das ,  nam  te  confecrarem.      Hxc 
mihi  in  nafum  r  fumum  concient, 
ignem  perpetuo  flagrantem.     Hoc  $ 
equidem  «  ob  oculos  fcriptum  ha- 
beo :  non  negligam,  quin  eis  repen- 
dam,  et  rependam  penitus.    Vtftra  7 
roaiorumque  veftroruni  vitia  con- 
iuncia  funt,    inquit  Ioua,  qui  in 
montibus  fuftuierunt,  mihique  in 
collibus  detraxerunt,  quibus  ego 
x  priftinum  ipforum  opus  remetiar 
penitus.     Sic  dicit  Ioua :  quemad-  0 
modum  vua,  reperto  ineamufto, 
corrumpi  vetatur,  quod  in  ea  fit  ali- 
quid  boni :  fie  ego  faciam  propter 
meos  cultores,  ne  corrumpam  o- 
mnes,      educamque  ex  Iacobo  et  0 
ex  Iuda  progeniem,  meum  montem 
posfesfuram,  quem  mei  tenebunt 
ele<3i ,  meique  cultores  ibi  habita- 
bunt,     praebebitque  Saron  ouibus  ,a 
domicilium,  et  vallis  Achorisfta- 
bulationem  bubus  meorura,  qui 
mihi  ftudebunt.     At  vos,  qui  reli.  ( , 

clo 
a  fe  tamauafti  faeri  profano»  arcent.  Vide 
m)  dignaft&ii prarmia  rependam. 


798 


E  S  A  I  A  S. 


Cap.  6j. 66. 


fto  Ioua ,  mei  facri  montis  obliti, 
y  Gadi  menfam  inftruitis,  et  z  Meni 

ii  peragitis  libamina,  vos  ego  gladio 
numerabo,  cunciique  neci  fuccum- 
b^cis^quod,  me  vocaute,  nonre- 
fpondetis ,  me  loquenre,  non  audi- 
ta, qnodque  mihi  displiceat,  facitis, 
cr q  lod uilatuon acceptura fit ,  eli- 

If  gici*.  Quare  fie  dicit  Dominus  Io- 
ua :fiiturum  eft,  vr,  comedenjbus 
meis,vos  efunatis,bibent.ibus  meis, 
vosfitiatis,  gaudentiUis  meis ,  vos 

14  pudeat ,  ouantibus  prx  mentis  vo- 
luptate  mcis,vos  prx  mentis  dolorc 
qufritemini ,  prxquc  animi  crucia- 

15  tueiuletis :  veltrnmque  nomen  re- 
linquetis  deteftabile  meis  ele&is, 
vosque  perimet  Dominus  ioua. 
Snos  auteni  alio  nomine  vocabit, 
itavt,  qui  fibiplacebit  Jin  terra,  in 

1(5  veto  Deo  placcat,  et,  quiiura- 
bit  in  terra,  per  verinn  Deum 
iuret,  quippe  priftinis  rebus  ad- 
uerfis oblimoni  traditis ,  et  fublatis 

I7exmeo  conipedhi.  Nam  ego  cae- 
lum nouum,  terramqne  nouam 
creaturus  fum,  ita  vt  fuperiora  non 
recolantur ,  neque  veniant  in  men. 

I  {i  tern.  Quin  lxtabimini  et  exfuka- 
bitis  in  perpetuum,  au&ore  me, 
quippe  qui  creaturus  fum  exfultan- 
teai  Hierofolymam,  eiusque  popu- 

iplum  Ixtantem,  et  ita  in  Hicrofo- 
Jyma  meoque  populo  Ixtus  exful- 
tabo,  vt  in  ea  non  amplius  audiatur 
ploratus,  aut  querinionix  fonitus. 

20  Non  erit/,  illinc  amplius  xtate  in- 
fans,  aut  fenex,  qui  non  fuam  corn- 
pleat  xtatem.  Nam  <••  qui  centum 
annos  natus  morietur,  puer  erit :  et 
qui  fonsjcentum  natus  annos,adfici- 

ai  etur  fupplicio.  Qiiasque  domos  x- 
dificauerint,  eas  incolent:  et  quas 
confeuerint  vineas ,  earum  fruc^u 

2»  vefcentur.   Non  xdifkabunt,  quod 


habitent  alii:   non   ferent,  quod 
comedant  alii,  quin  erit  meorum 
xtas,  fimilis  xtatisarborum,  fua- 
rumque  manuuin  opere  fruentur 
elecli  mei.      Non  fruftra  labora-J 
bunt,  nee  in  casfum  gigaent :  erunt 
enim  proles,  cui  Ioua  raueat,  item- 
queeorum  progenies.      Ac  prius  5 
quani  inuocent,  egoexorabor,  et 
adhuc  loquentes  exaudiam.      Lu-  J 
pus  et  agnus  fimul  pafcentur ,  et  leo 
vt  bos  ftramen  comedet ,  ferpentis- 
qucvictuserif  puluis.     Nonnoce- 
bitur ,  neque  corrupte  agetur  in  to- 
to  mco  facro  monte,  dicit  Ioua. 

CAPVT    LXVI. 

Solium  et  fcabeUum  lout ,  qui  Ioua  perca- 
r*s.  Praui  fnerificatores.  Hierofolyma 
reficienda.  Ignifimilu  Deus,  eiusdemar- 
mtt  in  homines.  Perpetua  piorum  tran- 
quillitM.    Perpetuus  impiorum  vcrrnit. 

Sic  dicit  Ioua:  cxlutn  meumfo- , 
Hum  eft,  et  terra  meorum  pe- 
dum fcabellum:  vbinam  do- 
mus  eft.quam  vos  mihi  conftruetis? 
aut  vbi  mex  requietis  locus  ? 
Quumque  hxc  omnia  fecerit  mea  t 
manus,  quumhxc  omnia  ^exftite- 
riut ,  inquit  Ioua :  hunc  ego  refpi- 
cio  videlicet  inopem,  animoque 
fra&um,  et  mea  dicta  formidan- 
tcm.  Quibouem  immolat,  e  occi-. 
dit  hominem ;  qui  ouem  facrificat, 
iugulat  canem  :  qui  fertum  obmo- 
uet .  l'uillum  fanguinem  obmouet : 
qui  ture  fupplicat ,  commendat  im- 
probitatem.  Qiiam  ipfi  fuos  mo- . 
res  deiigunt,  fuisque  flagitiis  animo 
dele&antur,  tarn  ego/eorura  in- 
fantes  deligam,  quodque  pauent, 
cis  importabo  :  quoniam  vocanti 
mihi  nemo  refpondet,  neque  lo- 
quentem  audiunt,  faciuntque,  mihi 
quod  doleat,et,qux  mihi  displicent, 

eli- 


y)  funr  qui  putant  fortunam.  2.)  NefcioquiS  Deus  anumero  denominatus: 
quidamMercuriumarbitiantur.  a)  Adludit  ad  nomen  Meni.  *  )  Hoc  eft 
eorum,  qui  illie  crunt.  Videanimaduer. in  Pfal.  6§.  t)  ita  diu  viuent,  vt 
qui  ccntenanus  morietur,  puer  moriatur.  d)  fafta  fint.  e)  non magis mihi 
gratus  eft,  quam  ft  hominem  occlrieret ,  cef.  /)  in eos adco grauiter animad» 
uertam ,  vt  ctwm  infantes  ad  pgerwun  defumarrw 


.;:. 
raj 
tea 

Lim 
lb 

■;::. 
DCt 
110. 


Vdp, 


JL,      v}      11      J       11      U» 


vyy 


: ;    5  eligunt.      Audite  Iouae  di&a ,  qui 
eius  di&a  formidatis.    Veftros  fra- 
tres,  ofores veftros,  qui  vosg pro- 
pter metim  nomen  vexant,  di&itan- 
tes:  * adficiatnr Ioua gloria,  vtve- 
ftrumvideamusgaudium,  hospu- 
6  debit.    Auditurtumuhus  ex  vrbe, 
auditurex  delubro,  auditur  Ioua, 
-j  reddens  hoftibus  fuis  prxmia.    An- 
tequam  parturiuerit,  parit:  ante- 
quam  earn  partus  dolores    inuafe- 
g  rint,  edit  marem.    Qi'.is  huic  fimi- 
le  audiuit?  quis  viciit  raiia/  num- 
quid  enititur  vno  die  telltis.?    aut 
nafcitur  gens  femel  %  vt  enixa  pariat 
oSion  natos  fuos?    Scilicet  ego  fe- 
tumexprimani,  neque  pariam .?  in- 
quit  Ioua :  ego  parere  faciam ,  et 
oabstinebo? inquit  Deus  tuus.    Gau- 
dete  cum  Hierofolyma,  exfultantes 
in  ea,  omnes  eius  amatores :  perci- 
pite  cum  ea  volupcatem,qu  icumque 
I  eius  vicem  Jugetis ,    vt  eius  fola- 
tioruni     mamtuam  fugaiis  ad  fa- 
tietatem,     vt    eius   gloriz  vber- 
itarem  fuauiter  exfugatis.       Nam 
lie  dicit  Ioua:  ego  fum  in  earn  quafi 
pacis  flnmen  extenfurus ,  quafique 
redundantem  ceterarum    gentium 
gloriae  fluuium,  ita  vt  la&entes   ad 
latus  geftemini,  et  in  genibus  luda- 
5  tis.    Vt  aliquem  fua  folatur  mater, 
fie  ego  vo»  folabor,  Hierofolymae 
jfolandos.      Quo  vifo,  vosanimis 
laetabimini,  veftraque  membra  ,ftir- 
|  pium  ritu,  virefcent,  et  loux  manus 
erga  fuos  cul tores  agnofcetur,  fae- 
:  uientis  in  hoftes  fuos.      Eft  enim 
venturus  in  igne  Ioua ,   fimilibus 
i  turbini  quadrigis ,    vt  iram  feui- 
tiamque  fuam,  igneis  incandefcens 


flammis,  exferat.    Nam  igne  Ioua,  ,<$ 
gladioque  fuo  mortalesomnes  vki- 
fcetur,  eruntque  multia  Ioua  catfi. 
Qyi  luftrati ,    purlficatique  in  me-  ,7 
diis  hortis  per  vices  carnem  fuil- 
lam,    nefasque  et  murem  come- 
dunt,  fimul  tollentur,  inquit  Io- 
ua.       Atque  ego  eorum  fa&a  et  13 
cogitationes     colleclum    veniam, 
vna  cum  omnibus  gentibus  atque 
Unguis,  quae  venient  vifum  meam 
gloriam,      eisque  fignum  adpo- 19 
nam ,  et  ex  eis  elapfos  dimittam  ad 
gentes  Cilicise,  Africac,  et  Lydiae  fa- 
gittaiias,  Hefperiaeque,  et  Graeciae 
remotas  infulas ,    quae  meam  nee 
audiuere  famam ,  nee  viderunt  glo- 
riam-  qui  meam  prxdicent  apud 
gentes  gloriam,  veftrosque fratres 
omnes  ex  omnibus  gentibus,    Io-  ji» 
ux  munus,  aduehant,  equis,  qua- 
drigis, le&icis,  mulis,  earris,  in 
mcitm  facrum  montem  Hierofoly- 
mam,  (inquit  Ioua,)   quemadmo- 
dum  adferunt  Israelite  munera  ia 
vails  puris  in  sedem  Iouae.      Etex  21 
eisquidem  facerdotes  Leuitas  defu- 
main,  inquit  Ioua.      Vt  enim  ex-  %% 
lum  nouum ,    terraque  noua,  quae 
ego  faclurus  fum,  durabunt  coram 
me ,  inquit  Ioua ,    fie  durabit  ve- 
ftrum  femen  atque   nomen.      Ac  43 
fingulis  menfibus ,  fingulisque  fab- 
batis  mortales  omnes  me  coram 
adoratum  venient ,     inquit  Ioua, 
egresfique  videbunt  hominum  ca-  44 
dauera ,  qui  a  me  defecerint,  quo- 
rum  neque  vermis  morietur,  ne- 
que ignis  exftinguetur,  id  quod 
erit  trifte  cunclis  mortalibus  fpe- 
dtaculum. 


I )  mci  odio.    h  )  defendat  vos ,  quod  lit  ei  glorix.  Vide  cap,  J.  i )  ui  vlflis, 


IERE- 


8oo 


Cap.  i.  a 


IEREMIAS* 


I 


CAPVT    I. 

Adleremiam  loua.  Prophet*  infirmitiu, per 
Dcum  confirm jtia  ,  munus t/tga:io.  Bacu- 
ius  amygdalitis.  Aefiuans  olia,  Hierojoly- 
me  ruina. 

I  Verba  Ieremiae  Helciae  filii  ex  ana- 
thotenfibus  facerdotibus  in  Benia- 
mitide,  cum  quo  verba  fecit  loua 
tcmporibus  Ioliae,  Amonis  filii,  Iu- 
dsae  regis,  anno  eius  regni  decimo- 
tertio.    Fuitautem  tempore  Ioaci- 
mi  Iofii  filii  Iudaex  regis,  vsque  ad 
peractum  annum  vndecimum  Sede- 
cise,  Iofiae  filii,  Iudxae regis,  donee 
in  captiuitatem  acli  funt  Hie- 
rofolymitani  menfe 
quinto. 
'OVA  mecum  verba  fecit  in 
hunc  modum.    Ego  te,  prius- 
quam  in  aluo  formasfem ,  no- 
ueram :  et,  priusquara  ex  vte- 
ro  exiisfes ,    confecraueram, 
3  vatem  gentibus  deftinans.    At  ego : 
ah  Domine  loua ,  inquam ,  en  lo- 
qui  nefcio,   quippe  qui  fun  puer. 
4Et  loua  me  adloquens:  nedixeris, 
(inquit,)  te  esfe  puenumnam  quo  te 
cumque  ego  mifero,  ibis,  et  quid- 
quid  tibi  mandauero,     eloqueris. 

5  Ne  illos  timeto :  adfum  enitn  tibi, 
tui  defendendi  gratia ,  inquit  loua. 

6  Turn  promisfa  raanu  fua  loua  mihi 
tetigit  os ,  et  me  fie  adlocutus  eft  : 

7en  mea  di<2a  tibi  in  os  trado  .Adfpi- 
ce ,  pracficio  te  hodierno  die  genti- 
bus et  regnis,  ad  exftirpandum ,  di- 
ruendum ,  perdendum  et  euerten- 
dum  :  ad  exfiruendum  et  plantan- 

8dum.  Turn  mecum  verba  faciens 
loua:  quidvides,  inquit,  leremia? 
Cui  ego:    baculum  aroygdalinum 

9 video,  inquam.    Etloua,  rede  vi- 

des,  inquit:  nam  ego  meum  di- 

loclum  exfequi  *  maturabo.      Et  ite- 

rum  mc  adloquens  loua  :  quid  vi- 


des  ?  inquit.  Cui  ego  ?  ©Ham  ebul- 
lientem  video  ab  aquilone  fpectan- 
tem.  Et  loua  :  ab  aquilone  malum 
aperietur,inquir,  in  omnes  regionis 
incolas.  Nam  ego  regnorum  na. 
tlones  omnes  ad  aquilonem  conuo- 
cabo,  inquit  loua,  venientque  et 
fuum  quisque  folium  collocabunl 
proportisHierofolymse,  et  vndi. 
que  ad  omnes,tum  eius,  turn  cetera- 
rum  omnium  Iudacae  vrbium,  nui- 
ros,  ab  eisque  tanti  fceleris  pcenas 
expetam,  qui,  me  relicto,  diio  f'ffi- 
uerint  aliis,  fuarumque  manuum  o- 
pera  adorauerint.  Tu  veroaccin- 
<3us  Iatera,  furge,  et  eis  eloquere, 
quidquid  ego  tibi  mandauero,  neue 
illos  pertimefce:ne  ego  te  coram  eh 
exfeindam.  Ego  veroexteiamho- 
die  efficio  munitam  vrbem,ferream 
columnam ,  et  aheneum  murum, 
contra  totam  regionem,  in  Iudxa 
reges  atque  principes ,  in  facerdo- 
tes,et  incolas,  ita  vt  te  oppugnan- 
tes  non  vincant ,  quoniam  tibi  egc 
adfum,(inquitIoua,)tui  defendendi 
gratia. 

CAPVT    II. 

Mis  fin vates  ad  ludtosjn  ifios  Dei  beneficia, 
ludtorum  inpatitudo,  pertinacia,  furnr 
Vana  ex  Aegypto  prtfidia,  idololatric  da- 
mnatio,  et  crudelitaut  in  infiontes. 

TVm  mecum  verba  fecit  Ioiu 
in  hunc  modum :  i ,  et  clama, 
audiente  Hierofolyma,  iti 
haec  verba.  Sic  dicit  loua :  memini 
collata  in  te  iuuenem  fponfamqut 
beneficia  atque  amorem ,  quum  tu 
me  per  deferta,per  incultam  feque 
rereterram,  Quum  fine  Israelita 
Iouxfacri,  eiusque  prouentus  pri 
mitiae ,  quicumque  confumuni 
eos,  crimen  committunt,  eisqw 
malum  veniet,  inquit  loua.     Au 

dii< 


k  )  amygdalus  hebraice a  mamrando  nomen habet. 


Lap.  2. 


I  fc  K  b  M  I  A  5. 


Sol 


dite  Iouae  didtum,  iacobea  dotnus,  um  tuum  reUnquens,  quo  tempore 

et  omnes  isracliticae  domus  cogna-  te  per  viam  deducit.    Et  nunc  quid  t- 

5  «ones.     Sic  dicit  Ioua:  quamde-  tibiitioeftin  Aegyptum,vtNilibi- 

;    prehenderunt  in  me  culpara  veftri  bas  aquam?  aut  quid  tibiitioeftin 

'    maiores ,   vt  a  me  recederent  va-  Asfyriam ,   Vt  d  fluminis  bibas  a- 


6naque  vani  fequerer.tur  ?  neque 
cogitarent,  vbi  esfet  Ioua,  qui  edu- 
ctos  ex  Aegypfo ,  per  deferta  duxis- 
fet,  per  incultam  fqualidamque 
terram^  per  fiticulofam  horrtdam- 
queterram,  per  terram,  homini- 
bus  non  peragratam  aut  habitatam. 

7  Perduxi  autem  vos  in  terram  cul- 
tam,  vt  eius  frugtbus  bonisque  ve- 
fceremini :  quo  poftquam  perueni- 
ftis,  terram  meam  poiluiftis ,  me- 
amque     hereditatem      impiaftis. 

g  Non  cogitauere  facerdotes,  vbi  es- 
fet Ioua ,  legisque  profesfores  ne- 
fciuere  me ,  et  paftores  a  me  defe- 
cer  unt ,  et  vates  per  Baalem  vati  ci- 
nati  funt,  fecuti  non  profutura. 

)  Itaque  adhuc  et  vobiscum ,  ( inquit 
Ioua , )  etcum  veftrorum  natorum 

jnatis  certabo.  Transite  enimad 
"cittias  infulas,  et  videte,  et  in  Ce- 
dar b  mittite,  ac  confiderate  diligen- 
ter,  et  videte,  ecquid  accident  hu- 
iusmodi;  an  mutauerit  gens  vlla 
deos,  (  quamuis  dii  non  fint, )  et  ta- 
men  mens  populus , ■gloriam  fuarn 
cum  hand  profuturis  permutauit. 

,  Obftupefcite  ad  hoc ,  o  caeli ,  vehe- 
tnenti  horrore   perculfi,    inquit 

iloua.  Nam  duo  mala  fecere 
mei :  me  reliquerunt ,  aquae  viuae 
fontem,  vt  fibi  cifternas  exci- 
derent ,  cifternas  fraclas ,  et  per- 
fluentes.  Seruusne  eft  Israelita, 
aut  verna  ?  cur  praedae  eft,rugienti- 
bus  in  eura  cum  vocis  fonitu  leoni- 
us ,  eiusque  terram  in  vaftitatem 
redigentibus ,  adeo  vaftatis  tins  vr- 
"  "bus,  vt  careant  incolis  ?  jMemphi- 
;ci  quoque,  Taphnenfcsque  tibi 
ceruicem  laedent ,  cuius  rei  tu  tibi 
niinirum  au&or  eris ,  Iouam  De- 


quam  ?  Tua  te  improbitas  peruerfi- 1  g 
tasque  ple&et  atque  puniet ,  cogno- 
fcesque  et  videbis ,  quam  malum  at- 
que acerbum  fit,  quod  Iouam  Deum 
tuum  relinquis ,  ncque  mei  formi- 
dine  teneris,  inquit  Dominusarmi- 
potens  Ioua.     Etenim  quum  et  ego  t  ~ 
olim  tuum  iugum  fregerim ,  tuos- 
que  nexus  abruperim ,  ettu,  teni- 
nil  commisfuram,  promiferis :    ta«  ^ 
men  pasfim  per  arduos  codes ,  fub- 
que  frondofis  proftas   arboribus, 
fcortum.  Qiiumque  ego  te  generofe  4i 
vite,  veroque  prorfum  femine  con- 
feuerim,  quifit,vtmihifisindege- 
nerem  alienamque   verfa  vitem/ 
Quod  fi  te  nitro  laueris ,  et  quan  4i 
tumuisftruthii  adhibueris:  tamen 
notata  apud  me  eft  tua  culpa,  inquit 
Daminus  Ioua.      Potesne  negarea, 
te  pollutam,   Baalesque   fecutam 
esfe ?    Adfpice  tuam in valle  viam : 2. 
recognofce,  quid  facias,  citacame- 
lus  fuas  implicans  vias,adfueta  filuis 
onagra,  quae  prx  libidinis  auiditate 
cupide  duck   auras  irreuocabilis, 
quam  quicumque  quaerunt,  non 
eft,  quod  defatigentur :    fuo  earn 
menfe  inuenient.     'Prohibe  tuosz- 
discalceari  pedes,  tuumque  fitire  * 
guttur.      Minime  yero,  ( inquis,) 
quin  alienos  aman»  infequar.     fVt  a^ 
pudet  furem  deprehenfum ,  fie  pu- 
det  Israelitas ,  ipfos ,  eorum  reges, 
principes,  facerdotes,  atque  vates, 
qui  lignum  patrem,  qui  iapidera  ge- 
nitorem  adpellant   fuum.        Of"  37 
quum  mihi   tergum  obuerterint, 
non  faciem ,  tamen  malorum  tem- 
pore, petunt  vt  furgam ,  feque  con- 
feruem.      Vbi  vero  tui  funt  dii,  }g 
quos  tibifecifti?  furganr,  fitetuo 
malo 


«)  grxcai.  b)  fcilicet  nuntios.  t)  Deum.  </)  Euphrates.  «)  Caue  ne  com- 
mittaj ,  vt  tibj  in  captiuitatem  audit  pedibus  procul  enndum  fit.  /)  no»  «agi» 
p  udct  It  radius  quam  fures. 

Eee 


302 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  i.  3 


malo  tempore  conferUaturi  funt: 
quandoquidem   quot  oppida,   tot 

29  habes,  Iudxe ,  deos.  Cur  mccum 
contenditis,  qui  omnes  defeciftis  a 

30me.<!  inquit  loua.  Ncquidquam 
natos  veftros  verbero,  correctio- 
nem  non  admittentes ,  confumente 
veftro  gladio  veftros  vates,  tarn* 

3 1  quam  exfitiabili  leone.  _  O  fxcu- 
lum :  vidcte,  quid  loua  dicat.  g  De- 
fertane  et  obfcura  terra  fui  Israeli- 
tes ?  cur  fibi  vindicat  mens  populus 
imperium,  feque  ainp'iusventu- 

32  rum  ad  n;c  uegat?  Obliuifcetur- 
ne  ornatumi  fuurn  virgo?  aut 
fponfa  fuos  lemnifcos  ?  et  metis  po- 
pulus obiitus  eft  mei  diesinnnme- 

33  rabiles.  *  Quid  tuam  rationein 
componis  ad  amorem  capf  andum,et 
ideo  alias  quoque  doces  tuos  mo- 

34  res,  /,  exftatque  tuis  in  gremiis  pau- 
perum  hominum  fanguis,  innccen- 
tum,  quos  nonin/fcrobibus,  fed 

3  5  apud  omncsqnercus  inuenio  I  Et 
tedicis  infontcm  .*'  iramquc  meatn 
a  ie  auertendam?  Fgo  vcre  hoc 
ipfum  inte  animaduertam ,  quod  te 

36peccasfe  negas.  Quid  tantopere 
diffluis,  vt  viam  tuam  mutes?  et- 
iam  Aegypti  te  pudebit,  vt  pudet 

57  Asfyrix ,  ac  iftinc  migrabis,  k  ma- 
ntis habens  in  capite :  quoniam  tu- 
am refpuit  loua  nduciam,  ncc  ea  ti- 
bi  cadet  profpere. 


CAPVT    III. 

jMtchntiVti  gtutent  cum  amatoribus  inaitant 
loua.  Defeclor  Isratl a  loua ,  lutUa  cum 
JtmuUcris  fcortata.  Peccatovcs  ad  jfani- 
tatcm  inuttati.  H$erofolynt£  pax  etma- 
ieftivs. 

Ifllc  accipe,  fi  repudiauerit  vir 
^vxofem  fuam,  eaqueabeodi- 
**-*  gresfa,fac"ia  fuerit  alterius  viri : 
numquidadhucilleei  reconciliabi- 
t\\l  ?    Atqui  quum  mecchata  fit  ifta 


terra ,  tuque  cum  multis  a  mar  or  i- 
bus  fcortata  fis:  tamenrcdiadme, 
inquit  loua.     A ttolle  oculos  ad  /  ca- 1 
cnmjna,  etvide,  vbinon  ftuprata 
fis ;  qus ,  iliis  fecundum  vias  pro- 
ftans,tamquam  »,  Arabs  in  filuis,  ter- 
rain iila  libidine  et  prauitaie  ince- 
ftauifti.      Quumque  »  intercepts  5 
fint  pluuix,  imberque  ferus   de> 
ficiat ,    t u   fronte  meretricia  pn- 
dere  renuis.        Nonne   deinceps^ 
me   patrem   tuum,    tuxque   iu- 
uentutis    moderatorem     adpella- 
bis .?        Kumquid  perpetuo  fern- 5 
perqueomemor  erit  iniurix <  Tu 
veroflagitiaet  loqui  potes,  et  pa« 
trare.      loua  mini  Ofix  regis  tern- <! 
pore  fie  dixit :  vidiftine ,  quid  fece- 
rit    defeclrix   lsraelitis?    Ea  per 
omnes  arduos  montes,  et  fubter 
omnes    frondofas    arbores   corn- 
means  ,  ibi  fcortata  eft ,      meque, ' 
( poftquam  ilia  fecit  omnia,)  hor- 
tante,  vtadmerediret,  non  rediit. 
Hoc  confpicata  perfida  foror  eius 
Iudxa,  *  videns,  vt  ego  defeclricem  I 
Israclitidem  propter  tot  eius  adul- 
terii  causfas  repudiasfcm ,  eique  li- 
bellum  diuortii  dedisfem:  tamen 
adeo  nihil  metuit  perfida  Iudxa,  fo- 
ror eius ,  vt  ipfa  quoque  meretrica- 
tum  iuerit.      Quumque  ilia  impu-  s 
dicitix  fux  faraa  terrain  inceftasfcr, 
cum  faxis  mcechata  lignisque  :  ne 
fic.quidemadmetoto  peclore red- 
iit perfida  foror  illius  Iudxa ,  fed 
fallaciter,  inquit  loua.        HabeM 
vero ,  ( inquit  loua  mihi , )  iuftio- 
rem  causfam   defe&rix  lsraelitis, 
quam  perfidiofa  Iudxa,    I ,  et  hxc  I 
verba  verfus  feptemtriones  pro- 
nuntia.    Redi,  defe&rix  lsraelitis,  1 
inquit  loua,  et  ego  p  non  coniiciam 
in  vos  meum  vultum ,      quippe  1 
qui,  vt  fum  clemens,  ( inquit  loua,) 
non  perpetuo   recorder   iniurix. 
Tantum  recognofce  tuam  culpam, 

quae 


l)  inutllisnefui  lsraelitis,  vtrtie  relinquant?  h)  homicida  eset  htiminum  exitii 
cattsfa.  i )  occultis  locis.  £);cum  probro»  vt  ftuprata  ab  AmnoneThamar» 
i )  rcilicet  montium.  m  )  paftores  erant  va§i,  » )  fcif iw«  eb  tuum  peccatum, 
•  )  fciUcet  loua,  p )  non  fruja.m, 


^ap.  3.4. 


Jl   C   R   p  M  1   fl  b, 


803 


quae  a  Ioua  Deo  tuo  defciueris, 
dum  vitro  citroque  cum  peregri- 
nis ,  pasfim  fub  frondofis  veriaris 
arboribus ;  neque   mihi  dido  ati- 

\  dientcs  eftis ,  inquit  Icma.  Redite 
defeclores nati ,  inquit  Ioua :  nam 
ego  markus  vefter,  vosfingulos  ex 
fingulis  ciukati.bus,  et  binos,  ex  fin- 
gulis  adfcitos  nationibus,perducam 

» in  Sionem ,  vobisque  paftores  ex 
aninii  raei  fententia  dabo ,  qui  fcite 

5vos  prudenterque  pafcant.  Ae 
quum  ilia  tempeftate   multiplicati 

1  fedifieauerkis  in  terra ,  ( inquit  lo- 

i  ua,)  noniamprxdicabitur  area  lo- 
uani  foederis ,  nee  in  tnentem  ve- 

j  niet,  nee  recoletur,  nee  defiderabi- 
tur,  nee  amplius  fiet.    lllo  tempore 

i  vocabitur  Hierofolyma  louse  foli- 
um, ad  eamque  Hierofolymam 
congregabuntur  gentes  omnes ,  ad 

Iouae  nomen ,  nee  amplius  fuse  ma- 
Iae  mentis  peruerfitatem  fequentur. 
Per  ilia  tempora  adibit  iudxa  do- 
nms  israeliticam  domum ,  venient- 
que  fimul  ex  aquilonia  terra,  in  ter- 
ram,  quam  ego  maioribuseorum 
hereditate  dedi.  Equident  cogita- 
ueram ,  te  fane  filiorum  habere  lo- 
co ,  tibique  elegantem  terram ,  no- 
bilem  heredkatem ,  exercitus  gen- 
tium dare,  fore  purans,  vt  tu  me  pa- 
trem  vocares  tunm,  nee  a  fequendo 
me  auocareris.  Enimuero  vt 
(idem  fallit  femina  1  amieo  fuo ,  fie 
vos  mihi  fidem  fefelliftis ,  domus 
Israelis,  inquit  Ioua.  r  Vox  in  ca- 
cuminibus  auditur,  miferabilis  Is- 
raelitarum  ploratus,  quod  mores 
deprauauere  fuos,  Iouam  Deum  fu- 
um  obliti.     Redite  filii  defe&ores, 

1  ego  fanabo  veftras  defe&iones :  s  ec- 
ce  nos  venimus  ad  te ,  qui  lis  Ioua 
Deus  nofter.  Certe  nequidquam 
eft  ex  collibus  t  turba  montana :  cer- 
te in  Ioua  Oeonoftro  falus  eft  Israe- 
litaium.  Ergo  patrum  noftrorum 
laborem ,  videlicet  oues,  boues,  ri- 
iios ,  filiasque  confumit  iam  a  pue- 


b 


i 


ritianoftra  turpitude.  Iacemus  in  25 
turpitudine,  et  obruimurignomi- 
nia ,  quod  aduerfus  Iouam  Deum 
noftrum  peccauimus  turn  nos ,  turn 
patres  noftri ,  a  teneris  ad  hodier- 
num  diem,  neque  Ioux  Deo  noftro 
obtemperauimus. 


CAPVT    IIIL 

Ad  meliorem  fntgem  vatts  inuitans .  Cir- 
cumcijio  Jo»£  «ccepta.  Ad  centenet  et 
planttttA  inuitans  Ioua.  Pro  populo  Cup- 
plex  UremiiM.  PtitU*  Sionu  eiulatut. 

SI  «  redieris  Israelita,   (inquit  f 
Ioua , )  ad  me  redibis :  et  fi  tua 
remoueris  ex  confpeSu  meo 
flagitia ,  non  exfulabis ,   ac  viuen-  % 
tern  Iouam  vere,iure,iufteque  iura- 
bis,  inque  eo  fibi  placebunt,  et  fe  ia- 
&abunt  gentes.    Nam  Cic  monet  Io-  3 
ua  iudaeos  homines  et  Hierofolymi- 
tanos.   Profcindite  vobis  noualem, 
et  ne  in  fpinas  feminate.  Cireumci-  4 
dimini  Iouae,   et  detrahite  veftri 
cordis  praeputia,  homines  iuda-i,  et 
incolac  Hierofolymae ,   ne  egresfa 
ignea  mea  bilis  ardeat  inexftindta, 
Ob  veftrae  naturae  prauitatem.  Nun-  5 
tiate  per  Iudaeam ,  et  Hierofolymae 
fignificatc,  tubaque  clangentes  in 
terra  plene  clamate,in  hunc  modum 
verba  facientes;  coite,  etmunkas 
adeamus  vrhes.      Efferte  fignumS 
Sionem  verfus :  corroboramini :  ne 
ftate:  nam  ego  ingens  malum  et 
calamitatem  imie&urus  Aim  a  fe- 
ptemtrionibus.      Adfcendit  ex  fua  1 
den  fa  filua  Ie© ,  gent  iumque  vafta- 
tor  proficifcitur,ex  fuo  prodiens  lo- 
co, ad  terram  tuam  in  tantam  redi- 
gendam  vaflitatcm,  vt  depopulatae 
vrbes  careant  incola.        Hanc  ob  8 
causfam  accine~H  centones  piangite, 
eiulantes,  quoniam  acerbitas  ira- 
cundiae  Iouae  a  nobis  non  auerti  tur. 
Atque  eo  tempore,  (inquit  Ioua, )  et  > 
rexetprincipesexanimabuntur,  et 
facerdotes  obftupefcent,   et  vates 
E  e  c  a  con. 


a  )  coaiugl.      r)  ob  Mam  perfidiam  calamiras  acciditlsraelieis,  vndcplyratu* 
Mftitii;    /)  hoc  dicicc  1  ccc«  «t.   t)  fcilicct  dcorura,    h  )  fi  tc  «qrr ig<«. 


804 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  4. 5. 


10  eor.fternabuntur.  At  ego:  ahDo- 
mtneloua,  (inquam,)  ergotuhuic 
populo  et  Hierofolymis  impouiifti, 
pacem  eis  pollicitus,  qimm  fit  capi- 

1 1  tale  bellum.  IIIo  tempore  dicctur 
huic  populo ,  et  Hierofolymhanis : 

Inventus  xftuofus  per  liluarum  caeu- 
mina  tendit  verfus  x  puellatn  mei 
populi,    non  ad  vcntilandum  aut 

13  eucllendum.  Vehtrfs  plenior,quam 
y  ad  talia,mihi  venit :  nunc  cgoqno- 
que  de  eis  pcenas  ftimam.  Ecce 
autem  *  adfcendit  more  nubium, 
quadrigis  turbini  fimilibus ,  equis 
pernicioribus ,  quain  funt  aquilx : 

14  hci  nobis,  periimus.  Perlue  a  pra- 
uitate  tuum  cor ,  Hierofolyma ,  vt 
conferueris:  quousque  manebunt 
in  tuo  pe&ore  iftae  detrimentofx 

I5Cogii*tione»?  Auditur  enim  vox 
nuntiantis  a  a  Dane ,  et  fignificantis 
detrinientum  a  monte  Ephraimita- 

16  rum.  Commemorate  gentibus,  en 
fignificate :  in  Hierofolymam  cufto- 
des  veniunt  ex  longinqua  terra ,  et 
In  vrbes  Iudaex  clamorem  cdunt, 

17  earn  vndique ,  tamquam  cuftodes 
agri,  circumdantes,  quoniam  in  me 

18  rcbellauit,  inquit  loua.  Tui  mo- 
res  et  ingenium  ifla  tibi  faciunt :  ifta 
tua  prauitas  adeo  acerba ,  vt  ad  cor 

19  tuum  permanet.  V ifcera,  vifcera, 
prxcordiaadeomihi  dofent,  adeo 
mihiturbaturcor,  vttacereneque- 
am :  quippe  quum  ego  ipfe  tub*  fo- 
niium,    belli  clangorem  audiatn. 

ao  Calamitas  fuper  calamitatcm  procla- 
matur,vaftata  tota  terra.meis  taber- 
naculis  fubito ,  meis  velis  repente 

si  vaftatis.  Quousque  figna  adfpici- 
am.2  quousque  tubae  fonitum  audi- 

«1  am  ?  Quoniam  infipientes  mei  me 
non  cognofcunt,  dementes,non  pru- 
dentesfilii,  ad  malum  fapientes,  ad 

»3  bonum  indocli :  video  terra  mfqua- 
lentem,  etincultani,  caelumque  fua 

44  carere  luce ;  video  coinmoueri 
montes,  omnesque  colles  concutij 
video  neniinem  adesfe,  aeriasque 


volucres  omnes  extorres  esfe ;  vi-  • 
deo  culta  inculra,  defolatis  omnibus 
eorum  oppidis  a  loua ,  et  eius  acer- 
bitate  iracundix.  Sic  enim  dicit  1 
loua :  vafta  erit  tota  terra ,  nee  in- 
temecionem  faciam,  earaque  ob 
rem  lugebit  terra,  et  fublime cae- 
lum infufcabitur,  quandoquidem 
deliberatum  pronuntiaui,  cuius  me 
non  pcenitebit,  necabeodeducar. 
Ad  equitum  fagittariorumque  fo- 
num  ditfugit  omnis  ciuitas :  eunt  in 
b  nubila,  fcopulosque  fcandunt : 
omnia  derelinquuntur  oppida ,  ne- 
mine  in  eis  remanente.  Tu  vero 
pcrdita  quid  fades?  coccum  li- 
cet induas,  licet  aureo  te  mun- 
do  comas,  licet  ocellos  tibi  obli- 
nas  fuco,  frufrra  te  pulchram 
facies :  refpuunt  amatores  te ,  tuam 
vitam  petentes.  Etenim  vocem 
audio  quafi  parturientis,  quafi  cru- 
ciatum  primo  parientis,  vocem 
puellx  Sionis,  anxiae,  palmas  expan- 
dentis:  heimihi,  exanimor  ab  in- 
terfe&oribus. 


CAPVT    V. 

Iudtorum  ininflitia  ,  periuria ,  peruicaciat 
ealamitatts  merit*.  Vates  vento/i.  In  Iu- 
dtos  i>a  d'tuina  ,  vnflationes  impendentes% 
et  propter  idololatriam.  Vates  falfiloquu 

PErluftrate  Hierofolymae  vicojj 
et  videte ,  ac  nofcitate,  perque 
eius  fora  conquirite ,  fi  quem 
esfe  comperietis,  qui  ius  faciat,  ve- 
rumque  ftudeat :  et  ego  Hierofoly* 
nix  veniam  dabo.  Quod  fi  per  vi- 
uentem  Iouam  dicunt ;  at  peierant, 
O  loua ,  nonne  oculos  habes  ad  ve- 
rum  intentos }  verberas  eos ,  neque 
dolent :  conficis  eos,  et  recufant  ad- 
mittere  corre&ionem ,  obdurata- 
que  magis ,  quam  eft  faxum ,  facie, 
ad  fanitatem  redire  renuunt.  E- 
quidem  fie  cogitabam:  at- hi  qui. 
denrptebeiidefipiunt,  quod  Iouae 
viam,quod  Dei  fui  fententiam  igno- 
rant, 


'  rant. 

*)  ciuitatem,  videlicet  Hierofolymam.    y)  ad  ventilandum.    *)Nabuchodo- 
jiofor.    -  )  iliac  liabyloniis  erat  iter  in  Iudaam.    *  )  'axdualoca. 


Cap.  ?. 


I  b  K  E  M  I  A  5. 


80; 


5  rant.  Adgrediar  optimates ,  eos- 
que  adloquar :  nam  ii  Ioua»  viam, 
ii  Deifui  fenfentiam  tenent.  Ii  vero 
;  et  iugum  fregerunt ,  et  vincula  ru- 
(Sperunt.  Hanc  ob  rem  eacdit  eos 
filueftris  Ieo,  vaftat  lupus  agreftis, 
vigilat  pardus  in  eorum  oppida,  ita 
vt  quisquis  ex  eis  prodeat,  rapiatur, 
quoniam  tot  tantaque  funt  eorum 


ne  turn  quidem  vos,(inquit  Ioua,)ad 
internecionem  delebo.  Quod  (119 
quaefieritis ,  quam  ob  causfani  fece- 
ritvobis  ifta  omnia  Ioua  Deus  ve- 
fter:  qtiemadmodum,  relifto  me, 
(  dices  eis )  diis  feruiuiftis  alienis  in 
terra  veftra,  fie  peregrinis  feruietis 
in  terra  non  veftra.  Nuntiate  hoc  20 
domi  Iacobi ,  et  in  India  fignifka- 


1  peccata  atque  peruerfitas.    Posfuov    te  his  verbis :  audite  hoc ,  o  infani  2  % 
ne  tibi  iftud  ignofcere  ?  f ui  nati,  re-    et  excordes  homines.qui  oculos  ha 


! 


liclo  me,  per  non deos iurant ,  ct 
amefatiati,  adulterant,  inque  hi- 

%  panar  fefe  cuneant.  Equi  funt  fa- 
giuati,  'matutini,  alii  in  aliorum 

■)  vxores  adhinnientes.  In  iftane  vt 
ego  non  animaduertara  ?  inquit  Io- 
ua :  aut  ab  iftiusmodi  gente  pcenas 

3  non  repetam?  Scandite  muros 
eius,  etvaftate,  fie  tamen,  vt  ad  in- 
ternecionem non  agatts:  detrahite 
eius  palmites ,  quoniam  louae  non 
funt.  Nam  mihi  fidem  fregerunt 
Israelitae,  iudsaque  domus,  inquit 
Ioua.  Iouam  abnegant ,  eumque 
esfe ,  aut  fibi  malum  euenturum, 
autfearma  famemue  vifuros,  ne- 
gant.  Vate9  autem  ventofi  funt, 
nee  eft  eorum  qu isquam ,  qui,  quid 

\  fit  eis  futurum ,  ante  denuntict.  I- 
taque  fie  dicit  Ioua  Deus  armipo- 
tens:  quoniam  vosiftam  rem  diet, 
tis,  en  ego  faxo,  vt  d  verba  mea  fint 
ignis  in  ore  tuo,  etilli  ligna,  quae 

;  confumat.      En  ego  procul  in  vos 


beds,  neccernitis:  etaures  habe- 
tis,  necauditis.      Nonnemetime-2i 
bltis/  inquit  Ioua,  et  meumcon- 
fptclum  tremetis  ?  qui  mari  fines 
arenam  pofui ,  quem  arternumter- 
minum  nontranscat ,  nee  eum  pos^ 
fint ,  quarauis  turbati  agitentur  flu- 
ftus,fuperare.  At  homines  hi  dege- 13 
nerecontumacique  mente  prsediti, 
degeneres  abeunt ,  nee  ita  fuis  in  a- 
nimis  cogitant :    metuamus  Iouam  24 
Deuni  nolirum ,  qui  et  primores  et 
pofteriorcs  fio  tempore  dat  im. 
ores,  qui  nobis «  ftatos  inetrts  fepte- 
narios  euftodit.     Has  res  a  'ertunt  25 
veftra  vitia,  veftraque  dehclavos 
priuant  bonis.     Inueniuntur  enim  :6 
inpopulomeoimpii ,  qiiiquafipo- 
fitis  decipulis  itifidientur ,  exciden- 
tes  foueas,  quibus  capiantur  homi. 
ne9.      Vtcaueaauibus,  fie  eorum  27 
domus  refertae  funtfraudibus :  ide- 
oque  crefcunt  et  difefcunt.       Ac  2g 
quanto   magis   pinguefcunt  nite- 


gentem  adducam ,  domus  Israelis,    fcuntque:  tanto  magis  inimprobi- 
inquit  Ioua,  quae  gens  immanis,    tate  progrediuntur,  non  patroci- 


quae  gens  autiqua  eft ,  cuius  tu  gen 
tisiinguam  ignorabis,  neque  quid 
;dicat,  intelliges:  cuius  pharetra 
fimilis  eft  patentis  fepuleri ,  fortes 
1  omnes.  Ea  comedet  tuam  mesfem 
atque  vi&um :  comedet  tuos  rilios 
ct  filias:  comedet  tuas  ouesetbo. 
ues :  comedet  tuas  vites  et  ficus ,  cx- 
fcindetque  ferro  tuas  vrbes  munitas, 
quibus  tu  confidis.      Quamquam 


nantes  videlicet  pupillis,  quum  ta- 
men  profpere  habeant ,  neque  pau- 
perum  eausfam  agentes.     In  iftane  29 
vt  ego  non  animaduertam  ?  inquit 
Ioua :  aut  ab  iftiusmodi  gente  pee. 
nas  non  repetam .?     Stupenda  hor-  30 
rendaque  fiunt  in  terra :    vates  fai-  3 1 
fo  vatieinantur,et  facerdotes/mani- 
bus  fuis  admittunt ,  et  populus  id 
fieri  amat :  quid  denique  facietis  ? 

CAPVT 


E  ec  3 

«)  equi  mane  1  collefto  per  no£kem  femine,  fant  libidinofiores.  <0  qua  ego 
tibi  dicenda  mando,  damnabunt  eos,  et  per  ea  punientur.  O  fiatamesfis 
tempora.  Vide  Dcut,  i<$.  /)  videlicet  muiicra  1  mcrscde  docenrcs.  Vide 
Mich.  j. 


%v6 


IERE'MfAS, 


Cap.  6*. 


CAPVT    VI. 


Aftpttmtriwtbiu  trttmn*  in  Iudtos.  Hie' 
rofolyma  exfcindenda.  louan/i  iii.'U  va- 
tcm  exagitans.  ludtotum  discrimina, 
taUmitatcs ,  cafthntM.'-  Vana  impiorum 
Jhcri/fcfa. 

i  T^Luclamini  Beniamitx ,  ex  me- 

|H  dia  Hier^folyrua  et  Thecux 

- ^tubaclangi^e,  atque  ad  Betha- 

charam  erTerte  lignum  -.  nam  ingens 

malumafeptemtrionibus,  ct  cala- 

i  mitas  ingruit.  Speciofae  et  delica- 
tx  adfimilo  puellam  Sionem ,  g  ad 

3  quam  venient  cum  Ibis  paftores 
gregibus,  et  adeampercircuitum 
figentfua  tabernacula,  et  fuaqnis- 

/,  que  regione  pafcent.  Indicite  ei 
bellum :  agite  adfcendamus  meridie. 
*Hei  nobis,  quod,  inclinanle  die, 

5  vefpertin*  vergunt  vmbrx.  Agite, 
adfcendamus  vclno6hi,et  eiuseuer- 

6  tamus arces.  Sic  eium  dicit  armipo- 
tcnsloua:  fecateligna,  et  exftruite 
in  Hierofolymam  aggerem :  vrbs 
eft  punienda ,  cota  inmriis  referta. 

7  Vt  putcus  aqua  fcaturit ;  fie  ifta  pra- 
uiiatem  cbuilit :  crudclitas  et  perni- 
cics  anditur  in  e3  coram  me  adfi 

g  due,  cruciatus  et  verberatio.  E- 
mendare  Hierofolyma,  neego,  ani- 
rooatealienatus,  in  earn  folitudi- 
nem  te  redigam,  vr  terra  fis  inculta. 

9  Sic  dicit  armipotens  loua :  racema- 
buntur,  taniqtiam  vites,  reliquix 
Israelitarum ,  *  refer  manum  tuatn, 

10  ceuvindemiator  in  qualos.  Ecquos 
adloquar  moneamue,  vt  audiant? 
quum,  aures  habentes  prxputiatas, 
afteuderc  neqneant :  quum  ,  louse 
dicta  probro  habentes,  non  dele- 

1 1  ckntur  eis  Ergo  loua?  bile  tarn 
plenus  ego  fum ,  tc gre  vt  me  conti- 
rteam ,  quin  ea  pariter  infantesque 
vicatim ,    iuuenumque  concilium 

I  a  perfundam.  Nam  viri  iuxta  ac  fe- 
minae,  fenes  ac  aruo  pleni  capientur, 
iransferenturque  eorum  et  domus 
et  agri  et  vxores  ad  alios,  quum  ego 


manum  incolis  adferam ,  inquit  lo- 
ua. Nam  parut  iuxta  ac  magni  o- 1 
nines  auari  funt:  vates  xqueacfa- 
cerdotes  omnes  agunt  nefarie,  leui- 1 
terque  fanant  puell*  mei  populi  ca- 
lamitatem,  pax,  pax,  di6titantes, 
quum  non  fit  p.ix.  Pudorc  adfici- 1 
entur,  qui  quum  federate  faciant, 
non  pudet  eos  tamen ,  neque  vere- 
cundari  fciunt:  itaque  cadent  inter 
cadentes ,  quo  tempore  animaduer- 
tamineos:  labentur,  inquit  loua. 
Sic  dicit  loua :  ftate  per  vias,  ct  ami- 
quas  videte  ac  quxrite  femitas,  vbi- 
nambona  via  fit ,  eamque  ingredi- 
mtni,  et  requktem  animis  vcftris 
inuenietis.  Non  ingrediemur,  in- 
quiiinr.  Ergo  ftatuam  vobis  fpe- 
culatores:  attendite  tnbx  fonitum. 
Non  attendemus,  inquiunt,  Igi- 
turauditegentes,  etccgnofte,  qux 
in  eis  cs,  mukitudo:  audi  terra: 
ego  fum  malum  importatnrus  in 
hos homines,  quale  eorum cogifa- 
tionibus  dignum  eft,  qui  meis  diiStis 
non  attenderint ,  meamque  repu- 
diauerint  legem.  Quorfummihi 
tandem  tusadfi.  ratis  ex  Sabta?  aut 
prsftabilem  calamum  ex  longin- 
qua  terra?  non  li.ant  hoftive  ve- 
ftrx :  nun  accepta  mihi  funt  veftra 
facrificia.  Itaque  fie  dicit  loua: 
ego  ifti  populo  opponam  impedi- 
menta ,  in  quae  parcntes  fimul  et  li- 
beri  incurrant,  viciniqueet  eorum 
propinqui  pereant.  Sic  dicit  loua : 
venturus  eft  ex  aquilonia  terra  po- 
pulus ,  et  gens  magna  ex  terrx  la- 
teribus  excienda,  qui  arcus  Ian- 
ceasque  teneant ,  crudeles  et  immi- 
fericordes,  voceftrcpentes,  vt  ma- 
re, equisinfidentes,  inpugnamvi- 
riliter  inftrucli  contra  te,  puella 
Sion.  Eorum  audita  fama ,  colli- 
quefcunt  nobis  manus,  angore 
correptis  et  cruciatu,  qualis  eft  par- 
turientis.  Neexiterus,  neueiter 
facite:   nam  hoftilis  gladii  terror 


en- 
,?)  vt paftores latum  pafcuum  vnrfique  depafcunt»  fie  hoftes  Sionem.      A)  tarn 
auideinuadentvrbem  hoftes,  vtmalintnoftupcrgcre,   quam  crasiinumexfpe- 
fta.c.    <)  crebros  capiendo ,  vtfolentkguli. 


v-a^. 


i  i;   i\    c   irt  x    n   o. 


»°7 


circumfidet.    Opuellamei  populi, 


amicire  centone,   prouolue  te  in 

puluere ,  et  perinde,  ac  fi  luclu  fun- 

garis  vnici  filii ,  fic  acerbe  mxre  : 

qnoniam  ex  improiiifo  vaftatorin- 

?uadet  nos.      Caikllum  ego  tefta- 

tui  in  raeo  populo  munitum ,  qui 

eorum   mores  recognofca»  aique 

f  probes :      omnes  degeneres  defle- 

thint,  verfantes  in  calumnus,  arnei 

ferreique,   omnes  deprauaci  funt. 

}  Inardefcit  igne  follis :  confumtmn 

eft  plumbum :  fruftra  conflat  con- 

flator,  quum  mali  non  excernan- 

tur.      Argentum  improbum  vo- 

cantur,      quippe  quos  improbet 

Ioua, 

CAPVT    VII. 

AJprolittatemrmocansvates.  Tentpli  fiju- 
citi  nuUn  ficleratif.  IdoMatrid  lu.Uo- 
rum.  Pro  tit  non  orandimi  ad  latent  Sa~ 
aificia.  mtilcjum  inica.  Adjnrdos  et  rtbel- 
Us  misfit*  vatfi. 

Sermo  ad  Ieremiam  habitus  a  Ioua 
hunc  in  modum : 

STato  ad  porta m  * dis  Ious,  et 
ibi  hece  dicU  pronuntiato ,  ac 
dicito  t  audite  Iouae  didhim, 
omnes  Iud.ei,  qui  per  has  portas  ad 
Iouam  adorandum  introitis.  Sic 
dicit  armipotens  Ioua  Dens  Israeh- 
tarum:  corrigite  veftros  mores  et 
ingenium,  et  coliocabo  vosinhoc 
loco.  Noiite  falfis  rebus  confide- 
re,  dictates,  Iouae  templum,  Io- 
ux  templum,  Ioux  templum  eft. 
Etenim  fi  veftros  mores  et  in- 
genium emendaueritis ,  C, iusho- 
minibus  inter  ipfos  feceritis, 
peregrines,  pupillos,  viduas  non 
adfeceritis  injuria,  iufontera  fan- 
guinem  non  effuderitis  in,  hoc 
loco,  neque  alios  deos  veftro 
malo  fueritis  fecuti:  coliocabo 
vos  in  hoc  loco ,  quam  terram  ve- 
ftris  dedi  maicribus  in  omnem  x- 
ternitatem.  En  vos  faliis  confidi- 
tis,  rebus  nihil  iuuantibus:  fu- 
rari,  occideie,  adulterare,  pcier*. 


fc)Iunoncmpmo. 


re ,  furUre  Baali ,  alienosque  ft  qui 
deos,  vobis  ignotos :      et  poftea  ve- '  • 
nitis,  in  meoqueftantesconfpeclu, 
in  hac  a, me  denomiriata  aede,  defe». 
di  p.iftulatis ,  vt  ifta  tot  fcelera  com- 
mitiatis?     Pro  fpelunca  grasfato-U 
rum  habetls   hanc  a  me  nuncu- 
patam  fdem,  id  quod  egoquoque, 
(vt  fciatls, )    video,  inquic  Ioua. 
Adite  enim  locum  meum ,  qui  eft  l» 
Silunte,  vbl  ego  meum  noraenpri- 
mo  collo^aueram ,  et  videte ,  quo 
paclo  eum  tradrauerim  ob  Israeli» 
tarutu     mecrum     improbitatem. 
Quamobrem  quoniam  vos  ifta  tot;  i  i 
patratis  facinora,  inquit  Ioua ,  mi- 
hique,  vosfedisloadmonenti^  non 
aufcultatis, neque  vocantem  audi- 
tis:    faciamatdi,  (quae  a  me  nomen  14 
habet,cuique\'05confiditis,)  et  lo- 
co,(quem  vobis  veftrisque  dedi  ma- 
ioribus,)     quomodo  feci  Sikinti, 
vosque  a  meo  reiiciam  confpe£tu ,  1 5 
quemadmodum   reieci  veftros  o. 
mnes  rratres,fcilicet  omnem  Ephra- 
imi  progeniem/     Tu  vero  ne  pre- 16 
care  pro  iftishominibus,  neue  pro 
eis  oratiew  et  precibus  vtere,ncue 
me  couipcl!a .  nee  enim  te  audiam. 
Nonne  vides,  quid  faciant,  quumi^ 
in  oppidis  Iudx*  ,  tumin  vicis  Hie- 
rofolymae?      Kill  ligna  colligunt,  (g 
patresincendtim  ignein,  et  muiic- 
res  masfam  fubi^unt  ad  faciendas 
k c*li  regiiis;  placentas,  fundenda- 
que  diis  alienis  hbamina,  mti  irri- 
tandi  gratia.  Quafi  vero  me  irrite-nr,  ip. 
(inquit  Ioua,)  ac  non  porius  feipfos, 
vt  hac  re  fron;i  fi\x  pndorem  con- 
cilient.      Itaque  fie  dicit  Dominus  a© 
Ioua :  en  ira  bilisque  mea  ftuet  in  i- 
ftum  locum ,  in  homines  e't  beflias, 
in  ruris  arbores  terrjeque  fr  ges, 
et  ardebit  inexftin6la.     Sic  dicit  ar-  %\ 
mipotens  Ioua  Deus  Israelifarnm: 
/hoftias  veftras  folidas  legite  cum 
veftris  facrificiis  >  et  carncm  com- 
efte.      m  Nee      enim    dixi    autj» 
praecepl  maioribus  veftris,    turn 
quum  eos  ex  Aegypto  eduxi ,  &c  re 
Eee  4  *  folidi 


4 
0  habcte  vobis  jjfta<  vidima*»     >«)  lege  ^  Esdr, 


L. 


*s| 


I  E  R  E  M I A  S. 


Cap.7.8. 


folidi  facrificii,aut  facrificii.    Quin 

*:  eis  hanc  rem  fie  pnecepi :  obtem- 
perate  miht,  etegovobisDeus,  et 
vos  mihi  populus  eritis :  et  ingredi- 
mini  per  omnem  viam ,  quam  vo* 
bis  pricepcro,  vt  bene  lit  vobis. 

*4Sed  non  obtemperarunt,  nee  au- 
rem  praebuerunt,  fuaque  confilia 
et  perditam  aniini  prauitatero  fe- 
cuti,  retrorfumcesfere,  nonpror- 

*5  fum.  Ex  quo  egresfi  funt  maiores 
veftri  ex  Aegypto,  in  huncdiem, 
quum  ego  vobis  interim  meos  tot 
vates  misficulauerim,     et  diligen- 

a<5ter  misficulauerim,  non  obtem- 
perauere  mihi ,  nee  aures  praebue- 
re,  quin,  obfirmataceruice,  fuere 

37maioribus  fuis  vitiofiores.  Elo- 
queris  autem  eis  haec  omnia  verba, 
tibi  non  aiifcultaturis ,  et  tibinon 
refponfuros  vocabis,  et  Gc  adloque- 

1%  ris.  Haec  gens  eft  eiusmodi,  vt 
Iouae  Deo  fuo  dicto  audiens  non  fit, 
neque  correclionem  admittat,  ac 
ex  eius  ore  perierit  excifa  Veritas. 

scTonde  atque  abiice  tuam  comam, 
etede  per  cacumina  naeniam :  quo- 
niam  repudiat  deferitque  Ioua  na 

a  0  tionem ,  in  quam  fzuit ;  quoniam 
oftenderunt  roe  Iudaei,  inquit  Ioua, 
pofuere  fua  'llagitia  in acde,a  me de- 
nominata ,  eius  polluendae  causfa, 

3l  cfbuxeruntque  facella  Topheth, 
quod  eft  in  valle  filii  Hennomi,  ad 
fuos  filios  filiasque  igni  cremaudos, 
id  quod  neque  iusfi,  neque  mihi  ve- 

-i  nit  in  mentem.  Itaquetempuserit, 
inquit  Ioua ,  quum  non  deinceps 
Topheth,  aut  vallis  filii  Hennomi 
dketur,  fed  vallis  caedis :  fepelient- 

«,  que  in  Topheth  penuria  loci,  et 
erunt  huius  populi  cadauera  paftui 
aeriis  volucribus,  terreftribusque 
berths,  absterrente  nullo ,  atque 
ex  oppidis  Iudaeae ,  Hierofolyraae- 
que  compitis,  tollamvoluptatis  et 
gandii,  tollam  fponforum  fponfa- 
rumque  vocem,  in  vaftitatem  reda- 
cla  terra. 


«)  nef-uiosdeoi 


CAPVT    vnr. 

Miferand*  Tudtorum  idololatrarum  calami- 
ties. Befliu  ludei  peiores ,  pertinacio» 
ret.  lit  turn  peritos  min*tferpentes a  Io- 
ua immis/i  ad  cnnfi.ciendos  impios.  Medi* 
cm  nuUiu  adfiigente  Ioua. 

EO  tempore,  (inquit  Ioua,)  ex- 
trahentur  regum  principum- 
que  ludxae,  et  facerdotum,  et 
vatum,  et  Hierofolymitanorum  os- 
fa  fuis  ex  fepukris,  exponentur- 
que  foli  etlunae,  omnibusque  eaeli 
copiis,quasamauerint,  quibus  fer- 
uierint,  quas  fecuti  fint,  qui- 
bus  ftuduerint,  quasqueadoraue- 
rint,  ita  vt  incondita,  infepul- 
taque  cerrae  folum  ftercorent :  et 
pracponetur  vitae  mors  omnibus 
fuperantibns  ex  ifia  mala  natione 
reliquiis,  vbicumqe  locorum  ego 
reliclojdisfipauero,  inquit  armi- 
potens  Ioua.  Dices  autem  eis:fic  di- 
cit  Ioua;  numquid  ita  caditur,  v» 
non  refurgatur?  aut  ita  deficitur, 
vt  non  redeatur  ?  Q^ii  fit ,  vt  po- 
pulus ifie  hierofolymitanus  defe- 
clione  perpetua  defecerit ,  falla- 
ciamtenens,  redire  renuens?  At- 
tendo,  et  audio:  non  recle  lo- 
quuntur :  neminem  fceleris  fui  pce- 
nitet,  vt  dicat,  quid  egi  \  omnes  in 
fun m  vertuntur  curfum,  vtequus 
mens  in  prcelium.  Etiam  aeria  ci- 
conia  nouit  fua  tempora,  turturque 
et  birundo,  et  grus  aduentus  fui 
tempus  obferuaiu,  et  meus  popu. 
lus  Iouae  fententiam  nefcit.  Pote- 
ftis  ne  dicere  vos  fapientes,  Iouae- 
que  legem  penes  vos  e<fe.?  nae  ille 
fruftra  ftilum,  fruftra  litteratos  fe- 
cit: pudebit  fapientes,  fractique 
capientur,qui  quum  Iouae  ediSa  re- 
fpuant,  quorfum  eis  fapientia  ?  Ita- 
que  eorum  et  vxores  aliis,  et  agros 
aliis  posfesforibua  dabo ;  quoniam 
parui  iuxta  ac  magni  omnes  auari 
funt,  vates  aeque  ac  facerdotes  o- 
mnesnefanda  faciunt,  leuiterquc 
fanant  puellae  mei  populi  calamka- 
tem ,  pax ,  pax,  dictitames,  quum 
.  non 


Lap.  5. 9- 


ltRtMlA> 


8  09 


non  fit  pax.  Pudore  adficientur, 
qui  quuro  federate  faciant,  non  pu- 
det  eos  tamen,  neque  verecundari 
fciunt.  Itaque  Japfi  cadent  inter 
cadentes,  quo  tempore  animaduer- 
tetur  in  eos,  collabentur,  inquit 
Ioua.  Perdameos,  inquit  Ioua, 
neevqaeinvitibus,  nee  ficus  in  ficu- 
bus  erunt,  et  folia  decident ,  eisque 
peritura  dedero.  Quid  nos  defi- 
demus?  coeatur,  et  eamus  in  vrbes 
munitas,  illicquieturi:  quandoquK 
dem  Ioua  Deus  nofter  coercet  nos, 
felleaque potionat  aqua,  quoniam 
peccanimusaduerfuslouam.  Spe- 
raturpax,  et  abeft  bonuro:  fpera- 
tur  fauacionis  teinpus,  etadefi  ter- 
ror. Vsque  a  Dane  audiuntur />  eius 
equornm  rnru:hi,et  ad  hinnitusfo- 
riitum  fonipedmn  cius  tota  terra 
percellitur.  Veniuntautem  regio- 
nem,  et  quae  continentur  ea,  vr- 
beni  et  eius  incolas  comefuri. 
Nam  ego  in  vos  ferpentes  immit- 
tam,afpides  cantari  nefcios,  qui  vos 
mordeant,inquit  Ioua.  Dum  mae- 
rorem  cohibcre  conor,  mihi  tor- 
quetur  animus.  Ecce  querulam 
vocem  pueli.e  mei  populi ,  ex  lon- 
ginqua  terra.  Num  Ioua  in  Sione, 
num  eius  rex  in  ea  non  eft?  cur  me 
fuis  fimulacris ,  cur  peregrinis  ir- 
ritauere '/  vanitatibus  ?  Prxteriit 
tnesfis,  peracla  eft  aeftas:  etnos 
fuiiius  indefenfi.  Calamitatc  puel- 
lae  mei  populi  rumpcr,pul)atus ,  et 
ftupore  eorreptus.  Num  refina  in 
Galaaditide,  nummedicus  ibi  non 
eftV  qui  fit  ergo,  vtpuel lac  mei  po- 
puli valetudonon  procedat? 


CAPVT    IX, 

lertmis  ptanflM  adfiiftis  ludt'ir,  lonnnn 
iuftitia  in  peccatores  pirtinacet.  N*ni& 
•v/itupro  popularibu*.  Draconum  Hiexo- 
folyma  damhi/ium,  Se verudtunthtm fntile 
ingenium. 

Tinam  et  caput  meum  fit 
aqua ,  et  oculi  fons  lacrima- 
rum ,  vt  puellae  mei  populi 


v 


occifos    dies   noclesque    plorem. 
Vtinam  in  folitudine  viatorium  ha-  % 
beam  diuerforium,  vt  populares 
ineos  relinquam ,  ab  eisque  disce- 
dam:  quandoquidem  funt  omnes 
adulteri  proditorum  caterua ,    qui  3 
fallacem  linguae  fuae  arcum  inten- 
dunt,etpollcntinterris  non  verita- 
te ,  quin  ex  malo  in  malum  prode- 
unt ,  ignorantes  me ,  inquit  Ioua. 
Ac  fuum  quisque  proximum  ca-4 
neat,   neue   vlli   fratri  confidite. 
Nam  omnis  et  frater  circumuenit,  5 
et  proximus  calumniarorem  agit : 
fuumque  quisque  proximum  fallit, 
neque  vera  loquuntur :  fuam  lin- 
guam  docent  falfa  loqui  nequitia 
lasfati.      Tibi.fedes  eft  in  mediistf 
fraudibus :  prae  fraudibus  nosfe  me 
recufant,  inquit  Ioua.     Itaque  fie  •» 
dtcit  armipotens  Ioua ;  ego  eos  exa- 
minabo  ac  explorabo :  quid  enim 
aliud  agerem  circa  populi  mei  puel- 
lam ?      Qui  acuta  linguae  fuae  fa-  g 
gitta  fraudulenter  loquuntur :    qui 
ore  adloquentes  alios  amice,  inpe- 
elore  ftruunt  infidias.      Egone  vtn 
ifta  in  eos  non  animaduertam  ?  in- 
quit  Ioua :   aut  ab  iftiusmodi  gen- 
te  pcenas  non  repetam?      Super l0 
montibui      lamentabilem      edam 
ploratum ,    fuperque     folitudinis 
manfionibus  naeniam,  quae  ita  defo- 
latae  fint ,  vt  iliac  nemo  transeat,nec 
fonitus  audiatur  pecoris,  quod  et 
aerhe  aues,  et  quadrupedes  profu- 
gae  discesferint.      Redigam  autem  g , 
Hierofolymam  in  tumulos,  draco- 
num  domicilium ,  Iudaeaeque  oppi^ 
daintantam  redigam  vaftitatem,  vt 
nullus  inhabitet,      Ecquis  eft  vir  t% 
fapiens,  qui  hoc  intelligat,  et ,  quod 
ei  elocutus  ore  fuo  Ioua  fuerit, 
enuntiet?  quamobrem  perierit  re. 
gio,  intantam  vaftata  folitudinem, 
nullus  vt  earn  peragret.      Et  Ioua :  f , 
quoniam  reliquere  meam  legem, 
inquit,  quam  eis  propofueram,  ne- 
que mihi  di&o  audientes  fuere,  ne- 
que ex  ea  degerunt,    fed  animi  fui 


•)quaededc-ope:ibHnt.    />)  Asfyru.  ?)  vanisdijj. 


Eee  5 


peruer. 


'4 


gio 


I  E  R  E  M I  A  S. 


Cap.  9.  io 


peruerfitatem ,  et,  quos  a  patribus 
fuis  didicerant,  Baales  feeuti  funt ; 
'Spropterea  fie  dicit  armipotens  l0. 
ua ,  Deus  Israelitarum :    ego  iftos 
houiir^es  et  abfinthium  comedere, 
et    felleam  .aquam  bibere  cogam, 
l5eo$que  per  gentes,  et  ipfis  etipfo- 
rummaioribusignotas,  difpergam, 
armisque  ad  internecionem  perfe. 
I7quar,      Sic  dicit  armipofensloua; 
videte,vt  euocandas  pr^ficas,  fapi- 
1 8  entesque  arcesfendas  curetis,    quse 
naeniam  de  nobis  editum  propcre 
veniant,  profundantquc  oculi  no- 
ftri    laccimas,      et  liunina  tiuant 
Ip  aqua.      Nam  ianicntabilis  auditur 
ex  Sione  vox;  vt  periimus?  vt ma- 
gna fumus  adfecti  ignominia  ?    qui 
reliquerimus   terrain,    ex  noftris 
*0. habitation  i bus    exacti?      Audite 
enim,muiieres,louae  dictum ,  eius- 
que    oris  pronuntiatum    auribus 
percipite,  et  filias  veftras  naeniam, 
et  alias  alias  lamentationemdocete. 
uNaai  mors  per  ncftras  adfeendit 
feneftras,     noflras    pcruadit    ar- 
ces,    vt    infantes   ex    vicis,    vt- 
inuenes     exfeindat     ex     compi- 
3ttis,    (fie,  inquit  loua,  loquere,) 
iaceantque  hominum  cadauera,  vt 
ftercus,  fubdio,  vtquepoftmesfo- 
rem   manipuii,  colligente    nullo, 
*3  Sic  dicit  loua:  ne  fe  iactet  fapiens 
in  fua  fapientia :  ne  fe  ia&et  fortis 
in  fua  fortitudine :  ne  fe  iaclet  dines 
34  in  fuis  diuitiis :    fed  in  eo  fe  iadtet, 
qui  fe  iactat,quod  me  percipiat  et 
cognofcatlouamesfe,  qui  clenien- 
ter ,  qui  ius  aequumque   faciam  in 
terris;  nam  haecmihi  placent,  in- 
A5  qu  it  loua.  Futunun  eft»  inquit  loua, 
vt  ammaduertam  *  in  omnes ,  qui 
circumcifo  funt  prxputio,  in  Ae- 
gyptios,  inludxos ,  in  Idumseos, 
i$  in    Ammonitas,      in    Moabitas, 
et  in  omnes  r  extremum  folitudi- 
His  irsCium  ineolentes.    Sunt  enim 
et  n:c  gentes  omnes ,  et  omnis  Is- 
raeUsdaoiu8pra;putkto  corde. 


CAPVT    X. 

Ad  hraelem  vates  a  I*ua  misftu.     Chaldto. 
rumfcitr.tia  vana.      ldaiolatria  detcflan. 


,u. 


lu.Uo- 


Vnus  Dews  loua,rex  atcrtiM. 
rum  disjipationei.    Ad  Iouam  lermiat  pn 
ludtU  in  gentes. 

AVdite,  quid  vobis  dicatloua, 
domus  Israelis.  Sic  dicit 
loua;  gentium  morem  ne 
difcite,  neue  cadeftia  figna  formi- 
date,  quod  ea  gentes  formidenf. 
Nam  popuiorum  inftituta  vana 
funt :  cxditur  enim  arbor  ex  filua, 
et  fabrilium  manuum  arte  dolata, 
argento  auroque  comitur,  clauis- 
que  firmatur  et  mallets ,  ne  auella- 
tur.  *  llli,  folidas  palmac  fimiles,ne- 
que  Iaquuntur,  et  portandi  funt, 
quippe  qui  non  gradiantur.  Eos 
nemctuite,  quos  penes  neque  no- 
cere  fit,  neque prodesfe.  Nullusi 
tibi  par  eft,  loua,  qui  magnus  et 
magnae  virtutis  nomine  pracditus 
es.      Quis  tenon metuat,  o  genti-^ 


*)  Cedatfonoj,  Vide  cap,  45.    * 


urn  rex.''    cuius  id  imperium  eft, 
vt  in  orauibus  gentium  fapienti- 
bus,   omnibusque  regnis,  nullus 
fit  tibi  conferendus.       Infaniuntf 
autem  illi,    ac  plane   defipiunt, 
coarguente  vanitatem  ligno.     Di-j 
duclum  argentum  ex  Cilicia  im- 
portatur,  et    aurum    ex  Ophaz, 
fabri  manuumque   aurificis  opus 
hyacinthino  purpureoque  veftitu, 
quae  omnia  peritorum  funt  opus. 
At  loua  Deus   verus ,    Deus   eft* 
viuens ,  et  rex  aeternus  9  ad  cuius 
iramtellus  contremifcit, neque  fus- 
tinent  eius  indignationem   gentes. 
*\Qui  dii  c<elunt  et  tenam  non  fece- i\ 
runty  ii  ex  terra,  et  locis  cxlo  fubie- 
flis  tollentur.    Qui  terram  fua  vi  u 
fecit,    fapientia  orbem   condidit, 
prudentia  caelum  extendit.      Voce  1: 
dat  aquae  tnuititudinem  *  in  cado,at- 
tollitque  ab  vltimis  terris  nebulas, 
fulgura  pluuiae  facif,  etex  fuis  ven- 
tum  cellis  educit,      Infanit  omnis  14 
homo  infeitia:  fimulacrorum  pu- 
debit  ficlores  omnes,  quorum  falfa 

et 
)  ftilicst  lignci  di;.    i)  in  acre. 


Cap.io.  if." 


lERtMlAS. 


Hi 


et  inanimafintfufilia.  Vana  flint, 
opus  fallax,  eorum  fupplicii  tempo- 
reperitura.  Non  talis  eft  is,  cum 
quibus  remhabent  Iacobei,quinis 
omnium  conditor  eft,  nomine  Ioua 
i  armipotens ,  cuius  hereditatis  natio 


funt  israelii  Collige  ex  terra  tu 
am  mercem,  « quae  degis  in  muni- 
tione.  Nam  fie  dick  Ioua:  en  ego 
nuncincolas  qyafi  funda  dfejtciain, 
eosque  vrgebo,*vt  digni  funt.  Hd 
mihi ,  quanta  fum  in  calamitate  ? 
quam  atrox  vulnus  habeo.?  quern 
quidem  meum  morbum  mihi  fe- 
rendum  esfecogito.  Perdkumeft 
fnie'im  tabernaculum,  abruptiso- 
ninibus  rr-eis  funibus :  mei  nati,  a 
me  digtesfi ,  non  adfunt :  non  lam 
eft,  qui  meum  tabernaculum  inten- 
dat-  et  vela  erigat.  Infaniunt  enim 
paftores,  non  ftudiofi  louse,  ideo- 
que  q'lum  non  fapiant,  omniseo- 
l  rum  difperfa  paftio  eft.  'Auditur 
K  fama:  ecceaduentat,  ingensque  ex 
ibptemjrionali  terra  motus  adue- 
nit,  ad  iudxas  vrbes  in  vaftitatem, 
draconum  manfionem  redigendas. 
Sciojlcua,  non  esfe  penes  hominem 
ipfius  viam,non  esfe  penes  rr.or tales 
ingredi,  et  fuura  firmaregresftim. 
Caftigame  Ioua,  fed  ratione,  non 
irate ,  ne  me  diuurwas.  Eftknde 
bilem  iftam  in  gentes ,  ignaras 
(yi ,  in  nationes,  quae  tuura  nomen 
non  inuocant ,  quae  quidem  Iaco- 
beos  conficiant,  et  conficiendo 
confumant,  peruaftantes  eorum 
fedem. 


capvt  xr. 

vatem  lout  fermo»  Exfetrabil'n  Deo  nan 
audiens.  FclJih  obferuendum.  lacobeo- 
beoium idoiolatria.  Deaflrorum  ingens Hu- 
merus, bijidi*  invatciF*  lw&  pxephetK 
drfenfor. 

Sermo  qui  ad  Ieremiam  habitus  eft 
a  Ioua  in  hunc  raqdum, 


AVdite  verba  foederis  illius,  et» 
Iudaeos  ac  Hierofclyrmv»no5 
his  verbis  adloquimini  j      fy  3 
dicit  Ioua  Deus  Israelitarum :  exfe- 
crabilis  homo,  qui  illius  foederis  di* 
£Hs  non  obediuerit,    quo  ego  ma.  4 
ioribus  veftris,  (quum  quidem  eos 
ex  Aegypti  fornace  ferrea  eduxis- 
fem,)  prsecepi  hunc  in  modum :  efte 
mihi  di6to  audientes ,  et  quaeeum- 
que  vobis  prxcipio ,  facite ,  et  vos 
mihipopulus,    et  ego  vobis  Deus 
ero,  vtpraeftem,  quod  naaioribusj 
veftris  iureiurando  promifi,  datu- 
rum  me  eis  ladte  melleque  fcaten- 
tem  terram,  vt  perfpicuum  eft,    Et 
ego  refpondens :  ita  efto»  inquaro, 
Ioua.    Et  Ioua :  pronuntia,  <inquit  6 
me  adIoquens,)h3ec  omnia  verba  in 
oppidis  Iudaeae,  perque  vicos  Hie- 
rofolymae,  itadicens.-  obediteeiua 
foederis  dic~tis ,  eaque  exfequimini, 
Quum  enim  ego  maiores  veftros,  7 
ad  hunc  vsque  diem ,  ex  quo  eos  ex 
Aegyptoeduxi,  vigilanter  monere 
perfeuerauerim,  vt  mihi  dido  au- 
dientes esfent,     non  obedluerunt,  g 
nee  aurem  praebuerunt,    fed  fui 
quisque  animi  perditae  libidini  ob* 
fecuti  funt.      Itaque  ego  inuexi 
eis  omnia  in  iilo  fcedere  contenta, 
quoniam,quod  a  me  iusfi  erant  face- 
re,non  fecisfent.    Deprehenfe  con-  9 
iuratio  eft,  ( inquit  adloquens  me 
Ioua,)  inludaeis  et  Hierofolymita- 
nis:  redierunt  ad  prifcorum  etma-ia 
iorum  fuorum  vitia,  qui  meis  di- 
<5tts  obtemperare  recufarunt,  fe- 
cutique  funt  alienos  deos  colendl 
gratia:  viola r unt israelitica  iudaea- 
que  domus  fcedus ,  quod  ego  cum 
eorum    maioribus    percusferam. 
Itaque  fie  dicit  Ioua :  ego  in  eos  ma- 1  g 
lum  inueham,    ex  quo  emergere 
non  poterunt,  nee  eo»  inuocantes 
exaudiam,     ibuntque  ludaeae  eiui»  1  j 
tates.   et   Hierofolymitani  inuaea^ 
turn  eos,  quibus  fuftiunt,  dCO§ ,  qui 

«01 


0  Hierofolynvtani.     *")  ad  verbum,  vt  iRUcniantj  fcilicet  guod  ijusmnt,  hoc  «ftj 

vtdignas  dent  poena j. 


s«* 


IEREMIAS. 


Cap.  if.  1%, 


eos  perim iofo  eorum  tempore  non 

>3  tueb^ntnr.  Nam  quot  habetis 
?ppida,  Iudaei,  tot  habetis  deos : 
quot  funt  Hierofolymae  compita, 
tot  pudenda*  aras  pofuiftis,  aras  ad 

'4  furhendum  Baali.  Tu  veronoli 
pro  ifto  orarepopulo,autoratione 
precibi'iue  vti :  ncc  entm  exaudi- 
amtum,quum  inuocabunt  me  fuis 

'^inmalii.  ♦Quidmeodile&oeftin 
templo  meo,  quum  y  ea  tot  commit- 
tat  flagitia  ?  *  facesfant  a  te  facrz  car. 
nes,    quae    malefaciendo  exfultes. 

■tfPulchre  frondentem,  decenterque 
fru&uofara  oleam  te  nominauit 
Ioua,  cuius  folia  magno  fonitut 
ftrepitu  comburet  ignis,  cutusque 

•7  rami  frangentur.  Atque  idem,  qui 
teplantauitlouaarmipotens,  in  te 
malum  decernit,  ob  israeliticae  iu- 
daeacque  domus  fcelus,  quo  com- 
mittendo  me  irritarunt,  duin  Baali 

18  fuffiunt.  Ego  vcro,  ostendente 
monftranteque  Ioua,  noui  mores 

19  eorum.  Atque  equidem  fimiiis 
eramgregalisotiis,  quae  adcardem 
ducitur,  nee  intel!igebam,eos  in  me 
talia  moliri.  *Corrumpaimis  ar- 
borem  cum  fuo  cibr»,  enmque  ex 
viuentium  terris  exfeindamus ,  ne 
nomen  eius  memoretur  amplius. 

»0  At,  o  armipotens  Ioua,  iufte  index, 
renum  cordisque  explorator, 
videbo  tuam  de  illis  vltionem, 
quandoquidem     tibi    meam     pa- 

utefeci  causfam  Itaque  fie  dicit 
Ioua  in  Anathothenfes ,  qui  tibi 
necem  macbinantur,  vetantes, 
te  Iouz  nomine  vaticinari ,  nifi  ve- 
lis  manibus  eorum  mori :  fie,  in- 

ai  qoam,  dicit  armipotens  Ioua :  en 
ego  fie  in  eos  animaduertam,  vt  eo- 
rum etiuuenesferra,  et  filii  filiae- 
que  fame  moriantur,  nee  ex  eisfti. 
perfint  reliquiae :  tantum  mali  im« 


portabo  Anathothenfibus  anno  eo- 
rum  fupplicii. 

CAPVT    XIL 

Cum  Deo  vat  is  colloquium  de  fceltflorum  gau- 
diis.  Term  damna.  Peccatorum  pant, 
loue g/adiiu  omnia  confident.  Pleflendi 
Iud*i,renocandi  admeliorem  ftugem.  Per' 
dendifunditit*  rebelles perpetuo, 

QVamquam  iuftus  es,  Ioua,  fii 
tecum  contendam,    tamen 
iure  tecum  experiar.    CiuM 
itaprofperaeftinipiorum  via?  cur 
f.ntunari  funt  omnes  perfidiofi,  et 
afeplanfaii,  radices  agunt,  profi- 
cientesque  fruclum  edunt  ?  quum» 
que  tu  in  eorum  ore  adfis,  abes  a  re- 
nibus  ?  Tu  vero,  Ioua,  qui  me  no-  i 
fti  et  perfpicis,  animumque  meam 
exploratum    habes,    abripe  eos, 
tamquam  oues,  ad  caedem,  etnecis 
diei  deftina.  Quousque  lugebit  ter-4 
ra,  et  omnis  agri  arcbit  herba,  ob 
incolarum  fcelus,    quadrupedibui 
volucribusque  confumtis  ?      quo- 
niam  negant,  me  vifurum  esfe  ipfo- 
rum  "  exitura.    h  Si,  cum  peditibus  5 
cunens,  defatigaris  ab  eis ,  quo  pa- 
clociun  equiiibus  certabis  ?   et  fi 
iftud  tibi  in '  pacato  folo ,  in  quo  fe- 
curuses,  accidit,  quid  in  Iordanis 
<*  faftig^o  facies '( Nam  tui  etiam  fia-5 
trespaternaquefamilia,  te  ipfi  quo- 
que  produnt,  te  pleno  clamorein- 
fettantcs ,    quibus  noli  credere, 
quamuis  te  comiter  adloquantur. 
Deferui  meam  domum,  dereliquif 
meum  patrimonium  ,    addixi  id, 
quod  erat  animomeocarisfimum, 
eius  hoftium  manibus.       Eft  mi-  8 
hi  meum  patrimonium,quafi  leo  fil- 
uellris,  me  fua  voce  perfequens, 
ideoqueegoidodi.    <HabeonetaIe 
patrimonium,  qualis  eftverficolor 
ales? 


^  jHierofolyma, «,)  Tcrem  >am  interficiamus,  vt  pereant  eius  a&iones.  Cibum  arborij 
vacant  fru&um.  a)  fupplicium,  ficut  minarifoleo,  vt  cap  n.hoccft  putantfe 
impune  peccare.  t)  fi  tc  fjtigant  Anachotenfes,  quid  facient  Hierofo'ymi- 
tani?  t)  patria  tua.  d)  montibus,  in  quibus  funt  leones ,  vt  el\  cap.  4?. 
hoc  «ft  Htcrofolymx.  0  Mea  pauia  fie  infeftatur  a  multis,  vt  nochia  ab 
auibuj. 


uap.iz.i5> 


i  l  f\  t,  m  i  n  j. 


««§ 


ales  ?  Eftne  alitibus  eircumda- 
tum.?  agite,  congregentur  omnes 
agreftcs  beftiae,  venite  adepulan- 
dura.  Multi  paftores  corrupere 
meam  vineam ,  proculcaiicre  me- 
um  fundum,  meum  elegantem 
fundum  in  vaftain  redegere  fo- 
litudinem.  Is  in  vaftam  reda&us 
vaftitatem  luget  apudme:  vaftafa 
eft  tota  regi6,  quod  nemo  hoc  in 
animum  demittit.  Omnia  faltu- 
um  cacumina  peruadunt  depopula- 
tores,  Iouae  gladio  regionemabex- 
tremo  ad  extremum  confidence,  ita 
vt  nihil  mortale  pacem  haheat. 
Trkicum  feminarunt,  et  fpinas 
metunt :  inutilia  posfident,  eosqne 
1  Tuorum/pudet  pronentuum,  oba- 
crem  Iouae  iram.  Sic  minatur  Io- 
ua  meis  omnibus  malis  vicinis,  ad 
quospertinet  patrimonium,  quod 
ipfe  fuis  dedit  Israelitis  posfiden- 
dum.  Ego  eteos ex fua terra,  et 
indaeam  domum  ex  medio  eorum 
euellam :  ac,  poftquam  eos  auulle- 
ro,  miferabor  eos,  reconciliatus,  et 
in  fuum  quemque  patrimonium 
terramque  renocabo.  Quod  fi 
meorum  mores  fie  inftituerint,  vt 
meum  viuentis  Iouae  nomen  iu- 
rent,  quemadmodum  eos  Baalem 
iurare  docuerunt :  exftruentur  in- 
ermeos.  Sin  non  obtemperaue- 
rint,  cam  ego  gentem  perdam  fun- 
ditus,  inquit  Ioua. 


it» 

■ 
te 


CAPVT    XIII. 

Cauirna.  CinfJitt  corruptus.  Corrumpenda 
Jtt  I»d<ta.  Disjidium  in  ludeos  a  louaper- 
dendos.  Ad  regent  x-ates  atque  reginam. 
Disfipandi  nefmii  lud*i. 

Sic  mihi  dixit  Ioua :  i  compara- 
tum  cinctum  Iineum,  idque  tu- 
islateribus  accemmodato,  et 
ne  in  aquam  immittito.  Igitur  ego 
cinclum  ex  Iouae  mandato  cora- 
paraui ,  et  meii  lateribus  accom- 
odaui.  Et  Ioua  mecum  ite- 
rate locutus  eft :  fume ,  inquit, 
cinclum,  quem  comparand,  quenj 

/)  habent  minimos  prouentut . 


habes  in  lateribus,  et  ad  Euphra. 
rem  profectus,  cum  ibi  in  cauo 
rupis    abscondito.      Itaque    iui,  5 
eumque  ad  Euphratem  abscondi, 
quemadmodum  mihi  Ioua  pr*ce- 
perat.      Deinde  multo  poft  tempo-  6 
re  fie  me  Ioua  adloquitur :  age ,  i  ad 
Euphratem,   et  illinc  fumito  cin- 
cl:um,  quem  ego  te  illic  occultare 
iusfi.     Ego  ad  Euphratem  profe-  7 
6tus,  cinShimexeo  loco  effodi,  in 
quo  eum  abdideram,    quem  qui- 
dem  cinc~rum  ita  corruptum  offen- 
di,  vt  ad  nullam  rem  esfet  idoneus. 
Et  Ioua  me  adloquens :  fie  dicit  Io-  8 
ua,  (inquit,)  fie  ego  tantum  Iudaeae 
Hierofolymxque  faftum  corrum- 
pam,    efficiamque,  vt  homines  ifti^ 
mali,  qui  meii  diclis  obtemperare 
recufantes,     animi  fui  prauitati 
obfequuntur,     alienos  fequentes 
deos,  colendia  dorandique  caus- 
fa,  fimiles  fint  iftius  cin&us ,  qui 
ad  nihil  eft  idoneus.    Vt  enim  ad- 10 
haeret  clndhis  lateribus  hominis, 
fie  ego  mihi  adpiicaueram  omnem 
israeliticam  iudjeamque  domum, 
(inquit  Ioua,)  vt  mihi  populus,  et 
famae ,  et  laudi,  decorique  eifent , 
et  non  obtemperarunt.      Itaque  [g 
hanc  rem  eis  dices :    fie  dicit  Ioua 
Deus  Israelirarum :    omnis  Iagena 
impletur  vini.      Atque  illi  tibi  di- 1% 
cent:     quafi  nefciamus,    omnem 
lagenam  implerivini.     Ettuew  di-  i3 
ces:  fie  dicit  Ioua:  en  ego  omnes  ifti- 
us incolas  terrae ,  et  reges ,    qui 
pro  Dauide  fedent  in  ejus  folio, 
et   facerdotes,  et  vate»,  omnes. 
que    Hierofolymiranos   ebrietatis 
implebo ,  eosque  inter  fefe  colli- 
dam,   parcntes  fimul  et  liberos,^ 
( inquit  Ioua, )    nihil  neque  par- 
cem ,  neque  temperans ,  neque  mi- 
ferefcens ,  quo  minus  eos  perdam. 
Audite  et  aufcultate  fine  arrogan-g* 
tia,  quandoquidem  Ioua  loquitur : 
tribune  Iouae  Deo  veftro  gloriara,  ,f 
antequam  contenebret,    et  ante- 
quam  offendant  in  caliginofis  mon- 
tibus 


814 


IEREMIAS. 


Cap.  13, 14 


tibus  pedes  veftri,  fperatamque  vo- 
bis  lucem  ipfe  in  feralem  .tstram- 
que  vertat,  et  redigat  caliginem. 
17CUI  rei  nifi  obtemperauentis, 
£  flebo  ego  in  occulto  iftam  fu- 
perbiam ,  et  lacrirnabundi  demit- 
tent  oculi  meilacrimas,  ahaclolo- 
I8uaegrege.  Dicrcgiet  regain  :  de- 
gitc  humiliter :  nam  veftri  capitis 
ornamentum ,  veftri  corona  dcco- 

loris,  defcendet.  Auftrales  vrbes 
clauduntur,  apericnte  nullo,  aba&a 

ao.Iudxa,  abacta  penitus  vniuerfa.  At- 
tollitc  oailos,  et  adfpicite  venientes 
a feptemtiionibus.  Vbinam eft tra- 
ditustibi  grex'<  tui  decoris  ones? 

21  Quid  dices,  quum  in  te  animaduer- 
tet  \  qux  illos  contra  teipfain  do- 
cueiis duces  esfe  pr.xcipuos ;  nonne 
te  dolores  inuadent ,   quales  partu- 

aarientem  feminam  ?  Quod  fi  eogi- 
taucris  cum  animo  tuo  ,  curnam 
tibi  ilia  accidcrint :  obtui  criminis 
tnagnitudinem  1,  tui  calces,  diduclis 

»3  tuis  finibus,  detccti  funt.  Si  muta- 
bit  Aethiops  fuam  cutem,  aut  par- 
dus  maculas ;  et  vos  rec~le  facere 
poteritis,      edoeti    male    facere. 

a4ltaque  vos  ego  disfipabo,  tamquain 

3,5  aiks  lilueftri  vento  ftipulas.  H.iec 
tibi  fors  conditionis  a  me  adme- 
tiendaeft,  inquit  Ioua,  quae,  oblita 

0.6  mei,  confidis  talfis.  Ego  quoque 
finus  tuos  in  faciem  tuam  fubdu- 
cam,    vt  adpareant  tua  verenda. 

»7  Tua  adulreria,  hinnitus,  flagitio- 
fam  in  collibus  fub  dioluxuriam, 
tua  fcelera  video :  hei  tibi  Hierofo- 
lyma :  deinceps  aliquamdiu  noh 
purgaberis. 

CAPVT    XIIIL 

fticitatmiferabtlu  in  ludta.  Profuii  v/ttes. 
Preces  refellens  Dan.  Pfeudouates  frit- 
flra  folantur.  Conficicndi ,  perdendi.  La. 
trim*  vafif  pcrpctn*. 


Iouac  fermo  habitus  ad  Iefemiao 
fuperficcitate. 

LVget'ludxa,  excifequc  eiu 
portae,  humi  puliatx  iacent.el 
exorto  Hierofolymitanorun 
clamore,  nobileseorum  miferun 
fuos  minores  ad  aquam :  qui  at 
conceptacula  profecli,  noninuent, 
aqua ,  inanibus  vafis  reuertuntur 
canto  pudore  erubefcentes,  vt  fib 
caput  operiant.  Quoniam  vitia 
ta  tellns  eft,  carente  terra  plu 
iiia,agricplx  prx  pudore  fibi  capu 
operiunt.  Quinetiam  cerua  ruri 
quod  peperit,  deferit  herbarum  pe 
nuria,  et  onagri,  ftantes  in  cacu 
minibus ,  auram  more  draconun 
ducunt,  oculis  herbe  defeclu  con 
fumtis.  Si  nos  vitia  noftraaccu 
fant,  Ioua;  facitotuinominisgra 
tia:  quandoquidem,  dumnimis; 
bonafrugefumusauerfi,  te  offen 
dimus.  O  Israelitarum  fpes ,  ei 
feruatoraduerfo tempore,  «cur  fi: 
quafi  peregrinus  in  terra ?  quafiqiu 
diuertens  ad  pernoclandura  via 
tor?  Cur  fis  quafi  vir  fomoicula 
fus,  quafi  defendere  non  valens  mi 
Jes  ?  quutn  tamen  fis  in'er  nos,Ioua, 
a  te  denominatos.  Ne  deftitue  nos 
Sic  dicit  his  hominibus  Ioua :  quo- 
niam  fie  amant  vagari,  pedibus 
fuis  non  temperanfe» ,  Ioua  iam, 
(cuinon  placent,)  eorum  memot 
criminis,  in  eorum  delifta  animad- 
uertet.  Et  Ioua  mihi ,  ne  precare, 
inquit ,  pro  hominum  iftorum  vti. 
litate,  quorum  ego  ieiunantium 
orationem  non  cxaudio ,  neque  vi- 
ctimis  et  ferto  facientes  mihi  pla- 
cent, quin  eosarmis,fame,pefte- 
que  conficiam.  At  ego :  ah  Domi- 
ne  Ioua,  inquam :  tamen  vates,  eos 
vel  anna  vifuros,  vel  famem  pasfiu 
ros,  negant,  fed  te  eis  fidam  hoc  in 
loco  datUrum  pacem.  Et  Iouaj 
falfo  vaticinantur  meo  nomine  va- 

tes. 


£)  dabitis  fuperbue  pcenas,  id  quod  mihi  Iertthi*  dolebir.  A)  foedo  adfefla  fiippli- 
cio  cs,v:  li tnerettici,fubduclii  veftis  Minibus,  detegantur  ad ignominiam  obfeena. 
i)  cur  adcoaucrfuses,  vtno$ao&nwgis  cures,  quajn  fi  mUU  a©bi*cuin  aecesfiia« 
#ne  cwiunSus  e«fc$. 


Cap.  14.1?. 


1  £  R  E  M  1  A  J, 


**) 


If  tes,(inquit  mihi,)non  misfione,non 
liusfu,  non'  reandafo  meo,  falfas 
Ipraefenfione»,  diuinationes,  futilia, 
animiquefui  fallaciam  vaticinantes 
vobis.      Itaque  fie  minatur  vatibus 
loua ,  qui  a  me  non  misfi  ,  meo  no- 
mine vaticinahtur,  negantes,  regio- 
nem  iftam  armis  ant  fame  infeftan- 
dam.      Et  ipfi  vates  armis  fameque 
conficientur ,  et  homines,  quibns 
vaticinantur,  prae  fame  armisque 
per  Hierofolymx  vicos  iacebunr, 
carentes  fepultore,  tumipfi,  turn 
eorumvxores,  atque  liberi,  eos. 
que  ego  fuo  fcelere    perfundam. 
Dices autemeishanc  rem:  profun- 
ient  oculi  mei  nocles  diesque  lacri- 
mas  indefinenter:  quippe  ingenti 
ralamitate  fracta  virgihe  puella  mei 
jopuli,   vulnere  perquam  atroci. 
a  Sirugexeo;  ecce  ferro  ca?fos:finvr- 
"'  Jem  ingredior ;  ecce  fame  languen- 
"  es:  et  vatibus  et  facerdotibus  inil 
^  ;notam  fibi  terram  profeftis.     lu- 
r*  iaeamne  repudiafti  ?  aut  animo  Sio- 
*  lem  refpuis .?  cur  ita  nos  vulnerafti, 
^  't  remedio  careamus ?  falutemfpe- 
®  antes,   nihil  boni  confequamur? 
4  xoque  exfpeclato  medieinae  tem- 
10i  >ore,  fit  pernicies?    Agnofcimus, 
°*  >Ioua,impietatera  noftram,culpara 
M  uitam,  qui  aduerfum  te  peccaueri- 
^  aus.        Ne  deteftare,  (tui  no- 
M  uinis  gratia , )  ne  demolire  tux  fo- 
]d  ium  glorix ,  memento ,  vt ,  quod 
bi  nobiscum  fcedus  intercedit,  non 
Muas.      Numquid  funt  in  cetera- 
um  gentium  k  vanitatibus,  qui  pai- 
nt,  efficiantque,  vt  caelum  detim- 
res  ?  nonne  tu  is  es,  loua  Deus  no- 
er,  in  quo  horum  omnium  auclo- 
i  fpem  habemus  ? 


CAPVT    XV. 


mana  in  Judjos  ira.  Tremenda  loute  in 
Iudtos  indicia.  Clades  impendentet  /»- 
dteit  a  Deo.  Ad  frugetn  lonam  inuitant 
DtM, 


clementia»i  prominent. 


AT  loua  mihi  dixit:  eriamfi  1 
coram  me  /  ftaret  Mofes  et  Sa- 
muel, non  esfet  populus  ifte 
mihi  cordi :  apage  ex  meo  confpe- 
6hi,  abeant.    Quod  fi  tibi  dixerint .-  % 
quo  abearrius?  dices  eis :   fie  dicit 
loua  :  partim  ad  letum,  partimad 
ferritin,   partim  ad  famern,    par- 
tim ad  captiuitate'm,  in  eosque  qua-  3 
tuor  pcenarum  generibus  animad- 
uertam,  inquit  loua,  ferro,  necan- 
do :  canibus,  lafiiando  :  et  aeriis  aui- 
bus ,  terreftribusqne  belluis  voran- 
do  atque  corrumpendo  :    efficiani-  4 
que ,  vt  per  omnia  orbis  regna  la- 
denim-  ,   ob  Manasfis  Ezechiae  filii, 
Iudaear  regis,  facinus,  quod  commi- 
fit  Hierofolymis»      Quis  enimtibi  5 
parcat,  Hierofolyma  ?  quis  tua  caus- 
fa  condolefcat  *  quis  tibi    pacem 
to  petere  adgrediatnr  ?    Tu  relicio  5 
me,  (inquit  loua,)  retro  abis.- itaque 
adferam  tibi  mannii),tequecorrum« 
pam ,  » temperando  defesfus ,      et^ 
eos  ventilabro  per  terr*  portas  dis. 
iiciam ,  orbans  perdensque  meos  a 
fuis    moribus     non    defeifeentes. 
Efficiam,  vt  fint  eorum  viduae  mari-  g 
na  numerofiores  arena :  adducam 
eis  in  °  matrem  foboiis  vaftatorem 
in  meridie,  ineutiens  ei  nee  opi- 
nanti  et  vrbem et  fubitam  pernici- 
em.      Interitpfeptipara,  animamo 
exhalat:  ©ceidtt^  foi  eius  dedie: 
pudeteamturpiter,  et  eoruinreii- 
quias  hoftili  ferro  obiiciam,  inquit 
loua.    Hei  mihi,  o  mater  mea,quae  10 
me  hominem  omnium  mortalium 
rixis  et  litibus  exponendum  pepe- 
rifti :  qui  r  quum  neque  creditor 
fim,  neque  debitor,  omnes  mihi 
maledicunt.    Enimuero,  inquit  Io- 1 1 
ua,  ceteroquin  tibi  bene  erit,  nifi 
quod  tibi  maloaduerfoque  tempore 
hoftem  impingam.    /  Scilicet  ferro  1  2 
ferrum  rodetur  t  feptemtrionale, 
aut  aes  \     *  Veftra»  ego  copias  et  fa- (3 
cultates 


▼aim  diis.  0  Pro  e"  orarct.  w)  falutem.  n)  a  pcenis  me  continendo.  «)  Hie» 
■ofolfmam.  p)  fecund».  7)  lxtxres.  r)  quumfim  altubusalienus.  0  Qaum 
«e  ferreum  xneumque  faccrim ,  tibi  noceri  non  potcft.  Vific  fiacm  «jptti*f 
t)  quod  ex  feptemtrionc  impot t^yar ,  boc  eft  durisfimutn. 


8t* 


IEREMIAS. 


Cap.  15.16. 


cultates  prxdae  exponam,nullum  ob 
pretium,  ob  veftra  tot  peccata,  quse 

14  tot  is  patent  veftris  finibus,  vosque 
hoftibus  veftris  in  ignota  vobis  ter- 
ra  fubiiciam :  quandoquidem  incen- 

15  fits  ha mea  ignis  incendetvos.  Tu 
rem  nofti ,  Ioua :  memento  met, 
eamque  mei  curam  habe ,  vt  me  a 

16  meis  infeftatoribus  vlcifcaris.  No- 
lime«tua  lentitudine  tollere:  co- 
gnofce,  metuacausfaferreignonu- 

I7niara.  Inuenta  tua  dida  comedi, 
ettuadicla  mihi  fuere  laetitiae,  et 
animi  voluptati,  quoniam  a  tuo  no- 
minecenfeor,  Ioua  Deus  armipo- 

18  lens.  Non  ego  in  deriforum  con- 
cilio  exfultans  dego:  ob  tuam ma- 
nual feorfum  dego,  quoniam  tu  me 

IQ  feuitia  repleuilti.  Cur  in  doloie 
fum  continuo  ?  adeoque  fxuum  vul  - 
nushabeo,  vt  fcnari  renuat  ?  dum 
*  tu  mibi,  ficut  infidehs  aqua,  qua» 

ao  fallax  es.  Ergo  (ic  dicit  Ioua :  fi 
redieris ,  reconcihabo  te ,  y  adparu 
turtim  mihi :  et  ft  *  pretiofum  a  vili 
discernes ;  eris  quafi  meura  os :  red- 
ibunt  illi  ad  te ,  neque  tu  redibis  ad 

a  I  eos,  efficiamque,  vt  (is  homimbus 
iftis  murus  aheneus,  adeo  munitus, 
vt  te  oppugnantes   non  vincant: 

ai  quippe  cui  ego  conferuator  et  libe- 
rator adero ,  inquitloua,  tequeex 
malorum  et  inhumanorum  manu 
et  poteftate  conferuabo  atque  vin- 
dicabo. 


CAPVT    XVI. 

Ucgat*  vati  mpti*.  Trifle  Iudtit  excidi- 
um  impendent.  Prohibit!"  «  parentatione 
ItremtM.  Calamitates  proxtmt  propter 
idelolatntim.  Exigendi  ex patrin  detjirt- 
coUpraui. 

[Tern  mecum  Ioua  locutus  eft 
his  verbis :    vxoremne  ducito, 
■  neue  fiUos  aut  filias  habeto  in 
-  ifto  loco,      Sic  enim  dicit  Ioua  de 
filiis  et  filiabus ,  qui  in  ifto  loco  na- 


•  T 

•1! 


fcentui'i  deque  niafribus,  eospari- 
turis,  etdepatribus,  eosgenituri* 
in  ifta  terra:    trifti  morte encum- 
bent ,  et  indefleti  atque  infepuld, 
terrac  folum  ftercorabunt,  ferroque 
et  fame   confedti,    cacleftes    vcw 
lucres,   beftiasque    terreftres  fuo 
pafcent  cadauere.      Nam  (ic  dicit 
Ioua.:  ne  domum<«parentaliumin. 
gredere,  neue  ad  lugendum  ito,  ne- 
ue de  illis  doleto.      Nam  auferam 
rr.eam  pacem  ab  iftis  hominibu», 
(  inquit  Ioua, )  clementiam  ac  mile. 
ricordiam,   morienturque  magni 
iuxtaac  parui  in  terra  ifta,  nequc 
fcpelientur ,  neque  compungendii 
glabrandisue  corporibus  lugebuit 
tur ,  *  neque  panis  in  lu&u  distri 
buetur  ad   quempiam  de  mort< 
alteiius  confolandum,  neque  po 
culo  inuitabuntur  confolatorio  it 
paterno  maternoue  funere.      Igi 
tur  in  domum  compotationis  n< 
intrato ,  vt  cum  eis  accumbas  fu 
mendi  cibi  potionisque  gratia.    Sii 
enim  dicit  armipotens  Ioua ,  Den 
Israelitarum :  ego ,  vobis  videnti 
bus,  veftroque  tempore ,  erficiara 
vt  in  ifto  loco  neque  voluptas  au 
gaudium,   neque  fponfus  audia 
tur  aut  fponfa.     Quumautemilli 
h  x c  omnia  renuntiaueris ,  interro 
gatusab  eis ,  quamobrem  in  eos  Io 
ua  haec  tot  tanta  mala  decreueril 
aut  quod  (it  ipforum  crimen,  an 
commisfuin  in  Iouam  ipforum  D« 
um  peccatum .-  dices  eis :       quo 
niam  maiores  veftri ,  reliclo  m« 
( inquit  Ioua , )  deos  alienos  fecui 
coluerunt  atque  adorarunt,  mequ 
reliclo ,   meam  legem  non  fertu 
runt,    et  ecce  vos  maiorum  veftrc 
rum  praue  facta   fuperantes,  ft 
quisque  animi  perdifce  improbita 
obfequimini,  ne  mihi  obediati 
Itaque  exigarn  vos  ex  ifta  terra ,  i 
terram  et  vobis  et  maioribus  v< 

ftr 


•)  hoftlum  pcenas  difFerendo,  qui  mihi  perniciem  moliuntur.  x)fperatum  a  te  au« 
lium  non  atf  ipifcor  ,  vt  fi  quit  fperacam  in  fonte  aquam  non  inueniac.  y)  »w 
ftt atutum.  *)  pru4cas  co«.  *)  »n  qua  fiunc  pjcciu alia,  hoc  eU  fuacbre cd 
uiuium. 


Lap.  16. 17. 


IbKEMIAS. 


I«7 


[   (trie  ignotam ,  vbi  diis  alienis  dies 
I  noclesqueferuiatis,  me  vobis  mil- 
"m  lam  conciliante  gratiam.    Ergo  ru- 
ff turumeft,(inquitIoua,)  vt  non  iam 
I  dicatur:  fie  viuat  Ioua,  qui  Israeli- 
'    tas  ex  aegyptia  terra  deportauit. 
4  ;  Sed  ita :    fie  viuat  Ioua ,  qui  Israe- 
1  :  litas  deportauit  ex  aquilonia  terra, 
1    omnibusqueterris,inquaseos  pro- 
{    fligauerat,  eosque  reducam  in  fu- 
1  '  am  terram ,      quam  eorum  dedi 
*.  1  maioribus.      Ego  multis  mandabo 
'    pifcatoribus,  (inquitloua,)  vt  pi- 
3  'fcentureos:  deinde  multis manda- 
,J   bo  venatoribus,  vteos  ex  omnibus 
3  'montibus,  collibus,  antrisque  ru- 
1  ipium    venentur.        Verumtamen 
3  'quum  oculos  in  eorum  vias  omnes 
1  lie  habeam  intentos ,  vt  me  non  la- 
r  teant,  nee  eorum  crimen  meos  fub- 
terfugiat  oculos :     penfabo  prius 
duplo  eorum  crimen  atque  pecca- 
tum,qui«  flagitiorum  fuorum  cada- 
uere  terram  meam  polluerint,  fuis- 
que  fceleribus  meam  posfesfionem 
repleuerint.      O  Ioua,  mea  poten- 
ia,  meum  firmamentum,  meum 
iduerfo  tempore  perfugium:  ad  te 
»entes  conuenient  ab  vltimis  terris, 
1  ita  dicent :  nx  falfa  posfedere  ma- 
ores  noftri,  vana  et  inutilia.      Ho- 


lucos ,  editisque  collibus  impofitof. 
Meus  mons  coaiplanabitur :     ve-5 
ftras  ego  copias  et  facultates  omnes 
pracdae  obiiciam ,  facella  veftra  ob 
peccatum,  quodtotis  veftris  fini- 
buspatet,    vosque  iftinc  ex  patri-4 
monio  veftro,  vobis  a  me  dato ,  de- 
turbato3,  fubiiciam  veftris  hofti- 
bus,  in  terra  vobis  ignota.-  quan- 
doquidem  vos  arfurum  perpetuo  i- 
gnem  ira  mea  incendiftis.     Sicdi-  J 
cit  Ioua :  infelix  eft  homo ,  qui  fidit 
homini ,  et  fibi  collocat  in  carne 
praefidium  ,  a  Ioua  fuum  rernouens 
animum.    Hie  incultae  myricae  fi-  5 
milis  eft,  quae  boniaduentum nul- 
lum fentit,fed,  horride  pofita  in  fil- 
ueftri  t  falfa  terra ,  non  durat.    Fe-  7 
fix  homo,  qui  Ioua fretus habet  in 
Ioua  fiduciam.    Is  arboris  eft  fimi-  8 
lis  ad  aquam  fatae ,  fuasque  radices? 
porrigentis  ad  riuum ,  quae  aeftui 
aduentum  non  fentit ,  fed  frondofa 
foliis,fecura  ficcitatis  anni,  fru&um 
fuum  edere  non  intermittit.  Qiium  9 
omnium  malitioiisfimum  feuisfi- 
mumque  fit  cor,  quis  id  cognofcat  ? 
Ego  Ioua  et  cor  perfcrutor,  et  renes  10 
exploro,  pro  fuis  cuique  facHs,  et 
vt  cuiusque  moribus  dignum  eft, 
foluturus.       Qualis  perdix  fouet,  11 
ninem  ne  fibi  facere  deos ,  qui  dii    qu9d  non  peperit,  talis  eft,  qui  di- 
lon  fint  ?    Itaque  ego  nunc  eis  me-    uitias  non  iure  comparat ,  eas  mc- 
im  manum  atque  virtutem  osten-    dia  relichirus  aetate ,   et  ad  extre 
lam,  ac  demonftrabo,  fcientque, 
aeum  nomen  esfe  Ioua. 


im 


CAPVT    XVII. 

arum  nox*  permanentts .  Hint  excidia 
impendentta.  Ah  bo:r.inibu*  var.a  fpet. 
Co,du  r.ttvra  latent.  Contra  ir.feftatores. 
Ad  vale»:  Ioua.     Sabbutt  cultus. 

IVdaeorum  peccatum  ftilo  fcri- 
pcum  ferreo,  etadamantinacu- 
fpide  exaratum  eft  in  eorum  cor- 
it  tabula ,  altariumque  cornibus : 
ui^  quantum  fuas  filios  fuos  reco. 
int  aras ,  et  frondentes  arboribus 


mum  futurus  infanus.     Gloriofum  \% 
folium  fublimitatis  antiquae  eft  lo- 
cus noftri  facrarii.    O  Israeli tarum  1 a 
fpesloua,     quicumque  te  relin- 
quunt,  pudore  adficienrur,  etde- 
fedtoresrfinferibenturterrae,    qui 
perennis  aquae  fontem  Iouam  reli- 
querint.     Sana  me  Ioua,  etfanu?^ 
ero :    ferua  me ,  et  faluus  ero ;  tu 
qui  mea  laudatio  es.    Illi  quidem 
fie  ex  me  quaerunt :  vbi  eft  Iouae 
praediclio*  eueniat  fene.    *  Atqui  (- 
non  ego,  te  fequens,  incommodare 
conor,  nequefasuam  diem  cupio: 

rute 
()  fieri- 


I  focdis  fuis  diis.    *)  non  minus  amant  aras,  quam  folent  amari  Hberi. 
li.    d)  in  terram  rcdib»nc}  hoc  eft,  morientur. 

Fff 


$18 


IEREMIAS. 


Cap.  17.18 


tute  fcis,  quod  ego  pronuntio,  id 
»<5  tibi  in  confpecru  eft.    Ne  mihi  fis 
formidini ,  tu  qui  mea  fiducia  es 
I7*emporibus    malis.      Fruftrentur 
infeclatores  mei,  neque  fruftrer  e- 
go  :    paueant  illi ,  neque  paueam 
ego.-  inuehe  illis  tempus  malum, 
»8  eosque  duplici  clade  frangito.     Sic 
inihi  dixit  Ioua :  i,  et  fta  in  porta 
plebis,  per  quam  Iudaeae  reges  in- 
grediuntur  et  egrediuntur ,  inque 
omnibus  portisHierofoIymx,atque 
l^eisitadicito:  auditeloux  didtum, 
Iudxae  reges,  omnesque  ludxi,  et 
omnes  Hierofolymae  habitatores, 
qui    per    has  portas  ingredimini. 
10  Sic  dicit  Ioua:  cauete,  fi  veftram 
falutein  amatis,  ne  ouera  tollatis 
die  fabbati,  aut  per  Hierofolymae 
»1  portas  feratis,      neuc  oncra  exac- 
dibus  veftris  e/Feratis  die  fabbati, 
aut  vlium  opus  faciatis ,  fed  fabbati 
diem  fancle  agatis,  vt  ego  praecepi 
veftris  maioribus ;     qui  fane  non 
X2.  cbediuerunt,      neque  aurem  prx- 
buerunt,    fed  obnrmauere  ccrui- 
cem,  ne  obtempcrarent,  aut  difei- 
ajplinamadmitterent.      Quod  fi  mi- 
hi in  eoobediueritis,(inquit  Ioua,) 
vt  onera  per  huius  vrbis  portas  non 
inferatis  die  fabbati,    vtque  diem 
fabbati  ita  fancle  agatis,  ne  in  eo 
allium  opus  faciatis:  ^ingredientur 
per  huius  vrbis  portas    reges  et 
principes ,  qui  in  folio  Dauidis  fe- 
dent,  curribus  et  equis  infidentes 
turn  ipfi,  tumipforumprocereslu- 
15  dxi  et  Hierofolymitani,    habitabi- 
turque  haec  vrbs  in  perpetuum,  ve- 
nientque  ex  Iudaeae  ciuitatibus,  ex 
Hierofolymorumfinitimis,  ex  Ben- 
iamitide,  ex  demisfis  montanisque 
»6  locis,et  meridie ,    qui  vicliraas,qui 
facrificia,qui  fertum,  qui  tus  adfe- 
rant ,  et  gratiarum  actionem  in  ae- 
37  dem  Iouae  inferant.    Sin  autem  mi- 
hi  non  obediueritis ,  diem  fabbati 
ian&e  agendo ,  et  onera  die  fabba- 
ti non  geftando,  aut  per  Hierofo- 
lymae portas  ingrediendo :   mcen- 

•)  ftlua  aanebic  vib j  et r egoum, 


dam  igne  portas  Hierofolymae ,  qui 
eius  arces  confumat  inexftinftus. 


CAPVT    XVIII. 

Ad  vatem  leitana  verba de \afefiSWi.  Jo- 
uana  dementia.  Ad  iudtos  lout  /nando* 
ta.  Ismelte-armnfctlera,  ealamitattspy*- 
diilt. 


Sermo  qui  ad  Ieremiam  habitus  eft 
a  Ioua  his  verbis. 

AGe,  defcende  in  domum  fi*. 
guli,  etegoillic  tibi  meadi- 
danuntiabo.    Igiturego  de. 
gresfus  in  domum  figuli ,  eum  of- 
fcndi,     opus  facientem  in  rotis. 
Qmimque  in  figuli  manu  corru- 
ptum  esfet  vas ,  quod  ex  creta  facie, 
bat,  iterauit,  et  ex  eo  vas  fecit  ali- 
ud ,  vt  ei  vifum  eft.    Turn  raecum 
Ioua  fie  verba  fecit:    fcilicetegoi 
non  posfim  vobis  facere,  vt  figu- 
lus  ifte  ?  domus  israelitica ,  inquit 
Ioua:  qui  quidem  quod  eft  in  figu- 
li  manu  creta,  id  cftis  in  mea  manu, 
domus  israelitica.     *Verbi  gratia:1 
minabor  alicui  genti  aut  regno 
euerfionem,  excidium,  intcritum : 
fieagens,  cui  minatusfuero,fefeaj 
fuis  fceleribus  retraxerit ,  ego  quo- 
que  malo  temperabo,  quo  earn  ad- 
ficere  cogitaueram.     Rurfum,  ex-j 
empli  causfa,  promittam  alicui  gen- 
ti aut  regno  conftrudtionern  ac  fta- 
bilitatcm :     fi  me  offenderit ,  meisi 
didtis  non  obtemperando ,      egq 
quoque  bono  temperabo ,  quod 
ei  conferre  ftatueram.       Quapro-i 
pter  age,  refer  Iudaeis  et  Hierofoly- 
mitanishaec  verba:  fie  dicit  Ioua: 
en  ego  malum  in  vos  molior,  et 
quiddam  cogito :    retrahite  vos  a 
fua  quisque  vitiofa  con fuctu dine, 
veftrasque   confuetudines  et  mo- 
res corrigife.    Minime  vero,  in-i 
quiunt,  quin  cogitationes  noftras 
fequemur,   et  fui  quisque  animi 
prauac    obfequemur   improbitati. 
Itaque  fie  dicit  Ioua:    cenquiritei 
fane  per  gentei,  ecquis  (alia  audi- 
uerit, 


: 


Cap.  ig.  19. 


ItKtMlflJ, 


8«9 


I 


uerit,  quam  improbe  fecit  virgo 

4  Israel.  *  Niuemne  relinqui  fub- 
dialis  rupis  Libani/  aut  omit- 
ti  /  recentem  gelidam  manantem 

$aquam.;  Atqui,  obliti  me,  mei 
fuffiunt  rebus  nihili ,  et  in  aeternis 
viarum  fuarum  orbitis  impingunt, 
ambulantes  per  non  tritae  viae  femi- 

5  tas,  vc  in  vaftitatem  reda&a  tellus 
eorum,  fibiletur  aeternum,  dutn 
quicumque  praeteribit  earn ,  caput, 

f  ftupefachis ,  quasfabit.     Eos  ego, 

euro  actos,  hofti  profligabo,  cerjii- 

cem  ei,  non  frontem  praebens,  turn 

qmitn  interibunt.    II 1  i  veroitadi- 

cunt :    adefte,  coraminifcaraur  ali- 

quid  in  Ieremiam :    nam  *  neque 

facerdoti  lex ,  neque  fapienti  confi- 

lium ,  neque  vati  deeft  oraculum  : 

g  eft  nobis  feriendus  in  lingua,  nee 

eft  eius  loquacitas  attendenda.    At. 

tende  me  Ioua ,    et  audi  meorum 

aduerfariorum  vocem.     Itane  ve- 

ro  pro  bono  rependitur  malum ,  vt 

ntihi  cauent  foueam.?    Memento, 

meanteteftetisfe,  vt  eorum  vtili- 

tati  confulerem ,  auertendo  ab  eis 

uam  bilem.    Ergo  expone  eorum 

natosfami,  eosque  armis  fie  vexa , 

vt  eorum  et  mulieres  orbentur,  vi- 

duenturque ,  et  viri  mortem  oppe- 

ant,  et  iuuenes  in  pugna  armis  oc- 

umbant  >    audiatur  ex  eorum  do- 

mibus  clamor,  adduces  ineosa  te 

ilitibus  ex  improuifo :  quoniam 

bueam  ad  me  capiendum  cauant, 

eisque  pedibus  laqueos  abscon- 

unt.    Tu  vero  Ioua ,  qui  omne 

orum  de  mea  nece  confilium  no- 

fti,  ne  ignofce  eorum  crimini,neue 

orum  peccatum  ex  tuo  confpe&u 

blitterato,  quin  coram  ofFendant, 

lum  tu  eos ,  turn  quum  irafecris, 

ta  tractabis. 

CAPVT    XIX. 

Id  vatem  Ioua  de  teflaata  fidelia.    Damns 
Jndtis  imptndentia.     Idoloiatria  ludto- 
turn.    Fide/u  etlli/to.    In  Hicrofo/ymam 
>o:    II  louanKmin*. 

110  _ 

)  i« gem.     j)  hoc  eft»  eum  occidamufi 


Sic  mandauit  Ioua :  i  compara-  * 
turn  teftaceam  fideliam  a  figu- 
lo,  et  adfumtis  ex  populi  facer- 
dotumque  fenatoribus,    exito  in* 
vallem  filiiHennomi,  quae  eft  ante 
portam  lateritiam,  et  ibi  verba 
quae  ego  tibi  dicam ,  pronuntiato' 
atque  ita  dicito :    audite  Ioux  di.  3 
6ta,  IudaeaeregesetHierofolymita- 
ni.  Sic  dicit  armipotens  Ioua,  Deus 
Israelitarum .-  ego  eiusmodi  malum 
in  hunc  locum  inueham,  vt  quis- 
quisidaudiuerit,  auribus  reddatur 
attonitus :    quoniam ,  relievo  me,  4 
locum  iftum  abalienarunt,  fuffien- 
tes  in  eo  diisalienis,  quos  necipfi, 
nee  eorum  maiores,  aut  Iudasx  re- 
ges    nouerant,      eumque   locum  5 
fanguine  repleuerunt  innocentum, 
exftrudtis  Baali  facellis ,  ad  liberos 
fuos  igni  cremandos,  Baali  vieli- 
mas,  quod  ego  non  iusfi ,  neque 
mandaui,   neque  mihi  venit   in  5 
mentem.      Itaque    tempus    erit, 
inquit  Ioua,  quum  non  iam  vo- 
cabitur  locus  ifte  Tophet,     aut 
vallis  filii  Hennomi,  fed  vallis  occi- 
dionis.    Refcindamque  Iudaeorum  7 
et  Hierofolimytanorum  confilium 
in  ifto  loco,  et  eos  armis  ipforum 
hoftibus ,  et  per  eorum  necis  cupi- 
dos  deiiciam,  atque  eorum  cadaue- 
ra  auibus  aeriis  beftiisque   terre- 
ftribus  obiiciam  voranda.    Redi-g 
gamque  vrbem  iftam  in    fibilan- 
dam  folitudinem,itavt,quicumque 
praeter  earn  transibit,  ftupefa&us 
adtoteiusclades ,  fibilet,      et  eos  9 
fuorum  filiorum  filiarumque  carne 
pafcam ,  ita  vt  alii  aliorum  carnem 
comedant  prae  anguftia  et  necessita- 
te, qua  eos  prement  holies ,  et  eis 
necem  molientes.    Franges  autem  i© 
fideliam ,  fpeclantibus  tuis  comiti- 
bus,  et  eis  ita  dices :    fie  dicit  armi- 1 1 
potens  Ioua :  fie  ego  iuftum  popu- 
lum  vrbemque  frangam ,  vt  frangi- 
tur  fictile  vas,  irremediabili  modo, 
et  in  Topheto  fepelientur,    defi- 
cicnte  ad  fepulturam  loco»    Sic  ego  r  - 

Fff»  m  * 

vtlequiilcfinat, 


8&0 


I  E  R  E  M I A  S. 


Cap.  19.20. 


ifti  locofaciam,  inquit  Ioua,  eteius 
incolis,  reddanique  vrbem  iflam  (i- 

«3  milein  Tophethi,  ita  vt  fun  Hiero- 
folymae  reguuique  Iudaeae  domus, 
qualis  eft  Topheti  locus ,  impurae 
fcilicet,  in  quarumcumque  domo- 
rum  testis  fuffiuerunt  omnibus  co- 
piiscaeleftibns,  vinaque  alicnis  li- 

Hbauere  diis.  Reuerfus  autem  ex 
Tophetho  Ieremias,  quo  eum  Ioua 
miferat  ad  vaticinandum ,  fttcit  in 
atrio  aedis  Iouae,  et  onmempopu- 

1 5  lum  fie  adlocutus  eft :  fie  dicit  ar- 
mipotens  Ioua  Deus  Israelitarum : 
ego  fum  in  vrbem  iftam,  inqueo- 
mnia  eius  municipia  importatu- 
rus,  quidquid  ei  malt  minatus 
fum,  quoniam  obfirmauere  cer- 
uices  fuas ,  ne  meis  di&is  obtem- 
perarent. 

CAPVT    XX. 

Vtrber/ittu  a  pontifice  vates,  in  vincula  con- 
ieftu* .  Ad  turn  vates  froduftiu.  Vati- 
(intum  contra  ludtes.  Cancndt  lou*  lau- 
des.  V/itu  gemitM. 

X  TAs  res  vaticinantem  Ieremi- 
\~\  amquum  audiuisfet  Phaslur, 
■*■  -*■  Emmeris  filius,  pontifex,  qui 
Iouani    templi   adminiftrationem 

2gerebat :  Ieremiam  vatem  verbera- 
uit,  et  in  carcerem  coniecit,  qui 
career  erat  ad  portam  beniamiti- 
cam  fuperiorem,    pofitam  fecun- 

,  dum  Iouae  aedem.  Deinde  eum  poft- 
ridie  produxit  ex  carcere.  Et  Ie- 
remias fie  eum  adlocutus  eft.  Non 
Phasfurcm  nominal  te  Ioua,    fed 

4Omniterrium.  Etenim  fie  dicit 
Ioua :  ego  et  tibi  et  tuis  omnibus 
amicis  terrorem  incutiam,  effi- 
ciamque,  vt  cadant  hoftiuai  fuo- 
rum  armis,  tuis  fpe&antibus  oculis, 
et  Iudaeos  omnes  babylonio  regi  in 
manum  radam,  quieosinBabylo* 
niam  deportet ,  trucidetque  ferro, 
et  omnes  iftius  vrbis  opes,  omnia 

'labore     parta,    omnia  pretiofa, 

omnes    rcgum     Iudaeae    faculta- 


tes    hoftibus    eorum   in  manum 
tradam,      qui    direpta    captaque 
in    Babyloniam  asportent.      Tu* 
vero  Phasfur  omnesque  tui  dome- 
ftici,  abibitis  captiui ,  et  in  Babylo- 
niam venies,  ibique  morieris,  ac  fe- 
pelieris,  tuque  tuique  omnes  ami- 
ci,    quibus   falfo   vaticinatus  es. 
1,  Decepifti  me,  Ioua,  deceptunique ' 
tenes  ac  vincis,  qui  quotidianae  (im 
derifioni ,  omnibus  mihi  illudenti- 
bus.    Nam  quandocumque  verbis  ( 
quiritans ,  iniuftitix  et  faeuitiae  oc- 
clamito,  funt  mihi  Iouae  dicla  quo- 
tidiano  probro  ac  ignorainiae.    Sin  5 
te  deinceps  non  commemorare,  ne- 
que  tuo  nomine  loqui  cogito ,  eft 
mihi  in  eorde  quafi  ardens  ignis ,  in 
meis  conclufus  artubus,  quern  la- 1 
borans  continere  nequeam.      Ete- 
nim multorum  probra  audio ,   ter- 
rore  circumfesfus:   comminifcen- 
dum  eft  crimen  aliquod,  quo  eum 
accufemus,  ( inquiunt  omnes ,  qui 
mihi  pacati  funt,meam  aucupantes 
ruinam,)    fi  forte  eum  deceptura 
vincere  posfimus,  et  de  eo  pcenas 
capere.    At  Ioua  mihi  quafiferoxl 
miles  adeft  :  ideoque  cadent  infefti 
mei,  neque  vincent ,  adeoque  non 
fuccedet  eis,  vt  pudore  vehementi 
infamiaque  adficiantur  aeterna ,  ac 
numquam  obhtteranda.     O  armi- 1 
potensloua,  qui  iuftos  probas,  re- 
nes  cordaque  perfpiciens,  videbo 
tuamdeillisvltionem,  quoniam  ti- 
bi meam  patefeci  causfam.     Canite  I 
Iouam,  collaudatelouam,  qui  pau- 
peris vitam  liberet  ex  raanu  nocen  - 
tium :      infelix  mens  dies  natalis :  i< 
dies,  quo  mea  me  peperit  mater,  ne 
fit  felix.     Infelix  homo ,  qui  meo  Ij 
patri  nuntiauit.ei  natum  esfe  filium 
marem,  adficiens  eum  laetitia.      Sit  t( 
is  homo  fimilis  vrbium ,  quas  Ioua 
immifericorditer  euertit,    audiat- 
que  et  i  clamorem  mane ,  et  quiri- 
tatum  meridiano  tempore ,     quod  13 
me  non  necaueris  ab  vtero,  vt  esfet 
mihi  mea  mater  fepukrum,     et 

eius 


A)  vide  not.  capit.i  j.  paullo  ante  fincm.    »)  fcilicet  percuntium. 


Cap.  if.  21. 


ItRtMiAb. 


8" 


'S 


eius    vterus   grauiditas  perpetua. 
8  Cur  tandem  ex  vtero  exiui,  vt  Jabo- 
rem  et  aegrimoniam  viderem,  et 
aetatem  finirem  turpiter  I 

CAPVT    XXL 

Ad  Ieremiam  DeM.  Pont tfi 'cent  texudva" 
tern  mittens.  Vani  impiortm  conatiu.  Na- 
buchodonoforis  in  Incites  victoria  proximo. 
Ad  indices  verba  vatis. 

Ermo ,  qui  habitus  eft  ad  Iere- 
miam a  Ioua,  quummifisfetad 
enm  rex  Sedecias  Phasfurem 
Melchiae,  et  Sophoniam  Maafeiae 
filium  pontificem ,  cum  hoc  man- 
adato:    confulequaefode  nobis  Io- 
uam,  quo»  Nabuchodonofor  Baby- 
loniaerexoppugnat,  fi  forte  perfi- 
ciat  nobis  Ioua,    quemadmodum 
tot  eius  miracuiis  dignum  eft,  vt  il- 

3  lea  nobis  discedat.  Quibus  Iere- 
mias:  fie  Sedeciae  dicetis,  inquit : 

4  fie  dicit  armipotens  Ioua  Deus  Is- 
raelitarum:  ego  retundam  tela 
bellica,  quae  vos  habetis  in  manu , 
quibus  pugnatis  cum  Babylonia:  re- 
gent Chaidsis  vos  extra  muros  ob- 
fidentibus,    illosque    in  mediatn 

5  iftam  vrbem  congregabo,  et  ipfe 
porredta  manu,  valido  lacerto  ira- 
tisfime,   aidentisfime,   atrocisfime 

6vobis  repugnabo,  et  iftius  vrbis 
incolas  et  homines  et  beftias  magna 

7percusfos  lue  necabo.  Deinde, 
(inquit  Ioua,)  Sedeciam  Iudaeae  re- 
gem,  Sedecianosqne  et  pkbem ,  et 
quiiniftavrbe  ex  lue,exferro,  ex 
fame  reftabunt,  tradara  in  manum 
Nabuchodonoforis  Babyloniae  re- 
gis, et  hoftium  ipforum ,  eorum- 
que  neccm  cupientium,  qui  eos  fine 
vlla  venia,  fine  continentia,  fine 

•  mifericordia  fcrro  trucidet.  Ifti 
autem  populo  dices :  fie  dicit  Ioua: 
ego  vobis  vitae  mortisque  viam 
propono.    Qui  in  ifta  vrbe  raanfe- 

9  rit,  is  ferro,  fame,  pefte  morietur : 
qui  vero  egresfus  ad  Chaldaeos,  (qui 
vos  obfident,)  transfugerit ,  viuet, 
vitaeque  fux  confulct.    Etenim  ego 

> 

A)Hicrofo!jmse. 


vultum  ad  iftius  vrbis  non  vtilita- 
tem,  fed  perniaem  conieci,  inquit 
Ioua  :  efficiaraque ,  vt  ia  veniat ire 
Babyloniae  regis  poteftatem,   qui 
earn  igni  comburet.      Quod  item  ' ' 
ad  familiam  regis   Iudaeae  attinet, 
audite,  quid  Ioua  dicat,dauidica  fa- 
milia.      Sic  dicit  Ioua :  agite  matu- l  * 
re  causfas,et  oppresfos  ab  iniuriofis 
defendite,  ne  meabilis  erumpat ,  vt 
ignis ,  et  ardeat  incxftincla  ob  mo- 
rum  veftrorum  prauitaiem.      En' i 
tibi  me,  vallis  incolarum  campe- 
ftrisrupis,  inquit  Ioua,  quidicitis: 
quis  in  nos  impresfionem  faciet  ? 
aut  quis  noftras  manfiones  inuadet  ? 
Ego  vero  in  vos,  vt  merentur  ve-'4 
ftri  mores,  animaduertam , (inquit 
Ioua,)  et* iftius fiiuam  igne  incen- 
dam,  qui  omnia  circa  eamcombu- 
rat. 

CAPVT    XXII. 

Ad  Ieremiam  Den.  Vates  ad  regcmludtt. 
Impendentes  impiis  calamitates.  Ptcdwt 
Dei  neglect*»:  ab  Israele.  Contra  loaci- 
vium  dtda.    Pianclus  Israelitarutx. 

Sic  mihi  mandauit  Ioua :  defcen-  ( 
de  in  ddmum  regis  Iudaeae ,  et 
Ulic  banc  rem  eloquere ,  ita  .di- 
cens:      audi  loux  mandatum,  Iu-a 
daeae  rex,  qui  in  Dauidis  folio  fedes, 
tu  tuiqueftipatores,et  homines,  qui 
per  has  ingrediuntur  portas.       Sic* 
dicit  Icua:  faeite  ius  etaequum,  «t 
oppresfos  a  calumniatoruininiuria 
liberate,  neue  peregrinos,  pupil- 
los,  viduas  premite  :  nefaeuite,  in- 
fontem  fanguinem  ne    fundite  in 
ifto  loco.    Nam  i\  hanc  remfece-4 
ritis ,    ingredientur  per  iftius  do- 
mus  portas,  qui  in  Dauidis  folio 
pro  ipfo  fedentreges,  curribus  et 
equisinfidentes,  vna  cum  fuis  fer- 
uis  atque  populo.     Sin  his  verbis 5 
non  obediueritis,  per  me  iuro,  in- 
quit  Ioua ,  domum  iftam  fore  de- 
fertam.  Sic  enimminaturlouado.o' 
mui  Iudaeae  regis.  *TumihiGalaa- 
dus  es,o  Libani  caput,  ni  ego  te  red- 
F  f  f  3  igam 


$** 


I E  R  E  M I A  S. 


Cap. 22.  23. 


igam  in  folitudinem  vrbium  non 

7  habitatarum,  et  aduerfum  te  de- 
ftinabo  armatos  telis  depopulato- 
res,  qui  leclisfima  quaeque  cedro- 
rum  tuoruni  cxfcindant,      et  in 

8  ignem  coniiciant.  Ac  inter  fefe 
percontantibus,  qui  prxter  iftani 
vrbem  frequeutes  transibunt,  ho- 
niinibiis,    quare    fie    tra&auerit 

S>  iftam  tantam  vrbem   Ioua ,      re- 
fpondebitur,  qiioniamilli ,  omisfo 
Iouac  Dei  fui  fcedere ,  deos  vcnerati 
io  /int  alienos,  eisque  fernierint.    Ne 
deplorate  mortuum,  ant  eius  vicem 
dolete  :  deplorate  discedenteni,  qui 
iam  non  fit  reuerfurus ,  et  fuam  vi- 
1 1  funis  patriam.    Etenim  fie  dicit  Io- 
ua de  Sellumo,  Iofix,  Index  regis, 
filio,  rcgnante  pro  Iofia  patrefuo, 
5 '  qui  ex  loco  iftouiigrauit  \  non  rtd- 
ibit  iftucamplius:     nam  qtiem  in 
locum exful  abduetus  eft,  ibi  mo- 
•  5  rietur,  neque  terrain  iftani  videbit 
amplius.    Vae  qui  domum  fuam  in- 
iufte,qui  coenacula  aedih'cat  inique, 
'  4  vtens  aliorum  opera  gratis ,  ncc  eis 
foluens  praemiuin,      qui  fibi  fpa- 
rioidsa'dei./perdabiliaqiie  canacu- 
laexftrueiecogitat,  et  feneftras  fe- 
k  cat,  ccdroquetegit,  et  finopideilli- 
iSnir.    Tune  ergo  rcgnabis,  vt  tibi 
fit  res  cum  ccdi  is  ?    Pafer  tuus  non- 
ne  a.  habebat,  quod  csfet  ac  biberet  ? 
qtiumque  inset acquum  faceret,  ei 
bene  erat,    et  inopum  panperum- 
que  causfas  agenfi  bene  erat:  hoc 
i?  niniirumtft,  nosfe  me,  inquit  Ioua. 
At  tu  et  oculos  et  mentem  tuam 
non  nifi  ad  quaeftum  tuum  intendis, 
et  ad  infontem  fanguinem  haurien- 
igdum,  iniquitatesque  etviolentiam 
exercendam.        Itaque  fie  minatur 
Ioua  Ioacimo  Iofiac  filio,  Iudseae  re- 
gi.Non  plangetur,  «heufrater,  heu 
foror:  non  plangetur,  heu  domi- 
lone,  heu  maieftas.    Afini  fepultura 
fepelietur,   raptatus    et  proieclus 
ao  extra  portas  HierofoJymae.     Con- 
fcende  Libanum ,  et  quirita ,  et  in 


Bafana  vocem  ede,  quiritans  per  re- 
gioncs :      nam  fracli  funt  omnes 
amatorestui.    Quum  ego  tefofpi.  41 
tern  monerem,  negafti,  teobtem- 
peraturam :  quae  tua  eft  iam  a  te- 
neris  confuetudo  mihimorcmnon 
gerendi.       Omnes   tuos  paftores  22 
«  pafcet  ventus,  tuique  amatores  ca- 
ptiui  discedent,  te  turn  ob  tua  tot 
fcelera  turpiter  erubefcente.     De- 13 
gis  in  Libano,niduIata  in  cedris  5  o 
quam  futura  gratiofa,  quuni  tibi 
cruciatusvenient,  qualis  eftpartu- 
rientis  dolor  ?    Ita  viuam,   inquit  a 
Ioua,  vtetiamfi  csfet  Chonias,  Ioa> 
cimi  Iudacx  regis  filsus,mihi  «annu- 
lus  in  nian;i  dcxtra,  inde  te  aucl- 
lam,   et  tibi  necem  molientibus, 
cisque,  quos  tu  horres.et  Nabucho-  25 
donofon  Babyloniae  regi  Chaldxis- 
que  in  poteftatem  tradam  ,      et  te,  26 
et,  quae  te  pepei  it,  matrem,  in  aliam 
terram,    in   qua  nati   non  eftis, 
transfcram,  ibi  morituros :     nee  in  17 
terram,   quo  redire  feret  animus, 
rcdituros.      Contemtane  et  casfa  28 
ftatua  eft  homo  ifte  Chonias  ?  aut 
vas,  quod  displiceat  ?  vt  transfera- 
tur  et  ipfc  et  eiui  progenies ,    et  in 
ignotam  fibi  terrain  proiiciantur  ? 
O  terra,  terra,  terra,  audi  Iouae  di-ap 
(Stum :  fie  dicit  Ioua :  r    fcribatur  30 
homo  ifte  orbus ,  vir  infelicis  aeui, 
quippe  cuius  ex  ftirpe  nemo  fit  ean» 
felicitatera    confecuturus,    vt    in 
Dauidis  folio  fedeat,  aut  deinceps 
imperet  ludxx. 


CAPVT    XXIII. 

Ad  improbos  paftores  propheta.  Reliqui* 
ouium  cogend*.  Indent  conjeruandM. 
louftnxn  dolor  de  pfeudouatibu* .  Sacer- 
dotum  impuritM.  Vaticinia  per  B<ta- 
lem. 

HEu  paftores ,  qui  meae  paftio.  1 
ni»  oues  perditis  atque  disfi- 


pans,  inquit  Ioua. 


Itaque  % 
fie 


/Jalrj  ctventisexpofita.  m)  fans  lociiples  erat.  »)nec  acognatis,  nee  a  fubditis 
lugebitur.  e)adnihilumredigentur.  p)  carisfimus  et  comunftisfinms.  q)  qu* 
fenbuntuoccrtafunt.    Certiim  cftiiftumhominernoiba.re,  cet. 


BR, 
IK1 

m 
i  tt. 

dw 

tcrtit 

u  tot 
Dm 
■i  o 


::iiu] 

CI!!, 

ailaij 
& 

:!!■ 

tin 

Bt! 

ii 


lEttEMl   A  &. 


815 


fie  minat urloua  Deus  Israelitarum 
paftoribus,  meos  pafcentibus  popu- 
lares :  vos  mcas  ones  difpergitis  at- 
que  profligatis ,  eas  non  curantes.- 

3  ego  in  vos  ingenii  veftri  prauita- 
tem  vindicabo ,  inquitloua,  colli- 
gamque  mearum  ouiura  reliquas 
omnibus  ex  terris ,  quo  eas  profli- 
gauero ,  et  in  fua  reducam  ftabula, 
fetificabuntque  et   multiplicabun- 

4  tur ,  et  in  eas  paftores  fuscitabo, 
qui  eas  ita  pafcant ,  vt  deinceps  ne- 
que  timeant  aut  terreantur ,  neque 

H  ;  >•  defiderentur,  inquit  loua.  Futu- 
rum  eft,  inquit  loua ,  vt  ego  fusci- 
tem  Dauidi  iuftam  ftirpem,  qui  i-ex 
regnet ,  et  fapiat ,  et  ius  aequumquc 
$  faciat  in  terris.  Eius  tempore  fer- 
uabitur  Iudxus ,  degetque  tutus  Is- 
raelite.   Vocabitur  autcm  hocno- 


meos  in  errorem  inducentibus.   Et  C4 
in  hierofolymitanis  vatibus  fecdita- 
tem  video,  adulterantibus,  falfaquc 
fec~tantibus,et "  improborum  manus 
corroborantibus ,  ne  a  fua  quisque 
prauitate  defcifcant.      Suntomnes 
mihi  perinde  ac  Sodomitani ,  eius- 
que  incoiae,ficut  Gomorrani.    Item  I S 
fie  minatur  armipotens  loua  vati- 
bus ;  ego  eos  et  abfinthio  cibabo,  et 
aqua  potionabo  fellea :  quandoqui- 
dem  a   hierofolymitanis    vatibus 
profeefca  eft  impuritas  in  totam  re- 
gionem.    Sic  dicit  armipotens  Io- 16 
ua:  nolite  verba  audire  vatum,vobis 
vaticinandum ,  qui  vos  fruftra  ha- 
beut,  animi  fui  vifa,  nonmeoloux 
ore  prolata,  eloquentes.    Qui  meis  i  7 
contemtoribus  dicunt,  louam  eis 
pacem  promittere,  et  omnibus,  ani- 
:,J|7mme:  ^oua  hiftitia  noftra.      Ita-    mi  fui  peruerfitati  obfequentibus, 

neganteuenturum  malum.      Quis  |g 
enim  adfuit  in  louse  confilio  ?  eius- 
que  dida  vidit  et  audiuit?   quis 
eiusorationem  attenditet  audiuit? 
En  prodif  excEndefcentis  loux  pro-  jp 
cella,  irruensprccella  in  impiorum 
caput  incumbet :    non  cohibebiturio 
ira  louse,  quin  animi  fui  cogitata  fe- 
cerit,  ac  prxftiterit,  id  quod  vos 
olim  confiderauus  confiderabitis. 
Ego  non  mifi  vates,  et  currunt:4i 
non  adfatus  film,  et  vaticinantur. 
Qnod  fi  adfuerunt  in  meo  confilio,  22 
nuntient mea dicla  meis,  eosque  3 
fua  praua  vitx  via  morumque  pra- 
uitate reuocent.      Recensne  Deus  2g 
ego  ?  inquit  loua :    ac  non  Deus 
*  longinquus  ?    Videlicet  ita  latebit  ^ 
*n  tenebris  homo ,  vt  ego  eum  non 
videam.?  inquit  loua.-   quad  vero 
non  ego  cvdum  terramque  com- 
pleam,  inquit  loua.      Audio,  quid  a- 
dicant  vates ,  per  meum  nomen  fal* 
fo  ita  vaticinantes :    fomniaui,  fo- 
mniaui.    Quousque   habebunt  ina$ 
animo  vates ,  falfa  animique  fui  fal- 
laciam  vaticinari?      Qui  cogitant,  x« 
Fff4  meum 

)  perdarmir.  j)  ob  vates.  *)  in  temple  »  )  improbo?  in  improbitate  con- 
firrnantibus.  x  )  antiques  >  et  cuius  omnium  scrum  cognirjo  ct  rruisftas  vobis 
iiotaesfe<teb;aj, 


que  tempus  erit,  inquit  loua,  qumn 
non  iam  dicetur :  fie  viuat  loua, 
qui  deportauit  Israetitas  ex  Aegy- 

5  pto :  fed :  fie  viuat  loua ,  qui  de- 
portauit,  quique  adduxit  israeliii- 
cx  domus  progeniem  ex  aquilona- 
ri  terra ,  exque  omnibus  terris ,  in 
quas  ego  eos  profligauero ,  degent- 

}  que  in  fua  terra.  '  De  vatibus  mihi 
et  cor  inpeSore  rumpitur,  et  o- 
innes  artus  vacillant,  fimilisque  fuin 
hominis  ebrii,  viri  vino  turbati,  ob 

5  louam  eiusque  facra  verba.  Nam 
aduheris  referta  terra  eft :  nam  ob 
periuria  luget  terra,  erubefcunt  fta- 
tiones  feltuum ,  adeo  malus  eft  eo- 

1  rum  curfus,  et  poteftas  iniqua.  Si- 
quidem  turn  vates ,  turn  facerdorcs 
jmpuri  funt,  eorumque  fcelus  etiam 
t  domi  meae  depi~ehendi,  inquit  lo- 

1  ua.  Itaque  viam  habebunt,  tarn- 
quam  lubricumin  caligine  locum, 
in  qua  vexati  cadent ,  me  eis  inue- 
hente  malum  annoeorumfupplicii, 
3, 1  3  inquit  loua.  Et  in  famaritanis  va- 
tibus abfurditatem  video,  vatici- 
nantibus  per  Baaleni ,  Israelitasque 


8>4 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  13. 14. 


meum  populum  in  mei  nominis 
obliuionem  adducere  fuis  fomniis, 
quae  narrant  alius  alii ,  quemadmo- 
dum  obliti  funt  meum  nomcn  ma- 

48  iores  eorum  per  Baalem.  Qui  va- 
tes  fomnitim  habet ,  fomnium  nar- 
ret .-  qui  autem  dicta  mea  habet,  di- 
Qa  mea  vere  narret  •  quid.)'  ftramini 

19  cumfarre?  inquit  Ioua.  Nonne 
(ic  funt  dicta  mea ,  vt  ignis ,  inquit 
Ioua,  vtque  petram  dimndens  mal- 

50  lens  ?  Itaque  ego  minitor  vatibus, 
( inquit  Ioua , )  qui  mea  dicTta  furri- 

31  piunt  alius  alii.  Ego  minitor  vati- 
bus, inquit  Ioua,  qui  *  fuis  Unguis 
vtuntur  ad   inquiendum,    inquit. 

3a  Ego  minitor  falfa  vaticinantibus 
fomnia,  inquit  Ioua,  narrantibus- 
que  et  meosmendaciis  ac  temerita- 
te  fiia  decipientibus:  quos  quum 
ego  non  miferim ,  nee  id  eis  prxce- 
pcrim,  nihil  proderunt  ifti  populo, 

3  3  inquit  Ioua.  Quod  fi  ex  te  iftorum 
aliquis  plebeius ,  aut  vates ,  ant  fa- 
ccrdos  quar  fiuerit ,  ecqux  fint  Ioux 
a  mime  ?  dices  eis:  quid  minx? 
quum  ego  fim  fublaturus  vos,inquit 

s .,  Ioua.  Quod  fi  quis  vatcs  aut  facer- 
dos  aut  plebeius  dixcrit  Iouae  mi- 
nas,animaduertam  in  hominemil- 

35  lum,  atque  in  eius  domum.  Sic 
inuicem  dicetis  inter  vos :  quid  re- 
fpondit  Ioua  ?  aut  quid  locutus  eft 

36  Ioua  ?  Ioux  quidem  minas  ne  me- 
morate  amplius.  Nam  fua  cuique 
verba  erunt  minx  ,dum  viuentisDei, 
Iouae  armipotentis,  Deinoftri  ver- 
ba inucrtitis.    Sic  dicetis  vati :  quid 


que  _ac    numquam 
probro  adficiam. 


oblitterando 


CAPVT    XXIIIL 

FicuumfifccUt.  Captiua gens  IuHtornm.  Ad 
X'atem  Ioua.  Cura  captiuorum  a  I*ua. 
Male  ficus.  Calamitates  immittcnd*  in 
prauot  captmes. 

OStendit  mihi  Ioua  duas  ficu- 
um  fifcellas  ante  Ioux  cellam 
.  pofitas ,  pofteaquam  Nabu- 
chodonofor  Babylonix  rex  Iecho- 
niam ,  Ioacimi  ludxx  regis  filium, 
ludxxque  principes,  etfabros,  et 
opifices  Hierofolyrais  captiuos  in 
Babyloniam  deportauit :    quarum , 
fifccllarum  altera  erat  ficuum  valde 
bonarum,  quales  funt  primores  fi- 
cu»: altera  itamalansm,  vtcomedi 
non  posfent.      £t  Ioua  mihi  dixit : ; 
quid  vides ,  Ieremia .?  Ficus ,  ( in- ' 
quam  ego,N,  quarum  bonx,  valde  bo- 
na? funt :  et  malx,  valde  malx,adeo 
vtcomedi  non  posfint.      Turn  ad-  a 
loqucns  me  Ioua ,  fie  dicit :    Ioua,  e 
Deuslsraelitarum,  inquit:  vt  ficus 
iftx  bonx  funt,    Ck  ego  exfulum 
ludaeorum,  (quosiftincin  chaldx- 
am  terrain  mifi,)  rationem  habebo, 
in  eosque  coniiciam  oculum  boni<$ 
causfa,  eteosinterramiftamredu- 
cam,  inftruamque,  non  euertam:  } 
et  plant  a  bo ,  non  eruam  .•      et  cam  m 
illis  mentem  dabo ,  vt  me  louam 
esfe  intelligant,et  ipfi  mihi  populus, 
et  ego  eis  fim  Deus ,  quum  ad  mc 
toto  corde  reuertcrint.      Rurfum 


37  tibi  refpondit  Ioua  /aut  quid  elocu-    quales  Cunt  mate  ficus ,  itamate,  vt 

tus  eft  Ioua  ?    Qnod  l\  Ioux  minas    comedi  non  posfint ,  tales  ego  red- 
3^.,  di.veritis,    idcirco  fie  dicit  Ioua:    dam,(inquitIoua,)SedeciamIuda:« 

qnoniam  dicitishoc  verbum ,  Ioux 

minx ,  quum  ego  mandauerim  vo- 
3p  bis,  ne  Ioux  minas  dicereds  ;    ideo 

ego  vos  tollam ,  et  vos  et  vrbem, 

quam  vobis  veftrisque  dedi  maiori- 

bus ,  auferam  ex  meo  confpe&u, 
4c  et  vos  sterna  ignominia,  perpetuo- 


8 


regem ,  principesque ,  et  reliquos 
Hierofolymitanorum ,  qui  in  terra    ' 
ifta  fuperfunt,  quique  in  Aegypto 
degunt ,    eosque  male  vexandos  in  « 
omnia   terrarum  regna  dabo,  ita 
vtignominix,  diclerio,  fabulx,  et 
deteftationi  fint,  vbicumque loco- 
rum  eos profligauero :    in  eosque £q 
arnia 

y)  vanitati  cum  verltate  ?  Phuimum  differt inter  falfa  ct  vera.     x)  dicuntillud, 
intuit  Ioua.    4)  minaxoraculum. 


Cap.&4**?* 


IEREMIAS. 


8»5 


artna ,  famem ,  peftem  immittam, 
jcousque  vtomnino  pereant  exter- 
na, quam  ego  eis  eorumque  maio- 

ribus  dedi. 


■:;. 


CAPVT    XXV. 

AdUdtot  lercmiaA.  Ad  frugem  metier m 
adbortatio.  Ab  aquilotte  proditio  ludto- 
mm.  In  Babytonios  vindicla  Dei.  Tetx't 
mini  poculum.  Popu.'orum  potto  ettemu- 
lent'ta.  Stercoranda  teU.it*  bominum  cada- 
ueribui. 

PtErmo,  qui  ad  Ieremiam  habitus 
^eft  ad  omnem  iudaeum  popu- 
^  lum,  anno  quarto  Ioacimi  Iofiae 
ilii,  Iudarae  regis,  qui  annus  eft  pri- 
nus  Nabuchodonoforis    Babylo- 
liae  regis ,      quum  quidem  adfatus 
:ft  Ieremias  vates  omnem  iudaeum 
opulum ,  omnesque  Hierofolymi- 
anos  in  nunc  modum  :     ab  anno 
ofiae ,  Ammonis  filii,  Iudaeae  regis, 
ecimotertio,  ad  hodiernum  diem, 
er  hos.  viginti  tres  annos  et  loua 
ne,  etego  vos  adlocutus  fum,  et 
igilanter  adlocutus  fum,  nee  audi- 
iftis,  nee  obediuiftis,  autauresad 
udiendum     praebuiftis,       quum 
.tteretad  vos  loua  fuos  lot  fcruos 
ates,  et  quidem  vigilanter,  qui  vos 
a  monerent:       defcifcite  a  fua 
uisque  mala   confuetudine   mo- 
umque  prauitafe ,  et  manebitisin 
xra,  quara  loua  vobis  veftrisque 
edit  maioribus  in  omnem  feculo- 
jum  aeternitatem.      Neue  alienos 
!;quimini  deos,feruiendi  aut  colen- 
icausfa,  neego,  veftrisaclionibus 
•ritatus,  vobis  malefaciam.      Sed 
on  audiuiftis  me ,  inquit  loua ,  vt 
leveftrisacttonibusad  vobis  ma- 
faciendum  irritaretis.     Quare  fie 
icit  arraipotens  loua:   quoniam 
os  mihi  diclo  audientes  non  fui- 
is ,      ego  curabo  arcesfendas  o- 
ines  aquilonares  nationes ,  inquit 
>ua,  meumque  Nabuchodonofo- 
m,  Babylonia  regem,  quos  in  ter- 
im  iftam ,  inque  omnes  eius  inco- 
et  in  omnes  iftas  finitimas  gen- 


y  fcilicet  diis  pcregrinis ,  vt  et  Israelit 


tes  inueham,  casque  euertam,  et 
inftupendam,  fibilandam,  perpe- 
tuam  folitudinem  redigam ,      effi- 10 
ciamque ,  vt  in  eis  neque  voluptas 
aut   laetitia,    neque  fponfus    aut 
fponfa,     neque     molae     audian- 
tur,  aut  lumen  fit  lucernae.     Atque  1 1 
ita,  omni  ifta  terra  inftupendam 
redac^a  folitudinem ,  feruient  iftae 
gentes  babylonio  regi  annos  feptua- 
ginta.    Deinde,completisannisfe-  12 
ptuaginta,  vindicabo  in  Babylonia: 
regem,  inque  gentem  illam,  ( inquit 
loua,)  eorum  culpam,  inque  terram 
chaldacam,  et  earn  in  perpetuam 
redigam  vaftitatem ,     et  in  terram  13 
illam  importabo ,  quidquid  ei  mi- 
natus  fum ,  videlicet  quidquid  in  li- 
bro  ifto  fcriptum  eft ,  quo  vaticina- 
tus  eft  Ieremias  aduerfus  gentes 
omnes :       quandoquidem  et  ipfae  14 
feruierunt b  eis :  gentes  multae  ma- 
gniquereges:  itaque  eisdignafuis 
factts    et    ac~tionibus    rependam. 
Sic  enim  mihi  dixit  loua  Deus  Is-  ij 
raelitarum:  accipe  de  mea  manu 
hoctaetrivini  poculum,  et  eo  po- 
tiona gentes  omnes,  adquasegote 
mitto ,    vt  bibant ,  et  inde  commo- i<S 
ueantur  vet  ad  rabiem ,  ob  arma, 
quae  ego  inter  eos  immittam.     Igi- 17 
tur  ego  accepto  de  louse  manu  po- 
culo ,  gentes  omnes  potionaui ,  ad 
quasme  loua  miferat,      videlicet  ig 
Hierofolymam ,  Iudxaeque  ciuita- 
tes,  atque  reges,  etprincipes,  vtin 
ftupendam,   fibilandaroque  et  de- 
teftandam  vaftitatem  redigerentur, 
vt  res  indicat ;      item  Pharaonem  ip 
Aegypti  regem ,  eiusque  et  feruos, 
proceres ,  "et    omnem    populum ; 
item  omne    promifoium  vulgus,  40 
omnesque  reges  terras  Hufse,  et  o- 
mnes  Palaeftinae  reges ,  Afcalonem, 
Gazam,  Accaronem,  Azotiquere- 
liquias ,    Idumaeos,  Moabitas,  Am-  a  £ 
monitas;        omnes  tyrios,  fido-  44 
niosque  reges ,  et  infulares ,  reges 
transmarinos ,    et  Dedanem,  The-  »3 
mam ,  Buzam ,  oranesque  vltiraas 
Fff$  inco- 


gi-5 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.a5.ac». 


24  incolentes  oras ;      omnes  turn  reli- 
quaeArabiae  reges,  turn  eos,  qui  fal- 

25  tus  incolunt ;       omnes  Zambrio- 
25  rum,  Elamitarumque  reges,      o- 

mnes  Mediae  aquilonaresque  reges, 
fiue  finitimos,  Hue  alios,  ab  aliis  re- 
motos;  deniqtie  omnia,  quaecum- 
que  funt  in  orbe  regna.    Rex  autem 
%1  <■■  Sefac  potabic  pelt  illos.    Dices  au- 
tem eis  :  fie  dicit  armipotens  Ioua 
Deuslsraelitanini:  potate,  et  ine- 
briamini,  etvomite,  et  cadife,  noil 
furredturi,  propter  arma,  quae  ego 
28  inter  vos  immitto.      Quod  fi  pocu- 
lum  recufauerint  de  niauu  tua  fu- 
mere  ad  potandum,  dices  eis.-  fie 
dicit  armipotens  loua  :    potabitis. 
ip  Nam  quum  ego  vrbiamedenomi- 
natze  malefacereineipiam,  vos  fci- 
licetimpune  feretis?  Non  impune 
fereris:    fiquidem   arma  omnibus 
terrarum  incolis  edico,  inquitar- 
30  mipotens  Ioua.      T11  vero  has  o- 
mnes  res  eis  vaticinare ,  ita  dicens: 
Ioua  ex  fublimi  rugiet ,  ex  fua  facra 
fede  fonitum  edct -.  rugiet  aduerfus 
domicilium  fuum,  clainorcm  emit- 
tens ,  qualis  eft  vuas  calcantium,  in 
3  i  omnes  terrarum  habitatores,    per- 
uenienteadvltimas  terras  ftrepitu, 
quoniam  certamen  habebit  Ioua 
cum  gentibus,  contendet  cum  o- 
mnibusmortaiibus,  impio9  armis 
34  obiiciens,  inquitlotia.      Sic  dicit 
armipotens   Ioua:    exiturum   eft 
tantum  malum  exgenteingentem, 
et  tarn  ingens  procella  ab  extremis 
33  excitanda  terris,    vt  finttum  Iouae 
crfi^abaltero  terrarum  fine  adal- 
terum,  nequc  plangentur,  neque 
colligentur,  neque  fepeiientur,  fed 
^4  terras  folum  ftercorabunt.    Eiulate 
paftores,  etquiritate,  vosipfosvo- 
lutantcs,ouiiiin  magiftri :  fiquidem, 
completo  ad  cacdem  veftram  fpatio, 
dilpcrgemini,  et,  tamquamelegans 
55  fupellejr,  cadetis,     carebuntque  ef- 
fugio  paftores ,  et  falute  ouium  ma. 
giftri,      Auditur  quiritatus  pafto- 
3<S  rum ,      dulatio  magiftrorum  oui- 


um :  quoniam  depopulatur  eoruni 
pafcua  Ioua ,  pereuntque  pacatae 
ftationes,  ardenti  ira  Iouae,  qui  qua- 
fi  leo  Iuftrum  fuum  reliquit ,  eo- 
rum  terra  ob  atrocem  facuhiam,  ob 
eiusirae  faeuitiara,  in  vaftitatem 
redadta, 


CAPVT    XXVL 

Ad  vatem  Dtws.  Legit  cultiu.  ComprthtnfM 
et  vinfliu  vates.  Accufatores  improbi.  V- 
riiM  vr.tes  i»  Aegyptum  fttgiens ,  compre- 
henfa  ,  necatM.  /eremite  fjlwl. 

INitio  regni  Ioacimi  Iofiae  filii, 
Iudaeae  regis,  hie  fcrmo  eft  ha- 
bitus a  Ioua.  Sic  dicit  Ioua :  adfta 
in  atrio  aedis  Iouae,  eteloquerein 
omnes  Iudaeae  ciuitates :  quae  in  ae- 
dem  Iouae  adoratum  veniunt,  o- 
mnia  verba ,  quae  ego  tibi  ad  eas 
eJoquenda  mando,  ne  verbo  qui- 
dem  fubtraclo ,      fi  forte  audiant,  j 
et  a  fua  quisque  mala  confuetudine' 
defcifcant ,  vt  ego  malum  reuocera, 
quo  eos  adficere  ob  eorum  mores 
pranos  cogito.  Dices  igitur  eis :  fie 
dicit  Ioua  :  nifi  me  audiucritis,  legi, 
quam  vobis  propofui ,    obfequen- 1 
do,  et  mcorum  vatum  didta  an-' 
diendo ,  quos  ego  ad  vos,  (quamuis 
non  audiatis , )  mitto ,    et  quideni  ( 
vigilanter  mitto:    reddam  aedem 
iftam,  vt  Siluntem,  vrbemque  iftam 
eiliciam  omnibus  terrarum  genti- 
bus exfecrandam.      Audiebant  an-  * 


tem  facerdotes  et  vates ,  omnisque 
populus,  Ieremiam  ea  verba  in  aede 
Iouae  pronuntiantem.    Igitur  fimulg 
ac  perorauit  Ieremias  omnia ,  quae 
omni  populo  dici  Ioua  iusferat,- 
comprehenderunt  eum  facerdote»1 
et  vates  omnisque  populus,  mor-, 
temeiminantes,    qui  Iouae  nomi-j 
ne  vaticinans ,  dixisfet,  earn  aedem 
futuramesfe,  vt  Siluntem,  vrbem- 
que ab  habitatoribus  defertum  iri. 
Jgitur  quum  congregaretur  ad  Ie-| 
remiam  omnis  populus  in  aede  Io- 
uae ,  priufipes  Iudsri ,  hia  rebus  au 


ditis, 
lUbytonix,    rf)  quam  loncepatet  terra. 


J  ■ 


Tap.  16,  Vj. 


IEREMIAS. 


8  a? 


litis,ex  regia  adfcenderunt  in  xdem 
oux.  Atque  vbi  hi  ante  portam 
oux  nouam  conftiterunt,  dice- 
>ant  facerdotes  et  vates  principibus 
:un&oque  populo,  hominem  il- 
um  capitale  commifisfe  crimen,qui 
n  vrbem  illam  vaticinatus  esfef, 
iiix  illi  fuis  auribus  audiuisfent. 
Dim  Ierenaias  principes  omnes 
un&umque  populum  adloquitur: 
oua  n*e  mifit,  inquit,  ad  vatici- 
landum  in  hanc  xdem  atque  vr- 
«m,  quxcumque  vos  audiuiftis. 
iiiapropter  corrigite  veftros  nio- 
es  atque  ingenium,  et  louxDei 
eftri  dictis  obedite,  et  is  mato 
emperabit,  quod  in  vos  ftatuit. 
^"quidern  fum  in  veftra  manu :  faci- 
;  mihi,  vtvobisvidebituretli be- 
lt.     Verumtamen  fcitote,  fore,  fi 

'f  le  inferfeeeritis,vt  vos  et  hare  vrbs 
tineolx  luant  innocentis  farigui- 
em.  Nam  vere  mifit  me  ad  vos  lo- 
a,  vt  vobis  audientibus  hxc  o- 
jnia  dicerem.  Hie  principes  et  o- 
mis  populus  fie  facerdotes  et  va- 

.  rs  adloqui :  non  eft  hie  homo  in 
ty  ipitali  crimine ,  fiquidem  nos  Io- 
x  Dei  noftri  nomine  adfatus  eft. 
'urn  furrexerunt  homines  ex  re- 
ionisfenioribus,  qui  ad  omnem 
Dpuli  concionem  fie  verba  fece- 
mt.    Michxas  Moraftita  vaticina- 

a   is  eft  Ezechix  Iudxx  regis  tempo- 

"'  :.  Is  oroniiudaeo  populo  dixitjfic 
"mipotenfem  Iouam  dicere ,  fore, 
:  Sion  ager  araretur ,  et  Hierofo- 
raa  esfent  rudera,  et  templi  mons 
[ueftria  faftigia.  Num  eum  ideo 
rcidit  Ezechias  Iudxx  rex,  autvl- 
s  Iudxorum?  nonne  Iouam  ve- 
tus  precibus  compellauit,  atque 
1  temperauit  Ioua  malo ,  quod  il- 
1  minatus  erat?  et  nos  tanto  faci- 
>re  committendo  animas  noftras 
>Iigabinius  ?  Fuit  item  vir  qui- 
mloux  nomine  vaticinans,  Vri- 
Semeix  filius,Cariathiarimenfi9, 
»i  eadem  plane  in  hanc  et  vrbem 
terrain  vaticinatus  eft,  qux  in 
emix  verbis  habentur,      Eiu» 


orationem  vbi  audiuit  rex  Ioaci- 
mus,  et  omnes  eius  milites  atque 
proceres,  conatus  efteumnecare: 
quo  audito,veritus  Vrias  aufugit,  et 
inAegyptum  fe  contulit.    Sed  mifit  aa 
rex  Ioacimus  homines    xgyptios, 
videlicet  Elnathanem  Achoborisfi. 
lium,et  certos  cum  eo  in  Aegyptum, 
qui  educlum  ex  Aegypto  Vriam  ad  23 
fe  perduxerunt,  isque  eum  ferro 
necauit,  et  eius  corpus  in  publicum 
fepuleretum  proiecit.        Ahicha-  24 
musquoque  Saphanis  filius,  Iere- 
mix  fuit  pr*fidio,nec  permifit  eum 
in  populi  potcftatem  ad  necandum 


capvt  xxvir. 

Advtitem  Deitt.  Vincula  coUoadapt.ua.  Ad 
regex  mandata  hue.  Nabuchodonofori* 
imperium a  Deo.  In  hariolos ac fomn'tati- 
res.  Pfeudouates fpem facientei. 

INitio  regni  Ioacimi ,  Iofix  filii,  t 
Iudxx  regis,  habitus  eft  ad  Iere- 
miam  hie  fermo  a  Ioua ,  in  hxc 
verba.      Sic  mihi  dixit  Ioua :  fac  a 
tibi  vincula  et  ligamina,  qux  tuo 
collo  adaptes,      et  mittas  adldu-  3 
mxx,  Moabitarum,  Ammonifa- 
rum ,  Tyri,  Sidonisque  reges,  per 
legatos,  qui  Hierofolymam  ad  Se- 
deciam   Iudxx   regem  venerunt, 
eisque   ad  ipforum  dominos  hoc  4 
mandatumdes.      Sic  dicit  armipo- 
tensloua,  Deuslsraelitarum.  Vos 
ita  veftris  dominis  dicetis :  ego  et  5 
terram,  et  homines,  et  in  terris 
verfantes  beftias ,  mea  magna  vi 
porre&oque  brachio  et  feci,  et  qui- 
bus  vifum  eft,  do.     Et  nunc  omnes  6 
iftas  terras  raeo  Nabuciiodonofori, 
Babylonix  regi,  in  poteftatem  dedi ; 
quin  etiam  terreftres  beftias  ei  in 
feruitutem  addixi ,    eique  et  eius  7 
nato ,  et  nepoti  feruient  gentes  o- 
nines,    donee  eius  quoque  terrae 
tempus  veniat :  ei ,  inquani ,  mul» 
tx  gentes,  magnique  reges  feruient. 
Ac  qux  gens  regnumue  non  fer-  g 
uierit  ei ,  videlicet  Nabuchodono- 
fori, Babylonix  regi  j  quxquecol» 

Una 


8*8 


IEREMIAS. 


Cap.  17.  a 


ium  fuum  iugo  regisBabyloniae  non 
fubdiderit ;  in  earn  ego  gentem  fer- 
ro,  fame,  pefte  animaduerram, 
inquit  Ioua,  eovsque,  vtpereum 
9  confumatur.  Vos  vcro  nolite  ve- 
ftros  audire  vates,  hariolos,  fo- 
mniatores,magos  et  pracftigiatores, 
qui  negant,  vos  esfe  Babyloniae  regi 

10  feruituros.  Nam  falfa  vobis  vati- 
cinantur, vt  vos  a  terra  veftrare- 
moueant,  et  a  me  vexati  pereatis. 

1 1  Quae  vero  gens  ceruicem  fuani  re- 
gis babylonii  iugo  fubiunxerit ,  ei- 
que  feruicrit ;  earn  ego  in  fua  terra 
(inam,  inquit  Ioua,  eamquecolet 

■  2-atque  habitabit.  Sedeciam  quo- 
que  Iudaeae  regem  iisdem  prorfum 
verbis  a.Jlocutus  fmn  ita :  fubmit- 
tite  ceruiccs  veftrasingo  regis  Ba- 
byloniae, eique  et  eius  hominibus 

13  feruite,  et  viuef  is :  ne  tu,  tuique 
ferro,  pefte,  fame  moriamini, 
quemadmodum  minatur  Ioua  gen- 
ti,  quae  Babyloniae  regi  non  fer- 

14  uierit.  Neue  vatum  dicta  audiatis, 
qui  negant,  vos  Babyloniae  regi  fer- 
uituros.   Etenim  falfa  vobis  vatici- 

15  nantur :  nee  enim  eos  ego  mifi, 
(inquit  Ioua, )  fed  ipfi  meo  nomine 
falfa  vaticinantur,  vt  a  me  profli- 
gati  pereatis  et  vos ,  et  vates ,  qui 
vobis  vaticinantur.  Item  facerdo- 
tes  et  omnem  hunc  populum  adlo- 

i^cutusfumita.  Sic dicit Ioua:  nolite 
audire  dicta  veftrorum  vatum,  qui 
vobis  vaticinantur,  futurum  esfe, 
vt  templi  Iouae  vafa  ex  Babylone 
propediem  reportentur :  nam  fal- 

17  film  vobis  vaticinantur.  Nolite 
eos  audire :  feruite  Babyloniae  regi, 
et  viuetis:  alioquin  fiet  hacc  vrbs 

1 8  deferta.  Quod  fi  vates  funt ,  et  ha- 
bent  Ioua?  mandatum,  impetrent 
fane  ab  armipotente  Ioua ,  ne  vafa, 
quae  in  Iouae  aede,  et  in  Iudaeae  re- 
gia ,  Hierofolymisque  reftant ,  Ba- 

lS»bylonein  veniant.  Sic  enim  dicit 
Ioua  de  columnis,  et  lacu,  etba- 
fibus,  reliquisque  vafis,  quae  in  hac 

*°vrbe  reftant,  quae  non  abstulit 
Babyloniae  rex  Nabuchodonofor, 


quum  Iechoniam ,  Ioacimi,  Iuda 
regis  filium ,  omnesque  Iudaeos 
Hierofolymifanos  nobiles  Hier 
folyma  Babylonem  transtulit :  fi 
inquam,  dicit  armipotens  Iou 
Deus  Israelitarum ,  de  van's ,  qu 
in  aede  Iouae ,  inque  Iudaeae  regia  j 
Hierofolymis  fuperfunt,  ea  po 
tatum  iri  Babylonem ,  ibique  for 
donee  ego  ea,(inquitIoua,)in  locui 
iftum  referenda  ac  reportanda  ci 
rem. 

CAPVT    XXVIII. 

Ananiat  vates  ad  Iertmiam.  Babylonia v 
xanda  :  ludtt't  abfoluendi.  leremit  deli  A 
rium.  Abruption  vinculum.  Ad  hremia 
Dim.  Ananim  perdeadus  a  Ioua  non  mi, 
fas.  Eiusdcm  f.nit. 

EO  anno  initio  rcgni  Scdeci; 
Iudajae  regis,  anniquartime* 
fequinto,  Ananias,  Azurisfi 
lius,  vates  Gabaonita,  me  in  aede  Ic 
u:c,  facerdotibus  totoque  fpectant 
popnlo,  ficeftadlocutus:      fie  di 
cit  armipotens  Ioua  Deus  Israelita 
rum :  ego  frangam  iugum  regis  Ba 
byloniac.      Hincadbienniumreft 
ram  in  locum  iftum  omnia  aedis  la 
uae   vafa ,    quae   Nabuchodonofa 
Babyloniae  rex  iftinc  ablata ,  Baby 
lonein    deportauit.        Iechoniari 
quoque  Ioacimi  filium  Iudaeae  re 
gem  omnesque  Iudaeos  exfules,  qui 
in  Babyloniam  venerunt ,  ego  iftu< 
reducam ,  inquit  Ioua,  quum  regi 
Babyloniae  iugum  fregero.    Atle. 
remias  vates  in  facerdotum  totius. 
que  populi  praefentia ,  qui  in  aede 
Iouae  aderant,  fie  Ananiae  vati  re« 
fpondit :    vtinam  fie  Ioua  faciat,  et, 
quae  tu  iftis  verbis  vaticinatus  «, 
praeftet,  aedisque  Iouae  vafa  et  capti- 
uos  omnes  ex  Babylonia  hunc  in  lo- 
cum reportet.      Verum  audihanc 
rem,  quam  ego,  te  et  cuncto  audien- 
te  populo,  eloquar.    Qui  vates  iaio 
olim  ante  me  et  te  fuerunt ,  et  in 
raultas  regiones.ingentiaque  regna, 
*bellum,  autaliquod malum,  aut 
peflem  vadcinati  funt ;    eorum  va- 

turn 


1     t,     I\     L     m     i     a 


1  urn  fi  quis  fauftum  aliquid  vatici- 
I  latus  erat ,  vbi  illud  a  vate  dictum 
wuenerat,  adparebat  vatem  verea 
fi  oua  esfe  misfuni.     At  Ananias  va- 
les detra&um  de  Ieremiae  collo  li- 
»;amenrupit,  et,  cun&o  fpedhinte 
Viopulo,  dixit :  fie  dicic  Ioua :     hoc 
«rgopafto  Nabuchodonoforis ,  Ba- 
■>yloniae regis,  iugum  hinc  ad  bien- 
Iliium  ex  omnium  gentium  ceruici- 
|)us  abrumpam.      Turn  leremias 
«rates  inde  digresfus  eft :  et  eum  Io- 
I  ja  poft  abruptum  ab  Anania  vate 
w:xeius  collo  vinculum,  lie  adloqni- 
■or:      i,  etitadicito  Ananise:  fie 
«licit  Ioua:  tu  lignea  vincularum- 
Jbendo  pro  eis  fecifti  ferrea.     Nam 
•§ic  dicit  armipotens  Ioua  Deus  Is- 
gaelitarum:    ego  ferreum  iugum 
mponam  ceruicibns  omnium  lfta- 
um  gentium ,  vt  Nabuchodonofo- 
i,Babylonix  regi,feruitutem  ferui- 
nt,  cui  ego  etiam  belluas  terreftres 
edi.    Igitur  leremias  cum  Anania 
ate  locutus  eft  in  hanc  fententiam. 
uidi  fane  Anania :  non  mifit  te  Io- 
et  tu  hunc  populuminfalfam 
pern  adducis.      Hanc  ob  rem  lie 
.kit  Ioua :  ego  te  ex  orbe  amanda- 


emigrauerant :      quam   epiftclam3 
per  Elafam  Saphanis ,  et    Gamari- 
am  Helciaefilium,  ( quos  Sedecias 
Iudaevc  rex ,  Babylonem  ad  Babylo- 
niae     regem   Nab;v.H>ranoforem 
mittebat,)  his  verbis  miflt:     fie 4 
dicit    ar.  .ipo.eu»     Ioua,     Deus 
Israelitaruia ,  omnibus  exfulibus, 
quos  ipfe  Hierolblymis  in  Babylo- 
niam  relegauit.      Aediiicate ,  quas  5 
habitetis,  domos,  et  honos ,  quo- 
rum fruclu  vefcamini,  conferite, 
ducite  vxores,   liberosque  gigni-5 
te ,  et  filiis  velhis  vxores  capite ,  et 
filias  nuptum  locate,  quae  liberos 
pariant ,  atque  iftic  crefcite ,  neue 
decrefcite ,    et  faluti  ftudete  vrbis,  7 
quo  vos  ego  relegaui ,  Iouamque 
pro  ea  orate :  nam  in  eius  falute  vo- 
bis  (ita  falus  eft.     Sic  enim  dicit  ar-  3 
mipotens  Ioua,  Deus Israelitarum : 
ne  committite,  vtvobisimponant 
vates  hariolique  veftri ,  qui  verfan- 
tur  inter  vos,  neueaudite,  quaeipfi 
fomniatis  fomnia.      Etenim  falfop 
vobis  meo  nomine   vaticinantur, 
non  meo  misfu,  inquit  Ioua.   Nam  1 9 
fimul  ac  compleuerit  Babylon  an- 
nos  feptuaginta,  ( inquit  Ioua, )  ego 


o :  morieris  hoc  anno ,  quoniam    curabo  vos ,  et  quae  bona  promifi, 


Ioua  deficiendi  auclor  es.  Ita- 
ue  mortuus  eft  Ananias  vates  eius 
nnimenfe  feptimo. 


CAPVT    XXIX. 

U  captiuos  leremi*  litter*.  A  pfeudouati- 
btu  discrimina.  Eualianu  temptts.  Oran- 
tes  leuam  exaudiendi.  Culamitates  adfli- 
ilur*  dauidicum  genus.  Pfeudouates  duo 
ntcandi. 


Xemplarepiftolae,  quammifit 

leremias  vates  Hierofolymis 

ad  reliquos  fenatores  exfules, 
:  ad  facerdotes  vatesque ,  et  ad  o- 
inem  populum,  quemNabucho- 
onofor  Hierofolymis  in  Babyloni- 
n  deportauerat ,  poftquam  le- 
lonias  rex,  regina,  fpadones,  prin- 

pesque  Iudaei  et  Hierofolymitani,    gente,  qui  veltri  funt  conianguinei, 
brique  et  opifices  Hierofolymis  vobis- 

ne  forte  fidtmhabtatis  vatibus,  quos  Baby  lone  habctis,    quaiidiuinicusadru- 
»»»  quum  alitcr  dicant  quam  futucum  lie. 


praeftabo ,  vobis  in  locum  iftum  re 
uocandis.    Scio  enim ,  quas  de  vo- 1 1 
bis  habeam  cogitationes,  (inquit 
Ioua, )  arnicas  videlicet,  non  inimi- 
cas,  vtexitumfpemque  dem  vobis. 
Ac  vos,  inuocantes  me ,  et  oratum  \% 
venientes,  exaudiam,  meque  vefti- 
gantes  inuenietis ,  fi  tota  mente  re- 
quifiueritis ,      inuentusque  vobis,  1  9 
( inquit  Ioua, )  reuocabo  vos  capti- 
uos ,    ac,  quocumque  gentium  aut  14 
locorura  profligauero,  inde  colli- 
gam,  ( inquit  Ioua, )  et  eodem,vnde 
relegaui,reducam,   «-qui  dicitis,Io- 15 
uam  vobis  ad    Babylonem  fusci- 
tasfe  vates.      Nam  fie  dicit  Ioua  de 
rege,  qui  fedetin  Dauidis  folio,  de- 
que omni  populo ,  in  hac  vrbe  de 


.* 


830 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  »9. 30. 


vobiscuminexfiliumnon  profedii, 

1 7  fie,  inquam,  dicit  armipotens  Ioua : 
ego  in  eos  ferritin,  foment,  peftem- 
que  immittam ,  fimilesque  reddani 
taetrarum  ficuum,  adeo  malarum, 

1 8  vt  edules  non  fint ,  et  eos  ferro, 
fame,  pefte  perfequens,  ita  per  o- 
ntnia  terrarura  rcgna  diuexandos 
dabo,  vt  quocumquc  gentium  eos 
profligauero,  ibi  mire  deteftabiles, 

ipfibilandi,  et  infamesfint:  quoni- 
ammeisdidtisnon  obtempcrarunt, 
inquitloua,  qui  eisvates  meos,  et 
quidem  vigilanter,  misficulauerim, 
nee  vos  tamen  obediueritis ,  inquit 

ao  Ioua.  Vos  vero  audite  Ioux  dicta, 
omnes  extorres,  quos  ego  a  Hie- 
rofolymis  in  Babyloniam  amanda- 

at  ui.  Sic  dicit  armipotens  Ioua  Deus 
Israelitarum  de  Acliabo  Coliae,  et 
Sedecia  Maafiac  filio,  qui  vobis  meo 

a»  nomine  vaticinantur  falfo.  Ego 
eos  Nabuchodonofori,  Babylonire 
regijdedam,  qui  eos  in  oculis  veftris 
ita  occidat,  vt  ab  eis  pracbeatur  o- 
mnibus  exfulantibus  in  Babylonia 
Iudacis    huiusmodi     imprecatio: 

33  adticiatteloua  vt  Sedeciam,  et  A- 
chabum ,  quos  Babyloniae  rex  igne 
torruit,quoniam  ilagitium  in  Israe- 
litis  committunt,  etaliorum  vxores 
conftuprant,  meumque  nomen  in 
re  falfa  interponunt,  iniusfumco, 
cuius  ego  rei  confeius  ac  teftis  fum, 

2^  inquit  Ioua.     Semeiae  quoque  Ne- 

%$  helamitae  haec  dices :  fie  dicit  ar- 
mipotens Ioua  Deus  Israelitarum : 
quandoquidem  tu  tuo  nomine 
quum  ad  omnem,  qui  Hierofoly- 
mis  eft,  populum,  tumadSopha- 
niam  Maafiae  filium  pontificem ,  et 
ad  omnes  facerdotes  mififti  iitteras 

26  in  haec  verba.  Quum  te  Ioua  pon- 
tificem in  Ioiadx  pontificis  locum 
fecerit,  vt  Iouae  templo  praefeclus, 
omnes  lymphatos,  etvaticinantes, 
in  compedeset  fidiculas  coniicias: 

a<2  cur  Icremiam  Anathotenfem  vobis 

38  vaticinantem  non  coerces?  qui 
nobis  in  Babyloniam  fignificauerit, 

f)  quum  vifiparete non  (olean:»  qui  fit  , 


longum  fore :  conftruamus  domos, 
quasincolamus,  hortosque  confe. 
ramus,  quorum  vefcamur  fruclu. 
Recitauerat  autem  hanc  epiftolanu 
Sophonias  pontifex ,  audiente  vate 
leremia.    Igitur  Ioua  cum  Ieremia ; 
hoc  modo  verba  fecit :      fignifica  \ 
omnibus  exfulibus  in  hanc  fenten- 
tiam :  fie  pronuntiat  Ioua  de  Seme- 
iaNehelamita:  quoniam  vobis  va- 
ticinatugeftSeraeias(Nehelamita,), 
non  misfit  meo ,  vosque  in  falfam 
adduxit  fiduciam :      propterea  fioj 
pronuntiat  Ioua :  ego  Semeiam  Ne- 
helamitam,   ciusque   progeniem^ 
ita  puniam ,  vt  non  fit  ex  eo  quis. 
quam  remanfurus  inifto  populo^ : 
neque  bona  vifurus,  quibus  ego 
meos  adficiam ,  inquit  Ioua ,  quo- 
niam a  Ioua  deficiendi  auclor  eft.    ■ 

CAPVT    XXX. 

Verba  in  /ibrodefiribenda.  Liberandi  capti- 
ui.  lacobei  non  omn'tno  perdendi.  Per- 
dendi piorum  inimici.  Curanda  per  lotiam 
eccleji*  vulncra. 

Scrmoad  Ieremiam  habitus  a  Ioua  1 
in  haec  verba. 

Sic  dicit  armipotens  Ioua ,  Deus  1 
Israelitarum :  defcribe  tibi  in 
libro  omnia  verba,  quae  ego 
tibi  eloquor.      Nam  tempus  erit,a 
inquitloua,  quum  captiuos  meos 
Israclitas  et  Iudaeos  reuocabo ,  in- 
quit  Ioua ,  et  reducam  in  terram, 
quam  eorum  dedi  maioribus,  earn- 
que  posfidebunt.    Haec  funt  autem  4 
verba,  quae  eloquitur  Ioua  ad  Israe- 
litas  et  Iudaeos.      Nempe  fie  dicit 5 
Ioua:  formidinis  vocem  audimus, 
et  pauoris  impacati.    Scifcitamini<$ 
quaefo,  et  videte,/num  pariat  mas  i 
cur  video  viros  omnes,  admotis  ad 
lateramanibus,  more  parturientis,. 
oranesque  vultus  in  pallorera  ver- 
fos?      Heu  quanta  quamque  in-7 
comparabilis  eft  ilia  dies ,  et  aduer- 
fum  tempus  Iacobeo  ?    ex  quo  ta- 
men euadet,    eritque  dies ,  inquit  | 
armi- 
vt  p^t  turjeacium  more  doleant  ? 


«^a^.  jy/.  31«  i    i_    >>.    u 

ii  arraipotens  Ioua,  quum  ego  iilius 
2  iugum  ex  tua  ceruice  abrumpam, 
Ktuaque  vincula  disfoluain,  nec  ilii 
iferuient  amplius  alienis,      fed  Io- 
I  use  Deo  fuo  feruient,      Danidique 
I  regi  fuo ,  quem  eis  fuscitabo.    Tu 
I  vero  ne  metue,  ltii  Iaeobee,  ne  for- 
Imida,Israelita.   Nam  ego  te  procul, 
Kego  tuam  progeniem  ex  captiuitatis 
Ijfuae  terra  ita  vindicabo,  vtreuerfi 
■«Iacobei  placide  quicscant,   exter- 
Ijrente  nullo.       Siquidem  ego  tibi 
ladero,  inquit  Ioua,  tuiconferuan- 
|  di  gratia.    Qiiumque  fim  gentes  o- 
lmnes,  quo  te  difperfero,  prorfum 
jperditurus :  te  taiiien  non  prorfum 
jperdam,  tametfi,  impunitatem  tibi 
on  concedens,iure  caftigabo.    Sic 
nim  dicitloua :  faeua  tua  calamitas, 
ruciabile  tuum  vulnuseft:     noti 
ft,  qui  causfam  tuam  quafimcdi- 
cando  agat :  tu  falubri  medicina  ca- 
res.   Omnes  tui  amatorcs  teobliti 
non  requirunt,    quoniam  ego  tibi 
crudelis  caftigationis  hoftile  vulnus 
inflixi,  ob  tua  tot  tantaque  vitia  ac 
peccata.    Qyid  de  faeuo  calamitatis 
tuae  dolore  conquereris  ?  ob  tua  tot 
tantaque  vitia  ac  peccata  feci  ego 
ifta  tibi.   Ergo  quicumque  te  confi- 
ciunt,  conficientur  :  et  omnes,  qui- 
cumque tibi  aduerfantur,  abibunt 
captiui,  obiicienf urque  tui  depopu- 
iatores  omnes  depopulation!,     et 
omnes  direptores  tuos  ego  expo- 
-     nam  direptioni.    Nam  incolumira- 
*em  tibi  pariam,  ettcatuis  vulne- 
tibus  fanabo,inquit  Ioua,  quam  vo- 
cant    repudiatam    Sionem,    earn, 
quamnullusexpetat.      Sic  dicitlo- 
ua :  ego  captiuos  reuocabo  taber* 
naculorum  lacobei,  eiusque  habi- 
'ationum  itamiferebor,  vt  vrbs  in 
fua  mole  inftauretur,  et  arx  habi- 
eturin  fuo  ftatu.      Atque  ab  eis 
'jratiarum  actio,  ludentiumque  vox 
arofkifcetur,  et  eos  ita  multiplica- 
jo,  vt  non  decrefcant,  itaque  hono- 


rabo,  vt  non  imminuantur.,      effi-  ao 
ciamquc,vt  habeant  natos,  vt  olim  : 
eorumque  ciuitate  apud  me  ccm. 
pofita ,  in  omnes  eorum  depopula- 
toresanimaduertam.      Eritautem  n 
eorum  dux  ex  ipnY,  eorumque  do- 
minator  ex  ipforum  medio  profi- 
cifcetur,  et  ii  adfeifcente  me  ,  acce- 
dent  ad  me.    Etenim  g  quis  elt ,  qui 
mentem  fuam  ad  me  accedendum 
libenter  adplicet  ?  inquit  Ioua.    Et  %% 
vos  mihipopulus,  etego  vobisDe- 
us  ero.      En  excandelcentis  louse  »3 
procella  exit,  procella  ruens,  quae 
in  impiorum  caput  incumber.  Non  44 
cohibebitur  ardens  ira  Iouae ,  quin 
animi  fui  cogitata  fecerit  ac  exhibu- 
erit,  quam  rem  vos  olim  confidera- 
bitis. 


CAPVT    XXXL 

Adlereminm  Deiu.Iacobeorum  defer.Jio.Pre- 
catio  pro  ludtoxum  fa.'ute.  Congregtindi 
extorres.Gaudia  et  ouationes  proxime.Uu- 
sbelu planflus defu'u  naiir. 

