Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct
to make the world's books discoverablc online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
Äbout Google Book Search
Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web
at |http: //books. google .com/l
Google
IJber dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nu tzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdesto trotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter |http: //books . google .coiril durchsuchen.
C-lU2,5
Jtjarüaiti «Tollrgr Ittvaru
(JEORGE B. SOHIER PRIZE FUND
The sucplus annu^ balance " shall 1>e ex-
pended lor books for the Ubiary."
— /-ffftr of Walda lüggimon,
Jan. ,o, ,893.
Receivcl Q^. X3, -» ^X^-
Seiträge 3uc S^eformationsgefdjici^t«.
Bibliographia Brentiana.
unb ll^^e^rud'tc^ Sct^riftoi ittiö Srtefe bts
Äeformators ^»'i?^""^' Srciij. ® ITebp
einem Dcrjctrfjnis bic Citemtur flb«r 3nn^
furjeit £rtäuterungcit und ittigcbnicf t«ti Elften.
Kommifiton ffii: ConD^sgffd^dite
btatlrilcl von
Llo. Dr. ID. Äöljlfr,
prio.itBejcuteit an in Univ. ■&»mn
g bem Stellage Don (S. SI. Si^ttiptliQre imt) ®o^n, Berlin W. 35.
Corpus Reformatorum.
Vol. xxix-Lxxxvn.
JOANNIS CALVINI
OPERA QUAE SUPERBUNT OMNIA.
Vol. I— LIS.
Eiliderunt
apud l', A. SchnetBchke et if'iUutn, BrruiHvIgHe,
Guilelmas Baum, Editardns Cnnitz, Eduardns Beuss,
Theologi Argentoratenses,
$retä eines DoUftänbigen S^ctiiptflvä beä @e{aiiitn)erteä
einjelin! Sfinbc je 12 Sßorf, bec ieptc 'EDppelbnnb LVU— LIX 20 aMorf.
^[ bic Sub|(ritieiiltn au^ bie güQemuärtig im Corpus ReformatorDm
trii^ntnbc _ ^^^
(leQt bi« SSerlage^QJibluiifl du öitni^ilnt jutit
il«r;»g«ii»f0 van 300 Ittittrk
jutr ffietfügung, lutim tS im ^Q^f' ^^04 bejogtn iv'nb.
§nlbrtid) Sttiiigli^
fnuifitdjc SSJcrfe
unter ^JlitiDlctutig btS
tjecaiilgfQebcu Don
Br. (Emil (Eglt unb Dr. (Btots ^in^lcr
Xcsftno^ en bcr Uiiiv>r[(ttlit ni aM6 SltUtlanUttiiei am ttsvninafliiin in ^afcl
crli^eintn gegeiihjörtifl in Sieferungtn ju
t* 3- marh.
3l«9faßrri(^e "^Kofpe&te ßopenfrai oom 'S'eirCag.
Setträge 5ur JJeformattonsgcfdjtdjte.
Bibliographia Brentiana.
3ibUograpI^tfd?cs Dcr5Ctc^nis öcr geörucftcn
utiö ungcörucften Sdjriftcn un6 Sriefc öes
Reformators ^ol^annes Srcn5. ® ZTcbjl
einem Dit^ndinis öcr Literatur über 3rcn5,
fur3cn (Erläuterungen unb ungebrurften 21hen. . ,^a
Xtlit Unterflü^ung ber IPürttemBergildt^
Vommiffiott fflt Üan&esgefdiidite
Lio. Dr. VD. ftöfjler,
pTioatöojenten an in Unin. CSiegen.
UiCiiW Berlin, J904. iSOiSDiU
C a. Sdiioetfcttfc unb So^n.
C 11^^'^
#
APR 23 1912
^^BP
? ^ \
JiS'ö-^xe/^ GfUx.-*^^
Dem 2lltmet|icr
5cr tt)üirttembcrgifd?cn Kird?cngcfd?td?t5forfd?ung
Dr. theol. et phil. h. c. (5uftat) koffert
Pfarrer in Habern bei Kirc^ljeim u. Cerf .
Cni dono lepidam novam libellam
Arido modo pumice expolitnm?
Gnstavo tibi; namqne tn solebas
Meas esse aliqnid pntare nugas.
(CatuU.)
V
Inifaitsvir^nd^nis.
Stitt
^oxtooxi VII— Xn
I. ©clbftänbigc ©c^rlftcn l)on 3o^. Srcnj 1—320
A. 3)aticrtc ober ftcftcr batlcrbarc ^rucfc 1—304
B. Unbaticrtc unb nidjt ficöcr batlcrbarc 2)ru(fc .... 304—320
II. Sricfe, S3cbenlcn, ®utac^|tcn unb SSorrcbcn öon SSrettj . . 320—349
lU. ®ic Slteratur über Srenj feit 1897 349—352
IV. SRattuffriptc 352—361
V. Slnalecta 361—396
VI. %uUa 396-401
VII. Scttc S'Jadjtrögc unb SBeritfttigungcn 401—405
SfJegifter unb SScractd^ntg bcr Sibltot^efen 406-427
— vn
iüortoort
Sm Söi^rc be« Srcnjiubiläumg 1899 tourbc bic Srcttj*
Bibliographie begonnen, auf S(nregung bei^jenigen, bem bad nun
öoDenbete SBerf geioibmet ift. SBenn bie gertigfteDung ftd^
quintum in annum l^inauiSjog, fo (ag bai^ nid^t fotool^I an perfön«»
lid^en Sßerl^öltniffen (Überfieblung öon Tübingen nad^ ©iefeen)
afö öielmcl^r in ber ungeal^nten güUe beö guftröntenben 9KateriaIe8.
S)er auf ®runb ber lübinger unb Stuttgarter Brentiana an bie
öerfd^iebenen Sibliotl^efen öerfanbte Fragebogen umfaßte 61 ®.,
bie je^t abgejd^Ioffene Bibliographie beren 405! — ber befte
fStxoti^ jugleid^, bag bie S(uffteUung einer Bibliographia Brentiana,
tt)ie ha^ Soffert fd^on toieberl^olt auiSgefprod^en l^atte, eine toiffen*
fd^aftlic^e 9?ottoenbigfeit tt)ar.
Urfprünglid^ follte bie Sibliograpl^ie nur Vorarbeit fein für
eine Biographie, in tt)elc^er ini^bejonbere aud^ bie X^eologie
83renjen§ eine einge^enbe SBürbigung finben würbe. Sn einen
neuen SBirfunggfreiö gefteüt, fann id^ an eine SluiSfü^rung biefeg
^lane« öorerft nid^t benfen. Aber ba« Slo^material für eine
Biograpl^ie liegt nun öor, unb öielleid^t ift eg nic^t öergeblid^e
^Öffnung, eS ntöd^te ein Slnberer au8 ben beigebra^ten Steinen
balbigft ben |)augbau aufführen.
3n ber Bibliographie finb bie Brentiana folgenber Biblio*
tl^efen auf @runb ber Angaben berfelben öerjeid^net :
ber UitiDer(itüte6i()liotf)e!en ä« Stniftcrbani, äSafet,
SBcrlin, Sern, Sonn, Sreerou f= fflreSIau u. SBreSlau U.