IN  illo  tempore,  inquit  Ioua,  et  g 
ego  omni  Israelitarum  generi 
Deusero,  et  ipfi  mihipopulus. 
Sic  dicit  Ioua :    carus  fuit  in  defer-  4 
tis  reliquus  ab  armis  populus,  va- 
dens  in  requietem  fuam  Israelita, 
*cui  Ioua  procul  adparuit,et  aeterno  « 
*  te  amore  profecutus  fum,  ideoque 
vfus  erga  te  dementia.    Aliquan-  * 
do  ftructore  me  conftrueris,virgo 
Israel  jaliquando  tuis  ornata  rytn- 
panis ,  exibis  cum  ludentium  cho- 
ris :    aliquando  vineas  conferes  in  - 
montibusSamariae,  quas  iidem,  qui 
confeuerint,  «profanabunt.      Erit,j 
enira  dies ,  quum  clamabunt  in  E- 
phraimitarum    monte     cuftodes : 
agite ,  adfeendamus  in  Sionem ,  ad 
Iouam  Deum  noftrum.      Sic  enim  - 
dicitloua:    ouetur  incunde  Iaco- 
beis.etclaraeturin  k  cacuminegen- 
tium,  ita  verba  cum  laudibus  fa. 

cien- 


, 


)  nemo  nifiadlicienccme.  /;)  femininum  inHcbr.  eft,  quipperelatam  adpuel- 
lam  Itraclem.  1)  fru&um  percipiem,  Adlud.ad  t>e«.  $.  A)  cdicitiim* 
loco* 


83* 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  3i, 


ciendo:  ferua,  Ioua,  tuum  popu- 
8  lum,  Israelitarum  reliquias.  Eos 
cquidem  adducam  ex  feptemtriona- 
liregione,et  ab  extremis  tcrrarum 
oris  colligam ,  hue  vna  cum  caccis 
etclaudis,  cum  grauidis  etpuerpe- 
ris  magna  frequentia  redituros. 
9Quumque  plorantes  abierint,  eos 


Poftquam  enim  redii,  pcenitet  nie : 
poftquam  me  ipfum  recognoui, 
plango  femur,  pudore  erubefcens, 
qui  feraiu  meae  iuuentutis  infami- 
am.  Pretiofus  ne  mihi  filius  eft 
Ephraimita  *  aut  deliciarum  puer  ? 
quoniam  ex  quo  eius  mentionem 
feci,  adhuc  etusmeminero:  ideo. 


ego  clementer  reportabo,  ducens    que,  commotisineummeis  vifceri- 
ad  aquae  fluuios  recla  via ,  quanon    bus,  miferebor  eius,  inquit  Ioua 


impingant :  quoniam  Israeiitae  pa 

terego  fum,  meusque  primoseni- 
I©tus  eft  Ephraimita.     Audite  Iouae 

ditto,  gentes,  etproculperinfulas 

ita  predicate :  qui  fparferat  Israe- 

litas,  idem  eos  coiligit  cuftoditque, 
I»  ficuti  paftor  fuum  gregem.    Rcdi- 

met  enim  Ioua  lacobeos,  etex  ma- 

nu  potentioris,  quam  funt  ipfi,vin-    aliquando  dicetur  hoc  verbum  in 
I»  dicabit,    venientque  triumphatum    Iudaeorum   terra   atque   vrbibus, 


Statue  tibe  cippos,  pone  tibi  cumu- 
los :  animaduerte,  qua  itineris  via 
abeas,  redi,virgo  Israel,  redi  ad  iftas 
mas  vrbes.  Quousque  palabere, 
puellaperfida?  Siquidem  rem  no- 
uam  Ioua  fadurus  eft  in  terra:*amb- 
ibit  femina  marem.  Sicdicitar- 
nripotens  Ioua  Deus  Israelitarum : 


in  Sionis  faftigio,  et  Iouae  bonis, 
frumento,  multo,  oleo,  ouinoque 
et  caprino  ac  bouino  genere  adflu- 
ent,  etanimumriguihortifimilem 
habentes  ,  non  amplius  deinceps 
»3  dolcbunt.  Tunc  et  virgines  cho- 
ris,etiuuenesfuuul  atque  fenes  lac- 
tabuntur,  conuertamque  eorum 
lu&um  in  voluptatem  ,  eos  confo- 
lans,    et  ex    maerore  exhilarans, 

14  et^  facerdotum  adpetitum  pingui 
perfundam ,  effkiamque ,  vt  metis 
populus  meis  bonis  faturetur,  in- 

15  quit  Ioua.  Sicdicit  Ioua :  *auditur 
apud  Ramam  lamentabilis  acerbae 
complorationis  vox,  Rachelis  fuos 
natos  ita  deplorantis,  vtdeeiscon- 
folationem   refpuat,  quia    perie- 

16 runt.  Sic  dicit  Ioua:  cohibe  et 
vocem  tuama  ploratu,  etoculos  a 
lacrimis ,  quoniam  erit  operi  tuo 
merces,  inquit  Ioua,  redibuntque 

•7exhoftiliterra,  ertque  tibi  ad  ex- 
ternum fpes,  inquit  Ioua ,  reditu- 

•8  ros  esfe  natosin  fuos  fines.  Audio 
adili&antem   fefe    Ephraimitam: 


quum  eorum  reuocauero  captiuos : 
fclicitet  te  Ioua,   ftatio    iuftjtix, 
mon  s  fanditatis :    in  eaque  degent  I 
Iudaei  fimul  et  omnes  eorum  ciuita- 
tes,  agricolae,  etcumgrege  profi- 
cifcentes.      Nam  ego  lasfas  animas ' 
confpergara,    omnesque   dolentes 
animas  replebo,    ad  id  expergefa-i 
cTtus  et  intuitus,  meo  fomno  dele- 
dtotus.      Tempus  erit ,  inquit  Io-  i 
ua,  quum  israeliticam  etiudxam 
domum  humano  pecorinoque   fe- 
mine  conferam.      Ac  quemadmo-l 
dura   eis   deftruendis,    eruendis, 
euertendis,  perdendis ,  laedendis  in- 
uigilauero :  fie  exftruendis  et  con- 
ferendis  inuigilabo,    inquit  Ioua. 
Per  ea  tempora  non  jam  dicetur,  a 
patres  comedisfe  vuam  immatu- 
ram ,  et  filiorum  dentes  ftupere : 
fed   fua  quisque    culpa  morietur.3 
Qiiisquis  homo  vuam  comederit 
immaturam ;    huic  ipfi  dentes  ftu- 
pebunt.    Tempus  erit,  inquit  Io- 3 
ua,  quum  feriam  cum  israelitica 
iudaeaque   domo    nouum  fcedus : 
ego,  te  caftigante,  caftfgor,  vtrudis    non  quale  foedus  percusfi  cum  eo-3 
vitulus :  reuoca  me ,  et  redibo ,    rum  maioribus ,  turn  quum  manu 
quoniam  tu,  Ioua,  Deus  meus  es.    prehenfos  eduxi  ex  Aegypto,  quod 

quidem 

/)  terram  ita  fecundabo,  vt primitiii  et primogenitis,  qua  libabuntur,  facerdote»  ad 
iiticutem  epuleotur, 


Cap.  3  r.  32. 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


S3) 


3uidem  nieum,  eis  imperantis,  foc- 
us violarunt,  inquif  Ioua.  Sed 
hoc  fcedus  erit ,  quod  cum  israeliti- 
ca  domo  port  ilia  tempora  percu- 
tiam,  inquit  [una.  Meam  legem  in 
corum  peclora  dabo,  infcnbain- 
quecordi,  etegoeisDeus,  ct  ipfi 
mihipopuluserunt,  nee  lam  in - 
r  ter  fefe  docebunt  alius  alium,  ad  lo- 
uam  cognofcendum  cohortantes, 
quin  vniuerfi  me  parui  iuxta  ac  ma- 
gni  cognofcenf,  inquit  Ioua,  qui  eo- 
rura  culpae  ignouero,  corum  pecca- 
tum   non   recordaturus   amplius. 

t  Sic  dicit  Ioua,  quietfolem  diurno, 
etlunae  ftellarumque  leges  nocrur- 
no  lumine  tribuit,  quo  mare  finden- 
te,  murmurant  eiusfluctus,  cuius 
noinen  eft  armipotens  Ioua.  Si 
mutabunturhaeU'gesapudme,  in- 
quit  Ioua ,  etiam  Israelis  progenies 
definet  coram  me  gens  esfeperpe- 
tuo.  Sic  dicit  Ioua :  fi  et  fuperum 
caelum  metabitur,  et  inferae  terra 
fundamenta  perueftigabuntur,  et- 
iam ego  omnem  Israelis  progeniem 
repudiabo  ob  eorum  facta  omnia, 
inquit  Ioua.  Futurum  eft,  inquit 
Ioua ,  vt  conftruatur  vrbs  Iouae  a 
turri  Hananeelis ,  ad  portam  angu- 
larem,  praeter  quam  prodibi  t  por- 
ro  menforia  linea  ad  collem  Gareb, 
Goathamque  circumdabit.  Ac  to- 
tacadauerum  cinerisque  vallistoti- 
que  campi,  vsque  ad  torrcntem 
Cedronem,  vsque  ad  angulum  por- 
ts equorum,  ad  orientem,  erunt 
Iouae  facra ,  nullo  deinceps  aeuo  di- 
ruendaaut  euertenda. 


CAPVT    XXXII. 

Hierofolyma  obfesfa.  Vatti  vincula.  Ex» 
fuguanda  vrbt.  Rex  captium  ducendwt. 
Fundwt  emtin  a  leremia.  Emtionu  obfi- 
grtdta  fibtda.  Adlouam  propheta  pro  po- 
fularibus  obfesfit,  Tradenda  obfidentibus 
vrbt. 


, 


Ermo  ad  Ieremiam  habitus  a 
Ioua ,  anno  Sedeciae  Iudaeae  re- 
gis decimo ,  qui  annus  eft  Na- 
uchodoaoforii    duodcuicefimiu, 


quimi  quidem  cocpit  Babyloniae  rex  % 
obfidere  Hierofolymara  ,  leremia 
vate  conclufo  In  atrio  carceris ,  qui 
erat  in  domo  Iudaeae  regis,     quem  • 
concluferat   Indaeae  rex  Sedecias, 
quoniam  vaticinatus  esfet  in  hunc 
modum :  He  dicit  Ioua :  ego  vr- 
bem  iftam  Babyloniae  regi  in  ma- 
numtradara,  qui  earn  capiat,    nee* 
euadet  Sedecias  Iudaeac  rex  Chal- 
daeorum  manuin ,  quin  Babyloniae 
regi  in  manum  dabitur,  eumque 
prsfenspraefentemet  ore  adloque- 
tur ,  et  oculis  adfpiciet,    atque  ille  - 
Sedeciam    deportabit  Babylonem, 
ibi  futurum,  donee  eum  ego  curem, 
inquit  Ioua.      Quod  fi  cum  Chal- 
dxis  pugnabiiis,  infeliciter  vobis 
accidet.    Igitur,  (inquit  leremia»,)  ^ 
Ioua  mecum  ita  locutus  eft ,     ven-7 
turum  esfe   ad  me  Hananeelem, 
Scllumipatruimei  filium,  petitu- 
rum,    vt  fundum   fuum  anatho- 
thenfem  emerem ;  nam  meum  esfe, 
eum  fundum  cognationis  iure  vin- 
dicare.      Ergo  venit  ad  me  Hana-  g 
neel,  patruimeifilius,  vtlouaprae- 
dixerat ,  in  atrium  carceris,  meque 
hortatus  eft,  vt  emerem  fundum 
fuum,qui  Anathothis  esfet  in  Benia- 
mitide:  esfe  enim  meum  posfesfio- 
nis  ac  vindicandi  ius :  proinde  erne» 
rem.      Turn  ego  Iou<e  mandatura  Q 
esfe  intelligens,  emi  ex  Hananeele, y 
patrui  mei  filio,  fundum  anatho- 
thenfem,  eiqueargenrum  adpendi, 
feptem  ficlos ,  et  decern  argenteos, 
idqueinfchedafcripfi  acobfignaui,  |Q 
teftatus  teftes,  adpenfoque  in  fta- 
tera  argento.      Deinde  fuml'i  cint i-  ,  ( 
onisfchedam  turn  obfignatam,  vt 
inftitutio    decretaque     poftulanr, 
turn  apertam  eamque  Barucho,  Ne-  ,4 
riaefiiio,  Maafiae  nepoti,  rradidi, 
in  pfaefentia  Hananeelis  mei  patrui, 
et  teftium ,  qui  emtionis  fchedana 
fubferipferant,  praefentibus  Iudaei» 
omnibus ,  qui  in  carceris  atrio  dc 
gebant ,     atque  ita  in  i'Jorum  prae-  ( - 
fentia,  Barucho  pnecepi :     niandat  ( - 
armipotens    Ioua  Deus  Israclita- 
G  g  g  rum, 


§34 


IEREMIAS/ 


Cap.  3! 


rum,  vt  fumas  hasfchedas,  hanc 
emtionis  fchedam  obfignatam,  turn 
apertam  hanc ,  easque  in  vafe  ficlili 

l^reponas,  quo  durent  diu.  Sic 
enim  dicit  armipo'ens  Ioua,  Deus 
Israelitarum ,  aliquando  emtum  iri 
domoset  fundos  et  vineas,  in  hac 

1 5  terra.  Deinde  poftquam  Barucho 
Neriae  filio  emtionis  fchedam  f  radi- 

jndi,      Iouam  precatus  fum  inhxc 

I  $  verba:  o  Domine  Ioua,  tuqui- 
dem  ctlum  terrasqne  magna  ifta 
vi,  et  extcnto  brachio  condidifti, 
necvlla  tibi  res  eft  ardua:  qui  be- 
ntgnitate  in  mille  ftirpis  genera  vtc- 
ris,  parentumque  culpam  port  cos 
ineoium  natos  penitus  vlcifceris: 

k Deusmagne,  potens,  cuius  armi- 
poten8  ioua  nomen  eft,  ingens  con- 
ditio, naturamagnus,  qui  apertos 
habes  oculos  in  omneshumani  ge- 
neris mores ,  ad  reddenda  cuique 
dignamoribuset  ingenio  prxmia : 

ar  qui  ea  ostenta  prodigiaque  turn  in 
segyptia  terra  antehac,  turn  apud 
Israclitas,   hominesque  reliquos, 
edidifti ,  vt  hanc  tarn  claram  tibi  fa- 
a t mam  comparauerit,    Israelitasque 
tuos  ex  aegyptia  terra,  per  ostenta  et 
prodigia,  praeualente  manu,  extcn- 
to brachio,  ingenti  cum  terroie 
52  eduxifti ,      eisque  terram  hanc  de- 
difti,  quam  eorum  maioribus,  te  eis 
daturum,  promiferas,  terram  lafle 
aq  mellcque  fcatentem ;    cuius  quum 
posfcsfionemadepti,  tibi  nonfue- 
rint  difto  audientes ,  nequc  tuae  Ie- 
gi  obfeeuti  fint,  omnia,  quae tu eis 
facienda  prxceperas,  non  facientes : 
$4  inuexilh  eis  hoc  omne  malum.   En 
aggeresadmouenturvrbi,  ad  earn 
capiendam:  eaqueChaldatis,  aqui- 
bus  oppugnatur ,  propter  ferrum, 
famem  atque  peftem,  in  poteftatem 
datur .-  quaeque  praedixifti,  fiunt,  vt 
a  -  vides :      tauie'n  iubes ,  Domine  Io- 
ua, vt  ego  fundum  niihi  argento 
emam,   teftibus  adhibitis ,   quum 
vrbs    in  Chaldaeorum   poieftatem 
a<$veniat.  Turn  Ioua  kremiam  fie  eft 

«  )  infandufimHiacriJ. 


adlocutus :      quafi  vero  mihi ,  qi 
Ioua  Aim  omnium  mortalium  D< 
us,  res  vlla  fit  ardua.      Itaquefi 
dicit  Ioua :  ego  iam  vrbem  iftai 
Chaldaeis  et  Nabuchodonofori  B; 
byloniae  regi,  in  poteftatem  dabc 
qui  earn  capiat :    venientque  Chai 
dxi,  qui  vrbem  iftam  oppugnan 
et  earn  domosque,(quarum  in  te&i 
fuftitum  Baali,  et  fufa  diis  aiiis  lib; 
mina  funt  irritandi  mei  gratia, 
igne  incenfam  cremabunt.      Nar 
nihil  aliud,  quam  me  otFenderur 
Israelitae  et  Iudsei  ab  ineunte  aetate 
nihil  aliud  Israelite ,    quam  m 
fuis  faciis  irritarunt,  inquit  Ioua 
Nam  mihi  iram  bilemque  moui 
vrbs  ifta ,  ex  quo  die  condita  eft ,  ai 
hunc  vsquc  diem,  vt  ego  earn  e: 
meocGnfpechjtoIlam,      obtotls 
raelitarum  ludaeorumque  fcclera 
quibus  faciendis  me  irritarunt  ipfi 
eorumque  reges,  principes,  facer 
dotes ,  vates ,  Iudaei ,  ac  Hierofoly 
mitani ,     mihique  tergum  obuer 
terunt ,  non  faciem.    Ac  quum  do 
cerentur ,  et  vigilanter  docerentur 
non  obtemperarunt,  vt  caftigatio 
nem  adiuitterent :     fed  denomina 
tarn  a  me  aedem ,  fuis  a  fceleribus  it 
ea  ponendis ,  polluerunt.       Qyii 
Baalis  facella ,  quae  funt  in  valle  fili 
Hennomi,  conftruxerunt,  adfuoi 
natos  natasque  Molocho  traiicien 
dos :  id  quod  eis  equidem  non  iug 
feram ,  nee  mihi  vencrat  in  men- 
tern  ,  vt  fieret  ciusmodi  fcelus ,  que 
ad  peccandum  adducerentur  Iudaei, 
Quapropter  fie  dicit  Ioua,  Deus  Is. 
raelitarum,  de  vrbe  ifta,  quam  vot 
dicitis,  prae  armis ,  fame  ac  peftilen- 
tia  in  regis  Babylonias  poteftatem 
esfe  venturam :     ego  quocumqut 
terrarum  eos ,  magna  ira  et  bile  in- 
cenfus,disfipauero,  inderelcgam, 
et  in  locum  ilium  reduclos ,  in  tutfi 
collocabo,     et  ipfc  fe  niihi  popu- 
lum,  et  ego  me  eis  Deum  praefta- 
bo ,     eisque  mentem  vnam ,  viam- 
que  vuaru  dabo,   vt  me  perpetua 
verean. 


Cap.  34.33. 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


«35 


vereantur,    ad  ipforum  poftero- 

40  rumque  vtilitatem .  Et  eis  fcedere 
pacifcar  aeterno ,  me  ab  eis,  benefi- 
centia  profequendis,  non  defcitu- 
rum.  Et  eum  mei  metum  in  eorum 
animos  dabo,  vt  a  me  non  disce- 

41  dant ,  eisque  benefaciendo  dele- 
ftabor ,  et  eos  in  terra  ifta  vere 
plantabo  toto  meo  corde  atqne  ani- 

44  mo.  Etenim  (ic dicit  loua:  quem- 
admodum  inuexi  ifli  populo  iftud 
tarn  ingens  malum  :  ita  inueham  eis 
omne  bonum  ,  quod  eis  promitto, 

43  emeturque  ager  in  ifta  terra,  quam 
vos  dicitis  hominibus  pecudibus- 
que  dereliclam  ,  venire  in  Chal- 

l^daporum  potefta'em.  Ementur 
agri  argento ,  fcribenturque  et  obll- 
gnabuntur  fchedae,  et  teftes  adhi- 

'  bebuntur  in  Beniamitide  rinitimis- 
que  Hierofolymse ,  et  in  oppidis  iu- 
daeis,  in  montanis ,  in  campeftribus 


am,  eteisniedebor,et*pacisfidei- 
que  ornamenium  aperiam,    etlu.7 
daeorum  ac  fsraelitarum  captiuo» 
reducam,  eosque  prole  inftruam, 
vt  olim,      et  ab  omni  commisfafr 
contra  me  culpa  expurgabo,  data 
venta  omnibus,  quibusinmedeli- 
querintacpeccauerint,  vitiis.    Itap 
fiet ,  vt  ea  mini  iucundum  nocueti 
laudemque  et   decus   pariat  apucl 
onmes  terrarum  gentes,  quar,  andi- 
to,  quanta  ego  eis  beneficia  contule- 
rim,  cohorrefcent,  attonitae  tot  be- 
neficiis,  tantaque  pace,  qua  earn  ad- 
fecero.    Sic  dicit  loua :  aliquando  to 
audieturiniftoloco,  (quem  voset 
ab  hominibus  et  a  pecudibus  de- 
fertum  dicitis , )  in  Iudaeae  oppidis, 
Hierofolymaeque  vicis,  abhomine,. 
ab  incola,  a  pecore  dereli&is,    vox  i  f 
voluptatisetlaetitiae,  voxfponfiar- 
que  fponfae,  vox  dicentium: 


ac  meridianis ,   quum  reuocauero    lebratearmipocentemlouam,  quo- 


eos  captiuo?,  inquit  loua. 
CAPVT    XXXIII. 

AAvattm  Dens  vinflum.  Exoratit*  a  rog/tn- 
tibtis  loua.  Lttitia  Iudloruw  promts  fa. 
Rex  in  folio  Dauidu.  lieuocati  inliber- 
tatem  extorres. 


niam  bonus  loua,  quoniam  «teniae 
eft  clementiae :  adferentium  in  jc- 
dem  louse  gratiarum  actionem ,  re- 
uocatis  a  me  regionis  captiuisin 
priftinum  ftatum,  inquit  loua.  Sic .  % 
dicit  armipotens  loua:  aliquando 
eruntiniftoloco,  turn  ab  homini- 
bus, rum  apecoribusdeferto,  in- 
que  omnibus  eius  oppidis,  ftationee 
paftorum,  o»e»  ftabulantlum. 
Montana,  campefVriaque  et  meri-|, 
dianaoppida,  et  Beniamitidem ,  et 


LOcutus  eft  item  loua  iterum 
cum  Ieremla,  adhuc  conclufo 
in  carceris  atrio ,  his  verbis : 
t  fie  dicit  loua  b  elus  audor ,  loua  e. 
ius  formator  ac  compofitor ,  norai. 

<•   .neloua:    impiora  me,  etegotibi  Hierofofymae  flnitima,  "eToppida 

exoratus,  magna  reconditaque in-  Iudjeae  peragrabunt  oues  aliquan- 

dicabo,  ignota  tibi.     Sic  enim  dicit  do  fub  manu  recenfentis,  dicit  loua. 

loua  Deus  Israelitarum   de  iftius  Tempuserit,  inquit  loua,  quum  .. 

vrbis  iudaeoruraque  regum  domi-  egopromisfa  bona  pneftabo,  qua  * 

bus,   quae  aggeribus  et  machinis  Israelis ludaeaeque  domui  promifi 

dirutae  funt ,    qui  reges  veniunt  ad  Ilia  tempeftate  ac  tempore  faciam! 

pugnandum  cum  Chaldaeis,  et  ad  vtgerminet  dauidicum  germeniu.  S 

«domos  cadaueribus  horainum  re-  ftitiae,quod  ius  aequumque  faciat  in 

plendas,  quos  homines  ego  ira  in-  tcrris.      Ilia  tempeftate  feruabitur  ,5 


jCenfus  occidero ,  quum  quidem  ob 
eorum  tot  feelera  vultum  meum  ifti 
|vrbi  fubduxero.  Equidem  eiin- 
holumitatem  rcmediumque  pari* 


Iud*a,  tuteque  deget  Hierofolyma, 
eaque  hoc  nomine  vocabitur,  loua 
iuftitia  noftra.      Sic  enim  dicit  lo-  ._ 
ua :  non  aberit  ex  Dauidicis ,  qui  1 
G%gx  fede- 

)  Sioms.    c )  Sunt  enim  1«  cauila,  *s»a»Uio«iaaomr,  iam  B«b*loniae  rcsi 

tefugQioti 


83<* 


IEREMIAS, 


Cap.^3.34, 


fedeat  in  israeliticae  domns  folio: 

Igiteniqne  ex  facerdotibus  Lcuitis 
non  aberit ,  qui  coram  me  folida  fa- 
cra  faciat ,  fertoque  fuftiaf ,  et  fa- 

locrificia  faciat  perp  two.  Item 
cum  Ieremia  locutus  eft  bis  ver- 

ao bis  loua:  ficdicitloua :  fipacii- 
onem,quae  mihi  cum  die  et  cum  110- 
eleintercedit,rumpetis,  itavt  non 
fint  dies  noftesque  ft  10  tempore: 

a  1  etiatn,qnod  ego  Dauidi  meo  cultori 
pactusfum,rumpetur,  vt non  fit  ex 
eo  prognatus,  qui  regnet  in  eius  fo- 
lio, aut  quodLeuitisfacei'dotJbus 

12  imniftris  meis.  Vtinnumcrabi'es 
funUcacleftes  copiae,  et  immenfa 
maris  arena ,  fie  ego  et  cultoi  is  mei 
Dauidis  progeniem ,  et  miniftran- 
tes    mihi   Leuitas    multiplicabo. 

a?  Item  Ieremiam  his  verbis  adlocu- 

34  tus  eft  loua :  videsne,  quid  homi- 
nes iiii  diclitent.?  quas  duasloua 
e  familiaselegerit,  easdem  rcpudi- 
asfe:  vtquemeumpopulum  itade- 
fpicentur ,  vt  cis  non  amplius  gens 

a>esfevideatur?  Sic dicit  loua:  fi 
paclionera  cum  die  nofteque  non 
feci,  fi  cxli  terracque  leges  non 

afipofui:  etiam  IacobiDauidisque 
mei  progeniem  repudiabo,  non  fit- 
mendo  ex  eius  femine ,  qui  Abra- 
hami,  Ifaaci,  Iacobique  pofteris  im- 
perent,  quumcoscaptiuos,  eorum 
roifertus,  reuocauero. 

•*        ■  ■ 
CAPVT    XXXIIII. 

Ad  Ieremiam  Beta.  Expugnand.i  Hie- 
rofolyma.  Placide  morituri»  Sedeciwt. 
Alii»  ad  vatem  loud  fermo.  Abfoluendi 
tfiptiui.  liitrfM adwitim  Dent  de  fzde- 
re  cum  pstribue  Aegypto  educlii.  Prifco- 
rum  et  viuentium  pertir.acia  contra  hit  am. 
]n  Iudgot  calamitates  miferabiles  impen- 
denies. 

1  OErtno  ad  Ieremiam  habitus  a 
^Ioua,  quumNabuchodonofor 
Babyloniae  rex  cum  fuis  omni- 
bus copiit ,  imperiique  fui  regnis 
ae  popul  s,Hierofolymam  et  omnia 

a  eius  oppida  oppugnarct.  Sic  dicit 
loua  Deus  Israelitarum :  i  nuntia- 
d)  Hell»,    t)  rcgalemecfacerdoulcm. 


turn  Sedeciae  ludaeae  regi  in  hanc 
fententiam  :  fie  dicit  loua  :  ego  vr- 
bem  iftam  Babyloniae  regi  in  pote- 
ftatemtradam,  qui  eamcomburat 
igni,  nee  tu  eius  euadesmanum,  3 
quin  captus  ei  traderis,et  oculis  iftis 
Babylonia?  regis  oculos  videbis ,  et 
illeteorefuo  adloquetur,  ibisque 
Babylonem.  Verumtamen  audi  4 
Iouae  dictum ,  Sedecia  ludaeae  rex. 
Hoc  tibi  promittit  loua,  non  tear- 
mis  ,  fed  placide  moriturum  :  ac  5 
quemadmodum  in  funere  maio- 
rum  tuorum  regum  foperiorum, 
quite  ant«cesferunt,  cremati  funt 
odores ;  ita  cremabuntur  etiam  in 
tuo,  ac  heu  domine  Iugeberis. 
Quandoquidem  rem  ego  pronun- 
tio,  inquitloua.  Igitur  elocutustf 
eft  Ieremias  vates  Sedeciae ,  ludaeae 
regi,  eas  omnes  res,  Hicrofolymis : 
quum  quidem  oppugnarent  Baby-* 
loniae  regis  milites  Hierofolymam, 
et  omnia  reliqua  ludaeae  oppida,  La- 
chim  et  Azecam :  nam  hacc  oppida, 
ex oppidis  ludaeae,  munita  fupere- 
rant. 

Sermo  ad  Ieremiam    habitus  g 
a  loua,  poftquam  pepigitrexSede- 
cias  cum  omnibus  hominibus ,  qui 
Hierofolymis  erant,  vt  eis  indicere- 
tur  Iibertas ,  vt  fuos  quisque  feruos  Q 
et  ancillas  Hebraeos  et  Hebrafas  ma- 
numitterent,ne  quis  eorum  vllo  Iu- 
dato   confanguineo   ftio  vteretur 
feruo.      In  quam  quidem  pa6tio-|, 
nem  qui  venerant  omnes  turn  prin- 
cipes,  turn  plebeii ,  quum  obediuis- 
fent,  etobfeeuti,  fuos  quisque  fer- 
uos et  ancillas  manumifisfent ,  nee 
amplius  eorum  vterentur  feruitio, 
poftea  quos  feruos  et  ancillas  manu-  { 
miferant,  eosdem  rurfum  feruitutj 
fubiecerant.      Igitur  ad  Ieremiam  t 
huiusmodi  verba  facta  funt  a  loua : 
fie  dicit  Israelitarum  Deus  Ioua,ego  , 
cummaioribusveftris,  quum  qui- 
dem eos  ex  Aegypto  domo  feruitu- 
tis,  eduxisfem,  pafHonemTeciin 
hanc feuteutiam :    peraSis  fepten , 
anni»i 


Cap.  34- 3  v 


lEKbMJLAS. 


837 


annis,  diniittetis  futun  quisque 
confanguinenm  Hebryum ,  qui 
tibi  venditus,  fexannos  feruiuerit, 
eum  ,  inquam ,  manumittes.  Sed 
mihi  non  obediuere  maiores  veftri, 

1^  nee  aureni  praebuere.  Rurfum 
vos  hodle ,  quutn  quod  mihi  place- 
ret,  fecisfetis,  vocantes  alii  alios  ad 
libertatem,  fa&a  coram  me  paclio- 
ne  in  aede ,  a  me  denorainata ,  rur- 

l6  fum  meum  profanallis  nomen ,  et 
fuos  quisque  feruos  et  ancillas,quos 
liberos  et  fui  juris  dimiferatis ,  ite- 
rum  vobis  fubieciftis  in  feruitutem. 

Ij  Itaque  fie  d'eit  Ioua  :  quandoqui- 
dem  vos  mihi  non  obediuiftis ,  vt 
inuicem  alii  alios  in  libertatem  vo- 
caretis :  ego  vobis  manumisfionem, 
inquitloua,  ferro,  pcfte,  fame  in. 
dico,  vexandos  daturus  per  omnia 

I  g  regna  terrarum ,  tradamque  ho- 
mines ,  ( qui  contra  meum  pactum 
facientes,  non  ftetere  verbis  paclio- 
nis ,  quam  pepigcre  coram  me ,  in 
duo  partiti  vitulum ,  et  inter  partes 

ipeiustranseunres,)  principes  Iu. 
daeoset  Hierofolymiranos ,  fpado- 
nesque  et  facerdotes,  omnemque 
regionis  populum ,  qui  inter  vituH 

jo  partes  transierunt,  eos  egohofti- 
bus ,  et  eorum  necem  cupientibus, 
dedam,  eruntque  eorum  corpora 
caeleftibus  volucribus,  beftiisque 

2i  terreftribus  paftui.  Et  Sede- 
ciam  Iudaeae  regem,  et  eius  pro- 
ceres,  hoftibu»  et  eorum  neci 
ftudentibus,  regisque  Babyloniae 
militibus,  qui  a  vobis  .disccsfere, 

ai  dedam.  Curabo  ego ,  inquit  Io- 
ua ,  vt  reuertantur  ad  iftam  vrbem, 
eamque  expugnatam  captamque 
igni  eomburant,  et  oppida  iudxa  in 
eamredigamvaftitatera,  vt  nuiius 
fit  incola. 

CAPVT    XXXV. 

Ad  leremiam  Dem.    Propinandnm  Richa- 

>  bit»  vinum.    Inuiuti  negantts  potiones 

haurirt.      lonaiabu*  vinivfum  damtans. 

Ad  rati)»  Dem.    Calamities  in  lud*9t 

impendmts.  lonadati  a  Ioua  faun. 

/)  vatii. 


SErmo  ad  leremiam  habitus  a  i 
Ioua,  tempore  Ioacimi,Iofiae  fi- 
lii ,  Iudxae  regis ,  in  nunc  mo- 
dum  :    i  domum  Rechabitarum,  et  * 
eos  adlocutus,  in  Ioux  aedera  intro- 
ducito  in   aliquod  ccenaculorum, 
eisque  vinum  bibendum  dato.    Ita  3 
arcesfitsi  lezoniaru  Ieremiac  filium, 
Habfanix  nepo'ein,  eiusque  fratres 
et  filioi  omnes ,  omnemque  Recha- 
bitarum domum,    eosque  in  louse  4 
templum  introduxi,  in  ccenaculum 
filiorum  Hananis,  Iegedeliae  filii, 
/diuini  qnoderat  fecundum  prin- 
cipum  ccena:u!um  pofitum  fupra 
Maafiae  ccenaailura,  Seltumi  filii, 
ad  limen  c:  iftodU ,    adpofuique  fa-  5 
milix  Rechabitarum  filiis  cyatbos 
vini  plenos,  et  calices ,  et  eos  ad  bi- 
bendtiui  vinum  inulfatu.    At  illi,fe  5 
vinum  bibere,  negarunt.   Nam  Io- 
nadabus,  inquiunt,  Rechabi'filius, 
parens  nofter,  pntcepit  nobis ,  ne 
vinum  nos  noftriue  nati  vmquam 
biberemus,       neue  donrim  con- 7 
ftrueremus,  aut  fementim  facere- 
mus,  vincamue  confereremus ,  aut 
haberemus,  fed  in  taberna-'ulis  de- 
geremus  peromnem  vitam:  vt  diu 
viuamus  in  terra,  in  qua  conmora- 
mur.      Itaque  lonadabo  Rechabig 
filio  parenti  noftro  in  omnibus,  no- 
bis ab  eo  prsceptis,  obteroperamus, 
a  vini  potione  per  omnem  vitam 
abstinendo ,  nos  vxoresque  et  libe- 
ri  noftri ,    et  habitandas  nobis  do-  g 
mos  non  aedificando :  nee  vineam 
vllam,  autagrum,  aut  feminarium 
habemus ,      et  in  tabernaculis  ma-  to 
nemus,  patrique  noftro  lonadabo 
obfequentes ,  quidquid  nobis  praN 
cepit,  exfeqnimur.    Qutrn  autem  n 
expeditionem  faceret  Nabuchodo- 
nofor  Babylonias  rex  in  hanc  regio- 
nem,  ftatuimusHierofolymam  con- 
ferre  nos  ob  Chaldaeos  Syrosque 
milites,  atque  ita  Hierofolymi?  ma- 
nere.      Turn  Ioua  leremiam  adlo- 
quitur:  fic.dicit  armipotens  Ioua 
Deus  Israeli tarum ;    i,  et  ita  dicito 
G8g3  lu- 


ll 


858 


IEREMIAS. 


Cap.  35. 35. 


Iudxis  ac  Hierofolymitanis :  non- 
nedifeiplinaraadinittetis,mei5obe- 

l4diendodi£iis.?  i-nquit  loua.  Obe- 
diuir  iusfis  Ionadabi ,  Rechabi  filii, 
veiitiqueabeoeius  filii  vinuni  bi- 
bere,  non  biberunt  hac?tenui; 
quippc  patris  fui  prxcepto  obfe- 
quentes :  et  vos  mihi  admonenti,  et 
vigilantcr  admonenti ,  non  cbrem- 

1 5  peratis  ?  Qiiumque  mittendii  ad 
vos  tot  vatibns  nieis  feniis ,  vos  fe- 
dulo  courmonefecerim ,  vt  a  fuo 
quisqueprauo  defcifcentcs  inftitu- 
to,  veftros  mores  corrigeretis ,  ne- 
ue alienos  fecuti  deoscoleretis,  vt 
maneretis  in  terra ,  qnam  vobis  ve- 
ftrisque  maioribus  dedhfem:  non 
prxbuifhs  anrem ,  ncque  meandi- 

Kuiftif.  Qiiumque  id  exfequantur 
Ionadabi  tilii,  Rechabi  nepotes, 
quod eis prxcepit pater,  ifti  horai- 

1 7  nes  mihi  non  obediunt.  Qnapro- 
prer  ita  dicit  Iona  Dens  armipotens, 
Deus  Israelitarum :  ego  Iudxis  o- 
innibusque  Hierofolymitanis  hn- 
portabo,  quidquid  eis  malimina- 
tus  fum:  quoniam  mihi  loquenti 
non  obtemperarunt,  neque  claman- 
fcgti  refponderunt.  Rechabitanira 
antem  familix  dixit  Ieremias :  He 
dicit  armipotens  loua  Deus  Israeli- 
tarnm :  quoniam  vos  Ionadabi  pa- 
rentis vertri  prxcepto  obediuiftis, 
ciusquc  omnia  raandata  conferua- 
ftis,  ac  quidquid  vobis  prarcepit,  fe- 
3  9  ciftis ;  hanc  ob  rem  fie  dicit  armi- 
potens loua,  Deus  Israelitarum: 
non  deerit  vmquam g  Ionadabo  Re- 
chabi filio ,  qui  coram  me  duret. 


CAPVT    XXXVI. 

Ad  vatem  Dein.  Verba  Joutnti  in  votumine 
fcribrndii.  /eremiiu  ad  Baruchum  antanu- 
rnfen.  Icrem'tt  vincultt.  Recitanda  lout 
d'tSla per Baruchum adpopulnm.  Michta* 
reeitatatxponens.  Ad  Baruchum  princi- 
pnm  iHjndata  ludtir  legit  exxoluminefcri- 
j'ta  coram  rege.  DisJeSlmn  et  incenfum  vo- 
/itmen.  Invitees  duos  injtdtt.  Sain*  e  or  urn- 
dem  a  Deo.  Rcfcribenda  inalterovilumifle 
wticinia.  In  regem  lout  mint. 


g)  deflirpe  Ionadabi» 


ANno  quarto  Ioacimi ,  Iofix  fi- 1 
lii ,  Iudxx  regis ,  loua  cum 
leremia     huiusmodi    verba 
fecit:      fume libri volumen ,  etin* 
eo  fcribe,  quxcumque  ego  tibi 
contra  Israelitas  ludxosque  et  o- 
mnes  gentes  eftatus  fum ,  ex  quo  te 
Iofix  tempontxis  adfacus  fum ,  ad 
nunc  vsquc  diem ,      fi  forte  iudxa  3 
domus,  atidito,  quotecomaliseos 
adficere  cogiiem,  defcifcant  a  fuo 
quisqueprauo  inltituto,  atque  ita 
egoeorum  culpje  peccatoque  igno- 
fcam.    Igitur  vocauit  Ieremias  Ha-  4 
ruchum,  Nerix  (ilium,  fcripfitque 
Baruchus  ex  ore  Ie remix,  quxcum- 
que ei  loua  eftauis  erat,  in  libri  vo- 
luinine.      Turn  Ieremias  ita  Baru-  J 
cho  prxcepit:  conclufus  ego  non 
posfum  in  xdein  loux  ire.      Tu  5 
ibis,  etexvoluminerecitabis,  quae 
ex  ore  meo  defcripfilti  loux  didla, 
audientepopulo,  inxdeloux,  die 
ieiunii,  nee  non  audienribus  omni- 
bus Iudxis,   qui  ex  iuis  vrbibus 
aduenerint ,  ea  recitabis :    fi  forte,  1 
compellato  eorum    fupplicatione 
loua ,  defcifcant  a  fuo  quisque  pra- 
uo  inftkuto  :  nam  magna  elt  ira et 
fxuitia,  quam  minatur  huic  populo 
loua.    Ita  fecit  Baruchu»,  Nerix  fi-  8 
lius,quidquid  ei  Ieremias  vates  prae- 
ceperat,  vt  ex  libro  recitaret  loux 
verba  in  xde  loux.      Quumque  9 
anno  quinto Ioacimi,  IoQx  filii,  lu- 
dxx regis,  menfenono,  omnibus 
turn  Hierofolymitanis,  turn  iis,  qui 
exludxx  oppidis  aduenerant,  in- 
dicium esfet  Hierofolymx  apud  Io- 
uam  iciunium  :    legit  Baruchus  ex  10 
libro  verba  Ieremix,  in  xde  lo- 
ux, in  ccenaculo  Gamarix  Sapha- 
nis filii,  fcribx,  inatriofuperiore, 
ante  nouam  templi  loux  portam, 
audiente omni  populo.    TumMi-  tl 
chxas  Gamarix  filius,  Saphanis  ne- 
pos,  auditis  ex  libro  omnibus  loux 
diflis,  defcendit  in  regiam  in  fcribae 
ccenaculum ,      et  ibi  naclus  omnes  is 
proceres  fedentcs,  Elifamam  fcri- 
bai», 


vop.  3«.  s  c 


tuni;  i>i  j.  n  o» 


93» 


bam,   Dalaiam  Semeiae,  Elnatha- 
nem  Achoboris ,  Gamariam  Sapha- 
ni?,  etSedeciam  Ananiae  filium ,  o- 
3  tnnesque  primates,      expofuiteis 
omnem  orationera,  quam,  Barucho 
Hbrum  in  auribus  populi  recitante, 
4audiuisfet.      Itaque  omnesprinci- 
pesmiferuntad  Baruchum,  ludim 
Nathan i ,s  filium  .  Selemia;  nepo- 
tem  ,  Chuiis  pronepotem,  qui  ei 
figniticaret,  vt  fectim  ferens  volu- 
men,  quod,  audientepopulo,  le- 
j  gisfet,  ad  eos  veniret.      Baruchus 
Neri<e  rilius,volumen  fecuin  ferens, 
eos  adit,  et  hortantibus,  vt  federet, 
ac,  audientibusipfis,  legeret,  legit. 
i  Atque  illi ,  audita  omni  oratione, 
attoniti  inter  fefe,  Barucho  dixc- 
runt ,  fefe  omnem  orationem  illam 
regi  expofituros.   Turn  ex  ipfo  Ba- 
rucho petunt ,  vt  cis  exponat ,  quo 
pacto  ea  omnia  ex  illius  ore  fcripfis- 
fet.     Quibus  Baruchus  ita  refpon- 
dit :  ego ,  illo  mihi  haec  omnia  ore 
fuo  diclitante,  defcripfi  in  libro, 
atramento.       Et  proceres :  i ,  in- 
quiunt,  etlafitatuetleremias,  ne 
quis  fciat,  vbt  fiiis.     Deinde  regem 
adeunt  in  atrium,  depafito  volutui- 


melechi,  erSaratx  Azrielis,  etSe- 
lemia:  Abdeelis  filio ,  vr  Ba    chum 
notarium,  etlcremiam  vatemeom- 
prehenderent.    Sedeosabdiditlo- 
ua,  et  Ieremiam  pott  combuftum 
a  rege  volumen ,      et  pott  ora'io-27 
nem  ,  quam  Baruchus  fcripferat  ex 
ore  leremix,fic  adlocutus  ett :    itc-  ^S 
rum  fume  volumen  aliud ,  et  in  eo 
fcnbe  omnia  priora  verba,   qu?e 
crant  in  priore  volumine,   quod 
combusfit  Ioacimus  lud  <  *  rex,  at- 
que  ipfi  Ioacimo  Iudacae  reai  dicio: 
fie  dicit  Ioua :  tu  volumen  ilh<d  ere-  29 
matti,  quod  in  eo,  venturum  esfe 
Babylonix  regem,  fcripfi*fem,  et 
hanc  regionem  depopulaturum,  ex 
eaque  et  homines  fublaturum ,  ei 
pecudes.    Qyapropter  fie  pronun-  30 
tiat  Ioua  de  Ioacimo  lud^ae  rege. 
Noneritexeo,  qnifedeatinDaui- 
dis folio,  eiusquecadaueretardcri 
interdiu ,  et  gelu  nochi  obicdhun 
iacebit,    animaduertamque  in  etim  3 1 
et  in  eius  progeniem  atque  feruosa 
eorum  culpam ,  et  eis  et  Hierofo- 
lymitanis  ac  Iudxis  omne  malum 
inueham,  quod  minanti  mihinon 
obtemperarunt 


Igitur  Ieremias3a 
polo    ne  in  Elifamx  fenba:  ccenaculo,  et    fumtum  aliud  volumen  cradiditBa- 
ii\   audientejregc ,  rem  omnem  expo,    rucho,  Neris  filio,  notario,  in 


nunt.  Turn  rex  ludim  mittit  peti- 
tum  volumen.  Et  Iudis  illod,ex  Eii- 
famx  fcribac  ccenaculo  petitum, 
ccepit ,  audiente  rege  et  omnibus, 
gui  regi  adftabant,  proceribus,  lege- 
'e.  Sedebat  autemrexin  tepiria- 
rio,  menfe  nono,  ardenfe  ante 
turn  foculo.  Is  leccis  a  ludi  tribus 
lut  quatuor  paginis ,  volumen  fcal 
nrolibrariodtsfecuit,  et  in  foculi 
gnem  coniecit ,  ira  vt  totum  vo- 
umen  eo  foculi  kne  coufumere- 
ur;  tanf  unique  abfuit,  vt  attoniti 
Ita  veftimenta  conciderent  rex  re- 
pique  omnes ,  qui  omnem  iilam 
irationem  audiebant ,  vt  ne  El- 
tathani  quidemet  Dalaisc  ac  Gama- 
iae,  ne  volumen  combureret ,  de 
tertantibus,  obtemperauerit  rex. 
iyin  ctutu  aiandauitleraaiseliA- 


quo  ille  ex  ore  leremix  fcripfit  o- 
mnia  verba  libii,  quern  loacimus 
Iudaessrex  igni  cremauerat,  addi- 
tis  infuper  et  multis  eius  generis  a- 
lit». 

CAPVT    XXXVIL 

Stdeciiupro  hchonia  rex  impim ,  ad  Iere- 
viiam  nuntiat  mittens.  Ad  vatem  Ioua, 
Aegyptierum  vana  fpef.  Expugnanda  a 
Cba/dtft  hiierofohma.  Conipreimijui  va- 
tis  ,  in  carcerem  canieftii*.  Adre'emvtt- 
tts.    Infaufl:'.»!  \aticinium. 

REgnauit  autem  Sedecias ,  Iofix  9 
filius  pro  Iechonia,  Ioacimi 
filio ,  creafus  in  Iudaea  rex  a 
Babylonia;  rege  Nabuchodonofo- 
re,  nee  obtemperauit  ipf  ,  aut  * 
eius  ferui,  aut  regionis  populus,  Io- 
uae  diclis,  qua;  per.  Ieremiaro  vatem 
G  g  §  4  «Ioqut, 


84» 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Gap.  37. 38 


3  eloquebatur.  Is  rex  Sedecias  lu- 
chaiein  seleraix,  et  Sophoniam, 
Maafix  Hlium  pontificem  roifit  ad 
Ieremiam  vatem  cum  hoc  manda- 
te):     precare,   q>Jxfo,  pto  nobis 

4  Iouam  Deum  noftrum.  Verfaba^ 
tur  autem  Ieremias  in  publico ,  nee 

5erat  in  carcereui  conie&us,        et 
Pharaonis  exercitus  t  rat  esAegypto 
profeehis ,  ciums  audita  faina  Chal- 
dari.qui  Hierofolymam  obfidebant, 
6a  Hierofolyma  discesferant.  Igitur 
Ioua  cum  leremia  vate  verba  fecit 
7  in  hunc  modum  :      fie  dicit  Ioua 
Dens  Israelitarum  :    fie  dicetis  lu- 
dxxregi,  qui  vosadmeconfuleu- 
Sdum  mifit.    Exercitus  Pharaonis, 
ad  ferendum  vobis  auxilium  pro- 
fedtus,   reuertetur   in  Aegyptum, 
fuam  terram,  rctierfique  Chald.xi 
vrbem  iftam  oppugnabunt,  capient- 
0  que  et  igni  comburent.       Sic  dicit 
Ioua:  noliteanimosefFerre,  arbi- 
trantes ,  discesfuros  a  vobis  Chal. 
lodaeos:  nonenimdiscedent.     Quirt 
licet   Chaldaos  omnes    vobiscum 
bellum  gerentes,  ita  concideritis, 
vt  ex  eis  transfosfi  dumtaxat  fuper- 
fint  homines :  illi  ipfi  furgent  ex  fuo 
quisque  tabernaculo,      et  vrbem 
1 1  iftam  igni  cremabunt.      Profeclo 
autemChaldxorumexercitua  Hie- 
rofolymis,  ob  Pharaonis  excrcitum, 
laegresfus  eft  Hierofolyma  Ieremias, 
iturus  in  Beniamitidem.vt  inde  ho- 
13  minumvulgus  fubterfugeret.    Sed 
vbi  ad  beniamiticam  portam  ven- 
tumeft,  is,  cui  illic  cur.>.  mand^ta 
erat,  Ierias  nomine,  Selemix  fiiius, 
Ananix  nepos,    Ieremiam  vatem 
eomprehendir,  dicens,  eum  ad  Chal- 
I4dxos   transfugere,      neque    Iere- 
mix,  falfum  esfe  dicenti,  feque  ad 
Chaldxos  transfiigere,  neganti,  'au- 
fcultauit,    ted  comprehenfum  ad 
15  proceres  perduxit ,      qui  in  Iere- 
miam fxuierunt,  eumquc  exfum. 
in  vincula  coniecerunt,  inxdibus 
I6fcribx  Ionathanis;    nam  exeisfe- 
cerant   carcercm,       Qiium  iere- 
mias in  barathrum  imamque  fpe- 


cum  deuenisfet,  et  ibi  multos  dies 
manfisfet,      curauit  rex  Sedecia9i 
inde  arcesfendum,    eumque  domi 
fux  clam  interrogauit,  ecquodes- 
fet  Icmae  efFatum,     Eft,  inquit  Ie- 
remias.    Tu  in  nianum  regi  Baby- 
lonia traderis.       Sed  quid  in  te  1 
peccaui  ?  inquit ,  am  in  tuos,  aut  in 
huncpopulum,  vt  me  conieceritis 
in  carccrem  ?  Et  vbi  funt  vates  ve- 1 
ftri,  qui  vobis  vaticinabantur,  Ba- 
bylonia regem  non  esfe  vos  et  hanc 
terram  adgresfurum?       Et  nunc  a 
audi,  quxfo,  domine  mi  rex :      ad» 
mitte,  quxfo,  meam  fuppiicatio- 
nem,  neue  me  in  fcribx  Ionatha- 
nis xdes  remiR-ris ,  ne  illic  moriar. 
ltaq.ie  iuslit  rex  Sedecias ,  poni  le-  j 
remiam  in  atrio  cuftodix,  *eiquc 
qu  r.nidie  panis  vnus  dabatur  ex  foro 
piftorio,    donee  confumtus  eft  o- 
mnis  in  vrbe  panis  :  atque  ira,  man- 
fit  Ieremias  in  atrio  cuftodix. 


CAPVT    XXXVIH. 

Ad populum  vates  de proximo  excidio.  In  v/r- 
tem  proceia.  h:  fotfam  deieflm  vates.  Spa- 
do provate.Erutu,-  efisja  viites. Ruina  vrl/ie 
pervattmfntditla. 

AVdiuit  autem  Saphatias  Ma- 
thanis,  Godolias  Phasfuris, 
luchal  Selemix,  et  Phasfur. 
Melchix  fiiius,  Ieremiam  ad  o. 
mnem  popuium  ioquentem  his 
verbis:  fie  dicit  Ioua:  qui  man-, 
ferit  in  hac  vrbe;  is  ferro,  fame,' 
pefte  morictur  :  qui  vcro  ad  Chal. 
dxos  exiuerit ;  is  vitx  falutique  fux- 
confulet.  Sic  dicit  Iom a,  venturam 
esfe  vrbem.  hanc,  in  exercitus  regis : 
Babylonix  poteftaiem,  ab  eoque. 
capiendam.  Hanc  ob  rem  illi  pre 
ceres  ita  regi  dixerunt:  moriatur,' 
quxfumus,is  homo.qui  rciiquorutn 
in  hac  vrbe.militum ,  toiiusque  po-. 
puli  manus  emqlliat,  huiusmodi 
verbis  eos  adioquendo  Nam  is 
homo  non  faluti  ftudet  huius  po. 
puli,  fed  malo,  Qiiibus  rex  Sede- 
cias: uverQvobjseftinmanu,  in- 
quit  ; 


wF'3B'3y« 


ItlVCMlflb, 


<]uit :  nee  enim  in  vos  quidquam 

6  poteft  rex.  Turn  illi  captum  lere- 
miam deiecerunt  in  Meichiae  regis 
filii  fosfam ,  qui  erat  in  af rio  cufto- 
diae,et  funibus  demiferunt:  qua  in 
fosfa  quuui  non  esfet  aqua,  fed 
caenum ,  demerfus  eft  leremias  in 

7  caenum,  SedAbdemelchus,  ho- 
mo Aer hiops ,  fpado,  qui  erat  in  re- 
gia,  vbi  leremiam  audiuit  in  fosfam 

8  esfe  conieclum ,  egreditur  ex  re- 
gia,  ec  regem ,  qui  fedebat  in  porta 
beniamitica,  his  verbis adloquitur ; 

S>  domine  rex ,  omnino  uialeegerunt 
homines  ifti  in  eo,  quod  leremiae 
yati  fecerunt ,  quern  quidem  in  fos- 
fam coniecerint,  ibidem  fame  mo. 
riturum:  quippe  quum  non  fuper- 

10  fint  in  vrbe  cibaria.  Turn  rex  Ab- 
demelecho  Aethiopi  mandauit ,  vt, 
adfumtis  triginta  ex  iis,qui  aderant, 
bominibus,  leremiam  vatem  ex 
fosfa.  extraheret,  priusquam  mo- 
ll reretur.  Itaque  Abdemelchus, 
adhibitis  hominibus,iuitin  regiam, 
fub  cellam ,  et  fumtos  inde  laceros 
obfoletosque  pannos ,    funibus  ad 

14  leremiam  in  fosfam  demifit,  mo- 
nuitque,  vt  eos  fubter  axillas  fuas 
funibus  fupponeret:  quod  quum 
fecisfet  leremias,  illi, cum  funibus. 

■3  extrahentes,  fubduxerunt  ex  fos- 
fa :  atque  ita  manfit  leremias  in  a- 

14  trio  cuftodiar,  Deinde  rex  Sede- 
cias  leremiam  vatem  ad  fe  in  ter- 
tium  templi  Iouje  aditum  iusfit  ar- 
cesfi,  eumque  fie  adlocutuseft; 
ego  quaeram  ex  te  quiddam  ,  quod 

Ijnolicelare  me.  Cui  leremias:  fl 
ego  id  tibi  expefuero  5  tu  forfitan 
occides  me  :  et  fi  tibi  confilittm  de- 
dero»  non  mihi  obtemperabis, 
6  Turn  rex  Sedecias  Ieremive  clam 
iurat:  per  louam  viuentem,  ft*. 
quit ,  qui  nobis  nunc  animum  ere-, 
auit ,  non  oceidam  te ,  neque  tra- 
damillishominibus,  qui  tuamne- 

I7cern  cupiunt,  Et  leremias  Sede- 
ctam  fie  adloquitur  j  fie  dicit  leu* 
Deua  armipotens ,  Deus  Israelita, 
mm:  fi  ad  regis  Babylonia  yroce- 


841 


resexiueris;  ettu  vna  cumtuado. 
mo  vines ,  neque  haeevrbs  igni  Cre- 
mabitur.  Sinnonexiueris;  et  hxc  it 
vrbs  veniet  in  Chaldaeorum  pote- 
ftatem ,   qui  earn  igni  comburent, 
neque  tueorummanuseuades.    At  10 
rex :  formido  Iudaeos ,  inquit ,  qui 
ad  ChaJdaeos  transfugerunt :  ne  eis 
tradarillndendus.      Non  traderis,  10 
inquit  leremias:  audi  louae  vocem 
quam  ego  tibi  eloquor,  vt  tuo  bo! 
no  falutique  confulatur.    Quod  fi  ai 
exirerenuis,  accipe,  quid  mihi  lo- 
ua  monftrauerit.      Omnes  mulie-  %% 
res,  quae  in  Iudaeaeregia  fuperfunt, 
educentur  ad  regis  BabyJonix  pro- 
ceres,  et  tibi  obiicient,  te  a  tuis  a- 
micis  proditum  atque  vi&um  esfe, 
pedibus  in  caenum  demerfis,  ilJis 
retro  regresfis.      Turn  omnes  tux  a, 
vxore»  ac  liberi  educentur  ad  Chal- 
daeos,  neque  tu  eorum  manus  effii- 
gies,  quin  regis  Babylonia  manu 
capieris,  qui  et  vrbem  hanc  igni 
cremabit,      Et  Sedecias :  hxc  nc-  44 
mo  refcifcat,  inquit,  ne  tu  morla- 
re.    Quod  fi  primates,  me  tecum  »5 
esfe  locutum,  audiuerint,teque  con- 
uenerint.  peientes,  vt  fibi  exponas, 
et  quid  tu  cum  rege ,  et  quid  rex 
tecum  locutus  fit,  ac  tibi  mortem, 
fi  id  fe  celaueris,  minitantes,      di-  a$ 
ces  eis.te  a  rege  precibus  contendis. 
fe,ne  te  in  Ionathanis  aedes  redu- 
ceret ,  ne  ibi  moriaris.      Igitur  »7 
quum  audiuisfent  primates  omnes 
leremiam,  eumque interrogasfenf, 
retulit  eis  prorfus  eodem  modo, 
quo  msferat  rex:  itaque  illi ab  eo 
fe  abitinerunt,re  inaudifa.    Man-  a8 
fit  autem  leremias  in  atrio  cufto- 
diae  ad  eum  diem ,  quo  capta  Hiero- 
folyma  eft. 


CAPVT    XXXIX, 

Hierofblym*  **pugM(itiapetCbMdtos.  Regit 
JugayCapttuiiM^detortatio.  Cedes  r-obili- 
um  ludtorum.  Exctcattts  rex  Hierojoiym* 
Pra  vattre*  Ck*M**,Akdtmeltehzm  c«*- 

jmm  Dm. 


Gggs 


Qua 


, 


84* 


IEREMIAS. 


Cap.  39.  40. 


•  f~\  Va  quidem  capta,  ( irruptum 
f  fti  eftautemin  vrbemanno  Se- 
%—'*'  decix  vndecimo.quarti  men- 

ft  fis  die  nono,  quum  quidem  eius- 
dem  Sedeciae,  Iudxx  regis,annono- 
no,  menfe  decimo,  Nabuchodono- 
for  Babyloniae  rex  cum  fuis  omni- 
bus copiis  Hierofolymam  adortus 

3  obfedisfet,)  ingrcsfi  omnes  regis 
Babyloniae  proceres,  manferunt  in 
porta  media,Neregai,  Sarefer,  Sam- 
garnabo,  Sadachuniis,  Rabfaris, 
Nerejjal,  Sarefer,  Rabamagus ,  et 
omnes  reliqui  regis  Babyloniae  pro- 

4  ceres.  Qmbus  vilis,  Sedecias  Iu- 
daeae  rex ,  et  omnes  milites  aufuge- 
runt :  et  ex  vrbe  noctu  egresfi ,  re- 

fiorutn  hortorum  vb,  per  portam, 
uobus  muris  interpofitani,  profe- 
§  €ti  funt  per  campeftria.      Sed  eos 
perfecuti  milites  (_haldxi,Sedeciam 
in   hieriehuntiis  cainpis  adfecuti, 
comprehenderur.f,    et  ad  Babylo- 
nia rcgein  Nabuehodonoforem,  ad 
Reblatham   in    hernathenfem  ter- 
6  ram  adduxeruut.   Is  Babylonia;  rex 
Reblathx  de  Sedecix  fupplicio  egit, 
et,eo  fpe&ante, ejus  iilios,et  omnes 
7luiaeos  nobiles  trucidauit,      turn 
jpfum  Sedeciam  oculis  exexcauit,  et 
caienis.B  lbylonem  ducendum ,  col- 
8  ligauit.      Regiam  autem  plebeias- 
que  domos  igni  combusfere  Chal- 
daei,  et  B.ierofolymx  muros  dirue- 
o  runt.    Rcliquias  homiuum ,  qui  in 
vrbe  fupereranf,  transfugasque,  qui 
ad  ilium  perfugerant,  et  quod  po- 
puii  reftabat,  transtulit  Nabuzar- 
dan  magifter  equitum  in  Babylo- 
loniain,      reliftis  ex  tenui  et  inopi 
picbeinludara,  quibustunc  vineas 
agrosque   adfignauit.       Mandauit 
1 1  autem  Nabuchodonofor  Babyloniae 
rex  de  Ieremia  Nabuzardani  equi- 
ia  tummagiftro,    vt  eum  arcesferet, 
curxque  haberet,  neue  eum  vlla  re 
laederet,  fed  ipfius  arbitrio  tradta- 
iq  ret.       Itaque  curauit  Nabuzardan 
magifter  equitum,  nee  non  Nabu- 
fazbazus,  Rabfaris,  Nerega!,  Sare- 
fer, Rabamagus,  ownesque Baby. 


lonix  regis  optimates,   arcesfen- 
dum  ex  atrio  cuftodix  Ieremiaro, 
eumque  Godolix  Ahicami  filio,  Sa- 1 
phanis  nepoti,  tradiderunt,  edu- 
cendum  domum,  et  in  publico  ver- 
faturum.  leremiam  autem  in  atrio  1 
cuftodix  conclufum,  adlocutus  erat  * 
his  verbis  Ioua  .■      i,  et  Abdemele- 1 
cho  Aethiopi  dicito :  fie  dicit  armi- 
potens   Ioua    Deus    Israelitarum, 
fcito,  me  importaturum  vrbi  ifti, 
quae  prxdixi,mala,  non  bona,eaque 
turn  te  praefente  futtira.      Sed  te  1 
turn  defendam,  inquitloua,  neque 
in    hominum    poteftatem  venies, 
quos  exhorres :      quin  te  ita  tue- 1] 
bor,  vt  armis  noncadas,  vitxque 
rttte  confuletur:  quoniammihi  con- 
fifus  e«,  inquit  Ioua. 


CAPVT    XL. 

Hoflit  ad  vatem.  Je/emas  manhis abfalutnt 
cnwviaeiin.  AdGedoliamdisJfpati.  lo-> 
i.uir.cs  ad  Gadoliiim  contra  Ismaelm.  Rf6c 
ad  fiiariitm  pro  bmaele. 

SErmo  a  Ioua  habitus  ad  Ieremi- 1 
am ,  poftquam  eum  a  Rama  di- 
mifit  magifter  equitum  Nabu- 
zardan,   quum  quidem  eum  inter 
tot    Hierofolymitanos  Iudxosque 
extorres,  qui  in  Babyloniam  reie- 
gabantur ,  manicisconftridtuni  pre- 
hendisfet,  atque  ita  adlocutus  es- 
fet :      Ioua  Deus  tuus  malum  hoc  2 
in  iftum  locum  et  prxdixerat,  et,  vt 
prxdixerat,  intulit,  fecitque,    quo-  3 
niam  vos  in  louam  peccaftis,  nee  ei 
diclfoaudientes  fiiiftis,  ideoque  vo- 
bis  ifta  res  accidit.    Nunc  ego  fol-  4 
uo  te  hodie  manicis  iftis,  quas  in 
manibus  habes.    Si  tibi  placet  ine- 
cum  Baby lonem  ire,  vnii :  egoge- 
ramtui  curam.    Sin  minus  placet, 
omitte :  tota  quidem  terra  tibi  pa- 
tet:  tu,  quo  tibi  eundura  videbitur 
acplacebit,  ito.      Quumque  lere-J 
inias  nondum  reuerteretur,   ille 
cum  fie  adloqui  perrexit:  aut  re- 
uerteread  Godoliam,  Ahicami  Ah- 
um, Saphanis  nepotem,  quemvr- 
bibus 


Cap.  40.41. 


IEREMIAS. 


845 


bibus  Iudxx  prxfecit    Babylonia 
rex,  et  euro  eo  inter  hominumvul- 
gus  inanetQ :    auc  'quocumque  tibi 
videbitureundum,  ito:   eiq^e  de- 
dit  magifter  equirum  viaticum  et 
5mtmus,  eteumdimifit.      Itavent 
ad  Godoliam  Ieremias,  Ahicami  fi- 
lium ,  ad  Mafpham ,  et  apud  eum 
manfit  inter  eos,  qui  in  terra  fuper- 
7  erant,  homines.     Ceterum  quum 
audiuisfent  omnes  militix  duces, 
qui  in  agris  erant  vna  cum  fuis  ho- 
minibus,GodoliamAhicaini  filium, 
a  Babylonia;  rege  prxpofitumcsfc 
regioni,  etcum  eo  colloca'os  viros, 
feminas,  paruulos,  et  regionis  te- 
nuisfimos  qi)osque  ex  iis,  qui  Ba- 
bylonem    non    fnisfent   relegati, 
venerunt  Mafpham  ad  Godoliam 
Ismael  Nathauix  filiusjohannes  et 
Ionathan  Carex  filii,  Saraias,  Tha- 
nehumethi  filius,  et  Ephai ,  Neto- 
phadtx  filii,  et  lezonias,  Maachatis 
filius,     ipfi  eorumque    homines. 
Quibus  eorumque  hominibus  Go- 
dolias  Ahicami  filius,  Saphanis  ne- 
pos,  iurauit  in  hunc  modum :      ne 
metuite  feruire  Chaldxis:    manete 
in  hac  regione,  babylonio  regi  fcr- 
uientes,  et  bene  vobis  erit.    Equi- 
lem  hie  Mafphx  dego,  vt  Chaldxis 
jrxfto  Cm,  qui  ad  nos  venerint : 
/os  quoque  vinum ,  fruges,  oleum 
■icrcipite,  et  in  vafis  veftris  condite, 
■luxque  tenetis  oppida  veftra,  inco- 
filte.      Omnes  quoque  Iudxi,  qui 
pud  Moabitas,  Ammonitas,  Idu- 
■naeos,    denique  qui  omnibus  in 
srris  erant,  vbi  intellexerunt,  Ba- 
•ylonix  regem  reliquos  fecisfe  Iu- 
.  xos,  eisque  Godoliam,  Ahicami 
lium,  Saphanis  nepotem ,  prxfe- 
niisfe,    reuerfi  funt  omnibus  ex  lo- 
s,  inquxfuerantdisfipati,  feque 
,  lafpham  in  Iudsam  contulerunt 
i  Godoliam,  et  vini  frugumque 
l|'urimum  perceperunt.    Iohannei 
ero  Carex  filius,  et  omnes  militix 
ices,  qui  erant  in  agris,  Mafpham 
I  Godoliam  vencruut,   eumquc 


certiorem feccrunt,  aBaali  Ammo- 
nnaruni  rege  mi>lum  esfe  isinae- 
Iem,  Nathanix  filium,  qui  ei  mor- 
tem inferrct.    Qjjibus  non  creden- 14 
te  Godolia ,  Iohannes  Carex  filius 
cum  Mafphx  c!anc><lum  fie  eftad- 
loutiis:      vis  vt  earn  occifum  Is- 15 
maelem ,  Nathanix  filium,  nemine 
confdo.?  ne  il!e  tibi  mortem  con- 
fcifcat,  atqueifa  difperfis omnibus, 
qui  ad  te  congregati  funt,  Iudxis, 
pereant  Iudxx  reliquix.    Cui  Go- 16 
dolias :  tu  vero  iftud  ne  feceris,  in- 
quit  :  nam  dc  Ismaeicfalfuuidicis. 

CAPVT    XLI. 

llMcl  Godoliam  inttrficiens.  Einsdmfalf* 
Incrime.  Aduer.'ttnics  ab  Ismatlt  Jfcari» 
trutiXati.  Infos fam  proiecli.  In  Ismatlcm 
Johannes.  Lnwelis  euafio. 

SEptimo  autem  menfe  venit  Is- 1 
mael  Nathanix  filius,  Elifamx 
nepos,  de  femine  regio,  regii- 
que  optimates,  et  cum  eo  viri de- 
cern, Mafpham  ad  Godoliam  ,  Ahi- 
cami  filium:   atqne    ibi  Mafphx 
quum  fimul  cibum  caperent,     fur-  4 
git  Ismael  Nathanix  filius,  et  viri 
decern  eius  comites,  et  Godoliam, 
Ahicami  filium,  Saphanis  nepotem, 
gladiis    vulnerant  ac  interficiunt, 
quein  regioni  prxfecerat  Babylo- 
nix  rex.     Itemque  Iudxos  omnes,  3 
qui  Mafphx  eum  illo  Godolia  erant, 
et  Chaldxos  milites,  qui  ibi  reperti 


funt,  occidit  Ismael.      Secundodic 


4 


port  interfec"hun ,  nemine  fciente, 
Godoliam ,  aduenerunt  homines  a 
Sichema ,  Silunte  et  Samaria,     vi-  - 
deliceto6roginta,&  rafisbarbis,  la- 
teralis veftibus,  et  compuncti,  fer- 
tumatquetusfecum  ferentes,  vt  ea 
in  xdemloux  inferrent.      Qmbus  ^ 
Ismael,Nathanix  filius,Mafpha  exi- 
it  obuiam,flens  inter  eundum:atquc 
vbi  eis  occurrit,  innitauit,vt  ad  Go- 
doliam Ahicami  filium  venirent. 
Deinde  vbi  in  medium  oppidtim- 
venecunt,    trueidauit  eos  Ismael 

vna 


)  lugente* 


144 


I  E  R  E  M I  A  S. 


Cap.  4M*. 


vna  cum  fuis  comitibus,  et  in  me- 
8  diam  fosfam  proiecit.  Inuenti  funt 
autem  in  eis  homines  decern,  qui 
ab  Ismaele  petienmt,ne  fe  interfice- 
ret :  esfe  enim  fibi  reconditum  in 
agris  triticum,  hordeum,  oleum  at- 
quemel:  ttaq^eillefeabeis,  inter 
ipforumcognatos  perimendis  abs- 
9tinuit.  Fosfa  autem,  in  quam  pro- 
iecit Ismael  omnia  hominunyror- 
pora  ,  quos  fecundum  Godoliam 
occidit,  ea  erat,  quam  fecerat  rex 
Afa  propterBaafam  Israelifarum  re- 
gem,  quam  quidem  Ismael,  Natha- 
niac  filius ,  carforum  corporibus  re- 

10  pleuit.  Deinde  reliquum  homi- 
num,  quicumque  erant  Mafphae, 
regis  filias,  et  quidquid  hominum 
Mafphs  reftabat ,  quibus  praefece- 
rat  Nabuzardan  magifter  equitum 
Godoliam,  Ahicamifilium,  abigens 
Ismael,  Nathani?e  filius ,  in  Ammo- 

11  nitas  ire  contendit.  Sed  lohannes, 
Careae  filius,  et  quicumque  mili- 
tum  duces  cum  eo  erant ,  audito, 
quantum    fcelus  patrasfet  Ismael, 

I  ft  Nathaniae  filius*  adhibkis  omni- 
bus viris,  profe&i  funtadinferen- 
duni  ei  bellum,  euinque  offende- 
runt  ad  magnum  quemdam  .fluui- 

13  um  apud  Gabaonem.  Ac  Iohan- 
nem  et  omnes  eius  comites  militiae 
duces  confpicati,  quicumque  ab  Is- 
maele aMafphaabducebantur,  lae- 

14  ti  ad  Iohannem  reuerterunt.  Is- 
mael autem  cum  oc~to  viris  Iohanni 
elapfus,  ad  Ammonitas  fe  contulit. 

■5  lohannes  omnesque  eius  cornice* 
militiae  duces ,  adhibitis  hominum 
reliquis,  quoscumque  ab  Ismaele 
Mafpha ,  poft  interfe£rum  ab  eo 
Godoliam,  abaclos,   abduxerata 

16  Gabaone ,  videlicet  viros  milites, 
mulieres,  paruulos,et  fpadones,ve- 
nerunt  in  Geruthchamaam,  qui  lo- 

l*  cus  eft  apud  Bethlehemam,  ibique 
commorati  funt  s  vt  Aegyptum  pe- 
terent ,  Ghaldxorum  mem ,  quod 
Godoliam,  prouinciae  a  Babylonia» 
regeimuoiitura,  occidisfet  Ismael. 

0  fusut  fiua  accrbum. 


CAPVT    XLII. 

Ad  populum  fupplicem  vates.  AdfliHorum 
promiifa  pta.  Ad  louam  leremias,  Exau- 
ditus  vates  pro  populo.  In  Aegyptum  non 
eundum. 

ACcesferunt  igitur  omnes  mi- 1 
litis  duces,  et  lohannes  Ca- 
res ,  et  Iezoniat,  Ofaiae  filius, 
vniuerfusque  populus  turn  parui, 
turn  magni,  ad  Ieremiam  vatem,  et  j 
cum  eo  egerunt  in  hanc  fententiara: 
patere,  quaefumus,exorari  te,vt  pro 
nobis  louam  Deum  tuum  ores,  pro 
his  quantiscumque  reliquiis ,   qui 
pauci  reftamus  ex  multis    vt  tute 
nostuisoculis  vides,    vt  nobis  os-; 
tendat  Ioua  Deus  tuus ,  quam  vel 
viam  infiftamus,  vel  rem  agamus, 
Quibus  leremias :      audio,  inquit :, 
ego,  vt  poftulatis,  louam  Deum  ve- 
ftrum  orabo :  ac  quidquid  vobis  Io- 
ua refponderir,  id  vobis  indicabo, 
neque  quidquam  vos  celabo.      At- 
que  illi :  Ioua  nobis  fidus  certusque 
teftis  cfto,(inquiunt,Iercmiam  adlo. 
quentes,)  nos,  vtcumque  tibi  Ioua 
Deus  ad  nos  mandauerit,  itafaclu- 
ros  esfe,    fiue  id  >  bonum,  fine  ma>  1 
lum  fit.       Iouae  Deo  noftro,  ad 
quern  te  mittimus,  diclo  audientes 
erimus,    vt  bene  nobis  eueniat, 
quum  obediuerimus  Iouae  Deo  no- 
ftro. Igitur  peraftis  decern  diebufj 
leremias,  Ioua  cum  adlocuto,     Io- 
hannem,Carex  filium,    omnesque 
eius  comites  militiae  duces,  denique 
omnem  populum  a  minimo  ad  ma- 
ximum,euocat,  et  fie  adfatur :      fie 
dicit  Ioua  Deus  Israelitarum ,  ad 
quern  me  mififtis  vos ,  vt  veftram 
fupplicationem  ei  praefentarem.   Si 
remanferitis  in  ifta  terra,conftruam 
vqs,  non  diruam :    conferam  vos, 
non  euertara  •  quoniam  pcenitet  me 
mali ,  quo  vos  adfeci.    Ne  metuite 
regeraBabyloniae,  quern  metuitis : 
eum  ne  metuite,  inquit  Ioua :  nam 
ego  vobis  adero  ad  vos  conferuani 
dos,  etabilliusmanu  defendendos, 
et  erga  vos  earn  commouebo  eius 
mife- 


mifericordiam,vt  vos  in  terrain  ve- 
3  ftram  reuoeet.    Quod  fi  Iouae  Deo 
veftro  non  obtemperantes,  negatis, 
4,  vos  in  regione  ifla  manfnros,      fed 
potius  in  Aegyptum  venturos,  vbi 
manentes  neque  belhun   videatis, 
aut  tubs  fonitum  audiatis ,  neque 
panem  efuriatis :  audite  vero  Iouae 
jdi&a,  reliqui  Iudxi,    fie  dicit  ar- 
mipotens  loua  Deus  Israelitarum  : 
fi  vos  ad  petendam  Aegyptum  con- 
uertitis,  eoque  commorandi  causfa 
<j  vaditis,    fier,  vt,  quae  «metis  arma, 
vos  illic  in  Aegypto  eomprehen- 
dant,  famesque,  propter  quam  fol- 
licitamini,  illic  in  Aegypto  vos  a 
^tergovrgeat,etibimoriamini.    Ac 
quicumque  hominum  kfe  ad  Aegy- 
ptum conuerterint,  vt  eo  profefti, 
ibi  commorentur,  ii  armis,  fame, 
pefte  morientur,  necquisquam  eo- 
rum  fupererit  aut  euadet :  tantum 
g  ego  eis  maiorum  inueham.       Sic 
enim  dicit  armipotens  loua ,  Deus 
Israelitarum:    quemadmodum  de- 
ftillauit  ira  bilisque  mea  in  Hiero- 
folymitanos ;  ita  deftillabit  mea  bi- 
iis  in  vos ,  in  Aegyptum  profeclos, 
eritisquc  mirandum  in  modum  ex- 
fecrabiles,  deteftabiles,  infames, 
nee  amplius  locum  lftum  videbitis. 
0Edicit  vobisloua,  o  reliqui  Iudaei, 
ne  in  Aegyptum  eatis :  cognofcite, 
vos  a  me  hodiemo  die  commonitos 
0e»fe.      Veftrae  enim  vitae  periculo 
erratis ,      qui  quum  me  ad  Iouam 
Deum  veftrum  miferitis ,  petentes, 
vt  pro  vobis  Iouam  Deum  veftrum 
1  orarem,    ac ,  quidquid  loua  Deus 
vefter  dixisfet ,  id  vobis  renuntia- 
rem,  vos  enim  fa&uros:    quum 
ego  id  vobis  hodie  renuntiauerim, 
vos  non  obtcmperatislouae  Deo  ve- 
ftro  in  omnibus ,  quae  ipfe  mini  ad 
|Vos  mandata  dedit.     Quamobrem 
fcitote,  vos  armis,  fame,  pefte 
tnorituros  in  loco,  in  quern  ire  ad 
ibi  peregrinandum  concupifritis. 


CAPVT    XLIII. 

In  vatem mrogantes.  Hitrofotymitani  in  Ae- 
gyptum confugientes.  Lapides  adfumti  duo. 
Babylonia  rex  fan*  mintfter.  in  Aegypti- 
osvtflor  «uguflus. 

POftquam    perorauit  Ieremias*% 
ad  omnem  populum  hanc  o- 
rationcm,  quam  ei  loua  Deus 
eorum  ad  eos  mandauerat,      Aza-  * 
riasOfaiae,et  Johannes  Careae  filius, 
et  hominum  arrogantisfimiquique 
Ieremiae  fie  refponderunt :  tu  fal- 
fumdicis:  non  tibi  mandauitloua 
Deus  nofter,    vt  nos  veiares  ire 
commoratum  in  Aegypto.       Sed  i 
Baruchus  Neriae  filius  te  in  nos  in- 
ftigat,  vt  nos  in  manum  coniiciat 
Chaldaeorum,  qui  nos  vel  interfi- 
ciant,  vel  in  Babyloniam  deportent. 
Ita  loua  diclo  audientes  non  fue-  4 
rnnt  lohannesCareae  filius,et  omnes 
turn  militia:  duces ,  turn  reliqui ,  vt 
in   iudaca  terra  manerent,      ad- 5 
fumferuntque  Iohannes  et  omnes 
duces  reliquias  omnes  Iudarorum, 
qui  ex  quacumque  gentium ,     in 
quas  fuerant  disfipati,  rcdierant  ad 
commorandum  in  Iudaea,     viros ,  <$ 
feminas,  paruulos,  regias  filias,  de- 
nique  quoscumque  homines  Na- 
buzardanmagifterequitum,  Godo- 
liae,  Ahicami  filio,  Saphanis  nepoti, 
reliquerat,  nee  non  Ieremiam  va- 
tem,et  Baruchum  Neriae  filium ,  et 
in  Aegyptum  iuerunt,  Iouae  non 
obedientes.      Poftquam  adTaph-7 
nim  peruenerunt,   loua  Taphnis 
Ieremiam  fie  adlocutus  eft :    fume  S 
manu  duos  raagnos  lapides,  eteos 
inargilla,infiglina,  quae  Taphnis 
eft,  pro  foribus domus Pharaonis, 
fpeclantibus  ludaeis  hominibus,ab- 
dito ,  eisque  dicito :      fie  dicit  ar-  9 
mipotens  loua,  Deus  Israelitarum : 
ego  meum  Nabuchodonoforem  Ba- 
byloniae  regem  arcesfendura  cura. 
bo,    eteius  folium  iftis,  quosabdi- 19 
di,  lapidibus  fuperimponam,  fuper- 
quc  eis  auguftale  fuum  tendet,    et  1 1 
aegyptiam  terram,  qua  leto,  qua  ca- 
ptiuitate,quaferro,  verbcratum  ve- 
rier, 


84<5 


IEREMIAS. 


Cap.  43. 44» 


niet,  incenfasque  xgypficrum  dco- 
rum  domos  ie,ni  coinburet ,  eteos 
•zcapfiuos  abiget,  atque  ita  omni 
k  argypria  terra  amiclus,  quomodo 
riMapitcitur  fna  vefte  paftor,  exibit 
inde  ineoluniis,  fradis  ftatuis  tem- 
pit  folis,q'iod  eft  in  Aegyp  o,  x- 
gypf  iorumque  deorum  teaiplts  igni 
erematis. 


CAPVT    XLIIir. 

M  luAen;  in  A'typfvatcs,  Mala  propter 
tthlo/atritm.  Viuentium  ludeorum  impie- 
ta;,ptrtinacia.  C*li  rcvina dea/Iri.e/arum 
wuain.LUdti  Aegypti  proxima. 

Ermo  ad  Ieremiam  habitus  ad 
omnes      Iudxos      Magdolis, 


^Taphnis,  Memphis,  et  LJhan 
in  Aegypto  incolas,  in  nunc  mo- 

%  dum :  lie  dicit  armipotens  Iowa , 
Deus  Israelitarum:  vos  videtis, 
quot  ego  mala  in  Hiercfolyniain, 
inque  oinnes  iudxas  vrbes  impor- 
taucrim ,  adeo  vt  hodierno  die  de- 

5  folatx  caveant  incolis ;  propter  il- 
lorum  fcelera ,  quibus  committen- 
dis  me  irritarunt,  dumalienisdiis 
adolendo  feruitum  eunt ,  quos  nee 
ipfi,  nee  vos,  nee  maiores  nouerant 

4veftri.  Quuuiqueego,  meistotva- 
tibus  ad  vos  mittendis ,  et  vigilanter 
mittendis»  monerem,  netamnefa- 
riam  rem.et  mihi  inuifam  faceretis: 

5  nor.  audiucrunt,  nee  aurem  prx- 
buerunt ,  vt  a  fuo  fcelere  fe  reuoca- 

6  rent,alienis  non  adolendo  diis.  Ita- 
que  deftillans  bilis  et  ira  mea  vsque 
adeo  in  iudxas  vrbes  et  Hierofoly- 
moruin  vicos  exarfit,  vt  in  vaftam 
folitudinem  verfx  fmt ,  vt  res  indi- 

7  cat.  Qyare  fie  dicit  Ioua  Deus  ar- 
mipotens ,  Deus  Israelitarum :  cur 
vos  veftro  ipforum  periculo  tan- 
turn  fcelus  fasitis ,  vt  veftrum  et  vi- 
rietfeminx,  et  pueri  laftentesquc 

g  exitirpeniur  ex  Iudxa ,  nee  ex  vo- 
bis  quidquam  reliquum  fiat ;  dum 
me  veftris  fa&is  irritatis  ,  alienij 
adolendo  diis  in  Aegypto,  quo  ad 


commorandum  veniftis,  vt  exfein- 
d  unm ,    et  in  omnibus  terrarura 
getiiibus  deteftabiies  fitis  et  infa- 
mnes  ?    Oblitine  eftis  fcelera  maio-J 
rum  veftrorum  ,       Iu  ixaeque  re- 
gum,  et  vxorum  eorum,  veftraquc 
et  veftrarumvxorum,  quae  fcelera 
illi  in  ludxa,  perque  Hierofolym» 
vicos  fecerunt ,  indomiti  ad  nunc 
diem,    neque  veriti,necmexlegi' 
etinftittitis  obfequentes,  qux  ego 
vobis  veftrisque  maioribus  propo- 
fui?    Qiiocirca  fie  dicit  arroipoteng ' 
Ioua,  Deus  Israelitarum:  ego  ad 
veftrum  malum  conuerfus,  Iudxos 
omnes  exfeindam,     eorumque  re-' 
liquos,   qui  fe  ad  Aegyptum  con- 
uerterunt,  vt  ibicommoratumve^- 
nirent,  ita  accipiam,  vt  omnes  in 
Aegypto  conficiantur,  ferro  cadant, 
fame   confumantur  a  minimo  ad 
maximum,  ferroque  et  fame  ene- 
6H,  minim  in  modum  «xfecrabiles, 
deteftabiles,ei  infames  fint.    Anim- ' 
aduertamque  in  incolas  Aegypti, 
ficutin  Hierofolymam  animaduer- 
ti,  ferro,  fame,  ac  peftilentia ,     nee ' 
eruntexreliquisludaeis,  qui  in  Ae- 
gyptum ad    commorandum  vene- 
rnnt ,  qui  elapfifuperfint,  et  in  Iu- 
dxam  rcueniant,  quo  feredituros 
e$fe,et  ibi  manfuros  fibi  perfuadent: 
necenim  redibunt  prxterquamVe- 
lapfi.    At  viri  omnes,(qui  fciebant, ' 
vxores  fuasalienisadolerediis,)  et 
omnes,    qux    aderant,   mulieres, 
ccetus  ingens,  omnisque  populus 
Phari,  in  Aegypto  degentium,  Ie- 
remix  refponderunt  in  hanc  fen- 
tentiam :    quam  tu  rein  nobis  per  I 
Ioux  nomen  renuntias ,  in  ea  tibi 
nosnon  obtemperabimus.      Quin  1 
quamcumque  rem  pronuntiaueri- 
mus,  eamfaciemus,  vt  cxli  reginae 
adoleamus,      et  latices  libemus, 
quemadmodum  fecimus  et  nos,  et 
maiores,  regesque  etprincipesno- 
ftri,    quum  per  ceteras  vrbes  Iu- 1 
dxx,  turn  per  vicos  Hierofolymx, 
vtviciu  lxtiabundemus,  nihilque 
mail 


k)  Aegypto fpoliata.  I)  pauciqui  euafetinu 


*■">*'•«*'»•  t5< 


j.   Li   i\   j^   iti   i    n   o. 


»47 


mali  patiamur.      Equidemexquo 
reginae  caeli  adolere,  et  libamina 
fundere  defiimus,  omnibus  rebus 
caruimus,  ferroque  et  fame  con- 
*P  fecli  fumus.      Quod  fi  nos  caeli  re- 
ginx  adolemus ,  et  laf ices  libamus ; 
an  fine  viris  noftris  cam ,  faciendis 
placentis,  fundendisquc  libatuentis, 
10  placamus  ?      Turn  Ieremias  orani 
populo ,  viris,  fetmnis,  denique  o- 
mnibus ,  qui  ei  refponfum  illud  de- 
a  •  derant,  ita  dixit :      ergo  quae  fuffi- 
menta  vos  maioresque  et  reges  et 
principes,   et  conterranei  veftri, 
adoleuiftis  in  oppidis  lud;v3f,inque 
Hierofolymae  vicis,  eaadeomemi- 
nit,  et  in  animo  habuit  Ioua,  vt 
veftrorum  niorum  prauitatem ,  et, 
a*quae  flagitia  feciftis,  amplius  pari 
nequiuerit,    ficque  terra  veftrain 
ftupendam  et  exfecrandam  redacla 
vaftitatem  atque  incultum,  vt  adpa- 
ret,  quoniam  furHiriftis,  et  in  Iouam 
peccaftis,    loux  non  obfequentes, 
autex  eiuslege,  inliitutis,  monitis- 
y  que    vos    gerentes :        quaui  ob 
causfatn  vobis  accidit  iftud  mali, 
*4vt  res  indicat.     Audite  Iouae  di- 
clum,  (inquit,  omnem  populum 
omnesque  feminas  adloqucns  Iere- 
mias,)quicumque  ludaei  efiis  in  Ae- 
•5  gypto.      Sic  dicit  armi  potens  Ioua, 
Deus  Israelitarum  :  vos ,  vxores- 
queveftrae,  etoredicitis,  etmani- 
bus  exfequimini,  diccntes  veltra 
vota,  quibus  cadi  regihse  fuffitio- 
nem  libaminumque  fufioncm  vo- 
uetis,  faciuros ,  et  eadem  vota  prse- 
^ftantes  atque  facienfes.      Quapro- 
pterauditelouxdi#a,  quicumque 
ludaei  degitis  in  Aegypto.    Ego  per 
tneum  magnum  nomen  iuro ,  ( in- 
quit  Iouat/)  non  amplius  adpeilatum 
i  meum  nomcn  in  tota  Aegypto 
Uius  ore  Iudxi,  dicentis:  pervi- 
ntem  Dominum  Iouam.      Ego 
corum  malo,  non  bono ,  ita  inuigi- 
labo,  vt  quicumque  ludaei  funt  in 
Aegypto ,  ii  fcrro  fameque  confu- 
mantur  ad  interne cioncm :    ac  qui 


ferrumeuaferint,  ii  ex  Aegypto  in 
ludaram  numero  pauci  rcdibunt, 
fcientque  omnes  reliqui  ludaei,  qui 
in  Aegyptum  commorandi  gratia 
venerunt,  vtrum  mea  an  ipforum 
diifia  rata  fine.  Atque  hoc  figniip 
habetote,  inquit  Ioua,  meiftoin 
loco  animaduerfurum  esfe  in  vos, 
vt  intelligatis,  meas  in  vosminas 
fore  rata?.  Sic  dicit  Ioua:  ego 30 
Pharaonem  Ophram ,  Aegypti  re- 
gem,  capitalibus  eius  hoftibus  in 
manum  tradam ,  vt  et  Sedeciam  lu. 
dxx.  regem  Nabuchodonofori  Ba- 
bylonia regi,  eius  hofti  capitali,  in 
manum  tradidi. 

CAPVT    XLV. 

Ad  Baruchunt  leremi*  verb*.  Saint  Bant 
chi  ex  arumnu  communibtn. 

SErmo,  quern  habuit  Ieremias  I 
vates  ad  Baruehum  Neriae  fili- 
um,  quum  is  ilia  verba  fcripfis- 
fet  in  libro  ex  ore  leremiae ,  anno 
quarto  Ioacimi  Iofiae  fijii,  Iudaeae 
regis,  huiusmodi verbis :    fie  tibi» 
dicit  Ioua  Deus  Israelitarum,  Baru- 
che:       conquereris  miferabiliter,3 
Iouam  dolori  ruo  addere  tnxro- 
rem,teque  gemendo  defesfum,  non 
inuenire  requiem :      fie  ei  dices  14 
fie  dicit  Ioua :  ego  quod  exftruxi, 
idem  deftruam :  et  quod  plantaui, 
eruamj    videlicet   omnem   iftam 
terram:  ettu  tibi  tain  m  magna  pe- 
tes ?    Nc  pete ,  nam  ego  malum  o-  j 
mnibus  importans  mortalibus ,  in- 
quit  Ioua,  faluam  tibi  vitam  conce- 
dam,  quocumque  locorum  vades. 

CAPVT    XLVI. 

Contra  Aegyptiorum  capiat.  Cha/dti  contr* 
Aegypttoi  Victoria,  lacobidarum  (onff 
/.;ti»  ,  non  funditns  delenderum. 

Habitut  ad  Ieremiam  vatem  fermo  _ 
Iouxaduerfus  exteras  gentes. 

IN  Aegyptios,  aduerfum  Pharao- 
nis  Nechonis,    Aegypti  regis, 
exercitum ,  qui  erac  Charcamis 
apud 


»)  ardaactdiffialia,  videlicet  rcquietem,  in  omnium  inquietudlne. 


848 


IEREMIAS. 


Cap.  46. 


apud  Euphratem  fluuium,  quetn 
fudit  Nabuchodonofor  Babylonia: 
rex,anno  quarto  Ioacimi  Iofiae  filii, 

3  Iudaeae  regis :      parate  clipeos  et 

4  fcuta ,  et  inite  prcelium.  Iungite 
equos,  et  adfcendite  equites ,  atque 
in  galeis  confiftite :  polite  lanceas, 

5induite  loricas.  Cur  eos  video 
pauidos/  retro  cedentes?  eorum- 
que  fortisfimos  caefos,  fugam  ca- 
pesfere  fine  refpeclu,  terrorecir- 

^cumdante,  inquit  Ioua?  Neeftu- 
giant  celeres ,  neue  fortes  euadant : 
ad   aquilonem  fecundum  flumen 

7  Euphratem  adlifi  cadunt.  Qiiis 
ifte  eft,  qui»ritufluminisadfcen- 
dit,  riientibus  eiusquafi  fluuiaiibus 

t  aquis  ?  Aegyptius  ritu  fluminis  ad- 
fcendit,  ruentibus  quafi  fluuiaiibus 
aquis:  adfcendam,  inquit,  terrant 
operiam ,  vrbem  cum  fuis  incoli9 

Jperdam.  Adfcendite  equi :  furite 
quadrigae :  prodeant  fortes  Aethio- 
pes,  Lybiesque  clipeati,  et  Lydii  fa- 
■0  gittarii.  Ille  quidem  dies,  Domi- 
no louse  armipotenti  dies  eft  vltio- 
nis,  qui  fuos  vlcifcatur  hoftes,  com- 
edatque  ad  fatietatem  gladiug,  et 
cruore  madeat  illorum,  Domino 
Iouaarmipotentc  facrificium  in  fe- 
ptemtrionali  terra  ad  flumen  Eu- 
1 1  phratem  habente.  Adfcende  in  Ga- 
laaditidcm ,  et  pete  refinam ,  virgo 
puella  Aegypte :  fruftra  multis  vte- 
rismedicamentis;  nihil  tibiprofi- 
Ilcitur.  Audiunt  gentes  tuamtur- 
pitudinem,  tuaque  replet  terram 
querimonia ,  quoniam  fortes  forti- 
bus  adlifi ,  vtrique  cecidere  pariter» 

13  Sermo ,  quern  habuit  ad  leremiam 
vatemloua,  deventuroNabucho- 
donofore ,  Babyloniae  rege  adinfe- 

rendam  Aegypto  cladem : 

14  Predicate  per  Aegyptum ,  nuntiate 
Magdole,  nuntiate  et  Memphi  at- 
que Taphnis :  dicite :  confifte,teque 
corapone,  nam voratenfis circa  te. 

15  Qui  fit ,  vt  deuicli  tui  generofi  non 


ftent,  Iouaeos  profligante?  Fre- 
quenteslabuntur,  incidentes  alius 
in  alium :  et,  age,  inquiunt,  redea- 
mus  ad  noftros  in  terram  patriam, 
ob  pernkialem  gladium.  Clama- 
tur  ibi,  o  Pharao  Aegypti  rex,  °  tu- 
multus  intercipit  tcmpus.  Sic  vi- 
uam,  inquit  rex,  nomine armipo- 
tens  Ioua,  vt  quam  eft  Tabor  mon- 
tanus,  et  Carmelus  maritimus,  tam 
/.ille  veniet.  Inftrumenta  exfilii 
tibifacito,  habitatrix  Aegypti  puel- 
la;: nam  in  folitudinem  reda&a  et 
excifa  Memphis ,  carebit  habitato- 
ribus.  Vitula  formofa  Ae^yptus 
eft,  *quaminuadet,  inuadetaba- 
quilone  imprcsfio ,  adeo  vt  etiam 
eius  q  mercenarii ,  qui  In  ea  fagina- 
torum  vitulorum  fi miles  verfantur, 
verfi  fugiant  fimul ,  neque  ftent : 
quippe  quibus  perniciofus  fupplicii 
dies  aduenerit.  r  Vox  eius  feretur 
anguinea:  qiiandoquidem  cum  ex- 
crcitu  venientes  earn  fecuribus  ad- 
gredientur,  quafi  lignatores  ,  eius 
filuam  fuccifuri,  inquit  Ioua ,  vt- 
pote  infiniti ,  plures  locuftis,  etin. 
numerabiles.  Pudet  pucllam  Ae- 
gyptum deditam  in  poteftatem  a- 
quilonaris  populi.  Dicitarmipo- 
tens  Ioua,  Deuslsraelitarum:  ego 
in  turbam  minoanam ,  in  Pharao* 
nem  et  Aegyptum ,  inque  Aegypti 
et  deos  et  reges ,  et  turn  in  Phara- 
onem,  tuminconfidentesei,  anim- 
aduertam ,  eosque  corum  necem 
cupientibus,  et  Nabuchodonofori 
Babyloniae  regi ,  ac  Nabuchodono- 
forianis  in  poteftatem  tradam  :  de. 
inde  habitabitur  vt  olim ',  inquit  Io- 
ua. Tu  vero  ne  metue ,  mi  Iaco- 
bida ,  ne  formida ,  Israelita  s  nam 
ego  teprocul,  ego  pofteros  tuos  ez 
eorum  captiuitatii  terra  conferua- 
bo,  ita  vt  reuerfus  Iacobida  placidc 
qmescat,  exterrente  nullo.  Tu  ne 
metue ,  mi  Iacobida ,  inquit  Ioua : 
namegotibiadftim,  ego  gentes  o- 
timet 


«)  rabkle.  »)  repentinus hoftium aduentus Aegyptum opprimit,  ita,  YtnulIuB 
fit  pugnandi  temp  a,  p)  Aciyrius  in  Aegyptum.  q)  fcilicctmiliccf*  r)  A» 
gyptuf  atteniu  itndabu. 


Cap.47-48. 


IEREMIAS. 


849 


nines,  quo  te  disfipauero,  fundi t us 
delebo:  at  te  nonfunditusdelebo, 
fed  moderate  caftigabo,  nee  finara 
impunitum. 

CAPVT    XLVIL 

Afeptemtrionibm  torrent  tru-nnarum.     Pa- 
Uflina  exfeindenda.     louanm  g/ndint. 

™bjtliS  acj  ieremiam  vatemfermo 
*°uae  in  Palcftinos,  antequamex- 
pugnasfet  Pharao  Gazam. 

Sic  dicit  Ioua:  adfeenfuraeftex 
aquilone  aqua,  qux  in  torren- 
tem  red;indans,tcrram,  et  quod 
ea  continetur,  vrbem  et  eiusinco- 
i]as,inundet.  Adeoque  clamabunt 
homines,  adeo  eiulabunt  incolae, 
Vt  prae  fonitu  ftrepitus-vngularum 
illius  ducum,  prae  quadrigarum 
motu  et  fragore  rotarum,  ne  pa- 
tentes  quidem  refpiciant  liberos : 
adeo  erunt  b  folutse  manus  eo  die, 
qui  dies  venerit  ad  perdendos  o. 
mnes  Palxftinos,ad  excidendamTy- 
umet  Sidonem,omnes  auxiliarium 
reliquos.  Perdet  enim  Ioua  Palaefti- 
ios,re|iquias  f  infulae  Cappadocum. 
Venit  d  rafura  in  Gazam :  deleta  eft 
Afcalon,  reliqui.e  vallis  eorum: 
juousque  te  t  laniabis  ?  Hen  Iouae 
:nfis,  quern  ad  finem  non  cesfabis? 
^ondere  vagina  tua,  et  tacitus 
juiesce.  Poterisne  cesfare,  quum 
ibi  Ioua  aduerfus  Afcaloncm  mari- 
lumque  litus  imperet,/quatibi  in- 
lixit  i 


CAPVT    XLVIII. 

'nMotbitM  vathinium  infauflum.   Populi 
taptiuitm  et  tmmnte  fuppliciaqut. 

De  Moabitis. 
^llc  dicit  armipotens  Ioua,  Deus 

Israeli  tarn  m.-  he  uNabo,  nam 

periit :  pudet  captain  Cariathai- 

nam :  pudet  fraclam  Misgabam ; 


non  iara  Moabitarum  Iaus  eft  Hefe-  a 
bone,  cui  male  cogitetur:  agite, 
exfeindamus  earn  exhominumnu- 
mero.     Tu  quoque  Madmenade- 
Ieberis,perfequente  te  gladio.    Au.  3 
ditur  querula  vox  ab  Horonaima, 
ftrages  et  calamitas  ingens :    fradta 
Moabitis  eft:   edunt  eius  paruuli 
querelam.      Nempe  per  Luhitha^ 
cliuum  cum  lugubri  ploratu  adfeen- 
ditur.      Nempe  per   Horonaimae- 
defcenfum  hoftilis  calamitatis  qui- 
ritatusauditur.     Fugite,  confulite^ 
vitaeveftrae,  fimiles  futuras  filue- 
ftris  myricae.      Etenim ,  quoniam  _ 
tuis  rebus  facultatibusque  freta  es,  * 
tu  quoque  capieris,    migrabitque 
g  Chamofus  in  exiilium,  vna  cum 
fuis  facerdotibus  et  proceribus,per- * 
uadetqne  vaftator  omnes  vrbes,  nee 
vrbs  euadet  vlla,  et  valles  peribunt, 
et  campi  vaftabuntur ,  nam  id  dicit 
Ioua.      Date   Moabitidi   pennasf^ 
nam  emigrabit,  eteius  vrbes  in  tan- 
tain  vaftitatem  redigentur ,  vt  nul- 
lus  in  eis  habitet.    Exfecrabilis,qui 
tacit  opus  louse  fraudulenter :     ex- 
fecrabilis  item,  qui  eius  enfem  pro- 
hibet  a   fanguine.      Tranquillus 
Moabitaa  puerit_;a,  inque  fuis  qui- 
escens  faecibus,  non  eft  ex  alio  vafe 
transfufus  in  aliud ,  nee  abiuit  in 
cxfiliura,  ideoque  manet  fuus  in 
eofapor,  nee  eft  eius  odor  immu- 
tatus.    Itaque  tempus  erit,  inquit 
Ioua,  quum  ego  ei  veclores  mit- 
tam,  qui  eum  vehant,  eiusque  vafa 
vacuent,et  lagenas  collidant,    pu- 
debitque  Moabitas  Chamofi,  quern-   3 
admodum  pudet  Israclitas  Bethelis, 
fuae  fiduciae.     Audebitisne  dicere, 
vosesfe  fortes,    et  bello  pollentes   * 
viros  ?      Perit  Moabitis,  eiusque  et   . 
vrbes  deflagrant,  et  Iefia  pubes  ad   * 
caedem  defcendit,  inquit  rex,  no- 
mine armipotens  Ioua.     Breui  ve-    - 
niet  excidium  Moabitae ,   eiusque 
malum 


10 


)Nabuchodanoforis.    t)  territi  homines.    «)in(*ulam  vocatmaritimum  locum. 
d)  luQus,  in  quo  raduntur  pili.    «)  fctl.  in  Iu3u,hoc eft,  qnpusque  liig«bis.  f)  vbi 
&)  Moabitarum  deus. 

Hub 


teadesfciusfu. 


850 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  4?. 


I?  malum  multum  properat.  Dole- 
teeius  vicem  omnes  eiusfinitimi, 
omnesque ,  quibus  noium  eft  eius 
nomen ,  dicite:  qui  fit,  vtfraclus 
fit  potens  baculus ,  venufta  virga  ? 

1 8  Defcende  de  gloria ,  et  dcgc  in  fiti, 
puella  dibonenfis  :  nam  Moabita- 
rum  vafhtor  ad  te   proficifcitur, 

lo  tuas  corrupturus  munitioned.  Ad 
viamfta,  et  fpeculare,  quxAroer 
incolis :  interroga  profugos  et  e- 
lapfos,   quarrens,   quid  accident. 

ao  Pudet  confra&um  Moabitam ,  eiu- 
latequiritantes,  nuntiate  adArno- 

atfiem,  periisfe  Moobitam,  fum- 
(umque  fupplicium  esfe  de  terra 
campeftri,  de    Helone,  de    Iafa, 

aaMepha3tha,      Dibone,  Nabone, 

2,3  Ecthdiblathima  ,  Cariathaima, 
Betbganiulc,    Bcthmaone ,  Cario- 

24  (bis ,  Bofra ,  denique  de  omnibus 
moabitica»  terra»  oppidis  turn  re- 

15  motis ,  turn  vicinis.  Abfcisfum  eft 
Moabi  cornu,    brachiumque  fra- 

26  (Slum,    inquit    Ioua.       Inebriate 

•  eum ,  quoniam  contra  Iouam  fefc 

eftert,  1,  pauiatque  Moabita  vomi- 

turn  fuum,  et  fitipfeqnoqueludi- 

17  brio :  nifi  forte  tibi  non  fnit  Israe- 
lita  ludibrio  ;  quafi  inter  fures  de- 
prehenfus,  qui  fimulac  eius  men- 
fig  tionem  facis,  i  commoueris.  De- 
ferite  vrbes,  et  habitate  petram, 
Moabitidis  incohe,  et  efte  colum- 
b.x  fimilcs,  nidificantis  intra  caui 

ap  fauces.  Audimus  Moabita*  fa- 
ftum ,  valde  faftofi ,  arrogantiam, 
fuperbiaru ,  infolentiam ,  animique 

30  faftidium.  Ego  noui,  (inquit  Ioua,) 
(am  immodicam  eius  ferocitatem, 

3 1  vt  eius  vires  non  paria  faciant.  Ita- 
que  Moabitas  eiulabo,  de  Moabi- 
(is  omnibus  conquerens,  ad  Cir- 

jaherefenfes  fonabitur.  Iazerenfi 
ploratu  plorabo  te,  o  fabamenfis 
vinea,  cuius  palmites,  traieclo  lacu, 
ad  iazerenfcm  latum  pertingunt. 

33  In  seftatem  vindemiamque  tuam 


irruit  vaftator,  fublatumque  eft 
ex  agro  culto ,  et  moabitica  terra, 
gaudium  et  lxtitia,  et  vinum  ex 
torcularibus  abstuli:  non  calcabitur 
cumceleusmate,  celeusma,  celeus- 
manonerit.  ExHefebonisclainore 
ad  Eleale,  ad  lafam  edunt  vocem ,  a 
Sigoriad  Horonaimam,  jtvitulam 
trimam :  nempe  etiam  nemriraa- 
na  aqua  redigetur  in  vaftitatem, 
auferamque  ex  Moabitis/ inquit  Io- 
ua,) immolantes  in  facellis,  et  diis 
fuis  adolentes :  ergo  mihi  animus 
de  Moabita  tibiarum  ritu  fonat: 
mihi  fuper  Cirherefenfibus  animus 
tibiarum  ritu  fonat :  quandoqui- 
dem,  quascomparauerant,  periere 
copis.  Nam  omne  et  caput  ton- 
Aim,  et  mentum  rafum  eft:  o- 
mnes  manus  fcalpturis,  omnia  late- 
racentonibus  obdudta  funt:  in  o- 
mnibus  moabiticis  et  teclis  et  vicis 
plangunt  omnes :  quoniam  ego 
Moabitam  fregi  tamqnam  vas  iniu- 
cundum,  inquit  Ioua.  Qui  factum 
eft,  vt  fitobtritus  ?  vlulate:  qui  fa- 
ctum eft,  vt  tergum  tarn  turpiter 
Moabita  verterit,  Moabita  omni- 
bus illudendus  et  obterendus  finiti- 
mis  ?  Sic  enim  dicit  Ioua  :  vt  in- 
uolans  aquila ,  ita  ille  in  Moabitam 
fuas  explieabit  alas.  Expugnata 
funt  Cariotha,  captae  arces ,  eritque 
ea  die  Mcabitarum  militum  ani- 
mus, qualis  animus  eft  parturien- 
ts feminx ,  peribitque  ex  homi- 
num  genere  Moabita ,  qui  fefe  ad- 
uerfus  Iouam  extulerit.  Pauor ,  et. 
fouea,  et  laqueus  ti6i  imminer, 
Moabitidis  incola,  inquit  Ioua. 
Qui  pauorem  effugerit,  cadet  in, 
foueam :  et  qui  ex  fouea  erepferit, 
capietur  laqueo.-  quandoquidem 
ei,  fcilicet  Moabitidi,  ego  inueham 
annum  eorum  fupplicii,  inquit  Io- 
ua. In  Hefebonis  vmbra  ftant  fine, 
viribus  profugi :  quoniam  Hefe- . 
bone  egresfus  ignis  et  flamma  exSe. 
honii 


4)iraTeus  ,  Jtainebrieturetperfundatur,  vteiaccidstquodebriis,  qui  vomunt» 
caduntque  in  voiDinun.   » j  exfulcw  tins  cajamitati $  Utiu>.   k)  lafsiuani. 


Cap.  49- ^__ 

honiis  Moabitarum  trachim  homi- 
numque  tumuituoforum  verticem 

J"  '  confecit.  Hei  tibi,  Moabita,  periit 
Chamofi  populus :  quoniamet  nati 
captiui,  ctnataetux  captiux  abdu. 
cuntur.  Sed  Moabitarum  captiuos 
ccrto  poft  tempore  reuocabo,inquit 
[  Ioua.  Hactenus  Moabitarum  fup- 
I  plicium. 

— ■    '  .I..» 

CAPVT     XLIX. 

Ammonitarum  cnlnmitofa  tempora ,  reuoca' 
tio.  Contra  ldumaos  vnticinia  ,  in  D/i- 
tnafcc}ics,ct  regna  bafariana.  Contra  Ela- 
uitM.     ChalJwum  arma  xiclricia. 

De  Ammonitis. 

Sic  dicit  foua :  an  liberis  caret 
Israel?  anhcredem  nonhabet, 
vt  Gaditas  occupauerit  /  Mel- 
chomus,  eiusque  populus  eorum 
trrbes  incolat  ?  Ergo  tempus  erit, 
y  inquitloua,  quum  ego  in  Rabba- 
:ham  Ammonitarum  canam  clasfi- 
:um ,  eaque  in  vaftitatis  tumulum 
,j]M(redigetur ,  et  eius  coloniae  igni  con- 
j  fjlagrabunt ,  posfidebitque  Israelita 
:os,  aquibus  posfesfus  eft,  inquit 
oua.  Eiula  Hefebon ;  nam  periit 
iais :  vociferamini  rabbathanx 
olonix,amicitecentones,  et  plan- 
;endo  pererrate  fepes :  fiquidem 
bit  Melchomus  in  exfilium,  vna 
urn  fuis  facerdotibus  ac  proceri- 
ms.  Quid  de  vallibus  gloriaris .? 
ffluxit  tua  vallis,puella  perfida.tuis 
onfifa  facultatibus:  m  quis  me  inua- 
,et.?  Ego  vero  tibi  pauorem  tan- 
adducam,  inquit  Dominus  ar- 
lipotens  Ioua,  ab  omnibus  tuisfi- 
itimis,  vt  disfipemini ,  quorfum 
uisque  verfus  erit ,  nullo  colligen- 
,  palantes.  Sed  poftea  reuocabo 
ptiuos  Ammonitas ,  inquit  Ioua. 

De  Idumxis. 
ic  dicit  armipotens  Ioua :  nullane 
jpereft  in  «  Themane  fapientia  \ 
eriitne  prudent um  confilium,  fu. 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


851 


■}«■ 


peruacanea  eorum  fapientia?    Fuȣ 
gite :  terga  vertite :  abstrudite  vos 
penitus ,   o  Dedanenfes :  nam  ego 
Efao  perniciem   adfero,     tempus 
mex  in  eos  animaduerfionis.      Si  9 
te  vindemiatores  adgresfi  forent, 
tamen  rehquisfent  racemos  :  ft  Ai- 
res noclurni,  diripuisfent ,  quan- 
tum eis  fads  esfet.    At  ego  Efaum  to 
ita  fpoliaui,  itaque  eius  abdita  de- 
texi,  vt  latere  nequeat,  ita  perdita 
eius  progenie ,  et  cognatis,  et  vici- 
nis,  vt  ipfe  nusquam  fit.      Omitte  1 1 
tuospupillos ,  egoalam,  mihique 
tux  vidux  confident.    Sicenimdi-i» 
cit  Ioua :  fcilket  0  potandi  poculi  in- 
folentes ,  tamen  potabunt,  et  tu  im- 
munis  eris  ?  non  eris ,  quin  potabii. 
Nam  per  me  iuro,  inquit  Ioua,  va- 13 
ftam,  infamem,   deferfaro,  exfe- 
crabilem  fore  Bosram,  eiusque  op- 
pida  x ternas  fore  folitudines.    Au- 14 
ditione  accepia  Ioua, et legatus ad 
gentes  misfus  eft.      Coite ,  eamque 
inuadite ,  et  in  belium  confurgite. 
Nam  ego  te  gentium  minimum,   et  1 5 
hominum    contcmtisfimum    red» 
dam.    Tua  tibi  terribilitas,    eta- 16 
nhni  faftus  imponit ,  qux  in  prxru- 
pta  rupe  habitas,  teneus  collisca- 
cumen.    Etiamfi  tarn  alte nidifica- 
ueris,  quam  aquila,  inde  te  detur- 
babo, inquit  Ioua:     eritque  ea  I-  i-j 
dunixx  vaftitas,  vt  quisquis  earn 
prxteribit ,  fibilet ,  tot  eius  cladi- 
busattonitus.      Cuius  modi  eft  So-  ig 
domae  Gomorrxque ,  et  eius  vici- 
narum  euerfio,   inquit  Ioua,  fie 
illic  nemo  deget :  in  ea  nullus  ho- 
minum commorabitur.    Ac  vt  leo  1 9 
ex  Iordanis  p  faftigio  inuadit  fir- 
mum  ftabulum,fic  ego  facia m, vt  ilie 
ob  earn  repente  currat :  et  qui  erunc 
le&isfimi,  eos  aduerfus  earn  defti- 
nabo.  Nam  quis  mihi  par  eft  ?  quis 
mecum  congrediatur  ?    quisnam 
a  paft  or  eft,qui  mihi  refiftat  1      E  r-  a  0 
Hhh  %  go 


Ammonitarum  deus.  tn)  qu*  te  a  nemine  inuadi  posfeputas.  «)  IsfuitEfaj 
«epos,  Elipharifiliul»  a  quo  mons  Seir  Theman  adpellatur.  0)  pcrfetendj 
fupplicii.    p)  montibut  it  filu|s.  j)  hoc  dicit  propter  fiiajlitudincnijquajBFaul. 


;  loamcdiuiuleon:, 


85* 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  49. 50. 


goaudite ,  quod  Ioua  confilium  ce- 
perit  in  Idumaeos,et  quaecogitaue- 
rit  in  Themanis  incolas :  eos  fine 
dubio  raptabunt  opilionum  infimi, 
et  aduerfus  eos  fualrab;  la  colloca- 
*'  bunt.  Ad  eorum  caius  fonitum 
quatietur  tellus,  coruni  clamoris 
fono  ad  mare  nibvum  audiendo. 
*a  Atq"e  ille  aquiU"  modoadfcendet, 
etpasfisin  Bonam  alis ,  aduclabit, 
eritque  turn  Idum.vorum  militum 
animus,  qialis  animus  eftparcuri- 
entis  feuiinae. 

De  Oamafco. 

*3  Pudet  Hematham  et  Arphad,  audi- 

to  trifti  n  '.ntiofluentes,  qualisesfe 

folet  in  mari  follicitudo  nefcia  quie- 

*4tis.      Elanguit  D.iinafcusin  rugain 

verfa,  tremore  cap^a,  et  angi  ftia 

eruciatibusque  correp'.a,      qvialcs 

*5  fiint   parturientium.      Mirum  eft 

tarn  laudatam  ciuitatcm,  tarn  amce- 

nam  vrbem  non  esfe  prxternvsfain. 

a<5Ergo  cadent  eius  imienes  per  eius 

vicos,  omnesque  mihteseodie  de- 

lebuntur,  inquit  arraipotensloua : 

*7  incendamque  igni  muroi  Damafci, 

qui  Betiadadi  confumet  arces. 
*8De  Cedare   haforianisque  regnis, 
qua:  fubegit  Nabuchcdonofor 
Babylonix  rex. 
*9  Sic  dicit  Ioua :  agite,  adfcendite  ad 
3c  Cedar,  et  orientales  perdite.      Eo- 
rum tabernacula  ouesque  capian- 
tuf ,  tentoriaomneque  inftrumen- 
tum  et  cameli  auferantur,  et  in  eos 
3 1  terror  vndique  vocetur.      Fugite  : 
facesfite    magnopere:     abstrudite 
vos  pcnitus,  o  Haforisincolap,  in- 
quit  Ioua ,  contra  quos  Nabucho- 
donofor  Babyloniae  rex  confilium 
|2  capiat,  et  aliquid  moliatur,    Agite, 
adfcendite  ad  gentem  beatam,  in  tu- 
to  degentem,(inquit  Ioua.)feorfum 
(ineouiis,  finerepagulis  habitanti- 
3Suro>    quorum  cameli  direptioni,  et 
pecorutn   muititudo    pnrdae  erit, 
eosque  inomnes  vltimarum  regio- 
num  ventosdifptrgam,  etexomni- 
bui  eorum  traciibus  deducam  eo- 
34  rum  per niciem,inquu  lo ua. ei itque 


Hafor  draconum  domicilium. defer- 

tum  in  perpetuum  ,  nemine  morta- 

Hum  ibi  dcgente  autcommorante. 

Habitus  Iou?  fermo  ad  Ieremiara 

vatem  in  Elamitas,  initio  regniSe- 

deciae  Iudaear  regis,  in  hie 

verba. 

Sic  dicit  armipotens  Ioua :  ego  Ela 

mitarum  arcus,  quod  caput  eft  vir 

tutis  eorum,  frangam,      adductis. 

que  in  Elamiias  quatuor  ventis  ei 

quatuor  cxli  extremis,    eos  in  o- 

mnes  hos  ventos  difpergam ;  ne( 

erit  vllagens,  quo  non  veniani  dis 

iecli  Elamitsc  :      obteramque  Ela 

mitas  capitalibus  ipforum  hoftibus 

et  eis  malum,  ira  ardens,  inueham 

inquit  Ioua ,  eosque  armis  pei  fecu 

ttju  ad  intcrnecionem,      ponamii 

Elamitide  meum  folium,fublato  in 

de  rt  ge  et  principibus,  inquit  Ioua 

Sed  certo  poft    tempore  captiuo 

Elamitas  reuocabo,  inquit  Ioua. 

CAPVT    L. 

Babylonu  lerpurniitid*  vtthiniuvt.  l»i 
muacra.  Ab  aqutlont  Babylonu  vafiaa 
res. 

Sermo,quemIoua  per  Ieremiam  vi 

tern  m  Baby  loniam  Chaldaeo- 

rum  terram  fecit. 

PVblicate  pergemes  et  nuntil 
te,  fublatofignonuntiate,  ni 
hilcelando,  in  hunc  modum 
capta  eft  Babylon ,  turpificatus  Bel 
Merodachus  obtritus:  turpificafc 
eiusftatuae,  obtrita  infandafimuls 
era.  Nam  proficifcitur  in  ear 
gens  fcptemtrionalis,  quae  eius  W 
ram  eo  vaftitatis  adducet,  vtine 
nullus  maneat,  facesfentibus  aw 
untibusque  turn  hominibus,  tut 
pecudibus.  Ea  tempefiate  eoqu 
tempore,  inquit  Ioua ,  venient  vn 
cum  iudaeis  Israelite,  plorantesqu 
vadent,  et  Iouam  Deum  fuum  it 
quirent,  lioniam  fcifcitantes  viarr 
conuerfo  hue  vultu :  adefte,  cor 
iungamur  cum  Ioua,  fcedere  nun 
quam  obLtiterando.       Oues  perdi 


cap.  50. 


jLci\DMin;j. 


8>3 


taefuntmei,  qua:  a  fuis  paftonbus 
feducte ,  per  montes  oberranc ,  va- 
dentes  ex  montibus  in  colles.cuban- 
7  di  nefciae.  Eas  quicumque  inue- 
niunf,  comedunt,  negantque  earum 
hcftes,  fe  crimen  cominittere, 
quippe  quae  in  Iouam  peccauerint, 
in  Iouam  iuftitia:  domicilium,  et 

1  8  maiorum  ipfarum  fpem.  Facesfi- 
te  ex  Babylonia,  etexChaldxorum 
terra  migrate,  et  efte  vthirciante 
Ppecus.  Nam  ego  excitabo  addu- 
camque  in  Babyloniammagnarum 
gentium  cateruam  ex  aquilonari 
terra ,  qu.e  in  earn  inftruet  aciem, 

i    atque  inde  capietur  ipfa  :  quarum 

fagittae,tamquam  periti  militis,  non 

>reuertantur  infecla   re:      eritque 

Chaldaea  praedae,  ita  vt  omnes  eius 


niac  rex.     Qiiare  fie  dicit  armipo- ig 
tens  ioua ,  Deus  Israelitarum  ;  ego 
in  Babylonia:  regem,  eiusque  ter- 
rain ,  animaduertam,    quemadmo- 
dum  in  Asfyrisc  regetn ,  et  in  eius 
terrain  animaduerti ,     Israelitam-  19 
que  in  fuam   ftarionem  reducam, 
qui  Carmelum  Bafanamque  depa; 
feat,  e?  in  Ephraimitarum  montanis, 
et  Galaaditide   ftipfum  exfaturet. 
Ilia   tempeftare   Uloque    tempore,  13 
(inquit  ioua,)  quae  (ita  Israelitarum 
culpa  nusquainexftabit,  et  Iudaco- 
rum    peccata    non    inuenientur: 
quod  ego  eis  ignofcam ,  quos  relt- 
quos  fecero.        Aduerfum  terram  »1 
contumacem  proficifcere,  et  in  pu- 
niendos  incolas  grasfare :    et  eos 
perfequens,  funditus  exfdnde:  ac 


depracdatores  fatientur,  inquit  Io-    quidquid  tibiegoimperaui,  facito. 


ua.  Qyoniam  vos  posfesfionem 
meam  conculcantes,  larti  exfuhatis, 
quoniamaltilis  vitulaeriru  glifcitis, 
et  fonipedum  more  hinnitis,  fce- 
dabitur  mater  veftra  vehementer, 
infamabitur  veftra  parens,  vsquc 
adeo  t  gentium  exitus  eft  vaftitas.in- 
cultus,  folitudo.  Prae  Iou«t  feui- 
tia  non  incoletur,eritque  tota  vafta, 
adeo  vt  quisqiiis  prater  Babylo- 
nem  transibit ,  fibilet ,  attonitus  tot 
eius  cladibus.  Inftruite  in  Baby- 
ionem  circumquaque  aciem,  omnes 
iagittarii :  iaculamini  in  earn ,  nihil 
parcentes  fagittis ,  quoniam  in  Io- 
uam peccauit.  Canite  in  earn  clas- 
(icum  vndique  :  *  dat  manus,  ruunt 
eiusmcenia,  euertuntur  ruuri  quo- 
niam Iouae  vltio  eft :  vkifcimini 
eam.et  ei  par  pari  referte.  Exftir- 
ate  ex  Babylone  et  fatores,  et  falci- 
U3  tempore  me>fis  vtentes:  tanta 
fit  armorum  fruitia,  vt  ad  fuam 
quisquenationemfcreferat,  in  fu- 
am quisque  terrain  fugiat.  Di- 
fperfum  pecus  eft  Israelita,  a  leoni- 
busprofligatum,  quod  prior  corae- 
dit  Asfyriaerex,et  ifte  pofteriorex- 
fauit,  Nabuchodonofor  Babylo- 


Beliicus  audirur  fonus  in  terra,  etn 
calamitasingens.      Mirumeft,  eli- 13 
fum  fracrumque  esfe  totius  orbis 
malleum.    Mirumeft,  infolitudi- 
nem  redaclam  esfe  Babyloniam  in- 
ter gentes.      Irretiui  te,cap'aque  24 
es,  Babylon,  etquidem  infeiensde- 
prehenfa  capiaque  es ,  q  loniam  Io- 
uam irri'afti.      Aperto  armamen-aj 
tario  fjo  Ioua  atrocitatis  fuse  tela 
depromfic:  nam    hoc  opus   habet 
Dominus  Ioua  armipotens  in  Chal- 
daea.    Inuadite  earn  ab  extremis  fi- 16 
nibus-  recluditeeius  viuaria:  pro- 
culcatequafimanip'.iloseam,  et  ita 
peruertite,  vt  nihil  ei    fuperfit. 
Ferro  trucidate  omnes  eius  t  tauros,  17 
defcendant  ad  lanienam:    vac  illis, 
vtpote  quorum  dies ,  quorum  fnp- 
plicii  tempus  aduenerit.      Auditur  18 
prorugoruin  vox  ,  et  ex  babylonia 
terra  elapforum,  ad  nuntiandam  in 
Sione  Iouae  Dei  noftri  vindiclam, 
fcilicet  aeius  templi.    Euocentur  in  19 
Babylonem  multi,  omnes  fagitta- 
rii,  caftra  facite  aducrfus  earn  per 
circuitum :      nemo  euadat :  reddi- 
te  ei  digna  eius  fa&is :   prorfus  ei 
parem  gratiam  referte,  quae  in  to- 


Hhh  3  uam 

r)  gentes  ad  extremum  vaftantur.    /)vincitur.    ?)  hominc»  pticipuos,    »}<juiBa- 
bylonios  vhus  lit  ob  prof*nattwn  futm  tcnifhil». 


r)  gent- 
bylo 


8<4 


IEREMIAS. 


Cap.50.51. 


uam,quae  in  Israelitarum  Auguftum 

jofuperbierit,  quam  ob  causfam  ca- 
dcnt  ilia  die  eiusiuuenes  periplius 
vicos,  omnesque  delebiintur  mili- 

3  1  teSjinqult  Ioua.  Tibi  ego  minitor, 
o  fnperbe  ,  inquit  Dotninus  armi- 
potens  Ioua  :  fiquidem  venit  tua  di- 
es,tempus,  quo  in  te  animaduertam, 

^ilapfmqneiacebit  ftiperbas,  attol- 
lentemilto,  et  incendam  eius  vrbes 
igni,  qui  omnia  finitima  confumar. 

33  Sic  dicit  armipofens  Ioua:  fit  Israe- 
litis  Iud.risque  fimul  iniuria:  et  eos, 
quieumque  captiuos  habent,  refi- 

g^nent,  etdimittere  recn&mt.  Sed 
eorum  vindex  potens,  nomine  ar- 
mipofens Ioua,  eorum  causfam 
aget,  vtorbemquietumreddat,  et 

35  Babyfonios  conturbabit.  Gladii 
Chald  eis  imminent,  inquit  Ioua,  et 
Babylonis  incolis,  principalis  et  fa- 

^gpientibus:  gladii  hariolis  infa- 
tuandis :    gladii  militibus  obteren- 

cpdis:  gladii  equis  et  curribus, 
omntque  promifcuo  vulgo,  quod  in 
ea  vcrfatur,  efFeminando:   gladii 

-geiusfacultatibus  dirijiendis:  ari- 
ditas  eius  aquisexficcandis:  quo- 
niam  fimulacrorum  terra  eft,  et  in 

^pterriculis  gloriantvir.  Itaque  de- 
grnt  cum  faun  is  filuani ,  agentque 
inea  ftrnthiones,  nee  ea  vmquam 
deinceps  ineoietur,  nee  vllis  habi- 
,tabitur  frculis.  Vt  eft  dtuinitus 
euerfa  Sodoma  et  Gomorra,  eius- 
que  vicina? ,  inquit  Ioua :  fie  ibi 
mortalium  nemo  deget  aut  com* 

4lmorabitur.  Aduenturus  eft  ab 
aquilone  populus  et  gens  magna, 
multique  reges  ex  vltimis  terrarum 

4l  oris  exciti,  qui  arcus  et  haftiiia  tra- 
6iantes ,  ita  crudeles  erunt,  vt  nihil 
mifereantur,voce,riturnaris,fonan. 
tes,  vecli  equis,  ordinati,  vt  ad  pu- 
gnam  viri.aduerfum  te.puellaRaby- 

.,  Ion.  Horum  audita  fama  Babylonia? 

rex  languidis  manibus  angore  cor- 

ripitur,qualis  cruciatus  parturientis 

A .  eft. *  Ac  veluti  leo  ex  Iordanis  fafti- 
44 


gio  adfeendit  ad  firmumftabulum, 
fie  ego  faciam.vt  illi  ob  earn  repen- 
te  currant :  et  qui  erunt  leclisfimf, 
eos  aduerfus  earn  deftinabo.  Nam 
quis  mihi  par  eft.?  quis  meenra 
congredietur?  quisnam  paftoreftj 
qui  mihi  refiflat.?  Ergo  audite , 
quod  Iouaconfiiium  ceperit  in  Ba- 
bylonem ,  et  qux  cogitauerit  in 
Chaldxam.  Eos  ccrto  raptabunl 
opilionum  infimi,  et  aduerfus  eoi 
ftabula  collocabunt.  Ad  Babylonii 
captsc  fonitum  quatiefttr  tellus,  cla. 
more  apud  gentes  audiendo. 

CAPVT    LI. 

In  Babytonem  fpiritum  peruiciofum  immit 
ten>  Ioua.  Pociilum  incbtiant  Babylon.  Ex 
Media  Babylonii  r.rciJium.  Indtorum  lo 
pa  vindex  ia  Babylunem.  jVmndatum  a  ll 
reiuia  Sarai*  iubtcu!a\  toSedciit , 


Sic  did 
et  inc 
exrits 


40' 


i  Ic  dicit  Ioua:*  ego  in  Babylonen 
incolas  Lebcamat  fpiritun 
rabo  perniciofum,  im 
mittamque  in  Babylonem  ventila 
teres,  qui  earn  ventilent,  eiusqin 
territorium  exinaniant,  earn  mat 
tempore  vndique  circumfidentes 
In  earn  et  iaculentur  fagittarii ,  c 
infukent  loricati ,  nihilque  parcer 
tes  eius  iuuenibus,  eius  omnen 
exereifrirri  peruertite,  cadantqu 
exfi  in  Chaidxa  ,  et  per  eius  vico 
transfo.fi.  y  Non  enim  viddati  fun 
Israelite  et  Iudari,  Deo  fuo  Iou; 
armipotenfe,  fed  eorum  terra  cri 
minibus,  in  Israelitarum  Augiiftuu 
counnisfis,  repleta  eft.  Fugite  e: 
Bibylone,etfua»quisque  vitac  con 
fulite,  ne  in  eius  culpa  deleamini 
quandoquidem  louse  vindicate  tern 
pus  eft,  quo  foluit  ei  prxmium 
Poculum  aureum  eft  Babylon  ii 
manu  Iou*  ,  totum  orbem  inebri 
ans,  potantibus  ex  eius  vino  genti 
bus,  et  ideo  defipientibus.  Re 
pente  collapfa  Babylon,  fra&aeft 
eiulateeam,  adhibeteadeiusdolo 
rem  refinam,  fi  forte  fanitur.  Me 
dicat 

*)eiJfmcapire4o.    y)  non  ideo  to  Cli»ld«cxfulant,  quia  fine  a  Deo  dementi 
fed  quia  cum  in  ludasa  ofFcndcrunt, 


Lap.  j i. 


1    C    K   E    Ml    Ad. 


»55 


dicati  Annus  Babyloni,  nequc  ta- 
nienfanataeft:  deferatur,  etinfu- 
am  quisque  patriam  profkillanwr  : 
quoniam  caelum  perringit  eius  caus- 


et  praefides  contundo.        Repen-14 
damq;ie ,  fpe&antibus  vobis ,  Ba- 
byloni et  omnibus  incolis  Chaldacae» 
omne  malum,  quo  Sionem  adfe- 


0fa,  adxthram  vsquc  elata.      Pro-    cerunt ,  inquit  Ioua.    Ego  tibi ini- aj 


fert  Ioua  innocentiam  noftram :  ad 
efte ,  et  narreraus  in  Sione  faclum 
Ioux  Dei  noftri.      Acuite  fagirtas, 
replete  pharctras,  excit  Ioua  Me 
dorum  regum  fpiritum  ,    quippe 
qui  Babylonem  perdere  habeacin 
animo :  quoniam  Iouae  vindi&a  eft, 
videlicet  eius  templi.    In  Babylonis 
nmros  lignum  extollite :  cuftodiam 
firmate  :  ftatuite  cuftodes:  infidias 
componite :  nam  Ioua  et  decreuit, 
et  faciet,  quod  ftatuit  in  Babylonios. 
j  O  qua:  *  in  humore  copiofo  habitas, 
facultatibus  abundans ,  venit  tuus 
finis,  auaritiae tuae  modus.      a  Iu 
rat  armipotens  Ioua  per  femeti- 
pfum ,  fore  vt  ipfe  te  repleat  homi- 
nibus,  tamquam  erucis ,  qui  con- 
tra teccleusmarecinant,      is,  qui 
terrain  vi  fua  fecit ,  orbem  fua  fa- 
pientiacompofuit,  fnaque  pruden- 
;  tia  distendit  caelum.     Qui  voce  dat 
aquas  multitudinem  in  caelo ,  attol- 
Htque  ab  vltimis  terris  nebulas,  ful- 
gura  pluuiae  facit,  et  ex  fuis  ventum 
icellis  educit.      Bardus  eft  omnis 
homo  infeitia:  fimulacrorum  pu- 
debit    fictores    omnes ,     quorum 
falfa  inanimaque  fint  fufilia.       Va- 
na  funt  opus  fallax,  fupplicii  fui 
tempore  peritura.      Non  talis  eft 
is,  cum  quo  lacobidisreseft,  quin 
is  omnium  conditor,  eorumque  he- 
reditatis  fceptrum  eft,  nomine  Ioua 
armipotens.     Tumihi  malleus  es, 
inftrumenta  belli :    per  te  gentes 
contundo,  perteregnapcrdo,  per 
teequos  et  equites ,  per  te  currus  et 
Iveclores,    perte  viroset  feminas, 
Ipertefenesetiuuenes,  per  te  ado- 
|lefcentesctvirgines,    pertepafto- 
res  et  eorum  greges ,  per  te  agrico 


nitor,  l>  mons  perniciofe,  inquit  Io- 
ua, qui  totum  orbem  corrumpis: 
intenfaqne  in  te  manu ,  de  rupibus 
te  deuoluam,  et  exuftum  monicm 
reddam,    itavt  ex  tenon  adangu-a6 
lum ,  non  ad  fundamenta  lapis  fu- 
matur,  quod  eris  actema  vaftitas, 
inquit  Ioua.      Efferte  fignum  per  2,7 
orbem,  clangite  tuba  per  gente6,de- 
ftinate  contra  earn  gentes,  euocate 
aduerfus  cam  regna  Arraeniae ,  Mi- 
naeae,  et  Afcaniar,  conftituire  aduer- 
fus earn  imperatorem,  adducitee- 
quos ,  '  hirfutarum  erucarum  firai- 
les ,  deftinate  aduerfus  earn  gentes,  2g 
videlicet  Media:  reges :  practores, 
praefides  omr.es ,  omnemque  eius 
imperii  terrain,      ita  vt  commotaao 
tellus  excrucietur,  quoniam  acci- 
duntin  Babylonem  louae  cogitata, 
vt  babyloniam  terram  in  folitudi- 
nem  redigat,  habifatorum  exper- 
tem.       Defiere  Babylonii  nulites,0 
pugnare ,  mauentes  in  mimitioni- 
bus,  amisfavirtctecfteminati,  in- 
cenfis  eius  habkationibus.refracHs- 
queclauftris.     Occurrit  etcurfori,| 
curfor ,  et  nuntius  nuntio ,  ad  nun- 
tiandum  Babylonix  regj,  eius  vrbis 
partem   esfc   captam,    occupatos .,  4 
transitus,  <*  Magna  cremata  igni,  mi-  ° 
litesque  pertutbatos.    Sic  enim  di- ,, 
cit  armipotens  Ioua  Deus  Israelita- 
rum  :  puella  Babylon  quafi  quredam 
area  eft,  cuius  triturandx  tempus 
eft,     cui    breui     veniet   tempus 
*mesfis.     /Confumfit  turbauitque  *. 
me   Nabuchodonofor    Babylonia: 
rex :  me  vas  inane  reddidit :   me 
quafi  draco  deuorauit :  meis  deliciis 
fuam  expleuit  ingluuiem :  me  pro- 
fligauit.       Crudelitatis  aducrfum 
Hhh  4 


las  ct  eorum  iuga ,  per  te  praetores  ti  n  n  4  me 

it)  opibus  adfluit ,  vt  arbores in htimidolnco.  a)  Eadem  cap.  10.  ^)  Babylon» 
1  quxelata  esetexceUens.  c)  horridos  ecdenfisfiniot.  </j  cxiiauftam  aqnanv 
j  Nam  Cyrus  Euphracemabvrbccorriuasf»  alio  ft i'Cialucum  ingreifus  «fetfici- 
I    tur.    «jexcidii,  /)  S'tonis  verba, 


3> 


85« 


I  E  R  E  M  I  A  S. 


Cap.  $i. 


me  carnemque  meam  audtor  eft 

Babylon ,   dicat  Sionis  habitatrix, 

meique   S   fanguinis    habitatores 
36  Chaldaeae,  dicat  Hierofolyma.    Ita- 

quo  fie  dicit  Ioua:ego  cavisfam  tuam 

agam,  tuasque  perfequariniurias, 

illiusque  et  mare  exhauriam,  et 
37venam  exficcabo,       vt  fit  Baby. 

Ion  cumuli  draconum,   ftupenda 

et   fibilanda    manfio,   incolarum 
38expers.      /,lllifimul  ritu  leonum 

rugient,  lafciuientes ,   vt  leonini 
39catuli.       Hos  ego  conuiuio  cale- 

faciam  et  inebriabo,  vt  exfultent, 

atque  ita  fomno  fopiantur  anter- 

no,   non  expergefaciendi,  inquit 
4oIoua:      deducam  eos  tamquama- 

gnos  ad  csedem,  tamquam  arietes    auditur'a  Babylone,      ingensque 
41  cum  hircis.       Ergone  expwgnata    clades  ex  chaldaa  terra,  quoniam 

eft  Sefach ,  et  capta ,  qua;  erat  toto 

orbe  laudatisfima  ?  ergone  in  va- 

ftitatem  redacla  eft  Babylon  inter 
4igentes.?       Scandit  in  Babylonem 

mare ,  cuius  flucluum  multitudine 
43  ipfa  obruitur.      Redactar  funt  eius 

vrbes  in  vaftitatem  ,  terrain  incul- 

tajji  atque  dereli&am,  terrain  toti 

niortaliurageneri  incultamac  inac- 
44,cesfam.         Animadnertam  atuem 

inBelem  Babylonium,  eique/bo- 

lum  ex  faucibus  eripiam ,  ncc  ad 

eum confluent  amplius  gentcs ,  a.l- 
45lapfo  etiam  Btbylonis  muro.      E- 

migrateexeamei,  et  fmr  quisque 

vitae  confulite  ob  ardentem  iram 
46I011X',      neueanimis  remollefcen- 

tes  mefuatis,   quum  audie'ur  per 

orbem  fania ,  venietque  per  annum 


bylonem  cecidere  carfi  Israelitae: 
per  eamdem  Babylonem  cecidere 
carfi  totius  orbis.  Oelapfiexar-; 
mis  vadite,  nihil  renames:  me- 
mentote  procul  louse,  et  vobis  Hie- 
rofolyma veniat  in  mentem.  Pu- 
det  nos  probrum  audientes ,  vultu 
infamia  circumfufo ,  quod  intraue- 
rint  hoftes  in  acdis  Iouae  facraria. 
Ergo  tempos  erit,  inquitloua, 
quum  in  eius  fimulacra  animaduer- 
tam ,  perque  omnem  eius  terram 
fingultabunt  I'aucii.  ttiam  fi  ad- 
fcenderit  Babylon  in  caelum,  po- 
tentiarque  fux  e.vcelfitatem  muni- 
uerit  3  a  me  venient  ei  depopulate 
res,  inquit  Toua.       Qyerula  vox 


depopulatur  Ioua  Babylonem  ,  tol- 
litque  ex  ea  ingenfem  eorum 
vocem ,  quorum  quafi  copiofarum 
aquarum  flultus  refonant,  edendo 
vocis  eorum  tumultu.  Inuadunt 
enim  earn ,  videlicet  Babylonem, 
depopulatores ,  capuinturque  mi- 
liteseius,  fra<5Hs  eorum  arcubus: 
quandoquidem  remnnerationum 
Deus  Iouaprxmiarependef.  Ita. 
que  eius  etprincipes  ei  fapientes  et 
pnrtores  et  prvr  fides  etmilites  ine- 
briabo, vt  fomnum  dormiant  ac- 
ternum ,  non  expergefaciendi,  in- 
quit  rex  nomine  annipotensloua. 
Sic  dicit  armipo;  ens  Io>«a :  Babylo- 
nis  crasfa  ilia  mania  diruentur ,  e- 
iusque  altae  ilia?  portar  k  igni  fnccen- 
deivur,   atq»?e  ita  laborauerintin- 


fama,  iteraque  poft  eum  per  an-    carfumpopuli,  etna'ionesignifefe 


defa'igauerint.  Mandatum  a  Ie- 
remia  va'e  traditum  Saraiae  Nerias 
filio,  Maafi.cnepqti ,  proficifcenti 
cum  Sedecia  Iudfae  rege  Babylo- 
nem ,  anno  eius  regni  quarto ,  qui 
quidem  Saraias  erat  cubicularius. 


numfama,  etcrudelitasinorbe,  et 

dominator    fuper     dominatorem. 
Q1  Itaque  tempos  erit ,  quum  in  fimu- 
lacra Babylonis  animadnertam ,  to- 

tamque  eius  terram  pudebit,  et  o- 

mnes  caefi  in  eius  medio  cadent, 
4g  ouabitque  fuper Babylone et  ca  linn    Igitur quum  fcripfisfet  in  vno  libro 

et  terra,  etquaecumquefuntineis,    lerenuas,  quidquidmalierateuen. 

quum  ab  aquilone  venerint  ei  de-    turum  Babyloni ,  videlicet  omnia 
^papulatores,  inquitloua.    PerBa-    ilia  in   Babylonem  fcripta  verba, 

Sara- 

j)  hoc  eft caedij,  fcilicctautorei  funt.    b)  Medi.     i)  vi&itnaset  ferta.    A)  quod 
opus  magnocumlaborcfecerinr,  id  igni  flagrabit. 


Cap.  f  w  5». 


IE  RE  MI  AS. 


&S7 


il  Saraiam  fie  adloquitur :  quum  Ba- 
bylonem perueneris,  videto,  vt  haec 
omnia  verba  recites,atque  ita  dicas: 

[atute,  Ioua,  locum  hunc  ita  excifu- 
rumesfe  dixifti,  vt  in  eonec  homo 
nee  pecus  degat :  quippe  qui  fittu- 

!3  rus  fit  sterna  vaftitas.  Deinde  per- 
le&o  hoc  libro,  adligabis  ei  lapi- 
dem ,  euftique  in  medium  proiicies 

>4  Euphratem,ita  dicens  i  fie  pesfum 
ibit ,  non  emerfura  Babylon  ,  prae 
malis,  quae  ego  ei  inueham,  ac  defe- 
tifcentur.  Haclenui  verba  Iere- 
miae. 


CAPVT    HI. 

Sedect*  regit  aunt,  regnum,  mater,  impietm, 
calamity,  captiuitM,  vinculo  ad  mortem. 
HierofalyBie  incendiitm,depopulatio,  Ke- 
Htfuiarum  ex/ilium.  lonthinitA  ex  vinctt- 
iis  produclus  ,■  bonoreadfetiwi, 

I  TL  TAtus  annos  vnum  et  viginti 

j^  Sedecias  regnum  iniit :  regna- 

-**      uit  Hierofolymis  annos  vnde. 

cim,  matre  nomine  Hamutale ,  Ie- 

l  remix  filia ,  Lebnenfi.  Is  Iouam 
offendit ,    vt    fecerat    loacimus : 

J  quoniam  adeo  iratus  erat  in  Hiero- 
folymitanosetludacosloua,  vt  eos 
ex  fio  confpe&u/abiiceret.  Igitur 
rebellauk  in  Babyloniae  regem  Se- 

jdecias.  Itaque  anno  eius  regni 
nono ,  decima  die  menfis  decimi, 
adortus  eft  Nabuchodonofor  Ba- 
byloniae rex,  vna  cum  fuis  omnibus 
copits,  Hierofolymam,  ineamque 
caftra  fecit,  et  aggcrem  vndique 

;  conftruxit.  Qmimque  obfesfa 
fuisfetvrbs  ad  vndecimum  annum 

SSedeciae,  quarti  menfis  die  nono, 
vigente  in  vrbe  fame ,  viAuque  ca- 
rentibus  incolis,  irruptum  eft  in  vr- 

?bem,  omnesque  milites  aufuge- 
runt ,  et  ex  vrbe  per  noclem  egresfi 
via  porta: ,  quae  erat  inter  duos  mu. 
ros,  fecundum  regios  hortos ,  cir- 
cumfidentibus  vrbem  Chaldaeis,  ab. 
ierunt  via  campeftri.  Sed  Sede- 
ciam    regem    perfecuti  Chaldsei 


milites ,  et  in  campo  hierichuntio 
adfecuti ,  dilapfis  omnibus  eius  mi- 
litibus,  coniprehenderunt ,        etp.. 
Reblatham  in  hemathenfem  rcgio- 
nem  ad  Babyloniae  regem  perduxe- 
runt,  qui  Babyloniae  rex  de  eius 
fupplicio  egit ,     et  Reblatlias  Sede-  io. 
ciae  filios ,  fpe&ante  ipfo ,  nee  non 
omnes  ludacae  principes,trucidauit : 
turn  ipftus  Sedeciae  oculos  cscauir, t|g 
catenisque    vinctum    Babylonem 
abduxit,et  in  cuftodiam  dedit  ad  vs- 
que  mortis  eius  diem. 

Menfis  autem  quinti  die  decimo,  \% 
qui  annus  erat   Nabuchodonofo- 
ris    Babyloniae   regis   vndeuicefi. 
mus,  venit  Nabuzardan  magifter 
equitum,    Babyloniae  regis  mini- 
fter  ,    Hierofolymam  ,    aedemque 
louae,    etregiam,  et  omnes  Hie- 13 
rofolymae  domos,  prasfcrtim  ma. 
ximas  quasque ,    igni   cremauir. 
Omnes   autem  Hierofolytrfe  mu- 14 
ros    vndique    diruemnt    omnes 
Chald<ei    milites,   qui  erant  cum 
magiftro  equitum.        *  Reliquias  15 
hominum,  qui  in  vrbe  fupererant, 
quiquead  Babyloniae  regem  trans- 
fugerant,  quodque  vulgi  fupererat, 
Nabuzardan  in  exfilium  depcrta- 
uit,      reli&is  extenui  plebe,  qui  |$ 
vinitores  et  agricol*  esfent.      Co-  j  •» 
lumnasaeneas,  bafesque,  etlacum 
aeneum,   qui  in  aede  louae  erant, 
fregere  Chaldfi,  eorumque  aeso- 
nine  Babylonem  p<  rtarunt.      01-  [g 
las,  batilla,  inftrurrtenta  mufica, 
phialas,  lances,  omniaqueaeneava- 
fa  miniftratoria  ceperunt.     Pelues,  in 
acerras,  phialas,  lebetes,  candela- 
bra, pateras,  crateres,  quaaurea, 
qua  argentea ,  cepit  magifter  equi- 
tum ,      columnas  duas ,  lacum  v-  ao 
num  ,  boues  duodecim  aereos,  bafi- 
bus  fuppofitos,  quas  Solomo  rex  ad 
aedem  louae  fecerat,  quorum  tot 
vaforum  immenfum  aeris  pondus 
erat-      Patebat  autem duodeuigin-  %\ 
ticubitos  in  altitudinem  columna 
Hhh  5  vna, 


/)  etideo  regem  bonum  non  daret,  cuius  pirtateposfetabirrogandofupplici» 
rouncari ,  quoniam  eorum  puniendorum  occafionem  quarcbit.  Vide  Efa,  6, 


858 


LAMENTATIONES. 


Cap.  5».  i. 


vna,  ambituduodecimcubitorum, 
quatuor  digiros  crasfa,   concaua, 

»4  capitulo  sereo  quinque  cubitos  alto, 
reticulato  opere,  et  punicismalis 
vndiqtic  ornato,  omnibus  aereis: 
quae  eadem  et  punicorum  ratio  e- 

%-3l  rat  in  altera  coluinna.  Enmtau- 
tem  mala  punica  in  fingulislateri- 
bui  nonaginta  fex^,  quorum  o- 
mniura  fumma.  erHciebatur  cen- 
tum,    eircum    reticulatuin    opus. 

a^Cotnprehendit  etiam  magifter  e- 
quitum  Saraiam  fummum  pontiri- 
cem,   et  Sophoniam  fecundarium 

It  pontirkein  ,  et  ties  atrienfes,  ac 
ex  vibe  eunuchum  vnum ,  qui fue- 
rat  prxt'echis  militibus ,  et  ieptem 
de  regis  adfe*.  lis  ,  qui  in  vrbe  com- 
parebant,  et  Sophrera  imperato- 
rem,  qui  rei  militaris  indigena- 
rum  curani  gesfcrat ,  et  fexaginta 

ag indigenas  in  vibe  inuentos.  Hos, 
inquam,  comprebenfos  magifter 
equitutn   Nabuzardan    Reblatham 

j^adBabylonix  rcgem  duxit,  qui 
illicebs  in  finibus  Hemathenfium 
interfecit,  et  Iudaeos  ex  ipforum 


patria  deportauit.  Atque  hi  funt  z\ 
homines,  quos  Nabuchodonofor 
transtuiit,  anno  feptimo,  ludaeo- 
rum  tria  millia  viginti  tres.  Anno  a< 
Nabuchodonoforis  duodeuicefi- 
mo  transtuiit  Hierofolyrais  capita 
o&ingenta  triginta  duo.  Anno  3« 
Nabuchodonoforis  vkefimotertio 
transtuiit  Nabuzardan  magifter  e- 
quitum  Iudiorucu  capita  feptin- 
genta  quadragintaquinque ,  quo- 
rum omnium  capitum  fumma  effi- 
citur  quatuor  millia  fexcenta.  An-  3 
no  au:em  trieefimofeptimo  exfilii 
Ioachinis  Iudaeae  regis ,  duodecimi 
meniis  die  vicefimoquarto,  cura- 
uit  Euilmerodachus  Babylonia;  rex, 
quo  anno  regnum  iniit,  extrahen- 
dum  ex  carcere  Ioachinem  India: 
regem  ,  eumquc  comiter  adlocu-  3; 
tus ,  collocauit  in  folio  ceterorum 
regum,  quos  Babylonc  habebat,  fo- 
liis  altiore.  Mutatis  eius  carceris 
veftimentis:  eumquc  per  omnem 
vitam  conuictorem  habuit,  et 
quotidiano  demenfo  exregiopenu 
aluit,  quamdiuvixit. 


IEREMIAE 

LAMEiNTATiONES. 


CAPVT    I. 

Merofolymam  lamentans  vates.  Vrbit  et 
incolarum  truwne.  Peccata  tanti  malt 
cauifa. 

G.     L. 

POSTQVAM   a6Ks  in  ca- 
ptiuitatem  Israelitis ,  Hiero- 
folyma  deferta  eft,   feditle- 
remias  vates  plorans ,  et  hac 
lamentatione    Hierofolymam    la- 
mentatus  eft,   maefto  animo,  fu- 
fpiranj  et  eiulans  his  verbis:  H. 
t  N  Ergone  fola  manet  vrbs  tarn  po- 


pulofa  ?  eft  viduae  fimilis  gentium 
numerofisfima  ?  dominata  pro- 
uinciis  eft  tributaria  ?  rPlora-a 
turn  edit  per  noclem ,  manantibus 
per  genas  lacrimis,  nullo  earn  ex 
omnibus  eiusamicisconfolante,  o- 
mnibus  eius  necesfariis  in  cam  per- 
fidiofis,  hoftibusque  faftis.  y  Re-  3 
legata  prx  miferia  ,  feriututisque 
magnitudine  Iud<ea  ,  manet  inter 
exteras  gentes ,  nullam  inueniens 
requiem,  tot  eius  infeftis  earn  inter 
anguftias adfecutis.     "]  ViaeSionis  4 

hi- 


Cap.  t; 


IEREMIAE. 


S*9 


lugent,  nullis  ad  folemnia  venti- 
rantibus :  omnes  eius  et  port*  de- 
ferta?  funt,  et  facerdores  gemunf,  et 
virgines  anguntur,  et  ipfa  in  msero- 

5  re  eft.  ft  Eius  aduerfarii  fuperio- 
res  fiint :  ejus  hoftes  feliciter  agunt, 
Ioua  earn  ob  eius  totpeccataadfli- 
gente :  eius  paruuli  captiui  disce- 

6  dunt  ante  aduerfarios.  ^Migra- 
uitque  ex  puella  Sione  omnis  eius 
roaieftas,  dum  eius  principes,  fam- 
quam  cerui  pabuluni  non  inueni- 
entes,   abeunt  imbelles  ante  aba- 

7<3ore$.  fRecordatur  Hierofoly- 
ma  fine  miferiae ,  querimoniarum- 
que  tempore  fuas  praeferitorum 
temporum  tot  iucunditates ,  dum 
cadit  hoftili  manu  eiui  populus, 
nullo  ei  fubueniente ,  eamque  fpe- 
ftantes  aduerfarii,    derident  eius 

Jjfabbafa.  p  ?«cafura  commifit 
Hierofolyma ,  ideoque  in  vexatio 
ne  eft:  earn  quicumque  honora- 
bant,  defpectui  habcnt,  quippe 
qui  eius  obfcena  videant :  atque 
ipfa  fe  gemebunda  m  retrouertit. 

$'-  Lacinias  n  habet  fordibus  coin- 
quinatas,  immemoreorum,  quaeei 
funt  a  tergo ,  defcenditque  mirabi- 
liter,  nullo  earn  confolante.  Re- 
fpice  Ioua  meam  miferiam ,  quo- 

Oniam  fuperbit  hoftis.  iManum 
adiecit  adtierfarius  ad  eius  carisfi- 
ma  quaeque,  adeoque  vidit  ipfa 
extraneos ,  ingresfos  fuum  facra- 
rium ,  quo»  tu  in  tuam  venire  ci- 

1  uitatem  vetueras.  ^  Cunchis  eius 
populus  gemebundi  vifhim  requi- 
rentes,  quae  habent  carisfima,  ea 
ob  cibum  addicunt ,  vitae  recrean- 
dae  gratia.  Adfpice  Ioua,  et  contem- 
plare,   quam    ego   fim   defpecta. 

*^7  Etvos,  o  quicumque  hac  iter  ha- 
betis,  confemplamini ,  etadfpicite, 
an  fit  vlltis  dolor  meo  dolori  par, 
quo  me  adfecit  adflixitque  Ioua, 
turn  quum  ira  incanduit.  <n  Ex 
fublimi  demifit  ignem  in  membra 
mea,  qui  ea  domet,  meque,  obten- 

w)  prx  pndoreauertir.     »)  per  Imam 
nibus,  vtrefpiciendinon  fitpo.'eftaj. 


*4 


'? 


fo  meis  pedibus  reti,  retro  egit :  me 
ita  vaftam  reddidit ,  vt adfiduc  mae- 
ream.  J  Connexum  eft  in  eius 
manu  mcorum  peccatorum  iu. 
gum,  qua?  conferta  meam  cerui- 
cem  fuperfcandunt :  deiecit  meag 
vires :  trarfidit  me  Domini»  in  e. 
iusmodi  mantis,  vnde  refurgere 
nequeam.  Q  Concukauitgenero-  {* 
fishmos  quosque  meorum  Dorni- 
nus,  in  medio  mei,  indicloaduer- 
fum  meconuentufolemni,  ad  fran- 
gendos  meos  iunenes:  torculari 
calcauit  Dominus  virginem  puel- 
lam  ludzam.  y  His  de  causfis  e. ,  5 
goploro,  oralis,  oculis  meis  aqua 
manantibus :  quoniam  abeft  mihi 
confolator,  qui  mihi  recreet  ani- 
mum,  defolatismexs  natis,  vtpotc 
prauialente  hofte.  2  Pandit  Sion 
nianus  fuas,  neminecam  tonlolan- 
te :  immifit  Ioua  in  lacobidam  vn- 
dique  eius  aduerfarios ,  quos  inter 
Hierofolyma  diuexatur.  y  Iuftus  (g 
eft  Ioua,  quippe  cui  ego  non  mo- 
rigeratafuerim.  Audite  quacfo  o- 
mnes  populi,  et  meum  adfpicite  do- 
lorem ,  cuius  et  virgines  et  adole- 
fcenfes  in  captiuitatem  abiuerint. 
p  Vocomeos  amicos :  at  hi  me  fe- ,« 
rellerunt :  mei  facerdotes  et  fena- 
tores  pervrbemexfpirarunt;qiium 
fibi  cibum  quxrerent ,  quo  fuas  re- 
crearent  animas.  "^  Adfpice  o  Ioua, 
in  quanta  fim  anguftia ,  quam  mihi 
vifcera  turbentur,  et  cor  in  pectore 
verfetur,  quoniam  fui  contumax: 
vt  foris  orbat  gladiug,  fie  domi 
mors  eft.  *v£?  Qiuim  fama  fitnie 
gemere,  non  eft,  qiri ime confole- ll 
tur.  Omnes  hoftes  mei,  meum 
audientes malum,  laetantur,  quod 
tueceris,  vtadduceres  deftinatam 
a  te  diem.  Sed  fiant  mei  fin;iles. 
nVenianteorumtot  fcelera  in  tu- 
ura  confpeemm ,  eosque  tracta ,  vt 
me,  propter mea tot  peccata,  tra. 
etas,  quae  cum  tot  gemitibus  ani- 
mo  maereo. 

CAPVT 
agitur  in  cxfilium  1  ct  ica  vrgeiur  a  p«edo- 


t6o 


LAMENT  A  TIONES 


CAPVT    II. 

PfcudouattJ  Tlierofolymant  dtcipientes.  Ad 
louam  lonfugtendum.  Pro.  popularibut 
ad  louam  precatio. 

lJ^  T^Rgone  atrauit  iratus  Do- 
|H  minus  puellamSionem?  de- 
■*— ^iecit  de  c.<lo  in  terrain  de- 
als Israelitarum  ?  imraemor  fca- 
mni  pedum  fuonim  pra?  iracundia. 

a  3  Abforpfit  Douiinus  inclementer 
omnes  Iacobidamm  ftationes  :  di- 
ruit facuiter puelle  ludaeae munitio- 
nes,  humique  ftratum  profanauit 
eius     regnum     atque     principes. 

a  3  Cohfregtt  ardens  ira  omne  Is- 
raelitarum cornu ,  9  eorura  dexte- 
ram  in  hoftis  aduentu  retrahens, 
exarfitquein  lacobidas,  vt  inflam- 
matus  ignis   vndique  confumens. 

a  ^  Intendit  nrcnm  fuum  tamquam 
hoftis ,  adhibitaqiie  fua  quafi  hofti- 
lidexfera,  peremit  quarque  oculis 
carisfima  in  puelLe  Sionis  taber. 
naculo,  eftufa  ignis  in  morem  fua 

5  bile.  n  Prcftitit  fe  hoftem  Do- 
minus:  abforplit  I«raclitam  :  ab- 
forpfit eius  omnes  arces ,  muni- 
tiones  deleuit,  et  puellx  Iudrae 
macftitix  m  rrorisque  multum  con- 

6  flaui .  "^  Et  profligauit  tamquam 
hortenfem  cafam  fuam ,  corrupit 
fuas  folemnitates,  aboleuit  in Sione 
Ioua  folemnitates  atque  fabbafa.ira- 
que  feruidus ,  et  reges  et  facerdotes 

«defpicatos  habuit.  fOeferuit  Do- 
minus  aram  fuam,  facrarium  fuum 
depopulaniseft,  compegit  in  hofti- 
ummanusmuroseiusarcium,  qui 
hoftes  in  aede  Ioua»  ftrepitum  e- 

gdunt,  quafi  folemni  die.  fl  Sta- 
tuit  Ioua  corrumpere  mceniapuel- 
lae  Sionis :  extendit  regulam,  neque 
manum  ab  abfumendo  auocauit,ex- 
cifaque  lugent  propugnacula  fimul 

*  et  mcenia.  '£  Pesfumdatae  funt  eius 
portae  :  pcrdidit  perfregitque  eius 
clauftra  ■•  eius  et  rex  et  principes 
funt  apud  gentem  exlegem,  neva- 
tibus  quideinoraculuma  Ioua  nan- 
(0  cifcentibus.      i  Humi  fedenttaciti 

<■ )  eis  refiilcndi  vim  adiment. 


Cap.  a. 


fenatores  puellae  Sionis,  impofito 
capiti  puluere ,  centonibus  amicli : 
demittunt  ad  terrain  caput  hierofo- 
lymitana:  virgines.  3  Mihi  prae  | 
lacrimis  oculi  confumuntur ,  vifce- 
ra  turbantur ,  eftunditur  ad  terrain 
iecur ,  ob  meorum  popularium  pu- 
ellae calami  tatem,  quum  infantes  et 
laclentes  per  vrbem  vicatim  exani- 
mentur.  *7  Matres  rogant  fuas,  1 
vbifrumentumfitet  vintim,  quum 
exanimentur,  tamquam  faucii ,  per 
vrbis  vicos ,  animum  fuum  in  ma- 
ternosfinus  effundente-.  £  Quid  | 
ego  te  moneam  ?  cui  te  conferam, 
opuellaHierofolyma?  cui  tecom- 
paremconfolando,  o  virgo  puella 
Sion?  cuius  calamitas  tarn  ingens 
eft,  quammare,  quistibi  medca- 
tur  i  2  Vates  tui  vana  tibi  futilia- 1 
que  praedixerunt ,  culpam  tuam 
non  patefacientes ,  vt  tuain  cohibe  - 
rent  captiuitatem,  fed  vana  tibi 
profligataque  fuis  oraculis  praedi- 
centes.  Q  Explodunt  temanibus  , 
viatores omnes,  et  fibilantes quas- 
fant  capita  in  puellam  Hierofoly- 
mam  :  haeccine  eft  vrbs,  quae  per- 
feCbe  venuftatis ,  qua  totius  orbis 
voluptas  dicebatur?  y  Os  in  te  I 
diducunt  omnes  hoftes  tui ,  et  fibi- 
lantes dentibus  frendent:  abforpfi- 
mus ,  inquiunt :  nimirum  hxc  dies 
eft ,  quam  fperauimus ,  nacti  fu- 
mus,  vidimus.  3  Fecit  Ioua,  quod  | 
cogitauerat :  repraefentauit ,  quod 
ohm  praedicendum  curauerat :  e- 
uertit  nihil  parcens,  etdeteexhi- 
larauit  hoftem ,  euexit  aduerfario- 
rum  tuorum  cornn.  >£  Clamat  ( 
eorum  cor  ad  Dominum :  o  mure 
puellae  Sionis ,  demitte  diesno&es- 
que  torrentem  lacrimarura,  nul- 
lamtibi  dans  intermisfionem  irre- 
quieta  oculorum  tuorum  pupilla. 
p  Surge,  vociferare  no£hi,  ineun-  (l 
tibus  vigiliis :  effunde  vndatimcor 
tuum  in  Domini  confpedu :  attolle 
ad  cum  palmas  tuas  ob  paruulorum 
tuorum  vitam,   qui  fame  pasfim 

per 


Cap.  *.  3. 


I E  R  E  M I  A  S. 


S61 


aopercompita  exanimantur.  ">  Ad- 
fpice  o  Ioua ,  eteonfidera  ,  ecquem 
vmquamfic  traclaueris :  ecquando 
fetus  fuos,  infantes  palmares,  com 
ederintfeminae,  aut  occifi  fuerint 
in  Domini  facrario  facerdotes  atque 

aivates.  y;  Iaeent  humi  vicatim  pu- 
eri  fenesque :  meae  virgines  atque 
iuuenes  occubiiere  ferro,  te  irato 
occidente ,    maclante  ,    nihilque 

xi  parcente.  J^  Euocafti  ad  me, 
quafi  die  iblemni ,  terrores  vndi- 
que,  neque  fuit,  irafcente  Ioua,  qui 
euaderetaut  fupercsfet :  adeo  quos 
ego  alui  atque  auxi,  meus  confecit 
hoftis. 


CAPVT    III. 

Captiuorum  erumnofisfim*  conditio.  Ad 
louam  precti.  louana  dementia.  Praui- 
tat ,  crudetitiu  bojitlu.  In  hofles  tmpre- 
cationes. 

I  N  T~^Go  is  homo  furrl,  qui  mi- 
|H  feriam  fentiam ,  eras  teui- 
ft       ■*— *  tiae  virga.    ^Agit,  ducit-. 

que  me  per  tenebras,  non  perlu- 
,  cem.      j^Nimirum  inmeconuer- 

fus,  manum  fuam  vertit  adfidue. 
a  3    Tabefacit    carnem    cutemque 

meam.     osfa    mea    perfringens. 


1  Attriuitque  meos  dentes  calculis:  16 
me  puluere  adobruit.     ■'-.  Ita  vt  ego,  17 
pace  deftitutus,    bonum  nefciam. 
^  Dicamque,  meum  periisfe  robur,  1% 
et  quam  in  Ioua  fpem  habebam. 
f  Memento  meae*miferiae  et  acer- 19 
bitatis.  abfinthii  et  fellis.     7  Memo-  23 
ria  repeto  ,  et  animo  mecum  medi- 
tor:       f  hoc  in  mentem  reuoco,  21 
ideoque  ipero  :      ft  louse  clemen-  %% 
tiam  videlicet  non  esfe  confumtam : 
non      defecisfe      mifericordiam, 
nquaEquotidierecenseft:  tu  mul.23 
ta  fide  praedituses.    ft  Mihi  cum  »4 
Ioua  res  eft ,  ( inquit  animus  mens,) 
ideoque  ab  eo  pendebo.      £  Bonus  2« 
eft  Ioua  fperantibus  ipfum  homini- 
bus,  eiusftudiofis.    jq  Bonum  eft, 25 
patienter  exfpeftare  louae    defen- 
fionem.      "£  Bonum  eft  homini,27 
ferre  iugum  in  pueritia.      ■>  Solus  28 
maneat  tacitus,  quum  iugum  Tub- 
iuit.    ^  Os  fuum  admoueat  humo,  29 
ft  qua  fit  fpes.      1  Praebeat  ferienti  30 
malam:      faturetur      ignominia. 
3  Non  enim  perpetuodeferitDo-^i 
minus.     ^Sed  idem  etadfligit,  etjx 
pro  fua  fingulari  dementia  mifere- 
tur.      3  Non  enim  libenti  animo3j 
premitet  adfligit  hominum  genus. 


mea 
5  3  Obftruxit  mihi,  *  felie  me  etlSiti-    ^  Obterere  fub  pedibus  fuis  omnes 


j$  gatione  circumuallans.      3  Me  in 

tenebris  collocauit,  vt  itternum 
m  mortuos.    3  Circumfepiuii  me,  ne 

exeam ,  grauesque  mihi  compedes 
||adhibuit.      ^*\c  licet  conqueraret 

clamem ,  meas  excludit  preces. 
n^Ob'fepiuit  meas  vias^quadratola- 

pide :    meas    femitas  deprauanit. 

0  -\  Vrfus  infidiator  mihi  eft ,  leo  in 

1  latibulis.  ft  Viasmeasflexit,  me- 
que  depopulatus  defertum  reddidit. 

1  ft  Intendit  arcum  fuum,  et  me  quafi 
fcopuin    ad    fagittamj  conftituit. 

5  ft  Egit  per  renes  meos  p  pharetrae 

j  fuac  natos.  ft  Sum  omnibus  meis 
popularibus  derifioni  :  quotidiana 

j  cantilena,  ft  Me  faturauit  amari- 
tudine .-    me  abfinthio  confperftt. 


34 
terrarum  yinclos.        ^lnuertere  Z 

ius  hominis,  q  infupremi  confpe-3* 

&u ,      ^circumfcribere  hominem 


in   fua    causfa   Dominus    nefcit. 


36 


P )  fagictas      q  )  in  iudicio: 
ccs  audias. 


C  Quisnam  eft,  quo  dicente  fiat  ali- 
quid.iniusfu  Domini,;^  quin  ex  ore  3  J 
fupremi  malum  bonumque  prod-3* 
eat  ?      ft  Ql'id  mortalis ,  quid  ho- 
mo ob  fui  peccati  pcenam  dolet  ? 3' 
2   Exploremus   et    perfcrutemur 
mores  noftros ,  et  ad  louam  reuer- 4 
tamur.      J  Attollamus  animos  no-    . 
ftros  cum  palmis  ad  Deum  caele  4 
ftem.      2  Nos  contumaces  pecca-   _ 
uimus,  id  quod  tu  non  ignouifti.* 
O  Obuelafti  iracunde  perfequens 
nos,  et  nihil  parcendo  interficiens : 43 
0  obuelafti  te  nube , r  ne  transeant 

pre-  4 
nam  Deus  adeft  in  iudicantibus.    r )  ne  noftras  pre- 


%6% 


LAMENTATIONES. 


Cap.  3.4. 


45  preces.  Q  Quisquilias  excremen- 
tumque  fecifti  nos  inter  popuios. 

46  y  Hiant  ore  in  nos  omnes  hoftes 

47  noftri.  y  Formidinem  foueam- 
que  habemus,  vaftationem  etcala- 

48  mitatem.  )j  Manant  aquas  riuis 
oculi  mei,  ob  puella»  meorum  po- 

49  pulariurocalamitatem.  ffjFluunt 
irrequieti  mei  oculi  fine  interims- 

50  fione  :      £}  donee  adfpiciat  videat- 

51  que  Ioua  de  carlo.  <&  Oculi  mihi 
( vitam  adficiunt,propter  omnes  vr- 

5*  bis  mex  paellas.  j£  Me  venati 
funt  vt  auiculam  hoftes  mei  imme- 

$3  rito.  31  Detruferunt  in  bara- 
thrum vitam  meam,  nicquc  lapi- 

54  darunt,  y;  Redundat  fupra  me- 
um  caput  aqua ,  ita  vt  me  periisfe 

55  dicam.      plnuoco  tuum»  oloua, 
56nomenexima  fpecu.       p  Vocem 

meam   audis ,   noli  tuam  aurem 
mex  fubducere  querela,  quo  refpi- 

57  rem.  p  Tu  prxfens  ades,  quan- 
documque  te  inuoco ,  meque  time- 

58  re  vetas.  "^  Discutis,  Domine, 
measlites,  meam  vitam  redimens. 

ro  "^  Vides,  Ioua,  qua:  mihi  fiat  in- 
fo iuria :  age  meajn  causfam.     "^Vi- 
des tantas  eorum  fimultates  et  co- 
61  natusaduerfumme.    \y  Audis  eo- 
rum conuicia,  Ioua,  ettantoscon- 
<5t,  tra  mc  conatus :      '^  orationem 
aduerfariorum  meorum ,  et  quo- 
tidianam  contra  me  cogitationem. 
53  Ty  Sine  fedentes  confideres ,  fiue 
64  ftantes,  fum  eis  cantilena.    ft  Rea" 
de  eis ,  Ioua ,  dignum  eorum  fa- 
5-  &is  prxmium.      n  Obduc  eorum 
animis  callum,  tua  ineosdiritate. 
05  j^  Infectare  in  eos  iracunde,et  ex  re- 
rum  naturatolle,  Ioua. 


CAPVT     IIII. 

Hlerofolym*  calamitates.  Vatum  et  facer- 
doittm  fitleta  tanti  malt  orig:  Contra 
Idumtos. 


^  "f^Rgone  t  obfeuratum  eftau-I 
run  ?  mutatum  obrizum  ? 
disiedi  pasfim  per  compita 
facri  Iapides  ?    3  Nati *  Sionis  pre-  % 
tiofi,  aurorependendi,  qui  fit,  vt 
pro  teftaccis  vrceolis,  opcre  ma- 
nuum  riguli  habeantur  ?      %  Eiam  3 
dracones,  prolatis  vberibus,  catulos 
fuos  la&ant :   puclla  meorum  po- 
pularium   tarn  crudelis  eft  facia, 
quam  funt    (ilueftres   ftruthiones. 
*"|  Hxret  la&entium  lingua  palat0  4 
prxfiti:  flagitant  infantes  panem, 
nee  eft  qui  porrigat.      n  Qiu  deli-  5 
ciisvefcebantur,  vicatim  pereunt: 
qui  in  cocco  funt  educati ,  coraple- 
dhintur  ftercora.    "^  *  Maiorque  eft  6 
puellae  meorum  popularium  culpa, 
quam  Sodomac  peccatum ,  quae  de 
improuifo  euerfa  fuit,  nee  in  ea  re- 
languerunt  manus.      J  EiusNaza-'j 
rsri,  quifuerantniuepuriores,  la- 
cle  candidiores ,  corpore  gemmis 
rubicundiores  infculptis  in  Sapphi- 
ro,      p  obfeuriorem  habentipfas 
nigritudine  faciem ,  non  agnofcen- 
di  per  vicos :  adhxret  eorum  cutis 
osfibus ,  aridior  ligno.      1Q  Melius  3 
cum  illis  actum  eft,  qui ferro,  quam 
qui  fame  necati  funt :  qui  transfosfi 
exfpirarunt,    quam  qui  terrx  fru- 
gum  penuria.        1  Mites  feminae  | 
fuis  manibus  fuos  coxere  natos ,  et 
eis  adcibumvfx  funt  in  calamitate 
puellae      meorum      popularium. 
3  Adfumfit  Ioua  bilem  fuam  :  ef- 1 
fudit  ardentem  iram  fuam ,  et  igne 
Sionem  incendit ,  qui  earn  funditus 
abfumfit.    *7  Non  credidisfent  ter-  j 
rarum  reges ,  aut  vlli  habitatores 
orbis ,  ingresfurum  fuisfe  aduerfa- 
rium  et  hoftem  per  portas  Hiero- 
folymae,  Q  *  ob  eius  vatum  peccata  i 
et  facerdotum  vitia,    qui  in  eius 
medio  innocentum  effiidere  fangui- 
nem;      J  vagantes  caeci  per  vicos,  1 
ita  fanguine  contaminati, ;  vt  eorum 
tangi  veftimenta  non  posfent.  Q  Fa-  1 
eesfite 
.»)  maerenr.      *)  pretiofa  indigne  traflantur         n)  fuperioris  verfus declaratio. 

x)  grauiorcs  culpa;  dant  poaaas  quam  Sodoma,   quiupe  quutQ  illa&ieloD£« 

cbudionis  languor  psrient. 


Cap.  4. 5. 


I E  R  E  M I  A  E. 


86$ 


cesfite  polluti,  ( clamabantillis, )  fa- 
cesfite,facesfite,no!ite  tangcrc :  adeo 
iurgantes  vagabantur ,  negantes, 
eos  deinceps  apud  ceteras  gentes 

6  esfe  commoratmos.  y  Eos  in  ft n- 
fus  Ioua  disiecit,  non  amplius  refpe- 
dhirus  eos:  nulla  neque  facerdolum 
habita  eft  ratio ,  neque  ftnioribus 

;7trJbuta  mifericordia.  £3  Qmim 
adhuc y  oculi  nobis  ad  inane  auxili- 
um  noftrum  intabefcerent ,  dum 
intenti  in  non  defenfuram  gentem 

18  intuemur :  5£  venati  funt  gresfus 
noftros ,  vt  per  fora  noftra  non  ea- 
mus :  aduenit  finis  nofter ,  peraclo 
noftro  fpatio :  qui  finis  nofter  vbi 

ovcnit;  p  leuiores  aeriis  aquilis 
infe£tatores  noftri,  per  montesnos 
perfecuti,  per  filuas  nobis  infidiati 

ofunt.  "^  Narium  *  noftrorum  fpi- 
ritus,  louse  vnclus  ,  captus  eft  ab 
illis  perniciofis ,  cuius  nos  in  vmbra 
fore  fperabamus ,  vt  apud  exteras 

!  gentes  viueremus.  jy  Laetare  fua- 
uiter,  o  puclla  Idumaea,  in  Hus  ter- 
ra degens:  ad  te  quoque  perueniet 
poculum ,  quo  tu  incbriata  nudabe- 

zris.  J1^  Finite  eft  tua  culpa ,  o  pu- 
clla Sion :  non  amplius  te  relega- 
bit :  animaduertet  in  te  tuam  cul- 
pam ,  o  puella  Idumxa,  patefa&is 
tuis  peccatis. 


CAPVT     V. 

jtAlounm  fupplex  votes.  Popufi  /ingufli*. 
Vittentia  /fegyptiorum  et  Asfyriorum  in 
Jacobfos.  lounna  dementia ,  omnipoten- 
tia,  ira  in  fcileratos. 

MEmento ,  Ioua ,  noftri  cafus, 
adfpice  et  vide  noftrum  op- 
probrium.     Kereditas  no- 
ftra ad  alienos,  domusadextraneos 


verfe  funt.     Pupilli  fumus  patreS 
carentes ,  noftrae  matres  fcnt  qua- 
lesviduae.     Aquas  noftras  pecunia4 
bibimus :  Iigna  noftra  pretio  vene- 
unt.    Nobis  infeftantur  ccruices:> 
laboramus  irrequieti.      Aegyptiis** 
damns ,  Asfyriisque    nianum ,    vt 
viclum  ad   fatietatem   habeamus. 
Maiores  noftri  peccauere,    qui  iam  ? 
non  fimt ,  et  nos  eorum  commisfa 
luimus.      Semi  nobis  imperant,* 
nullo  nos  ab  eorum  vindicante  ma- 
nu.    Vitas  noftra:  periculo  viclum? 
noftrum  imporramus,  propter  aar- 
ma  filuarum.      Cutis  nobis  furno  la 
nigrior  eft,  prae  famis  atrocitare. 
Mnlieres  in  Sione,  virgines  in  vrbi- 1 1 
busludaeae  ftuprantur.      Principes1* 
manibus    illorum    fuspenduntur, 
nulla  feniiium   perfonarum   .reue*. 
rentia.      Adolefcentes  in  piftrinum  13 
rapiuntur:    iuuenes  *  ligno  pes- 
fumdantur.      Senatores  in  curiis'4 
defunt:    adolefcentes  a  fuis  ces- 
fant  raodulis.      Cesfat  animorum  '5 
noftrorum  voluptai ,  verfis  in  lu- 
crum faltationibusnoftris.      Deci-i<S 
ak  noftri  corona  capitis :  he i  nobis, 
quia  pecauimus.      Hanc  ob  rem  17 
nobis  maeret    animus :     hanc    ob 
causfam  nobis  caligant  oculi.  Mon-  ig 
tern  Sionem,  qui  vaftatus  eft ,  per- 
uadunt  vulpes.    Tuloua,  qui  per- 19 
maiies  aeternu»,  folio  perenni ,  cur 
noftri  perpetuo  immemor ,  nos  de- 
feris  tamdiu?  Reconcilia  nos  tibi,a» 
Ioua,  et  reconciliabimur :  inftaura 
tempora  noftra,  qualia  fuere  quon- 
dam.     Etenim  repudiaQi  nos,  fae-ii 
uis  in  nos  vehemen  tius.  Reconcilia  4  j 
nostibi,  Ioua,  et  reconciliabimur : 
inftaura  tempora  noftra,  qualia  fue- 
re quondam. 


\y)  fruftraauxilium  ab  Aegypriis  intentisfime  exfpe&aremus.       %)  yita  aoiUa» 
VylcEfiUJ.    a  )  hofles  foris  grasfantes.    b )  lignatorcs  funt. 


* 


*   * 


Bxwn- 


8*5 


ieremiAe  epistola. 


G.     I. 

ExemplumEpiftote,  quam  Ieremias  ad  abducendos 
Babylonem   a  Babylonia:  rege  captiuos  mifit,  vt 
eis  exponeret,  quseaDeoinmandatisha- 
bebac. 


Vtccatorum  cumulus .  luitorum  captiuitM. 
Asfyriiviclorti.  Cit/eiiii  abfoluendi.  Ba- 
byloniorum  /imulacra  cauenda.  '  Mifera 
Jimulacrovum  conditio,  ldoiurum  exacla 
dcfcriptio. 

I  T\R  O  P  T  E  R  peccata,  quae  in 

w*  Deum  commififtis,  ducemini 
-*-  Babylonem  captiui,  a  Baby- 
Ionise  rege  Nabuchodonofore, 
a  et  Babylonem  ingresfi,eritis  ibi  Ion- 
go  complurium  annorum  tempore, 

3  ad  feptem * frcula :  poftea  illinc  ego 

4  vos  educam  incolumes.  lam  vero 
videbitis  in  Babylonia  deos  argen- 
teos,  aureos,  et  ligneos,  humeris 
geftari,   gentibus  incutientes  me- 

5  turn.  Canete  ,  ne  vos  quoque  alie- 
nigenarum  fimiles,  eorum  exem- 
plo  deos  illos  reformidetis ,  quum 
videbitis,  eos  a  praccedente  et  fe- 

6  qticntc  turba  adorari :  fed  ita  ani- 
mis  cogitate  \  te  conuenit  adorare, 

7  Domine.  Meus  enim  angelus  vo- 
bisadeft,  is  qui  veftros  animos  ex- 

S  plorat.  Nam  *  iftorum  quidem  lin- 
gua a  fabro  expolita  eft,  ipfaque  au- 
ra ta  et  argentata ,  falfa  ftint ,  neque 

$>  loqui  posfunt.  Ac  quemadmodum 
invirgine,  ornatus  cupida,  fieri  fo- 
let,  aurum  fumunt,  et  coronas  fuo- 
rum  deorum  capitibus  conficiunt. 

10  Nonnuinquam  etiam  ablatum  a 
diis  fuis  aurum  et  argentum  facer- 
dotes  in  feipfos  impendunt,  et  inde 

1 1  domed  ids  fcortis  impertiunt ,  eos- 
que  tamquam  homines  veftimentis 
ornant,deosargenteos,  deos  aureos 

I  a  et  ligneos :  atqui  illi  rubiginem  ca- 
riemque  non  euadunt,  quamuis 
putpureo  Tint  arnicli  veftitu ,  eo- 
rumque  facies  ab  aedis  puluere  de- 
tergeatur,  qui  multus  eis  infidet. 


c  )  fxcttlum  vocat  deceit)  annos,    d )  umulaerorum. 


Habet  ille  fceptrum,  vt  regionis 
gubernator  aliquis :  qui  tanien  pec- 
cantem  in  fe  non  interficit.  Tenet 
pugionem  dextera,  aut  fecurim :  et 
tamen  feipfum  abelloetlatronibus 
non  vindicat :  vnde  perfpicuum  eft, 
eos  non  esfe  deos.  Quamobreni 
eosnetimete.  Nam  quale  vasho- 
mini  eft,  quod  contritum  fit  inuti- 
le :  tales  funt  iftorum  dii ,  qui  fuw 
in  aedibus  pofiti,  oculos  habent  pul- 
ueris  plenos,  qui  ingredientium  pe- 
dibus  excitatur.  Ac  quemadmo- 
dum fi  quis  regem  oftendit,  vndi- 
que  clauduntur  atria ,  vt  ilload  ne.- 
cem  abducendo,  fie  iftorum  a:des 
muniunt  facerdotes  ostiis,  dauftris, 
et  repagulis,  ne  a  latronibus  diri- 
piantur.  Lucernas  eis,  et  quidem 
plures,  quam  pro  eorum  numero, 
accendunt,  quarum  illi  nullam 
posfunt  videre ,  funtque  perinde  ac 
trabes  in  aedibus.  Eorum  pedtora 
aiunt  a  terreftribus  elingi  ferpenti- 
bus ;  a  quibus  quum  et  ipfi  et  eo- 
rum veftitus  erodantur,  non  fen- 
tiunt.  Nigras  habent  aedium  fu- 
mo  facies :  eorum  corpori  capiti- 
quc  inuolitant  no&uae,  hirundines, 
et  ceterac  aues ,  itemque  felcs ;  vn- 
de intelligatis ,  eos  non  esfe  deos. 
Quapropter  eos  ne  metuite.  Nana : 
quod  auro  pulchritudinis  causfa 
funt  obducri,  nifi  quis  xruginem 
abstergeat,non  fulgent :  nee  enim ; 
quum  confiarentur,  fentiebant: 
fummoque  pretio  emti ,  nullo  fpi* 
ritu  praediti  funt.  Inopia  pedum 
geftantur  humeris,  fuam  ignomi- 
niam  ostendentes  hominibus.  Pu- 
denda  funt  etiam  fuis  cultoribus, 
quum 


IEREMIAE  EPISTOLA. 


Ui 


) 


quum  fi  forte  humi  ceciderint ,  per 
fe  non  refurgant,  neque  fi  quis  re- 
ftaftattiat,  per  fe  moueantur,  ne- 

14  que  proclinata  erigantur,  fed 
tamquam  mortuis  munera  adpo- 
nanttir,  eorumque  venditk  vi6ti- 

,5  mis  facerdotes  abutantur,  femi- 
inae  item  ex  eis  obfonant ,  neque 
quidquam  pauperibus  aut  inopibus 

i^impertiunt.  Eorum  facriticia  men- 
ftruales  mulieres  et  puerperae  tan- 

17  gunt.    Qyocirea  vos  ex  his  intelli- 

1    gentes,  non  esfe  deos,  neeosfor- 

i  8  midate.  Vnde  enim  vocentur  dii  f 
quum  mulieres  iftis  argenteis ,  au- 

j  reisjligneisque  diis  cibos  adponant, 

[  et  in  eorum  acdibus  facerdotes  fe- 
deant,  laceristunicis,  etbarbacapi- 
teque  rafo  ac  de'teclo  nn  'giant ,  vo- 
ciferantes  ante  fuos  deos,  perindc 
ac  fi  fint  in  funebri  ccena.  Eis  ve- 
ftimenta  detrahunt  facerdotes,  qui- 
bus  vxores  Itberosque  fuos  induant. 
Illi  vero  neque  fi  malo,  neque  fi  bo- 
no a  quopiam  adficiantur ,  posfunt 
rependere,  neque  regem  creare  aut 
abrogare  queunt ,  nee  item  diuitias 
autxs  dare  valent.  Si  quis  nun- 
cupatum  eis  votum  non  reddat ;  in 
eum  non  animaduertunt :  ncminem 
amortevindicant,  nee  minorema 
potentiore  defendun t.  Homini  cae- 
covifumnonreftituunt,  hominem 
ex  rebus  aduerfis  non  eripiunt,  non 
imiferentur  viduae,  non  pupillo  be- 
nefaciunt.  Montanis  faxis  fimilia 
funt  L.  iftorum  numinaG.  lignea, 
aurata  et  argentata ,  quorum  culto- 

1  res  pudefient.  Posfuntne  igitur 
dii  putari  aut  dici  ?  quum  ipfi  etiam 
Chaldaei  ea  dedecorent,  qui  fi  quan- 
do mutumetloquendi  impotemvi- 
derunt ,  admoto  Belo ,  fari  iubent, 
quafi  Belus  fentire  posfit,  nee  ta- 
men  posfunt  ea  fenfus  expertia  co- 

gjitare,  itaque  relinquere.  lam 
zero  feminae,  funibus  accinclae,  per 
/ias  fedent,  furfuribus  fufhentes. 
I  ^yod  fi  qua  earum  ab  aliquo  prae- 
ereunte  attracla,  cum  eo  concu- 
>uit,  id  altcri  Ciprobrat,  quodeius 


rei  digna  non  fuerit  habita ,  vt  ipfa, 
neceiu.s  funiculus  fuerit  abruptus. 
Denique  omnia ,  quae  Hunt  in  illis,  ,~ 
falfafunt.    Poteftne  igitur  eosesfe-g 
deos  putari  aut  dici?      Afabriset]c 
aurificibus  confe&a,    nihil    funt 
aliud ,  quam  quod  ea  esfe  volunt 
artifices ,  ipfique  adeo  fabricator 
eorum,  longaeui  non  funt,  tantum 
abeft ,   vt  eorum  opificia  dii  esfe 
posfint.      Ostendunt  enim  ex  iis,  ,0 
quae  accidunt ,  quam  falfi  fint ,  et 
probrofi.        Siquidem  fi  quando  ,x 
bell  .mi  eis,  et  mala  accidunt,conful> 
tant  apud  kCe  facerdotes,  vbinam  v- 
na  cum  eis  fefe  abdant :  ex  quo  non 
intelliginonpotefl,  non  esfe  dees, 
qui  feipfos a bello  malisue  non  vin- 
dicent.     Quum  fint  enim  lignea  et4> 
inaurata  ac  argentata :  futurum  eft, 
vt  cuncHs  gentibus  falfa  esfe  cogno- 
fcatur,  vtque  regibus  perfpkuum 
fit ,  non  esfe  deos ,  fed  huroanarura 
manuum  opera ,  in  quibus  nullum 
diuinum  fit  opus.      Quis  nefciat,  ., 
non  esfe  deos ,  qui  neque  regionis 
creent  regem ,  neque  pluuiam  dent 
hominibus,  neque  fuam  ipforum 
causfam  agant,  nee  imuriam  pro- 
pulfent,  vtpote  inualidi,  non  minus 
quam  pendentes .  inter  caelum  ter- 
ramque  cornices  ?    Nam  fi  quando  44 
in  ligneorum  aut  auratorum  argen- 
tatorumue  deorum  aedem  ignis  in- 
cidit,  eorum  facerdotes  fuga  eua« 
dunt :  ipfi,  tamquam  trabes,  medii 
conflagrant ,  nee  rcgi  aut  hoftibus 
refiftunt.    Posfuntne  igitur  dii  pu-  4§ 
tari  aut  vocari?  quum  nee  fares 
euadant,  nee  latrones,  dii  lignei, 
argentei  et  aurei ,  quorum  aurora, 
argentum ,  veftitum ,  quo  circum- 
dati  funt,  potentioresauferunt  at- 
que  asportant,  nee  illi  fibimetipfis 
fubueniunt.    Itaque  potior  rex  eft,  4$ 
ostendens  fuam  potentiam :  aut  in 
domo  vas  vtile ,  quod  domino  fit 
vfui ,  quam  falfi  dii :    potior  ianua  4^ 
domus,  quae  domi  funt,  cuftodiens, 
quam  falfi  dii :  potior  regiae  coln- 
mna  lignea ,  quam  dii  faUi.     Nam  4j 


S66 


BARVCHVS. 


Cap. 


fobquidem  et  luna ,  flderaquc  ful- 
gida ,  quae  ad  vfus  mittunair  neces- 

4S»fario-s  obedientiafunt.  Similiter 
et  fulgur ,  quum  emieat ,    perfpi- 

5Ccuumeft.  Itidem  et  ventus  rcgio- 
nem  oninem  perflat,  et  nubes  a  Deo 
totum  orbem  penneare  iusfc,  man- 
datum  exfequuntur:  ignis  quoque, 
ad  montes  arbuftaque  confumenda 
fuperne  deraisfus,  imperaca  facit. 

5llfta  vero  nee  formis  nee  vinbus 
cum  his  conferenda  funt,  vnde  deos 
esfe  nee  arbitrandum  eft ,  nee  di- 
cendutn ,  quum  nee  pcenam  irroga- 
re,  necbeneficiumhoraintbuscon- 
ferre  queant :  qnaraobrem  vos  in- 
telligences, non  esfe  deos,  nolite  eos 

5»  timere.  Nam  neque  re^es  in- 
felicitant,  autfelicitant,  nee  figna 
gentibus  in  cxlo  ostendunt ,  nee  vt 


luna  lucent,  funtqueillisprxfta 
ticres  beftix  ,  qux  fub  tectum  efi 
giendo  fibi  prodesfe  posfint.  It 
que  initio  modo  deos  esfe,  nobis  1 
perfpicuum.  Quocireb  ecsnefc 
midate.  Nam  quale  eft  in  cucuu 
rario  terriculum  nihil  cuftodier 
tales  funt  iftorum  dii  lignei,  am 
et  argentei :  eodemque  moi 
qualis  eft  in  hortis  rhamnus ,  fup 
qua  volucres  omnes  fidunt.  Ite 
iacenti  in  tenebris  mortuo  fimii 
funt  iftorum  aurei  argenteique  d 
A  purpura  denique  et*  marmora 
in  eis  putrefcente  difectis,  n< 
esfe  deos,  eaque  tandem  ad  hon 
numdedecus  confumtumiri.  Ii 
que  potior  eft  iuftus  homo,  q 
fimulacra  non  babet :  is  enim  proc 
aberit  ab  ignominia. 


3SW 


BARVCHVS. 


V 


CAPVT    I. 

C*ptiucTum  lacrim* ,  pecunia  coacla  ad  po- 
pulate; misfa,  fani  vafa  refefia,  facrificia 
renouata.  Liber  iii  fano  legend»*.  Ad 
louam  precatio. 

liRBA  libri ,  quern  fcripfit 
Baruchus,    Nerix    filius, 
Maafix  filii,  Sedeciae  JfiJii, 
b  Afadix  filii ,  Helcix  filii, 
a  in  Babylonia  anno  quinto,    die 
menfis    feptima ,    quo    tempore 
Chaldsi  Hierofolymam  ceperunt 
§et  igni  cremarunt:       cuius  libri 
verba  recitauit  Baruchus ,  audien- 
te  Iechonia ,  Ioacimi  Iudxx  regis 
filio,   omnique  populo,    qui  ad 
audiendum   librum    conuenerat : 
4audientibns  item  proceribus,  re- 
gumquefiliis,  et  fenatoribus,  de- 
nique audiente  vniuerfo  Babylonis 
incolarum populo,  ad  fluuium  So- 

*)  wftoiio.    i>)  Ljtinui  legit,  S»d«i. 


dim,  paruis  xque  ac  magnis.  It 
que  plorarunt  ieiunaruntque ,  1 
Domino  vota  fecerunt ,  et  argei 
turn  pro  cuiusque  facilitate  coeg 
runt,  idque  Hierofolymam  a 
Ioacimum ,  Helcix  filium ,  Salon 
nepotem,  pontificem,  etadfacei 
dotes  popularesque  omnes,  qu 
cumque  turn  cum  eo  Hierofolym 
degebant ,  miferunt :  quum  qu 
dem  xdis  Domini  vafa  argentea , 
Sedecia ,  Icfix  filio  Iudxx  rege  fi 
€k& ,  qux  ex  tempio  exportata  fin 
rant,  recepisfet  Baruchus  in  1« 
daeam  reportanda,  decimo  die  men 
fis  Siban ,  poftquam  Nabuchodo 
nofor  Babylonix  rex  Iechoniat 
et  magiftratus  ac  potentisfimo 
quosque  vindtos ,  incolasque,  Hie 
rofolymis  Babylonem  deportarai 
Miferunt  autem  cura  hiscc  macda 

tit 


Cap.  r.  2. 


BARVCHVS. 


86*7 


tis.  Mittimus  ad  vos  argenturo,  quo 
argento  ematis  folidas  hoftias ,  et 
piaculares ,  atque  tus  fertumque  fa- 
ciatis,et  ad  aram  Domini  Dei  noftri 

I  immoletis,  proque  Babylonia»  regis 
Nabuchodonoforis,  eteius  filii  Bal- 
thafaris,  vitafuppiicetis,  vttamdiu 
aetatem  agant,  quamdiu  terrisin- 

I  a  cumbet  echini ;    vtque  nobis  vires 

;  det  Dominus,  etciioftros  illuftret 
oculos  ,  quo  fub  Nabuchodo- 
noforis Babyloniae  regis,  et  eius  filii 
Balthafaris,  vrabra  viuamus,  eisque 
diu  feruiamus ,  et  eos  propitios  ha- 
beamus.  Supplicate  etiam  pro  no- 
bis Domino  Deo  noftro ,  in  quern 
adeo  peccauimus ,  vt  eius  facuitia 
iraque  nondum  a  nobis  recesferit. 

^Legetis  autem  hunc,  quern  vobis 
mittimus,  librum,  recitando in  aede 
Domini ,  diebus  feftis  et  folemni- 
;  bus ,  atque  ita  dicetis :  d  Domini 
Dei  noftri  iuftitia  eft,  noftra 
autem  ignominia,  vt  perfpicuum 
eft ,  videlicet  Iudaeorum ,  et  Hie- 
rofolymitanorum ,  et  regum,  et 
principum,et  facerdotum,et  vatum, 
maiorum  noftrorum ,  qui  in  Do- 
minum  contumaces  peccauerimus, 
neque  Domino  Deo  noftro  diclo 
audientes  fuerimus ,  vt  eius  praece- 
pta  nobis  ab  eo  propofita ,  exfeque- 


diis  alienis  operantes ,  atque  ita 
Dominum  Deum  noftrum  offen- 
dentes. 


CAPVT    H. 

P,omsfonum  Dei  verittu.  Di/prr/?  ludci 
prifci ,  poflrcmi.  Commiferationes  ad  lo- 
uatn  pro  captiuu.  Non  ex  merieit  fidncia. 
Rtducendi  captiui  in  patriam. 

ERgo  prae  ftitit  Dominus,  quod 
nobis  noftrisque  praefidibus, 
qui  Israelitas  rexerunt ,  et  re- 
gibus,  et   magiftratibuj ,   Israeli- 
tisque  et  Iudiis   minatus  fuerat, 
dum  tantum  nobis  maiorum  im- 
portat ,  vt  fub  omni  caclo  nihil  tale  * 
acciderit,  quale  Hierofolymis  fa- 
ctum eft ,  quemadmodum  in  mo- 
faica  lege  fcriptum  eft ,      adeo  vt 
in  nobis  fuerint ,  qui  fuoruin  filio-  * 
rum  filiarumque  carnes  comede- 
rint.      Iamveroeos,  fub  omnium 
nobis  finitimorum  regnorum  po.^ 
teftatem  redaclos ,  infamiae  et  va- 
ftitati  expofuit  per  omnes  finitimoj 
populos,  vbi  a  Domino  difperfi, 
inferiores  fint,    non    fuperiorei. 
Peccauimus  enim  in  Dominum  De- 
um noftrum,  eius  diclis  non  ob-* 
temperantes.     A  Domino  Deo  no-  K 
ftro  iuftitia  eft,  a  nobis  autem,  no- 
remur.      Ex  quo  maiores  noftros    ftrisque  maioribus ,  pudor  eft  et 
Dominus  eduxit  ex  Aegypto,  ad    ignominia,  id  quod  hac  luce  cla- 

riuseft.      Quae  nobis  minatus  erat 
Dominus,  haec  tot  mala  nobis  acci-7 
derunt :     neque  tamen  ei  fupplica- 
uimus ,  a  fuae  quisquc  malae  mentis  " 
ingenio   recedentes.        Hanc   ob 
causfam  malis ,  in  nos  inuehendis,  9 


hunc  vsque  diem,  fuimus  in  Domi- 
num Deum  noftrum  contumaces, 
eteiobedire  perditi  recufauimus. 
Itaque  nobis  inhaeferunt  mala  et  in- 
felicitas,quam  Dominus  perMofem 
fuum  minatus  erat,  quum  ex  Aegy- 


pto maiores  noftros  eduxisfet ,  quo    inuigilauit  Dominus ,      etquidem 
•  nobis  lafte  melleque  circumfluen-    omnia  iufte  fecit,  quum  nos  eius l0 
:cm  terram  daret :  id  quod  accidit.    imperio  non   obtemperauerimus, 
\t  nos  Domini  Dei  noftri  diclis    vt  Domini  prxcepta ,  nobis  ab  co 
lonobtemperauimus,  vt  poftula-    propofita,  exfequeremur.      Nunc 
nt  tot  di&a  vatum ,  quos  ille  mit-    Domine  Deus  Israeli  tarum,    qui" 
bat  ad  nos :     fed  fui  quisque  ani-    populum  tuum  ex  Aegypto  vafida 
i  vitiofae  libidini  obfccuti  fumu«,    manu,  fublimibrachio,  exemplis, 

Iii  %  prodi- 

)  quo  noftra  peccata  agnofcamtts,  atque  ita  vcuiam  petamut ,  et  Deibencficio 
propitmni  rcgcm  babcamu*.  4 )  a  Doming  ius  eft ,  nos  aiutcm  mento  mifcri 
famus. 


158 


BARVCHVS. 


Cap. ». 


prodigiis,  magnaque  poteftate  e- 
duxiftt,  nomenque  (ibi,  vt  per- 
il fpicuum  eft,  peperifti:  pcccaui- 
imu,  impie  improbeque  fecimus, 
Domine  Deus  nofter,  contra  tuas 

igomncs  fententias.  Sed  auertatur 
anobisiratua,  qui  paucircftamus 
inter  gentes,  vbi  tu  nos  difperfjfti. 

I4Exaudi  Domine  precationem  fup- 
plicationemque  noftram,  et  nos 
propter teipfum  libera,  nobisque 
beneuolentiam  concilia  eorum,  qui 
nos  in  captiuitatem   abduxerunt: 

l^vtimelligat  vniuerfus  orbis  terra- 
rum  ,  esfe  te  Dominum  Deum  no- 
ftrum,<>  cuius  nominejcenfeatur  Is- 

l6racl,  eiusque  genus.  Et  refpice 
ex  tua  fan&a  domo ,  noftrique  ra- 
tionem  habe.    Acclina  Domine  au- 

17  rem  tuam,  etaudi:  apcrioculos, 
et  vide.  Neque  cnim  mortui  apud 
inferos ,  quorum  peeloribug  adcm- 
tus  eft  fpiritus ,  gloriam  Domino, 

igiuftitiamquetribuent,  fed  mens, 
quae  propter  declinantem  et  la- 
bcfcentera  tantam/magnitudinem 
cruciatur,  et  languentes  oculi,  ani- 
musque  famelicus,  gloriam  tibi 
iuftitiamque   tribuent,    Domine. 

I r,  Neque  enitn  virtutibus  maiorum, 
regumque  noftrorum  freti ,  te  fup- 
pliciteradpellamus,  Domine  Deus 

acnofter,  qui  in  nos  iratus  faruis, 
quemadmodum  per  cultores  tuos 
vates  minatus  eras  in  hunc  modum. 

aiSicdicit  Dominus:  fubmittite  ve- 
ftros  humeros  ad  feruiendum  regi 
Babylonis,  et  terram  incoletis, 
quam  ego  dedi  maioribus  veftris. 

%±  Quod  nifi  Iouae  diclo  audientes 
eftis,  vt  Babylonis  regi  feruiatis: 
effieiam ,  vt  in  vrbibus  Iudxae  et 

8«  Hierofolymis ,  neque  voluptates 
et  gaudia,  neque  fponfi  et  fponfae 
audiantur  ,  fitque  omnis  ifta  regio 

a^vaftaetinculta.  Nos  vero  diclis 
tuis  non  aufcultauimus ,  vt  regi  fer- 

^uiremiii  babylonio.  Itaque  prae- 
ftitiiH ,  quae  per  tuos  cultores  vatw 
minatiis  eras,  vt  regum,  maiorura- 

«)  in  cuius  tutclafit.  /)  Itraeliurum. 


que  noftrorum  osfa,  loco  mota  fuo, 
nunc  diurno  ardori,  no6hirnoque 
gelucxpofita,iaceant:     illisquedi-2 
rislaboribus,  fame,  ferro,  exfilio 
mortuis,  adpellatum  de  nomine  tuo 
templum  in  hunc  ftatumredegifti, 
ob  domus  israelitice   iudaicaeque 
noxam:      quum  vfus  fuisfes  ergaa 
nos ,  Domine  Deus  nofter,  tua  tan- 
ta  benignitate,  tamque   fmgulari 
mifericordia :         quemadmodum  a 
per  cultorem  tuum  Mofem,  ( quum 
quidem  ei  mandasfes,    vt  legem 
fcribeiet    prjcfentibiu    Israelitis) 
pr^dixeras  in  hanc    fententiam: 
nifi  mihi  diclo  fueritis  audientes,  a 
fane  hxc  tanta,  tamque  frequens 
turba  ad  exiguam  redigetur ,  inter 
gentes,  vbi  ego  fuin  difperfuruseos. 
Scio  enim,  non  esfe  mihi  obtem-3 
peraturos,   quippe  dune  ceruicis 
homines.  Sed  adfanitatemreuerfi,g 
in exfiliifui terra,  intelligent,  esfe 
me    Dominum   ipforum    Denm; 
daboque  eis  et  cor  ad  intelligen-3 
dum,  etauresadaudiendum,    me- 
que  in  exfilii  fui  terra  iaudabunt, 
et,  mei  memores  nominis,  defci- 
fcentafuatanta  pertinacia,  praue- 
quefaclis,    recordantes  maiorum  3 
fuorum  mores ,   qui  aduerfus  Do- 
minum peccauerint.    Itaque  redu-3 
cam  eos  in  terram ,  quam  corum 
maioribus  Abrahamo,  Ifaaco,  Ia- 
cobo  iuraui ,  eamque  postidebunt ; 
et  eos    multiplicabo ,   non  dimi- 
nuendos;     cumque    eis    fcederej 
paci&ar  aeterno ,  vtetego  Deis  i- 
pfis,    e.t  ipu*   mihi    lint  populus, 
nee   ego   deinceps  meos   Israeli, 
tas  ex  terra ,  quam  eis  dedcro,amo- 
ucam. 


CAPVT    III. 

AJlouam  prices  pro  adfli&is.  Ad  mi  feral 
vntu  verba  vera  ,  inaepaiuia ,  confolan* 
tia.  louana  ma'teflm  intflimabitu.  Dt' 
mnatigtgAiHcs.  Dent  laeobidarnm  vnu*. 


Domi- 


Lap.  3. 


B  A  K  V  C  H  V  S. 


9fy 


D 


Omine  omnipotens  Dcus  Is- 
raelitarum,  te  presfus  ani- 
mus ,  te  anxia  mens  inuocat : 


ft  audi  Domine,et  miferere  noftri,qui 
contra  te  peecauimus,  inanentein 
perpetuo ,  pereuntes  ipfi  perpetuo. 

3  Domine  omnipotens  Deus  Israeli- 
tarnm,  audiprecesjfene&orumls- 

4  raelitarum ,  et  natoruni,  qui  con- 
tra te  peccauerunt ,  tibi  Deo  fuo 
non  obteniperanfes :  quamobrem 

5  nos  his  malts  fumus  implicati.  No- 
li vitia  recordari  maiorum  noftro- 
rum ,  fed  tuam  recordare s manum 

6  atque  nomen  hoc  tempore ,  qui 
Dominus  es  Deusnofter:  etnoste 

7  laudabimus ,  Domine ,  qui  ideo 
tui  met  urn  animis  noftris  incusfe- 
ris,  vt  tuum  nomen  intiocaremus, 
teque  laudaremus  in  exfilio  noftro, 
reuocata  in  mentem  tanta  maio- 
rum noftrorumcommisfa  contra  te 

8  culpa.  Eccenoshodieinhoc,  quo 
tunos  difperfifti,  exfilio,  ignomi- 
niis,  malcdiclis,  fuppliciis  obno- 
xios ,  pro  tot  maiorum  noftrorum 
vitiis ,  qui  a  Domino  Deo  fuo  defe- 
ct cerint.      Audite  Israelite  vitalia 

prxcepfa :  intendite  cognofcendac 
oprudentix.      Qiix  causfa  eft,  o 

Israelita,  vt  in  hoftili  terra  degas? 
i  vtin  aliena  terra  confenefcas  <  vt, 

*  cum  mortuis  pollutus ,  inferorum 
a  numero  habearis  ?    Reliquifti  fon- 

3  tern  fapientix.  Diuina  via  fi  in- 
gresfus  fuisfes ,  in  pace  perpetuo 

4  degeres.  Difce ,  vbi  fit  prudentia, 
vbi  potent ia,  vbiinielligemia,  vt 
fcias  fimul,  vbi  fitxui  longitudo  at- 
quevita,  vbi  <  lumen  oculornmat- 

5  que  pax.  Quis  eius  locum  inue- 
nit  ?  aut  quis  in  eius  eel  las  intrauit  ? 

6  Vbi  funt  principes  gentium ,  ter- 
reftriumque  beftiarum  dominato. 

•? res,  qui  aeriis  illudunt  auibus, 
qui  argentum  aurumque,  (  cui  con- 
fidant homines,)  itacongerunt,vt 
nullus  fit  eorum  quxrendi  modus  ? 

g  Nam  qui  argentum  febrcfaciunt, 


opusque  fuum  incredibili  induftria 
elaborant ,      pereunt,  et  in  orcuin  (9 
defcendunt.      Eis  fuccedunt  iunio-  %q 
res'alii ,  qui  quum  k  lumen  videant, 
incolantque  terras;  fcientix  viam 
nefciunt,      nee  eius  calles  intelli-ti 
gunt,  nee  earn  tuentur,  et  eorum 
tilii  ab  eius  via  procul  abfunt.      Ea  %  % 
nee  in  Chananaea  audita,  nee  in 
Themane  vifa  eft ,      nee  Agareni,  ij 
omnium  in  teiris  fcientix  ftudiofis- 
fimi ,  nee  meranenfes  negotiators, 
aut  themanenfes,  aut  fabulatores 
et  fcientix  veftigatores  fapientix 
viam  in'elligimt ,  aut  eius  calles  te- 
nent.      0  Israelita,  quam  ingens24 
eft  Dei  domus?  quam  longe  patet 
eius  posfesfionis  locus ,  magnicudi- 
ne  infinitus ,  altitudine  immenfus  ? 
Ibi  exftiterunt  gigantes  iili  quon-ij 
dam  celebres ,  immanes  et  belli  pe- 
riti :  nee  tameneos  elegit  Deus,nec 
eis  fcientix  viam  tradidit.     Itaque  a<S 
perierunt ,    prudentix  confilii^ue 
inopiaetdefe&u.      Quisincatlun^-* 
adfcendit,eamqr.e  fumtam  de  nubi^ 
bus  detulit?       Quis  earn  traiefto^g 
mari  nachis ,  amo  puro compara- 
uit  'i    Nemo  eft ,  qui  eius  viam  te-  2n 
neat,  cailemue  caileat.      Sed  qui,0 
nouit  omnia,  eamcognofcit,  fua- 
que  prudentia  inuenit ,     is  qui  ter- ,  | 
ram  ad  perennitatem  condidit ,  be- 
ftiisque  quadrupedibus  compleuit, 
quo  mittcnte,  ic  lux:    eodemquea^ 
vocante,  trepidaparet,      etfidera^ 
fuis  in  ftationibus  lxta    relucent, 
eoque  vocante ,  prxfto  adfunt,  eta* 
cum  lxtitia   conditori  fuo  fplen- 
dent.      Hie  Deu;  nofter,  prxter,  - 
quem  alius    nullus  putandus  eft, 
omnem    fcientix    viam  peruefti- 
gauit,       lacoboque   cultori  fuo,  ,£ 
Israeli  fibi    caro    tradidit,     qux 
deinceps  comparuit  in  terri»,  et 
apud  homines  verfata  eft. 

CAPVT    IIII, 


Legit  fiber,  obferuatiefa/utaru.    Ad  fr**"* 

I  i  i  3  tomm 

/)  calamitororona ,  et  pane  aflindcrsm.    j  )  poccflaum,     b  )  \nu ifui  f« Jus» 
«juc  vt  moitui,    *)vil*,    h)  vuwat. 


87° 


BARVCHVS. 


Cap.  4. 


bonam  Iacobida  ir.vitatu* ,  Hierofolym* 
verba  ,  dt  adfliflioniuiiA  ,  defpefatutu  ad 
fuos  nates. 


I 


vero  quid  vobis  auxilii  ferre  pos- 

fum  ?  Idem,  qui  mala  vobis  intulit» 

vos  ex  hoftium  veftrorum  manu  li- 

S  eft  Dei  prxceptorura  liber,  et    berabit     Vadite  nati,  vadite:  ego 

in  perpetuum  duratura  lex.  Earn     vero  fola  deferta,  exuto  pads  vefti- 


quicumquc  tcnuermt ,  vitam 
adepturi  funt :  qui  vero   relique- 

2  rint,  morientur.  Conuerte  te,  Ia- 
eobida, eamquecMnprehende.  In- 
grederead  fulgorem,  exaduerfum 

5  eius  lumini.  Noli  alteri  gloriam 
tuam.  noli  aliens  genti  tua  commo- 

4  da  enncedere.  Beati  fum'is  ,  o  Is- 
raelitar ,   quod  nobis  notafunt  Dei 

5noftri  placita.  Bono  efteanimo, 
populares  mei,  /monumentum  Is- 
raelis. Non  vos  ad  perniciem 
gentibus  eftis  emancipari ;  fed,  quia 
Deum  irritaftis ,  ideo  eftis  aduerfa- 

7riisdediti.  Evacerbaftis  enimcrea- 
torem  veftrum,damioniis,nonDeo, 

8facrifkantes:  obliti  eftis  veftrum 
conditorem,  Deum  immortalem, 
altricemque    veftram     Hierofoly- 

9  mam  Ixfiftis,      qu.c  diuinam  iram, 

vos  adgresfaru,confpicata,dixif :  au- 

dite,  Sionis  accclae:  inuexir  niihi 

ic  Deus  grauem  hichmi.      Vidi  enini 

meorum  fiiiomm  filiarumque  ca- 

ptiuiratem,  quameis  Deushnmor- 

II  falisimportauit :      quosego,  cum 

Iastitianutritos  ,  amificum  fletuat- 

"14  que  luchi.       Nemo  mihi  gratule- 

tur,  vidua:,  eta  tarn  rmiltis  dereli- 


tu,  etmeofipplicationisamicla 
centone,  ad  Deum  immortalem 
per  omneni  vitam  quiricsb^r. 
Bono  efie  animo,  nati,  implorate 
Deum ;  et  ille  vos  ex  hoftium  po- 
tentate manuque  vindicabit.  Nam 
equidem  iam  ab  immorfali  Deo  fa- 
lutem  fpero  vellram  ,  mihique  ve- 
nitab  Augufto  gaudium  ob  niiferi- 
cordiam ,  qui>  breui  vobis  ab  im- 
mortali  veftro  feruatore  continget. 
Equidem  com  ploratu  Iitcluque  vos 
dimitto :  fed  tnihi  vos  Deus  cum 
gaudioetlxiitiareddetinfetv^iter- 
num.  Vtenimnunc  videruntSio- 
nis  finiHmi  veiiram  captiuitatem : 
itacernenr  breui  profecV&m  a  Deo 
veftro  falmcm,  qu?c  vobis  magna 
cum  immortalis  Dei  gloria  et 
fplendoreobueniet.  Onaa,ma- 
gno  animo  ferce  il'a'as  vobis  a  Deo 
pcenas:  nam  hoftium  veftrorum, 
qui  vos  infeftarunt,  exitium  pro- 
pediem  videbiiis ,  eorumque  cerui- 
ces  peruadetis.  Delicati  mei  per 
vias  profecri  funt  afperas ,  ab  holli- 
bus,  tamquamraptuniouile,  fubla- 
ti.  Bono  cfle animo,  nati,  Deum- 
que  jnuocatc.  Nam ,  qui  vobis  ifta 


6lx :  vaftata  fum  propter  meorum    inuexit,  veftrimemorerit.     Qiian- 


natorumpeccata,  quod  de  Dei  lege 

13  deflexerint ,  quod  Dei  iurancn 
nouerint,  neque  prrceptorum  viis 
ingresfi  fuerint,  neque  difciplinx 

I4femitas  iufte  inftiterint.  Adefte 
Sionis  accoke,  et  captiuitatem  meo- 
rum recolire  filiorum  atque  filia- 
rum ,  quam  eis  adnexit  Deus  im- 

I,  mortalis.  Induxit  enim  in  eos  gen- 
temremotam,  homines  immanes 

x5et  barbaros,  qui  neque  fenesre- 
ueriti,  neque  pnerorum  miferti,  di- 
leftos  vidua?  natos  abegerunt ,  et 

i^filiabusorbarunt  folitanam.    Ego 


to  entm  mtntes  ad  deerrandum  a 
Deo  procliuiores  habuiftis ,  tanto 
vel  decies  magis  ei  mutati  ftudete. 
Etenim  qui  vobis  attulit  mala,  idem 
vobis  fempiternam  adferet  cum  fa- 
lute  Istitiam.  Bono  es  animo, 
Hicrofolyma:  idem  te  confirmat, 
qui  m  nominauk :  infelices ,  qui  te 
vexarunt,  tuoque  cafu  hetati  funt ; 
infelices  vrbes ,  quibus  tui  feruiue- 
re  nati :  infelix  ,  n  quae  tuos  accepit 
natos.  Vtenimtuo  cafuruinaque 
gauifa  et  delectata  eft :  ita  dole-bit 
ipfa  fua  vaftitate.      Eius  ego  tarn 


nunie- 
/)  po  >er: ,  in  quibus  Israelis  nbmendurat,  etmemoria.    m)  curat:  namquos 
/>o,T),;,.:ius,  nouirrius,  etquosnouimus,  curaruus.    n)  B'by'.on. 


Cap.  4-  *• 


BARVCHVS. 


87« 


numerate  fobolis  exfultationem 
auferanijet  gloriationem  in  luchim 

i  conuertam.      Nam  earn  inuadet  ab 

I  immortali  Deo  ignis  inlon^atem- 
pora,eaqnediua  dxmoniis  incole- 

i>tur.  Circumfpice  ad  oricntem, 
Hierofolyma,  et  adfpice  venientem 

*a  Deo  tuo  tetitiara.  Adnentant 
ecce,  tui  fifii,  quos  tudimififti :  ve- 
niunt  ab  oriente  vsque  ad  occiden- 
tem  colle&i,  fan&i  Dei  iusfu,  diui- 
na  laetantes  gloria. 

CAPVT    V. 

Jdwbein  plangent  em  eonfolationis  verba.  Re- 
gre>fu>i  adj'uos  lacobfi*. 

EXuc ,  o  Hierofolyma ,  tui  Iu- 
6his  et  miferiae  ftolam ,  et  col- 
late diuinitus  glorte  decus  in- 
due fempiternum.  Veftire  palla 
diuinre  iuftitix:  impone  capitiuio 
mitram  glorix  fempiterni  Dei. 
Deus  enini.  fcoti  fubiecte  caclo  terrae 


fplendorem  tuum  osfendet.    Nam  ♦ 
vocabere  diuinitus  hoc  fempi  erno 
nomine,      pax  iuftitiae  e;Ioriaque 
pietatis.    Surge,  Hierofolyma .  et  S 
ftainalto,   et  adorienfemcircum- 
fpiciens,adfpice  coeuntes  fancH  Dei 
iusfu,  vsque  ab  orui  fobs  ad  occa- 
Aim ,  tuos  nafos ,  Dei  recordatione  ^ 
laEtos.      Etenim  quum  a  te  pede- 
ftres ,  agentibus  hoftibus,  exierinf, 
adducit  eos  ad  te  Deus »  fublimes,vt  ? 
filios    regios.        Siquidera  ftatuit 
Deus,    deprimendos  esfe  montes 
omnesardnos,  perennesque  fcopu- 
los,  et  vailes  complendas,  acfoloS 
coaequandas:    vt  vadant  Israelitae 
tuti  diuina  gloria,  arbuftis  etiam 
cunclis,  etodoriferis  arboribus  Is. 
raelitas  Dei  iusfu  inumbrantibus.  9 
Praeibit  enim  Deus   Israclitarum 
cum  tetiria,  fuo  fplendido  lumine, 
cummifencordia  etiuftitia,  cuius 
ipfeauctoreft. 


EZECHIEL. 


CAPVT    I. 

EtichietU  tttu  voticinantif.  loiinn*  gfo- 
rU  figura,  fpiritm,  nubes ,  ignu.  Eie- 
ffrum,  antmalia  quatuar.  Impu/ftfpirilu 
rot*. 

i€  N  N  O  tricefimo,  die  qum- 
l\  to  quarti  menfis,  quum  e- 
/\  go  inter  e.vtorres  esfem  a- 
pud  flumen  Chobar,  yidi 
aperto  caelo  diuina  vita.  Quinta 
menfis,  anno  quinto  exfilii  re- 
ps  Ioachinis,  habitus  eft  louse 
fermo  ad  Ezeehielem  Buzis  filium, 
facerdotem,  in  terra  Chaldaea,  ad 
flumen  Chobar.  Illic  igitur  Iouae 
manu  inftindtus ,  animaduerti  tem- 
peftuofum  fpiritum.a  feptemtrioni- 
bus  venientem ,  nubem  ujagiuiE, 


Oboaorifice  gcftato». 


ignemque  colleclum,     fpIendoreS 
circumdatum,     ex  cuius  ignis  me- 
dio exfiftebat  quatdsm  fpecies  ele- 
<5tri ,  et  indidem  *forma  quatuor  a- 
nimalium,  quorum  ea  erat  fades,  6* 
vt  hominis  formam  haberent.    Ea 
fingula  quaternos  vultus  habebant,? 
quaternasque  alas,      pedes  redVos, 
pedum  veftigiis  ritulincrum  fimili- 
bus,    in  aris  politi  fpeciem  coru-  8 
fcantes.       Alis  fuberant  humans 
manus  fecundum  quatuor  eoriuij 
quadrati    partes,        habebanfque 
quatuor  ilia  ita  compofitas  facie» 
atque  alas ,  vt  alx  esfent  inter  fefc 
coniunfte,  nee  ipfa  crnuerteren- 
tur  inter  eundum,  fed  eorum  quod- 
que  CO  tendcret ,   quo  fpeclantena 
Iii  4  facieg» 


I 


17* 


E  Z  E  C  H I E  L. 


Cap.'i.  a. 


9faciem  haberet.  *Erant  autem 
eorum  facies  ea  figura ,  vt  ilia  qua- 
tuor  haberent  dextera  parte  huma- 
nam  leoninamquc  faciem  :  finiftra 

lobouinam  et  aquilinam.  Atque 
eofum  fades  et  alac  erant  ita  fuper- 
ne  diftinclae,  vt  bin*  fiiigulorum 
esfent  coniunclae :  alter*  binx  te- 
ll gerent  eonun  corpora.  Ibant  au- 
tem  eorum  fingula  prorfum  ten- 
dentia :  quo  fpiritus  agebat ,  ibant, 
nee  inter  eundtim  conuertcbantur. 

i*Erat  ea  animalitim  forma,  vt  fpe- 
cie  referrent  carbones  ignis,  arden- 
tes  facium  ritu,  qui  ignis  infer  ani- 
malia  ferretur,  fplendorera  habens, 

»3  emicanteexignefulgure :  etcur- 
rebant  redibantqueanimalia,  qua- 

14  lis  eft  fulgetri  fpecies.  His  anima- 
libui  intuendis  anitnaduerti  rotas 
quasdam  humi  apud  animalia ,  ad 

tjquatuor  eorum  facies,  ea  figura 
atque  opere ,  vt  fpeciem  referrent 
chryfolithi ,  eadem  earutn  qtiatuoi 
figura ,  ea  forma  atque  opere,  qua- 

i<5  fi  esfet  rotae  interpolita  rota.  Eun- 
tes  in  quatuor  fui  quadri  partes  ten- 
debant,  neque  inter  eundum  cir- 

« 7  cumagebantu  r.  Habebant  et  qua- 
tuor  ipfae  canthos,  eosque  altos  et 
formidabiles ,    vndique  oculorum 

18  plenos.  Euntibus  autem  anima- 
libuSjibant  et  rotae  apud  ea :  quum- 
que  a  terra  attollerentur  animalia, 

ip  attollebantur  et  rotae.  Qj/ocum- 
<jue  ferebat  fpiritus,  eotendebant, 
impellente  fplritu,  et  rotr.  fecun- 

*o  dum  ea  attollebantur.  Nam  prae- 
ditae  animalium  fpiritu  rotae,  illis 
euntibus,  ibant,  ftantibus,  ftabant, 
attollendis  htimo,  attollebantur  et 
ipfae  fecundum  ilia,  vtpote  anima- 

it  Hum  fpiritu  praeditae.  Supra  ani- 
malium capita  erat  figura  aetheris, 
in  modum  terribiliscryftalli,inco- 

12  rum  capita  defuper  extenfi,  cui 
aetheri  fuberant  eorum  alae ,  altera 
ad  alteram  directs,  quae  fingulo- 
rum binae tegebant ea,  hoc  eft,  eo- 

13  rum  corpora»  Audiui  autem  eo- 
rum alarum  fonitum ,  qualis  eft 


abundantis  aquae ,  vt  praepotentem 
fonitum,  illis  euntibus,  fonitum  tu- 
multuofum,  qualis  eft  agminis. 
Quum  vero  ftantia  remitterent  a- 2 
la» ;  exfiftebat  ex  atthcre,  eorum 
capitibus  fiiperimminente,  fonitu», 
illis  inter  ftandum  alas  remittenti- 
bus.  Supra  acthram  eorum  capiti  a 
immincntem,  erat  ad  fapphiri 
gemmae  fimilirudtncm  figura  folii, 
et  fupra  figuram  folii ,  figura  fimilis 
humariae ,  illi  fuperhnpofita.  Vi- 1 
dique  quiddam,  quod  fpecie  de- 
corum referret,  vifu  fimiie  ignis 
vndique  obftruQi,  fupra  illius  late- 
rum  formam  :  infra  auteinlaterum 
formam  vidi  quiddam  vifu  fimiie 
ignis  fplendore  cireuuidati,  qui  cir- 
cumie&us  fplendor  adfpeclu  fimilis 
erat  a  reus,  qui  eftinnubibus,  fi. 
quando  plnit.  Ea  erat  figura  fimili-  i 
tudinem  habens  glorix  louse. 

capvt   ir. 

Vitt'n  en  fin.  Vox  louana.  ASlut  diuino 
fpirituvates.  Ezscbie/  misfu  ad  Iacol>i~ 
d.n.  Alanu*  til/rum  porrigens.  Libri 
p/anflin. 

EO  vifo  quum  ego  promts  ceci- , 
disfem ,  audiui  loquentis  vo- 
cem ,  et  ita  mihi  dicentis :  ho- 
mo, confifte  in  pedes  tuos,  ettead- 
loquar.     Turn  fimul  ac  ille  mead-/ 
locutuseft,  intrauit  in  me  fpiritus,' 
meque  in  pedes  meos  ftatuir,  et  au- 
diui adloqucntem  me  in  haec  verba : 
homo,    mitto  ego  te  ad  Israelites, ■ 
hominum  genus  rebelle,  qui  in  me : 
rebellarunt  turn  ipfi ,  turn  maiores 
eorum,  qui  a  me  ad  hodiermim  vs. 
que  diem  defecerunt  :      ad  duri, 
oris  obftinadque  cordis  nato»,  ad 
hos  ego  (e  mitto,  quibusdicas:  fie 
dicitDominus  Ioua:    qui  fiueaur< 
dient,fiue,  (vt  funt  genus  hominum ' 
contumax, )  non  audient,  at  certe 
intelligent,      verfatum  esfe  inter 
ipfos  vatem.    Tu  vero,  homo ,  ne  < 
eos  timueris,  ne  eorum  verba  ti- 
mueris ;  quamuis  apud  refra&ari- 

0» 


Cap.  i.  3. 


E  Z  E  C  H I E  L. 


873 


os  et  intraclabiles  agas ,  et  cum 
fcorpionibus  degas :  ne  eorum  vel 
verba  timueris,  vel  eonfpectum 
expaueris;   quamuis  contumax  fit 

7  natio :  fed  eis mea  dicla  eloquere, 
fiue  audiant ,  fme  minus,  vtfunt 

Scontumaces.  Tuigitur,  homo, 
audi, quod  tibi ego  eloquor:  nefis 
contumax  in  nationecontumaci:  a- 
peri  os  tuum,  et  comede,  quod  ego 

?tibipraebeo.  Hie  ego  animaduer- 
ti  porre&am  ad  me  manum,  in 

3  qua  erat  libri  volumen ,  quod  ille 
coram  me  explicuit ,  in  fronte  ter- 
goque  inferiptum ,  et  inferiptum 
naeniis ,  querelis  atque  plan&u. 


CAPVT    III. 

Comedendum  volumen  ,  voratumque  fuan'tS' 
fmt.  Ad  Israelite  misfit*  vates.  Specu- 
lator Israelis  vates.  Vtncula  et  infmtia 
vatis,  rurfiu  abfuiutto  ,  et  vis  ad  eloqucn- 
dum. 


A 


Tque  ille  mihi :  homo ,  in- 
quit,  quod   nafihun  fueris, 
comede,     comede  volumen 
hoc,    et  i   adlocutum   Israel  ita*. 

■  Deinde  quum  ego  os  aperuisfem, 
cibauit  me  illo  volumine,  ita  me- 
cumloquens:  homo,  tu  ventre 
ifto  comedes ,  *  iQisque  vifceribus 
confides  volumen  hoc ,  quod  ego 
tibi  praebeo :  itaque  comedi ,  fuit- 
que  illud  mihi  in  ore  duleedine 

■  melleum.  Atque  ille:  homo,  in- 
quit  mihi,  age,  adi  pofteros  Israelis, 

.  vt  eos  meis  verbis  adloquare.  Non 
'  cnim  ad  abstrufi  fermonis  impedl- 
tseque  linguae  populum  mitteris,  ad 
Israelitarum  genus ;  non  ad  di- 
uerfos  populos  abstrufi  fermonis  et 
impeditae  linguae ,  quorum  tu  ver- 
ba non  intelligas:  quin  ad  eos  ego 
temitto,  quite  intelligant.  Ve- 
rum  ideo  nolent  Israelis  pofteri  au- 
direte,  quoniam  noluntaudire  me  : 
quippe  quum  fint  ornnes  Israelis 
poueri  obfirmata  fronte  duroque 
corde.  Ego  vero  tuam  et  faciem 
■let  frontem  obfirrnatam  reddo  fe- 


cundum  eorum  faciem  atque  fron- 
tern  :      qualis  eft  faxo  firmior  ada-  9 
mas,  talem  ego  reddo  tuam  fron- 
tem,   ne  eos  timeas,  aut  eorum 
confpeclum  expauefcasj    quamuit 
fit    hominum    genus    contumax. 
Homo,  (inquitille,  meadloquens,)  10 
quidquid  ego  tibi  verborum  dixe- 
ro,  idetanimopercipe,  et  auribus 
audi,    et  ad  extorres  populares  tu- 1 1 
os  profeclus,  eos  adloquere,  eis- 
que  dicito :  fie  dicit  Dominus  foua : 
idque  fiue  audiant,     fine  fecus. 
Hie  ego,  fublatus  a  fpiiitu,  audiui  I» 
port   me  magni  motus  fonitum : 
praedicanda  eft  Iouae  gloria  ex  ipfius 
loco:       fonitumque  alarum  ani- 13 
malium,  mutuo  deosculantium ,  et 
rotarum  fecundum  ilia  fonitum ,  et 
magni  motus    fonitum.       Igitur  (4 
fublatus  et  ablatus  a  fpiritu,  abii  fto- 
machabundus.animo  incandefcens, 
Iouae  manu  valide  agente  me ,      et  1  j 
Thelabib  ad  exfules  profechis,  flu- 
men  Lhobar  accolentes ,  manfi,  vbi 
manebant  ipfi,  feptem  dies  inter  eos 
maerens.     Peraclis  feptem  diebus,  t5 
Ioua  fie  adloquitur  me:     homo,  17 
fpeculatorem  ego  te  Israelis  pofie- 
ris  conftitui ,  qui ,  auditis  ex  ore 
meo  verbis ,  eos  a  me  commone- 
facias.      Quum  ego  impio  mor-  ig 
tern  minatus  fuero,  fi  tu  impium 
ilium  verbis  non  monueris ,  eius  ab 
impio  more  fuo  auertendi  gratia, 
quoviuat:  ipfeqttidem  impius  fua 
culpa  morietur;  fed  eius  fanguinis 
pcenasegoa  te  repetam.      Sin  an- 19 
tern  tu  monueris  impium,  nee  ille 
fe  ab  impietate  fua,  ab  impiis  mori- 
bus,  reuocauerit:     morietur  ille 
quidem  fua  culpa ;  fed  tu  teipfum 
liberaueris.      Item  quum  iuftus  a  20 
iuftitia  fua  ad  nequiter  agendum 
defecerit ,  ideoque  ego  ei  infortu- 
nium aliquod  obiecero,  vndemo- 
riatur ,  quia  tu  eum  non  admonue- 
ris :  morietur  ille  quidem  fuo  pec- 
cato ,  nulla  eius  re<3e  fa&orum  ha- 
bita  ratione :    fed  eius  fanguinem 
ego  in  te  vindicabo.    Sintuinftumai 
Iii  5  monu. 


«74 


E  Z  E  C  H  I  E  L. 


Cap.  3. 4. 


monueris ,  ne  peccet  iuftus ,  isque 
non  peccauerit :  etille  viuet,  quip- 
pe  monitus ,  et  tu  te  ipfum  libera- 

**ueris.  Turn  ibi  Ioua  me,  fua ma- 
nuactum.ficadloquimr:  furge,  e- 
gredere  in  caropum,   et  ibi  egote 

*3  adfabor.  Atque  egbftirrexi  et  in 
cauapum  exii ,  vbi  ftantem  Ious 
gloriam  naclus  ,  cualis  erat  gloria , 
quani  ad  flumen  Chobar  videram, 

*4cecidi  pronus.  Sed  ingresfus  in 
me  fpiritus  me  in  pedes  meos  con- 
ftiruit,  et  ille  mecum  locutus  eft :  i, 

*>  inquit.  conclude  te  domi  tuse.  Et 
tibi  quidemhomoloraadhibebun- 
tur,  quibusitavinciaris,  vtineo- 

*6  rum  vulgus  non  exca« :  tuamque 
linguam  ego  ita  mo  palato  adfigam, 
Vt  obmutefcas ,  nee  eis  caftigato- 
rem  pr^bcas ,  qui  fint  genus  contil- 

*7  max.  Sed  te  adloquens ,  os  tibi 
aperiam,  vteisdicas,  ficdicit  Do- 
minus  Ioua:  qui  audit,  audiai; 
qui  minus,  omittat;  quandoqui- 
dem  genus  funt  hominum  contu- 
max*. 

CAPVT    IIH. 

Jn  lit  ere  Hierofo/yma  dtfi  -:pra.  Terr  ta  far- 
tog».  Cubatio  v.uu  v.iria.  Fruges  in  vat 
conttfl*.  /l^uttpotM.  Ca/amitates  Indo- 
or urn  prtditlt. 

IfTpVvero,  homo,  laterem  fu- 
me, eumque  tibi  proponent 
-*-  in  eo  vrbem  fculpe  Hierofo- 

ft  lymam ,  et  aduerfus  earn  ftatuc 
obfidionem,  vallum  conftrue,  due 
aggcrem,faccaftra,  et  arietes  cir- 

9  ca  dispone.  Deinde  fartaginem 
fume  ferream,  eamque  promuro 
ferreo  coll  oca  inter  te  et  vrbem,  et, 
compofito  in  earn  vultu,  circum- 
fesfam  obfide,  quod  fitlsraelitarum 

4generiprodigiofum.  Tuveroia- 
ceto  in  mum  latus  finiftrum ,  et  ei 
Israelitarum  generis  culpam  impo- 
nito ,  iaturus  earn  culpam ,    quot 

5  dies  in  eo  iacebis.  Ego  tibi  do  eo- 
rum  culpae  annos  ad  numerum  die- 
rum  trecentorupj  nonaginta,  qui. 


bus  tuisraelitici  generis  culpam  fe- 
ras.      Qtiibus  peractis,  incubabis< 
iterum  lateri  dextro ,  et  iudaici  ge- 
neris culpam  feres  quadraginta  di- 
es, me  tibi  totidem  dies ,  prototi- 
dem  annis,  dante ,      faciemque  tu  -\ 
am  ad   Hierofolyma;  obfidionem 
compones,  et  exferto  brachio  vati- 
cinaberisineara.      Atque  ego  tibi \ 
Jora  adhibebo,  itavt  ex  alio  latere 
in  aliud  non  vcrtaris,  donee  trans- 
egerisiftiusobfidioms  dies.      Tuj 
vero  fume  triticum,  hordeum,  fa- 
bam,  lenres,  milium,  et  viciam ,  et 
iis  in  vmnii  vas  conie&is,  conficito 
ex  eis  tibi  panem,  pro  numero  die- 
rum,  quibus  in  latus  tuum  iacebis, 
quo  pane  per  trecento*  nonaginta  I 
dies  vefcare.   ita   comparata  eius 
comedendi  ratione,  vt  viginti  fi. 
clorum  pondus  vnoquoque  diefta- 
tis  horis  comedas.      Aquani  quo- 1 
que  ad  inenfuram  videlicet  hinis 
fextam  partem ,  certis  horis  bibes, 
et  fpxritas    hordeaceas   comedes,! 
easque  in  iHorum  confpe&u  huma- 
ni  excrementi  fterconbus  parabis. 
Sic  comedentIsraelitap,(inqultIoua,)l 
panem    luimi    immundum    apud 
gentes,  quo  ego  eos  proflrgauero. 
At  ego :  ah  Domine  Ioua ,  inquam,  1 
atqui  ego  non  fum  pollutus ,  neque 
morticinum  aut  raptitium  haSe- 
nus  a  pueritia  comedi,  nee  eft  in- 
gresfa  peros  meum  immunda  caro. 
Et  ille.-  en,inquit,ego  tibi  pro  huma- 1 
nis  ftercoiibus   fimum    bubulum 
do,  in  quo  panem  tuum  facias.     Et  ii 
porro :  homo ,  inquit  ille ,  mecum 
loquens,   ego  panis  adminiculum 
Hierofolymae  ita  frangam,   vt  pa- 
nem ad  pondus  anxie  comedant,  et 
aquani  ad  inenfuram  attoniti  bi- 
bant,  vt  pane  aquaque  carentes  ftu- 
peant  inuicem,  fuaque  culpa  conta- 
befcant. 

CAPVT     V. 

Nouacula  pili abrafi.  Pilcrum  disjtpatiojlie- 
rofolymorum  ton ib tin  ruing ,  fames ,  gla~ 
ditn,ptfiif.     . 

At 


EZECHIEL. 


87* 


I    I  Ttu,  homo ,  fume cultellum 
r\  acutum,  nouaculam    tonfo- 
■*■  ■*■  riam ,  eaque  fumta ,  rade  ti- 
bi  caput  etmenturo,ac,  fumtatruti 
ina,  partitus  pilos,      tertiam   par- 
tem igni  in  media  vrbe,  completis 
obfidionis  diebus,  comburito  :  ter- 
tiam partem  Aimito,  et  culfello  vn- 
dique  accidito :     tertiam  partem  in 
auram  difpergito,  quo«  ego  ftricto 
gladio  perfcquar.       lnde  paucos 
numero  fumes,  quos  in  tuis  con- 
I  ftringas  gremiis :    et  ex  illis  porro 
fumes,  quos  in  medium  ignis  pro- 
iectos,  exuras  igni,  ex  quo  prodeat 
incendium    in    totam  Israelis  do- 
i  mum.      Sic  dicit  Dominus  Ioua : 
ifta  Hierofolyma ,  quam  ego  cete- 
ris regionibus  circumdatam  in  me- 
dio gentium  collocaui,      mutauit 
in  impietatem  meas  fententias  ma- 
Igis,  quam  gentes  exterx,  meaque 
placita  magis,quam  regiones  ei  fini- 
timae  :  quippe  quae  meas  fententias 
irepudiauerit,  neque  meis  placitis 
obfecuta  fit.    Quare  fie  dicit  Do- 
minus  Ioua:    quandoquidem  vos 
plus,  quam  finitiman  gentes,  tumul- 
tuando,  meis  inftitutis  non  paretis, 
rteque  meas  fententi?.s  exfequimini, 
p  neque  finitimarum  gentium  con- 
fuetudines  imitamini,      propterea 
fie  dicit  Dominus  Ioua :     en  ego 

Kuoque  tibi  minitor,  inque  tui  me- 
io  exempla  edam,  fpeclantibus  re- 

liquis  gentibus,  faciamque  in  te, 
■quale  neque  feci ,  neque  fum  fa- 
Itchmis  deinceps  ob  tua  tot  flagitia. 
•Itaque  in  teetparentes  liberos,  et 
iliberi parentes fuos comedent :  edi- 
ttisque  in  te  exemplis,  omnesreli- 
Iquias  tuasin  omnes  difpergam  ven- 
itos.    Icaque  fie  viuamego,  inquit 

Dominus  Ioua,  vt,  quoniam  tu  me- 
ium  facrarium  tuis  tot  fceJeribus  et 
1  flagitiis  polluifti :  ego  quoque,  nihil 

temperans  aut  parcens,  exfeindam. 
I  Tertia  pars  tuorum  partim  pefte 
jjmorietur,  partim  fame  conficietur 

in  te  :  tertia  pars  arrais  cadet  circum 

»)  aon  obeditis  Deo  vellro*  vt  ills  fuir. 


te.-  tertlam  partem  ego  in  omnei 
ventos  difpergam,ef  in  eos  ftringam 
gladium.ac  me,  confumenda  et  exo- 1| 
neranda  in  eo9  mea  ira  atqtiebile, 
folabor,  feientque,  me  lot  amacri- 
ter  minatum  fuisfe  ,  quum  in  eos 
bilem  meam  confumfero:      et  tei4 
dereliclam  infamemque  reddam  a. 
pud  finitimas  gentes .  in  omnium 
prxtereuntium  oculis,       erisqueifj 
finitimis  gentibus   infamia,   pro- 
brum,  exemplum,   et  admiratio, 
quum  ego  in  te  exempla  ,  atroci  ira 
ardensatqueflagrans,  edidcro,  in- 
quam  ego  Ioua,      quum  in  eos  fae.  1$ 
uas  fami.;  immilero  fagittas :   quae 
fmt  exitio,  quas  ad  veftram  mittam 
perniciem,  et  vos  fame  petens,  vo- 
bis  cibi  adminiculum  frangam,    in  1^ 
vosque  malum  immittam  .  er  feras 
beftias,  quae  vos  depopulentur,  ef- 
ficiamque,  vt  peftis  et  caedes  inte 
grasfetur,  et  arma  in  te  inuehara, 
inquam  ego  Ioua- 


CAPVT    VI. 

Vaticimum  in  hraelem  infaufflum.  Dii 
fiercorti  ludtorum.  In  idololatras  iratui 
Dent. 

I  Tern  me  Ioua  his  verbis  adlocu- , 
tus  eft :    homo,   compone  faci-  & 
emtuamin  montes  israetiticog, 
et  in  eos  his  verbis  vaticinare ;  o  is- 
raelitici  montes,  audite  Domini  Io- 
uaedicia.    Sic  dicit  Dominus  fouaj 
montibus  etcollibus,  depresfislo- 
cis  atque  vallibu  :  ego,  illatis  in  vos 
armis,  facella  veftra  perdam,  veftra-4 
que  et  altaria  vaftanda,  et  figna  per- 
fringenda,  curabo,  et  vcftros  pro- 
fternam  coram  veftris  ftercoreis  di- 
uis  occifos,et  Israelitarnm  cadauera  e 
ipforum  ftercoreis  ditiis  proponam, 
veftraque  osfa  circum  veftra  altaria 
disfipabo.        Vbicumque  degetis,  $ 
vrbes  defolabuntur,  facellaque  va- 
ftabuntur ,  vt ,  defolatis  vaftatisque 
veftris  aris ,  fra&is  abc lit i^que  fter- 
coreis diuis,    excifis  fignis,  deletis  •* 
veftris 


87°* 


E  Z  E  C  H I E  L. 


Cap.6V 


veftris  operibus,  iaccntibusque  in- 
ter vos  occifis ,  intelligatis,  me  esfe 
8 louam.  Reliquos  autem  faciam, 
qui  ex  vobis  per  terras  difperfis,  ar- 
9  ma  euadant  apud  gentes,  qui  ve- 
ftrum  elapfi  recordabuntur  mei 
apud  gentes,  vbi  erunt  captiui : 
quandoquidem  fraths  per  me  impu- 
dicis  eorum  mentibus,  quae  a  nie 
dfrfecerint,  oculisque,  qui  ctimfter- 
coreis  eorum  diuis  fucrint  mere- 
tricati,t2edebiteos  palam  fcelerum, 
quae  fuis  tot  flagitiis  commiferint, 

lofcientque,  me  louam  nonabrepu- 
tasfe ,  hoc  illos  adficiendos  malo. 

II  Sic  dicit  Dominus  Ioua :  plaude 
manu,  et  pede  paui ,  dicens :  ah : 
fuper  tot  tarn  fceleftis  domus  Israe- 
lirarum  flagitiis,  quiferro,  fame, 

la  pefle  cadent.  Abfentes  peite  mo- 
rientur :  praefentes  ferro  cadent : 
reliqui  et  obfesfi  fame  interibunr,in 
eosque    meam   bilem  confumam, 

I3fcicitque,  me  louam  esfe:  quum 
erunt  eorum  occifi  ftercoreis  ipfo- 
rnni  diis  permixti,  circum  eorum 
aias, per  omnes  cditoscolles,  ino- 
mnibus  montium  verticibus,  fub 
omnibus  frondofis  arboribus,omni- 

I4busque  opacis  iiicibtis,  per  quae 
loca  fuis  tot  ftercoreis  diuis  fuaues 

15  dederint  odores ;  intentaque  in 
eos  mea  manu ,  eorum  terram  vs- 
que  a  fait u  Deblatha  vaftam  horri- 
damque  reddam,  quacumque  ha- 
bitantjfcientque,  me  esfe  louam. 

CAPVT    VII. 

Exitia  in  iwpiot  impendentia.  Sceterti  ido- 
lolatrarmn  luddorum.  Catena  inflituia. 
Mifcri*  congtfle  in  populos,  in  1  egem. 

I  jTem  fie  me  adlocutus  eft  Ioua: 
%  I  tibi  vero,  homo,  fie  dicit  Domi- 
•*■  nusloua  de  Israelitarum  terra: 
finis  adeft,  finis  quatuor  terrae  tra- 
g  Sibus.  lam  q  tibi  adeft  finis,  teque 
ego,laxata  in  te  ira  mea ,  vt  merita 
es,puniam ,  tibique  tua  tot  flagitia 

f )  Regionem  acHoquieur.     r)  rani  rumor 
t)  veika.  m )  iaiufticiA  ifta  in  cam- fa  eric,  vt 


rependam,  neque  mihi  a  te  ten 
perabo  aut  parcam,  quo  minus  tuo 
mores  in  te  vlcifcar,  tuaque  flagiti 
penitus  luas,  fciatisque.  me  esfe  Ic 
uam.  Sic  dicit  Dominus  Ioua 
malum  fuper  malum  ecce  adefl 
finis  adeft,adeft  finis  excitus  in  te:ei 
adeft,adeft  matutinum  in  te ,  o  in 
cola  terrx :  adeft  tempus,  infta 
diestumultus,  nonrmontani  foni 
tus.  Nunc  ego  propediem  mean 
bilem  iramque  in  te  eflundam  at 
que  confumam,  teque,  vt  merita  es 
puniam ,  tibi  -]ue  tua  tot  flagitia  re 
pendam  :  neque  mihi  temperabi 
aut  parcam,  quo  minus  tuos  mo 
res  in  te  vlcifcar ,  tuaque  flagitia  pe 
nitus  leas,  fciatisque ,  me  louam  es 
fe,  qui  feriam.  Ecce  dies ,  eco 
adeft ,  exoritur  matutinum ,  flore 
s  virga,oull'ilat *  fuperbia,"  adfurgi 
iniuftitiain  virgamimpietatls ,  ne 
ipfi,  nee  eorum  mukitudo,  auto 
pe»,  excipientur,  nee  erit  vlla  eo 
r<mi  deploracio.  Adeft  tempus 
imminet  dies :  neque  emtor  gau 
deat ,  neque  venditor  maereat :  fi 
quidem  vniuerfae  eius  multitudin 
impendet  ira.  Non  enim  redi 
bunt  venduores  ad  res  venditas 
q.iamdiu  erunt  in  viuis  fuperftites 
fiquidem  ciusmodi  latum  vniuerf* 
multitudini  eius  impendet,  vt  redi 
turi  nonfint,  aut  fuamquisque  vi 
tarn  reienturi,  id  quod  fiet  eo 
rum  culpa.  Clangetur  tuba  pa 
rando  omnia,  nee  erit,  qui  eat  ii 
prcelium ,  vtpote  me  in  omnem  e 
ins  multitudinem  feuiente.  Fo 
risarma,  domi  pcftis  atque  fames 
qui ruri erit,  armis  moriefur:  qu 
in  vrbe ,  hunc  fames  peftisqui 
conficiet.  Qui  vero  eorum  eua 
ferint ,  ii  columbis  conuallium  fi 
miles  in  montibus,  vniuerfi  fa 
quisque  culpa  gement,  omnes 
queetmanibus  relanguefcentes ,  e 
genibus  remollefcentes,  centone 
amicient ,  et  horrore  cooperti ;  o 
mne 

s,  qualtj  eft  echo,  t")  qua  verberabimini 
imoietas  vcftradiuina  virea  ouniacur. 


Gap.  7. 8. 


E  Z  E  C  H  I E  L. 


»77 


•|  mnes,  ct  in  vultu  pudorem,  et  in 

1  ?capite*  glabretum  gerent.    Suuui 

1    argentum  per  vicos  proiicient ,  et 

L  i  eorum  aurum  dilapidabitur,nec  ar- 

'•{.  gentum,  nee  aurum  poterit  eos  tue- 

i    ri,  fauiiente  Ioua :   nee  habebunt , 

'4  vnde  fitum  adpetiuim  exfaturent, 

•paut  vifcera  repleant.       Eit  enim 

'»  eorum  culpae  infortunium, qui  yno- 

•    bili  fuo  ornamento,  in  fublimi  poli- 

i|i  to,  fuas  fceleftas  imagines ,  fuafce- 

I  lera  fecerint  in  eo.      Quamobrem 

id  ego  illis  efficiam,    vt  vexetur, 

•|  hoftibusque  diripiendum  ethomi- 

'jj  nummaximeimpiis  depeculandum 

'•hprofanandumquededam,     qui,  me 

lllos  auerfante,meum  penetrale  im- 

picnt,    et  id  gtasfatores  ingresfi 

contaminent.    Fac  catenam  ,   quo- 

niam  enim  et  regio  fanguinariis  iu- 

•  diciis,  etvrbs  intqiutaterefertaeft; 

adducamgeniium  det-riimos ,  qui 

eorum  domos  occupent;      poten- 

tiumque  fuperbiam  coercebo,  et 

eorum  profananda  curabo  facraria. 

Excidium  aduentat,      qux-dtaque 

pax  nonerit.    Miferia  miferia  fu- 

perueniet,    famaque  famae  fucce- 

det,  et  in  vate  oraculum  requirc- 

tur,  et  facerdotes  difcipiina ,  et  fe- 

nes  coniilio    carebunt.      Lugebit 

rex :    circumftindetur    calamitate 

magiftratus :    plebeiorum    manus 

turbabuntur :  pro  meritis  eos  tra- 

6hbo,  dignisque  pcenis  adficiam, 

fcientque,me  esfe  Iouam. 


CAPVT    VIIL 

Votes  cumfcriatoribuf,  lgnu  figura.  Eleflwm 
iihmu*  prehendens  contain.  Flagitia  idnlola- 
trarum,  imagines.  Dti  Jienorei,  turibula, 
Jkffitiones.  Blot  antes  femin*.  Solent  ado- 
rant es. 

Nno  autem  *  fcxto,  die  quin- 
ta  mends  fexti,  quum  ego 
domi  roeae  federem ,   Iudxis 
fenatoribus  coram  me  ledentibus, 


ibi  Domini   louse  manu  inuafus, 
animaduerti  quamdam  figuram  in* 
formam  ignis,  fupra  cuius  latcrum 
formam  ignis  erat ,  infra  latera  e- 
rat  forma  fplendori»  in  fpecicm  ele- 
6h*i,      qui ,  cmisfa  quadam  quad  i 
manu,  prehendit  me  capitis  mei 
cirro,  et  fublatum  inter  terrain  at- 
que  cdum  tulit  fpuitus  Hierofo- 
lymam  per  diuina  vifa  ad  introitum 
porta-  interioris,  fpe&antis  ad  fe- 
ptemtnones ,  vbi  colJocatum  erat 
a  obtrectatorium  dmulacrum,  effi- 
ciens  obtrecrationis.      Atque  illic4 
nachis  fum  Dti  Israelitarum  glori- 
am.  qua  forma  videram  in  campo. 
Etillemedcadfatur:  homo,  con- $ 
iice  oculos  leptemtriones  verfus. 
Et  ego  coniedlis  feptemtriones  ver- 
fus ocnlis,  animaduerti  a  feptemtri- 
onibus  ad  arse  portara  dmulacrum 
illud  obtreciatorium   in  ingresfu. 
Et  ille  demecum loquitur:  homo, 6 
videsne,  quxfaciant,  quanta  faci- 
ant  hie  Israelis  pofteri  flagitia ,  vt  e- 
go  a  meo  fano  recedam  ?      Atqui 
iterum  etiam  maiora  cernes  flagi- 
tia.     Turn  me  duxit  ad  introitum  7 
atrii ,  vbi  quum  animaduertisfem 
in  paricte  foramen;  ille  mini  dedi- 
cit:       homo,  perfora  parietem.8 
Qyumque    perforasfem  parietem, 
adfpexi  odium  vnum.     Et  ille :  in- 9 
gredere,  inquit,  et  vide,  quara  illi 
fcelefta    committant   hie    flagitia. 
Turn  ego  ingresfus,animaduerti  o- 1 9 
mne   genus   obfeenorum    ferpen- 
tium ,   atque  quadrupedum  imagi- 
nes ,  omnesque  ftercoreos  israeli- 
ticas  domus  diuos,  vndique  in  parie- 
tecaelatos,    et  coram  illis  ftantcsu 
israelitici  generis  fenatores  feptua- 
ginta.  (quos  inter  aderat  Iezonias, 
Saphanis  Alius,)  fuumquemquetu- 
ribulum  habentes  in  manu,  cxha- 
lante   nidore   nebulae    fufErionis. 


Atque  ille ;  vides  ne,homo,(inquit,)  12 

quid 

lx)  glabrabantur  et  eondebantur  in  Iu&u  capita.  y)  £tao.  z)  a  capto 
ioachimo.  «)  alieni dei *  qued  Iouam  iicitatcc,  lelotypum^uc  reddetec,  vt 
matitutn  adulter. 


878 


E  Z  E  C  H I E  L. 


Cap.  8.9.10. 


quid  israelitici  generis  homines  fa- 
ciant  in  tenebris,  in  imagmofis  fuis 
penetralibus  i  quippe  qui  fe  Ioux 
confpicuos  esfenegent,  quippe  Io- 

ISuam  reliquisfe  terrain.  Ectamen 
iterumcernesctiam  maiora,  inquit, 

I4qux  faciunt  rlagitia.  Turn  me 
duxit  ad  introituro  porta  (empli  Io- 
ux, quxeratadfeptemtriones,  vbi 
fedentes  confpexi  feminas  ploran- 

I5tes  AThammuzum.  Vides  ne, ho- 
mo ?  inquit,  me  adloquen?.  Atqui 
iterum  etiani  maiora  his  rlagitia  vi- 

I^debis.  Dein.de  me  duxit  in  inte- 
rius  atrium  templiloux,  ctcccead 
introitum  ceils  Ioux  inter  vcftibu- 
lum  ct  aram,  homines  ad  vifcinti- 
quinque,  qui  a  Ioux  cella  auerfi , 
et  ad  orlentem  conuerfi,  folem,  o- 

I7rientem  verfus,  adorabant.  Vi- 
den,  homo 'iinquit  ille  nnhi :  pa- 
rnmne  eft  ludzorum  genen,flagitia 
facere,  quae  hie  committunt,  quum 
terram  iniuftitia  repleuerint ,  nifi 
rurfus  irritent  me,  et,  (vt  vides,)  o- 

1 8  dorem  mitcant  in  nares  illor urn/  E- 
go  vicisfim  iracunde  agam ,  nihil 
niihi  'emperans,  nihilque  parcens : 
nee  eos.mihi  inaurera  ingenti  vote 
clamantes,exaudiam. 


C  A  P  V  T     IX. 

hppficia  prauu  ludtti  immhtentia.   Sex  bo- 
rnnettrloarmnti.  Signandi  Hierofotymi- 
■   turn,  yitw  tniquorum  Deiu. 

lT~xEinde,  audiente  me,  magna 

1  voce  damans  dixit :      inftant 

•*--'  vrbi  fiipplicia ,  et  fuum  quis- 

que  letiferum  habet   in  manu  te- 

alum.  Et  ecee  fex  homines  venie- 
bant  via  ports  fuperioris ,  fpeclan- 
tis  in  feptemtriones,  fuum  quisque 
exitiabile  telum  manu  ferentes, 
quos  inter  vir  vnus  eiatlinovefti- 
tus,  in  latere  fcriptorium  habens  a- 

g  tramentarium.  Hivenerunt,  a- 
pudquexneam  aram  conftiterunt, 
et  Dei  Israehtarum  gloria  a  cheru- 
bo,fuper  quemerat,  fublata  eft 

6)  NonnuJli  atbitrantur  Adoaidcm. 


ad  limenxdis.       Turn  ad  virum^ 
linigerum ,  cui  fcriptorium  erat  a- 
tramentarium  in  latere ,  He  loua 
clamauit:    peragra  vrbem  Hiero- 
folymam  ,  et  nota  fignato  frontes 
hominum,   qui  ad  tot,  quxinea 
hunt,  rlagitia  congemifcunt  atque 
fufpirant.      Ill i s  autem  audiente  t 
me  dixit:    peragrate  vrbem  poft 
eum ,  et  cxdite  line  vlla  temperan- 
tia  aut continent ia.       Senes,  iuue-  4 
nes,  virgines,  paruulos,mulieres 
funditus  occidite:  fed  quisquisno- 
tam  habebit ,  ad  eum  ne  accedite : 
a  meo  autem  fano  incipite.     Ita- 
que  initium  fecerunt  a  viris  feni- 
bus ,  qui  erant  ante  xdem.    Conta- 1 
minatexdem,  {  inquit  eis,)  et  atria  ' 
occifis  complete  :  exite.    Turn  illi 
egresfiexdebant  per  vrbem.    Qyi-j 
bus  cxdentibus  reli&us  ego  cecidi 
pronus ,  et  damans :    ah  Domine 
loua ,  inquam,  tune  omnes  Israeh- 
tarum reliquias  delcbis,  tuam   bi- 
lem  eftundens  in  Hierofolymam  ? 
Etiiie.-    immodicaeft,  inquit,  Is-« 
raelitarum   Iudxorumque    culpa, 
eftque  fanguine  terra,  et  vrbs  iniu- 
ititia  plena,  quia  dicunt,Iouam  de- 
feruisfe  terras ,  Iouam  nihil  videre. 
Ego  vicisfim  me  non  continebo,] 
neque  parcam,  quo  minus  eorum 
mores  in  ipforum  caput  vlcifcar. 
Interea  vir  ille,  veltitus  lino,  qui  a- 1 
tramentarium  habebat  in  latere, 
negotium  retulit ;  feci,  inquit,  vt  tu 
mihi  imperafti. 

CAPVT    X. 

Soliifigura  in  ethra.  Cberubi ,  liniger  ho- 
mo. Rote  Chcrttborom.  Plena  oculorum 
corpora. 

DEinde  animaduerti  in  xthra,  I 
quae  cherubis  fupra  caput  e- 
rat,  quafi  fapphirum  gem- 
mam  ,  qux  folii  figuram  adfpeSu 
reprxfentaret ,  illis  fupereminens. 
Turn  ille  linigerum  virum  fie  adlo- 1 
quitur:  ingredere  inter  currura, 
*  fubter 


Cap.  to.  IF. 


E  Z  E  C  H I E  L. 


879 


Aibtcr  Cherubum ,  et  iraple  volas 
tuas  igneis  carbonibus,  qui  funt 
inter  cherubos,  eosqiie  carbones  in 
vrbem  effunde.      Igitur  ille ,  fpe- 

3  flante  me ,  ingresfus  eft.  Stabant 
autem  cherubi  ad  dexteram  xdis, 
ingrediente  viro,  et  interims  atrium 

4  repleuerat  nebula ,  eueclaque  lo- 
uae claritate  a  cherubo  fupra  limen 
aedis,  replefaeratardes  nebula,  et 
atrium  fplendore  claritatis  louae, 

5  audiebaturque  alarum  cherubo- 
rum  fonitus  ad  exferius  atrium, 
qualis  vox  eft  pnrpotentis  Oei,  dum 

6  loquitur.  Poftquam  imperauit 
viro  Iinigero ,  vt  ignem,  curruiet 
cherubis  interpofitum ,  caperet : 
ingresfus  eft  ille,  et  apud  rotas  con- 

7ftitit.  Turn  cherubus,  immisfa 
manu  fua  inter  cherubos  ad  inter- 
ieclum  cherubis  ignem ,  fumfit ,  et 
linigeri  volis  impofuit :  quo  acce- 

BptOjilleexiit.  Adparebat  autem  in 
cherubis  humans  manus   effigies 

?  fub  eorum  alis.  Animaduerti  au- 
tem quatuor  rotas  apud  cherubos, 
fingulas  apud  fingulos ,  quarum 
rotarum  ea  erat  forma ,  vt  gemmae 
chryfolithi  fpeciem  exhiberent,  eo- 
dem  earum  quatuor  figurae  adfpe- 
ctu ,  perinde  ac  fi  rotae  foret  inter- 
iecla  rota.  Inter  eundum  tende- 
bant  in  quatuor  fui  quadrati  partes, 
neque  euntes  circumagebantur,  fed 
quo  fpeclabat « caput ,  eo  fequeban- 
tur ,  nullo  inter  vadendum  circum- 
a£tu.  d  Hloru  man  tern  totum  cor- 
pus, et  terga,  et  manus,  et  alse,e t  eo- 
rum quatuor  rotae ,  plena  erant  o- 

I  culorum  vndique  :  quas  quidem 
rotas,audiente  me,vocauit  currum. 
Habebant  finguli  quaternas  facies, 
vnam  cherubi,  alteram  hominis, 


■ 


ra  fubueherentur ;  rotae  quoque  ab 
illis  non  recedebant.     Stantibus  il- 
lis,  ftabant:      quumque  etferren-  l1 
tur,  efterebanluretipfae,  quippea- 
nimantis  fyirif u  praeditae.    Digtes- *  • 
fa  autem  louae  claritas  ab  aedis  limi- 
ne ,  ftetit  fuper cherubos ,    et  che- 19 
rubi  fublatis  alis  ab  humoeuccli, 
fpe&ante  me  eorum  digresfum,  co- 
mitantibuseosrotis,  fteferunt  pro 
foribus  aedis  louae  orientalibus,  lo- 
uae claritate  eis  defuper  incumbcn- 
te.       Id  erat  animal ,  quod  ego  vi- a® 
deram  fub  Israeli tarum  Deo ,  apud 
fiumenChobar,  quos  esfe  cheru- 
bos cognoui ,    habentes   fingulos 
quaternas  facies,       quaternasque2,1 
alas,  et  fub  alis  humanarum  manu. 
um  effigiem ,  eadem  facierum  efti- 
gie ,  quales  facies  videram  ad  flu- 
men  Chobar,      eodemque  eorum1* 
adfpcclu  atque  natura ,  vnoquoquc 
ipforum  antrorfum  ambulante. 


CAPVT    XL 

Snbtatiu  a  fpiritu  Etteebief.  Viri  viginti 
t/iialner.  Impofiores  ludwum.  louaiia 
dementia.  Cor  notium  abfolutit  tnbuin- 
dum. 


rwv 

1 


\Vm  me  fublatum  tulit  fpiri- 1 
tus  ad  orientaicm  aedis  louse 
portam ,    fpedantem  ad  ori- 
entem :  et  ecce  pro  foribus  viginti 
quinque  viros ,  quos  inter  vidi  Ie- 
zoniara  Azuris,  et  Pheltiarn  Ba- 
naiae  filium,  populi  primarios.  At-  a 
que  ille  fie  mecum  locutus  eft:  ho- 
mo ,  hi  funt  homines ,  qui  in  hanc 
vrbem  nefas  cogitant,  malumque 
confilum  ineunt,      qui   dicunt:» 
e  non  prope  eft :  conftruantur  do- 


oms :  haec/olla  eft,  nos  autem  caro. 
ertiam  leonis ,   quartam  aquilae,    Quocirca  vaticinare  aduerfus  eos, , 
etattollebanturcherubi,quodidem    vaticinare,  homo.      Hicquumin. 


[animal  videram  ad  flumen  Chobar 
Ac  ambulantibus  cherubis ,  ambu- 
labant  rotae  apud  eos:  attollenti- 
"ausque  cherubis  alas  fuas ,  vt  a  ter- 


me  louae  fpiritus  illapfus  esfet :  die : 
(inquit  ille,  meadloquens,)  fie  dicit 
loua :  vos  ita  loquimini ,  israeliti- 
ca  domus,  (  et  ego  mentis  veftrae  co- 
gitata 

';)  faciei, qua  in  capiteaduerfaerat      d)  cheruborum.     «)  procul  abfunt,  qu*mi- 
nantur  vates.    /)  vt  in  olla  care  manct,  ita  nos  in  vrbe  oiancbimus. 


88o 


E  Z  E  C  H I E  L. 


Cap.  ii. i». 


6  gitata  noui,)  vt  multos  in  ifta  vrbc 
g  interHciati$,eiusque  vicos  implea- 
ds occiforum.  Quamobrem  fie 
dicit  Dominus  Ioua :  occifi  veftri, 
quos  in  ea  pofuiftis,  caro  funt :  ipfa 
olla  eft :  vos  auteni  ego  ex  ea  edu- 

8  cam:  arma  metuitis,  etarmavo- 
bis  inuebain,  inquit  Dominus  Io- 

9  ua  ,  ex  eaque  educlos  hoftibus 
addicam ,  et  in  vos  exempla  edam : , 

loarmiscadetis,  et  in  Israeli taruruli- 
nibus  puniam  vos,  fcietisque,  me 

11  esfe  louam.  Nee  ifta  vobis  ol!a, 
nee  vos  in  ea  caro  eritis,  quos  ego 
in  finibus  Israelitarum     puniam, 

12  efficiamque ,  vt  fciatis ,  Jme  esfe  lo- 
uam ,  cuius  inftitutis  vos  non  paru- 
eritis,  cuiusque  fententias  nonfue- 
ritis  exfecuti,  fed  finitimarum  gen. 

»3  tiiun  imitati  mores.  Hie ,  vatici- 
nante  me,  Pheltias  Banai.e  tilius 
mortuus  eft:  et  egopronuscecidi, 
ac  magna  voce  damans  dixi :  ah 
Dumine  Ioua ,  funditus  tu  ne  deles 

14 reliquias Israelitarum. ?  At  Ioua 
meadloquens:  homo,  inquit,  funt 
fratres,  funt  fratres  tui,  tuac  confan- 
guinitatis  homines,  et  vniuerfa  do- 
mus  israelitica ,  quibus  dicunt  Hie- 

I5rofolymitani :  discedite  a  Ioua: 
nobis  hxc  terra  posfidenda  data  eft. 

■6  Itaque  dicito  ••  fie  dicit  Dominus  Io- 
ua: fi  eos  ego  per  gentesatque  ter- 
ras procul  difperfi ,  eroeis  paullis- 
perfanum,  in  quas  venerunt  ter- 

I^ras.  Qiiocirca  die:  fie  dicit  Do- 
minus Ioua:  ego  vos  ex  natio- 
nibus  atque  terris ,  per  quas  eftis 
disic6\i,  conuocabo  atque  colligam, 

1  get  israelitica  terra  donabo:  quo 
poftquam  venerint ,  tollent  ex  ea 
omnia  eius  fcelera  atque  flagttia, 

10  eisque  vnum  cor  dabo ,  et  in  veftra 
pecltora  nouum  fpiritum  immit- 
tam ,  detracloque  de  eorum  corpo- 
ribus  lapideo  corde  .  cor  eis  carne- 

aoumdabo,  vt  ex  inftitutis  meis  fe 
gerant,  et  fententias  measconfer- 
uentacobeant,  ct  ipfi  mihipopu- 

ailus,  et  ipfi»  ego  fimDeus.      Qui 


vero  animis  fua  fcelera  et  flagttia  fe. 
quuntur,  in  eorum  ego  caput,  vt 
digni  funt ,  animaduertam ,  inquit 
Dominus  Ioua.  Turn  chernbi, 
comitantibu»  rotis,  alas  fustule- 
runt,  et  Iouae  Dei  Israelitarum 
fplendor  illis  defuper  incumbens, 
fefe  ex  media  vrbe  fustulit,  atque 
in  monte,  qui  vrbi  aborienteeft, 
fubftitit.  Et  fpiritus  fublatum  me 
inChaldacam  ad  exfules  pervifum 
tulitdiuino  adflatu :  digresfaque 
a  me  vifione,  quatn  videram,  exfu. 
libus  expofui ,  quidquid  rerum  mi- 
ni Ioua  ostenderat. 


CAPVT    XII. 

Regit  Sedecit  captiuitai,  Famet  atque  fi- 
tit  prtnuntiata.  lmpcndcntia  ludtti 
mala-. 

I  Tern  mecum  Iocutusefthisver- 
bis  Ioua  :  homo,  tu  inter  con- 
tumaxhominum  genus  habitas, 
qui  et  oculos  habent  ad  videndumj 
neque  vident ;  et  aures  ad  audieo- 
dum,  nee  audiunt,  quippe  genus 
hominum  contumax.  Igitur  tu 
homo,  compara  tibi  migrationis 
inltrumenta ,  et  interdiu ,  cernen- 
tibus  illis,  emigra,  videlicet  ex  tuo 
loco  in  alium ,  ipfis  fpeclantibus :  fi 
forte  videant,  fe  contumax  esfe  ge- 
nus.  Efferes  autem  fupelle&ilem 
tuam ,  ficut  in  migratione  fieri  fo- 
let ,  interdiu,  fpe&antibus  illis :  el 
fero  exibis,  iisdem  cernentibus ,  vt 
folentmigrantesegredi.  Illis  cer- 
nentibus, parietem  perfode ,  et  per 
eum  effer.  Illis  cernentibus,onus- 
tus  humeros  crepusculo  efferes ,  te- 
Qlo  vultu ,  neque  terram  cernens : 
quoniam  ego  te  prodigium  Israeli- 
tarum generi  do.  Igitur  ita  feci, 
vt  iusfus  eram:  fupelle&ilem  me- 
am  extuli  migrantium  more  de  die ; 
fero  autem,  perfosfo  mea  manu 
pariete,  crepusculo  extuli,  por- 
tans  humeris,  illis  fpe&antibus. 
Mane  autem  Ioua  mecum  fie  verba 
fecit :    homo ,  nonne  te  interroga- 

uil 


£\  news  causfa  eftis,dum  cis  Deo  conuaria  Perfuacietis. 


Cap.  12. 13. 


EZECHIEL. 


uit  genus  Israelitarum,  genus  con- 
1  tumax ,  quid  ageres .'    Dicito  eis  : 
fie  dicit  Dominus  loua.-  hierofoly- 
mitani  prineipis  eft  hoc  trifle  fa- 
tum.ettotius  Israelitarum  generis, 
qui  inibi  verfantur :      dicito :  ego 
vobis  (urn  prodigio :  quemadmo- 
dum  ego  feci ,  fie  eis  fiet :  in  exfi- 
lium  captiui  abibunt.       Princeps 
!  autem,qui  verfatur  inter  eos,  is  hu- 
[raeris  ferens,  crepusculo  per  parie- 
tem,  exeundi  causfa  perfosfum,  exi- 
bit,teclo  vultu,  ne  oculis  cernat  ipfe 
terram.     Ei  ego  rete  meum  obten- 
dam,  captumquemeis  casfibus,  Ba- 
bylonein  in  chaldaeam  terrain  per- 
ducam,quam  neque  videbit,  et  ibi 
morietur.    Omne  autem  eius  fti- 
patorum  prasfidium ,  omnemque 
comitatum  in  omnes  ventos  disii- 
ciam ,  ftricloque  gladio  perfequar, 
et  efliciam ,    vt  me  fciant  esfe  Io- 
uam ,  quum  eos  per  gentes  atque 
terras   disfipauero    atque    difper- 
Ifero.       Ceterum     reJiquos      ex 
«eis  faciam  homines  nuniero  pau- 
iifcos ,  ab  armis ,  fame  atque  pefte,  vt 
narrent  fuatot  flagitia  apud  gentes, 
quo  venerint,  fciaturque,   me  es- 
fe louam.    Item  mc  his  verbis  ad- 
atus  eft  loua  :      homo ,  tu  panem 
tuum  trepide  comedes ,  aquamque 
■pauide  et  anxie  bibes ,  et  incolas  fie 
lidloqueris :    fie  dicit  Dominus  Io- 
Eua  de  iis ,  qui  Hierofolymam  in  is- 
iraelitica  terra  incolunt.    Et  panem 
lanxie  comedent,  et  aquam  mifere 
ibibent ,  vt  derelinquatur  eius  ter- 
liifa  ab  his,  qux  ea  continentur ,  pro- 
.  pter  eius  omnium  incolarum  iniu- 
I  ftitiam ,    et  habitatac  vrbes  defola- 
tountur,  et  terra  defcrta  erit,  fcietis- 
i que,  me  esfe  louam.    Item  mecum 
[oua  verba  fecit  in  hunc  moduin : 
I  homo,  quid  vnlt  vobis  diclum  iftud 
«per  Israelitarum    terram  dicenti- 
Jkim?  longeabefttempus,  periitque 
I  Dmne  oraculum .    Ergo  illis  dicito : 
luc  dicit  Dominus  loua:  auferam 

•)  ambigm  et  incuta.   *)  fallaccs  Yates 


di&urn  iftud,  nee  eius  amplius  erit 
vfus  apud  Israelitas;    quin  prope 
eft  tempus,  inquies  eis,  etomnit 
oraculi  praediclio.    Nee  enim  erit  %a 
amplius  vllum  oraculum  vanum, 
aut  lubrica  "  diuinatio  inter  Israeli- 
tarum genus.      Nam  ego  loua  elo-  %e 
quar,et,  quod  verbis  elocutusfue- 
ro ,  fiet :  neque  deinceps  proroga- 
bitur  ,  quin  veftro  aeuo ,  o  natio 
contumax,  rem  et  dicam  et  faciam, 
inquit  Dominus  loua.      Item  me  %6 
fie  eft  adfocutus  loua :  homo,  ecce 
di&itat  Israelitarum  genus :     quod  »7 
ille  effatur  oraculum,  id  in  multum 
fpatium  longinquaque  tempora  va- 
ticinatur.        Propterea  die  eis :  fie  18 
dicit  Dominus  loua:  non  differe- 
tur  amplius  vllum  meum  di&um : 
quam  ego  rem  dixero,  ea  et  fiet,  in- 
quit  Dominus  loua. 

C  A  P  V  T     XIII. 

louana  contra  pfeadouaies  verba.  Pcsfimtv*- 
ticinantts  femin*. 

ITem  loua  mecum  verba  fecit  t 
hocmodo:      homo,  vaticinarei 
in  vates  Israelitas  vaticinantes,et 
die  iis,  qui  fua  commenta  vaticinan- 
tur:  audite  Iouae  difta.     Sic  dicit  3 
Dominus  loua :  vac  vefanis  vatibus, 
qui    fuum    fequuntur    fpiritum, 
quum  non   praeuideant.      iSilue-4 
ftrium  vulpium  fimiles  funt  tui  va- 
tes,o  Israelita.    Vos  non  in  ruinas  5 
adfeenditis,   aut    israeliticam  do- 
mum  fepto  fepitis ,  in  pugna  ftando 
die   Iouano.      Vana  vaticinantur  6 
diuinatione  fallaci,  dicentes:     in- 
quit  loua  ,  quum  loua  non  miferit 
eos,  et  fpem  facientes ,  euenturum 
esfe,  quod dicitnr.      Nonnevana? 
editis  oracula,falfaque  diuinatis,  di- 
centes: inquit  loua:  quum  ego 
non  fim  locutus  ?     Quamobrem  fie  g 
dicit  Dominus  loua :  quoniam  va- 
na dicitis ,  falfaque    vaticinamini, 
propterea  ego  vobii  minitor,  in- 

quk 

Dciiramnon  auertuntt 


88* 


E  Z  E  C  H I E  L. 


Cap  13. r, 


yquit  Dominus  Ioua:  et  ita  ma- 
num  adferam  vatibus,  qui  vanaef- 
fantur,  falfaque  diuinant,  vt  in 
meorum  concilio  non  fint ,  neque 
Israelitarum  fcripto  adfcribantur, 
neque  in  Israelitarum  folum  per- 
uenianr,  fcietisque,  me  esfe  Domi- 

lonum  Iouam.  Qyandoquidem 
meis  errandi  auftores  funt ,  dieen- 
dot-pacem,  quum  pax  hon  fit,  et, 
<*quem  exftruxit  ille  murum,illi  in- 

1 1  condite  trullisfant :  dicito  trullis- 
fantibus  incondite,cafurum  esfe.  E- 
rit  immdans  nimbus,  et  vos  grandi- 
jiofi  lapides  decidetis,irrumpetque 

l2Ventus  tempeftuofus,  atque  ita 
cc-llapfo  muro,  nimirum  exvobis 
quxretur,  vbinam  fit,  quod  trul- 

13  iisfaueritis.  Ergo  ego ,  inquit  Do- 
minus  Ioua,  tempeftuofum  ventum 
iratus  impingam,  eritque  nimbus 
immdans,  et  grandinofi  lapides,  me 

14  ira  ardente  ad  internccionem,  de- 
molitusqueniurum,  quern  vos  tarn 
incondite  trullisfatis ,  ad  terrain 
deturbabo,  ruetque  funditus,  et 
vos  in  eius  medio  conficiemini,fcie- 

15  tisque,  me  esfe  Iouam  :  et  in  mu. 
rum ,  et  in  eos,  qui  eum  tarn  incon- 
dite  trullisfant,bilem  meam  confu- 
mam,  diccturque  vobis,  neque 
murum  iam  esfe,  neque  trul- 
Iisfatores    eius    vates    Israelitas, 

1 5  qui  de  Hierofolyma  vatieinantur, 
et  ei  pacis  edunt  oracula,  quum  non 
1 1  fit  pax,  Inquit  Dominus  Ioua.    Tu 
veio,  homo,  compone  faciem  tuam 
in  populares  tuas,  commenta  fua 
vaticinante»,  et  in  eas  his  verbis  va- 
lg  ticinare.    Sic  dicit  Dominus  Ioua : 
vae,  quaepuluinulos  confuitis  ad  o- 
nmium  manuum  axillas,  facitisque 
ceruicalia^-adomnis  ftaturx  caput, 
adaucupandasanimas.  Vosanimas 
venamini  meorum,  et/animas  vo- 
ls» bis  conferuatis,     meque  profana- 
t'n  apud  meos,  ob  bordei  pugillos, 


panisque  frufta,  anima9  et  necand 
non  morituras,  etconferuandono 
vidhiras,dum  meis  mentimini ,  an 
diemibus  mendacium.  Quare  fi 
dicit  Dominus  Ioua :  ego  puluinu 
los  iftos ,  quorum  vos  aucupio  ani 
mas  venamini ,  vobis  de  brachii 
euellam,  animasque  dimittam,  qua 
rum  vos  vitam  aucupando  captatis 
iftisque  laceratis  puhiinulis,  mco 
a  vobis  iiberabo,  non  amplius  ifti 
venandos  manibus,  fcietisque,  m< 
esfe  Iouam,  quoniam  iuftis  fal 
fum  dolorem  animi  facitis,  quua 
egoeisnonfimdolorisauclor :  im 
piorumque  confirmatis  ac"Hones 
ne,  omisfis  prauis  fnis  moribus ,  vi 
uant.  Quamobrem  non  amplius 
incerta  vaticinabimini,  autdiuina 
tionem  edetis :  quin  ego  meos  a 
veftris  manibus  tuebor,  efficiam. 
que,  vt,  me  Iouam  esfe,  intelligatis. 

CAPVT    XML 

Sceltratis  dati  a  Deofal/i 'vates.  Impios  iu- 
fit  non  eripientes.  Captittorum  eonfola- 
tio. 

QVum  autem  conuenisfent  me 
quidam  de  fenatoribus  Is- 
raeli tis,  et  coram  me  fede- 
rent :  Ioua  fie  eft  mecum  locutus : 
homo,  hominibus  iftis  fui  ftercorei 
diui  cordi  funt,  fuuraque  detrimen- 
tofum  crimen  prx  fe  ferunt :  de- 
beone  eis  exorari  ?  Ergo  adloque- 
reeos  his  verbis:  fie  dicit  Domi- 
nus Ioua :  fi  quis  israelitici  generis 
homo  fuosftercoreos  diuos  habena 
in  animo,  fuumque  detrimentofum 
crimen  prae  fe  ferens,  conuenerk 
vatem:  huic  ego  Ioua,  vttot  eius 
ftercoreis  dinis  dignum  erit,  re- 
fpondebo:  vt  comprehendant  in 
animisfuis  Israelis  pofteri,  fefe  fuis 
tot  ftercoreis  diuis  a  mejdefciuisfe. 
Qyocirca  die  Israelitarum  generic 

fie 


Ofaluam  ejfc  rem.  4)  Hiei-ofolymam,  quam  Ioua  conchd.t.  vates  male  tuentur.fc  1- 
fa  promittendo,  qux  res  ruin*  causft  erit.  «)  omnium  hominum.  f)W™ 
TMli.,vitampronmtitismeo  nomine,  quire» efficit.vt  ego  vanus  esfcvidear, 


Gap.i4'  «*• 


E  Z  E  C  H  I E  L. 


8S3 


fie  dicit  Dominus  Ioua :  redite,  et 
auertite  a  veftris  fordibus,  a  veftris 
tot    flagitiis  adfpechim    auertite. 
Nam  quisquis  vel  genere  Israelita, 
vel    inter    Isracliras  commorans 
peiegrinus,  a  me  defciucrit,  e(  fuos 
ftercoreos  diuos  habcns  in  animo, 
fuumque    detrimentofum  crimen 
prx  fe  ferens ,  vatem  adiuerit,  eius 
de  me   confulendi  gratia:      huic 
ego  Ioua  dignum  me  refponfura  da- 
bo,  hominemque  illum,infenfus  ei, 
fie  disperdam,    vt  excmplo  pro- 
uerbioqne  fit,  et  ex  meorum  nu- 
mero  exftirpabo,  fcietisque,  me 
esfe    Iouam.      Qi«i   vatcs  autem 
deceptus  aliquid  dixerit    ilium  ego 
yatem  loua^decepi,  eiquemanum 
idferam,  eteumde  meorum  Israe- 
itarum  nunierotollam,     lucntque 
uam    culpam  eadem   confultoris 
ulpa,  qua  vatis :    ne  deinceps  Is- 
aelis  poftcros  a  me  per  errorem 
ibducant,  ne  amplius  fuis  totpec- 
:atis  contaminentur ,  fintque  mihi 
>opulus,  et  ego  eis  fim  Deus,  inquit 
Jominus  Ioua.    Item  mecumver- 
>a  fecit  Ioua   in    nunc  modum: 
iomo,fiegocuipiamregioni,  quae 
ontra  me  peccando  crimen  com- 
liferit,  manum  adferam ,  fraclo- 
ue  ei  panis  adminiculo,  et  immisfa 
l  earn  fame,  homines  exeabeftias- 
ue  exfeindam,   et  fuerint  in  ea  h  hi 
es  viri,  Noa,  Daniel,  et  Iobus :  ii 
mum  fua  iuftitia  vitam  fuam  li- 
rabunt,  inquit  Dominus  Ioua. 
i  feras  in  terrain  immifero,  quae 
m  ita  depopulentur,  vt  deferta  fit, 
"lo  in  ea  verfante ,  propter  be- 
tas,   tribus  iftis  viris  in  ea  verfan- 
bus:  ita  viuam,  inquit  Dominus 
ma,  vt  neque  filios  neque  filias  li- 
!:rabunt :  ipfi  foli  euadent ,  terra 
|:ferta.    Aut  anna  in  terrain  illam 
tulero,     iusfisque    annis     per 
rram    illam    grasfari,     exfein- 
m  ex  ea  turn  homines  turn  be- 
as,    tribitf  iiiis  viris  in  ea  vcrfan- 


tibus:  itaviuam,  inquit  Dominus 
Ioua,  vt  filios  filiasue  non  libera- 
bunt,fed  foli  euadent.  Aut  immis-  *9 
fa  in  terrain  iilam  pcfle ,  meam  bi- 
lem  in  earn  caedibus  infundam ,  ho- 
mines befiiasque  exea  exftirpando, 
et  Noa ,  Daniel,  et  Iobus  in  ea  fue-  io 
rint :  ita  viuam ,  inquit  Dominus 
Ioua,  vt  neque  filium,  neque  filiam 
liberabunt .  ipfi  fua  iuftitia  vitam 
fuam  liberabunt.  Enimuero  fic^i 
dicit  Dominus  Ioua :  atqui  quum 
quatuor  mea  mala  fupplicia,  arma, 
famem,  feras,  etpeftem  inHiero- 
folymam  immiferim,  hominum  pe- 
corumque  ex  ea  exftirpandorum 
gratia :  *  tamen  fuperfunt  in  ea,qui j t 
elapfi  educantur,  filii  atque  filiae ,  ii- 
que  ad  vos  profe&uri  funt,  quo. 
rum  vobis  perfpe&i  mores  atque 
natura,  confolationem  adferent  ma- 
lorum ,  quxcumque  ego  in  Hiero- 
folymam  importaui ,  vosque  con-  a j 
folabuntur,  quum,  perfpecus  eo- 
rum  moribus  atque  ftudiis ,  intelli- 
getis,non  ab  re  fecisfe  me,  quidquid 
ei  feci ,  inquit  Dominus  Ioua. 

-  ■■  m 

CAPVT    XV. 

Inctndia  HieroJ'olymt  pttdiila.  Vitis  img- 
go  facile  comburend*.  Incenfttt  inptpu- 
los  Ioua. 

I  Tern  mecum  locutus  eft  Ioua  his 
verbis :    homo,*  quid  fieri  pos.  i 
fit  ligno   vitis  ex  omnibus  ra-2 
moEs  arboribus,  quit  funt  in  arbo 
rum  filua  ?    An  fcilicet  fumetur  ex 
eo  lignum  adhibendum  operi?  an  3 
fumetur  ex  eo  clauus,  mquoquod- 
piam  fuspendatur  vtenfile ?    Quid^ 
fi  eo  in  ignem  conieclo,  vt  confu- 
matur ,  ignis  vtrumque  eius  extre- 
muni  confumferit,  medium  autem 
vftulatum  fit :  an  erit  ad  opus  ac- 
commodatum?      Etiam  quum  es-  ^ 
fet  integrum,  non  adhibebaturad 
opus,  nedum  vt  poftquam  igni  ab- 
fumtum  atque  vftulatum  eft,  fiat  ex 
Kkka  eo 


falfo  fpiritu  adflaui.     Vide  3Regum  ji.    Malo  confulwri  malum  valM»  d* 
Oeusi a cootrftt    h)  pauci.  viri  boni , quale* fucriuu  illi. 


,884 


EZECHIEL. 


Cap.  i?.i<5 


^  eo  opus.  Ergo  fie  dicit  Dominus 
Ioua :  quale  lignum  vitis  eft  in  ar- 
borum  filua,  fi  quis  id  comburen- 
diitn  in  ignem  coniecerit,  tales  ego 

7  Hierofolymitanos  reddam,  et,  eis 
infenfus,  efficiam,  vf,  ignem  egresfi, 
confumanturigne,  fcietisque,  me 
esfe  Iouam ,  quum  eis  infenfus  eo- 
rum  terrain    vaftam    reddidero: 

Jquoniam  in  me  crimen  commife- 
rint,  inquit  Dominus  Ioua. 

C  A  P  V  T~XVI. 

Ivgmtia  hat  merit*  in  populns.  JJorum  in- 
grati&dojdololatria.  Vtndexin  impios 
Dein.     Non  immemorfui  fvderis  Ioua. 

Rxterea  mecum  locutus  eft  in 

mmc    modum  Ioua:    homo, 

ostende  Hierofolymae  fua  fce- 

a  lera,  dicens :    fie  dicit  Dominus  Io- 

3  ua  Hierofolymae :  *  tu  originem  na- 

talesque  trahis  ex  chananxa  terra : 

tibi  et  pater  Amorrxus,  et  mater 

^Hettxaeft,  etitanatali  tuo  die  nata 

es,  vt  ncque  tibi  abfeisfus  fit  vmbili- 

cus,  neque  aqux  lotione  fota  fis,  ne- 

que  fate  falita,  nee  inuoluta  fafdis. 

Nullus  mifericordia  ergatemotus, 

'vllamiftarum  rerum  tibiprxftitit, 

fed  fub  dio  abie&a,  cum  vitxtux 

6  pcriculo,natali  tuo  die  iacuifti.    At 

ego  te  prxteriens,  confpicatus  in 

cruoretuovoUitantem,  *•  dixi  tibi: 

viue,  cruenta,  vine,  inquam,  cruen- 

^ra,       multiplicl  incremento  tam- 

'quam  terreftrem  ftirpem  te  auxi, 

creuiftique  et  adoleuifti,  eteoper- 

uenifti,  vt  mundo  comenda  fores, 

adepta  mammas,    et  capilios  adul- 

ros :    fed  eras  nuda  atque  detecla. 

jEgo  vero  te  prxteriens,    quum 

aniraaduertisfcm  eius  xtatis  esfe, 

qux  esfet  amoribus  idonea:    ex- 

panfo  in  temeogremio,  tuam  na- 

turam  te,\i,  tibique  iurans,'  tecum 

fcedusfeci,  inquit  Dominus  Ioua, 

fa&amque  meam  aqua  perlui,  cruo- 

rem  turn»  elui,  te  vnguento  perun- 

l0xi,    ph.>gianisindui,  calctauime- 


linis,amiciuibysfo,  ferico  operui 
ornnmenti3  comfi,  manibus  ai 
inillas ,  iugulo  torquem  accommc 
daui ,  faciei  frontale,  auribus  inat: 
res  addidi,  et  capiti  decoram  impc 
fui  coronam.  Tu  vero  et  auro  ai 
que  argento  ornata,  etbysfo,  fer: 
co,  phrygionatisque  veftita,  ctf 
mila ,  melle,  oleo  pafta ,  atque  ii 
formofisfima  et  regno  idonea  facta 
quum  iftius  pulchritudinis  nome 
per  gentes  propagatum  foret 
quippe  qux  esfet  perfecla  o 
meum  decus,  quod  ego  tibi  ac 
pofuisfem ,  inquit  Dominu 
Ioua;  tu, inquam,  freta  tua  pu 
chritudine,  meretricata  es,  lae 
dendoque  famamtuanij  impudici 
tixtux  copiam  omnibus  viatoribt 
effufe  contra  fas  fecifti.  Tum,fuml 
parte  vcftium  tuarum,  tibi  varia  f< 
cifti  facella,in  quibus  contra  fas  cot 
traqueius  meretricata  es.  Prxtei 
ea  fumto  tiii  decoris  inftrumentt 
exauroargentoquemeo,  quod  eg 
tibi  dederam ,  fecifti  tibi  mascuh 
imagines,  cum  quibus  fcortatae 
qtiasque  ,  fumtis  tuis  phrygionat 
veftimentis,  operuifti,  et  eis  vn 
guentum  fuffitumque  meumadpc 
fuifti,  etcibummeum,  quern  eg 
tibi  dederam,  fimilam,  oleum,  mcl 
quo  ego  te  cibaueram,  eatuillisa 
fuauem  odorem  obiecifii:  ita  ef 
inquit  Dominus  Ioua.  Et  infupe 
filios  filiasque  tuas,  quosmihipt 
pereras,  fumfifti,  ac  illis  ad  cibur 
immolafti,  quafi  parum  esfet  impu 
dicitia  tua ,  nifi  meos  maclares  na 
tos,et  illis  «traiiciendo  dares.  L 
quibus  fane  tuis  tot  flagitiis  atqu 
ftupris  non  recordata  es  xtateu 
puerilix  tux,  quum  nuda  detecla 
que  in  cruore  tuo  volutareris 
Quinetiam  poft  tua  tarn  multafce 
lera,  (hei,  hei  tibi,  inquit  Doniinuj 
Ioua,)  tu  tibi  llipanariaexltruxifti 
et  facella  pasfim  per  vicos  fecifti 
quibus  facellis,  pasfim  per  conipit; 

con 


>)impiiraes,vt  ill*  gemesjvtabil fis  genu»  ducere  videarii,    *)  vicanj  tbi  cruen- 
ta; soui'eruaiu,    0  te  ra&i  deiponUu»,    r*j  fciliccc  per  jgnera» 


Cap.  1 5. 


EZECHIEL. 


ni 


in  te  multitudine,  lapidibusobru- 
enf,gladiisque  perfodient,    et  tuas4i 
donios  igni  coraburent,  atque  in  te 


eonftfu&is,  tuam  inceftafti  pulchri-    fum  te  vndique  congregabo,  eisque 
'Jtudmem,     et  tuos  cun£tis  viatori-    obfcena  tua  ita patefaciam,  vttuao- 

bus diuaricans  pedes,  libidiniindul-    mnia  verenda  videant,       et  (ibi  38 

5  fifti,      cumque  xgyptiis  hoiuini-    adukerarum  et  ficariarum  poenas 

busyvicinis  tuis,  magna  membra  ha-    irrogabo,  fuppliciumque  de  te  fu- 

bentibus,  fcortando,  multahixuria    mam,  quale  folet p ira  et obtrecla- 

?  adirritandum  me  vfa  es.    Quum-    tione  inferri,      et  teineorumma-39 

queego,tibimanumadferens,  tumn    nus  tradam,  qui  tua   proftibuia 

inftitutum  abrtipisfem,  et  teiniml-    euertcnt,  facellaque  diruent,  teque 

carum  tuarnm  libidinidedidisfem;    tuis  fpoliatam  veftibus,  ablato  tui 

1  videlicet  paldeftinarum  »  pueliarum,    decoris  inftrumento,  nudam  defti- 

quas  tuorum    tarn    probroforum    tucnt  atque  dete&am ,    et,  addu&a4» 

puderet  morum :    fcortata  es  cum 

?  asfyriis  hominibus,infatiabilis ,    et 

ne  fie  quidem  Iibidine  fatiata ,  im- 

pudicitiani  tuam  per  chananxam  exempla  edent,  cernentibus  multis 
terrain  ad  Chaldacam  vsque  propa-  $■  mulieribus,  teque  a  meretricando 
5  gafti,  ne  fie  quidem  exfaturata.  O  coercebo,  efficiamque,  vt  nullum 
te  perditx  mentis,  inquit  Dominus  deinceps  pretium  foluas,  efmeam^j 
Ioua,  quae  facias  ifta  tot  opera  me-  bilemin  tefedabo,  fubiataquemea 
retricisimpudentis:  dututuapro-  inteobtreclatione,  quiescan^non 
ftibula  facellaque  pasfim  per  omnia  fxuiturus  amplius.  Quoniamque,  , , 
compita  vicosque  xdificas  atque    immemor  tux  puerilis  xtatts,  nre 

iftis  omnibus  irritafti ;  ego  quoque 
tuos  mores  in  caput  iftud  vlcifcar, 
inquit  Dominus  Ioua ,  ita  vt  fuper 
tua  tot  fcclera  fiagitium  non  facias, 
lam    vero  quicumque  prouerbiis    , 
vtuntur,  ii  in  te prouerbiinn  hoc'* 
dicent:  fi  nilis    matri  filia.       ^ud- 
s tux  filia ma trises,quxct  virum  et'*3 
natos  fuos  refpuit :      et  forcrum    , 
tuarum  foror  es,    qua:  et  viros  et^ 
natos  refpuerunt  fuos.    Veftra  ma- 
ter Hettxa,  et   pater  Amorrxus, 
tuaque  foror  maior  eft  cum  fuis 
filiabus  Samaria,  qux  ad  finiftram 
tuam  degit.    Minor  autem  te  foror 
tua  eft  ad  dexteram  tuamhabitans^* 
Sodoma  cum  fuis  filiabus.     Quam- 
quam  tu  propemodum  earum  mo- 
res  et  fceiera  non  es  imitata,fedin 
omnibus  tuis  moribus  nequior  illis 
fuifti.    Sic  viuam ,  inquit  Dominus 


i  : 
til 

M 

1  ?u 

t\ 

aid 
A 
111 
trial 

SCO 

rati 

K»*t  facis! 

m 
aai 

1SB 

1J 


Nequc  vero  meretricis  fi- 
milises,  ncgligendoquxftum:  aut 
mulieris  adu!terx,qux  pro  vi  ro  fuo 
t  admittitalienos.  Qiiumcunctisme. 
retricibus  dari  foleat  merces,    tu 
mercedem  cunclis  tuis  amatoribus 
foluis,  eosque  luxuriatua  conducts, 
\  vt  ad  teveniant  vndique :     fitque  in 
te,  tua  ifta  Iibidine,  contra  mulie- 
rum  confuetudinem,dum  non  amb- 
iris  ipfa  ad  feortandum,  fed  et  pre- 
tium das,  neque  tibi  pretium  datur, 
im|   ;  atque  ita  ceteris  contraria  es.   Qua- 
rt!)"    re ,  o  mcretrix ,  audi  Icux  dicla : 
imf    5  fie  dicit  Dominus  Ioua  :   quoniam 
tuum  et  oxi  profufuni,  et  obfcena 
detecla  funt ,  tua  ifta  in  smatores 
a:3      tuos,  inque  tot  ftercoreos  iftos  et 
abominandosdiuos,    Iibidine  tuo- 
tfij     rumqueliberorum  fanguine ,  qitem 
iiai   yillisdedifti :     propterea  ego  con 


7  nils  uiuiiu  .         jjujt'iti^a    tgu  cull-      num.      uiv  viuam  ,  iiivjvin  fwniif*»»     _ 

gregabo  omnes  et  amatores  tuos,    Ioua,  vt  non  fecit  tua  foror  Sodo-^5 
quibus  tu  te  obleclafti,  et  quoscum-    ma,vna  cum  fuis  filiabus,  qnalia  ni, 


d 

que  adamafti,  vna  cum  omnibus, 
quos  odifti,  eos,  inquam,  aduer 

*)  cinitatum.  »)  pecunia.  ;>)abirati«et  xclotypis  mantis.  f)gcmibns.  r)  fa^ 
tiabo  mc  pcenii,  quibus  tu  adeo  opprimetisj  vc  deinceps  flagiCium|,  quod  mUii 
obtrec34tk  nem  moucat,  faccre  nc^ueaj.    t )  hue  cH  iuailifc 


vna  cum  tuis  filiabus  fecifti.    Hxc 
fane  culpa  fuit    Sodoinx  fororis49 
Kkka  tux 


EZECHIEL. 


Cap.  \6.  i<j 


tux ,  quod  quum  turn  ipfa ,  turn 
eius  filiae,  oilmen  et  vi&us  faturita- 
tem,  otiique  profperitatem  habe- 
rent:  inopibus  egentibusque  non 

50  opitulatac  funt,  fed  fuperbientes 
flagitium  aduerfum  me  fecerunt: 

5' quo  ego  vifo,  easfustuli.  Samaria 
quidctn  dimidium  peccatorum  tuo- 
rura  noncommifit:  adeoque  tu  il- 
lasjtuis  fceleribus  fuperafti ,  vt  tot 
fceleribus  committendis  tuas  foro- 

5  *  res  /  infontes  reddideris.  Ergo  tu 
tuam  hie  obfcenitarem ,  qui  tuts 
fororibus  patrocinata  fis;  duni 
peccatorum  tuorum  fceditafe  fu- 
perats  fnnt,  inuocentiores  te :  tu 
quoque turpiter  obfceniarem tuam 
hie ,  qux  forores  tuas  reddideris  in- 

53nocentes.  Iiaque  reuocaboearum 
captiuos ,  videlicet  Sodoinx  et  eius 
flliarum,  et  SamarixeiusqnefHia- 

54  rum,  *  et  in  his  etiam  tuos .  vt  ob- 
fcenitatis  tux  des  pcenas ,  teque  pu- 
deat  omnium ,  quae  feceris ,  dum 

55  confolaris  illas :  tiiaque  foror  So- 
doma  et  eius  filix  in  priftinum  fta- 
turn  redibunt ,  et  Samaria  eiusque 
fili.c  in  priftinum  ftatum  redibunt , 
et  tu  filixque  tux  in  priftinum  fta- 

56  turn  redibitis :  qux  dignara  non 
esfes  fororis  tux  Sodom*  ifioore 
mentionem  facere,  «quuminfafti- 

57  gio  fores ,  ante  patefaciam  praui- 
tatem  tuam ,  vt  tempore  dedecoris 
puellarum  Syrix,  et  omnium  eius 
nnitimarum  puellarwn  Palxftina- 
rum,  qux  nunc  vndique  te  defpi- 

5Scantur:     Tu  tuum  flagitium  fcele- 

59  raque  lues ,  inquit  loua.  Sic  enim 
dicit  Dominus  loua :  ego  tibi  pa- 
remgratiam  referam,qux,  violan- 
do  fcedere  facramentum  contemfe- 

6oris.  Sed  raeraor  ego  foederis,  quod 
mihi  tecum  tua  pueriii  ctateiclum 
eft;   pangam  tecum  fcedus   xter- 

£,num,  reque,  tuos  recordantem 
mores  pudebit,admisfis  tuis  forori- 
bus tum  te  grandioribus ,  turn  mi. 
noribus ,  *  quas  ego  tibi  filias  dabo, 


nee  id  ex  tuo  fcedere,  tecumqu 
fcedus  meum  ftabiliam,fciesque,  m< 
esfe  Iouatn :  vt  te  memorem  pu 
deat :  nee  audeas  amplius  hifcer< 
prx  pudore  tuo,quum  tibi,quxcum 
que  feceris,;gnouero,inquit  Domi 
nus  loua. 


CAPVT    XVIL 

Aquiltgemiyits.  Saleiias  in  Aegyptum  per 
Jidiu.  Idem  fex  in  or  tuns.  Zorobabei  i\ 
regnant  fhscipiendiu. 


AD- 


ixunantem  vi. 
n ,  in  fuo  con. 


hxc  mecum  loua  locutu 

eft  his  verbis :      homo.pro 

pone  xnigma ,  etede  fenten 

tiam  Isracliiariun  generi ,  atque  it; 

dicito:      lie  dicit  Dominus  loua 

aquilaingens,  ingens  alis,  longi 

corporc,  pieuaplumis  atque  pictu 

rata,  venk  in  Libanum  ,      fumfit 

que  ccdrj  fiuculum,  etdecerptun 

eius  ramorum  caput,  fublatumqu< 

in  mercatcriam  terrain,  colloca 

uit  in  vrbc-  negotiatorum.    Prxter 

ea  fumfit  ex  eius  terrx  feminario, 

quod  in  folo  faiiuo,  (quod  largo  hu. 

moreiiriguuiu  defumferat,)  pofuit 

et  compoiite  collocauit,     id  quoc 

exortum  *euaiitin 

tern,  ftatura  humid 

fpectn    f«os   habentem    palmites, 

fuasque  radices  fubter  fe.    Id  igitui 

in  vitem  euafit ,  aclisque  duraml 

nibus ,  emifit  farmenta.      Erat  an 

temaquila  quxdam  ingens,  ingem 

alis,  abundansque  plumis ,  ad  quani 

ecce  vitis  ilia  fuas  flexit  radices,  ei< 

que  fuos  palmites  porrexit,    vtah 

ea  per  fin  fatus  ordines  irrigaretur, 

quum  esfet  ipfa  in  bono  folo ,   et  in 

multohumorefata,  vt  et  pampinos 

ederet,  et  fru£him  ferret ,  esfctque 

vitis  nobilis.    Ergone  ei  beneeue- 

niet,  (inquies, )  inquit  Dominus  Io- 

ua?  Nonneaquila,  eius  et  radices 

exftirpabit,   et  fruclum  decerpet, 

vt,  arefaais  omnibus  eius  vitium 

ramis,  exarefcat?  nee  magna  fane 

manu 


t)  efftceris, vtfraetc infontes e;fe  videantur.    u)  regnante  Dauide,  qui  Syros  c 
Palsfhnoj  iiib  jugauit.  v)  Hierofolyma  mater  eft  ch:  iftianorum  ex  fcedere  gratia* 


i-iiuoniiiLi 


187 


::.«! 


manu  multisque  copiis  vtetur  inea 
jtollenda  radicitus.      An  videlicet 
fata  felicieer  aget?    nonne  adnata 
euro  arefcet ,  ct  arcfcei  in  fuanun 
I  vitium  ordinibus?       Turn   adlo- 
quens  me  Ioua:  die,  age,  nationi 
tcontumaci,  inquit:    an  ignoratis, 
quid  hzc  tint?  Vcnit,  inquies,  Ba- 
bylonia? rex   Hierofolymam,    ca- 
ptinnque  eius  regein  ct   procercs 
Babylonem  ad  fe  deportauir.    Prae- 
terea  fumfit  de  regio  femine,  cum 
quoad  facramentum  adaclo  paclio- 
nem  fecit,  regionisque  potentisfi. 
mos  abstulit:      vtesfet  humilere- 
gnum,  ne  fefe  efferret,   fed  eius 
paciione  feruanda  ftaret.      At  ille 
in  eum  rebellauit ,  misfis  in  Aegy- 
ptum  legatis,  per  quos  copiofmu 
equitatum    poihdaret  et    exerci- 
tum.  Ergoneei  bene  eueniet*  er- 
gone  euadet,  qui  harcfecerit,  pa- 
ctumque  violarit?    Euadet  vero? 
Neviuamego,  inquit  Dominus  Io- 
ua ,  ni  in  patria  regis  eiusdem ,  a 
quofafhis  rex,  eius  facramentum 
contemfit,  pa6himque  violauit,  ni 
apudeum  in  media  Babylonc  mo- 
rietur,      nee  ei  magnocumexer- 
citu  uuiltitque  copiis  in  bello  fub- 
ueniet  Fharao,  quum  exprimetur 
;ger ,   exftrueturque    propugna- 
iiim  ad  multorum  mprtabum  ex- 
idium.      Et  quia  violando  paclo 
cranientum contemfit,  quumque 
manum  *  dedisfet,  tamen  haec  o- 
Imnia  fecit ,  non  euadet.      Quocir. 
■caficdicit  Dominus  Ioua:   ne  vi. 
■nam ,   ni  memn  facramentum  eft, 
quod    contemfit ,     meumque    pa- 
Krum,  quod  vjolanit,  idqueine- 
Eius  caput  vkifcar,       tendamque 
in  eum  rete  meum,  et  mco  casfe 


cutum  fuisfe.    y  Sumam  autem,  in- a» 
quit  Dominus  Ioua,   de  proceras 
cedricoma,  decerptumque  ex  eius 
furculorum    cacumine  flagellum, 
deponam ,      plantaboque  in  cdito  »3 
atque  eminenti  monte ,  idque,  per 
me  in  altisfimo  Israelitarum  monte 
depaduim,  ramos  edet,  fruftura. 
quepariet,  fietque  cedrus  nobilis, 
fub  qua ,  et  in  cuius  ramorum  vm- 
bra,   omnes  aues,  omnes  habita- 
bnnt  alites ,      fcicntque  omnes  ter-  »4 
reftresarboies,  melouatn  arbores 
et  altas  deprimere,  ethumiiesex- 
tollero,et  arefacere  virentes ,  et  ari- 
das  virefacere:  ego  louaetdicoet 
faciam. 


CAPVT    XVIII. 


I 


Seam  tjuisque  calamitatemferem.  Corrigen- 
timn  fe  facilu  felicitM.  Ad  probitatem 
:»horeaao.  lonaiia  in  fstpplices  benignitM. 

Tern  mecum  Ioua  locutus  eft  his  t 
verbis:      quid  fibi vult proucr  a 
bium  iftud ,  quod  vos  per  israe- 
liticam  terram  iaclatis ,  dicente» : 
patrescomederunt  vuam  acerbam, 
et  liberorum  dentes  ftupent.      Ne  « 
viuam,  inquit  Dominus  Ioua,  ni 
non  erit  vcbis  amplius  vfus  iftius 
prouerbiiapudlsraelitas.    Qnum.* 
qi-e  omnes  meae  fint  anima?,  quum 
tarn  patris,quam  filii  anima  fit  mea : 
quae  anima  peccanerit,  ea  morie. 
tur.      Ac  qui  homo  iuftus  fuerit,  - 
zquumqne  et  ius  fecerit ,    in  mon- 1 
tibus  non  polluxerit,   aut  oculos 
fustulerit  ad  ftercoreos  diuos  israe- 
liticae  domus,  neque  ajterius  vxo- 
rem  ftuprauerit ,  nee  ad.menftrua- 
lem  feminam  acctsferit,      nenii-- 
ncm  larferit ,  fuum  debitori  pignus 
deportabo,    reddiderit,  ncn   excrcuerit  rapt- 
nam , 


captum    Babylonem 

Ipbideeofuppliciumfumam  crtmi-  nam,   viclum  fuum 

<nis,   quod   contra  me  conimifit.  efurienti,  nudumque  veftetexerit, 

«Omnes  autem  eius  profugi,  cum  fenorinondederitj  neevfuramac- 


toto  eius  comitatu,  ferro  cadent 
reliquiin  omnes  regiones  disfipa 
auntur,  fcietisque,  me  Iouamio 


cepent,  ah  iniquitate  continuerit 
manum,  verum  indicium  in.ho- 
minum  controuerfiis  fecerit ,      e  %0 

«0  (ci!„  Nabuchodtf n»&ri,   j  )  Vide  cap,  2  J-  paullo  aatc  iincra. 


858 


E  Z  E  C  H  I  E  L. 


Cap.  18. 19. 


meis  decretis  fe  gesferit ,  measque 
fententias,  verum  faciendo,  con- 
feruauerit:  is  iuftus*  viuet,  inquit 
loDominus  Ioua.      Quod  fi  filium 
genuerit  perditum ,  fanguinarhim, 
qui  in  quodlibet  horum  commife- 
1 1  rit ,    nee  haec  omnia  fuerit  exfecu- 
tus,   quin  polluxit  in  montibus, 
istftiiprauit  vxorem  alterius,      ino- 
pes  pauperesque  lacfit,     rapinam 
exercuit,  pignusnon  reddidit,  ad 
ftercoreos  diuos  fustulit  oculos ,  fe- 
13  cit  fcelus ,      fenerauit,  accepitque 
vfuram :    isne  viuet?    non  viuet, 
qui  hxc  tot  fcelera  fecerit ,  fed  me- 
l^ritomortepcenasdabit.      Rurfum 
fi  is  filium  genuit ,  qui,  animaduer- 
fis  tot  commisfis  a  patre  fuo  pecca- 
15US,  metuitnec  imitaturilla,      in 
montibus  non  pollucet,   nee  ocu- 
los ad  domus  israellticx  fordesat- 
tollit ,  alterius  vxorem  non  ftuprat, 
16  neminem  Ixdit,  non  retinet  pignus, 
non  rapinam  exercef,  vi&um  fuum 
famelico  largitur ,  nudumque  \'efte 
i-itegit,      abinopemanum  abstinet, 
fenus  et  vfuram  non  accipit,  meas 
fententias  exfequitur,  et  meis  infti- 
tutis  obfequitur :  is  fui  patris  culpa 
Ignonmorietur,  fed  viuet.      Pater 
eius  fi  fraudauit,  fi  quid  fratrieri- 
puit,  denique  fi  quid  non  rectum 
fecit  inter  fuos  populares  1  is  fua 
10  culpa  mortuus  eft.      Quod  fi  quae- 
ritis,  curnonluat  patris  culpam  fi- 
lms: fecit  ius  aequumque  filius ,  o- 
mnia  decreta  mea  conferuauit  at- 
que  obiuit :  dignus  eft ,  qui  viuat. 
aoQuxanima  peccauerit,  ea  morie- 
tur:  non  filius patris,  non  filii pa- 
ter culpam  luet :  et  fuam  iuftitiam 
iuftus ,  et  fuam  impietatem  feret 
g,impius.       Quod  fi  quis  impiusab 
omnibus  fuis,  quae  commifit ,  pec- 
catis  recesferit ,  omniaque  mea  pla- 
cita  conferuauerit ,  et  iusacquum- 
que  fecerit :  viuet ,  non  morietur, 
j,a  quidquid    peccatorum    commifit, 
nonrecoleturei,  fed  fua,  quamex- 
a3  ercuerit,  iuftitia  viuet.     Num.  ego 

ac)  Dominumesfciuftum, 


impii  mortem  expeto  ?  inquit  Do- 
minus  Ioua,  ac  non  vtamoribus 
fuis recedat atque  viuat?    Rurfum 
fi  iuftus,  omisfa  fua  iuftitia,  nequi- 
ter  egerit,  omnia,  quae  commit- 
tunt  impii ,  fcelera  imitatus :  is  nc 
viuet  ?  omnes  eius  virtutes ,  quai 
exercuerit,  non  recclentur  ei,  quir 
ob  commisfum  a  fe  crimen  atqu« 
peccatum  morietur.      Et  negatis 
a  Domini  conftare  rationem  ?  Audi 
tefane,  genus  Israelis,  meane  ra 
tio  non  conftet,  an  potius  veftra 
rat  iones  non  conftent.       Quuiu  iu 
ftus,  omisfa  iuftitia  fua,  nequite 
egit,  ob  eaquc  moritur :  is  ob  com 
inisfam  a  fe  culpam  moritur.    Rui 
fus  quum  impius,  omisfa,  quati 
exercuit,  impietate,  ius  xquum 
que  facit :  is  vitam  fuam  conferuai 
quodque,  perpenfa  re,  ab  omnibui 
qu?e  exercuit ,  peccatisrecedit,  v; 
uere  debet ,  non  mori.      Et  negi 
Israelis  domus  Domini  conftare  n 
tionem?    Mexne,  ac  non  potit 
veftrae,  domus  Israelis,  ratione 
non  conftant  ?    Itaque  vos  ego  pt 
fuis  quemque  meritis    iudicatx 
domus  Israelis,   inquit  Domini 
Ioua  :  rcdite ,  et  vos  reuocate  1 
omnibus  peccatis  veftris ,  et  nc 
erit  vobis  detrimento  culpa.       Al 
iicite  a  vobis ,  quxcumque  pecca 
commih'ftis,  et  vobis  cor  nouu 
mentemque  nouam  comparate, 
non  moriamini,  domus  Israel: 
Non  enim  mortem  aueo  morie 
tis ,  inquit  Dominus  Ioua :    reu 
cate  vos,  et  viuite. 


CAPVT    XIX. 

Leunaili  et  leo.  loachaxi  et  Ioacimi  cap 
uitdt.  Eruta  vinea.  Hierofolyme  rui 
impiinens. 


T 


V  vero  ede  fn  Israelitaru 

principes  naeniam ,  et  dicit 

iam  vero  tua  mater  lezr 

cubans  inter  leones ,  in  medio  i 

uenum  leonum  enutriuit  fuos  ( 

tuli 


Cap.  1 9.  *o. 


EZECHIEL. 


1  3  tulos.    Quorum  *  vnus  *  vbi  in  leo- 
nem  adoleuit,  doctus  praedamra- 
4pere,  homines  comedit.       Quod 
poftquam  de  eo   audiuere  gemes : 
eum,  fuafouea  captum,  duxerunt 

5  catena  in  sgyptiam  terram.  At 
illa,videns,  amisfa  fpe,  fruftra  fe  ex- 
fpeclare ,  fumfit  vnum  fuorum  ca- 

6  tulorum,  leonemque  efFecit ,  b  qui 
inter  leones  verfatus ,  fadhis  ct  ipfe 
leo,  pr<edam  rapere  didicit,  ho- 
minesque  comedit ,   *eteorumar- 

^ces  populatus  eft,  vrbes  defolauit, 
terramque  et,   quod  ea  contineba- 
tur,   fui  rugitus  fonitu  vaftauit. 
gHunc  vndique  adorta?  gentes  ex 
Rw      prouinciis  rete  fuum  ei  obtende- 
runt,fuaquefouea  captum  dederunt 
9incuftodiam,    catenisque  conftri- 
6himadBabyIoniae  regem  adduxe- 
runt,et  in  munitiones  coniecerunt : 
ne  vox  eius  amplius  audiretur  in 
omontibus  israeliticis.  *  Tua  mater 
tamquam  in  humore  fata  vitis ,  te 
fcruento,  frugifera  pampineaque 
fuitobhumorisabundantiam.    Ea 
I  virgas  habuit  validas  ad  fceptra  im- 
peratoria ,  quae  quum  inter  comam 
in  earn  furrexisfent  proceritatem, 
vtaltitudinefua  inpalmitum  copia 
adparerent,  eafurentereruta,  hu- 
ll mi  proftrata  eft,    eiusque  frudtum 
arefecit  eurus ,  euulfasque  et  arefa- 
claseius  fortes  virgas  conftimfit  i- 
13  gnis.    Nunc  autem  in  inculto  plan- 
tata  loco  eft ,  in  arida  ac  fiticulofa 
(4  terra ,      et  profe&us  ignis  a  virgis 
eius  duraminum  fruchira  eius  con- 
fumfit,  nee  eft  in  ea  virga  potentiae, 
5baculus  ad  dominandum.      Haec 
nxnia ,  et  quidem  lamentabilis  eft. 


:• ' 


ffi 


CAPVT    XX. 

In  ingratos  inexorabilit  Dtwt.  Cafligandi 
ingrat't ,  rurfns  libcrandi.  Sentu  inctnfi 
figura.    Comburtnda  Hierofolyma. 

I    A   Nno  feptimo,  quinti  menfis 

/\  die  decimo,   venerunt  qui- 

"*-  ■■■  dam  de  fenatoribus  Israelites 


«)  Ioachaz  lofiaa  filius.     I>~)  Ioacimut. 

vatcscap.  9.     *)  obfeenoscecs, 


ad  Iouam  interrogandum ,  quibus 
apud  me  manentibus ,  loua  me  his 
verbis  adfauis  eft :       homo ,  adlo-  % 
quere  fenatores  Israelitas ,  eisque 
dicito :       fie  dicit  Dominus  loua :  3 
vosne  mei  interrogandi  causfa  ve- 
niftis?    Ita  viuam,  vt  vobis  non 
exorabor ,  inquit  Dominus  loua : . 
fcilicet  d  patrocineris  eis  ?  feilicet4 
patrocineris?  homo.    Scelerama- 
iorum  ipforum  eis  demenftra ,  et 
ita  dicito:    fie  dicit  Dominus  loua:  5 
quum  Israelitas  elegisfem,  *  promi- 
fisfemque  ftirpi  iacobeae  domus ,  et 
eis  in  sgyptia  terra  cognitus ,  re- 
cepisfem,  me  esfe  Iouam  eorum 
Deum ;      quum,  inquam,  eis  pol-  6 
licitus  esfem,  educturum  esfeeos 
ex  aegyptia  terra,  in  terram,  quam 
eis  prouidisfem,    Ia&e  roclieque 
fluentem,  quae  esfet  terrarum  o- 
mnium  nobilisfima ;       cos  monui,  7 
vt eas  quisque  e  obfeenifafes  abiice- 
rent,  in  quas  conie&osoculosha. 
be  rent ,  neue  Aegyptiorum  fterco- 
reis  diuiscontaminarentur :  me  es- 
fe Iouam  ipforum  Deum.       At  illi  % 
in  me  contumaces  mihi  obedire  no- 
luerunt,  nee  eas  quisque  obfeeni- 
tates  abiecerunt ,  in  quas  coniece- 
rant  octilos,  nee  Aegyptioruni  reli- 
quereftercoreosdiuos.      Ergoco-9 
gitaueram  in  cos  bilera  meam  ef- 
fundere ,    iramque  confumere  in 
media  Aegypto :     fed  feci  mei  no- 10 
minis  causfa,  (ne  id  profanarerura- 
pud  gentes,  in ter  quas  illi  veifaban- 
tur,  quibusque  fpeclantibus ,  ego 
illis  innotucram,)  vt  eos  ex  aegyptia 
terra  educerem.      Itaque  cdnclos  11 
ex  aegyptia  terra,  in  folitudinem 
perduxi ,    eisque  mea  inftituta  tra-  1 1 
didi,  et  fententias  ostendi ,  inqui- 
bvis  obeundis  fita  homini  vita  esCet. 
Mea  quoque  fabbata  eis  tradidi, 
quae  argumento  esfent  inter  me  et 
ipfos,  quofciretur,  me  Iouam  es- 
fe, qui  eos  redderem  fanc~tos.    Scd  13 
in  me  contumaces  Israelis  pofteri 

K  k  k  5  in 

c)  rccens  n.ito.    tf)  hoc  Cflim  fecerar 


8j>o 


EZECHIF,  L. 


Cap.  lo. 


injdefertis  non  fe  gesfcrunt ,  vt  po- 
ftulabant  inftituta  mea ,  fententias- 
que  meas  repudiaruttt ,  in  quibus 
exfequendis  homini  pofita  vita  eft, 
raeaque  fabbata  admodum  profa- 
narunt.  Itaquc  cogitaucram  eos  in 
defertis,  bile  mea  perfufos,  confice- 
14 re.      Sed  habui  mei  nominis  ratio- 
nem ,  ne  id  profanaretur  apud  gen- 
tes ,  quibus  fpe&antibus ,  eos  edu- 
I5xeram.      Tametfi  confirmaui  eis 
in  defertis,  non  esfe  me  introduclu- 
rum  eos  in  terram ,  quamG.  L.eis 
H.  Iacte  melleque  manantem  dedis- 
fern,  quae  esfet  omnium  nobilisfi- 
10  ma  terrarum  i    quoniam  mea  iura 
repudiasfent,  nee,  vtmeaferebant  • 
inftituta ,  fe  gesfisfent ,  et  mea  fab- 
bata profanasfent,  qnippe  fequen- 
tes  animo  Ajos  ftercoreos  diuos. 
l^Quamquammihiab  eorum  intcri- 
tu  teraperaui ,  nee  eos  in  defertis 
iS  fundiuis  deleui ;     fed  eorum  natos 
in  defertis  admonui,ne  patrum  fuo- 
rum  inftituta  fequerentur ,  aut  mo- 
res  retinerent,  tftercoreisue  diuis 
ipeoinquinarentur:     ineesfe  louam 
ipforum  Deum:  parerent  meis  in- 
ftitutis,  measque  fententias  tueren- 
ao  tur  et  obirent ,       et  fabbata  fancle 
agerent,  quae  esfent  inter  meeti- 
pfosfigno,  quo  intelbgeretur,  me 
ai  louam  esfe  ipforum  Deum.       At 
contumaces  contra  me   nati  non 
paruerunt  meis  decretis ,  non  meas 
fententias  exfequendo   feruarunr, 
quae  funt  eiusmodi ,  vt  in  eis  exfe- 
quendis homini  pofita  vita  fit :  mea- 
que  fabbata  profanamnt.       Hanc 
ob  rem  cogitabam  in  eos  bilem  me- 
ant effundere,  iramque  abfumere  in 
aa  defertis.      Verum  meam  manum 
reuocaui ,  habuique  mei  nominis 
rationcm :  ne  id  profanaretur  apnd 
gentes,  quibus  fpeclantibus,eduxis- 
Sjfemillos.     Tamen  eisinfolitudi- 
ne  confirmaui ,  me  eos  per  gentes 
atque  terras  disiedhirum  et  difper- 
S4  furum  esfe :  quoniam  iura  mea  non 


obiisfent,  decretaque  repudiasfent, 
et  fabbata  profanasfent ,  /fecutiquc 
oculis  esfent  maiorum  fuorum  fter- 
coreos diuos.       Itaque  ego  etiara  : 
eis  decreta  tradidi  non  bona,  et  fen- 
tentias ,  in  quibus  non  esfet  eis  vita 
pofita,      eosque  contaminaui  ob; 
fuadonaria,  qui  fetus  omnes,  "qui 
v  ul  tiara  aperuisfent,straiicerent,vt 
eos  euaftarem ,  quo  me  louam  esfe 
fcirent.      Quatnobrem  adloquere  a 
genus  Israclitarum ,  homo ,  et  eis 
dicito :  fie  dicit  Dominus  loua.   In 
eo  praeterea  me  dedecorauere  raa- 
iores  veftri ,  crimen  committentes 
contra  me ,      quod  qnum  eos  in  % 
terram ,  quam  eis  daturnm  promi- 
feram,  introduxisfcm,  illi,animad- 
uerfis  pasfim  editis  collibus,  arbori- 
busque  comantibu?,ibi  fua  fecerunt 
facriricia,  ibi h  fuae  libationis  irrita- 
nientum  collocarnnt,  ibi  pofuere 
fuos  odores  ftiaues ,  ibi  fuderunt  li- 
bamenta  fua ,      et  ex  eis  ego  quaefi-  a 
ui,  *quodnani  esfet  facellum,  ad 
quod  irent ,  vnde  facellum  nomina- 
tion eft  ad  nunc  diem.      Quare  die  3* 
Israelitarum  generi :  fie  dicit  Domi- 
nus loua :  fcilicet  vos  maiorum  ve- 
ftrorum  moribus  polluti,  et  eorum 
fecuti  obfeenitates,  feortati  fueritis, 
ferendisque  veftris  donariis,    filios  31 
veftros  per  ignemtraiiciendo,  ifiis. 
tot  ftercoreis  diuis  ad  hunc  diem 
contaminati:  et  ego  vobis  exora. 
bor,  domus  Israelis  i  Ita  viuam,in- 
quit  Dominus  loua  ,  vt  vobis  non 
exorabor ,      neque  fiet ,  quod  vos  33 
mente  conceptual  habetis ,  qnico- 
gitetis  fimiles  esfe  ceterarum  gen- 
tium  nationtiniqtie   terrarum  fa- 
mulando  lignis  atque  lapidibus.  Ne  35 
viuam,  inquit  Dominus  loua,  nifi 
in  vos  rigida  manu ,  porreclo  bra- 
chio,  effufaquebileregnabo,  vos-34 
que  ex  populis  educam,  ec  ex  terris, 
per  quas  eritis  dislipati,  coiligam  ri- 
gida manu,  porredobrachio,  ef- 
fufaque  bile ,    et  in  populorum  fo-  3  j 

litu- 


/)  cotuisfentetinpretiobabuufent.     g)  fc.  per  ignem.      h)  fuas  libationes, 
quibus  e^o  iriicarer. 


Cap.io.ir. 


CZEC'HIEL. 


89« 


litudineoi  perducam,  vbi  vobis- 
cum  praefens  cumprcefentibusiure 

5  agam.  Vt  egi  cum  maioribus  ve- 
ftris in  aegyptia  folitudine,  fie  vo- 
biscum  hire  agam ,  inquit  Donii- 

^nusloua,      fub  iugumque  misfos 

g  adigam  ad  vinculum  foederis ,  ac 
feparatos  avobis  eos,  quirebelles 
ame  defciuerint,  educam  ex  fuse 
peregrinationis  terra ,  nee  in  Israe- 
litarum  terram  venient ,  fcietisque, 

j  me  esfe  Iouam.  Vobisvero,  do- 
nius  Israeli» ,  fie  dicit  Dominus  Io- 
ua:  ite,  feruitefuisquisquefterco- 
reisdiuis,  poftquammihinonobe- 
ditis ,  et '  meum  fanchim  nomen  ne 
profanate  amplius  veftris  donariis 
ftercoreisquediuis.  Naminmeo 
facro  monte ,  in  altisfimo  Israelita- 
rum  monte ,  inquit  Dominus  loua, 
ibi  mini  feruiet  vniuerfa  domus  Is- 
raelis, qua  quidem  in  terra  eis  faue- 
bo,  et  ibi  veftra  honoraria  veftro- 
rumque  munerum  primitias  ino- 
mnibus  veftris  dicatis  libenterad- 
mittam ,  vobis  per  fuaues  odores 
fauens ,  quum  vos  ex  populis  cdu- 
xero,et ex  terris  collegero,  per  quais 
fueritis  difperfi,atque  k  m  vobis  fan- 
dtus  habebor  apud  gentes ,  fcietis- 
que ,  me  esfe  Iouam ,  quum  vos  in 
israeliticam  terram  introduxero : 
quam  terram  maioribus  veftris  da- 

,  turum  esfe  me  promifi ,  atque  il- 
lic  vos,morum  omniumque  ftudio- 
rum  veftrorum  memores ,  quibus 

'S  fueritis  contaminate ,  tacdebit ,  pu- 
debitque  tot  commisforum  a  vobis 
feeJerum ,  fcietisque ,  me  esfe  Io- 
uam, quum  vos  mei  nominis  gratia 
aliter  tradlauero ,  quam  veftri  vi- 
tiofi  mores  corruptaque  ftudia  me- 
rentur,  domus  Israelis ,  inquit  Do- 
minus  loua. 


CAPVT    XXI. 

Werofo/ym*  futurum  exctdium. 


Sctifci* 


cnjjtinitai.  Populi  cxdes.  Bnbyloniwi 
gl.utiiu.  Cwjentandnm  lirdet  ftcptrum. 
simmonitarum  et  Asfyriorum  mtftri*  ven- 
ture. 

I  Tern  me  adiocutus  eft  loua  his  i 
verbis :  homo,  compone  faciem 
tuam  verfus  auftrum,  et l  pcrfun- 
de  notum ,  ac  in  meridian»  agri  ill- 
uam  vaticinare,  et  meridians  fil- 
uae  dicito :  audi  loua:  dicla.      Sic  % 
dicit  Dominus  loua.  ego  te  ignein. 
cendam,  qui  in  te  omnes  turn  viri- 
des  turn  aridas  confumet  arbore», 
inexftinfta  flammante  flamma ,  qua 
flagrabunt  omnes  facies  a  meridie 
ad    feptemtriones,      videbuntque 
mortale»  omnes,  me  Iouam  earn 
accendisfe  non  exftinguendam.    At  j 
ego .-  o  Domine  loua,  inquam,  ipfi 
me  figurata  orafione  vti  dicunt. 
Et  loua  me  adloquens ,  homo ,  in-  4, 
quit ,  compone  faeiem-  tuam  ver- 
fum  Hierofolymam ,  et  perfunde 
fanum,  ac  in  israeliticam  terram 
vaticinare ,  et  israeliticx  terne  di- 
cito.-     fie  dicit  loua  :  te  egopeto,  $ 
edu£toque  ex  fua  vagina  mco  gla- 
dio,  exfeindam  ex  te  et  bonos  et  im- 
probos.      Et  quoniam  extcet  bo-  6 
nos  et  improbos  exfeidero ,   pro- 
pterea  exibit  ex  vagina  fua  mens 
ends  in  omnes  mortales  a  meridie 
ad  feptemtriones,    fcientque  mor-  7 
tales  omnes,  me  Iouam  men m  en- 
fem  ex  vagina  fua  eduxisfe,non  am- 
plius reuerfurum.      Tu  veto,  ho-  g 
mo,  ingemifce,  etcumlaterum  111- 
ptione  atque  acerbe  ingemifce,  iUis 
fpedantibus.      Quod  fi  te  interro-  q 
gauerint ,  quorfum  ingemifcas  ?  di- 
ces :     ad  famam ,  quae  talis  aduen- 10 
tat,  vtomncetcorliquefcaf,  etma 
nus  relanguefcant ,  et  mens  fatifcat, 
et  fluxa  fiant  genua,  id  quod  ad- 
uentat ,  fietque ,   inquit  Dominus 
loua.      Item  me  fie  eft  adiocutus  x  t 
loua:   homo,  vaticinare,  et  die  : 
fie  dicit  Dominus  loua,      Gladius, 

gla. 


is 


i)  dnm  a  me  denominati ,  alios  colitis,  meum  nomen  profanatis,  mifecntcs 
facraptofanis.  A)  meum  in  vos  berrefkiunaincatisfa  erit,  vc  me  fences  fanSe 
laudent.  /)  vaticinare  in  Israelitarum  terram,  hominumafumnam,  vtcllfilua 
atborum,  quxBabylom*  (in  qtiabscdicuwur)  cftamcridie. 


19» 


~E  Z  E  C  H I  E  L.* 


Cap.  if. 


gladius  et  acutus  et  politus  eft  ;  acu- 
tus ,  vt  caedem  faciat :  politus ,   vt 

I3fiiIgoremhabeat.  *  Scilicet  laete- 
mur :  mei  nati  fceptrmn  omne  li- 

I4gnumrepudiat,  eumautem  man- 
dauit  ille  poliendum  ,  vt  raanu  ca- 

15 piatur.  Is  eft  acutus,  is  politus 
gladitis,  interfectori  tradendusin 

16  manuin ,  vociferare  et  eiula ,  ho- 
mo:  nam  hie  meo  populo,  hico- 
mnibus  impendet  principibus  Is- 
raelitis :  terrores  a  gladio  imminent 
meo  populo:  itaque  plange  femur. 

17  Eft  enim  exploratio :  quamquam 
quid  turn  pofiea ,  etiamfi  fceptrum 
non  repudiaret?    inquit  Dominus 

iSIoua.    Tuvcro,  homo,  vaticina- 
re,    et  manus  eomplodc,  et  ite- 
retur  gladius,  ac  tertietur,    gla- 
dius  interfedtor ,  hoc  eft,  gladius 
magn^e  caedis,  illis  penitus  recon- 
Ipditus.      Ego,  vt  animi  deficiant, 
muhique   lint  cafus  per  omnes  eo- 
rumportas,  daboformidinemgla- 
dii ,  hcu  ad  fulgorem  fach ,  ad  cac- 
ao dem  acuti.  m  Alteruf  rum  facito,  aut 
ad  dexteram  te ,  aut  ad  finiftram 
compone ,  quo  deftinatam  faciem 
aihabes.    Ego  quoque»  manus  meas 
complodam ,  meamque  bilem  °  fe- 
at dabo  :  ego  Ioua  loquor.      Tu  ve- 
ro,  homo,  (inquir,  adloquensme, 
Ioua,)  poneduas  vias,  qizibusve- 
niat  regis  Rabylonix  gladius,  ambas 
ex  eadem  terra  profedtas ,  et  locum 
i3eligeinbiuio  :  vrbem  elige.      Vi- 
am  vnam  pone ,  qua  veniat  gladius 
Rabbatham  Ammonitarum,  alte- 
ram, qua  munitam  inludaca  Hie- 
14  rofolymam.    Confiftit  enim  Baby- 
lonia: rex  in  biuio  viarum  diuortio, 
aufpicii  faciendi  gratia :  expedit  fa- 
gittas,  lares  interrogat,  adfpicit  ie- 
i  j  cur.    Ad  dexteram  habet  aufpicium 
Hierofolymae ,  ad  admouendos  a- 
rietes ,  ad  edendam  cum  vocifcra- 


tione  cardetn,    ad  edendum  cum 
clangorefonitum,  ad  admouendos 
portis  arietes,    ad  exprimendum 
aggerem,  ad  vallum  exfiruendum. 
Sed/'iis  vtdetur  vanum  aufpicium,  2 
quibus  iuratum  iusiurand;im  eft,  et 
?ipfe  crimen  recolit,  vt  capiatur. 
Quapropter  fie  dicit  Dominus  Ioua:  % 
quoniam  vos  crimen  veftrum  reco- 
litis ,  patefaciendis  peccatis  veftris, 
vt,  qu<e  in  omnibus  veftris  ftudiis 
delicra    commififtis ,     adpareant : 
quoniam,  inquam,  recolitis:  ma- 
nu  capiemini.    *Tu  vero,orei  ca-,, 
pitalis  damnatc  princeps  Israelita- 
rum,  cuius  dies  venit,  riniu  crimi- 
nis  tempore,  detrahe  cidarim,  (fie 
dicit  Dominus  Ioua, )  et  aufer  coro- 
nam  :      quod  eft,  ne  fit:  humile»; 
extollendtim  eft,  et  datum  depri- 
mendum.       Ad  nihilum,   ad  ni-3( 
hilum ,  ad  nihilum  earn  ego  redi- 
gam  :  id  quod  tamen  fiiturum  non 
eft,  donee  veniat  is ,  cuius  eiit  indi- 
cium, quern  ego  dabo.      Tu  vero, 
homo,  vaticinare,  etdicito:  fie  di- 
cit Dominus  Ioua  de  Ammonitis, 
eorumque  probro.      Gladius,  gla 
dius,(inquies,)diftriclus  eft  ad  pcri- 
mendum,  ac  conficiendum,  poli 
tus,  vtfulgeat,  dum  rtibi  vana  prar 
dicuntur,  dum  tibifalfa  diuinantur, 
vt  jponare  cum  ceruidbus  damna-3: 
torum  rei  capitalis,  quorum  dies 
venit,  finiti  criminis  tempore.  Sci-  %t 
licet  referetur  in  vaginam  fuam? 
Ego  te,  quo  in  loco  creata  es,  in  ori-  3; 
ginis  tuae  terra  puniam ,   meaque 
fxuitia  perfundam :  te  atrociratis 
roeac  igne  adflabo,  et  infanis  ho- 
minibus   perdendi  arfificibus  de- 
dam  ,  igni  confumendam.        Erit  31 
fanguis  tuus  in  media  t^rra,  peribit- 
quc  tui  memoria,  quoniam  ego  Io- 
ua locutus  fum. 

CAPVT 


? 


m)  Regis  Babylonia;  gladiurnadloqnitur.  «)  increpintis  eft.  e)  torum  fupplici» 
confumam.  p)  Iudaeis,  qui  Nahuchodonofurt  iurarunt.  q)  Sedecias  dc 
periurio  fefe  iaitat ,  qiix  ret  in  causfa  erit .  vt  capiatur*  r)  adloquitur  Ammo» 
mtidemtcgicnem.     /)  puniaritvt Scde;ias. 


fytl 


eap.az. 


t  ^  c  t  n  1 1  l. 


893 


CAPVT    XXII. 

Hierofitymitani  crudctet  ,  tt  fetirfii.  Israe- 
lite praui.  Fa/fa  pfendottatum  vaticina- 
tio,  cHpidit.it  tnhiam  ,  discrimina  im- 
pendentia. 

I  TTera  me  aclfatus  eft  his  verbis 
i  I  Ioua :       tu  vsro  ,  homo ,  fci- 

■*■  licet  patrocincris,  fcilicet patro- 

cincris  vrbi  cruentae  ?  immo  ei  de- 

monftra  eius  tot  fcekra ,  et  dicito : 
3  fie  dicit  Dominus  Ioua :  o  vrbs,  quae 

in  medio  tui  fanguinem  fudifti,  vt 

'tuumtempus  veniat,  ftercoreos- 

que  diuos  contra  temetipfani  feci- 
jfti,  vtpolluaris:       tuifto,  quern 

fudifti  ,  cruore ,  noxam  contraxi- 

fti,  iftisque,  quosfecifti,  ftercoreis 

dinis  polluia  es ,  et  diem  tuam  ad- 

duxifti,   ad  annosque  peruenifti 

tuos :  quam  ob  causfam  ego  te  gen- 
tium terrarumque  omnium  osten- 
;  tui  et  ludibrio  exponam ,      vt  te  et 

propinquae  et  a  te  remotae  illudant, 

et  nomine  pollutam,  etturbis  infi- 
5  gnem.      «  Equidem  in  te  principes 

Israelitarum ,  pro  fuis  quisque  vi- 

ribus,  in  eo  fuerunt ,  vt  fanguinem 
jfunderent:      in  te  patres  matres- 

que  contemti  funt :      in  medio  tui 

peregrinis  facia  iniuria  eft:  in  te 
!  oppresfi  funtpupilli  et  viduae :    tu 

meum  fanum  defpicata  es ,  meaque 
)  polluifti  fabbata ;     in  te  calumnia- 

tores  fuerunt  causfa  fundendi  fan- 
guinis:  in  teper  mentes  poJIuctum 

eft :  in  medio  tui  facia  funt  incefta  : 
i in  te*  verenda  patrum  retecla  funt: 
in  te  pollutes  menftruales  compres. 
faefunt:  in  te  et  vircumalterius 
vxoreflagitiumcommifit,  etfocer 
nurum  incefto  polluit ,  et  fororem 
frater  eodem  patre  natam  compres. 
fit :  in  tc  dona  accepta  funt  ob 
fundendum  fanguinem  :  tu  fenus 
vfuramquc  cepifii,  et  alios  auare 
per  iniuriam  fraudafti ,  oblita  mei, 
inquit  Dominus  Ioua.  lam  vero 
egoiftam,  quam  tu  exercuifti,  ana- 
ritiam  et  facta»  in  tui  medio  cades 

ua, 
»)  tuifupplicii.     •»)  Hierofolymsefcdera.    *)filiici?mnouercisrem  habncrunr. 

J  )  me*  i*Lbau  non  i^ciUnc ,  hoc  ell ,  non  tuxanc  auc  agunt. 


explofi  :      quo  minus  animo  ccn-  (* 
fles ,  et  manibus  valeas ,  quo  ego 
tempore  agam  tecum.      Ego  Icua(~ 
etdixi,  etfaciam,  teque  pergentes 
et  terras  fparfim  disfipabo ,  et  a  for- 
dibustuiscoercebo,      itavttutea-  ,g 
pudteinpracrentia  ceteraiura  gen- 
tium dolens,  cognofcas,  me  esfe  Io- 
uam.      Item  me  adlocutus  eft  his  ,  - 
verbis  Ioua:      homo,  funt  nubi^g 
pofteri  Israelis  vniuerfi  fcoria ,  xs, 
ftannum,  ferrum,  et  plumbum  in 
media  fornace :  funt  argenti  fcoria. 
Itaque  fie   dicit  Dominus    Ioua:,p 
quoniam  cun6H  vos  fcoria  eftis, 
hanc  ob  rem  ego  vos  in  mediam 
Hierofolymam  cclligam.       Quo- 49 
modo  colligitur  argentum ,  ct  ars, 
et  ferrum ,  et  plumbum ,  et  ftan- 
num in  fornacem,  vt  igne;adflata 
liquefiant :  fie  ego  vos  ira  incenfus 
colligam ,  et  in  ea  collocatos  lique- 
faciam ,        congeftosque    adflabo  2* 
igne  atrocitatis  meae,  atque  ita  in  ea 
liquefietis,  vt  liquefit  in  fornace 
argentum :      fie  vos  liquefietis  in  2i 
ea ,  fcietisque ,  me  Iouam  bile  mea 
perfudisfe  vos.      Item  mecumhis^ 
verbis egit Ioua :      homo,  dicei:»^ 
tu  terra  es  non  purgata ,  non  com- 
plitta ,  dum  faeuitur.      In  ea  verfa-  2  j 
tureiusvatum  proditio,  qui  ficut 
rugiensleo  prsedam  rapit,  fie  ani- 
mas  comedunt,  opes  diuitiasquc 
capiunt ,  multas  feniinas  in  ea  vi- 
duant.        Eius  facerdotes  legem  4$ 
meamtemerant,  profanantque  me- 
um fanum,  facrum  aprofanonon 
discernunt,  nee  impurum  diiudi- 
cant  a  puro ,  tt'y  meis  fabbatis  fub- 
trahunt  oculos  fuos,atque  ego  inter 
eos  profanor.      Eius  principes  in  2* 
ea  verfantes ,  fimiles  funt  lupornm, 
praedae  rapacium ,  fanguinem  fun- 
dendo,  vitasque  perdendo,  quae- 
ftus  faciendi  gratia.      Vates  autem2« 
eius,  eis  incondite  trullisfant,  vana 
praedicentes  eis ,  et  vana  diuinan- 
tes,  dicendo,  fie  dicit  Dominus  Io« 


894 


EZECHIEL.' 


ap  ua,  quiim  Ioua  non  fit  locutus.  Ple- 
beii  iniuriam  faciunt,  rapinam 
exerccnt,  opprimunt  inopes  et 
pauperes,  et  peregrinis  inique  fa- 

a.  ociunt  iniuriam,  quxrensqueego 
cxeis  aliquem,  qui  feptum  refici- 
at,  et  in  ruina  mihi  pro  gente  ob- 
fiftat,  ne  earn  corrumpam ,  non  in- 

3 )  uenio.  Itaque  eos  fxuitia  mea 
perfundens,  mex  atrocitatis  igne 
conficiarn,eorum  mores  in  ipforum 
caput  vlcifcens,  inquit  Dominus 
Ioua. 


CAPVT    XXIII. 

Samari*  idololatria  ,  ft  Hierofo/ym*.  Ale- 
retrkum  geminarum  figura.  Hitrofoly- 
HCpcicfittnefitria.    Scortorum  ruina. 


H 


Tern  niecum  locutus  eft  his  ver- 

■  bis  Ioua:      homo,  duxmulie- 

res  eiusdem  matris  filix  fuerunt. 

a  Ex  fcortatx  funt  in  Aegypto,  idque 
in  pueritia  fua,  compresfis  ibi  et 
fuba&is  earum  vberibns  mammis- 

4  que  virgineis.  Haruro  nomina 
funt  Tabernaculana  maior  et  Ta- 
bernaculimea  foror  eius,  quae  mihi 
nupferunt ,  filiosque  et  filias  pepe- 
rerunt.  Nomina  funt  Tabernacu- 
lanx,  Samaria:  Tabernaculimex, 

c  Hierofolyma.  Tabernaculana 

zfubme  eft  meretricata,  adamans 
fuos  amatores,  videlicet  Asfyrios 

o-propinquos,  qui  hyacintho  ve- 
ftiti  praetores  et  primates  erant ,  o- 
mnesiuuenes  elegantes,  equis  in- 

^fidentcs  equites.  His  pudorem 
fuum  proftituit,  qui  omnesesfent 
Asfyrii  generis  leclisfimi,  et  quos- 
cumque  adamauit,  eorum  omnibus 

gpollutaeft  ftercoreis  diuis,  non 
omisfa  tamen  fua  cum  Aegyptiis 
impudicitia ,  qui  ei  puellx  concu- 
buisfent,  et,  fubadtis  eius  virgineis 
mammis,  earn  perfudisfentlibidine 

c  fua.      Hanc  ob  causfam  ego  earn 

fuis  araatoribus  dedidi,   videlicet 

1 0  Asfyrii  s,  quos  adamasfct ;    qui  eius. 

*)  quummca  esf;c, 


Cap.  n.  23. 

verenda  detexerunt,  filiosfiliasque 
ceperunt,  ipfamque  gladiis  pereuie- 
runt,  atque  ita  fada eft muhemm 
famofisfima ,  editis  in  earn  exem- 
plis.    Eo  vifo,  foror  eius  Taberna- 1 
culimea  illam  fuam  fororem  libidi- 
nis  etmcretricandi  nequitia  fupera- 
uit,      Asfyrios  adamans  prxtore«| 
et  primates,  propinquos,  omnes  e- 
gregie  veftitos,  equites  equis  infi- 
dentes ,  elegantes  iuuenes.       Ita- 1 
que  vidi,  pollutam  esfe,  et  eamdem 
esfe  vtviusque  viam.    Auxit  autem  1 
haecfuamimpudicitiam,  qnodfcul- 
ptos  in  pariete  homines  confpieata, 
Chaldxorum  imagines  in  finopide 
impresfas ,      cin&as  latera  balteis,  t 
tinctas  in  capitibus  tiaras  habentes, 
cun&as  forma  ducum,  figura  Baby, 
loniorum  Chaldxx,  qux  eorum  pa- 
tria  eft ,      eos  ad  oculorum  adfpe- 1( 
c5um  adamauit,  nuntiosque  mifit 
ad  eos  in  Chaldxam.    Itaque  vene-  g< 
runt  ad  earn  Babylonii  ad  amatori- 
um  concubitum  ,  eatnque  fua  lu- 
xuria  polluerunt :    a  quibus  ipfa 
polluta  animum  ab  eis  auocauit.  Ita  I « 
quum  impudicitiam  obfcenitatem- 
que  fuam  patcfecisfet :    ego  ab  ea  a- 
nimura  abduxi ,  vt  ab  eius  forore 
abduxeram.      Auxit  item  impudi-  f# 
citiam  fuam,  memor  fui  puerilis 
xui,  quo  fcortata  fuerat  in  Aegypto, 
et  adamauit  eorum  cinxdos,  qui  z-K 
fininos coles,  equinamque  genitu- 
ram  haberenr,    et  pueritix tux'fia. ». 
gitia recoluifti ,  quum  tibi  Aibaclx 
fuisfcntab  Aegyptiis  mammx,-  pro- 
pter vberatuapuerilia.     Qiiare,  o«- 
Tabernaculimea ,  fie  dicit  Domi- 
nus Ioua:  ego  inteexcibo  tuosa- 
matores ,  a  quibus  animum  abstra- 
xifti,  et  eos  aduerfum  te  vndique 
adducam,      Babylonios  omnesque  a« 
Chaldxos  prxfe&os ,  imperatores, 
illuftresqiic ,  vna  cum  omnibus  As- 
fyriis ,  qui  funt  omnes  iuuenes  ele- 
gantes ,  prxtores  et  primates ,  du- 
ces atque  celebres,  omnes  equis  ve- 
&i.    Hi  te  rhedis ,  quadrigis,  cur-  a . 
ribus 


H 


Cap.  •£ 


e  z  e  c  h  r  e  l: 


895 


ribus  cum  homimim  multitudine 
adorti,  fcutis,  clipeis,galei9circum- 
dabunt,  et,  concesfoeisamearbi- 
,  trio ,  more  fuo  punient ,  nieque 
in  te  feueritate  mea  vtentc ,  ageutes 
iracunde  tecum ,  nares  tibi  et  auri- 
culas eximent,  teque  ferro  ad  extre- 
i  mum  collapfa ,  tuos  natos  et  natas 
auferent,  et  poftremo  confumeris 
jigni ,  atque  illi  te  tuis  fpoliabunt 
veftibus,  tuique  decoris  ornaui  pri- 
uabunt ,  atque  ita  ego  te  a  flagitiis 
tuis  aegyptioque  meretricatu  coer- 
cebo,  vt  oculos'inillo9  nonconii- 
cias,  nee  Aegyptios  reminifcaris 
amplius.  Sicenim  dicitDominus 
Ioua :  ego  te  illis  dedam ,  quos  tu 
perofa,  animum  ab  eis  reuocafti, 
qui  tecum  odio  agentes,  omnia  tua 
labore  parta  auferant,  teque  nu- 
dam  relinquant  ac  deteclam:  vt 
obfeenitas  tuae  impudicitiae,  tuaque 
flagitia  et  meretricatus  adpareat. 
Quae  quidem  tibi  ideo  fient,  quod 
cum  gentibus  fcortata  fis :  quippe 
earum  ftercoreis  diuis  inquinata, 
tuac  viam  fororis  ingresfa,  "  cuius  e- 
go  calicem  tibi  in  manum  tradam. 
Sic  dicit  Dominus  Ioua  :  tu  fororis 
tuae  calicem  profundtim ,  latum, 
multae  capacitatis,   deridenda  hi. 

uinlii  dendaque  potabis,  ebrietate  ac 
uaerore  replenda ,  ftupendae  cali- 
:em  defolationis ,  calicem  germa- 
lae  tuae  Samariae.  Eum  tu  epotabis 
:t  exfuges,  et  eius  teftas  confringes, 

bbiS»  uaque  velles  vbera:  quoniamego 
ocutus  fum,  inquit  Dominus  Ioua. 
iyocirca  fie  dicit  Dominus  Ioua  : 
luoniam  tu,oblita  mei,  me  poll  ter- 
:;um  reiecilii ,  tuquoqueluetuum 

j'jjtfl. :  ilagitiuinacimpudicitiam.     Turn 

-jjjj    fdloquens  me  Ioua :  homo,  inquit, 


Wfl 


jne  Tabernaculanae  et  Taberna- 
^'  1  ulimeae  causfam  agas  ?  quin  tu  eis 
jij, :  arum  fcelera  expone.  Mcechatae 
Jnteniin,  et  Habent  manus  fangui- 
olentas :  neque  folum  cum  fuis 
ercoreis  diuis  adulterarunt ,  fed 


etiam  liberos  fuos ,  quos  mihi  pe- 
pererant,  illis  epulandos  traduxe- 
runt  per  ignem.       Atque  infuperaS 
hoccommiferuntin  me,  quod  eo- 
dem  die  polluerunt  nieum  fanum, 
meaque      fabbata     profanarunt : 
quunique  fuos  liberos  fuis  fterco.  39 
reis  diis   immolasfent :    intrarunt 
eodem  die  in  meum  fanum ,  eius 
profanandi  causfa ,  idque  in  media 
aede  mea  fecerunt.     lam  vero  ven-  40 
turos  procul   homines   arcesfiue- 
runt,  qui   legatione  arcesfiti  ve- 
nerunt,  quibus  tu  te  lauifti,  oculos 
ifto»  fucafti,      et  ornata  mundo,41 
fedifti  in  pracclaro  leclo ,  inftru&a 
ante  eum  menfa ,  fuper  quam  fuf- 
fimen  vnguentumque  meumpofu- 
ifti ,      adhibito  ad  earn  feftx  tur-  4» 
bae  flrepitu ,  virisque  ex  hominum 
vulgo  adduclis,  Sabasis,  ex  faltibus, 
qui  earum  etmanibus  armillas,  et 
capitibus  decentes  impofuerunt  co- 
ronas.   Ac,  mecogitante,  mcecha.4i 
toscum*  vetula,  nunc  cum  'huius 
quoquc  falacitate  lloitaturos :  adi-44 
uerunt  earn ,  quomodo  femma  me- 
re* rix  aditur ,  fie  illi  Tabernacuia- 
nametTabernaculimeam,  flagitio- 
fas  feminas  adiuerunt.  Atque  iidem4J 
homines  d  iufti ,  eas  adulterarum 
ac  fanguinariarura  fupplicio  adfici- 
ent:  vtpote  adulteras ,  et  quaefan- 
guinolentas  manus  habeant.      Sic4tf 
enim  dicit  Dominus  Ioua :  inueha- 
tur  in  eas  multitudo ,     eaeque  ve- 
xandae  denturac  diripiendae,    quae  47 
multitudo  eas  et  lapidibus  obruat, 
et  gladiis  trucidet,  et  earum  filios 
filiasque  perimat,    et  domos  era- 
met  igni.    Atque  ita  ego  flagitiun^g 
ex   terra  auferam,     caftigataeque 
e  mulieres  omnes ,  non  imitabuntur 
veflra  flagitia,      quum  ifta  flagitia40 
fuerint  in  vos  animaduerfa,    et 
fordium  iftarum  peccata  lueritis, 
meque  esfe  Dominum  Iouam  intej. 
iigetis. 


)  eodem  te  fupplicio,  quo  illim,  adficiam.    6)  Samaria, 
4)  iufte  fscicntes  in  co,  quod  eat  punient,   t )  ciuitates. 


CAPVT 
c)  Hierofolymj, 


8*5 


EZECHIEL. 


Cap.  44 


CAPVT    XXUII. 

Lebes  4if\uans.  Coniugir  vatir  mors.     Eztchi- 
eiu  erum.'.t  a  peaatori&us. 

I  -y|Raeterea  adfatus  eft  me  Ioiia 
I-'  annonono,decimi  inenfis  die 

»  ■*-  deciruo ,  his  verbis :  homo, 
fcribe  diei  nomen,huius  ipflus  diei, 
(hoc  ipfo  die  oppugnat  Babylonix 

3  rex  Hierofolyruani,)  et  vtere  ad 
hominum  genus  contumax  allego- 
na,  eisquc  dkito :  fie  elicit  Dominus 
Ioua  t/para  cllam,para.et  aquam  in 

4eatn  infunde:  congere  eius  oflas 
in  earn,  optimas  quasque  oftas ,  fe- 
moract  armos:  earn  membris  iin- 

5  pk  leclisfimis.  Ouium  Icclrisfimas 
fume,  idqud  fucceniis  fubtcr  earn 
osfibus :  feruefac  ius  eius ,  et  cura, 

6  vt  in  ea  coquantur  eius  actus.  Er- 
go fie  dicit  Dominus  Ioua :  heu  vr- 
bem fanguinariam ,  ollam,in  qua 
ipliusfpumaeft,  nee  exeaexiuite- 
ius  fpumc :  fruftatim,  fruftatim  earn 
eiice ,  nulla  fuper  ea  iacla  forte. 

7*Nameiusfanguiseft  inea,  quern 
ipfa  fuper  ficcum  faxumpofuit}non 
ad  terrain  eftudit,    vt  operiretur 

8  humo.  Vt  glifcat  bilis  ad  capien- 
dam  pcenam,  ego  pofui  eius  fangui- 
nem  fuper  liccuni  faxum,  neope- 

priatur.  Quamobrem  lie  dicit  Do- 
minus Ioua:  heu  vrbem  cruen- 
tam  :  ego  quoque  ingens  incendi- 
10  utn  excitabo.  Adhibeatur  mul- 
tum  lignorum,  accendatur  ignis, 
caro  confumatur,  adhibeantur  con- 

II  dimenta,  osfaque  adurantur,  col- 
loceturque  ipfa  fuper  fuam  pyram 
vacua,  vt  caleat,  vftoque  eius  arre, 
liquefcat  in  ea  eius  immunditia , 

liconfumta  fpuma.  Lahore  defesfa 
eft ,  nee  exiit  ex  ea  eius  et  copiofa 

1 3  et  putida  fpuma.  Flagitiofa  eft  tua 
impuritas,  quae,  purgantc  me,  non 
purgata  lis  ab  ilia  impuritate ,  non 


ante  purganda,  quam  ego  in  tc 

meambileinf  fedauero.    Ego  Ioua 

et  ventura  dixi,  et  faciam  :  non  ces- 

fabo ,  nf que  parcjm ,  aut  me  pee. 

nitebit,quominuspro  moribus  ftu- 

diisque  tuis  puniare ,    inquit  Do- 

minus  Ioua,    Item  me  fie  eft  adlo 

cutus  Io:;a :      homo ,  ego  iam  tibi 

b  oculorum  tuorum  iucunditatcn 

clade  auferam,  neque  tu  planxeris. 

aut  ploraueris,aut  lacrimaueris.    /i 

fufpirando  te  contineto :  funereun 

lucrum  ne  facito ,  comamquc  redi 

mitus,  adhibeto;  tuis  pedibus  cal 

ceos ,  nee  mentum  velato ,  nee  ve 

fcere  •  confueto  vic~tu.     Igitur  cun 

populo  mane  locutus  fum,  et,  mor 

tua  vefpere.  mea  coniuge ,  feci  ma 

ne,  ficut  eram  iusfus.     Ac  petent< 

populo,  vt  eij  exponerem ,  qui< 

iibi  vellet  id,  quod  ego  facerem ,  it 

dixi :      Iouae  fermo  ad  me  habitu 

eft  in  hacc  verba :    die  Israelitarun 

gencri.  Sic  dicit  Dominus  Ioua :  e 

go  iam  meum  profanabo  fanum 

culmen  veftrae   potentiae,    oculo 

rum  iucunditatem  ,   et  animorut 

delicias :  veftrique  filii  et  filiae,  que 

^reliquiftis,ferro  occumbent,    c 

vos  facietis,  vt  ego  racio  .  non  men 

turn  velabitis:  non  vefceminicor 

fueto  pane :    et  comatn  in  capiti 

bus,  et  calceos  in  pedibus  haber 

tes ,  non  plangetis ,  non  plorabitii 

fed  occallefcetis  in  veftris  vitiis,et « 

lius  alium '  confolabimini ,  eritqu 

vobis  Ezechiel  portento,  eius  omn 

factum  imitamibus,  qilutttideili 

nerit ,  et  me  intelligetis  esfe  Dom 

numlouam.    Tuvero,  homo,n 

mirum  quum  ego  ab  eis  ipforur 

potemiam ,     decoris  voluptatem 

oculorum  iucunditatem,     anim 

que  ia&anciam,   videlicet  fiiios  < 

fihas,  abstulero,     quo  die  vem 

rit  ad  te  *  elapfus,qui  *  lit  auctor  f 

uia 


/)  Adludic  ad  eos ,  qui  vrbem  olUm  ,  et  fe  carnrm  dicebant  cap.  il.  g  )  confufl 
fcro.  h  )  vxorem.  •  )  fcihcecintaii  re.  Videlerem.  16.  k  >  fcilicct  Hicn 
folym.se.  /)  vide  cap.  jt,  jn«dr.outHHubuj.w}  UuUuincuca,».^,.»)  iiun 
(ul  ymam  capum  nyntici. 


Cap.  l  j.  16. 


£  Z  E  C  H  I  E  I. 


«97 


^mae;  tu,inquam/ illo  die,  (aperto 
apud  elapfmn  iilum  ore  tuo,)  loque- 
ris,  nee  amplius  tact  bis,  et  eris  il- 
lis  ostwito,  fcientque,  me  esfe  lo- 
uam. 

CAPVT    XXV. 

In  AmmonitM  vaticinium  dclcndos.  In 
MoabitM  edenda  exempla.  Contra  ldu- 
meostatque  PaUflinot  vexandos  vaticinia. 

ITemadfatuseft  me  Ioua  his  ver- 
bis :  homo ,  conuerte  t aciem 
adAmmonitas,  ineosque  va:id- 
nare ,  et  Ammonitis  dicito :  audite 
Domini  Ioux  dicla.  Sic  dicit  Dorai- 
nus  Ioua :  quoniam  tu  meo  fano 
infultafti,  quod  id  profanatum  esfet, 
et  israeliticx  terrae,  quod  vaftaf  a,  et 
Iudaeorum  generi ,  quod  iuisfent 
in  exfilium :  propterea  ego  te  b  o- 
rientalibus  occupandam  dabo ,  qui 
in  te  caftella  fua  coliocabunt,  fedes- 
que  ponent,  qui  et  fruSus  tuos 
comedent,  et  lac  bibent ,  et  Rab- 
bam  in  camtlorum  ftabulum.  et 
Ammonitarum  fines  in  ouium  cu. 
bileredigam,  efficiamque,  vtfeia- 
tis ,  me  esfe  louam.  Sic  enim  dicit 
Dominus  Ioua :  quoniam  tu  et  ma- 
nu  plaufifti,  et  pede  pauifti,  o- 
rani  animi  petulantia  de  israelitica 
c  regione  gaudens :  proptcrea  ego 
tibi  manus  adferam,  teque  genti- 

tid  bus  dabo  compilandam,  et  ex  po- 
pulis  exftirpabo,  et  ex  terris  mifere 

vw  delebo,  fciesque,  me  esfe  louam. 
Sic  dicit  Dominus  Ioua :  quoniam 
diSitant  Moabitae  et  Seirii,  d  cuius- 

)au  «is  gentium  fimile  esfe  genus  Israe- 
litarum :     propterea  ego  Moabita- 

pi  rum  latus,  acertiseorumvrbibu»  • 
extremis,  regionis  nobilisfimis,  vi- 
delicet Bethiefimothis,  Baalmtone, 
et  Cariathaimo ,  patefaciam  ori- 
entalibus  e  in  Ammonitas,  quorum 
patriamita  occupandam  curabo,  vt 

J  son  memorentur  inter  gentei  Am- 


monitae :      et  in  Moabitas  ea  edam.  1 1 
exempla,  vtfeiant,  me  esfe  louam. 
Sic  dicit  Dominus  Ioua:  quoniam  it 
inimice  cum  Iudaeis  egerunt  Idu- 
maei,  eosque   vlcifcentes  crimen 
commiferunt:     hanc  obcausfam,  13 
(inquit  Dominus  Ioua,)  egoadfe- 
ram  Idum  cae  manum,  et,  excifis  ex 
ea  turn  hominibus  turn  pecoribus, 
earn  a  Themane  ad  Dedanem  va- 
ftam  reddam ,  illis  ferro  lapfis ,  fu- 14 
mainque  de  Idumaeis  eiusmodi  fup. 
piicium  per  mcos  Israeliras,  t  qui  I. 
dumaros  tradrabunt ,  vt  pofhilat  ira 
bilisque  mea, )  vt  fciatur,  hoc  vlticu 
nis  esfe  me*,  inquit  Dominus  Io- 
ua.   Sic  dicit  Dominus  Ioua :  quo.  1 5 
niam  inimice  egerunt  Palarftini ,  et 
animo  petulanti,  aeternis  ad  perni- 
ciem  inimicitiii,  pcenas  expetiue- 
runt :    propterea  fie  dicit  Dominus  iS 
Ioua:  ego  manum  Palacftinisinfe- 
ram,  exfeindamque  Ccrethaeos ,  et 
orae  maritimx  reliqu'as  perdam, 
eisque  irata  animaduerfione  tan.  ij 
tas  irrogabo  pcenas,  vt  intelligant, 
m-  esfe  louam,  quum  de  eis  fuppii- 
cium  fumfero. 


CAPVT    XXVI. 

Contra  Tyres  xaticini*.      Rex  Babylonia 
Tyriorum  vafintor. 

ANno  autem  vndecimo,  prima  f 
diemenfis,  habitus  eft  ad  me 
a   Ioua   huiusmodi    fermo: 
homo,  quoniam  didHtatTyrutdeji 
Hierofoiyma,    aha,    effiacta   eft, 
quae  erat /populorum  portx,  con- 
uerfa  eft  ad  me ,  replcbor  ea  vafta- 
ta :      propterea  fie  dicit  Dominus  $ 
Ioua :  ego  te,  Tyre,  peto,  inueciu- 
rus  in  te  gentes  multas ,  quotnodo 
fuos  ductus  attollit  mare,     quae ^ 
tyria    mcenia  corrumpant,  euer- 
tantque  turres ,  ac  earn  cum  puiuif- 
culo  eucrram ,  et  in  Cecum  (axum 
L 1 1  recti- 


»)  nam  ante  minus  libere  loqui  potent',  eim  oraculis  nondum  euentu  confumatif.     ; 
O  Chaldatis.    c)  fcilicet  vaftata.     tf)  non  minus  main  adhci,  quam  alios» 
ncc Deo  esfe  cariores.   <)  per  quod  lata»  inuadanc  Ammonitas-.   /)  ccltbeni» 
«a »  V popilii  frequcnwta* 


S5>8 


EZECHIEL. 


Cap.  K5.27. 


5  redigam ,  ita  vt  feruiat  expanden- 
dis  fagenis  in  mari :  quoniam  ego 
locutus  fum  ,  inquit  Dcminus  lo- 

6  ua :  et  ipfa  gentibus  erit  prxdx, 
et  eius  colonix ,  quae  funt  in  conti- 
nenti,  fcrro  perimentur,  fciecur- 

1  que ,  me  esfe  Iouam.  Sic  enim  di- 
cit  Dominus  Ioua :  ego  ad  Tyrum 
Nabuchodonoforem  Babylonix  re- 
gem  adducam  ex  feptemtrione ,  re- 
gum  regera,  cumequis,  quadrigis, 
equitibus ,     magnaque    copiarum 

8  multitudme,  qui  et  tuas  colonias, 
qux  funt  in  continent! ,  ferro  peri- 
met,  et  in  te  vallum  adraouebit,  in 
teaggerem  exprimct,  in  te  erigct 

9  fcutum ,  et  admota  minis  tuis  vi- 
nca,fua  machina,tuas  turrcs  fuis  ar- 
inis  diruet ,  tanta  equorum  copia, 

ic  vt  te  puluis  eorum  operiar,  et  prx 
equitum,  curruum,  quadiigarum 
fonitu  tua  concutiantur  mccnia, 
quum  ille  per  tuas  portasintrabit, 
quomodo  in  elTractam  vrbem  in- 

1 1  trari  folet ,  et  equorum  fuorum 
vngulis  tuos  onines  vicos  proculca- 
bit ,  tuum  populum  fcrro  necabif, 
tuxque  potentiae  ftatuas  demoliel  ur 

li  ad  terrain,  et  tuas  opesdeprxda- 
buntur,  mercesdiripient,  euertent 
muros,  fuaues  domos  diruent ,  fa- 
acaque,  et  ligna,  et  puluerein  ponent 

13  in  mediam  aquara,  atque  ita  car- 
tninuni  tuorum  turbam  coercebo, 
nee  amplius  audietur  cithararum 

14  fortitus  tuarum ,  teque  in  iiccum 
faxum  redigam ,  vt  fis  expandendis 
fagenis,  non  deinceps  initauranda  : 
quoniam  ego  Ioua  locutus  fum,  in- 

15  quit  Dominus  Ioua.  Sic  dicit  Do- 
minus Ioua  Tyro:  nimirum  ad 
ruin*  tux  fragorem,  (quum  qui- 
dem  fufpirabunt  faucii,  et  edetur  in 
te  cxdes,)   concutientur  infulae, 

16  defcendentque  defuis  foliis  omnes 
maris  principes:  et  detracts  tra- 
beis ,  exutisque  fuis  phrygianis  ve- 
ftibus,    circumfufi    fonnidinibus, 

1^  humi  fedebunt :  et  fubito  cafu  pa- 
uidi ,  ac  de  te  attonki  natniam  de 

g  )  ad  manes,    h  )  Israeli tarum» 


te  edent,  tibique  dicent:   qui  fa- 
ctum eft,  vt  perieris,  oxquorea, 
vrbs  tantopere  laudata ,  quae  maris 
prxpotens  fuifti,  tuque  tuique  in- 
colx ,  qui  terrorem  omnibus  maris 
incolis  incusferunt  ?  *  Nunc  pauenr  j 
naues  diero  tux  minx,  turbantur- 
que   marinx  infulx    tuo    exitu. 
Nam  fie  dicit  Dominus  Ioua :  quum  1 
ego  te  vrbem  defertam  reddam, 
quales  funt,  qux  non  incoluntur 
vrbes,  quum  in  te  pelagus  inue- 
ham ,  teque  vaftx  obruent  aqux : 
demittam  te  cum  iis,  qui  defcen-a 
duntin  barathrum,  sad  xternum 
populum,  et  infcmpiternistelluris 
mix  defertis  collocabo  cum  iis,  qui 
defcendunt  in  tartara ,     vt  non  ha-  2 
bitcris,et  1,  viuentium  terram  nobi- 
litans ,  *  ita  te  in  nihilum  redigam,  . 
vt  nulla  (is,  quxfitaque numquam 
deinceps  inueniaris,  inquit  Domi- 
nus Ioua. 


CAPVT    XXVII. 

N*ni*  in  Tyrum  txcidendam,  a  negotiatori- 
biu  dtftrenddtn. 

TVm  me  fie  eft adfatus  Ioua:! 
tu  vero ,  homo ,  ede  in  Ty-  a 
rumnxniam,  et  die  Tyro,  ad  . 
maris  aditus  fitx,  populorum  ad 
multasinfulasnegotiatrici.    Sic  di-J 
cit  Dominus  Ioua :  o  Tyre ,  tu  te 
perfects  pukhritudinis  esfe  dicis. 
Fines  habes  in  maris  meditullio :  te \ 
qui  conftruxerunt,  abfolutx  pul- 
chritudinis  fecerunt.      Saniriis  pi-  j 
nis  omnia  tibiasfamenta  conftruxe- 
runt :  cedrum  fumferunt  ex  Liba- 
no,   vnde    tibi    malum  facerent: 
tuos  rcmos  bafanicis  ilicibus,  tua<5 
transtra  fecerunt  ebore  asfyrio ,  ex 
infulis  cypriis  adportato.      Aegy-2 
ptia  bysfus  verficolor ,  tua  carbafus 
eft:  tibi  velum  prxbet  hyacinthus, 
et  purpura  ex  infulisElifx  adlata.tu- 
um  eft  operimentum.      Tu  fido-8 
niosaradiosqueremiges  habes,  et 

tuo- 


Cap.  17. 


E  Z  E  C  H  I E  L. 


S99 


tuorum    Tyriorum    peritisfimos 

quosque  nauicularios,      et  fenes 

do&osque  Gabalenfes ,  refe&ores, 

omnibinque  maris  nauibus ,  et  ea- 

fcrum  nautis  vteris  ad  tuatra&anda 

luegotia.    Perfae,  Lydii,  Libyes,  in 

tuo  funt  excrcitu  bellatores  tui,qui, 

I  fuspenfis  in  te  clipeis  et  galeis ,  tibi 

Idecus  conciliant.  Aradii  tuique  mi- 

ilites  vndique  per  tuos  murosGa- 

imadiique  in  tuis  funt  turribus ,  qui 

luispenGs  per   murorum   tuorum 

Iraibitumfuispharetris,  tuam  pul- 

l:hritudinein  perficiunt.      Cilices 

.nftitores  tui,  omni  opulentiae  co- 

■jia,  argento,  ferro,  ftanno,  plum- 

Pbo  tuis  funguntur  nundinis.    Grae- 

Si,  Iberi,  Mofcht,  tuiinmancipiis 

■cneisque  vafis    mercatores,    tibi 

■nercimonia  fuppeditant.       *Qui 

■iint  ex  genere  Thogormx  equos, 

■  quites,  mulos  tuis  nundinis  fugge- 
■runt.    k  Rhodii  mercatores  tui,  tot 

Infulae    tuae   negotiationis  fociae, 
fcburneorum  /  cornuum  ebenique 

■  retia  tibi  fubminiftrant.    Syri  tui 
►  liiegotiatores  ob  operum  tuorum 

1  lultitudinem ,  carbunculos,  pur 
Auram, phrygiana, bysfum,  coralia, 
iryftallum  praebent  tuis  nundinis. 
1'  udaea  et  israelitica  regio ,  tui  infti- 
I  fpres,  tibi  praecipui  tritici,  balfami, 
•pellis,  olei  et  refinae,  praeftant  mer- 
.  It  imonia.    Damafceni  propter  ope- 
■  jm  tuorum   multitudinem,   tui 
jjint  nundinatores  omni  opum  co- 
j<ia,  excellentevino,  nitidaquela- 
Ij3.      Turn  danii  et  graeci  circtim- 
{ iranei  exhibent  in  tuis  nundinis 
rrum  fabrefa6him ,  ftac"ten,etca- 
mum,   quibus  tu  mercimoniis 
as  are.    Dedanenfes  tecum  ingenua 
aii:fte  ftragula  rem  habent.      Ara- 
I  :s  et  omnes  cedariani  proceres,  te- 
rn agnorum ,  arietum ,  et  capro- 
Ifitn     mercimonia      contrahunt. 
ercatores  Sabad  et  Romani  te- 
rn habentes  commercium ,  omne 
nus   praeftantisfimorum  aroma- 


23 


Phryges.    k  )  Secutus  ftw»  Gt«WB  t 
aura  clephaminoiuni. 


mm,  gemmarumque,  et  auri,  con- 
ferunt  ad  tuas  nundinal.      Hara- 
nenfes,  cannenfes,   et  edenenfes 
mercatores,  fabaei,  asfyrii,  et  chel- 
madenfes  tui  mercatores ,      tecum  24 
rationem  habent  rebus  abfolutisfi- 
mis,   hyacinthinis  phrygianisque 
pannis,  acpretiofis  capfis,  funibus 
conftric"Us  et  cedratis,  quae  fine  in 
tuis  mercatibus.   Nauesciliciefunt^,. 
tuae  negotiationis  principes ,    ac  te  a£ 
repletam,  et  in  maris  ineditullio  fa- 
clam  gloriofisfimam ,  in altum  fub- 
ducent  tui  remiges ,  euro  in  medio 
mari  frangendam.        Tuae  opes,z- 
nundinae,  inftitores,  nauitae,  nauar- 
chi ,  refedlores ,  exercitores ,  tui- 
que milites,  quotquot  in  te  funf, 
tuaque  turba,    quaecumque  in  te 
verfatur,  occumbentin  medio  ma» 
ri,  die  tuae  ruinae.    Adgubernato-ag 
rum  tuorum  clamoris  fonitum  con- 
cutientur  pomceria,  defcendentque 
dc  fuis  nauibus  cun6ti  remigatores 
nauitae,      cun&i  raariniguberna-4g 
tores  in  terra  ftabunt,  et  de  te  fubla- 
ta  voce  triftem  edent  clamorem ,  ac 
impoGto  capitibus  fuis  puluere ,  in 
cinere  voiutati ,      et  propter  te  at-  ,0 
tonfi,  amiclique  centonibus ,  cum 
trifti  maerentis  animi  Iu&u  te  de- 
plorabunt ,  edentque  de  te  nxniam 
eorum    filii,   te  ita  lamentantes: 
fuit  incomparabilis  Tyrus ,   quae  ■ 
nunc  in  mari  deleta  iacet.      Tu,' 
quae  exeuntibus  ex  mari  tuis  merci- 3 
bus ,  fatiabas  tot  populos ,      qua: .  < 
tuarum  opum  mercaturaeque  co-3^ 
pia  locupletabas  reges  terrarum, 
eadem  nunc  mari  in  aquarum  gur- 
gitibus  frafta  es,  mercatura  am-  * 
claque  multitudine  tua  in  te  colla- 
pfa.      Omnes  et  infulares  dete  ob-    m 
ftupefcunt,  et  eorum  reges  horrore 
correpti,  vultu  cooturbantur :    te  ^ 
negotiatores  per  populos  exfibi-3 
lant,  in  nihilum  redatlam,  et  in 
perpetuura  deletam. 

LIU  CAPVT 

aljoquui  Dedan bis  ponerctur.    /)  den- 


9oo 


EZECHIEL. 


Cap.28 


CAPVT    XXVIII. 

I*.  tyriuntprincipem  vaticinium.  In  ettmdem 
n*>:u.  De  Sidone  vaticinium  in  fmtflum. 
Congrtgand*  mifcrorum  ex  liidtsu  reli- 
<*:ti*.  Quits  futura  pto  ludtti  ct  Israc~ 
litis. 

« TTfcRxterea  adloqucns   me  Ioua : 

a  l^hotno,  inquit,  die  prineipity- 
-"-  rio.  Sic  dicit  Dominus  loua: 
quoniam  tu  elato  animo  te  Dcuru 
esfe  dicis,  qui  in  diuina  fede,  in  ma- 

gris  meditullio  fedeas;  quumquc 
homofis,  nondeus,  aniroum  geris 
quafi  dei ,  videlicet  tu  Daniele  fa- 
pientior,  nihil  vt  tarn  fit  absirufum, 

*  quod  te  praetereat ;  tu  tibi  pro  tua 
fapientia  prudentiaque ,  copias ,  tu 
ait  rum    argentumque     in    tuum 

,  fifcum  comparafti ,  tu  tibi  mulras, 
(quvecfttua  fingulari»  fapientia,) 
topias  tua  negotiatione  peperifti, 
dc  quibus  tuis  copiis  animo  info- 

g  lens  cs :  propterea ,  inquam ,  fie 
dicit  Domini»  Ioua :  quoniam  tu 
animumperindegerisacfifis  deus: 

7  hanc  ob  rem  ego  in  te  hofles  inuc- 
ham,  ferocisfimos  gentium,  qui, 
ftri&is  *  in  iftius  fapientix  elegan- 
tiam  gladiis ,  tuum  fplendorem  fce- 

ft  dabunt ,  in  exitium  te  praccipitan- 
res ,  atque  ita  violenta  morte  mo- 

r,  rieris  in  maris  meditullio.  Num 
tu  te  deum  esfe  dices  apud  tuum 
carnificam?  tu  vero  homo  cris, 
non  deus ,  in  occiforis  tui  manu, 
inhoncfta  morte  iuteriturus  hoftili 
manu  :  quoniam  ego  Iocutus  fum, 
I,  inquit  Dominus  Ioua.  Itemadlo- 
j  z  quens  me  Ioua,  dixit :  homo,  ede 
in  tyrium  regem  nxniam ,  et  ei  di- 
eito:  fie  dicit  Dominus  Ioua:  tu 
cs  omnibus  numeris  abfolutum  fpe- 
cimen,  pienus  fapientix  et  pulchri- 
„ ,  tudinis  perfeftx.  Es  in  Edenis  di- 
uino  pomario ,  omne  genus  gem- 
mas  habens,  operimentum,  fardam, 
topazium,  adamaniem  ,  chryfoli- 
thum,  onychem,  iafpidem,  fapphi- 
rum,  carbunculum,  fmaragdum 
atque  aurum.  Tuorum  tympano- 
rum  fiftularumque  opus  vna  te- 

•fo  )  in  te ,  qui  tibi  tam  prxclara  fapientia 


10 


cum,  eodem,  quotu  edituses,  di< 
conditum  eft.  Tu  vnftus  patu 
lusque  cherubui  es ,  qui  a  me  in  fa 
croDeimonte  pofitusitaes,  vt  fii 
deus,  et  in  medio  igneorumlapi 
dum  ambules.  Tu  in  ifto  ftati 
perfectusfuifti,  ex  quo  die  creatui 
es,  donee  in  te  deprehenfaeftim 
probitas.  Tu  prae  tux  negotiatio. 
nis  multitudine,referto  tuo  peclor* 
iniquitatc,  peccafti :  itaque  egott 
exdiuino  monte  fcede  auferamac 
que  perdam,  cherube  patule,  es 
medio  igneorum  lapidum ,  qui  ani- 
mum  ob  pulchritudinem  tuamef- 
fers.  Corrupifti  tuam  fapientiam 
fplendore  tuo :  te  ego  humi  abie. 
cium  regibus  proponam  defpici- 
endum.  Tu  tuis  tot  vitiis,  tuaene. 
gotiationis  improbitate,  tuum  pro- 
fanafti  facrarium  :  itaque  ego  es 
medio  tui  ignemdepromam,  qui  tc 
confumat ,  teque  in  cinerem  hu. 
mi  redigam,  in  omnium ,  qui  te  vi. 
debunt ,  confpe&u ,  omnibus,  qui 
te  per  populos  nouerunt ,  de  te  at- 
tonitis,  innihilum  redaclo,  et  in 
perpetuum  delete 

Item  me  adlocutus  eft  Io- 
ua  in  hxc  verba:  homo, 
compone  faciem  tuam  in  Si- 
donem,  et  in  earn  vaticinans  dicito : 
fie  dicit  Dominus  Ioua :  ego  tibi 
minitor,  Sidon,  et  in  te  gloriam 
mihi  comparabo ,  efficiamque ,  vt 
fciatur,  esfe  me  Iouam,  quum  in 
earn  exempla  edidero ,  et  me  fan- 
£him  exhibucro :  immittamque 
in  earn  peftem  cxdemque  tantam, 
vt  vicatim  occumbant  in  ea  exfi,  ar- 
mis  earn  circumdantibus,  fcietur- 
que ,  me  esfe  Iouam ;  nee  habe- 
bunt  amplius  Israelis  pofteri  pun- 
gentes  aculeos ,  et  doloris  efficien- 
tes  fpinas  ab  omnibus  fuis  finitinii» 
in  eos  petulantibus ,  fcientque ,  me 
esfe  Dominum  Iouam.  Sic  dicit 
Dominus  Ioua :  quum  ego  genu» 
Israelitarum  ex  populis ,  per  quo» 
eruntdisfipati,  colligam:  fanclum 

me 
prsdicus  videm. 


iidai 


efpid 
npio 


Cap.  28. 29. 


EZECHIEL. 


poi 


me  in  eis  pracbebo  ob  oculos  gen- 
tium, tuanebuntque  in  fua  terra, 
quam  ego  meo  Iacobo  iedi ,  et  in 
ca  tuto  manentes ,  domos  aedifica- 
bunt ,  conferentque  vineas,  degen- 
tes  in  tuto :  quuni  ego  exeinpla  edi- 
/lero  in  omnes  eoriini  finitimos, 
qui  funt  in  eos  perulantes,fcientque, 
me  Iouam  esfe  Deum  fuum. 


CAPVT    XXIX. 

C$ntra  Aegyptnm  ,  et  Pbaraonem  vatic  inia. 
Cnptiuitntu  ar.ni.  Liberatio ,  cmfo/atio 
Aegyptiorum.  Nabuckodonofori  traden- 
dum  Aegypti  itnpcrium. 


ptia  terra  vafta  et  inculta ,  fcietur- 
que ,  me  esfe  Iouam  :  quoniam  tu, 
te  flumen  habere,  et  te a  teipfo fa- 
ctum ,  dicis.  Itaque  te  ego  tuum- 19 
que  flumen  peto ,  et  aegyptiam  ter- 
ram  in  tarn  incultae  folitudinis  va- 
ftitatem  redigam,  a  turri  Syene,  vs- 
que  ad  Aethiopiae  confinia,  vt(( 
earn  non  humanus ,  non  pecuinus 
pesperagret,  nee  habitetur  per  an- 
nos  quadraginta.       Reddam,  in-I4 


ANno   decimo,    die    decimi 
men/is  duodecimo ,  loua  cae- 
cum fie  verba  fecit :     homo, 
:ompone    vultum  in   Pharaonetn 
1   Aegypti  regem ,  et  aduerfus  eum, 
"  iduerfusque  vniuerfam  Aegyptnm 
raticinarc,  in  haec  verba  loquens. 
lie dicitDominus loua:  te  egope- 
*>  ?u   o,  Pharao  Aegypti  rex,cete  ingens, 
te  *  n  medio  tuo  flumine  recubans,  qui 
^    te  de  fiuniine,  quod  habes,  iaclas, 
eque  a  temctipfo  factum  esfe  dicis. 
k   it  ego  te ,  adhibitis  hamis  tuo  ro- 
m:   :ro ,  adfixisque  omnibus  fluminis 
1,'    ill  pifcibusadtuasfquanias,cxmc- 
'i*    iotui  fluminis  extraham,  omni- 

0  tit  us  fluminis  tui  pifcibus  hxrenti- 
^  usintuisfquamis,  tequeomnes- 
V  ue  fluminis  tui  pifcesin  inculto  lo- 
JHf  0  deferam ,  ita  vt  fub  dio  iacens, 
■t*  on  colle&us  aut  congeftus ,  terre- 
Df  ribus  beftiis,  aeriisque  volucribus 
flt»  aftui  fis ,  fcientque  omnes  Acgy- 
iM  ti  incolae ,  esfe  me  Iouam ,  qui  Is- 
itJ»  jielitarum  domui  fuerint  arundi- 
'0  eus  baculus ,  quiabillisprehen- 
?-'  11  manu ,  quasfatus  fis ,  eisque  to- 
"ti  Jim  humerum  laccraueris,et,  eis  ti- 
itffl    i  innitentibui,  fradtus,*  eorum  to- 

3    1  latera  perforaueris.      Quapro- 

1  er  fie  dicit  Dominus  loua :  ego, 
;rfl     latisin  te  armis,  homines  ex  te 

bftiasque  excidam ,    eritque  acgy. 


quam,  aegyptiam  terrain  vaftam,  et 
vnam  de  vaiiis  terris ,  eiusque  vr- 
bes  inter  defolatas  vrbes  erunt  va- 
ftae  annos  quadraginta ,  atque  ipfos 
Aegyptios  per  gentes  et  terras  vitro 
citroque  disfipabo       Sic  autem  di- 1, 
cit  Dominus  loua:  pera&is  annis 
quadraginta,   colligam  Aegyptios 
expopulis,  quo  fuerint  disfipati, 
reuocatosque   Aegyptios  captiuos  t , 
reducam  in  terram  Phariam ,  quod 
eorum  natale  folum  eft ,  vbi  erunt 
humile  regnum ,    quod  regnorum  t . 
infimum,  non   fe  ampliua  fupra   * 
gentes  efteret,  eis  amediminutis, 
ne  gentibus  imperent ,      nee  erunt  .^ 
amplius  Israelis    domui   fiducise, 
quae  criminis  commonefaciat ,  dum 
0  ad  eos  fe  conuertunt,fcientque,mc 
esf«  Dominum  Iouam.      Anno  au- .» 
tem  vicefimo  fepfimo,  prima  die  * 
menfis  primi ,  habitus  eft  ad  me  Io- 
uaefermo  in  haec  verba:      homo,  g 
q«um  Nabuchodonofor  Babylonia 
rex  exercitum  fuum  tantis  cperis 
onerauerit  ad  Tyrum,  vt  omnia 
eorum  et  capita  glabrata,  et  hume- 
ri depilati  fint,  nullam  tamen  de 
Tyro,  necipfe,  nee eius  exercitus 
mercedem  habuit  pro  opera ,  quam 
aduerfus  earn  pr-xftitit.        QuareIO 
fie  dicit  Dominus  loua :  ego  Na-  ^ 
buchodonofori  Babyloniae  regi  ae- 
gyptiam terram  do,  qui  eius  jtur- 
bam  auferat,  facilitates  depraedetur» 
diripiat  fortunas,  quae  fit  eius  exer- 
citui  merces.    Pro  officio,  quod  in 
P  ilia  praeftiterunt,  ego  do  eis  Aegy- 
Lll 


3  P" 

tibidcniliacaoPuf<intia  place»,  et  Ita  fuperbij ,  ouafi  drusfis.  «PKteipfmn 
conftes ,  non  fattus  a  Deo.    •)  abets  pendent,  J)  Tyro, 


$©* 


E  Z  E  C  H I  E  U 


Cap.  »9. 30. 


pti  terram,  quod  mihi  opus  fece- 
21  lint,  inquit  Dominusloua.  Tunc 
efficiam,  vt  fruticet  cornu  domus 
Israelis ,  et  1  tibi  faciam  inter  eos 
fandi  copiam,  fcientque,  meesfe 
louam. 


adducli,  ftriftts  in  Aegyptumgla- 
diis.replebnntoccifis  terram;      et 
flumina  ficca  reddam,  et  terram  po- 
teftati  malorum  emancipabo ,  earn, 
que,  etquaeeacontinentur,  hoftili 
manu  euaftabo :  ego  loua  loquon 
Sic  dicit  Dominus  loua  :  ego  fter- 
coreos  diuos ,  ct  deaftros  ex  Mem- 
phi  perdain  atque  toliam,  nee  erit 
amplius  Aegyptius  gubernator  :  et 
metu  aegypriam  terram  adficiam, 
et  Pharum  euaftabo,  et  in  Xoim  im- 
inittam  incendium ,  et  in  Diofpo- 
lim  edam  exeirtpla ,    et  it;  Saim  Ae- 
dto:  fie  dicit  DominU9  loua,    gyptiorum  potentiam  bilem  meam 
3  ciulate,  hen  diem :  nam  proptnqu.it     effundam  ,  et  dtofpolitanam  nnilti- 
dies, propinquat dies  Iout,  diet  nu-    tudinem    exfeindam.        Inferain 
bilus,  gentium r  tempus  erit,  quo  fie    ignem  Aegypto,  dolore  adficietur 
inuadent  Aegyptura  arma ,  vtfitin    Sais,  erlringctur  Diofpolis,  Mem. 


CAPVT    XXX. 

In  Atgypttmvaticizia.  In  Aethiopes.  A'j- 
bucljodonofor  Atjypti  tiinmpbator.  Sttr- 
earei  Jeaflri  .ieturbavdi.  Centra  Pbarae- 
nem  vaticinivm. 

1  rrWm  adloquens  me  loua ,  in- 
a  quit :  homo,  vaticinare ,  et  di 


4  Aethiopia  pauor ,  quum  cadent  in 
Aegypto  faucii ,  ciusque  turba  ca- 
pierur,  et  ipfa  a  fundamentis  dime- 

$  tur .  quum  quidem  Aethiopes, 
Libyes.Ly  dii,  plebs  omnis  et  Cobii, 
et  s  focderatac  regionis  homines  cum 
eis  ferro  occumbent ,  ticut  dicit  Io- 

6ua,  et  cadent,  qui  opitulantur  Ae- 
gypto, et  deprimetur  eius  poten- 
tiae  faftigium,  vsquea  turriSyene 
cadentibus in ea ferro,  inquit  Do 

<j  minus  loua  ;     et  vaftabuntur  inter 

1  euaftatas  terras ,  et  eorum  vrbes 

g  erunt  inter  vrbes  defolata» ,     fcie 

turque,  meesfe  louam,  quum,  ini- 

misfoamein  Aegypfum  incendio, 

fracti  fuerint  omne9  eius  auxiiiares. 

9  Eo  die  proficifcentur  a  me  nuutii 

nauigiis  ad    perterrendos  fecuros 

Aethiopes,  eritque  pauor  in  eis, 

*  quantum  esfe  confentaneum  eft  x- 

gyptia  die,  quandoquidem  ea  adue- 

jcniet,  vt  dicit  Dominus  loua,  t 
gyptiamque  turbam  cohibeboper 
Nabuchodonoforem  Babylonia:  re- 

ngem.      Is,  vnaque  fui  raortaliuin 
rerccisfimi,  ad  regionis  perniciern 


phis  quctidianaG  feret  res  aduerfas, 
Helicprlis  Bubaftique  iuuer.es  fer. 
ro occumbent,  etipfr  incaptiuita- 
tcm  abibunt.  Thaphnis  .-.•  caligabil 
die;,  quum.  abruptis  illic  a  me  next 
bus  Aegypti ,  cccrcitum  fuerit  in  ei 
eius  poientix  culroen.  v  Ha>c  nubei 
earn  operiet ,  ehuque  puell*  in  ca 
ptiuitatem  abibunt ,  et  edam  eiu* 
modi  in  Aegyptiosexempla,  vtin 
telligant,  meesfe  Icuam.  Ano< 
autemvndeeimo ,  die  menfisprim 
feptimo  ,  loua  me  fie  eft  adlocutus 
homo  .  ego  Pharaonis  Aegypti  re 
gis  brachium  frang3m  ,  idque  ita  v 
non  obligetur  adhibendis  medica 
menti*,  adponendisque  cataplafma 
ris,  quo  obligattnnfirmeturadte 
nendum  gladium.  Ergo  fie  dici 
Dominus  loua:  ego  Pharaonec 
Aegypti  regeui  peto ,  eiusque  brc 
chia ,  v  rum  validum,  turn  frac"hir 
frangam,  e:  ei  gladium  de  manu  ej 
curiam,  Aegyptiosque  pergent< 
atque  terras  fparfim  disfipabo,e 
corrobora'is  regis  Babyloniae  br< 
chiis,  ei  gladium  meum  in  manui 

U 


j )  AdloquitHr  vatem.  r )  fatale  fupplicium.  O  Israeliti.  »)magnus»< 
accidere  necesfe  eft  in  tanti  re^ii  'nterita.  Diemenim  fatumvocat,  etfuppl 
cium.  «)  Indus  erit.  x)  Adlnia  ad  illud,  quod  eft  in  initio  cap.  Dies  r,ub 
lus  :  nam  in  Hebraro  eft  ,  Die*  nubis ,  hog  eft  calamkofus.  y )  nefcio  an  de: 
trumfiniftrumue  innuat, 


Cap.  30. 3». 


EZECHIEL. 


903 


tradam,  ita  fraftis  Pharaonis  bra- 

diiis,vt  coram  iJlofauciorummo- 

r  re  fufpiret,    et  b:by!onii  regis  bra- 

chia  confirmabo,  et  Pharaonis  bra- 

chia  vt  concidant,  efficiam,  fcietur- 

'  que ,  me  esfe  Iouam,    qunm  gia- 

dium  meum  Babyloniae  reei  in  ma- 

1  numdedero,  qui  eura  extendat  in 

1  aegyptiam  terram,     disGpaboque, 

et  difpergam  Aegyptio9  pergentes 

atque  terras ,  faciamque,  vt  fciant, 

me  esfe  Iouam. 


capvt  xxxr. 

J  Jit/yriarum  tUritM  fimilitudint  plantarvm 
prtflnntium. 

ANno  autem  vndecimo,  pri- 
ma die  menu's  terdi ,  loua 
mecum  Iocutus  eft  his  ver- 
ibis:     homo,  die  Pharaoni  Aegy- 

ptiorum  regi,  eiusque  multitudmi : 

cuinam  ifta  magnitudine  fimilis  es  ? 
I En  Asfyrius  cedrus  eft  in  Libano, 
Ipulchris  ramis ,  vmbrofa  materia, 
[tanta  proceritate,  *  vthabeat  inter 

mbila  cacumen.  Hanc  humor 
lenutriit,  profundum  extulit,  fuis 
Icircum   eius  ftirpem  manantibus 

fluuiis ,  fuisque  riuis ad  omnes  ter- 
ireftres  arbores  dimislis.      Itaque 

ltitudine  fupra  omnes  terreftres 
^arbores  eueclaeft,  in  tantummul- 

tipUcatiseiusramusculii,  porreda- 
'que  coma,   dum  fe  prae  humoris 

•  abundantia  diftundit ,  vt  et  in  eius 
Ifurculis  omnes  aeriae  nidulentur 
laues ,  et  fub  comis  omnia  terreftria 
'pariant  animalia ,  et  in  vmbra  ple- 
I  raeque  omnes  gentes  degant  .•  adeo 
Jfua magnitudine  pulchraeft,  patu- 

lis  ramis,  quippe  quae  radices  ha- 
beat     humore     mnlto     irriguas. 

•  Hanc  non  obfeurant  ne  ~  diuini  qui- 
dem  pomarii  cedrl:  non  ac quant 

'  pinus  eius  furcuios :  non  caftaneae 
■  pares  funt  eius  comae,  denique  nul- 
la arbor  in  diuino  viridario  cam 


pulchritudine     aequiparat;      tamp 
pulchram  earn,  tarn  ramofamego 
feci,  vtei  omnes  edenenfes  arbores 
inuidcant,  quae  funt  in  diuino  po- 
mario.      Atqui  fie  dicit  Dominus  10 
loua :    quoniam  tanta  proceritate 
eue&us,  vt  cacumen  fuum  fi-bHu- 
xerit  inter  nubila ,   fubl. •mitate  fua 
animum  extulit:    *egoeumdeon 
gentium  in  manum  tradam,   qui 
eum,amereiedum,tra6rec,  vtpo- 
ftulat  eius  impietas,    eamque  ex- 12 
fcindent  hoftes  mortaliuui  ferocis- 
fimi ,    et  in  montibus  relinquent, 
lapfisque  per  omnes  valles  eius  ra- 
mis, et,  fractiscomii  per  omnia  de- 
presfa  terrarum,  defcendent  ex  eiu» 
vmbra  gentes  totius  orbis,  eamque 
deferent,    habitantibus  in  eius  rui-  1  j 
na  cunftis  aeriis  volucribus,  omni- 
busque  terreftribus  animalibus  per 
eius  comas  degentibus,       ne  fe  14, 
fublimitateefferant  vllae  arbores  ir- 
riguae,  aut  fua  proferant  inter  nu- 
bes  cacumina ,  neue  eis  ob  ipfarutn 
proceritatem  adftent  vllae  "humori- 
bibae ,  quoniam  omnes  neci  deden- 
tur  fubter  imam  terram  inter  homi- 
nura  genus,  ad  eos ,  qui  defcendunt 
in  tartara.    Sic  dicit  Dominus  To-|- 
ua :  qua  ille  die  ad  inferos  defcen- 
det,ego  IuclumfacJam,  eumpro- 
fundo  obruam ,  impediens  eius  flu- 
uios,  probibitis  tarn  multis  aquis, 
deque  eo  pul latum  reddam  Liba- 
num  ••  de  eo  terreftres  omnes  cxa- 
nimabunrur  arbores.      Eiusruinaei^ 
fonitu  commouebo  gentes ,  eum  ad 
inferos  cumiis,  qui  defcendunt  in 
barafhrum,demirtens,&adficientur- 
que  confolatione  in  ima  terra  o- 
mnes  edenenfes  arbores ;  Libani  le- 
disfimae  atque  optimae,  quxcum- 
quefunt  potrices  humoris ,  quxetj* 
ipfae  cum  ilio  defcendent  in  orcum 
ad  caefosarnfts  eiusque  brachio,  in 
eius  vmbra  verfatae  inter  gentes. 
c  Tu,  qui  ei  gloria  et  magnitudine^ 
tarn  fimilis  es  inter  edenenfes  arbo- 
L 1 1 4  re?, 

fc  folabumut  alii  monui,     quod   Asfyrlum 


i.)  F.^enis.      a)  arborey.    t)  hoc  ie  loiatmmut  alu 
habebunt  foourn.    < )  te  Ph*ra.o  Asfyti'i  funUera  iimilis   manci  cxiciis. 


$04 


E  Z  E  C  H I E  L. 


Cap.  3 1. 3». 


res ,  et  demittis  edenenfes  arbures 
ad  imam  terrain, iacebis  inter  d  prae- 
putiatos,  cum  ferrocaefis  turn  ipfe, 
o Pharao,ttitn  omnis  tua  multitudo, 
inquit  Dominus  Ioua. 


Babylonia:  gladius  inuadet :    tuam 
ego  multitudinem  gladiis  milirum 
deiiciam,    qui   omnes  mortal ium 
ferocisfimi  pcrdent  Aegypti  fafti- 
gium,  peribitque  omnis  cms  multi-  f 
tudo,  et  omnes  eitis  quadrupedei, 
quae  in  tarn  abundantibus-aquis  ver- 
fantur,  perdam,  vt  eas  non  homi- 
nispes,  non  vngulae  quadrupedum 
turbent  deinceps.       Tunc  eormn  I 
aquas  tranquillabo,    fluuios  agens 
vt  oleum,  inquit  Dominus  Ioua, 
quum  aegyptia  terra,  a  me  in  vafti- 1 
tatem  redacta,  deferta  eritabei», 
quae  continet,  carfis  a  me  omnibus 
eiusincolis,  fcieturque,  me  esfe 
Iouam.       Haec  eft  naenia,  qua  la- 1 
mentabuntur  *  putllae  gentium,  qua 
lamemabuntur,qua,inquam,  Aegy- 
ptum  et  omnem  eius  multitudinem 
lamentabuntur,  inquit  Dominus  Io- 
ua.      Die   autem    menfis    decimal 
qninta,  anno  duodecimo,  Iouame- 
cutn  locutus  eft  his  verbis :      ho- 1 
mo,  dcplora  Aegypti  turbam,   et 
earn,  vnaque  gentium  nobilbfima- 
rum  puellas,ad  telluris  tma  *  depri- 
me  cum  defcendentiLus  intartara. 
Quo  tu  amccnior  es ,  co  magis  de- 1 
IVende ,  et  iace  cum  praeputiatis,  in- 
ter enfe  carfos  cafuris,      quienfisj 
dabitiirdiftracluriset/ipfam  eto- 
nineni  eius  turbam.    Eum  quidema 
adloquentur  militum  manes  ex  me- 
dio orco,  nee  non  eius  auxiliares, 
qui    degresfi  iacebunt    prarputiati 
cum  enfe  caefis.     Ibierit  Asfyria,etj 
eius  omnis  multitudo,  fuis  circum- 
data  fepulcris,  omnes  caefi,  lapfi 
gladiis,       cuius  fepulcra  erunt  in  a 
penitisfimo    collocata  barathro,  i- 
pfius  fepulcro  eius  multitudine  cir- 
cumdato,qui  omnes  cacfi  gladiis  oc- 
cuberint  ,  quums  in  viuorum  ter- 
ra terrori fuisfent.      Ibi  Elands  eta 
eius  tota  turba ,  ipfius  fepulcro  cir- 
cumiecta,  omnes   carfi,  lapfi    gla- 
diis ,  qui  pracputiati  ad  telluris  ima 
defcenderint ,  quum  fe  in  viuorum 
terra 

i)  impuros  tt  inhonelto  morte  defunftoi.    t)  ipfe  gcntei.   /)  Aegyptum.  x) 
inter  hominei. 


CAPVT    XXXII. 

b'dnia  de  Pb/traone.    Bnbyloni*  rex  contra 
Aegyptum. 

*  A  ^n0  aufe,u  duodecimo ,  pri- 
f\  ma  die  menfis  duodecirai,  Io- 
ua  mecum  his  verbis  egit: 

*homo,  ede  naeniam  dc  Pharaone 
Aegypti  rege ,  et  ei  dicito :  tu  gen- 
tium leoni  fimllises,  etquafi  qui- 
dam  cetus  in  acquoribus,  qui  per 
fluuios  tuos  ruens,  aquas  pedibus 
turbas»  earum  flumlna  concnlcans. 

3  Sic  dicit  Dominus  Ioua  :  ob'endam 
ego  tibi  rete  meum  per  multonim 
populorum  multitudinem ,    teque 

4  ab  illis  fagena  me  a  extrachim,  hu- 
mifub  diode  fertum  relinqtum,  et 
tibi  omnes  aerias  volucres  impin- 
gam,  et  totius  orbis  animantes  ex 

5  te  fatnrabo,     pofitoque  tuo  corpo 
re  in  montibus,   tabo  tuo   valles 

6  complebo,  et  vndantem  tuam  ter- 
ram  per  montesirrigabotuocruo- 

7  re,  ita  vttecompleanturaluti,  et, 
te  exftinguendo,  caelum  obtcgam, 
eiusqueftcllasatrabo:  folemipfum 
nube  obducam,  efficiamque,  vt  lit 

«nafio  lumitienonliiceat,  omnia 
luminis  ctlcftis  luinlnaria  de  te  a 
trabo,  inquetuamtcrram  tencbras 

£  inducam,  inquit  Dominus  Ioua,  et 
multorum  populorum  animos  fti- 
mulabo,  calamitatem  tuam  per  gen- 
tes  propagans  ad  ignotas  tibi  terras, 
et  multos  de  te  populos  ftupefa- 

*°ciarn,  quorum  reges  horrore  de 
te  corripientur,  vibrante  me  me- 
i»m  gladium  praeter  eorum  ora ,  et 
fuae  quisque  vitae  repente  formida- 

**  bunt,  quum  tu  cecideris.      Sic  e- 

*  *  nim  dicit  Dominus  Ioua :    te  regis 


Inn 


Cap.  3  a.  33. 


E  Z  E  C  H I  E  L. 


5>©S 


terra  praebuisfent  terribiles,  turpi- 
terque  panas  dederint  cum  degres- 
5  lis  in  tartara.  Ei  cubile  tribuetur 
in  medio  caeforum ,  in  oinni  eius 
ttirba,fepuIcro  fuo  circumdata,  q'ii 
onirics  pr«eputiati,  gladiis  caefi, 
qiuim  praebuisfent  in  terra  viuen- 
tium terrorem ,  turpiter  panas  de- 
derint, cum  degresfis,  in  tartara 
I  » inter  occifospofiti.  Ibi  erit  Mo- 
fchia,  Iberia,  eiusque  omnis  turba, 
fuis  circumdata  fepulcris,  omnes 
praeputiati ,  gladiis  caefi ,  quoniam 


ITem  adfatus  eft  me  Ioua  his  ver- 
bis: homo,  loquerecumtuis 
popularibus ,  et  eis  ita  me  figni. 
ficare  dkito :  fi  ego  allcui  regioni 
arma  intulero,  et  incolae  aiiquem 
fui  corporis  hominem  fibi  conftitu. 
erint  fpeculatorem ,  isque  confpi- 
catut  hoftes  regionem  inuadentes 
homines  tuba  clangen9  admonue- 
rit ,  et  quispiam,  audito  tubx  fono, 
non  cauerit,  itaque  ab  hoftibus 
oppresfus  perierit ;  is  fuo  pericuto 
perierit,    qui  audito  tubx  fonitui 


fc  in  terra  viuorum  terribilei  prae-    nonobtemperauerit:  fuo,  inquam, 
f  buerint,    neque  cum  deiectis  prae-    periculo  periit :  quum,   ft  obtew- 


putiatorum  militibus  iacebunt,  qui 
cum  fuis  armi9  bellicis  ad  inferos 
defcendunt,  fuppofitis  eorum  gla- 
diis ipforum  capitibus,  fed  *  eorum 
culpara  ipforum  osfaluent,  quod 
milites  in  viuentium  terra  fuerint 

'  terrori.  Et  tu  in  medio  prarputia- 
torum  fra&us  iacebis  cum  enfe  cae- 

'fis.  Illic  Idumaea,  eius  reges  prin- 
cipesque  omnes  cum  fua  fortitudi- 
ne,  cum  gladio  caefis  collecati,  ia- 
cebunt cum  przputiatis ,  et  in  tar- 
tara degresfis.  Illic  feptemtriona- 
les  re&ores  vniuerfi ,  cunftique  Si- 
donii,  qui  cum  occifis  terribilei  de- 
fcenderint,  de  fua  virtute  erube- 
fcentes ,  iacehunt  praeputiati  cum 
gladio  caefis ,  turpiterque  panas  da- 
bunt  cum  degresfis  in  tartara.  II- 
lis  vifis,  Pharao  mitigabitur  fuper 
omni  Aegypti  turba  caeforum  gladi- 
o,  turn  ipfe  Pharao ,  turn  eius  omnis 
exercitus,  inquit  Dominus  loua. 
Nam  ego  eummei  terrorem  incu- 
tiam  in  viuentium  terra,  vt  iaceat  in 
:%  medio  praeputiatorum  cum  gladio 
caefis  Pharao,  et  eius  turba  omnis, 
inquit  Dominus  Ioua. 


fit  Ik 

z, 


MM 

ilO- 

.1!,  Si 

'  depri- 

law 

wk 

M 

fi 


fa 


Ml 


BO» 

fi* 


ft  J 


C  A  P  V  T  XXXIII, 

Jtd  pepnlares  vaticinium  Ezechielit.  Q»o~ 
rum  mifereatur  Ioua  ,  t/uorum  autem  vindh- 
(lamfumat.  lout  tngenium  a  morteaiss- 
nnm.  l>ui taut  pro.  fnti  ailit  bal/endin. 


h)  infepulti  iacebunt, 
tit  Deus  punit ,  attum  eft  dc  nobis. 


perasfet,  pofuerit  vltae  fuaeconfu- 
lere.  Sin  fpeculator,  confpicatus 
venientes  holies ,  tuba  non  clanxe- 
rit,  itaque ,  non  praemonitis  honii- 
ntbus,  venerint  hoftes,  et  eorum 
allquem  oppresferint ,  is  quidem 
<fua  culpa  fuerit  oppresfus:  fede* 
go  eius  fanguinis  panas  a  fpecula- 
tore  repetam.  Tu  fane,homo,fpe- 
culator  a  me  datus  cs  Israelitarum 
generi,  qui,  auditis  ex  ore  meo  ver- 
bis, eos  a  me  cotnmonefacias.  Si 
ego  impio  minatus  fuero  mortem, 
neque  tu  locutus  fueris,  vt  impium 
a  fuo  more  admonendo  retraheres: 
et  ipfe  impius  fuo  vitio  morietur,  et 
ego  eius  fanguinis  panas  a  te  repo- 
fcam.  Sin  tu  impium  monueris, 
vt  a  fuo  more  defcifcat,  nee  is  ta- 
men  defciuerit :  ipfe  fua  culpa  mo. 
rietur,  tu  vero  vitam  tuam  ferua. 
ueris.  Tu  i^itur,  homo,  die  Is- 
raelitarum generi :  vos  ita  quidem 
dicitis;  fefi  nobis  delicta,  peccata- 
que  uoftra  luendafunt,  etineista- 
bescendum,  quifiet,  vt  viuanuu? 
Die  eis:  fie  viuani  ego ,  inquit  Do. 
minus  Ioua,  vt  mini  impium  mo- 
ri  non  placet,  fed  recedcre  impium 
a  via  fua,  et  viuere.  Recedite,  re- 
cedite  ab  iftis  malis  moribus,  ne 
moriamini,  domus  Israelis.  Tu 
vero,  homo,  die tuis  popularibus: 
neque  iuftum  fua  iuftitia  tuebitur, 
LU$  fipec- 

i)  ob  aliquod  fuum  peccatum.    A)  (\  not  pro  noft; is  meri- 


l<3 


II 


it 


$o6 


E  Z  E  C  H I E  L. 


Cap.  33-34. 


,"  peccauerit :  neque  improbo  ob- 
erit  improbitas,  (i  ab  improbiiate 
fua  defciuerit:  neque  iuftus  pote- 
nt fua  iuftitia  viuere,  fi  deliquerit. 

13  Si  ego  iufto  vicam  promifero ,  ct  is, 
fua  iuftitia  fretus,  nequiter  fecerit : 
is,nulliuseius  inftefaclorum  ratio- 
nehabita,  obid,  quod  nequiter  fe- 

14  cerit,  roorietur.  Rurfum  fi  ego 
improbo  mortem  ftierg  riinatus ,  et 
is  a  fuopeccatofe  abstinens,iusse- 

15  quuraque  fecerit,  pignus  reddi- 
derit,  ereptum  retulerit , l  vitalibus 
inftitutis  obediens,  feque  a  nequif  er 
agendo  continens :  is  viuet ,  non 

I^morietur,  nee  vllum  commisfo- 
rum  ab  eo  peccatorum  ducetur  ei, 
qui  ius  scquumque  fecerit :   viuet. 

*7  Et  negantpopularestui,  '"conftare 
Domini  rationem?  qnum  ipforum 

*8  ratio  non  confter.  Dum  defleSit 
iuftiii  a  fua  uifiiiia,   nequiterque 

■9  facit:  is  mori  debet.  Ruifusdum 
recedit  improbus  ab  improbifate 
fua  el  ius  xquumque  facit :    is  de- 

*obet  viuere.  Et  negafis  conftare 
Domini  rationem .?  ego  vos  pro  fuis 
quemque  moribvis  iudicabo,  domus 

H  Israelis.  Annoautemexfiiii  noftri 
duodecimo,  die  quinta  menfis  de- 
cimi,  venit  ad  me  quidam  Hierofo- 
lymis  elapfus,  qui,  vrbem  fuba- 

*»  6tam  esfe,  retulit :  quum  quidera 
vefpere,illius  aducntum  antegresfo, 
mihi  Ioue  inftin&u  apertum  fuisfet 
os,  donee  illc  venit  ad  me  mane, 
quooremihi  aperto,deincepsnon 

»3  tacui.      Egit  autem  mecum  Ioua 

*4  his  verbis :  homo,qui  «  ruinasillas 
incolunt  in israelitica terra,  fie  di- 
cYuant :  vnus  fuit  Abrahamus,  et 
tamen  terram  posfedit:  ergo  nobis, 
qui  plures  fumus ,  terrae  posfesfio 

»5  data  eft.  Ergo  die  eis :  fie  dicit 
Dominusloua:  vos  cum  fanguinc 
epulabamini ,  et  oculos  coniicietis 
in  iftos  ftercoreos  diuos ,  fangui- 


l)  'e^i .  in  qua  obeunda  pofita  eft  vita. 
Jjominus.      «)  ditutas  vrbes  Iudxa?, 
^o  in  circalis  1  et  vbi  apricanttir. 


nemque  fundetis ,  et  terram  posfi- 
debitis  ?  olndatis  veftris  gladiis,  fa-*' 
citis  nefanda ,  et  alii  aliorum  ftu- 
pratis  vxores ,  et  terram  posfidebi- 
tis  ?  Ita  dices  eis :      fie  dicit  Domi-  4' 
nus  Ioua:  ita  viuam  ego,  vt.qui 
funt  in  ruinis ,   ferro  cadent :    et 
qui  ruri,  cos  beftiis  dabo  comeden- 
dos :  et  qui  in  arcibus  aut  fpclun- 
cis,   pefte  morientur,     redigam-ll 
que  terram  in  vaftitatemac  foiitu- 
dinem,  coercita  eius  potentiae  fub- 
limitate ,    reddamque  ita  defertos 
montes  israeliticos ,  vt  a  nemine 
pcragrentur :      fcieturque,  me  esfe  2J 
Iouam ,  quum  terram  in  vaftitatem 
folitudinemque  redegero ,  propter 
tot  eorum  nefanda  facinora.      De  3« 
teveio,  homo,  fermoc|nantur  po- 
pulares/' tui:  apud  parietes,  et  in 
domorum  veftibnlis,  et  inter  fefe 
colloquentes  diclitant   alius    alii, 
eundum  esfe  ad  audiendum ,  ecquid 
adfati  a  Ioua  emanarit:       teque,  3! 
(quomodo  vnlgo  fit,)  conueniunf, 
at  coram  te  fedentcs  mei ,  tua  ver- 
ba audiunt     nee  ea  exfequnntur, 
fed  *  faciunt  ore  fuo  cantica,  animo 
fux  indulgentes  auaritiae,      actea,j 
pro  amatorio  carmine  habent ,  ele- 
ganti  voce  et  fidibus  bene  modula- 
to ,  et  tua  quidem  dicla  audiunt, 
fed    non    exfequuntur.      Verumg: 
quum  id  euenerit,  quod  aduenta^ 
fcient,  inter  fe  verfatum  Ausfe  va- 
tem. 


CAPVT    XXXtHI. 

In  Iftaelitaimn  paflores  vatiriniti.  Pafia-' 
rum  fielera,  gregif  calamitntts.  Pafto- 
rtimpan*,  gregif  confolatio,  neuo  feede* 
re. 

I  Tern  adlocutus  eft  me  Ioua  his  g 
verbis  :    homo,  vaticinare  con- . 
tra  paftores  Israelitarum ,  vati- 
cinare ,  et  die  illis  pafioribus :  fie 
dicit 

m)  ajqtium  et  iuftum  esfe»  quod  facit 
«)  gruJdcs  cftis  et  homjeidx.  />)  rul- 


t     Cap.  34. 


E  Z  E  C  H I E  L. 


S©? 


dick  Dominus  Ioua :  heu  Israelita- 
rumpaftores,  quivosipfospafcitis. 
Nonne  <i  oues  pafcere,paftorum  eft.' 

3Adipem  comedetis,  lanam  indue- 
tis ,  ma&abitis  opima ,  oues  non 

4pafcetis .?  Vos  infirraas  non  con- 
firmatis ,  xgras  non  fanatis ,  non 
obligatis  fracas,  non  reuocatis 
profiigatas,  perditas  nonquxritis, 
eisque  violenter  afpereque  impera- 

5  tis.  Itaque  vagantur  defeftu  pa- 
ftoris,  et  ita  palantes,  omnibus  feris 

fipaftui  funt.  Errant  oues  mexpas- 
fira  per  monies,  perque  omnes  edi- 
tos  colles ,  perque  omnes  terrarum 
regiones  vagx  funt  oues  mex ,  nul- 
lo    veftigante,    nullo    quarente. 

7Quamobrem,  o  paftores,  audite  Io- 

SuacdidJa:  neviuam,  inquit  Do- 
minus Ioua,  niquoniam  oues  mex 
prxdx  paftuique  funt  omnibus  be - 
ftiis  agreftibus,  defe<9u  paftoris, 
neque  meas  oues  conquirunt  mei 
paftores ,  pafcuntque  paftores  fe- 
ipfos,oues  autem  meas  non  pafcunt. 

•9Hanc  ob  rem,  paftores,  audite  louse 

>3  dicta:  fie  dicit  Dominus  Ioua :  e- 
go  paftores  petam ,  ouesque  meas 
ab  eis  repofcam ,  et  eos  ouium  pa- 
ftione  abdicabo,  efticiamque,  vt 
non  pafcant  amplius  paftores  fe- 
metipfos ,  et  liberabo  meas  oues  ex 
eorum  faucibus,  nefinteispabulo. 

1  Sic  enhn  dicit  Dominus  Ioua :  ego 
ipfe  fum  meas  conquifiturus  oues, 

ji  et  veftigaturus ;  quemadmodum 
veftigat  paftor  fuum  gregem,  quan- 
documque  eft  in  medio  difperfa- 
rum  ouium  fuarum:  fie  ego  per- 

iueftigabo  meas  ones,  et  liberabo 
ex  omnibus  iocis,  vbi  fuerintnubi- 
lo  caliginofoque  tempore  disfipa- 
tx,  easque  ex  populis  educlas,  et 
e::  terris  colloclas ,  introducam  in 
fuam  terram ,  et  per  israeliticos 
4  monies ,  per  depresfa  loca ,  per- 
que omnes  terrx  fedes  pafcam,  et 
psfcam  in  bonis  pafcuis ,  habebunt- 
que  in  altisfimis  israeliticorum 
montiuro  ftabula,  vbi  in  bonis  cu- 


ff) Hebrsa  vox  ouium  et  caprarum  communis  eft,    r)  felicutis. 


bent  ftabulis ,  et  Ixta  per  israeliti- 
cos  montes  pafcua  depafcant.    fcgo  1 5 
meas  oues  pafcam ,    ego  idem  fta- 
bulabo ,    inquit    Dominus    Ioua, 
perditas  quxrain,    prodigafas  re-t<$ 
uocabo,  fradtas  obligabo,  confir- 
mabo  imbecillas,    pingues  autem 
robuftasque  perdam,  eas  cum  ra- 
tione  pafcens.      At  vos ,  o  oues  ij 
mex ,  lie  dicit  Dominus  Ioua :  ego 
pecus a  pecore,  arietes  abhircis  di- 
iudicabo.     Parumne  vobis  eft  pa-  tg 
fcuorum  optima  depafci,  nifi  etiam 
pabulorum  veftrorum  reliquias  pe- 
dibus  obteratis  ?  aut  limpldisfimam 
aquam,  bibere,  nifi  infuper  rcli- 
quam  pedibus  turbetis,    ita  vt  0-19 
ues  mex  pedibus  veftris  et  obtrita 
pafcant ,  et  turbafa  bibant  ?     Qua-  jo 
propter  fie  eis  dicit  Dominus  Ioua : 
ego  ipfe  inter  obefum  pecus  etma- 
cifentum    diiudicabo,      quoniamj) 
vos  lateribus  humerisque  detrudi- 
tis,  cornibusque  veftris  arietatis  in 
infirmisfimas  quasque,    eourquc, 
vt  eas  foras  fparfim  quatiati  s.    Ita-  2» 
que  ego  meas  oues  conferuabo ,  ne 
fint  amplius  prxdx,  et  pecus  ape- 
coire  diiudicabo,    eisque  paftorem  23 
vnum   fuscitabo,   qui  eas  pafcat, 
meum  Dauidem,  qui  eas  pafret,  eis- 
que paftor erit.    Egovero  Ioua  ejsj^ 
Deus  ero :  metis  autem  Danid  re- 
ctor verfabitur  inter  eos :  ego Ioua 
loquor.      Percutiam  autem    cum  15 
eis  fcedus  r  pacis,  tollamque  ex  terra 
feras  berths ,  ita  vtin  defertis  tuto 
degentes,  dormiant  in     faltibus, 
eisque  circa  collem  meumfecundi-aiS 
tatem  dabo  ,  et  imbres  fuo  tempore 
demittam ,  qui  imbres  fint  fecundi, 
atque  ita  et  terreftribus  arboribus2<* 
fuos  fru&us ,  et  humo  fuas  edentc 
fruges,erunt  in  fua  terra  tuti,  fci- 
entque,  meesfelouam,  quum,  ru. 
ptis  eorum  iugi  nexibus ,  eos  ex  eo- 
rum poteftate  vindicauero,  qui  eis 
vtebantur  feruis.     Nee  erunt  am-   B 
plius  prxdx  gentibus ,    nee  a  feris 
comedentur  terreftribus,  fed  tuto 
degent 


$cg 


E  Z  E  C  H  I  E  L. 


Cap.  34. 3  5.3<5. 


•9  degent  interriti,  eisque  i  planta- 
rum  nomcn  crigam ,  nee  amplius 
conficientur  in  terra  fame ,  nee  am- 
plius gentium  probrum  patientur, 

90  fcientque,  me  Iouam  fuum  Deum 
fibiadesfe,  feque  meum  esfe  popu- 
lum  Israele  prognatos ,  inquit  Do- 

1 1  minus  Ioua.  Vos  vero ,  o  meae  o- 
ues,  meae  paftionis  oues,  qui  homi- 
nes eftis,  ego  fum  Deusvefter,  in- 
quit  Dominus  Ioua. 


«I 


CAPVT    XXXV. 

Contra  Seirem  morttem  vaticinium.  Atter. 
n*  in  Scire  folitudines.  Idum**  vajla. 
tio. 

'Tern  his  me  verbis  adfatus  eft 

I  Ioua:    homo, compone  facicm 

tuam  aduerfus  montem  Seirem, 

ct  contra  eum  vaticinans,  fie  ei  di- 

Scito:    fie  dicit  Dominus  Ioua :  ego 

te  petam,  mons  Seir ,  et  tibi  manus 

inferens,  te  in  vaftam  folitudineui 

4  redigam,  vrbesque  tuas  defolabo, 
et  tu  defcrtus  eris,  fciesque ,  me  es- 

5  fe  louara :  quoniam  aeternas  ge- 
rens  inimicitias,  compingis  Israeli- 
tasinenfes,  tempore  eorura  exitii, 

6  tempore  'peracli  criminis.  Quam- 
obrem  ne  viuam ,  inquit  Dominui 
Ioua ,  ni  te  caede  adficiam ,  teque 
caedes  perfequetur :  ni  te ,  qui  *  cae- 

1  dem  odifti,  caedes  perfequetur ,  re- 
digamque  Seirem  montem  in  va- 
ftam folitudinem ,  et  ex  eo,  qui  ibi 

S  obuerfentur,  exftirpabo,  eiusque 
montana  fuis  occifis  complebo  ca- 
dentibus  per  omnes  tuos  colles,per- 
qu«  turn  edita,  tumdemisfa  loca, 

5  fauciis  fcrro.  Aeternas  folitudines 
ex  te  faciam ,  nee  incolentur  vrbes 
tux ,  fcietisque ,  esfe  me  Iouam : 
loquandoquidem  dicis,  ambas  gen- 
tes,  ambasque  terras  fore  tuas,  *  e- 
amque  vos  esfe  posfesfuros,  vbi  Io- 
1 1  ua  eft.  Itaque  fie  viuam ,  inquit 
Dominus  Ioua ,  vt  quemadmodum 


ira  inuidiaqueiftadignumeft,  qua 
prae  tuo  in  eos  odio  vfus  e»,  fie  a- 
gam,  atque  ita  quum  in  te  exem- 
plum  edidero ;  cognofcar  apud  eos, 
fciesque ,  me  Iouam  audiuisfe  ifla  l 
tot  maledicla,  quae  vos  in  israeliti- 
cos  montes  contuleritis ,    dicentes 
vaftatosesfe  et  vobis  comedendos 
datos ,      et  in  me  atroci  oratione  I 
procacibiuque  verbis  vtentes,  quae 
ego  audiui.    Sic  dicit  Dominus  lo- 1< 
ua :  gatidente  toto  orbe ,  efHciam 
te  vaftum  :       quemadmodum  tu  '; 
domus  israeliticae  patriraonium  va- 
ftatum  esfe  gaudes ,  fie  efHciam,  vt 
vaftusfias,  mons  Seir,  etvniuerfa 
Idumaea ,  fcieturque ,  me  esfe  Io- 
uam. 


CAPVT    XXXVI. 

Contra  monies  israeliticos  vaticinia.  Contra 
grilles  ,  Idtimtam  cumprimu.  Confolandi 
Israelii*.  Hortim  talamitates.  Rcducen- 
di  in  pdtriam  Israelite. 

TV  vero ,  homo ,  vaticinare  ad  1 
israeliticos  montes,    et  die: 
o  montes  israelitici,  audite 
Iouae  dicta.    Sic  dicit  Dominus  lo-  % 
ua :  quoniam  in  vos  infultat  hofti9, 
et  fibi  jaeternorum  fafiigiorum  pos- 
fesfionem  cesfisfe  dicit :    propterea  3 
vaticinare,  dicens:  fie  dicit  Domi- 
nus Ioua  :  quandoquidem  vos  vn- 
diquc  vailati,  et  depopulate,  reliquis 
gentibus  in  posfesfionem  cesfiftis,et 
in  hominum  dicleria  atque  probra 
veniftis :  hanc  ob  rem ,   o  montes 
israelitici,  audite  Domini  Iouae  di- 
cta.   Sic  dicit  Dominus  Ioua  mon- 4 
tibus.et  collibuf,et  depresfis  locis, 
vallibusque,  et  vaftis  minis,  et  de- 
reli&is  vrbibus,  quae  reliquis  vndi- 
que  gentibus  prxdae  ludibrioque 
funt,     ficjinquam,  dicit  Dominus  5 
Ioua :      omnino  ego  ardenti  vehe- 
mentia  vti  decreui ,  quum  in  reli- 
quas  gentes,  turn  in  tctam  Idumae- 


am, 
.)  firmum    duramramque    nomcn    conciliate,       f)fupplicii,    quod  perarto 
crimuic  irrogatur.    »)  non  vis  caciSibusad&ci»    >)  Hicrofol/mam.  y)istaeli- 
ticonunmomiun)« 


Cap.  36. 


E^ECHIEL. 


$09 


si 

it1 


am,  qui  terrae  meae  posfesfionem 
fumma  cum  mentis  lactitia  animi- 
que  procacicate  fibi  vindicauerinf, 
gquodeaesfetobieelapraedse»  Qyo- 
circa vaticinare  de  israelitica  terra, 
et  die  montibus  atque  coJlibus,  de- 

Eresfisque  locis  et  vallibus.  Sic  dicit 
lominus  Ioua :  ego  acriter  et  ira- 
cunde  loquor :  quoniam  vos  gen- 

m  tium  probra  fertis,  hanc,  inquam, 
ob  causfam  fie  dicit  Dominus  Ioua : 
ego  vobis  promitto  gentes,  vobis 
vndique  finitimas  infamiam  pasfu- 

I  ras  esfe:  vos  autem,  o  montesis- 
raeiitici,  veftros  et  ramos  ede- 
tis,  et  fru&us   feretis    Israel  it  is 

f«meis  propediem  *  Venturis.  Nam 
hoc  vobis  confirmo  futurum 
esfe,vt  ego  refpiciam  vos,  colendos- 

0  que  et  feminandos  curem ,  etho- 
minibus  frequentem ,  videlicet  vni- 
uerfo  Israelitarum  genere,  vtque 
vrbes  habitentur,  et  diruta  conftru- 

1  antur,  faciamque ,  vt  in  vobis  et 
hominumfit  et  pecorum  copia,  qui 
crebrefcant  ac  fetificent ,  vosque  in 
antiquum  reftituam,  et  pluribus 
bonis  adficiam ,  quam  quae  habue- 
ritis  olim,fcietisque,me  esfe  louam, 

2  atque  in  vos  perducam  homines, 
videlicet  meos  Israelitas ,  qui  te 
posfideant ,  quorum  tu  lis  patrimo- 
nium,nec  eos  deinceps  depopuleris. 
Sic  dicit  Dominus  Ioua :  quoniam 
tu  hominum  confumtrix,  gentis- 
que  tuae  depopulatrix  esfe  diceris : 

^propterea  non  auiplius  homines 
confumes,  gentemue  tuam  depo- 
pulabere  deinceps,  inquit  Dominus 

5  Ioua,  neque  committam,  vtam- 
pliusaudias  probra  gentium,  neque 
deinceps  aut  populorum  maledidVa 
feres,  aut  tuam gentem  dcpopula- 

5  bere,inquit  Dominus  Ioua.  Prae- 
terea  fie  adlocutus  eft  me   Ioua : 

7  homo,  Israelis  pofteri  in  terra  fua 
manentes,eam  fuis  moribus  ftudi- 
iique  polluerurrf.     Itaque  ego  eo- 


rum  mores  pro  menftrualis  fcedita- 
te  ducens,      in  eos  biiem  nitam  '  8 
profudi  propter  terram ,  ab  eis  et 
(anguine  pcrfufam,  et  ftercoreis 
eorum  diis  polhitam,     eosque  pro  *9 
ipforum  moribus  ftudiisque    pu- 
niens,   vitro  citroque  per  gentes 
atque  terras  disfipatii,      lib  vero,** 
vt  venium  eft  innationes,  inquas 
venerunt, *  ineura  facrum  profana- 
uere  nomen ,  quum  Iouae  populus 
esfe,  qui  ex  fua  terra  migrasfent,  di- 
cerentur.     Sed  ego  indulgeo  meo  *l 
facro  nomini,    quod  profanarunt 
Israelis  pofteii  in  nationibus,   in 
quas  venerunt.      Qiiare  die  Israeli- 1% 
tarum  generi :    fie  dicit  Dominus 
Ioua :  non  ego  veftra  id  causfa  fa- 
cio,  domus  Israelis,  fed  propter 
meum  facrum  nomen ,  quod  vos  a- 
pud  gentes ,  in  quas  veniftis ,  profa- 
naftis.      Hoc  ego  meum  magnum  »3 
nomen  confecrabo  ,    profanatum 
apud  gentes,  id  vobis  inter  eas  pro- 
fanantibus,  fcienrque  gentes,  me 
esfe  louam,  inquit  Dominus  Ioua, 
quum  ego  me  in  vobis  ob  oculos  il- 
larum  fan&um  praebuero.    Arces- »4 
fam  autem  vos  ex  gentibus ,  et  ex 
omnibus  colleclos  terris  adducam 
in  vcftram    patriam ,       puraque  »5 
confperfos  lympha,  vt  ab  omnibus 
veftris  faeditatibus  purgemini,  ab 
omnibus  veftris  vos  expiabo  fter- 
coreis  diuis ,  vobisque  et  cor  no- 
uum,    et  fpiritum  nouum  in  pe-»tf 
clore  dabo ,  ac,  exemto  de  corpori- 
bus  veftris  lapidco  corde,  vobis  car- 
neum  cor  dabo,    et,  dato  in  pe&o-  37 
ra  veftra  meo  fpiritu ,  faciam ,  vt 
inftitutis  meis  pareatis,   measque 
fententias  conferuetis.     Quo  faci-ag 
endo  manebitis  in  terra ,  quam  ego 
dedi  maior ibus  veftris ,  et  vos  mini 
populus,  et  vobis  ego  Deus  ero, 
vosque  ab  omnibus  veftris  impuri*  tp 
tatibus  vindicabo,  et  frumentum 
euocans  atque  multiplicans^non  ira- 
ponam 


*)  fcilicet  iftuc.  «)  ibi  quoque  peecarunt,  quo  fit,  vt  ego  male  audiam,  quum 
mci  dicantur  csfe.  Atque  ob  id  crimen  ego  t^s  dcJercm.  Sed  male  suidircm 
«pud gentes,  njeosreuocarem,  vtpromiJi. 


5»io 


EZECHIEL. 


Cap.  36. 37. 


3oponam  vobis  tamem,  fed  arbo- 
rum  frudtus  agrique  fruges  multi- 
plicabo,  ne  vobis  fame» ampli us  a- 

91  pud  gentes  exprobretur.  Recor- 
dantes  autem  vos  veftros  vitiofos 
mores ,  improbamque  naturam, 
distxdebit  aptid  vos  ipfos  vitiorum 

g a  feeler umque  veftrorum.  Non 
propter  vos  ego  hoc  faciam  ,  inquit 
Dominus  Ioua ,  vt  hoc  fciatis :  pu- 
deacvos,  et  erubefcite  veftros  mo- 

33  res ,  dotnus  Israelis.  Sic  dicjt  Do- 
minus Ioua !  quum  ego  vos  ab  o- 
mnibus  vitiis  veftris  mundauero,  et 

34inftauratis,quae  diruta  funf,  eife. 
cero,  vt  habitentur  vrbes,  deferta- 
que  terra .  pro  eo ,  quod  deferta 
fuerit,  colatur,  fpe&antibus  cun- 

35ftis  viatoribus:  dicetur,  terrain 
iftam  vailatam  fimileni  esfe  ede- 
nenfis  viridarii ,  vrbesque  dirutas, 
vaftatas,  euerfas ,  habitari  munitas, 

36  fcientque  gentes ,  qux  cireum  vos 
erunt  reliquae,  me  Iouam  eum  esfe, 
qui  et  euerfa  inftaurem ,  et  vafta 
conferam.      Ego  Ioua  et  dico  et  fa- 

37ciam.  Sic  dicit  Dominus  Ioua: 
hoc  adhuc,  vt  Israelitis  faciam,  exo- 
rabor ,  b  videlicet  vt  eos   augeam 

58  quafi  humanas  oues.  Quafi  ones 
facrap,  quafi  oues  Hierofolymae  in 
cius  folemnibus,  fie  erunt  vrbes 
dirutac  humanarum  ouium  plenx, 
fcientque,me  esfe  Iouam. 


CAPVT    XXXVII. 

/fdfi/itiu  Iouanw  in  vate.  Exfurgtntia  ctiia- 
uera.  Osfa  hraelitaruni.  Jnfcribenda 
itgnayconimigtnda  in  vvum.  Colligendi  po- 
puli  disjiyati.Rex  Dauidfuturui.Prtdifla 
fttuitat  Iacobitamm.  FadM  nounmtetfa- 
numfefnpiternum. 

i  TOua  me ,  a  fe  inftinctum  Iouano 

I  adiiatu,    perduxit  in  medium 

cainpum,  quierat  ostium  pie- 

a  nus :    prseter  quae  osfa  me  per  cir- 

cuitum  deduxit :  erant  autem  per- 

oiulta,  in  campifolo,  eaquepera- 


rida.    Atque  ille  me  fie  adlocutus  3 
eft :  homo ,  reuiuifcentne  haec  os- 
fa?  Cui  ego:  Domine   Ioua,  in- 
quam,tu  id  fcis  ?    Et  ille:  vaticina-  4 
re,(inquitmihi,)  ad  haec  osfa,eteis 
dicito  :  o  arida  osfa ,  audite  di&a 
Ioux.    Sic  dicit  Dominus  Ioua  his  5 
osfibus ;  *  ego  in  vos  immittam  fpi- 
ritum ,  quo  reuiuifcatis ,    vosque  5 
et  neruisinducam,  et  carneobdu- 
cam ,  et  obtegam  cute ,  fpirituque 
donabo,  atque  ita  reuiuifcetis ,  et 
me  Iouam  esfe  cognofcetis.    Igitur  7 
ego  vaticina'.us  liim,   ficut  eram 
iusfus:  ac ,  me  vaticinato  ,  fonus 
exftitit  et  motus,   quum  quidem 
accederent  osfa  ad  fuum  quodque 
os ,        fpe&ansque    animaduerti,  g 
crefcere  in  ea  neruos  atque  car- 
nem,  eaque  cute  defuper  integi,  fed 
carcntia  fpiritu      Atque  ille  mihi :  9 
vaticinare  ad  fpiritum ,  inquit ,  va- 
ticinare  homo  r  et  die  fpiritui :  fie 
dicit  Dominus  Ioua :  a  quatuor  re- 
gionibus  veni,  o  fpiritus,  et  hos  in- 
terfeclos  adlla ,  vt  reuiuifcant.  Ita- 1< 
que  vaticinatus  fum,    ficut  eram 
iusfus :  atque  in  ilia  venit  fpiritus ; 
reuixeruntque ,  et  in  pedes  fuos 
conftiterunt ,  copiae  fane  maxima:. 
Et  ille  mihi :  homo ,  inquit ,  haec  1 
osfa  funt  totum  genus  Israelitarum, 
qui  fane  dicunt,  aruisfe  osfa  fua, 
fpem  fuam  periisfe,  fequeexcifos 
esfe.     Quamobrem  vaticinare,  et  g 
eis  dicito:  fie  dicit  Dominus  Ioua : 
ego  aperiam  fepulcra  veftra,  et  vos 
meos,  ex  fepulcris  veftris  extractos, 
in  israeliticam  terram  introducam, 
fcietisque ,  me  esfe  Iouam ,  quum  1 
ego ,  apertis  fepulcris  veftris ,  vos 
meos  ex  eis  extraxero ,    vobisque  i, 
fpiritum  meum  indam ,  faciamque 
vt  viuatis ,  et  vos  in  patria  veftra 
viduros  collocabo ,  fcietisque,  me 
Iouam <■ 'eum esfe,  qui  et  dicam  et 
faciam,  inquit  Ioua.    Itemadlocu- 1, 
tuseft  me  Ioua  in  hunc  modum: 
tu  vero,homo,  fume  lignum  vnum,  [( 

et 

6)  vt  paftor  eues  habet,  fie  ego  cos  hierofeJ y  mitjww  homines  habebo,    0  ea  ft- 
cere,  qus  dueum. 


Cap.  37-  3». 


E  Z  E  C  H I E  L. 


51 


n 
Ian 

IK 

:ar. 
H 

y 

ie 

ft 

in. 

N 

in 

is 

in 

a. 

tzc 


et  in  eo  infcribe:  Iudaeorumetls- 
?  raelitarum  eorum  fociorum.   Item 
alterum  lignum  fume ,  et  in  co  in- 
fcribe :  iofephcum  lignum  Ephrai- 
mitarum,   et    totius  Israelitarum 
domus  eorum  fociorum ,  eaque  al- 
terum alteriadmoue,  vt  tibi  fit  li- 
gnum vnum ,  fiantque  vnum  in  tua 
i  manu.     Quodfiextepetierint  po- 
pulares  tui,  vt  eis  exponas,  quid  ti- 
)  bi  velint  iita  :  dicito  eis.      Sic  dicit 
Dominus  Ioua:  ego  iofepheum  li- 
gnum fumam ,  quod  in  Ephraimi- 
rarutn  manu  eft,  et  Israelitarum 
tribus  eorum  fociorum ,  atquehos 
vna  cum  il lis  componam  cum  In. 
daeorum  ligno ,  et  ex  eis  vnum  fa- 
ciam  lignum,  er unique  vnum  in 
mea  manu.      Habens  autem  inferi- 
ptaatelignainmanu,  fpe&antibus 
illis,  eosadloquere.      Sic  dicit  Do- 
minus Ioua :  ego  Isratlitas  ex  gen- 
tibus,  in  quas  abiu.erint,  arcesfi. 
tos,  etvndiquecolledros,  introdu- 
cam  in  ipforum  patriam ,     eosque 
in  terra  in  vnam  gentem  redigam, 
in  montibus  israeliticis ,  vnumque 
regem  habebunt  omries  regem,  nee 
erunt  amplius  duae  gente9 ,  neque 
deinceps  in  duo  regna  diuidentur, 
nee  amplius  fuis  llercoreis  diis,  ob- 
fcenitat ibus,  et  tot  peccatis  polluen- 
tur,  ac  eos,  vbicumque  locorum,  (in 
quibu8 peccauerint, )  degentes  fer- 


I 


queaugebo,  ponamque  inter  eos  27 
meum  fanum  in  fempkernum ,  et 
habens  apud  eos  habitationem,  ero 
Deus  illis,  et  ipfi  mihi  populuse- 
runt,  fcientque  gentcs,  melo-zj 
uam  Israelitas  confecrare ,  quum 
erit  meum  fanum  inter  eos  in  fem- 
piternum. 

CAPVT    XXXVIII. 

InGogum  et  Mag9g*m  v.iticinia.Gofn*  hrtt~ 
elitiVi  vexaturu*  ,  fugandtu ,  perJendm. 
Santtut  Ioua ,  ccgjiitm  a  cunclh. 

Tem  me  lie  adfatus  eft  Ioua :i 
homo ,  *  compone  faciem  tuam  1 
ad  Gog,  terram  Magog,  fum- 
mum   Mofchorum    Iberorumque 
dudorem,  et  in  euniita vaticina- 
re :     fie  dicit  Dominus  Ioua ;  mihi  a 
tecum  res  eft,  Gog,  Mofchorum 
Iberorumque  fumme  du<3or :      te  4 
egoretraham,  et,  prehenfo hamis 
tuoroftro,  extraham,  tequeetto- 
tuin  exercitum  tuum,  equos,  et 
equites  omnes  indutos    perfe&e, 
cuncios  ingenti  multitudine  fcuta- 
tos  et  ciipeatos ,  omnes  enfibus  v- 
tentes ,       Perfas ,  Aethiopes ,   et  5 
Lybies  vna  cum  eis,  ciipeatos  o- 
mnes  et  galeatos ,      Galatiam  cum  6 
fuis  omnibus  copiis ,  genus  Tho 
tractus 


gormx ,    tractus    feptemtrionales 
cum  omnibus  fuis  copiis ,  tot  popu- 

uaboetexpiabo,  et  ipfi  fe  mihi  po-    lis  te  comitantibus.       Praepara  et? 

pultun,  eteisegomeprabeboDe-    inftrue  te  vna  cum  omni  tuorum 


urn.  Mens  autem  Dauid  erit  eo- 
rum rex,  eun&ique  paftorem  v- 
um  habentes,  ad  mea  iura  vi- 
uent ,  meaque  decreta  feruabunt  et 
exfequentur,  et  terram  incolent, 
quam  ego  meo  Iacobo  dedi,  quam 
eorum  maiores  incoluerunt:  earn 
incolent  ipfi,  eorumque  nati ,  et 
nepotes,  in  perpetuum,  meum 
Dauidem  reclorem  habentes  in 
fempiternum.  Ac  cum  eis  fcedus 
pacis  feriam,  fcedus  aeternum  eis 
ftiturum,  eosque  promouebo  at- 


multitudine ,  qui  ad  te  coiuerunr, 
vt  fis  eis  cuftodiac.  In  te  poft  longa  g 
tempora  animaduertetur ,  qui  vlti- 
mis  annis  recidiuam  ab  annis  ter- 
rain inuades,  ex  multis  colledram 
populis ,  in  monies  israeliticos,  qui 
perpetuo fuerint defolati ,  'qua  ex 
populii  edufta,  degent,  e  illi  omne» 
in  tuto.  Vades  autem  in  ea  expe-  9 
difione  quafi  tempeftas  quaedam, 
quafi  operiens  terram  nubes,  tu 
tuaeque  omnes  copiae ,  multis  te  co- 
mitantibus populis.      Atque  iIlott 


tempo» 

Ofcilicec teira  ,  hoc  eft  hominibut ,  loco  pro  incolispofuo.       «)  regionis  bo« 
mines, 


9>2 


EZECHIEL. 


Cap.  38.39. 


tempore ,  (  inquit  Dominus  Ioua, ) 
tu  quaedara  animo  concipies,  et  ma- 

1 1  lam  cogitationem  habebis ,  fta- 
tuesque  regionem  adgredi  /  paga- 
nam ,  quietosinnadere,  intutode- 
gentes ,  oranes  fine  rocenibus  agen- 
tes,    carenfesque    clauftris  atque 

la  ostiis ,  vt  fpolia  praedamque  agas 
atque  diripias,  vc  manual  tuam 
conuertas  ad  habitatas  rutnas,  et 
ad  collegium  e*  gentibus  populum, 
qui  pecuariam  remque  facial,  in 

13  tcrrarum  vmbilico  degens.  Sa- 
bsi ,  Dedanenfes ,  Cilicixque  mer- 
catores ,  ac  leones  omnes  inter- 
rogabunt  te ,  num  ad  capienda  fpo- 
lia  venias,  num  ad  diripiendam 
praedam  coegeris  multitudinem 
iftam,  ad  toilendum  argenturoat- 
que  aurum,  ad  pecus,  atque  rei 
auferendas,  ad  magna  capienda  fpo- 

14 lia.  Qyamobrem  vaticinare ,  ho- 
mo, et  die  Gogo  1  fie  dicit  Dominus 
Ioua:  nimirum  illo  tempore,  ha- 
bitantibus  in  cuto  meis  Israelitis,  tu 

•Jcognita  re,  venies  ex  loco  tuo, 
ex  traftibus  feptemtrionaIibus,cum 
frequentium  populorum  comitatu, 
qui  omnes  vehentur  equis,  quae 

ttfingens  erit  copiofaque  multicudo 
atque  exercitus ,  et  adgrediere 
meos  Israelitas ,  quafi  quaedam  ter- 
ram  operiens  nubes,  vltimo  tem- 
pore futurus,teque  in  meam  terram 
inducam ,  vt  cognofcant  me  gentes, 
g  quum  in  te  prxftitero  me  fan- 
6hun,    ipfis  cernentibus,   Goge. 

I7Sic  dicit  Dominus  Ioua:  tune  ille 
es ,  de  quo  ego  prifcis  temporibus 
per  meos  vates  Israelitas ,  illorurn 
temporum  annis  vaticinatos ,  prae- 
vt  te  in  eos  adduce 


tarum  patria  motum ,  vt  me  (re-  j 
mant  et  *  marini  pifces/et  aerix 
volucres,  et  beftiae  terreftres,  et 
qu*cumque  gresfilia  gradiuntur 
humi ,  et  quicumque  homines  funt 
in  terr<e  folo  ,  euertanturque  mon- 
tes ,  labantur  arces ,  omnesque 
muri  concidant  ad  terram.  Atque  -t 
in  cum  per  totos  moutes  meos  ita 
conciebogladios,  inquit  Dominus 
Ioua ,  vt  ipli  fe  mutuo  gladiis  pe- 
tant ;  cumque  eo  pefie  et  caedc  < 
conrendam ,  et  vndantem  phmiatn, 
grandinofos  lapides  ,  ignem  ful- 
phurque  iinpluain  in  cum ,  et  in 
eiuscopias,  inque  tot  cum  comi- 
tantes  populos,  atque  ita  ma-< 
gnura  me  fancturaque  praeftabo ,  et 
in  multarum  gentium  conipectu 
cognofcar,  fcieturque,  me  esfe 
Iouam. 


CAPVT    XXXIX. 

In duSlorem Mofcbvrtm  Gogum.  Hu'tta ca» 
lanitates.  Ignis  in  Magogum  immittendtn. 
Inuialandum  loutnomin.  Gogica  duties. 
Volttcres  cad:iuerit>in  humanu  opim*. 

TV  vero  homo ,  vaticinare  in 
Gogum ,  dicens :  fie  dicit 
Dominus  Ioua :  mi  hi  tecum 
res  eft ,  Goge ,  fumme  duclor  Mo- 
fchorum  atque  Iberorum :  te  ego  < 
retraham ,  <  fexraboque ,  et  quutn 
te  ex  feptemtrionali  traciu  cxtra- 
ftum  adduxero  in  moutes  israeliti- 
cos ,  tibi  et  arcum  de  finiftra  ex-  j 
cutiam,  tt  fagittas  de  dextradeii- 
ciam,  et  in  israeliticis  lapfuin, 
montibus  teque  tuasque  copias  o- 
mnes,  et  populos,  te  comitantes,  all. 
tibua  volucribus,  quantum  alati  eft, 


dixerim  fore , 
1 8  rem  ?    Atque  ilia  die,  qua  die  inua-    beftiisqucterreftnbus  coraedendof 

det  Gogus  Israclitarum  patriam,    tradam.      Tu  in  agrifolooccura.j 

inquit  Dominus  Ioua ,  glifcet,  irato 
ipme,  bilismea,    accumigneaeatro- 

citatis  impetu  praedico  fore  omni- 

no  ea  die  tarn  ingentem  in  Israeli- 


bes:  quoniamegolocutasfum,  in- 
quit  Dominus  Ioua:      immittain-< 
que  ignem  in  Magogum,  et  in  fecu- 
ros  infularcs,  emciamque,  vtfei- 

ant, 


f)  nullis  mcwiibus  munitam.  g  )  quiim  te  puniuero ,  in  quo  fanftitas  (cuerkasque 
mea  aUparebit.  »  }  aquatilcs.  t  )  fex  pccnis  adficiam.  quas  paulig  aats  DQiUfc 
videlicet  pcfte»  «dc»  plmiia»  grandinc,  ign«»  ct  fulptuitCt 


Cap.  39- 


EZECHIEL. 


S>!3 


conueniteetadefte,  coite  vndiquc 
ad  meum  facriticium ,     quod  ego 
vobis ,  ingens  facrificium,  in  israe- 
liticis  montibus  facrifico,    et  car- 
nera  comedetis ,  potabitisque  fan- 
guinem.      Carnem  heroumcome-  '8 
detis  fanguinemque  principum  ter- 
rarum   bibetis,   arietum,   agnd- 
rum,   hircormn  acque  taurorum, 
qui  funt  onines  e  bafanice  faginati. 
Comedetis  autera  adipera  ad  fatieta-  '9 
tern,  et  fanguinem  bibetis  ad  ebrie- 
tatera  ex  meo  facrificio,  quod  vo- 
bis facrificauero,     et  in  menfa  mea  20 
fatiabimini  equis  et  ve&oribus,  he- 
roibus ,  omnique  genere  militum, 
inquit  Dominus  Ioua,     ineamque 
gloriam    per    gentes    propagabo, 
cernentque  gentes  omnes  fuppli-ii 
cium,  quod  irrogauero,   et  ma- 
nuni ,  quam  eis  intulero,    fcient-  22 
que  et  pofteri  Israelis,  me  esfe  Io- 
uam  fuum  Deum ,  ab  ilia  die  dein- 
ceps ,    et  ceterae  gentes  fua  culpa  23 
e xfulasfe  Israelis  pofteros ,  quibus 
ego  propter  eorum  in  me  crimen 
vultum  meum  fubtraxerim ,    eos- 
que  fuis  hoftibus  addixerim ,  atque 
ita  ferro  omnesoccubuerint,    me  24 
cos ,  vt  poftulabat  eorum  foeditas 
et  peccata,  tra&ante,  et  vultum 
>fM*    homines  deftinabunt ,  ad  peragran-    meum  eis  fubtrahente.    Quamob-»5 


» 


diCrf 


tec§ 


cm 
racui 


Rik» 


ant,  me  esfe  Iouam,  ac  meum 
fandtum  nomen  inter  meos  Israeli- 
tas  declarabo,  nee  amplius  meum 
fan&um  nomen  profanabo,  fcient- 
que  gentes ,  me  esfe  Iouam ,  apud 
Israelites  fandVum.  Ventura  eft 
et  futura,  inquit  Dominus  Ioua, 
ilia,  quam  ego  dico,  dies,  quum 
quidem  egresfi    israeiiticarum  vr- 

>  bium  incolae,  accendent  crema- 
buntquearma,  etclipeos,  etfeuta, 
arcus  et  fagittas,  fudes  et  iacula, 
iisque  facient  ignem  feptem  annos, 

i  nee  ex  agris  ligna  conuehent ,  nee 
ex  filuis  lignabuntur,  fed  armis  i- 
gnem  facient,  illorumque  fpoliaac 
praedam  capient  ac  diripient ,  in- 
quit  Dominus  Ioua.        Atque  illo 

1  tempore  tribuam  ibiGogofepultu- 

\  rx locum,  infinibus  Israelitarum, 
vallem  viatorum  mare  verfus ,  quae 
efticiat ,  vt  praetereuntes  fibi  a  nares 
obturent,  vbi  Gogus  cum  omni  fua 
turba  fepeliatur ,  quae  gogicae  tur- 
bae  vallis  adpelletur.  Sepelient 
autem  eos  Israelite ,  expurgandae 
terras  gratia,  feptem  menfibus ,  et 
fepelient  omnes  incolae :  eumque 
diem,  quo  ego  me  gloriofum  prae- 
ftitero,  habebunt  celebrem,  inquit 
Dominus  Ioua.      Turn  b  adfiduos 


dam  regionem,  eumque  iis  pera- 
grantibus  alios,  qui  fepeliant  reli- 
quos  per  terrae  folum,  eius  purgan- 
dx  gratia ,  c  quos  quidem  peradtis 
In*    feptem  menfibus,  conquirent.    At- 


rem  fie  dicit  Dominus  Ioua :  nunc 
ego  reuocabo  captiuos  Iacobeos, 
miferatusque  totum  genus  Israeli- 
tarum, f  meo  facro  nomini  ftudebo, 
(  quum  quidem  illi  infamiam  pasfi  25 


que  illi  terram  luftrando  obeuntes,    dederint  pcenas  fui  tanti  contra  me 


|  fi  hominis  osfa  viderint ,  exftrueni 
apud  eacippum,  dum  ea  fepeliant 
humatores  in  vallae  gogicae  turbae. 
Eritque  etiam  vrbi  nomen  <*  Hamo- 
na, atque  ita  terram  purgabunt.  Tu 
vero,  homo,  fie  dicit  Dominus 
Ioua,  die  aujbus  omnibus  alatis, 
omnibusque   beftiis  terreftribus: 


criminis,  turn  commisfi,  quum  in 
patria  fua  tuti,  exterrente  nullo, 
degerent,)  dum  eos  ex  populis  re-  »7 
uocabo,  et  ex  hoftilibus  terris  col- 
ligam,?niequeineis  fanclum  prae- 
ftabo  in  multarum  gentium  con- 
fpe&u,  efficiamque,  vt  fciant,  ig 
me  Iouam  esfe  Deum  fuum ,  dum 

quos 

*)  fcilicet  pr*  foetore.  b)  certos  et  nauos.  c)per  feptem  menfes  fepelient  omnei 
incolae,  iispera£tisconuituenturcerti  •  qui  conquirant  ,  u  qui  fepelicndi  re- 
ftent.  d)  hoc  eft  turba.  «)pinguisfimi.  /)  operant  dabo ,  vt  mihi  notnen 
ftnftum  famamque  comparem,  g  )  ita  cum  eis agam ,  vt  finctus  eifc  videar. 

Mmm 


9»4 


EZECHIEL. 


Cap.  40. 


quos  ad  gentes  transtulcro,  cos- 
dem  in  patriam  fuani  cop.Tcgabo, 
nullo  amplius  eorurn  ibi  reliclo, 
19  nee  amplius  eisvultum  meumfub- 
ducam,  qui  meo  fpiritu  doinum 
Israeiitarum  perrudero,  inqviit 
Dominus  Ioua. 


CAPVT    XL. 

Exfilii  anui.  Templi  dtferiptio.  Vir  cum 
amutf,et  dtcemptda.  Partial* fa/ii  men- 
fur*. 

I    A   Nno  exfilii  noftrl   vicefimo 

/\   quinto,    initio  anni,   deci- 

•*•  -^-  mo  die  nienfis,  anno  ab  vr- 

be  fuba&adecimoquarto,  eo,  in- 

quam,  ipfo  die  Ioua  meinftinctu 

2jfuo  duxit  illuc,      duxit,  iuquam, 


limen  aveftibulo,  quoderatintus 
vna  decempeda.       Veftibnlum  ita  9 
menfns  eft,  vt  intrinfecus  i>  abesfet 
vna  decempeda,   idque  o&o  cubi- 
tos   pateret,    adpendices     babens 
duorum  cubitorum ,  infus  colloca- 
tum.      Erant  autem  ilia,  in  porta  1 
cellx  verfus  orientem ,    vtrimque 
trinx,   eadem  ipfarum  omnium, 
eadem  item  adpendicuin  hinc  atque 
hinc  menfura.    Ostii  portx  latitu-  i 
dinem  menfus  eft  decern  cubitis, 
ianua « longa  tredecim  cubitos.  An- . 
te  cellas  erant  fingulorum  cubito- 
rum  fpatia  vtrimque.ipfxque  cell» 
hinc  inde  patebant  fenos  cubitos. 
Itaquc  portx  latitudinem  a  cellx 
te£o  ad  ipfius  portx  tectum ,  men- 
fus    eft     vigintiquinque  cubitis, 
quum  ostium   ostio  refponderet. 


me  per  diuina  vifa  in  israeliticam 

terrarn,  et  in  prxalto  monte  collo-    Fecit  autem  adpendices  fexaginta 

cauit,  inquoeratqualivrbisxdifi-    cubitorum,  quum  qyidem  adpen- 


3cium  ab  auftro.  Eo  poftquam  ille 
me  duxit ,  video  virum  forma  qua- 
rt" xrea ,  habentem  in  manu  amus- 
fim  lineam,  et  decempedam,  qui 
ad  portam  ftabat ,  qui  vir  fie  me  eft 

4adlocutus:  homo,  cerne  tuis  o- 
culis,  etauribusaudi,  etanimo 
attende,  quidquid  ego  tibi  mon- 
ftrabo:  nam  vt  tibi  monftretur, 
hue  adductus  es.      Referto,  quid. 

5  quid  videris,  Israelis  domui.  *  Cir- 
cumdabat  autem  vndique  murus 
remplum ,  e\trinfecus,  et  *  vir  ille 
habens  in  manu  decempedam  fcx 
cubitorum,  quifingulicubitum  et 
quatuor  digitos  habercnr,  *  menfus 
eft  aedificii  crasfitudinem  vna  de- 
cempeda ,  et  altitudinem  vna  dc- 

tJcempeda,  dcinde  venit  *ad  por- 
tam obuerfam  ad  orientem ,  adfeen- 
ditque  per  eius  gradus ,  et  portx  li- 
men in  vnius  decempedx  crasfitudi- 
nem menfus  eft,  itemque  alterum  li- 
men in  vnius  decempedx  crasfitudi- 

7  nem.  Cellas  quoque  in  fingularum 
decempedarum  longitudinem.ac  la- 
titudinem quinis  inter  fefe  cubitis 

8  diftantes.      Diflabat  autem  portae 


6)  fciiicctaliminisingrcifu. 


dicem  portx  circumdaret  atrium. 
Atque  a  fronte  ianux ,  qua  intra- 
batur ,  ad  frontein  interioris  ianux 
veftibiilt,  erant  quiuquaginta  cu- 
biti.  Habebant  autem  cellx,  item- 
que adpendices  et  accesfiones ,  fe- 
neftras  clufiles,  parte  interiore 
portx ,  qux  feneftrx  erant  intrin- 
fecus vndique,  erantque  adpendi- 
ces palmatx.  Turn  me  duxit  ex- 
terius  in  atrium,  vbi  ccenacula  e- 
rant,  et  pauimentum  factum  per 
atrii  circuituui ,  qux  ccenacula ,  ad 
pauimentum  erant  triginta.  Erat 
autem  pauimentum  a  latere  porta- 
rum,fecundum  portarum  longitu- 
dinem ,  idque  inferius.  *Latitudi- 
nem  menfus  eft  a  fronte  inferioris 
ianux  ante  internes  atrium  foris 
centum  cubitis,  turn  ad  orientem, 
turn  ad  feptemtrionem.  *  Item  por- 
tx, qux  erat  feptemtrioni  ad  a- 
trium  exterius  obuerfa,  longitu- 
dinem  latitudinemque  menfus  eft, 
ita  vt  trinas  vtrimque  cellas  et  ad- 
pendices ac  proie&uras  haberet, 
eiusdem  cum  prima  porta  menfu- 
rx,   longa  quinquaginta  cubitos, 

lata 
t)  in  altitudinem. 


Cap.  40. 


E  Z  E  C  H  I  E  L. 


9'S 


..;-■ 


I 

.:.:■* 

tksi 


MIS 


iJlaia  vigintiquinque,  feneftri?, 
adpendicibus,  palmisque  eiusdem 
menfurae,  cuius  erant  portae  fpe- 
Santis  orientem.  Atque  ad  earn 
feptem  gradibui  adfcendebatur, 
ante  quos  erant  eius   adpendices. 

3  Erat  aiuem  porta  interioris  atrii  e 
regione  alterius  portae,  tarn  ad 
feptemf rionem ,  quara  ad  ort-Jm, 
nienfusque  eft  abvna  porta  ad  alte- 

4 ram,  centum cubitos.  Deinde  me 
duxit  meridiem  verfus.  Erat  verfus 
meridiem  porta ,  cuius  adpendices 
et  accesfiones  metatustft  iisdemil- 

5  lis  modulis.  Ea  et  feneftrai  et  ad- 
pendicesper  circuitum  habebar,il- 
lis  feneftris  fimiies,  patens  in  longi- 
tudinem  quinquaginta  cubitos,  in 

S  latitudinem  vigintiquinque.  Eius 
adfcenfus  erat  feptem  graduum,  an- 
te  quos  erant  eius  adpendices,  quae 
paimas  habebant  vtrimque  fingu- 

7  las ,  habebatque  interius  atrium 
portam  meridiem  verfus,  a  qua 
porta  ad  alteram  portam  meridiem 
verfus ,  ruenfus  eft  centum  cubitos. 

i  Turn  me  duxit  ad  atrium  interius 
per  meridianam  portam,  quam  me- 
ridianam  portam  menfuris  iisdem 
dimenfus  eft,  iisdemque  eius  eel- 
las  et  adpendices  atque  accesfiones, 
habentem  turn  ipfam ,  turn  eius  ac- 
cesfiones ,  feneftras  per  ambitum, 
longam  quinquaginta  cubitos,  la- 
tam  vigintiquinque ,  circumie- 
fiis  accesfionibus  longitudine  vi- 
gintiquinque cubitorum,  Iatitudine 
quinque,  ad  atrii  ;' partem  exfe- 
riorem  pertinentibus :  adpendici. 
bus  autem  palmatis ,  habente  eius 
adfcenfu  oclo  gradus,       Item  me 


W 


■■■'•^  duxit  ad  atrium  interius  orientem 


verfus ,  portamque  ad  illas  ratio- 
nes,  itemque  eius  cellas,  adpen- 
dices ,  accesfiones  menfus  eft ,  vn- 
I  dique  fenefiratam  turn  ipfam ,  turn 
I  eius  accesfiones ,  in  quinquaginta 
cubitorum  longitudinem  porre- 
dam,  in  latitudinem  vigintiquin- 
que,   accesfionibus  ad  exteriorem 


atrii  partem  pertinentibus :  adpen- 
dicibus autem  bine  atque  hinc  pal- 
matis,    adfcenfu   octo   graduum. 
Turn  me  duxit  ad   feptemtiiona-3? 
lem  /  portam ,  quam  iisdem  modu- 
lis dimenfus  eft ,    cellas ,  adpendi-  3,;> 
ces,  et  accesfiones,  vndique  fene- 
firatam,  longam  quinquaginta  cu- 
bitos, latam  vigintiquinque,    ac-37 
cesfionibus  ad  exterlorem  atrii  par- 
tem pertinentibus,    adpendicibus 
autem  hinc  atque  hinc  palmatis, 
o&o  graduum   adfcenfu.      Erant  36 
auiem   in  portarum  adpendicibus 
ccenacula  vna  cum  ostiis,    vbi  laua- 
rentur hoftiae  folidae.    In  veftibulo  19 
erant  vtrimque  binae    menfae,    in 
quibus  folidae  et  piaculares  etnoxa- 
les  viciimae  madarentur.      Item- 4° 
que  ab  exferno   latere  adfcenfus, 
erant  ad  ostium  ports  fep'emtrio- 
nalis,  duae  menfae,  etad  alterumla- 
tus,  quod  ad  veftibulum  pertine- 
bat,  duae  altera»  menfae.      Ita  ad 4* 
portae  latera  erant  oclo  menfae, 
vtrimque  quaternae,  in  quibus  im- 
molarctur.       Harum    menfarura  4% 
quatuor  ad  folidas  hoftias ,  erant  ex 
quadratis  lapidibus,  longae  fingu- 
los  cubitos  femis,  latae  fingulos  cu- 
bitos  femis,    altae   fingulos    cu- 
bitos ,  in  quibus  reponerentur  in- 
ftrumenta ,  quibus  quum  reliquae, 
turn  folidae  ma&arentur   hoftiae. 
Interius  erant  vndique  adfixalabra 4, 
palmaria,  carne  libaminum  men- 
fis  impofita.      G.   Supra  easdem 
menfas  erat  teclum,  quod  easaplu- 
uiaetardoribusprotegeret.    Dein- 
de me  duxir  in  interius  atrium.    H,  *A 
Erant  extra  portam  interiorem  6. 
duo  H.  ccenacula  in  ipfo  interiore 
atrio ,  quorum  vnuni ,  quod  ci  at 
ad  portae  latus  feptemtrionale,  ipe- 
Sabat  in  meridiem.  Alterum,quod 
erat  ad  portae  latus  meridianum, 
fpeclabatin  feptemtrione6.    Etille 
me  fie  adlocutus  eft :  hoc  canacu-  4* 
lum ,  quod  fpe&at  in  meridiem,  eft 
lacerdotum,  aedis  curam  gerentium 
M  m  m  %  Quod 


[I)  qux  erat  extra  portam.    /)  fcilicct  iaterioris  atrii. 


$\6 


E  Z  E  C  H  I  E  L. 


Cap.  4  0.4 1. 


45Qiiod  autein  feptem'rionem  adfpi- 
cit,  facerdotum  eit ,  habendum 
are  procurationem,  qui  func  Sa- 
dociani ,  qui  ex  Lcuitis  acceduntad 
Iouam,     ad     miniftranduiM    ci. 

47Deinde  atrium  menfus  eft  longittt- 
dine  et  latitudine  cemenuoi  cubi- 
torum, quadratum.     Ante  acdem 

Aceratara.  Duxit  autem  roe  inadis 
veltibulunydque  *  veftibulum  qui- 
nis  vtraque  parte  cubitis  diroenfus 
ert,  ianua  vtraoue  parte  lata  trinos 

4^  cubitos,  veftibuli  longitudine  vi- 
and  cubitorum ,  latitudine  decern, 
*ad  quod  ■  decern  gradibus  adfeen- 
debatiT.  Adadpendices  hinc  vna  et 
inde  altera  erat  columna. 


CAPVT    XLL 

Mrnl>ror*»if->xt  mJtoram  di  nenfiones. 

,-p^Einde  me  duxit  in  cellam,  ct 

■ '  adpendices  dimenfus  eft  vtra- 

-■— 'que  rartc  *n  latitudincm  fe- 

num  cubi  orum,  quxlatitudoerat 

a  operiraemi.  *Ostit  latitudo  decern 
cubitorum  erat,  eiusdem  humeri 
quinuru  vtrimque  cubitorum  Lon- 
gitudinem celU  quad.aginta,  lati- 
iiidjnem  viginti  cubitis  dimenfus 
Tum"ingresfus  in  penetrale, 
menfus  eft  ostii  adpendi.em  duo- 
bus  cubi  is :  ipfum  ostium  fex : 
ostti  iatuudinera  vtriusque  humeri 

4  feptenis.  Ipfms  *  penetralis  longi- 
tudinem  viginti  cubitis,  latitudt- 
ne.ii  totidem  terminauit  in  cells 
fronte ,  et  mihi  dixit :  hoc  eft  fan- 

rctius  faenrium.  Aedis  parietem 
fcx  cubitis  menfus  eft :  et*  tabulata 
vndique  cer  sdisambitum  quater- 

6  nos  lata  cubitos,  *  et  ea  trim  alia 
aliis  impolita,  idque  tricies,  quae 
ptodibarlad  2disparietem,ipfu  ta- 
bulatis  vndique  circumiectum ,  ita 
vt  esfent  ipfa  inter  fefe  continua, 
nee    zdis    parietem    attingerent. 

7Quanto  autem  tabulata  erant  akio- 
ra  tanto  erant  et  latiora,  et  maioris 
circuitus;quod  xdis  ambitus  quanto 

m)  Ut.a&o. 


altior  erar.tanto  patebat  latins.    At- 
que  ita  infima  adfeenfum  ad  fumma 
habebant  per  media.    *Quumque  3 
xdis  altitudinem  per  circuitum  fpe- 
clarem,       patebant    tabulatorum 
fundamenta,   quanta  eft  decempe- 
da ,  videlicet  fenum  cubitorum  fpa- 
tium.      *  Parietis  autem ,  qui  erat  9 
extra   tabulata,      crasfitudo    erat 
quinque  cubitorum.     Quod  xdis  1 
fpatium  vacabat  inter  tabulata,  id 
ita  habebat ,  vt  ccenacula  aedem  vn- 
dique circumftaiuia  diftarent  inter 
fe   viginti   cubitorum   latitudine. 
*  Ostia  tabulatorum  erant  apud  va- 1 
cantem  locum,    fpe&antia    altera 
feptemtrior.em,  altera  meridiem. 
Locus  per  circuitum  vacans  erat  la- 
titudinu  quinque  cubitorum.   *  Ita  1 
xdincium  ipfum,  in  fronte  confe- 
pti  coliocatuin ,  patebat  occidentali 
parte  in  iatitudinem  cubitos  llptua- 
ginta,  in  longitudinem  nonaginta, 
muro  quinque  cubitos  crasfo  cir- 
cumfeptum.      Itaque  templi  longi- 1 
tudinem  centum  cubitis  dimenfus 
eft.    *  Item  confeptietaedificii, vna 
cum  eius  parietibus  longitudinem 
centum  cubitis :    itemque  latitudi- 1 
nem  frontis  templi  vnacumconfe- 
pto,  parte  orientali,  centum  cu- 
bitis.   Menfus  eft  et  aedificii  longi- 1 
tudinem  in  fronte  confepti,  poft  ae- 
dificium  collocati ,  vna  cum  eius  v. 
trobique  adieclionibus ,     centum 
cubitis.     Etcella  autem  interior,  et 
atriorum  veftibula,    et  limina,  et  i 
cluCIes  feneftrae,  et*additamenta, 
quae  circum    trinis    veftibulcrum 
cellis  inerant,  e  regioneliminum, 
erant  vndique  ligno  obducta ,  folo 
feneftris    adacquato ,    feneftrisque 
teciis,      idque  menfuris  vsque  abj 
ostiis  adinterioremardem,    et  fo- 
ris,et  ad  omnem  vndique  parietem, 
turn  intrinfecus,  turn  extrinfecus, 
adhibitis.      Erant  autem  ita  fac~H| 
cherubi  atque  palmae,    vt  esfent 
alternae  palmae  cherubis  interieelz, 
iisque  bifxontibus,    et  hinc  huina-  ( 

na, 


Cap.4t.42. 


E  Z  E  C  H I E  L. 


9*7 


"a,  illincleonina  facie  palmam  fpe- 
6tantibus :  quod  opus  totam  vndi- 

oqneobibatxdem,  fac~Hs  a  foio  vs- 
queabostioadcellxparietem,  che- 

i  rubis  atque  palmis.  Cella  poftem 
habebat  quadratum ,  fimili  et  eius 

a  et  facrarii  fronds  adfpeftu.  Ara  li- 
gnea  erat  tres  alca  cubitos,  longa 
duos,  vcrfuris ,  et  longitudine ,  et 
coftis  ligneis:  de  qua  ille  mihi  di- 
xit, earn  esfe  Ioux  adpofitam  men- 

)  fam.    Habebant  autemet  cella,  et 

ffacrarium,   binas  valuas,    easqne 


columnx :  ideo  fuprema  a  folo  re* 
cedebant  intra  quara  infima  atque 
media.  *Qiiodfeptumauteraforis7 
erat  fecunduin   ccenacula,    verfus 
exterius  atrium,  in  fronteceenacu. 
lorum ;  id  erat  longitudine  cubj. 
torum  quinquaginta.    *Nametcce  8 
naculorum  exterioris  atrii  longitu- 
do  erat  cubitorum  quinquaginta, 
quum  fecundum  celiac  fatiem  es- 
fent  centum  cubiti.     Infra  ilia  vero  9 
ccenacula  erat  adieus  ab  oriente,per 
quem  adirentur  ab  exteriore  atrio, 


bifores,  vtraque  valua  binas  fores    in  crasfitudine  fepti  atrii,orientem  10 


;  vcrfatiles  habente,  in  quibus  eel 
Jx  valuis  facti  erant  cherubietpal- 
mx,  quemadmodum  etinparieti- 
:bus.  Ip  fronte  veftibuli  erat  ex- 
trinfec«s  coasfatio,  et  clufiles  fene- 
ftrx,  palmxque  hinc  atque  hinc  in 
humeris  veftibuli,  et  tabulx,  et 
coasfatio  per  templum. 


I 


*CAPVT    XUI. 

Canacula  multa  Jacrofanflg. 

Tem  *  me  eduxit  in  atrium  exte- 
rius, qua  via  erat  feptemtriona- 
lis,  et  ad  ccenacula  duxit,  quae 
erant  contra  confeptum ,  contra- 
que  xdificium  ad  feptemtrionem, 

«qua  ad  ostium  feptemtrionale  pate- 
bat  longitudo  centum  cubitos,  lati- 
tudo  quinquaginta,  *  contra  viginti 
cubitos  inteiioris  atrii,      contra- 
que  pauimentum  exterioris  atrii, 
"  qux  quidem  ccenacula  erant  tri- 
nutn  tabulatorum,  et  procesfus  ba- 
bebant  altera ,  alterorum  procesfi- 
bus  oppofnos.  *  Ante  ccenacula  erat 
mbulatio  decern  cubitorum  latitu- 
iine  tendens  interius ,  et  via  vnius 
•^   mbiti.habebantque  ostia  ad  feptem- 
"    rionem.    *  Erant  autem  fuprema 
rcenacula  contra&iora :  quippe  quae 
*  rxcederentur  a  procesfibus  infimo- 
nim  et  roediorum  ftru&urx  ccena- 
J   -ulorum.    *  Erant  enim  trinarum 
•'•f1   :ontignationum ,  neque  columnas 
'   labebant ,  vt  esfe  folcni  airiorura 


.z> 


)  pro  una. 


verfus,*  aux  ccenacula  erant  ad  con» 
fepti  aedificiique  frontem ,  *  et  ante  I * 
ea  iter,  eadem  forma,  qua  erant 
ccenacula    verfus  feptemtrionem, 
eadem  et  longitudine  et  latitudine, 
omnibusque  eorum   egre^ib-.is  et 
rationibus,  etostiis,  qux  rutn  Ufa 
fimilia  erant,    turn  ojseiis  cornaeu- 1» 
lorum,  qux  erant  meridiem  vr.r. 
fus, *  ita  vtet ostium esfet  in  itineri» 
capite,  et  iter  esfet  ante  accommo- 
datum  fcptum,  verfus  meridiem, 
qua  adirentur.      Atque  ille  mihi:I3 
ccenacula,  inquix,  tumfep'emtrio- 
nalia,  tumrreridiana,  qux  funt  an- 
te confeptum,   ea  funt  /acracccna- 
cula,  vbi  facerdotes,  qui  3i  Ioiiaal 
accedunt,   facrofancla   comeJent, 
vbi  facrofancVa ,  et  ferta ,  et  piacu- 
laria,  et  noxalia   reponenr:  quo- 
niam  facer  eft  locus,    quern  ingres.  14 
ft  facerdotes ,  non  exibunt  ex  facro 
in  exterius  atrium,  quin  ibi  veftes 
fuas  reponant,  in  quibus  admini- 
ftrauerint,  quippe  facras ,  aliasque 
veftes  induant,  atque  ita  tractent 
r.  vulgaria.  Igitur  peracta  hterioris  1 J 
templi  dimenlione,  eduxi  me  ver- 
fus portam,  orienti  obuerfam,  ct 
templum    vndique    dimenfus  eft. 
*  Menfus  eft  regione^orientahmii 
decempeda ,    quingentis  rtecempe- 
dalibus  cubitis  in  ambitum.    Men- 17 
fus  eft  et  feptemtricnaletj  regio- 
nem  decempeda  ,     quingentis  de- 
cempedalibus  cubhis  in  ambitum. 
M  m  m  3  |E: 


9»8 


EZECHIEL. 


'PEt  meridianam  regionem  decem- 
peda  menfus  eft  qtiingentis  decem- 

'9 pedal ibus  cubitis  in  ambitum.  Et 
occidentalem  regionem  menfus  eft 
decempeda  quingentis  decempeda- 

ao  libus  cubitis.  Denique  id  ad  qua- 
tuor rcgiones  metatus  eft,  muro 
circumdatum,  in  longttudsnem 
quingentorum ,  et  in  tatitudinem 
quingcntoruin,  *  ad  disiungendum 
lacrum  a  profano. 


CAPVT    XLIII. 

JoutMM ad  portiim  fpler.dor.  Promt*  acci- 
Aens  vates.  Spiritufublatut  vtites  in  atri- 
ttm.  louanum  nomen  baud  poUuendum. 
Dejcrtbrnda  populo  faui  ratio.  Leodeus 
qualu.  Unfile  noug. 

1  r*|""Wm  me  duxit  ad  portam , 
quae  porta  fpeclabat   orien- 

*  -*-  tern,  et  ecce  Dei  Israelita- 
rum  fplendor  ahorientis  via  venie- 
bat,  cuius  Dei  fonu»  erat,  qualis  eft 
multarum  aquarum  fonus,  illuftra- 
batnrqne    eius    fplendore   terra. 

5  Erat  autem  figura  illius  figurse  fi- 
milis,  quatn  figuraui  cgovideram, 
quum  irem  ad  vrbem  delendam,fi- 
milesque  figure  illi,  quam  ad  Cho 

4  bar  lbirnen  videram.  Igitur  ego 
pronuscecidi,  et  loux  fplendor  in 
templum  venit  via  porte/peclautis 

5  orientem.  Turn  fpiritus  fubia- 
tum-me  tulit  in  atrium  ir.terius, 
animaduertique,  repletum  louano 

6  fplendore  templum,  etaudiuilo- 
queutem  mectim  de  templo,  adtfan- 
temihiviro,  qui  me  ficeliadlocu- 

7  tus :  homo  G.  vides  H.  locum  mci 
folii,  locum  veftigiorum  pedum 
meoruin,  vbihabitabo  inter  Israe- 
Jitas  in  perpetuum,  neque  pclluent 
amplius  Israeli: sc  meum  facrum 
nomen,  ipfi,  eorumque  reges,  fua 
aut  regum  fuorum  impudicitia , 
aut  regum  fuorum  cadaueribus  ac 

8  faceili?,  dum  fwa  !imina,rceo  limi. 
ni,  et  poftes  portibusadpominf,m- 
terie&o  in:er  me  et  eos  pariete, 
meumque  facrum  nomen  fuis,  quae 


Cap.  42. 43, 


committunt,  fceleribus  polluunt» 
ideoque,  iratome,  conficiuntur. 
lam  remouebunt  amefuamimpu- 
dicitiam,  regumque  fuorum  cada- 
uera,  atque  ego  inter  eos  in  perpe- 
tuum  habitabo.  Tu,  homo ,  ex- 
pone  lsraelirarum  generi  templum, 
vt,ob  fua  vitia  erubefcentes,corupo- 
fitionem  dimetiantur.  o  Quod  ft 
fuorum  omnium  facloruin  pudet 
eos,  fovmam  templi ,  et  compofi- 
tionem,  etexitusadkusque,  deni- 
que  oranes  eius  fornias ,  inftituta, 
defcriptjones  atque  leges  eis  de- 
monftrato,  ct  ante  eorum  ocuios 
defcribito,  vt  eius  omnes  formas  et 
inftituta  fenient  et  exfequantur. 
Templi  lex  eft  haec,  vt  in  montis 
cacumine  fine  omnes  eius  fines,  vn- 
diquc  facrofanrti.  Et  haec  quideua 
templi  lex  eft.  Arx  autem  dimen- 
fiones,  qux  illis  cubitis  fient,  qui  va- 
lent  fingulos  cubitos  et  quaternos 
digitos,  erunt  huiusmodi.  Sinus 
erit  cubitalis,  latitudine  cubitali, 
fpatio  ad  crepidincm  circumdatus 
dodrantali.  Atque  hie  quidem  erit 
deieclus  arae.  A  finu  autem, 
qui  humi  erit,  ad  infeiiorem 
sream  vnum  cubkum  latam ,  erunt 
duo  cubiti  :  et  porro  ab  area  mino. 
re  vnum  cubitum  lata,  ad  aream 
maiorem,  erunt  quatuor  cubiti: 
Leodeus  erit  altitudinis  quatuor  cu. 
bitorum.  Super  Leodeum  erunt 
quatuor  cornua.  Erit  autem  Leo- 
deus turn  longitudine,  turn  lati- 
tudine duodenum  cubitorum, 
quadratus  quatuor  quadrature 
fuss  partibus  Area  erit  turn 

longa ,  turn  lata  quatuordenos  cu- 
bitos, quatuor  quadrature  parti- 
b;s,  circumdata  fpatio  dimidii  cu. 
biti,fimim  habens  vndiqnecnbita- 
lem.  Eiusgradus  fpedabunt  orien- 
tem.  Atque  ille  nuhi ,  homo,  in- 
quit  ,  fie  dicit  Dornir.us  Io-.ia  :  haec 
funt  arae  inftituta,  quum  facta  foe. 
rit  ad  libandas  in  ea  vietimas ,  fun. 
dendumque  fanguinem.  Trades 
facer 


c)  Rwdiui.isredcuntibusadfrugcm  patefiunt. 


Cap.  43-44< 


EZEC'HIEL. 


W 


facerdotibus Leuitis ,  (qui,  Sadoci 
femine  prognati,  accedunt  ad  me,in- 
quit  Dominus  Ioua ,  vt  mihi  mini- 
I  ftrent,)  taurumbouimimadpiacu- 
i  oiuin,  Aimesque  eius  fanguinis, 
quo  qnatuor  arae  cornua  intingas, 
quatuorquc  ate-as  verfuras ,  et  cir- 
cumiedhim  fpatium ,  atque  ita  earn 

I  fupplicando  expies.  Turn  piacu. 
larern  taurum  fumes ,  et  in  templi 
loco  ad  id  deftinato  combures  extra 

t  facrariura.  Secundo  die  obmoue- 
bis  caprum  caprinum  integrum  ad 
expiandum,  expieturque  ara,  ficut 

i  fi'.erit  cxpiata  tauro.  Quutn  expia  . 
tionem  abfolueris ,  tauruin  obmo- 
uebis bouinum  integrum,  et  arie- 
tern  ex  pecore  integrum,  eosque 

|H  obmouebis  Ioux ,  et  eos  confper- 
gent  fa>e  facerdotes ,  ac  Iouae  fo!i- 
dos  facrificabunt.      Septem  dicbus 


in    facrario    deget,     vt    coram 
Ioua  cibum  capiat ,  et  per  viam  ve. 
ftibuli  ingredietur  ,  ac  per  eamdem 
exibit.    Turn  me  duxit  verfus  por-  j 
tarn  feptemtrionaiem ,   ad  templi 
frontem ,  vbi  quum  repletam  Iouae 
fplendore  xdem  viderem,  cecidi 
pronus.      Et  Ioua  lie  mecum  locu-  - 
tuseft:  homo,  adiiceanimum,  et 
oculis  adfpice,et  auribus  audi,quid. 
quid  ego  tibi  eloquar  de  omnibus 
templi  Iouac  inftitutis  atque  legibus, 
et  animo  aduerte    turn  ingresfum 
templi ,  turn  omnes  cxitus  facrarii, 
et  ifti  contumaci  Israelis  domui  di-  g 
cito.    Sic  dicit  Dominus  Ioua :  efto 
tandem  vobis  tot  fcelerum  modus, 
domus  Israelis,      qui  peregrinos- 
homines ,  et  animo  et  corpore  prac. 
putiatos ,  eo  introduces,  vt  fint  in 
meo  facrario ,  aedem  meam  profa- 


facies  quotidie  piaculari  capro,  fiet-    nando,  dum  mihidapemadipefa 
que  tauro  bouino ,  et  ariete  ex  pe-    citis  et  fanguine ,  atque  ita  viola/ur 

meum  fcedus  veftris  tot  fcelcribus, 
neque  facrorum  meorum    curat»  ■ 
geritis,  fed/- vobis  ipfis  in  facrario 
meo  pofuift's,  quidifciplinacmeae 
cuftodes  fint<      Sic  dicit  Dominus 


core,  integris,  per quos feptem 
diesexpiabitur  ac  purificabitur  ara, 
et  facerdotis  tronrrs  inittabuntur. 
Peractts  diebus,  ociiauo  dieetdein- 
ceps  facient  facerdotes  in  ara  ve- 


loua. 


ftrasfoJidas  vi<5timas,  etprofalute,    Ioua.-  niilhis  alienigena  et  animo  ^ 
faueboque  vobis ,  inquit  Dominus    et  corpore  pracputjatus  intrabit  in 

meum  facrarium ,  quotquot  alieni-» 
genae  vcrfantur    inter    Israelitas. 
Quinetiam  Leuitae ,  qui  a  me  reces-  _ 
ferunt,errantibiislsraclitis,qui  fuos 
fecuti  ftercorcos  diuos  a  me  aber- 
rant ,  dabunt  pcenas ,    eruntque  in 
facrario  meo  miniftri  turn  eorum, 
quae  ad  templi  portas  procuranda 
funt,  turn  iplius  templi.    Iidem  pa. 
pulo  turn  folidas ,  turn  reliquas  ma- 
clafiunt  hoftias :  iidcia  illis  adinini- 
ftrandi  gratia  adparebnut,      quo- 
niam  eis  apinl  ipforum  ftercoreos1* 
diuos  adminiflrant,  et  israeliticae 
domui  detrimentofo  crimini  funt. 
Hanc  ob  rem  hoc  eis  confirmo ,  in- 
quit  Dominus  Ioua,  daturos  pce- 
nas ;      nee  accident  ad  me ,  mihi 
fungentes  facerdotio  j  et  ad  omnia  *3 
M  m  m  4  mea 


CAPVT    XLIIII. 

Ioua  n  a  ten: fit  porta  orientals.  In  facrario 
f>t  incept.  PrttputiatHA  *  fano  abfijtat.  I» 
fltrcorsos  (It at ,  fiuttque  cultures.  /id 
mtttfam  ritM  in  templi..  Iajiizutisncs 
toadend*.    Sacrulotttm  posfeji»  Dewt. 

Einde  me  reduxit  vcrfus  cx- 
teriorem  facrarii  portare,  ob- 
uerfam  orient!»  qux  claufa 
Et  Ioua  mihi  dixit:  haec 
porta  erit  claufa,  nee  aperietur,  nee 
hominum  quisquam  per  earn 
j)  ingredietur :  nam  per  earn  Ioua 
Deus  Israelitarum  eft  ingresfus,. 
kleoque  claufa  futura  eft.  Quod 
lad  principem    attinet,    princeps 


>)  tpios  tJifdplina mea:  cuftodes fUtuiftjj,  vobtf  iiatuillisjnon  mihi , yt  vebi*.  aua 
mihi  infeiuiant-. 


$10 


fc  i  fc  I  H  I  11  L, 


mea  facra  in  fan&ius  fan6hiarium 
accedentes,  fed  commisfa  a  fe  fcele- 
I4ra  turpiter  luent ,      eosque  templi 
procurationi  praeficiam ,  quidquid 
eius  muneris ,  et  quidquid  in  eo  fa- 
sciendum  eft.    At  facerdotes  Leui- 
tx,  Sadoco  prognati,  quilsraelitis  a 
me  deerrantibus ,  feruant  facrarii 
mei  difdplinam,  ii  ad  me,  mihi  mi- 
niftrantes.  accedent,  mihique  adpa- 
rebunt ,  adipem  et  fanguinem  ob- 
mouentes,  inquit  Dominus  Ioua. 
!g  Iidem  et  in  facrarium  meum  ingre- 
dientur,  et  ad  menfam  meam,  mihi 
adminiftrantes,  accedent,  ac  meam 
l^difciplinam  conferuabunt.      Ven- 
turi  autem  ad  interioris  atrii  por- 
tas,  induent  veftes  lineas,  nee  laneo 
vtentur  indumento,  quum  in  inte- 
rioris atrii  portis ,  aut  interius  ad- 
i  g  miniftrabunt.      Lineos  habebunt 
in  capite  pileos ,  lineis  feminalibus 
iliaveftiti,  ne  cum  fudore  fuccin- 
ingantur.      Exituri  vero  ad  atrium 
exterius,  videlicet  ad  populum,exu- 
ent  fua  veftimenta ,  in  quibus  ad- 
miniftrabunt,  et  in  facris  ccenaculis 
%     reponent,  aliasque  veftes  induent, 
ne  populum  confecrent  fuis  vefti- 
ac  mentis.      Neque  caput   vero  ra- 
dent,  neque  tomato  promittent,  fed 
iicapillos  decurtabunt,      neque  vi- 
numbibent  vlli  facerdotes,  in  inte- 
rius atrium  intraturi,  neque  viduas 
aut  repudiatas  ducent  vxores ,  fed 
virgines  ftirpis  israeliticx  dotnus. 
a4  Viduas  quoque,  facerdotibus  vidua- 
aa  tas,  ducent.    Docebunt  autem  me- 
os.  quid  inter  facrumet  profanum 
differat,  monftrabuntque  discrimen 
a4purietimpuri.    Iidem  controuer- 
fiis  praeerunt ,  causfas  meas  diiudi- 
cabunt ,  illis  ius  dicent ,  et  meas  le- 
ges ac  inftituta  in  omnibus  uieis  fo- 
lemnibus  cuftodient ,  meaque  fab- 
%t  bata  fancte  agent ,      nee  obeundis 
hominum  funeribus  polluentur.ex- 
ceptis  patre,  et  matre,  et  filio,  et  fi- 
lia,  et  fratre,  et  forore ,  qua:  virum 
nonhabuerit:  inhisenimpolluen- 


Cap.44.4j. 

tur.    Ceterum  poft  fui  purificatio-  a 
nem ,  feptem  numero  dies  agent : 
quo  vero  die  in  facrum  intrabunt  in  a 
atrium  interius ,  vt  in  facro  admi- 
nittrent,    obmouebunt  fui  piacu- 
lum ,  inquit  Dominus  Ioua.      Ha-  a 
bebunt  autem  pro  patrimonio  me 
patrimonium  fuum,  nee  eis  posfes- 
fionern    tribuetis  inter  Israelifas: 
ego  fum  eorum  posfesfio.      Ferta  2 
et  piacula,   et  noxalia  comedent, 
omniaque  apud  Israelitas  deuota, 
erunt  eorum.      Itemomnesomni-^ 
um  primogenhorum  primitive,  o- 
mniaque  omnium  exceptitiorum 
veftrorum  execptitia  erunt  facer- 
dotum ,  vcftraruniqut  frugum  pri- 
mitias  dabitis  facerdotibus,  vt  domi 
veftrae  refideat  vbertas.       Nullo: 
morticino  aut  rapto,  fiue  ex  aui." 
bus ,  fine  ex  quadrupedibus ,  ve- 
fcentur  facerdotes. 

CAPVT    XLV. 

Honorarium  facrum  in  arro.  Contra  iniu~ 
fios  priucipes-  Pondera  ,  et  menfm*.  Sti' 
crificia.  Paftb/i  feptemdiaie. 

QVum  autem  terrx  patrimo- 
nium fortiemini ,  excipietis 
IouJR  honorarium  facrum 
ex  terra,  loitgitudine  videlicet vi- 
ginti  quinque  1  millium  cubitorum, 
latitudine  decern  millium,  quod 
fuis  vndique  finibus  erit  facrum. 
Exeo  quinpentorum  fpatium  turn 
in  lonijitndinem  ,  turn  in  latitudi- 
nem  vndique  quadratum,  cedet 
'facro,  habens  vndique  quinqua- 
gintacubitorum  pomceriiun.  At- 
que  ex  ifta  menfura  metieris  longi- 
tudinem  vigintiquinque  millium, 
latitudinem decern  millium,  et  in 
eo  facrarium  erit ,  fanclius  facrari- 
um. Id  facrum  de  terra  habebunt 
facerdotes  adminiftri  facrarii,  qui 
accedent  ad  miniftrandum  Iouae,  et 
eum  domibus  locum,  et  facrario 
facrarium  habebunt.  Item  viginti- 
quinque millium  cubitorum  longi- 
tudo, 


$)  hal)eb:shuiuitotiusdisttibntionisdeclarationem  cap. 48.   /)  fano. 


Cap.  4>.  46. 


E  Z  E  C  H  I  E  L. 


0« 


tudo,  et  decern  millium  latitudo, 
crit  Leuitarum  aedis  adminiftro- 
rum,  qui  earn  habebunt  viginti  cce. 

inaculorum  posfesfionem.  Vrbis 
posfesfionem  ponetis  latitudinis 
quinque  millium ,  longitudinis  vi- 
gintiquinque  millium,  fecundum 
fecrum  honorarium ,  quae  fit  totius 

7  israeliticae  domus.  Princeps  au- 
tem cxvtraque  parte  facri  excepti, 
et  posfesfionis  vrbis ,  fecundum  fa- 
crum  exceptum ,  et  fecundum  pos- 
fesfionem vrbis,  occidentali  parte 
verfus  occidentem,  et  orientali 
parte  verfus  orientem,  longitudi- 
ne ,  fecundum  vnam  partium ,  ab 
occidentali  termino  ad  orientalem, 

I  habebit  in  terra  posfesfionem  apud 
Israelitas ,  nee  grauabunt  amplius 
ineiprincipesmeumpopulum,  fed 
terram  israeliticae  domui  tradent 

)  pro  ipforum  tribubus.  Sic  dicit 
Dominus  Ioua :  modum  tandem 
facite ,  principes  Israelitarum .-  in- 
iuftitiam  et  atrocitatem  tollite ,  et 
iusxquumque  facite:  auferte  iftas 
exadticnes  a  meis ,  inquit  Domi- 

I  nus  Ioua.  Trutinam  iuftam, '  ephi 

liuftum,  batum  inftum  habefe.  E- 
phietbatieriteadem  ratio,  vt  va- 
leat  batus  decimam  cori  partem  ,  e- 
phi  item  decimam  cori  partem ,  re- 
ferenda  eorum  ratione  ad  coruni. 

iSicluserit  viginti  obolorum.  Vi- 
ginti, et  vigintiquinque,  et  quinde- 
cim  licit  valebunt   vobis  minam. 

)  Hocautem  honorarium  excipietis, 
fexfam  ephi  partem  ex  coro  tritici, 
itemque  fextam  ephi  partem  ex  co- 

}  ro  hordei.  Olei  modus  fie  habe- 
bit ,  vt  olei  batus  fit  decima  cori, 
decern  batis   corum   facientibus : 

5  nam  decern  batorum  corus  eft.  Ba- 
iantum  autem  ducentefimum 
quodque  pecus  ex  Israelitarum  fa- 
gina  ferto  deftinabitur,  et  folido 
facrificio ,  et  pro  falute ,  ad  fuppli- 
candum  pro  eis ,  inquit  Dominus 

5  Ioua.    Hoc  honorario  totus  regio- 


nis  populus  fungefur  Israelitarum 
principi,    etad  principem  pertine»  1* 
bunt  viclimse ,  et  ferta ,  et  vini.li- 
baminainfeftis,  et  nouiluniis ,  et 
fabbatis ,  denique  in  omnibus  do- 
mus israeliticx  folemnibus.       Is 
piaculo ,  is  ferto  et  folidis  hoftiis 
et  pro  falute  faciet,  pro  domo  israe-* 
litica  fupplicando.    Sic  dicit  Domi- 1  g 
nus  Ioua :  prima  die  menfis  primi 
fumes  taurum  bpue  natum  inte- 
grum ,  et  expiabis  facrariuin ,    fu-  ip 
metque  facerdos  de  fanguine  piacu, 
Ii,  quointinget  templi  poftem,  et 
quatuor  arx  altaris  cornua,   po- 
ftemqne    portas   interioris    atrii: 
itidemquefacies  die  menfis  feptimojo 
t  de  homine ,  qui  infeiens  itnpru- 
densquecommiferit,  proque  tem- 
plo  fupplicabitis.       Primi  menfis  2I 
die  decimoquarto erit  vobis  pafcha 
feptemdiale   feftum ,   quo   come- 
dentur  fine fermento  panes,      quo  33 
die  faciet  princeps  pro  fe,  proque 
omni  regionis  populo,  taurum  pia- 
cularem.    Septem  autem  feflis  die-jj 
bus  faciet  louae  folidum  facrificium 
feptenis  tauris,  feptenisqwe  arje- 
tibus  integris  in  fingulos  illos  dies 
feptem  ac  capro  caprino  quotidie. 
Fertum  autem  ephi  in  fingulos  tau-  a4 
ros ,  et  ephi  in  fingulos  arietes  fa- 
ciet, adhibito  oleihine  adfingula 
ephi.      Septimi  menfis  die  decimo- 2- 
quinto  in  ■  tefto  eadem  faciet  fe-  ' 
ptemdiebus,  turn  piaculo,  turn  fo- 
lido facrificio,  turn  ferto,  turn  o- 
leo. 


j  )  aridorum  et  liquictorum  menfuns. 
cct  vmbraculorum. 


CAPVT    XLVL 

Oiientnltt  porta  ctrimonie.  Sacrlficia. 
Precantinm  liges  in  ianuarum  ratione. 
Donorum  leges.  Coquorumdonuu.  Loca 
fro  vicliinn  coquendU. 

Ic  dicit  Dominus  Ioua:  interio-( 
ris  atrii  porta ,  fpedtans  orien- 
tem ,  erit  claufa  fex  diebus  pro- 
feltis :  die  vero  fabbati  aperietur,  et 
M  m  in  5  die 

t)  hoc  eft  ob  hominis  caujfsm.     •)  fcili- 


>>2Z 


EZECHIEL 


Cap.  46. 


ft  die  nouilunii ,    ingresfusque  foris 
princeps  via  veftibuli,   ftabit  ad 
portoe  poflem ,  facientque  facerdo- 
tes  eius  fclidum  facrificium,  et  pro 
falute,  atqueille,  Deumveneratus, 
ad  portae  limen  exibit ,  nee  ante  ve- 
jfperum  claudetur  porta,     adora- 
bitque  regionis  populus  pro  fori- 
bus  illius  portx ,  in  fabbatii  et  no- 
4  uihmiis ,  louam.     Solidum  autem 
facrificium ,   quod  Iouae  obmoue- 
bit  princeps  die  fabbati ,  erunt  agni 
5fexintegri,  etaries integer,     vna 
cum  ephi  fcrto  ad  arietem ,  et  ferto 
ad  agnos ,  pro  eius  opibus ,  adhi- 
<$bito  olei  hine ad  ephi.      Die  vero 
nouilunii,    erit  taurus  bos ,  inte- 
ger, et  fex  agni,  et  aries,  integri,  fa- 
cietque   fertum  ephi  ad  fingulos 
7tauros,     et  ephi  ad  arietem,  etad 
agnos  pro  facilitate  fua ,  adhibito 
8  olei  hine  ad  ephi,      Quum  autem 
intrabit  princeps,  intrabit  viave- 
flibuli,  eademque  via  egredietur. 
S>At  pk'beii  quum  in  loux  confpe- 
chnn    folemnibus     ingredtentur, 
qui  via  ports  feptemtrionalis  fue- 
rit  ingresfus  ad  adorandum ,  exi- 
bit  via  portae  auftralis:  et  rurfum 
qui  via  portae  auftralis  fuerit  in- 
gresfus ,  exibit  via  porta:  feptem- 
trionalis, nee  eiusdem  portae  via 
reuertetur,  qua  fuerit  ingresfus,fed 
•  o  contraria  exibit.      Princeps  autem 
inter  eos,  ipfis  intrantibus,  intrabit, 
1 1  et,  exeuntibus,  exibit,    eritque  fe- 
ftis  et  folemnibus ,  fertum  ephi  ad 
taurum,  et  ephi  ad  arietem,  et  ad 
agnos  pro  eius  opibus ,  adhibito  o- 
1  *  lei  hine  ad  fingula  ephi.      Quod  fi 
faciet  princeps  voluntarium  foli- 
dutn  facrificium ,  aut  pro  falute  vo- 
luntarium Ioua»,  aperiet  fibi  por- 
tara ,  obuerfam  orienti ,  facietque 
fuum  folidum  facrificium ,  aut  pro 
falute,  quomodo faciet  die  fabbati : 
deinde  exibit ,  et  egresfus  claudet 
'3  portam.       Ceterum  agnum  anni- 
culum  integrum  Iouae  quotidie  fa- 
ciet folide,  idque  fingulis  matuti- 
1 4  nis ,    adhibito  ad  eum  ferto  fbgu- 


lis  matutinis  fextae  partis  ephi,  et  o- 
lei  tenia  hiuis  ad  limilam  mifcen- 
dam,  quod  fit  Iouae  fertum  adfidu- 
um,  arternis  tnftitutis:      facient- 
que agno ,  et  ferto ,  et  oieo ,  fingu- 
lis matutinis ,  iuge  folidum  facrifi- 
cium.     Sic  dieitDominus  Ioua:  ft 
dederit  princeps  donum   cuipiam 
liberum  fuorum ,  id  habebunt  eius 
liberi,  quippe  eius  patrimonium, 
eritque    hacc   eorum   hereditaria 
posfesfio .    Sin  autem  de  fuo  patri- 1 
monio  donum  dederit  alicui  feruo- 
rum  fuorum ,  id  erit  illius  vsque  ad 
annum  libertatis,  deinde  redibit  ad 
principem,  cuius  dumtaxat  patri- 
monium eius  liberi  habebunt,   nee  1 
adiroet  princeps  de  plebeiorum pa- 
trimonio ,  fua  eos  posfesfione  mul- 
clans ,  fed  de  fua  posfesfione  fuis 
dabit  hereditatem  liberis,  ne  qui» 
meorum  a  fua  posfesfione  distraha- 
tur.      Turn  me  duxit  per  aditum,  1 
qui  erat  ad  ports  latns ,  ad  facra 
facerdotum  ccenacula  verfa  ad  fe- 
ptemtriones,  vbi  quum  locus  esfet 
in    coenaculorum  vltima  parte  ad 
occidentem,  illemihi  lie  dixit:  hica 
locus  eft,  vbi  coquent  facerdoteg 
noxalia  atque  piacula,  vbi  etiam 
ferta  coquent,  ne  eflerendo  in  a- 
trium  exterius ,    plebcios  confe- 
crent.     Deinde  me  in  atrium  exte-  4 
rius  eduxit,  et  ad  quatuor  atriorum 
angulos  circumduxit.     *  Eraut  au-  4 
tern  in  fingulis  atriorum  angiitis 
fingula  atriola,  videlicet  in  quatuor 
angulia,  eaque  fumofa,  longitja- 
dine  quadragenaria ,  latitudins-tri- 
cenaria ,  eademeoriun  quatuor  an- 
gularium  menfura,      in    quibusj; 
quatuor  airiolis  erant  circumqua- 
que  manfiones ,  ec  fab  manfionibus 
factae  per  arubitum  culinae.       At-a, 
que  ille  me  adloquens :  hae  funt 
coquorum   doums ,    inquit ,    vbi 
aedis.  adminiliri  coquent  populi  vi- 
Qiruas. 


CAPVT 


Cap.  47- 


EZECHIEL. 


9*a 


CAPVT    XL VII. 

Wntiiens  aqua  fub  fan:  limine.  Tinmen. 
Homo  menfurator.  Terra  hereditaria  Ia- 
c*bidarum.  Eiis/.Uem  fines  ad  quatuor  v- 
tiiuerji  plagai. 

I  TAEinde  me  reduxit  ad  ingres- 
1  fum  templi ,  et  ecce  oriebatur 
^-*  aqua  fub  templi  limine  orien 
temverfus,  quoniam  templi  frons 
crat  orientals,  qux  aqna  fub  tem- 
pli latere  dextro  deferebatur  ere- 

jgione  *;x,  Qitumque  me  via 
portx  feptemtrionalis  eduCtum  cir- 
cumegisfet  exteriore  viaadexteri- 
orem  portam ,  via  ad  orietnem  fpe- 
claiue,  manabat  aqua  a  latere  dex- 
tro. Et  egresfus  homoadorien- 
tcm ,  habeus  in  manu  lincam ,  et 
mille  dimenfus  cubiros,  traiecit  me 
per  aquam ,  qux  aqua  ad  talos  per- 

.  tingebat.  Deinde  menfus  mille, 
traduxit  me  per  aquam ,  qux  ad  ge- 
nua pertingebat :  et  porro  mille 
menfus ,  traduxii  me  per  aquam, 

-  qux  ad  ilia  perueniebat.  Quumque 
item  menfus  esfet  mille,  fluuius  erat 
quern  transire  non  posfem ,  quippe 
tantaaqux  ahitudine,  vt  trananda 
foret ,  nee  posfet  v3do  transiri  flu- 

5  uius.  Videsne  homo  ?  inquitille 
mihi,  roeque  iterum  duxit  adflu- 

■  uii  ripam     Ac  rcnerfus  ego,  anim- 

'  aduertebam  ad  fluuii  ripam  hinc 
atque  hincfrequentisfimas  arborcs. 

j  Et  ille  :  hxcaqua,  inquicmihi,  ad 
orientalem  regionem  defluens,  de- 
lata  per  planitiem ,  veniet  in  x  la- 
eum,  quoquumperueuerit,   fana- 

P  buntur  aqux.  Ac  quocumque  per- 
uenerit  fluuius,  quodcumque  ani- 
mal ibinatabit,  id  viuet,  critque 
iivgens  pifcium  copia ,  quippe  quo 
peruenerit  hxc  aqua ,  fanabunt ur 
ac  viuent  f  quocumque  peruenerit 

> fluuius:  itafiet,  vtjyeumaccolant 
pifcatores,  expandendis  ab  Engaddi 
vsquead  Enaglaim  retibus,  pifci. 
um  et  vario  genere  et  tanta  copia, 
quanta  eft  maris.  Quod  ad  eius 
paludeset  lamas  attinet,  non  fana- 


v)  fcilicctAffhaltitcm.    ?)lacum, 


buntur,  fedinfalfuginemredigen- 
tur,       Ceterum  ad  vtramque  ri- 1% 
pam  fluuii  crefcent  oninis  generis 
arbores  cdulcs,  et  foiiis  non  deci- 
duis ,  etfrudhbusinexhauftis,  quae 
fui8  menfibus  nouosfruclusedenr, 
quippe  quaruin  humor  oriatur  ex 
fano,   eruntque  earum  et  fruclus 
efui ,  et  folia  mediclnx.      Sic  dicit  1 5 
Dominus  Iowa  :  hi  funt  fines,quibu» 
tcrrx  cernetis  hereditatem  in  duo» 
decim  tribus  Israelitarum,  ira  vt 
gemina  fit  Iofepheorum  fors.    Oc-  ■* 
cupabitis  auttm  earn  xqua  forte, 
quam  me ,  maioribus  veftris  daru. 
rum  esfe,  promiferim,  obtingetque 
vobis  ifta  terra  hereditate.     lgitur  •* 
hi  terrx  fines  erunt  parte  feptem- 
trionaIi,a  mariHcthalonem  verfu% 
quaiturSedadjHematha,  Berotha, 
Sabarim ,  qux  eft  in  Damafci  He. 
mathxque  confinio,      Hazer  me-  |<$ 
dium,  quod  eft  Aurani  confine,  c. 
ritque  terminus  a  lacu  ,  Hazarenon 
confine  Damafci,  ct  vergendo  in 
feptemtricnes,  confine  Hemathx. 
Aique   hxc   quidem  de  latere  fe- 
ptemtrionali.      Latus  orientate  ab 
iis  finibus,  qui  funt  Infer  Auranem,  '? 
et  Dair.afcum  et  Galasditidem,et  is. 
raeliticara  iordaneniem  terrain ,  ad 
lav lira orientalem  metiemini.    Hoc 
erit  laiusorientale,      Meridianurp, 
latu?  erii  a  Thamare,  ad  caden.  l° 
fern  aquam  iurgii  fluuius ,  ad  marc. 
Hocerit  meridianum  iattif,      Oc» 
cidemale  iatus  erit  mare ,  ab  co  ter-  '9 
mino  rsque  contra,  qua  Ityr  He. 
matham.      Hoc  erit  occidental  la. 
tus.      Iftam  terrain  vobis  Israelita- 
rum tribubuidiuidetis,      et  here,10 
dkate  turn  vobis  fortiemini ,  turn  2  ? 
degentibus  inter  vos  peregrin:»,qui 
liberos  inter  ves  genuerint,  eosqne 
pro  indigents  in  Israelis  habebiti», 
vabiscum  fortitos  hereditatem  in» 
ter  Isiaelitarum  tribus.     Ac  in  qua 
qmsque.  tribu  peregrinus  commo.  2* 
rabitur,  tbi  ei  hereditatem  tribue- 
tis,  inquit  Doininus  Ioua. 

CAPVT 


9M 


E  Z  E  C  H  r  E  L. 


Cap.  48 


*CAPVT  XLVIII. 


Terra  per  tribiu  distributa.  Honorarium 
louc  folum.  Templum  in  medio.  Lo- 
et*  -crbu  profamn.  Campus  principu. 
Vt'u'u  defcriptio. 

■  y^Etemm  hxc  funt  tribuum 
i  nomina,  Ab  extremo  feptera- 
^""'crione,  adhethalonixviae  vi- 
cinitatem,  quaiturHemathanj,  Ha- 
zerenane  damafceno ,  termino  fe- 
ptemtrionali ,  ad  Hemathae  vieinir 
tateni ,  ita  vt  oricntale  latus  fit  ei 

.alacus,  erit  Dania  parsvna.  Da- 
«iae  confinis  erit  ab  orientali  ad  oc- 

3  cidentale  latus  Aferiana  vna.  Afe- 
rianae  ab  orientali  ad  occidentale 
latus  confinis  eritNcphthalenfis  v- 

4na.  Nephthalenfi  ab  orientali  ad 
occidentale  latus  confinis  erit  Ma- 

5  nasfenfis  vna.  Manasfenfi  ab  ori- 
entaji  ad  occidentale  latus  confinis 

6eritEphraimitica  vna.  Ephraimi- 
ttcae  ab  orientali  ad  occidentale  la- 
tus confinis   erit  Rubenenfis  vna. 

^Rubenenfi  ab  orientali  ad  occiden- 
tale latus  confinis  erit  Iudaea  vna. 

S  In  ludaeae  confinio  ab  orientali 
ad  occidentale  latus  erit,  quod 
exceperitis  Ions  honorarium, 
longitudine  ac  latitudine  viginti 
quinquemillinm,  aeqnale  vni  par- 
Hum  ,  ab  orientali  latere  ad  oc- 
cidentale pertinens ,  atque  in  eius 

£  medio  erit  fanum.  Erit  autem  ho- 
norarium, quod  Iouae  excipietis, 
longum  viginti  quinque  millia  cu- 
bitorum,  latum  decern  millia,  quod 
facrum  honorarium  erit  facerdo- 
10 turn,  a  feptemtrione  longitudi- 
ne vigintiquinque  millium:  ab  oc- 
cafu  latitudine  decern  millium :  ab 
ertu latitudine  decern  millium:  ab 
auftro  longitudine  viginti  quinque 
1 1  millium,  Eius,  in  medio  erit  Iouae 
fanum ,  facerdotibus  confecratum, 
Sadoco  prognatis ,  qui  meam  difci- 
plinam  conferuarunt ,  qui  non  er- 
rarunt,  errantibus  Israelites,  qucm- 
1  a  admodum  errarunt  Leuitae.  Ho- 
rum  erit  exceptitium  ex  terrae  ex- 
ccptitio  facrofan&um  ,  apud  fines 


Leuitarum.    Leuitx  autem  fecun 
dum   facerdotum  fines  habebun 
longitudinis  viginti  quinque  millia 
latitudinis  decern  millia ,  vt  fit  o 
mnino  longitudo  viginti  quinque 
millium,  latitudo  decern  millium, 
nee  de  eo  vendent,  nee  permuta- 
buntur,    nee  alienabuntur  terrae 
primitiae,     quippe     Iouae    facrae, 
Qninque  autem  millia  in  latitudine 
fecundum  viginti  quinque  millium 
longitudinem  reftantia ,  locus  erit 
profanusvrbisad  habitationem,  et 
ad  pomcerium ,  cuius  in  medio  e- 
ritvrbs,    itametata,  vtfeptemtri- 
onali  latere  et  meridiano ,  et  orien- 
tali,    et  occidental  pateatcubito- 
rum  quaterna  millia  quingentenos, 
habeatque  pomcerium  a  feptemtri- 
one ,  a  meridie ,  ab  oriente ,  et  ab 
occidente,    ducentenum  quinqua- 
genum.      Eius  autem  quod  fupere- 
rit  in  longitudine  fecundum  facrum 
exceptitium ,  videlicet  denum  mil- 
Hum  ab  oriente,  et  totidem  ab  oc- 
cidente, quod  erit  fecundum  fa- 
crum exceptitium ,  eius ,  inquam, 
prouentus  erit  vrbis  colonis  ali- 
mento ,    idque  colent  vrbis  coloni, 
quieruntex  omnibus  Israeli tarum 
tribubus.      In  fumma  exceptitium, 
quod  vicenaquina  turn  in  longitu- 
dine ,  turn  in  latitudine  millia  ha- 
beat,  quadratum,  excipietis,  quod 
partim  facrum  fit ,  partim  ad  vrbis 
posfesfionem.      Quod  autem  ab  v- 
traque  parte  exceptitii  facri,   et 
posfesfionis  vrbis  fecundum  vigin- 
tiquinque  millia  pasfuum  reftabit, 
exceptum  ad  orientalem  occidenta- 
lcmque  terminum ,  fecundum  vi- 
gintiquinqne millia,  ad  occidenta- 
lem  termiaum ,  fecundum  partes ; 
id  erit  principis,  facrario  templi  in 
medio  exceptitii  facri  pofito.      Ex: 
Leuitarum  autem  et  vrbis  posfes- 
fione,  quod  medium  erit  inter  iu- 
daeosetbeniamiticos  fines,  id  prin- 
cipis erit.     Reliquarum  tiibuum; 
ab  orientali  latere  ad  occidentale 
partem  vnam  habebit  Beniamifica. 
Ben- 


Cap.f. 


DANIEL. 


9H 


,  Beniamiticx  confinem  vnamhabe- 
bit  ab  orientali  ad  occidentale  Iatus 
Simeonia.       Simconix  confinem 
vnam  habebit  ab  orientali  ad  occi- 
!  dentale  Iatus  Isfachariana.   Isfacha- 
rianx  confinem  vnam  habebit  ab 
orientali  ad  occidentale  Iatus  Zabu- 
>  Ionia.    Zabulonix  confinem  vnam 
habebit  ab  orientali  ad  occidentale 
;  Iatus  Gadina.    Ad  Gadinorum  ter- 
minum    meridiano    latere    fines 
erunt  a  Thamare   cadenfis  aqux 
fiurgii  fluuius,  ad  mare.    Hxc  terra 
eft,  cuius  hereditatem  fortiemini 
tribubus  Israelitarum ,   atque  hx 
funt  earum  partes ,  inquit  Domi- 
nus  Ioua.  Vrbis  autem  exitus  fie  ha- 
bebunt,vt  a  latere  feptemtrioms  pa- 
teat  quatuor  millia  quingentos  cu* 


bitos ,  vrbis  portis  ab  Israelitarum 
tribubus  denominatis ,  yt  fint  fe- 
ptemtrionales  portx  tres,  vnaRu- 
benenfis ,  vna  Iudxa ,  et  vna  Le- 
uitica.  Latus  orientaleerit  quatu- 
or millium  quingentorum  cubito- 
rum,  portis  tribus,  vna  Iofephea, 
vna  Beniamitka,  et  vna  Dania. 
Latus  meridianum  patebit  cubito- 
l'um  quatuor  millia  quingentos, 
portis  tribus,  vna  Simeonia,  vna 
Isfachariana,  et  vna  Zabuionia. 
Latus  occidentale  habebit  quatuor 
millia  quingentos,  porta9  tres,  v. 
namGadinam,  vnam  Aferianam, 
et  vnam  Nephthalenfem.  Vrbis 
circuitus  erit  cubitorum  duodeui- 
ginti  millium :  nomen  autem  vr» 
bisdeinceps,  Iouaeftatio. 


33 

34 
3> 


DANIEL. 


A' 


CAPVT    I. 

Babylonit  rex  Hierofolymam  obfidens ,  ex- 
pugnans  ,  diripiens.  luuenum  captiuorum 
delefltn.  Ele&orum  quAtuor  vicluA  et 
fapientia. 

NNO  tertio  regni  Ioacimi 
Iudxx  regis ,  adortus  Na- 
buchodonofor  Babylonia 
rex  Hierofolymam ,  earn 
obfedit,  et  Ioacimo  Iudxx  regc, 
dante  Domino,  potitus,  eiimvua 
cum  parte  vaforum  fani  in  terrain 
z  Sennaram  traduxit ,  et  vafa  in  Dei 
fuitempluniillata,  in  eius  fifcum 
intulit.  Turn  Asphenazo,  fpado- 
num  fuorum  magiftro  mandauit, 
vt  ex  Israel itis  adduceret  regio  et 
nobili  genere  ortos  iuuenes,  omnis 
vitii  experies ,  forma  praeftantes, 
omnibus  fcientiis  et  difciplinis  eru- 
ditos,  ac  prudentes,  nee  non  viribus 
prxditos,  qui  degerent  in  regis  pa- 

O  In  «ell  Babylonia. 


latio,  litterasque  et  Hnguam  chal- 
dxam  docerentur.    Atque  iis  quo- 5 
tidianum  vidtum  ex  regio  penu,vi- 
nique  potu,  rex  adfignauit ,  vt  tri- 
enniumeducarcntur,  et,  eofinito, 
roiniftrarent  regi.     In  his  fuerunttf 
ex  Iudx  genere ,  Daniel,  Ananias 
Mifael,  et  Afarias,  quibus  nomina 
impofuit     magifter      fpadonum, 
vocauitque     Danielem,   Baltafa-7 
rem :  Ananiam ,  SidracutmMifae-  * 
lem,Mifacum :  Azariam,Abdenago- 
nem.      Daniel  autem  in  animum  3 
induxit,  regio  cibo  et  vini  potu  noo 
inquinari,  quodvtliceret,  afpado- 
num  magiftro  contendit.      Spado.  9 
num  magifter  ad  clementiam  et  mi- 
fericordiam  erga  Danielem  diuini- 
tus  impulfus,  cum  eo  fie  locutus  eft : 
ego  Dominum  meum  regem  roe-  19 
tuo ,  qui  vobis  cibum  potionemque 
adfignauit,  ne  ft  facies  vefitas  anim- 


$>aS 


DANIEL. 


Cap.  i.  a. 


•  aduerterit  triftiores,  quam  funt 
veftras  conditionis  iuuenum,  in 
causfa  fit t6 ,  vt  a  rege  capite  pleclar. 

}i  At  Daniel  Malafarein,  quern  ma. 
gifter  fpadomim  Danieli ,  Ananias, 
Mifaeli ,  et  Azarix  prrfecerat ,  fie 

1 2  eft  adlocutus  :  fae ,  quaefo  ,  noftri 
periculum  per  decern  dies,  nobis- 
que  et  legumina  ad  cibum ,  et  a- 

13  quara  ad  potionem  dari  iube.  De- 
inde  tibi  fpedtabuntur  et  noftrae  fa- 
des, et  iuuenum,  qui regio viftu 
vtuntnr ,  ac  pro  eo ,  quod  animad- 

ja.uerteris,  agito  nobiscum.  Igitur 
Hie  eis  hac  in  re  obfecutus ,  eos  per 

i|  decern  dies  periclitatus  eft  :  qui- 
bus  decern  diebus  prxteritis ,  adpa- 
ruerunt  et  forma  lxtiores ,  et  cor- 
poie  pinguiores,  quam  vlli  iuue- 
num ,  qui  regio  viclu  vtebantur. 

I  $  Itaque  Maiafareis  cibi  vinique  de- 
menfumdetraxit,  et  legumina  de- 

17  dit.  Hos  quatuor  iuuenes  Deus 
cognitione  et  prudentia  omnium 
littcrarumac  do&rinarum  donauit, 
et  Danielem  omnium  viforum  et 

18  fomniorum  peritum  reddidit,  Fi- 
nlto  tempore,  quo  rex  eos  ad  fe 
iusferat  adduci,  eos  fpadonum  ma- 
gifter  in  confpechim  Nabuchodo- 

I p  noforis  adducit :  et ,  adlocuto  eos 
rege,  nullus  omnium  inuentuscft 
cum  Danicle ,  Anania ,  Mifacle  et 
Azaria  conferendus.    Itaque  iiregi 

fl0  adminiftrarunt.  Ac  quacumque 
eos  de  re ,  quae  doctrine  esfet  et 
ingenii ,  rex  interrogauit ,  compe- 
rit  omnibus  et  coniecloribus  et  di- 
uinis ,  qui  in  vniuerfo  eius  regno 

ai  erant,decuplopneftantiore«.  Fuit 
autem  Daniel  vsque  ad  primuui 
Cyri  regis  annum. 


CAPVT    II. 

Jnfamnium  regit  deflatua.  Conuocati  fapien- 
tes.  Regit  crudelitii*  infontnium  non  agno- 
fcentes.  Agens  Deo  gratia*  Daniel.  Idem 
/omnium  expticans.  Quatuor  leelorum  iu- 
aenumapud  regem  gratia. 


4  )  vt  ita  tern  pus  extrahatit ,  dum  ego  rem  omittam. 


ANno  autem  regni  fui  fecundo 
fomniauit  rex  Nabuchodono- 
forfomnia,  quibus  quum  an- 
xiumanimumhaberet,  ei  fomnus 
excusfus  eft.  Itaque  iusfk  euocari 
conieclores,  hariolos,  prsftigiato- 
res ,  et  Chaldaeos ,  qui  regi  declara- 
rent  eius  fomnia.  Qui  poftquam 
venerunt ,  et  in  regis  confpe&u  fte- 
terunt ,  fie  eos  adlocutus  eft  rex : 
fomniaui  (omnium ,  cuius  fomnii 
cognofcendi  cupiditate  anxio  fum 
animo.  Et  Chaldaei  regi  fyriace , 
fie  dixerunt :  rex  m  perpetuum 
viuc:  die  tu  tuis  nobis  fomni- 
11m,  et  nos,  quid  id  fibi  velit, 
exponemus.  At  rex  Chaldxis 
refpondens.-  excidjt  mihi  res,  in- 
quit.  Quod  nifi  mihi  et  fomni-, 
um  eteius  fentcntiam  ostenderitis  : 
et  vos  finms  fietis ,  et  veftrx  domus 
in  latrinas  redigentur.  Sin  autem 
fomnium  ei  usque  fententiam  pra- 
tuleritis :  magna  munera  et  prae- 
mia  honoretnque  accipietis  a  me. 
Quaproptcr  fomnium  eiusque  fen- 
tentiam explicate.  At  ill!  rurfum  - 
refpondent:  rex  fomnium  nobise- 
loquatur,  nos  int erpretationeui  ad- 
feremus.  Turn  rex:  enimuero; 
intelligo  ego ,  vos  indc  occafionem 
aucupari,  quod  mihi  rem  videtis 
excidisfe.  Quod  nifi  mihi  fomni-, 
um  ostenditis,  eft  profedo  vobis' 
vna  fententia  atque  propofitum, 
fallacem  peruerfuinque  fermonem 
habere  apud  me ,  «  donee  rcutetur 
tempus.  Quare  fomnium  mihi  e- 
disferite,  vtfeiam,  vos  interpreta- 
tionem  eius  adferre  posfe.  At  j 
Chaldxi  fie  regi  refpondent :  nemo 
eftinterris,  quircmiftam,  orex, 
posfit  exponere:  fiquidem  nullus 
rex ,  princeps  aut  praefes  talia  ab 
vllo  conieftore  diuinoue,  aut  Chal- 
dxo  quaefiuit  vmquam:  eftque| 
quod  tu ,  rex ,  rogas ,  ita  difficile, 
vt  non  fit  alius ,  qui  id  tibi  explicare 
valeat ,  praeter  deos ,  quorum  non 
eft  cum  mortalibus  habitatio.    Hac  ( 

re 


Cap.  ». 


DANIEL. 


9*7 


re  vehcmenti  ica  percitus  rex ,  ius- 
fitomnes  Babylonios  fapientes  per- 
di.    Hac  pronuntiata  fententia,  re- 

3  ftabat,  vt  fapientes  interficerentur, 
et  Daniel  eiusque  focii  quaere  ban - 

$tur  ad  necein.  Tunc  Daniel.de 
eo  confilio  ac  decreto  Ariochum 
interrogauit ,  regium  magiftrum 
equitum ,    qui  ad interficicndos  fa- 

j  pientes  Babylonios  exierat ,  et  ex 
eo  regio  praefe&o  quaefiuit,  cur 
tam   atrox  esfet  a  rege  fententia. 

SQuumque  rem  ei  demonftrasfet 
Ariochus,  Daniel  regem  adit: 
petit ,  vt  fibi  tempus  det :  fefe  ei  in- 

jterpretationem  adlaturum.  Dein- 
de  domum  fe  recipit ,  et  Ananiae, 
Mifaeli  et  Azariae ,  fociis  fnis,  rem 

Japerit,  carleftisque  Dei  miferi- 
cordiam  fuper  eo  arcano  implo- 
rant,  ne  Daniel  eiusque  focii  vna 
cum  reliquis   Babyloniae  fapienti- 

i  bus  perirent.  Igitur  Danieli  per 
no&urnum  vifum  patefadtum  eft 
id  arcanum  :     itaque  carlefti  Deo 

•  gratias  egit  his  verbis  :  praedican- 
dum  eft  Dei  nomen  per  omneni  fae- 
culorurn  aeternitatem ,  cuius  eft  fa- 
pientia  atque  virtus ,  qui  tempora 
permutatet  tempeftates ,  qui  idem 
reges  et  abrogat  et  treat,  idem  fa- 
pientes fapientia  ,  et  prudentes 
donat  intelligentia :  idem  profun- 
da etabdita  patefacit,  vidcns,  quae 
funt  in  tenebris,  habitante  apud 
eum  luce.  Tibi  maiorum  meo- 
rum  Deus  grates  ago  :  te  celebro, 

qui  mihi  fapientiam  foit.tudincm- 

™jque  contuleris,  et  nunc ,  quod  a  te 

rogauimus,  ostenderis ,  regis  neg- 

iuin  demonftrans.      Igitur  pro- 

ctus  Daniel  ad  Ariochum ,  cui  rex 

rimendi    Babylonios    fapientes 

egotiumdederat,abeo  petiit,  ne 

bylonios  fapientes  interimeret, 

fed  fe  ad  regem  duceret  :  fefe  ei 

bmnii   fententiam  dcclaraturum. 

Turn  Ariochus  Danielem  continue 

leducit  ad  regem ,  et  ei  dicit,  reper- 

umesfeexexfulibus  Iudaeishomi- 

tem,  qui  rcgi  fitintetpretalionem 


adlaturus.       Rex  Danielem  nomi.  a<5 
re  Bahafarem  adloquitur  :     tune 
mihi  potes,    inquit,  et  quod  vidi 
fomnium,    et  eius  fignificationcm 
declarare I     £t  Daniel  regi  refpon-  27 
dens,  quod  quaeris  arcanum,  in- 
quit,  o  rex,  non  fapientes,  non 
harioli,non  ccniectores,  non  ha- 
rufpices  tibi  posfunt explicare  j  ve-  a8 
rum  eft  in  cseIo  patera&or  arcano- 
rum  Deus  ,    qui  regi  Nabucho- 
donofori  demonltrat,    quid  fit  o- 
lim  futurum.    Somnium  tuum,  et 
tui  capitis  cubicularia  vifa,   funt 
haec.        Tu,  rex,  in  cubilituoinao. 
cogitationem  venifti ,  ecquid  poft- 
hac  futurum  esfet  :  et  arcanorum 
declarator  tibi  rutura  demonftrat. 
Mihi  vero,(non  quidem  per  fapien-  3» 
tiam,  qua  mortales  omnes  antecel- 
lam,)  patefadtum  eft  id  arcanum,  vt 
regi  demonftretur  ea  fententia ,  et 
tui  cordis  cogitata  perfpicias.    Tu,  3 1 
rex,  tibi  fpectare  videbaris  ma- 
gnum quoddam  fimulacrum,  quod 
fimulacrum  et  magnitudine  ingens, 
et  forma  exceilens ,  ftabat  coram  te, 
adfpectu  terribili.        Eius  lunula-  3a» 
cri  caput  erat  ex  auro  probo  :  pe- 
ctus et  brachia  argentea :  venter  et 
femora  aenea :      tibiae  ferreae :  pe-  33 
des  partim  ferrei ,  partim  cretacei. 
Interea ,  te  fpe&ante,  abfeisfus  mil-  34 
lis  manibus  lapis ,  limulacri  ferreos 
cretaceosque  pedes  percusfit ,  atque 
contriuit,    limulque  contritum  eft 35 
ferrum,  creta,  aes,  argentum  at- 
que aurum  ,  et  ea  ventus,  tarn- 
quam  aeftate  puluerem  ex  area  fie 
fustulit,  ne  veftigio  quidem  eorum 
exftante.      Lapis  autem,  qui  fi- 
mulacrum percusfit  ,    faclus  eft 
irons  tantus ,  vt  totatn  terram  im- 
pleuerit.     Hoc  eft  fomnium,  cuius  36 
fignificationem  nos  apud  te ,  rex,  di- 
cemus,      Tu,  o  rex,  regum  rex  es,  37 
cuicaeleftis  Deus  regnum,  imperi- 
um,  poteftatem,  honoremque  lar- 
gitus eft tantum ,     vt,  vbicumque^g 
degit  hominum,   ferarum,  peco- 
rum,etaeriaruui  volucrum  genus, 
omnk 


P*8 


DANIEL. 


Cap.  a.  g 


'  omnia  fub  tuum  impcriura  ditio- 
nemque  fubiunxerit.    Tu  caput  eg 

39  aureuni.  Port  te  furget  altud  re- 
gnum  tuo  deterius ,  et  porro  terti- 
um  regnum  aereum ,  quod  toto  or- 

4°  be  dominabitur.  Qnartum  autem 
regnum  erit  durum,  vt  ferrum»  Vt 
enira  ferrum  omnia  conterit  atque 
domat ,  fie  illud  tamquam  violen- 
tum  ferrum  omnia  ilia  comminuet 

41  ac  violabit.  Quod  autem  pedes 
pedumqiie  digitos  vidifti  partim  ex 
argiila  ficiilcs ,  partim  ferreos :  re- 
gnum dtsfidens  erit ,  et  ex  parte  fer- 
reum  rigorem  obtinebit ,  ficut  vi- 
difti ferrum  cum  argiila  figulari 

41  mixtum.  Quod  autem  pedum  di- 
git! partim  erant  ferrei,  partim 
cretacei:  regnum  ex  parte  firmum, 
ex     parte    fragile    futurum   eft. 

43  Quodque  ferrum  vidifti  argillae  fi- 
gulari mixtum  :  illi  quidem  huma- 
no  femine  mifcebuntur ,  fed  inter 
fefe  non  coalefcent :  quomodo  fer- 
rum cretae  permifceri  non  poteft. 

44lftorum autem  regnorum  tempori- 
bus  fuscitabit  Deus  caeleftis  num- 
quam  euertendum  regnum ,  cuius 
imperium  non  relinquetur  altcri, 
quod  quidem  ilia  omnia  regna 
comminuet  ac  conficiet ,  ipfum  au- 

45  tern  durabit  sternum ,  quemad- 
modum  vidifti  de  monte  abfeisfum 
nullis  manibus  lapidem ,  qui  fer- 
rum, aes,  cretam,  argentum,  au- 
rumque  contriuit.  Deus  maximus 
tibi ,  rex ,  demonftrat,  quid  fit  poft- 
hac  futurum ,  eftque  fomnium  ve- 

46  r um,e t  certae  fignificationis.  Turn 
rex  Nabuchodonofor  Danielem 
promts accidit,eumque  veneratus, 
fertum  et  odores  ei  libari  iiufit  ,eum 

47huiusmodi  verbis  adloquens:  pro- 
fe&o  Deus  vefter  deorum  Deus  eft, 
regumque  dominator,  et  arcano- 
rum  demonftrator,    qui  potueris 

48  hoc  arcanum  patefacere.  Itaque 
Danielem  amplificauit  rex,  ruultis- 
que  et  magnis  donatum  muneribus 
totius  babylonicae  regionis  imperio 
nt§ fecit,  et  omnium  Babyloni* 


fapientum  principem  conftituit 
Daniel  vero  a  rege  obtinuit ,  vt  Si 
dracum ,  Mifacum ,  et  Abdenago 
nem ,  praeponeret  regionis  babylo 
nicae  negotiis,  et  ipfe  Daniel  in  auh 
verfaretur. 

CAPVT    III. 

Nabucbodonoris  colosfit*  auretu.  Huilts  de- 
i!tcatio,adoratie,  ludei  tres  mtnim'e  co 
lo.'fum  ce/entes.  Infornacem  ardent  em  pro 
ieili ,  ilit/i,  canentes.  Angelm  louaniu 
cum  tribu*  JutU'u.  liegu  ad  mcliorem  frit- 
gem  conuerjio.  Pro  conicttu  in  fomacen 
gratia. 

G. 

ANno  vndeuicefimo  CHAL 
fecit'  Nabuchodonofor  rej 
aureum  colosfum  altitudint 
cubitorum  fexaginta,  latitudine 
fex.eumque  in  campo  Dura ,  in  Ba- 
bylonia finibus  erexit ,  et  fatrapas, 
praefectos,  praetores ,  pracfides,  ty. 
rannos,  optimates,  magiftratus,  de 
nique  omnes  regionis  adminiftra 
tores  congregandos  curauit,  vt  ad- 
esfent  ad  colosfi  dedicationemj 
quern  Nabuchodonofor  rex  erexis- 
fet.  Quumque  conuenisfent  fatra- 
pae,  praefedri,  praefides,  tyranni, 
optimates,  magiftratus,  denique 
omnes  regionis  adminiftratores  ad 
colosfi  dedicationem ,  quem  rei 
Nabuchodonofor  erexisfet,  et  ante 
eum  colosfum  ftarent :  praeco  cla 
ra  voce  ita  prodamauit :  vobis  e- 
dicitur,  populi,  nationes  atque  li» 
guae,  vt  fimul  ac  fonitum  audi, 
ueritis tubac,  tibiae,  citharae,  fam- 
bucae ,  pfalterii ,  ■  fymphoniae ,  o- 
inniumque  muficorum  inftrumen- 
torum,  procumbatis ,  et  creclum 
a  rege  Nabuchodonofore  aureum 
colosfum  veneremini.  Qui  vero 
non  procubuerit,  ac  veneratus  fue< 
rit :  is  eueftigio  coniicietur  in  ar- 
dentem  igne  fornacem.  Igitur  fi- 
mul ac  audiuerunt  omnes  populi 
vocem  tubas,  tibiae,  citharae, 
fambucae,  pfalterii,  fymphoniae , 

denique  omnium  muficorum  in. 

ftru- 


Cap.  3. 


DANIEL. 


S>»9 


ftrumentorum :     prociderunt    o- 
mnespopuli,  nationes,  atque  lin- 
guae ,  aureum  venerantes  colosfum 
a  Nabuchodonofore  rege  ereclum. 
j  Eodem  tempore  Nabuchodonofo- 
rem  regem  adgresfi  quidatn  Chal- 
1  dci,  Iudaeosapudeum  hacoratio- 
uneaccufarunt.     Rex  in  perpetuum 
■  viue.    Tu,  rex,  edichtm  propofui- 
fti,  vtquisquishomo  tubae,  tibiae, 
!  dtharae,  fainbucae,  pfalterii ,  fym- 
phoniae,   denique  nmficormn  o- 
I  milium    inftrumentorum   vocem 
I  audiuisfet,  procideret,  et aureum 
[I  veueraretur  colosfum:       ac  qui 
I  non  procidisfet  ac  veneratus  fuis- 
|  fet,  eum  in ardentem igne  fornacem 
I  coniiciendum  esfe.      Sunt  quidam 
1  Iudaci,  quibui  tu  babylonieae  regi- 
I  onis  procurationem  mandafti ,  Si- 
I  dracus,Mifacus  et  Abdenago,  quos 
I  nulla  tui ,  rex ,  cura  tangit :  tuos 
Ideos  nOn  colunt,  nee  ereclum  a  te 
1  colosfum     aureum     venerantur. 
If  Hie  Nabuchodonofor  ira  ardens, 
I  Sidracum,     Mifacum    et    Abde- 
Inagonem    adduci    iubet,    addu- 
1  fiosque  in  fuum  confpeclum  ho- 
1  mines ,  adloquitur  in  hxc  verba : 
litane  eft,  Sidrace,  Miface,  etAb- 
1  denago ,   vt  vos  nee  meum  co- 
it.  latis   deum,   nee  ere&um  a  me 
§  colosfum    aureum     veneremini .? 
1  *quod  fi  tamen  adhuc  protinm 
audita  vocetubx,  tibiae,  citharae, 
fambucae,    pfalterii,  fymphoniae, 
i  muficorumque    omnium    inftru- 
ij  mentorum  procideritis ,  veneran- 
i|  tes  factum  a  me  colosfum :  fin  au- 
•  tern  non  venerabimini ,  confeftim 
«in  mediam  flagrantis  ignis  forna- 
cem coniiciemini.      Ecquis  vero 
Deus  eft ,  qui  vos  eripere  posfit  ex 
manu  njea  ?    At  Sidracus,  Mifacus 
1  et  Abdenago  regi  refponderunt  his 
x verbis:  non  equidem  fumus  folli- 
i :  citi,  quomodo  tibi  ad  rem  iftam  re- 
v  fbondeamus :      quum  (it  eiusmodi 
Deus  is ,  quern  nos  colimus,  vt  pos- 
fit nos  ex  incenfae  fornacis  ardor e 
feruare ,  et  ex  tua ,  o  rex ,  manu 


feruaturus  fit.      Quod  etfi  non  ita  1  g 
esfet :  fcito  tamen ,  rex,  nos  neque 
tuos  adorare  deos ,  nee  eredtum  a 
te    colosfum    aureum    venerari. 
Turn  Nabuchodonofor  furore  pie-  tp 
nus,  immutatoinSidracum,  Mifa- 
cum et  Abdenagonem  vultus  colo- 
re ,  iubet  fornacem  feptuplo  magis 
incendi,  quam  prius  erat  accenfa : 
et  fuorum  militum    valentisfimis  lo 
imperat ,  vt  Sidracum,  Mifacum  et 
Abdenagonem  vin&os  in  ardentem 
igne  fornacem  immittant.      Ergo»! 
colligati  homines  cum  fuis  farabal- 
lis,  tunicis,  capitalibus,  acindu- 
mentis  coniiciuntur  in  flagrantem 
igne  fornacem ,  adeo  vrgente  regis  ta 
mandato,  vt  quum  esfet  tantopere 
incenfafornax,  homines  illos,  qui 
Sidracum ,  Mifacum ,   et  Abdena- 
gonem proiiciebant,  flamma  ignis 
exftinxerit.      At  iili  tres  homines,  aj 
Sidracus,    Mifacus  et   Abdenago 
vincli  in  ardentem  ignis  fornacem 
delapG,    G.  L.  ambulabant  in  me- 24 
dia flamma,  Deum laudantes ,  Do- 
minumque  celebrantes.      Ac  ftansaj 
Azarias  ita  precatus  eft,  et  in  me- 
dio igne  fie  verba  fecit:    pracdican-i< 
dus  es,  Domine  Deus  maiorum  no- 
ftrorum,  et  laudabile  gloriofum- 
que  nomen  habes  in  perpetuum. 
Nam  quidquid  nobis  fecifti ,  iufte  4^ 
fecifti :  vtque  omnia  tua  facia  vera 
funt ,  et  re&i  mores ,  et  vera  fen- 
tentiac,  fie  in  omnibus ,  quae  in  nos, 
inque  fan&am  maiorum  noftro- 
rum  ciuitatem  Hierofolymam  im- 
portafti,    veroiurevfusei,  vere-zg 
que  et  iure  haec  omnia  propter  pec- 
cata  noftra  inuexifti.     Peccauimus  40 
enim ,  et  a  te  nefarie  defecimus, 
et  errauimus  in  omnibus ,     neque  ,0 
tua  praecepta   audiuimus,  neque 
conferuauiinus,  neque  fecimus ,  vt 
nobis  praeceperas ,  quo  bene  nobis 
esfet.      Itaque  quaecumque  nobis ^^ 
importafti,   quaecumque  nobis  fe- 
cifti ,  vero  iure  fecifti.      Tradidi-  3a 
fti  autem  nos  in  manus  nefarlorura 
hoftium,  iuiroicisfiuiorum  perfu- 
N  n  n  garum, 


$10 


daniel: 


Cap.  3 


garuin,  ct  regis  in tnfti,  omnium- 
que ,  qui  vsquam  funt  in  terris,  de- 

3  3  'errimi.  Nunc  nobis  hifcere  ncn 
licet,  tuisque feruis ,  etcultoribus 

3  4  probro  furaus  et  ignominiac.  No- 
li fane  prorfum  prodere  nos  tui  no- 

3  5  minis  gratia :  ne  viola  pactum  tu- 
um,neue  mifericordiam  tuam  a  no- 
bis aufer ,  Abraham!  gratia  dilecti 
tui,  et  Ifaaci  cultoris  tui ,  fandlique 

36  tui  Israelis :  quibus  pollicitus  es, 
te  ftirpem  eorum  ad  caeleftium  fi- 
derum  ,  arenaeque  litoris  marini 

:  7  numerum  amolificaturiim.  Ete- 
nim ,  o  Domine ,  nos  fumus  infra 
omnes  gentes,  et  hodie  toto  orbe 
abieeHsGmi  propter  peccata  noftra : 

38  nee  eft  nobis  hac  tempeftate  prin- 
ceps,  aut  vates,  aut  gubernator: 
non  res  diuina,  non  facrificiuin, 
nonlibatio,  nonfuffitio,  nontibi 
fruges  libandi  locus  et  mifcricordi- 

39amobtinendi.  Verumpatere,  vt 
animo  fracto,   abicflaque  mente 

40  li'emuj ,  pro  arietum  taurorum- 
que  vi&imis :  ac  pro  multis  opimo- 
rum  agnorum  millibus  habeatur 
apud  te  hodiernum  noftrum  facri- 
ficiuin, et  officium  erga  te,  cui  con- 

4 1  fidentcs  non  fruftrantur.  Igitur  te 
toto  animo  fequentes  reueremur, 
tuumque  confpeclum  requirimus. 

^iNe  nos  fruftrare,  fed  vtere  erga 
nos  tua  dementia  et  mifericordia 

4  3  fingulari,  et  nos,  (vt  es  mirificus,) 
libera ,  atque  earn  tuo  nomini  glo- 

44  riam  concilia ,  Domine :  vt  con- 
futentur  omnes ,  qui  tuos  malis  ad- 
fich  nt  omnique  vi  et  potentia  fru- 
ftrentur,  ct  eorum  frangatur  pote - 

45ftas:  vtintelligatur,  Dominum 
csfete   Deumfolum,  totoque  or- 

46  be  gio  iofum.  Non  definebant 
autem  regis  miniftri ,  qui  eo»  inie- 
cerant,  caminum  naphtha,  pice, 
ftuppa,   farmentisque  fuccendere, 

47  ita  vt  ttamma ,  in  nouem  et  quadra- 
ginta  cubitos  fupra  caminum  diffu- 

4  &  fa  ac  euagata ,      creroauerit ,  quos 

Chaldaorum  na&a  eft  circum  ca- 

49  minum,     Angelus  autem  Domini 


defcenderat  vna  cum  Azaria  et  fo 
ciis  in  caminum ,      et  disiccla  ei 
camino    flamma    ignis    median: 
caminum  rofeo  et  leniter  fpirantc 
vento  refrigeraueratjita  vt  eos  ignis 
nee  artingeret ,  neclaederet,  aut  of 
fenderet.       Tunc  illi  tres  Deum 
vno  ore  celebrare ,  praedicare,  col- 
laudare  cceperunt  in  camino  his 
verbis.-      praedicandus  es  Domine 
Deus  maiorum  noftrorum ,  et  lau- 
de  extollendus  immortali.     Praedi- 
candum  eft  gloriofum  tuum  fan- 
6tumquenoinen,  et  laude  extollen. 
dum  immortali.      Praedicandus  et 
in  facrae  tuae  gloriae  fano ,  et  fumma 
immortalique  commendatione  di- 
gnus ,  et  gloria.      Praedicandus  es, 
qui  cherubis  infidens,    profunda 
cernis ,  et  fumma  aeternaque  com. 
mendatione  eiferendus.      Praedi. 
candus  es  in  gloriofo  regni  tui  folio, 
fummaque  et  aeterna  commenda- 
tione dignus  et  gloria.      Praedican. 
dus  es  in  aethere  caclefti ,  et  fumma 
aeternaque  commendatione  dignus 
et  gloria.    Predicate  omnia  opera 
Domini  Dominum ,  et  aeterna  com- 
mendatione extollite.      Praedicate 
cadi  Domini  Dominum,  et  aeterna 
commendatione  extollite.     Praedi- 
cate  angeli  Domini  Domi  num ,  et 
aeterna  commendatione  extollite. 
Praedicate  omnes  aquae  caeleftes  Do- 
minum ,  et  aeterna  commendatione 
extollite.    Praedicate  omnes  Domi- 
ni potentates  Dominum ,  et  aeterna 
commendatione  extollite.    Praedi- 
cate foletluna  Dominum,  et  aeter- 
na commendatione  extollite.    Prar- 
dicate  caeleftia  fidera  Dominum ,  et 
aeterna  commendatione   extollite. 
Praedicate  omnis  imber  et  ros  Do.( 
minum,  et  aeterna  commendatione 
extollite.      Praedicate  omnes  fpiri- 1 
tus  Dominum ,  et  aeterna  commen- 
datione extollite.     Praedicate  ignis  ( 
et  ardor  Dominum ,  et  «eterna  com- 
mendatione extollite.      Praedicate  < 
rores  et  pruinae  Dominum,  et  aeter- 
na commendatione  extollite.    Prae-< 
dicate 


Cap.  3. 


DANIEL. 


93» 


dicate  nocles  diesque  Dominum,  et 
aeterna  commendatione   extollite. 

)  Praedicate  lumen  tenebraeque  Do- 
minuni, ct  aeterna  commendaiio- 

;  ne  extollite.  Predicate  gelu  fri- 
gusqne  Dominum ,  et  aeterna  com- 

I  mendatione  extollite.  Praedicate 
glacies  niuesque  Dominum ,  et 
aeterna  commendatione  extollite. 
Praedicate  fulgura  nubesque  Dorai- 

[  ntim ,  et  aeterna  commendatione 
extollite.  Praedicet  terra  Domi- 
num ,  et  aeterna  commendatione 
extollat.  Praedicate  montes  et  col- 
les  Dominum ,  et  aeterna  commen- 
datione extollite.  Praedicate  o- 
mnia  ex  terra  nafcentia  Dominum, 
et  aeterna  commendatione  extollite. 
Predicate  fontes  Dominum ,  et  ae- 

«terna  commendatione  extollite 
Praedicate  mare  fluuiique  Domi- 
num, et  aeterna  commendatione 
xtollite.  Predicate  cete  omnia- 
que  in  aquis  mouentia  Oominum, 
jt  aeterna  commendatione  extollite. 
Praedicate  omnes  volucres  aerias 
Dominum ,  et  aeterna  connnenda- 
ione  extollite.  Predicate  omnes 
)eftiae  pecoraque  Dominum ,  et  ae- 
erna  commendatione  extollite. 
'raedicate  hominum  genus  Domi- 
lum,  et  aeterna  commendatione  ex- 
ollitc.  Praedicent  Israelitae  Domi- 
cilii,  ct  aeterna  commendatione 
xtollant.  Predicate  Domini  fa- 
erdotes  Dominum ,  et  aetema  com  - 
lendatione  extollite.  Praedicate 
>omini  cultores  Dominum ,  et  ae- 
rna  commendatione  extollite. 
raedlcate  iuftorum  mentes  animi- 
ue  Dominum,  ct  sterna  com- 
cndatione  extollite.  Predicate 
nch  animo  humites  Dominum,  et 
tenia  commendatione  extollite. 
aedicate  Anania ,  Azaria,  Mifael, 
ominum,  et  atcrna  commenda- 
ne  extollite.  Quoniam  eripit 
is  ex  orco,  et  a  mortis  iniuria  tue- 
r,  exque  media  cam ino,  ardentc 
mma,  medioque  igne  liberat. 
ratiasagite  Domino,  qui  bonus, 


Prs 


icon 


u 


91 


qui  aeterna  eft  dementia.      Prardi-Qt 
cate  omnes  Domini  cultores  deo- 
rum  Deuni ,  eumque  commendan- 
tes ,  ei  gratias  agile ,  cuius  demen- 
tia duret  in  omnia  fvecula.     Cn/lL. 
Tunc  rex  Nabuchodonofor  atto- 
nitusrepentefurgit,  et  proceribus 
fuisdicit:  nonnetres  virosconftri- 
&os  in  ignem   coniecimus.?   Ve- 
rum,  inquiunt  illi,  regi  refponden- 
tes.    Atqui  ego  video  quatuor,  in- 0j 
quit ,  viros  folutos  per  mediam  am- 
bulantes  fornacem  illaefos,*quorum 
quartus  formam  habet  Deo  nati  fi- 
milem.    Deindeaccesfit  Nabucho- n* 
donoforad  incenfae  fornacis  prae- 
furnium,  et :  o  Sidrace,inquit,Mi  fa- 
ce  et   Abdenago,    fupremi    Dei 
cultores  prodir  e  et  venite.      Tunc  9  - 
prodierunt  Sidracus,   Mifacus  et   * 
Abdenago  ex  igne ,  quum  quident 
congregati  fatrapae,  praefe&i ,  prae- 
tores,  confiliariique  regis  homines 
illos  fpec>arent ,  in  quorum  corpo- 
ra nuliam  vim  habuisfet  ignis ,  ne 
capillo  quidem  capitis  adufto ,  inte- 
gris  faraballis ,  et  ab  ignis  adiiatu 
intadHs.    Igitur  Nabuchodonofor  56 
ita  locutus  eft :  agoSidraci,  Mifaci 
et  Abdenagonis  Deo  gratias,  qui, 
misfo  angelo  fuo,  liberauerit  fiji 
cultores,  qui,   eo  confifi,  regis 
dictum  fecerunt  irritum,  fuaque 
corpora  dediderunt,  ne  cui  deo, 
praeterquam   fuo,   vllum  cultum 
aut  honorem   haberent,      Atquec>*? 
a  me  decretum    proponitur,    vt 
qui,  cuiuscumque  fit  populi,    na- 
tionis,   aut  linguae,    de  Sidraci, 
Mifaci ,  et  Abdenagonis  Deo  male- 
dixerit ,   is  fimus  fiat ,   eiusque 
domus    in    latrinam    redigatur: 
quandoquidem  non  eft  alius  deus, 
qui  posfit  ita  liberare.    Deinde  rexog 
Sidracum,  Mifacum,  et  Abdena- 
gonem  in  regione  Babyloniae  auxif, 
G.    et   omnibus   Iudaeis,     quot- 
quot  erant  in  eiui  regno,  praefidere 
iusfit. 


Nun  % 


CAPVT 


93» 


DANIEL- 


Cap.  4 


CAPVT    IIII. 


JfrtbuchoAonofoYu  infournium.  Baltafar  con- 
iefiorum  princefs ,  ad  regem  Daniel  placi- 
Jm,  ac  fomnium  txplanans.  Rex  in  be- 
fliarit  immutandnt. 


'N? 


CHALD. 

rAbuchodonofor  rex  omnibus 

omnium  linguarum  populis 

et  nationibus ,  toto  orbe  de- 

gentibm,  falutem  plurimam  dicit. 

fcProdigia  ac  miracula,  quae  in  me 

fupremus  fecit  Deus ,  vifum  eft  mi- 

hi  declarare ,  quod  eius  Dei  adeo 

3  mtilta  prodigia ,  adeoque  ingen- 
ti&fint  miracula,  eiusque  regnum 
fempiternum  regnum  fit ,  et  impe 

4  riuir.  per  fvcula  perennet.  Ego 
Nabuchodonofor  j  quum  domi 
mex,  qnum  in  raeo  palatio  felici- 

5  ter  florerem,  fommum  vidi .  quo 
cqutdem  territus  fum ,  et  cubicula- 
ribus  meis  cogitationibus ,  capitis- 
que  mei   vifionibus   pernubatus. 

6  Itaque  mandatum  dedi ,  vt  ad  me 
filkrentur  omnes  Babylonia  fa- 
pientes,  qui  mihi  fomnii  (ignifica- 

7tionem  ostenderent.  Quumque 
conie&ores,  harioli,  Chaldxi,  ha- 
rufpices  conuenisfcnt,  eis  fomnium 
retuii :  fed  eius  fignificationem  mi- 

8  hi  non  demonftrarunt.  Poftremo 
venit  ad  me  Daniel,  quifecundum 
Dei  mei  nomen  Baltafar  adpellatur, 
fan&orum  fpiritu  deorum  prxdi- 

9  tus,ad  quern  fomnium  detuli.  Bal- 
tafar ccJe&orum  princeps ,  quern 
ego  fcio  fanclorum  fpiritu  deoruin 
esfe  praeditum ,  nee  quidqnamesfe 
tani  obfeurum,   quod  tibi  nego- 

10  tium  exhibeat ,  accipe ,  qux  ego 
vifa  per  fomnium  viderim ,  et  fo- 
uinii  fententiam  eloquere.  Sunt 
autem  mei  capitis  cubicularia  vifa 

1 1  huiusmodi.  Videbar  mihi  videre  in 
media  terra  magnae  proceritatis  ar- 
borem ,  quse  arbor  adeo  creuit  et 
roborata  eft,  vt  faftigio  caelum  at- 

litingerit,  adextremumtotius  or- 
bis  confpicua,  pulchras  frondes, 
copiofum  fruchim,    et  omnibus 

4)  hoctilcicidatur,  cet,    *)  annoi. 


alimentum  babens.  Sub  ea  terrc 
ftreshabitabantbeftiae,  eius  in  ra 
mis  aerix  nidulabantur  aues,  ea 
que  vefcebantur  mortales  omnes 
Hanc  dum  ego  per  mei  capitis  cubi 
culana  vifa  adfpicio :  ecce  vigil  e 
fanc~his  de  c*  lo  defcendit ,  qui  ve 
hementer  clamauit,  et  ita  dixit 
«excidifearborem:  eius  ramosdt 
truncate .'  frondes  excutite :  difpei 
gite  frudtum  ■  discedant,  quae  fub  e 
funt»  beftix,  etexeiusramis  volt 
cres,  tantumeius  radicum  ftirpei 
relinquite  in  terra,  ferreoque  ( 
aereocolligatus  vinculo,  in  herb 
da  terra  caelefti  rore  tingatur,  ( 
eamdem  cum  pecoribus  fortem  i 
graminofo  folo  perferat,  human 
priuatus,  et  bruto  praeditus  anim< 
atque  ita  feptem  b  tempora  trans 
gat.  *  Hxc  re9  decreto  vigilun 
haec  rogatio  pronuntiatione  fanct 
rumperlataeft,  idque  eo  confili 
vt  fciant  mortales,  fupremum  illu 
in  hominum  regno  dominari , 
id ,  cui  ipfi  vifum  fit ,  tradere ,  < 
que  vel  infimum  hominum  praei 
cere.  Hoc  fomnium  vidi  ego  n 
Nabuchodonofor  t  tu  vero,  hi 
tafar,  interpretationcm  edisfer 
quandoquidem  omnes  regni  m 
fapientes  mihi  fignificationem  ei 
non  potuerunt  ostendere.  At 
potes,  quippe  fanctorum  adfla 
deorum  prxditui.  Tunc  Dani 
nomine  Baltafar,  circiter  vnj 
horam  mente  conturbatus  tacu 
Et  rex,  noli,  inquit,  fomnio,  B 
tafar,  eteius  fignificatione  perti 
bari.  At  Baltafar ,  ah  domine ,  i 
quit,  fomnium  eiusque  fignifi 
tionem  tuis  inimicis  et  hoftibus  i 
precor.  Quam  tu  arborem  vidi 
quae  adeo  creuit  atque  conuah 
vt  faftigio  pertingeret  ad  caelu 
toto  orbe  confpicua,  pulcl 
fronde ,  copiofo  fruclu ,  ferens 
mnibus  alimentum ,  fub  qua  bef 
degebant  terreftres ,  et  in  eius 
mis  aerix  habitabant  vohicrcs, 


Cap.  4.?, 


DANIEL, 


$>3t 


tees,  orex,  quitantoincremento 
corroborate  es,  vt  tanta  ifta  ma- 
gnitude) ad  caelum,  imperium  au- 
tem  ad  vltimum  orbcm  pertineat. 
Qnod  autem  vidifti,  rex,  vigilem 
etfanctumdecadodefcendere,  qui 
iusfit  arborem  excidi  atque  euerti, 
(reliclatamen  eius  radicum  ftirpe 
in  terra,)  ac  ferro  atque  aereivin- 
flura,  in  herbofofolocxleitirore 
tingi ,  et  eiusdem  cum  beftiis  fer- 
reftribusesfe  fortis,  donee  feptem 
peregisfet  tempora :  hare  eft  de- 
claratio,  rex,  et  fupremi  fententia, 
quae  in  te,  dominerex,  competit. 
Tu  ex  hominibus  depulfus,  ver* 
faberis  inter  beftias  terreftres,  her- 
bisque  bourn  ritu  pafceria,  et  cae- 
lefti  rore  tingeris ,  atque  ita  feptem 
perages  tempora ,  donee  incelligas, 
fupreinum  in  hominum  regno  da- 
minari ,  et  id ,  eui  velit ,  tradere. 
Quod  autem  iusfum  eft,  vt  ftirpj 
radicum  arboris  refinqueretur.  tu , 
um  tibi  regnum  manebtt  •  port- 
quam  cxleftem  recognoueris  po 
tentiam.  Qiiocirca,  rex,  o  mi 
rex,  vefis  peccata  culpasque  tuas 
benignitate  et  erga  inopes  bene- 
ficentia  redimere ,  fi  forte  tuar  fa- 
luti  confulatur.  Hare  omnia  Na- 
buchodonofori  regi  conrigerunt. 
Praeteritis  enim  duodecim  menfi- 
bus,  in  regio  Babylonis  palatio 
deambtilans,  rex  ita  locutus  eft: 
nempe  haec  eft  magna  Babylon, 
quam  ego,  vtmihi  regni  demusec 
maieftatis  decus  esfct ,  validis  opi- 
busconftruxi.  Adhuc  orationem 
habebat  rex  in  ore ,  quum  vox  de 
cxio  delapfa  eft :  tibi  dicitur ,  o 
Nabuchodonofor  rex :  tu  regno 
exactus ,  ct  ex  hominibus  depulfus, 
cum  beftiis  agreftibus  deges ,  her- 
bisque  ritu  bourn  pafceris ,  donee, 
tran»a6Hs  temporibus  feptem ,  re- 
cognofcas,  fupremum  in  hominum 
regno  dominari,  et  id,  cui  libeat, 
tradere.  Eodem  momento  con- 
tigit  ea  res  Nabuchodonofori ,  ex 

If)  fcil.  crffcunt"  plunax. 


hominibusque    depulfm,    herbas 
more  bourn  comedit,  eiusque  cor- 
pus caelefti  rore  tin&um  eft ,  adeo 
vt  ei  et  pili  vt  <■ aquilis,  et  vngue»  vt 
alitibus  increucrint.      Exa&o  fpa- 
tio,  ego  Nabuchodonofor,  fubla- 
tis  in  caelum  oculis,  in  mentcru  red- 
ii,  et  fupremum  iilum  atque  im- 
mortalem  gratiarum  actione ,  lau- 
dibu»  et  honore  fum  profecuttis, 
cuius  imperium  fempiternum  un- 
perium  eft,  cuim  regnum  peipe- 
tuisdurataetatibus,    ad  quemvni-,. 
uerfi  terrarum  incolar  nihil  funt,3* 
qui  arbitiatu  fuo ,  etcxlefti  exerci- 
tu ,  et  terrx  habifatoribus  vtiuir, 
neceftquisquam^  qui  eius  manum 
impediat,  autabeoife<5U  ranonem 
exigat.      Eo  tempore  mens  mihi  g 
reddita ,  et  gloriofa  regni  maieftas, 
vna  cum  priftina  fornia  reftituta 
eft ,  atque  s  a  meis  confiliariis  ac 
primatibusconqulfitus,  in  regnum 
repoGtusfum,  et  dignitate  auclus. 
Quareego  Nabuchodonofor,  carli  _ 
regem   laudo,   extcUo,  h>noro, 
cuiui  opera  et fa#a  omnia  .era ae- 
quaque  funt ,  quique  fuperbe  fe  ge. 
rentes  poteft  deprimere. 


CAPVT    V. 

Uegium  adprocerrei  conuiuium.  Sacra  exfa~ 
no  ad  conuiuium  v.tfa.  Babylon  i*  f'.ipien- 
tescoacJi.  Ext  tanandum firiptnm,  expfa- 
nantit  prdinium.  Euocatu*  ad  regem  Da- 
niel. Hie ape\iv-s regu  feriptum.  In  rrgU 
impttemiam  vales.  Daniel hon.oribut  ad- 
feclnt.  Rexinterfeflin. 

BAIfafar  rex  mille  fuisproceri- 
bus  lautum  conuiuium  habu-1 
it,   et  apud  eos  vino  potus, 
iusfit  inter  pocuia  proferri  aurea 
argenteaque  vafa,  quae  eius  amis* 
Nabuchodonofor  ex  hieroforymi- 
tanofanodeportauerat,  in  qviibus 
biberentrex,  eiusquepxoceres,  ct 
vxores,  atque  concubinae,       Ita. 
que  adferuntur  vafa  aurea ,  qux  ex  3 
bierofolymitano  delubro  fucrant 
N  n  n  3  trans- 


934 


DANIEL, 


Cap.  5. 


translaf a ,  et  in  eis  potat  rex ,  vna 
cum  fuis  proceribus ,  et  vxoribus, 

4  ac  concubinis.  Atque  inter  poran- 
dum  vimim ,  qimm  aureos ,  argen- 
teos,  xreos,  ferreos,  lignros,  la- 

5pideosque  laudarent  diuos,      re- 
pente  exftiterunt  human-e  manus 
digiti ,  et  apud  candelabium  in  te- 
frorto  parietis  regii  palatii  fcripa- 
runt ,  ipfo  rege  fcribcntem  mammi 

cS  fumraam  infpeciante.  Itaque  <i  mu 
tauit  colorcm  rex ,  adeoque  meute 
perturbatuseft,  vt,  enerua'is  late- 
ribus ,  genua  eius  inuicem  confli- 

^gerent.  Ergo  magna  voce  insfit 
arcesfi  diuinos,et'..  hald<ros,ef  haru- 
Jpices,  cisque  Babylurti.c  fapienti- 
bus  hoc  pronuntiauit,  qnisqnis  fcri 
ptum  illnd  legisfct,  eiusqnefecisfet 
explanationem,  eum  purpura  ve 
ftitum  iri ,  aureamque  torquem  in- 
collogeftauirum,  et  tertium  inre- 

8  gno  dominaturum.  Sed  quum 
conuenisfentomncs  regii  fapiemes, 
fcriptum  legere,  aut,  qoididfibl 
vellet.  regi  ostendere  nequiuerunt. 

kj  Qua  re  vchememcr  perturbatus 
rex  Balfafar,  cotoremmutauif,eius 
joquoqueproieribu?  aKonifis.  Ob 
he:  regis  et  proceium  nsgotinm, 
regina  in  ccenationem  Ingres  fa ,  fie 
loquitur:  rex  in  per^etuum  vine. 
Noli  me:itc  perturbari ,  coloremue 
j  i  nuitare.  Vir  eft  in  regno  tu  Cm 
&orum  adfiatu  deorum  inftinShis, 
cuius  pnclaraperuiaet  duiina  pla 
ne  (apientia  lemsrre  aui  tui  com- 
pevfa  f'lit ,  qnem  quidem  rex  Na- 
buchodonqfor  am;s  tuns,  p  rex, 
conie&orum.,  diuinorum,  Chaldc 
cruir. ,  harufpicumque  magiftrum 
conftituit,  quod  eum  Danidem, 
cui  anus  fuis  Baltafari  nomentm- 
upofuit.  compertum  esfet ,  info- 
nmiis  interpretandi9  ohfcurisqne 
expiicandis,  et  ambiguis  enodandis, 
ingenji  csfe ,  fcientixque  et  p^ritiae 
13  fingulari$.  Qi»aproptereuocerur 
Daniel ,  qui  proferat  interpretatio- 
nem.  Tun:  Danie!  ad  regem  llfti- 
tur,  eumque  rex  adfatur  his  verbis : 

d)  cxpalluir, 


tu  es  ille  Danie!  ex  exfulibus  Iu. 
da  is,  quos  anus  mens  rex  ex  Iudxa 
transmlit.   Audio,te  a  fanciis  adfla- 
tumdiis,  compenumesfeprxclarae  1 
peritiae,  excellentisque  fapientia:. 
Na,m  fapiemesqyidam  harioli,  qui  1 
ad  me  ad4u£H  funt,  vt  mihi  fcri- 
ptum  hoc  kgerent,   ac  interpre- 
tando  enuciearent .  non  potuerunt 
rci  fignifjcafionem  expianare.    Te  1 
autem  audio  fententias  declarare,  et 
ambigua  enodare  posfe.      Quam- 
obreui  fi  mihi  fcriptum  Iegere,  et 
interpretandp  euoluere  potueris, 
purpura  veftieris,  et  in  collo  tor- 
quem habebisauream,  actcrtiusin 
regno  dominaberis.    Turn  Daniel  1 
regi  fie  refpondit:  tua  tlbidonaet 
munera  habeio,  aut  in  alios  confer- 
to  :  tamen  llrip:  um  tibi,  rex,  legam, 
etinterpretationeilluftrabo.  Nabu- 1 
chodonoibri  a.no  tuo,  o  rex,  fu- 
premus  Deus  tantara  regni  magni- 
tudinem,  tantacque  maieftatis  glo- 
riam  fargitus  erat ,     vt  prx  ea  ma- 1 
gnitudine  ,  ouam  ci  ille  tribuerat, 
omncs    eum  omnium  linguarum 
populi  atquc  nationes  trepide  me- 
tucrent:  quippequi,  quern  vellet, 
occideret:  quern  vellet,  caederet : 
quern  vellet,  efferret:  quern  vel- 
let ,  deprimrrer.     Sed  quum ,  ela-  s 
tusanimo,  rpiritu  fuperbo  infole- 
fteref,  de  regni  fui  folio  deturbatus 
eft    et  d'gnuate  priuatus ,  ac  ex  ho- 
minum  confbrtio  exaclus ,      eum-  s 
dem  cum  beftiis  animum  habuit,  ct 
cumqnagris  habitauit,  herbisque 
bourn  more  paftus,  rore  cxlefti 
tinctum  corpus  habuit,  donee  co- 
gnouit,  daminari  fupreinum  Deum  . 
in  hominum  regno ,  et  ei  prseficere, 
quern  velit.      Tu  quoqueeiusne-j 
po^  Balfafar,  non  animum  fubmi- 
fifti ,    quum  tamen  hsc  fcires  o- 
mnia :      ac  contra  cadi  Dcminurn  i 
fuperbiens,  eius  templi  vafa  tibi 
adponenda  curafti ,  in  quibus  tu, 
tuiqueproceres ,  et  vxoresaccon- 
cubinas  vinum  potaftis ,  argeuteos- 
que  et  aureos,  et  aereos.et  ferreos,et 

H- 


■M 

Mi 

ft 

ti 
[pre 

ram 
It 
it,(j 

,tt 
Jtig 


Cap.  $.6\ 


DANIEL. 


$JJ 


Dim 


ligneos,et  lapideos,  (qiii  nee  vident, 
nee  audiunt.nec  intelligunt,)  praedi- 
caftis  deos,  quum  Deo,(cuius  in  ma- 
nu  tua  anima  et  actiones  omncs 

t  funt, )  non  babueris  honorem.  Ita- 
que abeomisfa  eft  ha?c  fumma  ma- 
ntis ,  qusc  fcriptum  hoc  exarauit, 

>'  quod  quidem  exaratum  fcriptum  fie 
habet:  MENSVS  EST,  MENSVS 
EST,  PONDERAVIT,  ET  DI- 

•  VISIT.  Cuius  rei  fententia  eft 
haec:  MENSVS  EST:  menfuseft 
Deus  tuum  reenura,  idque  confum- 

t mauit :  PONDERAVIT :  ponde- 
ratusesin  trutina,  et  inuentus  le- 
uior.  D1VISIT :  diuifum  eft  tu- 
um  regnum ,  et  Medis  Perfisque 
traditum.  Turn  JutfitBalfafar  Da- 
nielem purpura  veftiri,  eiusque 
collumaureo  torque  indui,  aceum 
tertium  in  regno  prlncipem  procla- 
mari.  Eadem  no€re  ocellus  eft 
Balfafar  Chaldaeorum  rex ,  eius- 
que regnum  occupauit  Darius  Me- 
dus,  annosduoset  fexaginta  natus. 


UK- 

:!let, 

Kt 

«J. 


:bo- 

» 

m 
B 
:« 

Elfl 

i* 

-■'. 

J— 

m 


CAPVT    VI. 

Darim  yegni  fa)yafr.s  cre.ws.  Dante/  vniif 
exprefe&u.  CoVegarum inuiJia  ,  crimen 
in  Danielem.  Conic&tU  ad  /tone.'  Daniel. 
Angela*  ad  vatem.  Extraclm  de  fpecn 
vates.    LdiSIum  de  Joua  Dta/eli;  Deo. 

VlfumeftDario,  centum  vigin* 
ti  fatrapas  regno  praeficere» 
qui  tori  regno  przesfent ,  eis- 
que  tres  pracponere  prarfides, 
quorum  vims  fuit  Daniel ,  ad  quos 
ill i.  fatrapz  rationes  referrent,  ne 
rex  pratgrauaretur.  Excellebat 
autem  is  Daniel  praefides  atque  fa- 
trapas, quippe  ingenio  praeftans: 
itaque  fecit  rex ,  vt  eum  toti  regno 
pracficeret.  Quamobrem  praefides 
crimen  aliquod  quaerebant ,  quod 
Daniel  in  adminiftratione  regni 
commifisfei.  Verum  quum  nullum 
crimen  aut  culpam  inuenire  pos- 
fent ,  quippe  qui  integrior  esfet, 
quam  vt  vllum  facinus  aut  culpa  in 
eo  depicheuderetur3      rationer» 


comminifcuntur,  qua^Danielem  il- 
lum,  *fi  nulla  alia  in  re,  faltem  in 
eius  Dei  religione  criminarentur. 
Itaque  regem  fimul  adorti  praefides  <j 
et  fatrapz ,  fie  adloquuntur :  Dart 
rex  in  perpetuum  viue.      Statue- ^ 
runt  omnes  regni  praefides ,  praefe- 
6ti,  fatrapz,  confiliariietpractores, 
decreto  regio  et  lege  fanciendum 
esfe ,  vt  quisquis  rem  vllam  ab  vllo 
vel  deorum ,  vel  hominum ,  ( prz- 
terquam  a  te,  rex, }  per  triginta  dies 
petiuerit ,  is  coniiciatur  in  fpecum 
leonum.    Quapropter,  rex,  con  fir-  » 
ma  decretum,  er  libellos  fanci,  i(a  vt 
quemadmodum  fert  irreuocabilis 
Mcdorum  Perfaruinque  lex,    re- 
fcindi  non  posfit,      Ita  rex  Darius  9 
fcriptum  decretumque  fancit.  Quod  lg 
fcriptum  Daniel  vbi  fancitum  co- 
gnouit,  in  domum  fuam  fe  confert, 
et,aperra  conclauis  fui  feneftra,Hie- 
rofolymam  verfus ,  ter  quotidie  fie- 
xls  genibus  Deum  collaudat,   ac 
orans  celebrat ,  vt  antea  folitus  erat 
facere.      Turn  homines  ill  i  con-jj 
greg&ti ,  quum  orantem  Danielem, 
ac  Deo  iDe-fuppHcantem  deprehen- 
disfent,  regtmi  conueniunt.      £ria 
cumeode  regro  decreto  fie  agunt: 
nonne  decreto  fanxifti ,  vt  quisquis 
homo  rem  vllam  ab  v/lo  vel  deo 
vel  homine,  (prxterquam  a  te,rex,) 
per  triginta  dies  petiisfet,  is  coniice- 
retur  in  leonum  fpecum  ?  Et  rex, 
vera  res  eft ,  inquit ,  idque  Meda- 
rumetPerfartim  lege  irreuocabil?. 
Turn  illi:  Daniel,  inquiunt  rcg»,  ( ^ 
qui  eft  ex  exfutibus  Iudzis ,  nr.Nara 
neque  rui ,  neque  fanciti  a  te  decre- 
ti  rationem  habens ,  ter  in  die  pre- 
cibus  orat.    Hii  verbis  auditis,  ma- . . 
gno  indc  dolore  adfcclus  rex ,  am- 
mum  ad  Danielem  hberandum  ad- 
iecic,  et  de  eo  eripiendo  ad  occafum 
vsque  folis  (aborauit.      Sed  homi- 
nes,  ad  regein  congrcgati ,  demon-  5 
ftrant ,  Medorum  Perfaruraque  in- 
ftitutum  esfe ,  vt  omne  regis  decre- 
tum atque  ftaJutum  ratum  isftt  ac 
immutabile.     Igitur  rex  Danielem  * 
N  n  n  4  addu- 


93<S 


DANIEL. 


Cap.  6. 7. 


adduci ,  et  in  leonutn  fpecum  iubet 
coniici,  eum  his  verbis  profequens : 
Deus  tuus,  quemtuadfidue  colis,  te 
i^tueatur.      Deinde  adfertur  faxum 
et  fpeluncz  ostio  admouetur,  ac  re- 
gis procerumque  annulis  obfigna- 
tur,  ne  quod  de  Daniele  placitum 
*  8  erat ,  impediretur.      Deinde  in  re- 
giam  profec"his  rex  manfit  inccena- 
tus,  niillis  adhibitis.fidibus,  caruit- 
1$)  que  fomno.      Mane  autem  dllucu- 
lo  furrexit,  et  feftinanter  ad  leonum 
aofpeluncamfecontulit:      et  ad  earn 
propinquans ,  Danielem  trifti  voce 
clamauit  his  verbis :  o  Daniel ,  vi- 
uentis  Dei  cultor,  potuitne  te  Deus 
ifte  tiuis,qnem  tu  perpetuo  coluifti, 
1  •  a  leonibus  defendere  ?      Et  Daniel 
cumregeloquens,  rex,  in  perpetu- 
al um  vine,  inquit.    Deus,  misfo  an- 
gelo  fuo,  ora  lconura  obftruxit ,  ita 
vt  me  non  ixferlnt,  quoniam  et  er- 
ga  eura  innocens  inuentus  fum ,  nee 
aduerfum  te  quidem,  rex,  fcelus 
a^commifi  ;  turn  rex,  ingentiindelx- 
titia  adfe&us ,  Danielem  ex  fpecu 
iusfit  extrahi :  quo  extraclo,  nulla 
ineoexltititlxfio,  vtpote  qui  Deo 
14  fuo  confifus  esfet.  Deinde  imfit  rex 
homines  adduci ,  qui  crimen  in  Da- 
nielem conflauerant ,  et  in  leonum 
antrum  vna  cum  ipforum  liberis  ac 
vxoribus coniici:    quos,  antcquam 
antri  folum  contlgisfent,  leones  cor- 
ripuerimt,    eorumque     membra 
aj  comminuerunt  omnia.       Deinde 
Darius  rex  ad  omnes  omnium  lin- 
gnarum  populosac  nationes,    qui 
toto  orbe  degerent,ita  fcripfit.  Sal- 
26  nete  plurimum.      Ediclum  a  me 
ponitur ,  vt  in  vniuerfa  regni  mei 
ditione  terrori  fit  etformidiniDa- 
nielis  Dens ,  qui  Deus  eft  viuens, 
seternumque  durans,  regnum  im- 
perditum  et  domination  habens  in- 
a-finitum,    conferuator,   liberator, 
'  ostentorum   et  miraculorum  turn 
in  caelo  ,  turn  in  terra  effector,  qui 
Danielem  defenderit  ab  Iniuria  leo- 
ag  num.    Floruit  autem  is  Daniel,  re- 
gnante  Dario  et  Cyro  Perfa. 


CAPVT    VII. 

Quatuor  animalia  vati  vifa.  Leo ,  vrfiu, 
pardwi,  terrific  um  quartum  animal.  Se'dens 
longtmiA.  IgncM  /Ivuiin,  Decern  qtiar- 
ti  animalti  cornua, 

ANno  Balfafaris  Babyloniae  re.l 
gis  primo,  quum  Daniel  per 
cubicularia  fui  capitis  vifa 
fomnium  vidisfet,  fcripiu  id  fo- 
mnium,cuius  orationis  initium  hoe 
erit:  loquitur  Daniel  in  hunci 
niodum :  ego  per  noclurna  vifa 
mihi  vifus  fum  quatuor  videre  caeli 
ventos,  in  vafto  mari  ruentes, 
et  quatuor  ingentia  animalia  ex 
mari  exfiftere,  inter  fe  dis. 
fimilia,  Eorum  prlmum  fi- 
mile  erat  leoni ,  aquilinis  alis ,  qui- 
bus  eius  alis  interea  fpecrante  me 
reuulfis ,  ipfum  fublatum  eft  ex  ter- 
ra, et  in  pedes  tamquam  homo 
conflitit,  humana  mente  donatum. 
Ecce  autem  aliud  animal  fecundum, 
vrfo  fimile  conflitit  vna  ex  parte  ha- 
bens in  ore  tres  cofias  inter  dentes, 
quae  fie  ei  dicebant :  agedum, 
comede  earnem  adfatim.  deinde, 
fpeclante  me,  ecce  aliud  animal  par- 
di fimile,  quod  animai  habebat  in 
dorlb  quatuor  alas  volucres,  et 
quatuor  habebat  capita,  eiquc da- 
tum eft  imperium,  Poftea  animad- 
uerti  per  noccurna  vifa  quartum 
animal,  terrificum,  horribile,  ac 
prxualidum,  dentibus  ferreis ,  ma- 
gnis,  comedens  ac  comminuens,  e( 
reliquum  pedibus  conculcans ,  id- 
que  omnia  excellens  animalia  fu> 
periora,  habens  decern  cornua, 
Ea  cornua  dum  ego  contemplor, 
ecce  aliud  paruulum  cornu  exftitit 
interea,  a  quo  triaexfuperioribus 
cornibus  deiecla  funt.  Erant  au. 
tern  in  eo  cornu  oculi  quales  hu- 
raani,  et  os  grandiloquum.  G,  At- 
que  id  cornu  bellum  contra  fanclos 
gerebat.  //.  Interea,fpec3ante  me, 
pofitisfellis,  fedit  LONGAEVVS, 
vefte  niuis  in  raorem  Candida ,  ca- 
pillo  capitis  nitids  lanas  fimili :  cu. 
ius  folium  erant  ignex  flammx,  ro- 

be 


Cap.  7. 8, 


DANIEL, 


53? 


otx  autem  flagrans  ignis,  Ab  eo 
manans  proficifccbatur  igneiis  flu, 
uius,  cique  miniftrabant  decies 
centcna  millia,ct  in  ejus  confpc6tu 
ftabajit  millies  centena  millia ,  dato- 

1  que  indicia  aperti  funt  iibri.  Ac 
dum  ego  fpe&o  ob  tarn  magnilo- 
quam  werborum  vocem,  quaccor- 
nu  illud  faciebat,  fpe&ante  me,  per- 
emtum  eft  animal,  eiusque  contru- 
cidatum  corpus  ignitraditum  eft  ad 

tcremandum,  Cetera  autem  ani- 
malia  fua  poteftate  priuata  funt, 
concesfo  cis  certo  aeui  et  temporis 

3  viuendi  fpatio,  Speclabam  per  no, 
Surnavifa,  quutn  in  nubibus  ae- 
riis  tamquam  fhominis  filius  venie- 
bat,  qui  adlongaeuumperuenit,  in 

4eiu«  confpedhim  adducius.  Atque 
ei  tanta  poteftas,  dignitas,  regnum 
datum  eft,  vt  omnes  omnium  lin- 
guarum  populiac  nationes  eum  co- 
krent ,  <eterna,'ac  immutabili  pote- 
ftate, imperditoque  regno  prardi- 
tum.  Hie  ego  Daniel  vix  animi 
compos,  (tanta  fuit  rationis,vifa  ilia 

Scontuentis,  perturbatio, )  accetfi  ad 
vmimexadftantibus,  et  exeoqua:- 
fiui  illorum  omnium  veritatem, 
quam  ille  mihi  dixit,et  rei  fenten- 

jtiam  demonftrauit.  Animalia  hxc, 
quae  funt  quatuor,  inquit,  quaiuor 
reges  funt ,  qui  in  terri»  exfiftent. 

$  Deinde  occupabunt/fupremi  fancli 
regnum ,  et  regnum  obtinebunt  in 
omnem  facculorum  perennitatem. 
j  Turn  mihi  libuit  veritatem  exqui, 
rere  animalis  quarti,  omnium  illo 
rum  praeftantisfimi,  tamterribilis 
ferreis  dentibus ,  vnguibus  a  neis 
5  quod  minutatim  comedebat,  et  re 
liquumpedibus  ohterebar.  Item 
de  decern  in  capite  cornibus,  ac  de 
alio  cornu,quod  fuccreuerat,  a  quo 
deiecla  fuerant  tria ,  quod  quidem 
cornu  oculos  habebar,  et  os  grandi- 
loquum,  eratque  maioris,  quam  ce- 
1  tera,  ftaturae,  quod  cornu,  fpcclan- 
teme,  cum  fanclis  pralium  gere- 


baf,  eosque  fuperabat,    donee  ve- 
nit  Iongaeuus,  et  iudicium  fan£Hsi* 
fupremis  datum  eft,  venitque  tem- 
pus,  quo  regnum  tenuere  fanfti. 
Atque  ille:  quartum  animal,   in. 
quit,  quartum  regnum  eft ,    futu- 13 
rum  in  terra,  quod  omnium  re-. 
gnorum    potentisfimum,     totum 
orbem  conriciet,  contundet,  atque 
ccnterer.      Decern  autem  cornua, 
decern  reges  funt,  qui  ex  eo  regno  24 
exfiftent,poft  quos  furget  alius,  qui, 
fuperiores  antecellens,  tres  reges 
deprimet,       verba   contra  fupre- 
mtim  faciet,  fupremos  fanclos  fubi.45 
get,  et  tempora  legemque  mufare 
cogltabif,  illis  ei  in  poteftatem  tra- 
ditis  ad  tempuset  tempora  ad  dimi- 
dium  temporis,    Sed,  iudido  dato, 
poteftate  priuabitnr,    euerfusquej^ 
peribit  funditus,  atque  ita  imperii, 
quod  toticaelo  fubiacet,    regnum, 
poteftas,  amplltudo  tradetur  fupre-  fj 
morum  fanclorum  populo,  cuius 
regnum    erit.  seternum  regnum, 
quemque  poteftates  omnes  colent, 
ac  ei  obedient.      Hacrenus  finem  ig 
habet  oratio.      Ego  Daniel  mente 
admodum  perturbatus,   et  colore 
immutatus,  orationem  tradidi  me- 
moriae. 


CAPVT    VIII. 

Vi/tim  de  ar\elt  anteflutiium.  Capwuu  hir- 
cui  arittem  vincens.  Cornu  frnflum  bird. 
Aries  qui  regrs,  </ui  caprtnus  birais,  loriiu 
ingeus.  Danielu  dgrotati*. 

Nno  Balfafaris  regis  tertio, 
adparuit  mihi  Danieli  vi- 1 
im,  poft  illud,  quod  mihi 
adparuerat  principto,  quod  qui- 
dem huiusmodi  vidi.  Qtiuni  es- 
fem  Sufis  in  arce,  quae  eft  inElami* 
tide  prouincia,  vifti*  fum  mihi  per 
vifnm,  ( quum  quidem  eslein 
ad  Eulaemn  fluuium,)  cernere 
garietem  vnum  ftantem  ante 
fluuium,  habentem  duo  cor- 
Nnn 


ANn 
ad, 
fui 


5  mi** 

0  fr^c  eft  homo,    /)  Israelite,  ^hoc  eft  chriftiani.    g)  Medarumct  Perfarum  im- 
perium,  in  quo  Perfarum  eft  pot  emlus. 


$38 


DANIEL. 


Cap.  g. 


nua  fubliinia,  quorum  altcrum  al- 
terofubllmiuserat,  quod  fublime 

4  pofterius  creuit.  Eumarietem  vi- 
debam  ad  occidentem,  ad  feptcm- 
triones,et  ad  meridiem  arietare,  ita 
vt  nullum  animalium  ei  rcfifterer, 
nee  esfet,qut  contra  vim  eius  defen- 
deret,  quo  minus  arbitratu  fuo  age. 

5  ret,ac  magnus  euaderet.  Interea 
confiderante  me,  ecce  caprinus 
hircui,  qui  ab  occidente  itaperua- 
debat  omneni  terram,  vt  terram 
non  attingeref,isque  * cornu  habens 

6  inter  oculos  confpicuum.  I«*  ilium 
cornutum  arietem  adortus ,  quern 
ego  ante  flumen  (lantern  videram, 
in  eum  efteratis  viribus  incurrit, 
ac,  vidente  me,  cum  ariete  congres- 
fus,  in  eum  ita  defeuiir,  vt  eum  vi- 
cerit,  et  ei  ambo  cornua  fregerit, 
quum  aries  ad  obfiftendum  ei  vires 
non  haberet,  et  humi  proftratum 
conculcauit  arietem,non  habentem, 
a  quo  contra  eius  vires  defendere- 

8  tur.  Ita  creuit  caprinus  hircus 
mirum  in  modum :  atquc,  vbi  inua- 
luit,  fraehim  eft  illud  ingens  cornu, 
cuius  loco  fuccreuerunt  h  quatuor 
eminentia  cornua,   quatuor  caeli 

9  plagas  fpeclantia,  ex  quorum  vno 
ortum  eft l vnum  exiguum,  quo<j  in 
auftrum  atque  occidentem,  et«in 
nobilitatcm  mirum  in  modum  in- 

io creuit,  aufh.mque  in »  cxleftes  co- 

Sias,  de  copiis  deque  ftellis  pesfum- 
cdit  ac  proculcauit,  et  in  copia- 
rum  °  ducem  eousque  infoleuit,  vt 
ab  co  fublatum  fitpperenne,illlus- 

la  que  fair  aril  proftrata  fedes.  Eft  au- 
tem  datum  certum  fpatium  expian- 
diperennis,  quo  fpatio  ilhid  cornu 
humi  proftrata  veritate,  agcret  pro- 

■3  fpere.  Audiui  enim  loqu«ntcm 
vnum  fanclrum,  qui  fanflus  loquen- 
tem  quemdam  interrogabat ,  quo- 
usque  fatale  esfet  perenne  inexpia» 

J  4  turn  in  caUmitateesfe,  facrumque 


et  cop  las  proculcari.      Atque  ille 
mihi  ita  dixit  •  ad  vefperomatutina 
bis  mille  et  trecenta :    dcinde  ex- 
piabirur  facrum.    Id  vifum  quum  f 
ego  Daniel  cernens ,  intelligentiam 
quaererem ,  ecce  adftitit  contra  me 
quafi  qusdam  viri  fpecies ,      audi- 1, 
uique  hominis  vocem,   inter  Eu- 
Ixum     his     verbis    clamantem: 
Gabriel,   doce    hunc   de  fpe&ro. 
Atque  ille  ad  eum  locum  venit,  vbi  i 
egoftabam,  cuius  aduentu  perter- 
ritus,  quumpronuscecidisfem,  ille 
mihi  dixit  ita :  attende  homo  tu : 
nam  ad  vltimum  tempus  pertinet 
oraculum.    Interea,  illo  mecum  lo- 1 
quente ,    ego  humi  prom»  fopie- 
bar.    At  ille  me  tangens ,  erexit  in  t 
veftigia,  atque    ita   dixit:  ego  te 
iamdocebo,  quid  fit  extremofup- 
plicio  futurum :  nam  hoc  ad  vlti- 
mum tempus  pertinet.    Aries  ille», 
cornutus,  quern  vidifti,  regesfunt 
Mediae  atque  Perfiae.      Hircus  ca-  % 
prinuseftGraecix  rex.     Cornu  in- 
gens, quod  eft  inter  eius  oculos,  eft 
i  primus  rex-    Quod  autem,  eo  fra-  a; 
£«i,   quatuor  eius  loco  conftite- 
runt ,  regna  quatuor  ex  ea  gente 
exfiftent ,  fed  illt  viribus  imparia. 
Sub  cxtremum  autem  regni  illo-»: 
rum/fonfibus  confummatis,  exfi- 
ftet  inhumanus  et  aenigmatum  peri- 
tus  rex,    qui  viribus  confirmatus,a, 
(non  tamen  illi  paribus,) mira  edet 
itinera,  et  fuccesfu  vtetur  fetundo, 
fortes  populumque  fandtorum  de- 
populans,    ac  ingenii  acumine  ad»< 
dolos,  et  quidem  profpere,  vteiu, 
animoque  infdens,  multos  fortu- 
natus  peruer'et,  et  contra  princi- 
pem  principum  ftans ,  nulla  manu 
frangctur.        Illud  quoque  deve-a< 
fperomatutinis  vifionis  eftatiini  ve- 
rum  eft.     Tu  oraculum  conclude, 
quippe  quod  fit s  diuturnitatis.    E-  %' 
go  vero  Daniel  debilitatus  aegro- 

tauj 


b)  Alexander  Magnus.  0  Darnim.  *)  regoa  Syris  ,  Aegypti,  Afiar,  Grz- 
C*l*.  0  Antiochui  Eplphaaes ,  I.  Mac.  I  lofcpW.  u.  Anr.  7V  m)  Sionem. 
»)  IsratlilciS-  a)  Deusn.  />)fcilieet  fjoifoiuin.  ef)  Alexander  Magnu*. 
Oquumeffaatpcecassp^ftSa,  idco^te  pujusnda,     j)  olim  euemurum. 


Cap.  9. 


DANIEL. 


939 


taui  dies  aliquot :  atque  vbi  con- 
ualui,  ad  regia  me  negotia  contuli, 
attonitus  vifione  non  intelle&a. 


CAPVT    IX, 

Annorum  numerus  a  Daniele  aKtmaduerfus. 
Ad  louam  precatiovatu,  ieiuntumque.  Ad 
vatem  Gabriel  dt  inftauranda  HieroJ'oly- 
ma,  et  Mesfit  aduemu  nectqit*. 

ANno  primo  regni  Darii,  As, 
fueri  fihi,  Medo  genere  nati, 
qui  in  Chaldacorum  regno 
imperauit,  ego  Daniel,  quum  ad- 
uertisfem  in  Htteris  annoruni  nu- 
merum ,  per  quos  duraturam  esfe 
Hierofolymac  calamitatem  Ioua  Ie- 
remiae  vati  prasdixerat,  videlicet 
annorum  feptuaginta,  ad  Domi- 
nura  Deuin  \\\<c  conuerti ,  eum  pre- 
cibus  fuppliciter,  vfus  ieiunio,  cen- 
tone,  ac  puluere,  implorans,  ao 
louam  Deum  meum,  peccatacon- 
fiten»,  pjrecatus  fum  bis  verbis: 
o  Domine  Deus  magne  ctnietuen- 
de,  qui  pactum  clemeniiamque 
feruas  erga  tui  amantes,  et  tua 
praecepta  feruantes,  peccauimus, 
cvilpam  commifimus ,  impie  et 
contumaciter  a  tuis  praeceptis 
et  inftitutis  defleclentes,  ne- 
que feruos  tuos  vares  audiuinnis, 
qui  nomine  tuo  reges ,  principes, 
patres  noftros,  cunduinque  regio- 
nis  populum  commonefecerunt. 
Tua,  Domine,  eft  aequitas,  noftra 
eft,  (vt  liquido  adparet,)infamia,vi- 
delicet  Iudxorum  et  Hierofolymi- 
tanorum,  omniumque  Israelita- 
rum,  ftue  propinquorum ,  Hue 
longinquorum,  quocumque  iu  ter- 
rarum  eos  ob  conimisfumabcisin 
te  crimen  disfipafti.  O  Domme, 
noftra  eft  infamia,  noftrorum  fce- 
gum,  principum  atque  patrum,  qui 
aduerfum  te  peccauerimus.  Do- 
mini Dei  noftri  eftlenitasetplaca- 
bilitas,  in  quern  nosrebellauimus, 
neque  Iouac  Deo  noftro  dido  au- 
dientes  fuinws,  vt  ex  eius legibua 

/ 
)  Chriftum, 


viueremus,  quas  nobis  feruorum 
fuorum  vatum  opera  propofuerat : 
omnesque  Israelite  contra  eiusle-  If 
gem  fecerunt,  eius  didis  obedire 
recufantes.  Itaque  defluxerunt  in 
nos  dire,  et  exfecrationee ,  quze 
feriptae  funt  in  lege  Mofis  ferui  Dei, 
quonlam  in  eum  peccauimus: 
praeftititque,  quod  nobis  et  noftriaia 
gubernatoribus,  qui  nobis  praefue- 
re,  minatuserat,  tantuni  mali  no- 
bis inferendo ,  vt  nusquam  fub  cae- 
loacciderint,  qualia  Hierofolymis 
accideiunt.  Qnemadmodum  fcri- 19 
ptum  in  lege  Mofis  eft,  hocomne 
malirm  nobis  euenit,  neque  tamen 
louam  Deum  noftrum  interpella- 
uimus,  a  noftrls  defcifcendo  vitiis, 
eiusque  fidem  fcite  ptrpendendo. 
Ergo  Ioua  Deusnofter  malo  inuigi-  14 
lans,  id  nobis  inuexit.  Eft  enim  iu- 
ftus  Ioua  Deus  nofter  in  omnibus, 
quacfacitjOperibus,  cui  nos  dido 
audientes  non  fuimus.  Quare ,  o  |  j 
Domine  Deus  nofter,  qui,  tuis  ex 
Acgypto  valida  educendis  manu, 
tibi  nominis  claritatem  comparafti, 
.nos  peccauimus,  impie  egimus. 
Domine,  pro  tua  lingular!  aequita-  tS 
te  inhibe,  quacfo,  iram  faeuitiamque 
triamabvrbe  tuaHierofolyma,  tuo 
facro  monte :  nam  propter  peccata 
noftra  maiorumque  noftrorum  vi, 
tia  H/erofolyma  tuusqtte  pnpulu» 
infamls  eft  apud  omnes  nofti'os  fi- 
nltimos.  Qiiamobrem  e.iaudi,  13 
Deusnofter,  mcas,  qui  tuns  fum, 
preces  et  fuppltcationcm ,  tuoque 
vultu  colluftra  fanum  tuuin  vaftaT 
turn,  propter 'Dominum.  Prxbe^ig; 
mi  Deus,  auretm  iftam :  et  audi :  a- 
pcri  oculos  iftos ,  et  noftras  refpice 
calamitates,  vrbemque  dc  (uono* 
mine  vocatani.  Nee  enim  virtuti, 
bus  noftri»,  fed  tua  prxftinti  ienita- 
tefretinos,  hi.ee  te  amplication!- 
bus compellanms.  Domincexau-  j« 
dt ,  Domine  ignofce ,  Domine  at- 
tende ,  et  citra  cundationem  age 
propter  teipfum ,  mi  Deus ,  cuius 

de 


94° 


DANIEL. 


Cap.  9.10 


de  nomine  tua  vrbs  tuusque  popu- 

*°lus  adpellatur.  Hacegooratione 
precabar,  et  turn  mea  turn  meorum 
popularium  Israelitarum  peccata 
confitebar,  et  louaui  Deum  me- 
um,  ad  Dei  mei  facrum  montem 

ai  conuerfus,     fuppliciterinterpella» 
bam  ,  quuin,  me  adhnc  orando  lo 
quente,  vir  ille  Gabriel ,  quern  inU 
tio  in  vifione  videram ,  aduolauit, 
meque  tetigit  vefpertini  ferti  tem- 

**  pore,  atque  his  verbis  adloquens 
edocuit;    Daniel,  nunc  profe&us 

*3  (bin,  vt  te  intelligere  doceam,  Ini- 
tio  tux  fupplicatioriis  editum  eft 
mandatum,  id  quod  ego  tlbiindica- 
tum  veni,  quoniam  iucundu»  es: 
ttaque  rem  attende,  et  oraculura 

»4percipe.  Septuaginta  feptenarii 
deftinati  funt  tuopopulo,  tuxque 
facr.s  vrbi,  ad  conflmimandum  pec- 
catum ,  ad  obfignanda  delicta ,  ad 
ignofcendam  culpam,  et  ad  indu- 
cendam  xternam  iuftitiam,  ef  ad 
obfignandam  vifionem  ac  vaccina- 
tioneni ,  et  ad  vngendum  fanclo. 

45  rum  fancthfimum.  Seles  igitur,  et 
intelliges  ab  edifomandatode  redi- 
tu, et  de  inftanranda  Hierofolyma, 
vsque  ad  Meafiam  princtpem,  fore 
feptenarios  feptem  et  fexaginta  du- 
os, quibus  redibitur,  etviciruina? 
que  inftaurabuntur,  idque  in  d'ffi- 

%(y  cultate  temporum.  Port  duos  au- 
tem  et  fcxaginfa  feptenarios  peri- 
metur  Mesfias,  idque  deftitutus,  vr- 
bemque,  et  facrum  qui  depopule 
tur,  princeps  venietpopulus.  erit- 
que  finis  eius  in  grasfatione,  et  ad 
belli  flnem  faeuisfimae  calamitates. 

t~  Confirmabit  autem  fcedus  multis 
vnus  feptenariuSjdimidiusque  fepte- 
narius  facrificium  fertumque  toilet, 
et  pinnis  imponentur  calamitofa 
feelera,  idque  ad  interneciouem, 
fluenteadvaftitatem  fttuitia. 


CAPVT    X. 

Ter  feptem  dies  piangens  vstts,inedit.  Vifus 
vit.Spcftrtm  »on  viderttes  alii,    Ad  vatem 


fpeSlrum  confolans.  Cum  duce  Perjiditipu- 
gv.n  futura. 

ANno  Cyri  Perfarum  regii 
tertio ,  res  eft  patefa&a  Da- 
nieli,  qui  Baltafar  nominatus 
eft,  eaque  vera,  et  Jongi  fpatii, 
quam  rem  perfpexit,  etprsemon- 
ftratam  intellec~hi  adfecutus  eft, 
Per  id  tempus  ego  Daniel  in  luclu 
fueram  ter  feptem  dies,  nee  pri. 
mario  pane  vefcens,  nee  vi&ucar- 
nis  aut  vini,  nee  vnguentis  vtens  to- 
to  lilorum  ter  feptem  dierum  fpa- 
tio,  Die  autem  vicefimoquarto 
menfis  primi,quum  esfem  apud  ma. 
gnum  flumen,  videlicet  Tigrim, 
fublatis  oculis,  animaduerti  virum 
quemdam  lino  veftitum,  lateribus 
anro  obrizo  fuccin&is,  corpore 
chryfolitho  fi'mili ,  facie  fulguris  in 
medum  corufca,  oculis  ignearum 
facium  fimilibus,  brachiispedibus- 
que  refplendentis  .eris  fpeciemre- 
ferenfibus,  verborum  fono  qnalis 
turbae  fonns  eft.  Id  fpeclnim  fo. 
lusego Daniel  vidi:  quiautemme- 
cum  aderant  homines,  fpecirum 
non  viderunt,fed,graui  terrore  per- 
culfi,  latebram  fuga  quarfiuerunt. 
Ego  folus  relidhis,vifo  tarn  ingenti 
fpecho,  fum  robore  deftitutus :  et 
inutaia  perditaque  coloris  elegan- 
tia, nihil  retinui  virium.  Turn  il- 
lius  vcrbortim  vocem  audiui ,  qua 
verborum  voce  audita ,  pronus  hu- 
mi  confopiebar.  Et  ecce  manui 
me  tetigit,ac  in  genua  manuumque 
palmas  ftatuit,  et  me  fie  ille  adlocu- 
tuseft;  Daniel,  vir  iucunde,  at- 
tende verba,  quxegotibidicam,  et 
in  veftigia  coniifie.  Nunc  enim 
ad  te  misfus  fum.  Qtiae  qutim  ille 
mecum  loqueretur,  conliiti  (tre- 
mens, At  ille :  ne  metue  Daniel, 
inquit  mihi :  nam  ex  quo  primum 
die  animum  ad  confiderandum,  et 
te  Deo  tuo  fuhmittendum  adpulifti, 
audita  eft  oratio  tua ,  atque  equi- 
dem  propter  orationem  tuam  veni. 
Tametfi  regniPerfici  du%  mihi  con- 
tra ftetit  dies  vnum  et  viginti, 
quum 


Cap.  »o.  i  r. 


DANIEL. 


94» 


i    quum  quidein  Michael  vnus  de  pri- 
c    mis  ducibu»  mihi  fuppetias  venit, 
fl   quum  esfem  illic  apud  reges  Perfiae 
l*reliclus.     Veni  autemtuidocendi 
|    gratia,  quid  in  pofterum  fit  tuis  po- 
I  pularibus  euenturum :  nam  adhuc 
[   ad  certum  tempus  pertinet  oracu- 
;  5lum.    Huiusmodi  verbis  quum  il- 
■   lemeadloquerefur,ego,  demisfoad 
1°  terrain  vultu,  obmutefcebam,      et 
K  ecce  hominum  fimilis  imago  mca 
I   labra  tetigit,  atque  ego,  aperto  ore, 
I   eum,  qui  contra  me  ftabat,  his  ver- 
[l   bis  adlocutus  fum  ;  Domine,  vei  ad- 
fpedhi  adeo  mihi  coliabefacli  funt 
,    nerui,  vt  nihil  virium  retineam, 
|!7nedum  vt  taiis  ego  tuus,  talemte, 
i!    Domine,  posfim  adloqui,  quum 
I    mihi  iam  nunc  exanimato  nulls 
*8  vires  conftent.      Hie  me  rurfum 
!    attaftu  fuo  confirmauit  illud  homi- 
JiS'nis   fimulacrum,    dicens :      pone 
metum,  homo  iucunde:  faiuuses: 
j   recipe  te  ac  recoIJige.  Igitur,eo  me- 
'    cum  loquente,    collegi  me ,  et ,  lo- 
I    quere  fane    Domine,      inquam, 
t   quandoquidem    me     confirmafii. 
loEtille:  fcincuradte  venerim?  in- 
quit  ,  iam  reuerfurus  ad  pugnan- 
!    dum  cum  duce  Perfiae  :  qui,  fimulac 
!    profeclus  fuero,  dux  aderif  Gnc- 
]-■  i  rise.      Sed  tamen  enuntiabo  tibi, 
|    quid  fit  in  fcripto  veritatis  exara- 
I    turn,  quamquam  in  his  ne  vnus 
I    quidem  a  me  fiat ,  excepto  Michae- 
h    le  duce  veftro ,    a  quo  ego  quoque 
[i    anno  primo  Darii  Medi  fteti,  eum- 
!    que  auxilio  iuui,  et  nunc  tibi  ve- 
>    rum  indicabo. 


CAPVT    XI. 

Rex  quart  us  Per/iJ'u  maxim  us.  Frangenda 
tint  potent  ia.  Ab  auftro  calamitates.  Bel- 
ia  mu.'ta  inter  auftmles  etfepttmtrionales. 


Maoz.im  deafler  colenAum  fir  tut. ens  fpt. 
drum. 

QVum  tres  adhuc  regeg  exfti-  * 
terint  inPerfide,*  qtjartm  erit 
omnium    maximis  pra.ditus 
diuitiis,   quarum  opibus  vniuer- 
lum   Graeciae  regnum  concitabit. 
Sed  exfiftet  *  rex  pote;u,qui,amplis-  4 
fimum  adeptus  hnperium ,  rerum 
potietur.      Qui   poftquam   confti-J 
terit,  frangetu   eius  regnum,  et  in 
quatuar  c:«li  regiones  diuidetur, 
nee  id  habebunt  eiuspofteri,  nee 
erit  tanti  imperii,  quantum  habue- 
rit  ipfe,  quippe  distiahetur  eius  re- 
gnum  etiam  in  alios,  quam^  in  illos. 
lnualefcet  autem  ~rex  auftralis,  et4 
de  "  illius  principibus  /.  vnum  fupe- 
rabit,  ac,  principatum adeptus,  late 
imperabit.    Deinde,  praeteritisali-5 
quot  annis,     focietatem  coibunt, 
venietque  <•  auftralis  regis  c  filia  ad  d 
feptemtrionaiem  regem  ad  '  aeqiium 
faciendum,     fed  robur  illud  vires  6 
non  retineblt,  nee  ftabit/ipfe ,  aut 
eius g  proles,  fed  dedeturipfa,  eius- 
que  du&ores ,  et  parens ,  et  adiu- 
tor,   certis  temporibus.      Verum  7 
fuccedet  *illi  de  ftirpe  radicum  eius, 
'qui  expeditionemfaciet,  et  arcem 
inuadei  *  regis  feptemtrionalis,  effi- 
cietqtie,  vt  illos  fuperet,      adeo  vt « 
eorum  etiam  deos ,     cum  eoruin 
primatibus,  vna  cum  eleganti  ar- 
gentea  aureaque  fupelle&ile,  in  Ae- 
gyptum  praedatus  inferat.      Atque 
is  quidem  aliquot  annos  regi  fe-9 
ptemtrionali  refiftet ,  feque  in  re- 
gnum regis  auftralis  conferet.  ac 
patriam  repetet.    Sed  incitati  illius 
'filii  vim  ingentem  militum  colli-  *a 
gent,et'«ille  grasfans  inuadet  ac  per- 
uadet,  jterumque  vsque  ad  "  illius 
arcem  incitabitur.      Ergoexacer- 
batuso  rex  auftralis  exibit,  et  cum11 
feptem- 


«)  Xerxes.  *)  Alexander,  y)  quatuot  fuccesibres.  t)  Ptolemarus  Ceraunui 
Ptolemxi  PhiladeJphi:frater.«)  Alexandri  fuccesforibus  *)  Seleucum.6)Pto. 
lemariPhiladelphi.c)  Bcrenice.WjAntiochum  Hieracem.Ot'oedus./)  Prolernaeus. 
£)  Berenice.*)  Pcolemaeo  Philadelpho.  i)  Ptolemaeus  EuerKctes  Berenicsfrater» 
ScIeuciCailinici.  /)  Antiothus  Magnus,  et  Scleucus  Certunui  m)  Ami- 
echus  Magnus.    »)  Ptolemaci  Philopatoris.    •)  Pcolenweus  Philopator. 


5)4» 


DANIEL, 


Cap.  ii. 


/feptenitrionaiiregepugnabit,  ina- 
gnis  coac"Vis  copils,  ac  potitus  exer- 
citu, victor  animo  fuperbiet  exer- 
citus !  ac  legiones  profternet,  nc- 
j»  que  pollcbit.  Nam-?  feptemtriona- 
lis  rex  iterum  maicres ,  quani  ante, 
copias  conficiet,  ac,  peraclo  ali- 
quot annorum  fpatio,  veniet  cum 
magno  exercitu ,   multaque    opu- 

13  lentia.  Quibus  fane  teniporibus 
frequentes  •  auftrali  rcgi  obfiftent, 
nee  non  proiligati  homines  popula. 
res  tui  efTerentur,  vt  comprobe- 

14  turoraculum,  acoffendent.  Ve- 
niet tgitur J  rex  fcptemtrionalis,  ex- 

fresfoquc  aggere,  munitam  vr- 
em  capict ,  nee  habebit  manus  au- 
ftralis,  le&ique  homines,  vires  ad 
refiftendum ,  quo  minus  eos  ad- 
grcsfus,  fuo  vtatur  arbitrio.  Ita 
nullo  refiftente  in  'nobili  terra  con- 
fiftet,  quae  per  eum   confkietur. 

15  Turn  eo  fe  vertet,  vt  cum  totius 
regni  fui  robore  vadat,  comitan- 
bus  eum  *  probis,  *facietque,vt  mu- 
lierem  illi  det  ad  earn  corrumpen- 
dam,  fed  ea  non  ftabit ,  nee  eius 

l6erit.    Deinde  fe  conuertetadinfu- 
las ,  capietque  niuitas :    fed  reclor 
ita  illiusin  fe  contumcliam  compe- 
fcet,  vt  ille  earn  in  ipfum  contume- 
ly Ham  non  iteret.      Ergo  referet  fc 
ad  munitiones  fuac  terras ,  offendet- 
que,  etitalabetur,  vt  nusquamin- 
I  g  ueniatur.     Succedet  in  eins  locum 
translaturus  regiam  maieftatem  ty- 
rannus,  qui  diebus  aliquot  nulla 
iracundianulloque  bello  frangetur. 
i9  Huic  porro  fuccedet  defpe&us  qui- 
dam ,  cui  quum  regia  dignitas  non 
fuerif  tributa ,  veniet  feliciter,  re- 
gnumque  per  blanditias  adipifce- 
10  tur,     atque  ab  eo  grasfaotes  ma- 
nus  grasfatura  frangentur ,  nee  non 
auclor  foederis ,  cum  quo  per  fpe- 
ciem   focietatis   dolo    malo  aget, 
41  profeclusque    praeualebit    exigua 
gente  feliciter,  ac  regionis  opulen- 
tislimaperuadens,  faciet,  quae  ne- 


que  patres  eius,  neque  maioresfe- 
cerint,    praedam,  fpolia ,  facilitates 
illis  dispertiet ,  inque  munita  loca 
fuos  conatus  conferet,  idque  ad 
tempus.      Deinde  vires  animutn- 
que  fuum  in  auflralem  regem  ma- 
gno cum  exercitu  concitabit.    Rex 
autem  auftralis  ad  proelium  magno 
exercitu  impelletur,      valebitque 
multum,  neque  tamen  confiftef, 
quoniam  infidiis  petetur,    et,  a  fuis- 
met  conui&oribus    fra&us,  ma- 
gnam,  profligato  eius  exercitu,  ab 
illo  cladem  accipiet.      Atque  ambo 
illi  reges  malitiofis  animis  eadem  in 
menfa  faifum  loqueutur :  quod  ta- 
men non    fuccedet,  quoniam  ad- 
huc  finis  differetur.    Hie  autem  pa- 
triam  cum  magnis  facultatibus  re- 
petet,  auimo  ad  facrum  fcedus  adie- 
<3o,  proScietque ,  deinde  patriara 
repetet.      Aliquanto  port   iterum: 
in  auftrum  veniet ;  fed  non  vt  pri- 
u»,  He  pofterius  accidet.      Ibunt: 
enim  ad  eumnaucs  citiae :    itaque 
dolens  reuertetur ,  et  in  facrum  fce- 
dus faruiet ,  proficietque  ,et  iterum 
feindefertoresfacri  foederis  inten- 
det,      exfiftentque  ex  eo  manus,: 
quae  munitum  facrarium  profana- 
bunt,  fublatoque  perenni,  fcelus 
calamitatis  importabunt :  fcedifra- 
gos  autem  blandimentis  corrum- 
pet.    At  homines,  Dei  fui  notitiam  \ 
habentes,    valebunt  ac  proficient, 
eorumque  peritiores  erudient  mul-i 
tos,  et  gladiis,  flamma,  captiuitate, 
direptione  fuccumbent  diu.      Suc-3 
cumbentibus  autem  eis,    exiguo 
fubuenietur  auxilio,  eisque  multi 
per  blanditias  coniungentur,    at-  3 
que  ex  peritioribus  fuccumbent 
nonnulli,  vt  explorentur,  expur- 
gentur,  dealbentur  vsque  ad  vlti- 
mum  tempus :  nam  adhuc  fupere- 
rit  tempus.      Aget  autem  rex  pro  3 
fua  libidine,  elatusque  fuperbiet 
contra  omnem  Deum,    et  contra  3 
deorum  Deum   miririce  loquetur, 

et 


f)  Antiocho  Magno.    ?)AntiochusMagnu5.     r)  Antiocho  Epiphani,    s)  An* 
tlochui  Magnu».    t)\udx>.     »)  Israelicis. 


Cap.  if. I*. 


DANIEL; 


943 


,  et  fecundo  fuccesfu  vtetur,  donee 
j  peraclum  fit  fupplicium :  nam  age- 
j;'turfxuiter.  Nequevero  deosille 
I  patrios ,  neque  mulierum  volupta- 
I  tern, nee  vllum  oranino  demn  cu- 
I  rabit,quin  fefe  fupra  omnia  extol- 
fe  Jet.  Ceterum  Maozim  deninvi.e 
I  eius  colet,  et  ignotum  maioribus 
I  fuis  deum  auro ,  argento,  geminis, 

■  pretiofisque  rebus  honorabit ,  fa- 
I  cietque,  vt  munitores  maozios,  nec- 
Inon  ilium  peregrinum,  quem  a- 
I  gnouerit,  deum  gloria  cumulet, 
•  eteisimperium  in  multos  coucilia- 

■  bit,  ac  terram  pretio  diuidet.      Ex- 

Itremo  autem   tempore    confliget 

I  cum  eo  rex  auftralis :  in  quem  rex 

Sfeptemtrionalis  multis  cum  curri- 

jbus,  equitibus  ac  nauibus  iuipe- 

•tuuidabit,ac  terras  grasfando  per- 

■uadetatque  percurret,  inuadetque 

«terram  nobilem ,  et  multi  fuccum- 

Hbent.      Euadent  autem  eius  ma- 

Hnum  Idumaei ,  Moabitx ,    et  bona 

■Spars  Amnionitarum.    Iniiciet  au- 

Item  manum  terris ,  nee  terra eua- 

ildetaegyptia,  thefaurisque  uotietur 

|auri  argentique,  et  omnibus ,  qux 

I  in  Aegypto,  Libya,  Aethiopia,  qua- 

*cumque  gresfum  inferet,     erunt 

A  pretiofa.    Sed,nuntiis  ab  oriente  ac 

jjreptemtrione  conturbatus ,  profici- 

jjxetur,  vehementer    incenfus,  ad 

Jjnultos  funditus  perdendos,      et 

Tixis  caftrorum  fuorum  tentoriis 

i'  nter  maria,    ad  facrac  nobilitatis 

jnontem,  veniet  ad  finem  fuum, 

luulloei  fuccurrente. 


CAPVT    XIL 

\Muhael  Hebrtorum  dux.  Vat'v  populates 
tuafuri.  Conjignandus  a  vote  Hirer.  Alii 
duo  viri  vifi ad Jluuium. 

\Tque  illo  temporre  exfiftet 
Michael  princeps  ille  ma- 
gnus  ,  qui  tuis  prareft  popu- 
tribus ,  eritque  temporis  difficul- 
;s,  quanta  nulla  vmquam  port  ho- 
lines  natos  ad  id  temporis  fuerit. 


Ac  illo  tempore'  euadent  populares 
tui ,    quicumque  in  libro  fcripti  ex- 
ftabunt,        multique  eorum,  qui» 
obdormiuerint,    huinatique    fue* 
rint,  expergifcentur,    alii  ad  vi- 
tam  seternam,  alii  ad  dedecus  et  mi- 
feriam  scternam.      Periti  autem  3 
fulgebuntjVt  fulgor  xthereus ,  qui- 
que  multos  reddiderint  iuftos,  e- 
runt  ftellarum  fimiles  in  omnem 
aeternitatem.      At  tu,  Daniel,  con- 4 
elude haec verba,  libruinque  confi- 
gna  ad  tempus  vltimum.     Verfa- 
bunt  fefe  multi,  crefcetque  fcien- 
tia.      Hie  ego  Daniel  animaduerti  5 
duos  alios,  alteram  ad  alteram  flu- 
minis  ripam  ftantes ,    atque  ille  di-  * 
xit  homini  linigero,  qui  erat  fu- 
pra fluininis  aquam :  quando  tan- 
dem finis  erit  miraculorum  ?    Au-  7 
diuique  hominem  linigerum ,  qui 
erat  fupra  fluininis  aquam ,  dextra 
finiftraque  in  caelum  fublata  iuran- 
tem  per  immortalem ,  fore  ad  tem- 
pus temporum,et  dimidium,  fini- 
taque    difperfione   manus    populi 
fan&i,  finienda  esfe  ilia  omnia.    Id  8 
ego  auditum  quum  non  percepis- 
fem  :   Domine ,  inquam,  quis  erit 
iftorum  cxitus  ?    At  ille :    abi  Da-  9 
niel,  inquit :  nam  conclufa  confi- 
gnataque  funt  hxc  verba  ad  vlti- 
mum tempus.       Expurgabuntur,  I» 
dealbabuntur,    et     explorabuntur 
multi,  etimpie  agent  impii,  nee  in- 
telligent vlli  impii:  at  periti  intel- 
ligent.     A  tempore  autem  fublati  *  * 
perennis,  vsque  ad  illatum  calami- 
tatis  ncfas,  erunt  dies  mille  ducenti 
nonaginta.    Beatus ,  qui  exfpe&a- 1* 
bit  et  pertinget  ad  dies  mille  trecen- 
tos   trigintaquinque.      Tu    veroli 
perge  ad  finem ,  requieturus  et  fta- 
turus  in  tua  forte  ad  finem  dieruru. 


CAPVT    XIII. 

loatimt*  Bnbylonls  inctla  Sufann*  vir.  Senar 

tores  et  indices  duo.l»  hort»  Sufanna.**- 

mm iibi4ofi*<kiU in Sufannnm.  Multmf 

pudi- 


S>44 


DANIEL. 


Cap.  13 


pudicitia.  Scntmi  injuria  in  innocentem, 
catumnitjperiuria:  Adlouam  contra  iu- 
dices  mutter.  Pro  innoctnte  ad  populum 
Daniel.  DisiunSIi  indices,  examinati, 
mendaces  ,  necati.  Sufannc  celebratio. 
Danielis  gratia  in  ciuitate. 


G.L. 
rIr  qiudani  Babylonis  incola 
fuit  nomine  Ioacimus.  Is 
vxoremduxit  nomine  Sufan- 
nam ,  Helcias  filiam ,  formofamin 
primis,  et  Domini  reuerentem, 
3  bonjsque  ortam  parcntibus ,  et  ab 
4iisdeminlegcMofiseruditam.  E- 
rat  Ioacimus  prxdiues ,  et  hortos 
habebac  domui  fuse  proximos.  Ad 
eum  itabant  Judxi ,  quod  erat  o- 

5  mnium  clarisfimus.  Qtiodam  au- 
tern  anno  creati  funt  iudices  duo  de 
popnlo  feniores:  de  quibus  locu- 
tnseftDominus,  quum  ait,  iniu- 
ftitiamBabylone  ortam  esfe  a  fenio- 
ribus  iudicibus ,  qui  populum  re- 

6  gere  vidcrentur.  Hi  domumloa- 
cimi  frequentabant ,  ad  eosque 
commeabant  omnes,  qui  lites  ha- 

7  bebant.  Quum  autem  iam  abi«rat 
populus  in  meridie ,  folebat  Sufan- 
na  in  viri  fui  hortos  intrare ,  et  ibi 

8inambulare.  Earn  quotidie  in- 
trantcm  et  inambulantem  quum 
adfpicerent  duo  fenes >  capti  eius 
cupiditate  a  re&o  mentes  deflexe- 

5>  runt  et  oculos,  vt  neque  in  cae- 
lum intuerentur,  neque  iurisetae- 

I  o  quitatis  meminisl'ent.      Qiiumque 

ambo  earn  deperirent ,  fuam  tamen 
xgritudinem  inter  fefe  non  indica- 

I I  bant :  quippe  quos  puderet  tan- 
tampotiendiea  Hbidinem  enuntia- 

I*re.  IHud  quidem  diligenter  ob- 
feruabant ,  vt  earn  quotidie  vide- 

13  rent.  Qinimque  inuicem  com- 
monuisfent,  vtdomumirent,  quod 
hora  esfet  prandii,    digresfi  funt. 

■4Poft  rurfum  eodem  congregati, 
quum  alter  ex  altero  causfam  per- 
contaretur,  confesfi  funt  fuam  v- 
terque  Hbidinem.  Tunc  commu- 
niter  de  tempore  ftatuerunt,  quo 

l5folampesfentnancifci.  Atque  illis 
accommodatum  ei  rei  diem  obfer- 


uantibus ,  ipfa  cum  duabus  pedisfe 
quis  hortos  fuo  more  ingresfa,  ir 
eis  lauare  cupiit :  erat  enim  Seftus 
Et  quum  illic  nullus  esfet  praetei 
duos  feniores  latentes ,  et  earn  ob 
feruantes ,  iusfit  pedisfequis,  Vt  0 
leum  fibi  et  vnguenta  peterent, 
hortorumque  portas  clauderent,  v 
lauaret.  Iliac  dicto  eius  parebant 
et,  claufo  hortorum  ostio,per  pofti 
cum ,  quod  erat  ad  latus ,  ad  peten 
daea,  quae  erantiusfx,  exierunt 
neque  feniores  aduerterunt,  quip 
peoccultos.  Illi,  egresfis  pedisfe 
quisfurguntcontintio,  adeamqm 
accurrunc ,  et  ei  fie  dicunt :  vi 
des,hortorum  ianuam  esfe  claufam 
neque  nosquisquam  cernit,  et  fu 
mus  tui  cupidi.  Quapropter  conce 
de  te  nobis  in  congresfum.  Alio 
qui  teftificabimur ,  tecum  fuisf 
iuuenem,  eaquedecausfa  pedisfe 
quas  ate  esfe  dimisfas.  HicSufann 
ingemffcens :  angor  vndique ,  in 
quit.  Nam  fiue  hoc  facio,  moi 
mihiimpendet :  fiue  detre&o,  noi 
effugiam  manus  veftras.  Sed  mih 
fatius  eft  detre&ando  in  veftras  mj 
nus  incidere ,  quam  contra  Domi 
nura  peccare.  Itaque  magnum  cl« 
morem  fustulit  Sufanna.  At  feni 
ores  ambo  contra  occlamare,  ( 
alter  ad  ostium  hortorum  aperier 
dum  currere.  Eo  in  hortis  audit 
clamore,  famuli,  qui  domi  eran 
per  pofticum  infiliunt,vt  eius  cafui 
cognofcerent.  Atque  eos  quidem 
audita  feniorum  oratione,  dispi 
duit,  quod  nihil  vmquam  tale  iadh 
turn  esfet  de  Sufanna.  Poftridi 
quum  conuenisfet  populus  ad  vi 
rum  eius  Ioacimum,  prxfto  fuerur 
duo  illi  feniores,  nefaria  menl 
pleni,ct  mortemSufannae  ftudentei 
qui  apud  populum  iusferunt  arces 
Sufannam,  Helcix  filiam ,  Ioacin 
vxorem.  Eorum  ergo  arcesfit 
venit  ipfa ,  eiusque  parentes ,  et  1: 
beri ,  et  cognati  omnes.  Quui 
esfet  autem  Sufanna  delicatisfima,< 
fpecie  formofisfima;  illi  cam  cor 

fci 


Cap.  i ). 


DANIEL. 


94? 


fcelerati  iusrerunt  detegi,     (erat 
|  cnim  velata, )  vteius  pulchritudine 
■  explcrcntur ,      quuin  onirics ,  qui 
«aderant,    quique    earn   nouerant, 
1  flercnt.      Turn  duo  illi  feniores  in 
i  medio  populo  conftiterunt,  mani- 
busque  Su&nnae  capiti   impolitis, 
:  caelum  cum  mulfo  flctu  intuentis, 
.  iquippc  quae  Domino  ex  animo  con- 
I  fide  ret ,  ita  verba  fecerunt :   quuin 
nosinhords  foli  deambularemus, 
,   haec  cum  duabus  ancillis  ingresfa 
;    eft,  iisque,  claufa  hortorum  ianua, 
:  iimaudatis,    venit  ad  earn  iuuenis, 
:|qui  in  occulto  latebat,  et  cum  ea 
,i:oncubuit.    Nos,  qui  in  hortorum 
i  ungulo  eramus,  vifo  flagitio,   ad 
is  lieos  accurrimus,      et  eos  vidimus 
s  jquidem  coeuntes,  fed  ilium  com- 
iijllprehendere    nequiuimus.      Nam 
isi  lmuim  esfet  nobis  valentior ,  aperta 
sli  «anua,  exfiliit.     Tantum  hanc  pre- 
n; ,  lenfam    rogabamus,     quis   esfet 
ii   ..uuenis  ?  fed  nobis  noluit  enuntia- 
£i  Ire.  Haec  nos  teftificamur.    Itaillis, 
w  i  W  fenioribus  et  populi  iudicibus, 
ni   jiabita  a  conuentu  fides  eft,  et  da- 
lE  <  nnatur rei  capitalis  Sufanna :    quae 
June  clara  voce  in  haec  verba  excla- 
nauit :  o  Deus  immortalis ,  qui  oc- 
ultanofti,  qui  omnia  ante  eorum 
rtum  perfpicis,      tu  fcis,  hos  fal- 
u in  contra  me  teftatos,  meque  mo- 
i, quuin  nihil  fecerim  eorum ,  quae 
ontra  me  per  malitiam  comment! 
iint.      Eius  vocem  audiuit  Deus. 
*  taque  quum  duceretur  ad  necem ; 
fj     xcitauit  animum   iuuenis  cuius- 
am  pueri,  cut  nomen  erat  Daniel, 
«j  |  jui  magna  voceexclamauitinhunc 
jj    kiodum  :*  in  huius  fanguine  ego  me 
j  i  (xtra  omnem  culpam  pono.      Ad 
um  quum  vniuerfus  populus  fefe 
onuertisfet,  et,  quidnam  diceret, 
ogauisfet;  ipfe  in  medio  eorum 
:ans ,      ita  fatus  eft.      Itane  ftulti 
ftis,  Israel  it. e,  vt,  neque  quaeftio- 
ehabita,  neque  veritate  comper- 
i,  condemnaucritis  Israclitidem  I 


in  buiw  necem  non  confentio. 


Reuertiminiin  curiam.      Hieni;ii49 
falfum  contra  earn  teftimonium  di- 
xerunt.      Ergo  omnis  populus  ce-  50 
leriter  reuertitur.    Atqueei  fenio- 
res ita  dicunt :  agedum,  fede  in  me- 
dio noftrum,  et  tuam  nobis  pro 
nuntia  fententiam ,  poftquam  tibi 
fenatus  diuinitus  datur.       Turn  j  t 
Daniel,  disiungite  eosprocul,  in- 
quit,  vtegoeosexaminem.      De-^a 
inde,  illis  disiunclis,  alterum  euo- 
cat,  et  fie  adloqui'ur :  vetule  vete- 
rator,  nunc  tua  te  fcelera  petunt , 
quae faciebas  an; ea,    quum,  infon  -  $3 
tibuscondemnandi1',  et  fontibusab- 
fol  tendts,   iniqtia  iudicia  faceres, 
Domino  infontem  et  iuftum  inter- 
fici  vetante.     Nunc  igitur ,  fi  qui-  54 
dem  hanc  vidifti,  die,  fubquaeos 
arbore  congresfos   videris       Sub 
lentifco.inquit.      Et  Daniel:  pro  55 
be    inqiit,  in tuum caput mentitus 
es.   lam  enim  Dei  nuntius,  manda- 
to  ab  1II0  accepto,  disfcindet  te  me- 
dium.   Deinde ,  illo  amoto ,  iubet  0 
produci  alterum ,  et  cum  eo  fie  a  - 
git:  genus  chananaeum,  non  hi. 
daeum,  te  venuftas  fefellit ,  tua  tibi 
cupiditasmentemperuertit:  itave-  57 
ro  agebatis  oum  Israelitidibus,  quae 
prae  metu  in  veftrum  congresfura 
pertrahebantur.  Sed  non  Iudae  pro- 
genies veftrum  flagitiuin  fustinuit. 
Nunc  ergo  die  mihi,  fub  qua  eos  58 
arbore  congresfos  deprehenderis. 
Sub  ilice,  inquit  ille.    At  Daniel.  59 
tu  quoque  probe,  inquit ,  in  tuum 
caput  mentit us  es.    Praefto  eft  enim 
Dei  nuntius  cum  framea ,  qui  te 
medium  disfecet,  vosque  perdat. 
Hie  veto  vniuerfus  conuentus  cla-  go 
morem  efFerre,Deo  gratias  agendo, 
quifibi  confidentes  feruet,    et  eft£( 
tactus  in  feniores  impetus,  quorum 
teftimonium  Daniel  fuis  ipforum 
verbis  refellisfet,     funtque  eadem,  $a 
quam  alteri  per  calumniam  para- 
uerant,pcena  ex  lege  Mofis  multati, 
ideftnecati,  eteft  illo  die  capitate 

peri- 

Oot 


94* 


DANIEL. 


Cap.  I  3.  14. 


periculutn  ab  innocentis  capite  de- 
<S3pulfuni.  Helcias  autem,  eteius 
vxor,  Deum  de  filia  fua  Sufanna 
laudauerunt ,  vna  cum  cius  viro 
Ioacimo  et  cognads  omnibus,  quod 
in  ca  nulliusreifuisfetdeprehenfa 
64  turpitudo.  Quare  Daniel  apud 
populum  deinceps  erat  in  magno 
nomine  et  gloria. 

CAPVT    XIIII. 

Mytigis  mors.  Cyri  regnum.  Conttiftor  Da- 
niel. Simulacrum  Ban*.  Hunc  Daniel "m/n 
colens.  Sacerdotes  Beli  impoflores  de  ciba- 
riis  a  fimulacro  comejis.  Ctnii  in  temp  to. 
Obfignatafani  ianua.  Ctfi  a  rege  falji fa- 
terUotes.  Babylonts  draco.  Hunc  Daniel 
nonvenerans.  Conietlu*  internum fpecum. 
AUv.itcmangelM.  Incolumuvates.  Inuidt 
ftattmateombu*  deuorati. 

1     A   Styage   rege    vita  defiincto, 
J\  Cyrus  Perfa  in  eius  regnum 
**-  •*■  fuccesfit,  cuius  regis  Daniel 
erat  conui&or ,  vir  omnium  illius 
aamicorum    illuftrisfimus.        Erat 
autcm  Babyloniis  fimulacrum  no- 
mine Belus,  in  quod  impendeban- 
*   fur  quot  die  filiginis  artabx  duode- 
cim,  ouej  quadraginta,  et  vinime- 

3  treta  fex,  quod  fimulacrum  et- 
iam  rex  venerabatur, et  fingulis  di- 
ebus  ad  adorandum  adibat.  Daniel 
autem  fuum  Deum  adorabat.  Ex 
quo  quum  rex  quaefiuisfet ,  cur non 

4  adoraiet  Belum :  quoniam  non 
venercr,  (inquit,)  fimulacra  manu- 
facia,  fed  viuentem  Deum,  qui  cae- 
lum creauit  et  terrain ,  tenetque 
omnium  remm  humanarum  prin- 

5  cipatum.  Et  rex  :  non  videtur 
tibi  Belus  esfe  vinens  Deus?  Non 
vides ,  quantum  edat  et  bibat  quo- 

6tidie?  At  Daniel  fbridens:  isve- 
ro,  (netuerres,  orex.)  intrinfecus 
Iuteuseft,  extrinfecus  autem  aere- 

->us,neque  vmquam  comedit.  Hie 
iratusrex,  Beli  facerdotes  conuo- 
cat,et  m  'cerominaturvel  eis,  nifi 
fibi  dixisfent,  quis  ilium  fumtuin 

{n  confumeret :  vel  Danieli ,  fi  illi, 
cum  Belum  esfe,  ostendisfsnt,  quo- 


niam de  Belo  maledixisfet.    Et  Da. 
niel:  placet  vero,  inquit,  ilia  con- 
ditio.    Erant  autem  Beli  facerdo. 
tes  feptuaginf  a  ,  prefer  eoruin  v 
xores  et  liberos.    Venit  ergo  rej 
cum  Daniele  in  aedem  Beli ,  et  cun 
eo  facerdotes  fie  egerunt.      Noi 
iam  fora5    concedemus:  tu  vero 
rex,  cibiseiadpofitis,  etvinoinfu 
fo,  ostium  claudito,  ettuo  annulc 
obfignato.      Qiwmque  mane  red 
ieris,  nifi  inueneris,  omnia  a  Belt 
comefa ,  morte  pcenas  luemus :  au 
ipfe  Daniel ,  fi  fuerit  mentitus  con 
tra  nos.      Erant  autem  fecuri  ani 
mo,  propterea  quod  fub  menfa  fe 
cerant  occultum  adiuim ,  per  quen 
adlidue  introibant,  et  ilia  confume- 
bant.    Ergo  quum,  egresfis  illis,  ci. 
bum  rex  Belo  adpofuisfet:    iusfil 
Daniel  fuisfamulis,  vt  cineres  ad 
ferrent,  quibus  totius  templi  fo- 
lum,  vno  rege  praefente ,  confper- 
fcrunt.    Deinde  egresfi  clauferunl 
ianuam,et,  ea  regis  annulo  obfigna- 
ta,  abienmt.       Sacerdotes  autem 
de  no<3e  fuo  more  venerunt  vna 
cum  vxoribus  et  liberis,   et  omnia 
perederuntatqueebiberunt.      Ma- 
ne rex  quum  furrexisfet,  Danie- 
lem,  qui  eum  comitabatur,  fie  ad- 
loquitur  :    faluane  figna  funt,  Da- 
niel? Plane  falua,  rex.     Et  fimul 
atque  aperta  eft  ianua,  intuitus  rex 
in  menfam ,  magna  voce  exclama- 
uit:  magnuses,  Bele,  etomnisdo- 
li  expers.      Hie  Daniel  ridens  pre- 
henfum  regem  ab  introeundo  reti- 
nuitsetadfpice,  inquit,  folum,  et  co- 
gnosce ,    cuius  haec   fint  veftigia. 
Equidem  video  veftigia  virorum, 
et  mulierum,  et  puerorum.    Tunc 
iratus  rex,  facerdotes,  et  eorum 
coniuges,  liberosque  comprehen- 
dit :  et  quum  ab  eis  occultos  introi- 
tus  didicisfet,  per  quos  ingresfi,ea, 
quae  erant  in  menfa,  confumebant  •• 
eos  interfecit,  et  Belum  Danieli  in 
poteftatera  dedit,  qui  eum  eiusque 
delubrum  euertit.      Erat  et  quo- : 
dam  in  loco  draco  magnus ,  quern 
venera- 


Cap.  14-'. 


DANIEL. 


547 


venerabantur    Babylonii,  de  quo 
rex  Danicli  ita  dixit :  mini  tn  hunc 
quoque  aereum  esfe  dices  ?  vides,  vt 
viuat,  edatque  et  bibat  ?   non  pot- 
es  hunc  negarc  deum  esfe  viuen- 
teni.  Itaque  adora  eum.        At  Da- 
'niel:  Dominum  Deuin  meuni  ado- 
rabo,  qui  Deus  eft  viuens.    Sed  tu, 
rex,   fac  mihi  poteftatem ,  et  ego 
draconem  fine  vllo  gladio  ant  telo 
|HUerficJam.Facio,  inquitille.  Turn 
Daniel  picem  et  adipeni  etpilosfi- 
|mul  coxit,  et  hinc  confectas  odas 
Koniinosiniecit:  ex  quoquum 
:repuisfet  ille ;  eeceveftra,  inquit 
laniel,  nunnna.      Ea   re  audita, 
'lonii  adeo  offenfi  funt ,  vt  in 
regem conuerfi ,  eura  lud.eum esfe 
Ifaclum  diclitarent ,   qui  et'Beh'm 
leturbasfet,  et  interemisfetdraco- 
lem ,  et  facerdotes  tnicidasfet.  I  ta- 
le regem  adgresfi ,  Danielem  fibi 
,  poftulabant,  regi  mortem  et 
j:ius  familiae  minitantes ,  nifi  fecis- 
Itjet.    Rex ,  quum  videret,  fe  ita  vr- 
,  coa&u»  eft  eisdedeieDanie- 
:m :  quern  i til  in  fpecum  leonuni 
|tiiecerunt,vbi  fnit  fex  dies.     Erant 
|n  eo  fpecu  leones  feptem ,  quibus 
uum  quotidie  duo  corpora,  et  to- 
~:m  ouesdari  folitum  esfet:  tunc 
ita  non  funt,  vt  Danielem  deuora- 


rent.      Erat  autcm  Habacucusva  31 
tes  in  Iudsea,  qui  edulium  quod- 
dam,qnod,  intrito  in  catinum  pane, 
parauerat,  rus  portabat  ad  inesfo- 
res ;    quern  Domini  angelus  inter-  3» 
pellauit  hoc  modo:    defer    iftud 
prandiutu  Babylonem  ad  Danielem, 
in  fpecum  leonum.      Cui  Habacu.33 
cus :   Domine,   Babylonem  num. 
quam  vidi ,    fpecus  vbi   fit  nefcio. 
Turn  angelus  eum,  vertice  prehen.  34 
fum,et  capitis  coma  fublatum,  fui 
fpiritus  momento  Babylunem  de- 
portauit,  et  fu per  fpecum  depofuit. 
Atque  hie  Habacucusitaclamauit:9> 
Daniel,  Daniel,  accipe prandium, 
quod  tibi  mifit  Deus.      Atque  ille,  35 
etiam  mei,  inquit,    meminifti,  o 
Deus,  nee  eos  deferis  ,qui  te  curant 
et  amant.    Hoc  ditto  furrexit,et37 
comedit.    At  Dei  angelus  Habaeu- 
cuin  ftatim  in  locum  fuum  repofuit. 
Rex  autem  feptimodie  venitad  I11-3S 
gendum  Danielem.      Et  quum  ad 
fpecum  accesfisfet,  et  Danielem  fe- 
dentem  adfpexisfet ;  clamorem  ma- 
gnum edidit.    Magnuses,  (inquit,) 39 
Domine  Deus  Danielis,  nee  eft  alius 
prxter  te.    Deinde  eum  attraxit,  et 
eius  necis  auSores  coniecit  in  fpe- 
cum, qui  extemplo,  ipfo  praefente, 
funt  deuorati. 


OS  E  A. 


CAPVT    I. 

Hit  tt/ttOzi/t  regnant e.  Coniux  nteretrix- 
Ithufoboles  abolenda.  Israel  extidendin. 
lu.it  t  muttand't. 

"OVAE  fermo  habuus  ad  Ofe* 
am  Beeris  filium ,  temporibus 
(Jziae,  Iothami,  AchazietEze. 
chiae,  ludaeae  regum,  et  tempo- 
re  leroboami  Ioac  filii,regis  Is- 
:litarum.      Principio  adlocutus 


eft  Ofeam  Ioua  his  verbis  -•  i,  due 
vxorem  meretricem,  liberosgeni- 
turus  meretricios:  quoniam  terra, 
omisfo  Ioua,  meretricabitur.  Ita-  g 
que  iutt ,  duxitque  Gomeram  Di- 
blaimi  filiam,  quae  grauidata,  fi!i- 
um  ei  peperit :  de  quo  Ioua  &■  el  4 
dixit :  nominaeum  lezraelem,  nam 
propediem  pcenas  fumam  iezrat  h- 
tici  fangt  jnis  de  domo  Iehu,toHam- 
Ooo  »  q»»c 


949 


O  S  E  A. 


Cap.  I. 


5  que  regnum  domus  israeliticae.  At- 
que eo  quidem  tempore  frangam 
Israeli  ticum  arcum  in  valleiezrae- 

^  litica.  Deinde  quum  iterum  gra- 
uida  facta  filiam  peperisfet  $  iusfit 
Ofe<c  Ioua ,  vt  earn  Immiferandam 
nomine  vocaret:  quoniam  non 
iam  deinceps  miferabor  israeliti- 
cam  domum,  inquit,  fed  eos  tol- 

7  lam.  '  At  ludseorum  domum  mife- 
rabor, eosque  per  Iouamipforum 
Deum  non  arcu ,  non  enfe,  non  bel- 
lo ,  non  equis  equitibusue  feruabo. 

8  Deinde  quum  port  abadam  a  mam- 
mis  Immiferandam  grauidata  con- 
iuXjfilium  peperisfet;  ille  ita  ius- 

9  fit :  nuncupa  eum  Nopopulme- 
um :  quoniam  neque  vos  meus  po- 
pulus  eftis,    nee  ego  vefter  ero, 

,0eruntquei  Israelite  numero  pares 
arenae  maris  immenfae  ac  innume- 
rabilis :  ac  pro  eo  quod  negati  fue- 
rintmeusesfepopulus  dicentur  vi- 

1 '  uentis  Dei  filii ,  congregatique 
eodem  Iudxi  ac  Israelitx  c  caput  v- 
num  fibi  condiment,  et  ex  «'terra 
proficifcentur:  tanta  eft  e  iezraeliti- 
ca  dies. 


CAPVT    II. 

Ad mctiorem  frugem  fuos  inuitansvates.  Po~ 
pull  idolot'atria,  diicrimina,otitt,  iuflitia- 
que  ventura. 

,  TpVlcite   fratres   veftros    meum 

1  populum,  fororesque  veftras 

■*-^  miferandas.     Obinrgate  ma- 

a  trem  veftram,  obiurgate :  quo- 
niam nee  ipfa  mea  vxor,  nee  ego 
vir  eius  fum,  vt  fua  ftupra  a  fuo  vul- 
tu ,  fuaque  adulteria  a  fuo  auferat 

3  intermammio,  ne  ego  earn  fpo- 
liem  ac  denudem,  talemque  red- 
dam,qualis  natali  die  fuo  fuit,  ac  in 
defenae    vaftxque    terrae    ftatum 

4  redadlam  fiti  perimam,  nee  eius 
natos  miferer ,  quippe  meretricios 

5  na  os.  Meretricatur  enim  eorum 
mater,  agitiinpudice  eorum geni- 


trix,  quae  ita  dicat:  fequar  mei 

amatores,  qui  mihi  panem,  aquan 

lanam,  linum,  oleum,    potionen 

que  praebeant.      Qiiamobrem  eg 

vias  tuas  fpinis  obftruam  ,  ac  £ej 

obfepiam ,  ita  vt  femitas  fuas  no 

inueniat  .•  fuosque  perfequens  am; 

tores,  non  adfequatur:      etqu* 

rens ,  non  inueniat ,  atque  ita  d: 

cat :  referam  me  ad  virum  meur 

priorem :  nam  melius  tunc  mecui 

agebatur,   quam  nunc.    Ipfa  qui 

dem  nefcit,    me  fibi  fuppeditar 

frumentum,  muftum,  oleum,  at 

gentique  raultum  et  auri  dare,  qui 

bus  Baali  operantur.    Qua  de  caus 

fa  rurfus  frumentum  muftumqui 

meum  fuo  anni  tempore  intercipi 

am,    lanamque  et  linum   meum 

quibus  eius  verenda  teguntur,  au 

fc rain,    iamque  eius  vefaniam  ol 

oculos  eius  amatorum  detegam,  ne 

mine  earn  a  mea  manu  defendente 

atque  omnes  eius  voluptates,  fefta 

nouilunia,  fabbata,  deniqueomnei 

eius  folemnitates,  tollam,  vincas 

que  et  ficus,  (quas  fuum  quaeftum 

esie,  fibi  a  fuis  datas  ainatoribus, 

dicit,)     euaftabo,  et  in  filuam  red- 

igam ,  a  terreftribus  beftiis  depa. 

fceudas.      Sumamque  de  ea  fuppli. 

cium  temporis  Baalum,  quibus  fuf. 

fiuit,et,inaure  moniliquefuo  com- 

ta,  fuos  amatores  fecuta  eft ,  ob- 

lita  mei,  inquit  Ioua.     Quapro- 

pter  ego  earn  follicitabo,    et  in  de- 

ferta  du&am    comiter    adloquar, 

atque  inde  ei  fuas  dabo  vineas,    A- 

chorisque  vallem,  ad  fpei  ingres- 

fum,  vbi  recinat,  quomodo  turn, 

quum  iuuenis  erat ,  et  quum  ex  Ae- 

gypto  discesfit.      Ac  eo  tempore, 

(inquit Ioua,)  tu  me  virum  tuum, 

non  Dominum,  deinceps  adpellabis, 

et  tibi  ex  ore  ita  Baalum  nomen  de- 

traham,  vt  eorum  nominis  nulla 

fiat  amplius  mentio,      atque  illos 

turn  fcedere  coniungam  cum  beftiis 

agreftibus,  aeriis  volucribus,   et 

cum 

*)  Chrifliani.    *•)  Mesfiaim    d)  fcilicet  captiuitatij.    «) chriftiaaitatis,  nam  Icxrael 
Jiuinum  femtn  fignificat. 


Cap.  £.3.4. 


O    S    E    A. 


949 


cum  iis,quae  in  terra  mouentur ,  et, 
fradtis  per  terras  arcubus,  gladiis, 
atquebellis,  eos  intutocollocabo, 
actemihiin  perpetuum  defponde- 
bo,  te  mihiiuftitia,  iure,piecate,ac 
humanifate  defpondebo:  te  mihi 
fide  defpondebo,  efficiamque,  vt 
Ionam  cognofcas.  Ac  eo  tempore 
exorabor,  inquit  Ioua,  exorabor 
ego  caelo,  et  caelum  terrae ,  et  ter- 
ra  frumento,  mufto,  oleo,  etilla 
lezraelitis  exorabuntur,  eamque 
mihi  in  terra  feminabo,  et  itnmi- 
feranda  miferebor,  et  non  meura 
opulum  meum  populum  dicam,  et 
pie  me  fuum  Deum  dicet. 

CAP  V  T~UI. 

Erga  Israelites  lovana  merita.  Pvpuli  fie/e- 
ra. Dtafirorum  culms  calamitatei,  cerre- 
(ItOyfaluA  tandem. 

Tem  mihi  dixit  Ioua:  i  nunc, 
ama  mulierem  alterius  amicam 
ac  adulteram,vt  amat  Ioua  Israe- 
litas,  qui  tamen  in  alienos  intuen- 
turdeos,    et  vuaruinobbasatnanr, 
quum  ego  earn  mihi  quindecim  ar- 
jenteis  minimis,  hordeique  coro, 
it  dimidiohordei  coro,  conciliaue- 
rim,  eique  ita  dixerim  :      tu  mihi 
iiu  ita  raanebis,  vtnequemeretri- 
:eri«,  neque  tu  vimm ,  nee  ego  te 
labeam.     Nam  diu  nianebunt  Is- 
•aelitx  fine  rege,  fine  principe ,  fine 
acrificio,  fine  ftatua,  fine  ephodo 
iclaribu9.       Poftea  rurfum  quae- 
ent  Israelite  Iouam  fuum  Deum, 
Oauidemque  fuum  regem ,  formi- 
labuntque  Iouam,  eteius  bonita- 
jetnpoftremis  teraporibus. 


CAPVT    IIII. 

tut  lit  cum  populu.  Isrnelitarum  etfoeerdo- 
tum  nox*.  Propter  peccattsm  erumnt. 
lueUarum  cohortatio ,  ne  Israelites  imi- 
tentur. 

Vdite  Iouae  di£fo,  Israefltae : 
nam  Iouae  lis  eft  cum  terrae 
incolis :  quoniam  nulla  fides, 


nulla  pietas,  nulla  Dei  cognitio  eft 
in  terra.    Peierare ,  mentiri ,  occi- * 
dere,  adult  era  re,  promgati    funt, 
/  fanguinemque  contingit  fanguis. 
Ideoque  lugebit  terra,  peribuntque  3 
omnes  eius  incolae,  vna  cum  terre- 
ftribus  beftiis,    auibusque    aeriis, 
confedHs   etiam  pifcibus  aquatili- 
bus.    s  lam  vero  nemo  quemquam  4 
obiurget  aut  reprehendat:  quum 
tua  pJebescum  facerdotibtu  certa- 
rc  videatur.     Itaque  laberis  hodie,  g 
labitur  etiam  vates  tecum  no&u, 
tuamque     matrem     perdomabo. 
Pereunt  mei  pras  infeiria :  quoniam  S 
tu  fcientiam  reiicis,  ego  te  ab  obe- 
undo  mihi  facerdotio   reilciam  : 
quoniamque  Dei  tui  legem  oblitus 
es,  ego  quoque  tuos  nato»  obliui- 
ftar.    Qyo  plures  funt,  eo  magis  in  1 
me  delinquunt:   eorum  ego  glo- 
riam  conuertam  in  dedecus,   Meo-  g 
rum  piaculo  vefcuntur,  eorumque- 
*  culpa  vitam  fuara  fustinent ,  et  eft 
qualis  plebeuis,talis  facerdos.     Ita-  9 
que   in    eos     ip forum    a&iones 
aniinaduertam,  eisque  mores  ipfo- 
rum  ita  rependam ,    vt  comeden-  it 
tes  non  faturentur,  fcortantes  nor* 
propagentur:    quia  Iouam  defie- 
runt  obferuare.    Venus,  et  vinum  1  g 
mumimque  mentem  eripiunt.    Meria 
lignum  fuinn  confulunt,?eisquc  funs 
dat  refponfa  ftipes,  quippe  imptidi- 
citiae  adllatu  decipiente,    ita  vf, 
omisfo  Deo   fuo,    meretricentur. 
In  nion-timn  vcrticibus  facrificant,  j  3 
inquecolHbusfuffiunt  fnb  robcre, 
etpopulo,  et  quercu,  cuiu9  bona 
vmbra  fit.      Hanc  ob  causfam  ve- 14 
ftraeetfiHaefcortabumur,  et  nurus 
adulterabunt,nec  ego  in  veftrasvel 
filias  fcortatas ,  vd  mocchatas  minis 
animaduertam  :  quippe  quum  ipli 
cum  ftortis  fecedatis,  cumquemew 
retricibus  facrificetis :  itaque  vapu- 
labit  indocilis  populus.      Si  fcorta.  t  - 
ris  tu  Israelita  j   at  ne  commitat 
Ooo  3  crimen 


|)  perpetuantur  cides.    /)  non  cft.quod  alii  alios  reprehendant,  qtr  m  orrnes  fint 
ixque  nocemes.    A)  noxalibuj    viftimis.      »)  adiis  e  ftipice  fatti>  petunr 
orocula. 


9?o 

Crimen  Iudaeus :  ne  ite  Galaala :  ne 
profkifcimini  Beihauen,  neue  vi- 

I .  uentem  lurate  Iouam.  lam  enim 
Israelitas,  contumacis  more  vacc* 
derHentes.Ioua  pafclt,  fevt  agnum  in 

i7p!anitie,     Coniunehis  eft  fimula. 

JScrisEphraimita:  omireeurn.  'Ex- 
cedit  modnm  perpota:io,  fenrtan- 
tur  eius  propuguaiores  •   adducite 

19 prop  idiuro.  Conftringi.  eam^'ven- 
tus  fins  aiis,  fed  eos  fuorum  pudebit 
facrificiorum 


CAFVT    V. 

Jjraelitarum  p;ccata.  In  iflos  Ofeas.  Sa- 
ctrdotum  nc  principum  fcrlera.  /mpiii- 
rumpttnt.  Sacrificia  ntfligenda.  Nul- 
lum^ Tana  puniente,pr*/iclt!tm. 

I  A  Vdite  hoc  facerdotes,  atten- 
j\  dite  domus  Israeli»,  et  regia 
■*■  ■*•  domus  aufcultate  ;  nam  »'e- 
ftra  ausfa  agitur,qui  •  laqueus  eftis 
ad  Mafpham.  et  expanfurn  rerein 

tTabore,  altam  tidemfaci  ntcs, 
noxii,  quorum  ego  omnium  cafti- 

3  gator  ero.  Ego  no"i  Ephrahni- 
tam,  nee  me  iatet  Israelita  n^mpe 
nunc  meretneans  Eprira.mha,  pol- 

^luitur  Israelis.  Non  dam  ope 
ram.  W  ad  Deum  fuum  redeant . 
quippequi,imp  idieiti*  fpiritumin 
peciore  habentes,  lowara  ignorent. 

5  Itaque 6  loquitur  Israelita  fuperbia 
in ipfius\uJ  ;.  «•tlsraelitaecEphtai 
mita  fua  culpa  offendum,   otfen- 

g  dente  etiam  k:daeo  cum  ipfis.  Cum 
Aiis  er  baian  ibus  et  bubtis  ibunt 
quxfitum  Iouam,    ncc  imienicnt, 

«quippe  deelinantem  eo>       In  Io- 
uam perfide  egenmt ,  qui  fiiio,  ge 
nuerint  degenfrc    4UOJ   iam  vel 
vnus   menfis  con'iimet  emu  ipfo- 

g  rum  poifesfionibus.  Clangiie  tu. 
ba  in  colif,  bucoina  in  fublimi; 


u  ^  c  a.  Lap.  4.5.6. 

ftrepite  apud  Eethauen ,  port  te ,  6 
Beniamita.     Ephraimitis  vaftafiet9 
pcenaj  tempore ,  *  o?tendente  me, 
qu-£  fit  inlsraeiuarum  tribubus  fide- 
litas     Suntludxiprincipes,   tarn- 1 
quam    translators   tcrminorum, 
quos  ego  atrocitate  inea  vndatim 
perfundam.      Opprimitur  Ephrai- 1 
mita,  quasfatur    fupplicip:   quo- 
niam  tain  cupide  fequitur^  prsce- 
ptum.      t'raque  ero  egoEphraimi-l 
tx  quawara  quafi  tinea,  et  ludae  do- 
mui  quafi  carie?.       Quum  videat  I 
aiitem  Ephraimica  fuum  uiorbum, 
et    Iudxus    fuum  vulnus;      adit 
Ephraiuita  Asfyrium,  arcesfitque 
Iarebiun  regem:  fed  is  vosfanare 
non  poterit .  neque  vulneriveftro 
mederi.      Nam  ego  quafi  panthe- 1 
ra  ero  Ephraiinit.*,  quafi  leo  In- 
duce domui.    Ego,  ego  rapiam,et 
abibo :  auferam, eiipien'e nuilo. 


CAPVT    VI. 

Adfliclta  cagit  ad  Iouam  confugere.  lsriu~ 
titttpetjitrt.  Vdtii  dolor  pt a  populi  tec- 
ir.ti,.  Epbraimittmifcri.  Capliui  libe- 
yundi, 

Abibo,  redibo  in  meum  lo- 
cum, donee,  coinmisfo  crimfl 
ne,  reqwirant  nieam  poten- 
tial!),  mihi  rebnsinaduenisadufl 
gilantc»  agite,  redeamus  ad  Io- 
uam :  nam  idem  nos  et  raptut ,  et, 
fapabir:  ideaietlauciauit,  etcura-. 
bit .  rcuocabitnos  in  vuam ./  poftbi» 
duum,  die  tertio  fuscitabitnos,  et 
coram  eo  viuenius :  difcemus»; 
que ,  et  Iouam  cognofcere  enite- 
m.:r ,  cuius  ortus  tamquam  aurora? 
eompofitus  eft,  quique  nobis  ve- 
ni<  1  vi  pliiuia,  vt  irrigalul  terrain  fe- 
rotihus imber.  Q_id tibi faciani,o 
Ephraimita  ?  quid  tibi  fauiam ,  0 
Iuddte  \  r quorum  pietas  eft  matuti- 

nx 


A)  ad 


calentfs  iubent  mere? 
eretricillf»  vt  pau'lo  poft 


adcidemetfupplicium.  /)EphraimitiJi;  princip«  v^no 
trices ad.'.uci, hoe  eftfim^'a  racolunt.  m)  fcliceti.e.  . 
pateMt,  n)  apud  Maspham  et  Tabotem  re:inet;s  homines  ad  fun  lacrorum  lul 
tutr.qojr-  m  «-ausfa  eitisivtmnlri»..b  crimen  iOudamepereant.  o)perfpicua  clt. 
p)  fcilicet  Ieroboami  de  cotendo  vitulo.  q)  cum  Chrifto,  Hui  tcrcio  die  reuixit. 
0  TJi  ceierrune  pietatcm  relinquiti». 


VHk 

bin 


Cap.6.7. 


O   S   E    A. 


9J» 


ui)5f      nx  nubi  fimilis,  aut  abeunti  mature 

jrori.      Ideo  vatcsfodico,  eosori3 

mei  verbis  enecans ,   vt .,  oriatur  x- 

5  quitatis  cuae  liix  :      quandoquidem 

pietc'em  tnalo,  quam  faerirtdum, 

et  Dei  cognitionem ,  qnani  vidri- 

^inas.      At  illi,  vt  Adamusfaciunt 

contra  fcedus ,  et  ibiftint  in  me  per- 

jfidi.      Galaadus  ciuitas  eft  malefi- 

)  corum ,  '  fanguine  callida  :    eftque 

exfpe&antium  homines  latronum 

fimilisfacerdotumfocietas,  qui  in 

via  perimunt ,  qua  itur  bichemam, 

quippequi«flagitium  faciant.      In 

Israelis  domo  video  teterrima:  ibi 

Ephraimitae  impudicitia  eft,  conta- 

minatur  Israelita.      *  Tu  quoque 

Iudaee  compara  tibi  mesfem ,  quae 

erit ,  reuocante  me ,   mei  populi 

captiuos. 


CAPVT    VII. 

Israeli*  curatto.  Epbraimitarum  peccata. 
Samaxitfcelera.  hi  Asfyrtam  ccpttoi  fce- 
lerati.  Principes  iinpiorum  trucidandi. 

MEdicante  me  Israelites,  pa- 
tefcit  Ephraimitarum  cri- 
men, et  famaritana  fcelera. 
Nam  iniufte  faciunf ,  et  fures  funt 
intus ,  et  latrones  rbris  disfpoliant, 
neque  cogitant  cum  fuis  animis,  me 
I  omnia  fua  fcelera  meminisfe  ,  quos 
iam  fua  circumuenient  facinora, 
iitnihipropofita.  Sceleribus  men- 
daclisque  fuis*regem  et  principes 
exhilarant.  Vniuerfij'funtaclulte- 
ri,  tam  ardentes  quam  eftpiftoris 
furnus :  qui  ptftor -excitare  cesfat, 
fubacla  masfa,  donec  fermentata 
fit.      Regun  noftrum  eius  die  ita 


a  delasfant  principes ,  furore  vino- 
lento ,  vt  is  cum  fctirris  commerci- 
um  habeat.    Adplicant  enim  *  furni  5 
ritu  animum  fuum  fuis  inftdiis :  to. 
ta  no&e  dormit  eorum  piftor ,  ma- 
ne ardet  tamquam  flamma  ignea. 
VniuerO  flagrant  vt  furnus,  c  confi-  7 
ciuntque  fuos   gubernatores  :     la- 
buntur  omnes  eorum  reges ,  nullo 
eorum  inuocantc  me.  Ipfe  Ephrai-  g 
mita  cum  ceteris  permixtus  popu- 
lis,  *Ephraimiia  panis  eft  depfiti- 
tiusnoninuerfus.    Comedunteiusp 
facilitates  alieni,et  taraen  non  fentit: 
eriam^canitieconfpergitur,  et  ta- 
mennon  fentit:      loquiturque  Is- 10 
raelitae  fuperbia  in  ipfius  vultu ,  et 
tamen  non  redeunt  ad  Iouam  De- 
um  fuuin ,    nec   eum  requirunt : 
fantque  Ephraimitae  tam  fatui  ac  x  j 
excordes,  quameftcolumba.    Ae- 
gyptios  aduocant ,  Asfyriosadeunt : 
quos  ego  fimulac  erunt  profecti, ,  a 
obtenforetimeo,  tamquamaerias 
aues  deiiciam,  eosmultans,  vtde- 
nuntiatuni  eft  eorum  multitudini. 
Vac  eis,  qui  a  me  deficiant,  pernicies  fa 
eis,  qui  in  me  rebel  lent:  qui,  a  me 
redemti ,   falfa   aduerfum  me  lo- 
quuntur  :  neque  me  animo  implo- 1/, 
rant,  fed  in  fuis  le&is  eiulant,  et  ob 
f  frumentum  muftumque  fremen- 
tes ,  a  me  recedunt :    quumque  ego  ,  - 
eorum  brachium  correxerim,  et    ' 
confirmauerira ,  in  me  maleccgi- 
tant.     /Reuertentur ,  fediiequid-I($ 
quam  :  fallacis  arcus  fimiles  cadent 
cnfe  principes  eorum,  et  ira/fuae 
lingua?  pecnas  dabunt.      Id  erit  eo- 
rum ludibrium  in  acgyptia  terra. 


Ooo 


CAPVT 


*)  iuftus  piusque  fias.  1)  in  ca-dibus  excrcitata.  u)  ad  fimufacrorum  cultum 
pclliciant,  quod  perindc eft,  acfi  interficerent.  .v)  obedientet  et  in.oiendo 
vitiilo.  y)  ardent  libidine  colendi  deos.  2.)  fcilicet  feminas,  quxmasfam 
adferant.  a)  vinoonerant  etinebriant ,  vt  infanns  lud.it  cum  fcurns.  £)  ar- 
demerinfidiantur,  vt  piftor  mane  poft  no&wnam  quietem  fuum  opts  vrget, 
fie  illi  fua  maleficia.  c)  fuis  peccatis  in  cansfa  ftint,  vt  cgoeisrmlos  dem 
principes,  qucs  dcindepuniam.  d  )  prat  malis  fencfcit.  e)  fumenii  penu- 
riam.  f)'olicet  in  Acgyptum,  Ier.  43.  Confer  autetn  hunclocutncu  ncapite 
9.  ff  )  fuoruminmemaleoiftorum. 


95» 


O  S  E  A. 


Cap.  8. 9. 


CAPVT    VIII. 


Israeli  tarum  deaflrorum  culttu.    Calami fa- 
tes ,  mifera  feruicuA  in  Aegypto. 

1  T^Vccae  tuae  g  tubam,  ft  aquibe 
Ijmore,  aduerfus  aedem  Iouae, 
-"^quoniammeura  violauere  fee- 
dus,  et  in  legem  meam  deliquerunt. 

%  Ad  me  quiritabunt :  o  mi  Deus,  n©s 

3  te  nouimus  Israelite.  Reliquit  Is- 
raelita  bonum :    eum  perfequetur 

4  hoftis.     Ipfi  regem  crcarunt ,  non 

5  auciore  me :  principes  fecerunt, 
infcio  me :  argento  auroque  fuo 
fibi  fimulacra  fecerunt,  '  vt  exci- 

6  dantur.  Relichiri  funt  tuum  vitti- 
lum,  o  Samaria,  flagrante  in  eosira 
mea,  quamdiii  nequibunt  k  inno- 
centiam.  Nam  lsraeliticus  eftet 
ipfe,  faclus  a  fabro,  non  deus:  nam 
fragments  erit  famaritanus  vitului. 

^beuiinaueruntenim  ventum,  mes- 
furi  tempeftatem  :  feges  erit  carens 
genuine ,  non  faclura  farinam :  am 
fi  fecerit,    voiandam  ab   alienis. 

8 Vorantur  Israelite,  iamiain  funt 
apud  gentes,  quaG  vas  iniucundum. 

9Proiicifcuntur  enim  in  Asfyriam, 
/onager    folitarins ,     Ephraimitsc 

10  conducunt  amarores.  Etiamfi  con- 
duxerint ;  ego  per  gentes  eos  iam  ira 
«cogam,    vt   parum  doleant  pre 

11  regis  'ato  proceres.  Facit  enim 
Ephraimita  multas  aras  ad  peccan- 
dum :    aras  funt  ei  cansfa  peccati. 

ia*Scripferimei  legis  mez  magniri- 
1 1  centiain,  habetur  pro  aliena.  *  Li- 
bandarum  mibi  vidiimarum  immo- 
lanc  corpora,  comeduntcme :  quibus 
adeo  non  deleolatur  Ioua,  vt  iam  fit 
eorum  culpara  recordaturus ,  et  in 
i4peccatum  animaduerfurus.  Ipii 
repetent  Aegyptum :  qu.imque 
oblituslsraelita  conditorem  fuum, 
palatia  conftruat ,  multasque  faciat 


Itidxu»  vrbes  munitas:  immittam 
ineiusvrbesignem,  qui  eiuscon- 
fumat  arces. 


CAPVT    IX. 

Vma  Jsratlit  gaudia.  Peccatum  cupidiu- 
tif.  Captiui  in  Aegyptum  Ephraimit* 
deducendi.  BaalU  cultores  Iouani  popu- 
li.  Vterus  et  vbera  miferrima.  Disfi- 
pandi  vatu  populates. 

NElactare,  Israelita,  vt  cetera  | 
nationesexfultant,qui,  omisfo 
Deo  two,"  fcorteris,  0  quaftum 
amans  ob  frequentes  areas  frumen- 
ti.      Nee  area  nee  torcular  pafcet  % 
eos,  et  muftum  P  eis  mentietur: 
nee  in  Ioua?  terra  manebunt,  fed§ 
Aegyptum  repetent  Ephraimitae,  et 
in  Asfy  ria  vefeentur  immundis.Non  4 
libabunt  Iouae  vinum ,  nee  ei  place- 
bunt  eorum  facrin*cia,quae  eis  erunt 
perinde  ac  lugubris  panis ,  quo  qui- 
cumqiic  vefcuntur,polluuntur:  nam 
*  eorum  daps  pro  eorum  vita  non 
intrabit  in  a-dem  Ioux.    *  Quid  fa-  e 
cietis  folemni  die,et  louse  fefto  die  ? 
Nam,  (vt  hoc  fciatur, )  ob  calamita-  6 
temfdigresfos  Aegyptus  colliget, 
Memphis  fepeliet:  eorum  r  pecuniae 
elegantiam  ocenpabit  vrtica:   erit 
lappa  in  eorum  rabcrnaculis.      Ad-  7 
uentant  animaduerfionis  dies,  ad- 
uentant  remunerations  dies :  co- 
gnofcentlsraelitac  vefanum  vatera, 
lymphatum  hominem ,  ventofum, 
ob  Morum  criminum    multitudi- 
ncin,  et  fimultatis  magnitudinem. 
Speculator  Ephraimitarum  *  apudg 
Deum  meum  vales ,  laqueus  eft  au- 
cupatorins  per  omnes  eorum  vias, 
fimulta«  in  acde  eorum  Dei :      tarn  a 
penitus deprauati  funt,  quam'ga- 
baano  tempore  :  recordabitur  eo- 
rum crimen,  animaduertet  ineo,-  1 
rum  peccatum.    Vt  vuas  in  defertis  ic 

in- 


<g)  ftil.admoiieet  claim,  h)  pcrnicitereunt  hotter.  »')  qua  res  in  csusfa  erit» 
vrcet.  k)  innoccntese»fe.  /)  pr*  lib. dine.  w)puniam,  vt  rex  muho  ct- 
iaingraiiio-esdttpccnas,  qnam  proceres.  «)  deos  colas  alieios ,  vttibifru- 
menra  lecundent.  «)  mcretricem  agens.  p)  eos  fallet»  erit  vin»  penuria. 
<j)  ibunt in  Aegyptum,  et  ibi  morientur.  r)  posfesliomirn  elegantisfimas. 
■» )  vanos  fuisfe  vsr.es ,  4UI  eis  Ixtiora  promittunt,    t )  Iudic  19, 16, 


!•>  I  Cap.  9. 10. 


0  S  E  A. 


953 


inucni  Israelitas,vt  in  ficu  primitias 

in  eius  primordio  adfpexi  maiores 

veftros,  qui  Baalphegorero  adie- 

runt ,   et  addicli  turpitudini  fue 

runt ,  nefarii ,  vt  ipforum  «  amor. 

"phraimitarum  vt  volucris  auolabit 

gloria  a  partu,a  ventre.et  a  conce- 

Ptu :    quod  fi  fuos  educauerint  na- 

"•  'ioty  eosegoexhominibustollam : 

nam  V3eetiam>illis,  quum  ab  eis 

discesfero.  Ephraimita,  (vt  video,) 

aw   Tyri  fimilis ,  amceniter  fitx ,  idem 

;:-a   Ephraimita  educhirus  eft  *  ad  inter- 

Sffc    fectorem  fuos  natos.      Daeisloua, 

pW^quod  dare  debes :  da  eis  et  vterum 

leriiem,  et  ficcavbera.       Omne 

:orum  fcelus  eft  Galgalis:  nam  ibi 

os  odi  ob  fcelus  moris  eomm ,  eos 

x  aede  mea  expellam ,  non  amplius 

imatiiriis  eos,  quorum  omnes  prin- 

:ipes  fint  degeneres.    Caefi  Ephrai- 

jnitx ,  arefa<9a  eorum  radice ,  fru- 

a    Itum  non  ferent :   quod  fi  etiam 

n  jienuerint,  perimam  eorum  ~ven- 

ris  delicias.    Repudiabit  eos  Deus 

ueus,    qui  ei  non  obediuerint, 

runtque  vagi  per  gentes. 


fe 


jjgo     -as 


CAPVT    X. 

tract  vitu  inutilit.  Eiiudem  peccatt ,  pa- 
nt hnpendtntfs.  Ephraimita  vituia  pu* 
gr.iix.    Iiraetu  rex perdendut. 

T  7ltis  inutilis  Israelita ,  «  fru- 
y  c~tum  fibimet  edit :  quo  plus 
habet  fructus ,  eo  pluresfacit 
quo  melior  eft  eonim  terra, 


'S3, 

- 
kfaa 


p  melius  fimulacra  faciunt.  Diui- 
imhabentanimum,  iamiam  cri- 

en  commtsfuri:  eorum  ipfe  et 
:as  confringet ,  et  ftatuas  disper- 
:t.       Iara  enim  *  dicent :  care- 

U8  rege:  quoniam  Iouam  non 
Seaiimus,  rex  quidem  c  quid 
ciet  nobis?  Verba  dederunt, 
[ilfum  iurantes,  fcedus  feriatites; 
ique  germinabit  fellea  pana  per 

adamati  diui.    at)  fetuum  fenilitar. 


agri  fulcos.      Ad  bethauenfes  vitu-  5 
las  horrefcent  Samaritani ,  fuo  d  il- 
ium lugente populo :  fuisque,  (qui 
deeoexfultabant,)  flaminibus,  ob 
eius  gloriam,   qua  priuatus  erit. 
Ip<*e  quoque  in  Asfyriam  deporta-£ 
bitur,  munus  regi  Iarebo:  pudor 
inuadet  Ephraimitam,  et  fui  con- 
filii  pudebit  Israelitam.      Abolebi.  7 
tur  Samariae  rex ,  vt  fpuma  in  aquae 
fuperficie,        perdenturque  aue-  g 
nenfia  facella ,  fcelus  Israelitarum : 
crefcent  in  eorum  altaribus  fpinar, 
ac  tribuli:   'dicentque  montibus: 
obruite  nos :  et  collibus :  decidite 
in  nos.      A  Gaba<e  tempore  pecca- « 
fti,  Israelita,  *vbifteteruntillinon 
attingendi  apud  Gabaam  proelio  ad- 
uerfus  homines  improbos ,      quos j9 
ego  volens  ita  puniui ,  vt  ad  eos 
adgregati  fint  populi,  quum  fuis 
vtrique  criminibus  conftringercn. 
tur.      Q_;um  fit  autem  Ephraimita  n 
docta  vitula ,  ego  triturare  amans, 
obibo  eius/ceruicis  bonitatem,  *  c- 
quitans  in  Ephraimita,  arantelu- 
daro ,  occante  ei  Iacobida.      Semi- 
nate  vobis  ad  iuftitiam,  meifuri 
pro  ratione  pietatis :  nouate  vobis 
nouale ,  dnm  tempus  eft  quaeres- 
di  louae,  donee  veniat,  etvos  iu- 
ftitiam doceat.    Aratis  impietatem, 
iraprobitatem  metitis,    comeditis   * 
fruchim  mendacii :  quoniam  tuis 
moribus,  fuorum  militum  multi- 
tudini  confidis.    Sed  exfiftet  in  po. 
pulo  tuo  tumuitus ,  omnesque  tuae   * 
munitiones  vaftabuntur,  vt  vaftauit 
Salmam  Betharbel ,  quum  quidem 
tantum  fuit  bellum ,  vt  mater  col- 
lila  lit  cum  filiis.     Sic  vobis  fecerit 
Bethel  ob  fceleris  veftri  peruerGta- '* 
tern,   exftin&o  mature  Israelita- 
rum  rege. 

CAPVT    XI. 

Iouar.,1  in  hraelem  benrficia.     Bealu  cttfte- 

tet  vr.tU  populcres.    Rex  Asfur  in  Ephrai- 

O  o  o  5  mitas. 

y)  nari».    t.)  filios.    «)  fibimet  non 


ti 


jmihi  Domino  feruiune.  b)  regepriuabantur.  c  )  nobitopltularinonpotcvit. 
!«)  leroboamivitulum,quiperictit,  ») extremis nulis  a,dfiia»buntur,  /,bo. 
nam    cciuiccm. 


9*4 


O  S  E  A. 


Cap.  ii.  I». 


mittu.      Al'tqua  pro  «dfllttti  confotatio. 
ludti  conflitntes  in  pietate. 

I  f~\  Vum  puer  esfet  Israelita,  e- 
I  cV  umamaui ,  et  ex  Aegypto  fi- 

a  ^-^liummeum  euocaui.  Quo 
magis  vocantur,  eo  magis  abeunt 
e  confpe6tu :  baalibus  facrificant,  et 

3  fimulacris  fuffiunt.  Quumque 
ego,  prehenfos  brachiis,  Ephraimi- 
(as  pedauerim ,  nefciunt ,  me  fibi 

4  remediutn  attulisfe.  Humanisfu- 
nibus,  loris  amatoriis,  eos  attra- 
xi ,  Clique  fui,  quafi  qui  impofitum 
eorum  maxillis  iugiun  adleuaret,  et 

5  eis  demiii  s  pabulum :  quafi  qui 
non  esfent  redituri  in  segyptiam 
terrain,  aut  asfyriumregemhabi- 

6  turi :  fed  corrigi  recufarunt.  Ita- 
que  grasfabuntur  in  eorum  vrbibus 
enfes :  eorumque  opes  confument 
ac  conficient  ob  ipforum  confilia. 

7  Meus  vero  populus  ad  me  redire 
cun&atur ,  ec  ad  fupremum  voca- 

8tus,  protinusnonmouetur.  *Vt 
ego  te  dedatn,  Ephraimita?  vt  te 
addicam,  Israelite?  vt  tededam  fic- 
ut  Adamam?  te  adficiam  vt  Se- 
boim ?  i  Verfatur  mihi  mens,  fimul- 

9  que  adfe&u  permoueor :  non  v. 
tar  irac  meae  feruore ,  non  me  ad 
corrumpendum  Ephraimitas  con- 
uertam:  quippe  quum  Deus  fim, 
non  homo ,  inter  vos  fanclus ,  qui 

I  o  t  in  vrbein  non  intrem.    Iouam  fc- 

quentur,  leonU  ritu  rugientem :  ru- 
giet  enim ,  et  pauebunt  filii  in  ma- 

I I  ri ,  pauebunt,  vt  auis  in  Aegypto, 
vtque  columba  in  asfyria  terra :  et 
eos  in  fuisdomibuscollocabo,  in- 
quit  Ioua. 


CAPVT    XII. 

Ephraimitarum  leuitaA.  PlefleitdM  Iirat- 
litn  ,  et  ludtu*.  louana  maiefla* ,  demen- 
tia ,  beneficia  i»  patres  prifcos. 


CIraimuenerunt  me  mendacio 
Ephraimitae,  et  perfidia  do- 
mus Israelis,  *Iudaeo  adhuc 
dominantecum  Deo,  et  cum  fan- 
£tis  fideli.      Ephraimitae  ventumj 
pafcunt ,     eurumque     fe&antur, 
quotidianum   frequentantes  men- 
dacimn  atque  perniciem :  et  fcedus 
cum  Asfyrio  percutiunt ,  et  oleum 
*  portatur  in  Aegyptum.  Habet  au-  j 
tern  Ioua  controuerfiam  cum  Iu- " 
d«o ,  in  Iacobum  pro  eius  mentis 
animaduerfurus,  et  ei  eius  mori- 
bus  digna  foluturus.     Ille  in  vtero^ 
fratrem  fuum  fupplantauit ,  fuoque 
robore  cum  Deo  egregie  dimicauit, 
et  angelum  dimicando  vicit ,  fibi  j 
flebiliter  fupplicantem,  Bethele  na- 
dhis  cum,  *  et  ibi  cum  eo  collocutus. 
Atqui*  Ioua  Deus  armipotens  eratd 
eiuscommemoratio.    T11  quoquei 
ad  Dcum  tuum  redeas ,  pietatem  ae- 
qimmque  ferues,   et  in  Deo  tuo 
fpem  femper  habeas.  'Chananacus,g 
fallaccm  habens  in  manu  ">  truti- 
nam ,    amat    fraudare :     dicitque 
Ephraimita,  feditatum,  inuenisfe 
fibi  facilitates,  nee  vllum  inuentum 
iri  in  omnibus  fuis  >•  laboribug  cri-  • 
men ,  in  quo  peccatum  fit.    At  ego  p 
Ioua  tuns  aboacgypfia  terra  Deus, 
aliquando*te  in  tabernaculis  collo- 
cabo ,  ficut  folemnibus  diebus  :    i-  |i 
demque  et  vates  adloquar,  et  fre- 
quentia  edam  oracula ,  et  vatum  0. 
pcra   fimilitudinibus    vtar.        Sin 
Galaadus  eft  ncfarius ,  profefto  ne- 
quam  funt ,  qui  Galgalis  boues  im- 
molant,  quorum  etiara  totaltaria 
funt,  quot  tumuli  per fulcos agri. 
Quod  autem  aufugtt  Iacobus  ina-i; 
grum  Syriae,  et  quod  feruiuit  Israel 
pro  vxore,  et  pro  vxore  cuftodi- 
uit ,    et  quod  eduxit  Israelem  Ioua , 
ex  Aegypto ,    quodque  is  cuftodi- 
tus  eft ,  id  omne  per  vatem  iaSur 


g)  mannam.    h)  minatur  extremam  pcenam.    •)  reuocat  fe.      *)nonfimhc 
minum  fimilis,  qui  habitant  vrbef.     /)  Ephraimita-  Chananacam  incolcntjK 
m)  hocdicit,  quoniam  Chanaan  iignificat  c.jam  mcrcatoiem.    12 )  aitionibus, 
»  )  ex  quo  tc  eduxi  ex  Acgyfco. 


Cap.  i*.  13.  14. 


O  S  E  A. 


ssa 


eft.  Irritauit  Ephraimita  acer- 
be  fuum  Dominum:  />  itaque  ille 
eiim  capitaliter  fcedeque  puniet ,  ac 
remunerabitur ,  vt  dignus  eft. 


/:,;;; 


CAPVT    XIII. 

Ephra'mitarum fcelera ,  commonitio ,  pana, 
red  emtio ,  cedes. 

LOquente  Ephraimita,  tremi- 
tur:  tantui  eft  inter  Israelites, 
et  tamen  crimen  commifit  in 
Baale ,  quo  morietur.       Et  nunc 
infuper   peccarunt,   fibique  fece- 
Iruntfufilesargentofuo  fua  fblertia 
Iftatuas,  quae  omnia  fabriliafnnto- 
pera,  de  quibus  dicsmt :  *  qui  homi- 
nem  immolauerint,  vitulos  oscu- 
Rlabuntur.    Itaque  crunt,  vtmatu- 
Itina  nubes ,  vtque  ros  celeriter  abi- 
Eens,  vtabreptiex  area  aceres..  vt- 
|que  fumus  ex  fumario.     Atqui  ego 
Ifum   Ioua  Deus  tuus  ab  atgyptia 
{terra,  nee  Deus  vllus,  praeter  rae, 
lltibi  agnofcenduseft:      nee  ferua- 
l]tor  vllus  eft ,  excepto  me ,  qui  te  in 
Ifolitudine  curaiti ,  in  inaccesfa  ter- 
!|ra.    Qui  fimulac  paftu  faturati  funt, 
ifaturi  animum  extulerunt:   ideo- 
Mque  obliti  funt  mei.  Itaque  eis  ero, 
Iquafi  panthera,  quafi  tigrisadvi- 
||am  Asfyriae :    eis  occurram ,  vt  or- 
batus  vrfus:   et,  laceratis  eorum 
ipraeordiis,   eos  ibi  leonis  more 
comedam,  aferisagreftibus  discer- 
pendos.    Tuaeft  pernicies,  Israe- 
ia,  quum  meum  littibi  fubuenire. 
fybi  nunc  eft  tuus  rex,  quite  in  o- 
nnibus  tuis  vrbibus  feruet  ?  tuique 
mbernatores ,  qui  tibi  regem  prin- 
:ipesque  dari  poftulaueris  ?      Re- 
;em  tibi  et  iratus  dabo ,  et  faeuiens 
uueram.      Ephraimitae  artum  cri- 
nen  ,  intimum  peccatum  eft :  eum 
jarientis  dolores  iruiadent,  filius 
ft  infipiens :      fed  erit  quum  non 
nanebit*inanguftiapariendi.  Eos 
to  orci  poteftate  redimam ,  a  mor- 
e  vindicabo,  ero  tua  peftis,  o  mors : 


ero  tua  lues ,  o  orce :  1  folatio  care- 
bunt  oculi  mei.  Nam  ipfe  inter  15 
fratres  fetificabit ,  venter  orientalis 
louse  ventus ,  ex  folitudine  profe- 
6his ,  qui  eius  venam  arefaciet,  qui 
eius  fontem  exhauriet,  is  omnis 
eiegantis  fupelle&ilis  thefaurum 
dlripiet. 

CAPVT    XIIII. 

Samaria  diruenda.  Pepularet  trucidandi. 
Juaefc  innitati  cenfo/atio  proxi.na.  E- 
pbraimita  ferttandm  ,  confirm andui  a  Io- 
ua.   Sapiens  vaticinia  cgnofcens. 

CRimen     commifit    Samaria,  1 
quT  a  Deo  fuo  defecerit :  enfe 
cadent :  eorum  et  impuberes 
collidentur ,  etgrauidae  disfecabun- 
tur.    Redi,  Israelita,  ad  louam  De-  % 
urn  tuum  -  quoniam  tua  culpa  la- 
pfuses.    Adhibete  verba,  etadlo-j 
uam  redite,  eique  dicite:   omne 
condona  crimen,et  *  accipe  bonum, 
et  nos  labrorum  noftrorum  tauros 
foluemus.    Non  nos  feruabit  Asfy-  4 
rius ,   non  in  equis  equitabimus, 
ncc  dicemus  amplius  deos  noftros 
opus  noftrarum  manuum;  quum 
tuum  fit  mifereri  pupilli.      Mede-  5 
bor  eorum » auerfationi ,  eos  mea 
fponte  aroans :  quippe  mea  in  eos 
ira  coercira.     Ero  Israelite ,  quafi  6 
ros  quidam :  germinabit  in  moduin 
rofx,  agetque  radices  more  Libanl. 
Procedenteius  furculi ,  eritque  e-7 
ins  decus  oleae  fimile,  et  odorem 
habebit,  qualis  eftLibani,    Redi-  g 
bunt  in  eius  vmbra  habitaturi ,  vi- 
uent  frumento ,  et  vitis  niore  pul- 
lulafcent :  eius memoriaerit,  s  vt li- 
banjum  vinum.      O  Ephraimita,  9 
quid  mihi  amplius  rei  eft  cum  fi- 
mulacris  ?  ego  eum  exoratus  refpi- 
ciam :  ego  virentis  pinus  fimilis.ex 
quo  eodeni  me  tuus  frnclus  exftat. 
Qiitfapiensetprudenserit,  hare  in-  to 
teliiget  ac  cognofcet:    nam  re&ac 
funt  louae  viae :  in  eisque  et  iufti 


gradiuntur ,  et  fontes  offendunt. 
IOEL. 
)  itaque  eum  iplius  fanguine  pcrfundet ,  eique  reddet  ipfins  probruro  elusB«>nii- 
n us.  1.  edit.    j>  nondormiamj  qRinhocfeceto.    t)  defe&ioni.    s)  fluuiset 
honefta. 


956 


I   O   E  L. 


Cap.  i.  a. 


I   O   E   L. 


! 


CAPVT    I. 

Vates  ad  feniores  ,  et  gentei  orbit.    Locu- 
flt  voraces.     Ad  tiulatum  inuttetto ,  fm- 

gum  corruptio.    A.i  facer  dotes  verba.    Fa- 
ns negligent  et  viclimarmn. 

I  Iou*  ferrno  habitus  ad  IoelemPha- 

tuclis  tilium. 

VDITE  hoc  fenes ,  et  au- 

fcultate,  quicumque  terrain 

incolitis,  ecquid  tale  merit, 

'vel  vcftris,  vel  maiorura 

a  veftrorum  temporibus.       Hoc  et 

vos  natis  narrate  veflris ,  et  veftri 

nati  fuis,  et  ipforumnatipoftero- 

4  rum  generi.    Erucie  rehquias  con- 

fuinfit  locufta:    locuft*  reliquiai 

confumlit  taurus  fcarabeus :  taiiri 

«reliquias  confumfit  rubigo.     Ex- 

pergifcimini  ebriofi ,  plorate  et  e- 

iulate  omnes  vini  potores ,  ob  ere- 

6  ptum  ex  ore  veftro  laticera.  Nam 
inuadit  terrain  ineam  *  potenset in- 
numerabilis <  gens,  leonis  dentlbus, 
molares  habens ,  quales  funt  vctuli 

7  leonis ,  quae  vineas  meas  vaftas 
efficit ,  ficusque  decorticando  nu- 
daireddit,  ac  peruaftat,  dealbatis 

8  earum  ramis.  Eiula ,  vt  centone 
fuccinaa  virgo,  *ob  iuuentae  fu* 

9  maritum.  Miblatum'eft  fertum  et 
libamina  ex  *de  Iouac :  lugent  fa- 

ro  cerdotes,  Iou*  miniftn.  Vaftatus 
eft  ager,  luget humus,  quippe  va- 
ftatum  eft  frumentum,   foedatiim 

Iivinmn,  periit  oleum.  feDispudet 
agricolas ,  eiulant  vinitores  ob  tn- 
ticuin  atque  hordeum :  quippe  agri 

I2mesfe  perdita.  Fcedat*  funt  vi- 
ne* ,  periere  ficus  s  punica  palma 
etiam,  et  malus,  breuiter  oinnes 
agri  arbores  aruerunt ,  fcedata  hu- 

■  a  mant  generis  voluptate.  *  Annate, 
et  plangite,  o  facerdotes:  eiulate 
altarisadminiftri,ite,  pernodatc 


incentonibu»,  o  mini  ftri  Dei  mel, 
ademto  ex  aede  Dei  veftri  fertoac 
libamine.    Indicite  ieiunium,  pro- 14 
clamate  ferias :  conuocate  fenes,  o 
omnes  incol* ,  in  aedem  Iouac  Dei 
veftri,  et  Iouam  implorate.       Ol$ 
diem:  proptnquat  enim  Iouae  dies, 
ab  omnipotente  ventura ,  ficuti  va- 
ftitas ,      nimirum  ante  oculos  no-  H 
ftros  aufertur  alimentum  ex  *de 
Dei  noftri,   gaudium  ac  laetitia. 
Fracuerunt  grana  fub  gluinis  fuis,  1^ 
deftruclae  font  celiac ,  euerfa  hor- 
rea,  quippe  foedatofrumento.     O  ifl 
quam  ingemifcit  pecus :  plorant  ar- 
menta  bouin ,  quod  carent  pabulo  : 
etiam  balantum  greges  multantur. 
Te,  Iowa,  inuocabo,  quod  ignis  fta- 1 J 
tiones  faltuum  confumferit,  et  flam- 
ma  omnes  ruris  combusferit  arbo- 
res:   ipfcque  adeo  terreftres  qua- 10 
drupedes  ad  te  mugient ,  quod  exa- 
ruerint  aquarum  aluei:    ignisque 
manfiones  faltuum  confumferit. 

CAPVT    II. 

Ex  met'-.te  lounno  tu^e  clangor,  hue  dies 
immii-.ens.  Inuimtiad  huamimpii.  D'l- 
uina  batignitas.  Pianolas  sndicendus  ,  et 
prices  ad  Iouam. 

CLangite  tuba  in  Sione ,  ftrepi- 1 
tein  facro  monte  meo,  con- 
tremifcant  vniuerfi  incol*: 
quoniamaduentat  Iouae  dies,  quo- 
niara  propinquat  dies  tenebricofug 
ac  caliginofus ,    dies  nubihu  atque  t 
ater.     ^Qiiam  diftunditur  fupra 
montes  aurora ,  tain  multus  potens- 
que  populus  eft,   quantus  neque 
fuit  vmquam ,  neque  poft  eum  vl- 
lis  faeculorum  annis    futurus  eft. 
xAnte  eum  confumit  ignis,   poft  3 
eum  flaroma  comburit.    Edenenfii 
viridarii  fimilis  eft  ante  eum  terra : 

poft 


r)  locate.      «)  damluget. 
Incuft*  omnia  occup*at. 
lvt. 


x)  fcilicct  centones.     y  )  vt  aurora  montes  >  fie 
z)  iocurts  tcrrwn   vattanc,  quali  inccndiurn 


m 


1&4 


Cap.  *. 


I  O  E  L. 


95? 


poft  euni  vafta  folitudo :  nee  quid- 

■  quameft,  quodeumeuadat.  For- 
mam  habent  equorum  formae  fi- 
milem ,  et  fie  currunt ,  vt  equites. 

■  Qualis  eft  quadrigarum  fonitus,  fie 
illiperiDOntium  cacumina  faliunt: 

i  qualis  eft  igneae  flammae  ftrepitus, 
:i>'    ^ftipulas  confumentis ,      tamquam 


use  miniftri,  dicantque:  habe,  o 
Ioua ,  tuorum  rationem ,  neue  tu- 
am  hereditatem  probro  addixeris 
ita  vt  eis  imperent  extranei,  ne 
quasraturapudceterasnationes,  v- 
binam  fit  eorum  Deus.  Ita  Ioua,  ig 
fuae  terrs  ftudio  indu&us ,  parcel 
fuis,  eisque  exoratus  ita  dicet :    En 


aDa  j  potens  populus  ad  pugnam  inllru-    ego  vobis  frumentum,  muftum, 


dtus,  quem  tremant  populi,  o 
mnium  vultibus  paUorem  contra- 
^  hentibus.  Militummore  currunt, 
bellatorum  ritu  ftandunt  muros, 
vadunt  fua  qnisque  via ,  neque  de 
fuis  femitis  defleclunt,  nee  alii  alios 


oleumque  mittam ,  quibusfatiemi- 
ni,  nee  cummittam  amplius  vt 
probro  fitis  apud  gentes.  JSe-ao 
ptemtrionalem  autem,(qui  «Taciem 
ad  orientale  mare ,  et  extremutn  ad 
vltimum  mare  habet,)  a  vobis  amo- 


vrgent,  fuo  qnisque  itinere  vadunt,    uebo,  et  in  inuiam  defertamque 
ac  per  misfilia  illaefi  ruunt.      Vr-    terram  abigam ,  ita  vt  putrefa&us, 


bem  peruadunt,  muros  percur- 
runt ,  fcandunt  domos ,  per  fene- 
ftras intrant,  vtfures.  Eorum  ad- 
uentucontreinifcit  tellus ,  commo- 
uetur  caelum ,  fol  lunaque  obfeu- 
rantur ,  et  ftellae  fuum  fplendorem 
amittunt:  et  Ioua  fonitum  edit 
>  1*  ante ';  fuum  exercitum :  nam  perma- 
gnum  eft  eius  agmen :  nam  poten- 
cies funt,  qui  eius  mandaruni  exfe- 
quuntur :  nam  ingens  eft  Ioua;  di- 
es, et  terribilior,  quam  vt  eum 
quisquam  fustineat.  Et  tamen,  in- 
quit  Ioua,  rediteadmetotopecto- 
re,  cumieiunio,  ploratu  ac  plan- 


fcetorem  exhalet :  tarn  magna '  ille 
faciet.    Ne  metue,  tellus,  gefti  larti-  ai 
tia:  nam  magna  Ioua  faciet.      Nea» 
metuite,    o   terreftres    pecudei: 
nam  et  faltuofae  regiones  ftirpes  e- 
dent ,  et  arbores  fru&ua  fuos  fe- 
rent ;  ficus  vitesque  vim  fuamexfe- 
rent.    Et  vos ,  o  Sionii ,  geftite  lx-  at 
titia  in  Ioua  Deo  veftro :  dabit  e- 
nim  vobis  do&orem  ad  iuftitiam, 
demittetqueetprimorem,  et  feri- 
orem  pluuiam  in  primis :      ita  vt  ia 
areae  farre  compleantur ,  et  torcu- 
la  mufto  et  oleo  redundent :     red-  aj 
damque  vobis  annonas ,  quas  com- 


gore,      et  vcftracordalacerando,  ederint  Iocuftae,  centipedae,  rubigo 

non  veftes ,  redite  ad  louam  Deum  et  eruca ,  meus  ingens  exercitus, 

veftrum :  nam  is  eft  exorabilis  et  quem  in  vos  immifero :      comede-a$ 

mifericors,  ad  iram  tardus,  multae  tisque  ad  fatietatem  ;  et  Ioux  Dei 

lementix,  qui  fe  ab  inferendo  ma-  veftri  nomen  collaudabitis,  qui  vo- 

to  contineat.    Quisfcit,  anrecon-  biscum  tam  mirifice  egerit,    nee 

ciliatus,  fecohibeat,relinquatque  meos  pudebit  vmquam :      fcietis-a? 


90ft  b  ilium  vbertatem,  fertum,  vi 
lique  libauien  Iouae  Dei  veftri? 
^langitc  tuba  in  Sione ,  indicite  ie- 
lunium,  uroclamate  ferias,  conuo- 
;  ^atepopulum,  indicite  conuen- 
um,  fenatores  congregate,  con- 
locate  paruulos  ac  fubrumes :  prod- 
:atetfponfus  ex  fuo  penetrali,  et 
jponfa  ex  thalamo.  Inter  veftibu. 
um  et  aram  plorent  facerdotes,  Io- 


que,  me  inter  Israelitas  verfari,  me 
louam  Deum  veftrum,  praeter 
quem  nullus  fit ,  nee  meos  pudebit 
vmquam.  Poftea  autem  perfun.  ag 
dam  omne  genus  hominum  meo 
fpiritu :  vaticinabunturque  veftri 
filiietfiliae,  veftri  et  fenet  fomnia 
foroniabunt,  et  iuuenes  vifiones 
videbunt :  quin  et  feruos  et  ancil-  20 
las  illis  temporibus  meo  fpiritu  per- 

fun- 


)  locuftas.       b)  fci licet  locuftarum  pnpulum.  c)  loruftasa  feptemtrionibusin? 
ueftas.     d)  totam  tcnamabalieromari  adalterum  occHpat.     «)  fcil.  Iou*. 


95.8 


I    O   E    L. 


Cap.  i^. 


30  fundam,  daboque  in  caelo  ac  terra 
prodigia,  fanguinem,  ignemque,  et 

3 1  fumi  exhalationem :  fol  in  cene- 
bras  vertetur,  et  luna  in  fanguinem, 
antequam  veniat  louse  diesingens 
ac terribilis :  ac,  quicumque  Iouae 

3*nomen  inuocauerit,  euadet.  Si 
quidem  in  Sione  nionte ,  ac  Hiero- 
folymis ,  erunt  qui  euadant,  quera- 
admodum  promittit  Ioua  i  acin  re- 
liquis ,  quos  Ioua  vocabit. 

CAPVT    III. 

htdei,  et  Hiirofolymitani  feruandi ,  cogen- 
dt  in  vdltt  lojiipbati  itattones.  indicium 
Dei  iuui gentibti/i,  Pra  Iudtir  Deuicaus- 
fimagem.  Indicium  vniuerji orbn.  Por- 
ttmti  in  c*lo.  HierbpUymaJancJa.  Ft/i- 
cittu  abj'olHta  pro  ytu \  In  /iegyptios  mi- 
fertt. 

I  ij.  T Am  illis  diebiw ,  illoque  tem. 

1^  Pore »  ^u0  iudaeos  ac  hiero- 

•*-  '  folymitanos  captiuos  reuoca- 

a  bo ,  colligam  gentes  omucs,  et  in 
/lofaphati  vallcm  deducam ,  atque 
ibi  cum  eis  iudicio  contendam  de  Is- 
raelitis ,  meo  populo  ac  hereditate, 
quos  per  gentes  disfipauerint ,  me- 

3  anique  tciram  partiti  fuerint ,  et, 
de  meis  iafta  forte,  pueros  cum 
fcortis  perrautauerint ,  puellasoue 
vino   vendiderint    ac   potauerint. 

a  Vobis  quoque  quid  mecumreieft, 
o  Tyre  et  Sidon ,  omnesque  Pa- 
laeftinae  traclus ?  Vtrum  mihi  vos 
refertis ,  an  potius  confertis  ?  Ego 
celeriter  et  cito  veftra  merita  in  ve- 

e  ftrum  caput  referam ,  qui  argen- 
tum  aurumque  raeani  capitis,  et 
bonorum  meorum  elegantisfiraa 
quaeque  infertis  in  veftra  palatia : 

6  Iudxosque  et  Hierofolymitanos 
Graecis  venditis ,  vt  a  fuis  finibus 

7  remoueantur.  At  ego  eos  ex  loco, 
in  quern  vos  eos  vcndideritis ,  ex- 
cibo,  et  vobis  in  caput  meritumve- 

g  ftrum  rependam  :  veftrosque  na- 
tos  ct  natas  Iudxorum  opera  ven- 


dam,  qui  vendent  eos  Sabaeis  in 
gentem  Ionginquani :  quoniam  Io- 
ua loquitur.  Proclamate  hoc  per  5 
gentes,  bellum  indicite,  concite 
milites:  accedant,  proficifcantur, 
bellacores  omnes ,  cudite  vome-  j 
res  veftro  •  in  enfes ,  et  fakes  in  lan- 
ceas:  ?dicat  fe  fortem  imbellis. 
Coite  et  conuenite  gentes  omnes  | 
vndique ,  et  eo  cong  regamini ,  vbi 
fternet  Ioua  tuos  tnilites.  Concie- 
antur  et  proficifcantur  gentes  in 
vallem  Iofaphati:  nam  ibi  fedebo 
ad  iudicandum  gcmes  omnes  vndi- 
que. lminitte  falcem ,  maturuit  e- 
nittt  me«fis:  adefte,  defcendite: 
nam  refertum  eft  prelum,  redun- 
dant torcula ,  tanta  eft  eorum  im- 
probitas.  Turb* ,  turbae  in  valle  | 
feueritatis :  nam  propinquat  Iouae 
dies  in  valle  feuerita;is.  Sol  et  lu- 
na obfcurabuntur,  et  ftellae  fplen- 
doremfuum  amittent,  et  Ioua  ex 
Sione  rugiet  ex  Hierofolyma  fo- 
nitum  dabit,  commouebituique 
caelum arque  terra:  quumtamen 
Ioua  fuis  erit  fiducia ,  lsiaelitis  rir- 
mamentum:  fcietisque,  me  esfe 
Iouam  Deum  veftrum ,  Sionis  in. 
colam ,  mei  facri  montis ,  eritque 
Hierofolyma  fancla,  nee  amplius 
earn  peragrabunt  alieni.  Atque 
eo  tempore  ftillabunt  montes  lati- 
cem ,  collesque  laclc  manabunt ,  ct 
omnes  aluei  1  udaeae  fcatebunt  aqua, 
oriente  ex  Iouae  templo  fonte ,  qui 
flumen  Sittim  adaquet.  Aegyptus 
erit  deferta ,  et  Idumaea  erit  deferta 
folitudo ,  ob  inhumanitatem  in  Iu- 
daros ,  qui  infontem  fanguinem  in 
fua  terra  fuderint.  Iudxa  autem 
femper  Hierofolyma  perpetuis  ha- 
bitabitur  facculis :  eorumque  fan- 
guinem expiabo ,  quos  non  expia- 
uero ,  et  habitabit  in  Sione  Ioua. 


AMOSVS* 


/)  fignificat  vetbum  hoc  Ioua;  Judicium:  Mtaque  paullo  poll  adpcllat  vallcm  feue- 
titatis^)  fummaopepugnandumeft,  ctiam  imbellibus ,  tamum  inftat  bellum. 


Cap.l.a. 


A  M  O  S  V  S. 


955» 


AMOSVS. 


CAPVT    I. 

'Amo/i  paflorif  effata.  Ioua  ex  Stone  rugi- 
tns.  Damafctnorum  feccita ,  trumn^. 
Sytutrelegnndiu.  Giizeortim  feeler  a  ,  ca- 
lamities Ga%e,  in  /tzotuw,  in  PnUftinos. 
In  Tyrios  ,  Idumtos  ,  AmmonitM. 


h 


lii 


^FFATA  Amofi ,  qui  ex  The- 
cuanis  paftoribus  fuit :  quae 
'  delsraelitis,  temporibusO- 
ziae  ludxae  regis ,  et  Ierobo- 
mi  lor  filii ,  Israelitarum  regis, 
biennio  ante  terra;  motum  hit  ver- 
is  edidit. 

Rugiente  ex  Sione  Ioua ,  et  foni- 
im  a  Hierofolymis  dante,  luge- 
unt  paftorum  ftationes,  arefcetque 
armeli  caput.      Sic  dicit  Ioua :  ob 
ria  Damafcenorum ,   quatuorque 
eccata  non  retraham  eos ,  qui  Ga- 
aaditas  ferreis  tribulis   triuerint. 
taque  immittam  in  Hazaelis  do- 
1111m  ignem,  qui  Benadadi  confu- 
nat  arces :    efFringamque  clauftra 
)amafci,  etexcidamhabitatoresex 
iacathauene,   et  fceptriferum  ex 
tethedene :    relegabimrque  Syrus 
lopulus  Cyrenen,  inquit  Ioua.    Sic 
iicit  Ioua :    ob  tna  Gazaeorum 
uatuorque  peccata  non  retrahara 
os,qui  pleno  exfilio  h  relegauerint, 
ddicendo  Idumaeis.    Itaque  ignem 
Immittam in  Gazx  muros ,  qui  eius 
onfumat  arces :      excidamque  et 
\zot\  habitatores ,  et  Afcalonis  fce- 
trjferum,  et  manum  in  Accaro- 
em  conuertam:   efliciamque,  vt 
ereant  Palaeftinorum  reliquiae :  in- 
uit  Doniinus  Ioua.   Sic  dicit  Ioua: 
TbtriaTyriorum  quatuorque  pec. 
!  ita  non  retraham  eos ,  qui  prorfus 
cfules  addixerint  Idumads,  frater- 
c .  foederis  i inn \" mores.        Itaque 
Inmittam  in  Tyri  muros  ignem, 
iii  eius  confumat  arces.     Sic  dicit 
ua  :   ob  tria  Idumseorum ,  qua- 
[orque  peccata  non  retraham  eos, 

fcilicet  hraditas.    i)  Moabitirfe. 


qui  gladiis  fratres  fuos  perfecuti 
fint,  et,  abolita  humanitate,  per 
iram    rapuerint,    atrocitatemque 
fuam  retinuerint  perpetuo.      Ita- 1> 
qtie  ignem  immittam  in  Thema- 
nem ,   qui  bosranas  confumat  ar- 
ces.     Sic  dicit  Ioua:  6b tria  Am-  j§ 
monifarum     quatuorque    peccata 
non   retraham  eos,  qui  galaaditi- 
cas  disfectierint  grauidas ,  vt  fines 
fuos  amplificarent.     Itaque  incen- 14 
dam  Rabbae  muros  igne ,  qui  eius 
confumat  arces ,   cum  clamore  in 
dieprcelii,  cumque  tempeftate,  die 
procellofo :     ibitque  eorum  rex  in  1 5 
exfilium ,  vna  cum  fuis  proceribus  : 
inquit  Ioua. 

CAPVT    II. 

Contra  Moabitiu  vaticinium.  Cariotbcn- 
fes  ants  cremand*.  ludxomm  noxe. 
Hierofolyma  incendenda.  In.iciitar-.im 
fiagttta.  In  cos  Iouana  l/enefiia.  lsrac- 
tittirum  prauittu. 

Sic  dicit  Ioua:  obtriaMoabifa- , 
rum  quatuorque  peccata  non 
rerraham  eos ,  qui  Idumaeae  re. 
gis  osfa  combusferint  in  fauillam. 
Itaque     immittam    in    Moabitasa 
ignem,    qui  cariothenfes  confu. 
mat  arces :  efficiamque,  vt  morian. 
tur  tumultnofe  Moabitae  cum  cla- 
more et  tubx  fonitu ,    excidamque  , 
eiim,  qui' in ea eft,  gubernatorem, 
et  omnes  regionis  principes   vna 
cum  ipfo  perimam :  inquit  Ioua. 
Sic  dicit  Ioua :  ob  tria  Iudaeorum  4 
quatuorque  peccata  non  retraham 
eos,   qui  Iouae  legem  repudiaue- 
rint ,  nee  eius  inflituta  conferua- 
uerint ,  fua  decepti  perfidia ,  quani 
fecuti  erant  eorum  patres.    Itaque  - 
immittam  in  Iudzam  ignem,  qui 
hierofolymitanas  confumat  arces. 
Sic  dicit  Ioua:  ob  tria  Israelitarum 
quatuorque  peccata  non  retraham  ° 

eos. 


$6o 


A  M  0  S  V  S. 


Cap.*.?.  4. 


eos,  quiinfontesargento,  et  pau- 
peres  calceorum  causfa  vendant, 
7  qui  hurai  in  puluere  tenuium  capi- 
ta pesfumdent,  *inopumque  viam 
fledant ,  et  eanidem  puellam  com- 
priraant  filius  et  pater ,  quo  profa- 
8neturfacrunimeumnomen,  in- 
que  veftibus  pignoraticiis  pasfim  a.- 
pud  aras  dec  itnbant,et  multatitium 
$>  vinuin  in  xde  fui  Dei  potent.  At- 
qui  ego  eorum  causfa  Aniorrxos 
deleui,  qui  et  proceritate  cedros, 
et  roborc  xquabant  robora  :  eo- 
rumque  et  fructum  fuper ,  et  radi- 

loces  fubter  perdidi.  Ego  idem  vos 
ex  aegyptia  terra  eduxi,  et  per  de- 
ll ferta  annis  quadraginta  duxi,  ad 
occupandam  terrain  amorratam, 
et  ex  veftris  filiis  vates ,  et  ex  adole- 
fcentibusNazarxosconftitui.  An 
non  hoc  ita  eft,  o  Israelite,  in- 

liquitloua?  At  vosetNazarxisvi- 
nura  datis  bibere,  et  vates  vaticina- 

I3rivetatis.  En  ego'fubvobis  ftri- 
deo ,  quemadmodum  ftridet  plau- 
ftrum,    quod  eft  manipulis  refer- 

1 4tum.  Itaque  et  fngam  amittet  ve- 
lox,  neque  validusfuisviribusva- 
Iebit ,  neque  miles  fuam  vitam  tue- 

i>bitur,  nee  fagittarius  confiftet, 
neque  celer  pedibus  fuis  euadet,nec 

I6eques  fuam  vitam  feruabit,  et 
rnilitum  aniruofisfimus  nudusfugi- 
et  ilia  die ,  inquit  Ioua. 

CAPVT    III. 

/fd  ! sr.ie.it m  lout  di  fit  pet  Amofum.  Ttrat- 
lita  I'ohu  lout  cognJtinjleflendu*.  Sama- 
ria fcclerum  officmt,  liraclitt  et  Bethclcit- 
fes  vnafrangendi. 

i    jk   Vdite  diclum  hoc,  quodvo. 

/\  bis  pronuntiat  Ioua,  Israeli. 

■*■  ^  tx ,      ad   totam   nationem, 
%  quam  ex  xgyptia  terra  eduxi :    vos 

cgodumtaxat,  inquit,  nouiexo- 

mnibus  t  wr x  nationibus :  itaque  in 


vos  omnia  veftra  crimina  animad- 
uertam.    m  Num  faciunt  duo  fimul  3 
iter,  quin  lint coniuncli?      Num 4 
rugit  in  filua  leo ,  quin  praedam  ha- 
beat  ?  num  vocem  emittit  in  luftro 
fuo  iuuenis  leo.quin  ceperit .?  Num  5 
caditauis  in  laqucum  humi,  quin 
fit  ei  tendicula  f  num  tollitur  a  ter- 
ra Iaqueus,  quin  ceperit?      NumiS 
clangiturin  vrbc  tuba,  quin  popu- 
lus  expauefcac '(    aut  eft  in  vrbe 
malum,  quod   Ioua   non   fecerit? 
Non  facit  enim    Dominus    Ioua  7 
quidquam,    quin  arcanum  fuum 
feruis  fuis  vatibus  patefaciat.     Lc-  g 
one  rugiente,  quis  non  metuat .?  Do- 
mino Ioua  loquente,  quis  non  vati- 
cinctur?     Nuntiate  per  arcesazo.9 
tias ,  perque  arcc  s  acgyptiae  terrx, 
et  dicice :    conuenite  ad  Samariae 
monies,  etvidete,  quotinea  tur- 
bx,      quot  iniuria   oppresfi  fint,  i< 
vtque  nihil  fanum  fciant  facere,   in- 
quit  Ioua,  qui  iniuftitiam  pernici- 
eraque  congerunt  in  fuis  arcibui. 
Itaque  fie  dicit  Dominus  Ioua:  pre-i 
metur  obfesfa  terra ,  deque  tuade- 
turbabere  potentia,  et  tux  diripien- 
tur  arces.    Sic  dicit  Ioua :  vt  eripit  1: 
paftor  ex  leonis  ore  duo  crura ,  aut 
auriculamdic  »  eripientur  Israelitae, 
quiSamarix  °in  cubilium  fpondis,et 
leclis  damafcenis  habitant.      Au-i 
dite ,  et  Iacobeorum  domum  com- 
monete,  inquit  Dominus  Ioua  De- 
us  armipotens.      Nam  qua  die  Is- 1 
raelitarum  peccata  in  ipfos  animad- 
uertam ,  animaduertam  et  in  beth- 
elenfes    aras ,    truncataque     arae 
cornua  decutiam  ad  terrain,      hi-i 
beruasque  pariter  et  xftjuas  domot 
ita  fubigam,  vt  eburnex  domus  lu- 
geant,    aboleanturque  multx  do- 
mus,inquit  Ioua. 

CAPVT    IIII. 

Samaritans  montu  bucuta  iitiurtof*  miferit. 
louanum  iusiurandum  in  improbas.    Vi- 
na 


k)  inopumvitat  officiant.  Nam  via  eft  vita:  curfus.  /)  grauatisnie,  t*detmeve« 
ft:  i.  m )  vt  hzc  vera  ium ,  lie  verum  ell ,  ciuium  calami  cat  is  aufiorem  e  >lc  lo- 
uam.  n  )  rapientur  eua Jen t »juc  pauci ,  » \  molli tct  ct  delicate  viuunc ,  vc  dc- 
elaratur  capitc*. 


Cap.  '4.?. 


A  M  O  S  V  S. 


9,6« 


Ifliir      I 


7i  J  prauorum  facrificia.     lout  dignittu,po- 
tetttia ,  maiejltu. 

AVdite  diSum   hoc,  o  bafani- 
caebuculae,  quaeeftisin  mon- 
te  Samariae,    quae  tenuibus 
facids  iniuriam,     quae    pauperes 
quasfads :  quae  dominis  veftris  di- 
cids:  adferte,  quod  petemus.      Iu- 
jrat  Dominus  Ioua  per  fanctitatem 
fuam,  futurumesfe,  vt  vos  feuds, 
veftramque  pofteritatem  a  lenuncu- 
lis  auferat,      egresfaeque   fparfim 
;diuerfae  proiiciamini  in  Armonam, 
linquitloua.    lie  Bethel,  et  pecca- 
:;e,  Galgalis  multum  peccate ,  et  ad- 
iferte  mane  veftra  facrificia,  tribus 
jiiebus  veftras  decumas,      et  adole- 
Ke   ex  fermento  gradarum  a&io- 
Jnem ,    ac  voluntaria  facra  procla- 
mantes  nuntiate:    quandoquidem 
hifta  facere  amads,  Israelitx,  inquit 
JDominus  Ioua.      Et  quamuis  ego 
I  vobis  b  dentium  immunitatem,cibl- 
jque  egeftatem  per  omnia  oppida  lo- 
Icaque  veftra  dederim,  non  redii- 
iftis  ad  me,  inquit  Ioua.      Quamuis 
Ipluuiamavobis  auerterim,  quum 
ad  mesfem  fuperesfent  adhuc  tres 
imenfes ,  et  in  hanc  vrbem  pluens, 
jin  illam  non  pluerem,  aliusque  fun- 
jdus  complueretur,  alius  non  com- 
'plutus  areret,      ita  yt  duo  triaue 
oppida  ad  vnum  oppidum  aquandi 
gratia  confluerent,  neque  fadaren- 
j!:ur:  non  tamen  ad  me  rediiftis,  in- 
tuit Ioua.    Adfeci  vos  vredine  ac 
jrubigine ;  quantum  vobis  erat  hor- 
|:orum,  vinearum,  ficetorum,  ac 
'oliuetorum,  confumfit  eruca :  nee 
amen  rediiftis  ad  me ,  inquit  Ioua. 
[mmifi    peftem    v«bis  c  xgypdo 
'more ;  peremi  ferro  iuuenes  ve- 
ilros  cum  equorum  veftrorum  ab- 
;k3u,  ita  vt  d  agmina  veftra  fcetorem 
:tiam  in  nares  veftras  exhalarent : 
leque  tamen  rediiftis  ad  me,  inquit 


Ioua.    Euerd  vos,  quomodo  diui- 1 1 
nitus  eueiTa  eftSodomaetGomor- 
ra,  ita  vtlimiles  litis  torrii,  ex  in- 
cendio  erepti :  nee  tamen  rediiftis 
ad  me ,  inquit  Ioua.       Quamob- 1» 
rem  fie  tecum  agam ,  Israelita :  et 
quoniam  fie  tecum  agam,  *  compo- 
ne  te  in  occurfum  Dei  tui,  Israelita. 
Eftautemmontiumconditor,  ven.  13 
tique  creator ,  quique  homini,  quae 
fint  eius  cogitate ,  indicat,  aurora 
facit  obfeuritatem ,  et  terra:  faftigia 
fupergraditur :  is  eft  nomine  Ioua 
Deus  armipotens. 


CAPVT    V. 

Ad  Israelites  vates.  Virgo  Israelita  non 
furrcttura.  Qatrenda  a  Deo  vita.  Di~ 
uina  omnipoter.tia.  Contra  indices  aua- 
ros ,  iniquos.  In  lout  dementia  fpei  fe- 
licitatif. 

AVdite  di&um  hoc,  quo  ego  | 
vtor  in  vos  lamentabili ,  do- 
mus  Israelis,      « Cecidit  non  a 
amplius     furrefiura     virgo    Is- 
rael, humi  dereli&a,  adleuante 
nullo.    SieenimdicitDomlnusIo.fi 
ua.    /Qjiae  israelicicx  domus  vrbs 
milleemittebat,  retinebit  centum : 
et  quae  centum  emittebat ,  retine- 
bit decern.     S  k  enim  dicit  Ioua  Is-  * 
raelis  domui :  quaeriteme,  etviue- 
tis :      neue  quaerite  Bethel ,  neue  - 
Galgalaite,  neue  Berfabam  conce- 
dite :  nametGalgalrelegabitur,  et 
Bethel  net  ^netes.  Qiiaerite  Iouam,  5 
etviue  tis,  ne  ipfe  inuadat,  vt  ignis, 
domum  Iofephi,  qui  ita  Bethel  con- 
fumat,  vt  non  fit,  qui exftinguat, 
qui  ius  in  b  abfinthium  vertit  is,e  t  ae-  n 
quitatem  humi    defends.        Qyig 
Ardurum  Orionemque  fecit :  qui 
*  fe rales  tenebras  conuerdt  in  ma- 
tndnum,  et  node  diem  obfeurat: 
qui  maris  aquas  euocat,  et  in  ter- 
rae 

hoc  eft  per  aquam.  l>)  famem.  c)  vt  in  Aegyptku,  quuia  ilUce$feri*. 
<0  veftri  milites  interficetcntiir ,  acfub  dio  iofcpul»  iacerent.  «)  Prxtetito 
proJuturo  vtiturad  rem  magis  expriraendam.  /)  inquaerantmille  vln.  ^)vr 
ncftriuro puhictur.  Vldelod.  1, 10,    h\  acerbisfimam iniuriam.   0D0$cm- 


yt_i« 


n  m  u  5  v  5: 


rae  fuperficiem  reftindit ,  Ioua  no- 
jinrinatnr:     qui  valida  pernicie  for- 
tes petit,  facitque,  vt  inuadar  mu- 
lonitiones  pernicies.      Oderunt  in 
curia  reprehenfionem ,  et  fmcere 
1 1  loquentem  abominantur.      Itaque 
quoniamtenues  prardamini,  er  ab 
eis  *  farris  aecipitis  onus ,  quas  qua- 
drato  lapide  domos  aedificaftis ,  in 
eis  non  degetis :   et  quas  elegantes 
panxiftis  vineas,  earum  non  bibe- 
latisvinum.       Nam  veftratotfanta- 
que  peccata  ac  fcelera  noui,qui  pre- 
mitis  infontes ,  accipiendo  pretium 
ob  abfoltiendum,    et  pauperes  in 
13  fenatu  labefa&ando.     Itaque  '  qui 
fapiet,  hoc  tempore  tacebit,  quo- 
I4niam  tempus  malum  eft.     Quaerite 
bonum,  non  malum,  vt  viuatis, 
atque  ita  vobis  adfit  Ioua  Deus  ar- 
mipotens,  quemadmodum  petitis. 
I50deritismalum,  amate bonum,  et 
aequitatem  in  curia  conftituite,  fi 
forte  gratiam  faciat  Ioua  Deu»  ar- 
mipotens  reliquiis   Iofepheorum. 
1 6"  Ergo  fie  dicit  Ioua  Deus  armipotens 
Dominus  :  per  omnia  fora  plangor 
erit,  perque  vicos  omnes  eiulabi- 
tur ,  et  ad  lucrum  vocabuntur  agri- 
colas,  et  adplangorem,  lamentan- 
■  7  di  periti  :      inque  vineis  omnibus 
erit  plangor,  me  inter  vos  grasfan- 
1 8  te,inquit  Ioua.  Heu  qui  Ioux  diem 
cupitis :  quorfum  vobis  tandem  Io- 
ux  diem?  qui  *  tenebricofus  eft,non 
ip  lucidus  :    perinde  ac  fi  quis,leonem 
elapfus,  occurrat  vrfo  :  aut  eum, 
quum  domum  venerit ,  et  manum 
ad  parietem  adplicuerit ,  mordeat 
20  anguis ,      nimirum  f enebrofus  eft 
Iouas  die$ ,  non  lucidus :  caligino- 
a  j  fus,  et  fplendoris  expers.        Odi, 
refpuo  veftra  fefta,  nee  ferias  ve- 
il ftras  olfacio.    Et  quamuis  mihi  fo- 
lidas  hoftias  immoletis,  et  ferta  ob- 
moueatis,  non  maftus  fio,  nee  opi- 
ma  ifta  pro  falute  facrificiaadfpicio. 
23  Apagefis  a  me  carmiinun  veftro- 


Cap.  $. 


rum  turbam :  neque  nablorum  v 
ftrorum  cantum  audio.  «Fluar, 
aqua,  ins,  etinftitia,  vtfluuiusv 
hemens.  *  Num  mihi  viclim 
et  fcrtiim  obmouiftis  in  folitndii 
annis  quadraginta ,  domus  Israeli 
Immoveftri  regis  vmbraculumt 
liftis ,  fignumque  veftrorum  fimul 
crorum,fidus  dei  veftri,  quod  vob 
feceratis  :  itaque  vos  vltra  D 
mafcum  relegabo,  inquit  Ioua, n< 
mine  Deus  armipotens. 

CAPVT     VI. 

Sinn  et  Samarit  monies gemini ,  iU*flres,  It 
U£  imiurandum.  lacobei  Deo  inuijit  ct 
dendi.   hraelita  vexandus  mifere. 

HEu  fecuros  in  Sione,  et  fider 
tes  in  monte  Samariae,  qu 
montes  funt  omnium,  (qui  vs 
quam  gentium  exftant,)  illuftrisfim 
atque  primi ,  et  in  quos  venerun 
Israele  prognati  :      conferte  voi 
Calanem  et  videte :  atque  illinc  in 
Hematham  magnam  ,  et  ad  Ge. 
tham    Palxftinorum     defcendite, 
0  num  fitis  regnis  iftis  prarftantio. 
res?      An  potiuseorum  fines  fue- 
rint    veftris    finibus    ampliores? 
qui  *  a  fe  trifle  tempus  amouent, 
et  iniuftitiae  fede  vtuntur :        qui, 
in  le&is  cubantes  eburneis,  luxu- 
riantur  in  fuis  cubilibus ,  et  otii- 
lium  agnoi  ,  et  ex  medio  fagina- 
rio  vitulos  comedunt  :       qui  na- 
bio  numeros  modulantur  ,    fibi 
Dauidis  ritu  inftrumenta  mufica 
commenti  :      qui  phialis  vinumi 
potant,  praecipuis  vngucntis  deli- 
buti ,  neque  Iofepheorum  calami- 
tatem  dolent.      Quamobrem  iam-^ 
iam   relegabuntur   inter  exfulum 
praecipuos ,  amotis  luxurioforutn 
epulis.        Iurat  Dominus  Ioua  per  g 
femetipfum ,  ait  Ioua  Deus  armipo- 
tens :  abominor  ego  Iacobeorum 
fuperbiam ,  eorumque  et  arces  odi 

et 


t)  rosprimariiactipuismnnera,  vetaare  lege.  /)  Veritas  odium  parit.  m~)  tri- 
flisnon  la-tus.  n)  abunder.  0)  qui  regna  ilia  veilro  maioradclcui,  ctyeftru» 
delete  pot  Aim  >  nc  forte  veOris  raomiluj  confidatii. 


Cap.  5.  f.  8. 


A  M  O  S  V  S.  j)5s 


etvrbem,  quodque  ea  continetur, 

>ita  adficiam,    vt  fi  fnperfuerint  in 

vna  domo  homines  decern ,  mori- 

antur,    et  eos  eorum  patnms  fub- 

Iatos  cremabit ,  vt  efferat  osfa  do- 

mo,  dicetque  ei,  qui  erit  ad  latera 

l.  domus  :  fupereftne  vllus  apudte? 

1  Nemo ,  inquiet.    Et  ille,/.  pax,  in- 

.  quiet :   neque  enim  commemoran- 

Idum  eft  louse  nomen.     Nam  futu- 

it', rum  eft,  vt  Ionamaiorem  domum 

ruinis,  minorem  rimiscuretlabe- 

ifa&andam.    '*  Num  per  rupes  aut 

equi  current,  autbobusarabitur ? 

J| vt  vos  ius  in  fel ,  et  xquitatis  fru- 

clura    in    abfinthium    verteriti»? 

4  Qm  ab  re  gaudetis ,  iafrantes,  vos 

frveftris  viribus  comparasfe  vobis 

wcornua.      Ego  vcro  in  vos  fuscita- 

ibo,   domus  Israelis,  inquit  Ioua 

JDeus  armipotens,  gentem,  quae  vos 

I  ib  Hemathae  regione  ad  occiduum 

tiluuium  vexabit. 


CAPVT    VII. 

<  locufitper  leuam  fifl*.  CtnfumU  penitit* 
w  herb*.  Pro  lacobeo  votes  ad  lonam.  Ignit 
r  Iouanus  omnia  in ceridens.  Cumrtgnla  De- 
h  M ,  Amafiut  contra  vatem.  Amajit  vates 
J,  refpondens.  Vxor  Amafit  flupranda  ,  filii 
|j  trueidandi ,  Israelite  in  capttuttatem  tra- 
|i  hendi. 

\f  TViusmodi  quiddam  ostendit 
jiHj  mihi  Dominus  Ioua.  Finge- 
m  -*■  bat  Iocuftas  initio  incrementi 
j  eni  cordi.  Erat  autem  cordum  poft 
s.-gis  fcenifecium.  Igitur  quum 
>:rrreftres  plane  confunierentur 
Jerbae ,  ego  ita  dixi :  Domine  Ioua, 
)<;nofce quaefo :  quis Iacobeum eri- 
I  :t ,  qui  tantillus  eft  ?      In  eo  con- 

init  fe  Ioua :  non  I  let ,  inquit  lo- 
4  t.    Huiusmodi  quiddam  ostendit 

ihi  Dominus  Ioua.  Vocabit  ad 
ssrtandum  ignem  Dominus  Ioua, 
I  i  vaftum  pelagus ,  quique  agrum 
{  nfumebat.    Etego.-  Domine  lo- 

,  define  quaefo :  quis  Iacobeum 
*•  get,  qui  tantillus  eft.?      Conti. 


nuit  fe  in  eo  Ioua ,  ne  hoc  quidetn 
fiet ,  inquif  Dominus  Ioua.     Tale  7 
quid  ostendit  mihi.  Stabat  Dominus 
fuper  muro  regular!,  habcns  in 
manu  regulam.       Et  Ioua  mihi :  g 
quid  tu  vides,  inquit,  Amofe  ?  Re- 
gulam,  inquam.    Et  Dominus:  en 
ego'/ponamregulam,  inquit,  inter 
meos  Israelitas,  quamnonamplius 
transfcendam ,     vtlfaacidarumfa-y 
cella  vaftentur ,  et  Israelitarum  fa- 
craria  defolentur,  confurgamque 
gladio  in  Ieroboami  domum.    Mi-  \q 
fit  autem  Amafias,  facerdos  Bethel, 
ita  fignificatum  regi   Ieroboamo: 
coniurat  in  te  Amofus  apud  Israeli. 
tas  garrulitate ,  genti  intoleranda. 
Sic  enim  dick  Amofus,  Ieroboa-n 
mum  ferro  moriturum ,  et  Israeli- 
tas a  fua  patria  relegandos.      Item-  lt 
que  ipfum  Amofum  fie  eft  adlocu- 
tus  Amafias.    Fatidice abi ,  aufuge 
in  iudaeam  terram ,  et  ibi  cibum  ca- 
pe, ibi  vaticinare.      Bethelequi-|3 
dem  nolito  amplius  vaticinari :  nam 
regia  domus,   regiumque  fanum 
eft.    At  Amofus  fie  Amafiz  refpon- 14 
neque  vate»  ego ,  neque  vatis 


dit 


films eram,  fedbubulcus,  etcapri- 
ficarius.    Verum  abduxitmeIoua|? 
abagendis  ouibus,  mihique  man- 
dauit ,  vt  irem  vaticinatum  in  fuos 
Israelitas.     Qyapropter  audi  louse ,  5 
dictum.    Tu  me  vetas  in  Israelitas 
et  in  Ifaaci  domum  vaticinari  ac 
r  flucre.    Ergo  fie  dicit  Ioua :  vxor  ., 
tua  in  vrbe  ftuprabitur,  tuique  filii    * 
ac  filiae  armis  occumbent ,  et  tua 
terra  linea  diuidetur ,  et  tu  in  impu- 
ra  terra  morieris ,  et  Israelite  a  fua 
patria  exfulabunt. 


CAPVT    VIII. 

Aeflixa  corbif.  EiuUtus  Israelitarum  im- 
pendent. Contra  pauperism  vfxatort  i.  Oc- 
tidum  in  meridiefol.  Terra ,  etaer  ob/at  • 
randu4. 


. 


I  oe  turn  qnidera  ad  Iouam  redibunt. 
ula  funderc. 


P  p  p  %  Tale 

/)  immucabiluiecrctoftauum.    r)  era- 


trjr\i 
.1 


^Ale  quid  oitendit  mihi  Do- 
minus  Ioua.    Erat  corbis  ae- 

%  —  ftiua.  Atque  ille :  quid  tu 
vides,  Amofe?  inquit.  Cui  ego  : 
corbem  acftiuam.  Et  Ioua :  venit 
cxitus  Israelitis  meis,  (inquit  mihi,) 
quern  ego  exitura  iam  non  trans- 

9  fcendam ,  eiulabuntque s  delubri 
carminaillo  die,  inquit  Dominus 
Ioua ,  multis  vbique  locorum  pro- 

a ftratis  cadaueribus,  'pax.  Audite 
hoc,  quipauperespesfumdatis,  et 
regionis  inopes  aboletis, «  dicentes : 

recquando  practerierit  nouilunium, 
quo  cibaria  venumdemus?  et  fab- 
patum,  quo  far  apeciamus  ?  «  immi- 
nutocphi,  auctoficlo,  etfallaciter 

^  vitiata  trutina ,  vt  tenues  argento, 
vt  pauperes  ob  calceos  emamus ,  ac 

~farris  quisquilias  vcndamus.  Iu- 
rat  Ioua  y  de  Iacobeorum  fuperbia, 


_  vap.  u.y. 

adorientem  peragrent,  quaerendo 
Iouae  dicla ,  nee  tamen  inueniant : 
quum  quidem  formofe  virgines 
iuuenesque  firi  exanimabuntur. 
Qi'i  per  famaritanuni*  crimen  ;iu- 
rant,  dicuntque:  viuat  Deus  tuus, 
Dan,  et  viuat 'berfabanum  iter:  ii 
cadent ,  non  amplius  furrecluri. 


CAPVT    IX. 

Stuns  in  ara  DeiK,  iratut  in  impios.  Nullum 
pxefidium  Ioua  cedents,  lliiii*  omnipottn- 
tia.    lacobei  feruandi. 

VIdi  ftantem  fuper  ara  Domi. 
num ,  et  dicentcm  :  percutc 
tholum,  vt  commoueanlur 
limina,  eosque  vniuerfos  in  caput 
confice:  quos  egoadextremumita 
ferro  perimam,  vt  eorum  nemo 
effugiat,  nemo  euadat.  Etiamfi 
ad  inferos  penetrauerint ,  eos  illinc 
raea  manus  petet :  etiamfi  caelum 
fcanderint,  illinc  eos  detraham: 
et ,  licet  in  carmeli  vertice  latitent, 
eos  ego  inde  perfenitatus  petam: 
licet  fefe  ex  oculornm  meorum 
confpectu  in  fundo  marls  abstru- 
dant,  illic<^  Terpens,  iubente  me, 
roordebit  eos :  et ,  il  captiu  i  ante 
fuos  hoftes  abierint ,  illic  eos  enfis, 
mandante  me ,  trucidabit ,  daboque 
operam,  vt  laedantur,  non  vt  iuueru 
tur.  Eft  autem  is  Dominus  Ioui 
armipotens,  e  quo  tangentc,  terra  II. 
quefit,  lugentibus  eius  omnibus 
incolis,  totaque,  fluminis  in  morem 
tumens,  ftagnat,vt  amnis  aegyptius ! 
qui  fuos  in  cxlo  gradus  xdificaiiit, 
fuumque/nodum  fundauit  interrai 
qui ,  euocatis  maris  aquis ,  terram 
perfundit ,  nomine  Ioua.  Ninii- 
rum  s  vos  mihi  perinde  ac  Aethl 

opes 

a)  qniin<Je!ubrocantant.  t)  quae  res  ftuporem  et  filentium  faciet.  »)  vellenl 
nulhjcfeferiis.  vtquotidie  lucrum facerent.  x)  curtis  menfuris  venduntet 
jxjnderegtauior'mummoi  accipiunt.  y)  Confer  cum  capitc  6.  x.)calamitatcie« 
triftia  imporrabo.  a)  oracula.  Vide  Mich.  j.  i)  deum,  in  quo  crimen  inert. 
•  )  isdeus,  qui  Uerfabam  aditur.  d)  Leuiathan  ,  hoc  eft ,  balxna.  e)  confer 
cum  capitc4.  /)  Terram folidam firmamque quafi nodum quemdam fixit,  vbi 
pedes  poneret.  g  )  Quamuis  tam  fitis  improbi ,  quam  nigri  furrt  Aethiopes,  not 
ttmen  vot ,  vt  alios  deicbo.  Vide  Abdiam »  et  Etechiel.  14.  et  Ier.  30. 


numquam  fe  tot  eorum  facinora 
oobliturum.  Scilicet  non  contre- 
mifcet  hanc  ob  rem  terra  2  non  lu- 
gebunteiusomnes  incolae,  et  tota 
fluminis  in  morem  tumens,  disii- 
cietur,  acredundabit,  vtzgyptium 
-flumen.  Atque  ilia  die,  inquit 
Dominus  ioua,  *  faciam,  vt  occidat 
in  meridic  fol ,  terramque  clara  die 

Ictenebris  obducam*  veftraque  et 
fefta  in  lucrum  et  carmina  omnia  in 
lamentationem  conuertam,  atque 
omnia  et  iatera  centonibus,  et  ca- 
pita gabreto  obtegam ,  eamque  ad 
extremumineum  ftatum  redigam, 
qui  eft  quum  acerba  die  lugetur 

1 1  vnicus  films.  Futurum  eft,  inquit 
Domi  us  Ioua,  vt  immittam  famem 
in  terram ,  non  famem  panis ,  aut 
aquas  fi t ini ,  fed  audiendi  a  Iouae  di- 
6ta,  ita  vt  ab  altero  mari  ad  alterum 

II  percrant ,      et  a  feptemtrionibus 


A  B  D  I  A  S. 


S*S 


opes  eftis,Israelit3C,  inquit  Ioua :  ni- 

mirum  et  Israelitas  ex  Aegypto ,  et 

Palxftinos  ex  Cappadocia ,  etSyros 

5  ex  Cyrene  eduxi.      Qyumque  ego 

4  Dominus  Ioua  dem  operam,  vtim- 
proba  regna  ex  orbe  terrarum  abo- 
leani ;  non  tamen  abolebo  Iacobeo- 

i  « rum  genus ,  inquit  Ioua :  fed  cu- 
'  i    rabo   quidem   agttandum   per  o- 

I  mnes  gentes  genus  israeliticum, 
*  ficut  agitatur  vannus;  nee  tamen 

i'jCadunt  ad  terram  grana.      Armis 

I  occumbent  omnes  meorum  impro- 

I  bi ,  qui  fibi  negant  euenturum  aut 

I I  occurfurum  esfe  malum.  Hlo  tem- 
lj  pore  erigam  collapfum  Dauidis  ta- 
I  bernaculum ,  eiusque  et  interrupta 
I!  obftruam,  etdiruta  erigam,  etid 


in  priftinum  ftatum  reponam ,    vt  i  % 
posfideant  Idumaeorum  O'rninm- 
que*a  me  denominatarum  genti- 
um reliquias,  inquit  huius  rei  an- 
chor Ioua.     Tuturum  eft ,  ( inquit  1 3 
Ioua,  )vt  et  mesforem  arator,et  vua. 
rumcalcatorfatoremattingat,  flu- 
antque  latice  montes ,  et  colles  o- 
mnes  circumfluant:    meorumque^ 
Israelitarum  captiuos  reuocabo,qui 
vaftatas  vrbes-  inftaurabunt  etin- 
colent,  vineasque  pangent,  ac  en- 
rum  vinum  bibent :  et  hortos  fa- 
cient,  eorumque  fru£tibus  vefcen. 
tur :  eosque  fie  in  fua  terra  panganl,  f  j 
vtnon  ampiius  euellantur  ex  fua 
terra,  quameisdedero,  inquit  Ic- 
ua  Deus  tuns, 


A  B  D  I  A  S. 


s 


Ad  Idumtam  vatts.  In  thti  prtceres  ,  ac fa- 
pientes.  In  omnes  gentes  lout  i, a.  la  Sto- 
ne faint,  laeobei  confolandi.  In'Efainos 
disermen ,  et  xwmna.  louts  regnum  i» 
Stone. 

Abdix  oraculum. 
lie  dicit  Dominus  Ioua  Idu- 
.  Haec  nos  auditione  ac- 
cepimus  a  Ioua,  misfo  per 
gentes  legato.  Surgite,con- 
ij*  furgamus  in  earn  bello.  Qiium 
I  ego  te  gentium  minimum  effece- 
j)  rim ,  ita  vt  fis  contemtisfimus :  tu 
'  animifaftu  turges,  habitans  in  ru- 
[  piummandris,  qux  tuaefedisalti- 
tudo  eft ,  fie  animo  cogitam :  quis 

4  me  deprimet  ad  terram  ?  Etiamfi 
te,  vt  aqnila,  cuexeris,  adeoque  ni- 
dum  tuum  pofueris  inter  fidera,  in- 
de  ego  te  detraham,  inquit  Ioua. 

5  *  Si  te  fures,  fi  no&urni  grasfatores 
inuafisfent,  (  oquam  depopulates 


es?)  profc£ofuratiesfem%  qtim- 
tum  ipfis  fuisfet  fatis.    Si  te  vinde- 
miatores  adgresfi  forent ,  profeclo 
reliquisfent  racemos.      Ad  quam^ 
perueftigati  funt  Efaini  ?  quam  per- 
quifita  eorum  intima  ?      Vsque  ad  ■» 
confinia  te  deducunt  omnes  tui  fce- 
derati ,  te  deceptiim  vicerunt  ho- 
mines, qui  erant  erga  te  pacati :  cui 
conui<9ores  '  tibi  vulnus  fubiece- 
runt  imprudenti.      Nimirura  iUog 
tempore,  inquit  Ioua,  perdam  Ido- 
mxae  fapientes ,  et  efaini  mortis 
prudentiam:        pauebuntque  tnip 
milites ,  o  Theman ,  vt  homines 
ex  Efai  monte  occifione  exftirpen- 
tur.    Tu  ob  inbumanitatem  in  fra-  y  0 
trem  tuum  Iacobeum  pudoce  o- 
perieris,  et  excideris  in  perpetuus, 
Quumtu  contra  ftares,  quuai  ca-ti 
ptiuas  abigerent  alien!  copias  eiu?,, 
Ppp 


3  et 

h)  vtaceres  est  vanno,  non  grana etici  11  ntur,  fieegomalosptrdenjfmjabaeie- 
&os.  i)  louanarum,  hoc  eftmearum.  A)  vklelcrem.49, 16.  i)  pro  puisi- 
nii(  qui  fo'ent  in  conuiuiis  fupponi ,  tibi  aliquoddurwapoyiu»  ecquoUvuioc* 
raret ,  fupr  ©fuerunt ,  hoc  eft ,  tc  prodiderunr. 


et  alienigenae  portas  eius  adorti, 
ducerent  fuper  Hierofolyma  for- 
tem,  tu  quoque  ficut  eorum  vnus 

iieras.  wNe  veroadfpiciti»  fratrum 
tuorum  diem,quum  »  alienabuntur, 
neue  de  ludxis  gaudeto  turn,  quum 
peribunt ,  neue » ore  infolefcito  ad- 

1 1  uerfo  tempore,  ne  ito  ad  meorum 
portam,  quurnerit  eorum  exituun  : 
ne  fpecla  tu  quoque  eorum  malum, 
quum  erit  eorum  exitium  :  neue 
inueharisin  eorum  copias,  quum 

1 4  erit  eorum  exitium  .•  neue  ftete- 
risad  viarum  diuortia,  vt  eorum 
elapfos  perdas :  neue  eor'  m  reli- 
quos  d'edideris  aduerfo   tempore. 

i5Nam  inftat  Iouae  dies  adugrfum 
gentesomnes:  vttufeceris,  ficribi 
fiet :  par  pari  tuo  capiti  r  feretur. 

i6*  Vt  enim  potaueritis  in  mco  fa<:ro 
monte,  potabuntur  gentes  omnes 
adfidue,  etitapotandoabligurien- 
tur,vt  fint  perinde  ac  li  non  tuisient. 


At  in  monte  Sione  erunt ,  qui  eua- 1 
dant,  eritque  fanum,  et  poifide- 
buntlscobi  pofteri  fuas  posfesfio- 
nes ,      eritque  Iacobeorum  genus  ( 
ignis ,  et  Iofepheorum  genus  flam- 
ma,  ef  Efainorum  genus  pro  ftipu- 
la:   eosque  illi   cremabunt  atque 
confument,  ita  vt  ex  Efainorum  ge- 
nere  nuilus  fuperfit,  quoniam  loua 
loquitur.      Posfidebunt  autem  au- , 
ftraiem  Efainorum  montem ,  de. 
presfaque  loca  Palxftinorum ,    et 
ephraimiticum  famaritanumque  a- 
griun  tenebunt ,  et  Beniamitae  Ga- 
laad  <  idem ;    iftius  autem  Israelita-  5 
rum  exercitus  exfules ,  qui  Chana- 
nari  funt  ad  Sai  ephath ,  et  exfules 
hicrofolymitani,  qui  erunt  in  Se- 
pharad ,  occupabunt  auftrales  vr- 
h.*       Exfjfientque  feruatore9  ins 
Sione  monte ,  qui  Efainorum  mon- 
tem vlcifeantur ,  eritque  Iouae  re- 
guum. 


I  O  N  A  & 


ft?s  in  mari  coorta  eft ,  vt  nauis 
propemodum  rumperetur.  Qua 
re  perterrifi  nautae  fuum  quisque 
deum  inuoeare,  et  leuandi  na- 
uigti  gratia  iachiram  facere  :  quum 
Ionas  infetea,  degresfu9  ad  nauis 
latera.  cubansdormiret.  Quern  i 
illam  vrbtm  prpficifceretur,  adgresfus  nauicularius  fie  adlo- 
et  aduerfus    earn    pridicarct,    quitur:  quid  dormis.?   furge,  in- 

uoca  Deum  tuum,  fi  forte  ducet 
noftri  rationcm  Deus,  ne  perea- 
mus.  Deinde  infer  fcfe  ita  di<5Uta- 
re  :  agite ,  iaciamus  fortes ,  vt  fcia- 
mus,ecquis  nobis  buius  ina!i  causfa 
fir.  Itaque  iecerunt  fortes :  quum- 
que  defignasfet  fors  Ionam,  fie  cum 
eo  egerunt ;  expone  nobis ,  quam 
obrcm  hoc  nobis  mali  accident, 

quae 

)  nc  giudeto :  nam  qui  placent,  adfyicimut  j  que  d'uplicent  >  auerfamur.   »  )  »B 
ilienum  folum  abJucentur,    t )  vcibij. 


CAPVT    I. 

JtdvntimTouemandata.  Vatti  fuga.  PeUgi 
tempefliw.  N/iuiarunt  pauor ,  fortes  Va- 
ti<  co;tfi.ifif>  de  gtwere,tie  re/igione,  <le  figa. 
Prtitflm  tu  mure  lonas,  voratus  ab  imma- 
xi  pi  fee. 

"f  ONAE  Amittaei  filio  mandar.it 
loua,  vtadNiniuen  maximam 


eius  fcelera  in  Iouae  confpeclum  ad- 

3  feendisfe.  At  Ionas ,  fugiendi  lo- 
t';c  gratia,  in  Ciliciamireconten. 
dit,  ctad  loppen  defcendit :  nauem- 
que  na&tis,  quae  in  Ciliciam  iret, 
dafo  naulo  confeendit,  vt  cum  illis 
in  Criiciani,  Iouam  deuitans,  perue- 

4  ni  ret.  Sed  loua  tantum  ventum  in 
mare  concitauit,  tantaque  tempe- 


quae  fit  ars  tua ,  vnde  venias ,  cuias 
fis,  et  vnde  gentium?    Quibusille 
refpondit ,  fcfc  Hebraeum  esfe  ,  et 
Iouam  cxleftem  Deum   reuereri, 
qui  mare  terramque  fecisfet.      Hie 
homines,  pofliquam  eurh  Iouae  con- 
fpe&um  fugere  ex  eiusindicioco- 
gnouerunt,  eum,  ingenti  metu  per- 
culfi ,  fie  adloquuntur :      cur  iftud 
fecifti?  quid  nos  tibi  faciemus ,  vt 
nobis  placetur  mare  ?   nam  mare 
I  magis  magisque  acftuabat.      Qui- 
I'bus  ille:  tollite  me,  inquit,  etin 
mare  deiicite :  ita  vobis  placabitur 
mare.    Scio  enim  ego ,   vos  mca 
I  causfa  hac  tanta  tempeilate  vexari. 
At  homines  ad  terram  eremigare 
conari :   quod  quum  non  posfent, 
|  propterea  quod  glifcebatineosad- 
j  fidue  maris  tempeftas,  Iouam  eius- 
|  modi  verbis  iroplorarunt:    quae- 
I  fumuste,  Ioua,  ne  propter  huius 
I  hominisanimam  pereamus,  ^neue 
;  a  nobis  fanguinis  innocentis  pcenas 
repetas:  nam  tu ,  Ioua,  arbitratu 
tuo  facis.      Deinde  fublatum  Io- 
naminmare  deiecerunt,  atque  id 
feuire  defiit.    Itaque  homines,  Io- 
uam magno  metu  reucriti,  Iouae  fa- 
crificiumfecerunt,    votaque  nun- 
cuparunt.       Praeparauerat  autem 
Ioua  ingentem  pifcem  ad  Ionam 
abforbendum :   cuius  in  pifcis  ven- 
tre fuit  Ionas  tres  dies ,  ac  tres  no- 
&es,  et  in  eo  pifcis  ventre  Iouam 
Deum  fuum  precatus  eft  his  verbis : 

CAPVT    II. 

JoK4t  ad  Iouam  prtcatio, 

TEego,  Ioua,  inmeisanguftiis 
inuoco ,  et  tu  mihi  exoraris, 
meam  ex  orci  ventre  orantis 
vocem  audiens.  Equidem  vbi  tu 
me  in  medium  maris  profundum 
praecipitafti,quum  fructibus  obrue- 
rer,  et  totis  tuarum  vndarumgur- 
itibus  opprimerer,  videbar  mihi 
abs  tuis  oculis  fugatue.      Scilicet, 

^)  ne  nos  rimquam  informs  intcrfc&ore* 
qiiin'tsfc  trga  eo»  clement 


( inquiebam, )  tuam  facram  cellam 
adhuc  reuifam ,      quum  aqua  leta- . 
liter  circuinfluar ,  profundo  adob- 
ruar ,  eapire  vorticibus  circumuo- 
luto ,  fubter  ima  montium  deferar, 
et  terra:  clauftris  setcrnum  obftru-  - 
ar;  et  tu  meam  fcilicetvitam,  Io- 
ua mi  Deus,  ab  interitu  excrahes .? 
Igitur  mihi,ita  animum  defponden-^' 
ti ,  tu  in  mentem  Ioua  venifti ,  et 
mea  ad  te  precatio  in  tuam  facram 
cellam  peruenit.       Qui  nequitiae_ 
vanitatem  retinent ,  ii  i  fuam  relin- 
quunt  clementiam.      At  ego  cum  & 
voce  gratiarum  adtionis  tibi  facrifi- 
cabo,  et,  quae  vouero,  praftabo :  ab 
Ioua  falus  eft. 

CAPVT    III. 

Rtieflu*  a  pifce  vates  in  terram.  Ad  Nini- 
uitM  ittrttm  Joaat  misfu*.  Hutu*  procla- 
matio  in  vrbem  immenfam.  Popttii  dolor, 
ad  Iouam  reditu*. 

TVm  pifcis,  Iouae  iusfu,  Io- 
nam in  terram  euomuit:  et 
Ioua  Ionae    iterum    manda- 
tum  dedit,  vt  ad  Nin'men,  magnam 
illara  vrbem,profkifceretur,et  id  in 
earn  proclamaret ,  quod  ipfe  ei  pne- 
cipiebat.      Itaque  Ionas   Niniuen 
ex  Iouae    mandato   profectus   eft.* 
Erat  autem  Niniue  vrbs  diuinae  ma- 
gnitudinis ,  tridui  iter  patens.    In  * 
hanc  vrbem   Ionas    vbi    procesfit  * 
vnius  iter  diei,  proclamauit,  fore,vt 
poftquadragintadies  Niniue  euer-  - 
teretur.    At  Niniuitae ,  Deo  fidem 
habentes ,  ieiunium  proclamare,  et 
centones  fummi  iuxfa   infimique 
induere.      Ea  re  ad  Niniuac  regem  ? 
pcrlata,  furrexit  ex  folio,et,depofito 
infigni  fuo,  operuit  fe  centone,et  fe- 
dit  hnmi  .•    iusfitque  ,  regis  et  eius 
primorum    decreto  per  Niniuen  ^ 
prxdicari ,  ac  pronuntiari ,  ne  ho- 
mines, neue  pecora,  Cue  maiora,  fl- 
ue minora,  quidquam  guftareiit,  ne- 
ue pafcerentur,aut  aquam  biberent. 
Turn  illi ,  hominibus  pariter  ac  pe- 

Ppp  4  cudi-9 

punia»,    ?)  hoc  eft,  Deum,  qui  alio- 


cudibus ,  centones  indutis ,  Deum 
vehementer  implorare ,  et  fefe  a 
prauis  fuis  moribus,  et  iniuftitia, 

10  quam  exercuerant,  reuocare,  fi 
forte  reconciliatus  Dens  fefe  conti- 
tieret,  et  ab  irae  fuae  feruore  retra- 
heret,  atque  ita  fieret ,  vt  non  peri- 

1 1  rent.  Itaque  Deus,  vifis  eorum 
faclis,  qui  fe  a  prauitate  morum 
auocasfent,  cohibuit  fe ,  et  a  poena, 
quamineosirrogareftatuerat,  abs- 
tinuit. 


CAPVT    IIII. 

Jontts  Niniuitarum  *gre  ferens  incolumita- 
tent.  Defperans  vates.  Vmbratulnm  lo- 
ne. Cucurbita  per  vermem  corrofa ,  ex- 
firef^rr.s.  Ex  ardore  folu  indolens  vates. 
Ad  lonam  Una  pro  vibe. 


•E 


(A  res  vsque  adeo  Ionaedispli- 
cuit,  vt  iratus  louam  in  haec 
verba  oraret :  o  Ioua ,  nimi- 
rum  hoc  meiim  diclum  fuit ,  quum 
in  mea  patria  esfem :  ideoque  in  Ci- 
liciam  aufugere  praroecupabaro, 
qui  fcirem,teDeum  esfe  exorabilem 
ac  mifericordem ,  ad  iram  tardum, 
multaeque  clememiae  ,  et  a  fuppli- 
ciis  abstinentem.  Quamobrem, 
Ioua  aufer  quxfo  hanc  animani  a 
me.    Nammemori,  quamviuere, 


melius  eft,    At  Ioua  eum  interro-  4 
gauit ,  reftene  irafceretur.    Igitur  S 
egresfus  ex  vrbe  Ionas  ad  vrbis 
orientem  confedit,  fa&o  fibi  illic 
vmbraculo ,  fub  quo  in  vmbra  in», 
neret,  donee vidcret,  quidvrbiac- 
cideret.      Prxparauerat  autem  Io- 1 
ua  Dews  cucurbiram ,  quae ,  fuper- 
fcanfo  Iona,  eius  capiti'praeberet 
vmbram ,  eumque  ab  incommodo 
defenderet:    qua  cucurbita  Ionas 
magnopere  gauifus  eft.    Sed  prae-  ] 
parauit  item  Deus  vermem,  fub  or- 
tum  aurora  pcftridic ,   a  quo  per- 
ftricla  cucurbita  exaruit.      Dein-  J 
de  fol  exorfus,  induc>o  diuinitus 
euro  penenabili,  Ion.t  capi.t  ferie- 
bat,adeo  vt  uftuans   mortem  ora- 
ret: mortem  fibi,  quam  vitam,  po- 
tiorem  dicens.       Turn  Deus  :  fa-  J 
tisne  reSe,  ( inquit  Ion.*?, )  propter 
cucurbitam  irafecris/  Recte,  (in- 
quit  ilk,)  irafcor ,  vel  ad  mortem. 
Et  Ioua :  ergo  tu  cucurbits  causfa  I 
mouearis,  inquit,  quam  nee  elabo- 
rafti ,  nee  auxifti ;  quae  vna  node 
orta,  vna  nocte  periic  ?     Ego  non  I 
mouear  ob  Niniucn,  tantam  vr- 
bem,  in  qua  funtplu;\juam  centum 
viginti  hominum  millia,  qui  dexte- 
ram  fuam  a  liniftra  dignofcere  non 
nor  un  t,et  tarn  multa  pecora  ? 


MICHAEA& 


CAPVT    I. 

Ai ' Mithtam  Ioua.     In  Samarium  infauflum 
vaficinium,  in  eiiudemfimulacra. 

"OVAE  fermo  habitus  ad  Mi- 

chaeam    Moraftitam  tempori- 

buslothami,  Achazi,  etEze- 

chis  Iudaeae  regum ,  quo  Sa- 

mariae  Hierofolymaeque   fata 

dixit.        Audite   vniuerfi  populi, 

attende  terra ,  et  quod  ea  contine- 

tur,  et  erit  vobis  Dominus  Ioua  mo- 


van 

I( 


nitor,  Dominus  ex  fuo  facro  delu- 
bro.Etcnim  Ioua  prodibit  ex  fuo  Io-  ; 
co,  et  degresfus  terrae  faftigia  fuper- 
gradietur,fubterque  eum  et  montes  4 
liquefcent,  etvallesfindentur:  illi 
vtignecera,  hae  vtaquis  perdecli- 
ue  prxcipitantibus :    idque  omne 
propter Iacobeorum  peccatum ,   et  j 
propter  israeliticae  domus  fcelera. 
Quod  eft  autem  Iacobeorum   pec. 
catum ,  niO  Samaria  ?  aut  quae  funt 
Zudae. 


\  '  t  '  i'ri 


Cap.  i.*. 


MILHfltflb. 


jo? 


j'udaeorum  facella,  nifi  Hierofoly- 
ima?      Itaque    ego  Samariam  in 
agrefte  rudus ,  in  vinearum  planta- 
1  ria  redigam:  congeftisque  eius  la. 
i  pidibus,in  vallem>  eius  fundamenta 
I  patefaciam,      atque  eius  omnia  fi- 
ft  mulacra    contundenda ,     omnem 
j  quaeftum   comburendum   curabo, 
■omnia  fignain  vaftitatem  redigam  .- 
«quippe  meretricio  collecla  quaeftu, 
Jin  meretrieium  quaeftum  redibunt. 
IHanc  ob  rem  plangens  eiuJabo,  fpo- 
Jljatus  et  nudus  incedens:  plango- 
trem  draconum  ritu,  et  lucrum,  vt 
llftruthiones,  edam,    obdrfum  eius 
t  vulnus ,  quod  in  Iudaeam  peruene- 
I  rit ,  quod  ad  popularium  meorum 
Iportam,   ad  Hierofolymam  perti- 
Igerit.      Apud  Gctham  ne  nuntia1 
jir.eritis,   ne   ploratum  edideritis: 
lapud    Bethaphram  in  puluere  te 
Ivoluta.     Commigrate  Saphirisin- 
Icolx,  turpiter  dete&i:  neexeunto 
fSaananis  in:olx :   Bethaefelenfis  hi- 
]i£lus  d ucet  a  vobis  initium.      Do- 
Jilent  enim  ob  bonumfamisfum)  Ma- 
|irothenfes,quoniam  defcendit  a  Ioua 
jimalum   ad  portam   Hierofolym:?. 
Ilunge  veredis  currum,  incola  La- 
this, quae  pueilae  Sioni  peccati  prin- 
Icipium  fuifti,  quoniam  in  te  reper- 
|ta  funt  Israelitarum  peccata.    Ideo  - 
|que  munera  dabis  ob   gethenfem 
[jposfesfionem,  domos  axibenfes,  Is- 
Ijraelitarum  regibus  fallaces.      Ali- 
juando  depopulatorem  tibi  indu- 
8:am,  incola  Marefae,  ad  Odol/am 
ji^eniet  Israelitarum  gloria.      Gia- 
lirefce  et  tondere  ob  tuarumdeli- 
T:iarum    filios :     habe    glabvetum, 
quantum  aquila ,  quippe  illis  a  te 
Itxfulantibus. 

i 

CAPVT    II. 

\\7ontra  raptores  aiienarum  opum.Ntni*  vfur- 
f  pande.  Cor.grcgand*  Jacobeorum  rcliyuie. 
i   Dux  illis  at  requies  tribuenda. 

HEu     iniquitatem     commini- 
fcentes ,  malumque  fabrican- 

I)  earn  funditus  diruani.    0  Yideiioe;  di 


tes  fuis  in  cubilibuj,      quod  pri- 
mo  mane  patrent ,   fi  modo  fit  eif 
in  manu  :  qui  qiios  agros,      qua*  z 
concupiuere  domos,  eripiunt  et  au- 
ferunt,  et  homines  cum  fuis  domi- 
bus,     et   patnmoniis  opprimunt. 
Qyamobrem  fie  dicit  Ioua :    ego  ^ 
contra  nationem  iftam  malum  co- 
gito,  vnde  ceruices  veftras  non  fub- 
ducetis,  nee  elate  incedetis:  tam 
trifte  tempus  erir.    Tunc  vtentur* 
de  vobis]  fententia  et  lamentabili 
nxniae  lamento,  huiusmodi  verbis : 
*perdlti  fnmus,  Iatifundium  meo- 
rum popularium  ille  permutat :  tan- 
tumque  abeft,  vt  mihi  reftituat,vt 
pro  reddendo,  agros  noftrospartia- 
tur.      Itaque  non  habebis ,  qui  fu-  > 
ncm  iaciat  in  forte,  in  Iouano  con- 
uentu.      Ne  vaticinamini :  aut  fi  * 
vaticinantur,  non  talia  vadcinen- 
tur,    ne    probra    compreherdant. 
O  di6ta  Iacobi  domus ,  eftne  con- 1 
traews  louse  fpiritus  ?  an  ea  eft  eius 
natura  ?  nonne  dicla  mea  bona  funt 
re6\e  gradientibus  ?    At  mens  an- ' 
tea  populus  in  hoftem  furgit :  vos , 
detraclo    veftibns  ihoneftamento, 
fpoliatis  prxtereuntes,  fecure  redu- 
ces a  bello.      Meorum  vxores  ex  9 
fuartim  voluptatum  domo  eiicitis, 
ab  earum  infantibus  auferentes  me- 
um  decus  in  perpetuum,  Surgite  et  '* 
abite,non  eft  enim  ifta  requies:  quo- 
niam polluta  eft,  vaftabitur,  idque 
vaftatione  dira.    Si  quis  homo  ven-  '  ' 
tofus  ambularet,    et   falfa  dicens 
mentiretur,  vaticinabortibide  vi- 
no actemeto    isesfethuiui  populi 
fatidicus.      Cogam  vos  vniuerfos, l% 
Iacobida?,  et  congregatas  Israelita- 
rum reliquias  fimul  collocabo,  tam- 
quara  bosranas   oues,    taniquam 
gregem   in    fua   caula,      tumul- 
tuantespraebominum  copia.    An-*3 
tecedet  irruptor  eos :  irrumpent, 
portatnque  transibunt ,  et  per  earn 
exibunt,  praeeunte  eos  ipforum  re- 
gent Ioua  in  eorum  capite. 


Ppp 

imfeniumexuir. 


CAPVT 


CAPVT    III. 

Ai  principes  ,  atque  restores  lacobidarum. 
lnexorabilu  impio  Dein.  Contra  pfiudo- 
uatts  Joua,  in  dtuinos.  Mtbcea  gratia  cum 
Deo,  /pint  tuque  vaticinandi. 

*  TT\Ico  autem,audite,quaefo,prin- 

1  cipes  Iacobeorum,  et  israeli- 

-*-''  ticae    domns    gubernatores : 

nimirura  veftruin  eft  nouisfc  ius, 

•qui  bonum  exofi,  malum  amant, 
detrahentes  iftis  cutem  et  carnem 

3  ab  osfibus :  quique '  meorum  car- 
nem comedunt,  et,  eis  cute  disfpo- 
Jiatis,  eorum  osfa  contundunt ,  et 
tamqnam  in  ollam  concidunt,  qua- 

4fique  carnem  in  ahenum.  Erit 
quum  Iouam  inuocabunt ,  nee  eos 
exaudiet,  fed  eis  vultum  fuum  fub- 
ducet  illo  tempore,  quemadmo- 
dum  ipfi  prauis  raoribus  fuerint. 

5  Sic  pronuntiat  loua  contra  vates 
mei  populi  deceptores ,  qui  denti- 
bus  mordent,  et  pacem  procla- 
mant :  quod  fi  quis  eis  in  os  non  in. 

6  iiciat ,  indicunt  ei  bcllum.    *  Qua- 
propter  vos  noftes  ettenebrasab» 
que  vifis  ac  diuinatione  habebitis, 
occidetque  vatibus  fol,  etdiesob- 

7  fcurabitur,  ac  prae  pudore  erube- 
fcent  fatidici  ct  diuini,  fibique  Iabra 
obutlabunt  vniuerfi ,  quod  aberunt 

8  diuina  refponfo.  Ceterum  ego  vi- 
rium  a  louse  fpiritu,  iurisque  et  vir- 
tutis  plenus  fum ,  vt  Iacobeis  et  Is- 
raelitis  fuum  peccatum  etfcelusex- 

5  ponam.  Audite  hoc,  quasfo,  prin- 
cipes Iacobeorum,  et  israeliticat  do- 
mus  gubernatores ,  qui  a  iure  ab- 
horretis,  et  omnem  peruertitis  ae~ 

loquitatem,  Sionem  fanguine,  Hie- 
rofolymam  iniquitate  conftruendo, 

1 1  cuius  et  principes  obmuneraiudi- 
cant,  et  facerdotes  pretio  repre- 
hendunt,  et  vates  argento  diuinant : 
et  tamen  loua  nituntur,  negantes, 
quum  loua  inter  eos  verfetur,euen- 

laturum  fibi  malum.  Hanc  ob  rem 
veftracausfaSionager  arabitur,  et 


Hierofolyma  erunt  rudera,   aedis- 
que  mons  filucftria  cacumina. 

CAPVT    IIU. 

lout  fanmt  in  monte  futurum.  Ex  Stone 
/ex,  et  Hierofolym*  diuina  infiituta.  la- 
ctbeorum  pietiu  perpetua  Regnum  hum 
in  Sione  pe,petnum.  CaptiuiiM  babylo- 
nica,  liberatio,  vindicandi  captiui  Israe- 
lii*. 

Flet  autem  poftremis  tempori- 
bus ,  vt  aedis  loua:  mons  fit  in 
mondum  culmine  fixus,  et  col- 
lium  editisfimus.  Confluentque  ad 
eum  populi,  et  venient  mulr-egen- 
tesjdiccntque  .■  agitc ,  adfeendann» 
ad  loua:  montem ,  et  ad  Dei  Iaco- 
beorum sedem ,  qui  nos  de  fuis  viis 
erudiat ,  vt  eius  femitis  gradiamur. 
Nam  ex  Sione  lex,  ex  Hierofolymis 
Iouae  difciplinaproficifcetur.  IUe 
multis  populis  ius  dicet,  potentes- 
que  gentes  procul  caftigabit,  cu- 
dentque  exenfibus  fuis  vomeres,et 
ex  fpiculis  fakes :  nee  gentes  aliae 
aliis  arma  inferent,  nee  amplius 
bella  difcent,  degentque  fub  fuis' 
quisque  vitibus  ac  ficubus,  exter- 
rente  niillo ,  quoniam  Iouae  armi- 
potentis  os  loquitur.  Quum  enitn 
populi  cunfli  in  fui  quisque  dci  no- 
mine giadianmr,  nos  in  IoujcDei 
noftri  nomine  gradiemur,  in  o- 
ranem  perpetuitatcm.  Eo  tempore, 
(inquit  loua,)  congrcgabo  "  clauda»,' 
disiedasque  et  a  me  aciilicbs  colli- 
gam.et  ex  claudis  reliquias  et  ex  dis-„ 
iedtis  gentem  efficiam  potentem, 
in  quos  regnabit  in  monte 
Sione  loua  deinceps  in  fempiter- 
num.  Tu  vero,  o  *  turris  gregis, . 
puellae  Sionis  arx,  ibit  ad  te,  veniet- 
quepriftinum  imperium,  regnum 
puellae  Hierofolymse.  Nunc  cur 
queftus  edis  ?  an  in  te  rex  non  eft  V 
aut  tuus  periit  confiIiarius,vt  te  do- 
lor  teneat  quafi  parientem  ?  Dole 
et  vexare,  puella  Sion,  tamquam  pa- ' 
riens :  iam  enim  ex  vrbe  migrabis, 
etru. 
0  ex  meorum  incommodis  fuaccmparantcom^cda,  «)  fcilicet  oues.  *)S'0!> 
omnium  chriftianorym  iedct. 


Ml 


MICHAEAS. 


97  j 


tt  ruri  habitabis,  perueniesquein 

'  Babyloniam,vbiliberaberis,  vbi  te 

vindicabit  Iona  ex  hoftium  tuorum 

mam j.    Nunc  quidcm  coeunt  ad- 

uerfuin  te  gentes  multae ,   dicentes, 

|  turpi  ficatam  esfe ,  feque  fuis  oculis 

videre  Sionis  pcenam.      Sed  igno- 

i  rant  Iou*  cogitata,  nee  intelligunt 

1'cius  confiiium ,  qui  fit  eos  colleciu- 

Ifrus,  tamquam  manipulqs  in  aream. 
Surge,  ettritura,  puellaSion:  nam 
tibi  et  cornu  ferrenm ,  et  vngulas 
efficiam  xneas,  vt  frequentes  com- 
miunas  populos ,  quorum  lucra 
opesque  Iouae  et  toiius  terrx  Domi- 
no facrabo. 


CAPVT    V. 

DfiRetblcbema  faufla  diuinatio  de  veniitro 
duce.  Rori  louano  fimiles  lacobeorum  re- 
Hijuiie,rHrfiu  inter  populos  teonis  per/imi- 
ler.  Contra  ido/o/atrus  exadia  impen- 
dent!,".. 

*  T  Am  impresfionem  facies, tu  im- 

I  presfioni  obnoxia ,  nobis  obfi- 

dione  circumfesfis,  quoniam 

virga  pcrcusfus  fuerit  in  maxillam 

iudex  Israclitarum.  Et  tu  Bethlehe- 

naEphrafa,  quaees  prxfedlurarum 

liui x  e  minima,  ex  te  mihi  prodibit, 

]ui  fit  in  Israelitis  dominator,  cuius 

:rit  antiqua  oiigo  ab  aeternis  ttm- 

joribus.    *  Ifaque  dedet  eos  vsque 

idtempus,  quo  pariet  genitrix,  et 

it»  fratrum reiiqui  redibunt  ad  Is- 

aelifas,      ftabitque  et  pallet  per 

!  0U3C  porentiain ,  per  fublimitatem 

ions  Li  is  Iouae  Dei  fui,  redibuntque, 

j(JHin,am  creuerit  adextrema  ter- 

arum.    *  Erit  autem  is  pax,  fi  no- 

Iraui  adgresfus  fuerit  Asfyrius  ter- 

a:n :  fique  noftras  arces  peruafe- 

if,  fuscitabimus  aduerfus  eum  fe- 

•terupaftores,  et  oclo  re&ores  ho- 

■ninmn,    qui  Asfyriam,  quinem- 

I brodicam  terram  eius  gladiis  fpi- 

jiulisque  vexent,  et  defendctab  As- 

fyrio,  fi  terrain  nothamadgresfus 

nuerit ,  et  noftros  fines  peruaferit. 

tirunt  autem  lacobeorum  reliquiae 

timer,  tot  popufcs  quafi  ros  quidam 


Iouanus ,  quafi  imber  fuper  herba, 
qui  in  homlnibus  fpem  non  habet, 
nee  ab  humano   genere  pendet. 
Erunt  autem  lacobeorum  reliquiae  8 
apud  gentes  inter  tot  populos ,  tarn, 
quam  leo  quidam  inter  filuefire9 
quadruped»,     tamquam     iuuenis 
leo  in  ouium  gregibus ,  quo  gras- 
fante,  proterente,  rapiente,  nullus 
defendit.      Extolletur  in  aduerfa-p 
rios  tuos  manus  tua ,  omnesque  tui 
excidentur  hoftes.    Atque  illo  tern-  f  o 
pore,  inquitloua,  excidam  iitinc 
tuos  equos ,    tuosque  currus  per- 
dam,     et  tuae  terrae  oppida  euer- 1 1 
tarn,  tuasque  munitiones  omnes  di- 
ruam,    et  tibi  de  maim  praettigia- 1* 
tores  extorquebo,  et  magos  eri- 
piam,    et  ita  fimulacra  ifta  atque  13 
ftatuas  iftinc  excidam ,  vt  non  am- 
plius  adores  opera  manuum  tua- 
rurn :  et,  quos  habes ,  lucos  exftir- 14 
pabo,et  tuas  vrbes  dekbo,    et  cum  1 5 
ardenti  ira  poenas  irrogabo  genti- 
bus,  qMae  non  obediuerint. 


CAPVT    VI. 

Cum  montibnA  vatw  contentio.  Ad  lacobeos 
ingiatos  clcmentisjtmin  luihi.  Virgti ,  et 
tarn  vibraris  audiendiu.  Contra  frauduten- 
tos  diuites.  Feminarum /ieri/ittu. 

AVdite,    quacfo,     quid     Ioua  c 
dicat.      Age,  contende  cum 
montibus,  audiantque  colles 
tuam  vocem  :    audite,  o  montes,  4 
contentioncm  Iouae,  et  edura  ter- 
rae fundamenta.'nam  Iouae  ell  cum 
fuo  populo,  et  cum  Israelitis,con- 
tentio  ac  controuerfia.     Mi  popu-  - 
lus,quid  tibi  feci .?  aut  quid  te  laeii  ? 
refpoude  mihi :    qui  te  ex  Aegypto  * 
eduxi ,  et  ex  feruitutisdomo  rede- 
mi  ,  pnemisfo  tibi  Mofe ,  Aharone 
et  Maria.    Mipopulus,  recordare 
quacfo,  quid  ftattierit  Moabitaruui  5 
rex  Balacus ,  et  quidei  refponrierit 
Balaamus  Beoris  filius,  a  Sittimo 
ad  Galgala ,  vt  Iouae  innocentiam 
intelligas.    Quanam  re  Iouam  in- 
terpellem,  genua  flectens  fublinn<> 
Deo  J 


Deo?  interpellem  eum  vi&imis, 
7vitulis  hornis?      Dele&abkur  ne 
Ioua  arietum  millibus  ?  aut  denis 
fluuiorum  olei  millibus i  dem  ne 
meuni  priraogenitum ,  peccatimei 
vichmam  ?   mci  ventris  fru&um, 
Sanimae  mex  piaculum.'  Tibi  ipfe 
declarauit,  ohomo,  quid  bonura 
fit,  et  quidateexigatloua:  videli- 
cet vt  aequum  facias,  etpietatema- 
mes,  teque  fubraisfe  geras  erga 
$>  Deum  tuum.     Ioua  vox  ad  vrbem 
clamabit,  et  ratio  nomen  tuum  vi- 
debit.     Audite  virgam ,  et  qui  vi- 

10  brat  earn.  Adhuc  funt  in  impro- 
borum  stdibus  improbe  parta ,  et 

1 1  curtum  inuifum  ephi.  Scilicet  pu- 
rus  ero  cum  improba  trutina ,  et 
cum  ftlco  fraudulentorum  >  lapi- 

XI  duro.Ei us  ct  diuites iniuftitiae  pleni 
funt,  e  t  incolae  falfa  Ioquuntur,  ha- 

13  bentcsfallaceminorelinguam.Ego 
quoque  infiimabo  te  csdendo,  va- 

14  ftando,ob  tua  peccata.  Tu  comedes, 
ncque  fatiaberis,  et  penitus  oppri- 
nicris.  *  Feminacomprehendet,nec 
cdet :    aut  quod  edtderit ,  id  ego 

»5  gladiis  exponam.  Tu  feminabis, 
neque  metes :  oleum  calcabis ,  nee 
vngerisoleo:  muftumque,  necbi- 

l6bes  vinum :  obferuantur  a  amriana 
inftituta,  omniaque  domu»  acha- 
bicx  facia,  vosque  geritis  ex  eo- 
rum  confiliis ,  vt  ego  yos  vaftan- 
dos,  et  eius  incolas  fibilandos  cu- 
rem,  populique  nasi  probrum  lua- 
tis. 

CAPVT    VII. 

lout  per  Micbtam  tamentatio.  Piormn  in' 
terittU.  Humani  gencru  improbitM.  Mira 
rurfus  LraeiitU  estendenda.  Jotu  nuUnt 
par  cmntpnentta,  dementia ,  fide  erga  Is- 
raelite. 

1  ¥*  tEu  me :  accidit  enim  mihi, 
J— I  quod  fit  in  percipiendis  fru- 
*•  -*•  gibus,  inque  vindemix  race- 


matione.:  non  eftadvefcendumra- 

cemus ,    me  primorem  fru&um  a- 

nimo  defiderante.       Perierunt  ex ! 

terris  pii,  nee  efi  in  hominibus  pro- 

bitas :  omnes  fanguini  infidiantur, 

germanus   germanum    euerriculo 

venatur.      Ad  malum  adaptanturi 

manus :  princeps  pofcit ,  iudex  eft 

nummari  us:ipfi  optimates  animi  fui 

nequitiam    eloquuntur ,    eamque 

condenfant.      Eorum  optimus  ac< 

probisfimns  eft  tamquam  paliurus 

in  fepimento.      ^  Speculatoria  dies 

tua,    animaduerfio    tua  aduentat, 

ciamiamfutura  eorum  perplexita- 

te.Ne  credite  farailiaribus:ne  confi. 

diteducibus:rfabeaipfa,  quae  cubat 

in  finutuo,  oris  tui  ostia  cuftodi: 

nam  filius  patrem  defpicatur :  filia 

in  matrem,  nurus  in  focrum  infur- 

git :  patrisfamilias  inimici  funt  fui 

domeftki.      At  ego  Iouamfpecu- 

labor,  pcndeboaDeomex  falutis: 

exaudiet  me  DeUs  metis.    Ne  gau« 

deto,  o  inimicamea,  deme:  fi  ce- 

cidero,  refurgam:  fi  in  tenebrii 

manfero,  Ioua  mihi  lux  erit.    Iratn 

Ioux  feram,  quoniamineumpec- 

caui ,  donee  litem  causfamque  me- 

am  ipfe  disceptet ,  agatque ,  donee 

educat  in!'  lucem  me ,  videamqm 

eius  iuftitiam.    Quovifo,  circum. 

fundctur  inimica  mea  pudore,  qua 

mihi  •  dicit:  vbi  eft  Ioua  Deus  tuiw  1 

eius  fupplicium  videbo  meis  oculis: 

tu  iamiam  conculcanda  es,  vt  folel 

vicorum  latum.      Tempore   in- 

ftauratiouis  tuarum   tmceriarum, 

illo  tempore  procul  ibit  decretunx 

eodemque  tempore  ad  te  venietui 

vsque  ab  Asfyria  et  vrbibus  muni- 

tis ,  et  vsque  a  munitione  ad  fltt 

men,  ct  a  mari  ad  mare,  et  ad  mon 

tem  a  monte ,    quum  fuerit  defer 

ta  terra  propter  fuos  incolas,  vt  eo 

rum  mores    commeriti    fuerint 

Pafce  tuos  pedo  tuo,  oues  tuas  he 

red 

j)  pondewm.  z.)aut  aborttent  femina»,  aut  fi  pepererinr,  ego  partus  necabo.  i 
impia :  nam  impius  fuit  Amri.  5  Reg.  16, 16.  et  inf.  b)  belli,q»um  ftatues  in  mo 
ris  fpeculatores.  c)  mox  atftuabum  homtne.  d)  ne  vxori  qniitem  arcana  patefa 
cere  tuturn  eft.     *)  infultat ,  perinde  ac  fi  Cm  a  Ioua  deftituru*. 


editarias,  habitantes  feorfuni  fil- 
lam  in  medio  Carmelo,  pafturos 
lafanam  et  Galaadhidem ,    ficuti 

ill     >rjfcis  temporibus.      Qi.iemadp.io- 

« 


ap.  i. 


in  a  n  v  m  v  a. 


9^3 


ium  turn,  quum  ex  aegyptia  terra 
jgresfi  eftis,  ostendam  eis  mira, 
b  |  wo  vifo,  gentes  pudebit  fuae  totius 
a;  potentiae :  et ,  oppofita  ori  manu, 
a  jiuribus  obfurdefcent.  Lingent 
fcrpentis  more  puluerem ,  ritu  hu- 
ni  repentium  horrebunt  in  fuis  fe- 
>tis,  Iouam  Deum  noftrum  paue- 


fcent  ac  te  timebunt.      Qyis  tibi  «8 
par  Dens  eft  ?  qui  culpas  ignofcis,  et 
peccatum  condonas  reliqniis  tuae 
hereditatis :     neque  Temper  iram 
tuam  retines,  quippe  amans  de- 
mentis.     Tu  reconciliatus  mife- 19 
reberis  noftri,  confeclis  noftris  cri- 
ininibus ,  proieclis  in  fundum  ma- 
rif  noftris  omnibus  peccatis.     Prae-  20 
ftabis  Iacobo  fidem,    Abrahamo 
clementiam,  quam  maioribus  no- 
ftris iurafti  iam  olim. 


NAHVMVS. 


CAPVT    I. 


uerfo  tempore,  et  fibi  confidentes 
g  nouit,  ac,grasfante  diluuione.tol-  g 
let  /,  eiu»  locum  funditus,  fuosque 
perfequetur  i  tenebris  hoftes.  Quid  9 
in  Iouam  excogitatis .?  qui  fie  inter- 
necionem  fa<3urus  eft,  *  vt  non  ite- 
retur  anguftia.      Nam  vt  perplex»  f  0 
fpinae,  turn  quum  madebunt  com- 
ua,vItor  Iouaet  biliofus,    potatione,  confumentur  tamquam 
vltor  Ioua  aduerfariorum    ficcitatis  plena  ftipula.    Extepro-u 
fe&us  eft  excogitator  contra  Iouam 
ma!i,  confiliarius  nequam.     Sic  di- 
cit  Ioua :  quopleniore  funt  multi- 
tudine,   eo  magis  attondebuntur, 
poftquam  1  te,  ,„  illo  grasfante,  adfli- 
xero,nonadfliclurus  amplius.  Iam- 
que  cius  impofita  tibi  fubiugia  rum- 
para,   tuaque  vincula  abrumpam : 
perit  Bafan  et  Carmelus ,  perit  et    ac,mandante  Ioua  »  de  te,  non  femi- 14 
Libani  viriditas.    Montespereum    nabitur  tuo  nomine  amplius:  ex  ae- 
commouentur,    collesque    disfol-    de  tui  Dei  fimulacrum  exfeindam, 
unntur,  et  tollitur  eius  aduentu  tel-    et  ex  imagine  conflata  faciam  tuum 
lus,  orbisque  et  omnes  eius  inco-    fepulcrum:  adeo  vilefces.    Eccein|- 
Is.    Eius  feuitiam  quis  fustineat  ?    montibus  pedes  nuntii,  fignifican- 
aut  quis,  co  ira  ardente,  confiftat?    tispacem.    Age,Iud*a,  tuafefta: 


Hot  aduerfariorum  fuorum  Detu.  mitts. Va- 
ni  contra  Deum  conatM.ConJiliariitA  exNi- 
itiue  main*  in  Deum.  Simulacrum  deaflri 
deturbandum. 

duerfum  Niniuae  fatum,  liber  ora  - 
culi  Nahumi  Elcefaei. 
EVSacmulus,  et  vltor  Io- 


fuorum,  et  iniuriae  me 
mor  in  hoftes  fuos.  Ioua 
ad  iram  tardus, viribusque  magnus, 
qui  impunitatem  non  concedat: 
Ioua  is  eft,  cuius  via  in  procella  ac 
tempeftate  fit ,  cuiusque  pedum 
fpuluis  fit  nubes.  Mare  increpando 
arefacit,  omnesque  fluuios  exficcat ; 


12 


13 


fluente,  ignis  ritu, eius  bile,  et  cau- 
tibus  per  eum  disfilientibus.  Bo- 
nus eft  ad  fiimamentum  Ioua  ad- 


reade  tua  vota :  nee  enim  deinceps 
amplius  in  te  grasfabuur  nequam, 
totus  excifus. 

CAPVT 
/)  fotum.  g)  curat  ac  tuetur.    h)  Niniuae.  1)  calamiratibus.  *)  femd  Niniuen  fun- 
ditus eucrtcr.    Ol"d*am.    »»)Chaldjco.  »)  Chaldaeomadloquitur. 


E 


CAPVT    II. 

y/tor  loua  boflium  iatobt*  natiouis.  Hufab* 
exfilium.  Ntniujc  ruina  borribilU,  loua 
nwndantt. 

'Xpeditionem  facit   depopuia- 
tor  aduerfum  te ,  moliensob- 
'fidionem.      Speciilaie  viatu: 
confirma  latera :    corrcbora  vires 

*  admodum  ;  vlcifcitur  enim  loua 
adhibitam  in  Iacobcos  fuperbiam, 
vt  dignum  eft  vlcifci  adhibitam  in 
Israelitas  fuperbiam ,  quippe  quos 
o  pracdones  exhaufeiint,  eorumque 

5  ftirpcs  corruperint.  /  Eius  et  hero- 
um  clipei  rubent,  etmilites  purpu- 
rei  fant,  <i  t.tdis  ardcnte  curru,  turn 
quumadparatur,  rtattrisque  piceis. 

4  Per  vicos  furiunt  currus,  perfora 
collidentes,  adfpedu  factum  fimili, 

5  tamqiamfulguracmfantes.  *  Re- 
cordatur  Aiorum  nobiliuui :  impin- 
gunt  incedendo  properantes  ad  mu- 

*  ros,  et  parata  eft  teftudo.  Flumi- 
num  Oitia  panduntur ,  palatiuroque 

7  disfoluitur,  et '  Hufaba  abigitur 
incxfiiium,  eiusque  pedisfequae 
cum  voce  columbina  ducuntur,  fua 

8  peclora  tundentes:  eftque  Niniue  fi- 
milis  aquaria:  pifcinat,  carentis  aqua 
illis  profugientibus :  'ftate,  refifti- 

j,  te,at  nemo  refpicit.  Diripite  argen- 
tiim,  diripite  aurum,  et  infinitas  o- 
pes  conditas,fpIendidisfima  quaeque 

to  tarn  elegantis  fupelleflilis.  Dire- 
ptio,rapina,  dcpopulatio :  corda  re- 
mollefcunt :  genua  labant :  ineftque 
in  omnium  lateribuscruciatus,  et 
cun&orumfacies  pallorem  contra- 

1 1  hunt.  "  Vbi  eft  leonum  luftrum  ? 
etipfa  fcymnorumpafcua?  quo  fe 
leo,  leaena,   leoninus  catulus.reci- 

tapiebant,  exterrente  nullo.  Leo, 
qui  quantum  fui*  catulis  fatis  esfet, 
rapiebat,  leaenisque  fuis  ftrangula- 
baf,  et  antra  luftraque  fua  rapta 

l3  prxda  replcbat.  Tibi  ego  mini- 
tor,  (inquit  armipotens  loua,)  in- 


cendam  fumo  currus  tuos,  fey- 
nmosque  tuos  confumet  enfis,  et 
excidam  ex  (erris  tuam  rapinam, 
*nec  amplius  tuorum  nuntiorutn 
vox  audietur. 


CAPVT    III. 

Sttnguinaria  vrl/s  ,  predatrix  excideHda.Ni- 
niuit  interims.  Diofpolir  iam  diruta  ia- 
cen,.  Ad  Asfyti*  rtgem,  jitbigendutit, ter~ 
dendum. 

HEu  vrbem  fanguinariam,  to.  | 
tarn  falfam,    rapina  plenam, 
indefinente   prxda.      Sonuij 
auditur  fcuticae ,  fonus  aftae  rots, 
et  quadrupedantis  equi ,  falientis- 
que  .quadrigae.       Hiatus  ab  equite  a 
flammat  enfis,  corufcat  hafta,  mul- 
ti  cxfi,ingens  cadauerum  vis,inh*ni- 
taque  corpora ,  adeo  vt  in  eorum 
corpora  impingatur.    y  Propter  tot  a 
meretricis  libidines  venuftae  acle- 
pidae,  maleficiis   vfap,  quae  genres 
nationesque  fuis iibidinibus  malefi- 
ciisque  vendidit.      En  te  ego  peto,  * 
inquit  armipotens  loua :    retegam 
finus  tuos  in  faciem  tuam,    veren- 
daque  et  obfeena  tua'gentibus  et  re- 
gnis  ostendam :  teque,  conieclis  in  $ 
te  fordibuf,  ita  ignominiofe  tra&a- 
bo,  acostentui  exponam,    vt,  te-i 
quicumque  viderit,   recedat  a  te, 
dicatque :  periit  Niniue :  quis  eius 
vicem  dolebit  ?  vnde  tibi  quaeram 
confolatores .?     Tu  ne  praeftantior  g 
eris,  quam  populofa  Diofpolis ,  in 
fluminibus  fita ,  aquis  circumdata , 
cuius  opes  mare,  cuius  murus  erat 
marinus:      eius  robur  erant  Ae-o 
thiopes  et  Aegyptii  infiniti ,  Afri- 
que  et  Libyes  erant  in  eius  auxilia- 
ribus.    Tamenea  quoque  captiualc 
abiit  in  exfilium :  eius  quoque  et 
impuberes  pasfim  per  compita  col- 
lififunt,  et  de  illuftribus  iafta  fors 
eft,  et  optimates  oinnes  compedi- 

bus 


p)Niniuitae.  />)  Nabucbjodonoforie.  9)  tasdarum ritu.  r)  vtex  picea  txd*  «• 
treredol  enter,  j)  regina.  Oitavtnequeieltftant,  nequerefpiciant.  «)  periit 
Niniue,  qua;  habeb«  pn.ncipes.  at)  nee  amplius  impcrabis.Nam  nuncios  mittere. 
iiitpcrantii  eft.   ))  fcilicct  hxc  fiunt. 


■m 


Cap.r. 


HABAL'VUVb.' 


P75 


but  conftric"ii  funt.  Tu  quoque 
zinebriatalatcbis:  tu  quoque  quae- 
res contra  hoftem  firmamencum. 
Omnes  tuae  munitiones  ficuserunt 
cumprimitiuisfruclibus,  quicon- 
cusfi  dccidunt  in  os  comefuri.  En 
quos  habes  viros,feminae  funt :  ho- 
ftibus  tuis  reclufae  funt  terrae  tuae 
porta?,  confumtis  igni  tuis  repagu- 
lis.  Obfidionalem  aquam  hauri 
;tibi,  confirma  tuas  munitiones,*va- 
deperlutum,  intere  argillam ,  tra- 
'flafiglinam,  ibi  te  et  ignis  confu- 
■metj  et  gladius  perdet :  te  a  tauro- 
uni  facrabeorum  more  confumet. 
Ifto  tarn  copiofa,  quam  tauri  fca- 
[  rubeit,  tarn  copiofa,  quamlocuftae 


mercatores  habens  caeleftibus  ftel-i$ 
lis  numerofiores :  *  explicabunt  fe 
tauri  fcarabei,  etanolabunt.    Exi-  *? 
miis praefidibusque  tuis  accidet,  vt 
Jocuftis  locuftariis,    quae  degentea 
infepibus,  quum  frigus  eft,  orto 
fole.discedunt,  ita  vt,  quo  loco  fue- 
rint ,  non  adpareat.    b  Dormiunt  1 8 
tui  paftores ,  o  Asfyriae  rex :  iacent 
tui  nobiles :  palantur  homines  tui 

{>er  montes,  nullo  colligente.  Non  »> 
anguida  eft  tua  calamitas:  crucia- 
bile  tuum  vulnus  eft.  Quicumquc 
de  te  audiunt,  de  te  manus  complo- 
dunt :  ad  quern  enim  non  peruenit 
tuum  ad fi dun m  malum? 


HiiJACYCVS. 


Jii 


CAPVT    I, 

'ndolens  vtttes  quod  non  exaudiatur.  Morta- 
liumfacinora,  impunittu.  Chaldti  exc'u 
tandi  in  smpios.  Disfimulans  ad  tempus 
loua. 


:a 


" 


Q 


rideam, 


inax  oraculum,quod  edidit  Haba- 
cucus  vates. 

VOVSQVE  loua,  daman- 
te  me,  non  exaudies  ?  me 
apud  te  iniuftitiam  con- 
querente ,  non  fuccurres? 
Curfacis,  vt  iniquitatem 
adfpicis  facinora,  per- 
liciem  et  iniuftitiam  habeo  in  con- 
ipe&u,  vigentque  lites  ac  certami- 
ua.?  Itaquecesfatlex,  necfinem 
j  dipifciturius,  quoniam  infontem 
j,ircumuenit  nocens ,  ideoque  eft 
jeruerfa  iurisdi&io.  Adfpicite 
'ergentes,  et  cernite  admirabun- 
i  i,  quoniam  fiet  opus  veftrotem- 
j  ore ,  quod  vobis  didhi  videatur 
jacredibile.  Nam  egoChaldacos 
7  uscitaturus  fum,    acerbam  fefti- 


namque  gentem ,  vadentem,  quara 
late  terra  patet ,  ad  occupandas  ha- 
bitationes non  fuas.    Ea  horribilis  7 
eft,  acterribilis,  *  orto  ex  ipfa  eius 
iure  ac  dignitate :      funtque  et  ti-  g 
gribusvelocioresetus  equi,  etve- 
fpertinis  lupis  acriores,  et  difliifi 
equites  procui  adueniunt,  aduolan- 
tes ,   vt  ad  vorandum  properans 
aquila.      Vniuerfi  ad  faeuiendumo 
veniunt,  *  d  faciem  habentes  occur- 
fu  fimilem  euro ,  captiuos  t  arena- 
tim  collecturi.      Ipfc  autem  reges  10 
tyrannosque  deridct,habetque  ludi- 
brio:    ipfe  quamuis  mumtionem 
rider,  et/humocongeftacapit.  Sedn 
aiiquando*  fpiritu  glifcens  transibit 
modum ,    committetque   crimen, 
fuas  illas  vires  Oeo  fuo  tribuens. 
Nimirum  tu  antiquus  es ,  loua  mi  1 1 
fan&e  Deus,  non  moriemur :  tu  lo- 
ua, eum  pcenae  deftinafti :  tu,onu. 
men,  *  eum  ad  puniendum  fundafti. 
Qui purioribus es  oculis ,  quam  vt  t  ^ 
fcelus  videas ,  nee  adfpicere  facinus 


potei: 

■*  )diuinat  irx  pocnlo.  *)  vt  conficiuntur  et  pereunt  tauri  fcarabei.  b)  mortui 
funt.  <r)  pateris.  d)  omnia  iduentu  fua  pcrutentcs.  *)  iunumcrabile*.  f) 
cinftam  aggerc .    ^)  ftipcrbicnt. 


potes :  cur ,  adfpiciens  perfidiofos, 
disfimulas  ,  dum  abforbet  impro- 

M  bus  mcliorera  fe :  facisquc  homi- 
nes quafi  pifccs  aquatiles ,  quafi  do- 
minantis  expertes    quadrupedes? 

»  5  Ilk  omnes ,  hanio  extracts ,  in  fu- 
um  euerriculum  casfemque  cogit, 

1   congeritque,   et  idcirco  geftiens 

'^  Ixtatur.  Itaque  *  euerriculo  casfi- 
quc  fuo  facrificat  atque  adolet, 
quod  per  ea  opimam  conditionem, 

•7  pinguemque  victum  habeat.  Ideo- 
ne  adfidue  deplebit  euerriculum  fu- 
um ,  et  gentes  occidere  non  par- 
cet? 


CAPVT    II. 

Stecutabundu*  in  cufiodia  vater.  Oracu- 
lum fcribcndfim.  Juflus  fide  viuens.  Vi- 
nt violntia  ,  pemiciesque.  Vrbs  confiru- 
tla  {tinguine.  Cognofiendtts  vbis/ue  loua. 
inebrious gentes  impius.  «Contra  deaflri- 
tolM.   Stupcndus  gentibiis  loua. 

1 TN  cuftodia  mea  ftabam ,  meque 
I  tenebam  in  propugnaculo  fpe- 
■*•  culabundus ,  vt  vidcrem ,  quid 
mecum  loqueretur  meus   caftiga- 

a  tor ,  et  quid  ei  referrem ,  quum 
quidem  adfatus  eft  me  loua  hi» 
verbis :  fcribe  oraculum ,  et  in  ta- 
bulis  (ic  exprime ,  vtidvelcurren. 

3  tes  legere  posfint.  Nam  adhuc  ad 
temptts  pertinet  oraculum,  idque 
ille  ad  extremum  effatur,  neque 
mentitur :  fi  tardabit ,  id  exfpedta- 

4  to :  veniet  enim  fine  dubio.  Quum 
autem  pertinax  non  re&am  men- 
tem  habeat ,  iuftug  fide  fua  viuet. 

<  Qyin  immo  vinum  fallit  hominem 
audacem ,  neque  duraturum ,  qui 
aperit  tamquam  orcus  fpiraculum 
fuum,  et  quafi  mors  infatiabilis, 
gentes  omnes  et  populos  ad  fe  cogit 

6  atque  coUlgit.  Nimirum  illi  o- 
mnes  prouerbio  de  eo,  obfcuro. 
que  vtentur  di&erio,  dicentes: 
heu  qui  multa  paras  non  tibi,  *  quo- 
usque  ?  et  *  contra  teipfum  magnam 

1  vim  crasfi  cxni  comparas.     Sane 


A)  vi&otiam  non  tibi ,  fed  fuis  viribus  acccptam  feet 
confumentur  quae  elaborant. 


repente  furgent  expergefientquc, 
qui  te  morfibus  lanient ,  prxdxque 
habeant.  Quoniain  tu  multas  gen- 
tes disfpolias,te  difpoliabunt  omnes 
populorum  retiqui ,  ob  humanuni 
fanguinem,  etadhibitam  in  terrain 
crudelitatem ,  in  vrbem ,  et  omnei 
cius  iucolas.  Heu  qui  malum  lu. 
crum  facis  domui  tux,  ponensin 
fubliminidiuntuuin,  vt  malum  e- 
uadas.  Confulis  domui  tux  turpi- 
ter,  tot  conficiendo  populos,  cuius 
rei  tute  pcenas  dabis :  nam  *  tapis 
ex  paricte  occlamabit ,  eique  fucci. 
net  ex  materiatura  lacunar.  Heu 
qui  vrbem  fanguine  conltruis ,  qui 
ciuitatem  iniquitate  condis.  Ni- 
mirum ab  armipotente  loua  fiet,  vl 
k  igni  laborent  populi,et  nationes  it 
casfum  fatigentur.  Replebitui 
enim  terra  tanta  cognitione  gloria 
Ioux,  quanta  aqua  tegit  mare 
Heu  qui  alios  potare  facis,  additc 
furore  tuo ,  ita  vt  inebrientur,  que 
tu  eorum  verenda  videas.  Infa 
mia,  quam  gloria,  faturior,tu  quo 
que  pota  ac  denudare :  conuertetui 
in  te  dexterx  Ioux  poculum ,  et  ir 
gloriam  tuam  *  vomitus  infamis 
Nam  te*  tbania  crudelitas  obruet 
territarumque  belluarum  pcrniciei 
ob  humanum  fanguinem  et  crude 
litatem  adhibitam  in  terram,  in  vr 
bem  et  in  omnes  eius  incolas 
Quidprodeft  fculptum  a  formaton 
fuo  fimulacrum  conflatuni ,  falfus 
que  doctor ,  vt  fidili  fuo  fidat  fi 
clor,  mutos  faciendo  deaftros 
Heu  qui  ligno  ftupidoque  faxo  iu 
bet,  vt  expergefiat  ac  excitetur,  do 
clurum  fcilicet:  quum  fit  ipfun 
auro  argentoque  obduclum ,  null< 
fpiritu  prxditum.  At  loua  eft  ii 
facro  delubro  fuo,  toti  terrx  ftu 
pendus. 

CAPVT   III. 

Ad  Iouam  precatio  Habacuci.    Clement'tM 
impioransvstes.    Adgenteictdcnda*  lo 

■it 
k 


»)femperncfietlftud? 


Cap.  3.  r. 


HABACVCVS. 


91 1 


ua  potens,  ad  Tacobeos  etiamfernandos.  In 
lotui  vera  gaudia  funt. 

Habacuci  vatis  precatio  ad  defen- 
fiones. 

Oloua,  ego  famam  tuani  au- 
diens ,  reformido.  O  Ioua, 
tuum  opus  interea  temporis 
excitato,  interea  temporis  osten- 
dito,  in  atrocitate  mifereri  memen- 
to. Deo  fancto  ex  "  Themane ,  ex 
monte  Pharane  veniente,  Sela,obte- 
gebateius  maicftas  cxlos,  eiusque 
lande  replebatur  terra.  Turn  ful- 
gore  cornfcanti  habebat  ad  manum 
m  cornua,  vbi  erat  eins  potenti<e  la- 
tebra.  Precedcbat  eura  peftis 
prodeunte  ad  eius  pedes  lue.  Stan- 
do  terrain  nietiebatur ,  adfpiciendo 
profligabat  gentes ,  quum  quidem 
ontes  disfilircnt  perennes,  aeterni 
olles  fubfiderent  illius  aeternisin- 
esfibus.  Sitbiecta  pcenis  vidimus 
abernacula  Chufanis,  perterrita 
ela  terras  Madianitarum.  Num 
n  fluuios  incanduit  Ioua  ?  num  in 
uuios  ira  ifta?  num  in  mare  faui- 
iafuit.^  vt  tuis  equitaresin  equis, 
idhibitis  ttiis  vi£toriofis  curribus? 
ixfertus  eft arcus  tuus ,  vt  tribubug 
ureiurando  pronuntiatum  fuerat, 
>ela,fluuiis  terram fukafti.  Vi- 
lentes  te  percnlfi  funt  montes,  prae- 
ereunte  t  aquae  gurgite ,  edente  fo- 
lituni  vnda ,  tuis  manibus  alte  Cla- 


ris.   d  Sol  Iunaque  ftetit  in  ftatione  1 ' 
fua  ,  quum  ad  mistJIium  tuorum 
lucem ,  ad  fulgcris  haftae  tuae  fplen- 
dorem  ambularetur.      Tu  terram  11 
feucreperualifti,   gentes  iraie  tri- 
turans.      Prodiifti,  ad  conferuan- 13 
dum    tuum    populum,    ad    con- 
fcruandos  tuos  vndtos :   trucidaftl 
e  caput  impias  domus, /fubruto  ad 
collum  vsque  fundamento.Sela.  Tu  14 
g  eius  ipfius  telis  caput  eius  pagano- 
rum  transuerberafti ,  ruentium  ad 
nos  profligandos ,  eo  ardore  quafi 
ad  inopes  conficiendos  occulte :  in- 1 5 
cesfifti  per  mare  tins  equis,  per  tan- 
tarn  aquarum  molem.      Qyaeau-  i<j 
dienti  mihi  trepidat  pectus :    ftre- 
punt  ad  hanc  famam  labia :    labefa- 
Ctisquemembris,  in  meisveliigiia 
trepido,  tamen  quieturus  aduerfo 
tempore,    quum h  adfcendetur  ad 
populum ,  qui  in  eum  fadturus  eft 
impresfioncm.      Nam  neque  rkus  | 7 
germinabit ,  et  vineae  erunt  infru. 
ctuoff  :  fallet  oliux  prouentus ,  a« 
grique  nonferentahmoniam:  eri- 
pieturexcaulispecus,  nee  erunt  in 
itabulis  bones.     At  ego  per  Iouam  £  g 
la  tabor,  in  meae  Deo  falutis  exful- 
tans.    Ioua Dominus,  meae  vires,  1  p 
pedes  mihi  ceruinos  efficiet,  mcque 
per  mea  diriget  faftigia,  adpraeci- 
nendum  meis  fidibus. 


m^M^t^^^^^Wt^W^M^^e^M^ 

■#Mfif 

\       SOPHONIAS. 

C  A  P  V  T    I.                  Iouae  fermo  habitus  ad  Sop 

loniatn 

Chufis  filium ,  Godolix  filii ,  Arna- 
\rr*  fotum  udendum     Viutnti»  ptfdm-    rix  fij  j ;   Ezechiae  filii ,  tempore  Io- 

da,  Indtt  tntertmenat,  /tmulacra  coiliden-      r>       A     '      .    «»••  *    j 

da.    InMolarisincolas.  Anguftu,  ango-      ««,  AmOHlS  tllll,  lUdXX  regis. 

resin  Hierofolymam proximi. 

PERIMAM, 

v 
)  Scire,    b)  legem,  vide  Deur.  ;j.    c)  fontucxpetraexcitati.    Olofuciusfu. 
I  Pharaonem.      f)  regno  funditus  euerfo.      g)  propter  ipfum,  qui  tibi  fua  culpa 
quafi  tela  dedent  impellendoadpaganoru.ro  ems  mtlitumpocnam.    A)ibimr  in 
captiuitatcm  ad  Chaldaw,  qui  Israclitara  inuafuri  funt . 

Q-qq 


y/B 


owr  in  \j  is  i  n.  Om 


v.dj;.  i. 


P 


kERIMAM,    quidquid  eft  in 

terrx  folo,  inquit  loua:  per- 

imaoi  et  homines  et  pecu- 

2  JL.     des:    perimamet  acrias  vo- 

lucresetaquariles  pjfces,nec 

non  impedimenta,  hoc  eft,  impios, 

et  homines  ex  terrae  folo  exilin- 

4  dam,  jnquit  loua.  Ac,  extents  in 
Iudacam,  inque  omnes  Hierofo- 
lymitanos,  manu,  exftirpabo  ex 
ifto  loco  baalenfes  reliquias ,  vide- 
licet flaminum  fimul  et  facerdotum 

5  nomen  :  et  qui  in  teclis  caeleftes 
adorant  copias ,   et  qui  Iouam  ita 

6adorando  iurant,  vt  per  regein 
quoqne  fuum  iurent :  '  et  qui  a  lo- 
ua defecerunt ,  quique  Iouam  non 
^curant,  neque  morantur.  fcPax 
aduentu  Domini  Iouae :  nam  inftat 
Ioux  dies,  adparat  enim  loua  fa- 
crificium,  indicit  fuis  inuitatis, 
g  in  qua  quidem  Iouant  facri- 
ftcii  die  animaduertam  in  princi- 
pes  regiosque  filios ,  et  in  omnes 
o  peregrina  vefte  veflitos.  Animad- 
uertam et  in  omnes /Iimentransfi- 
lientes  ilia  die,  qui  dominorum 
fuorum  domos  iniuftitia  fraudibus- 

loque  replent;  eritque  ilia  die,  in- 
quit  loua,  querula  vox  a  porta  pi- 
fcium,  et  eiulatioab  altera /«parte, 

1 1  ingensque  clades  a  collibus.  Eiu- 
late«  Molaris  habitatcres :  quippe 
deleto  vniuerfo  mercatorum  gene- 
re,  excifisque   omnibus  pecunio- 

l  j  (is.  Atque  illo  tempore  rimabor 
Hierofolymam  o  lucernis ,  et  in  ho- 
mines ,  p  fuis  concretos  focibus ,  a- 
nim.uluertam,  qui  cumanimis  fuis 
Iouam  nee  prodesfe  nee  obesfe  co- 

13  gitant.  Itaque  cedent  eorum  opes 
in  rapinam,ct  domus  in  vaftitatcm  .• 
quasque  domos  conftruxerint,  non 
habitabunt:  et  quas  panxerint  vi- 
neas ,  earum  non  bibent  vinum. 
14 Inftat  Iouac  dies  magna,  inftat,  et 


valde  properat  cuius  Ionanx  die 
vox  eft  acerba,^  clamantc  ibi  milit< 
Dies  eft  fxuitix  dies  ilia ,  anguftia 
angorisque  dies,  calamiratis  et  mi 
ferias  dies ,  tenebrarum  et  caligini 
dies,  nubilofa  nebulofaque  dies 
tubs  clangorisque  dies,  aduerfur 
munitas  vrbes ,  aduerfumque '  pin 
nas  altas:  adeoque  homines  ar 
gam ,  vt  caccorum  more  ambulenl 
quoniam  in  Iouam  peccarunt :  ec 
rumque  fanguis,vt  puluis ,  et  care 
vtftercora,  fundetur,  nee  eos  ai 
gentum  aurumue  fuum  poterit  Ii 
berare,  faeuiente  loua:  quin  eiu 
impetus  igne  conficietur  tota  regio 
adeo  incolas  omnes  et  prorfus  et  ci 
to  delebit. 


CAPVT    II. 

A  J '  mortal ti  omnes  color tatio  ('in.  In  vriet 
Gaxam,  et  Afcalonem,  Azotum ,  et  At 
caronem.  In  PaUfline  mercatores,MoaH 
tat,  AmmanitiUy  Aetbiopes.  Contra  Asjy 
r'tam  et  Niniucn. 

COite  ac  conuenite ,  gens  ina 
mabilis,  antequam  edatur  e 
dictum,  in  pales  moduq 
praetereunte  die,  priusquam  vo 
inuadat  ardens  ira  Ioux,  priusquaa 
vos  inuadat  irati  dies  Iouac.  Stu 
dete  Iouae  omnes  orbis  modefti,  qti 
eius  fententiam  exfeqtiimini :  flu 
dete  iuftitiae ,  ftudete  modeftiae ,  ( 
forte  euadatis,  irafcente  loua, 
nam  et  Gaza  derelicta,  et  Afcalor 
vafta  fur ura  eft,  Azof  us  in  mcridu 
jabigetur,  et  Accaron  fuffodietur 
Heu  marini  trachis  incolae,  cere 
thaca  gens,  vos  petunt  Ioux  verba- 
o  Palxftinae  terrae  mercatores 
quam  ego  fie  perdam ,  vt  careai 
incolis ,  eritque  maritimus  traftui 
paftoriciarum  caularum  manfio 
nes,  ouiumque  confepta,  quasir 
eo  Iudaeorum  reliqui,  eum  traclun 
haben 


jjllitqtiifalfadocenr,  etqui  docentur,  etquiBaalemfimul  et  Iouam»  «  qui  nor 
trumcolunt,  funt  puniendi.  Vnus  loua  colenHui.  k)  obftupefcatur.  /)  aji 
enaoccupantes.  m)  fcilxet  vtbis.  n)  locus  erat  in  vrbe,  mcrcacu  Celebris.  ♦ 
acu  tisfime.    p)  in  fuis  fordibus  demerfos.    <j  )  eric  bcllnm.    r)  fdlic.  oiuioruni 

•>)incaptiuiutcm. 


Cap,  a.  3. 


SOPHONIAS. 


979 


habenfes,  pafcant,  in  afcaloniis 
L  domibus  vefpere  ftabulantes ; 
|l  quura  eos  Ioua  ipfornm  Deus, 
1  fumto  de  eis  fupplicio ,  reuocaue- 
I  rit  ex  captiuitate.    Audiui  Moabi- 

■  tarum   ignominiam,    Ammonita- 

■  rumque  conuicia ,  quibus  meos ad- 

i^fecerunt ,   et  in  eoruni  fines  fuper- 
[bierunt.    Quamobrcm  ita  viuam, 
Ilinquit  armipotens  Ioua,   Deus  Is- 

■  raelitarura,   vt  Moabiti  Sodomae, 
•Set  Ammonitae  Gomorrae  fimiles  e- 

llrunt,  vrtieeta,  etfalinae,  et  vafti- 
litas  acterna,  a  mci  populi,  gentisque 
'■reliquiis  et  fnperftitibus,  diripiendi 
rl'ac  obtinendi:     id  quod  eis  accidet 
Sob  ipfornm  infolentiam  ,  qui  in  ar- 
■mipotentis  Ioure  populum  ignomi- 
nniofe  fuperbierint.     In  eos  eritlo- 
|Ua  terribilis,  quippe  qui  omnes  ter- 
ra» deos  oblittei  abit,  efficietque,  vt 
fe  vencrentur  fuo  quique  loco ,  o- 
mnes  gentium  infalares.        Vos 
quoque  Aeihiopes  eritis  eius  enfe 
:aefi,     extenfaque  in  fcptemtriones 
toianu,    perdet  Asfyriam,  et  Nini- 
nien  in  incultam  defertamque  vafti- 
atem  rediget,    ita  vt  in  ea  cubent 
omnia  gentium  animalia ,  et  ono- 
|:rotali  et  erinacei  in  eius  tholis  de- 
cant, refonante  per  feneftras  cor- 
jorumvoce,  qui  erunt  in  limine, 


- 


m 


||uippe  detecla '  cedro.    Ergone  la- 

I'ciua  il!a  vrbs,  fecura  degens ,  quae 

Jumanimo  fuo  dicebat,  fe  earn  es- 

tfle,  prater  quam  nulla  foret,  inva- 

ititatem  redacla  eft  ?   ftabulum  fe- 


mota  manu  libilet. 


CAPVT    III. 

tvrbemdiram  et  cmtumacem  •J(,ticiniu»t.ln 
\  princtpes  populi.  Gentes  perdend*. Ioua  per 
J  ttr.ncm  terrain  coltndtt*.  Ad  Sionem  cor.fo- 
I  landmn  lou.ina  difla,  potcntia,Jiudium,<:u- 
\r/i,Oe>iigniiM. 

[Eu  contumacera  ac  contami- 
natam  vrbem  diram ,  qua: 
dicto  audiens  non  eft ,  difci- 


plinam  non  admittit,    Iouae  non 
ccnndit ,  ad  Deum  fuum  non  acce- 
dit.    Cuius principes  in  ea  funt  ru  3 
gientesleones:  indices  lupi  vefper 
tini,  «non  adpofterum  diem  exos- 
fantes,    vates  temerarii,    homines  4 
perfidi,  facerdotes  facrum  profa- 
nant,  legem  ,vioIant.      Ioua  qui.  5 
dem  in  ea  iuftus  eft,  nihil  iniquum 
facit:  per  dies  fingulos  rationera 
fuam  in  lucem  profcrre  non  inter- 
mittit:fed  nefciunt  iniqui  pudorem. 
Euerteram  gentes,    vaftatis  earumtf 
x  pinnis,earum  vicos  defolaueram, 
ita  vt  ibi  nemo  verfaretur,  iraca- 
pcis  earumvrbibus,  vt  nemoesfet 
incola.    Cogitabam  fore,  vt  ea  cer-  7 
te  metuens  me  admittcret  difcipli- 
nam,  atque  ita  fieret,  vtnonexci- 
deretur  eius  manfio ,    me  in  earn 
tammulta  animaduertente :  illi  ve- 
ro  fuos  omnes  mores  corrumpere 
maturant :        quamobrem  exfpe-  g 
elate  me ,    inquit  Ioua ,  ad  diem, 
quo  tandem  furgam.  Nammeafen- 
tentia  eft  colligere  gentes ,    regna 
congregare,  et  in  ea  faeuitiam  me- 
am  et  omnem  irae  ardorem  effunde- 
re,  fiquidem  mei  impetus  igne  con- 
fumetur  tota  terra.      Tunc  enim  n 
reftituam  populis  purum  y  labium, 
vt  vniuerfi  Iouae  nomen  inuocent,ei 


feruientes  vno  »  humero.      Trans  1  c 
Aethiopiae  fluuios  erunt,  qui  me  o- 
rent,  Phufaea^puella  mihi  fertum 
adferet.     Eo  tempore  non  te  pude-  ( s 
bit  tuorum  tot  facinorum ,  quibus 
arum?  ita  vt,quisquiscampratter-    in  me  peccaueris :  tunc  enim  ex  te 

remouebo  b  tui  faftus  proteruos,  vt 
deinceps  amplius  non  infolefcas  in 
meo  facro  monte :      et  in  te  humi  ia 
lem   tenuemque  populum    relin- 
quam ,  qui  Iouae  nomini  confidant. 
Israelitarum  reliqui  noninique  fa-  j% 
cient,  neque  falfa  loquentur:  nee  ' 
inuenietur  in   eorum  ore  lingua 
fraudulenta.-  verum  pafcent  cuba- 
buntque,  nuUo  exterrente.    Tri- 
umpha,  puella   Sion:    exclamate- 
Qjl  q  a  Israe 

cotlrinissdificiis.     u)  nihil  prardi  relinquenfcs,  hoc  eft,  vorace».    a.-)  muris. 

•rationera,  z)confcnfu,  *)gcns.   £)tuo  ,qu<E  fa  Quo  fa  cs. 


»4 


98o 


S0PH0NIAS. 


Cap.  3. 


Israelite :  gaude  et  gefti  toto  ccrde, 

15  puella  Hierofolyma.  Sustulit  Ioua 
tuas  pcenas,  tuos  holies  depulit: 
Israelitarura  rex  Ioua  verfatur  in 

16  te,  ne  deinceps  malum  timeas,  Illo 
tempore  dicetur  Hierofolymvc :  ne 
metue,  Sion,necommitte ,  vttibi 

I7manus  remollefcant.  Ioua  Deus 
tuus  in  te  verfatur,  fortis,  ferua- 
turus ,  qui ,  de  te  gaudio  geftiens, 
adquiefcet  in  amore  c  fuo,  de  te  cum 

Ig  ouatu  exfultans.  Remotos  a  ccetu 
colligam,qui  ex  te  d  erunt :  o  oneri 


fubiecla  dedecoris.  Equidem 
nines,  qui  teadflixerint,  illotci 
pore  conficiam ,  et  claudas  conf< 
uabo,  et  disieclas  recolligam ,  e 
que  laudem  ac  nomen  conciliab 
vbicumque  terrarura  erubuerii 
Nam  quo  tempore  adducam  vc 
quo  tempore  colHgamvos,  nom 
vobis  laudcmque  conciliabo  api 
omnes  orbis  terrx  populos ,  red 
cens  veftros  captiuos,  fpe&an 
bus  vobis,  inquit  Ioua. 


HAGGAEVS, 


'A1 


CAPVT    I. 

Dario  regnnyitt  Haggtem  vattcinatut.  Ad  ht- 
dt£  pr*torem  votes.  Fani  inflaurationem 
poptilsn  ntgligens.  Calamitates  tmpiorum 
a  loua.PopuliiA  ad louum  rediens,  dtiloque 
vat'u  audi  ens. 

NNO  Darii  regis  fecun- 

do,  prima  die  fexti  menu's, 

habitus  eftlouae  fermo  per 

Haggaeum  vatem  adZoro- 

babelemSalathielis  filium, 

Iudaeae  pnetorem,  et  ad  Iofuam  Io- 

fedeci  filium,  pontificem  maximum 

a  his  verbis.      Sic  dicit  armipotens 

Ioua:     negat  ifte  populus  ,    ve- 

nisfe  tempus  conftruendse  aedis  Io- 

3  us.    Ergo  Ioua  Haggaei  vatis  ope- 

4  ra  fie  verba  facit,  Ergo  ne  vos 
tempus  habetis  habitandi  in  veftris 
laqueatis  ardibus  ?  et  ifta  sede6  erit 

5  deferta  ?    Hanc  ob  rem  fie  dicit  ar- 
6mipotens  Ioua.      Aduertite  ani- 

mum  ad  rationes  veftras :  multum 
feminat  s,etparumcolligitis :  com- 
esfe,  neque  fatiari:  bibere,  neque 
fjtim  exftinguere;  veftiri,  neque 
calefcere  :  et  qui  facit  quaeftum ,  fa- 

7cit  in  loculos  pertufos.  Sic  dicit 
armipotens  Ioua:     aduertite  ani- 

$  mum  ad  rationes  veftras.    Adfcen- 


dite  in  montera,  et  aduehite  lign 

acdemque  conftruite,  et  eo  delect 

bor  ac  honorabor ,  ait  Ioua.    Sp< 

clatur  ad  multum,  et  eft  parun 

importatis  domum,  et  ego  id  difflc 

quamobrem?     inquit  armipotei 

Ioua.    Ob  aedem  mcam,quae  defei 

ta  eft,  quum  vos  ad  fuas  quisqu 

aedes  curratis.    Itaque  vobis  etca 

lum  rorem,  et  terra  prouentur 

fuum  negat,       inuexique  ficcita 

tern  in  terram ,  et  in  montes,  et  ii 

frumentum,  et  in  muftum,  et  i\ 

oleum,  et  in  ea,  quae  procreat  tellus 

et  in  homines,  et  in  pecora,  eti» 

omnemmanuum  laborcm.    Igitui 

obtemperarunt  Zorobabel  Salath^ 

elis,  et  Iofua  Iofedeci  filius,  pond 

fex  maximus ,  omnisque  reliquul 

populus,  Iouae  Dei  fui  mandato,  d 

verbis  Haggaei  vatis,      quern  Ioua 

eorum  Deus  mifisfet,     veritiqu* 

funt  homines  Iouam.    Et  HaggaeulV 

Iouae  nuntius ,      vt  ferebat  ioua» 

mandatum,  fie  populumadiocutui 

eft :  ego  vobis  adfum ,  inquit  Ioua. 

Igiturexcitauitlouamentem  Zoro- 

babelis  Salathielis  filii,  Iudaeae  pi 

toris,  etlofuae  Iofedeci  filii  pont 


e)  crgat  .    d)  wis. 


cap.  i.  z. 


rinvjvjncva. 


ficis  maximi,  reliquique  totius  po- 

puli ,  ita  vt  irent  ad  opus  faciendum 

|  in  acde  armipotentis  louse  Dei  ft», 

|  die  vicefimo  quarto  fexti  menfis, 

anno  Darii  regis  fecundo. 


CAPVT    II. 

I  Secundo  vatem  adlocuiM  Deu4.  Adprttorem 
|  Haggeus  pro  fano  rtficiendo.  Splendor 
I  fano  comparand!*,  et  celebritat.  Tertio 
I  vat  em  tidloquen;  loua.  Ad  facerdotcs  Hag- 
gem.  PecunditoA  agru  danda  Qtiartus  ad 
Haggtum  lotttfermo.Motus  inpopulisfu- 
i      tari'ZorobabelU cum  Deo  gratia. 

VIcefima  prima  menfis  feptimi 
locutus  eft  loua  per  Haggae- 
um  vatem  his  verbis :    adlo- 
Iquere  Zorobabelem  Salathielis  fi- 
Ilium,    Iudaeae  prxtorem,  ctlofu- 
[jam  Iofedeci  filium  pontificem ,  re- 
Bliquumque  populum  in  haec  verba. 
Qui  veftrum  fupcrftites  viderunt 
lacdem  iftam  in  fua  gloria  priftina, 
jquum  earn  nunc  videtis,  nonne  vo- 
|  |bis  videtur  esfe  nihil?    Atqui  fortis 
efto,  o  Zorobabel ,  inquit  loua  : 
ifortis  efto,  o  Iofua  Iofedeci  fiii,  ma- 
;xime  pontifex :  fortis  eftoomnis  re- 
gionis  populus,  inquit  Ioua,eta- 
gite :     nam  ego  vobis  adfum ,  in- 
quit  armipotens  loua ,  quemadmo- 
dum  vobiscum  pac~hisfum,  quum 
sx  Aegypto  migrasfetis ,  manetque 
inter  vos  incus  fpiritus:  ncmetui- 
te.    Sic  enim  dicit  armipotens  lo- 
ua: propt-diem  erit,  quum  ego  cx- 
um,  teiram,    mare,   ficcumque 
:ommouebo,      euriftasque  gentcs 
:ommoucbo,  ita  vt  auide  veniant 
§entes  oumes ,  iftamque  aedem  re- 
blebo  gloria,  dicit  armipotens  lo- 
ua.    Meum  eft  argentum,  meum 
;ft  et  aurum  ,   inquit    armipotens 
[oua.    Maiorerit  iftius  pofterioris 
cdis  gloria,  quam  prions,    dicit 
trmipotens  loua,  etinlocoiftoda- 
)o  pacem,inquit  armipotens  loua. 
/icefima  quarta  noni  menfis,  an- 
10  Darii  fecundo ,  loua  cum  Hag. 
^xo  vate  verba  fecit  in  hunc  mo- 


dum.       Sic  dicit  armipotens  lo-il 
ua:     interroga   de  lege  facerdo- 
tes,      ft  quis  carnem  facram  in  u 
veftis  fux  gremio  tulerit,  et  tan- 
gat  gremio  fuo  panem,  aut  pul- 
mentum,  aut  vinum,  aut  oleum, 
aut  quemuis  cibum ,  an  id  confe- 
cretur.?  non  confecratur,inquiunt 
refpondentes  facerdores»    EtHag-i^ 
gxus :    quid  fi  exfequiis  pollutus 
quiduis  iftorum  tetigerit,idnepoI- 
luetur?  polluetur,inquiunt  refpon- 
dentes facerdotes.   Turn  Haggaeus:  j^ 
eadem  eft  mihi  iftius populi,  eadem 
gentis  ratio,  inquit  loua:  eadem  et 
omnium  eorum  opcrum  ratio,  vt 
quod  accedunt ,    id  impurum  fit. 
Quamobrem  animaduertite  ab  ho- 1  j 
diernodie  fuperius  tempus»,  quum 
nondum  lapis  fapidi  impofitus  es- 
fctin  Iouae  cella,      quum  quidem£5 
ita  fe  res  haberet ,  vt  quum  tam- 
quam  ad  vicenarium  aceruum  ve- 
niretur,  esfet    denarius:     quum 
in  torcular  ad  hauriendas  quinqua- 
ginta  amphoras  veniretur,  esfent 
viginti:      quum  ego  vos,  hoceftjj» 
omnia  manuum  veftrarum  opera  , 
ardore,  rubigine,  grandine  pete- 
rem,  nee  ad  me  vos  conuerteretis, 
inquit  loua.    Animaduertite  fupra  l  g 
hodiernum  diem,  hoc  eft,  animad- 
uertite a  vicefimo  quarto  die  men- 
fis noni,  quo  die  fundata  eftlouac 
cella,    quum  fcilicet  adhuc  funt  in  ,„ 
vaginis  femina ,  nee  dum  vites ,  aut 
ficus,  autpunicae,  aut  oliuetatu- 
lerunt,    ab  hoc  die  fecunditatem 
dabo.      Item  Haggxum  denuoad-40 
locutus  eft  loua ,  die  menfis  vicefi- 
ma quarta,  his  verbis:      adloque-ji 
re  Zorobabelem,    ludaese   praeto- 
rem ,  in  hunc  modum.      Ego  cae- 
lum terramque  commouebo.      Et  % 
regnorum  folium  euertam ,    per- 
damque   extraneorum    regnorum 
robur  et  quadrigas ,  et  eafum  re- 
ctores  euertam ,  faciamque ,  vt  ca- 
dant  et  equi  et  equites ,  alii  aiiorum 
gladiis.      Eo  tempore ,  inquit  ar- 
mipotens loua,  adfeifcan?  tc,  mi 
Q_qq  3  Zoro 


S.*3 


Zorobabel ,  Salathielis  fili ,  inquit    niam  te  ddegi ,  inquit  armipotens 
Ioua,  et e  pro  annulo  habebo :  quo-    Ioua. 

ZACUARIAS. 


CAPVT    I. 

Rrgnante  Dario  Zatluiria*  vaticiantus  ■•  fie- 
uus in maiores  Ioua.  Ad  pie  t  at  em  inttitans 
Detts.  Vatem fiecundo  adlocutus  Dens.  Spe- 
Clrmn  eques  in/idens  rubro  equo.  /id  vattm 
angelns.  Magnum  in  Iudtos  Dei  /in- 
dium. 

ENSE  o£iauo ,  anno  Da- 
rii  fecundo,  verba  fecit 
Ioua  cum  ZachaviaBara- 
chiae  filio,  Addonis  ne- 
pote,  vate,  huncinmo- 

%  dum.      Saeuilia  vfus  eft  in  patres 

3  veftros  Ioua.  Dices  autein  eis  :  fie 
dicit  arraipotens  Ioua.  Redite  ad 
me,  inquit  armipotens  Ioua :  et  red- 
iboad  vos,  inquit  arniipotens  Io- 

^ua.  Nolile  veftros  maiores  imi- 
tari,  ad  quos  quiim  proclamarent 
fuperiores  vafes  iusfu  armipofentis 
Iou.r,  vta  fuis  malis  moribus  ct  in- 
geniis  recederent,  non  obtempe- 
rarunt,  nee  attenderunt  me,  in- 

5  quit  Ioua.    Veftri  patres  vbi  funt  ? 

get  vates  num  perpetuo  viuunt ?  At 
vero  mea  dic\a  ac  decreta,  quae 
feruis  meis  vatibus  mandaueram, 
nonne  patribus  veftriscontigerunt, 
ita  vt  verfi  confesfi  fint,  qucmad- 
modiim  decreuerat  arniipotens  Io- 
ua eos  pro  ipibruminoribusacin- 
geniis  tractare,  ita  cum  ipfis  egisfe  ? 

•jDie  vicefimaquartamenfis  vndeci- 
mi,  hoc  eft,  menfis  Sabat,  anno 
Darii  fecundo,  adlocutus  eft  Ioua 
Zachariam  Barachiae  filium,  Ad- 
donis  nepotem ,   vatem  ,    in  hunc 

-modiim.        Confpiciebam    noctu 

%omincm  rubro  equo  infidentem, 
cumque  ftantem  inter  myrtos,  qux 


erant  in  profnndo ,  poft  quern  e- 
rantequi  rubri,varii,  etalbi:  et,j 
qui  funtifti,  Domine.?  dixi :  turn' 
angelns,  qui  mecum  loquebatur,  ita 
dixit :  ego  tibt  ostendam ,  qui  fint 
ifti:  refpondttquehomo,  qui  fta- 
bat  inter  myrtos ,  his  verbis :  hi 
funt,  quos  mifit  Ioua  ad  peragran- 
dam  terrain.  Atque  illiloucean- 
gelum  inter  mjrtos  ftantem  fie  ad- 
locuti  funt :  perajjrauimus  terram  : 
eft  autem  tota  terra  in  tranquillo 
ftatu.  Et  Ioux  angel  us  huiusmo- 
di  verba  fecit:  armipotens  Ioua» 
quousqueHierofoIymx  vrhiumquc 
Iudxae  non  mifereris  tu,  qui  eis  ira. 
fceris  annos  iam  fcptuaginta  ?  At 
Ioua  angelo  mecum  loquenti  re- 
fpondit  mitibus  verbis  ac  confola- 
toriis.  Et  angelns,  qui  mecum 
loquebatur,  fie  mihi  dixit:  pro- 
clama  his  verbis.  Sic  dicit  arniipo- 
tens Ioua :  magno  lludio  Hierofo. 
lymam  Sionemque  prcfequor ,  et 
idem  magnopere  /quietis  gentibm 
irafcor.q"  o,qnum  ego  leuiter^ira- 
fcerer,  *  adiuuere  malum.  Quamob- 
rem  fie  dicit  Ioua:  reconciliatus 
fum  Hierofnlymae  clementer:  ae- 
des  mea  acdiricabitur  in  ea ,  inquit 
arniipotens  Ioua  .  et  regulain  Hie- 
rofolymam  extendettir.  Itemj 
proclama  dicens:  lie  dicit  arniipo- 
tens Ioua.  Futurumeft,vt  diffluant 
vrbes  meae  prae  bonorumcopia,  et 
con  foletur  Ioua  Sionem,  eteiigat 
Hierofolymam.  Qiium  autem 
fnblaris  oculis  animaduertisfem 
quatuor  cornua,  dixi  angelo,  qui 
mecum 


♦)  carisfimvsm  et  coniun&isfimum.    / )  bello  careruibus,    ^)  fcilicct  Israclitis. 
gtauius  cos  piesfctun?,  quam  fereb*  ira  me». 


>>) 


c  a  v  u  a  i\  i  a  o> 


5>H5 


.  mecum    loquebatur:        quxnam  te  habitabo,  inquit  Ioua :    iungen- U 

j  funt  ifta  ?    et  ille:     ea    funt  cor-  turque  crebrx  gentes  cum  Ioua  ea 

j  nua,   inquit  raihi,  qux  Iudxam,  die,  etmihipopuluseruntinteha- 

j  Israelitidem  ct  Hierofolymam  dis-  bitanti,  fciesque,  me  ab  armipo- 

:  fiparunf.      Quumque  mihi  ostcn-  tente  Ioua  ad  (e  esfe  misfum ,      et  12 

■  disfet  Ioua  quatuor  fabros,  diri:  obtinebit  Ioua  Iudxam,  fundum 

■quid  ifti  factum  veniunt  ?    et  ilic  :  fuum  in  terra  fancla ,  et  eliget  ali- 

Ijhxc  funt,  inquit,    cornua,    quae  quando  Hierofolymam.    Contice- 13 

I  disfipauereludxos,  adeo  vtnemo  fcant  mortsles  omncs  aducntu  lo- 

icaput  attcllcret.    Venerunt  autem  uat :  excitur  enim  ex  fuofacrodo- 

1  hi  ad  exterrendos  illos ,  ad  deiici-  micilio. 

enda  cornua  gentium,  quae  cornu _,  rri 

extulerunt  in  ludxam  terram ,  eius 
dis(ipandx  gratia. 


CAPVT    II. 

Vir  cumamusfi.  Dim  en  fa  Hierofolymt  ma- 
nia. PuelU  Sionts  exfultatio  prexima. 
IuJta  Ioue pond.n. 

'Tern,  fublatis  oculis,  animad- 
uerti  hominem,  qui  in  manu  ha- 

k  bebat  aniusfim ,  et :  quo  vadis  ? 
linquam.  Et  ille :  metatum  Hiero- 
folymam, inquit  mihi,  vtvidcam, 
iquantx  fit  latitudinis ,  quantxque 
longitudinis:  etecceengclus,  qui 
Smecum  loquebatur,  exiit,  eique 
obuiam  egresfus  alter  angelus ,  di- 
xit: curre,  loqucre  cum  iuuene 
ifto  his  verbis :  fine  muris  habita- 
[biturHierofolyma,  prx  hominum 
pecorumque  multitudine,  qux  e- 
runt  in  ea :  atque  ego  ei  ero ,  ( in- 
quit  Ioua,)  murus  igneus  per  circui- 
tutn,  eroqueineaglorix.  Ileus, 
heus  profugite  ex  feptemtrionali 
jterra,  inquit  Ioua:  nam  per  qua- 
tuor cxli  rcgiones  ego  difperfi  vos, 
inquit  Ioua.  Heus  Sion,  cuade 
uellae  Babylonia  habitatrix.  Sic 
nimdicitarmipotcns  Ioua : ;  fecla- 
tum  gloriam  mifit  me  ad  gentes, 


CAPVT    III. 

Iefua  facenlos  ,  et  contra  hnnc  fatan.  A& 
fatanetu  Ioua.  Sordid*  facerkotit  vtfles. 
Sptendidus  rurfus  veflitut.  Lapis  cum 
feptem  oculis. 

OStendit  autem  mihi  Iofuam  t 
pontirkem  maximum,  (lan- 
tern ante  Iouae  angelum,  ad- 
ftaute  ei  ad  dexteram  Satane ,  vt  ei 
aduerfaretur.   Et  Ioua  Satani  dixit:  % 
coercebit  te  Ioua,  Satan  .•  coercebit 
te  Ioua ,  qui  Hierofolymam  elegit : 
nimirumifieeft  torris,  ereptusex 
incendio.      Qtmm  esfet  autem  Io-  3 
fua  fordidis  vefttbus  indutus ,  et 
ftaret  coram  angclo  :    ille  eos ,  qui  4 
coram  fe  ftabant,  huiusmodi  ver- 
bis adlocutus  eft :  detrthite  ei  for- 
dida  vcftimenta :  en,  (inquit  ei,)  au- 
fero  a  te  tuam  culpam ,  teque  fplen- 
dide  induo  :      imponatur  eius  ca-  5 
piti  pura  infula,  inquif.   Itaque  pu- 
ram  infulam  eius  capiti  impofue- 
runt,  eumque  veftibus  induerunt, 
adftante  loux  angelo ,      qui  loux  <S 
angelus  Iofuam  huiusmodi  verbis 
admonnit:       fie  dicit  armipotem^ 
Ioua:  fimeisviisiueris,  fiqueme- 
am  difciplinam  conferuaueris ,  tu 
quoque  et  aedem  meam  leges,  et 


quae  vos  disfpoliarunt :  nam  qui  vos    atria  mea  cuftodies ,  tibique  aditus 


ingtt,  eius  oculi  pupillamtangit 

iquidem  ego  in  eos  manum  meam 

ibrabo ,  ita  vt  fuis  fertiis  prxdx 

ffint,  fcietisque,  me  abarmipotente 

Ioua  esfe  misfum.      Oua'etgaude 

Bptiella  Sion :  nam  ego  veniam,  «t  in 


dabo  inter  hos  adiiantes.  Audig 
fane  ,  Iofua  niaxime  pontifex ,  tu 
necesfariiquetui,  qui  apud  tc  de- 
gunt,  qui  quidem  homines  fint 
*  portentofi.  Nam  ego  addudlurus  9 
fum  feruum  meum  Germen.  Et- 
Q^q  q  4  enim 

a^paricndamglorismineispunicnd'M.  Loquitur  wem  Cbriflus.    k)  qui  tit* 
quid  portendanu 


enJm ,  quem  lapidem  Iofudf  propo- 
fui ,  in  quo  vno  lapide  fepum  funt 
oculi,  eum  ego  fculpturafuafcul- 
patn,inquit  armipotens  Ioua,et  c  ins 
10  terrae  crimen  vna  die  delebo.  Ma 
die,(inquit  armipotens  loua,)  voca- 
bitis  alius  alium  fubter  vitem,  fub- 
terque  ncuin. 


CAPVT     IIII. 

Excit/ttusab  angelo  vates.  Cnndelabri  att- 
rei  vifum  cum  lucernv ,  infundibulit ,  o- 
le'u.  fanum  abfoluturus  Zo>   babel. 

i  TTVVrfum  angelus,  qui  mecum 
w\  loquebatur,  excitauit  me, 
•*•*-  perinde  ac  fi  quis  ex  fomno 

*  excifetur ,  et ,  quid  tu  vides .?  in- 
quit  mihi.  Cuiego:  -ideo,  in- 
quam,  candelabrum  totnm  aure- 
urn,  cuius  in  capite  eft  lenticuia,  et 
fuper  id  feptem  eius  lucernar :  ef  ad 
feptem  impolitas  eius  capitilucer- 

S  nas,  feptem  infundibi'ia  :  turn  apud 
id  oleat  du?e,al(era  ad  lcnticul«e  dex- 

4teram,  altera  ad  finiftram.  At- 
queegoangelum,  qui  me  adloque- 
batur,  interrogaui  .■  quapfnt  ifta, 

5  Domine  ?  Et  angelus  mihi  ita re- 
fpondit :  an  nefcis ,  quid  hare  fint .? 
nefcio,    inquam    ego      Domine. 

6  Turn  ille  mihi  fie  refpondit :  hoc 
eft  Iouae  mandatum  ad  Zorobabe- 
lem  his  verbis:  non  potentia,  ne- 
quc  viribus,   fed  fpiritu  meo,  in- 

7  quit  armipotens  loua :  qui  mons 
es  ingens  ante  Zorobabelem ,  com- 
planaberis,  educetque  lapidem  pri- 
marium,    qui   gratiam,    gratiam 

8  habere  clamitabiuir.  Item  me  loua 
o  fie  adlocutus   eft :        Zorobabelis 

manus  aedem  iftam  fundauerunt, 
eteiusdemmanus  abfoluent ,  fcies- 
que,  me  ab  armipotente  loua  ad  vos 

toesfe  misfum.  Nam  qui  paruam 
diemcontemnunt,  gaudebunt,  vi- 
debuntque  ftanneum  lapidem  in 
Zorobabelis  manu,  qui  feptem  funt 
oculi  Iouae,  qui  totam  ferram  per- 

l I  luftrant.      Et  ego  eum  adloquens : 


quae  funt  iftae  duae  oleae,  inquam, 
ad  dextram  finiftramque  candela- 
bri?  Itevumque  eum  interro- 
gans: quae  funt,  inquam,  duaeo- 
learum  fpicse  :  quae  funt  in  manu 
duorumaureorum  roftrorum,  ef- 
fundentes  ex  feipfis  aurum  ?  Et  il- 
le mihi :  an  nefcis,  inquit,  quidhae 
fint?  Nefcio,  inquam,  Domine. 
Hi  funt,  inquit,  duoolei  filii,  ftan. 
tes  apud  totius  terrae  Dominum. 

CAPVT    V. 

VoliminU  volant:*  vifum.  In  terrant  diri- 
tiu  impendent.  Extern  epha.  Infiden,  mtt- 
/ier  in  epha.  Ceminte  mulicres  tumventa 
in  alis. 

EGo,  iterum  fublatis  ocoiii,  ad- 
fpexi  vvlumen  volans.  At- 
que  ille:  quid  vide?  inquit 
mihi.  Video,  inquam,  volumen 
volans,  longitudinis  viginti  cubito- 
rum,latitudinis  deceni.  Ef  ille  :haec 
eft,  inquit  mihi,  diritas  in  omiw 
terrae  folumprodiens.  /Namhinc 
omnis  fur,  ficut  ea  abfoluctur :  hinc 
omnis  periurui,  ficut  ea  abfoluetur, 
m  Earn  ego  eduxi, inquit  armipotens 
loua,  eaqneadgresfaftiris,  et  per 
meumnomen  peierantis,  domum, 
dego  inciusdomo,  eamqueeteius 
ligna  faxaque  conficiet.  Tttin  e- 
gresfis  angelus,  qui  mecum  loque. 
batur,  fie  mihi  dixit :  attnlle  ocu- 
los,  etadfpice,  quid  hoc  fit,  quod 
exit.  Quid  eft  f  inquam.  Epha  eft, 
inquit,  qu<c  exit.  Eft  autem,  in- 
quit,  haec  eorum  fpecies  in  tota  ter- 
ra. Kcce  autem  plumbea  masfa 
tollebatur,  quae  erat  quaedammu- 
lier  in  media  epha  fedens.  Hare 
eft  impkfas ,  inquit  ille ,  eamqut 
coniecit  in  mediam  epham ,  ct  in  e. 
iusos  lapidem  plumbeum  coniecit 
Turn  ego,  fublatis  oculis,  confpexi 
mulieres  duas  exeuntes,ventum  ha. 
bentes  in  alis ,  quas  alas  habebanf 
fimiles  alarum  ciconiae,  quae  c- 
pham  inter  terram  caclumque  tol- 
lebant.      Et  ego  angelo ,  qui  me. 

cun 


I)  hunc  locum  vert?,  vt  potut ,  noncnimintclligo.  rn)  diricatcm. 


Cap.5.<*-7. 


ZACHARIAS. 


*8$ 


cum  loquebatur ,  ita  dixi :  quo  a- 

gunt  hap  ephara  ?    Et  ille  mihi :  ad 

I  conftruendam  ci  domum ,  inquit, 

I  in  terra  fenaaria :  vbi  figatur ,  et  in 

bafi  fua  collocetur. 


CAPVT    VI. 

Quadrig*  quatuor  vati  vift.  Monies  unci. 
Ruin  t  e./ui ,  nigri  alii,  aibi,  maculofi.  Ad 
Zachariam  Dens,    b'tr  nomine  Germen. 

ITem,  fublatis  oculis,  adfpexi 
quatuor  quadrigas  exeuntes  inter 
duosmontes,  qui  monies  erant 
«nei.      In  prima  quadriga  erant  e- 
qui  rubri :  in  fecunda  nigri :       in 
tertia  albi:  in  quarta  maculofi,  ii- 
,ai    que  validi.      Turn  ego  colloquen- 
tem  mecum  angelum  interrogans : 
qui  funt  hi,   Domine?    inquam. 
Hi  funt  quatuor  caeliventi,  ( inquit 
mihi  refpondensangelus, )  digredi- 
entes  a  totius  terrae  domino ,  cui 
adftabant.      Quae  nigros  babet  e- 
quos,  ii  in  feptemtrionalem  ter- 
rain proficifcuntur,  albis  pofi  eos 
proficifcentibu<.    Maculofi  prorici- 
ifcuntur  in  meridionalem  terrain. 
Proficifcentibus  autem  validis ,  ct 
:erram  perambulare    conantibus: 
dixit :   ite ,    perambulate  terrain, 
jmmque  « illae  terram  perambulas- 
fent ,  ille  me  vocauit ,  et  adlocutus 
It  ita:  en,  qui  in  feptemtriona- 
lem terrain  profefti  funt,  °  mentem 
tneam  in  terra  fepiemtrionali  re- 
reauerunt.      Item  me  Ioua  fie  ad- 
ocutiiseft:      adfumito  ex  exfuii- 
us,  exHoldaianis,  Tobianis,  et 
daianis ,  qui  ex  Babylonia  vene- 
;unt :  turn  ito  tu  domum  Iofiae,  So- 
honiae  filii,     fumtoque.  argento 
itque  auro ,  facito  coronas ,  et  im- 
nito  capiti  Iofuae ,  Iofedeci  filii, 
>ontificis  maximi,  eique  ita  dicito : 
icdicit  armipotens  Ioua  :  vir  crit 
lomine  Germen,  fub  quo  germina- 
>it,   qui  louae  fanum  conftruet. 
dem et  louae  fanum  conftruet,  et 
udoritatcm  obtinebit ,  fedensque 


dominabitur  in  folio  fuo,  eterit  in 
folio  fuo  facerdos,  eritque  pacis 
confilium  inter  vtrumque  :  et  co- 14 
ronas  habebunt  Helemus,  Tobias, 
Idaias,  et  Hen,  Sophoniac  filius,  ad 
monumentum  in  louae  fano ,  et  15 
longinqui  venient,  qui  in  louae  fano 
scdificent.  fcietisque,me  ab  armipo- 
tentelouaadvos  esfe  misfum,  id. 
que,  fi  louae  Deo  vcftrofueritis  di- 
&o  audientes. 


CAPVT    VII. 

lout  fetmo  /id  Zachariam.  Adlouam  viri 
mt'fi,  lJrofere»da  per  vatem  populo  ,  et 
faeerdetibii*.  Nun  grata  lou<e  itiunia, 
lacrtmtque  imptoborum.  jQu*  Jint  acce- 
pt a  Deo  in  morta.tum  vita.  Pertinacem 
refpuens  Deut.  Dtsfipanda  gens  conttt- 
max ,  et  ager  eius  vaftandus. 

Nno  autem  Darii  regis  quar-  f 
to ,  habitus  eft  a  Ioua  fermo 
ad  Zachariam ,  quarta  men- 
fis  noni ,  hoc  eft  Casleu  ,      quum  » 
quidtm  ad  Bethel  mifit  Sarafar,  et 
Rogommelechus,  tiusque  homines, 
rogatum  Iouam ,    et  imenogatum  3 
aedis  louae  armipotentis  facerdotes 
atque  vates,  in  hunc  modum.    Flo- 
rabimus  ne  menfe  quinto  deuoti, 
quemadmodum  fecimus  hosce  ali- 
quot annos .?      Turn  mecum  anni-  ^ 
potens  Ioua  huiusinodi  verbis  egit. 
Hare  cunclo  terrae    populo  et  fa-  5 
cerdotibus  dicito.   Quod  ieiunaftis 
ac  planxiftis    quinto   feptimoque 
menfe ,  ac  per  hos  feptuaginta  an- 
nos ,  mihi  ne  ieiunaftis .?        Aut  fi  5 
comeditisbibitisue,  nonne  vobis- 
met  et  comeditis  et  bibitis  ?    N'imi-  7 
rum  ita  eft ,  quemadmodum  verbis 
proclamauit  Ioua  perprifcos  vates, 
quum  et  Hierofolyma  incoleretur 
ac  felix  esfet ,  et  eius  finitima  oppi- 
da,auftraliaque  et  demisfalocaha- 
bitarentur.     Sic  dicit  armipotens  8 
Ioua ,  inquit  Zachariam  adloqucns 
Ioua.      Verum  judicium  indicate,  9 
et  dementia  ac  humanitate  inuicem 


)  quadriga. 


vtimini  s       ct   viduis ,   pupillis,  i0 

.  Q.qqi  pere. 

0 )  mandata  mea  exfecuti  funt, 


$%<5 


Z  A  C  H  A  R  I  A  S. 


Cap.  7.  g. 


pcregrinis ,  humilibus  iniiiriam  ne 
tacite,  neue  malum  alii  in  alios  ani- 

II  mis  excogitate.  Sed  renuerunt 
attendere ,  et  humeros  detreclan- 
tes  praebuerunt ,  et  aures  fuas ,  ne 

Ilaudirent,  obfirmarunt.-  etcorda 
fua  praeftiterunt  adamantina,  ne  le- 
gem audirent,  et  verba,  quxfigni- 
ricabat  armipotenslouafpjritu  fuo, 
opera  prifcorum  vatum.  Inde  orta 
efttantaabarmipotente  Ioua  fcui- 

■3  tia.  Itaque  quemadmodtim  ipfi 
daman  tern  nonaudiuerunt,  lie  ego 
damantes  non  audiam  ,  inquit  ar- 

14  mipotens  loua :  eosque  in  omnes 
ignotas  fibi  gentes  disiiciam ,  terra 
port  eos  deferta .  nullo  in  ea  obuer- 
fante :  redigeturque  tarn  elegans 
terra  in  vaftitatem. 


CAPVT    VIII. 

Sioni  apttd  louam  futura  gratia.  Vr.dique 
fit  cogeudi  ad  pacem.  Rcconciliatus  lu- 
det*  Oetts.  Qui  piortim  lint  mora ,  ve- 
rttatif ,  iiu/uatH  ,  refit  tu.luti. 

"Win  verba   fecit  armipotens 
Ioua  in  hunc  modum: 


'J 


fie 

dicit  armipotens  Ioua:    qui 
Sionem  magno  impetu ,  magno  ar- 

3  dore  infecratus  fum,  idem,  inquit 
Ioua,  Sioni reconciliatus,  habita- 
bo  in  media  Hierofolyma:  vocabi- 
turque  Hierofolyma  vrbs  veritatis : 
et  mons  armipotentis  louse ,  inons 

4  facer.  Sic  dicit  armipotens  Ioua  : 
aliquando  manebunt  fenes  et  anus 
inHierol'olymaevicis,  et  homines, 
qui  baculos  in  manu  habeant  prae 

5  aeui  longitudine  :  vrbisque  vici 
pueris  ac  puellis  replebuntur,  vica- 

(S  tim  ludentibus.  Sic  dicit  armipo- 
tens Ioua  :  fi  reliquiis  huius  populi 
videbitur  arduum,  illo  tempore, 
etiammihividebitur  arduum,  in- 

»  quit  armipotens  Ioua.  Sic  dicit  ar- 
mipotens  Ioua :  ego  meos  ab  ori- 
entis  et  ab  occafus  folis  terra  fcrua- 

g  bo,  et  Hierofolymam  habitatum 
ducam,  et  ipfi  mini  populus,  etcgo 


eis  ero  Deii9 ,  veritate  ac  iuftitia. 
Sic  dicit  armipotens  Ioua:  habcto-9 
te  fortes  mantis ,  qui  audietis  illo 
tempore  hare  ore  vatum  dicta ,  qui 
fuerint  turn ,  quum  iac~ia  fuerint  ae- 
dis  armipotentis  Iouae  fundamehta, 
delubri  conrtruendi  gratia.      Nam  1 
antetemptis  illudet  homines  etiu- 
menta  mercede  caruerint ,  nee  exe- 
untes  aut  intrantes  pacem  habue- 
rint,  propter  res  aduerfas,  me  ho- 
mines omnes  inter  fefe  committen- 
te.      At  nunc  non  ego,  vt  prifci«| 
temporibus  cum  huius  populi  reli- 
quiis agam ,  inquit  armipotens  Io- 
ua.    Namfemen  paciserit,  fuum-i 
que  et  vifis  fructum,  et  terra  fru- 
ges,  et  caelum  rorem  dabit,  atque 
hrc  omnia  reliquiis  huius  populi 
dabo  posfidenda.      Ac  quemadmo- 1 
dum  infeliees  fueritisapud  gentes, 
Iudse  et  Israelis  pofteri :  fie  vos  ita 
feruabo,  vt  fids  fortunati.    Ne  me- 
tuite  :  habete  fortes  manus.      Ete-  \ 
nim    fie   dicit   armipotens  Ioua: 
qucmadmodum  vobis  malefacere 
ftatui ,  quum  mihi  mouisfent  iram 
maiores   veftri,  dicit  armipotens 
Ioua ,  neque  me  continui :    fie  re- 1 
conciliatus,  ftatui,  temporibus illis 
benefacere  Hierofolymae  ac  Iudaeae : 
nemetuite.    Haecfunt,  quae  facie- 1 
tis :  alius  alii  vera  dicite,  verum 
amicumque  indicium  veftrisincu- 
riis  indicate ,    ne  alter  aherius  ma- 1 
lumanimis  excogitate,  neue  periu- 
riumamate:  funt  enim  ifta  omnia 
inuifa  mihi,  inquit  Ioua.   Item  me-  ( 
cum  Ioua  locutus  eft  his  verbis : 
fie  dicit  armipotens  Ioua  :  P  quarti  |, 
menfis  ieiunium(et  quinti,et  1  fepti- 
mi,  et '  decimi  vertentur  iuda'co  ge-  \ 
neriin  voluptatem  atque  gaudium, 
inque  laetas  folemnitates :   verum 
autemet  pacem  amate.      Sic  dicit  ^ 
armipotens  Ioua:  aliquando  ven- 
turi  funt  populi,  vrbiumque  mul- 
tarum  incolae  :       iique  incolae  alius 
alium  conuenient  huiusmodi  ver-*1 

bis; 


/»)  capt.->  eftyrbs. 
turn  eft. 


q)  Godoljas  ne«cus,    r)  vtbis  excidium  Baby  lone  nuncia- 


ip.g.o. 


ZACHARIAS. 


98? 


at.    [ 

lime- 


bis:  conferamus?  nos  ad  Iouam 
orandum,  quacrendumque  armipo- 
tentem  Iouam  :  vadani  ego  quo- 
que.  Itaque  Hierofolymam  ve- 
ient  frequences  popull ,  nuniero- 
facque  gentes,  quxfitum  arniipo- 
entem  Iouam,  et  praefentem  lo 


eos  penetrabunt  ampiius  exa&o- 
res :  quippe  me  turn  demum  «  hisce 
oculis  intuente.  Exfulta-  vehe-  9 
mcnter,  puella  Sion  :  exclama  Izete, 
puella  Hierofolyma:  ecce  tibi  ve- 
nit  rex  tuns ,  qui  iuftus  et  vi&orio- 
fus  eft,  humilis,  equitans  in  afino, 
uamoratum.  Sicdicitarmipotens  etpulloafinanato.  Itaque  exter- 10 
oua.     IHatempeftatefuturumeft,    minabo  ex  Ephraimitis  quadrigas, 

etex  Hierofoiymis  equos 


vt  prehendant  deni  homines  ex 
omnium  linguarum  gentibus ,  pre- 
bendant,  inquam,  hominis  ludxi 
ii!  premium,  dicentes:  comitabimur 
<ros,  audimusenim,  vobis  adesfe 
Deum. 


ac,  ex- 

tcrminafi»  bellicis  arcubus,    pro- 
nuntiabit  pacem  gentibus ,  et  ab  al- 
tero  mari  ad  alterum ,  a  flumine  ad 
extrema  terra:  imperium  habebit. 
Etiam  vincVos  twos  per  fanguinem  1 1 
*■  tui  foederis  emittam  ex  fouea,  in 
qua  non  eft  aqua.      Connerrite  vos  i% 
ad  munitionem,vin6H.>1  fpei;  etiam 
hodie  nuntio ,  me  tibi  duplum  esfe 
folnturum.      Intendaraenimmihi  13 
Iudaeamproarcu,  vtar  Ephraimi- 
tis, et tuos excibo natus ,  Sion,  in 
tuos  natos,  Graecia :  tequeefficiam, 
quafi  beroicum  gladium,      eteisi/| 
imminebit  Ioua,   prodennte  eius 
fulminea  fagitta :   et  tuba  cianget 
Dominus  Ioua ,  incedens  in  auftra- 
libns  proeeilis:     Ioua  armipotens  15 
eos  proteget,  comedentque,  et  fubi- 
gent  fundx  lapides ,   potantesque 
tunuiltuabuntur,  tamquam   vino- 
lend,  eruntque  pleni,  tamquam 
phiala,  fkutaltaris  paterae :    et  eos  \6 
tunc  feruabit  Ioua  Deus  ipforum, 
velnt*  ouile  populi  fui,  quippe  co- 
ronarias  gemmas  in  eius  terram 
euectas :  nam,  (quae  eft  eius  bonitas  1  j 
ac  ptiichritudo )  frumentum  iuue- 
nes ,  et  muftura  fecundabit  virgi- 
nes. 


CAPVT    X. 

Inuocandus  Ioua.  Exorabilif  inuocntus .  Di- 
tiini,  impii,  vani.  Virtus  etrefugiwni» 
Ioua  vno.  hideorum  proxhna  quits  et  vi- 
fhrite.  Deprimenda  Asfyri*  fuperbia. 
Aegyptifieptta  deiicienda. 


CAPVT    IX. 

In  Hadraci  terrain  or/tiuUim  infauflnm.  In 
Tyrum  opulent  am ,  in  PaUfiinos  infclcn- 
tes.  Futura  Sionis  gaud'ta.  Ephraimi- 
tantm  virtus. 

Inax  oraculum  Iouae  in  Ha- 

draci  terram ,  t  cuius  requies 

eft  Damafcus ,  nam  Iouae  eft, 

jtiamceteros  omnes  homines,  non 

olum  israeliticas  tribus  adfpicere, ) 

n  *  cuius  finibus  etiam  Hematha 

?ft,  Tyrus,  etSidon,  quae  eft  adeo 

!bpiens :   Tyrus,  quae  fibi  munitio- 

ism  conftruxit ,  quae  argentum  au- 

umque  tantum  congesfit,  quantum 

juiueriseftetluti  in  vicis.      Earn 

occupaturuseft  Dominus,  ehuque 

ropias  exfurus  iu  mari,  ea  igni  con- 

umenda.    Quo  vifo,  timebit  Afca- 

on  ,  et  Gaza  magnopere  cruciabi- 

lur,  id  quod  confpicatam  pudebit 

l^ccaronem:  peribitque  Gazve  rex, 

t  Afcalon  erit  inculta :    incolent- 

jue  Azotum  fpurii :  et  Palaeftino- 

um  lupcrbiam  euertam ,      eisque 

'orum  fanguinem  et  fordesexore 

nter  dentes  auferam ,  ita  vt  reftent 

t  ipfi  Deo  noftro,  fintque  tam- 

piam  praefe&ura in  Iudaea ,  et,  Ac- 

aronenfes,vt  Iebufaei.    Adhibebo 

intern  meae  domui  monumentum, 

\c  quis  penetret  aut  redeat ,  nee  ad  *e™" 

|)  Hadraci,  hoc  eft,  Syrix.     <)  «rri  Hadraci.     «)diligemer  curanteac  defen- 

ritntc.  v)  agnipal'cbaljs,  qui  ChriUuseit.  y)  fperantes  falutem.    *jfaasou»«, 

bos  eik  populum. 


V    II    II    1\    1    X1J. 


t  T\Etite  a  Ioua  pluuiam  ferotino 
r*  tempore,  Ioua, qui  nubila  facit, 
■*-    dabit  vobis  pluuium  imbrem, 

*  vnicuique  her  bam  in  agro :  nam 
lares  qirldem  vana  Ioquuntur,  et  di- 
uini  falfa  praefignificant :  futiliaque 
dicunt  fomnia,  fruftra  confolantes, 
ideoquczabeunt,  vtoues,  miferi, 

g  qui  paftore  careant.  In  paftores 
mea  incandefcit  ira,  et  in  hircos 
animaduertam  :  inuilct  enim  armi- 
potens  Ioua  gregem  fuum ,  ludio- 
rum  genus:    eosqueefBciet,  quafi 

4  fux  maieftatis  equum  in  bello.  Ab 
eo  pinna,  ab  eo  paxillus,  ab  eo  belli- 
cus  arcus ,  ab  eo  fiinul  proficifcetur 

5  omnis  exaftor :  eruntque  tarn- 
quam  heroes,  vicorum  lutumcal- 
cantes  in  bello,  et  belligerabunt, 
quod eisaderit Ioua,  ita  vtpudeat 

6  equitantes :  iudaicumque  ac  iofe- 
pheum  genus  confirmabo  ac  con- 
feruabo,  reducamque,  miferatus 
eos,  ira  vt  fint  perinde  ac  fi  ego  non 
deferuisfem  eos:  quoniam  ego  Io- 
ua  Deus  eorum    eos   exaudiara. 

7  Itaque  erunt  velut  heroes  Ephrai- 
mitaj,  gaudentes  animis  perinde  ac 
vino  :  quo  vifo,  gaudebunt  eorum 
nati,  animis  exfultantes  in  Ioua. 

8  Eos  tibilans  congregabo ,  vtpote 
quos  redemerim,  crefcentque,  vt 

9creuerant:  ac  a  me  perpopulos 
disfeminati,  mei  procui  memine- 
rint,  viuentquecumfuisliberis,  ac 

10  reucrtentur ,  et  eos  ex  aegyptia 
reducam  terra,  et  ex  Asfyriacolli- 
gam ,  atque  in  Galaaditidem  et  Li- 
banum  adducam,  itavteis^parum 

1 1  fit.  Traiiciet  autem  fretum,  et  fe- 
riet  in  mari  flu&us ,  arefcentque 
omnes  gurgites  fluminis :  et,  de- 
presfa  Asfyriae  fuperbia,  Aegypti- 

laque  remoto  fceptro,  conflrmabo 
eos  in  Ioua :  inque  eius  nomine  in- 
cedent,  inquitloua. 

CAPVT    XI. 

Lib.vtiet  bafanki  nemorU  /uflust     Ad  fi- 
gulum  argente't  proiefti* 


»-ap.  io.  II. 

A  Peri ,  Libane ,  portas  tuas,  et 
confumet  ignis  tuas  cedros. 
Eiula,  pine,  cecidit enimce. 
drus :  nempe  nobiles  perierunt,eiu- 
late,  Bafan?e  quercus ,  namdeie&a 
eftfiluamunita.    Vox  auditurvlu- 
lantium  paftorum ,  quoniam  periit 
eorum  nobilttas :  vox  rugientiutn 
Ieonum,  quia  periit  lordanis  t  fafti» 
gtum.      Sic  dicit  Ioua  Deus  meus: 
pafce  lanionias  ones ,   quarum  et 
emtores  eas  occidunt  impune :  et 
venditores  agunt  Ioux  gratias.quod 
ditati  fint :  et  paftores  nihil  eis  par- 
cunt.      Nee  enim  parcamampliusi 
incolis ,  inquit  Ioua,  quin  homines 
turn  alios  aliis,  turn  ipforum  regi 
dedam,  qui  terrain  contundent,  nee 
contra    eorum    vim     defendant. 
Verum  lanionias  oues,   videlicet^ 
ouilis  inopes,  pafcam,  fumtisque 
duobus  pedis,  (quorum  alterum 
amcenitatem,   alterum  exitium  vo- 
cabo, )  pafcam  oues ,    et  exfeindam  [ 
paftores  tres  vno  menfe,^  contra&o 
meo  erga  eos  animo ,  ipforum  ani- 
mo  a  me  vicisfim  abhorrente.  Non  J 
pafcam  vos,  inquain  :  moritura  mo- 
riatur ,  et  perdenda  perdatur :  et 
reliquae  comedant  altera  alterius 
carnem.      Deinde  fumam  pedum  I 
meum  amcenitatem,   idque   fran- 
gam ,    abrogando    fcedus ,    quod 
cum    omnibus    populis    percusfi: 
quo  turn  abrogate ,  ita  demum  in- 1 
telligent  ouilis  inopes,  obferuan- 
tes   me,   id  esfe   Iouae    pronun- 
tiatum.      Dixi  autem  eis ;    fi  vo- 1 
bis  videtur,  cedo  mercedem  meam : 
fin  minus,  omittite.    Itaque  adpen- 
derunt  mercedem  meam ,  triginta 
nuramos  argenteos.     Et  Ioua  mini  I 
dixit :  abiice  iftud  ad  figulum  egre- 
gium  pretium ,  quo  ego  ab  eis  licui. 
Itaque  fumfi  triginta  argenteos ,  et 
eos  in  Iouae  templum  abieci  ad  figu- 
lum :    fregique  alterum  meum  pe- 1, 
dum ,  exitium,  antiquando  germa- 
nitatem  inter  Iudxos  et  Israelitas. 
Prs. 


«)  fci licet  qui  falfosdeosfeqiHiJitur.    b  )  fcilicetloci  primu'titudine.   <)  faltus 
filus.    d)  diminuumca  erga  cos  bentuolcntia. 


Cap.u.12.  i). 


ZACHARIAS. 


989 


Praeterea  mihi  dixit  Ioua:  fume 
item  ftulti  paftoris  inftrumentum : 
nam  ego  fuseitabo  paftorcm  in  ter- 
ra ,  qui  nee  *  abfeisfas  curabit ,  nee 
paruulos  conquiret ,  nequc  frac~ris 
medebitur,  neque  ftantes  alet,  et 
opi  mar  urn  carnem  come  det ,  ea- 
rumque  diffindet  vngulas.  *Heu 
paftorem  flultum ,  ouium  deferto- 
rem,  cuius  et  brachio  et  oculo  dex- 
tero  gladius  imminet ,  brachio  are- 
faciendo ,  et  oculo  dextero  caliga- 
turo. 


CAPVT    XII. 

In  hratlittu  oracu'a  minacia.  Dei  omnipo- 
tentia.  A  Hierofolyma  nationttm  <crumn*. 
Seruanda  Iudtoiumgcns.  Hitrofolymita- 
norum  lacrim*. 

MInax  oraculum  Iouae  aduer- 
fus  Israelitas :   ait  Ioua ,  qui 
caelum  extendit,  et  terrain 
fundauit ,  et  formauit  hominis  fpi- 
iritum  in  eius  peclore.      Ego  effi- 
ciam ,  vt  Hierofolyma  fit  taetrum 
poculum  omnibus  finitimis  popu- 
lis,  quod etiam contra ludaeoserit 
in  obfidione  Hierofolymae.    Atque 
eo  tempore  efficiam ,  vt  Hierofoly- 
ma fit  lapis  adeo  ponderofus  omni- 
bus populis,  vtquicumquemoliti 
eumfuerint,   Iacerentur:  et  coi- 
bunt  aduerfus  earn  omnes   orbis 
gentes.    In  illo  tempore,  inquit  Io- 
ua, adficiam  omnes  etequosftupo- 
re,  et  equites  amentia :    et  in  Iudae 
domum  oculos  aperiam  meos,  o- 
mnesque  populorum  equos  adfi- 
ciam caecitate:  cogitabuntque  Iu- 
daei  duces  cum  fuis  animis ,  fibi  fir- 
mamento  esfe   Hierofolymitanos, 
in  armipotente  Ioua  eorum  Deo. 
In  illo  tempore  faciam,  vt  Iudaei  du- 
ces, tamquam  igniti  cacabi  in  lignis, 
et  tamquam  ignitae  faces  in  mani- 
pulis,    dextcra  finiftraque  confi- 
dant omnes  circumquaque  popu- 
los:   mancatque  Hierofolyma  ad- 
[iuc  in  eodem  Hierofolymae  verti- 
go ,    et  feruabit  Ioua  tabernacula 


iudxainprimis,  ne  fe  ia&etdaui- 
dicae  domus,  etHierofolymitano- 
rum  decus ,  contra  Iudacam.      Eo  g 
tempore    propugnabit   Ioua    pro 
Hierofolymitanis ,  ita  vt  fit  eorum 
inrimus  Dauidi  fimilis.    Dauididae 
autem  Deo,  et  Iouae  angelo  eis  pro- 
pofito,  fimiles.      Atque  illo  tempo-  o 
re  dabo  operam ,  vt  perdam  gentes 
omnes  aduerfum    Hierofolymam 
venientes ;     efTundamque  in  daui- 10 
dicum  genus,  et  in  Hierofolymita- 
nos, gratis  etexorabilitatis  fpiri- 
tum ,  ita  vt  me ,  quern  confixerint, 
intueantur,    et  de  eo  plangant, 
quemadmodum  devnicohlio  plan- 
gitur :  doleantque ,  vt  de  primoge- 
nito  doleri  folct.    Tunc  tantus  erit  1 1 
Hierofolymae    plangor,    quantus 
fuit  plangor    adadremmonius  in 
campo  magedonio:     plangentque  f  ft 
homines  gencratim  feorfum:  co- 
gnatio Dauididarum  feorfum,  eo- 
rumque  vxores  feorfum  :  cognatio 
Nathanidarum  feorfum,  eorumque 
vxores  feorfum :      cognatio  Leui- 1 3 
tarum  feorfum ,  eorumque  vxores 
feorfum:  cognatio  Simeoniorum 
feorfum,  eorumque  vxores  feor- 
fum:   denique  omnes  reliquae  co-14 
gnationes generatira  feorfum,  eo- 
rumque  vxores  feorfum. 


CAPVT    XIII. 


Simulacra  excidenda.  Vates  impuri  fpiri- 
tus  perdendi.  Vulnerat/e  pit  manus.  Per- 
cuiiendus  paflor.Oues  dit/tpands. 

EO  tempore  erit  dauidico  ge- 1 
neri  ac  Hierofolymitanis ,  fons 
apertus  ad  piacula  et  menftru- 
ales:      ac  eodem  tempore,  inquit  ft 
armipotens  Ioua,    exftirpabo  ex 
terra  nomina  fimulacrorum,    ita 
vt  non  memorentur  amplius :  quin- 
etiam  vates  impurumque  fpiritum 
ex  terra  exterminabo ,      adeo  vt  3 
il  quis  deinceps  vaticinetur ,  dicant 
eieiusparentes,  pater  atque  mater, 
id  non  fore ,  fed  eurn  falfa  Iouae  no- 
mine 


y  oue  j. 


mine  dicere :  eumque  configant 
ipfi  eius  parentes  pater  atque  ina- 
4ter,  qui  vaticinatus  fuerit.  Itaqiic 
turn  pudebit  vnumquemque  vatutn 
fux  prxdiciionis ,  qui  fuerit  vatici- 
natus ,  /nee  villofura  geftamen  in- 

5  duent,  mentiendi  gratia  ,       fedfe 

6  negabunt  esfe  vates :  agricola  fum, 
( inquier, )  nam  me  comparauit  ho- 

7  mo  a  pueritia  mea.  Quid  fibi  vo- 
iunt  ilia  vulnera,  ( dicetur  ei, )  inter 

8  manus  tuas  ?  Ea  funt,  (inquit  ille,) 
quibus  vulneratus  fum  in  amico- 

9  rummeorumdomo.  O  enfis ,  ex- 
citare  in  paftorem  meum ,  et  in  vi- 
rum  focium  meum,  inquit  armi- 
potens  loua :  verbera  pafiorem ,  et 
disfpergentur  oues,  conuertamque 

lomanum  meam  ad  paruulos.  At- 
que in  omni  terra ,  ( inquit  loua, ) 
dux  partes  eorum,  qui  in  ea  erunt, 

tl  excifxexfpirabunt :  tenia  fupererit 
inea,  quamtertiamegoper  ignem 
traiiciam:  eosque  explorabo  pro- 
baboque,  vt  argentnm  atque  an. 
rum  exploratur  ac  probatur :  ipfi 
nieum  nomen  inuocabunt,  etego 
eos  exaudiam :  eos  ego  meum  po- 
pulum ,  ipfi  me  louam  Deum  fuum 
dicent. 


CAPVT    XIIIL 

Contra  Hierofolymam  macula.  VaU'u  noua 
ad  ortentem.  Vitalu  aqua  Hierofutyma 
tmanans.  Ctdendi  Hierofolym*  hoflei. 


:e 


^Cce  loux  dies  aduentat,  qua 


diuidentur  in  te  tua   fpolia, 

a '  cogamque    gentes  omnes  ad 

Hierofolymam  ad  bellum,  et,  vrbe 
capta,  diripienturdomus,  etmulie- 
res  violabuntur:  migrabitque  di- 
midia  pars  vrbis  in  exfilium,  reli- 
quus  populus  non  exftirpabiturex 
a  vrbe  :  egresfusque  loua  pugnabit 
cum  gentibus  illis,  ficuti  turn,  quum 
a  in illo  confliciu  pugnauit.  Stabunt 
autem  eius  pedes  in  ilia  die  fuper  O- 


liueti  monte ,  qui  eft  in  Hierofoly. 
mx  ccnfpedtu ,  ab  oriente  :  fisfo. 
que  medio  Oliueti  monte  ad  orien- 
temetad  occidentem,  fiet  perma- 
gna  vallis ,  altero  montis  dimidio 
adfeptemtriones,  altero  ad  meri. 
diem  vergente :  fugietisque  pet 
montium  meorum  vallem  ,  ( nam 
montium  vallis  pertinget  ad  Azal,] 
et  fugietis,quomodo  fuglftis  ob  ter 
rx  motum  temporibus  Ozix  Iudxa 
regis:  venietque  loua  Dens  meuSj 
*comitantibus  eura  fandlis  omni- 
bus.  Et  turn  quidem  *  non  erit  cara 
dies  aut  /concretio,  fed  erit  vna 
dies ,  ( qux  Ioux  nota  efi, )  g  neque 
dies  neque  nox :  ac  *  vefpertino 
tempore  erit  lux.  Atque  ilia  die 
manabit  vitalis  aqua  ex  Hierofoly. 
ma,  parte  fuidimidiaadorientale 
mare,  altera  dimidia  ad  marc 
poftremum,  idque  et  xfiatefietel 
hieme :  et  erit  loua  rex  in  vniuer- 
fam  terram.  In  ilia  die  erit  et  loua 
vnus,  et  eius  nomen  vnum.  Cir- 
cumibitur  tota  terra  tamquam  pla- 
nities ,  a  Gaba  ad  Remmonem ,  afa 
auftro  Hierofolymx,  fublimisque 
fuo  manebit  in  veftigio  a  porta  ben- 
iamitica,  ad  locum  primx  portx3 
ad  portam  angularem ,  turrimque 
Hananeelis,  etadregia  torcularia : 
eaque  habitabitur,  nullo  futuro 
deinceps  excidio ,  agetque  in  tuto 
Hierofolyma.  Hac  autem  clade 
adiiciet  loua  populos  omnes,  qui 
contraHierofolymaminilitauerint.: 
tabescent  eorum  corpora ,  et  eis  in 
pedes  ftantibus ,  eorum  etoculi  in 
fuis  cauis,et  lingux  in  oribus  tabes- 
cent  :  atque  illo  tempore  tantus 
erit  in  eis  loux  tumultus ,  vt /;  alter 
alterius  manum  prehendat,  fuam- 
que  manum  imponat  alterius  ma- 
nui ,  adeo  vt  etiam  Iudxi  Hiero- 
folymam oppugnent :  congerentur- 
que  facultates  omnium  vndique 
gentium,  aurum,  argentum,  velles 
man 


/)  id  folcbant  geftare  vates ,  vt  adparetin  Elia.  ff)  nox »  qux  crasfa  et  concrete 
eft.  &)  perpetwa  lux  erit»  null*  diei  no&jsque  vicisiitudine,  h)  confpirent 
inter  fele. 


*_ap.  14. 


m  n  l  a  l<  n  1  n  j. 


S>9" 


■::• 


|;  maxima  copia.  Atque  ita  equo- 
rum,  muiorum,  camclorum,  afino- 
rum,  omnium  dcnique  quadrupe- 
dum,qux  in  cgftris  itJis  erunt,clades 

jQ  ;erit'illicladifimili«.  Ac  quicuui 
que  ex  cun&is  gcutibus,  Hierofoly- 
mam  adortis,  fuperfuerinr,  vadent 
quotannisadoratum  regem  Iouam 
armipoientem,  celebratunique  fe- 
iftum  vmbraculorum  :  quique  ex 
terrx  nationibus  non  fuerintHie- 
rofolymam  profecli ,  adorandi  re- 
gis armipotenus Iouae  gratia,  non 
habebunt  pluuiam.  Quod  fi  Ae- 
gyptiorum  nationon  profeclafue- 
rit  atque  venerit,*  illi  vero  clade  ad- 

^    ficientur,   non    qua  adficiet  Ioua 


gentes ,  qux  non  fuerint  ad  vmbra- 
cuiorum   feftum   agendum  profe. 
6fce.      Atque  hoc  erit  Aegyptio-  19 
rumet  gentium  omnium  fupplici- 
um,  quae  ad  agendum  fefhunvm-; 
braculorum  profe&x  non  fuerinr.' 
Eo  tempore  erunt  equorum  pha-  43 
lerx  Ioux  facrae ,  eruntque  oils  in 
xdc  loux ,  tamquam  phialae  ante  a- 
ram  ,      et  erunt  omnes  Hierofoly-  j , 
miset  inludxa  ollx  Iouae  armipo- 
tenti  facrse:   venientque  immola- 
tores  omnes  fumtnm  ex  eis,  et  in 
eis  coqucnt,  nec  erunt  ampliusin 
xde  armipotentis  louae  Chananxi 
in  iilo  tempore. 


w 
fietd 

una 

y 

Cir. 


MALACHIAS. 


m 


\A 


CAPVT    I. 

loud  in  homines  amor ,  prouidentia.  lacobi 
gratia,  Ej'ai  reieSiio.  Pater  Ioua,  nor.  ta- 
me» a  fi/iif  honoratns.  lngrata  malorum 
hominum  facrificia. 

Minax  oraculum  louae  in  Israelitas 
per  Malachiam. 
MAVIvos,  ait  Ioua.  Quod 
fi  quaerttis,  in  quo  vos  ama- 
uerim,  nonne  lacobi  frater 
erat  Efaus?    inquit  Ioua. 
Atqui  Iacobum  amaui  1  Eiaum  au- 
cm  odi ,  etusquc  montes  in  vaftita- 
em  et  posfesfionem  in  draconuin 
blitudinem  redegi.      Quod  fi  de- 
:reuerint  Idumxi,  fe,  qui  peruafta- 
ifint,  diruta  refe&ui  os,  fie  dicit  ar- 
ipotens  Ioua  :  quod  ipfi  conftru- 
erint ,  ego  eucrtam ,  vocabuntur- 
que  fines  impietatis,  etpopulus,  in 
:jueni  Ioua  fxuit  in  perpctuum :  id 
|uod  vos  veftris  oculis  fpe&antes, 
"cetis,  magnirtcandum  esfe  Iouam 
>cr  fines  Israelitarum.      Filius  pa- 

)  hominum,  qnam  paullo  ante  dixit. 


rrem ,  et  feruus  dominum  debet 
honorare.    Quod  fi  ego  pater ,  v  bi 
eft  meus  honor  I  /1  ego  Dominus, 
vbi  eft  mei  metus  ?  inquit  armipo- 
tens Ioua  vobis,  facerdotes,  mei 
nominis  contemtoribus.      Quod  fi  7 
quxritis,   in  quo  meum  nomen 
contemnatis?    adfertis    ad    aram 
meampanem  pollutum.      Quodfi 
quxritis,in  quo  me  polluatis  ?  in  eo, 
quod  Ioux  menfam  habet is  pro  de- 
fpecla.      Et  quamuis  caecamadfe.8 
ratis  vidtimam ,  *  non  eft  malum : 
quamuis  claudara  aut  xgram ,  non 
eft  malum.    Offer  eam,quxfo,prx- 
fidi  tuo,  vtrum  ei  placiturus  fis, 
aut  ab  eo,  quod  velis,  impetraturus, 
inquit  armipotens  Ioua.      Qitam-o 
obrcm  orate  prxfentem  Deum ,  vt 
mifereaturnoftri:  qui  causfaeftij, 
vt  yeftri  rationem  non  habeat ,  in- 
quit  armipotens  Ioua.        Quisve- 
ftrutn  eft,  qui  gratis  vel  fores  clau- 
dat,  aramue  meam  colluftret  ?  non 

nuhi 
k)  negacisesfe  malum. 


mihi  accepti  eftis ,  inquit  armipo- 
tens  Ioua :  nee  mihi  placet  ex  ve- 
il ftramanu  fertum.  Nam  ab  ortu 
folis  ad  occafum  magnum  erit  no- 
men  meum  apud  gentes,  et  vbique 
locorum  adferetur  meo  nomini 
fuffitus,  fertumque  purum  :  tarn 
magnum  erit  meum  nomen  apud 
gentes,  inquit  armipotens  loua, 
li  id  quod  vos  profanatis ,  duin  lou.e 
menfam  habetispropolluta,  eius- 
que  vidus  prouentutn  pro  defpe- 

13  do :  dicitisque ,  vah, '  quam  one- 
rofum  eti:  ?  quum  id  vel  difflare 
posfitis,  inquit  armipotens  Ioua: 
raptaque  et  clauda  et  «rgra  adfera- 
tis,  fertumque  obmoueatis.  Scili- 
cet id  mihi  placebit  ex  veftra  manu? 

14  inquit  Ioua.  At  exfecrabilis  eit  de- 
ceptor ,  qui  quum  masculum  lit  in 
eius  grege,  tamen  vitiofum  louae 
vouet  ac  immolat.-  nam  rex  ma- 
gnus  ego  ftim ,  inquit  armipotens 
Ioua,  meumque  nomen  apud  gen- 
tes tcrribile. 

CAPVT    II. 

Ad  facerdotej  prxcepta.  Stercqrea  facerdotum 
fefla.  Qutjinifacetdomn  partes,  ludt- 
ui  ncfiu  ctproditor. 

1  f~\  Vamobrem  ad  vos  pertinet 
I  <?&  hoc  priceptum,  facerdotes, 

a  ^-^nifiobediueritis,  acanimum 
ad  tribuendam  meo  nomini  glori- 
am  adplicueritis ,  inquit  armipo- 
tens Ioua ,  immittam  in  vos  infeli- 
citatem,  m  velirasque  felicitates  in- 
felicitabo,  et  infelicitabo,  quoniam 

3  vos  non  hue  animum  adiicitis.  E- 
go  vobis  femen  profligabo,  con- 
fpergamque  ftercore  veftras  fades, 
ftercore  vettrorumfeftorum,  quod 

4  vobis  adhaerebit  t  fcietisquc,me 
mifisfe  vobis  praeceptum  hoc,  vt 
mihi  cum  Leui  foedus  intercede- 

5  ret,  inquit  armipotens  Ioua ,  cum 
quo  mihi  foedus  intercesfit, «  vitae 
atque  pacis :    qua:  quidem  ei  dedi, 


quia  me  reuerentia  profequerctur, 
et  meum  nomen  for mida ret.  Ha- 
buitveram  inoredifciplinam,  nee 
exftitit  in  eius  labiis  iniquitas :  ami. 
ce  fe  et  reda  erga  me  gesfit ,  et  mul. 
tos  auertit  a  vitio.  Nam  facerdo. 
tis  Libra  dodrinam  cuftodire  de- 
bent  :  elique  ab  eius  ore  petends 
lex ,  quippe  qui  lit  armipotentis  Io 
uae  nuntiiis.  At  vos  de  via defte 
ditis,  multos  impeditis  in  lege, 
corrumpentes  leuiticum  foedus,  in 
quit  armipotens  Ioua.  Itaque  egc 
quoque  vos  toti  populo  contemtoi 
abiedosque  reddam ,  quandoqui 
dem  vos  meas  vias  non  tenetis ,  el 
in  lege  habetis  perfonarum  ratio 
nem.  Nonne  patrem  vnum  habe 
mug  nos  omnes  ?  nonne  nos  Deui 
vnus  creauit  ?  cur  prodit  fratren 
frater ,  profanando  noflrum  fcedui 
patrium?  Proditor  eft  Iud<tus 
fitque  nefas  in  Israelitis  ac  Hierofo 
lymis:  liquidem  profanat  Iudaeus  fa 
numlouz,  quod  amauit,  peregri 
nique  dei  puellam  0  maritat.  £uer< 
tet  ioua  virum,qui  id  fecerit,  p  vigi 
lantern  et  refpondentem  ex  iacobe- 
is  tabernaculis ,  et  fertum  armipo 
tenti  luux  obmouentem.  Add( 
quod  efficitis ,  vt  obtegatur  Jacri 
mis  ara  Iouae,ploratu  ac  fufpiriis,it( 
vt  non  amplius  ferta  refpiciat ,  ne 
que  placamina  ex  veftra  manu  ad 
nnttat.  Quacretis,  quamobrerai 
quoniam  loua  tibi  et  tux  iuuentit 
tis  vxori  confeiuseft,  in  quam  tu 
perfidiofus  es,  quum  fittua  focia, 
ettibifcederataconiunx.  *j&uod£ 
vnus  fecit ,  qui  fpiritu  abundabat 
quorfum  adlegatur  vnus  ille,  qui 
diuinam  progeniem  quaerebat.'  al 
vos  animis  cauete ,  ne  in  veftrae  iu< 
uentutis  vxores  agatur  per  fide 
Qui  odit,  repudiet,  inquit  Ioul 
Dens  Israelitarum :  et  tegat  iniqui 
tatem  vefte  fua,  inquit  armipo 
tens  Ioua:  et  cauete  animis,  neper 


ndi 

/ )  quam  pinguem  vicVimam  adfero  ?  quum  ita  macilentas  adferatis ,  vt  ca$  difflar< 
posfis.  m)  vos  pro  felicibus  reddam  infelices.  »)  quofoedercei  vitamactc 
liciMtem  dedi.    »)  vxorem  ducic.    />)  faccrdocisdcfcriptio. 


Cap.  l.  4. 


MALACHIAS. 


993 


1  fide  agatis.  Fatigatis  Iouam  ver- 
Ibis  veftris :  quod  fi  quacritis,  in  quo 
.j  fatigetis  ?  in  co.quod  dicitis,omnes 
jmaleficos  placere  Iouae,  eique  ac- 
|i:eptos  esfe;  alioquin, a  vbinam,  esfe 
I  Deuin  acquum. 

CAPVT    IIL 

Vtam parens  loute legatiu ,  nsr.tiui  foederis, 
expurgans  omnia.  In  prtfligiatorcs,  adul- 
teros,periuros,  cupidos.  In  Israelite  bc- 
rtigmu  Dein. 

Go  mittam  meum  nuntium, 
qui  mihiviampraeparabit,  et 
repente  veniet  in  fuum  delu- 
mini  Dominns,  quern  vos  requi- 
itis,  fcederisque  nuntius,quem  vos 
metis:  is  aduentat,  inquit  armi- 
>otens  Ioua.    Q«.iis  autem  eius  ad- 
icntus  diem  fustinebit?  auteoad- 
larente  confiftet  ?  erit  enim  quafi 
[iiidam  ignis  explorans,  aut  lanaria 
ullonia:      fedensque  explorabit; 
cexpurgabit  argentum,  etexpur- 
bitLeuitas,  ac  tarn  puros  reddet, 
juam  eft  auruin  aut   argentum. 
taque  louse  fertumiufteobmoue- 
>unt:      eritque    acceptum  Iouae, 
udaeorum  acHierofoIymitanorum 
srtum,  ficut  antiquis  ac  prifcis 
mporibus  atqueannis.    Congre- 
iar  autem  vobiscum  iudicio,  ero- 
ue  celer  teftis  in  pratftigiatores,  in 
dulteros,  in  periuros,  ineos,qui 
lercede  fraudant  mercenaries,  qui 
iduas,  qui  pupillos ,  qui  peregri- 
os  labefaftant ,  neque  me  timent, 
'aA  '.quit  armipotens  Ioua.    Nam  nee 
§0  Ioua  mutabilis  fum ,    nee  vos 
icobidae  finiendi.       A  maiorum 
eftrorum  tempore   deflexiftis  de 
ieis  inftitutis,nec  ea  feruaftis :  red- 
eadme,  et  rediboad  vos,  iequit 
•mipotens  Ioua.      Quodfiquaeri- 
in  quo  redeatis :  debentne  ho- 
mes defraudare  Deum,  vtmevos 
fraudetis  ?  quod  fi  quaeritis,  quo- 
im  defraudetis  me :    decumis  ac 
norariis.       lnfclicitate  infelices 


4 


4 


m 


eftis,  qui  me  defraudetisvniuerfj 
gens.    Inferte  tofas  decumas  in  cel- 
lam,  et  facite,  vt  fit  inacde  mcaali- 
mentum,  acmeinhoctenfate,  in- 
quit  armipotens  Ioua  :    ni  ego  vo- 
bis,  patefadtiscaelimeatibus,  vber- 
tatem  effundam  immenfam,      et 
*  confumentia  ita  profligabo,  vt  vo- ' ' 
bis  terrae  fruges  non  corrumpant, 
nee  fteriles  habeatis  ruri  vineas,  in- 
quit  armipotens  Ioua:       vosque 
beatos  praedicabunt  cundrae  gentes,  '* 
qui  fitu  accepta  terra ,  inquit  armi- 
potens Ioua.      Vos  atrocibus  vti- 
mini  contra  me  verbis,  inquit  Ioua.  *3 
Quod  fi  quaeritis,quid  contra  melo- 
quamini :    dicitis ,  fruftra  feruitur 
Deo.-  et  quidprodeft,  fieiusdifci-'4 
plinam  feruemus,  aut  armipotentis 
Iouae  causfa   pullati  ambuiemus? 
Quum  fuperbos  beatos  feramus, 
quumque  impie  agentes  inftruan-1* 
tur,  et,  licet  tentent  Deum,  eua- 
dant.      Interim  colloquentes  Iouae  K 
metuentes  inter  fe  fe  attendit  audic- 
queloua,  propofitumhabensfcri- 
ptum  memoriae  librum  metuenti- 
um  Iouam ,  eiusque  nomen  haben- 
dum in  pretio.    Itaque  erunt  mihi, 
( inquit  armipotens  Ioua , )    turn, ' ' 
quum  rem  geram,  peculium,  eis- 
que  indulgebo ,  quomodo  quis  fuo 
filio  indulget  fibi  feruienti :      re- 
uerfique ,  iuftos  ab  impiis  discerne-  '& 
tis,  et  Deum  colentes  ab  ei»,  qui 
aim  non  colunt. 


CAPVT    IIII. 

lncendii  dies  in  impotentes.  Piornm  otia, 
gaudia.  Vates  Eiias  mittendsn  pacificist, 
conciliator. 

ADuentat  enim  diei  more  for- 
nacis  ardens,  qua  erunt  o- 
mnes  fuperbi ,  omnesquc 
impie  agentes,  ftipula :  eosque  Ven- 
tura dies  in  flam  id  a  bit,  inquit  armi- 
potens Ioua,  ita  vteis  neque  radi- 
cem  relinquat ,  neque  ramum. 
Vobis  autem  nieura  nomen  retie-  _ 


Rrr  renti- 

curnaitp*nit  Deus  uocenfes  ?  Tide  cap.  f«qucns.    t>  )  que  frugcj  confumunt. 


5)94,  co    \j    r\    n  c. 

rentibus  orietur  iuftftiae  fol ,  cuius 
in  alls  erit  fanitas :  egresfique  lafci- 

3  uictis,  vt  altiles  vituli,  et  obteretis 
impio?,  qui  puluis  erunt  nib  pe- 
dum veftrorum  veftigiis ,  turn 
quum  ego  rem  geram ,   inquit  ar- 

4  mipotens  Toua.  Recordamini  le- 
gem mei  Mofis,  quameiinHore- 


bomontepraccepi  ad  omnes  Israe 
litas ,  decretaatqueiura.  Egovc 
bis  misfurus  fum  Eliam  vatem,ant« 
quam  vcniat  louz  dies  magna  a 
terribilis,  qui  et  parentum  animc 
ad  nafos ,  et  natorum  animos  a 
parentes  conuerfat,  ne  ego  vcniao 
et  adticiam  orbem  exitio. 


:   -*-<*■  -Wc  \*Jc     -V<^  +K*.    VH*.   -*Jt*.  -%*j£    '+A*.   ~k**c   ~<Kx-  -MMLx.  -4UI 


ESDRAE  LIBER  1III 


■n*  tmw.t 

L 


CAPVT    *. 

Vctii  E  dm  genii*,  tribtt*,  cttptiuitm.  Eleffi 
populi  malcficia.  Iouana  in  laiobeo*  me- 
rit'/!. Otatorum  beneficiu  iniquitus ,  rui- 
ns lmmitter.de. 

™W      IBER  Esdrae  vatis  fecun- 

dus,filii  Saraci,  filii  Azaraei, 

i  filii  Helcix,filii  Sadaniae,fi- 

liiSadochi,  filii  Achitobi, 

a  filii  Achix,  filii  Fhineis,  fi- 

lii He  is,  filii  Ameri.e,  filii  Afiei, 
filii  Marimothi ,  filii  Arnar,  filii 
Oziae,  filii  Borithi,  filii  Abifei,  filii 

%  Phineis ,  filii  Eleazari ,  filii  Alia- 
ronis ,  ex  tribu  leuitica ,  qui  fuh 
captiuus  in  Media ,  regnante  Arta- 

4xerxe,  regePerfarum.  Dominus 
me  in liusmodi  verbis  adlocutus  eft  : 

5  i  declaratum  meis  fua  facinora ,  eo- 
rumque  natis  admi»fa  ab  eisinme 

6crimina  ,  vt  dedarent  nepotibus, 
parenrum  ipforum  peecata  in  ipfis 
creuisfe :  quippe  qui,  obliti  mci,d/is 

7facriricauerint  alienis.  Quumque 
ego  eos  ex  aegyptia  terra ,  domo 
feruitutis,  eduxerim ,  irritauerunt 

8  me,  et  confilia  mea  fpreuerunt.  I- 
giturtu,  excusfa  capitis  tui  coma, 
omnia  in  eos  mala  coniice,  quilegi 
meae  non  obediuerint,    homines 

Sindociles.      Quamdiu  eos  fustine- 

bo  ?  quibus  tanta  beneficia  contuli, 

ic tot r.ges propter  eos  euerti,  Pha- 

raonem  Pharaoniosque  et  omnem 

1 1  eius  exercitum  occidi,     gentes  o- 

f)  Addirim,  hoc  eft  1  nobilium»  hoc  eft 


mnes  eorum  causfa  pcrdidi ,  et  i 
oriente  regionum  duarum  popi 
los ,  Tyri  ct  bidonis,  profligaui ,  1 
cmnes  adurrfarios  eorum  interfec 
Qi_:amobrem  tu  fie  eos  adloquer 
H.^c  dicit  Dominui.  Nempe  eg 
vos  per  mare  traieci ,  et  vicos  vob 
initio  munitos  praebui:  vobis  1 
Mofem  ducem ,  et  Aharonem  f 
cerdotem  dedi :  vobis  lucem  pi 
columnam  ignis  praeftiti ,  et  magt 
apud  vosedidi  miracula,  et  vos  m 
obfiu  eftis?  inquit  Dominus.  Ha 
dicit  Dominiu  omnipotens :  vob 
commix  prodigio  fuit,  vobis  cafti 
ad  praefidium  dedi ,  et  illic  oblocu 
eftis :  nee  meo  nomine  de  inim 
eorum  veftrorum  interitu  trtur 
phaftis,  fed  adhuc  vsqtie  murmi 
raftis.  Vbi  funr,qnae  praettiti  vob 
beneficia  ?  nonne  quum  in  defert 
efurientes  me  inuocasfetis ,  mecui 
expoftulantes ,  quod  vos  in  fol 
tudinem  illam  interfectum  addi 
xisfem:  melius  fuisfe  vobis  feruii 
Aegyptiis,  quam  in  folitudineil 
moii :  ego  veftros dolens  gemitq 
vobis  manna  ad  efcam  dedi,  c  ang 
lorumque  panem  comediftis  ?  N01 
ne  quum  fitiietis,  petram  excid 
fluxitque  aqua  ad  faturitatem  \  V< 
contra  arftum  t'oliis  arborum  tex 
vobis  pingues  terras  diuifi  :  Chani 
naeos,  Pherezasos,  Palaeftinos  v< 

Al 
,  nobilem. 


r. s. 


LIBER    Ilir. 


t 

1 


h 


n 


S95 


flra  causfaexegi :  quid  fadam  vobis 
amplius?  inquit  DominuY      Haec 
dicit  Dominus  omnipotens:  inde- 
fertis  qiium  apud  fliiuium  Maram 
*  fitiretis.nominique  meo  maledice- 
retis ,      non  igncm  vobi  s  pro  raale- 
diftis  reddidi ,    fed,  immi.foina- 
quam  ligno,  duke  flumen  effeci. 
Qnid  tibi  faciam  lacobida  ?  non  vis 
obedire  Iuduec  ?  tramferam  me  ad 
alias  gentes,  risque  ratnni  nomen 
dabo,  vt  mea  iura  cuftodiant.  Quo- 
niam  vos  me  reliquiftis ,  er  ego  vos 
relinquam  :  petentibus  vobis  a  me 
mifericordiam ,    nen   miferebor, 
necinuocantesexar.diam,  qni  ma- 
nusveftras  fanguine  macule; is,  et 
pedes  impigros  habeatisad  homici- 
dia  committenda,        tametfi  non 
tarn  me  reliquifiis,  quan:  vos  ipfos, 
inquit  Dominus.    Haec  dicit  Domfc 
nus  omnipotens :  nonne  ego  vos 
monui,  vt  pater  filios,  vt  mater  fi- 
lias,  vtnutrixalumnosfuos,      vt 
vosmihi  populus,  ego  vobis  Dens : 
vos  mihi  filii,    ego  vobis  pater 
Mg   »sfem.?    Ita  vos  collegi ,  vtgallina 
'«n   pullosfuosfubalas.  lam  quid  vobis 
faciam  %  Repellam  vos  ex  meo  con- 
fpecSru:      miinusquummihiadfe- 
retis ,    auertam  a  vobis  vultum. 
Nam  veftros  dies  f'eftos  et  noui- 
unia   ac  circumcifiones  repudio, 
mi  feruos  meos  vates ,  vobis  a  me 
«inn   nisfos,  ccp.ttisac  intcrfeciftis,  eo- 
ivo   jtimque  corpora  laniaftis :  quorum 
IcftH  juidemfanguinem  vlcifcarego,  in- 
«o    juit  Dominus.      Haec  dicit  Domi- 
infi    ius  omnipotens.    Veftra    domus 
:rit  deferta,  abiiciam  vos,  vt  ventus 
tipulam:      nequc   nati    fobolcm 
iropagabunt:  quoniam,  contemto 
craiflBneo  praecepto,    me  offenderunt. 
Tradam  veftras  domos   venienti 
•opulo ,  qui ,  me  non  audito ,  ere- 
ct   lent :  qui ,  qiium  ego  eis  prodigia 
lonexhibuerim,  facient,  quxprae- 
Qiium  vates  non  vide- 
fua  crimina  confitebuntur. 


epero. 
tu    int, 


Teflor   venturi    populi   gratiam,  37 
cuius  paruuii  exfultabunt  Istitia, 
non  me  corporeis  oculis  videntes, 
fed  mente  credentes,  quaedixero. 
Nunc,  fraier,  adfpice,  quae  gloria,  38 
etvide  venientemab  oriente  popu- 
Ium ,    cui  ego  dabo  ducatuin  Abra-  30 
hami,  Ifaaci,  Iacobi,  Ofeae,  Amofi, 
Michaeae,  loelis,   Abdiae,    Ionae, 
Nahumi ,   Habacuci ,    Sophooix,  40 
Agg;£i,    Zachariae,  et  Malachiac, 
t  qui  et  nuntius  Domini  vocatur. 


CAPVT    II. 

Ad  aiptittum  populum  vates  misfi.  Capti- 
uorumpertinacta.  Contra  Asfyrittm.  Vt- 
tal'u  arbor  Ittdtu  promts  fa.  Mittends  E- 
JaiuAet  tetania*.  Eleflorum  liberal  to. 

HAec  dicit  Dominus :  ego  ifti  1 
populo ,  ex  feruitute  educio, 
praecepta  dedi  per  feruos  me- 
os  vates,  quos  audire  noluerunt, 
fed  mea  confilia  repudiarunt.    Ma-  % 
ter,  quae  eos  genuit,  dicit  eis :  ice 
filii,  nam  ego  vidua  fum  ac  dereli- 
cla.      Educauivos  cumlaetitia,  eta 
cum  Iu£tu  ac  macrore  amitto,  quo- 
niam in  Dominum  Deum  veftrmn 
peccaftis,  eumque  offendiftis.    lam  4 
vero  quid  vobis  faciam .?  Ego  vidua 
fumetderelicla.    Ite  filii,  petite  a 
Domino  mifericordiam.     Ego  ve-  - 
ro  te ,  pater ,  teftem  voco  de  matre  ' 
filiorum ,  qui  fcedus  meum  feruare 
noluerunt,    vt  et  eos  ignominiae,et  5 
eorum  matrera  direptioni  expo- 
nas, ne  genut  eorum  propagetur. 
Difpergantur  per  gentes   nomina7 
eorum:  deleanturde terra,  qui  fa- 
cramentum  meum  fpreuerint.  Hei  o 
tibi,  Asfyrie,  qui  improbos  abscon- 
dis  apud  te.    Gens  mala,  recordare, 
quid  fecerim  Sodomae  ac  Gomorrae, 
quarum  terra  iacet  in  bituminofis  9 
glebis  et  aggeribus  cinerum.    Sic 
eos  adficiam ,  qui  mihi  non  obtem- 
perauerint,    inquit    Dominus    o- 
mnipotens.      Haec  dicit  Dominus  l0 
R  r  r  2  Es- 


)  Amorrarolegitur,  fed  ccrruptumvuictur  a  Mar».    «)  Mxhcb'ut  ad  vcrbum 
m  eft  loux  nuntius. 


955 


E  S  D  R  A  E 


Cap.  2. 


Esdrae:  nuntiapopulomeo,  mecis 
daturuta  tsfe  regnum  hierofoiyrai- 
tanum ,  quod  eram  daturus  Israe- 
li litis:  mihique  illorum  gloriam 
vindicaturura ,  et  eis  arterna  datu- 
rum  tabernaeula,  quae  illis  para- 

laueram.  Arborcm  vitalem  habe- 
bunt  odore  fnaucolenti ,  neqiie  la- 

13  borabunt  aut  fatigabuntur.  Itc,  et 
adipifremini ,  optate  vobis  ad  pan- 
cos  redigi  dies,  qui  in  mora  funt : 
iam  paratum  eft  vobis  regnum ,  vi- 

I4gilate,  teftare  caelum  etterram, 
me  oppresfisfe  malum ,  et  creasfe 
bonum:   nam  viuo   ego,    inqirit 

15  Dominus.  Mater  ampleclere  fi- 
lios  tuos,  educa  eos  cum  lxtitia, 
columbae  ritu :  confirma  pedes  co- 
rum  :   nam  ego  te  elegi,    inquit 

16 Dominus,  fuscitaboque  mortuos 
de  locis|fuis ,  ac  de  monumentis  e- 
ducam ,  quoniam/noui  meum  no- 

17  men  in  Israeli»*.  Noli  timere, 
mater  filiorum:  nam  ego  teclegi, 

I  g  inquit  Dominus.  Mittamtibiau- 
xilioferuos  meo»,  Efaiam et Iere- 
miam ,  quorum  confilio  confecra- 
ui  et  paraui  tibi  arbores  duodecim, 

1  p  variis  grauatas  frudttbus :  et  toti- 
dem  fontes  la&e  fluentes  et  melle : 
et  montes  immenfos  fepfem,  ha- 
bentes  rofas  et  lilia ,  in  quibus  gau- 

ac  dio  implcbo  filios  tuos.  Viduam 
abfohie,  pupillo  patrocinare:  e- 
gentida,  orphanum  tuere:  pupil- 

%i  k>  patrocinare :  nudum  vefti ,  (Va- 
dium etdebilemcura,  claudumir- 
ridere  noli,  tutare  mancum ,  et  cae- 
cum  in  confpectum  mex  claritatis 

aa  admitte :      fenes  iuuenesque  intra 

»3  muros  tuos  ferua :  mortuos  vbi 
inueneris,  figna,  fepulcroque  man- 
da  ,  et  dabo  tibi  primam  in  refurre- 

a4cHonemea  fesfionem.  Mane,  et 
quiesce ,  mi  populus :  aduentat  e- 

25  nim  requies  tua.      Nutrix  bona, 
nutri  rU  os  tuos :  confirma  pedes 
a6eerum.      Seruorum,  quos  ego  ti- 
bi dedi ,  nemo  interibit :  eos  enim 


ego  requiram  ex  numero  tuorum. 
Nolifatifcere.  Quum  cnim  diffi- 
ctiitatis  angorisque  dies  aduenerit, 
plorantibus  ac  macrentibus  aliis ,  tu 
hilaris  eris  et  copiofa.  Inuidebunt 
gentes,  et  nihil  aduerfum  te  potc- 
runt,  inquit  Dominus:  manus 
meae  tegent  te,  ne  tui  natigehen- 
nam  videant.  Lxtare  mater  cum 
tuis  natis :  nam  ego  te  liberabo,  in- 
quit  Dominus.  Natos  tuos  dor- 
mientes  recordare :  nam  ego  eos  ex 
terracpenetralibuseducam,  etvtar 
ergaeos  mifericordia :  quippe  qui 
fim  mifericors ,  inquit  Dominus  o- 
mnipotens.  Ampleclere  natos  tuos, 
donee  ego  veniam,  et  ei«  mifericor- 
diam  tribuam :  nam  exuberant  fon- 
tes mei ,  neque  gratia  mea  deficier. 
Ego  Esdras  mandatum  accepi  a 
Domino  in  monte  Orebo,  vt  irem 
ad  Israeli  tas,  ad  quos  quum  venis- 
fern ,  reiecerunt  me ,  Dominique 
mandatum  refpuerunt.  ltaque 
vobis dico,  gentes,  quae  auditiset 
intelligitis ,  exfpedrate  pailorem 
veftrum ,  vobis  aeternam  requiem 
daturum.  Nam  prope  adeft  ille, 
qui  in  fine  faeculi  adueniet.  Parati 
eftotead^regni  praemia:  nam  vo- 
bis perpetua  lux  in  tenebris  in  aeter- 
nitatem  lucebit.  Fugite  vmbram: 
far culi  huius ,  percipite  gloriae  ve- 
ftraeiucunditatem.  Ego  feruatorem 
meum  palara  teftor.  Commen-i 
datum  donum  accipite ,  etlaetami- 
ni,  gratias  agentes  ei ,  quivosad 
regna  cacleftia  vocauit.  Surgite,j 
ftate ,  et  numerum  videte  fignato- 
rum  in  conuiuio  Domini ,  qui  fej 
ab  vmbra  faeculi  remouerunt,  et] 
fplendidas  a  Domino  veftes  accepe- 
runt.  Recipe  Sion  numerum  tu-4 
um,et  conclude  candidatos  tuos,qui 
legem  Domini  obiuerunt.  Filio-4 
rum  tuorum,  quos  optabas,  pie- 
nus  eft  numerus.  Roga  numen  Do- 
mini ,  vt  fancrus  fiat  populus  tuns, 
qui  vocatus  eft  ab  initio.      Ego  Es-4 

dras 


f)  a  me  nomen  habent  Israelite  *  mci  funt ,  mifci  curx  fult.   1 )  accipiendum  tc« 
,nura  pr*mk>. 


fci  I  Cap. ».  3. 


LIBER    IIIL 


997 


dras  vidi  in  Sione  tantam  turbam, 
vt  earn  numerate  non  pcsfem ,  qui 
omnes  canninibus  coilaudabant 
Dominium  Erat  atttem  in  eorum 
medio  iuuenis  proceraftatura,  illos 
omnes  fupereminens ,  qui  fingti- 
lomm  capitibus  coronas  impone- 
bat,  ipfe  ceteris  exeelfior.  Ego 
admiratione  motus ,  angelum  in- 
terrogate :  qui  funt  hi ,  Domine  ? 
inquam.  Et  ille  refpondens :  hi 
funt ,  inquit  mihi ,  qui  mortali  ve- 
ftitu  depotito,  immortafem  fum- 
fi*runt,  confesfi  nomen  Dei.  Nunc 
coronantur,  et  palmas  accipiunt. 
Turn  ego:  ille  iuuenis  quis eft,  in- 
quam  angeio,  qui  eis  coronas  im- 
ponit,  et  palmas  in  manustradit? 
Et  ille  mihi  refpondens:  is  eft  Dei 
jfilius,  inquit,  quern  in  vita  confesfi 
funt.    Hie  ego  eos  magnificare  cce- 

i ,  qui  fortiter  pro  nomine  Domi- 
ni ftetisfent.  Tumangelus:  vade, 
inquit ,  nuntia  populo  meo ,  qualia 

t  quanta  Domini  Dei  miracuia  vi- 
deris. 


n 

Hj  CAPVT    iir, 

PlTI     Esdr*  mtjlitia  ,  qutrimonia  dc  populaiium 
mfl        fcruitute.    Ion*  inHebreos  bentficiaper 

fotitudints.     Dauid  excitant.  Babylonii 

fcelerofi.  Pro  captiuu  Esdrm. 

jk   Nno  ab  excidio  vrbis  trice- 

u'l    r\  fimo,  quum  esfem  in  Baby- 

"    *- *■  Ionia,  conturbatus  fum  in- 

uibili meo  recumbens :  et,  fubeun- 

ibus  animum  meum  cogiiationi- 

jus,    quod  et  Sionis  vaftitatcm,  et 

'    iabyloniorum  abundantiam  vide- 

em,    anhnovakie  vexatus,  ccepi 

•eligiofis  verbis  Supremum  adfari 

n» :    nine  in  modum.      O  Dominator 

:    )omine,tu  principio  iusfifti,(quum 

erratn,  idque  folus,  condidisfes,) 

t  imperafti  populo,    (  quum  qui- 

lem  Adamo  corpus  dedisfes  inani- 

num ,  quod  et  ipfum  erat  tuarum 

nanuum  figmentum :  eique  fpiri- 

umvitalem  adflauisfes,      et  ade- 

tuin  coram  te  vitam  in  pomarium 

extera  tua,  priusquam  tellus  ex- 

0i 


VCsi 


ftarer,  confitum,  induxisfes, )  huic^ 
inquam ,  vt  praefcriptam  a  re  vitae 
viam  amaret ,  mandauifti :  quam 
quum  omifisfet ,  irrogafti  protinus 
mortem  turn  ei,  turn  eius  pofterita- 
ti.  Inde  natis  gentibus,  nationibus, 
populis  et  cognationibus  innume- 
ris ,  quum  foam  quaeque  gens  H-  g 
bidinem  fequentes,  horrenda  ad- 
uerfum  te ,  comemtis  tuis  pnece- 


9 


10 


ptis,  committerent :    tu  rurfus,  in 
du&o  interea  temporis  in  orbis  in 
colas    diluuio,     eos    perdldifti 
quodque  Adamo  morte,  idem  vni  _ 
uerfis  illis  accidit  eluuione.  Quam-  \ \ 
quam  vnum  ex  eis  reliquum  fecifti, 
Noam  cum  fua  familia,  exquoiu- 
fti  omnes  orti  funt.       Sed  quum,|a 
multiplicari  ccepisfent  habitatores. 
terrarum,  natosque,  etporropo- 
pulos  gentesque  multas  procreas- 
fent ,  ccepere  rurfus  impietate  vin- 
cere  priores.      Eorum  tu  vitiis  of- 1^ 
fenfus,  tibi  ex  eis  virum  delegifti, 
Abrahamum nomine ,    quem adeo j* 
diiexifti ,  vt  ei  foli  tuam  ostenderes 
voluntatem :     ftatuensque  cum  eo  f  5 
fctdus  arternum,  promitteres,  te  fe- 
men  eius  numquam  dereli&urum. 
Huic  Ifaacnm,  Ifaaco  Iacobum  etjg 
Efaum  dedifti,  Efaoqus  repudia- 
to,Iacobum  tibi  adfeiuifti :  et,  eo  it» 
numerofam  fobolem  aucto ,     eius  I<? 
progeniem,exAegyptodeporta^am,    ' 
ad  montem  Sinam  perduxifti :  fub- .  ft 
misfisque  cxlis,  terrain  defixift',or- 
bem  commouifii ,  concusfifti  pro- 
funda, mundumconturbafti,    pe-IC> 
netrauitque  fplendor  tuusquatuor 
ignis  portas ,   cum  terras   mo:u , 
vento  atque  gelu,  vtlacobi  femini, 
vt  Israelis  pofteritati  legem  traderes 
diligenter  tenendam.     Neque  ta-ao 
men  eis  malam  cxemifti  mentem, 
vt  tua  lex  in  eis  frudhim  ederet. 
Nam  vt  mala  mente  praeditus  pri-  „. 
mus  Adamus  deliquit ,  et  vi&us  eft, 
fie  et  omnes  eo  prognati :      perfe-  «« 
ditque  infirmitas  atque  lex  in  ho-   ■ 
minum  animis ,  prauitate  rad  eis : 
atque  ita  reraoto  bono  rem.  n  fit 
K  r  r  3  malum . 


yvv 


r,   o    u   i\   n.   c 


v.aF.3.4. 


*5  malum.  Deinde,  praeterito  certo 
temporis  interuallo ,  fuscitafti  tibi 

lJ  cultorcm  nomine  Danidem ,  cui 
mandafti  vrbem  tni  nominis  ex- 
ftruendam ,  in  qua  tibi  tus  et  mu- 

a3  neralibarentur.  Quod  vbi  din  fa- 
6tum  eft,  deliquerunt  vrbis  inco- 

a6Jae,  Adaml  totiusqne  pofteritatis 
eius<*ac~ta  prorfus  imitati:  quippe 

*7  et  ipfi  praua  mente  pr-rditi.  Ita 
que  ciuitatem  tuam  hoftium  aio- 

*f  rum  manibns  addixifti.  Scilicet 
meliora  facinnt  Babyionii,  vt  ideo 

a5  imperent  Sioni  ?  Equideni  qi  mm 
hue  profechis  tarn  innumera  vidis 
fern  fcelera,  ( nam  eqnidem  impro- 
bos  mul'os  hwnc  iam  (rirefimum 
annum  animaduerto  , )  animo  rum 

3 °  attonitus ,  quod  viderem ,  vt  eos 
peccantes  feras,  et,  impieagentibus 
ignofcens,  populumtuum  perdide- 

3'  rJ8,  conferuatis  ttiishoftibus:     ne 
que  tu,  cur  ifta  fianr,  fignificafti  ne- 
que  mihi  venit  in  mentenv  quomo- 
do    debeat    haec    exoediri    ratio. 

3jNumquid  meliora  farit  Babylon, 
quam  Sion  ?  an  fe  gens  agnofcit  alia 

3;  prater  Israelias.<  Aur  qu.r  na- 
tiones  tuis  credunt  oraculis,  vt 
Iacobei?  illarum  quicfem  ope 
r.r  pretium  non  adparet ,    ncque 

34  lab"r  fruclum  cdidir.  Peragtans 
enim  gente.%  animaduerti  abundan- 
tcsillas  quidem,  fedtuoromman- 

35  datorum  immemores.  Quod  fi  vi- 
tia  noftra  in  ftatera  ponderes  et  re 
Jiqucrum  orbis  incolarum,  nus- 
quamnifi  in  Israelitis  tuum  inue 

36  nietur  nomen,  Quando  autem 
non  peccaucrunt  aduerfum  te ,  qui 
terns  inhabitant?    aut  quae  atko 

37  £ens  tua  mandata  feruauit.i>  Ho- 
rum  quidem  certos ,  tuis  obfecutos 
mandatis,  inuenies :  atexternorum 
non  inuenies. 


capvt  mr. 

Vriel angtliu ad Esdram .  Tie t apcriende  fi- 
milstudines.  Vatu et angeli Aisctptai'tones 
de mortaiimn conditiineac  louana prott't- 
dentia. 


TVm   misfus   ad   me  angelusi 
nomine  Vriel,  mihi  refpon- 
dit  in  hunc  modum  :      exce- 1 
dit  tibi  mens  in  hac  vita,  dum  Su- 
premi    rarionem   comprehendere 
conaris.   Ita  eft,  inquam,  mi  domi- 
ng     Et  tile  :  ad  tres  rationes ,  in-  3 
quit,  tibi  ostendendas  et  tresfimi- 
lmi  Hues  propon ,-nHas  ego  misfus 
fum:      ex  quibns  fi  tutnihi  vnam4 
explana.'o- is,   ego  tibi  rationem 
demonftrabo,  quam  videre  cupis, 
ei  te  doccbo ,  vnde  fit  mala  mens. 
Er  ego :  loquere,  mi  domine.  Turn  5 
ille  :  i,  inq  lit, examina mihi  pon- 
dus  ignis ,  aut  vend  metire  flatum, 
aut  pr.t-'ei'iwi-'.  riiem  reuoca.      At  6 
ego  refpondeiH  illi:  quis  mortali- 
um  facer*  posfit  h.rc,  qu?e  tua  me  • 
poftula>  ■       Et  ille :  fi  te ,  inouit,7 
interrogarem ,  quot  fint  habitatio- 
nes  in  medio  mari ,  quot  fontes  in 
ortu  profundi ,  quot  vciit  fuper  li-  j 
quidum,  aut  qui  paradifi  fint  ter- 
mini :     diceres  mihi  fortasfi»,  te  in  g 
profundi im  non  defccndi? fe,  nee  in 
orcnm  adhuc,  nee  in  cxlutn  vm-  ' 
quamadfeendisfe.    Nunc  autem  te 9 
interrogaui  tan'um  de  igne,  et  ven- 
to,  et  die,  quern  prxteriifti.a  quibus 
abesfe  non  potes,  et  tamen  deei9 
mihi  non  refpondifti.  Tu,  quae:  tua  « 
funt,  inuiit,  et  tecum  adolefcunt, 
cognofceie  non  potes :      et  poterk  i 
fciltcet  va'j  iftucl  capere  Supremi  ra- 
lionem:  aut  iam  exterius  corrupta 
vita,  intelligerecorruptionem  mihi 
perfpK-nam  !       A*  ego:  pr.tftaref,  n 
inquam,  no«nones:"e,  quamesfe, 
et  in  fceleribus  vsuere  ac  pati ,  nee 
fcirequamobrem.     Turn  ille  mihi  |< 
refpondrns :  contuli  me.  inquit,  ad 
tcrreilrium  arborum  filuam,  quae 
ita  ffattiebant      agite,  eamus  ilia-  \t 
turn  mari  bellum,  vt  nobis  cedat, 
et  faciamus  nobis  alias  filuas.       Si-|, 
milker etipfi maris  fludhis  in  hunc 
modum  deliberabant :  agite.adfcen- 
damns ,  terreftresque  filuas  debel- 
Iemus,  vt  et  ibi  nobis  regionem 
conficiamus  aiiam.      Sed  et  filiiae« 
cona- 


LIBER    IIII. 


Cap:4. 

conatusfuit  irritus:  venit  enim  i- 
gnis,qui  earn  confumfit :  itidem  et 
,conatus  iluchumi  maris:  obiliut 
enim  arena ,  quae  eos  prohibuit. 
Quod  fi  eorum  index  esfes ,  vtrum 
tandem  abfolueres  aut  damnares  ? 
Cui  ego  refpondens :  vtique  va- 
nura  confilium  inierant ,  inquam ; 
nam  et  terra  filuis  data  eft ,  et  mari 
locus,  qui  fluSus  eins  ferat.  Turn 
ille  mihi.-  bene,  inquit,  iudicafti: 
fed  cur  non  de  temetipfo  iudicas  ? 
Quemadmodum  enim  terra  filuis 
data  eft ,  et  mare  fluctibus  fuis ,  fie 
terras  incolac  dumtaxat  terreftria 
posfuntinrelligere :  etcaelites.  quae 
funt  in  cxli  fablimitate.  At  ego  : 
precor  te,  domine,  inquam,  vt 
mihideturfenfusadintelligend'un.. 
Non  enim  volui  imerrogare  de  fu> 
perioribtis  iftis,  fed  de  his,quar  quo- 
tidie  verfanturin  nobis ,  cur  brae- 
lita  fit  gentium  probris  expofiitus  ? 
cur  dilechis  tibi  pop  Jus  deditus 
fit  impiis  nationibus  ?  et  noftra  lex 
patria  ad  interitum  redafta,  fcri- 
ptaeque  inftitutiones  nusquam  fint, 
et  nos  ex  hoc  faeculo  locuftarum 
more  emigrernus,  vitam  degemes 
ftupentem  ac  pauidam :  nee  digui 
habeamur ,  qui  mifericordiam 
confequamur  i  Quid  vero  faciet 
illedefuo  nomine,  a  quo  nos  nun- 
cupamur  ?  H*c  funt,  de  quibus  in- 
terrogaui.  Turn  ille  mini  refpon- 
dit  huiusmodi  verbis :  quo  plura 
fcrutaberis,  eo  magis  mirabere, 
nam  feftinat  prxierire  faeculum, 
nee  capere  fustinei ,  quxinfutura 
tempora  iuftisproinisfafunt;  quo- 
niam  plenum  iniuftitia  eft  frculum 
hQC,  et  infirmitatibus.  Quaeau- 
tem  interrogas,  dicam :  feminatum 
eft  malum ,  needtim  venit  eius  tn- 
■  teritus.  Quod  mfi  euerfum  fue- 
rit,  quod  feminatum  eft,  etabierit 
locus ,  vbi  feminatum  eft  malum, 
non  veniet,  vbi  feminatum  eft  bo- 
num.  Nam  mali  feminis  granu  m 
feminatum  eft  in  Adatni  corde? 

h)  fcilicct  Dcus. 


999 


principio :   quod  quantum  impie- 
tatis  et  hadtenus  generauit ,  et  do- 
nee veniat  tritura,  generabit  -?    Ae-  a  i 
ftima  autem  apud  te  granum  mali 
feminis,  quantum  impietati»  fru- 
clum  generauerit  ?     Quumque  in-  a  » 
nuraerabiles  fpicae  refecandae  fint, 
quam  magna  tandem  facienda  fit 
tritura?     Et  ego:  quomodo,  in- aa 
quam,  et quando haec 1  curetpa.u- 
ci  et  mali  funt  anni  noftri  ?    Nea* 
conare  fupra  fupremum,  inquit  ille 
mihi  refpondens,  fruftraenim  eum. 
fuperare  niteris,  et  moduin  excedis. 
Nimirum    hxc  eadem    fcjf.-itatsegj 
funt  animat  iuftorum,  in  penetrali- 
bus  fuis,  dicc>tesi    quousque  ita 
fperabimus  ?     aut  quando   nobis 
contingct  frtichis  metendae  merce- 
disnuftrae?    Ad  quae  refpondit  Ie-i$ 
remiel,  angelorumprimarius,  his 
verbis  .  quum  impletus  fuerit  nu- 
merus  feminunt  in  vobis  1      nam,., 
^ipfe  ftaterapondeianitatunm,  ct 
menfura  tempora  menfus  eft ,    et 
numero  tempora  nuraeraui. ,  non 
commouenda  aut  labefa&anda,  do* 
nee  implcatur  praedida-  menfura. 
At  ego:  odominator  Domine  ,  in-.,» 
quam^atqui  nos  omnes  pJeni  fumus 
impietate^      vt  forte  propter  nos,~ 
non  fint  perfieiendac  iuftorum  roes* 
fe,  propter  peccataincolarum  ter- 
rae.      Turn  ille  mihi  refpondens :  ,0 
ijinquit,  interroga  praegnantesn,  an, 
pera6tiseiusnouemmenfibus,  pos~ 
fit  adhuc  vterus  in- feretinerc  par- 
turn.''      Non  poteft,  inuuani ego,4l 
domine.    Et  ille  :  apud  inferos,  in- 
quit,  animsrum  promtuaria  funt 
vuhte  fimilia.        Quemadmodum  % 
enim  feftinat  ilia  parien«  eftb^ere 
partus  necesfitatem ,   fie  et  ilia  fefti- 
nant  reddere  ,    qua:  commendata 
funt.    Ab initio tibidemonftrabun-., 
tur,quae  viieie  enpis.    Hie  ego  :fijj 
quid  apud  te  gratia  valeo,  inquanv 
et  fi  fieri  poteft,  et  ego  fum  idoneus, 
demonftramihijVtrumplus,  quam   „ 
prsteriexit ,  fit  futurum:  an  plura4  * 
R  r  r  4  praa. 


t.  ji/i\nii 


*-ap.  4.  5. 


ja 


praeterierint ,  quam   fint    ftitura. 

4<5  Quid  practerierit,  fcio :  quidautem 

47  futurutn  fit ,  ignore  Atque  ille  : 
confifte,  inquit  mihi,  addexferam, 
et  ego  tibi  rem  iftam,  fimilitudine 

48interpretans,  demonftrabo.  Turn 
ego  confiftens,  adfpexi  fornacem 
ardentem  praeter  me  transeuntem : 
quumque  praeteriisfet  flamma ,  vidi 

451  fuperesfe  fumum.  Poftea  transiit 
praeter  me  nubes  aquae  plena,  quae 
multo  impetu  pluuiam  demifit: 
quo  pluui*  impetu  prxterito,  fu- 

5cperaueruut  in  ea  guttac.  Turn  ille 
mihi :  fie  tecum  cogita ,  inquit : 
quanto  et  pluuia  guttas,  et  ignis  fu- 
mumfuperat,  tanto  maioremesfe 

5  j  modum,  qui  praeteriit.  Superanfi- 
bus  autem  guttis  atque  fumo ,  fie 
oraui.-  cenfes  mead  ilia  tempora 
vidturum  ?  aut  quid  illis  tempori- 
bus  futurum  eft  ?  Et  ille  mihi  re- 
fpondens;  figna  quidem  eorum, 
inquit,de  quibustu  me  interrogas, 
ex  parte  posfum  tibi  dicere  :  fed  de 
vita  tua  tibi  dicere  misfus  non  fum, 
neque  fcio. 

■  1    ii         1    1  11  1      i»« 

CAPVT    V. 

Summt  diet  figna.  Tuba  tertia.  Pirtenta 
ftitura.  Adprebendem  vat  em  ,vigclii4.  Va- 
tis  ieiunium ,  eiulatus,  quereU  pro  fuis  po- 
jmlartbivi.  Ad  Esdram  Dent.  Non  o~ 
mites  vita  fclices. 

QVod  autem  ad  figna  attinet, 
tempuserit,  quum  terras  in - 
colismultum  imponeturtri- 
butum,  et,  abditaveritatisvia,  fte- 
rilis  erit  a  fide  regio,    eritque  ma* 
aioriniuftitia,  quam  vel  ifta,  quam 
tu  ipfe  vides ,  vel  quam  olim  audi- 
_  uifti :     *  vel  quam  nunc  tuis  imp.ri- 
■*  mens  veftigiis  vides  regnare  regio- 
nem,eacerneturdefcrfa.    Quod  fi 

4  tibi  dederit  Supremus  viuere,  vide- 
bis  fr  port  tertiam  tubam,quum  relu- 
cefcet  fubito  fol  noclu,  et  luna  ter  in 
die,    etftillabitex  ligno  fanguis,  et 

5  lapis  fonitum  reddct,  et  populi  com- 

mouebuntur ;    reguabitque,  quem. 
6 

')  Babyloniam  innuit,    A)  vide  cap,& 


non  fperant  incolae  terrae,  etvolu- 
cres  commigrabunt,  et  fodomiticus " 
Jacus  pifces  eiiciet,  fonitumque  no- 
€t\i  edet  multis  incognitum ,  quem 
eiuj  fonitum  audiantomnes.  LabesJ 
fient  multis  locis ,  ignis  frequenter 
exfiftet,  ferae  alio  migrabunt,  men- 
ftruales  mulieres  parient  monftra, 
in  dulcibusaquis  inuenientur  falfx,$ 
et  imici  omnes  inuicem  oppugna- 
bunt.     Tunc  et  fenfus  abdentur,  et 
intellectus  fecedet  in  penetrale  fu- 
um,    atque  a  multis  quacfitus  non  1 
inuenietur:  eritque  tarn  multa  in 
terris  iniuftitia  ac  incontinentia, 
vt  alia  regio  aliam  interroget,  nura  I 
in  ea  verfetur  iuftitia  iuftum  fa- 
ciens,idque  ilia  neget.      Atque  illo  I 
tempore  quod  fperabunt  homines, 
non  impetrabunt :  laborabunt,  nee 
fuccedent  eorum  a&iones.     Haecl 
tibi  figna  dicere,  permisfum  eft  mi- 
hi.    Quod  fi  oraueris  iterum,  et 
ploraueris,  ficut  et  nunc,  ac  ftptem 
dies  ieiunaueris,  audies  rurfum  his 
niaioi a.      Hie  quum  ego experge- 1 
fadhis,  et corpore vehementeihor- 
f erem ,  et  animo  ita  laborarem ,  vt 
deficerem ,  venit,    nieque  prehen-  I 
fumangehis,  qui  mecuru  loqueba- 
tur ,  confirmauit,  et  in  pedes  fta- 
tuit.    Secunda  autem  noiSte  venit  1 
admeSalathiddux  populi-  et,  vbi 
eras-  inquit:    cur  trifti  vultues? 
Annefcii,  tibi  creditos  esfe  Israeli- 1 
tas  in  eorum  exfilii  regione  ?     Age  1 
igitur,  fumecibum,  neuenosdere- 
linquas,  vt  fuum  gregem  paftorin 
ferorum  luporum  poteftate.      At  1 
ego:  discedeamc,  inquamei,  ne- 
ue  ad  me  accede.      Hoc  ille  audito, 
discesfit  a  me :    et  ego,  dies  feptem  a 
eiulans  ploransque,  ieiunaui,  ficut 
mihi   mandauerat  Vriel  angelus. 
Deinde  exa&is  feptem       diebus,j 
quum  iterum  mihi  perquam  mole- 
ftae  esfent  mentis  cogitationes ,  red- 
iit    animo  meo  intelligendi  auidi- 
tas :    iterumque  capi  apudSupre-a 
mum  verba  facere  hunc  in  modum: 
Domi- 


[Cap.  J. 


LIBER    IIII. 


tool 


I  Dominator  Domine ,  tu  ex  omni- 

bus  terrarum  111  ids,  atque  arbori- 
Ibus  vnam  tibi  vineam  :    ex  omni- 
lbusterris,  vnam  vallem :  exomni- 
I  jus  orbis  floribus,  vnumlilium  de- 
legifti:    ex  omnibus  maris  vndis, 
I  /num  tibi  riuum  repleuifti ,  ex  o- 
1  unibus  xdificatis  vrbibus,  Sionem 
a  ibi  confecrafti :    ex  omnibus  crea- 
I'  is  volucribus,  vnam  tibi  nominafti 
.■olumbam:   ex  omnibus  conriitis 
lecudibus,  vnam  tibi  ouem  pro- 
pexifti :       ex  omni   populorum 
nukitudine,  vnum  tibi  populum 
fctxfiuifti,  ec  omnium  probausfi- 
nam  legem  huic  tibi  tarn  caro  po- 
ulo  iradidifti.      Nunc  Domine, 
tir  vnum  pluribus  addixifti  ?    et 
tirpem  vnam  aliis  obruifti  ?    vni- 
umque  tuum  inter  multos  disper- 
idifti,    ab.eis  conculcatum,  qui, 
«is  promisfis  aduerfantes,  oraculis 
is  non  credunt  ?       Quod  fi  odio 
urn profeqneris  populum,  debet 
ismanibuscaftigari.    Hzcquum 
o  verba  locutus  esfem ,  mislus  ad 
e  angelus,  qui  me  prtus  fuperiore 
ocle  conuenerat,     fie  mecum  lo- 
itus  eft :  audi  me,  et  inftruam  te : 
ttende  mihi ,  etapud  teplura  di- 
m.    Cuiego:  loquere,  inquara, 
i  domine.      Et  ille :  valde  tit  qui- 
m  mente  anxius  es  Israelitariiin 
usfa :    num   tu  eos  plus  amas, 
iam  qui  eos  fecit?    Nequaquara 
>mi»e,  inquamego:  fed  prx  do- 
Ire  locutus  fum.     Torquet  enim 
e  continual  cupiditas  conantem 
premi  rationem   comprehende- 
,  ciusque  iudicii  partem  peruefti- 
rc.     At  ille  :  non  po'es.  Cur,  in- 
am  ego,  domine .?  Quorfum  na- 
sfum?  aut  cur  mihi  non  fuitvte- 
s  mex  matris  fepulcrum?      vt 
:obidarum  et  generis  israelitici 
tores  ac  xrumnas  non  viderem. 
il{e:  enarra  mihi,  inquit,  qux 
ndum  euenerunt,  aut  disfperfas 
rtas  collige,  aut  fac  aridosflores 
tj«   iirefcere,    autclaufascellasapc- 

:nesmei.   m)  Echo*    n)  tcrui 


ri,et  inclufos  in  eis  flatus  produc : 
demonftra  mihi  m  vocis  imaginem, 
ostendam  tibi,   quodrogas,  etco- 
gnofcere  laboras.     At  ego:  oDo-38 
minator  Domine ,  inquam,quis  ve- 
ro  eft ,  qui  posfit  ifta  fcire ,  nifi  qui 
cum  hominibus  non  habitet  I    ne-  3° 
dura  vt  infipiensego  posfim  de  iis, 
de  quibus  tu  me  interrogafti ,  dice- 
re.     Turn  ille:  quomodo  nullum 4° 
eorum,  quae  dicla  funt,  prxftare 
potes:fic  indicium  meum,aut  vl- 
timuni,  quod  meis  promifi,  benefi- 
cium,perueftigarenon  potes.    Cui4' 
ego  .•  *  fed  Ci  f  u,Domine,iis  adfutu- 
rus  es,    qui  ad  extremum  erunt, 
quid fiet iis,  qui  ante  mefuerunt? 
aut  nobis,  aut  poft  nog  futuris?- 
At  ille-  circulo  firaile  dico  iudici-4* 
um  meum,  inquit,  nee  pofteriores 
tardius,  nee  priores  citius.      Turn  43 
ego:  non  poteras  fimul  eteos,  qui 
fuerunt,  et  qui  funt,  et  qui  futuri 
funt,  facere,  vt  citius  indicium  tu- 
um exhiberes.?  Et  ille  mihi  rcfpon-44 
dens :     neque  creata  res ,   inquit, 
creatori  poteft  praecurrere ,  neque 
mundus  eos,  qui  in  eo  creandi  funt, 
fimul  caperc.      Etego:   quemad-4> 
modum,  vt  tutemihi  dixifti,  crea- 
tamrerumnaturam  fimul  in  vitam 
produxifti,  idque  fustinebat  natura 
rerum  :  ita  et  nunc  posfet  prxfem 
tes  fimul  fe  ire.     At  ille:  interroga,  4*5 
(inquit   mihi, )   mulieris  vterum, 
quum  parit ,  cur  id  fpatio  temporis 
faciat :  etab  eo  roga,  vt  decern  fi- 
mul edat.       Non  poteft  fane ,  in  47 
quam  ego,  fed  temporis  interuallo. 
Et  ille  :  ego  quoque,  inquit,  vte-4g 
rum  terrx  iis ,  qui  in  ea  feminati 
funtjtribuiadcertum  teinpus.    Vt4g 
enim  infans  non  parit  fenilia ,    fie 
ego  dispofui  a  me  creatum  xuum. 
Turn  ego  interrogans ;    poftquam  -Q 
mihi  iam  aperuifti  viam,  inquam, J 
pergam  apud  te  loqui.     "  Mater  no- 
ftra ,  quam  mihi  dixifti,  eftne  iuue- 
nis  adhuc?  an  iam  fenecluti  pro- 
pinquat  ?    Et  ille  mihi  refpondens . 
Rrr  s  inter. 


ICOZ 


E  S  D  R  A  E 


Cap.  5. 6 


interrogagenitricem,  inquit,  vtti- 
5*  bi  dicat,  cur,quos  nunc  parit,  nfcn 
finteis  pares,  qui  ante  te  uatifunt, 
fed  ftauira  minores  ?  et  dicet  ilia  ti 
bi,  alios,  vipcnteiuuentuie,  natos 
esfe,  alio»  fob  tempus  fcneclutis, 

53  vfero  deficiente.  Confidera  ergo 
tuquoq'.ie,  etvosiis,  q'.'i  ante  vos 

54  fuerupc ,  esfe  ftatura  minores  :  et 
cos,  qui  p"ft  vosfiuuri  funt ,  fore 
vobis  minores:  quoniam  fenefcit 
iam  reruin  natura,  iuuenilemque 

55  virturem  amittit .  Et  ego  :  quxfo 
Doniine,  ti  quid  ap  >d  te  aiittorita- 
tis  habeo,  demonftra  mihi ,  per 
quern  crcatam  a  tercrumnaturam 
cures. 

C  A  P  V  T    VI. 

lout  tterntt.u  ,  omnipotentia.  Ad  louam 
EsdrM  varia  querent.  Signa  re/i./ua 
Jiijcens  vr.tes.  Aerumnarum  ,/igna.  Ca- 
ImtiUtet  orbit.  Esdrt  probitM,  et  apud 
louam  gratia. 

1  T^T  ille  mihi :  ab  orbis  terra- 
in rum  primordio,  inquit,  ante- 
*— '  quam  ftarent  mundi  termini, 
antequam  fpirarent  concurfus  ven- 

atorum,  antequam  ftreuerent  to- 
nitruum  fonitus ,  antequam  fulgu- 
rum  fplendores  corwfcarent,  ante- 
quam rirmarentur  fundamenta  pa 

3  radiii ,  antequam  decori  Mores  ad- 
parerem,ante.|iiam  mobiles  confir- 
marcntur  virtutes,  antequam  lnnu 
mera  colligerentur  agmina  angel 0- 

4  rum,  antequam  extolleretur  fubli- 
mitas  aeris,  antequam  liquidi  di- 
rnentijnes  nominarentur ,  ante- 
quam ^ftuarent  in  Sione  camini, 

*  antequam  perueltigarentur  prae- 
fentes  anni,  antequam  degenera- 
rent  eorum mores,  qui  nunc  pec- 
cant, et  conlignati  esfent ,  qui  fidem 

6  congererent,  hxc  ego  tunc  exco- 
gitaui :  faclaque  funt  per  me  fo- 
lum,nonper  alium  :  per  eumdeun 
me,     non    per  alium,    rinienda. 

7  Turn  ego  fubieci :  quae  erit  tem- 
porum  diuifio ,  aut  quando  prioris 

6  tinis,et  fequentis  initiuin  I    Et  ille ; 


ab  Abraham©,  inquit ,  vsque  ad  I  fa 
acum,  ex  quo  quum  nati  funt  laco 
bus  et  Elans,  tenebatlacobi  manus 
in  initio  calccm  Efai :  nam  huiui 
?eui  finis  ell  Efaus,et  fequentis  prin 
cipium  lacobus,  hominis  manui 
inter  calcem  et  manum  :  aliud  no 
li  quxrcre,  Esdra :  at  ego  rurfum 
oDominatorDomine,  inquam,  t 
quid  apud  te  gratia  valeo ,  oro,  vi 
mihi  tincm  fignorum  tuorum  de 
monftres,  quorum  partem  mihi  fu 
periorenocle  dem<:>nftrafti.  Tun 
ille  mihi  refpondens:  furge,inquit 
in  pedes  tuos ,  et  audi  plenisfima 
vocis  fonitum.  Erit  autem  qui 
dam  quali  terr«  motus ,  nee  tamer 
commouebitur  locus,  in  quotufta 
bis.  Ideo ,  eo  loquente ,  ne  expa. 
uefcito :  nam  de  fine  fermo ,  et  dc 
terrx  fundamento  intelligitur.  Ita. 
que  quum  fit  deeis fermo,  tremi. 
C:it  et  commouetur.  Scit  enim,hx< 
tandem  esfe  mutanda.  His  audi 
tis,  quum  in  pedes  adfurrexisfenij 
audiui  loquentem  vocem,  fono 
quali >  eft  muititudinisaqux,  et  ita 
dicentem:  adueniunt  tempora: 
quibus  e.go  aduentabo,  vt  terrae 
habitatorcs  inuifam.  Quum  au* 
tern  aniniaduertere  incipiam  in  eos, 
qui  iniufte  nocuerint  iniuftitia  fua, 
peracla  Sionis  calamitate,  aeuo, 
quod  verget  ad  interitum,  confi- 
gnato,  hxefignaedam  :  libriincze* 
li  confpe&u  apericntur ,  fpec~tanti« 
bus  vniuerfis ,  et  infantes  annicu- 
li  fuis  loquentur  vocibus,  et  prx- 
gnantes  immaturos  parient  infantei 
trimeftres  et  quadrimeftres,  qui  re. 
uiuifcent  ac  fuscitabuntur ,  fubi- 
toque  culta  loca  cernentur  inculta, 
plenxque  cell*  repente  exfiftcnl 
vacuae,  et  tuba  cum  eiusmodi  fa 
nitu  canet,  vt,  ea  audita,  omnes  pre* 
tinus  expaue  leant.  Atque  illo  terr^ 
poreamiciamicos  hoftiliter  oppuj 
gnabunt,  expauefcente  fimul  terraj 
et  cesfabunt  venae  fontium ,  et  pel 
tres  horas  non  fluent :  ac  quisquil 
hxc  omnia ,  quae  tibi  praedixi,  eu» 
ferit 


Cap.  6. 


LIBER    HIT. 


1003 


erit,  faluus  erit :    meamque  falu- 
em,  et  veftri  aeui  finem  videbit. 
/idebunt  auteni  excepti  homines, 
ji.ii  ex  quo  nati  funt,  mortem  non 
enferint.et  jnaolarum  mufata  mens 
n  alium  fenfum  conuertetur.     De- 
ebitur  enim  malum  ?  et  exftingue- 
ur  dolus :      florebit  autem  rides, 
'incetur perfidia,  et  ostendetur  ve- 
jras ,  quae  camdiu  fructu  caruerit. 
i«c  illo  mecum  loquenie,    ego 
laullatim  intuebar  in  eum,  ante 
juem  ftabam.       Atque  ille   mihi : 
go  veni  tibiostenfum,inquit,  tem- 
U19  venture  noctis.      Quod  fi  ile- 
um et  oraueris,  et  feptem  diebus 
iunaueris,    ego  his  maiora  libi 
urfus  exponam,  °  quae  interim  au- 
iuero.      Audita  eir  enim  vox  tua 
upremo :  nam  vidit  illepotens  tu- 
rn probitatem,  et  quaapuerispu- 
icitia  fi»  pracditus,  pcrfpicit :  ideo- 
ue  me  mifit,  vt  tibi  demonftra- 
em  hare  omnia  :  teque  monerem, 
tconfidas  intrepide,     neue  teme- 
e  ita  fuperiora  tempora  cogitare 
oneris ,  vt  vltimorum  tempcrum 
itionem  non  habeas.     Poftea  ite- 
iim  rleui ,  itidemque  ieiunaui  fe- 
temdies,  vt  tres  feptenarios ,  qui 
lihi  dicti  erant ,  peragerem.    O- 
taua  autem  nocte  rurfum  niente 
erturbatu?,  ccepi  apud  Supremum 
jqui,    quippe  animo  valde  inflam- 
iato,  anxiaque  mente,  atquc  ita 
KUtUf  fum :     o  Doniine  ,  tu  prin- 
ipio  ereandae  rerum  naturae  pri- 
o   die   cslimi     terramque    fieri 
jsfifti :  eftque  ad  dictum  tuum  o- 
us  perfect um.      Quumque  fpiri- 
is  esfet,  et  tenebr*.  circumfufae, 
lentiumque,    nondum  vocis  hu- 
lanae  fono  abs  te  profecto ,      ius- 
li  de  tuis  ceilis  lucidum  prodire 
mien ,  quo  tuum  adpareret  opus, 
ecundo  autem  die  aeris    auram 
•eafti ,  eique  imperafti ,  vt  aquas 
itcriccta  fie  diuideret,  vt  earuni 
us  furfum  emicaret,    pars  infra 


,etil 

r.fon 

HI  1* 

iinM 
infii 

JIB 

dine 

«pi 
infer 

Ml 

'■  fi 

ei 

0 

&} 

icr  c 
sill 
li< 
tf 


maneret.     Die  tertio  aquis  in  fe-4* 
ptimam   terrx  partem    confluere 
imperafti,  ficcatasque  partes  fex  re- 
feru,;ft»,  vtexhis  esfent ,  quae  tibi 
miniftrarent,  fata  diuinitus  etcul- 
ta.      Nam  fimulac  verbum  tuum  43 
ftieratprolatum,  fiebatopus.    Ex- 44 
ftitit  enim  fubito  immenfafrugum 
copia,    et    oblectamenta    gnftatus 
multiformia,  floresque  colore  im- 
mutabili,  et  fragrantes  incredibili- 
ter  odores.   Atque  hvr c  die  tertio  fa- 
cta funt.    Quarto  die  folis  fplendo-  45 
rem,  lunsc  lumen,  ftellarum  or- 
dinem  fieri  iusllsfti :  eisque,  vt  ho-  46 
minicreando  feruirent,  imperafii. 
Quinto  die  iusfisfti  parti  feptimac,v-  4? 
bi  crat  aquae  adfluentia ,  vt  animan- 
tes,  volucres,    pifcesque  procrea- 
ret :  id  quod  factum  eft  :    *  edidit-48 
que  aqua  ftupidaet  inanima ,  nutu 
diuino  iusfas  animantes,vt  inde  mi- 
racula  fuapraedicentnationes.     Ac  49 
turn   quidem   duo   referuafti  ani- 
mantia,  quorum  vnum  P  Behemoth, 
alterum  Leuiathanem  nomine  di- 
xifti.    Et  alterum  ab  aftero  fepa-50 
rafti  ,  quod  ca  nonpoteraifeptima 
pars,  quo  fea  itiacollegerat,  cape- 
re.       Et  Behemotho  quidem  par-  5 1 
tetn  vnam,  quae,  tertio  die  aruit, 
habitaudam    dediili  ,      vbi  milie 
montes  funt.      Leuiathani  autem  5* 
feptirnam  dedifti  partem  humidam, 
eumqne  referuafti,    a  quibus  et 
quando  voles ,  deuorandum.    Sex-  53 
to  die  terrae  imperafti ,  vt  pecora, 
vtferas,    vt  ferpentes    coram    te 
procrearet:    et  infuper  Adamum,  54 
quern  tuis  omnibus  operibus  domi- 
niim  praefecifti,  a  quo  turn  ceteri 
omnes,  turn  delectus  a  te  populus 
genus  duciraus.     Haec  autem  o-  $5 
mnia  dixi  apud  tc,Domine,qui  pro- 
pter nos  creafti  mundum:       refi-  -5 
quas  autem  gentes,  Adamo  progna- 
tns,adeopronihiloducis,  vteaium, 
faliuae     fimilium,      multitudinem 
cum  guiia,  qux  de  vafe  deftillat, 
com- 


In  vetere  legUur :    Per  diem  » 
I  p)  elephantem. .  Iwb.  4a. 


quam  audiui,  quod  an  re&c  vcrterim  nefcio* 


ESDRAE  Cap.6.7, 

Adamus  contra  inftituta  mea  fecis. 
fet ,  vindicatum  eft  in  id  facinus : 
fa&ique  funt  huius  vitae  aditus  an- 
gufti ,  cruciabiles  et  laboriofi :  ii. 
que  pauci  ac  mali ,  et  periculorum 
pleni ,  et  labori  vehementer  obno. 
xii:  quunifintmaiorisaeui  intro< 
itus  fpatiofi ,  tuti ,  et  fructum  im< 
mortalitatis  adferentes.  Quod 
nifi ,  qui  viuunt,  per  angufta  haet 
et  vana  fuerint  ingresfi ,  non  pote. 
runt  adfequi,  quae  funt  repofita, 
Nunc  ergo  cur  conturbaris  aui 
commoueris  tu,  quum  (is  inreri- 
turns  ac  mortalis  ?  Cur  non  futu. 
ra  potius ,  quam  prxfentia,  mente 
agitas  ?  Et  ego  refpondens :  o  Do- 
minator  Domine ,  inquam,  fi  tu  le. 
ge  tua  ftatuifti ,  vt  haec  iafti  posfi. 
deant,  impit  autem  pereanr, 
quum  iufti  angufta  ferant,'  fperan- 
tes  anipla :  qui  fit,  vt,  qui  agunt  im- 
pie,  ii  et  angufta  patiantur,  neque 
amplaillavifuri  fint.?  Etille:  nul. 
lus  eft,  inquit,  index  fupremo  Deo 
prudentior.  Pereunt  enim  in  prae- 
fentiamulti,  quianegligitur  propo- 
fita  Dei  lex.  Etenim  praeceptum 
datDeus  venientibus,  qnandocum- 
que  venerinr,  quid  faciendo,  et 
quid  obferuando  vitaiu  adepturi 
fint,et  punas  euitaturi.  At  hi  non 
obtemperant,  fed  ei  contraueni- 
unt :  •  et  vanis  vtentes  cogitationi- 
bus ,  proponunt  fibi  fraudes  fcele- 
rum.  Supretnumesfenegant,  e- 
ius  rationes  ignorant,  legem  fper- 
nunt,    repudiant  proniisfa,    fen- 


IC04 

S       1  1 

57.  Compares.    Atqui  Domine,  gentes 

iftae,  quae  pro  nihilo  habentur,  fe- 

cerunt,  vt  nobis  imperarent,  nos- 
58  que  conficerent:    quum  nos  tuus 

populus,      quern  primogenitum, 

quem  vnigenitum ,    quem  delicias 

tuas  vocafti ,  fimus  eorum  manibus 
£9  addicli.      Quod  fi  propter  no»-  ere- 

atus   eft  mundus,  cur  non   cum 

mundanis  habemus  posfesfionem  ? 

Quousque  duratura  funt  hacc  ? 

CAPVT    VII. 

Ad  Esdram  ittrv.m  angelM  Vriel.  Angu- 
fimfelicitatif  aditM.  Israetitarum  fauor 
ajmd  lounm.  Peccans  Adamwt.  lnania 
inaniliM  et  contra.  Quamdin  felicitatU 
facuitat.  Ad  Adamum  exclamatio.  /0- 
uana  benignita*  infontes. 

iTjIs  diclis  quum  finem  feci«- 

|~~|  fern ,  misfus  ad  me   angelus 

•*•  ■*•  idem,  qui  prioribus  noc\i- 
%  bus  fuerat  misfus,    ita  mihi  dixit : 

furgeEsdra,  et  audi  verba,  quaee- 

3  go  tibi  locutum  venio.  Et  ego : 
loquere  mi  Deus,  inquam.  Atque 
ille:  mare pofitum eft,  inquit,  in 
adeo  fpatiofo  loco,  vt  fit  altuin  et 

4  immenfum :  fed  aditu  in  loco  ita  an- 
gufto  pofito,  vt  fit  fluminibus  fiini- 

5  lis.  Si  quis  igitur  id  marc  ingredi, 
et  id  videre,  ant  in  poteftatem  fu- 
am  velit  redigere  ,  quomodo ,  nifi 
transient  anguftias ,  poterit  in  a- 

6  pertum  aequor  venire  ?  Item  ali- 
ud :  vrbs  eft  in  campeftri  loco  aedi- 
ficataacpofita,  eaque  omnium  bo- 

7  norum  plena ,    introitu  angufto  et 
in  pracipiti  pofito,  vtfitaddexte-    tentiis  eiusfidem  nonhabent,  nee 
ram  ignis,  ad  finiftram  alta  aqua,    praefcripta  ab  eo  opera  pracftant. 

8  interiecla  inter  ignem  et  aquam  fe- 
mita ,  vix  quae  horainis  veftigium 

9  capiat.  Si  cui  igitur  hereditate  da- 
ta fit  haec  vrbs ,  fi  is  oppofitum  pe- 
rkulum  numquam  pertransierit, 
poteritne  adipifci  hereditatem  fu-    nunc  fubducitur,  terra:      acquis. 

toam?      Ita  eft,  inquam,  Domine. 
Etille:  talis  eft,  inquit,  etlsraelita- 
«11  rum  conditio.      Quum  enim  pro 


Quapropter,  o  Esdra,  ?  inania  ina- 
nibus  et  plena  plenis.  ScitofutUi 
rumesfe,  vt  veniantfigna,  quaee- 
go  tibiprxdixi,  adpareatque  fpon- 
ia:  et  exfiftens  ostendatur,   quae 


quis  ex  praedi&is  malis  euaferit,  vi- 

deat  miracula  mea.  Patefiet  enim  fi- 

lius  meus  Iefus  cum  fuis  comitibus, 

pter  eos  creauisfem  mundum,   et    et  laetabuntur,  qui  reliqui  fuerint 

annU 

7 )  ab  eo>  q»i  nonhabsti  aufecctar,  ct  habsnti  dabltur, 


[■Cap.  7- 


LIBER    IIII. 


1005 


annisquadringentis.      Pofteosan- 

osmorietur  filius  meusChriftus, 

omnes  fpiritu  praediti  homines, 

et  conuertetur  orbis  in  antiquum 

'filentium  diebus  feptcm,  ficutin 

prioribus  pcenis ,  icavtnemo  fu 

rfit.    Pera&i*  autem  feptem  die- 

us,  excitabitur,  quod  nondnra  vi- 

atfaeculuru,  et.morietur  corru- 

tum :    tcrraque  reddet,  quae  in  ea 

ormient,  et  humus,  quiineofi- 

entio  habitabunt,  et  celiac  depofi- 

s  apud  fe  reddent  animas,    et  ad- 

rit  Supremus  protribunali :  prae- 

*eritisque  miferiis  peribit'patien- 

"a.  Ius  autem  folum  remanebit,ve- 

tas  ftabit,  fides  conualefcet,    prae- 

ium  fubfequetur,    merces  exhi- 

bitur,  vigilabunt  virtutes,  et  vi- 

dominatum  amittent      Etego: 

rimus  Abrahamus ,  inquam ,  ora- 

it  pro  Sodomitis,et  Mofcs  pro  pa- 

"bus,qui  in  defertis  peccauerant: 

:teiuspofteriproIsraelitis,   Acha- 

:i  et  Samuelis  tempore :    et  Dauid 

ropter  cladem,   et  Solomo  pro 

enturis  in  fanum:    et  Elias  pro 

is,qui  pluuiam  obtinuerunt,  et  pro 

ortuo,vt  reuiuifceret :      et  Eze- 

:hias  pro populo,    tempore  Senna- 

:heribi:  denique  multipromultis. 

^uodfinunc,  quumperuerfitasin- 

xeuit,  au&aque  eftiniuftitia,    o- 

1    "ent  iufti  pro  impiis,  cur  nunc  quo- 

|uenon  fiat  idem?        At  illemihi 

tfpondens  :  praefens,  inquit,  faecu- 

urn  non  eft  finis:  au&oritasineo 

requenter  locum  habet,  propter- 

orarunt  illi  pro  infirmis.      Sed 

udicii  dies  erit  huius  temporis  finis 

futurae  immortalitatis  initium, 

1   |uum     praeterierit      peruerlitas, 

P 1   «rierit  intemperantia,  excifa  fue- 

it  diffidentia ,    ercuerit  autem  iu- 

itia,  orta  veritate.      Tuncenim 

emo  vel  perditum  feruare,  vel  de- 

rimere  vidtorem  poterit.      Tunc 

go  fubieci  .•  hoc  idipfum  ell ,  in- 

iam ,      quod  primum  et  poftre- 

um  dico,videlicet  prxllitisfe,  non 


dare  terrain  Adamo :   ant ,  quum 
iamjjdedisfet ,  apeccando  eum  co- 
hibere.    Quid  enim  prodeft  homi- 47 
nibus,  et  banc  vitamageremifere, 
et  mortuos  exfpeclare  fupplicium  ? 
O  Adame.quid  fecifti  ?  Qiiod  enim  48 
tu  peccafti ,  non  tuus  vnius  cafus 
fuit,  fedetnorter,  quiexte  orti  fu- 
mus.       Quid  enim  prodeft  nobis  49 
promisfum  esfe  tempus  immortale, 
fi  nos  agimus  opera  mortalia?    Aut  50 
propofitam  nobis  esfe  fpemperen- 
nitatis,  fi  nospesfimi  vanifumus? 
Aut  defignatas  nobis  incolumes ,  et  5 1 
tutas  habitationes ,   fi  nos  male  nos 
gerimus  ?    Aut  repofitam  esfe  Su.  5* 
premi  gloriam  ad  eos  protegendos, 
qui  patienter  fe  gesferint,  fi  nos  pes- 
fimis  fumus  moribus.'     Autexhi-53 
bendum  esfe  p3radifum ,  cuius  fru- 
6his  incorruptus  perfeuerat ,    in 
quo  eft  fecuritas  ac  remedium  :    fi  54 
nos  eo  noningrediemur,  quippe  in 
iniucundis  verfaturi  locis  ?  Aut  ftel-  5 J 
lis  fplendidiores  fore  facies  eorum, 
qui  abstinentia  fuerint  vfi,  fi  noftrae 
facies    erunt   tenebris   nigriores: 
quippe  qui  non  cogitemus  viuen.  56 
tes,  quum  crimina  committimus, 
poft  mortem  nos  esfe  daturos  pce- 
nas/    Tumille  mihi  refpondens:57 
haceft,  inquit ,  certaminis  ratio, 
quod  homini  in  terrisnatocertan- 
dumeft,    vtfi  viclus  fuerit,  patia-58 
tur,quod  tu  dixifti :  fin  vicerit,  adfe- 
quatur,  quod  dico  ego.    Nam  haec  59 
eft  vita,  de  qua  Mofes ,  quum  viue- 
ret,  loquebatur,  populum  his  ver- 
bis adloquens:  elige  tibi  vitam,  vt 
viuas.        Sed  illi  nee  ei,  neceiustfo 
fuccesforibus  vatibus  crediderunt : 
fed  ncc  mihi,  qui  eos  monui ,    non  6l 
tam  perniciofos  eis  esfe  trifles  cafus, 
quanto  gaudio  fruituri  funt,  quibu» 
perfuafa  falus  eft.       Turn   ego: 5* 
fcio  Domine,  inquam  ,  Supremum 
ex  eo  ruifericordem  vocari ,    quod  63 
et  eorum ,  qui  nondum  in  hanc  vi- 
tam venemnt,ct  eorum,  qui  in  eius 
legeverfastujr,  raiferetur.      Item 64 
faci- 


i  internum.    >)diluuio.      Oreiaducrf*. 


ioo5 


E  S  D  R  A  E 


Cap.?. 


facilis  eft .  qui  facilitate  vtatur  in 
eos,  qui  peccant,  tamquam  in  fua 

^5  opera :    et  munifieus ,    qui  Iargiri 

66ve!it,  quantum  res  poftulat  :  ct 
multae  beneficentix,  qui  tain  mul- 
tipliciaconferat  bencficia,  tuni  in 
eos,  qui   nunc   funt,  turn  in  eo», 

^7  qui  fuerunt  aut  futurifunt.  Ni- 
fi enim  multa  fuerit  vfus  benefieen- 
tia,  non  reuiuifcet  mundus   cum 

•^8  his,  qui  eum  posfesfuri  funt.  Con- 
donat  item :  nifi  enim  pro  fua  boni- 
tate  condonaret,  vt,  qui  culpam 
comniiferunt ,  fuis  criminih  s  le- 
uentur,  non  posfet  vel  decies  mil- 
lefima  pars  hominum  reuiuifcere  : 

6o  et  nili  iudex  fennone  fuo  curatis 
ignofcerer,  ac  tot  criminadcleret, 

7°fortasfisexinnumerabilimultitudi- 
ne  vix  fuperesfent  perpauci. 

CAPVT    VIII. 

/(i  lousm  RidraA  veniam  deprec/int.  IouAtta 
inhomi>;emprouidcntia  ,  cura  ,  clementiit. 
Pro  frit  pnpulariDuA  dcprecans  Esdras. 
Mortales  onnies  in  Dcum  peccantes .lndifta 
Jigna,nontcmpora. 

1  rrWm  ille  rurfum  mihi :     hoc 

I     seuum,    inquit,  fecit  Supre- 
-■-  mus  propter  mnltos,    futu- 

2  rum  autem  propter  paucos.  Di- 
cam  autem  apud  te  fimilkudinem, 
Esdra.  Qnemadmodum  ft  terram 
interroges,dicet  tibi,  fe  mulcum  ter- 
ras prxbere,  vnde  fiant  fictilia  : 
fed  paullulum  pulueris,  vnde  fiat 
aurum :  fie  fe  habct  pnefentis  ami 
negotium,  multisquidemcreatis, 
fed  paucis  feruandis.  At  ego:  *  hau- 
ri  ergo ,  o  anima  rnea ,  fenfum  ,  et 

e  vora  prudentiam,  poftquam  au- 
diendi  ac  vaticinandi  cupiditate  ve- 
nifti :  ncc  enim  tibi  datum  eft  am- 

6  plius,  quam  viuendi  fpatium.  O 
Domine,  *  nifi  mihi  permittas,  vt  te 
oremus,  noftrisque  cordibur  et  fen- 
fibus  femen  ac  cultum,  vnde  fru- 
flus  exfiftat ,  adhibeas :  vnde  nam 
posfit  quisquam  corruprus  viuere, 

*  qui  hominis  locum  fustineat?  Nam 


et  tu  folus  es,  et  nos  vnum  fumi 
manuum  tuarum  opificium,  vtd 
xifti :  quumque  iara  in  vtero  fo 
matum  corpus  eft ,  eique  membi 
prxftitifti,  conferuatur  igni  et 
qua  tuum  opificium ,  et  nouei 
menfibiss  patitur.yres  ate  format 
id  quod  a  te  in  ea  creatum  eft.  ] 
<c  quod  feruat  autem  et  quod  «ferdj 
tur,  vtrumque  a  feruatur :  feruatu 
que  porro  vterus,  tandem  reddi 
quae  in  eo  adoieuerunt.  Cur; 
enim  tu  ex  ipfis  membrls,  hoc  e 
mammis,  prabendum  lacfubrun 
fetui,  vt  quod  formatum  eft,  nt 
triatur  aliquamdiu,  vt  eum  poft< 
tua  benignitate  componas.  Etu 
tuaiuftitiaenutris,  legeerudis,  it 
dicio  corrigis,et  tamquam  rem,  ai 
creatam,  necas,  einndemque,  i 
opus  tuum,reuocas  in  vitam.  Que 
fi  perdis  eum ,  qui  tantis  laboribi 
eft  conformatils,  facile  eft  tuo  iusl 
perfici,  vt  et  id,  quod  faelumei 
feruetur.  Qiiamobrem,  Domin 
dicam  non  de  cun&is  hominibu 
(nam  de  ceteris  tu  potiui  videris 
fetl  de  populo  tuo,  cuius  vicem  eg 
doIVo :  de  hereditate  tua,  propt< 
quamlugeo:  de  Israelitis,  delac< 
beis,  quorum  vicem  doleo,  aca 
grefero.  Ingrediar,  inquam,  1 
turn  pro  me,  turn  pro  iis  orar 
quoniam  video  lapfus  noftros ,  qi 
inhabi tamus  terram.  Audini  ai 
tern ,  quam  celeriter  venturus  i 
iudex  futurus :  quapropter  au< 
vocem  meam,  et  attende  fermt 
nemmeum,  dum  loquor  apud  t 
Sequitur  oratio  Esdrae,  priu 
quam  animo  excederet:  Domin 
inquam,  qui  fempiternus  perm, 
nes ,  cuius  oculi  in  fublime  pe 
aerem  elati  funt ,  cuius  folium  ii 
aeftimabile ,  gloria  incomprehenl 
bilis  eft:  cui  angelorum  trepidu 
adftat  exercitus,  quorum  cm 
circa  ventum  ignemque  verfatui 
cuius  oratio  vera ,  et  di&a  conftaf 
tia  funt :  cuius  iusfum  potens ,  1 
inftiti 


*)caloreecbumore.    x)mulicr,   y)rterus.    x.)  fetus.    «)aDeo. 


I;  Cap.  g. 


LIBER    UN. 


1007 


[ji  infthutum  terribile :    cuius  adfpe- 

dhis  vndas  exficcat ,  et  itidi^natio  li- 

quefacit  roontes ,  et  certa  fides  eft  : 

r  exaudi  tui  cuitoris  orationeiu  ,  au- 

|;  fculta  figmenti  tui  preces,  qui,donec 

viuam,  loquar,  donee  fcntiam,  fa- 

ibor.     Ne  fpecia  tui  delicla  populi, 

I  fed  eos,  qui  tibi  vere  feruiunt.    Ne 

intende  in  impia  gentium  ftudia : 

fed  qui  oracula  tua  inter  dolores 

I  tuentur.    Ne  eorum  rationem  ha- 

be,   qui  fe  erga  tegeruntperfide: 

fed  eos  recordare ,  qui  tenent  ad 

larbitriumtuumreligionem.    Noli 

eos  perdere ,  qui  brutis  Aim  mori- 

bus,  fedeosrefpice,  qui  legem  tu- 

1  am  pracclare  docent .      Ne  eis  fuc- 

cenfe,  qui  beftiis  peiores  habentur  : 

fed  eos  dilige,  qui  fempertux  iu- 

ftitbe  conridunt ,  et  gloria;.     Nam 

nos  quidem  maioresque  noftri  e- 

iusmodi  laboramus  morbis ,  vt  tu 

propter  nos  noeentes  (is  adpellan- 

|  dus  mtfericors.      Si  enim  volueris 

mifereri  noilri,  fiet,  vtvoceremi- 

|  fericors ,  nobis  qiftdcm  uiftitia?  o- 

j  peranonhabentibus.      Nam  iufti 

I  quidem,  qui  bus  funt  opera  multa 

lrepoiita,  ex  fuisipforumoperibus 


multa  feniina,  pangitque  frequen- 
tes  plantas,  fed  non  fuo  tempore 
omnia  fata  euadunt,    nee   omnia 
plantata  radicamur :  fie  et  in  orbe 
fari  non  omnes  feruabuntur.  Turn  4* 
ego  fie  fubieci :  fi  placet ,   ego  lo- 
quar.       Quemadmodum     femen43 
agricolae ,  nifi  enarum  fuerit ,  aut 
tempeftiue    mam  acceperit  pluui- 
ara ,  aut  fi  pluui.T  multituciiue  fue- 
rit corruptum ,  pent:      ficeiam44 
homini  accidit ,  qui  manibus  tuis 
formatus  eft,  et  cuius  tu  exemplurn, 
nominatus :  lu.uidem  et  tu  *  ei  adfi- 
milaris ,  propter  qviem  omnia  or- 
mafti,  et  ipfum  cum  agncol     fc- 
mine  comparas.      Ne  ft  ui  in  nos,  45 
fed  parce  tuis,  et  hereditatis  tuae 
miferere,  tu  quiesergaopinciura 
tuutn  mifericors.      At  iile  mini  re-  4^ 
fpondens :  *  i>  alia,  inqiiit,.ii  pra  fen- 
tia  agenda  funt ,  alia  in  futurum. 
Muli urn  fane  ab  eo  abis,  vt  posfis47 
plus   opificium     meum     diligere, 
quam  ego.    Et  ad  te  quidem   fre- 
quenter accedo,   fed  ad  iniufto» 
numquam.      Ideo  autem  in  pretio  48 
esapudSupremum,  quoniamtute, 


fieuti  decet ,  fubmittis ,  nee  eum  te 
merccdem  accipient.  Quid  eft  e-  iudicas,  vt  inter  iuftos  magnopere 
nimhomo,  vtei  fuccenfeas?  quid  gloricris.  Itaque  multis  et  miferis49 
eft  mortale  genus,  vtteeitamacer-  adficientur  calamitatibus,  qui  po- 
bum  praebeas  >  Certe  enim  nemo  ftremiinorbedegent,  quod  fe  fu- 
nafcitur,  qui  non  impie  agat :  ne-  perbisfime  gesfcrint.  Tu  autem  S° 
nioexfiat,  qui  non  delinquat.  E-  difcetibi,  tuique  fimiliumgloriae 
nimuero  hoc  ipfb'prxdicabituriu.    ftudeto.      Vobis  enim  apertus  eft  jt 

paradifus,  plantata  vitalis  arbor, 
pr.cparatum      futurum      tempus, 
pracparata  abundantia,    ardirkata 
vrbs,      explorata  requies,  perfe-5* 
£ra    bonitas,      perfecla    fapien- 
tia.      Vobis  nihil  rei  eft  cum  ra- 
dice  mali :   vobis  detracia  eft  in- 
firmitas  atque  tabes,  etinorciob- 
liuionem  fugit  interitus :      ac  prae-  53 
teritis  doloribus  exhibetur  adex- 
tremum  thefaurus  immortalitatis. 
Ne  pcrgas  igitur  fcifcitari  de  eorum  54 
multitudine,    qui    perituri    funt. 
Nametipfi  libertatera  adepti,  Su-55 

pre- 
)  mifcrcbor  equidem,  fed  nondum  tempus  «ft. 


titia  bonitasque  tua,  Domine,  fi 
leorum  mifertus  fueris,  qui  recle 
fadorum  facultaiem   non  habent. 

"urn  iile  mihi  refpondens.-  recle 
Inonnullalociituses,  inquit:  et,  vt 
Ihabent verba  tua,  fie  fiet.  Nee 
[enim  vere  animaduertam  in nocen- 
Itum  mores  ante  mortem  ,  ante  iu- 
Idicium  ,  ante  exitium  :  fed  me 
liuftorum  moribus  oblectabo,  me- 
|tnor  et  peregrinos  esfe ,  et  confer- 

jandos,  ac  remunerandos.  Vt 
hrgo  dixi,  fie  fe  res  habet.  Vt  enim 
Wicola  fpargit  iile  quidem  in  terra 


loog 


premum  fpernunt  eius  legem  con- 
temnentes,    et   vias  relinquentes. 

56  Accedit  eo ,  quod  eius  iuftos  oppri- 

57  munt,  animo  negantes  esfe  Deum, 
idque  quum  fe  morituros  fciant. 

58  Vtenimvo.s  cxcipient,  quae  ftipra 
di&a  funt:  ficeos  fids  et  cruciatus, 
quae  praeparata  funt.     Non  cnim 

59  voluit  hominem  perire :  fed  ipfi 
creati  creatoris  fui  noraen  coin- 
quinant,  ingrati  inauctorem  vitae 

60  fuae.    Quapropter  iudicium  roeum 

61  iam  propinquat :  id  quod  non 
cuiuis,  fedtibi,  paucisque  tuifimi- 

(Jxlibus,  demonftraui.  Turn  ego: 
tu  quidem  nunc,  Doniine,  in- 
quam ,  mini  figna  multa  demon- 
ftralti ,  quae  ad  extremum  edittirus 
es:  fed  quo  tempore,  non  demon- 
ftrafti. 


CAPVT    IX. 

Inuifurtts  vntKerfum  Den*.  Cruciandi  im- 
piirationcs  Utentcs.  Pauci  felicitandi. 
Floribu*  vefcens  vfitet.  Ad  louam  Esdrai. 
Ptarans  mulicr.  Fi/iin  exoftatm  mor- 
tuui. 

grrWm  tile  mihi  refpondens :  me- 
tire  tempus  per  femetipfum, 
-*-  inquit,   et  quum  videris  ali- 
quam  praediclorura  fignorum  par- 
tem prxteriisfe ,      turn  intelliges, 
id  esfe  tempus ,  quo  inuifurus  eft 
Supremus    orbem   a   fe    fa&um. 
_  Quumque  exftiterint  in  orbe  terra» 
motus ,   et  populorum   turbatio, 
4tunc   intelliges,    de  iis  locutum 
fuisfe  Supremum   a   temporibus, 
quae  iam    olim   ante  te  fuerunt. 
-Sicutenimquidquidinorbefit,  id 
et  initium  habet  et  exitum,  eumque 
*  manifeftum :      fie  et  Supremi  tem- 
pora  initia  habent  prodigiis  praecla- 
risque  faclis  manifefta ,  et  exitus  a- 
^dioneac  fignis.      Qyisquis  autem 
'euaferit,  fuisque  fadtis  ac  fide,  qua 
-  credideritis,  potuerit  effugere ,    is 
ex  fupra  diclis  periculis  fupererit,et 
meam  falutem  videbit  in  terra  fini- 
busque  meis,  quimcceufacruma 

c)nonintelligo. 


bauKAC  cap.  8.9 

mundo  fecreuerim.  Ac  turn  mife 
ri  erunt ,  qui  nunc  abutuntur  mei 
inftitutis,  et  in  tormentis  agent,  qu 
ea  contemtim  reiiciunt.  Nam  qu 
me  non  agnouerint,  viuentes  be 
neficiaconfecuti,  et  qui  legen 
meam  faftidierint,  quumadhucli 
bertatem  haberent,  quumque  es 
let  adhuc  eis  apertus  pcenitentiac  lo 
cus ,  non  attenderint ,  fed  fpreue 
rint ,  iis  erit  poft  mortem  in  cru 
ciatu  cognofcendum.  Porro  t\ 
noli  curiofius  quaerere ,  quomod< 
cruciandi  fint  impii :  fed  quaere 
quomodo  iufli  feruandi  fint,  e 
quorum  fit  facculum ,  et  proptei 
quos  faEculum ,  aut  quando.  A 
ego:  iamdudum  dixi,  inquam,  e 
nunc  dico ,  pofihac  dicturus  idem 
plures  esfe  perituros,  quam  fer 
uandos :  quemadmodum  plus  el 
flu&us,  quam  gutta.  Et  ille :  t  qua 
lis  ager,inquit,mihi  talia  et  femina 
et  quales  florcs,  tales  et  colores 
et  qualis  opifex ,  tale  et  opificium 
et  qualis  agricola,  talis  cultura 
quoniam  tempus  erat  faeculi.  Er 
go  quum  his,  qui  nunc  funt,  anti 
conditum  mnndum  pararem ,  ii 
quo  habitarent,  jnemo  mihi  con 
tradicebat:  *tuncenimquisque 
at  nunc  creatorum  in  hoc  conditi 
mundo,  feminario  perpetuo ,  et  le 
ge  inexplicabili ,  corrupti  funt  mo 
res.  Igitur  mundum  confiderans 
animaduerti ,  periculum  esfe  ab  ex 
ortis  in  eo  moribus :  quo  vifo,  mul 
turn  ei  peperci,  mihique  acinum  e: 
vua ,  et  plantarium  ex  tarn  copiofi 
genere  feruaui.  Pereat  ergo  mul 
titudo,  quae  frufira  nata  eft:  e 
ferueturmeus  acinus,  atque  plan 
tarium,  quod  multo  cum  labon 
feci.  Tu  vero  fi  porro  feptem  a 
lios  dies  transegeris ,  ( non  ieiuna 
bis  autem  in  eis ,  fed  injlori  dun 
profeclus  campum,  vbi  nulla  do 
mus  aedificata  fit,  vefceris  dumta 
xat  campi  floribus,  neque  car 
nem  guftabis,  neque  bibes  vi 
nua 


Cap.?.  lo. 


LIBER    IIII. 


IC09 


num  ,  fed  tantum  floribus  vteris, 
I  Supremum  fine  intermiifione  pre- 
cans,)  veniameo,  colloquarque  te- 
5  cum.  Igitur  profeclus  ego,  vt  ille 
mihi  dixerat,in  campum,  qui  voca- 
tur  Ardath  manfi  ibi  in  floribus,  ve- 
fcens  herbis  terreftribus,  quarum 
cibus  mihi  faturitatem  attulit.  Ex- 
aclis  autem  diebus  feptem,quum  mi- 
hi, in  gramine  recubanti,  mens  ite- 
rum,  vtantea,  turbaretur,  coepi 
aperto  ore  apud  Supremum  fie  ver- 
ba facere:  o  Domine,  tu  te  no- 
I  bis  ostendens ,  adparuiiti  maiori- 
\  bus  nofiris  in  inaccesfa,infru£hiofa- 
quefolitudine,  quum  ex  Aegypto 
[  emigrasfent :  eosque  lsraelitas,Ia- 
cobi  progeniem,  monuifti,  vt  te 
audirent,tuaque  didta  attenderent : 
te  enim  legem  tuam  in  eis  femina- 
turumesfe,  quae  frudtum  in  eise- 
deret ,  ex  quo  gloriam  esfent  ade- 
pturi  fempiternam.  Verum  ma- 
iores  noilri  acceptam  legem  non 
exfecuti  funt,  nee  tua  iura  confer- 
uarunt ,  itaque  non  comparuit  fru- 
6his  legis :  nee  enim  poterat ,  quip- 
petuus.  Nam,  qui  acceperunt, 
perierunt,  qui  non  cuftodierint, 
quod  fuerat  in  eis  feminatum.  So- 
"et  autem  fieri ,  vt  quum  acceperit 
:erra  femen  ,  vel  nauem  mare ,  vel 
as  aliquod  cibum  aut  potionem, 
o  pereunte,  in  quo  feminatum  eft, 
ut  in  quod  aliquid  immisfum  eft, 
ereat  fimul  id,  quod  feminatum 
ut  immisfum  ac  pofitum  eft,  nee 
apud  nos  remaneant ,  quae  illis  ca- 
picbantur.  Sed  in  nobis  non  ita  fit. 
Siquidem  nos,qui  legem  accepimus, 
peccando  periiinus,  noftrumque 
:or,  quod  earn  accepit :  at  lex  non 
periit,fed  vim  fuam  rctinuit.  Haec 
juum  animo  fermocinans ,  oculos 
retro  vertisfein,  vidi  in  dextera 
>arte  mulierem ,  quae  magna  voce 
ugens,  plorabat  cum  graui  animi 
iolore,  disfcisfis  veftimentis ,  pul- 
ere  confperfo  capite .  Itaque  0- 
sfis,  quibus  intentus  eram,  cogi- 


|'i)  cubitum  discesfisfiyni», 


• 


tationibus,  conuerfus  ad  earn  di- 
xi:    quid  fles.?  aut  quid  animo  do- 4 
les  ?    Et  ilia :  fine  me,  mi  domine,  4 1 
inquit,  deflere  meipfam ,  et  dolori 
iudulgere :  nam  vehementi  animi 
maerore  grauiter  angor.    Cui  ego:  41 
quid  tibi  accidit,inquam  ?  die mini. 
Etilla:  fterilis fueram,  inquit,  do-  4» 
mine,  neque  pepereram,  habens 
maritum  per  annos  triginta :    qui.  44 
bus  triginta  annis  quum  Supremum 
per  fingulas  horas  atque  dies,  inter- 
diu  no&uque  comprecata  forem , 
accidit  poft  annos  triginta ,  vt  me  4S 
Deus  exaudiuerit,  meamque  mi- 
feriam  et  calamitatem  refpiciens 
mihi  filium  dederit :  quo  quidem 
valde  delediati  fumus  ego  virque 
meus,    et  omnes  ciues  mei,  nu- 
menque    multum     celebrauimus. 
Eumegomulto  cum  Jaborc  nutri.46 
ui :     quumque  adoleuisfet,  et  eo4? 
vemsfet,  vtduaurusesfetvxorem, 
egiconuiuiidiem. 

CAPVT    X. 

Fitii  lugevtu  mulierit  mors.  Matr'u  mtm 
ac  luttu*.  Vatti  ad  lugtntem  increpaiio, 
con/iltum  fidele.  Lugemit  fulgor  v*ti  for- 
midabilu.  Mulier  Hon  vifu.  Vrbs  inde 
/urgent.  Ad  vatem  perterritum  angelii*. 
Mulier  Sionem  referent.  Confolatu*  Et- 
dram  Vriel. 

S  Ed  accidit,  vt,  ingresfus  in  tha-  x 
lamum  fuum  filius  meus,  cade- 
ret,  acmoreretur,  quum  qui- 
dem omnes  a  euertisfemus  lumina. 
Deinde  quum  omnes  mei  ciues  ad  % 
mcconfolandam  furrexisfenr,  qui- 
eui  vsque  ad  fequentis  diei  no&em. 
Et  poftquam    omnes    confolandi, 
mei,  vt  quiescerem,    finem  fece- 
runt,  furrexi  nodhi,  et  aufugi,  ve- 
nique,  vt  vides ,  in  hunc  campum, 
et  cogito.iam  non  reuerti  in  vrbem,  A 
fed  hie  permanere,  et  neque  cibum 
neque  potionem  capere,   fed  fine 
intermisfione  lugere  ac  ieiunarc, 
donee  moriar.     Turn  ego  omisfis,  - 
in  quibus  eram  fermonibus,  ei  cum 
S  s  s  iracun- 


1910 


ESDRAE 


Cap  ic 


6  iracundia  refpondi  his  verbis :  o 
omnium  mulierum  ftultisfima,  non 
vides  lucrum  noftrum ,  et  quce  no- 

7bis  contingunt  ?  Nam  Sion  mater 
noftra,   omni  maerore  et  miferia 

Sadflicta,  luget  grauisfime.  Etnunc 
quum  maefti  lugeamus  omnes, 
quippe  omnes  triftia  patientes ,  tu 

9  vnum  fifium  mafres  ?  Irtterroga  e- 

nim  terram,et  dicet  tibi,fe  earn  esfe, 

qua?  debeat  lugere  cafum  tarn  mul- 

lotorum  in  ea  nafcentium.      Quum 

enim  ex  ipfa  ab  initio  nati  fint  o- 

mnes,  et  aliiporro  orituri,  abeunt 

parne  omnes  in  interitum,    exiti- 

nmque  fit  eorum  tantse  multitudi- 

II  nis.      Vtram  igitur  par  eft  lugere 

magis?  hancne,  quaetantammulti- 

tudinem  amittii ?  an  te,  quae  vnius 

lacaiufadoles?    Quod  fi  mihi  dices: 

at  non  eftplanclus  mens  terrae  fimi- 

lis :  nam  ego  ventris  mei  fetum  per- 

didi,   quern  cum  aerumnis  acdolo- 

13  ribus  genitum  pepercram,  quum 
terrar,(vt  eft  terra;  natura,)  multitu- 

14  do  pnefens,  vtfit,  abeat:  refpon- 
debo,  ficuttucum  laborepeperifli, 
fie  et  terram  dare  fruchim  fiiurn 
homini  ei,  qui  earn  ab  initio  exco- 

l^luit.  Quaraobrem  comprime  a- 
pud  temetipfara  dolorem  tuum ,  et 
fortiter  fcr,   qui  tibi  contigerunt 

16  cafus.  Si  enim  Dei  decretum  ad- 
probauerii,  eiusque  confilium  tern- 
peftiue  admiferis,  ex  eo  laudem 

i^inuenies.      Quapropter  in  vrbem 

ij,  ad  virum  tuum  te  confer.  At  ilia: 
nonfaciam,  inquit,  nee  in  vrbem 

16  me  recipiam,fed  hie  moriar.  Turn 
ego  phir  bus  cum  ea  agere  pergens : 

4C  noli  iftud  facere,  inquam,  fedob- 
fequere  fuadenti.  Quot  enim  ca- 
fus Sionis  ?  confoletur  te  dolor  Hie- 

2  i  rofolymx.  Vides  enim  noftrum 
fanumin  vaftitatem  redadhim,  e- 
uerfam  arani,  templum  dirutum, 

.  a  oppresfos  cantus ,  tacere  carmina, 
periisfe  laetitiam,  candelabri  lumen 
exftin&um ,  direptam  arcam  ora- 
cularem  facrarium  pollutum,  pzne 
profanattira.nomen ,  a  quo  nuncu- 


pamur,  noftro»  liberos  contumclia 
adfeclos,  faccrdotes  crematos,  Le. 
uitaS  aba£ros  in  captiuitatem,  ftu 
pratas   virgines,    violatas  vsores, 
iuftos   raptos,     paruulospcrchtos, 
iuuenes  feruire,  milites  debilitatoi, 
et  quod  eft  omnium  maximum ,  in- 
figne  Sionis ,  quae  fua  gloria  priua- 
taeft,  quippe  quae  fit  in  hoftium 
noftrorum  manus  tradita.    Qiiam- 
obrem  tu  excute  tantum  iftum  raae- 
rorem,  et  tot  dolores  depone,  vt 
tibi  reconcilietur  numen,  ac  re- 
quiem et  laxamentum  laborum  ad- 
feratSupremus.    Hare  me  ei  dicen- 
te,  accidit,  vt  fubitofulgereteius 
facies  atque  fpecies ,  adfpec~iusque 
corufcus  fieret,  adeo  vt  ad  earn 
valde  expauefcerem.        Ac  dum, 
quidnamidesfet,  cogito,  eccetan- 
turn  ilia  repente  tantique  terroris 
fonitum  voce  emifit,  vtco  mulieris 
fono  terra  commoueretur.  Deinde 
adfpicienti  mini  mulier  nusquam 
comparebat,  fed  vrbs  conftrueba- 
tnr ,  adparebatque  magnorum  fun- 
damentorum  locus.      Itaque  terri- 
tus  magna  voce  exclamaui:      vbii 
eft,  inquam,  Vriel  angelui ,  qui 
primumadme  venit.?  nam  is  me  in 
nunc  tantum  mentis  excesfum  addu- 
xit,  vbi  ad  extremum  mihi  periit 
res,  et  preces  turpiter  ceciderunt.1 
Haec  loquente  me ,  fuperuenit  ille 
mihi,    quem  quum  ceu  mortuum,3 
iacentem,  et  exanimatum  vidisfer, 
prehenfnm  dextera  mea  confirma- 
uit,  et  in  pedes  erefhim  fie  adlo- 
cutuseft:     quid  tibi  eft?  cur  mentej 
animique  fenfu  turbatus  es  ?  quid 
ccnturbaris  ?  Cui  ego  :      quoniam  3 
tu  me  dereliquifti,  qui  quidem  fua 
dicla  exfecutus  fum,  profeclus  in 
campum,   vbividi,  quod  me  non 
posfe  enarrare  video.      Et  ille :  ftaj 
viriliter,  inquit  mihi,    et  ego  te  , 
commonebo.  Cui  ego:      loquerej, 
tu  mecum,  mi  domine :    noli  me  , 
derelinquere,    ne  fruftra   moriar: 
nam  etvidi,  quae  nefciebam,  et  au.3 
dio,  quae  nefcio,    nili  forte  fallitur 3 
mcus 


Cap.  to.  i  r. 


LIBER    IIIL 


ion 


meusfenfus,  animusque  fomniat. 
Quapropter  cro  fe,  vt  mihituo  de- 
clares hunc  mentis  excesfum.  Turn 
ille  mihi  refpondens:       audi  me, 
inquit,   dum  te  doceo,  et  de  eis, 
quae  times,disfero  :  nam  tibi  Supre- 
mus  multa  patefacit  arcana.      Vi- 
w  dit  rectum  inftitutum  tuum  ,    qui 
i  propter  popuiares  tuos  fine  inter- 
misfionemscreres,  et  Sionis  vicem 
fltantopere  doleres.      Haeceft  ergo 
Vvifionis  interpretatio,    qua»    tibi 
k  paullo  ante  adparuit.      Quam  vi- 
j  I  difti  lugentem ,  conatus  es  confola- 
■  iri:    at  nunc  iammulieris  fpeciem 
jnon rides,  fed  vifa  tibi  eftvrbsae- 

•  j  dificari.  Qood  autem  tibi  cafum 
:  Ijfilit  fui  narrabat,  haeceftexplicatio. 

•  j  Hxc  mulier,  quani  tuvidifti,  Siort 
leit.Qyod  autem  tibi  dixit  ea,  quam 

tr'  j'modo  vt  vrbem  confirm  cernebas, 
'■'■■  ^uod,  inquam,  tibi  dixit,  feannos 
'•  j'xigintafuisfefterilera  :  id  eo  per- 
-  J  inet,quod  fiierunt  fcilicet  anni  tri- 
.'■-  r;inta,  quum  in  ea  nondum  fieret 
4  -es  diuina.     Quibus  annis  triginta 

•  T:xa6tis,  conftruxit  vrbem  Solomo, 
©  Jj-emque  diuinam  fecit:  tunc  fuit, 

r>  J|uum  peperit  fterilis  filium.   Quod 

•  <f  T]  utem  tibi  dixit ,  enm  fe  laboriofe 
ki  tiutriuisfe,  ea  eft  habitatio  Hierofo- 
t  wmis.    Rurfumque  quod  tibi  dixit, 

lium  fuum  ingresfum  thalamum 
:w  I'jum,  fortuito  cafu  lapfum  interiis- 
*<  l!?,ea  eft, quae  contigit,  ruina  Hiero- 
:  4{  ■jlymae.  Qnod  autem  illius  formam 
\&  :idifti,  et,  quoniam  filium  lugeret, 
in  |]im  confolari  conatus  es ,  denique 

i:  iis,quae  contigerunt,haec  tibi  funt 
>erienda.  Videns  fcilicet  Supre- 
:; :  I'  us ,  te  propter  cam  animo  maere- 
t&  jl,  totoquepeftoreangi,  ostendit 
$'  jbi  eius  gloriae  claritatem,  decoris- 
icMwe  pulchritudinem.  Nam  ideo  fe 
«J  Jj  campo  manere  iusfi,  vbi  nullum 
*  Pet  domus  aedfiicium.  Sciebam 
its'  |jim,Supremum  haec  tibi  ostenfu- 
:^wSm  esfe  :  propterea  iusfi,  vt  veni- 
i  in  agrum,  vbi  nullum  esfet  aedi- 
« iS#ti  fundamentum.  Nee  enim  pot- 
:  ->  «it  opus  huinani  aediticii  eo  fus- 


tineri  loro,  vbi  Supremi  vrbs  de- 
monftranda  foret.      Qyocirca  noli ;  5 
timere,    aut  animo  expauefcere: 
fed  ingresfus  vide  aedificii  fplendo- 
rem  ac  magnitudinem ,    quantum 
tibi   licet  oculorum  acie  videre; 
poftea  audies,  quantum  annum  ma-  56 
rum  auditu  tibi   audire   fas    eft. 
Nam  tu  in  primis  beatus  es ,    et  ho-  52 
mo  paucorum  apud  Supremum  vo- 
caris.    Manebis  autem  hie  craitina58 
no£Ve,     et  tibi  obiiciet  Suprcmus  59 
fummarum  rerum  vifa ,  quas  faciei 
Supremus  terrae  incolis,  poftremis 
temporibus.      Itaque  ego  no6fcem6o 
illam,      et    fequentem    dornriui, 
ficut  ille  mihi  mandauerat. 

CAPVT    XI. 

Vtfio  aquiU  ex  mart,  aU,  capita, penn*  con- 
trarU.  AfuiU  verba.  Regno  pennarum 
diueyfa.  Capitum duorum concretio,  leoru- 
giens  efilua  ad  aquiiam.  AquiU  tandem 
ex  odium. 

Vlfus  fum  autem  mihi  videre  t 
in  fomnis  adfeendentem  ex 
mari  aquiiam,  duodecim  ha- 
bentem  pennatas  alas,  et  tria  capita : 
quam  videbam  in  totum  orbem  a-4 
las  fuas  expandere ,  et  omnes  caeli 
ventos   confertim    in   earn   flare. 
Deindevidide  pennis  eius  nafcen-3 
tes  contrarias  pennas ,  quae  in  mi- 
nutas  exiguasque  pennulas  euade- 
bant.    Et  eius  quidem  capita  quies-  a 
cebant,    medio  capite  ceteris  ma  - 
iore,  *quod  tamen  cum  eis  quiesce- 
bat.     Earn  aquiiam  vidi  fuis  voiare  - 
pennis ,  et  in  orbe  regnare  in  eius 
habitatores :    eique  omnia  fub  cae-  5 
lo  ita  esfe  fubiecla,  vt  nemo  eorum, 
quicumquefuntinterris  creati,  ei 
contra  veniret.      Deinde  vidente^ 
me,  conftitit  in  vngues  fuos  aquila, 
emififqtie  pennis  fuis  vocem,  di- 
cens :  nolite  omnes  fimul  vigilare  :  g 
dormite  fuo  quisque  ioco ,  et  fuo 
quisque  tempore  vigilate,      capita  9 
autem   feruentur   ad    extremutn. 
Animaduerti  autem ,    vocem  nonie 
exeiuscapitibusexice,  fed  ezme- 
b  s  s  *  <fio 


ret* 


E  S  D  R  A  E 


Cap.  ii 


]  j  dio  corpore :  numeransque  con- 
trarias  eius  pennas,      deprehendi 

I  a  o6k>  •.  deinde  vidi  furgere  a  dex- 
tera  parte  vnam  pennam,  quae  toto 

jjbrberegnauic  Quumque  regna- 
ret,  venitei  finis,  itavteius  vefti- 

14  gium'  nusquam  adpareret.  Dein- 
de exftitit  altera ,  quae  regnauit ,  et 
ea  quident  lnulto  tempore  tenuit. 

15  Quumque  regnasfet,  eius  finis  ve- 
nit ,  ita  vt  nusquam  esfct ,  quemad- 

1 6  modum  prior.  Eft  autem  ad  earn 
eruisfa  vox  dicens :  audi  tu ,  quae 
tamdiu  tenuifti  orbem :  hxc  ego  ri- 
bi  nuntio,  antequam  incipias  nus- 

1 1  quam  esfe.  Nemo  poft  te  non  mo- 
do  tempus  tuum ,  fed  nedimidium 

igquidem  tenebit.  Deinde  exftitit 
teitia ,  quae poftquam principatum, 
ficut  et  priores,  tenuit,  ipfaquo- 

1 5  que  euanuit.  Atque  idem  contin- 
gebat  omnibus  aliis  fingulatim,  vt 
principatum  gererent ,  rurfumque 

ao  abolefcerent.  Deinde  fpeclante 
me  per  interualia  temporis ,  pennae 
fequentes  erigebantur  a  dextera 
parte ,  vt  tenerent  et  ipfae  principa- 
tum ,  et  ex  his  erant,  quae  tenerent, 

ai  fed  quae  ftatim  euanefcerent :  non- 
nullac  etiam  earum  erigebantur, 
fed  principatum  non   obtinebant. 

alPoftea  animaduerti,  nusquam  ex- 
ttare  duodecim  pennas,   et   duas 

4,  pcnnulas ,  et  nihil  in  aquilae  cor- 
pore fuperesfe ,  nifi  duo  quiescen- 

24  tia  capita,,  et fex pennulas.  Dein- 
de ex  fex  pennulis  vidi  recedere  du- 
as, et  fub  capite,  quod  erat  ad 
dexteram  partem,  manere ,  quatuor 

a- in  loco  fuo  manentibus.      Deinde 

vidi ,  quum  fubalares  erigere  fe,  et 

.  principatum  occupare  conarentur, 

2<5  quarum  vnaere&a  quidem  eft ,  fed 

2-j  ftatim  euanuit :  itemque  fequen- 
tes. ve'ocius,  quam  priores,  eua- 

ag  nuerunt.  Deinde  vidi  duas ,  quae 
fupererant ,  ipfas  quoque  inter  fe- 
ar, fe  reg  iare  conantes  ^  quod ,  co- 
nantibus  eis ,  interea  vnum  quies- 
cent ium  capitum ,    quod  erat  me- 


dium, expergefiebat :       erat  au 

tern  hoc*duorum  capitum  maius 

Turn  animaduerti ,  duo  capita  fe 

cum    coalefcere :     conuerfumquc 

caput  cum  comitibus  fuis  comedl 

fubalares  duas,  quae  regnumadfe 

6iabant.      Hoc  autem  caput  totun 

orbem  perterruit ,  et  in  eo  orbi 

incolis  multa  cum  vexatione  impe' 

rauit,  et  potentatum  tenuit  orbi 

terraium  fupra  omnes  alas ,  qua 

fuerant.        Poftea  vidi   mediun 

quoque  caput ,  vt  et  alas ,    fubiu 

euanefcere,       fuperantibus  duo 

bus  capitibus ,  quae  et  ipfaiimilite 

in  orbem ,  et  orbis  incolas  regnur 

tenuerunt.      Deinde  animaduerti 

a  dexterae  partis  capite  laeuum  d< 

uorari ,     et  vocem  audiui ,  dicer 

tern  mihi :  profpice  in  aduerfum,ei 

quod  vides ,  confidera.      Vidi  at 

tem  quemdam  quafi  concitatum  e 

filua  leonem  rugientem ,  qui  hi 

mana  voce  fie  adfabatur  aquilan 

Audi  tu ,  dum  ego  te  ex  Suprem 

mandato  adloquor.        Tu  nimi 

rum  id  es ,  quod  de  quatuor  an 

maiibus,  (  quibus  regnum  in  meut 

orbem  tribui ,  vt  per  ea  veniret  t 

nis  eorum  temporum,)  fuperafti, « 

quartum  exortum,  omnia  fuperi 

ora  animalia  deuicifti ,  et  orbis  fa 

culum  potentatu ,  magno  cum  tei 

rore  tenuifti ,      totumque  orbei 

cum  grauisfima  vexatione  tenuift 

ac  tanto  tempoie  orbem  terrarui 

fraudulenter  inhabitafti ,  hominei 

que  non  ex  aequo  rexifti.      Nai 

manfuetos  vexafti ,  quiescentes  la 

fifti,  dilexifti  mendaces ,  ddlrux 

fti  habitationes  hominum  frugi, < 

eorum  muros  deiecifti,  qui  tibi  no 

nocebant.      Itaque  contutnelia  fu 

perbiaque  tua  ad  fupremum  ni 

men  peruenit,    adfpexitque  Suprt 

mus  fuperba  tempora,  quae  ecc 

finita  funt ,  completaque  tua  fceli 

ra.        Propterea  peri  tu ,  aquili 

cum  tuis  horribilibus  alis ,  peif 

mis  pennulis,  malis  capitibus ,  d< 

terr; 


4)puratquidamvertendun)csfe»  duobus  capitibus  fcilicetaliis. 


Cap,  i». 


LIBER   Hir. 


Iot3 


6  terrimis  vnguibus ,  deniqiie  cum 
toto  ifto  corpore  nequam  ,  vt  re- 
creetur  totus  orbis,  et  a  tua  vi  liber, 
eoeuadat,  vt  aequitatem  mifericor- 
diamque  fperet  fui  conditoris. 


CAPVT    XII. 


per  vifum  ostenfum  eft ,      fed  non  j» 
etiam  declaratum:   ideo  ego  tibi 
mine    interpretabor.       Futurum  , , 
eft,  vt  exfiftat  in  orbe '  regnum,  cu- 
ius  terror  erit  omnibus  id  antegres- 
fis  regnis  acrior.,    Ineo  rcgnabnnt(^ 
</ duodecim  reges  fingulatim,    quo-  j  - 
rum  e  fecundus,  regnum  adeptus,di-   * 
utius  tenebit,  quam  quisquam  ex 
duodecim.      Haec  eft  interpretatio  ((j 
duodecim  alarum,,  quas  vidifti, 


Caput  euanefcens  aquil*.  Covfiagrnns  ales, 
Vatu  trepidatio.  Ad  Iouam  fiippiex  Ga- 
tes. Viffomt  explicatio.  Regna  XII. 
Arcana  foltu  audiens  EsdraA.  Conferi- 
benda,  et  docenda  cuncla.     Ad '  ts dram      Quam    aUtem     VOCem    loqpejjtQm  (« 

audifti,  nonexeiuscapitibus.,  fed    l 


popnlaret.      Confa/atu*  populum   EsdraA, 
Septem  dierum  paftin  ex  fleribm. 

INterea ,  leone  aquilam  his  ver- 
bis adloquente,  animaduerti 
reliquum  caput  euanefcere  : 
mec  non  quatuor  alas  illas,  qusc  ad 
illud  transierant ,  et  ad  regnandum 
furrexerant ,  quarum  fuerat  exile 
regnum,  tumultusque  plenum. 
I  Eas ,  inquam,  perire  vidi, et  totum. 
corpus  aquilae  conflagrare,  orbe 
vehementer  expauefcente.  Hie  ego 
prac  turbatione ,  et  mentis  excesru, 
grauique  timore  expergefa&u?, 
lie  cum  animo  meo  locutus.  fum : 
entumihihuiusreicausfa  es,  qui 
Supremi  fcrutere  rationes.  Qiium 
jgitur  adeo  fatigatus  animo,  et  nien- 
te  inualidus  fim,  vt  prx  tanto  inetu, 
quo  fum  hac  nodte  percuifus ,  ne 
paullulum  quidem  virtutis  in  me 
fit,  orabo Supremum,  vtmecon- 
firmet  ad  extremum.  Dominator 
Domine ,  inquam ,  fi  apud  te  gra- 
tia valeo,  fi  apud  te  cum  pri- 
mis  iuftus  habcor,  aut  certe  fi 
inconfpechimtuum  mcae  penieni- 
unt  preces ,  confirma  me ,  mihi- 
que  tuo  vifum  hoc  horribile  inter- 
pretando  enuclea,  vt  plenisfime 
confoleris  animmn  meum  :  quan- 
doquidem  me  dignum  habuifti,  cui 
poftrenia  temporum  ostenderes. 
ITumille:  hxc  eft,  inquit,  huius 
vifi  interpretatio.  Quam  vidifti 
ex  mari  adfeendentem  aquilam ,  id 
vifum  eft,  quod  Daniel fratri  tuo 


i 


ex  medio  corporis  exeuntem ,   hxc ,  g 
fore  fignificat ,  vt  poft  Ulius  regni 
tempus  nafcantur  non    mediocres 
contentiones ,   adeo  vt  propemo- 
dum  cadat,  neque  tamen  turn  c,a- 
dat,  fed  in  priftinum  reftituatur  fta- 
tum.    Quod  autem  vidifti  fubaiares  l  ~ 
o<3o  cohacrentes  dus  alis .  fignifi- 
cat fore,      vt  exfiftant  in^eo, reges  aQ 
ocro,  quorum  erunt  temporabrc- 
uia,  etaanicitati.      Eteorumduoai 
quidem/peribunt,ac,propinquante 
medio  tempore,     quatuor  ferua- 
buntur  ad  fempus,  inftante  iam  eius 
finis  tempore :  duo  autem  adexfre- 
mum feruabuntur.      Quod  autem .- 
vidifti  tria  capita  quiescentia,  haec 
eft  fignificatio.      Sub  eius  extre-a;t 
mum  fuscitabit  Supremus  tria  re- 
gna,  etreuocabitineamulta,  qu*a4 
quidem  orbi  et  orbis  incolis  maio- 
re  cum    vexatione    imperabunt, 
quam  quisquam  fuperiorum :  ideo- 
que  aquilae  capita  vocantur ,      quo-    „ 
niam  eius  fcelera  inftaurabunt  y  et-   * 
que  extremam  manum  importenf. 
Quod  autem  vidifti,  caput  maiuse-  ^ 
uanefcere ,  fignificat  eoruui  vnum 
in  Ie£io  fuo  Ulum  quidem ,  fed  cum 
cruciatu  moriturum:      nam  duo 
fuperftitesgladio  conficientur.   Al-*| 
ter  enim  giadio  focium  conficier,  * 
cafurus  et    ipfe    tandem    giadio. 
Quod  autem  vidifti  duas  fubaiares  , 
ad  dextcra»  partis  caput  transeun-  5 
tesjhxc  eft  interpretatio.    Hi  funt, 
Ss  s 


3  quo* 

: )  imperium  Roroanum.    d  )  duodee-m  Czfares.  . )  Odauius  Auguflus.  /)  per- 
lent  legitur :  quod quidam  parien.!„n,  legeadura  putanr. 


30 


foi4 


ESDRAE 


Cap.  i».  is. 


«juos  in  finem  eius  referuat  Supre-  funt  mortui.  Haec  quum  illi  magna 

mus,  hoc  eft  regnum exile,  et  tur-  voce  plorantes  dicerent,  ego  re- 

3ibarum    plenum.      Quem    vidifti  fpondi  in  hanc  fententiam :    bono 

autem  leonem  ex    filua   experre-  efteanimo,  Israelite,  et  nolite  tnae- 

flumacrugientem,  etcumaquila  rere,  Iacobi pofteri.      Habetenim 

loquentem ,  eamque  et  eius  flagi-  in  memoria  vos  Supremus ,  neque 
tia  omni  oratione  fua ,  ficut  audi- 


ta uifti  ,  arguentem :      hie  eft  ventus, 

quem  Supremus  aduerfus  eos,  et 

eorum  fcelera  referuat  ad  extre- 

miim ,  qui  eos  coarguet ,  eorum- 

que  nequitiam  coram   conuincet. 

3 :  Siftet  en im  eos  iudicio  viuos ,  et, 

a 4  quum  coarguerit,  puniet.     Nam 

meorum  quidem  reliqnos  per  xru- 

mnas  liberabit ,  qui  nieis  in  finibus 

euaferint,  eteosobleftahit,  donee 

vltimaiudicii  dies  veniat,  de  qua 

- .  tibi  locutus  fum  principio.      Hoc 

eft  fomnium,  quo  tu  vfu>  es ,  ethse 

-6  eius  notiones.    Ac  tu  quidem  folus 

dignUs  habitus  es,  qui  hoc  Supremi 

...  arcanum  fcires.      Igitur  h?ec ,  quae 

0 1  vidifti ,  omnia  in  libro  fcribe ,  et  in 

-o  abdito  loco  repone ,      eaquedoce» 

'    to  populariutn  tuorum  fapientes, 

quorum  mentes  fcis  har  arcana  ca- 

-Q  pere ,  ac cuftodirc  posfe.     Tu  au 

tern  dura  hie  adhuc  dies  alios  fe- 

ptem,  vttibiostendatur,  quidquid 

Supremo  vifum  fuerit.    His  ille  di- 

40  Sis,  discomfit  a  me.    Intereaquum 

audimsfet  onmis  populus,  exaelis 

feptem  diebus ,  me  tamen  in  vrbem 

non  reuertisfe ,  coien  mt  ab  infimis 


veftri  oblitum  eft  numen  in  rebus 
aduerfis.  Nee  ego  vero  dereliqui 
vos,  aut  a  vobis  discesfi:  fed  in 
hunc  locum  veni ,  vt  pro  vaftata 
Sione  precarer,  et  mifericordiara 
orarem  veftro  fano  adfliclo.  Quo- 
circa  redite  domum  ;  ego  veniarn 
ad  vos  port  hoscc  dies.  Ita  popu. 
lus,  ficuti  iusfi ,  profeclus  eft  in  vr- 
bem. Egoinca  po,  ficut  ille  mi- 
hi  mandaueiat ,  manfi  feptem  dies, 
per  quos  dies  iloribus  tantum  ter 
reftribus,  et  herbarum  vi&u  vfus 
fum. 


CAPVT    XIII. 

Emaviventufvebewer.s.  Orbit  totiu  contrt 
bomini-m  vnum  >io>i  ferro  ,  ft  J  fpirstupu- 
gnantcm.  Vifionit  expUnatio.  Triduimon 
in  campo. 


fl^Ransaclis  autem  feptem  die 

bus,  vifue  fum  mihiperno 

-*-  c~hirnum    fomnium    vide» 

exfurgentem  ex  maii  ventum,     qui 

eius   fluctus  omnes    conturbaret 

deinde  conualefcentem  ilium  homi 

nem^cunicopiiscxleftibus,  ita  v 

,    quocumque  vultum  fuum  adfpici 

ad  fummos  vniucrfi,  et  me  adgresfi,    cndi  gratia  conuerteret,  tremerent 

huiusmodi  verbis   adlocuti   funt.     qu*cumque  fub  eo   cernerentur 


4lQnidinteprccauimUs.<'  aut  qua  fe 

adfecimus  iniuria  ?  vt  nobis  dereli- 
4l£tis,  maneresinhoc  loco?       Nam 

tu  folus  nobis  ex  omni  populo  fu- 

peres ,  quafi  qnardam  vuaex  vinea, 

aut  lucerna  in  obfeuro  loco ,  aut 

portusacnauis  elapfa  ex  tempefta- 
-^  te.  Parumne  funt  nobis,  quae  con- 
44  figerc  mala  ?     Quod  fi  tu  nos  dere- 

linquis,  quanto  nobis  melius  esfet 

in  Sionis   incendio    conflagrasfe? 
^-necenimmelioresfumusiis.quiibi    ex  qua  regtone  aut  loco   excifu 
4)  esfc 

£)  Invetereeft:  cm  millibu. cxli ,  nefcioan  velitdicere:  aduerfus  c*lcftcsc« 
pias.    Hebraifmu$  quidem  hoc  pamur. 


et  quocumque  ferretur  ex  eius  on 
vox,  arderent,  quicumqueeiusau 
dirent  fonitus,  quemadmodun 
peruaftatur  incendio  grasfante  ter 
ra.  Deinde  animaduerti  innume 
rabilem  hominum  mulfitudinem 
a  quatuor  cxli  plagis  coire  ad  op 
pugnandum  hominem ,  qui  ex  ma 
ri  exftiterat ,  quem  quidem  vid 
in  magnum  montem,  quem  ipfl 
fibiexciderat,  euolare,     quimons 


Cap.  i 3. 


LIBER    im. 


1015 


fa 


esfet,  quumvidereftuderem,  non 
8  potui :  poftea  vidi  onines ,  qui  ad 
eum  oppugnandum  conucnerant, 
pertimefcentes  illos  quidem,  fed  ta- 
5»  men  audentes  pugnare.  At  ille,  vt 
vidit  venientis  impetum  multitudi- 
nis ,  non  extulit  manum  fuam,  nee 

0  enfe  vfus  eft,aut  vllo  beJii  telo,  fed, 
(  vt  vidi, )  dumtaxat  mifit  ex  ore  fuo 
quemdam  quail  flat  urn  ignis ,  ex  la- 
biis  fuis  flammantem  fpiritum ,  et 
ex  lingua  fcintillas  ac  procellas  eia- 

1  culans ,  quae  omnia  commixta  fi- 
mul ,  fcilicet  flatus  ignis,  flammcus 
fpiruus ,  et  procellarr.m  vis,  irrue- 
runt  earn  impetu  in  multitudinem, 
quae  erat  parata  pugnare,  et  o- 
tnnes  ita  cranati  funt ,  Vt  fubito  ex 
innumerabili  multitudine  nihil  ex  - 
ftaret,  praeter  pulueretn  tantum, 
nidoremque  fumi :  quo  vifo  ,equi- 

%  dem  extimut.  Deinde  vidi  ipfum 
hominem  de  monte  defcendentem, 
et  vocantem  ad  fe  multitudinem 
"ft  3  aliam  paea^am  :  ad  quern  acccde- 
bant  homines  multi ,  partim  vultn 
hilari,  partim  m.rfto,  nonnulli  vin- 
&i,  alitnonnultos  obuiosadducen- 
tes.  Turn  ego  prae  tanto  pauore  ae- 
ger,  expergefa6rus,fK  locutus  fum  : 

4 Tu  qui  pnncipio  mihi  tuo  hxc mi. 
racula  demonftrafti ,  mcque  di- 
gnumhabuiui,  cuius  preces  admit- 

>  teres ,  nunc  quoque  mihi  fomni- 
um  hoc  interpretatione  explana. 

5  Quantum  enim  aniino  coniicio,mi- 
feri  futuri  funt ,  qui  erunt  illo  tem- 
pore Aiperftites:  fed  multo  mife- 

?riores,  qui  non  erunt:  nam  qui 
fuperftites  non   erunt,  dolebunt. 

Jlntelligo  nunc,  qu£  in  poftrema 
tempora  immineant,  et  quae  fint 
vel  iilis,  vel  fuperftitibus  euentura. 

/Sunt  enim  in  magna  periculamul- 
tasque  res  aduerfas  venturi,  ficut 

)  ostendunt  hare  fomnia.  Attamen 
tolerabilius  eft  periclitantem  eo  ve- 
nire, vtnunc  videam,  quae  futura 
fint  in  pofterum,  quam  velmi 
quamdam  in  mundo  nubem  transi- 
rc,    turn  ille  mihi  fie  re fpondit :  et 


vifionis  interpretationera   ibi  di- 
cam,  ef,  quae  poftulas,  aperiam. 
Quod  de  fuperftitibus  dixifti,  fie  eft  ia 
interpretandum.      Qui  periculum,,. 
illo  tempore  pertulerit ,  is  fe  ferya- 
uerit:    qui  in  periculum  incide- 
rint,  hi  funt,  qui  opera  fidemque 
praeftant  omnipotent!.    Itaquefci-a 
to,  beatiores  fore  fuperftites,  quam  4 
mortuos.      Hae  funt  viGones  fen-._ 
tentiae :       quod  vidifti  virum  ex  ,| 
meditullio  maris  adfeendentern,  hie 
eft,  quern  mukis  temporibus  refer- 
uat  Supremus ,  qui  per  femetipfum 
liberabit  opincium  fuum,  idemque 
componet  fuperftites.      Quod  au-  _ 
tern  vidifti,  ex  eius  ore  prodire    * 
quemdam  quafi  fpiritum,  ignem- 
que  et  procellam:      quodque  nee 
enfem,  necvllum  belhcumtenebat*" 
telum ,  fed  impetu  fuo  multitudi- 
nem perdidit,  quae  eum  venerat  op- 
pugnatum,  fie  eft  interpretandum. 
Erittempus  illud,  quuoi  degente» 
in  terris  curabit  liberandos  Supre-  *^ 
inns,    incolisqueterrae  mentesat- 
tonitas  fuo  reddet  aduentu.      Co-  *° 
nabuntur  autem  alii  alios  expugna-  ^  * 
re,  ciuitasciuitatem,  regioregio- 
nem ,  gens  aduerfa  genti ,  regnum- 
que  regno.      Quum  autem   hacc 
fient,  et  contigeiint  figna,  quae  ego  5* 
tibi  fupcrius  ostendi ,  tunc  patefiet 
filiusmeus,  quern  vidifti,  vt  virum 
adfeendentern.      Cuius  audita  vo- 
ce, genfe»  omnes ,  omisfo  fuoqui-33 
que  in  patria  bello ,  quod  inter  fefe 
gerent,    conuenient  eodem,  mul- 
titudine innumerabili,  ficut  ad  eum  54 
oppugnandum  venturi.       At  ipfe 
in  Sionis  montis  cacumine  ftabit.  3» 
Sien  autem  veniet ,  et  omnibus  os-    , 
tendetur  parata  acconftrucla,  ficut 3 
excifum  fine  manibus  montem  vi- 
difti.    Ipfe  vero  filius  mens  mores 
et  fcelera  coarguet  eorutu  homi-57 
num,  qui  propter  ingenii  fui  praui- 
tatem  venient  in  tempeftatem ,     et 
cruciamenta,    flammarum  fnnilia,  38 
quibus  cruciandi  funt,  eo»que  r.uilo 
negotio  per  legem  perdet,  ignicon. 
S  s  s  4  liuu- 


Cr     J     U     IS.     t\     £ 


cap.  13. 14* 


3  9  fimilem.  Quod  autem  eum  vidifti 
colligentem  ad  fe  aliam   pacatam 

40  multitudinem ,  hae  funt  decern 
tribus,  ex  patria  fua  relegatae,  Ofeae 
registempore,  quern captiuumab- 
duxitSalmanafar  Asfyriae  rex,  qui 
illo» ,  flumen  traduc~k>s,  in  alienam 

41  terram  rranstulif.  Illi  vero  confi- 
lium  ceperunt,  reliclo  gentium  vul- 
go ,  i»  vheriorem  et  numquam  hu- 
mano  generi  habitatam  regionem 

41  proficifci ,  et  vel  ibi  exfequi  iura 
fua,  quae  in  patria  non  fuerant  exfe- 

43  cuti,  Ingresfi  funt  autem  peran- 
guftos  aditus  fluminis  Eupbratii. 

44  Nam  turn  Supremus ,  erfens  eis  mi- 
racula,  fluminis  venascohibuit,  do- 

45 -nee  transiisfent.  Fuit  autem  per 
earn  regionem,(quae  vocatur  *  Arfa- 
reth,)  faciendum  Ionium  iter  vnius 

4$anni  etdimidii.  Tunc  ibi  confe- 
derunt  vsque  ad  temptis  vltimum : 
vnde  quum  erunt  item  redituri, 

47  fiftet  iterum  Supremus  venas  flu- 
minis,  vt  transire  posfint :  hinceft, 
quod  pacatam  uuiltitudinem  vidifti. 

48  Ceterum  qui  tuorum  popularium 
fuperfunt,  hi  funt,  qui  inueniuntur 

49  intra  fines  meos.      Fiet  igitur,  vt 
quum  ille  perdendam  curabit  ea- 
rum,  qua»  coiuerint,  gentium  mul- 
titudinem,  protegateos,  qui  expo- 
se pulo   fupererunt,        ac   turn   eis 

quamplurima    portenta  ostendat. 

5 1  Turn  ego  :  Dominator  Domine, 
inquam,  hoc  mihi  ostende,  cur  vi- 
rum  viderim  ex  medio  maris  ad- 

jifcendentero.  Et  ille :  quemadmo- 
dum  quid  fit  in  fundo  maris ,  rima- 
ri  aut  fcire  non  posfis :  ita  non  pote- 
rit  quisquam  in  terra  videre  filium 
meum ,  aut  eius  comites ,  nifi  fuo 

^3  tempore.  Haec  eft  interpretatio 
fomnii,  quod  vidifti,  dequofolus 

^4  hie  peripicue  dodhises.  Etenim 
quoniam,  omisfalegetua,  meaeva- 

-  5  cafti  ac  ftuduifti,  et,  vita  fapienter 
inftituta,  fcientiam  matrem  vocafti 

*5  tuam ,  propterea  ostendi  tibi  re- 
polita  apud  Supvemum  praemia. 

* )  Sunt  qui  arbittantut  Jegcndum  Samatia, 


Ceterum  poft  alios  tres  dies  tibi  alia 
proloquar,  grauiaqueac  mirabilia 
exponam.  Turn  ego  digresfus, 
recepi  me  in  campum ,  celebram 
laudansque  magnopere  Supremum, 
de  miraculis ,  quae  fuo  tempore  fa- 
ceret ,  quique  et  tempus ,  et  tem- 
porum  cafus  gubernaret:  ibique 
manfi  triduum. 


CAPVT    XIIII. 

Ex  rubo  verba  ad  Eidram.  Stculi  fenediu. 
Que  vati  curandn.  Spiritum  ad  fcrtben- 
dum  petens  EsdrM.  Ad  populares  Esdr* 
toncio.  Dielata per  Eidram  diuina.  Pro- 
ferendt  et  eccultandi  libri. 

TErtio  autem  die  quum  fede- 
rem  fub  quercu ,  ecce  ad  me 
perlata  vox  eft  ex  rubo ,  his 
verbis  :  Esdra ,  Esdra.  Et  ego : 
quid  vis,  Domine?  fimulque  in 
pedes  furrexi.  Atqueille :  adpartri 
in  rubo,  inquit,  et  Mofem  adiocu- 
tus  fum ,  quum  met  feruirent  in 
Aegypto :  eoque  misfo ,  meos  ex 
Aegypto  eduxi :  et  eum,  addu£him 
in  montem  Sinam ,  multos  dies 
apud  me  detinui,  eique  multa 
narraui  mirabilia,  ettemporum  ar- 
cana ac  finem  ostendi,  praecepi- 
que,  quasres  palam  faceret,  quas 
cuntra  celaret.  Nunc  te  moneo, 
vt  qua-  figna  ego  demonftraui ,  quae 
tu  fomnia  vidifti,  quasque  audiifti 
interprctationes ,  in  mente  reponas 
tua.  Nam  tu  ex  omnibus  exceptus 
verfabere  reliquus  cum  confilio 
meo,  vna  cum  tui  fimilibus ,  donee 
tempora  finiantur.  Excesfit  enim 
fae culum  ex  iuuentute  ,  vergentibus 
ad  fenedtutem  temporibus.  Nam 
in  duodecim  partes  diuifum  eft  fae- 
culuin,  quarum  decern  etdimidta 
transierunt :  fupereft  autem, 
quantum  eius  eft  poft  diruidi- 
umdecimae  partis.  Qnamobrem 
compone  domum  tuam,  catti- 
ga  populares  tuos ,  eorum  in  opes 
confolare ,  et  iam  vitiis  renuntia : 
omitte  mortales  cogitationes ,  abii- 

09 


Cap.  14. 


LIBER    IIII. 


toil 


ce  humana  ncgotia ,  infirmam  na- 
I  turam  tandem  exue,  et,  moleftisfi- 
|;  mis  tibi  cogitat lonibus  feorfum  po- 
ll litis ,  propera  ex  iftisjnigrare  tem- 
j  5  poribus.  Nam  qux  iarocontigisfe 
[  mala  vides,  his  rurfum  deter  Iota 
5fient:  quo magis enim  fenio  elan- 
•  guefcet  feodum ,  eo  plura  ineohs 

7  accident  mala :  quippelongiusre- 
cedente  vero,  et  accedente  falfo, 
Iamiam  enim  fntnrum  eit ,  quod 

8  tu  per  vifum  vidifti.  At  ego  re- 
fpondens:   tuo  quidem  arbitratu, 

jDomine,  inquam.  Verumtamen 
vtegovadam,  ficut  tu  mihi  prxce- 
pifti,  et  pf  aefentem  populum  cafti- 
gem,  qui  pofthac  nafcentur,  quis 

d  commonebit  ?  Ergo  mundus ,  et 
qui  in  eo  degunt,  verfantur  in  tene- 

1  bris  fine  lumine :  narotualexin- 
cenfa  eft,  ideoquencmofcit,  quae 
a  te  vel  fa&a  vel  futura  fint  opera. 
Quod  fi  quid  auSoritate  apud  te 
valeo,  adflame  fancto  fpiritu,  vt 
fcribam,quidquid  in  mundofa&um 
eft  a  principio,  quae  erant  in  lege 
tua  fcripta,  vt  posfint  homines  inue- 
nire  viam :  et  qui  in  pcfterum  vi- 
uere  volent,  viuant.  Turn  ille 
mihi  refpondens  :  i,  inquit,  conuo- 
catum  populum ,  et  eis  interdicito, 
netequxrant  per  dies  quadraginta. 
qur  |.  Deinde  comparatis  multis  buxeu  ta- 
bu! is,  adhibitis  Sarea,  Dabria,  Sele- 
mia,  Echano,  et  APiele,  qui  quinque 

aceleriter  fcribendi  periti  funt ,  hue 
redito:  ego  in  tua  menteingenii 
lumen  accendam ,  quod  nonexftin- 
guetur,  quinabfoluta  fuerint,  qux 
fcribere  cceperis :  quibus  perfe- 
cts, alia  palam  facies,  alia  fapienti- 
bus  occulte  trades.  Incipies  autem 
eras  hac  hora  fcribere.  Igitur  di- 
gresfus  ego,  ficut  ille  mihi  pr  aecepe- 
rat,  conuocatoomni  populo,  hanc 
orationem  habui.  Audite  Israeli- 
tie  haec  verba:  peregrinati  olim 
maiorcs  noftri  in  Aegypto ,  et  inde 
liberati ,  quum  vitalem  accepis- 
fent legem,  cam non funt cxfecuti3 


— '   - 


n 

1 

-j. 

w 
n 
h 

m 


;nec 

M 

aba 
Na 
ftfe. 
nidi 


earademque  vos  quoque  port  eos 
violaftis.       Qiiumque  vobis  regio^i 
et  fionia  terra  forte  data  foret ,  et 
maiores  veftri,  et  vos  crimen  com- 
mififiis,  nee  prarceptas  vobis  a  Su- 
premo rationes  obiiftis.    Itaque  il-  3» 
leiuftus  index  quum  fit,  abstulita 
vobis  aliquando,  quod  donauerat. 
Nunc,  (quandoqnidem  vos  vna  cum  33 
veftris  confanguineis  hie  adeflis,) 
fi  adfeftionibus  veftris  imperaue-  34 
ritis,  et  animo  benemoratifueri- 
tis ,  et  viui  falui  eritis,  et  poft  mor- 
tem mifericordiam  confequeminL 
Futurum  eft  enim  poft  mortem  iu-  3  5 
dicium,  quum  reuiuifcemus,  quum 
quidem  et  iuftorum   adparebunt 
nomina,  et  impiorum  facta  osten- 
dentur.    Nunc  igitur  ad  me  nemo  35 
aecedat,  aut  me  qua?  rat  per  dies 
quadraginta    Igitur  adfumtis  quin-  37 
que  viris  ,  ficut  ille  mihi  mandaue- 
rat ,  profectus  fum  in  campum,  ibi- 
que  manfimus.      Vbi  portera  diesjg 
aduenit,  ecce  vox  vocauit  me  di- 
cens:  Esdra,  aperios  tuum,  etbi- 
be,quod  ego  tibi  propino.     Qiium-39 
que  ego  os  aperuisfem,  ecce  mihi 
pocuhun    plenum    porrigebatur, 
plenum  quafi  aqua  ,  colore  ignis  fi- 
mili :      quod  vbi  acccpi  atque  bibi,  40 
cor  mihi  vexabatur  ingenio,  inque 
pedtore  mihi  crefcebat    fapientia, 
animi  mei  durante  memoria ,     ita,  *  t 
vt  apertum  os  nieum  non  fit  clau- 
fum  deinceps ,     Supremo quinque  az 
viris  ingeuium  dante,  et  illis  didJa- 
tas  lymphationes  nodturnas,  quas 
nefciebant,  fcribentibus.      Sume-  a  > 
bant  autem  cibumno&u,  mectin- 
terdiu  loquente,  et  nodtu  fine  inter- 
raisfione.      Scripti  funt  autem  per  4 . 
quadraginta  dies  libri  quatuor  et 
ducenti :    quibus  quadraginta  die-  .„ 
bus  peradtis,      locutus  eftSupre -    \ 
mus  his  verbis :      Quae  prima  fcri-  * 
pfifti ,  in  propatulo  propone,  et 
dlgnis  et  indignis  legenda:      fed   „ 
vltimos  feptuaginta  feruabis ,  quos  ^ 
dodJis  populanum  tuorum  tradas. 
S  s  s  5  In 


ioi8 


E  S  D  R  A  E 


Cap.  4  4.  if 


48  In  his  enim  ingenii  vena,  fapientiae 
fons,  et  fcientiae  flumen  incft. 
Atque  ego  ita  feci. 

CAPVT    XV. 

Calami  t  at  fs  a  Deo  infer  en  it.  Pro  captiuU 
in  Aegyptum  commim.tiones  contra  Asjy- 
rios.  Babylon  obterenda,  Afia-vafianda. 

I  T~^Loquere  autem ,  audiente  po- 
\A  pulo  raeo ,  fatidica  verba,  quae 
-*-^  tibi  in  os  fuggeram,  inquit  Do- 

a  mimis,et  facito.vt  in  charta  fcriban- 

3  flir :  funt  enim  certa  atque  vera.  Ne 
timueris  contrarios  tibi  conatus,ne- 
ue  te  turbet  contradicentium  incre- 

Adulitas:    namomnis  incredulus  in 

?incredulitate  fua  morietur.  Ego 
inducain,  ( inquit  Dominus, )  in  or- 
bem  terrarura  mala ,  gladios,  fa- 

$  mem ,  mortem,  interitum :  quo. 
niam  totum  orbem  plane  pollue- 
runt  vitia,  perductis  adfummum 

^nefariis  hominum  fa6Vis.  Qua- 
propter  iam  non  conniuebo  adeo- 
rum  fcelera,  inquit  Dominus ,  quae 

c  irreligiofe  perpetrant ,  nee  ea  fus- 
tinebo,  qux  agunt  improbe,  quum 
innoxius  infonsque  fanguis  ad  me 

c  conqueratur ,  animxque  iuftorum 

vociferentur    adfidue.       Vlcifcar 

eos ,  inquit  Dominus,  et  omnis  in- 

noxii  fanguinis  pcenas  ab  illis  repe- 

•  0tanj       Enmeuspopulusouiumri 

tu  ducitur  ad  caedem :  enimuero 

non  patiar  eum  habitare  in  Aegy- 

pto ,    fed  potenti  manu ,  fublimi- 

que  braehio  educam ,  omnemque 

illam  regionem ,  vtolim,  cladead- 

Iafec"tam    depopulabor.       Lugebit 

Aegyptus,  eteiusfundamenta,  cla- 

de  et  fupplicio  adfe&a ,  quod  ei 

.,  Dens  irrogabit.      Lugebunt  culto- 

res  eius  agricolx ,  quippe  confum- 

tis  eorum  frugtbus  vredine ,  gran- 

14dine,  ac  horribili  fideratione.    Vae 

j.  orbiet  eius  incolis,      quibus  im- 

3  minent  arma  et  calaroitas ,  confur- 
genfque  bello  gentes  alias  in  alias, 

.  x  habentes  in  manibus  tela,  et  infta- 
bilitate  laborantes  homines,  alii 


alios  inuadent,  non  curantes  regeni 
fuum ,  principesque  adlionum  fua. 
rum  rationem  fua  potentia  me- 
tientur ,  eousque,  vt  fi  quis  in  vr- 
bem  ire  cupiat,  non  posfit.  Nam 
illorum  fuperbia  ciuitates  turba- 
buntur,  domuseuertentur,  formi- 
dabunt  homines,  non  miferebitut 
alter  alterius,  armis  domosabolen- 
do,  et  direptis  facultatibus  magnam 
penuriam  pants,  ct  calamitatemad- 
ferendo.  Ego  terrendoaame,(in- 
quit  Deus , )  rege»  orbis ,  quotquot 
funtt  ab  oriente ,  ab  auftro ,  ab  eu- 
ro,  eta  Libano  conuocabo,  vt  in 
eosregerantur,  eisque  reddantur, 
quae  illis  intulerint:  ac  qualia  hac- 
tenus  eletiis  meisfaciunt,  taliaeii 
faciam,  ac  penitus  rependam.  Haec 
dicit  Dominus  Deus :  non  parcel 
mea  Jexf era  fontibus ,  nee  abstine- 
bit  mens  gladius  ab  eis ,  qui  terram 
innoxio  sanguine  refpergunt.  Pro- 
feclus  ab  eius  ira  ignis  terrain  fun- 
dims  confumet ,  et  fontes  ftraminis 
modo  concremabit.  Vae  pec- 
cantibus,  et  mea  praecepta 
non  exfequentibus ,  inquit  Do- 
minus :  non  parcam  illis.  Abs- 
tiuete  filii  a  violentia,  nolite  meum 
contaminare  fanum ;  nouit  enim 
Dominus  omnes ,  qui  in  fe  delin. 
quunt,  ideoque  eos  neciaccaediad. 
dicit.  lam  enim  inuadent  orbem 
terrarum  mala ,  in  quibus  haerebi 
tis  :  nee  enim  liberabit  vos  Deus, 
qui  in  eum  peccaueritis.  Ecce  fpe 
cies  horribilis,  cuius  fades  eftab 
oricnte:  prodeunt  Arabicorurr 
draconum  nationes  multis  cum 
curribus,  quorum  numerus  fertui 
more  venti  per  terram ,  vt  iam  me 
tu  trepident  omnes ,  qui  illos  audi 
unt.  Carmonii  ira  furentes,  egres 
fique,  vt  apri  ex  filua,  inuadent  ma 
gna  vi,et,cum  illis  prcelio  congresfi, 
vaftabunt  Asfyriae  terrae  partem, 
Deinde  memores  naturae  fuae  dra 
cones,  vincent,  et  fe,  magna  virtuti 
confpirantes,ad  perfequendos  illoi 
conuericnt :    ita  vt  illi  horum  vi* 

tut 


Cap.!  5. 1  & 


LIBER  Ilir. 


1019 


tute  perturbati ,  ac  perdomiti ,  pe- 

33  des  in  fugamxonuertant ,  et  eos 
ab  Asryriorum  finibus  fubfesfor  ob- 
fidcat,  vnumquc  eorum  ccnficiat, 
ita  vt  eortmi  exercitus  timore  ac 
tremore  corripiatur ,  f  itque  aduer- 

34  fus  eorum  reges  contentio.  Ecce 
nubes  ab  oriente ,  et  a  feptemt  rio- 
ne ,  ad  meridiem  facie  perhorrtda, 

35  plena  irx  ac  proccllae ,  qux  nsibei 
inter  fefe  collifx ,  frequentia  fidera 
ad  terram  deturbabunt ,  eornmque 
ftellam,  adeovtin  pugnaperringat 

36  fangui's  ad  ventrem ,  et  homiriuth 
talwuiadcinguJam  cameli,  multus- 
que  fit  in  orbe  timor  atque  tremor, 

7  horrentibus ,  qui  fupplicium  illud 
videbunt,    et    terrore    perculfis. 

jgPoftea  mouebuntur  frequentes  a 
meridie  ac  fcptemti  ione  nin-bi ,  et 

jppartim  ab  occidente:      vi&ores- 

'  que  ab  orieote  venti ,  nubem  illam, 
ira  concitarani ,  discutient,  et  fidus 
orientalioccidentalique  vento  ter- 

\o  rori  futtirum  fisperabitur,  et  eue- 
clae  ingentes  validxque  nubes,  ple- 
nx  irx,  et  fidus,  vt  totum  Orbem  et 
cius  habitatores  perterreant,  o- 
limem  altumeminentemque  locum 
perfnndent,  terribili  fideratione: 

.ligni,  grandine,  volantibusgladiis, 
et  tana  aqua,  vt  prac  eius  abun- 
dantia  campi ,  alueique  complean- 

atur  omnes.  Deiicient  eorum  vr- 
bcs,  muros,  montes,  colles,  filua- 
rum  arbores ,  pratorum  faniim  ac 

3  frumenta.  Ac  conftantcr  ad  Ba- 
bylonem  vsque  progresfx,  earn  ob- 
terent,  et  adgresfae,   obfidebunt: 

4  ac  tanta  fideratione  atque  ira  per- 
fnndent, vt  feratur  puluis  et  fu- 
nuis  in  caelum ,  et  earn  omnes  finiti- 

5  mi  lugeant ,      quique  remanferint 
5  in  ea ,  feruiant  euerforibus.    Et  tu 

Afia ,  Babylonis  fpei  focia ,  et  eius 
7 perfonae gloria,  vxtibi,  mifera, 
qux  fimilis  iftius ,  filias  tuas  mere- 
tricie  ornas,  vt  araatoribus  mis  glo- 
riofa  placeas,  qui  tecum  fcniper 
I  fcoitari  cupiunt ,  imitata  odiof.c 
iliius  omnia  opera  atque  mores, 


Propterea,  inquit  Dens,    immit-4s> 
tarn  tibi  mala,  viduitatem,  pauper- 
tatem,  famem,  arma,  peftem,  ita 
vt  tux  domus  violentia  ac  c;L*de  de- 
uafientur ,    tuxque  virtutis  gloria  Jo 
more  floris  arefcat,exorto,qui  in  te 
emisfusfuerit,  ardore.     Aegrota-si 
bis,  vt  inops,  a  mulieribus  vulnera- 
ta  ac  mnltata,  ita  vt  te  recreare 
nequeant  pot<jntes  et    amatores. 
Non  equidem  fie  in  te  animatus  05-52 
fern,  inquit  Dominus,      nifi  elc-53 
dtos  meos  omni  tempore  alto  ma- 
miura  ic~rn  occideres :      et  eorum  54 
cxdc  ebria  diceres ,  tibi  exornan- 
dam  esfe  vultus  tui  fpeciem.      Me-  55 
retricatus  tui  mercedem  habes  in 
fimijideoque  peenas  dabis.      Vt  tu  56 
meos  eleclos,  (inquit  Dominus,)  fie 
Dcus  te  traclabit ,  ac  in  tantum  ma- 
li  adducet,     vt  tui  nafi  fame  inter- 57 
eant,  et  tu  armiscadas,  ettuxex- 
cidantur  vrbes ,  tuique  omnes  fub 
dio  cadantarmis :    et  qui  er.'nt  in  5S 
montibus,    fame  pereant,  et  fuas 
ipforum  carnes  comedanf ,  fangui- 
nemque  bibant,  prx  fame  panis, 
et  aquae  fiti.         Infelix  tu ,  maria  59 
penueabis ,  mrfumque  pa'  iere  ma- 
la ,    atque  illl  in  transitu  ciuitafem  60 
occifamadlident,  etncnnullam  ter- 
rc  tux  portioncm  obterent,      et6l 
tux  glorix  partem  abolebunt ,  rnr- 
fum  ad  euerfam  Babylonem  reuerfi. 
Et  tu  dirtitaeris  ilhsproftipulajetdx 
ipfi  tibi  ignis  erunt,   teque  eonfi- 
cient,  et  vrbes  tuas ,  terrain ,  mon- 
tes ,  omnes  filuas  et  fru6>»feras  ar- 
bores igni  comburent :     tuos  natos  <jj 
captiuos  abducent,   cenfum  tuum 
prxdx  habebunt,    tuique  vultus 
gloriam  delebunt. 


CAPVT    XVI. 

Minac'ta  verba  in  Babylonem,  Afitm ,  Aegy- 
plum,  Syriam.  MifetMti*  honnnum  fit- 
tttra  pattcitai.  Ver.turm  di.ibili  domaror. 
Omnia  prcuidrns  Ioua.  Prolntndi  elefli 
qun/ifer  igntm.    ExpeccatU  mi/eria. 


Hci 


1010 


ESDR'Afi 


Cap/ 16. 


•  i  T  TEi  tibi  Babylon,  et  Afia:  hei 

*  H  tl^1  Aegypte  >  et  Syria :    a- 

A  ■*■  micite  vos  centonibus ,  et  ci- 
liciis,  et  veftros  lamentamini  na- 
tos ,  et  dolete :  nam  vobis  immi- 

3  net  caJamitas.    Immittuntur  in  vos 

4  arma,quae  quis  auertat  ?  Iramitti  - 
tur  in  vos  ignis,  quera  quis exftin- 

5  gnat  ?      Immittuntur  in  vos  mala, 

6  quae  quis  repellat?  Quis  leonem 
repellat  .efurientem  in  filua?  ant 
ignem  exftinguat  in  ftipulis ,  vbi  fe- 

7  mel  exarferit  ?     Quis  fagittara  re- 

8  pellata  forti  fagittario  raisfam?  Do- 
mino forti  immittente  mala,  quis 

o  repellat  3  Exortum  ex  eius  ira- 
cundia  incendium  quis  reftinguat ? 

aoQuis  eo  corufcante  non  timeat? 

1 1  tonante  quis  non  paueat  ?  Domi- 
no comminante ,  quis  non  fundi- 
tus  ad  ipfius  adfpeclum  dispereat? 

I»  Terra  tremit  a  fundamentis ,  mare 
rlucliis  ciet  ab  imo  :  etusetfluclus 
disturbantur  et  pifces,  ad  Domini 
adfpechim  ,    vircutisque   gloriam. 

1 3  Nam  eius  dextera  fortis  eft,  quae 
tendit  arcum  :  fagittae  acutae,  quae 
ab  eo  iaciuntur,  non  defechirae, 
quum  in  terr<e  fines  mitti  caperint. 

14  En  emittuntur  non  reuocanda  ma- 

15  la,  quin  terrain inuadant.  Ignis 
accenditur  non  exftinguendus , 
quin  terra?  fundamenta  confumat. 

16  Quemadmodum  non  redit  fagitta  a 
validomisfa  fagittario,  lie  non  re- 
uocabuntur  misfa  in  terram  mala. 

i^Heimihi,  heimihi,  quismetera- 
ig  poribusillis  defendet?      Ingruunt 
multi  dolores  et  gemitus :  ingruit 
multa  fames  et  interitus:  ingruunt 
bella  poteftatibus  formidanda :  in- 
gruunt mala ,  quibus  omnes  trepi- 
1  o  dent ,    in  quibus  malis  quid  faciam 
20  quum  aduenerint  ?       Immittetur 
fames,  clades,  calamitas ,  anguftia, 
quae  flagella  fint  ad  vitac  correctio- 
4|  nem :    ncquetamen  feafuiscrimi- 
nibus  auocabunt,  nee  erunt  vm- 
quam      flagellorum       memores. 
%%  Turn  quum  erit  tanta  annonx  vili- 

* )  inctcitbiljs  fu  bQ/ninum  pauc;ta$. 


tas  in  tcrris ,  vt  fibi  putent  homi- 
nes partam falutem,   pullulabunt  in 
orbe  mala,      arma ,  fames ,  et  in-  %i 
gens  peri  urbatio  ,  adeo  vt  multi  ex 
orbis  incolis  fame  intereant,      et 
ceteros ,  qui  ex  fame  fuperauerint, 
perdant  arma,      ftratis  ftercorum  %^ 
modo  morluis ,  nullo  eos  confo- 
lante.      Derclinquetur  enira  terra  »< 
deferta,  et  eius  vrbes  euertentur, 
nullo  reliclo,  qui  teram  colat  aut 
couferat.      Arbores  fru&us  edent,  %t 
quos  nemo  legat :     vua  matura^ 
fiet ,  quam  nemo  calcet :    tanta  e-  2j 
ritlocorumfolitudo,  eousque,  vt 
»  hominem  homo  videre  cupiat,aut 
eius  audire  vocem.       Supererunt  %i 
enim  tantum  ex  fingulii  vrbibus 
deni ,  et  ex  pagis  bini ,  qui  fe  in 
denfis  nemoribus,   et  rupium  an- 
tris  abdiderint.       Ac  quemadrno- 3c 
dumreliquae  fiunt  inoliuetoetfin- 
gulisavboribus,  teniae  aut  quater- 
nx  oliuae,      aut  ficut  in  vindemian-  a  | 
da  vinea  racemi  relinquuntur  ab 
his,  qui  diligenter  vineam  fcrutan- 
tur :    fie  reliqui  fient  ilia  tempefta-  a  3 
tetresautquatuor,  ab  iis  qui  ferro 


eorum  domos  rimabuntur.      Ita- 


l\ 


qwefupcrerit  deferta  tellus :  eiuset 
agri  fqualebunt,  et  viae  femitxque 
omnes  germinabunt  fpinas,  quod  in 
ca  non   obuerfabuntur   homines. 
Lugebunt  fponfis  carentes  virgines,  aj 
lugebuut  viris  carentes  ferainx,  lu- 
gebunt earum  filixauxiliodeftitu- 
tae:  illarum  et  fponfis  belloabfum- 3$ 
tis,  et  viris  fame  confeclis,      au-2(j 
dite  vero  et  cognofcite  haec ,  culto- 
res  Domini:     ecce  dicla  Domini:^ 
haec  accipite ,  ne  Domini  didtis  non 
credatis ,     qui  dicit  inftare  mala  fi-  ag 
ne  dubio.     Qiiemadmodum  quum  $y 
praegnans  filium  nono  menfe  pari- 
turaeft,  inftante  hora  partus ,  ante 
duas  aut  tres  horas,  eius  ventrem 
circumueniunt  dolores :  prodeun- 
te  autem  infante  de  ventre ,  nullum 
punclum  temporis  intermittunt :  i-40 
ta  non  cunftabnntur  in  terras  prod* 

ire 


m- 
ttin 
-.in. 
Ida 
et 

at, 
tun 

no, 
tut 

aent, 

un 

hh 

!,« 

m 
nut 

to 
fcln 

ii  jr. 

drao-j 

etGn- 

raw- 


Lap.  to. 


L.    1    D    E    K.       1J11. 


1011 


•r,  lU' 


ire  mala  ,    quibus  gemat  mundus, 

iidolore  circumfesfus.  Audite  ora- 
tioncm,  mea  plebs ,  parate  vos  ad 
pugnam ,  et  in  malis  eftote  perinde 

J»  ac  aduenae  terra.  Qui  vendit,  per- 
inde efto  ac  fugiturus  :  qui  emit , 

^3  perinde  acperditurus,  Qui  mer- 
catur, perinde  ac  fruclum  non  ca- 
ptures :   qui  adificat ,  perjnde  ac 

^nonhabitaturus.  Qi»iferit,  per- 
inde ac  npn  mesftirus  :  qui  vineam 
putat,   quafi   non  vindemiaturus. 

15  Qui  matrimonia  contrahunt ,  per- 
inde ac  non  genhuri  liberos  .•  et  cae- 

jglibes,  perinde  acvidui.       Nam  qui 

j7laborant,  fruftra  laborant:  eo- 
rum  enim  fruges  metent  alienige- 
nae,  facultates  rapient,  domps  e- 
uertent,  filioscaptiuosabigent,  vt 
ad  captiuitatem  atque  famem  libe- 

\%  ros  gignant.  Turn  qui  rapina 
negotiantur,  quo  prolixius  vrbes, 
domos,  posfesiiones ,  perfonas  fuas 

j9exornant,  eo  magisin  eosfauiam, 
ob  ipforum  peccata ,  inquit  Domi- 

;o  nus.  *  Quomodo  animata  eft  in 
meretricem   mulier    honefta ,   et 

I;  1  probitate  praeftans  :  fie  animata 
erit  virtus  in  vitium,  quod  feipfum 
exornat,  idque  coram  accufabit, 
quum  venerit, k  qui  omnium  in  ter- 
ris  peccatorum  inuentorem  coerce- 

;%  at.      Quocirca  noiite  eam,aut  eius 

j3  opera  imitari,  nam  breui  futurum 
eft,  vt , fublatis  ex  orbevitiis,  re- 

J4gnetin  vobis  iuftitia.  Ne  neget 
nocens ,  fe  peccasfe  :  nam  earboni- 
bus  ignitis  flagrabit  eius  caput ,  qui 
feinDominum  Deum  eiusque  glo- 

jjriam  peccasfe  negauerit,  fiqui- 
dem  nouit  Dominus  omnia  homi- 
num  opera,  ftudia,   cogitationes 

•<5  atque  mentes :  quippe ,  quo  iuben- 

te,  facia  terra  eft ,  eodem  iubente , 

"2  factum  caelum  eft ,     eiusque  man  - 

dato  fixae  funt  ftellx ,  quarum  ipfe 

;g  numerum  nouit.  Qui  profunda, 
eor  unique  eel  Lis  habet  exploratas : 
qui  marc ,  et  eius  capacitatem  men- 

ipfueeft;   qui  mare  in  mediis  conclu- 


k)  Chriftuj. 


fit  aquis,e(  terram  fuper  aquas  man. 
dato  fuo  fuspendit  :      qui  caelum  6» 
quafi  cameram  extendit ,  idque  fu- 
pra  aquas  fixit:     qui  ftatuitinfalti- 61 
bus  fontes  aquarum ,  et  in  raontium 
verticibus  lacus ,  emittendis  exedi- 
ta  rupe  fluminibus  ad  irrigandain 
terram :    qui  finxit  hominem,eius-  61 
que  cor  in  medio  corpore  pofuir, 
eique  fpiritum,  vitam,  ingenium,  et  63 
omnipotentis  Dei  adflatum  inieeir, 
qui  omnia  fecit,  omnia  rimatur  in 
terras  latebris  abstrufa:  hie  veftros64 
mores  nouit,  et  quae  cum  animis  ve- 
ftris  cogitatis :  peccantes,et  volentes 
occultare  peccata  veftra.        Qiiam-  <5$ 
obrem  Dominus  omnia  opera  ve- 
ftra rimatus ,  traducet  vos  omnes, 
vosque  pudebit  ,  proditis  veftris  66 
peccatis  coram  hominibus,  quum 
quidem   ipfa  crimina  accufatores 
aderuntin  ilia  die.        Quid  agetis,  67 
aut  quomodo  peccata  veftra  coram 
Deo,    eiusque  angelis,   abdetis? 
Quum  iudex  fit  Deus ,  eum  timete,  e>8 
defiftite  a  peccatis  veftris,  veftra- 
que  crimina  obliuione  fempiterna 
dedifcite ,  et  Deus  vos  ex  omnibus 
rebus  aduerfis  eripiet  ac  liberabit. 
Nam  excandefcet  in  vos  permulto-  60 
rum  ardor  ,  qui  raptos  quosdam 
veftrum  dcaftris  ad  cibum  madta- 
bunt :        quibus  qui  confenferint,  70 
eis  erunt  derifui  ac  cstentui,  ab  eis- 
que  conculcabuntur.     Nam  per  lo-  71 
ca  et  finitimas  vrbes  multum  infe- 
ftabuntur  reuerentes  Domini,     il.7* 
lis  tamquam  infanis  nemini  parcen- 
tibus ,  diripiendo  ac  depopulando, 
qui  adhuc  Dominum  reuerebun- 
tur  :     quorum  et  facultates  vafta-  73 
bunt  ac  diripient ,  et  ipfos  ex  ipfo- 
rum domibus  eiicient.      Tunc  pa-  74 
tebit  eleclorum  meorum  probatio, 
vt  aurum  ,  quod  probatur  igni. 
Audite,  mihi  dilecli,  inquit  Do-  75 
minus  :   quum  aderunt  calamitofa 
tempora  ,    defendam  vos  ab  eis. 
Ne  timueriti8 ,  neue  hxfitaueritis :  ^5 
nam  Deus  eft  dux  vefter ,     et  to-  7  - 
ruin, 


-«i/. ». 


rum,qui  mandata  praeceptaque  mea 
exfequuntur :  inquit  Dominns  De- 
us.  Ne  vos  praegrauent  peccata  ve- 
ftra,  netie  exfuperent  veftra  crimi- 
78  na.    Vae  qui  peccatis  fuis  obruti,  et 


criminibus  cooperti  Cunt ,     quem- ' 
admodum  obruitur  ager  filua,  et 
fpinis  obdu&a  eius  femita ,  inu ia  fit 
hominibus  :    atque  ita  interclufa , 
igniconfuraenda  deftinatur. 


MACHABAEORVM 

LIBER    I. 


'A! 


CAPVT    I. 

Alexander  in  Darium  vittor ,  tgrotatio,  te~ 
flamenium,  mors,  Israelite  ncfinii.  Fce- 
dtH  horum  cum  finitimis.  Alt  Antiacho 
direpta  Atgyptu».  hunt,  hierofolyr.stani 
deptiiil.itto.  Vrbis  excidium.  Gt*cii4in~ 
tes  Iudtti  viSIoris  imperio. 

LEXANDER  Philippi 
rilius  Macedo  ,    ex  terra 
Chethim  oriundus ,  pri- 
.mus  Grxciae  rex,  deuiclo 
Dario  Perfarum  rege,  et 
aeius  occupato  regno ,     raulta  bella 
gesfic,  munifa  loca  expugnatiit ,  or- 
a  bis  reges  iugulauit :     et  ad  vltimas 
progresfus  terras,  multas  gentes 
compilauit.        Quumquc  iam  pa- 
m  catus  ei  parcret  orbis ,    ipfe  elatus, 
etanimo  infolefcens,  coa&a  manu 
5  validisfima ,      regionibus,  genti- 
bus  et  tyrannis  imperauit,  tribu- 
<j  tumque  impofuit.      Poftea  morbo 
correptus,  intelligens  fibi  inftare 
-mortem,    adfe&atores  fuos ,  viros 
claros,   fecumque  a  pueritia  edu- 
cates, euocauit  :    eisque  regnura 
fuum,  dum  adhuc  viueret,  diui- 
«  fit :    et  quum  annos  duodecim  re- 
^gnauisfet,mortuus  eft.      Eo  mor- 
tuo  ftipatores  eiu9,  occupato  fuo 
!  0  quisque  loco ,       otnnes  fibi  diade- 
mata  iinpofuerunt,  nee  non  eo- 
_.  rum pofteri per multos annos,     ex 
quibus ,  (abundantibus  in  orbe  ma- 

/)  videlicet  regni  Gr*conun, 


lis, )  orta  eft  fcelerata  flirps,  Antlo- 
chui  Epiphanes,  Antiochi  regis  fi- 
lius ,  is  qui  Romae  fucrat  obfes :  qui 
regnum  adeptus  eft  anno  cenrefi- 
mo  tricefimofeptimo  regni  Grxco- 
rum. 

Per  ea  tempora  exftiterunt  ex , 
Israelitis  homines  nefarii,  qui  mul- 
tis  fuaferunt ,  vt  cum  finitimis  gen- 
tibus  foedus  inirent :  nam  ex  quo  ab 
eis  defecisfent,   multa  mala  pasfos 
esfe.        Qua  res  quum  illis  place- j 
ret,      quidam  de  populo,  rerum  . 
nouarum  cupidi ,  regem  adierunt, 
et,  impetrata  ab  eo  poteftate  vtendi 
externis  moribus ,       gymnafium  . 
Hierofolymis,  externarum  gentium 
ritu ,  conftruxerunt  ,      praeputia  . 
fibi  induxerunt ,  et  a  facro  fcedere 
defcifcentes ,  fefe  gentibus  adiun- 
xerunt,  et  fceleribusemanciparunt. 
Antiochus  autem ,  ftabilito  fuo  re- 
gno,  Aegypti  quoque  regnum  ad- 
feclabat,  vt  duo  regna  obtineret. 
Itaque  Aegyptum  cum  magna  turba, , 
quadrigis,   elephantis,  equitibus, 
in  gent  i  que  clasfe  adgresfus ,      bel- , 
lum  Ptolemxo  Aegypti  regi  intulit  .• 
eoque  in  fugam  verfo ,  multis  occi- 
fis,  munitas  vrbes  Aegypti  cepit, 
Aegyptumque  vi&am  deprardatus,  a( 
rediit '  anno  centefimo  quadragefi- 
motertio.      EtIsraeIitasHierofo-aj 
Iymam- 


Cap.  i. 


LISb   K     J. 


•I  02 1 


g  lymamque  cum  ingenti  multitudine 
adgresfus ,  in  fanum  arroganter  in- 
a  trauit,  aureum  altarecepit :  et  lu- 
cernarium  candelabrum  cum  orani 
eius  inftrumcnto,  menfam  adpofi- 
ticiorum,  vafa  libatoria,  phiaias, 
aureamortarioh,  fiparium,  coro- 
nas, ornatum  aureum,  qui  eratin 
fronte  templi ,  omnibus  te&oria  de- 

3  traxit :  argentumque  et  aurum ,  et 
elegantiora  vafa,  et,  quos  nactus 

4  eft  abditos  thefauros ,  abstulit ,  et 
cum  his  omnibus  domum  discesfit, 
facia  caede ,   et  fuperbisfime  lccu- 

5tus.  Itaque  tamus  vbiquelucius 
apud  Israeiitas  exftirit ,  vt  principes 

6et  fenatoresingemifcerent,  vir- 
gines  et  iuuencs  dolerent,  mulie- 
rum      puichritudo       mutaretur , 

7  omnes  et  fponfi  in  lamenta  conce- 
derent,  etnouac  nuptae  in  lu&u  es- 

g  fent  :  comrootaque  ea  regione 
cum  fuis  incolis ,  vniuerfa  Iacobi 
progenies  ignominia  cooperiretur. 

j>  Poft  duorum  annorura  fpatium  mi- 
fitrcx  tributi  quaeftoremadludaex 
ciuitates,  qui  HierofoJymam  cum 

3  ingenti  nianuprofeclus,  et  cum 
eis  amice  per  dolum  locutus ,  quum 
eis  fidem  feciifet ,  vrbem  de  impro- 
uifo  adortus,  magna  clade  adfecit : 

imultisquelsraelitarum  necati»,  vr- 
bem depraedatus  incendit :  do- 
mos  et  muros  circumquaque  dirue- 

I  runt ,  mulieres  et  paruulos  in  ca- 
ptiuitatem  abegerunt ,  pecora  diri- 

t  puerunt ,  vrbem  Dauidis  ingenti 
validoque  muro  et  rirmis  turribug 
muniuerunt ,  et  earn  pro  arce  ha- 
bentes,  ibi  fceleratum  nefarium- 
que  genus  hominum  collocarunt : 
qui,  ea  occupata,  arma  ibi,  et 
commeatum,  coileclasque  Hiero- 

'  folymae  pracdas  pofuerunt :  et,  in- 
fidiis  contra  fanum  coliocatis ,  raa- 

|  gmim  Israelitis  dctrimentum ,  gra- 
uisfimaque  damna  perpetuo  intule- 
runt ,  et  fanguinem  per  iniuriam 
circum  facrarium  fuderunt,  idque 
polluerunt.  itaque  propter  eos 
fugadilaphs  Hierofolymitanis,  oc- 


i 


cupata  ab  alienis|vrbs ,  et  a  fua  pro- 
le alienata,   fuis  ciuibus  dellituta 
eft,      eius  facrarium  in  vaititatem  4» 
redadhim,    feiia  in  luclum  con- 
uerfa ,  fabbata  in  probrum ,  honos 
in  conteuitum  :       et  quanta  in  glo-  41 
ria  fucrat,    ad  tantam  turpitudi. 
nem  deducla  eft,    fublimitate  in 
luclum  conueria.      Scripfitautem  4a 
rex  ad  omnes  regni  fui  homines ,  vt, 
omisfis  fuisquiquemoribus,  in  v- 
num  populr.m  coalefcerent.    Quod  43 
regis  impcrium  quum  ceterae  gen. 
tes  omnes  admifisfent ,      muhi  Is.  44 
raelitarum ,  eius  reiigionem  adpro. 
bantes,  deaftris  facrificarunt,  fab- 
batumque  profanarunt.      Impera.  4S 
uit  etiam  rex,  misfis  per  nuntios 
Hierofolymam,  et  ad  ceteras  Iu- 
daeae  ciuitates ,  libellis ,  vt  cetcra- 
rum  gentium  mores  fequerentur, 
folida  facrificia ,  et  rem  diuinam,  45 
folitamque  in  fano  fieri  libationcm 
prohibcrent,       fabbata  et  feftos47 
dies  profanarent,        fancluarium  48 
fanclosque  contaminarent  ,    aras, 
lucos,  delubra  conftruerent ,  fues 
cetcraque  immunda  pecora  immo- 
larent ,      filios  fuos  finerent  incir-  49 
cumcifos :  denique  feipfos  tot  nefa- 
riis  fceleribi:s  impiarent,   vt  legis 
obliti  omnia  iura  mutarent.    Quod  50 
li  quis  regi  diclo  audiens  non  ftiis- 
fet,  capite  plecleretur.       In  hanc  51 
omnino  fententiam  fcripfit  ad  o- 
mnes  imperii  fui  fubditos,  omni- 
busque  populis  curatores  prapo- 
fuit ,    et  Iudaeae  ciuitatibus  impera-  5* 
uit ,   vt  oppidatiin  facra  facerent  : 
itaque  multi  ad  eos  de  populo  con-  53 
gregati ,  iique  omnes  legis  deferto- 
res,      tantum  malorum  in  ea  re-  e. 
gione  ccnflauerunt,  vt  abditi  Is- 
raelitae  pasfim   profugi  latitarent. 
Annoautem  centefimo  quadragefi- -- 
moquinto  die  mentis  Casleu  quin- 
todecimo,   exftru&um  eft  in  ara 
nefarium    vaftitatis    fimulacrum : 
et,exftru£us  vndique  per  oppida  lit-   * 
dacae  altaribus,    pro  foribus  domo. 5 
(una  vicatim   fu&necta    ficbant, 
legis. 


IT*  Jl    ^  1  HI    u  n  L,  U  1\     V    IT» 


57legisque  libri,  fi  qui  inueniebantur, 
ii    discerpti    igne    cremabantur. 

58  Qiiod  fi  quem  penes  foederis  liber 
reperiebatur ,  aut  fi  quis  legi  faue- 
bat,  hunc  regis  fententia  morte  ple- 

59<Sebat.  Atque  haec  ilii  Israelitis, 
qui  aderant ,  fingulis  meniibus  op- 

60  pidatira  faciebant-  et  vicefimo- 
quintoquoquedie  mentis,  in  ara, 
quae  in  altari  erat ,    facriticabant : 

6imulieres,  quae  natos  fuoscircum- 
ciderant,  necabant,  vt  imperatum 

61  erat ,  fuspenfis  de  ceruicibus  ea- 
rum  infant ibus ,  earumque  domos 
compilabant,   et  ipfoscireumcifo- 

63  res  interficiebant.  Coniplures  ta- 
men  Israelitarum  fefe  contirma- 
runt ,  et  omnino  poliutis  non  vefci 

£4  obltinarunt :  malueruntque  mo- 
ri,  quatneibis  contaminari,  etfa- 
crum  violare  fcedus ,  atque  ita  in- 
terierunt. 

CAPVT    II. 

Sacerdos  Mattathias  cum  fil'tu  quinque.  1- 
fl'uui  qucrimonia  de  ludaorum caUmitate. 
Denfiricolam  popularctn  obtruncans  Mat- 
tathias. luddorum  clades  propter  fabba- 
tum.  Afatthathiani  fabbato  pugnantes. 
Ftlti  Mattatbi*  adpietatem  infiammati. 
Patris  adfilies  verba,  mors. 

1  T"fcEr  ea  tempora ,  quum  in  Israe- 
li litas  tantopere  faeuiretur,  ex- 
■*-   ftititMatthathias  Ioannis  filius, 
Simeonis  nepos ,  facerdos  Hierofo- 
lymis ,  onus  a  Ioaribo ,  Modinum 
lincolens.      Huic  erant  filii  quin- 
que ,    Ioannes  cognomine  Gaddis, 
3  Simon  Thasfis  adpellatus ,     Iudas 
4vocatus  Machabaeus,      Eleazarus, 
5quiAbarandicebatur,  etlonathan 
6cognomento  Apphus.      Is  Matta 
thias  videns ,  tarn  impia  in  Iudsea  et 
Hierofolymis  patrari ,  ka  locutug 
7 eft:      hei  mihi,   quotfum  natus 
fum,  vt  hanc  meorum  popularium, 
vrbisque  fanctae  cladem  viderem: 
g  et  hie  interea  federem,  dum  vrbs  et 
fanum  hoftibus  dederetur  et  extra- 
neis  ?  Eius  templum  infami  homini 
$  funiie  factum ,     fjplendida  vafa  «- 


portata,  paruuli  vicatim  occifi,  ado- 
lefcentes   ferro  trucidati :       quae  | 
gens  eius  regnum  non  occupauit  ? 
aut  fpoliis  eius  potita  non  eft  ?    O- 1 
mnibus  priuata  ornamentis ,  ex  li- 
bera facta  ferua  eft :      et  ecce  no- 1 
ftrutn  fanum ,  decus  et  gloria  no- 
ftra  vaflata  funt ,  et  a  gentibus  pro- 
fanata:      quorfum  iam  viuimus  ?  i 
Haeclocutus ,  diSacerauit  ipfe,  eius- 1 
que  filii,  veftimentafua:  etcento- 
nibus  ami&i,  vehementer   luxe- 
runt.      Interea  regii,  quiaddefe-i 
ctionem   cogerent,   venerunt  in 
oppidum  Modinum,  vt  facrifica- 
rcnt :    et  quum  multi  Israelitarum  I 
ad  eos  conuenisfent ,  Mattathiam, 
qui  vna  cum  fuis  filiis  aderat,  fie  ad- 
loquuntur.      Tu  qui  ciuitatis  hu- 1 
ius  princeps ,  et  clarisfimus  poten- 
tisfimusque  es ,  filiisque  et  cognatis 
munitislimus,      accede  primus,  et 
regis  mandatum  exfequere ,  vt  turn 
ceterae  gentes  omnes ,  turn  ludaei 
homines ,  et  qui  fuperfunt  Hiero- 
folymis, fecerunt :  eteristu,  tua- 
que  familia ,  in  numero  regis  ami- 
corum :  cumque  tuis  filiis  argen- 
to,  auro,  et  multis  ornabere  mune- 
ribus.      At  Mattathias  clara  voce 
refpondens:  fi  omnes  gentes,  in- 
quit  ,  quae  ad  regis  domum  .regni 
pertinent ,  ei  in  eo  parent ,  vt  a  fua 
quisque  patria  religione  discedant, 
eiusque  mandata  probant :       ego : 
tamen ,  meique  filii  et  cognati  ma- 
iorum  noftrorum    fcedus  tenebi- 
mus.       Abfit,vtlegemiuraquede-l 
feramus,     et  regi  didto  audientes,  i 
a  noftra  religione ,  vllam  in  par» 
tem  defledramus.      Haec  eo  locuto,  • 
accesfit  homo  Iudaeus  ,   in  oculii 
omnium,    vt  ad  aram  modinen- 
fem ,  ex  regis  mandato ,  facrifica- 
ret.       Id  quod  videns  Mattathias, 
indignatus,  et  praecordiis  freraens, 
animo  ad  vindiclam  impulfo,  ac- 
currit ,  illumque  ad  aram  obtrun- 
cat :       et  regis  hominem ,  qui  fa- 1 
crificare  cogebat ,  eodem  temporif 
veftigio  interficit :     aramque  di- 

ruit, 


Cap.  a. 


LIBER    I. 


I02< 


ruit,  legis  ftudio  inftinflns,  quern - 
admodum  fecerat  Phinees  Zambri 
Salomifilio:      etperoppidumin- 
genti  voce  proclamat ,  vt  quicum- 
que  Iegis  ftudiofus  eft,  fadusque 
tuetur,  exeat  poft  fe.         Deinde 
profugit  vna  cum  fuis  filiis  in  mon- 
ies, reli&is  in  oppido  fuis  omni- 
bus facultatibus.     Turn  multi,  vir- 
tutis  et  recti  ftudio,  folitudinem  pe- 
tierunt ,     vt  ibi  vna  cum  fuis  libe- 
ris,  vxoribus  et  pecoiibus  habita- 
rent,    quandoquidem    tot  preme- 
bantur  malis.      Quod  vbi  regiis  et 
militibus,  qui  Hierofolymis  erant, 
in  vrbe  Dauidis,   nuntiatum  eft, 
homines,  qui  regis  mandatum  vio- 
Iauisfent,  in  folitudinis  latebras  fefe 
recepisfe  ,    multi  curfu  infecuti 
funt  :      cosque  adfecuti,  obfede- 
runt :  et  pralio  die  fabbati  lacesfen- 
tes,  hortabantur,  vt  perfeueran- 
di  finem  facerent :      egresfique  re- 
gis iusfa  cxfequerentur,  vt  viue- 
rent.    At  illi  fe  exituros  negare,ne- 
que  regi  obediendo  fabbati  diem 
profanaturos.       Quumque  pralio 
vrgerentur,  neque  aduerfariis  re- 
fpondebant,  neque  lapides  in  eos 
iaciebant:  neque  latebras  obftrue- 
bant,      fefe  omnes  ad  innocenter 
moriendum  cobortantes :   et    cae- 
lum terramque  conteflantes ,  fefe 
ab  il  lis  immerito  interfici.:     ita  ar- 
mis  fabbato  petit! ,  interierunt  vna 
cum  fuis  vxoribus ,  Iiberis,  atque 
pecoribus ,    ad    homines    mille. 
Qiiod   poftquam  intellexit  Matta- 
thias  et  eius  amici ,  eos  luxere  nia- 
iorem  in  modum,  et  inter  fe  ita  di- 
clit  are  cceperunt :    Si  omnes  imita- 
rentur  fratres  fuos ,  neque  contra 
exteras  gentcs  vitam  fuam  iura- 
que  armis  defenderent ,  fore  vt  ab 
illis  breui  ex  orbe  tollerentur.  Ita- 
que  co  die  ftatucrunt ,  quisquis  eis 
prcelium  vel  die  fabbati  intulisfet, 
jrepugnare :  ne  morerentur  omnes, 
quemadmodurn  ipforum  fratres  in 
4  luftris  esfent  mortui.      Tunc  con- 
uenit  ad  eos  focietas  Afidacorum, 


qui  erant  Israelitarum  fortisfimi, 
quotquot  erant  in  legem  propenfi, 
omnesque,  propter  tot  mala  profu-  43 
gi ,  eis  accesferunt :      a  quibui  illi  ^ 
confirmati ,  facia  manu,  improbos 
et  ncfarios  homines,  ira  inflamma- 
ti ,  occiderunt.    Qimmque  reliqui 
ad  extraneos,  vt  fuse  faluti  confule- 
rent,  perfugisfent :       Mattathia$45 
et  eius  amici  aras  circumquaque  di- 
ruerunt,      pucros  incircumcifos,  46 
quotquot  in  Israelitarum   finibus 
nacli  funt,   per  vim  circumcide- 
runt :      fuperbos  homines  infecla-  47 
ti  funt ,    et,  fuccedente  negotio,  le-  48 
gem  a  gentibus  regibusque  vindica- 
uerunt,  neque  illi  fcelefto  conces- 
fere  palmam.     Deinde  Mattathias,  49 
quuin  ei  dies  interitus  inftaret ,  fi  - 
lios  fuos  adlocutus  eft  hoc  paclo  : 
nunc  viget  fuperbia,  fupplicium, 
tempus  exitii ,  et  faeua  ira.      Qua-  50 
propter,   nati,   defendite  legem; 
proque  maiorum  noftrorum  fade- 
re  animas  veftras  iropendite.     Re-  5 1 
cordamini,  quae  maiores  noftri  fuis 
fxculis  fecerint :  et  magnamglori- 
am,  aeternumque  nomen  confeque- 
mini.       An  non,  quum  Abraha- 5a 
mus  in  tentatione  fidens  esfet  in- 
uentus,  id  ei  iuftitiae  dtidtum  fuit  ? 
Iofephus  quum  fuo  difrkili  tempo-  53 
re  prarceptum  feruasfet ,  faclus  eft 
dominus  Aegypti.      Phinees,  pa- 54 
rensnofter,  fui  ftudii  opera ,  per- 
petui  facerdotii  pactum  adeptus  eft. 
Iofua  fuo  munere  obeundo,    re- 55 
dor  fac"tus  eft  Israelitarum.      Ca-  56 
lebus  ob  ea ,  quae  in  concione  tefta- 
tus  eft ,  terrae  posfesfionem  acce- 
pit.      Dauid  pietate  fua  regni  foil-  5  7 
um  in  omnem  obtinuit  aeternita- 
tem.      Elias  fuo  erga  legem  ftudio  58 
receptus  in  caelum  eft.      Ananias,  59 
Azarias,  et  Mifael,  fidem  haben- 
do,  euaferunt  ex  flamma.     Daniel  60 
integritate  ftia  ex  Ieonum  faucibus 
defenfus  eft.    Denique  fie  cogitate,  6 1 
neminem  vllo  vmquam  aeuo ,  qui 
Deo   confident,    fuisfe    vidhim. 
Nam  hominis  quidemfcclcratidi.6* 
Ttt  da 


sq»3 


MACHABAEORVM 


Cap*. 


era  nc  reform idate,  quippe  cuius 
gloria  in  ftercusabeat,  et  vermes: 

63  quique  hodie  elatus ,  eras  nusquam 
exftet,  inpuluerem  fuum  reuerfus, 

64  irrito  eius  conatu.  Atvos,  nati, 
fortes  vos  in  lege ,  virosque  prarfta- 
*e :  nam  ex  ea  gloriam  confeque- 

65  mini.  Ecce  Simeon  fratervefter, 
qtiem  fcio  virum  esfe  cordatum : 
huic  Temper  obtemoerate,  hie  vo- 

66  bis  loco  patris  erit.  Iudas  autem 
Machabxus ,  vir  iam  a  teneris  ex- 
ceHensviribus,  vobis  militiae  dux 

6f  erit  in  populi  bello  gerendo.  .Vos 
conciliate  vobis  eos  omnes ,  qui  legi 
parent :  veftrorumque  popularium 

6g  iniurias  perfequimini ,  et  extra- 
neis  parem  gratiam  referte ,  legis- 

5p  que  praeceptis  intendite.  His  di- 
ctis  fa  ufta  precatu6  eis,  ad  maiorum 

^0  fuoi  urn  manes  concessit.  Mortu- 
us  eft  anno  centefimo  quadragefi- 
mo  fexto ,  et  a  filiis  fuis  Modini  in 
patrio  conditus  fepulcro,  atque 
ab  omnibus  Israelitis  magno  plan- 
cludeploratus. 

CAPVT    III. 

Machaben*  Iudas  a  ftafibti*  adiuttu.  E- 
gregia  lud*  facia.  ApoUoniit*  a  Iuda 
viffus.  Contra  ludam  Serin  ,  u  a  luda 
itccat'H.  In  Ptrjiiem  Antiocbu* ,  contra 
Ir.-robidarum  rel'tqutOA  furens.  Mifera- 
bifit  Hitrofolym*  vaft'ttM. 

i"pl  fuccesfit  Iudas  cognomine 
a  IH  Machabxus,  eius  filius ,    cui 
^-^auxilium     tulerunt     omnes 
ipfius  fratres,  et  quicumque  eius 
patri  adhazferant ,  atque  ita  Israeli- 
tarum  bellum  alacriter  gerebant. 
a  Is  Iudas  populi  fui  gloriam  amplifi- 
cauit,  loricam  vt  gigas  induit.-  ar- 
misque  bellicis  aecinclus,  prcelia 
gesfit,    caflra   gladio   protegens, 
*  faclis  leoni  fimilis ,  aut  leonis  catu- 
5  lo  ad  praedam  frementi :      infecla- 
tus  eft  autem  improbos  indagans,  et 
popularium  fuorum  perturbatores 
<5  combusfit ,     represfisque  eius  me- 
tu  improbis ,  et  perturbatis  omni- 
bus maleficis,  quum  ei  victoria 


fuccederet ,    et  re  ges  multos  irrit 

uit ,  et  Iacobeos  factis  fuis  deleft 

nit,  honeflamque  fui  meiuoria: 

in  perpetuum  reliquit.      Item  Ii 

daeae  vrbesobeundo,  etimpiosii 

de  euertendo ,      perditosque  coi 

gregando,     Israelitarum    pcen; 

fedauit ,  et  ad  vltimas  vsque  terr, 

nomen  adeptus  eft.       Qiiumqt 

Apollonius  quum  ex  ceteris  gent 

bus,  turn  ex  Samaria,  magnui 

exercitum  coegisfet,   vt  Israelit 

bellum  inferret ,      hocvbiintelU 

xit Iudas,  ei  profe&us  eft  obuian 

viclumque  interfecit :  et  multis  o< 

cifis ,  reliquis  in fugam  verfis,  fpc 

lia  cepit :      in  quibus  et  Apolloni 

enfem ,  quo  poftea  femper  in  bel 

lis  vfus  eft.    Turn  Seron  dux  exer 

citusSyriae,  audiens,  ludam colle 

gisfe  inanum ,  et  fidelium  agmen 

cum  quibus  bella  gereret ,     ftatui 

fibi  famam ,   et  in  regno  glorian 

parare ,  in  Iuda  eiusque  comitibus 

et  mandati  regis  contemtoribus  pu 

niendis  et  debellandis.   Itaque  pro 

ficifci  inftitit  cum  validi  impio. 

rum  exercitus  comitatu ,  qui  eun 

in  vlcifcendis  Israelitis  iuuarent 

Quum  is  iam  cliuoBethoronisad- 

propinquaret ,  exiit  ci  obuiam  Iu. 

das  cum  pancis.    Sed  qui  cum  Iuda 

erant ,  inceden»  contra  fe  agmen 

confpicati,  ludae  dicere  cceperunt, 

nonposfefe,  quietpauci,  et  eiui 

diei  inedia  confecli  esfent,  cum 

tarn  valida  multitudine  dimicare. 

Quibus  Iudas  refpondit  in  banc  fen^ 

tentiam:  facile  eft,  multos  a  pan- 

cis  fuperari :      nulloque  discrimM 

ne  cae  leftis  Deus  et  multis  vincit ,  et 

paucis.      Neque  enim  in  militum 

multitudine  iita  eft  belli  vicioria, 

fed  tantum  ex  caclo  virtus  eft.      Illfc 

noscumilagitiofaet  nefaria  homi«. 

num  multitudine  adoriuntur,     vL 

nos,  vxores,  liberos  noftros  euer<S 

tant,  et  pracdx  habeant :  nos  vitam 

iuraque  noftra  armis  defendimus. 

Deus  eos  nobis  obteret,  vos  modoft 

eos  ne  metuite.    Hac  finita  orati0-a 


... 


Cap.  3. 


L  I  B  h   K     I. 


IGZ7 


ne,  in  hoftes  repente  irruit :  caefo- 
aqueSeroneet  cius  excrcitu,      eos 
per  cliuum  Bethoronis  in  campum 
vsque  perfecuti  funt :   ceciderunt- 
que  illorum  homines  ad  ocHngen- 
tos,   reliqui   in  Palsrftinam  fuge- 
j  runt.      Turn  tantus  Iudae  et  eins 
fratrum  metus  atque  terror  ccepit 
[5  finirjmas  gentes  imtadere ,    vt  eius 
|  nomen  ad  regeni  vsque  perueni- 
ret,    Iud<eque  vi&orias  memora- 
i  rent  omnes  gentes.      Quibus  rebus 
auditis,  iratus  rex  Antiochus ,  mi- 
fit  ,  qui  fni  regni  copias  omncs  con- 
traherent ,  qui  fuit  perquam  ingens 
exercitus :      apertoque  fifco  fuo, 
ftipendia  militibus  fuis  in  annum 
foluic:  eisque,  vt  in  annum  ad  o- 
mnem  vfum  parati  esfent ,  impera- 
uit.      Sed  quum  videret  conditam 
defkere  pecuniam ,  et  regionis  tri- 
buta  esfe  exigua ,  propter  feditio- 
nem  et  cladem,  quam  in  terris ,  an- 
ibu^  «qua  iura  tollendo,  conflauerat, 
ryj.  veritus,ne  non  fatis  haberet,  (  vt  fe- 
rpro.  mel  atque  iterum)  ad  fumtus  et  do- 
na ,  quae  antea  larga  manu  dando, 
reges  fuperi©res  largitione  fupera- 
uerat ,      animo  magnopere  aeftua- 
bat.    Itaque  ftatuit  in  Perfidem  pro- 
ficifci,    et    prouinciarum   tribu- 
:a  exigere ,  grandemque  pecuniam 
rogere :    et  Lyfiam  hominera  no- 
)ilem ,  et  regio  gcnere  ortum ,  re- 
iquit :  qui  regia  negotia  procura- 
et  a  flumine  Euphrate  vsque  ad 
inesAegypti,    quique  Antiochum 
ilium  fuum  vsque  ad  reditumfu- 
im  educaret:      eique  Lyfiae  dimi- 
iam  partem  copiarum,  et  elephan- 
ds  tradidit :  et  quum  de  ceteris  o- 
inibui rebus,  quae  volebat,  prae- 
epit,      turn  de  Iudaeam  et  Hiero- 
jlymara  incolentibus,  vt,  misfoin 
osexercitu,  Iiraelitarum  vires, 
:  Hierofolymae  reliquias  eucrte 


\ 

ni 

m 


;  CUfl 

lisaJ 

M 

Eton 
eteia 

,  cm 
i  icit) 
■re  fen 

dm 
icit,< 

r.tlltl» 

idora 


it 

ik4| 


t ,  tolleretque :  et ,  fublata  eo- 
im  ex  eo  loco  memoria ,  deduce- 
t  in  eorum  fines  vniuerfos exte- 
>rani  hominum  colonias ,  quibus 
ra  tcrram  forte  distribueret.  Jpfe 


rex ,  adfumta  altera  copiarum  par- 
te dimidia,  profeclus  eft  Antiochia, 
quaevrbseius  regni  caput  eft,  an- 
no cenrefimo  quadragefimo  fepti- 
mo:   et  Euphrate  traieSo,  fupe- 
riores  regiones  obibat       At  Lyfias 
Ptolemxum  Dorimenis  filium ,  et 
Nicanoremet  Gorgiam,  homines 
amicorum  regis  potentisfimos  dele- 
git  ,      et  eos  cum  quadraginta  ho- 
minum  millibus  ,  et  feptem  eqtii- 
turn  millibus  dimifit  in  Iudaeam, 
vt  earn  depopularentur ,  ficut  erat 
arege  pr^ceptum.    Hi  cum  omni- 
bus copiis  profe&i ,  caftra  fecerunt  *° 
prope  Emmauntem  inlococampe- 
ftri.    Horum  audita fama,  merca- 
tores  incolae,   furato  maximo  ar-^1 
genti  aurique  numero  atque  farau- 
lis,  in  caftra  venerunt,  vt  Israeli- 
tas  in    feruitutem    compararent: 
turn  autem  Syri  et  extranei  milites 
illi»  accesferunt.      At  Iudas  et  fra- 
tres  videntes  malum  crefcere,  ef4* 
hoftium  exercitus  in  ipforum  fini- 
bus  caftra  habere :  regisque  man- 
datum  cognofcentes ,  qui  eum  po- 
pulumfunditus  deleri  iusfisfet,  in- 
ter fefe  cohortati  funt ,  vt  lucrum  ^ 
ruinam  propulfarent :  proque  cis  et 
pro  facris  pugnarent.    Itaque  con 
uenit  aliquanta  multitudo,  vt  es-44 
fent  ad  bellum  parati ,  veniamque 
et  mifericordiam  a  Deo  pofcerent. 
Erat  autem  Hierofolyma  inculta,  et 
paene  deferta,  adeo  vt  indigenarum4S 
nemo  ibi  verfaretur:  fanum  con- 
culcabatur,  arx  exteris  et  gentibus 
praebebat  domicilium,  et  voluptate 
ex Iacobeis fublata,  tibiae  citharae- 
que  defecerant.      Igitur  ad  Mas- 
pham  conuenerunt ,  qui  locus  con-  4* 
tra  Hierofolymam  pofitus,  fuerat 
olim  fupplicationibut  deftinatus  Is- 
raelitis.      Ibi  eo  die  ieiunaru nt  ,et 
centonibus  ami6H,  et  puluere  ca-47 
pita  confperfi,    lacerato  veftitu, 
librum  legis  aperuerunt,  (eos  libros 
veft igabant  extranei ,  vt  in  eis  dea-  4$ 
ftrorum  fuorum  imagines depinge- 
rent, )    prolatisque  facerdotalibus 
Ttta  indu.4f 


I  oig 


MACHABAEORVM 


Cap.  3. 4. 


indumentis ,  et  'primogenitis  atque 
decumis,  excitatis  quibusdam  Na- 
zarais,  qui  diem  fuam  perege- 
rant,  in  caelum  huiusmodi  verbis 

50  conquerebantur :  quid  a  his  facie- 
nnis?    aut  quo   eos  deducemus? 

5 1  Quum  facra  noftra  conculcata  pro- 
fanataque  Tint ,  et  tui  facerdotes  in 

5Mu6hiverfenturet  miferia,  etin- 
fuper  extraneae  gentes  ad  nos  euer- 
tendos  coierint.    Tute  fcis,  quid  in 

53  nos  cogitenr.  quos  quo  paSo 
fustincre  poterimus,  nifitu  nobis 

54fubueneris?  Deindetubis  clanxe- 
runt ,  magnumque  clatnorem  edi- 

5  5  derunt.  Poftea  ftatuit  Iudas,  exer- 
citus  duces,  tribunos,  centurio- 
nes ,  femicenturiones ,  et  decurio- 

0  nes :  turn  aedificatoribus,  fponfis, 
vinearuni  fatoribus,  et  timidis  e- 
dixit,  vt  domum  repedarent,  yt 

57  lex  ferebat.  Deinde  motis  caftris, 
et  ad  Enimaunteni  ab  auftro  pofitis, 

5  8  fie  fuos  adhortatur :  accingite  vos, 
et  fortes  praeftate ,  atque  in  matu- 
tinum  efte  parati  cum  his  decertare 
gentibus ,  quae  ad  nos  facraque  no- 

SS^ltra  euertenda  coiuerunt.  Prae- 
ftatenimnosinpugnamori,  quam 
noftrx  gentis  facrorumque  videre 

<S°  calami tatcm.  Ceterumis,  qui  in 
exloeft,  faciet,  vt  ei  vifum  fuerit. 

CAPVT    IIII. 

Corgi m  luJtos  inuadens.  ludat  ad  louam 
pro  copiarumfalute  in  bofles.  Fani  luftra- 
tio. 

,    A   T  Gorgias,  adfumtis  quinque 

f\  peditummillibus,etmillede- 

J~  ^-  leclis  equitibus ,   noftu  dis- 

2  cesfit  ex  caftris ,  vt,  Iudiorum  ca- 
ftraeximprouifoadortus,  eos  cae- 
deret,  eorum  du&u  vtens ,  qui  fue- 

-  rant  in  arte.  Quod  vbi  intellexit 
Iudas ,  profeSus  eft  cum  militibus, 
vt  regis  copias  apud  Emmauntem 

4  pofitas  opprimeret ,    dum  militum 

-  pars  a  caftris  aberat.  Gorgias 
poftquam  ad  Iudae  caftra  noclu  per* 

«,)  fcilicct  N«sn*ij. 


uenit ,  et  neminem  offendit ,  eos  in 
montibus  quaerere  ccepit,  fufpiea- 
tus  eos  fugere.  At  Iudas  prima  lu- 
ce in  campo  cum  tribus  hominum 
millibus  adparuit:  qui  quum  ar- 
mis  et  gladiis  non  esfent  fatis,  vt 
vellent ,  muniti ,  et  animaduer- 
terent  externorum  agmen  valide 
Ioricatum,  et  equitibus  cinctum, 
bellique  peritum ,  Iudas  fuos  fie 
eft  adlocutus:  nolite  eorum  aut 
multitudinem  metuere,  aut  impe- 
tum  formidare.  Memoria  repe 
tite,  quo  pacto  euaferint  maiores 
noftri  ex  mari  rubro ,  quum  eos 
Pharao  cum  copiis  perfequeretur 
Quapropter  inuocemus  caelefterr 
Deum ,  fi  forte  noftri  miferebitur 
et  memores  efte  patrii  fcederis ,  e 
ille  nobis  hodie  agmen  illud  profii 
gabi  t :  efKcietque,  vt  fciant  gente 
omnes,  esfe,  qui  Israelitas  libere 
atque  defendat.  Turn  extrane 
eos  contra  fe  venientes  confpicati 
ex  caftris  ad  pugnam  prodierunt 
et  Iudaei  figno  tuba  dato  contlixe 
runt:  fufisque  extraneis,  et  pel 
agrosinfugam  verfis,  ferro  cae 
fis  extremis  quibusque ,  eos  per 
fecuti  funt  vsque  ad  Asfaremotha,e 
Idumaeae,  Azotique  et  lamina 
campos.  Deinde  abeis  perfequen 
dis  reuerfus  Iudas  cum  fuis  copiis, 
occifis  aduerfariorum  ad  tria  mil' 
lia,  fuos  fie  adloquitur:  nolite 
praedam  concupifcere ;  nam  bel- 
lum  nobis  ex  aduerfo  inftat,  el 
Gorgias  cum  exercitu  in  monte 
prope  nos  eft :  fed  ftate  nunc  con- 
tra hoftes  noftros ,  eosque  debel. 
late ,  vt  poftea  fpolia  fecuri  legatis, 
Haec  adhuc  loquente  Iuda,  vifa 
eft  Lyfianorum  pars  e  monte 
eminens,  qui  vbi  fuos  in  fti 
gam  verfos ,  et  caftra  a  Iudaeis  in- 
cenfaanimaduerterunt,  (namfu- 
mus,  qui  confpiciebatur,  remiq* 
dicabat,)  magnopere  territifunti 
turn  Iudae  agmen  in  campo  ad  con* 
fliftum  paratum  confpicati,  fuge- 
runt 


5  K 


net» 


Cap.  4. 


runt  omncs  in  extcras  regiones. 
iludasautem  ad  caftrorum  direptio- 
nem  reuerfus  eft,  in  qua  multum 
auri ,  argenti ,  hyacinthi ,  et  pur- 
-purae  marinae ,  magnasq*te  opes  pe- 
j  pererunt.  Et  redeuntes  caeieftem 
j  Deum  praedicarunt :  eique  gratias 
egerunt,  qui  bonus  esfet,  et  cle- 
j  mentia  praeditus  aeterna :  fuitque 
eius  diei  victoria  praeclara  Israeli- 
5  tis.  Qui  vero  extraneorum  eua- 
mi*  ferant,  iiLyfiamadierunt,  eique, 
W  rquidaccidisfet,  nuntiarunt,  qua 
m  ille  audita  re,  confufus,  irafci,  quod 
1  £a  i  non  qualia  volebat ,  euenerant  Is- 
letut  raelitis,  neque  vt  ei  praeceperat  rex, 
',^ci,|>acciderat.  Igitur  fequenti  anno 
contractis  Lyfias  delectorum  ho- 
minum  millibus  fexaginta,  et  equi- 
tum  quinque  millibus,  vt  bello 
)Hierofolymaminuaderet,  venit 
in  Idumaeam ,  et  apud  Bethfura  ca- 
lira  fecit.  Mis  profeSus  obuiam. 
Iudas  cum  decern  hominum  milli- 
bus, animaduerfa  copiarum  fir- 
mitate,  precatus  eft  his  verbis: 
tibi  gratix  Israelitarum  conferua- 
tor,  qui  robufti  illius  impetum  ma- 
nu  tui  Dauidis  fregifti ,  et  de  ex- 
traneorum  ftatione  Ionathani 
Sauli  filio,  et  eius  armigero  victo- 
equa  riam  tradidifti,  addiceethunc  ex- 
topi»  ercitum  tuis  Iiraelitis ,  vt eum  fua- 
rum  virium  equitatusque  pudeat. 
Iniice  eis  metum,  et  eorum  virium 
audaciam  labefaela,  vt  fua  clade 
concutiantur.  Deiiceeos  gladiis 
amantium  tui,  vt  te  carminibus 
coliaudent,  quicumque  tuum  no- 
uere  nomen.  Ita  commisfo  prce- 
lio,  cecidere  de  Lyfianis  homines 
ad  quinque  inillia.  Turn  Lyfias 
fuam  aciem  verfam  esfe  videns,  et 
quanta  Iudacorum  fuisfet  audacia: 
vtqueparatiesfent  vel  viuere,  vel 
generofe  mori :  discesfit  Antiochi- 
am ,  et  ibi  peregrinorum  delectum 
habuit ,  au&oque  exercitu ,  cogi- 
tabat  cum  eo  fupplemento  iterum 
in  Iudxam  contendere.  At  Iudas 
eiusque  fratres  ftatuerunt,  poft- 


LIBER    I.  lct| 

quam  fufi  erant  hoftes ,  proficifc* 
ad  fanum  purificandum  atquededi- 
candum  :      coa&oque  omni  exer- 
citu ,  venerunt  in montem Sionem :" 
vbi  confpicati    defertum   fanum,^ 
profanatam  aram,  potfas  exuftas, 
enata  in  fubdialibus  quafi  in  faltu 
aut  monte  aliquo  virgulta ,  dirutas, 
exhedras:      laceratis  veftimentis 
fuis ,   magnum  plangorem  edide- 3  ™ 
runt :  confperfisque  puluere  capi- 
tibusfuis,  humi  iacentes,.    proni 
edito  clangore  tubarum ,  quibus  fi-  * 
gna  dabantur,  ad  caelum  queftifunt.. 
Deinde  Iudas  certis  hpminibusneg- 
otium  dedit,  vteos>  qui  erant  in'* 
arce,  oppugnarent,  donee  ipfe  fa- 
num luftrasfet :     delegitque  facer- 
dotes  integros,  legiscupidos,.  qui'* 
fanum expiarunt ,     et.  tapides  P°l-d- 
lutos  in  impurum  locum  exporta, 43 
runt.      De  ara  auterrs  folidi  facrifi- 
cii profanata,  quid ea facerent,  de-" 
liberantibus ,    commode  venit  in 
mentem,  earn  demoliri:  ne  forte  ^* 
id  eis  vitio  verteretur,  quod  earn 
extranet  contaminasfenfc,.     Itaque    - 
aram  demoliti,  lapides  in  monte'* 
templi  loco  opportuno  pofueruntj 
donee  adueniret  vates  aliquis,  qui. 
de  iis  oraculum  referret :.    adhibi- 
tisquelapidibusintegris,  vt  lex  e-*** 
rat ,  aram  nouam  priori  urnilem' 
exftruxerunt :    facrarium,  ettem- 
pli  interiora ,  et  fubdialia,  cetera-  4° 
que   omnia  inftaurarunt:      facra 
vafanoua  fecerunt,  candelabrum,  49 
aram  victtmariara  et  fuffitoriam>, 
menfamque  in  aedem  intulerunt  i 
ad  aram  fiifHtum  fecerunt ,  lucer-  M 
nas  in  candelabro  accenderunt ,  ae«'° 
demque    illuminarunfc;        panes  m 
menfe  impofuerunt,  vela  obtende- ' 
runt:   et  his  omnibus   abfolutis, 
mane  fimulatque  furrexerunt,  die 
menfis  Casleu,  qai  nonusefi,.  vi-5* 
cefimaquinta,  anno  centefimoqua- 
dragefimo  odtauo,     facrificium  ex 
lege  fecerunt  ad  aram  victimariam,^ 
quam  nouam  fecerant,      eodem 
tempore  et  die,  quo  fur  rat  ab  exter-54> 
T 1 1  3  ni* 


h$o 


MACHABAEORVM 


Cap.  4«  5. 


nis  profanata :  eodem  die  cum  car- 
minibus,  citharis,  cinyris,  etcym- 

55  balis  eft  dedicata ,  ouwesque  cae- 
Icfti  Deo  proni  reuerenter  gratias 
rgerunt ,  qui  fibi  fecundus  fuisfet : 

56  et  ar<r  dcdicationem  per  diesoclo 
egerunt,  folidaque  facrificia  larti, 
Ct  pro  falute,   et  iaudationis  fece- 

57  runt.  Turn  templt  veftibulum 
coronis  aureis,  paruisque  fcutisex- 
ornarunt :  valuas  et  exhedras ,  ea- 

58  rumque  hoftia  inftaurarunt.  Fuit- 
que  ingens  pop'ilo  lxtitia ,  depulfo 
extraneorum  opprohrio.  Itaque 
decreuit  Judas  er  cius  fratres,    o- 

^pninisque  Israeluarum  respublica, 
vt  inftaurationis  arx  dies  fuo  tem- 
pore quotannis  per  oclo  dies  age- 
rentur,  a  vicefimoquinto  die  men- 
tis Caileu ,  cum  Ixtitia  et  volupta- 

fote.  Atque  eodem rempore Sionem 
montem  alto  muro ,  firrnisque  tur 
ribu»  vndique  muniuerunt :  ne  fi 
venisfent  cxtranei ,  ea  deuaftarent, 

£1  ficuti  ia-n  fecisfent :  et  ibi  militutn 
pnrfidium  collocarunt :  eumque 
moniem  muniuerunt,  vt  Berhfu- 
ram  defemlerent,  et  contra  Idu- 
maeam  pradidium  haberenf. 

CAPVT    V. 

Contra  Jdttvitos  ludM  ,  P.tanenfes  et  Ammo- 
nft.u.  Ad  ludarn  fub/idiuw  tmplorantei 
lude't.  Simonu  viflor/a.  Vtk'w Boforra 
Oppresjio  per  ludiim  Timotbetini  a  hide 
copin  t*fi.  Epbronw  tpfiii  excijio  per  /«- 
dam.  JJfe  idem  in  Idumtos. 

_  T^Oftquam  audinere  finitimae 
p^gences  aram  inftauratam ,  et 
•*■  fanum  in  priftinnm  ftatuin  esfe 
reftitufum :  id  adeo  .1  gre  tule- 
runt,  vt  lacobeomm  genus,  inter 
ipfosdegentium,  exfeindere  ftatue- 
rent.       lamque  eos  occidere  et  e- 

9  uerterc  corperant ,  quum  Iudas  E 
faoprognatis  Acrabattinenfibus  in 
Idumxa  bellum  intulit,  quoniam 
Israelitas  obfidebant,  eosque  ma- 
gna cladeadfeftos  cohibuit,  et  de- 
prxdatuseft.  Deinde  niemorin- 
_uriae  Bxanenfium,    qui  per  vias 


infidiantes,  Israelitis  damnaetde- 
trimentaadferebant,     eos  in  tur- $ 
res  compulit,  et  admoto  exercitu, 
facrauit,  turresque  cum  omnibus, 
qui  in  eis  erant,  incendit.      Inde  5 
progresfus  in  Ammonitas ,  validam 
manum ,    numerofumque    naelug 
exercitum ,  cui  prxerat  Timothe- 
us,     multactimeis  prceliacommi- «* 
fit :  iisque  profliaatis  atque  deni- 
clis,      lazer  eteiuscoloniasoccu-g 
pauit.Oeinde  eo  in  Indaeam  reuerfo, 
conuenere    galaaditicx   gentes  ad  9 
Israelitas,  qui  in  ipforum  finibus 
degebant,  exfeindendos.    Israelite 
in  Dathemam  caftellum  confuge- 
runt ,    et  litteras  ad  Iudam  eiusque  « 
fratres  mifcrunt  in  hanc  fentemi- 
am:   coiuere  contra  nos  finifimi, 
vt  nos  euertant :    et  venire,  cafkl-  n 
lumque,  in  quod  nos  confugimus, 
expugnare  parant,  Timotheo  ex- 
ercirus  duce.      Quamobrem  veni  tl 
adnosabeorum  injuria  defenden- 
dos.     M'>hi  enjm  noftrum  eecide- 
runt ,      tt  omnes  confanguinei  no- ^ 
ftri ,  qui  Tubini  erant,  necati  funf, 
eteorum  coniuges,  liberi ,  facili- 
tates  in    capriuitatetu     abierunt, 
mortuis  ibi  circiter  millehomini- 
bus ,    adhuc  recitabantttrcpiftolx,  |, 
quumecce  adfunf  akeriexGalilxa 
nuntii ,  veftibus  laceratis ,  fimilia 
nuntiantes.    Conuenisfe  Ptolcmai-  t 
enfes ,  Tyrios ,  Sidonios,  et  totius 
Galiloexextraneos,  ad  ipfos  delen- 
dos.      Hxc  vbi  ludas  et  reliqui  au- 1 
diuerunt,  coatVa  eft  frequenscon- 
cio  adconf  ikandum,  quid  fuis  fa- 
ct-rent confanguineis ,  qui  in  angu- 
ftiis  esfent,  et  abillisoppugnaren- 
tur.    Turn  Iudas  Sitnoni  fratri  fuo  , 
mandauit,  vt  cum  delee~tis  homini- 
bus  defenfum  iret  fratres  fuos ,  qui 
esfent  in  Galila*a :  fefe  et  Ionatha- 
nem  fra*rem  ,  in  Galaaditidem  pro- 
fedturos ,      Iofcphum  autem  Za- 1 
charix  filium,  et  Azariam  populi 
re&ores  cum  reliquo  exercitu ,  in 
India    reliquit    praefidii    causfa, 
cum  pnecepto,  vt  eis  hominibus  ( 

prae- 


tap.  5. 


L,    1    D    C    K      I» 


1  J  $   3 


I  prxesfent,  nequecumexternisan- 
I  te  ipforum  reditum  prxlio  dtmtca- 
p  rent.     Attribute  funt  autem  Simo- 
nihominura  tria  miHia,  ad  profi- 
cifcenduminGaliixam.   Iudxo&o 
i  milKainGalaaditidem.     biuion  in 
;  Galilxam  profectus,  multa  cum  ex- 
ternis  prceiia  eommifit ,  et  a  fe  pro- 
fl  igatos  pcrfecutus  eft  vsque  ad  milt- 
1  nicipia  Ptolemaidis :       occifisqne 
eorum  ad  tria  millia ,  fpolia  abstu- 
}  lit ,      reeeptos  ex  Galilaeaet  Arba- 
tis  ludxos,   cum  eorum  coniu- 
gibus,   liberis,    omnibusque  fa- 
cultatibus     in     ludxem     magna 
jcum  Ixtiria  abduxit,      ludas  au- 
tem   Machabxus ,     et    Ionathan 
eius  frater,  traieclo  lordane ,  'per 
folitudinem  tridui  iter  progresfi, 
;  inciderunt  in  Nabathxos:   a  qui- 
bus    amice    accepti,    didicerunt 
omnia,  quae  fuis  fratribus  in  Galaa- 
5  ditide  acciderant :    eorumque  mul- 
tos  compulfos  esfe  in  Boforram,Bo- 
for,  AlemoSjGafcor,  Maced,  et  Car- 
naim,  qux  omnia  erant  oppida  fir- 
1  ma  atque  magna ,     neque  non  in 
aliis  Galaadltidis  oppidts  esfe  cir- 
cumuentos :    atque    in   pofterum 
diem  hoftibus  in  animo  esfe  exerci- 
tum  munitionibus  admouere ,  iis- 
que  eaptis ,  omnes  vno  die  e  medio 
jj  tollere.    Turn  ludas  cum  fuo  exer- 
eitu  iter  per  folitudinem  ad  Bo- 
forram  conuertit:  captaque  deim- 
prouifo  vrbe,  omnes  mares  ferro 
trucidat,  et  direptis  omnibus  vrbem 
9  tgni  cremat.   Inde  no6tu  prof  ectuj, 
3  contenciit  ad  munitioneni :    quum- 
que  iam    dil.i.efceret,    animad- 
uernint  innumerabilem  hominum 
niuititudintm,  fcaias  et  tormenta 
portantium,  ad  expugnandam  mu- 
uitioMcm,  iiiosque  oppugnantium. 
I  Hie  ludas  videns  captum  esfe  prce- 
lium,  oppidanorumque  damorem 
cum  ingenti  turbarum  fonitu  in  cx- 
llum  tolli,      fuos  cohortatus  miJi. 
tes ,  vt  eo  die  pro  fuis  fratribus  de- 
3  certareiit ,      hoftes  a  tergo  cum  tu- 
bariun  fonitu,et  orantiuni  riaiiiore, 


tripartito  inuadit.   At  Timotheanf  54, 
Machabxum  esfe  cognofccntes,  fcfe ' 
fugx  mandant,  quibus  ilie  magnam 
cladem  infert :  ct  occifis  eorum  eo 
die  ad  o&o  miliia  hominum ,     de-,„ 
fie&it  ad  Maspham:  eaque  expu-  s 
gnata,  omnes  in  ea  mares  occidic, 
et  earn  deprxdatus  incendit.      In- 
line profectus }  Chasphonem,  Ma-3 
ccd,  Bofor,  reliquaque  Galaaditi- 
dis  capit  oppida.      His  ita  geftis, 
Timotheus ,  contra&o  alio  exerci-  " 
tu,  caftra  fecit  contra  Raphoneui, 
trans  fluuium.     Ad  qux  caftra  fpe~  - 
culanda  quum  mifiifet  ludas,  f:cei  ss 
renun datum  eft,  conuenisfe  contra 
Iudxos  omnes   finitimas  gente»* 
quxcopix  esfent  roaxhnss,     Ara- 
bibus in  auxilium  mercede  condu-3* 
etis.     Eos  autem  trans  fluuium  ca- 
ftra  habere,  paratoseutnbeliQad- 
grrdi.  Turn  ludas  eis  obwam  pro.- 
fe&us  eft :  quo  ad  fluuium  cum  fuo 
excrcitu  adpropinquante ,    Timo- 
theus fuacum  copiarum  duces. fie ^ 
admonuit:    fl    ille  prius  ad  no» 
transient ,  eum  fustinere  non  potc- 
rimus ,  fed ab  eo  vincemur :      &nAo 
territu*',  trans  fluuium  caftra  po-1* 
fuerit,  traiiciemus ad  eum,  etvln- 
cemus.      At  ludas  vbi  ad  fluuium    . 
propinquauit ,  populi  fcribas  apud  * 
fluuium  collocauit :  iisque  manda- 
uit,  ne  quern  caftra  ponere  fine- 
rent  ,  fed  omnes  ad  pugnani  irent : 
ipfe  primus  ad  hoftes ,  fubfequenti- 
bus  fuis  omnibus,  traiecit,  cmnes- 
que  extrancos ita  profligauit,  vt,  ab- 
iectis  armis,  fugerent  in  fanum, 
quod  erat  Carnai ;    quod  fanum 
Iuda»,  capto oppido,  incendit,  vna4^* 
cum  omnibus,  qui  in  eo  erant»    Ita 
euerfa  Carnai ,  ludas,  quum  hoftes, 
eum  iam  fustinere  non  posfent, 
coegit  omnes  Galaaditidis  Israeli- .- 
tas ,  paruos  iuxta  ac  magnos,  vna  " 
cum  ipforum  vxoribus,  liberis  at- 
que facultatibus,  qux  erant  fane 
quam  ingentes  copis ,  vt  ludxam 
peterent,      Vbi  ad  Ephronem  ven-   & 
turn  eft  vrbem  magnamct  muritis-  ^ 
T  1 1  4  fimam, 


3* 


MALMflBAtUKVM 


Lap.  5. 6. 


fimam,  in  via  pofitam ,  nonlicebat 
ab  ea  ad  dexteramautfiniftiamde- 
clinare ,  fed  crat  per  earn  transeun- 

47 dura:  oppidani  aucem  eis  portas 
clauferant,  et  faxis  obftruxerant. 
Ad  eos  mifit  Iudas ,  qui  amice  pe- 

48  terenr,  vt  eis  liceret  per  illorum 
fines  in  fuos  discedere  :  neminera 
eis  esfc  nociturum,  fe  pedibus  esfe 
transituros.      Sed  quumei  noluis- 

4P  fent  aperire,  iusfit  in  exercitu  edi- 
ci,  vt  omnes  ex  eo,  in  quo  erant,  lo- 
co, vrbeni  oppugnarent.      Itaque 

a^rnilitibus  vrbem  totum  diem  no- 
dremque  oppugnauit :  eaque  poti- 

3 1  tus,  omnes  mares  ferro  trucida- 
uit,  vrbemque  exftirpauit ;  eteam 
depradatus,  per  eamfuperoccifo- 

51  rm  corpora  transmit.  Ita  traie- 
dto  Iordane,  peruenerunt  in  fpa- 
tiofum  campum.in  confpeQu  Beth- 

5:  fanis  pofitum.  Iuda  interim  extre- 
moscogente,  populumquc  totoiti- 
nere  cohortante,  donee  in  Iudaeam 

54  ventum  eft.  Turn  in  Sionem  mon- 
fern  ciim  laetitia  et  gaudio  adfeen- 
dcrunt,  et  Folida  facrificia  fecerunt, 
quod,  nullo  fuorumaraisfo,  incolu- 

55me»rediisfent.  Intereadum  Iudas 
et  lonathan  in  Galaaditide  funt ,  et 
Simon  frater  in  Galilara  contra  Pto- 

56  lemaidem,  Iofephus  Zachariae  fi- 
lms, et  Azarias  copiarum  duces,  au- 
di tis  illorum  egregiis  belli  tacino- 

57ribus,  ftatuerunt  et  ipfi  famam 
comparare,  et  finitimosarmis  inua- 

58dere.  Itaque,indiclanitlitibus  fuis 
expeditione  ,     profedli  funt  ad  la- 

50  mniam.  Sed  eis  obuiam  egresfo  ex 
vrbe  Gorgia  cum  fuis  in  prcelium, 

60  verfi  funt  Iofephus  et  Azarias,  et  ad 
Iudaeae  fines  fugati:  cecidmmtque 
eo  die  ex  Israelitisad  hominum  duo 

rt,  millia:  quae  tanta  clades  Israeli  tis 
propterea  accidit,  quod  Iudae  et  eius 
fratribusnon  obtemperarunt,  fefe 

ga  bene  rem  gefturos  arbitrati,  quum 
non  esfent  ex  hominum  illorum 
ftirpe ,  quibus  Israelitas  fua  opera 

*  defendere  datum  erat.  Iudas  au- 
tern  et  eius  fratres  cantam  apud  o* 


mnes  et  Israelitas  et  cetera»  gentes, 
ad  quas  eorum  fama  peruenerat, 
virtutis  gloriam  confecuti  funt,  vtfy 
ad  eos    conuenirent   gratulantes. 
Fecit  autem  Iudas  cum  fuis  fratri-  ^ 
bus  expedftionem  in  Efai  pofteros,    . 
ad  tradtum  meridianum,  in  qua 
Hebronem  cum  fuis  coloniis  deui- 
cit,  eius  et  munitionem  diruit,  et 
turres     circumquaque     cremauit. 
Inde  in  extraneorum  fines  ire  con-  66 
tendens,     Samariam    peragrauit. 
Quo  quidem  die  ceciderunt  oppi-  67 
dorum  facerdotes,  dumille  rem  be- 
ne gerere  cupit ,  qui  ad  pugnain  te- 
mere  prodiisfet.      Deinde  deflexit  68 
Iudas  ad  Azotum,  quae  extraneo- 
rum   regio  eft:      eorumque  aras  65 
fustulit ,  deorum  ftacuas  igni  cre- 
mauit, oppida  praedae  habuit,  at-    t 
que  ita  Iudxam  repetiit. 


CAPVT    VI. 

Rtpulfn*  AntiochM  ab  Elymnide  in  Perfide. 
Antiocbi  mors.  Eupator  in  regno  heres. 
Iuda*  -ircu  hierofoi'ymitan*  oppugnntio- 
item  luram.  Prxlium  inter  ludam  et  An- 
tiochum.  Eleazarum  elepbantu*  oppri- 
mens.  Ftni  oppugnatio.  Pacem  procu- 
rans  Ly/iat  inter  Antioib:un  et  lud<ot.An- 
tiochi  perfidia. 

TNterea  rex  Antiochus  fuperiores 
tracius  peragrans  ,  audiuir,  esfe 
in  Perfide  Elymaidem,  vrbem 
ami  argentique   opibus    prxftan- 
tem,     in  qua  fanum  esfet  perquam  4 
opulentum,  vbi  tegumenta  esfent 
aurea,  lories,  etarmaillicabAlex-    • 
andro  reli&a,  Philippi  filio,  Ma- 
cedonum  rege ,  qui  primus  impe- 
rauit  in  Graecia.    Itaque  eo  profe-  * 
clus  eft,  vrbis  occupandae  et  diri- 
piendx  cupidus :       fed  nonpotuit,  * 
propterea  quod  ciuitas ,  cognita  re, 
armisei  reftitit:  in  fugamque  ver- 
fus,  illincmagno  cumdoloreinBa- 
bylonem  reuerti  contendit.         In-  - 
terea  aduenit  in  Perfidem  quidam, 
qui  ei  nuntiat,    victas  esfe  copias 
in  Iudacam  profeCtas  .-        Lyfiam-  j 
que  in  primis  cum  magna  manu 

pro- 


Lap.  6. 


LIBER    I. 


1033 


I  profedtum  ab  illis  esfe  profiiga- 
1  turn.  Itaque  Iudaeos  armis  viri- 
I  busque  et  multa  prxda  auftos, 
i  quarn  ex  concifis  a  fe  exercitibus 
npeperisfent,  demolitos  esfe  ne- 
I  fas  illud,  quod  ipfe  in  ara  hicro- 
folymitana  erexisfet:  fanumque, 
vbi  priusfuerat,  alto  muro  circum- 
dedisfe,necnon  eius  oppidum  Beth- 
furam. His  nuntiis  acceptis,  ve- 
hementer  attonitus  et  perculfus 
rex ,  decubuit,  et  in  morbum  ex 
dolore  lapfuseft,  quod  ei  non  eue- 
p  nisfet  ex  animi  fui  fententia.  Ibi 
quum  dies  complures  esfet,  tanto 
incrudefcente  dolore ,  cogitans  (ibi 
_  esfe  moriendum,  atnicos  fuos  o- 
I  mnes  conuocat ,  et  eos  fie  adloqui- 
tur:  et  oculisfomno  careo,  etani- 
mo  prae  nixrore  delicto :  ac  mihi 
nunc  cogitanti ,  in  quantam  mile- 
riara  et  ternpeftatem ,  in  qua  nunc 
fuiii,  deuenerim,  qui  tamen  in  fan- 
perio  meo  mitis  et  carus  tram, 
venit  in  mentem ,  quae  fcelera  Hie- 
rofolyrais  patrauerim,  qui  omnia 
aureaargenteaque  vafa  inde  abstu- 
lerim,  et ,  qui  ludaeae  incolas  e  me- 
dio tollerent,  fine  causfa  miferira. 
j  Propter  quae  hxc  me  tarn  dira  pat  i 
I  intelligo,  et  iamiam  magno  cum 
dolore ,  et  quidem  in  aliena  terra 
jpereo.  Hxclocutus,  Philippum, 
vnum  de  fuis  amicis,  vocat,  eumque 
toti  regno  fuo  praeficit :  et  ei  dia- 
detna,  veftitum  fiuini,  annul  11m  - 
que  tradit,  vt  Antiochum  filium 
fuum  educaret,  et  ad  regnum  enu- 
5  triret.  Atque  ita  ibi  moritur  An- 
tiochus  rex,  anno  centefimo  qua- 
7dragefimo  nono.  Lyfias  poft- 
quam  mortuum  esfe  regem  intelle- 
xit,  Antiochum  eius  filium,  quern 
ipfe  paruulum  educauerat,  in  re- 
gnum pro  patre  fuffecit  9  eumque 
5  nuncupauit  Eupatorem.  Cete- 
rumquum  ii  quierantinarce,  Is. 
raelitas  intra  fanum  vndique  com- 
pellerent ,  eisque  damnum  femper 
inferre,  et  extraneis  firmamento 
J  esfe  conienderent,      Iudas  eos  in 


animohabens  de  medio  tollere,  o- 
mnes  copias  conuocauit,  vt  eos  ob- 
fideret:      iisque  coaclis ,  eos  anno  *o 
centefimo  quinquagefimo  circum- 
fedit,  baliftasque  et  machinas  in  eos 
comparauit.    Sed  illorum  nonnul-4I 
liex  obfidione  exierunt,  cum  qui- 
bus  fefe  coniunxerunt  impii   qui- 
dam  Israelite.    Qui  ad  regem  pro-z» 
fe&i ,      cum    eo  fie  locuti  funt : 
quamdiu  tandem  fupplicium  fume- 
re,  et  fratres  noftros  vlcifci  cuh- 
claberis  ?      Nobis  quia  patri  tuo  25 
feruire ,  eiusque  inftituta  tenere, 
et  mandata  exfequi  vifum  eft ,  pro-  24 
pterca  adeo  infenfi  funt  iftl ,  vt  qui- 
cumquenoftrum  inuenti  funt,  ne« 
cati  fint,  et  facultates  noftrae  dire- 
ptac.   Neque  vero  dumtaxat  in  nos,  25 
iedetiaminomnes  fuos  fines  gras- 
fati  funt,    hodieque arcem Hiero- 26 
folyuiae   admoto   exercitu    oppu- 
gnant,    fanumque   et    Bethfuram 
munierunt.      Quod  nifi  eosbreuix-* 
anricipaueris,  maiora  facient,  itavt 
eos  cohibere  non  posfis.      Hisau-ag 
ditis  iratus  rex ,  omnes  amicos  fu- 
os,copiarutu  fuarum  duces,  et  equi- 
tum  magiftros  arcesfiuit,    neque 
non  a  ceteris  regibus,      et  infulis  29 
marinis  conuenerunt  ad  eum  mer- 
cenarii  milites,      ita  vt  eius  copia-  30 
rum  numerus  esfet  peditum  cen- 
tum millia,  equitum  viginti  millia} 
elephanti  duo  et  triginta,   ad  pu- 
gnandum  inftituti.     Hx  copiseper«i 
Idumaeam  profectae,  caftra  pofue- 
runt  ad  Bethfuram ,    ramque  per 
multos  dies  oppugnarunt:    et  ma- 
chinas fecerunt,  quas  Bcthfurani, 
facta  erupt ione,  incenderunf,  for- 


titerque  ptignarunt.      Turn  Iudas 


3» 


ab  arce  digre6fus ,  apud  Bethzacha 
riam  caftra  fecit  contra  caflra  regis. 
At  rex  primo  mane  exercituma» 
Berhzachariam  verfus  tota  mole 
mouif  ,et  j  explicatis  in  aciem  copiis, 
fignmn  tubis  datum  eft,  et  ele-  * 
phanris  vuarum  mororumque  fau- 
guis  obtenfus,  quo  ad  pugnam  exci- 
tareutur.  Erant  autempervalles 
Ttt  5  dispoJ> 


«034 


MALHABAtURVM 


Lap.  6. 


dispofitac  belluae ,  et  fingulis  mille 
homines  attributi,  hamatis  loricis, 
et  aereis  armati  galeis :   deleclique 

«gequites  quingenti,  qui,vbicumque 
esfet  bellua ,  opportune  adesfent : 
et  quocumque  pergeret,  coraita- 

a^rentur,  necabeadiscederent.  V- 
namquanoque  belluam  protegebat 
irapofita  dorfo  lignea  turris  valida, 
elephanto  arte  adligata:  et  in  qua- 
que  turri  homines  erant  duo  et  tri- 
ginta,  qui  inde  prceliarentur ,  et 

agbelluae  magifter  Indus.  Reliqui 
equites  hinc  atque  hinc  collocati , 
vtramque  agmini9  partem  claude- 
bant,    ct  in  vallibus  cohibebant. 

-9  Atque  vbi  fol  aurea  fcuta  irradia- 
uit ,  tantus  inde  fulgor  in  montes 
emicuit ,  vt  tamquam  faces  igneae 

40refplenderent.    Igitur  agminis  re- 

'  gii  parte  in  edita  montium  porre- 
6te,  alii  perdegresfaloeaitaconfi- 

.,  denter  et  ordine  incedebant,  vt 
quiuisaudiendo  tantac  multitudinis 
fonitu  incesfuque  et  armorum  ftre- 

A4pitu  commoueretur.       Cum  hoc 

*  tanto  tarn  firmo  exercitu  congres- 
fus  eft  ludas  cum  fuis  copiis ,  iam- 
que  regiorum  ceciderant  homines 

4 ,  fexcenti,  quum  Eleazarus  Aba- 
ran ,  confpicatus  vnam  de  belluis 
regio  thorace  loricatam  ,  et  alias 
omnes  fuperemincntem,  fufpicatus 

..ineaesferegem,  vtet  fuisfalutera, 

ct  fibi   nominis    immortalitatem 

compararet,  periculum  fuscepit,  et 

in  earn  aniraofe  per  medium  ag- 

men     dextra     laeuaque     ftragem 

..edens',  impetum fecit :    acdimotis 

hinc  atque  hinc  hoftibus  fub  ele- 

phantum  fubiit ,  et  eum  fubter  vul- 

.  5  neratum  interfecit :    eoque  adter- 

ram  fuper  ipfum  collapfo ,  ibi  mor- 

n  tuus  eft.    Turn  ludaei ,  regii  exer- 

^ '  citus  vim  atque  impetum  videntes, 
R  cesfenmt :    et  regii,  vt  eis  occurre- 

^   rent,  Hierofolymamirecontende- 

runt :  caftraque  pofuitrexin  Iudxa 

ad  montem  Sionem :     et  Bethfura- 

4S)nos  in  «teditiOneffi  accepit,  iisqus 


ex  oppido  egresfis,  (  nam  ibi  com- 
mcatum  ad   obfidionem  toleran- 
dam  non  habebant ,  quoniam  co 
anno  terra  feriabatur, )  Bethfuram  50 
occupauit,   et   prxfidio    firmauit. 
Oppugnauit  autem  multos  dies  fa- si 
nam,  collocatis  ibi  baliftis  et  machi- 
nationibus,tormentisque  ad  ignem, 
etlapides  iaculandos,  etfeorpioni- 
bus  ad  tela  iacienda ,  atque  fundis  : 
contra quae  ilii  machinas  alias fece-  5a 
runt ,  multosque  dies  repugnarunt. 
Sed  quum  iilis  commeatus  nones- 51 
fet ,  propterea  quod  feptimus  erat 
annus,  et  lud-si ,  qui  ex  ceteris  gen- 
tibus  in  ludar.am  fefe  receperant, 
conditorum   reliquias    confumfe- 
rant,    reftabant  in  fano  homines  54 
pauci,  quod  vic~H  fame,  alii  alio  di- 
lapfi  erant.      Turn  Lyfias  audiens,  55 
Philippum,  (quern  rex  Antiochus 
Hpiphanes,  viuusadhuc,  Antiocho 
Eupatori  fiiio  fuo  in  regnum  edu- 
cando  pr jefecerat,)      ex  Ferfide  et  $t 
Media  reuerfurum  esfe  cum  copiis, 
quas  fecum  rex  duxerat :   eumque 
regnum  et  rerum  adminiftratio- 
nem  adpetere,      confeftim  reliSa  5* 
arce,  regem  adit,  eumque  et  exer- 
citus  duces  reliquosqueficadloqui- 
tur:  deficimus  quotidie,  et  com- 
meatum  exigue  habemus:  eftquc  lo- 
cus, quern  oppuguamus,  firmus ,  et 
rcgni  cura  nobis  incumbit.  Quam-  5] 
obrem  deinus  his  hominibus  dex- 
teram,      eumque  eis  et  omni  eo-  5; 
rum  natione  pacem  componamus, 
ea  lege,  vt  liceat  eis  fuis  vti  legibus, 
vt  antehac.    Nam  propter  iura  fua 
a  nobis  abrogata,  irati ,  haec  omnia 
fecerunt.    Placuit  oratio  regi  ettf 
ducibus:  mifitque  rex  ad  illos  nun- 
tios  de  pace ,  quam  ilfc  acceperunt  : 
eisque  iurauitrex  et  duces,  atque 6 
ita  illi  ex  munitione  exierunt.    Sed  6 
rex  in  montem  Sionem  ingresfus, 
animaduerfa  loci   munitione,  da- 
tum a  fe  iusuirandum  violauit,  mu- 
ruluquc  vndique  dirui  iusfit :    etj 
inde  feitinanter  digresfus ,  Antio- 
chiam 


Cap.  7.  J. 


LIBER    I. 


1035 


chiam   repetiit,  vbi  Philippum  in    ilH  di£Va  neglexerunt,    quod  eos 


vrbe  imperantem  naSus  oppugns 
uitjVrbemque  vi  cepit. 

CAPVT    VII. 

Demetritu  Tripotim  occupans.  Ab  eodem 
jintioibM  et  Lyjfai  neiati.  Atcimtu  per- 
jidiiA  Ajidtoyum  interftflor.  In  In  Jam  a 
Demetrio  infidi*.  Nhanor  in  ludtos  mi- 
itax,  a  M.i  inter fettm. 

I     i*   Nno    centefimo    quinquage- 
r\   fimo  primo,   Demetrius  Se- 


leuci  filius  Roma   profechis,    , 
1  vemt  cum  paucis  hommibus  in  *  vr-    fent ,  comprehendit  ex  eis  homines 


cum  magna  venisfe  manu  videbanr. 
Conuenit   autcm  ad  Alcimum  et  lt 
Bacchidem  fcribarum  ccetus,  peten- 
di  itiris  gratia  :    primique  Israeli- , « 
tarum  fuere  Afidai ,  qui  pacem  ab 
illispeterent,    putantes  fibiabho- u 
mine  facerdote,    ftirpis   aharoni- 
cse  ,  qui  cum  militibus  venisfet,  ni- 
hilnociturumiri.  Ac  iile  eos  amice  ti 
adlocitus,  etinterpofitoiureiuran- 
do  pntrfetuis,  fe  ncque  ipfis ,  neque 
ipfornm  confanguineis  malum  esfe 
illaturos-,       quum  illi  ei  credidis-  t$ 


bera  maritimam ,  ibique  regnum 
oecupauit :  accidi(que,  vteoinma- 
iormn  fuorum  regiam  fe  conferen- 
te,  comprehenderent  milites  An- 
tiochum  et  Lyfiam,  et  ad  euniad- 
3  ducerent :  qua  re  cognita,  vetuit 
eos  in  fuum   confpeclum  adduci : 


fexaginta ,  quos  vno  die  peremit : 
in  quo  quidem  accidit ,  id  quod 
fcripfit  ille:  fanclorum  tuorum  I7 
corpora,  etfanguinemcimmHie- 
rofclymamefFudernnt,  nee  eft.  qui 
ca  fepeliat.  Hoc  facto,  peruafit.o 
eorum  mefus  et  (error  vnuierfos, 


.      ....  -       ■     .,..,.  w.u„,  .UV.U,  u  1C„U,    vnmerios, 

atque  ita  1II1  fnnt  a  militibus  inter-    cogtfantes,  nulla  eos  esfe  fide  aut  x 

|f«ai.      Poftquam  auteni  Demetri-    qaitate  pr;rditos ,  qui   pactum  et 


us  regni  folium  oecupauit,   adie- 

runteum  Israelitarum  improbisfi- 
jmiquique:    etmaximeimpii ,  du- 

cluAlcimi,  qui  pontifieatumadpe. 

tcbet,  fuoique  apud  regem  accufa- 
5  runt  in   hunc  niodtun.    Perdidit 

Iudas  et  eius  fratres  tuos  omnes 

amicos ,  nosque  ex  patria  expnle- 
j  runt.   Quamobrem  initte  aliquem, 

cui  fidem  habeas,  qui  co  profeclus, 


datum  a  feiusiurandum  fregisfent. 
Deimie  a   Hierofolyma  prnfedhis  lo 
Bacchides,  caftra  fecit  apud  Bezeth :   5 
mifitque    comprehenfum    niufros 
fuorum  perfugas,   et    Iudcorum 
nonnullos ,  q  >o>  maclauit,  et  in  va- 
1  Jam  fpeciim  proiecit :    et  di  legata  ld 
Akimo  prouincia,  reiic~Hsquecum 
eo  militibus,  qui  eum  iuuarent,  ipfe 
ad  regem  disccsfit.    Alcimus  autem  ar 


videat,  quantam  1II1  nobis  regixque  de  ponf  itiestu  certauit        coaclis 

regiom  calamitatcm  intulerint,  et  que  ad  eum  omnibus  fui  ipforum 

de  11«,  deque  omnibus  eorum  adui-  populi  pcrturbatoribus ,  Iudxa  do. 

jtonbusfupphcium  fumat.      Turn  tifuseft,  et  Israelitas  ma-na  elide 

rex    banc   promnciam    mandauit  adfeeit.    At  Iudas  videm*  tantum  *, 

Baccnidi,  amico  regis,  «  trans  fluui-  ab  Alcimo  eiusque  greealibus  de-    * 

um prxtori ,  hommi  magnx  m  re-  trimentum  Israelitis  inferri     quan 

gnoauaontatis.eterga  regem  fide-  (um     non     intulerant     exrranei" 

,li  :eumquemifit  cum  Alcimo impio  obiit  omnes  Iuda-x  fines  quoquo!.- 

lllo,  quern  pontificem  creauit :  ei-  uerfus,  et  in  perfugas  animaduer-  4 

que  mandauif,vt  de  Iiraehtis  fume,  tit :  eosque  ab  incurfion.bus  prohi- 

ret  fupplieiuru.      Hi  cum  magnis  buit.     Akimus  videns,  Iudam  cum  ,  - 

copus  in  Iudxam  profecli ,  legates  f„is  fuperiores  esfe,  fequc  eis  impa    > 

ad  Iudam ,  et  eius  fratres ,  per  do-  rem  esfe  intelligens ,  ad  regem  re 

lum  de  pace  miferunt :      quorum  uertit,  ct  ilios  acerbe  criminatus  eft. 

Turn 
*;  videlic«t  Tripolim,  vt  eA  aFud  Iofephum.     cj  Mefopotarais,  vt  fcrib-t 


1036 


MACHABAEORVM 


Cap.  7. 8. 


9&  Turn  rex  Nicanorem ,  ducum  fuo- 
rimi  clarisfimum ,  et  Israelitis capi- 
taliter  infenfiim,  mifit,  eique  impe- 
rauit ,  vt  eum  populura  excideret. 

a7  Nicanor  Hicrofolymam  cum  ma- 
gno  exercitu  profedms ,  mifit  ad 
Iudam  et  eius  fratres ,  qui  amice 

*8  per  fimulationem  peterent,  ne  in- 
ter ipfos  armis  decertaretur :  fefe 
ad  eos  cum  paucis  esfe  venturum,vt 

*9  eos  amice  conueniret.  Itaque  ve- 
nit  ad  Iudam ,  et  quum  amice  inter 
fe  confultasfent,  parati  erant  hoftes 

3°Iudam  corripere.  Qitam  rem  vbi 
cognouit  Iudas,  ilium  ad  fe  raalitio- 
fe  venisfe,  pertimuit,  nee  amplius 

3  *  congredi  voluit.  At  Nicanor.poft- 
quam  patefa&um  esfe  confilium 
fuum  intellexit ,  copias  in  aciem 
contra  Iudam  apud  Capharfalama 

34eduxit:  vbi  Nicanoriani,  cadis 
fuorum  circiter  quingentis ,  in  vr- 

33  bem  Dauidis  refugerunt.  His  ita 
geftis,  quum  adfcendisfetNicanor 
in  Sionem  montem ,  prodieruntex 
fano  nonnulli  facerdotum ,  et  fena- 
torum  populi ,  qui  eum  amice  falu- 
tarent,  eique  facrificium,  quod  pro 

34regefieiet,  ostenderent.  Sedille 
eos  omni  irrifione  et  ludibrio  fcede 
profecutus,  fuperba  oratione  vfus 

d5ferociter  iurauir,  nifi  fibi  Iudas 
eiusque  milites  iam  nunc  traderen- 
tur,  fefe,  fi  incolumis  rediisfet,  id 
templum  esfe  crematurum :  atque 

36  ita  magno  cum  furore  exiit.  Turn 
facerdotes  ante  aram  et  cellam  in- 

37  trogresfi,  flentes  ita  loquuntur :  tu 
qui  hanc  aedem  delegifti ,  quae  a  tuo 
nomine  adpellata,  tuis  fitfupplica- 

38tionis  et  precum  domus,  fume 
eas  de  hoc  homine ,  et  eius  exercitu 
pcenas,  vt  ferro  occumbant:  re- 
cordare  eorum  maledi£ia,et  eis  diu- 

39  turnitatem  ne  concesferis.  Igitur 
Hierofolymis  egresfus  Nicanor,  ca- 
ftra  Iocauit  apud  Bethoronem ,  ibi- 
que    ei  accesfit   exercitus  Syriae. 

A0  Iudas   autem  apud  Adafam  caftra 

4  pofuit,  habens  hominumtriamil- 
lia :  et  pixcatus  Deum  eft  in  hanc 


fententiam.      Quum  misfi  a  rege4l 
Sennacheribo   tibi    maledixisfent, 
venit  tuns  angelus,  qui  eorum  cen- 
tum oftogintaquinque  millia  ne- 
cauit.      Sic  hodie  hunc  exercitum  41 
nobis  profliga,eteftice,  vt  fciantre- 
liqui,  fefe  male  contra  fanumtuum 
Iocutosesfe:  etineum,vteiusper- 
uerfitate dignum  eft,  animaduerte. 
Ergo    commisfo    ab   exercitibus  43 
prcelio,  die  menfis  Adaris  decimo- 
tertio,  pulfi  funt  Nicanoriani,  ipfe- 
que  primus  Nicanor  in  pugna  oc- 
cubuit.      Eum  vbi  mortuum  esfe  44 
viderunt  eius  milites,  abieclis ar- 
mis ,  fefe  fugae  mandarunt :  quos  4  j 
Iudaei  iter  vnius  diei  abAdafa  vsque 
ad  Gafera  perfecuti  funt :  et  figno 
port  eos  tubis  dato ,  exciuere  ex  46 
omnibus  vndique  finitimis  Iudaeae 
vicis homines,  quieosadorti,   ad 
ipfos  perfequentes  conuerterunt: 
atque  ita  omnes  ad  vnum  ferro  tru-  47 
cidatifunt,  prardaque  potiti  Iudaei, 
Nicanoris  caput  et  dextram,  quain 
fuperbe  intenderat,  amputarunt ,  et 
Hierofolymam    reportata  fuspen- 
derunt :     magnaque  vulgo  laetitia  48 
adfedi,      ftatuerunt,  vt  is  dies  49 
menfis  Adaris  decimustertius  quot- 
annis  ageretur :    atque  ita  quieuit  50 
aliquamdiu  ludaea. 

C  A  P  V  T    VIII. 

Romans  fanguinit  gefla ,  gloria r/ue.  Legatio 
hide  ad  Uomanoi  de  fadere  ineundo.  Imta 
cum  ludtU  Romanorum  focietas.  Sena- 
uaconfultmn  faderu  pr&claxum. 

AVdiuit  autem   Iudas    Roma- 1 
norum    nomen,      quantum 
potentia  valerent ,   vtque  o- 
mnibus  fociis  esfent  cari ,  et  cum 
omnibus,  qui  ad  eosj  accederent, 
amicitiam  faccrent.      Turn  quod  % 
ad  eorum  potentiae  vires  attinet, 
narratum  eieft,  quacbella,  et  quam 
egregias   gesfisfent  res  aduerfum 
Gallos,  quibus  domitisftipendium 
impofuisfent.      Itemque   quid  in  « 
Hifpania  gesfisfent,  cuius regionis 
argenti  aurique  metailis  esfent  po- 
titi: 


titi .-  eumque  totum  locum,  quam- 
uis  longisfime  ab  ipfis  diftantem, 
fuo  coniilio  et  tolerantia  obtinuis- 

4  fent,  regesque ,  fe  ab  vltimis  ad- 
gresfos  terris,  fudisfent,  magnaque 
cladeadfecisfent:  a  reliquis  autem 
ftipendium  quotannis,    ct  obfides 

5caperent.  Praiterea  Hhilippum,  et 
Perfem  d  Citicrum  reges ,  ceteros- 
que  refiftere  aufos ,  armis  fudisfent 

"  atque  fubegisfent.  Ad  haec  Antio- 
chum  Magnum  Aflx  regem,  qui  in 
«o«  centum  viginti  elephantos,  ma- 
ximamqueequitatus,  et  quadriga- 
rum,  militumque  vinihabens,  ex- 
peditionem  fecisfet,  profligasfent, 


ni  adminiftrationem  fuae  reipubli- 
cx  annuam  et  totius  imperii  l'ui  gu- 
bernationem  committerent,  vni- 
que  parerent ,  neque  vlla  inuidia 
aut  obtreflatione  laborarent.  His  l1 
intellects ,  ludas  Eupolemum  Io- 
annis  Accus  filium ,  et  lafonemE- 
leazari  filium,  delectos  Romam 
mifit ,  qui  cum  iliis  amicitiam  ct 
focietatem  coirent,  vt  eoiugole- *S 
uarentur,  quandoquidem  videbar, 
ab  imperio  Grarcorum  in  feruitu- 
temredigi  Israelitas,  IUi  Romam  l9 
longisfiino  itinere  profecli ,  et  in 
curiam  ingresfi,  fie  verba  fecerunt : 
fefe  a  Iuda  Machabaeo,  eiusque  fra-  *0 


7  viuumque  cepisfent :  eique  et  eius    tribus,  et  a  communi  ludaeorum 
regni  fuccesforibus  ingens  tribu-    roitti,  ad  Romanos,  vt  focietatem 

8  turn  imperauisfent,  et'Lj-caoniam,    pacemque  cum  eis  facerent,  eo- 


Myliada,Lydiam,  aliasque  pulcher- 
rimas  regiones  ei  ademisfent,  et 
^Eumeni  regi  tribuisfent.  Item  vt 
Graeci  eos  adgredi  et  delere  conati 
esfent :    qua  re  cognita  Romani, 

*°misfo  imperatore,  cum  eis  bellura 
gesfisfent :  multisque  eorum  caefis, 
multos  cum  ipforum  vxoribus  et  li- 
beris  captiuos  duxisfent,  eorum- 
que  terra  potiti ,  munitiones  diru- 
isfent,  et  eos  praedae  habuisfent, 
fub  feruitutemque  redegisfent,  quae 

11  duraret  adhuc.  Reliqua  etiamre- 
gnaetinfulas,  quicumque  eis  refti- 
tisfent,  vaftauisfent,  et  in  potefta- 

Iatem  redegisfent.  Atque  iidem 
cum  amicis  et  pacatis  amicitiam 
conferuarent ,  regnisque  et  propin- 
quis  et  remotis  potiti,  omnibus,  ad 
quos  ipforum  noraen  peruenisfet, 

'3  terror i  esfent:  ac  quibuscumque 
vellent,  regna  vel  conciliarent,  vel 

•4abrogarent.  Qiiumqueadeoelati 
esfent,  tamen eorum  nullusdiade- 
ma  fumfisfet ,  neque  luxuriofo  pur- 

'5  purae  veftitu  vterentur :  fed  crea- 
to  fenatu,  in  ecu  filium  irentquoti- 
die homines trecenti  viginti,  fern- 
per  de  recie  adminiftranda  repu- 
**  blica  confultantes ,     vnique  homi- 


rumque  focii  et  amici  fcriberentur. 
Placuit  haec  res  iliis,    fcripferunt-*1 
que  fenatusconfultum :    cuius  ex-a* 
emplum  in  aes  incifum ,  Hierofoly- 
mammiferunt,  quod  apud  Iudaeos 
pacis  esfet  et  focietatis  monumen- 
tum.      QyOD  Romanis  gentique*3 
Iudacorum  terra  marique  fauftum 
fit  in  perpetuum :  bellum  quidem 
et  hoftis  ab  ei  procul  abfit.      Ve-  *4 
rumtamen  fi  bellum  ingruerit  Ro- 
manis prius  aut  eorum  fociis ,  in  o- 
mni  eorum  imperio,      auxilium2> 
ferto  Iudaeorum  gens ,  vt  commo- 
de poterunt,  bona  fide ,    neue  ho-  atf 
ftibus  commeatum,    arma,  pecu- 
niam,  naues  danto,  aut  fuppedi- 
tanto,  vt  Romanis  vifuin  eit    at- 
que has  conditiones  fine  mercede 
feruanto.      Similiter  fi  Iudaeorum  a  7 
genti  bellum  prius  acciderit,  auxi- 
lium  ferunto  Romani  bona  fide ,  vt 
commode  poterunt,        neue  ho-»| 
ftes  commeatu,  armis,   argento, 
nauibus  iuuanto,  vt  Romanis  vi- 
fumeft:  atque  has  conditiones  fine 
dolo  feruanto.      In  haec  verba  pa-  »9 
6HfuntRomanicum  Iudacorum  po- 
pulo.      Quod  fi  poflhac  voluerint  30 
hi  aut  iili  aliquid  addere  aut  detra- 


herc, 

d)  Macedonnm.      «)  Etin  Greco,  et  in  Latino  legitur,    Indiam  ct  Mediaro: 
fed  eft  locus  alioqui  corruptus ,  «hocquumomic*,  turn  Liuii  refclJit  hifloria. 


here,  faciunto  amborum  volunta- 
te :  er  quod  addiderint  detraxerint- 

31  ue,  ratumefto.  De  iniuriis  quo- 
que,  quibus  eos  adricit  rex  Deme- 
trius ,  fcriphmus  ei,  ne  amicos  foci- 
osque    nofiros    Judaros    infcftet : 

3»  quod  fi  deinceps  de  eo  expoftulaue- 
rint,  esfe  nos  corum  iniurias  per- 
fecuturos ,  ct  ei  terra  manque  hel- 
ium illaturcs. 


C  A  P  V  T    IX. 

Demtttii  noiu  :>;  Indtaw  copit.  HierofnJy- 
mn  obfctfs.  lud*  c opit  pertrrrit*.  Oflin- 
geni  re.'i./ui  mtlttes.  ludt  fuo  xmr/ue 
i/irtu*  mtuinda.  I*d*  nex  tn  pre/to,  ft- 
putturj,  futtiu.  Eaabidifin>piet04,_fe- 
uttir.  contra  IhiUos.  Pro  Iuda  ionnthan. 
Oppnt.fi  in  nuptiit  bofles.  Confit&urM 
turn  Baabide  lowthr.n  audit  i.«m  f.iit. 
fani  itemu/ttto.  1>>  lanatbanem  prodito- 
rts.  Cum  Btiiibide  Jonathan  paccm  fa- 
cienr. 

t  •"■^Eterum  Demetrius ,  'audito 
I  prcelii  Nicanoris  et  eius  co- 
^-^piarumeuentu,  mifit  denuo 
Bacchidem  et  Alcimuminludacam, 

a  cum  dextro  copiarum  cornu  :  qui 
Galgala  vcrfus  profefti ,  ad  Mafalo- 
tha,  (id  oppidum  eft  in  Arbelis,)  ca- 
ftra  pofaerunt :  eoquccapto,  mul- 

«  tos  mortales  perdiderunt.  Dcinde 
menfe  primo  ,  anno  centefimo 
quinquagefimo  fecundo,  caftris  ad 

*  Hierofofymam  motis,  profe&i  funt 
ad  Beream  cum  viginti  peditum ,  et 

c  duobus  equittim  millibus.  Iudas 
autcm  apud  Eleafa  caftra  habebat, 
cum  tribus  delecris  hominum  mil- 

j5  libus :  qui.vifa  tanta  exercitus  ho- 
ftium  mulutudine,  adeo  territi 
funt,  vt  frequentes  ex  caftris  dila- 
berentur,   adeo  vt  eorum  oclin- 

tj  genti  tantum  fuperesfent.  Iudas  et 
milites  diffiuxisfe  ,  et  fe  bello  vrge- 
ri  videns,  animofracluset  emolli- 
tus,  quod  lempus  ad  eos  colligen- 

fi  dos  non  haberet ,  reliquos  horta- 
tuseft,  vt  aduerfarios  adgrederen- 
tur,  fi  forte  posfent  eos  vincere. 
Illi    vero     eum    dehortabantur. 

/)  Aram  vocatlofephus. 


Non  posfumus,  inquinnt:    fed  in 
praefentiecedamus,  et  vita;  noftrae 
confulamus.    Nam  nos  quidem,  di- 
lapfis   noftris,    pauciores  fumus, 
quani  vt  cum  hoftibus  decertemus. 
At  Iudas:  aLfit  hoc,  inquit,  a  me  W 
facinus,   vt  ilios  fugiam,   quod  fi 
nobis  fatalis  hora  venit ,  moriamur 
pro  fratribus  noftris  fortiter ,   ne- 
ue  gloriae  noftrae  crimen  relinqua- 
mus.       Interea  ex  caftris  egresfus  II 
aduerfariorum  exercitus,     ex  ad-    i 
uerfoconftitit ,  ita  ordinatus ,  vt  e- 
quitatus  esfet  in  partes  duasdiuifus  : 
funduores  et  fagittarii  agmen  prae- 
cedcrent:  fortislimi  quique  esfent 
in  prima  acie,      Bacchidesin  dex-l» 
tro  cornu.      Ita  procedebat  pha- 
lanx ab  vtraque  parte  figno  tubis 
dato :      neque  non  Iuda i  figno  tu- 13 
bisdato  concurrerunt,  tanto  cum 
exercituum  fonitu ,    vt  terra  con- 
cuteretur.      Ibi  quum  commisfuui 
prcclium  a  mane  ad  vefperem  du- 
rasfet,    Iudas  animaduertens  Bac-i^ 
chidem  cum  exercitus  robore  esfe 
in  parte  dextra ,  adfumtis  animofis- 
fimis  quibusque,  eo  impetum  fecit, 
fufoque  dextro  cornu,  hoftes  vs-iy 
que  ad  /  Azotum  montem  perfecu- 
tuseft.      Sed  qui  erant  in  finiftro  i5 
cornu,    piilfum    dextrum  cornu 
confpicati,  ad  Iudam  et  eos,  qui 
cum  eo  erant,  in  tergum  fefe con- 
uerterunt :      atque  ibi  quum  acri-  fj 
ter  pugnarctur,  multii  vtrimque 
caf fis ,      occubuit  Iudas ,  et  reiiqui  ig 
fefe  fugae  mandarunt.     Ionathan  19 
atitem  et  Simon  Iudam  fratrem 
abstulerunt ,  et  Modini  in  patrio 
fepulcro  condiderunt,      eumqueao 
omnes  Israelite  magno  cum  plora- 
tuetplangorediuluxerunt,     con-ai 
querentes  tarn  fortem  Israelitarum 
cecidisfc  conferuatorem.      Pluri-a* 
ma  funt  praeterea Iudas  facia  et  prce- 
lia,   et  fortiter  magnoque  animo 
gefta ,  quae  litteris  non  funt  prodi- 
ta.      Poftobitumludae  prodieruntaj 
in  omnibuslsraelitarum  finibus  ho- 
rainei 


cap.  y.  *-<   *   *■ 

mines  ncfarii:  omnesque  exorti 
funt  maletici ,  ad  quos ,  orta  its- 
demtemporibus  fame  grauisfima, 

3  perftigeiunt  incolae.  Turn  Bac- 
chides  delectos  homines  impios  re- 
gionis  adminittrationi  pppofuit, 

6  qui  conquifncs  et  peruelligatoslu- 
dae  amicos  ad  ipfum  perducercnt, 
quos  ille  cum  omnt  luchbrio  adiici- 

7ebat  fupplicio:  tantaque  fuit  ea 
Israelitaruin  calamitas ,  quanta 
nulla  fuerat,  ex  quo  tempore  nul - 

Blusapudeosvatesexftiterat.  Turn 
omnes  Iudae  amici  ad  Ionathanem 

9conueniunt:  demonftrant.exquo 
Iudas  eius  frater  oppetierit ,  nemi- 
nemesfelonathani  parem,  qui  fe 
hoftibus  et  Bacchidi,  rcliquisque 
gentem  fuam  infeftantibusopponat. 

0  ltaque  fe  eum  iam  deligere ,  qui  eis 
pro  illo  et  dux  et  ad  bellum  geren- 

1  dtun  imperator  esfet.  Turn  Iona- 
than  principatum  accepit ,  et  ludae 

i  fratri  fuo  fuccesfit.  Quod  vbi  re- 
fciuit  Bacchides ,  eum  conatus  eft 

j  interficere.  Hac  re  cognita  Iona- 
than  et  Simon  eius  frater  omnes- 
que comites ,  in  Thecuae  folitudi- 
nem  profugerunt ,  et  ad  aquas  la- 

|cu«Asphar  caftra  fecerunt.  Quod 
poftquam  intellexit  Bacchides ,  die 
fabbati  venit  cum   exercitu  fuo 

;  trans  lordanem.  Turn  Ionathan 
fratrem  fuum  Ioannem  imbellium 
turbse  practeftum  mifit  ad  Naba- 
thxos  amicos  fuos ,  oratum  vt  lice- 
ret  apud  eos  impedimenta  fua,  quae 

>multaerant,  deponere.  Sedlam- 
bris  nati  Medaba  ingresfi,Ioannem, 
et  qua:  habebat  omnia ,  ccperunt 
atque  abduxerunt.  Polka  mint ia- 
tur  lonathani  et  Simoni  eius  fratri, 
Iambrinos  iniignes  nuptias  cele- 
brantes,  fponfam  ducere  exg  Nada- 
batha ,  magno  cum  adparatu ,  fili- 
am  cuiusdara  de  praecipuis  Chana- 
naeae  primatibus.  ltaque,  memo- 
res  loannis  fratris  fui ,  eo  profecli 
funt .-  et  montis  obieclu  occultati, 
quum  magnam  turbam  et  adpara- 


tum  animaduertisfent ,  fponfum- 
que  cum  fuis  amicis  et  confangui- 
neis  obuiam  illis  progresfum ,  cum 
tympanismuficisqueet  armis  mnl- 
tis :    prodierunt  in  illos  ex  infidiis,  4* 
eorumque  ftragem  ediderunt:  et 
multis  interfe&is ,  reliquis  in  mon- 
temfuga  dilapfis,  omnia  diripue- 
runt ,    atque  ita  nuptias  in  luclum,4* 
et  cantum  muficum  in  lamentatio- 
nem  conuerterunt ,      fuique  fra-4* 
tris  vlti  fanguinem  in  Iordanis  palu- 
dem  redierunt.    Hac  audita  re,  ve- 43 
nit  die  fabbati  Bacchides  ad  ripam 
Iordanis,  cum  multis  copiis.  Turn  44 
Ionathan  fuos  fie  adhortatus  eft. 
Agite  iam,  pugnemus  pro  vita  no- 
ftra.  Non  enim  fie  fe  res  habet  ho- 
die,  vtfuperioribus  diebus:      ec-45 
ce  enim  nobis  et  a  fronte  hoftes,  et 
a  tergo  Iordanis  aqua ,  et  nine  at- 
que hinc  palui  atque  filua ,  nee  eft 
ad  declinandum  locus.      Quocirca4°" 
clamate  ad  caelum ,  vt  hoftiles  ma- 
nus  euadatis.      Deinde  commisfo47 
prcelio  manum  extulit  Ionathan,  vt 
Bacchidem  feriret :      atque,  illo  in  4-tf 
tergum  cedente,  inuiiit  Ionathan  et 
eius  milites  in  lordanem,  atque  ita 
tranarunt,    nee  aduerfarii  fecuti 
funt.    Bacchides  autem,  amisfis  eo  49 
diehominibus  ad  mille,  Hierofo- 
lymamreuertit,      oppidaquemu-53 
nita  in  Iudaea  refecit ,  Hierichunti 
immitionem  ,   Emmauntem ,   Be- 
thoronem,  Bethel,  Thamnatham, 
Pharathonem ,  et  Tephonem  altis 
mcenibus    portjsque  et  repagulis 
nnmiuit,      atque  in  eis  praetidiaS* 
collocauit,  quae  Israelitas  infefta- 
rent.      Praeterea  oppidum  Bethfu-5* 
ram,   et  Gazara,   arcemque  mu- 
niuit ,  et  in  eis  milites  et  commea- 
tum  pofuit :      acceptosque  princi-  53 
pum  eius  regionis  filios  obfides, 
Hierofolymis  in  arce  cuftodiendos 
collocauit.      Anno  autem  ccntefi-  5*4 
mo  quinquagemno  tertio ,  menfe 
fecundo ,  iusiit  Alcimus  murum  in- 
terioris  fani  atrii  dirui ,  vatumquc 
opera 


)  Latinuj  habet  Medaba,  fofeplius  Gadaba. 


mavnnDncUK VM 


Cap.9. 10. 


55 opera  deiici.  Sedqmim  primuin 
demolitionem  orfuselt,  in  mor- 
bum  incidit ,  qui  eius  conatum  im- 
pediuit.      Nam  obftruclo  ore  fide- 

5<5ratus,  nequeloquiamplius,  ne- 
quc  teftamentum  facere  potuit ,  at- 
que  ita  magno  cum  cruciatu  mor- 

57  tutu  eft.  Bacchides  autem,  vbi 
Alcimum  interii>fe  vidit,  ad  regein 
rediit.   Ita  quieuit  Iudaea  duosan- 

5g  nos.  Deinde  fceleratisfimi  qui- 
que  ftatuenint ,  quoniam  Ionathan 
fuique  quieti  fecurique  agerent, 
Bacchidem  arcesfere ,  qui  eos  o- 
rnnes  vna  nocle  comprehenderet. 

59ltaqueadeum  profe&i,  perfuafe- 
runt,  vt  cum  magnis  copiis  veniret. 

60  Atque  ille  clanculum  litteras  mifit 
ad  onmes  fautores  fuos ,  qui  erant 
in  Iudaca ,  vt  Ionathancm  et  fuos 
comprehenderent :  quod  quinn 
non  potuisfcnt ,  propterea  quod  il- 
lis   cognitum    eft    eorum    confi- 

61  Hum,  comprehenfi  funtexinco- 
lis  eius  fceleris  auctonbus  ad  homi- 
nes quinquaginta ,  atque  interfecli. 

6%  Discesfit  autem  Ionathan  ct  Simon 
cum  fuis ,  in  oppidum  Bethbafim, 
quod  eft  in  faltibus,  idque  inflati- 
on rarunt  atque  muniuerunt.  Quod 
poftquam  intellexit  Bacchides ,  coa- 
elis  fuis  omnibus  copiis ,  et  euoca- 
tisex  ludaea  militibus,  Bethbafim 

64  adgresfus  eft  :  eamque  multos  di- 
es, adinoto  exercitu,  paratisque 

65  machinis,  oppugnauit.  At  Iona- 
than relievo  in  oppido  Simone,  in 

66  agrum  exiit ,  et  facia  manu ,  O- 
domeram,  eiusque  fratres,  ctPha- 
rifonis  filios,  in  ipforum  taberna- 
culo  oppresfit.  Quumque  ita  cac- 
dem  facere  ccepisfet,  et  hoftium 

67  milites  aduentarent ,  Simon  cum 
fuis,  erupt  ione  ex  oppido  facta,  ma- 
tt 8  chinas  incendit :  fimulque  Bacchi- 
dem prcclio  adgresfi,  adeo  vice- 
runt  atque  presferunt ,  vt  quoniam 
eiusconfiliumetcxpeditio  ad  irri- 

$0  turn  cecidisfet ,  iratus  in  fcelera- 
tos  illos ,  qui  ei ,  vt  expeditionem 
fusciperent ,  confuluerant,  multos 


eorum  interfecerit,  patriamque  re- 
petere  ftatuerit.      Quod  vt  Iona-  7, 
than  intellexit,  mifit  adeumlega- 
tosde  pace  cum  eocomponenda,  ea 
conditione ,  vt  Bacchides  captiuos 
eis  reddcret.      Earn  conditionem  71 
illeaccepit,  atque  ita  fecit,  eique 
iurauir,  nuinquam  fe  ei  per  onineni 
vitam  nocere  conaturum :      reddi-  7; 
risque  captiuis ,  quos  ante  ex  Iudxa 
ceperat,  patriam  repetiit,  nee  in 
illorum  fines  amplim  rediit.      Ita  7! 
pacacoapudlsraelitas  bello,  Iona- 
than Machmas  incolens,  rempu- 
blicam  adminiftrare,  et  Israelita- 
rum  impios  abolcre  ccepit. 


CAFVT    X. 

Ptolemaidem  expugnans  Alexander.  In 
ifium  Demetriiu.  Huiiu  ad  lonathanetn 
litter*  fuaues.  Reflaurata  a  lonathane  . 
Hierojolyma.  Alexander  Ionathancm  Ji- 
lt conciliant.  Demetrii  amicitia  a  Iudtu 
neglctta.  Alexander  Demetrium  necanr. 
Ptolemdi  filiam  petens  Alexander.  Ale- 
xandri  mpti*.  Adeas  Ionathan.  Pro- 
uoaitM  a  Demetrio  Ionathan.  lappa  lo- 
rtatban  potittn.  lonathanu  in  boflts  yi- 
floria.  Ab  Alexandro  rege  Ionathan  or-  . 
HHK 

ANno  autem  centefimo   fexa-l 
gefimo  ,    Alexander   Antio-  E 
chi   Epiphanis   filius  Ptole- 
maidem  profeclus,  earn  occupauit :  f 
et  ab  eis  admisfus ,  regnum  ibi  te-  j 
nuit.      Hoc audito Demetrius  rex,» 
maximocoacto exercitu,  ad  ilium 
bello    perfequendum     profeclus,  f 
mifit  adlonathanem  litteras  amice) 
fcriptas,   quibus   eum  euehebat:$ 
idque  eoconfilio  faciebat,  vt  illo- 
rum amicitiam  anticiparet,  prius- 
quam  Ionathan  contra  fe  cum  A- 
lexandro  focietatem  coiret:      me- 
mor  tot  ininriarum,  quas  et  ipfe? 
Ionathan ,  et  eius  fratres  totaque 
eorum  gens  a  Demetrio  accepisfent. 
Itaqueei  poteftatem  faciebat  dele-^  ' 
ctum  habendi,  et  arma  comparan-    ' 
di,  vtque  Jpfius  esfet  focius:  nee    ' 
non  obfides ,  qui  erant  in  arce ,  el 
tradi  iusfit.    Has  litteras  poftquam- 
Iona* 


Ionathan  Hiercfolymam  profeclus, 
audientibus  omnibus  turn  ceteris, 
turn  iis,  qui  arcem  tenebanf,  recita- 
J  nit,      territi  funt  maiorein  in  mo- 
dum ,  vbi  audiuerunt ,  ei  faclam 
esfe  a  rege  delectus  habcndi  pote- 
)  ftatem ,    eique  obfides  tradiderunt 
ii,  quiinarceerant,  quosille  ipfo- 
rum  parentibus  reddidit :     et  Hie- 
rofolymis  habitans,   vrbem   con- 
ftruereetinftaurareccepit,      ope- 
rumqtie  ctiratoribus  mandauit,  vt 
muros  exftruerent,  etmontemSi- 
onem  per  circuitum  faxis  quadratis 
munirent,  id  quod  illi  fecerunt. 
Itaque  diffugerunt  extranei ,  qui  in 
munitionibus  a  Bacchide  conftru- 
c~Hserant:    relictisque,  quaetene- 
jbant,  locis,  in  fuam  quisque  pa- 
triam  discesferunt.      Quamquam 
Betbfuris  relifti  funt  nonnullieo- 
pum ,   qui  legem  praeceptaque  de- 
feruerant ,  quod  illic  haberent  per- 
ifugium.    At  Alexander  rex ,  vt  au- 
2    liuit,quid  Demetrius  lonachani  per 
ijitterasdetulisfet,  eique  turn  lona- 
hanis,  tumeiusfratrumprcelia,et 
rgregie  gefta,  perlatique  labores 
txpofiti  funt ,    cogitans.  nullum  fc 
irum  naSurum  esfe  talem,  ftatu- 
t  eum  amicum  fociumque  facere, 
I  ique  his  verbis  fcriptam  mifit  epi- 
iltolam.    REX  ALEXANDER  Io- 
liiathani  fratri  falutem.      Audiui- 
Inus,  tevirum  esfevirtutepraeftan- 
lem ,  et  dignum ,  qui  fis  nobis  ami- 
if  us.      Hanc  ob  remfacimushodie 
;  tuae  gcntis  pontificem ,  et ,  vt  re- 
is  amicus  dicare,  ftatuimus,  vt  no- 
iscum  fentias ,  et  amicitiam  erga 
os  retineas :  fimulque  mifit  ei  pur- 
uram  et  auream  corouam.      Igi- 
ir  Ionathan  facrum  vefli  turn  mcn- 
:  feptimo ,  anno  centefimo  fexage- 
mo,  in  fefto  vmbraculorum  in- 
lit  :  delec~rumque  habuit,  et  mul 
arma  comparauit.      Quibusre- 
is  auditis,   Demetrius  indoluit, 
fe  nihil  egisfe  conquerens ,  quod 
>  Alexandro  in  Iudzorinn  amici- 
lad  fuum  fubfidium  concilianda 
Hoc  verbum  e*  lofephu  adiecimas . 


da» 

j  b 

to 
i  Ptck. 
:irpamt: 

mid 


juehtbit 
,  it  ilk 


BiCtl? 

etowp 
iebol  t 


L>       It  J.  I       if  I 

prxucnf  us  esfet,       decreuit  et  ipfe 
eos  perlit!tra,  honoribuset  donis 
in  fuum  auxilium  pellicere,    atque  15 
ad  ecs  fcripfit  in  haec  verba.    RKX 
DEMETRIVS  IVDAEORVM 
GENTI  SALVTEM:  vosetpaclaz6 
nobiscum  feruauisfe,  et  in  amicitia 
noftra  permanfisfe,  neque  ad  hoftes 
noftros  defecisfe,  audiuimus,  et 
gauifi  fumus.    Qtiare  pergite  fidem  %i 
erga  no*  conferuare,  et  nos  vobis 
iftud  erga  nos  officium  benefices 
rependemus  ,       vobisque    multa  ig 
parfimcondonabimus,  partim  do- 
nabimus :    et  iam  nunc  ego  libero 
vos,    omnibusque  Iudae is  tributa  19 
et  falis  coronarumque  penfionem 
remitto,  nee  non  frugum  tertian, 
et  baccarum  dimidias,    quae  mihiao 
debentur ,  ex  hodierno  die  in  pofte- 
rum  Iudae-cC  remitto,  nee  non  tribus 
praefecluris  ad  Iudaeam  pertinenti- 
bus,  videlicet  Samariae,  Galilaeae  a  et 
transiordaninae ,  et  quidem  in  per- 
petuum  remitto.      Turn  Hierofo-  3 1 
lyma  cum  fuo  territorio  fanclaefto, 
et  a  decumis   vec"tigalibuique  im- 
munis.      Cedoethierofolymitansea» 
arcis  poteftate,  etpontifici  liberum 
facio ,  quoslibet  in  ea  collocare,  qui 
earn  cuftodiant.      Praeterea  omnia  3  3 
ludaeorum  capita ,  quae  ex  fud*  a  in 
totum  regnum  meiioi  captiua  funt 
abduda,    gratis  manumitto,    o- 
mnesque  cum  fuis   pecoribus  ab 
omnibus  veciigalibus  ltberi  funto. 
Ad  haec  omnia  fefta,  et  fabbata ,  et  2  a 
nouilunia,    et  folemnes  dies,  et 
tres  dies  feftum  antecedentes ,  et 
omnes  dies  feftum  fubfequentes  iui- 
munes  liberique  funto  Iudaeis  o- 
mnibusin  regno  meo  degentibus; 
neque  cuiquam  liceat  vllum  eorumar 
interpellare,  aut  vllade  reei  nego- 
tium  facesfere.      Dcfcribantur  au-  ,5 
tern  ludaeorum  in  regis  exercitum 
ad  hominum  millia  triginr  a,quibus, 
vt  fit  omnibus  regis  militibus ,  den- 
tur  ftipendia  •      quorum  partim  in  37 
maximis  quibusque  regis  rnunitio- 
V  u  u  tubus 


nibus  collocentur ,  partim  ad  alios 
vfus  regni ,  in  quibus  fide  opus  eft, 
deftinemur ;  eorumque  praefedU 
a'que  duces  ex  ipfis  funio ,  ef  fuis 
leajbiisvtantur,  vt  idem  rex  impe- 

38  rat  in  Iudsea  fieri.  Itemque  tres 
praefeduirx,  quae  ludzx  ex  Samaria 
contribute  funt ,  Iudacae  addantur, 
vt  vnifubieclx  habeantur  ;  neque 
aiii ,  quam  pontificis  poteftati  pare- 

3$,  ant.  Ptolemaidem  ciusque  territo- 
rium  fano  hierofolymitano  dono 
do  ad  fumtus ,  quibus  ad  facra  opus 

40  eft.  Ad  hxc  fingulisannis  quin- 
decim  millia  ficlorum  argenti  lar- 
giardemeofifco,  cxlocis,  qui  ad 

4»  me  pertinent :  ac  quidquid  ve6tt- 
galium  fupereft ,  quod  folutum  non 
eft,  vtfuperioribusannis,  iddein- 
cepi  in  opera  templi  confumetur. 

4ilnfupcr  quinque  ficlorum  argenti 
millia,  qux  fupcrioribusannisex 
vecligalibui  nomine  fani  accipie- 
bam  quotannis ,  haec  quoque  remit- 
tuntur ,  vt  procurantibus  rem  diui- 

43  nam  facerdotibus  penficentur.  At 
q<  lie  unique  in  fanum  Hierofolymi- 
tanum,  aut  in  tota  eius  pomceria, 
vel  rege  offenfo ,  vel  ob  quodcum- 
que  crimen  aliud  confugcrint,  ab- 
foluantur,  vna  cum  omnibus,  quae 

44  habebunt  in  meo  regno ,  turn  au- 
tem  ad  fani  opera  conftruenda ,  et 

45  reftituenda ,  et  ad  Hierofolymam 
mcenibus  vndique  muniendam ,  ct 
ad  muros  in  Iudara  exftruendos, 

46fuintusex  fifcofuppeditabitur.  His 
verbis  auditis ,  Ionathan  et  ceteri 
non  crediderunt ,  neque  ea  admife- 
runt,  memorcs,  quantum  illemali 
Israel itis  intulisfet,  quamque  vehe- 

47mentereoipresfisfet.  Itaque  cum 
Alexandro  confenferunt ,  qui  prius 
cum  eis  egisfet  de  amicitia ,  cumque 
eo  perpetuam  focietatem   coiue- 

48  runt.  Igitur  rex  Alexander  ingen- 
ti  exercitu  coa&o ,   contra  Deme- 

4P  trium  caftra  pofuit ,  congrofis- 
que  ugna  duobus  regibus,  fuge- 
run  Demetriani:      quos  perfecu- 

5ctus  Alexander,  foperauit,  prceli- 


umque  acerrime  ad  fobs  occafum 
coniinuauit,  atque  eo  die  Deme- 
trius occubuit.     Deinde  mint  Alex-  5 1 
ander  ad  Ptolemaeum  Aegypti  re- 
gem  legatos  cum  mandatis  hunts. 
modi.       Poftquam  ego  reuerfus  in  5» 
regni  meiterram,  imperiopotitus,    - 
maiorum  meorum  folium  occupa- 
ui,  fufoqueDemetrio,  noflramre- 
gionem  obtinui ,    et ,  coilati»  cum  jj 
eo  fignis ,  eo  cum  fuo  exercitu  pro- 
fligaco,  in  eius  regni  folio  confedi- 
mus ;     age  ineamus  inter  nos  ami-  54 
citiam ,  et  tu  mihi  filiam  tuam  in 
matrimonium  trade  :   ego  tibi  ge- 
ner  ero ,  donaque  et  tibi  et  tpfi  te 
digna  dabo.       Ad  haec  refpondit  $j 
Ptoleraaeus  rex  in  hunc  modum : 
faufta  dies,  in  qua  tu  in  maiorum 
tuorum  terram  reuenifti,  ct  eo- 
rum  regni  folium  adeptus  cs.     Ita-  $< 
que  r'aciam  tibi ,  quae  fcribis.     Sed 
adefto  Ptolemaidc,  vt  congredia- 
mur:  etegote,  vtpoftulas,  gene- 
rum  meum  faciam.      Ita  profeclus  51 
ex  Aegypto  Ptolemaens  cum  Cleo- 
patra fiiia  fua ,  Ptolemaidem  venit, 
anno  centefimo  fcxagefimo  fecun- 
do :      filiamque  fuam  Cleopatram  5 
Alexandro  regi ,  qui  ad  eum  vene- 
rat ,  nuptum  locauit ,  et  eius  mi. 
ptiasPtolemaidemagnifice,  vt  re- 
ges  decebat ,  fecit.      Scripfit  etiam  5 
rex  Alexander  Ionathani ,  vt  ad  fe 
veniret.     Itaque  ille  Ptolemaidem  6 
fplendide  profedhis ,    duos  reges 
conuenit,  eosque  argentoet  auro, 
et    eorum  a  mi  cos  donis  munera- 
tus,    eorum   beneuolentiam   fibi 
conciliauit.      Quumqueeoconue-$ 
nisfent  Israelitae  quidam  peftilentes 
et  nefarii ,  vt  eum  criminarentur : 
non  folum  illorum  criminationes^ 
repudiauit  rex  Alexander,  fed  etiam 
iusfit ,  Ionathanem  fuis  indumentis 
exui ,  purpuraque  indui :    eoque 
faclo ,  cum  eo  fedit  rex ,      fuisque  4 
proceribus  imperauit ,  vt  eum  in 
mediam  vrbem  deducerent ,  etedi- 
cerent,  nequis  eum  viliuscri minis 
infimularet,  neu  quis  ei  vlla  de  re 
nego- 


L-ao.  io.li. 


L.    1    D    K    K.      I. 


104? 


lift 

'Ml! 

tejo 

J'..!-1, 

•era- 

U 
on» 
koto 
mmt: 


piegotium  facesferet.      Hunc  eius 
honorem ,  et  edietum ,  et  purpu- 
ra amichim  vbi  videruntaccufato- 
;  res  eius,  omnes  diffugerunt.      At 
il!i  rex  tantum  honoris  habuit,  yt 
eum  priraum  amicorum  fcripferit, 
iraperatoremque     et     principalis 
5  focium  fecerit :       atque  ita  Hiero- 
folymam  fofpes  lxtusque  rediit  Io- 
ynathan.      Anno  autem  centefimo 
i  fexagefimoquinto ,  venit  Demetri- 
us, Demetrii  fiiiusexCretain  ter- 
'}  ram  patriam :     qua  re  audita ,  rex 
Alexander  magno  dolorc  adfe&us, 
L  Antiochiam  rediit.    At  Demetrius 
j  Apollonlum,Ccelefyrisprxtorem, 
!  ducem  conftituit ,  qui  magno  exer- 
citu  coadto,  apud  lamniam  caftra 
j  fecit,    et  ad  Ionafhanem  pontifi- 
pcemharcmandatamifit:      tu  adeo 
folus  te  contra  nos  effers ,  et  ego 
j:  propter  te  riftii  fum  et  ostentui  : 
B  fed  ne  nos  in  montibus  fuperes,  age 
H  ll  quid  tuis  viribus  confidis,   de- 
1  fcende  ad  nos  in  planum, vbi  concer- 
I  tenuis.    Mecum  quidem  adeft  ciui- 
Ijttatum  robur.      Scifcitare  etdifce, 
|j  quis  ego  et  auxiliares  mei  (imus :  et 
i  audies,non  poife  vos  nobis  refifte- 
s  re ,  quum  tui  maiores  bis  in  fua 
%  terra  fufi  fint,  nedum  vt  tu  tantum 
equitaturo  tantasque  vires  fustinere 
posfis ,    praefertim  in  piano ,  vbi 
nequefaxa  funt,  autfilices,  neque 
locus  ad  perfugium.      HisApollo- 
nii  verbis  auditis,  commotus  animo 
Ionathan,  deleclishominummilli- 
bus  decern,  Hierofolymis  profectus 
eft ,  excito  in  aux ilium  Simone  fra- 
tre  fuo.     Ioppenque  admoto  exer- 
citu,(quoniam  oppidi  portx  ei  clau- 
fae  fuerunt,  quod  erat  ibi  praefidiura 
Apollonii, )  oppugnauit :    et  portis 
peroppidanos  praemetu  patetaclis, 
Ioppa  potuus   eft.      Hoc  audito, 
Apollonius   cum  tribus    equitum 
millibus ,  et  magna  peditum  niul- 
titudine  profedus  eft,      quafiA- 
zotum  peteret ,   et  fimul  in  plani- 
tiem  procesfit ,  fretus  equitatu,  cu- 
ius magnam  vim  babebat.      Quern 


perfecutus   ad   Azotum  Ionathan, 
prcelio  nouisfimos  lacesfere  ccepit. 
Reliquerat  autem  Apollonius  a  ter-79 
go  occul;os  equites  mille ,      quas  g0 
inlidias  non  igncrauit  Ionathan. 
Itaque  quum  illi  eius  agmen  cir- 
cumuenisfent,  ethaftaa  inmilitesa 
mane  ad  vefperam  vibrarent,    fta-  g  1 
bant  eodem  loco  milites,  vt  impe- 
rauerat  Ionathan.    Deinde,  defatigi 
gatis  illorum  equis ,  Simon  fubdu; 
dafuaacie,  prcelium  cum  phalan- 
ge commifit,    atque  ita  lasfitudine  83 
exanimatis  equis,  etperagrosdis. 
fipatis ,  hoftes  ab  eo  fufi ,  Azotum 
fuga  petiuerunt ,  et  in  xdem  Da- 
gonis  dei  fui  falutis  causfa  ingresfi 
funt.      At  Ionathan  et  Azotum  et  84 
finitima  oppida  incendit,  praedaeque 
habuit :  et  Dagonis  fanum ,  quique 
eo   perfugerant,    igni   cremauit, 
fuitque  eorum,  qui  vel  ferro  vel  85 
flammis  interiere ,  numerus  ad  ho- 
minum  millia  odo.      Inde  profe-  8<5 
dus  Ionathan ,  exercitum  ad  Asca- 
lonem  mouit ,  eique  oppidani  ob- 
uiam    honorificentisfime    prodie- 
runt.       Ita  Hierofolymam  Iona-87 
than  cum  fuis  magna  cum  praeda 
rediit.  Quibus  rebui  auditis,  Alex- 88 
ander  rex  Ionathani  honores  au- 
xit,      eique  monile  mifil  aureum,  89 
quale  folet  regum  dare  confangui- 
neis ,  et  Accaronem  cum  fuis  fini- 
bus  posfidendam  dedit. 

CAPVT    XI. 

Afgypti  regit  in  Altxandrum  expeditie.  I» 
Syria /India  popu/orum  erga  hoflem.  Ob- 
uiui  rtgi  Ionathan.  Ad  regem  Demetrinm 
legati  tgyptii.  Duo  fgyptii  regis  dia- 
detnata.  Ptolemti  et  AJexandri  mor; 
Ad  Dtmtirium  Ionathan  :  iudte  immuni- 
ty.    Tryphonif  defeftio  ad  Araliem. 

INtereaAegypti  rex,  incredibiii  t 
militum  coacla  multitudine, 
multisque  nauibus ,  cupiens  Ale- 
xandri  regnum  per  dolumoccupa- 
re ,  et  fuo  regno  adiungere ,  profe- 
dus eft  in  Syriam  per  fpeciem  pacis. 
Qiuimque  ei  vufgo  oppidorum  3, 
Vim  a  por- 


1044 


ran^n/iDnLURV  ivi 


cap.  1 1. 


portas  aperirent  homines,  et  ob- 
uiara  procederent,  (quod  ita  erat  ab 
Alexandro  rege  imperarum  ,  vt 
ciobuiaiuiretur,  propicrea  quod 

si  He  fixer  eius  erat,)  inter  obeun- 
dum  Ptolemaidis  nntnicipia.milites 
in    fingulis    murticipiis    pcaefidii 

^causfacollocabat.  Vbi  adAzotuui 
ventuni  eft ,  ostenfum  eft  ei  Dago- 
nis  incenfum  fanuni ,  Azotusque  et 
tinicima  eius  oppida  diruta ,  corpo- 
raque  proiecta,  et  eonun  cadauera, 
qui  in  belio  cremati  frerant ,  ( nam 
ea  in  aceruos,  qua  ille  iter  habebat, 

5  congeiferant , )  denique,  quarcum- 
que  fecerat  Ionathan ,  ea  rcgi  funt 
accufatorie  ad  illius  innidiam  nar- 

6  rata,  quum  rex  interea  taeeret.  Scd 
Ionathan  regi  hononrke  venit 
cbuiamadloppen,  ibique  inter  fe 
confalu  arunt,  et  ea  nock  fuerunt. 

»  Deinde  regem  comitatus  Ionathan 
vsque  ad  fluuium  quemdam,  qui 
vocatur  Eleutherus,  Hierofolymam 
g  reuertit.  At  rex  Ptolemxus  oppi- 
dismaritimis  vsque  ad  maritimam 
Seleuciam  potitus,  et  malum  Alex- 
r  andro  mohens,  legatos  miflt  ad 
Demet  ium  regem ,  eum  adfcedus 
inter  ipfos  faciendum  inuitans,  ea 
lege,  v  PtolemsusDemetriottliam 
fuam,  quara  habebat  Alexander, 
elocare  ,  et  Demetrius  in  patrium 

icregnumreftitueretur:  fefe  enim 
pcenitere,  Alexandro  fiJiam  fuam 
dedisfe ,  qui  fe  interficere  conatus 

1 1  esfet.  Atque  ita  Alexandrum,  eius 
regnicupiditate,  criminatus,  eifi- 
liam  fuam  abstnlit,  Demetrioque 
dedit,  etab  Alexandro  alienatus  eft. 

1 4  Ita  patefaclae  funt  eomm  inimici- 

latiac.  Ptolemseus  autem ,  Antiochi- 
amingresfus,  duocapiti  fuodiade- 
mata  impofuit,   Afiae  et  Acgypti. 

,4  Era  tea  empeftate  rex  Alexander  in 
Cilicia,  proptereaquodeorumlo- 
corum  homines  rebellionem  facie- 

I5bant.     Is,  audita  re,  Ptolemaeum 

arrois  adgresfus  eft.  Ptolemzus  ve- 

ro,  cum  eo  valida  manu  congresfus, 

1 1  eum  fudit :     eoque  in  Arabiam,  vt 


ibi  tutus  esfet,  fuga  profefto  ,  ela- 
tus,  quum  ei  pofteaZ.ibdiel  Arabs  17 
abfeisfum  caput  Alexandri  mifisfet, 
mortuus  eft  triduo  poft  :  et  qui  ab  i& 
eo  fuerantin  pr<tfidiiscolloca:i,  iia 
prxfidiariis  interfecli  funt:      re- 19 
gnumque  adeptus  eft  Demetrius  an- 
no  centelimo  fexagefimo  leptimo. 
Per  id  tenipus  Ionathan,  coa&isao 
Iud.ris,  arcera  hierofolymitanam 
oppugnabat,  multis  ad  id  machinis 
comparatis.    Qyam  rem  quum  qui-  x  1 
dam  fux  gentis  inimici ,  homines 
nefarii,  ad  regem  detulitfent,    ira-a* 
tus  care  audita  rex  protinusPtole- 
maidem  fe  contulit ,  et  ad  lonatha- 
nem  fcripfit ,  vt,  oraisfa  obfidione, 
Pcolemaidem  ad  fe  ad  colloquium 
quamprimum  veniret.    Hoc  audi- 23 
to  Ionathan  iuslu  in  obfidione  per- 
feuerari,et  delefhs  nonnullis  Israe- 
litis  fenatoribus  atque  facerdotibus, 
fefe  periculo  commifit :    fumtoque  2^ 
argento,  auro,  vefte,  etaliis  mul- 
tis  muneribus,    Ptolemaidem  ad 
regem  profechis  eft:      cui  earns  25 
adeo  fuit ,  vt  quum  a  fceleratis  qui- 
busdam  lax  gentis  hominibus  ac- 
cufaretur ,    tamen  cum  rex  eodem  z6 
modo  acceperit,  quo  fuerat  ab  e- 
ius  antecesforibus  acceptus :  eique 
apud  omnes  amicos  fuos  eum  ho- 
norem  habuerit,     vt  ei  pontirtca-27 
ttnu ,  et  quoscumque  prius  habe- 
bat honores,    conflrmauerit ,  et 
eum  inter  primos  fuorum  amico- 
rum  haberi  voluerit.      Qnumque  28 
Iona;han  a  rege  poftulauisfet,   vt 
ludxam  Samariamque,  et  tresprac- 
fcchiras  immunitate  donaret,  eique 
trecenta  talenta  promifisfet ,    con-  29 
cesfit  rex,  et  Ionathani  litteras  de 
his  omnibus  fcripfit  in  hunc  mo- 
dum :     REX  DEMETRIVS  Iona-3 
thani  fratri,  etgenti  Iudzorum  fa- 
lutein.    Exemplum  epiftolae,  quam^l 
ad  Laftenem   confanguineum  no- 
ftrumde  vobis  fcripfimus,  fcribi- 
mus  etiam  ad  vos ,  vt  id  videatis. 
REX  Demetrius  Lafteni  patri  falu-  3» 
tern.    Genti  Iudzorum  amicorura  33 
noftro- 


. 


*9 


noftrorum,  etnecesfitudinis,  quam 
nobiscwm  habent,  iuraiemantium, 
benefacere  decreuinuts ,  propter 
ipforum  erga  nos  beneuolentiam. 

-4  Itaqiie  Iudy.je  fines,  et  fresprxfe 
cruras,  Aphxrema,  Lyddam,  et 
Ramatham,  quae  ludjese  ex  Sama- 
ria additae  funt ,  omniaque  ad  eas 
pertinentia,  adfignamus  omnibus 
Hietofolymae  facra  facientibus ,  id 
eft,  ea,  quaeregiexillisregionibus 
antea  fingulis  annis  ex  terrae  frugi- 
bus  et  arborum  fruclibus  depende- 

55  bantur,  aliaque  qus  nobis  tiebe- 
bantur,  decumas,   ftipendia,  ve- 

^ctigalia,  falinarumcoran'as  ,  hie 
omnia,  inqnara,  eis  ex  hac  hora 
fie  attribuimus,  vt  nihil  horum 
hinc  in  perpetuum  refcindendum 

37  fit.  Qiiare  date  operam ,  vt-ha- 
rum  litterannn  exemplum  exferi- 
batur,  quod  Ionathanidetur,  etin 
facro  inonte  in  celebrl  loco  propo- 

3  g  natur.  Deinde  quum  videret  De- 
metrius rex,  pacaros  fe  fines  habere, 
neque  quidqwarn  fibi  repugnare, 
dimifit  omnc8  fuos  milites ,  in  fuam 
quemque  pairiam:  exceptis  pere- 
grinis ,  quos  ex  extraneorum  in- 
lulis  coegerat,  quas  res  omnium 
veteranorum  odium  ei  conciliauit. 

^pErat  Tryphon,  qui  antea  fuerat 
Alexandri  partium.  Is  animaduer- 
retij,  omnes  milites  contra  Deme- 
trium  fremere,  contuiit  fe  ad  E- 
makhum  Arabem,  qui  Antiochum, 
paruulum  Alexandri  filium,  educa- 

40  bat,  eique fuafit,  vt  puerum  fibi 
traderet,  quern  in  rcgntim  pater- 
nnm  reftitucret:  Demetriique  fa- 
cta et  militum  erga  eum  odium  ex- 
pofuit  ,'atque  ibi  dies  complures 
jdcbo»  4j  fuit.  Ionathan  autem  ad  regem 
Demetrium  fcripfit ,  vt  eos  ,  qui  e- 
ranc  in  arce  hierofolymitana ,  in 
aliisque    munitionibus,    eiiceret: 

42  nam  Israelitas  infeitabant.  Cui 
refcripfit  Demetrius,  fe  non  hare 
folum  ei  eiusque  genri  prajftitu- 
rum ,  fed  etiam  honorem  habitu- 
rum,  fi  na£iu*occalionem  fuisfct. 


■MB 

tkm 

ma 
s  in-i 
iftolt. 

wtia- 

ipa 

■::;:• 

\im 

fail 
«pi 

iat 
kai 
liami 


mk 
«jf» 

j'LK- 

m 
ft, « 

r.r.:* 

!.  A* 

mk 


si* 

;-3 


.A 


ft* 


Qiiare  recle  fa&urum  Ionathanem,  43 
fi  fibi  homines  fubfidio  mitteret : 
nam  fuos  omnes  defecisfe  milites. 

Itaque  mifit  eilonathan  prccipux  44 
virtutis  hominum  tria  millia  in  An- 
tiochiam ,  quorum  aduentus  grt». 
tus  regi  fuit.      Interim  vrbani  in  4$ 
niediam  vrbem  congregati  ad  ho- 
minum centum  viginti  millia,  co- 
nabantur      regem       inferficere : 
quumque  is  in  regiam  fugisfet,  illi,  45 
occupatis  vrbis  viis,  cum  oppt»* 
gnare  cceperunr.      Sedaregevoea-47 
tiinauxiliumlucfcei,  omnes  fi'miii 
ad  eum  conucnerunt ,      etefFufiin48 
vrbem,  interfecere  per  vrbem eo 
die  homines  ad  centum  mUlia ,  vr- 
bemque  incenderunr  „  et  magnam 
cepere  prxdam ,  regemque  ferua» 
runt.     Turn  vrbani  videntes,  Iu-49 
daeosvrbeadarbitriuro  flnun  poti- 
ri ,  animis  perculft,  ad  regem  cum 
precibus  clamarunt,  vt  fie;  desre- 
ram  daret,      er  ludaei  ipfos  efcvr-  50 
bem  oppugnare  defihererit,abie<S\is- 
que  arniis  pacem  fecerunt.Atque  ita  5 1 
magno  apud  regem  et  omnes  regios 
honoreadfe&iludad,.  Hierofoly- 
mam  grandi  cum  praeda  redierunr. 

At   rex     Demetrius,     regnij» 
folio    et     pacata    terra    potitus, 
omnia  promisfa  fefellit,  etaIona-53 
thane  abalienatus,  tantum  abfuit,  vt 
ei  parem  beneuolentiae  grariam  re- 
ferret  ,  vt  etiam  vehementer  eum 
piemeret.      Poftea  reuerfus- Try- 54 
phon  cum  Antiocho  puero  aimo- 
dum,  regnumobtinuit,  eique  dia- 
dema  impofuit :    et  coa&is  ad  eum  ■  5 
omnibus  militibus ,  quos  dimiferat 
Demetrius,  bellum  Demetrio  irr- 
tulit:      eoque  fufo  fugatoquebei- 56 
luas ccpit ,  et Antiochiapotitus eft. 

Turn  fcripfit  iuuenisAntiochu$57 
ad  Ionathanem ,  fefe  ei  confirmare 
pontificatum,  eumque  prsticere- 
quatuorpraefecVuris,  etin  regis  a- 
micos  referre :  eique  aurea  po-  5g 
cula  et  aliam  mifit  fupelle&'.lem: 
et  in  auro  bibendi ,  ptirpura  jue  ei 
aureo  monilivtendi  poteftatem  de-^ 
V11U3  dit» 


dij,    eiujque   fratrem    Simonem 
imperatorem  conftituit,  a  tracm 

60  Tyri  ad  fines  Aegypti.  Ita  pro- 
fe&us  trans  fluuium  lonathan,  obi- 
bat  rrbes :  ct,  omnibus  Syria;  mili- 
tibus  in  belli  focietatem  exciris,  ve- 
nit  Afcalonem :  e.'aboppidanisho- 

tfinorifice  exceptus,  inde  Gazam 
contendit:  et  a  Gazenfious  exclu- 
fus,  earn  obfedit,  eiusque  finiti- 
ma  opptda  incendit  et  depracdatus 

<Szeft.  Deinde  petentibu»  dextram 
dedit:  et  acceptn:principuni  filios 

63  obfides,  Hierofolymam  mifit :  in- 
de peragrata  regione  ad  Dama- 
fcum,  quum  audiuisfet,  Demetrii 
duces  cum  magnis  copiis  ade-ica 
pud  Cadem  Galilsa» ,  vt  eum  ex  iis 

64  finibus  extraherent,  obuiam  il- 
lis  profeclus  eft,  fratre  fno  Simo- 

65  ne  in  patria  rdi6to.  Simon  adrno- 
tis  ad  Bcthfuram  caftris ,  earn  com 

66  pluribus  diebus  oppuguauit ,  ob- 
fcsfisqueet  poftulantibus  dextram, 

61  dedit:  et,  eisillinceieciis,  oppi- 
dum  cepit,    pnefidioqtte  finnauit. 

6%  lonathan  aufem  cum  fuismilitibus 
apud  lacum  Gennefaram  caftra  fe- 

opcit.  Poftridie  pvinio  mane  con 
fpiciebatur  hoftium  agmen  per 
campum  Aforem  aduerfus  ipfum 

70inceclenj.  Collocaueranr  autein 
holies  in  eum  infidiasin  montibus : 

71  ipfiex  aduerfo  occurrebant.  Ita- 
quecommisfo  prcdio,  quum  ii,  qui 
erant  in  infidiis,  omlsfii fuis locis, 
inlonathanenfes  impetum  fccisfent, 
fugeiuntomnesad  vnum  Innatha- 
nenfes ,  cxceptisMa'ta:hia  Abfalo- 
aaifilio,  etludaChalphishlio.  ex- 

^zercitus  ducibus.  Hie  vero  lona- 
than veftem  lacerare ,  puluere  ca- 
put confpergere,   Deoque  ftippli- 

73  care:     deinde,  integrato  in  holies 

«4  pralio,  eos  infugam  vertit.  Quod 
videnfeseius mihtes ,  qui  fugerant, 
in  holies  fe  conuerterunt ,  et  cos 
vsque  ad  ipforum  caftra ,  ad  Ca- 
dem pofita ,  perfecuti ,  ibi  c.iftra 

_.  fecerunt :    ct ,  octifia  eo  die  ad  ho- 

''ftiumtria  mtllia,  lonathan  Hiero- 
folymam rediir. 


CAPVT    XII. 

Cum  Romanif  confirmatum  fadut  per  Ior.a- 
thanem.  Demetrii  copi*  tontra  lonutha- 
nrm  in  acie  htrcr.tes.  ludea  a  Icnatoui:: 
munita.  In  Ijiittbanem  injidi*  TryphonU. 
Captium  lonathan. 

QVumque  videret  fe  tempore  \ 
iutiari,    deleclos    homines 
Romam  mifit  ad  amiciciam 
cum  Romanis  confirmandam  atque 
renouandam  :      itemque  ad  Spar-  » 
tiatas ,  et  in  alia  loca ,  eadem  de  re 
mifit  epiftolas.      Legati  poitquam  3 
Romam  peruenerunt,  in  fenatum 
ingresfi ,  dixerunt  fefe  a  Ionathane 
pontifice ,  el  gente  Iudacorum ,  ad 
ipfos  mitti,  priorisauiicitiaeetfo- 
cietatis  renouandje  gratia.      Turn  4 
Rouiani  litteras  eis  dederuntad  fin- 
gularum  regionum  homines ,  qui 
eos  in  ludxam  incolumes  perduce- 
rent.     Liu»  autem  epiftola',  quam  j 
fcripfit  lonathan  Spartiatis ,  exem- 
plumefthoc.      lonathan  pontifex,  6 
et  gentis  fenatus ,  et  facerdotes  re- 
liquusque  populus  Iudaeorum  Spar- 
tiatis fratnbus  falutem.    Quoniam^ 
antea  misOe  funt  ad  Oniam  pontiri- 
ccm  Litters  ab  Ario ,  qui  apud  vos 
regnabat ,  quibus  in  littens  decla- 
rabatur,  vos  esfe  fratres  noftros.  vt 
eft  in  earum  exemplo  infra  pofito : 
etOniaseum,  qui  turn  misfus  eft,  g 
honorifice  excepit,  litterasque  ac- 
cepit,  in  quibus  de  focierate  eta- 
micitia  agebatur:      eos,  quamuisj 
his  non  indigeamus ,  quippe  quum 
in  facris  libris,  qui  funt  nobis  in 
manibus,     fiduciam     habeamtis : 
voluimus  (amen  ad  vos  mittere,  qui  | 
earn ,  quae  nobis  vobiscum  interce- 
dit ,  fraternitatem  et  araicitiam  re- 
nouent ,  ne  a  vobis  abalienemur  : 
nam  iam  diu  eft ,  quum  ad  nos  fcri- 
pfiftis.      Nos  igituromni  tempore  1 
adfidue,  et  feftis,   et  aliis  idoneis 
diebus ,  veftri  meminimus  in  facri- 
ficiis,  qux  faeinv.is ,  inque  fuppli- 
cationibus ,     ficuti  fratrum  memi- 1 
nisfe  et  par  eft ,  et  decet :   vcftra- 
que  gloria  lartamur.    Nosquidem 
mult  U 


lap.  T3. 


L   1   H   t,    K.     I. 


1047 


multis  rebus  aduerfis  et  bellis  cir- 
cumuenti,  etafinttimis  regibosar- 

Mmislacesfid,  nohiimus  faroen  vo- 
bis,  ant  reliquisfociis,  amicisqne 

1 5  noftris  in  his  bellis  esfe  graues.  Ha- 
bemusenhnpofitum  in  carlo  prafi- 
dium ,  cuius  ope  et  nos  ab  hofti- 
bus  defenfi,  et  hoftes  fubacli  funt. 

i6Sed  quumNumenium  Antiochi ,  et 
Antipatrum  Iafonis  filium  ,  mittc- 
remus  ad  Romanos ,  ad  priorera 
amicitiam  et  focietatem  cum  eis  re- 

l7nouandam,  in  mandatis  eis  dedi- 
rnus ,  vt  et  vos  falutatnm  ircnt,  »10- 
ftrasque  vobis  tittcras  de  frater- 
nifatis      renottat'tone      traderent. 

i8Qi'are  recle  faeietis,   fi  nobis  ad 

19  hxc  refponderitis.  Litterarnm 
exemplnm,  quas  Arius  mifit  Oitiae. 

aoRex  Spartia:arum  Oniae   pontifici 

a  1  maxifno  falntem.  Repertum  eft  in 
monumentis  litterarnm ,  Spartia'as 
et  Iudxos  esfe  fratres  ex  Abraham! 

aigenerc.  Qnarnobrem  poftquam 
hacc  cognouimus ,  recte  facietfs,  fi 
nobis  fcrip&riiis,  quo  modo  va?ea- 

»3  tis.  Nos  quidem  vobis  i<a  victHhu 
fcribimus.  Noftrapecoraet  facili- 
tates veftne  funt ,  ef  veftra  noftra 
funt.  Ha?c  vobis  nuntiari  iubemus. 

»4  Cetcrtmi  Ionathan  audiens,  Deme- 
trii  duces  cum  pluribus ,  quam  an- 
tea,  copiisreuerfose<fc,  vt  fe  bel- 

35  lo  inuaderent,  profecnis  Hiero- 
folymi« ,  illis  obuiam  proceslit  in 
regionem  Amarhitim,  ne  eis  fpa- 
titmi  daret  ad  fines  fuos  innaden- 

a6dos:  misfisque  ad  eorum  caftra 
exploratoribiis,  quuraexiis,  quae 
renuntiabantur ,  intellexisfet,  ho- 
ftibus  esfe  in  animo  fe  no&uadgre- 

*7  di,  poit  folis  occaftim  fuis  impe- 
rauitjVt  vigilarent  in  armis ,  et  tota 
no-Se  ad  pugnam  esfent  para1  i :  cu- 
ftodesque   circum    caftra   dimifit. 

38  Hoc  vbi  audiuenmt  aduerfarii, 
lonathanem  cum  fuis  esfe  ad  dimi- 
candum  paratum,  territi,  et  anitnis 
confternati,      incenfis  per  caftra 

apignibus,    fugerunt,    ignaro    rei 


Ionathane  cum  fuis  propter  ignes, 
quos  accenfos  videbant :      donee  3° 
mane  eos  infecutus,  non  compre- 
hendit :  traiecerant  enim  Eleuthe- 
ruin   rluuium.      Turn  Ionathan,  3 l 
connerfo  ad  Arabas  itinere,  qui 
Zabadei  vocantur ,  eos  fiidit :     di-  3* 
reptisque  eorum  bonis ,   illinc  ad 
Damafcum  profec~his ,    otnnern  11- 
lum  traclnm  peragrauit.       biinon  33 
quoque    profcclus   Afcalonem  vs- 
qne ,  eos  fines  et  propinquas  mu- 
nitiones  obiuk :  et,conuerfo  ad  lop- 
pem  it:nere,  eamoccupauit,       (au-  34 
diuerat  enim ,  eos  velk*  Demetria- 
nis  tradere  munitionem,)   ibique 
prarfidium,  eius  fcruandae  grati.i, 
coliocauir, 

Ionathan  reuerfus,    vocal's  ad  3  5 
concionem    populi     fenatoribirs , 
cum  eis  ftatuit  munitione*  in  lu- 
dxa    inftanrare,       Hiercfofyrnae36 
muros     erigere,      et     praraftimi 
munmi  inter  arcem  ef  vrbem  chl- 
ccre,  vtarx,  ab  vrbedirenva,  ifola 
esfet,  ne,  qui  erant  in  arce,  posfent 
emere   atit  vendere.      Itaque   vr-  3^ 
bemfimulreficere  adgresfi  funt,  !a- 
pfaniq^e  partem  muri  torrentis  a 
fubfolano,    quodque  CapHenetha 
vocatur,   inftatiranint.        Simon  35 
autem  Adidam  apud  Sephelain  re- 
ftituit ,  portisque  et  repaguli&mu- 
iriuit.    Interim  Tryphon  Afitf  re-  ^ 
gnumetdiadema  adpetens,  ef  Arc- 
tiocho  regi  man  urn  adferre  conan?, 
veritus,  ne  a  Ionathane  imp<dire-  ,Q 
tur.et  armis  inuaderetur,  rationem 
quxrebat    Ionathanis  compseherr- 
dendiatqueoccidendi,  et  aATktli- 
fan  profe&us  eft.       Sed  quum  eo-  ,t 
dem  ad  ilium  venisfet  lonaihan, 
quadraginta    milHbus  deledtarum 
ad  pugnam  hominum  inftriXitus*. 
Tryphon  ei,  quern  cum  tanto  exer-  ^% 
citu  adcsfe  videret,    vim-  adferre 
non  aufus^     eum  Hon  rifice  exec-  . ^ 
pit,  omnibus  fuisaiuici'comnien- 
dauit,  et  multis  munenbu«  dona- 
uit,  auiicisque  fuis  et  militibus,  vt 
Vuu4  eiper- 


m  n  t  II  n   D  t\  C\J  1\   V  IVI 


cap.  i  z.  13. 


ciperinde  acfibimetipfi  i.bedirent, 
44«mpcrauit,       et   lonathanetn   in 
hunc  moduin  eft  adlncu'us :  nihil 
opus  fuit.vt  iftistot  hominibtib  neg- 
Otium    exhibcres,  quum    bdlum 
45  nobis  non  tit.      Quart-  di mitre  eos 
domum,  paucisquedeleclis,  quite 
comitentur,  venito  mecum  Piole- 
niaidem :  et  ego  eim  (ibi ,  cctera- 
que  munita  loca  ,  et  reliquos  uiili- 
tes,  omnesque  rerum  adtuiniftra- 
tore1  tradam ,  atque  ita  discedam. 
4rfN»inhui  is  causfa  adfum.       Turn 
Jonathan  illi  credens,  ita  fecit,  tnili- 
4»;  te  que  in  luda-am  dimifit,      retini- 
tis hominum  tribus  millibus :  quo- 
rum duo  <ii' Ilia  in  Galiliamdimi- 
4gfi  m  lie  feeum  duxit.     Sed  fiuiulac 
Ptokimidem    ingresfis   eft   lona- 
than, ilaufereportas  Ptoletnaer.fes, 
eunif  ue  comprehenderunt,  et  o- 
ttines  cum  eo  mgresfosferro  truci- 
49  darunt.    Deinde  Tryphon  pedita- 
tum  et  equitatum  mifit  in  GaliLe- 
am,   in  magnum  campum,  qui  o- 
mnes    Ionathanenfes    periinerent. 
50S --A  illiquum^cogn  ,tmfent.  lona 
thanem  cum  fuiicaptumcsfe  atque 
intciiiife,cohortati  inter  fefe,  iter 
in  1  loftes  conuerterunt,  ad  prcelium 
-t  par.iti.    Qiiod  vbi  viderunt  perfe- 
qne  mes ,  (ibi  de  vita  cerramen  esfe, 
^reinrrferunt :    atque  ita  illi  omnes 
in  1 1  id  tarn  incolumes  peruenerunr, 
Ionathanemque    et   fuos  deplora- 
runt :  et  magnum  in  titnorem  ad- 
ducli  omnes  Israelite,   vehemen- 
-^  ter  hixerunt.      Atque  omnes  fini- 
tim\.  gemes  eos  euenere  conatae 
gjfilhr,      quod  dicerent  ductore  et 
dclenfore  carentes  nunc  esfe  debel- 
landos,  eorumque  memqriam  ex 
hominum  genere  tollendam. 


CAPVT    XIII. 

Iudtis  eonfolans  Simon.  Tryphon  ati- 
fertuj  a  Simon*  petuniarr.  lona t ba- 
nk nex  per  Trypbanem.      lmmunttM  /«- 


dtu  concafa. 
vi'loria. 


Simonif  in  vrl/em  Gawm 


*)  hoc  eft  auiituisfentj  nee  enim  crac  sdhuc  mortuus  Ions  than. 


T\ 
phonem    magnum    coegisfe 
exercitum,  vtin  ludaeani  im- 
presfionem  faceret,  eamque  depo- 
pularetur,      viden.que ,  populum  * 
in  terrore  esfe  atque  metu,  Hiero- 
folymam venit :    et,  vocata  concio- 
ne,   populum   huiusmodi    verbis 
confolatur.      Scitis  ipfi,  quae  e^o3 
meiquefratres,  et  paterna  familia, 
pro   legibus   et   facris  fecerimus: 
quae  bella  et  ang^ftia^  fenferimus, 
vsque  eo   vt    israelitarum   causfa  4 
perierin  omnes  met  fratres,  me  fo- 
lorellclo.      Qi'amobrem  abfit,  vt  i 
vllo  aduerfo  tempore  vitae   meae 
parcam :  neque  enimmeisfurafra- 
tribus    prxftantior :       quin   meae  6 
gentis,  fdcrorum,  vxorum,  lihero- 
runique  noftrorum  iniurias  perfe- 
quar,  ad    quos  hoftiliter  obteren- 
dos  omnes  confpirauere  nationes. 
Hac  audita  oratione  vulgo  animi«7 
confeftim  recrcati,     clara  voce  di-  tf 
clitare  cceperunt ,  eum  (ibi  pro  Iu- 
da  et  I(  nathane  fratribus  fuis  du. 
cem  futurum.     Proinde  helium  ge- 9 
rcret:  fefe  omnia,  quae  imperasfet, 
esfe  tacuiros.     Turn  ille  omnes  ad  10 
luilitiam  idoneos  cogit,  murosque 
Hieroiolym?e     celeriter  abfoluit, 
eamque  niunit.     Itemque  Ionatha-u 
nem  Abfalomi  filium  cum  medio- 
cri  exercicu  loppen  mittit,  qui,  eie- 
Chs  iis,  qui    in  ea  erant,  ibidem 
manfit.        Tryphon  autem  Ptole-  ia 
waide  mulfis  cum  copiis  profe&ui 
elhvt  hid* am  inuaderet ,  vinclum 
Ionathanem  fecum  habens.     At  Si- 13 
mon  apud  Adidam  fecundum  pla- 
nitiem   caftra   fecit.       Quod  vbi  14 
Tryphon  intellexit,  Simonem  Io- 
naihani  fratri  fnccesfisfe,  et  fecum 
armis  decertaturum  esfe,    mint  ad 
eum  legatos,     qui  dicerent,fe lona-  \s 
thanem  retinere  propter  pecuniam, 
quam  lonathan  regi  mutuo  acce- 
ptaia 


Cap.  13.  L  1  B  fc  K    I. 

6ptam  deberet,  quamobrem  mit- 
teret  Simon  argcnti  talenta  cen- 
tum, et  duos  de  Ionathanis  filiisob- 
fides,  ne  dimisfus  Ionathan  rebel- 
lionem  faceret ,  ita  fe  eum  esfe  di- 

7misfurum.  Simon,  quamquamea 
did  fraudulenter  inteiligebat ,  mifit 
tamen  et  pecuniam  et  pneros,  ne 
magnam  populi  fubiret  inuidiam , 

8  qui  dicerent,ilh<m  propterca  periis- 
fe ,  quod  pueri  et  centum  talenta 

9  misfe  iron  esfent.  Sed  misfis  et  pue- 
risettalentis,  Tryphon  fidem  fe- 
fellit,  neque   Ionathanem  dimifit: 

3  et  poftea  vt  in  ludacam  impetum  fa- 
ceret ,  eamque  peruaftaret ,  iter  ad 
Adora  circuroflexit:      cui  Simon 
cum  fuis  copiis,  qnocumque  per- 
geret,  contra  venire.    Interea  qui 
erant  in  arce,  legatos  ad  Trypho- 
nem  miferunt,  hortatumvt  citoad 
fe  per  deferta  loca  veniret ,  fibique 
commcatum  mit  teret.    Turn  Try- 
phon omnem  equitatum  fnum  ad 
profedHonem  parauit.     Sed  ea  no- 
de vis  tanta  niuis  fuit,  vt  propter  ni- 
uemeononiuerit.  Itadigresfus  in- 
dc,  venit  in  Galaaditidem ;    et  vbi 
propc  Bascamam  ventum  eft,  Iona- 
thanem interfecit:     eoque  ibi  fe- 
]  pulto,in  patriam  reuertit.      Simon 
)  autein  mifit,  qui  osfa  Ionathanis 
J  fratrisfnipeterent:     isque  Modini 
tin  patria  fua  fepultus  eft,      et  ab 
i  omnibus    Israelites   magno    luclu 
jjmultis  diebus  dcploratus. 

Deinde  Simon  fui  patrts  et  fra- 
jtrum  monumentum  infigni  altitu- 
'dine  conftruxit ,  lapide  et  a  tergo 
,  jet  a  fronte  polito :      ibique  feptem 
jmetas  erexit ,  fibi  mutuo  refpon- 
dentes,  videlicet  patri,  matri,  et 
j^uatuor  fra'ribus.      Has  portici- 
jus  circumdedit,   ingentibus  co- 
uninis,  quibus  columnis  arma  ad- 
lid  it  ad  ar  tern  am  memoriam  ,  et 
|  nfculptas  apud  arma  naues,  quae 
•ib    omnibus   mare   nauigantibus 
*>erfpicerentur.         Atque  hoc  ab 
:o  faCUun  Modini  monumentum 


1049 


exflat  ad  hanc  diem.      Tryphon  3* 
autem    Antiochum  iuuenem    re- 
gem  fraude  circumuentum  infere- 
mit:      occupatoque  regno,  et  A- 3* 
fiae    fumto    diademate,    magnam 
Iudarae  cladem  intulit.     At  Simon  31 
Index  locamunitainftaurauit,  ai- 
ds turribus  et  magnis  muris  cinxit, 
portis  et  repagulis  firmauit,  etcom- 
meatum  impofuit.    Praeterea  dtk-34 
clos  homines  ad  regeni  Denictri- 
urn  mifit ,  oratum  vt  ludaeae  dare- 
tur    immunitas :     quandoquidem 
Tryphon  nihil  aliudquamrapinas 
exeicebat.    Ad  quit  ems  poftulata3S 
Demetrius  ei  refiripfit  epiftolam 
huiusmodi  :      REX     DEME-8* 
T  R  I  V  S  Simoni  pontifici,  fena- 
tuique  et  genti  iudaicae  falutem. 
Coronamaureamettorquem,  quae  37 
mififtis,  accepimus,   paratique  fu- 
mus  multam  vobis  pr/  ftare  pacem, 
atque  ad  procurators  fcribere,  vo- 
bis vt   immunitatem    concedant : 
ac,  quae  nos  vobiscum  pepigimus,  3& 
ratafint:  quasque  munitiones  vos 
exftruxiftisjhabeatis.    Errata  quo-  39 
que,  etqux  ad  hunc  diem  peccata 
funt,  remittimus  :  et  quam  debeba- 
tis coronam,  et  fi  quid  ?Iiud  Hicro- 
folymisfoluebatur,   id  deincepsne  - 
fohiatHr.      Quod  fi  qui    vei'irum40 
idonei  funt,  qui  adferibantur  uo- 
ftris,  adferibantur,  fiatqne  pax  in- 
ter nos.      Ifa  anno  centefimo  fc-41 
ptuagefimo  liberati   extraneorum 
feruitute  Israelite,  cceperunt  in  lit- 
teris  et  contraclibus  ita  fcribere: 
annoprimo,  Simone  pantificema-4* 
ximo,  imperatore  et  due*  Iud<eo- 
rum. 

Per  ea  tempora  Simon  Gazani  43 
adgresfus,    exercitu  circumdedit, 
faclamque    vineam    vrbi    adrao- 
lilt :    ex  qua  vinea  quum ,  fupera'a  44 
capfaque  vna  turri,  milites  in  vr- 
beminfilirent,  tanta  invrbetrepi- 
dano  fuit,      vt  vrbani  cum  fuis  a- 
conit;gibus  et  liberis,  laceratis  ve- 
ftibus,  muros  confeenderent,    et4<$ 
Vuu  5  ingenti 


w;o 


MACHABAE'ORVM 


Cap.!  3.14. 


ingenti  clamore  a  Simone  petcrenr, 
vt  fibi  dexteram  daret,  nene  ipfis 
vteretur,  vt  ipforum  improbitas, 
fed  vt  ipfius  poftularet  manfuetu- 

47  do.  Ita  flexusabeis  Simon,  ineos 
non  feuiit :  fed,  eis  vrbe  eie&is,  ae- 
des,in  quibus  erant  fimulacra,  pur- 
gauit,  et  ita  carmina  laudesque  di- 

48  cendo  ingresfus  in  vrbem,  expulit 
ex  ea  omnia  impura,  eoquecolonos 
duxlt,  qui  legem  exfequerentur,  et 
earn  muniuit ,  fibique  in  ea  domici- 
lium  conftruxit. 

45>  Deinde  qui  Hierofolymii  arcem 
tenebant,  qiiumforasegredi  et  in- 
gredi,  emere  et  vendere  prohibe- 
rentur,  magna  ciborum  penuria  la- 
borantes,  aliquot  eorum  fame  mor- 
tui9 ,  a  Simone  contenderunt,  vt 
fibi  dextram  daret :  id  quod  ille 

£© fecit,  ei9que  illinc  ele&is,  arcem 
ab  inquinamentis  expiauit,     et  in 

51  earn  die  fecundi  menfis  vicefimo 
tertio,  anno  centefimo  feptuage- 
fimo  primo ,  intrauit  cum  laudi- 
bus,  et  palmarum  ramis,  citharis, 
cymbalis,  nablis,  hymnis,  et  car- 
minibus,    quod  tantus  hoftis  es- 

5»fet  ex  Israelitis  exterminatus :  e- 
umque  diem  quotannis  cum  ltfti- 

53  tia  agendum  fanxit,  templique 
montcm  apud  arcem  pofitum  mu- 
niuit,etibi  ipfe  cumfuis  habitauit. 

ca  Turn  <  Ioannem  filium  fumn  in  vi- 
rum  euafisfe  videns,totius  exercitus 
ducem  conftitait,  isque  Ioannes 
Gazx  habitauit.  * 


CAPVT    XIIII. 

2»  Tryphonem  Demetrii  expeditio.  In  vin- 
culo conieflu*  DemetrtM-  Imperante  Si- 
mone ludeorum  pax.  Ad  Simonem  pon- 
tifictm  Spartiatarum  litter*.  Dux  et 
ftntifcx  vna  Simon.  Eimdem  dignitM, 
poteflaA. 

I    A    Nno    autem    centefimo    fe- 

/A   ptuagefimo  fecundo,   Dcme- 

*-  -^-  trius  rex,  coaclis  fuis  omni- 


bus copiis,  in  Mediara  profeclus 
eft,  vt,  adfcito  indeauxilio,  Try- 
phonem bello  adoriretur.  Quern 
ybi  Arfaces  Perfidis  et  Mediae  rex 
in  fuos  fines  venisfe  accepit ,  mifit 
vnumdefuisducibus,  qui  eum  vi- 
uum  caperet.  Is  Demetrium  ad- 
gresfus ,  eum,  cifo  eius  exercitu, 
comprehendit,  et  ad  Arfacem  du- 
xit,  a  quo  in  ctiftodiam  datus  eft. 
Qnieuir  autem  Iudaca  toto  tempo- 
re Simoriis,  qui  quidem  fuorum  vti- 
litati  ftuduit,  eisque  femper  in  fuc 
imperloe.-  gloria  placuit,  Ioppen 
fumma  cum  laude  cepit ,  et  eum 
adcpws  portum,  ad  maris  infulas 
aditum  patefecit:  fuorum  ditio 
nemauxit,  regionem  domuit,  i.a- 
ptiuos  mnltos  abegit:  Gaza,  Beth 
furis,  etarce  potitus  eft  .  et  ex  ej 
piacula  fustulit ,  nulloque  ei  refi 
ftente ,  agri  in  pace  colebantur 
fuasquc  terra  fruges  et  arbores  fuo: 
fru6his  edebant :  feniores  in  vi 
cisfedebant,  omnes  inter  fefuaui 
bus  de  rebus  disferebant,  iunene 
fplendido  et  bellico  veftitu  vteban 
tur.  Ipfe  oppidiscommea'um  fup 
pedifabat,eaque  armis  ettelis  ad  de 
fenfionem  muniebat ,  eo  vsque  v 
eius  gloriac  fama  ad  vltimasvsqtn 
terras  perucnerit.  Iudarx  tantan 
pacem  peperit ,  vt  Israelite  magn; 
voluptate  firuerenttir,  vulgoqui 
fub  fuis  vitibuset  fiaibus  federent 
nullo  exterrente,  regione  beliis  de 
funfta,  reeiibusque  ea  tempefta:i 
proniga'is.'Jmnesfuortimadfliclo 
recreauit,  legis  ftudiofus  fuit ,  o 
mnes  fee leratos  et  improbos  fustu 
lit,  famim  decorauit,  facraraqui 
fupellectifem  auxit.  Ceterum  Ro 
mani  et  Spartani ,  audito  Ionatha 
nis  interim,  magno  doloreadfecl 
funt.  Deinde  quum  accepisfent 
Simonem  eius  fratremei  in  ponti 
ficatum  fuccesfisfe,  regionemqu 
et  bella  adminiftrare,  fcripferun 
ad  eum  tabula»  acreas,  in  quibu 

CUD 


c)  hicetUmllyrcanusdi&tiseft,  auSore  lofefho, 


cum  eo  renouabatur  amid  tia,  et  fo- 

cietas,  quatn  illi  cumludaetlona- 

IQ  thane  eius  iVatribus  inicrant,    quae 


tltt 


nRo 


rofolymis.      Atque  hoc  eft  exem- 
piuni  litterarum,     quas  mifenmt 

•oSpartiatae.  Spartiatarum  magiftra- 
tus,et ciuitas,  Simoni  pontifici  ma- 
ximo,  fenatoribus,  facerdotibus,  et 
reliquo  populo  iudaico ,  fratribus, 

ai  falutem.  Legati  ad  noftrum  po- 
pulism misfi,  nos  de  veftra  gloria  et 
honore  certiores  fecere :  quorum 
nos aduentu deleclati,  eorum man- 
data  in  plebifcita  retulimus,     hoc 

aa  modo :  qumn  Numenius  Antio- 
chi,et  Antipatcr  Iafonis  filius,  Iu- 
dajorum  legati,  ad  nos  venisfent  re- 
nouatum     nobiscum     amicitiam, 

»3placuit  populo  homines  honorifke 
excipere,  et  eorum  exemplura 
mandatomm  in  litteras  publicas  re 
ferre,  vt  eius  rei  monumentum 
fpartanus  habeat  populus.  Atque 
horum  exemplum  fcripfere  Simoni 

24  pontifici.  Pofteamifit  Simon  Ro- 
mam  Numenium  cum  aureo  clipco 
ingenti,  mille  minarum  pondo ,  ad 
confirmandam  cum  Romanis  focie- 

fcjtatem.  Quibus rebus  a  Iudaeorum 
populo  auditis  ccepere  vulgo  dke- 
re,aliquam  esfe  Simoni  et  eius  filiis 

»6  gratiara  referendam,  quum  ipfe, 
eiusque  fratres,  et  domus  patria 
Israelitas  confirmasfent ,  et  bello 
fuperatis  hoftibusinlibertatem  re- 
fiituisfent.  Itaque  plebifcitum  in 
tabulis  aeneis  incifum,  in  Stone 
inonte,  in  columnis  propofuerunt : 
cuius  fcripti   exemplum  eft  hoc. 

»7  Die  menfis  Elul    duodeuicefimo, 
anno  centefimo  feptuagefimo  fe- 
cundo,  id  eft,  annoSimonis  pouti- 
ng ficis  tertio,   Hierofolymis  frequen- 
ti  facerdotum,  et  priuatorum,  et 
rnagiftratuum   gentis,   fenatorum- 
que  regionis ,  concilio ,  hxc  a&a 
. "        funt :      hscc    vobis    fignificamus. 
Quum  fepe  bella  noftrisinfinibus 
"en  toorirentur,  Simon  Mattajhiae  filius, 


ortus   ex    genere   laribi,      eius- 
qtte    fratres    fefe    in    periculum 
coniecerunt,    fuaeque    gentis  ad- 
uerfariis  reftiterunt,  facrorum  et 
legls  fuse  tuendae  ergo  ,    magnum- 
que  fuis  decus  pepererunt.    Iona-  3a 
than  quidem  populares  fuos  con- 
gregauk,      et   eis    fuit  pontifex. 
Quo  vita  defuncto,    qtiiun  cona-3l 
rentur  hoftes  eorum  fines  inuadere 
et  depopulari,     facraque  vaftare, 
fuccesfit  Simon,  quiprofua  gente3* 
beilum  gesfit :  multa  de  fuo  eroga- 
uit :  fuse  gentis  militibus  arma  fup- 
peditauit ,  et  ftipendia  dedit :   op- 33 
pida  Iudaea.  muniuit,  quum  cetera, 
turn  Bethfuram  in   Unions   Iudaeae 
pofitam,  vbi  prius  hoftium  arma 
fuerant ,  et  ibi  homines  Iudxos  in 
praefidio  collocauit:      Ioppen,  ad  34 
marepofitan),nruniuit :   Gazam,in 
Azoti  finibtts  fitatn ,    quam  pi  ins 
hoftes  incolebant,  duxit  ex  Iudaeis 
coloniam,  eamque  omnibus,  ad  re- 
clam  adminiftrationem  necesfariis, 
inftruxit.     Hac  perfpecla  Simonis35 
fideetftudio,  quo  vt  gentem  fuam 
gloria   adfkeret,    elaborauit,  po- 
p  ilus  eum  fibi  gubcrnatorem  pon- 
ti(icemque  ftatuit,  propter  ea  tot 
ei  is  fatSta,  iuftitiamque  et  fidem, 
qu?m  genti  fuae  prxftitit,  qui  fuos 
omri  ratione  ornare  ftuduerit,  qui-  3^ 
que  fuis  temporibus  tan* a  felicitate 
fit  vfui»,  vtfublatisquumex  ceteris 
locis,  turn  Hierofolymis  ex  Daui- 
dis  vrbc  extraneis ,  (qui  fibi  arcem 
fecerant,  ^x  qua  prodeuntes  fanum 
vndique   labefaciabant ,  magnam- 
que  facro  cultui  calamitatem  adfe- 
rebant,)     in  ea  Iud-eos  homines  37 
collocauerit ,   eamque  ad  regionis 
et  vrbis  prxfidium  muniuerit ,  et 
Hierofolymx  muros   exftruxerir, 
adeo  vt  rex  Demetrius  eius  pontifi-  38 
catumitem  ratum  habuerit:  eum- 19 
que  in  amicis  habuerit,  ct  magna 
gloria  adfeccrit,     propterea  quod  40 
audiucrat ,  Iudaeos  a  Romanis  ami. 
cos  et  focios  adpdlari,   Simonis- 

que 


10$» 


MACHABAhOKVM 


Cap.i4.i5. 


que  legatos  ab  eisexceptosesfeho- 

4'norifice,  prxterea  Iudaeos  et  fa- 
cerdotes  fciuisfe,vt  Simon  guberna- 
tor  csfet ,  et  pontifex  perpetuus, 
(donee  verus  aliquis  vates  exftitis- 

4*  fet ,)  vtque  eis  belli  dux  esfet ,  fua 
cuique  munera ,  prouincias,  mili- 
tiam,  munitionesdefcriberet ,  fa- 
cra  curat  haberet,  omnibusque  im- 

43perarer.  Itemque  vt  fub  eius  no- 
mine  omnia  vbique  acla  perfcribe- 
rentur,  vt  purpuram  et  aurum  ge- 

44ftaret,  neu  cui  vel  priuato  velfa- 
cerdoti  fas  esfet  horum  quidquam 
refcindcre,  aut  eius  iu»fis  contradi- 
cere ,  aut  vspiam  (actionem  fine  eo 
facere ,    purpuramue  aut  aureum 

45torquemgeftare.  Contra  hie  qui 
fecisfet,  aut  horum  quid  refcidisfet, 

46  pcenam  esfe.  Hicfunt,  quae  vtSi- 
moni  facienda  proponerentnr,  fci- 

4711k  omnis  populus:  qua?  quidem 
Simon  recepit,  et  fe  pontificem, 
militi?quc  ducem,  et  gubernato- 
rem  ludiomm  ac  facerdotum  fie- 
ri, omnibusque  prifki  pasfus  eft. 

48  Atque  hoc  perfcriptum  iusfum  eft 
in  tabuias  meas  perfcribi ,  qui  in 
templi  confepto,   in   loco  celebri, 

^.oadfigerentnr:  eius  autem  exem- 
plumin  tabulario  reponeretur,  vt 
id  Simon  et  eius  filii  haberent. 


CAPVT    XV. 

Antiochus  ad  Simonem  littertis  mittms.  Si- 
tnonu  et  Iudtorum  imntunitates  a!>  Antio- 
tho.  Antiochus  contra  Trypbonem.  Pro 
ludtit  Romanorum  litter*  ad  reges  et  mi- 
tiones  multa*.  Sitnonu  «d  obfesfum  Try- 
phonem  auxilia.  Atbenobii  legatio,  Si- 
monu refponfum. 

t  ■%  «"Ifit  autem  Antiochus  Deme" 
JY'I  trii  regis  filius  ex  infulis  ma" 
■*-'■*■  rinis  littera»  Simoni  pon- 
tifici ,  ef  gubernatori  Iudiorum» 
totique  nationi ,  in  hanc  fententi- 

aam.  Rex  Antiochus  Simoni  pon- 
tifici  maximo,  et  gubernatori,  et 
Iudiorum      nationi,       fahitem. 


Qjandoquidem  peftilentes   homi-- 
nes  maiorum  meorim  regnumoc- 
cupauerunt,  ego  id  mihi  vindica- 
re  volens,  vt  id  in  priftinum  fta- 
turn  reftir.iam,  conduxi  vim  ma- 
gnammilirum,  clasfemque  ad  bel- 
lum  comparaui,      habens  in  ani-« 
mo  in  noftiam  regionem  defcen- 
fum  facere,   vt  eos  adoriar,    qui 
eatnvaftauerunt,   oppidaque  mul- 
ta  in  regno  depopulate  funt.    Qua-  i 
re  quascunV)ne    tibi  immunitates 
maiores    mei   reges  concesferunt, 
quasque    penliones    condonarunt, 
ratas  habco,        tibique  permitto,c 
propria  tuae  patriae  nota  monetam 
percutere,      vtque    Hierofolyma; 
et  fanum  liberum  fit :   quiquear- 
ma  comparand,  et  quae  loca  muni- 
uifti.  qui  tenes ,  ea  habeto :    item  i 
quidquid  regi  debetur,  et  quod  ei 
penderefur,  id  deinceps  in  perpe- 
tuumtibi  remishnn  efto.       Atquec, 
vbi    regnum    noftrum   reftitucri- 
mus,  tauta  te ,  tuamque  nationem, 
et  fanum  gloria  adficiemus,   vtea 
totoorbenota  fiat.       Igitur  annoi 
centeflmo  feptuagefimo  quarto  rex 
Antiochus  in  fuam  patriam  ingres- 
fus  eft :  et,  quum  ad  cum  comienis- 
fent  omnes  milires,  Tryphonem, 
cum  quo  pauci  remanferanr,  per- 
fecutuseft.     Tryphonvidens,  exi- 1 
turn)  fibi  conflari,  feque  a  militibus 
esfedcft'tiuum,    recepit  fe  fuga  in  1 
oppidum  Doram ,    ad  mare  pofi- 
tura.       Ad  id  oppidum  Antiochus  1 
exercituin  admouit ,    centum  vi- 
ginti  pedmim  millia,    et  equitum 
octo  millia  habens,  quibus  copiis 
circumdatum  oppidum,  terra  mari- 
que,admoraclasfe,  adebacriter  ob- 
fedit,   vt  neminem  egredi  aut  in- 
trare  fineret.       Interea   Numeni- 
us  cum  fuis  Roma  rediit,     cum 
epiftolis  ad  reges  et  populos ,  in 
quibus  haec  erant  fcripta.     Lucius 
Romanorum  conful  Pcoicmseo  re- 
gi falutem.        Legati  Iuds:orum, 
amicoruin    fociorumque    noftro- 
rmn. 


rum,  venerunt  ad  nos,  priftinam 
amicitiam  et  focietarem  renoua- 
tuni,   a  Siiiione  ponti'ke  et  po- 

8  pulo  ludxo  misfi,  adfcrentes  cli- 
peumaureum,  mille  niinas  penden- 

9  tew.  Itaque  placuit  nobis,  fcribe- 
re  regibus  et  nationibus ,  ne  eis  eo- 
ruraue  oppidis,  ant  regioni  noce- 
ant,   bellumue  inferant,  aut  infe- 

orentibus  auxilium  ferant.  Vifuni 
eft  etiain  nobis,  misfum  abeiscli- 

i  peum  accipere.  Ergo  ft  qui  male- 
fici  ex  eorum  finibus  ad  vos  aufu- 
gerunt,  tradite  eos  Simoni  ponti- 
fiei,  vt  in  eos  ex  ipforum  lege  anim- 

2  aduertat.  Hxc  eadem  fcripta 
funt  Deraetrio  regi,  Attalo,  Ara- 

3  thi,  Arfaci,  et  ad  omnes  nationes 
Sampfaci,  Spartanis,  in  Delum, 
Myndura ,  Sicyonem ,  Cariam , 
Samum  ,  Pamphyliatn ,  Lyciam , 
Alicarnagfum,  Rhodum,  Chafili- 
dem,  Con,  Sidan,  Gortyn3in, 
Cnidum,    Cyprum,   et    Cyrenem. 

I  Atque  eorum  exemplum  ad  Simo. 

;  nem  pontificem  fcriptum  eft.  Ce- 
terunirexAntiochus  Doram  denuo 
adortus,  adliduo  oppugnationum 
ct  machinationum  vfu  in  eas  angu. 
ftias  Tryphonem  redegit,  vteum 
omni  aditu  exituque  intercluferit. 

iQuumque  Simon  ei  duo  delecto- 
rum  hominum  mill ia  auxilio  mifis- 
fet,   ai  gent  unique,  et  aurum,  ct 

'  vafa  non  pauca  :  ille  ea  accipere 
noluit,  fed  irritis  omnibui ,  qua; 
iam  cum  eo  pepigerat,ab  eo  eft  alie- 
natus :  adeumque  inifit  Atheno- 
bium  quemdam  de  fuis  amicis  ad 
colloquium,  cum  mandatis  huius- 
modi.  Vo*  Ioppem  et  Gazam,  et 
arcem  Hicrofolyinx,  quae  vrbs 
mei  regni  eft,  tenetis:  illarum 
fines  vaitauiftis,   magnam  regioni 

cladem  intuliftis ,  et  multa  mei  re- 
in  gni  loca  redegiftis  in  veftram  pote- 
f!t    ftatem.     Qyamobrcm  oppida  red. 
:.    dite,  quae  cepiftis,etftipendia  loco. 
r,i  rum,  quae  extra Iudaexfinet occu- 
:..:■ 


« 

■  I 
»3 


\a 

«wit 

m 

r;; 

■i 
f» 

a- 

to 

ri. 

p 

0 ' 

■cS 
tin- 

0t 


pauiftis :      aut  cerfe  pro  eis  qtiin-  3 » 
genca  argenti  talenta  date,  et  pro 
damno,  quod  intuliftis,  proque  lo- 
eorum  tribut  is ,  altera  quingenta. 
Alioqui    bellum  vobis  Inferemus. 
Igitur   Athenobiui   regis  amicus,  3* 
Hierofolymam  profeclus ,  vifo  Si- 
monis  iplenuore ,  aureoque  pocu- 
lo ,  et  aurea  argenteaque  fuppelle- 
chlc,  ettanto  adparatu  obftupuit, 
eique  mandata  regis  expofuit.    Cui  3  5 
Simon  in  hunc  modum  refpondit: 
nos  ncquc  alienam  terram  cepimus, 
neque  aliena  fubegimus,  fedpatri- 
moniumnoftrum,      quod  ab  ho- 34 
ftibus  noftris  aiiquamdiu   iniuria 
retentum,  nostempusna&i,  nobis 
vindicamus.      Quod  ad  Ioppen  et35 
Gazam,  quas  tu  petis,  attinet,  hae 
magnoerant  noftris  detrimento,  in 
finibus  noftris :  tamen  pro  his  ta- 
lenta centum  foluemui.      Ad  ha?c3^ 
Athenobius  ne  verbo  quidem  re- 
fponfo,   cum  iracundia  ad  regem 
rcuerfus,  eiSimonis verba,  fplen- 
dorem,  quaeque  viderat,  omnia  re- 
nuntiat:  id  quod  rex  aegerrime  tu- 
lit. 

Qiiumque  Tryphon,    confcen-37 
fa  naui ,  in  Ortholiadem  fugisfet, 
rex  Cendebaeum  orae  maritimas  le-38 
gatumconftituit,  eique  peditatum 
et  equitatumattribuit,     iusfitque,39 
vt  contra  Iudaeam  caftra  collocaret, 
Cedronemque  inftauraret,  et  por- 
tisfirmaret,  vt  indeludaeis  bellum 
inferret.  Ipfe  Tryphonem  perfecu- 
tus  eft.       Cendebaeus  ad  lamniam  40 
profe&us,  homines  vexare  ccepit, 
incurfiones    in    Iudaeam   facere, 
et      partim     captiuos     abigere, 
partim  necare.      Turn   exftrucla^ 
Cedrone,  equites  et  pedites  ibi  col-    " 
locauit,  qui  excurfionibug  Iudzae 
agrosjVtreximperaucrat,  infefta- 
rent. 


CAPVT 


1054 


MAtHABftbUKVM 


cap.  io. 


CAPVT    XVI. 

Adgminos  filios  verba  Simonti.    Cendebti 
fuga  inpralia.  Ptolcnueus  et  foceri, 

et  cogniitorum  intcrfeflor.      In/idiasores 
capli  a  loanr.e. 

I  T  T  Aec  Cendebxi  fafta  quum  Io- 
\~\  annes,  Gaza  profe&us,  Simo- 

a  ni  patri  mintiauisfet,  Simon 

vocatos  duos  filios  fuos  natu  maxi- 
mos  fie  eft  adlocutus :  ego,  meique 
fratres,  et  paterna  domus,cum  Isra- 
elitarum  hoftibus  abineunte  state 
ad  hanc  vsque  diem  belia  gesfimus : 
idueadeofclieiter,  vtfaepenumero 

glsraelitas  tutati  ftierimus.  Nunc 
poflquam  ego  confenui,  vos  ,qui  et 
per  pictatem,  et  per  xtatem, 
inihi  meoque  fratri  fuccedere  pot- 
eftis ,  ite  pro  gente  veftra  pro- 
pugnatum :      ego  vobi»  ex  caelo 

4auxilium  precor.  Ita  illi,  dele- 
cts ex  gente  viginti  militum  mil- 
libus,   cum  equitatu,    adCende- 

5bxum  ire  contenderunt.  Et 
acta  Modini  no&e ,  primo  mane 
in  agrum  pergentes,  animaduer- 
tunt  magnas    contra  fe   peditum 

6equitumque  copia».  Interiace- 
bat  autem  fluuius,  fecundum 
quem  pofitis  caftris,  Ioannes  a. 
nimaduertens  milites  dubitantcs 
transire  fiuuium,  ipfe  princeps 
traiecit :    quem  confpicati  milites, 

7poft  eum  traneierunt.  Deiade 
aciem  inftruxit,  et  equitatum, 
quo  plurimum  abundabant  aduer- 
farii ,    inter    pedites    collocauit. 

8Datoque  tubis  figno,  Cendebaeus 
cum  fuis  fufus  eft:  multisque  eo- 
rum   occifis,  reliqui  in  munitio- 

5>nemfugerunt.  Eos  turn  Ioannes, 
Iuda  fuo  fratre  faucio ,  perfecu- 
tuseft  vsque  ad  Cedronem,  quam 
vrbem  Cendebaeus  rcfecerat, 
loeamque,  illis  in  caftella  azotii  a- 
gri  fuga  dilapfis ,  igni  cremauit : 
et,  occifis  aduerfariorum  ad  duo 
miUia,  in  Iudxam  rediit -incolu- 
II  mis.       Erat   autem    Ptolenweu» 


Abubi    filius    agro   hierichuntio 
prxfeclus.    Is  quum  argenti  au- 1* 
riquemultumhaberet,  (erat  enim  13 
gener  pontifici*,)     tantos  fibi  fpi- 
ritus  fumfit,  vt  regionem   occu- 
pare,  et    Simouem  eiusque  filios 
per  dolum   de  medio  tollere  de- 
creuerit.        Itaque   quum  Simon  14 
regionis  oppida  peragrans,  eteo- 
rum  adminiftrationis  curam   ge- 
rens,      ad  Hie  rich  untem,       vna 
cum  Mattathia  et  Iuda  Hit  is  fuis, 
defcendisfet ,   anno  centefimo  fe- 
ptuagefimo  feptimo,     nienfe  Sa- 
bat,    qui   vndecimus  eft,       exce-IJ 
pit  eos  malitiofe  ille  Abubi  filius, 
in   paruum   quoddam    caftellum, 
qui  Docus  appellatur,    quod  ipfe 
exftruxerat :  magnumque  eis  con- 
uiuium  edidit ,  et  certis    homini- 
bus   illic  collocatis,        poftquam 16 
Simon  et  eius  filii  potando  fatiati 
funt ,   fnrrexit  cum  fuii  Ptolemae- 
us,    fumtisque  armis,    ad  Simo- 
nem    in    ccenationem   ingresfus, 
ipftim  cum  fuis  duobus  filiis,    et 
quibusdam    pueris ,       interfecit. 
Poftquam  hoc  tantuin  fcelus  com- 17 
mifit,     et   bona   malts    penfauit 
Ptolemaeus ,      mifit  ad  regem ,  vt  ig 
fibi  exercitum    mitteret   auxilio, 
fefe  ei  Iudxorum  regionem  et  op- 
pida   conciliaturum.        Prxterea  19 
alios  Gazam  mifit ,   qui  Ioannem 
de  medio  tollerent :      et  tribunis 
perlitteras  fignificauit,    vt  ad  fe 
venirent,  vt  eos  argento  auro- 
que      et     muneribus     donaret: 
itemque  alios  mifit,  qui  Hiero-ao 
folymam    fanique    montem  occu- 
parent.      Sed  antecurrit  quidam,  %§ 
qui  Ioannem  de  eiti»  patris  et  fra- 
trum  nece,  deque  misfis ,  qui  ipfum 
interficerent ,     certiorem     fecit: 
Quo   ille  jnuntio  vehementer  at-jj 
tonitus,  homines  comprehendit, 
qui  ad  fe  perimendum  venerant: 
eosque,   poftquam   cognouit  fibi 
necem    molitos   esfe,   interfecit. 
Ac  de  reliquis  quidem  Ioannis  re-$j 

bus 


vap. 


bus,  et  bellis,    et  egregie  geftis, 

et  murorum   xdifkationc ,    quos 

I  conftruxit,  deque  eiusaclionibus, 

|)  memorise  proditum  exftat  in  com- 


mentariis  eim  pontificatus,  ex  quo 
pontifex  port  fuum  patrem  fa6\us 
eft. 


MACHABAEORYM 

LIBER    II. 


F 


CAPVT    I. 

luddorum  ad  populates  captiuos  epifiota. 
Antiochi  mors.  Abditut  in  puteo  facer 
ignit ,  lonuthanit  ad  louam  pro  fuuprt- 
tatio.  Locm  pnrificationu. 

RATRIBVS   Iudxis,    qui 
funt  in  Aegypto ,  fratres  Iu- 
daei ,  qui  funt  Hierofolymis, 
et  in  India;  finibus ,  falu- 
tem    et    bonam     pacem. 
9Benefaciat  vobis  Deus ,   memor- 
que  foederis ,  quod  ei  cum  Abra 
hamo,    Ifaaco   et    Iacobo,    fuis 
3  fidis  cultoribus  intercedit,      men- 
tem  vobis  iniiciat  omnibus  colen- 
di  fui ,  voluntatemque  fuam  ma- 
gno  et  volenti  animo  exfequendi: 
let  mentem  vobis  in  lege  ac  prae- 
ceptis  fuis  aperiat ,  pacem  prxftet, 
J veftras  pieces  exaudiat ,  vobisque 
reconciliatus,   vos   aduerfo  tern- 
5  pore  non  deferat.     Haec  nos  vobis 
? hie  nunc  precamur.    Regnanfe  De- 
roetrio ,  anno  centcfimo  fexagefi- 
mo,   nos   Iudzi  vobis  fcripfimus 
in  ipfo  rerum  aduerfarum  articu- 
lo ,  qua;  nobis  acciderunt  per  hos- 
ce  an  nos ,   ex  quo  Iafon  eiusque 
gregales,  a  facia  terra  et  regno 
idefciuerunt,      veftibulum  comb- 
usferunt,    et  innocent  em  fangui- 
nem  effuderunt.      At  nos  Deum 
precantes  exauditl  fiunui ,  hoftias- 


que  et  fimilaginem  libauimu» ,  Iu- 
cernas  accendimus ,  et  panes  adpo- 
fuinun.      Quare  vt  dies  vmbracu- o 
lorum  menfe  Chasleu  agatis ,  haec 
vobis  fcribimus.      Anno  centefimo  10 
duodeuicefimo ,  qui  funt  Hierofo- 
lymis et  in  Iudxaet  fenatus,  etlu- 
das,  AriftobuloPtolemaei  regis  ma- 
giftro,ex  vndtorurn  facerdotum  ge- 
nere  orio,  et  in  Aegypto  degenti- 
bus  Iudaus ,  falutem  et  fanitatera. 
Ex  magnis  periculis  a  Deo  confer- 1 1 
uati,    tantas   ei   gratias    agimus, 
quantas  fi  cum  rege  dimicabfemus : 
quippe  qui  fandhe  vrbisexpugnato-  n 
res  in  Ferfidem  extruferit,    quo  fi- 13 
mulac  dux  ipfe  cum  fuo  inui&o,  (vt 
videbatur,)  exercituperuenit,  ob- 
truncati  funt  in  Nanaeae  fano ,  frau- 
de     vfis     Nanaeae     facerdotibus. 
Quum  enim  Antiochus  cum  fuis  14 
amicis  in  locum  ilium,  tamquam 
cum  ea  congreifurus,  venisfet,    vt  15 
adpofitas  a  Nanaeae  facerdotibus  pe- 
tunia» dotis  nomine  caperet,  eo 
cum  paucis  intra  delubri  feptum 
progresfo ,  illi  claufere  fanum :  et 
ingresfo  Antiocho ,    lapidibus  pert$ 
apertum  lacuaaris  occultum  osti- 
um, ducem  cum  fuis  obruerunt,  ii«- 
que  fruftulatim  confcigfis ,  amputa- 
ta  capita  ad  eos,qui  foriserant,  pro- 
iecerunt.      Omnibus  modis  agen- 1 7 

d#  7 


dz  fuiit  Deo  gratis,  qui  fumferit  de 

»7impiis  fopplicium.  Itaque  acturi 
menfii  Chasleu  die  vicefimo  quin- 

i8to  fani  expiationcm ,  hocvobisfi- 
gnificaiidum  putauimus ,  vt  et  ipfi 
agatis  diem  tamquam  vmbraculo- 
ruro,etignis,quoNehemias(exftru- 
clofanoetara,)  fecit  remdiuinam. 

lo  Qiuun  enin»  in  Pcriiamma- 
iores  noftri  ducerentur,  facer- 
dotes  religion,  qui  turn  erant, 
ignem  esara  lumtum ,  in  quodam 
putei  cauo  ab  aqua  arido  clam  ab- 
dideninc,  et  ita  tuto  collocarunt,  vt 

ao  omnibus  esfet  locus  ignotus.  De- 
lude prxieritis  aliquot  annis,  quan- 
do  Deo  vifum  eft,  misfus  a  rege 
Perfidis  Nehemias,  pofteros  illo- 
ruiB  facerdotum ,  qui  ignem  abdi- 
derant,  mifit  ad  eum  petendum: 
qui  quum,  (  vt  nobis  ell  narratum,  ) 
non  ignem,  fed  aquam  crasfam  in- 

ai  uenisfent,  iusfit,vt  hauftam  adfei-- 
rent,  adla'isqueiis,  qua  adremdi- 
uinam  pertinerent,  iusfu facerdoti- 
bus  Nehemias,  vtaqualigna,  etea, 
quae  erant  lignis  impofita  ,  perfun- 

aadcrent.  Delude  interpoiita  mora, 
vbi  fol,  qui  anteanubibus  erat  ob- 
ductus,  cflullu,  tantus  exarfit  ignis, 

fta  vt  mirarentur  omnes.  Interca 
dum  viclima  confumitur ,  fupplica- 
tionem  faciebant  et  facerdotes  et 
reliqui ,  verbis  praeeunte  lonatha- 
ne,  et  quum  ceteris,  tumNehemia 


»4 


fuccinentibus.     Erat  autein  huius- 


modifupplicatio:  Domine,  Domi- 
ne  Dcus,  omnium  creator,  terribi- 

%r  lis,  poten«,iufte,  mifericors,  folus 
rex  et  bonus,  folus  munificui,  folus 
iuftus,  omnipotens,  fempiternus, 
quilsraelirasab  omni  malo  tueris, 
qui  dele&os  maiores  noftros  crea- 

ao-  lH,fan<aosque  reddidifti,  madte  hoc 
facrificio  efto ,  pro  vniuerfo  tuo- 
rum  Israelitarum  populo:  con- 
feruaetexpiatuam  fortem:      col- 

*7jige  nos  difperfos:  libera  eos,  qui 
apud  ceteras  nationei  feruiunt, 
contemtos ,  et  alii»  inuifos :  refpi- 


ceeteffice,  vtdifcantgente»,  esfc    i 
te  Deum  noftrum  :       vexa   eos,  »8 
qui    in  nos  fuperbe  et  contume-   n 
liofe  poteftatem  exercent,      tuos-4^ 
que    in  tuo    facro    loco    planta,    ] 
quemadmodum  fore  Mofes  prae- 
dixit.       Et  hare  quidem  erat  fup-    I 
plicatio.       Sacerdotes  autem  Dei  30 
laudes  accinebant.      Deinde  con-  3 1 
fumta      viclima,     iusfit     Nehe- 
mias,  reliquaaqua  maiores  lapides 
confpergi :        quo  facto  ,  flamma  3» 
exarfit,  et  lumine  ex  alfari contra 
refulgente,    confumta  eft.       Hsc33 
vbi  res  diuulgaca  eft,  et  Perfarum 
regi  nuntiatum,    quo  loco  facer- 
dotes  ,  qui  translati  fuerant,  ignem 
occuluisfent ,  ibi  aquam exftitisfe, 
qua    Nehemia»     rem     facrificam 
expiasfet,       rex,    explorata    re, 34 
locum  obfepfit,    facrumque  fecit, 
etadid  multa,  et  ea  magni  pretii,35 
largitus  eft  atque  contulit.     No- 36" 
minauit     autem    Nehemias     lo- 
cum Ephthar,  id  eft  purificatio, 
quamquam  a  inultis  Nephthar  vo- 
catur. 


CAPVT    II. 

OccuUntum  a  leretnia  tabernaculum.  7*- 
flituta  libraria.  Dcfcribende  res  mi- 
tt. 

ESt  autem  memoriae  proditum,  I 
Icremiam  vatem  iusfisfe  iis, 
qui    transferebantur ,    vt   i- 
gnem  fumerent,    quemadmodum 
ostenfunyeft  :      eisque ,  tradita  le-  r 
ge ,  praecepisfe ,  ne  Domini  iusfa 
obliuifcerentur ,  neue  aurea  et  ar- 
gentea  fimulacra,  eorumque  or- 
natuni  videntes,   mentibus  erra- 
rent:      atque  alia  huiusmodi  di-§ 
centem  monuisfe,   ne  legem  ex 
animo    deponerent.        Eft    item  4 
litteris  mandatum,  vt  idem  Iere- 
mias  vates,   oraculo  admonitus, 
tabernaculum ,  et  arcam  fe  fubfe- 
qui  iusferit,  ac  poltquam  inmon- 

tem 


Cap.  i. 


LIBER    II. 


1057 


it  lis, 
it  i- 
::ijm 
iialM 
iiinu 
»««r- 
«or- 
stru- 

5cm  tx 

1  «ffl. 

mm 


0 


em  peruenisfet ,  (  quo  confcenfo, 
Mofes  Domini  posfesfionem  adfpe- 

5  xerat , )  tabernacuium ,  et  arcam, 
et  arara  fuffitoriam,  in  quani- 
dam  domum  canernofam,  quam 
tllic  inuenisfet ,  intulerit,  ostium- 

.6  que  obftruxerit:  quuuique  co- 
roitum  quidam  nofandae  vhe  gra- 
tia accesfisfent,  neque  earn  inue- 

7  nisfent ,  Ieremias ,  cognita  re, 
illis  reprehenlii ,  dixerit ,  eum  lo- 
cum ignotum  fore,  donee  paca- 
tus    Dominu?     fuorum     ccetum 

5  coegisfet :  tunc  ea  ostenfuram  es- 
fe,     eiusque  fplendorem  et  nu- 

Ibem  adparituram  esfe,      vti  fub 
Mofe  perfpicua  fuisfet,  vt  etiam 
Solomo  poftulasfet,    vt  is  locus 
jmagnifice     confecraretur.        De- 
claratur  etiam ,   vt  idem  Solomo 
fapientia  praeditus  facrificium  fe- 
cerit  dedications,  et  perfe&ionis 
templi :    ac  quemadmodum  ,  Mo- 
fe Iouam   precato,    delatus  ignis 
de    caelo   vi&imam  confumfisfet , 
etiam  ad  Solomonis  preces  dela- 
pfus    ignis    hoftias    abfumfisfet : 
vtquequum  Mofes  dixisfet,  hofti- 
am  piacularem  ideo  conflagrauis- 
,  fe ,  quod  comefa,  non  esfet ,      iti- 
dem  Solomo  oclo  diebus  egisfet. 
Atque  eadem  quura  in  aliis  fcri- 
ptis,  turn  in   Nehemiae  commen- 
tariis  exponuntur.      Atque  Yt  ille 
librarian]   inftituens,    regum  va- 
tuumque  res,  et  Dauidica  et  re* 
gum  de  donariis  epiftolas  conges- 
.fit,      fimilitex  et  Iudas  bello  dila- 
pfa,  (quod  nobis  accidit , )  omnia 
collegit,  eaque  funt  apud  nos.  Ita, 
que  quibu»  egebitis ,  ea ,  qui  au 
ferant,  ad  nos  mittite.       Igitux" 
purificationem  a&uri,  fcripfimus 
vobis.     Itaque  reck  facietis,  ft 
dies  obibitis.       Speramus  autcm 
breui  futurum ,  vt  Deus,  qui  fuos 
©runes  conferuauit ,  eisque  omni- 
bus posfesfionem ,  et  regnura ,  et 
ftcerdotiuna ,  et  facra ,  ( quemad- 
tnoduy^in  nofira  difciplina  prsi- 


mifcrat,)    reftituit,    nos,  noftri  9 
mifertus,    ex  toto  orbe  terrarum 
in  facrum  locum  congreget,    qui 
nos  ex  tantis  malis  eripuerlt,  lo- 
cumque      luftrauerit.      Ceterrnic 
Iudae  Machabaei ,  eiusque  fratrutn 
res,  magni  templi  expiationem, 
arae    integrationem,        praeterea*» 
gefta  cum  Antiocho  Epiphane,  et 
eius    filio    Eupatore,      belia     et  l» 
ostenfa  de  c*Io  figna,  lis   qui  fe 
Iudaifmi  ftudio  fortiter  gesferunt, 
ita  vt  pauci  totam  regionem  per- 
uaferint,       barbara      fugauerint 
agmina,      celebratum  toto  orbe  »3 
fanum  inftaurauerint ,  vrbem  li- 
berauerint ,  perituras  Domini  le- 
ges.  reftituerint,  ipfo  vfipropitio 
atque    fecundo,    haec,    inquam, 
quae  ab  Iafone  Cyrenaeo  quinque  14 
libris  declarata  funt,    conabimur 
vno  volumine  perftringere.    Con-  »5 
fideranfes  enim  ,      quanta  fit  in 
prolixitate  iadiatio ,    quantumque 
difficultatis,    propter    argumenti 
copiam,  fubeatis,  qui  velit  in  re- 
rum  geftaruin  narrationibus  ver- 
fari :        curauimus ,  vt  et  Iegere  ad 
yolentium  voluptati,    et  res   me- 
moria  comple&i  ftudentiuin  faci- 
litate, et  omnium  lectorum  vtili- 
tati  confuleremus.    Ac  nobis  qui-  »7 
dem,  qui  compendii  iaborem  fus- 
cepimus,     non  pronum  negoti- 
um  eft,  fed  inulti  laboris  et  vi- 
giliarum.-        quemadmodum  con- afc 
uiuium  parare,  et  aliorum  com- 
modltati  inferuire  non  eft  facile. 
Tamen  in  multorum  gratiara  li- 
benter  Iaborem  fubibimus,        et  »9 
fcriptori  fingula  exfequi  concedeii- 
tes,   in  fequenda  propofiti  com- 
pendii ratiooe  elaborabimus.     Et-3© 
enim   quemadmodum   noux    do- 
mus    zdificatori    totius  cil    ton,- 
ftrudHonis  habenda  ratio :  ei  ve- 
ro,'qui  fculpere  aut  pingere  co- 
natur,    quid  ad  ornatum   faciaf, 
quaerendum  eft:      fie  arbitror  et»| 
de  nobis,   omnia  quidein   confe- 

X51  aut. 


t05l 


MfltHflbfltURV M 


cap.  2.3. 


flanteiu  dicere,  et  in  fingulis  im- 
morari,  aucloris  esfe,  diftionis 
autem  breuitatem  fequi ,  et  ope- 
ris  vitare  accurationem,  ei  qui 
rem  in  pauca  confert,    esfe  con- 

9accdcnduni.  Igitur  deiuceps  nar- 
ration; m    exordiamur,    haclenus 

S;  prafationem  inhibenfes.  Abfur- 
dum  eftenim  ante  hiftoriamred- 
undare,  et  ipfain  hiftoriain  con- 
trahere. 


C  A  P  V  T     III. 

Indicata  llitrofolym* pecunia.  Qutfior  ablit- 
turm  pecuniam.  Vrbis  do/or.  Qutfici  ditii- 
nttui  a  rtpienda petunia prohtblti*. 

,  a-^v  Vuni  vrbs  fanSa  cum  fum- 

I  fj  ma  pace  habitarctur,  et  le- 
^~*-  ges  quam  optime  feruaren- 
tur ,  propter  Onix  pontificis  pieta- 
a  tern,  et  in  improbos odium,  fie- 
bat,  vt  ipfi  etiain  reges  eumlo- 
cnm  in  honore  haberent,  et  fa- 
mi  m  prxdarisfimis  ornarent  mu- 

3  neribus,  adeo  vt  Seleucus  Afiae 
rex  omnes  ad  facrificiorum  pro- 
curationem    ncccsfarios     fumtus 

4  de  fuo"  reditu  fuppcditaret.  Si- 
mon autem  quidam  de  tribu  Ben- 
iamin's ,  xditimus ,  quum  de  cis, 

'    que  in  fori  rationibus  peccaban- 

«tur,  cum  Onia  pomirlce  con- 
tendisfet ,  neque  vincere  eum  pos- 
fet,  adiit  Apollonium  Thrafxje 
filium,   ea  tempeftate   Calefyrisc 

6  et  Vhcenicix  prafidem ,  eique 
nuntianit,  Hierofolymx  cellam 
esfe  ineffabili  pecunia  refertam; 
quippe  quum  ad  earn  innumera- 

"bilia  dependerentur,  qux  ad  fa- 
crificiorum rationem  non  perti- 
nentia,  posfent  fub  regis  potefta- 
tem  redig». 

-  Apollonius  cum  rege  congres- 
fus,  ei  de  hac  indicata  fibi  pecu- 
nia ostendit,  et  rex  Heliodorum 
quxrbrem  huic  negotio  prxfecit, 
eiimque  mifit,  euro  mandacis,  vt 


fupra    di£ram    pecuniam   curaret 
auferendam.    HelioJoru1?  protinusg 
iter  ingresfus  eft ,  per  fpeciem  il-  * 
le  quidem  vrbes  Catiefyiix  obe- 
undi ,  fed  reipfa  regis  exfeeuturus 
voluntatem.        Poftquam   Hicro-p 
folymam   pemenit,    et  ab    vrbis 
pontifice  comiter  accept  us  eft,  in- 
dicium expofuit,  et   cuius  causfa 
adesfet,  declarauit,   quarfiuitque, 
an  vere  hare  ita  fe  haberent.    Cui  i< 
pontifex  ostendit ,   depofmim  esfe 
"'viduarum  et  pupijlorim,      par-| 
tim  etiam  Hyrcani   Tobix    filii, 
hominis  maximis  opibus  prxditi , 
non  vt  impius  Simon  calumniare- 
tur:    fuminam  vero  esfe  argenti 
talentaquadringenta,  auri  ducen- 
ta.      Fraudari   autem    cos,   quii 
loci  fan&itare ,   et  reuerendi  toto  . 
orbe  fani  maieftate  et  afylo  confifi 
fuisfent,  id  vero  prorfus  esfe  nefas. 
Sed       Heliodorus      propter  1 
ea,    qux  habebat  a  rege  manda- 
ta,     omnino   eas   pecunias    rcgi 
adiudicabat :       itaque   conftituto  u 
die,     ingresfus  eft,    vt  curaret 
infpiciendas.        Turn    vero  tota  ] 
vrbe  non    mediocris    erat   trepi- 
datio:       facerdotes  ante  aram  inij 
veftitu  facerdotaii  proie&i ,     ad 
cxlum  eum  implorabant,  qui  de  j 
depofito  legem  tulisfet,  vt  iis,  qui 
depofuisfent,   faluas  conferuaret. 
lam  vero    qui    pontificis   faciemiJ 
videret,     is   animo    fauciaretur. 
Adfpe61us  enim,      et  immutatus/ 
color     animi    aftum    indicabat^, 
nam  circumfufus  erat    homo    ti-|^ 
mere  quodam,    et  horrore  cor^ 
poris,      ex    quibus    perfpicuuraF' 
cernentibus  fieret,   quis  in  animo  * 
inesfet  dolor.        Turn  ex  domi-|g 
bus  gregatim  ad  publicam   fuppli- 
cationem  confluere  ,,  quod  locus 
in     contemtum    venturus    esfet, 
fuccinclxque  centones  fub  mam- 19 
mis.mulieres,  femitasimplere,  et 
claufx  virgines,    partim  ad  por- 
(as  concurrere,    partim  ad  mu- 

tos, 


Cap.  3.4. 


LIBER    IT. 


io;jj 


ros,  aliae  per  feneftras  profpicere, 
■Pomhes  quidem  pasfis  in  caium 
flnmanibus,  precationes  facere,  vt 
miferabilis  esfet  vulgi  ex  omni 
gencre  pevmixta  turba ,  et  vehe- 
menter  acftuantis  pontificis  exfpe- 
r<3  clatio.  Igitur  hi  ab  omnipotente 
Domino  precibus  contendeb.mt, 
vt  fibi  concredita  ,  iis  diligentisfi- 
me  falua  conferuaret,  qui  ea 
<3  credidisfent.  Interea  Heliodo- 
rus,  quod  ftatutum  erat ,  exfeque- 
batur.  Verum,  eo  iamapud  pe- 
cuniae cellam  cum  fatellitibus  in- 
4ftante,  maiorum  noftrorum  Do- 
minus,  et  omnium  rerum  prae- 
potens  tantum  fpe&rum  edidit, 
vt  omnes ,  aufi  eo  conuenire ,  Dei 
pofentia  ftupefacli ,  prx  metu  fe- 
5  re  exanimarentur.  Vifus  eft  e- 
nim  eis  quidam  equus  terribilem 
ferens  equitem,  pulcherrimo 
adornatus  tegmine,  qui  inipetu 
incitatus  priores  vngulas  infli- 
xit  Heliodoro.  Isautem,  quie- 
quo  infidebat,  cernebatur,  aure- 
S  am  habens  anr aturam.  Item 
alii  duo  ante  eum  iuuenes  adpa- 
rebant,  robore  excellentes,  fpe- 
cie  formofisfimi,  honefto  veftitu, 
qui  Heliodorum,  vtraque  parte 
adftantes ,  adfidue  verberabant, 
multas  ei  incufientes  plagas.  Ac 
fubito  humi  collapfum,  et  multa 
caligine  circumfutVim  corripue- 
re  fui,  et  impofttum  Ie6Heae, 
eum,  qui  modo  cum  tanto  con- 
licurfu,  omni  ftipatus  fateilitio,  ad 
learn,  quam  diximus ,  pecuniae  cel- 
lam intrauerat,  ferebant,  nihil 
adiiiuantibus  eum  fuis  armis, 
aperte  Dei  potentiam  agnofcentes. 
Et  ille  quidem  diuina  mutut  ope- 
,ra,  et  omni  fpe  falutis  deftitutus, 
At  ilii  Dointno  gratias 
igebant,  qui  locum  fuum  tanto 
lonore  adficeret,  et,  quodpaullo 
inte  metu  et  perturbatione  ple- 
uim  fuerat  templum,  id  ad 
mnipotentis  Domini  prgfentiam 
b3q1 


pi 
m- 

,  (juii 

m, 

i  re§i 

'itiraio 
airirtt 

trtpi- 

mo  in 

'■■J 

qui « 

iii,fi 

xruaiei 
tin 


irJjiu 

-joc  iou  ^.acebat, 


gaudio,     et  volnptate   adfluebat. 
Turn  protinus  quidam  de  famili.3 1 
aribus  Heliodori  Oniam  rogaue- 
runt ,  vt  fuprermim  Deum  oraret, 
vitam  vt  illi,   prorfus  extremum 
fpirifumagenti,  largiretur.      Hie  3  a 
ponttfex Veritas,  ne  forte  rex  fu- 
fptcaretur,  aliquid  aludaeisegfein 
Heliodorum    facinoris     commis- 
fum,  rem  diuinam  pro  hominis 
falute  fecit.      Atque,  eopiaculuni33 
procurante,  iidem  iuuenes  iteruin 
Heliodoro  adparuerunt,     iisdem 
amifri  veftibus ,  et  adftantes  ita  di- 
xerunt:    magnam    habeto   Oniae' 
pontifici  gratiam:     nam   propter 
eum  vitam  tibi  largitur  Dominus. 
Tu   vero    de    cxlo    verberatus34 
omnibus   fingularem   Dei  poten- 
tiam predicate.      Haec  locuti,  e- 
uanuerunt.        Heliodorus  autem,  35 
facia  Domino  re  diuina,  et  votis 
maximis  ei  nuncupatis ,    qui  fibi 
vitam  tutatus  esfet ,    Oniaque  fa- 
lutato,      ad  regem  fe  cum    fuis 
militibus   refert  :       et  omnibus^ 
quae  Dei  maximi  vidisfet  opera, 
teftatur.        Atque  a  rege  interro-  37 
gatus ,  ecquis  esfet  idoneus     qui 
denuo  Hierofolymam  mitteretur. 
Si  quern  habes  inimicura,  inquit,3g 
aut    rerum   nouarum     cupidum, 
eum  illuc  mittito ,  et  verberatum 
accipies,  ft  tamen euaferit.     Nam  30 
in  loco  illo  vere  quoddam  numen 
inert ,    quique  caelefte  domicilium 
tenet,   is  eius  loci  cuftos  eft,    et 
defenfor:   eteos,<juieo  noeendi 
causfa  venkmt,     fupplicio  adficit 
extreme      Ac  quod  ad  HeIiodo-40 
rum ,   et  celiac  pecuniariae  deten- 
fionem  attinet,ita  res  accidit. 


CAPVT    IIII. 

Simon  pAirite  pro dit or.    In  Ontam  ,r,,«in* 

-  Seltuci  mors.    OnUfrater  lafon  pontiff 

a  1  its   vfufpator.      PopuUrts  ad    Gr*si- 

fmum  cogens.      Menetnus  ponti!< ".■»'../»  ■">•* 

ttftattmimbiem,  etadfecntuf.     Awlttoii*  ' 

Xxx  a 


ictfo 


MACHABAEORVM 


Cap.  4. 


eus  Gnt*  ir.trrfc&or per  {idem  datam.Qcci* 
for  it  mors  fa  da. 


T  Simon  ille  fuperius  ncmi- 
natus,     pecuniarum  et  pa- 


'A 

*-  •*"  triae  proditor ,  Omam  crnm- 
nabatur,  quafi  ipfe  Heliodorum 
impulisfet.et  malorum  au&or  exfti- 

atisfet :  ct  bene  de  ciuitate  meri- 
tum ,  fuorum  cupidum ,  et  legum 
ftudiofum,  audebat  rerum  noua- 

3  rum  cupidum  dicere.  His  inimi- 
citiis  eo  vsque  procedentibus ,  vt 
eCiam  perquosdam    Simonis    ne- 

^cesfarios  cxdes  fierent,  Onias 
cor.tentionis  atrocitatem  videns, 
et  Apollonii  infaniam ,  qui  Cxlefy- 
rix,  ct  Phcenicix  praeturam  gerens, 
Simonis  augebat  peruerfitatem ,  ad 

5  regem  fe  contulit,  non  ille  qui- 
dem  ciuium  accufator,  fedct  publi- 
cx  et  fingulorum  vtilitati  confulcns. 

6  Videbat  cnim  fine  regis  prouidentia 
fieri  non  posfe ,  vt  res  amplius  pa- 
catx  forent,  neque  Simonem   fi- 

7  n-m  infanix  fadhirum.  Deinde, 
Seleucovjtadefun&o,  etAntiocho, 
qui  Epiphanes  cognominatus  eft, 
regnuin  adepto ,  Iafon  Onix  frater 

%  pontificatum  yfurpauit,  regem 
adgresfus,  eique  pollicitus  argenti 
talcnta  fexaginta  fupra  trecenta ,  et 
alterius  cuiusdam  reditu*  talcnta 
5)  o&oginta.  Prxterea  pollicitus  fefe 
alia  centum  quinquaginta  fcriptu- 
ruin,  fi  fibi  per  eum  pcteftas  fieret, 
gymnafium  ei,  et  cphebia  inftituen- 
di,  et  ex  Hierofolymitanis  Antio- 

icchenostransfcribendi.  Itaque  prin- 
cipal, rege  adnucnte,  potitus, 
continnofuos  populares  ad  grxcos 

II  mores  traducebat :  ct.conce sfa  Iu- 
dxis  regum  beneficia ,  per  Ioannem 
Eupolemi  patrem,  eius  qui  legatio- 
nem apud Romanos de  amiciria,  et 
focietate  obierat,  abrogabat,  abo- 
lensque  Iegitima  reipnblicce  infti- 
tuta,    illlcitos   inuehebat  snores. 

I4  Nam  vitro  fub  ipfa  arce  gymnafium 
erexi  ,  tt  adolefcentum  prxftan- 
•isfiraos  quosquc  fub  velarium  per- 


tiahebat.     Atque  ita  hoc  impii ,  et  1 3 
minime  pontificis  lafonis  nefario 
fcelerefaclumeft,  vt  grxcus  mos, 
etadfeita  peregrina  confuetudo  ad- 
eo  vigeret,       vt  facerdotes  non  14 
iamarxmuniis  esfent  addicli,  fed, 
contemto  templo,  facrificiisque  ne- 
glecHs ,  ad  fruenda  illicita  palxftr* 
fpeclacula  difcique  certamen  pro- 
perarent :      et  patrios  honorcs  pro  15 
nihilo  habentes,  grxcas  gloriolas 
pulcherrimas  ducerent.     Quarum  i$ 
rerum  causfa  grauem  calamitatem 
pasfi  funt :   et  quorum  aemulaban- 
tur  inftituta,  quorumque  fimiles  o- 
mnino  fe  fieri  ftudebant,  hos  ipfos 
hoftesetvltores  habuere.        Nami*»' 
in  diuinas  leges  peccare  non  leue- 
eft :  fed  hxc  fequens  tempus  decla- 
rabit.        Quum  autem  ludi  quin-  ( g 
quennalesTyri  ederentur,prxfente 
rege,     mifit  fcekftus  Iafon  fpe-(y 
ciatores  tamquam  Hierofolymita-    j 
nosAntiochenos ,  fercntes  argenti 
drachmas  trecentas  ad  Herculis  fa- 
crificium:      quas  tamen  qui  fere- M 
bant.pctierunt,  ne  ex  in  facrificium 
erogarentur,(non  enim  conuenire,) 
fed  in  aliumfumtum  impendercn- 
tur.    Ita  misfx  funt,  per  mittentem  n 
quidem,  adfacrificandumHercuIi : 
per  latores  autem,    ad  trireme» 
conficiendas.    Deinde,misfo  in  Ae-  aj 
gyptumApollonioMnefteifilio,  ad 
eum  diem,  quoPtolemxus  Philo-  $ 
metor  rex  falutandus  erat ,  Antio- 
chus,  quum  accepisfet,  eum'  esfe  J< 
a  fuis  rebus  alienatum,  defuarum 
rerum  falutc  cogitabat.      Itaque 
Ioppen  profecius ,  Hierofolymani 
venit,      et  magnificeablaibne,et|j 
ciuitateexceptus ,  et  cumfunalibus, 
ct  acclamationibus  admisfus ,  ita  in 
Phceniciarafe  recepit.    Poft  trien- 
nii  fpafium  mifit  Iafon  Menelaum 
Siuionis ,  (  cuius  facia  mentio  eft,). 
fratrem,qui  peeuniam  regiferret,et 
de  rebus  neccsfarih  commenrario» 
faceret.    Mcnelaus  vero  regj  com-jj 
mendatus}eumque  vcneratu»,  per' 
fpeciem 


i 


Cap  .4. 


LIBER    IT. 


fcflrti 


fpeciem  poteftads,infeipfumtrans- 
tulit  jpontificaturo ,    lafonera  tre- 
centii  argenti  talends  fupergresfus, 
acceptisque  regiis  mandads,  redik, 
pondficatu  quidem  dignum  nihil 
adferens ,  fed  crudeiis  tyranni  fpi- 
ritu  »,  et  immanis  ferae  habens  iras. 
*°  Et  lafon  quickm ,  qui  fratrem  fuum 
fraudauerat,  fraudatus   ab  altero, 
profugus  in  Ammonitarum  regio- 
*7  nem  pulfus  eft.    At  Menelaus  prin- 
cipatum  adeptus,nihil  eorum ,  qua 
promiferat,  regi  prxftabat,  quasi- 
uis  ea  exigercfcSoftratusarcispne- 
l8  feflus :     nam  eius  curationis  erat 
veSigalium  exaSio.      Quam  ob 
causfani  ambo  funt  a  rege  euooati : 
10  et  fuo  niuncre  abdicati,    relique- 
re  fuccesforcs,  Menelaus,  fui  pen- 
tificatus  Lyfimachum  fratrem  fti- 
um:    Softratus  autem   Cratetem, 
i0Cypriorum  praefe&um.      His  ita 
conftitutis,  accidit,  vt  Tharfenfes 
et  Mallotae  inter  fe  contenderent, 
quod  erant  Antiochidi,  regis  con- 
'cubinae,  dono  dad.      Itaqae  rex 
confeftimad  res  fedandas  profeflus 
eft,  reliclo  procuratore  Androni- 
co,    homine    dignitate   prxdito. 
*  Turn  Menelaus  commodaia  fe  oc- 
cafionem  na&um  arbitratus ,  aurea 
quaedam  terapli  vafa  depeculatus, 
Andronico  dono  dedit,  et  Jam  alia, 
quum  aJiis  finitimarum  ciuitatum 
horoinibus ,    turn  Tyriis  vendide- 

3  rat.  Quam  rem  expfcratam  ha- 
bens Onias  arguebat,  quum  qui- 
dem  fe  in  afylum  quemdasa  locum 
recepisfetapud  Daphnen,  quae  eft 

4  ante  Astiochiam  pofita.  Itaque 
Mene'rass  Andronicum  feorfum 
hortatu*  eft,  vt  Oniam  interficei'er, 
et  Amhenicus  ad  Oniam  venk ,  ei- 
que  fraude  indufto  ,  et  dextracum 
iureiurando  data,  quamuis  ei  fu- 
fpe&us,  perfuafit,vt  ex  afylo  prod- 

>  iret :  etmique  ftatim ,  nihil  iufti- 

tiamverims,intrremit.    Quamob 

causQun  inulti  etiam  aiiarum  gen* 

I  tiun^nedumludsei,  tamncf«iiam 


hominis  caedem  grauiter  et  inique>. 
animo tulerunt.    Ac, rege  ex  Cili-  £> 
ciae  locis  reuerfo ,  cenquefti  fiinfc 
apud  eum ,    qui  erant  in  vrbe  lu- 
ttei,(Graecis  etiam  rei  indignitatem 
accufandbus,)  detamwefanda  csede 
Onia».     Itaque  Andochushumano  3? 
more  dolore  adfecius ,  et  ad  mifev 
ricordlam  commotus,  laminatus* 
que  propter  occifi  temperandam  ee 
modeftiam  excellentem ,    et  ira  in» 3 1 
flammatus,  continuo  AttdronicuBi 
purpura  exuiucs.,.  veftibu3  lace:»* 
tis  per  totam  vrbem  circumduaafc 
ad  ilium  ipiuni  locum,  vbifacinus 
in  Oniam  patrauerat,et  illic  homl- 
nem  fanguinariuminterfecit,  Do- 
mino dignum  dc  to  foment e  fuppliV 
ciunr.     Quum-  autsin  mutt  a  «sfeat  39 
in  vrbe  pes»  Lyiimachunr,  confcio 
Menelao,  conjmWfafacrilegia:  id- 
que  fama  diuileasfet,  coiuitpleb» 
aduerfcs  Lyfimachum ,  aurds  vafis 
iam  pterisque  dkfipatii.     Quum=4$ 
que  turba  concitaretur ,  et  ixa-gli*. 
fceret ,  Lyfiiflachus  armatis  homi. 
nibas  ad  tria  Tnillia,  capitiniuftV 
vim  facere,  duce  quodam  tyranno* 
se tate  iuxta  ac  :sente  prouecto.    A$4 1 
ilii  videntes  Lynmachi  conatum ,  a- 
lii  correpcos  lapides,  pars  crasfas 
fudes,  nonnulli  obuium  puluerem 
manibus   comprehtnfum,   in  Ly- 
fimachios  et  in  inuadentes  fpargere: 
atque  ita  multos  eorum  rulner5U'5<-43k 
re ,  nonnullos  deiecerunt ,  o:uaes 
in  fugam  egerunt ,   ipfum  facriJe- 
gum  apud  pecunia  repofitorium 
interfecerunt.      Deinde  iudlciode4j 
his  rebus  contra  Menelaum  confti- 
tuto,    quum  rex  Tyrum  venisfetj^ 
causfam  egerunt  apud  cum  viri  trs» 
a  fenarti  misli,.   Sed  Menelaus  iassi^g 
conukStus,    Ptolcmaeo  Dorymenis 
fiiio  mnltis  prombfisperfuafit,  vt 
regem  de  fententia  dimouerct.  Ita- 4^ 
que  Ptolemaeus  regem  in  quodda^B 
periftylium,      quafi  refrigerandi 
causfa fedu6ium,ita immutani",   vt fj 
fiotius  mali  au&ortia  Msnjlaum 
Xsx  3  crimi- 


loSt 


MACHABAEORVM 


Cap.  4.?. 


criminibus  abfolueret :  miferos  au- 
temillos,  (qui,  fi  apudScythasdice- 
rent,  culpa  esfent libera», )  capite 

48  damnarei.  Itaque  confeftim  im- 
nieritas  dederunt  pcenas ,  qui  ciui- 
tatis  et  pfcbis ,  facroruraque  vafo- 

49  rum  causfam  egerant:  quam  ob 
causfam  Tyrii  quocjue  fcclcris  o- 
dio,  qusad  ilioriimfunuspeiiine- 

50  bant,  magnifice  praebuerunr.  Me- 
nelaus  vero  per  auaritiam  poten- 
tuin ,  manfit  in  principatu ,  vitiis 
addiclus ,  et  ciuiuin  infidiator  ma. 
xiums. 


CAPVT    V. 

Antiechoregnnnte  fyodigia.  Isfon'u  infuoi 
oudelisjima  tyrannu,fug<i  turpi; .  Vr'oti 
atque font  rutna  Aniiocho  iubente. 

I  £lVb  id  tempus  quum  Antiochu 
'V  fecuudam  expeditionem  in  Ae" 
-a*^  gypttim  fuscepisfet,      accidit 
tota  vrbe ,  fere  per  dies  quadragin- 

3  ta,  cerni  in  aere  currentes  aureo 
veftituequkes,  ct  haftatorum  co- 
hortes  armatas,  equitumque  tur- 
mas  ordinatas,  et  conflichis  con- 
curfusque  vtrimque  fieri ,  clipeo- 
rum  rootus,  crebras  fudes ,  gladlos 
diftric~tos,  telorum  lacltus,  aureo- 
rum  fulgores  armorum .  et  omni» 

^generis  loricas:  quodostentum, 
vt  fauflum  esfet,   precabantur  o- 

5  rones.  Quum  autem  rumor  falfus 
exftitisfct,  vifa  cxcesfisfe  Antio- 
chum,  lafon,  contra&is  non  mi- 
nus  millc  viris ,  in  vrbem  de  impro- 
uifoimpetum  fecitjac^ulfi»  iis,  qui 
erant  in  muris,  quum  ad  extremum 
jam  caperetur  vrbs,    Menelaus  in 

gareem  rugit.  At  lafon  fuorum 
ipfius  ciuium  cxdes  faciebat ,  nemi- 
ni  parcens :  non  cogitans ,  felicita- 
fcminfuos,  infelicitatem  esfe  ma- 
ximam  :  feque  de  hoftibus  arbi- 
trans,non  de  popularibus  fuis ,  tro- 

«pxa  ftatuere.  Principatum  tamen 
non  obtinuit,  teJi  turpi  inlidiaruin 


10 


•3 


exitu,   profugus  iterum  in  fines 
Ammonitarum  concesfit ,  et  ad  di- 
gnum  fcelerata  vita  exitum  perue- 
nit.     Nam  accufatus  apud  Aretani,  g 
Arabum  tyrannum,  in  alias  atque  a- 
lias  vrbes  fuglens,    omnibus  cum 
infectantibus,  et  odio ,  vt  Iegis  de- 
fertorem,  profequentibus,     et  vt 
patriae  ciuiumque  camificem  dete- 
ftantibus ,  in  Aegyptum  compulfus 
eft:     quique  multos  patria  priua-p 
uerat,  isextorrisperiit,  profeclus 
ad  Lacedacmonios ,    tamquam  fibi 
praefidio  propter  eognationem  fu- 
turos:    et  qui  multos  infepultos  ab- 
iecerat,  is  nulli  defletus  eft ,  et  omni 
funeris  honore ,  patrioque  fepul- 
crocaruit.    His  rebus  intellects,  ([ 
fufpicatus  eft  rex  deficere  Iudaeam. 
Itaque  ex  Aegypto  profedius,  effe- 
rato  antmo  vrbem  vi  cepit,     et^ 
militibus,  vt  obuios  quosque  fine 
vlla  mifericordia  trucidarent,    et 
eos,qui  fe  in  domos  reciperent,  iu- 
gularent,  imperauit.    Itaque  tantae 
iuuenum    fenumque  neces,    tan- 
ta  virorum   mulieriunque   et   li- 
beiorum  occifio ,   tanta  virginum 
et  puerorum  facia  cxdeseft,    vt|j 
tribus  non  amplius  diebus ,  oclo- 
ginta  hominum    millia   perierint. 
Capta  funt  autem  quadraginta  mil- 
lia, nee  pauciores  interfeclis  vae- 
nierunt.    Nee  his  contentus  Amio-  ( « 
chus,  aufus  eft  in  augufiisfimum  to- 
to  orbe  fanum,  duce  Menelao,  le-   J 
gum  et  patriae  proditore,  ingredi: 
fceleratisque  manibus  facra  vafa  ca- ifl 
piens,  et  aliorum  regum  donaria, 
adlociornamentum,  gloriam,  ho- 
noremque  collata,  profanis  depecu- 
lans  manibus,  distribuere,    etin-  v* 
terim  animo  infolefeere  :   non  vi- 
dens ,  propter  vrbis  incolarum  pec- 
cata ,  paullisper  iratum  esfe  Dorai- 
mini ,  et  inde  ortam  esfe  loci  con- 
temtionem.    Quod  nifi  illosmultis  ig 
teneri  peccatis  contigisfet ,  quem-  ■ 
admodum  Heliodorus  a  Seleuco 
I'cge  misfus  ad  auferendam  pecu-  4 
niami 


Cap.  e. 6*. 


LIBER    II. 


106} 


'  niam,  fucrat1  repente  fuftigio  ab 
audaciarcpulfus,  idem  ethnic  ac- 

19  cid;sfet,  vernai  non  propter  lo- 
cum gentem,  fed  propter  gentem 

ao  locum  Deus  tlegtt.  Itaque  lo- 
cus ipfe,  qui  calamkatum  gentis, 
qi!<e  accidtr'inc,  fuit  particeps, 
poftea  fuit  et  benefkiorum,  a  Do- 
mino coliatorum  ,  focitis :  ft  qui 
omnipotentis  ira  dereliclu*  fuit, 
idem  rurfum  fupremi  Domini  re- 
conciliation cum  omni  eft  glo- 

tl  ria  reditu  us.  Igitur  Antiochus, 
fublatis  ex  fano  mille  ochngcntis. 
talcntis ,  protinus  Antiochiain-  fe 
contulit,  putans  fe  prae  fuperbia, 
posfe  et  terram  nauigabilem ,  et 
pelagus   pedibus  facere  peruium : 

u  tantus  erat  animi  faftus.  Reli> 
quicautem  prxfeclos,  qui  Iud*o- 
rum  genus  vexarent,  Hierofoly- 
mis :  Philippum  natione  Phrygera, 
moribus  eo  ipfo,  qui   conftitue- 

13  rat ,  truciorem.  In  Garizim  au- 
tem ,  Andronicum ,  et  prater  eo& 
Menelaum,  qui  erat  in  fuos  te- 
terrimus  omnium,   et  hoftili  in 

.4  Iudacos  ciues  animo.  Mifit  item 
flagitiofum  ilium  ducem  Apollo- 
nium  cum  militum  viginti  duo- 
bus  millibus,  eique  imperauit, 
vt  omnes  adulter  necaret ,  mulie- 
res  autem  et  iuuenss    venderet. 

5  Is  Hierofolymara  profeclus,  pa- 
cem  fimulando ,  negotium  ad  £a- 
crum  diem  fabbati  distulit :  quo 
die  feriantes  na£his  Iud&os,  fuis, 

<$  vtarma  caperent,  edixit,  et  o- 
mnes,  ad  fpeclaculum  egresfof,  ob- 
truncauit :  turn  in  vrbem  cum  ar- 
mis  curfu  ingresfus ,  non  paruam 

•7  miiltitudfnein  proftrauit.  At  Iu- 
das  Machabarus  cum  aliis  no- 
uem  discesfit  in  folitudinem,  et 
in  montibus  ferarum  rtut  cum 
fuis  vitam  agebat:  herbarumque 
paftu  vefcens,  dtirabat.,  ne  pol- 
lutions esfet  particeps. 


*)  LntinushabetAntiocbcnunr. 


CAPVT    VI. 


Jh  ludtvum  religionem  vif  ab  Avitiocho 
rege.  Piorum  fupp/icia  tndeorum.  It 
ludaifmo  tonftant.  EleafMUi.  itterfcr 
flm. 

NOn  raulto  pofl  tempore  mi- 1 
fit  rex  fenem  a  Athenienfem^ 
qui   Iudaeos  cogcret  a  pa- 
triis    legibus  defcifcere,   diuina- 
rumque    legura  vfin»    oroittere» 
et     templum    hieiofofytr,itammia 
pollucre,   ac   louis  Olympii  co» 
gnominare:    Carizinmm   autem, 
vt  erant  ekis  loci  incolae,  louis 
hofpitalis.      Erat  plebi  grauis  etg 
triftis.  tanti   mail  ftatus;.       Nam  - 
templum  luxu  et  comeslaiionibus 
replebatur  ab  extsmis,  nequjtia 
inter  fcorta  indulgentibua,.  et  in», 
tra  facros  parietea  cum  feminism 
rem  haber.tibus  et  infupev  illicit» 
intro  ferentibus.       Ara  rebus  e-m 
rat  nefariis,  et  lege-  vetitis,  ple- 
na:      neque  fabbata  agere,  ne-^ 
que  patria  fefta  feruare,   neqae 
omnino  Iudxum  fs  fateri  licebat. 
Ducebanfur     Iud<d     acerba     vu- 
menftruali  regis  natalt  die,  ad  vi- 
fcerationem  ,  et  in,  Bacchanalibus 
cogebantur  hederas  ferentcs,  Or- 
gia  cckbrare  Libero.      Pritereag 
promuigatiwu    eft   ediclum,    an- 
chor? Ptolemxo,  in  finitinns  ci- 
uitates  grscas,  vt^ad  idem  infii-. 
tutum,  et  ad  vifcerandum  adige^ 
rentur  Iudxi.-       ac  qui  in  Gras-g 
co.rum  mores  transire  recufarent, 
iugularentur.      Ergo  licebai  prve-ic 
fentem  videre  caiamitatem.     Nam 
duaemulieres  produces  funt,  qua 
fuos  natos  circumciderant,  et,  fus- 
penfis  de  mammis  infantibus ,  pu- 
blice  per  vrbem  circumduct ,  de 
muro    prscipitatx    Cunt:        abi(K 
quum  in  proximas  fpeluncas  csn- 
fugisfent,  vt  feptimum  dieiiitlam 
agcrent,  indicati  Philippo,  flam- 
mis  cremati   funt:    quod   feipfos 
defendsre ,  propter  taw  rdigiofi 
X  1  i  4  diei 


lo&t 


MACHABAEORVM 


Cap.tf. 


ladieiopinionem,  vererentur.  Igi- 
tur  huius  libri  le&ores  hortor ,  ne 
propter  aduerfos  cafus  animum 
defpondeant :  fed  cogitent ,  pce- 
nasnonad  perniciem,  fed  ad  cor- 

I§  redhonem  esfe  noftri  generis :  ac 
quod  non  diu  impuniti  finanttir 
impii,  fed  continuo  dent  poenas, 
id  esfe  magni  beneficli  argumen- 

■4tum.  Non  enim,  quemadmo- 
diim  in  aliis  gentibus  patlcnter 
exfpe&at  Domimis,  donee  ad 
fummum  fcelerum  progresfospu- 

IJniat,  fie  in  nobis  faciendum  e9- 
feftatirit:  ne,  fi  ad  extremum 
peceatorum     veniremus ,    poftea 

l6m  nos  animaduerreret.  l-.aque 
ntmquam  fuam  nobis  mifericor- 
diam  fubtrahit,  fed  fuos  aduerfis 
cafihus   caftigando    non    derelin» 

I7quit.  Verum  hare  nobis  paucis 
dicta  fine,  admonitionis  gratia. 
lam  ad  narrationem   venlendura 

Ileft.  Eleazarui  quidam  ex  pri- 
maries fcribls ,  vir  iam  state  pro- 
«ecla,  et  facie  adfpeclu  pulcher- 
rima,  cogebatur,  vi  diduclo  ore, 

ipfi'illa  vefti,  Scd  is  mortem  cum 
gloria ,  quam  vitain  cum  infamia 
malens,  vitro  ad  tympanum  acce- 

aodebat:  idque  fpuens,  quoraodo 
accedere  oportebat  eos ,  qui  mal- 
lent  fupplicium  fubire ,  quam  illi- 
cita  pre  viuendi  cupiditate  gufta 

•  •re.  Ceterum  qui  nefari*  vifce- 
rationi  praeerant,  ii  propter  fu- 
periorum  teniporum  viri  notitiam, 
feductumfeorfumhortabantur,  vt 
carnes  a  fe  paratas  adferret,  qui. 

«4  bus  ei  vti  fas,  esfet:  et  interim 
fimularet,  fe  vefciiusfisaregecar- 
nibus  hoftiarum,  vt  bac  ratio- 
re  mortem  euitaret,  et  propter 
veterem,  quaz  eicum  ipfis  interce- 
debat ,  amicitiam ,  humane  tra&a- 

»3  rttur.  At  ille  honeftam  ratio- 
nem  feciitus,  et  aetate  fenedtutis- 
que  excellentia,  contradtaque  et 
infigni  canicie,  et  optima  iam  a 
puens  educations    dignsm,    vei 


potius  fancbe  et  latae  diuinitus  le-    ' 
gi  conuenienter ,      ftatim  refpon-a^ 
dit,    malie    fe  ad   inferos   mitti. 
Neque  enim  aetate  noftra  dignum 
eft,   inquit,    fimulare,   vt  multi 
iuuenum,     putantes    Eleazarum 
hominera  nonagenarium,  in  ex- 
ternos  concesfisfe  ritus ,    ipfi  quo-  2 5 
que    mea    fimulatione    ct    culpa, 
propter   breuem  caducaraquc  vir 
tam  errent,   atque  ita  ego  meae 
fenecluti  infamiam  conflem,   at- 
que maculam.      Nam  etiamfi  in  16 
prxfentia  hominum  fupplicium  e- 
uitauero,   at  Omnipotentis   qui- 
dem   tnanus  neque  viuus  neque 
mortuus    effugiam.        Quare    fi»7 
nunc  generofe  vitam  finiero,  et 
feneclute  dignus  videbor ,      et  iu-  ag 
uenibus  egregium  relinquam  ex. 
cmplum ,   ad  mortem  alacriter  et 
generofe,  pro   tam  auguftis  fan- 
crisquc  Iegibus  oppetendam.   Hate 
locutus ,  ad  tympanum  ftatim  ve- 
nit.       Quumque  hi ,  qui  eum  du-  29 
cebant,  illam,  quam  paullo  ante 
.ostenderant,  beneuolentiam  mu- 
tauisfent  in  maleuolentiam ,  pro- 
pter illam  eius  orationem ,  quam 
ipfi  dementiam    interpretabantur, 
ipfc  iamiam  piagis  vitam  finituru9,gQ 
ineemifcens  ita  loquitur :  Domino 
fancram  habenti  cognitionem  per- 
fpicuum  eft,    me,  quum  posfem 
mortem  euadere,   duros  corpora 
dolores  ferre  vapulantem :  fed  a- 
nimo  hbenter,  ipfius  reuerentia, 
ha?c  perpeti.      Hoc  ille  padto  ex  31 
vita  discofit,  non  folum  iuueni- 
bus,  verum  etiam  plerisque  aliis 
fuae  gentis  fuam  mortem  magna- 
nimitatis  exemplum,    virtutisque 
monumentum  relinquens. 


CAPVT   vir. 

MauU  cttmfeptemfliii  crueiatHi ,  ttfuppli* 
ita  rtligionif  cautfa. 


Acck 


Cap.'7- 


LIBER    II. 


io5$ 


I    A  Ccidit  autem,  vt  etiam  fe- 

f\  ptem    fratres    cum    niatre 

**■  •*•  comprehenfi ,  quo  cogeren- 

tur   a   rege,    fuillam  contra  fas 

guftare,  verberibus  lorisque  cru- 

%  ciarentur ;  quorum  vnus  ita 
princeps  locutus  eft :  quid  inter- 
rogare,  et  ex  nobii  difcere  cun- 
Citaris?  fumus  enim  parati  inori 
potius,  quani  patrias  violare  le- 

3  ges.  Hie  rex  furore  percitus, 
fartagines  iusfit,  et  lebetes  cande- 

4 fieri,  quibus  ignitis,  confeftim 
iusfit  ei ,  qui  princeps  locutus  e- 
rat,  linguam  abfeindi ,  cutem  de- 
trahi ,  man  us  et  pedes  amputari, 
fpe&antibus  reiiquis  fratribus  at- 

5  que  aiatre,  atque  ita  prorfus 
mutilatum,  iusfit  igni  fpirantem 
admoueri  atque  frigi.  Quumque 
fe  vapor  fartaginis  late  diffunde- 
retf  iili  inter  fefe  cum  matre  ad 
generofe  oppetendum  cohortaban- 

tftur,  itadicentes:  videthzc  Do- 
minus  Deu»,  et  reuera  in  nobis 
propitiatur,  quemadmodum  in  il- 
lo  carmine,  quod  palam  contra 
Israelitas  teftimonio  eft,  declara- 
uit  Mofes  his  verbis :  et  fujs  pro- 
pitiabitur.  Hoc  pacto  quum  pri- 
mus occubuisfet ,  illi  fecundum  ad 
idemfuppliciumduxerunt,  et,  cu- 
te capitis  ejus  cum  capiiiis  detra- 
ct, interrogabant,  esfetne  gufta- 
turus,    prius   quam   eius   corpus 

g  membratim  dilaniaretvir  ?  Sed  il. 
le  patria  voce,  fachirum  negauit. 
Itaque  ct  'is  ad  fubfequentem  tra- 
clus    cruciatum ,   quemadmodum 

j)  primus ,  vbi  ad  extremum  ven- 
tumeft  fpiritum,  fie  loquitur:  tu 
quidem,  o  furiofe,  ex  hac  vita 
nos  laxas :  fed  mundi  rex  nos  pro 
fuis  mortuos  legibus ,  in  aetcrnaro 

o  vitse  reftitutionem  fuscitabit.  Poll 
hunc  tertius  illuditur:  et  lin- 
guam proferre  iusfus ,  illico  ex- 
feruit,  manusque  audacler  pro- 
i  tendit ,  ita  generofe  locutus :  ex 
cxio  hgc  habco,  et  propter  il- 


Jius  leges  hacc  contemno,   ct  ab 
eodem    hacc   me    recuperaturum 
fpero,      adeo  vt  ipfe  rex,  etqui  t* 
cum  eo  erant,   mlrarentur  ani- 
mutn  adolefcentis ,  qui  dolores  ni- 
hili  faceret.      Hoc  quoque  exftin-  *3 
6to,  quarrura  itidem  torquendo 
excruciabant ,  qui  lam  mortipto- 
ximus  fie  eft  locutus:      optabile  «4 
eft  omittere  fpes  humanas,  diui- 
na  fpe  fretos ,  a  Deo  in  vitam  re- 
uocandos.       Tibi  quidem  In  vi- 
tam refurre&io  non  erit.      Dein- i$ 
ceps  quintum   adduQum  torque- 
bant,  qui  ad  regem  intueni:      tu  15 
quidem,   inquit,  poteftatem  in- 
ter homines  habens,  mortalis  Ipfe, 
facis  quod  libet:    fed  noli  arbi- 
trari,    genus  noftrum  aDeoesfe 
deftitutum.        Verum  perge.  et  17 
fpecia  fingularem  eius  potentiara, 
qui  te ,  tuamque  progeniem  fup- 
plici©  adficiet.      Poft  hunc  addu-  ig 
clus  eft  fextus,  qui  iamiam  mori. 
turus  dixit :  ne  temere  erres ,  nos 
quidem  propter  nos  ipfos ,  qui  in 
Deum     noftrum     peccauerimu», 
hacc  patimur,   admiratione   qui- 
dem digna :      fed  noil  tu  arbitra-  ip 
ri ,  tibi  hoc  impune  futurum ,  qui 
cum  Deo  bellare  conatus  fis.      Ve-  40 
rum  mater  fupra  modum  admi- 
randa,   et  memoria  felici  digna 
eft,     qua»   pereuntes   vnius    diei 
fpatiofeptem  filios  adfpiciens,  ae- 
quo animo  ferebat,  propter  fpes 
in  Domino  collocatas ,      etfingu-ji 
los  patrio  fermone  cohortabatur, 
generofi  plena  fpiritus,  et  femi- 
neum  ingenium  masculo  animo 
excitans ,      et  Ck  eos  adloquens :  l% 
nefcio  equidem,   quo  paclo  vos 
in  meo  exftiteritis  vtero:  nee  ego 
vobis    fpiritum  et  vitam  contuli, 
neque  cuiiisque  veftrum  primor- 
dia  concinnaui.      Nimirum  raun... 
di  creator  ille,  qui  genus  huma- 
num  hnxit,  et  originis  omnium 
aufloreft,  idem  vobis  fpiritum  et 
vitam  elementer  reddet,  qui  vo§ 
X  x  x  5  ipfoi 


!o6<S 


MACHABAEORVM 


Cap.  7.?. 


ipfos    nunc   propter  ipfius  lfges 

a^contemnatis.  Antiochus  vero  pu- 
tans  fe  defpici,  et  \  exprobrantem 
vocem  fufpeclam  habens,  quum  fu- 
peresfct  adhuc  natu  minimus ,  non 
folum  verborum  hortatione  vteba- 
tur,  fedetiamiureiurandoconfir- 
mabat,  fe  eutn  diuitemetbealura 
esfe  fa&urum ,  fi  a  patriis  moribus 
defcifceret :  et  in  amicis  habiturum, 
honoresque      ei       mandaturura. 

»5  Qiiuinque  nihil  iuuenis  flectere- 
tur ,  rex  vocatam  matrem  hortaba- 
tur ,  vt  adolefcenti  falutare  confili- 

%6  um  daret.  At  ilia  multum  abeo 
monita,  recepit,  fe  filio  perfuafu- 

a7ram:  et  ilium  propiui  adgresfa, 
crudelcm  deridens  tyrannum ,  fie 
vernaculo  fermone  dixit :  fili,  mi- 
ferere  mel,  quae  te  in  ventre  gesfi 
roenfes  nouem,  "quae  tres  annos  la- 
ctam, quae  educaui,  et  enutritum  ad 

ag  iftam  xtatem  perduxi.  Petoatc, 
nate,  vt  cadum  intuens  terramque, 
et  omnia,  quae  in  eis  infunt,  videns, 
cognofcas ,  haec  Deum  fecisfe  de  ni- 
hilo,  atqueita  hominum  genus  es- 

ao  fe  conditum.  Noli  hunc  metuere 
carnificera,  fed  fratribus  dignus  ad- 
niitte  mortem,  vt  ego  te  per  Dei 
mifericordiam  cum  tuis  fratribus 

30  recipiam.  Haec  adhuc  ca  dicente, 
iuuenis  ita  loquitur.-  quern  mane - 
tis?  non  obedio  regis  praccepto: 
fed  prxceptionem  legis  audio ,  ma- 
ioribus   noftris  per  Mofem  latae. 

3 1  Tu  vero ,  omnis  in  Hebrxos  fcelc- 
ris  repertor ,  Dei  manus  non  effli- 

3  i  gies.     Nos  quidem  ob  noftra  ipfo- 

33  rum  peccata  haec  patimur  :  quod 
fi  corre&ionis  et  caftigationis  gra- 
tia immortalis  nofter  Dominus 
paullisper  iratus  eft:   at  idem  ite- 

3  4  rum  fuis  reconciliabitur.  Tu  ve- 
ro, oimpie,  et  omnium  hominum 
f.eleratbfime ,  noli  incerta  fpe  tu- 
midus  efferri ,  cadeftibus  natis  ma- 

3  5  nus   adfereni ;       nondum  enim 

b )  fiifpicanj  et  pronuiKtationcmatris , 
nulcdicece. 


omnia  potentis ,  et  videntis  Dei  iu- 
dicium  eifugifti.      Nam  noftri  qui-  35] 
dem  fratres ,  nunc  breuem  perpesfi 
laborem,  in  aeternae  vitaediiunum 
fcedus  venerunt.  At  tu  vindice  Deo 
iuftas  fuperbi^c  poenasdabis.      Ego  37 
vero  fratrum  exemplo,  et  corpus 
et  animam  pro  patriis  dedo  legibus, 
Deum  orans ,  vt  genti  noftrae  breui 
fiat  propicius ,  et  tu  inter  cruciatus 
et  fuftigium,  cum  folum  Deum  esfe 
fatearis:      vtque  in  me  fratribus.  38 
que  meis  fecktur  Omnipotentis  ira, 
qua  merito  in   vniuerfum  genus 
noftrum  feuitur.    Hie  rex  ira  per-  39 
citiis ,  hunc  omnium  pesfime  tra- 
ctauit ,    irrifionem    ;cgre   ferens. 
Et  hie  igitur  pure  vitam  finiuit,  40 
prorfuni  Domino  confifus ,    et  vl-  41 
timafiliorum  mater  interiit.      Ac  42 
de  vifcerationibus  quidem ,  et  im- 
mambus  cruciatibus ,  hadknus  di- 
<Sum  efto. 


CAPVT    VIII. 

Macbabti,  luJafocii,  coatti.  luiti  louawt 
rogantcs.  lud/torum  /rft.t  prtclttrt.  Contra 
ludam  Nicanor.  Ttmtrariu*  Nicanor 
impiufr/ue.  Confirmans  ludiU  fuos  ,  AT<- 
ctjnoriani  ctfi.  Vifloves  in  louam  gra- 
ft. TitnctheM ,  et  Baccbii  fujt.  NicO' 
maris  f*ga. 

IVdas  autem  Machabaeus  et  eius 
focii ,  in  pagos  occulte  obrcpen- 
tes,  cognato»  adfeifcebant :  et  ad- 
fumtis  his ,  qui  in  Iudaifmo  per- 
manferant,  cocgerunt  ad  fex  homi- 
num millia.  Dominumque  ora-  % 
bant,  vt  infefiatum  ab  omnibus  po- 
pulum  refpiceret ,  templi  ab  impiis 
horainibus  profanati  mifericordi- 
am caperet:  vrbis,  quae  abomni-  , 
bus  vaftaretur ,  etiamlblo  arquan- 
daforet,  mifererctur,  clamantem 
ad  fe  fanguinem  exaudiret ,  re- 
cordaremr  nefarias  innoccntum  * 
caedes  infantium,  et  diclarum  in 

no-   f 
(namipfehebrsicc  ncfciebut>)  cam  libi 


Cap.  8. 


LIBER    II. 


1067 


nomen  fuum  conturneliarum  iniu- 
5  riara  perfequeretur.  Igitur  Ma- 
chabaeus  fada  roanu ,  iam  genti  bus 
erat  infuperabilis,  ira  Domini  in 
6mifericordiam  verfa:  et  oppida 
virosque  de  iinurouifo  adgrediens, 
incendebat :  opportunaque  loca 
occupans ,  non  paucos  hoftium  vt- 

7  clos  fugabat ,  ad  tale»  infidias  ma- 
xime  vtens   adiumento  nocYium. 

8  Ergo  fama  virtutis  cius  vbique  per- 
crebei'cente,  animaduertens  Philip- 
pus  hominum  paullatim  proticere, 
et  crebro  fecundis  rebus  procede- 
re,  ad  Pfoienixnm  Calcfyrise  et 
Phoenicia  prxtorern  fcripfit ,  vtre- 

ogisfubreniret  rebus,  lscontinuo 
dele&um  Nicanorem  Patrodi  fi- 
Iium ,  vnum  de  primariis  amicis, 
mifit,  attributis  ei  diuerfarwmra- 
tionum  hominibus ,  non  minus  vi- 
gind  millibus,  ad  vniuerfum  Iu- 
daeorum  genu»  euertendum.  Huic 
etiam  Gorgiam  adiunxir,  hominem 
imperandi  et  rei  militaris  peritum. 

oStatuit  a  litem  Nicanor  tributum 
Romanis  a  rege  pendendum ,  quod 
crat  talentorum  duo  millium ,  ex 
Iudaeorum   captiuitate    conficere  : 

iftatimque  ad  maritimas  ciuitates 
mifit ,  qui  ad  emenda  ludaea  manci- 
pia  homines  inuitarent:  promit- 
tens ,  fe  nouaginta  corpora  talento 
addiclurum,  non  exfpeclans  immi- 
nentesfibiab  Omnipotente  panas. 

aHac  Nicanoris  expeditione  Iudae 
nuntiata,  quum  fuos  de  exercitus 

3  aduentu  certiores  fecisfet,  tinit- 
di  et  Dei  vindidtae  diffidentes,  diffu- 

^giebant,  fequc  fubducebant:  alii 
etiam  omnia  reliqua  venumdabant : 
fimulque  Dominum  orabant ,  vtab 
impio  Nicanore  venditos  ante, 
quam  captos,  tueretur,  finonpro- 

;  pter  ipfos ,  at  propter  ea,  quae  ipfi 
cum  eorum  maioribus  fcedera  in- 
tercede rent:  quoniamque  ipfius 
venerando,  etaugufto  nomine  cen- 

5  ferentur.  Igitur  Machabaeus,  coa- 
ciis  fuis,  qui  erant  nurnero  fcx  mil- 


lia,  hortatur,  ne  holies  pertime- 
fcant,  neue  cxternorum,  ipfos  iniu- 
via  adgiedientium ,  multitudinem 
timeant,  fedanimofepugnent,    et  17 
fibi  ob  oculos  tamntfariam  illorum 
in  facrum  locum  contumeliam  ,  et 
indignisfime  vaftatx  vrbis  vexatio- 
nem,  et  inl'uperantiquae  inftitutio- 
nis  euerllonem  proponant.       lllilS 
quidemetarmls,  inquit,  etaudacia 
fnti  funt :  at  nos  omnipotent!  Deo, 
( ^ui  potelx  et  eos,  qui  nos  adoriun- 
tur ,  tt  totnm  orbem  vno  nutu  deii- 
cere, )  confidimus.    Commemora- 19 
uit  item  eh  lata  maioribus  dininitus 
auxilrs ,  et  iilud  contra  Sennacheri- 
bum ,  quo  centum  ocroginta  quin- 
que  hominum  millla  periisfent :   et  io 
illud  in  Babylonia  fadlum  cum  ipfis 
Gallis  proelium ,    vbi  quum  octo 
omnino  millia  ad  rem  gerendam 
venisfent  cum  Nfacedonum  milli- 
bus quatuor ,  et  Macedones  hxfita- 
rent,  ilia  0610  miilia,  cxleftis  inter- 
uentu  fubfidii,  centum  viginti  ho- 
ftium millia  fuperasfent,  et  incre- 
dibilia  commoda  peperisfent.    His  a  1 
exemplis  quum  fuis  animum   au- 
xisfet ,  et  paratos  pro  legibus  et  pa- 
tria  mori  reddidisfet ,     exercitum  %% 
quadripartito  diuilit ,  et  fratres  fu- 
os, Simonem,  Iofephum,  etlona- 
thanem ,  fuse  quemque  aciei  ^prae- 
pofuit ,  attributis  vnicuique  militi- 
bus  mille  quingentis.       Praeterea*} 
Eleazarum  legendo  facro  libro  prac- 
fecit :  et,  data  tcsfcra  auxilii  diuini, 
ipfe  primam  ducens  aciem,   cum 
Nicanore  prcelium  commifit :    at-  24 
que  ita  Dei  omnipotent  is  ope  inter- 
fecere  Nicanorianorum  fupra  no- 
uem  millia :  vulnerarunt ,  et  mem- 
bris  mutilauerunt  multo  maximam 
partem :  omnes  quidem  in  fugam 
coniecerunt,      eorumque  facuita-aj 
tes ,  qui  ad  ipfos  venerant  emen- 
dos,  abstulerunt :  etillosaliquam- 
diu    perfecuti ,    fefe    receperunt, 
tempore  interclufi  ,  quod  erat  pri-  %$ 
die  labbati,  quarn  ob  causfarn  non 

diu 


to68 


MACHABAEORVM 


Cap.  8. 9. 


I^diu  illis  inftiterunt ,  fed  leclis  ho- 
ftium  armis ,  fpoliisque  detraclis, 
fabbatofe  dederunt,  ingentes  Do- 
mino gratias  cum  Iaudibus  agen- 
tes,  qui  ipfos  ad  earn  diem  feruauis- 
fet ,  et  fuse  mifericordli  fpecimen 

Igeit  praebuisfet.  Port  fabbatum, 
praedamcumvexatis,  cumviduiset 
pupillis ,  partiti,  relioua  ipii  cum 

a$  tarn  ul  is  diuiferunt.  His  perachs, 
publicarn  fupplicationem  fecerunt, 
mifericordem  orantes  Dominum, 

30  vt  tandem  placaretur  fuis :  Timo- 
theumqueetBacchtdemadorti,  fu- 
pra  vigintimillia  eorum  interfece- 
runt :  arduisque  munitionibus 
pr.{ ciare  potiti ,  maximas  prxdas 
diuiferunt:  quas  quidem  xquali- 
ter  inter  fe ,  et  damna  pasfos ,  pupil, 
losque  et  vidua» ,  et  infuper  fenio- 

3 1  res  partiti  funt  t  et, captis  hoftium 
armis ,  omnia  diligenter  locis  ido- 
neispofuemnt:  reliquam  praedam 

32Hierofolymam  contulerunt:  oc- 
cifoTimofheanorum  tribuno,  ho- 
mine  fceleratisfimo ,  et  qui  multa 

33  damna  Iudaeis  intulerat.  Deinde 
vi&oriam  in  patria  celebrantes, 
eum,  qui  facrasvaluasincenderat, 
Callifthenem  cremauerunt ,  quum 
Tn  quoddam  tugurinm  perfugisfct. 
Ita  ille  dignam  tulit  impietatls  mer- 

34cedem.  At  confceleratus  ille  Ni- 
canor,  qui  mille  negotiatorcs  ad  Iu- 
dxorum   venditionem  adduxerat, 

351s  auxilio  Domini  fubadus  ab  eis, 
qui  eius  erant  iudicio  vilisfimi ,  de- 
pofito  fplendido  veftitu,  per  mare 
medium ,  fugitiui  modo ,  ipfe]  fibi 
folitudinis  au&or ,  venit  Antioehi- 
ara,  re  infelicisfime  gefta ,  deleto 

36exercitu:  etquife  fusceperat  Ro- 
manis  esfe  de  captiuis  hierofolymi- 
tanis  tributum  confeclurum,  is 
nunttauit,  Iudxos  habere  propu- 
gnatorcm :  et  hac  ratione  laedi  non 
posfe,  quod  latas  ab  qo  fcquerentur 
leges. 


CAPVT    IX. 

Antiochi  fadt  ex  Per/Tde  discesfio.  Antio- 
chi impotent}*  furentu  tormina  ,  putrefa- 
elio.  Ai  frugem  rediens  rex  in  drumnU. 
Ad  Iudtos  Antiochi  litter*  bland*. 

Circa  id  tern  pus  Antiochus  fee-  ( 
de  ex  Perfidis  locis  dlscesfe- 
rat.  Nam  in  vrbem  ingres-  4 
fus,  qua;  dicitur  Perfepolis,  conatus 
erat  fanum  depeculari ,  et  vrbem 
occupare.  Qiiamobrem  vulgo  ad 
armorum  pradidium  concitato  ,  ac- 
cidit,vt  pulfus  ab  incolis  Antiochus, 
turpem  discesfum  faceret.  Quum-  3 
queesfetad  Ecbatana,  nuntiumac- 
cepit  de  cafu  Nicanoris  et  Timo- 
thei :  et  iracundia  elatus ,  cogita-  - 
bat  etiam  accept  um  ab  eis ,  a  quibus 
fugatus  erat ,  detrimentum ,  in  Iu- 
dxos impingere.  Itaque  iusfit  au- 
rigae ,  vt  continenter  pergens ,  iter 
expediret,  cxleftibus  pocnis  videli- 
cet eum  vrgentibus :  fie  enim  fu- 
perbe  dixit:  fepulcretum  ludaco- 
rum  Hierofolyma  faciam ,  vbi  eo 
peruenero.  Sed  oranipotens  Do-  * 
minus,  Israelitaruin  Deus,  eum  in- 
fanabili  czcoque  morbo  adfecit. 
Nam  fimulac  earn  vocem  protulit, 
correptus  eft  vifcerum  dolore  ir- 
remediabili ,  et  acerbis  inteftino- 
rum  cruciatibus :  et  meritisfimoi  5 
qui  tot  et  tarn  inauditis  pcenis  alio- 
ruin  vifcera  torfisfet.  At  ille  tan-  * 
turn  abfuit ,  vt  ferociendi  finem  fa- 
ceret, vt  etiam  fuperbia  plenus, 
ignem  animo  fpirarct  in  Iudxos : 
iterque  celerari  iuberet.  Accidit 
autem ,  vt  ex  curru ,  dum  rapide 
fertur,  caderet :  grauique  lapfu  lae- 
fus,  omnibus  corporis  membri» 
discruciaretur.  Ac  qui  modo,  hu-g 
nianum  excedente  modum  iaclan- 
tia ,  putabat  fe  maris  itnperaturutn 
fluclibus ,  et  montium  moles  in  fta- 
tera  libraturum:  is  humi  deie- 
clus,  in  geftatorio  ferebatur,  mani- 
feftam  Dei  potentiam  omnibus 
ostendens ,  adeo  vt  ex  inipii  cor-  e 
jpoce  vermes  fcaterent:  viuentis- 

que 


uap.  9. 


L    1     D     C     IS.        11. 


1069 


que  carncs  cum  doloribus  et  cru- 
ciatibus  diiaberentur,  tanto  fcetore, 
vt  is  toti  exercitui  moleftus  esfst : 

loquiquepanll  ^  ante  cxleftia  tange- 
re  fidera  videbatur ,  eumdem  pro- 
pter intolerable  virus  odoris,  ge- 

[  1  flare  nemo  posfet.  Hie  igitur 
perculfus,  nimiani  defmere  fu. 
perbiara,  et  ad  fui  cognitionem 
venire  coepit ,  diuinae  fcuticx  do- 
loribus adfidue  magis  ac  magis  au- 
la gefcentibus :  et  ne  ipfe  quidem 
fuum  odorem  ferre  valens ,  fie  lo- 
quitur: aequum  eft  Deo  fubiici ,  et 
non,  mortalis  quum  fis,  fefe  Deo  ar- 

13  roganter  scquare.  Orabatautem 
fceleftus,   iam   non  miferturura 

^Dominum,  ita  dicens,  fefe  vr- 
bem  fan  clam ,  (  ad  quam  tanta  cum 
feftinatione  contendebat,  earn  com- 
pianaturus ,  et  in  fepukretum  red- 
adlurus,)  liberam  esfe  redditu- 

15  rum :  et  Iudaeos,  (quos  ne  fepultura 
quidem  dignari  ftatueraf,  fed  aliti- 
bus  et  feris,  vna  cum  ipforum 
panuilis,  proiicere  deuorandos , ) 
omnes    Athenienfibus    exacquatu- 

16 rum:  quodque  prius  depecuiatus 
erat  facrum  templum,  pulcherrimis 
donariis  ornaturum ,  et  facra vafa 
omnia  multipiicata  redditurum ,  et 
necesfarios  ad  facrificia  fumtus  de 
fuist-csfe  rcditibus  fuppeditaturum, 

l^atqueinfuper  ludxum  fe  fore,  o- 
mniaque  habkaca  loca  peragratu- 
rum ,  Dei  potcntiam  nuntiantem. 
g  Sed  quum  haudquaquam  definerent 
dolores,  (inuaferat  enim  eum  iu- 
ftum  Dei  fupplicium, )  de  fuis  rebus 
defperans ,  fcripfit  ad  Iudaeos  infra 
fcriptan\  epiftolam,  fuppiiciter  com- 
p  pohtam ,  haec  continentem :  BO- 
NIS  IVDAE1S  CIVIBVS,  rex  et 
imperator  Antiochua  falutem  pluri- 
mam ,  et  bene  valere ,  et  bene  rem 

0  gerere.  Si  vos  valetis ,  veftrique 
Jibcri ,  et  veftra  fe  vobis  ex  fenten- 
tia  habent ,  maximas  ago  fane  Deo 

1  gratias ,  in  caelo  fpem  habens.  E- 
quidem  fi«m   infirma  valetudine. 


Quum,  ex  Perfidistra&urediens, 
in  difficilem  morbum  incidisfcm, 
amice  recordatus  honoris ,  et  be- 
neuolentiae  veftrae ,  operas  pretium 
exiftimaui ,  communi  omnium  fe- 
curitati  confulere,  non  de  me  qui- a» 
dem  defperans:  nam  magnam'ha- 
beofpem,  fore,  vt  ex  hocmorbo 
euadam,  Sed  quum  vidercm  et-23 
iam  patrem  meum ,  quo  tempore 
in  fuperiores  regiones  expeditio- 
nem  fecit,  conftituisfe  fuccesforem, 
vt  fi  quid  incxfpeclatum  accidisfet,  »4 
autfiniftrumaliquid  nuntiatumfu- 
isfet ,  incoiae ,  fcientes ,  cui  rerum 
adminiftratio  reJicia  fuisfet,  non 
perturbarentur :.  prarterea  quum  25 
confiderarem,  finitimos  dynaftas,  et 
regno  vicinos  tempora  aucuparj, 
euentumexfpeclantes,  Antiochum 
filium  regem  creaui ,  quem  fa:pe 
in  fuperipres.fatrapias  recurren», 
plcrisque  veftrum  eommitte. 
bam  atque  commendabam.  Scri- 
pfi  autem  ad  enm ,  qua»  fubiecla 
funt.  Hortor  igitur  vos ,  et  peto, 
vt  et  publicorum ,  et  priuatorum  16 
beneficiorum  memores,  earn,  quam 
quisquehabetergame,  eterga  fili- 
um ,  beneuolenriam ,  retineatis. 
Confido  enim,  eum  inftitutum  mel 
um.fequentem,  modefte  vobis es- 27 
fe,  et  humane  vfurum.  Igitur 
homieida  ille ,  et  in  Deum  contu-  28 
meliofus,  dirapasfus,  vt  alios  adfe- 
cerat ,  peregre  in  montibus  mife- 
rabilisfimofatovitamfiniuit:  cu- 
ius quum  corpus,  Philippus,  quia? 
cum  eo  fuerat  cducatus,  auferret, 
veritusAntiochl  filium,  ad  Ptole- 
maeum  Philometoreuj  in  Aegyptum 
fe  contulit. 


CAPVT    X. 


Vrbt  a  UddU  recepta,  txpiatat  tuflfOtam 
fanm.  Vtneno  fe  vita  priaen's  AU- 
too».  Contra  lndfos  GarpM.  U*m*o~ 
rum  M£«i?*»sjti    munition),     -tfrtent* 


1 070 


MACHABAEORVM 


Cap.  !c 


pro  ludtorumfiiute.  Timotbei  fuga ,  nex 
tandem. 

»Tk  /JfAchabxus  autem,    et   eius 
IV I  focii,  djee  Domino,  tem- 
pium   vrbemque     recepe- 
a  r;mt ,     exftruclas  in  foro  ab  exter- 
nis  aras,  itemque  delnbra  dirue- 

3  runt ,  et,  expiat o  templo,  a!  lam  a- 
rara  fecerunt :  excufoque  de  filici- 
biis  igne  facrificiuffl  fecerunt  port 
biennium,  etfexmenfes,  fuffitum- 
queet  lucemas,  etadpolltitio9pa- 

4  nes  curarunt :  atque,  iis  factis,  pro- 
ni  contenderunt  a  Domino,ne  dein- 
ceps  in  eiusmodi  mala  inciderent : 
fed  fi  quando  peccauisfent ,  ab  ipfo 
clementer  caftigarentur ,  non  au- 
temmaledicisinDeum,  et  barbaris 

5  gentibus  dederentur.  Ac ,  quo  die 
tempium  fuerat  ab  externis  profa- 
natum ,  accidit ,  vt  eodem  die  fic- 
rettcmpliluftratio,  eiuidem  men- 
fis ,  fcilicet  Casleu ,  die  vicefimo- 

6  quinto  :  egeruntque  cum  tatitia 
dies  o&o,  ritu  fefti  vmbraculorum, 
recordantes,  vt  paullo  ante  in  mon- 
tibus,  etfaeluncis,  more  ferarum, 
tabernaculorum    feftum   egisfent. 

^ltaque  thyrfos,  virentesque  ra- 
mos,  itemque  palmas  habentcs,  e- 
ins  laudes  carminibus  celebrabant, 
qui  eis  fuum  fauorem  ad  luftran- 
dum  fuum  tempium  accoramo- 
S  dasfet.  Sanxerunt  aulem  publico 
decreto,  etplebifcito,  vt  vniuerfa 
ludiTorum  natio  eos  dies  quotannis 
£ageret:  et  Antiochiquickm,  qui 
adpellatus  eft  Epiphanes ,  obitus  fie 

lofe  habuit.  IaradeEupatore  Anti- 
ocho,  iliius  impii  filio,  narrabi- 
mus,  continua  beilornm,  coniuncla 

1 1  bellis ,  mala  paucis  explicates.  It 
regnum  adeptus ,  Lyfiae  cuidam  re- 
rum  adrainiftrationem  mandauit, 
Ccelefyri*  et  Phccnicix  iuiperatori 

lafummo.  Ptolemaetis  enim,  qui 
Macron  vocabatur,  ftudens  erga 
Iud.ros ,  ( quibus tanta fafita fuisfet 
injuria,)  xqqitatem retinere ,  co- 

>3  nabetur  pacem  cum  ei* age  re,   Vn- 


de  qu'.mi  apud  Eupatoremabami- 
cis  accufaretur,  et  fubinde  prodi- 
tor  audiret,  quod  Cypnim,  fibia 
Philometore  cemmisfam ,  reliquis- 
fet,  et  fc  ad  Antiochum  Epiphanem 
contulisfet ,      quumque     nuilam 
fplendidam  potertatem  haberet,  vi- 
ta fe,  prar  animi  angore,  veneno 
priuauerat.      Gorgias  autem ,  eo- 14 
rum  locorum  dux  factus,  miiites 
conducebat,  et  fere  bella  contra 
Iudxos  fouebat.      Accedebat  eo,  ij 
quod  Idumaei,  opportunas  munitio- 
nes  obtiuentes,  ludaeos  exercebant : 
et,adfcitis  his,qui  erant  pulfi  Hiero- 
folymis ,    be(lum  alere  tentabant. 
Machabxani  vero ,  facia  fupplica-  id 
tione,  oratoqueDeo,  vtfibi  ferret 
auxilium ,  in  Idumxorum  muniti- 
ones  impetum  fecerunt :      iisque  i*j 
locis,  fortiter  eppugnatis,  potiti 
funt :  et,  fuperatis  omnibus ,  qui  de 
muro  propugnabant,  obuios  pasfim 
trucidarunt,  et  non  minus  viginti 
miilibus   occiderunt.      Quumque  18 
nonpauciores,  quam  nouem  millia, 
in  duo  caftella  munitisfima,  et  o- 
mnia  ad  tolerandam  obfidionem  ha- 
bentia,  corifugisfenf,    Machabxus,  19 
relicro  ad  corum  obfidionem  Simo- 
ne  et  Iofepho,  et  praeterea  Zacchaeo 
cum  fuis,  ipfe  ad  vrgentia  magis  lo- 
ca  fe  contulit.     At  Simoniani  aua-  20 
ritia  indufti,  a  quibusdam  caftel- 
lanorum  pecunia  corrupti  funt :  ac- 
ceptisque  feptuaginta  drachmarunt 
miilibus,  nonnullos  dilabi  permife- 
runt.    Qua  re  Machabaeo  nuntiata,  21 
coactis  exercitus  ducibus  illos  accu- 
fauit,  qui  pecunia  fratres  vendidis- 
fent,  hoftes  periculo  eomm  dimit- 
tendo.      Atque  illos  quidem,  qui  2» 
fuisfent  proditores,  interfecit :  ih- 
timque  duo  caftella  expugnauit ,  et  23 
armis  feliciter  vfus  in  omnibus  de- 
leuit  in  illis  duabus  munitionibus 
fupra    hominum    viginti   millia. 
Timotheus  vero,  qui  prius  vichis  a| 
a  Iudaeis  fuerat ,  contract©  ingenti' 
peregrinoruraexercitu,  coa&oque 
afiano 


Cap.  10. 1 1. 


LIBER    II. 


1071 


afianoequi.'atnnon  pauco,  aderat, 

15  vt  Iudaeam  fuba&urus  armis  At 
Machabxani,  eo  propinqua:.te ,  ad 
Deuni  precandum  virfi  funt:  et, 
capitibus  terra  confperfis ,  centoni- 

16  bus  latcra  fuccinctt,  ad  arae  gra- 
dum  iacentcs  orabant  >  vt  ipfis  pro- 
pitius  hoftes  ipforum  traclaret  ho- 
ftiiiter,  et  aduerfariis  aduerfaretur, 

x>2  ficuti  lex  dedarat.  Deinde  fuppli- 
catione  defnne~ti,captis  armii,ab  vr- 
be  procesfere  longius :  et ,  vbi  pro- 
pe  hoftes  ventum  eft,    reftiterc. 

ig  Deinde  (inuilac  orta  dies  eft ,  con- 
currerunt  vtriquc ,  hi  pro  pignore 
felicitatis,  etvicloriae  cumvirtute 
coniun&ae,  habentes  in  Domino 
perfiigium  :  iili  certaminum  duce 

tovtentes  furore.  Igitur  commiifo 
acri  prceho,  vifi  fuiu  aduerfariis  de 
caelo  in  equis  auro  frenatis  viri 
quinque  infignes,    Iudxis  praeeun- 

jotes:      quorum  duo  receptum  in 

medium  Machabaeum  fuis  armis 

protegentes ,     imuilneratum  tue- 

rentur,  ct  in  aduerfarios  telaiace- 

rent,  etfuimina.      Itaque  caligine 

circumfufi,  trucidabantur,  pertur- 

I  batione  pleni.     Occifa  funt  autem 

viginti  niillia  quirgenti,  equites  ve- 

arofexcenti.      Ipfe  Timotheusau- 

fugit  in  prxfidium  quoddam  muni- 

t!sfiuiuiu,Gazara  dictum,  cui  Chae- 

3reas  pracerat:      quod  pradidium 

Machabaeani  alacres  per    quatuor 

4  dies  obll'derunt.  Quuraque  ii,  qui 
intus  erant,  loci  praccipitio  confifi, 
immodica  conuicia  et  verba  nefan- 

5  da  iactarent,  illucefccnte  vkefi- 
mo  quinto  die ,  Machabaeani  iuue- 
ncs,  animis  prop»er  contumelias 
ardmes,  murum  forrisfime ,  et  fe- 
ro  ammo  adgrekft,  obuios  quosque 

Scaedere.  Item  ai  11,  distraclis  eoad- 
uerfariorum  copiis,  ad  interiorcs 
adfcgiQcre,turrcaquc  incendere :  et 
incenfisignibus,inaJe4icos  lllos  vi- 

fuentes  cremare.  Alii,  refractis 
porus,admLfaque  reliqua  acie,  op- 
pidum  capiunt  •  et  Timotheum,  ia 


ouadam  fpecu  Iatentem,  eiusque 
fratrem  Chxream ,  et  ApoIIopha* 
nemingulant.  Hisgeftis,  Domi-38 
no  turn  carminibus  et  laudibus  gra- 
tias  egerunt,  qui  tanto  beneficio  Is- 
raelitas  adfecisfet,  eisque  vicloriam 
dedisfet. 


C  A  P  V  T     XI. 

Contra  Meant  Lyfie  impetus.  Auxiliantet 
Macbabtani  confanguineu  perictitantibuA. 
Prod/ginm  equitu  calcflu  pre  Macbabea- 
nu.  LyJiJtfnga ,  Itgatio  ad  Iudttos  de  pa- 
ce. Ad  Lyfiam  Antiocbi  intent.  De 
compofitione  Romanorum  litter  ad  Iu- 
dios. 

PErparuo  poft  tempore  Lyfias  1 
regis  procurator  et  cognatus, 
rerumque  adminiftrator ,  eas 
res  aegerrime  ferens,      coa<5H«  pe-  % 
ditibus  ad  octoginta  millta ,  cum  v-   ' 
niuerfo  equitatu  Iudaeos  adgieditur, 
in  animo  habens ,  ex  vrbe  facerc 
Graecorum    domicilium:        tem-3 
plumque  quaeftui,  (ficuti  cetera  gen- 
tium  delubra,)  et  pontificatum  ve- 
nalem quotannis  habere, nihil  mi- 
nus quam  de  Dei  potentia  cogitans. 
Igitur  eqniium  magnis ,    peditum  4 
maioribus  ferox  copiis,  etelephan- 
tis  o&oginta,      Iudaeam  ingresfus,  5 
etBethfuramadgresfus,  locum  na- 
tura  munitum,  a  Hierofolymis  cir- 
citer  quinque  ftadia  diftaotem ,  op- 
pugnare  ccepit.      Eum  poftquam  6 
munitiones    obfidere   intellexere 
Machabaeani ,  Dominum  cum  que- 
rimoniis  et  Iscrimis  vna  cum  reli- 
quo  hominum  vulgo,  obfecrabant, 
vt  bonum  angelum  Israelitis  mitte- 
ret  ad  ipforum  falutem.    Ipfe  pri-  7 
inns  Machabxus  fumtis  armis,  alios 
hortatus  eft ,  vt  fecum  periculum 
fubirent  auxiliattdi  fuis  confangui. 
neis.      Ita  quum  fimul  alacres  pro-  g 
licifcerentur,     nee  adhuc  procul 
Hierofolymis   abesfent ,    adparuit 
prxcedens  eos  eques  alba vefte,  au- 
rea  arma  quatiens.     Turn  ityi  vni-  9 
uerfi 


107* 


mAv^nnjDAtiuis.vivi 


cap.  1 1. 


uerfi  Deo  mifericordi  gra'ias  agere 
et  ita  animis  confirmari,  vt  non  fo- 
lum  homines,  verum  etiatn  ferocis- 
fimas  beftias ,  et  ferreos  muros  es- 

lofentconfodereparati.  Ita  inftru. 
&.0  agmine  progresfi,  caeleftem 
adiiuorem,    Domini  mifericordia 

^habemes,  impetu  in  honVs  leo- 
num  riai  faek»,  proftrauere  pedi- 
tumrailliavndecim,  et  equites  mil- 

**  le  fexcentos,  omnesquein  fugam 
egerunt:  quorum  plerique  faucii, 
nudieuaferunt-    Ipfe  Lyfias  fuga 

■3  turpiter  elapfus,  homo  non  infi- 
piens ,  et  quod  acceperat  detrimen- 
tum  apud  fe  confiderans,et  inui&os 
esfeHebraeoscogitans,  propugnan- 
te  pro  eis  omnium  rerum  praepo- 
ienfe  Deo,  legatos  ad  eos  mult  de 
compofiiione  in  quascumque   le- 

Mges,    promittens,  fe  regi  perfuafu- 

•5  rum,  vt  eis  fieret  amicus.  Quae 
omnia  Lyfis  poftulata  Machabaeus 
concesfit,  vtilitati  confulens.  Nam 
quxcumque  Machabaeus  poftulata 
de  Iudaeis  fcripto  edidit  Lyfiae,  Lis 
adfenfuseftrex. 

1 6  Sunt  autein  fcriptae  Iudaeis  lit- 
ter* a  Lyfia  in  nunc  modum: 
LYS1AS    populo   Iudfo    falu- 

17  tem.  Ioannes  et  Abfalomus  a  vo- 
bis misfi.poftquam  nobis  fubfcripta 
veftra  pcftulaca  tradiderunt ,  pete- 
bant  fuper  eis ,  quae   ibi  fignifica- 

lgbantur,refportfum,  quae  igitur  ad 
regem  referenda  erant,  ci  expofui, 

loacquaelieebatjconcesfit.  Quod  fi 
in  rebus  beneuolentiam  retinueri- 
tis,dabo  operam,  vt  et  in  pofterum 

ao  vobis  bonorum  causfa  fim.  Sed  de 
his  fingillatim  praecepi  et  his  ve- 
ftris,  etmeis,  quae  vobiscum  collo- 

aiquantur.  Valete.  Anno  centefirao 
duodequinquagefirao ,  Diofcori  vi- 

aa  cefima:  quarta.  Regis  autem  epi- 
ftola  ita  continebat:  REX  AN- 
TIOCHVS  fratri  Lyfiae  falutem. 

a*  Patre  noftro  in  deos  relato ,  volen- 
tes  eos,  qui  regno  fubiecti  funt,  fine 


perturbatione  gerere  curam  fua- 
rum  rerum,    audiuimus,  Iudaeos^ 
non  confentire  in  faSam  a  patre  in 
graEcos   mores  mutationem:   fed 
fuis  addicStos  inftkutis  poftulare,  vt 
fua  fibi  iura  conccdantur.      Cupi-  »i 
entes  igitur  earn  quoque  gentem  fi- 
neturbis esfe,decernimus,  vtetfa- 
num  eis  reftituatur,  et  maiorum  fu- 
orumreipublicaeinftitutione  vtan- 
tur.      Redte  igitur  feceris ,  fi  eis,  t( 
misfismmtiis,  fidem  dederis,  vtin- 
telligentes   voluntatem    noftram, 
bono  fint  animo,  et  libenter  fua* 
rum  rerum  adminiftrationem  reci- 
piant.      Ad  ge  ntem  autem  epi  ftola  %• 
regis  talis  erat:  REXANTIO- 
C  H  V  S  fenatui  ludaeorum ,  et  a- 
liis  Iudaeis  falutem.     Sivaletis,  eftii 
vt  volumus :  nos  quoque  valemus. 
Demonftrauit  nobis  Menelaus,  vet-  %\ 
le  vos  ad  veftra  remigrare ,  et  ibi 
esfe.    Igitur  redeuntibns  vsque  ad  31 
diem  tricefimam  Xantici  menfis  Iu- 
dseis  licebit ,  data  fide,      fine  me-  3 
tu,  fuo  vi&u  et  legibus  vti,vt  prius, 
neque  quisquam  eis  vllo  paclo  ob 
commisfos  errores  moleftus  erit. 
Mift  etiam  Menelaum,     qui  vos  3! 
commonefaciat :      valete.     Anno  3: 
centefimo      duodequinquagefimo : 
Xantici  viccfima  quinf  a.    Miferunt  3« 
etRomani  ad  eosepiftolam  in  hanc 
fententiam:  QJVINTVS  Mem- 
miuset  TitusManlius  Romanorum 
legati,      populo  Iudaeo    falutem. 
Quae  Lyfias  regis  cognatus  vobis  3 
concesfit,  nos  quoque  adprobamus. 
De  quibus  autem  ad  regem  refe-  31 
rendum  iudicauit,  confultate  fuper 
iis :    et  quamprimum  aliquem  mit-  3 
tite,  vt  rem  componamus,  quem- 
admodum  vobis  expedit.     Nos  e- 
nlm  Antiochiam  tendimus.    Quare  3 
properate  et  mittite  aliquos ,  vt  et 
nos  cognofcamus,  quae  fit  ^veftra 
fententia.    Valete. 


CAPVT 


Cap.  «2-. 


LIBER    II. 


107a 


CAPVT    XII. 

Ad  rtgcm  fuum  Ly/ias.  Ad  agros  luddi. 
Submerfi  ludti  tid  ducentos.  loppita- 
rum  incenfc  clasfes.  Arabes  a  foda  vi- 
lli. Ttmnthei  fuga ,  captiuitas,  enafio. 
Cum  Gorgie  lud<t  congresfu*.  Profligati 
Gorgiani.    Pro  mortuif  expiatio  Macha- 

1  TGitur  anno  centefimo  quadrage- 
I  fimoo&auo,  Xantici  vicefima- 
-"-quinta,  fadtis  his  paftionibus, 
Lyfiasadregemdiscesfit.  Iudaei  ad 

»  agricultnram  fe  contulerunt.  Sed 
regionum  praefides  Timotheus  et 
Apollonius  Gennaei  filius ,  itemque 
Hieronymus,  et  Demophon,  et 
praeter  eos  Nicanor  Cypri  praetor, 
eos  tranquillo  ftatu  quietem  agere 

3  non  finebant.  Ioppitae  quoque 
huiusmodi  facinus  admiferunt. 
Hortati  inquilinos  fuos  Iudaeos ,  vt 
in  fcaphas ,  quas  ipfi  prxbebanf, 
confcenderent  cum  fnis  vxoribus  et 
liberis,  tamquam  nulla  inter  eoi  in- 

4  tercedente  fimultatc ,  fed  ciuitate 
ita  publice  fcifcentc ,  quum  Iudaei 
confenfisfent,  quippe  pacem  volen- 
tes,  et  nihil  fufpe&um  habentes,  il- 
li  eos,  inaltum  fubdu£tos,  fubmer- 

5  fcrunt ,  non  minus  ducentos.  Hac 
in  fuos  popularescrudelitate  cogni- 
ta  Iudas ,  fi lis  anna  capere  iusiis,  et 

5  inuocato  iufto  iudice  Deo ,  ad- 
uerfum  fratrum  fuorum  interfe- 
£tores  contendit ,  ct  portum  nochi 
incendit ,  fcaphasque  combusfit :  et 
qui  eo  confugerant,   trucidauit: 

\  turn  oppido  exclufus  discesfit,reuer- 
furus,  et  loppitarum  ciuitatcm  vni- 

I  uerfam  exftirpaturus.  Deinde 
quum  intellexitfet ,  Iamnitas  quo- 
que  idem  facinus  in  inquilinos  Iu- 

j  daeos  conari ,  eos  nochi  adoi  tus, 
portum  cum  clasfe  incendit ,  ita  vt 
incendii  fplendor  vsque  a  Hierofo- 
lymis  ccrneretur,  ftadiis  ducentis 

) quadraginta.  Inde  quum,  Madia 
nouem  progresfus,  ad  Timotheum 
contenderet,  inuafcrunt  eum  Ara- 


bes ,  quorum  erant  peditcs  non  mi. 
nus   quinque    miliia,   et  equitei 
quingenti :        commisfoque    acri  i  1 
prcelio,  quum  Iudaei  diuinoauxi- 
Ho  rem  feliciter  gesfisfent,   vidli 
Nomades,  Iudamdededitioneora- 
uerunt ,  promittentes ,  fe  et  pecora 
tradituros,et  in  aliis  adiuturos.  Iu.  1 ; 
das  confiderans ,  eos  fibi  adraulta 
plane  v tiles,  pacem  eis  concesfit: 
et  illi ,  accepta  fide ,  ad  fua  taber- 
nacula  fe  receperunt.      Adgresfu»  1 3 
eft  et  oppidum  quoddam  pontibus 
munitum ,    muris    circumfeptum, 
nomine  Cafpim ,  quod  diuerfarum 
nationum  incolae  tenebant :      qui  14 
murorum  firmitate,  congeftoque 
commeatu  freti ,  contumeliofius  in 
Iudaeos  agebant,  conuiciantes  et 
maledicentes,  nefandaque  dicentes. 
Turn   Iudaei,    inuocato   fummo  { - 
mundi  re&ore ,  qui  fine  arietibus, 
et   machinarum  adparatu  Hicri- 
chuntem  Iofuae  temporibus  detur- 
basfet ,  in  mcenia  ferocisGme  impe- 
tum  fecerunt :     et  oppido  Dei  vo  - j  *, 
Imitate   potiti,   incredibilem   ex- 
dem  fecerunt ,  adeo  vt  adiacens  la- 
cus ,  latitudine  duo  ftadia  patens, 
(anguine,  quo  confperfus  erat,  pie- 
nus  esfe  videretur.    Illinc  profecli, 
feptingentorum  quinquaginta  ita-  4  - 
diorum  itinere  expedito,  peruene- 
runt  in  Characem  ad  eos  Iudaeos, 
quiTubienidicuntur:    et  Timo- 
theum quidem  in  eis  locis  non  of-  ,  g 
fenderunt :  nam  it  infeda  re  illinc 
discesferat,  reliclo  validisfimo  prae- 
fldio  in   quodam   loco    munito : 
quern  locum  adgreifi  Dofitheus  et 
Sofipater,  qui  erant  ex  Machabaea-j^ 
norum  ducibus ,  reli&os  illic  a  Ti- 
motheo  deleuerunt,  homines  fu- 
pra  decern  miliia.    Machabaeus  au- 
tern ,  inftrucio  exercitu  fuo ,  et  in  a  -, 
cohortes  ordinate,  ad  Timotheum 
ire  contendit,  habentem  apud  fe 
peditum  miliia  centum  viginti,  e- 
quitum  duo  miliia  quingentos. 
Y  y  y  ruothcus, 


«C74 


MACHABAEORVM 


Cap.  u. 


21     Timotbeus.eognito  Iuda:  aduen- 
tu,muheres  ct  paruulos,aliaque  im- 
pedimenta mi  ferat  in  locum,   qui 
Camion  adpellabatur :  cr  erat  op- 
pngnatu  adituque  difficilis,  pro- 
pter omnium  locorum   angultias. 
aaSed confpe&aprima  Iudae  cohoite, 
tantus  hoftes  terror,  metusque ,  ad 
Dei  omnia  videntis  aduenttun  per- 
uafit,  vt,  infngam  verfi,  alii  alio 
fcrrentur ,  crebroque  laederentur  a 
fuis ,  et  enfium  mucronibus  confo- 
i^derentur:      quos  cupidius  infecu- 
tus  ludas ,  et  fccleratos  obtruncans, 
honi.miin  triginta  millia  deleuit. 
£4 Iple Timotheus  a  Sofitheo,  et  Sofi- 
p3i  ro  exceptus ,  magna  cum  callidi- 
tate  petiit,  vt  faluus  dimittcretur, 
propterea  quod  complurium  pa- 
rentes,  nonnullorurafratres  habe- 
ret,  qui  in  periculofuturi  esfent,  fi 
45  ipfe  mortuu*  fuisfet.    Ita  quum  ille 
fidem  multis  verbis fecisfet,  et  fe  il- 
los  indemnes  redditurum  esfe  pepi- 
gisfet,illi  eum  propter  fratrum  fuo- 
26 ruin  fahnem  demifenint.    At  Ma- 
chabanis  ad  Carnion  et  Atargatium 
profcchis ,  hominum  vjgintiquin- 
%1  que  millia  interemit :     iisque  tufis 
atque  dcletis,  exercitum  duxitad 
Ephronera     oppidum     munitum, 
quod  Lyfias,  et  magna  conuena- 
roBi  multitudo  incolebat.  Et  quam- 
uis  iuuenes  robufti  pro  muris  ftan- 
tes  fortiter  propugnarent ,  et  raa- 
chinarum   telorumque  adparatus 
a&adesfet,      tamenludxi,  inuocato 
illorerumpraepotente,  qui  fua  vi 
hoftium  vires  frangit,  oppidum  ex- 
pugnarunt ,  et  oppidanorum  ad  vi- 
gintiquinque   millia  trucidarunr. 
aplllinc  profecli,   contenderunt  ad 
Scythopolim,  diftantem  Hierofo- 
30  ly mis  ftadia  fexagin  ta.      Sed  quum 
incolae  Iudaei  teftati  esfent,  quanta 
ergaipfos  Scythopolirx  bencuolen- 
tia  praditi  esfent,    quantaque  in 
ipfos  humanitate ,  aduerfis  tempo- 
9 1  ribus  vfi  fuisfent :    illi  actis  gratiis 


Scythopolitis ,  eosque  hortati,  vt  in 
eadem  ergaludiorum  genus  beni- 
gnitate  perfcuerarent ,  Hierofoly- 
mam,  inftantibos  feptimanalibus, 
peruenerunt.  Deinde  poftfeftum, 
diem,  qui  Pentecoft*  vocatur ,  pro- 
fecrus  eft  ludas  aduerfus  Gorgiam 
IdumaeK  pr.rtorem,  cum  pedi-, 
turn  tribus  millibus,  et  equitibus 
quadringentis :  commisfoque,, 

prcclio,  quum  paucos  Iudaeorum 
cadere  contigisfet,  Dofitheusqui-- 
dam  Bafcenoris  filius,  eques,  vir  ro. 
buftus,  Gorgi*  inftahat,  et  chlamy- 
de  prehenfum  magna  vi  trahebat, 
volens  hominem  fceleratum  viuum 
capere.  Verumquum  inuedtusin 
eumquidam  Thrax  eques,  ei  hu- 
inerum  abfeidisfet ,  effugit  Gorgias 
Marefam.  Sed  diutius  pugnanti--( 
bus  Gorgtanis,  et  iam  defatigatis, 
ludas  Dominum  precatus ,  vt  fe  pu- 
gnx  adiutorem  ducemque  praebe- 
ret,  clamorem  cum  carminibus,, 
patrio  fermone  exorfus,  et  Gorgia- 
nos  de  improuifo  cum  clanaore  ad- 
gresfus,  infugamvertit:  deinde. j 
receptum  exercitum  ad  Odollam 
oppidum  duxit :  et ,  inftante  die  fe- 
ptimo,  luftrati,  vt  moserat,  ibl 
fabbatum    egerunt.  Poftridieaj 

quum  Iudaei  conuenisfent  ad  Iu- 
dam,  quemadmodum  res  poftula- 
bat,  vt  ca-forum  corpora  auferrent, 
et  patriis  fepulcris  cum  fratribus 
raandarent,      inuenerunt  fub  o-4fl 
mnium  mortuorum  tunicis  dona- 
ria,  iamniauis  deaftris confecrata, 
quibus  lex  Iudxis   interdicit :    ex 
quo  omnibus  perfpicuum  fuit,  hanc 
ob  causfam  eos occubuisfe.    Itaque,. 
omnes  iuftuin  iudicem  Deum  col- 
1  andantes ,  qui  occulta  redderet  a-    ' 
perta ,      et  ad  preces  conuerfi ,  ro-4| 
gauerunt,  ne  ipfi  propter  id  com- 
misfum  peccatum  prorfus  deleren-   '•> 
tur.    Turn  nobilis  ille  ludas  multi-  I 
tudinem  hortatus  eft,  vtfeinfonte»  3 
«onferuarent ,  ante  oculos  viden- 

te*  '' 


Cap.  it.f|. 


LIBER    II. 


107; 


tes  ea ,  quae  propter  occiforum  pec- 

A3  catum  euenisfent.  Deinde  ftipe 
coacta ,  et  redac~Hs  argenti  drach 
mis  ad  duo  millia ,  cas  mifit  Hiero- 
folymamad  facrificium  pro  perca- 
to  procurandum :  re&e  fane  et  ho- 
nelle  faciens,  qui  de  refurrectto- 

«^necogitaret.  Nifienimcos,  qui 
occubuerant,  reuidturos  fperaret, 
fuperuacaneum  esfet,  et  nugato- 

-.-  rium ,  pro  mortuis  orare.      Prae 
tereaquodfi  confiderabat,  iis,  qui 
pie  obdormiuisfent ,  optimam  esfe 
repofitam  gratiam ,  fancta  erat  et 

pSpia  cogitatio.  Hanc  ob  causfam 
pro  mortuis  expiationem  procura- 
uit,  vtabfolucrenturapeccato. 


CAPVT    XIIL 

Inludtam  Antitcht  expeditio .  Mentlaiitab 
Antiocho  fupt'licio  adfecln*.  Antiochi 
caflra  noclu  ludM  inuadetu.  Res  felicittr 
per  Iud<eos  gefia.  Facia  cum  Antiocho 
pax. 

I  A  Nno  autem  centefimo  qua- 
r\  dragefimo  nono  Iudae  nun- 
■*■  ■*"  tiatur ,  Antiochuni  Eupato- 
rem  adueniare  cum  copiis  in  ludae- 

aam,  et  cum  eoLyfiam  procura- 
torem,  et  rerum  ad.niniftratorem 
vtrumque  gracas  copias  haben- 
tem,  pedttum  tentena  dena  millia, 
equitumquina  millia  trecenos,  ele- 
phantos  viccrnos   binos ,     faleatos 

3  currus  trecenos.  Menelaus  quo- 
que  fe  cum  eis  coniunxerat,  et 
nmltacum  fimulatione  horcabatur 
Antiochum ,  non  ob  falutem  pa- 
triae ,  fed  fpe  principals  adipifcen- 

\  di.  Scd  regum  rex  aninium  An- 
tiochi in  fcelerarum  ilium  concita- 
uit:  itaque  quum  Lyfias  demon- 
ftrasfetjCum  esfe  omnium  malorum 
causfatn,  iusfit  eum  Antiochus  Ber- 
rceamduci,  etineoloco,  vtimos 

ferat,  interfici.  Erat  in  eo  loco 
turris    quinquaginta    cubitorum, 


<•)  Lstinus  cfuatuordccim. 


plena  cineris ,  quae  machinaiu  ha- 
bebat  rotundam ,  vndique  in  cine- 
rem  praecipitem.       Ibi  facrilegii  $ 
conuiclos,  aut  quopiam  alio  fin- 
gularifacinore  obftrictas ,  vniuerfi 
adnecem  detrudebant.      Talifato^ 
mori  contigit  nefarium  ilium  Me- 
neiaum ,    ne  humationem  quidem 
adeptum.       Et  meritc-  fane ,  qui  g 
muita  in  aram  facinora,  patrauisfet, 
vbi facer  ignis  et  cinis  erat,  is  ia 
cinere  morfem  oppetiit»       Cete-p 
rumefferatus  animo  rex  pergebat, 
teterrima   patraturus  in  lud«.Qs, 
qualia  fub  eius  patre  fact»;  tuerant. 
Qiiod  vbiludasaccepu,multitudi-  jq 
ni  denuntiauit,  Doramum  vcdies 
no&esqueobfecrarent,.  vfcGquan- 
do alias,  nunc maxime fuceurreret 
iis,  qui  in  pericuium  de  lege,  depa- 
tria,   dc  facro  templo  vcnirent: 
neue  populum,  modo  pauUiilura  re- 1  ( 
creatura,  fineret   in  infandarum 
gentium  venire  poteftat em..      Hoc  r  4 
vbi  omnes  fimul  fecerurst ,  Domi- 
numque  mifericordem,  cum  plora- 
tu ,  et  ieiuniis  iacentes  huroi  per, 
dies  tres  continenter  obfecrarunt, 
Iudas  eos  confolatus,  iusfit,  vt  prae- 
fto  adesfent :    ipfe  feorfum  cum  fe-  , j 
natoribus  confiliumhabuit,vt  prius 
quam  rcgii  cxercitu»  Iudaeam  in- 
uaderet ,  et  vrbe  potiretur,  egresfi 
ope  Domini  de  fumma  rerum  de* 
cernerent.    Deinde,  commeudato f ^ 
Dominatori  mundi  nsgotio ,  fuo» 
cohortatus ,  vt  egregie  pro  legibi .  s, 
profacris,  vrbe,  patria,  cmitaie, 
vel  ad  mortem  vsque  deceit  a  rent, 
caftra  apud  Modinum  fecit :    date-  ,  - 
que  fuis  tesfera ,  Detviftoria,  no- 
au  cum  delectis  iuuenum  praeftan- 
tisfimis  tabernacuhim  regi*  ador- 
tus ,  percmit  in  caftris  adhominum 
a quatuor millia :  et princip'ra ele- 
phantum  cum  familiae  turba  con- 
fecit  :    et  ita  caftris  terrors  et  tur-  ,5 
barum  plenis ,  re  fcUciter  gefta  dis- 
Y  y  y  a  cesfit. 


«o7<5 


MACHABAEORVM 


Cap.15.14, 


7  cesfit.  Atque  hoc,  illucefcente  iam 
die,  factum  eft ,  opitnlante  ei  Do- 

)  8  mini  praefidio.  Turn  rex  hoc  au- 
daciae  ludaeorum  guftu  capto ,  loca 

1 9  arte  attentabat :  et  ad  Bethfura, 
quod  erat  firmumludxorum  prs- 
lidiiim ,  exercitumadmouit.  Sed 
pellebatur,    offendebat,    et  infe- 

aorior  erats  quum  interim  Indas 
iis,  qui  intuserant,  necesfavia  fub- 

ai  mifit :  quod  arcanum  enuntiauit 
hoftibus  Rhodocus  ex  iudaico  ex- 
ercitu,  qui  conquifitus  captusque, 

a» in  vincula  conie&us  eft.  Rexau- 
tem  iterum  cum  Bethfurenfibu» 
collocutus,  data  acccptaque  fide, 
discesfit :   et  cum  Iuda  congreifns, 

a.3  inferior  fuit.  Delude  poftquam 
accepit,  defciuisfePhiiippmn,  qui 
Antiochix  ad  res  adminiftrandas 
reliclus  fuerat,  perturbatus  Iu- 
daeos  orauit ,  fubmisfusque  quasuis 
in  leges  iurauit  .•  et  bello  compofi- 
to  rem  dhrinam  fecit ,  templo  ho- 

24  norem  habuit ,  humanitate  in  lo- 
cum vfus  eft,  cum  Machabaeo.red- 
iit  in  gratiam  ,  et  Hegemonide  a 
Ptolemaide  vsque  ad  Gerrenos  prae- 
fidereliclo,    Ptolemaidem  venit. 

25  Quumque  Ptolemaenfes  compofi- 
tionem  ftgre  ferreiit,  et  ita  indigna- 
rentur,  vtconditiones  violare  vel- 

16  lent :  Lyfias  confcenfo  fuggeftu, 
causfam  ita  ptobabiliter  defendit, 
vt  illis  perfuafeiit,  eosque  pacaue- 
rit :  atque  ita  conciliata  eorumbe- 
neuolentia,  ille  fe  Antiochiam  re- 
cepit.  Hoc  fe  modo  regis  expeditio, 
etreceptio  habuit. 


CAPVT    XIIII. 

Dtmetriit*  Antiocbum  inter/tciens.  Alc'tmu* 
iam  pontifrx  ad  Demetrivm.  In  ludam 
criminationes  Atcimi.  Inflammattu  in  lu- 
dam Demeeriiu  P.ix  inter  Nicanorem  at- 
quc  IuU&os.  Ittdt  coniuginm.  Contra  Ni- 
canoru  namen  Aldmis  apud  Dcmetritm. 
Ka^is  obitm  a  dm  h  an  dm. 


EXa&o  triennio',     nuntiatumi 
eft  Iudae ,  Demetrium  Seleuci 
filium,      tripolitano    portu 
cum  validis  copiis ,  et  clasfe  inue- 
clum ,  regione  potitum  esfe ,    An-  % 
tiocho ,  et  eius  procuratore  Lyfia 
de  medio  fublatis.    Alcimus  autem  3 
quidam  antea  pontifex ,  fed  qui  per 
ea  tempora ,  quibus  omnia  erant 
pennixta ,  fuerar  fua  fponte  pollii- 
tus,  cogitam,  nulla  fibi  iam  ratione,    . 
nequead  falutem ,  neque  ad  facram 
aram  patere  aditum ,       adiit  re-  4  , 
gem  Demctriuni ,  anno  eentefimo 
qninquagefimo  primo ,  adferens  ei 
coronam  auream ,  et  palmam ,  et 
item  de  iis  rauiis ,  qui  in  templo  fo- 
lebantadhibeii.    Atque  eoqviidem 
die  quiet um  fe  tenuit.        Deinde  J 
accommodum  infanix  fuaetempus 
nactus,a  Demetrio  in  concilium  vo- 
catus,  et  quo  in  ftatu  esfent ,  quid- 
ue  conarentur  Iudsei,    interroga- 
tus,    refpondit  in  nunc   modum:6 
qui  ex  ludxis  dicuntur  A fidxi,  quo- 
rum   dux  eft  Iuda*  Machabaeug, 
bcllum  et  feditiones  fouent,    re- 
gnum tranqullirate  frui non finen- 
tes.      Itaque  ego  auita  dignitate,7 
(pontificatum  dico,)  priuatus,  hue 
nunc  veni,     primum  regis  com- 8 
modi»  finc--re  ftudens,  deinde  et- 
iam  ciuium  mcorumrationemha- 
bens     Namrorum,  quosdixi, im-9 
portunitate  vniuerfum  genus  no- 
ftrum    Ixditur    non   mediocriter. 
His  omnibus  perfpeclis ,  tu  rex,  et 
regioni,  etcircumuentogenerino- 
ftro  profpicito ,  pro  iftius  erga  o- 
mnes  huinanitatis  facilitate.    Nam  10 
quamdiu  Iudas  fupererit,  fieri  non 
poteft,  vt  res  pace  potiantur.    Ta- 1 1 
libus  ab  eo  di&is ,  continuo  reliqui 
amici  male  in  ludam  animati ,  De- 
roetrium   inflammarunt.       Itaque  u 
ftatim  vocaJum  Nicanorem ,  ele- 
phantorum    magiftrum ,     Iudaeac 
praefidem  facit :       eumque  mittit  |« 
cum  mandatis,    vt  ludam  interfi- 
ciaf, 


Cap.  14. 


LIBER    IT. 


107? 


ciat,  eiug  focios  profligct,  etAl- 
cimum  pontificem  ftatuat  fumini 

14  templi.  Turn  extranei,  a  Iuda  ex 
Iudaea  fugati,  Nicanori  fe  gregatim 
sdiungebant,  Iudaeorum  infelici- 
tates  et  calamitates  fuam  fore  feli- 

15  citatem  putantes.  Hac  Nicanoris 
expeditione ,  et  externorum  cona- 
tuaudito,  illi  terra  contperfi  fnp- 
plicabant  ei ,  qui  populum  fuum  in 
sternum  ftabiliuisfet,  fnisque  fem- 

16  per  fua  praefentia  fubuenisfet.  De- 
indeiubenteduce,  illinc  continuo 
protecli,  cum  hoftibus  congresfi 

1 7  funt  ad  pagum  Desfau,  vbi  Simon 
ludae  frater  cum  Nicanore  con- 
gresfua  erat,  et  pxne  propter  ho- 
ftium  repenttnum  tacitumque  ad- 

i8uentum  Iapfus:  tamen  audiens 
Nicanor,  quanta  Iudaeorum  forti- 
tudo,  etalacritasesfet  inccrtami- 
nibus  pro  patria ,  fanguine  decer- 

\S>  nere  formidabat.  Itaque  Pofido- 
nium,  etTheodotum,  etMattha- 
thiam  mifit,  qui  fidem  darentet  ac- 

.0  ciperent.  Quibus  de  rebus  adhibi- 
ta  matore  deliberatione ,  quum 
dux  rem  ad  vulgum  retulisfet,  et 
fententia  confentiens  exftitisfet,  ad- 

»  fenfi  funt  compofitioni:  et  diem 
colloquio  ftatuerunt,  quo  die  fe- 
orfumeodemconucnirent.  Is  dies 
poftquam  aduenit,   et  ab  vtroque 

*  diuerlx  pofitx  funt  fellac,  quum 
Iudas  arinatos  dispofuisfet,  in  locis 
opportunis  paratos,  ne  quid  frau- 
dis  ab  hortibiis  repenfe  nafceretur, 

3  colloquium  rite  habuerunt :  quo 
habito,  Nicanor  Hierofolymis  de- 
inceps  manebat ,  neque  quidquam 
reprehendendum  committebat  : 
dimisfaque  gregariorum  militum 
turba,  ludam  femper  in  oculis  ha- 

5  bebat :  eumque  humane  colens 
hortatus  eft,  vt  vxorem  duceret, 
et  liberis  operam  daret.  Itaque  ille 
duxit,    et  tranquillam   vitam  in- 

5  gresfus ,  coniugio  fe  dedit.  At 
Alcimus,  animaduerfaeorum  inter 


fe  bencuolentia ,  et  intelledtis  pa- 
clionibus  inter  eos  faclis,  ad  De- 
metrium  venit :  eique  retulit,  Ni- 
canorem   contra    ipfum    fentire, 
quippe  qui  eius  regni  iniidiatorem 
ludam  fuccesforem  ftatuisfet.Tum  *7 
rexiratus,et  tllius  confcelerati  ca- 
Iumniis  irritatus,  fcripfit  Nicanori : 
fefe  compofitionem  grauiter  ferre 
dicens,   et  Machabaeum  vinclum 
mitti  ftatim    Antiochiam  iubens. 
Quo  accepto  nuntio  confufus  Nica-  ig 
nor,  aegre  ferebat,   violanda  esfe 
pacta,  nulla  orta  ab  illo  iniuria. 
Sed  poftquam    regi   contrauenirezo 
non  erat  coinmodum,  ftudebat  id 
aftu  face  re.      At  Machabaeus  vl-  30 
dens,   aufterius  fecum  agere  Nica- 
norem ,  et  occurrere  folito  trucu- 
lentiorem ,  cogitans ,  aufteritatem 
illam  non  ab  optima  re  proficifci, 
coileclis  fuorum  non  paucis,   Ni- 
canori fe  fubtraxit.     Turn  ille  in- 31 
telligens,  egregie  fe  ab  homine  esfe 
deceptum ,  ingresfus  in  fummum 
fanctumque  fanum,    facerdotibus 
rem  diuinam  rite  facientibus  ,iusfit 
hominem  tradi.      Atque  illi*  cum  3» 
iureiurando  ncgantibus,  fcire  fe, 
vbinam  esfet,qui  quaerebatur ,  ille, 
porrecla  ad  templum  dextera,  hacc 
iurauit :      nifi  vos  mihi  vincrum  33 
ludam  tradideritis ,  ego  hoc  Dei 
domicilium  in  campum  redigam, 
aramexftirpabo,  et  hie  Baccho  in- 
figne  fanum  exitruam.       Haec  I0.34 
cutws ,  discesfit.    Turn  (acerdotes, 
pasfis  in  caelum  manibus ,    perpe. 
tuumgentisnoftrae  defenforem  im- 
plorant,  haec  dicentes:       tu  omni-3j 
um  dominator,    nullius  indigus, 
voluifti  templum  tuae  habitations 
apud  nos  fieri.      Qiiapropter,  031$ 
fanfle,  omnls  fandritatis  Domine, 
tuere  in  perpetuum  intaminatum 
hoc  recens  purificatum  domicili- 
um ,  atque  ita  omnia  improba  ora 
obftrue.    Razis  autem  quidam  hie-  37 
rofolymifaniis  fenator,  indicatus  eft 
Yyy  3  Nlca- 


1078 


MACHABAEORVM 


Cap.f4.15, 


Nieanorivirreipublicae  amans,  et 
in  primis  bene  audiens ,  qui  ob  be- 
nenolentiani  pater  Iudxorum  ad- 

38  pellabatur.  Nam  fuperioribus  tem- 
poribu»,  quumludfi  a  cecerarum 
gentium  commercio  abstinerent, 
causfam  dixerat  iudaifmi,  et  corpus 
et  animamproiudaifmo  cum  fum- 

39maconftantia  expofuerat. 

IgiturNicanor  volens  perfpicuum 
facere  odium.quod  in  ludatos  gere- 
bat,  mifit  fupra  quingentos  milites 

40ad  ilium  coniprehendendum.  Iudi- 
cabat  enim,  illo  capto,  rem  fore  In- 

41  dtis  ealamitofam.  Quum  mili- 
tum  multitudo  turrim  iamiam  ca- 
pturaforet,  veftibulique  ports  vim 
racerct,  et  ignem  admoueri ,  fores- 
que  fuccendi  iuberet,  deprehenfns 

4iRazis  incubuit  gladio :  generofe 
niori  malens,  quam  in  fcelerato- 
rum  venire  manur,  et  indignamge- 
nerolitate  fua   contumeliam  pati. 

43  Sed  quum  ob  trepidationis  xftuin 
vulnus  parum  re6Ve  inflixisfet,  tur- 
ba  iam  intra  ostiairrumpcnte,  in 
murummagnoanimo  cucurrit,  et 
feipfum  fortiter  in  turbam  prxci- 

44  pitauit:  et  ill  is  celeriter  disfipatis, 
dalo  loco  in  media  ilia  delatus  eft, 

45atqueadhuc  fpirans,  et  animis  in- 
flammatus,  emicuit:  et  manante 
fonte  fanguinis ,  grauibus  adfeclus 
vulneribus  per  turbam  curfu  pene- 

46trauit,  et  in  prxrupto  quodam 
faxo  ftans ,  iam  prorfus  exfanguii 
prolata  inteftina ,  et  ambabus  com- 
prehenfaraanibus,  in  turbam  pro- 
iecit:  vit*que  et  fpiritus  Domi- 
natorem  precatus ,  vt  ea  fibi  ite- 
rum  redderet,  hoc  modo  vitam 
finiuit. 


CAPVT    XV. 

Centra  ludam  Nicanor.  Suos  confirmant 
Iuda*.  Somnio  copi*  lude  Animate.  lo- 
nam  orans  ludas  in  bofits  comgresfuros.Ho- 
fiet  c*fi.      Nicanor  interftclus.     Prttfi- 


xam   NicanorU  caput  in  arce  Hierofo^ 
/yni/c. 

Nicanor  autem  audiens,  ludam  1 
cum  fuis  esfe  in  tractu  Sama- 
rix,ftatuiteosdiequietis,  ad- 
hibita  omni  diligentia,  inuadere. 
Quumque  Iudxi,  qui  eum  coa&i» 
fequebanttir,  monerent,   ne  illos 
tarn  inhumane  et  barbarc  perderer, 
fed  honorcm  tribueretdiei,  quam 
omnium  fpectator  Deus  fanclitate 
prx  ceteri*  decorauisfet :  quarfiuitj 
ille  confceleratus ,  numquid  esfet 
aliquis  in  cxlo  rerum  prxpotens, 
qui   fabbati     diem    agi    iusfisfet? 
Quumque  illi  refpondisfent ,  esfe  4 
immorcalem   Dominum,    in  cxlo 
imperantcm,   qui  diem  feptimum 
celebrari  imperauisfet.      Et  ego,c  j 
(inquif  ille,)  potens  fum  in  terris, 
qui  anna  capere,  regisque  negotia 
peragere  inbeo.  Neque  tamenim- 
probitatis  fux  conata  perficere  po- 
tuit.Et  Nicanor  quidcm,  cum  omni  6 
faftu  infolcfcens,  commune  de  Iuda 
tropxum   erigere  ftatuerat.       At  7  j 
Machabxus  perpetuo  fumma  cum     j 
fpe  confidebai,  auxilium  fe  a  Domi- 
noconfecuturum:fuosque  hortaba-g  j 
tur,ne  externorum  aduentum  re-    1 
formidarent:  fed  memoria  tenentes 
auxilia,  quibus  antea  decxlofuis- 
fent  dcfenfi ,  nunc  quoque  fpera-    1 
rent,  victoriam  fe ,  et  auxilium  ab 
omnipotence  Deo  adepturos.    De-p  . 
inde  eos  lege  ,  et  vatibus  citandis 
confolans,   commemoratis    etiam 
certaminibus,  quibus  fuisfentper-    | 
functi,    alacriores  reddidit,  ere- 19 
c~rosque     eorum    animos     inrita- 
uit :      fimul  ostendens    externo- 
rum  perfidiam ,  ac  periurium.   Ita  1 1 
fingulos  eorum  non  tarn   clipeo- 
ruin,     et  haftarum  munimento, 
quam  bonae  orationis  confolatione 
armando ,    narrato  etiam  fomnio 
fide  digno,  mirificedeleclauit.    E-|| 
rat  autem  fonmii  vifum  huiusmodi: 
Oniam 


Cap.  15. 


LIBER    II. 


ic.79 


Oniam  eum ,  qui  fucrat  pontifex, 
probnm  honeftumque  virum ,  in 
congresfionibus  grauem ,  moribus 
comem,  oratione  facundum ,  et  a 
puero  in  omnibus  virtutis  rationi 
bus  exercitatum  :  hunc,  inquam, 
pasfis  manibus  oraie  pro.vniuerfo 

*3Iudxorum  ftatu.  Deinde  ita  ad- 
paruisfe  hominem  quemdam  cani- 
tie  et  gloria  pr«ftantem,  mirabili 
quadam  et  magnificentisfima  prae- 

,4ditum  excellentia.  Turn  Oniam 
ita  refpondentem  dixisfe  :  hie  eft  il- 
le  fratrum  amator,  qui  multapro 
populo  fanclaque  vrbe  precatur, 

1 5  Ieremias  Dei  vates.  Deinde  lere- 
miam,  porredia  dextera,  tradidhfe 
Iudaeenfemaureum,  et  eo  traden- 

16  do,  ficfatum  esfe:  accipe  fan- 
clum  enfem,munus  a  Deo,  quoen- 

•7fe  frangas  aduerfarios.  Hacilli 
Iudae  oratione  tarn  pulchra  confir- 
mati,  quseposfetad  virtutem  exci- 
tare,  et  iuuenum  animos erigere, 
decreuerunt,cafiranon  facere,  fed 
egrcgie  inuehi :  et  cumomnifoni- 
tudine  cdngresfi  atque  confligentes, 
de  fumma  rerum  decernere,  quan- 
doquidem  et  vrbs  et  facra  et  fanum 

8  periclitarentur.  Erat  eniin  eis  de 
vxoribus  et  liberis ,  itemque  de 
fratribujs  et  cognatis  periculum 
minori^njomenti :  maxinaus  vero, 
et   primus   de  confecrato  templo 

°metus.  Eratetiis,  qui  vrbe  conti- 
nebantur,  non  mediocris  aeftus ,  de 

°fubdialiconnjclu  follicitis.  Iam- 
que  omnibus  futurum  certamen 
exfpectantibus ,  et  iam  congresfis 
hoftibus,  distenfoque  exercitu ,  et 
belluis  opportuno  loco  pofitis ,  at- 
que equitatu  ad  cornua  ordinate, 

•  animaduertens  Machabxus  multi- 
tudinis  incesfum,  armorumque 
varium  adparatum,  et  belluarum 
feritatem,  pasfis  ad  caelum  manibus 
inuocauit  monftrificum  ilium  Do- 
minum  fpectatorem :  intelligens, 
non  in  armis  politam  esfe  vitiori- 


am,  fed  ilium  earn  iis,  quos  dignos 
ftatuisfet,  conciliare.      Inuocabat  ** 
autem  verbis  huiusmodi :    tu,  Do- 
mine  ,  angelum  tuum  mififti ,  Eze- 
chia  rcgnante  in  ludaea,  quiange- 
lusin  caftns  Sennacheribi  centum 
odtogintaquinqi'e   hominum  mil- 
lia  interfecit.      Nunc ,  o  casli  prae-  *3 
potens,  pr x.  mi  tte  nobis  tuum  bo- 
num  angelum ,  ad  hoftium  timo- 
rem  terroremque :     perterrefiant 
tui  brachii  magnitudine,    qui  cum  >4 
impiis  conuiciis  tuum  fan&um  po- 
pulumadoriuntur.     Hacremis  ille 
precandi  finem  fecit.     Nicanoria-  »5 
ni  vero  cum  tubis  et  p  iambus  ac- 
cedebant.    At  ludad  cum  Dei  inuo- 16 
catione  et  precibus  cum  hoftibus 
congresfi  funt:      et  manibus  pu-*7 
gnantes,  animis  autem   Deum  o- 
rantes,  proftrauerunt  trigintaquin- 
que  non  minus  hominum  millia : 
adeo  Dei  praefentia  fuerunt  hiiares. 
Deinde  quum  opere  defuncti,  fe*8 
cum  Letitiareciperenr,  Nkanorem 
cum  armatura  occubuisfe.cognoue- 
runt.    Ortoque  clamore  et  tumul-»p 
tu,  praepotenti  Deo   patria  voce 
gratias  egerunt:       iusfitque    ille  3» 
prorfum  et  corpore  et  animo  prin- 
ceps  ciuium  propugnator,  qui  be- 
neuolentiam  toto  aeuo  erga  fuos 
populares  conferuauit,  caput  ma- 
numque  Nicanoris  vna  cum  hu- 
mero   abfeisfara  ferri   Hierofoly- 
mam.      Ac  poftquam  eo  peruenit,  3 1 
conuocatisfuispopularibus,  et  fa- 
cerdotibus  ante  aram  conftitutis, 
iusfit  arcesfi  eos,  qui  erant  in  arce : 
et  ostenfo  fcelerati  capiteNicanoris,3» 
manuque  maledici ,  qua  ille  in  fan- 
dram  Omnipotent!*  aederu  porre- 
cla,    verbis  fuperbiuerat :       ex-  33 
feclaque  impii  Nicanoris  Iingua,di- 
xit,eam  fe  fruftulatim  daturum  ali- 
tibus,   dementisque    manus   pro 
templo  fuspenfurum.      Hie  vero  34 
omnes  ad  caelum  tarn  nobili  Domi- 
no gratias  agere,   et  eius  laudes 
prse- 


ic£o 


MACHABAEORVM    LIB.    II.  Cap.  i3-. 


prsdicare ,  qui  locum  fuum  con- 

35  feruaslet  impolhitum.  Prxfixit 
aurem  Nicanoris  caput  in  arce,  eui- 
dens  omnibus ,  ct  manifeftum  au- 

5<5  xilii  Domini  indicium  :  decreue- 
runtque  onmes  communi  futfra- 
gio,  eum  diem  nequaquam  ignobi- 

37  lem  finere ,  fed  infignem  habere, 
decimum  teniuin  menfis  duodeci- 
mo Adar  l'yriaca  voce  dicitur, 
vno  die  ante  mardochaicum  diem. 

83  Igitur  quum  res  Nicanoris  fie  fe  ha- 
buerint,  et  ex  illistemporibusHe- 


brxi  vrbem  tenuerint,  ego  quo- 
que  hie  librum  finiam :  et  fi  qui-  • 
dein  bene  et  argumento  conue- 
nienter,  hoc  eft ,  quod  volui :  fin 
exiliter  et  ieiune,  hoc  eft,  quod 
potui.  Vtenimvinum  feorfimbibe-'i 
re,  aut  rurfus aquam,  infuaue  eft: 
ac  quomodo  vinum  aqua  tempera- 
turn  fuaue  eft,  et  gratam  efficit 
deleclationem :  ita  contextus  ora- 
tionis  aures  legentium  deledtat 
conftru6tione.  Atque  hie  finis 
erit. 


VETERIS    TESTAMENT! 

FINIS. 


NOVVM 


EOOC 


■MR. 


OH 


^ 


-QLMGL1ST    SEP  15 1951 


I 

t— _ nr-  jjr fSSST""^ 

~\ 

i  ! 

IT 

•H 

g 

•H 

University  of  Toronto 
Library 

[ 

r— 1 

rH 

<?>             0> 

ir\         to 
CV           CO 

«Si 

0)O 

DO  NOT           f 
REMOVE         / 

THE                \\ 

i.   Latin 
Biblia  s* 
•etatione 

CARD             | 
FROM             ^ 

Bible 
terpi 

THIS                Y 
POCKET              ^ 

Bible 
Latin 
C 

Acme  Library  Card  Pocket 
LOWE-MARTIN  CO.  LIMITED 

i, 

O  <o 


UU   CVJ 


CO 

O 

o 

a. 

u_ 

_i 

X 

m 

CO 

o 

>- 

< 

r-~ 

m 

CM 

LU 

o 

z 

< 

lo 

CC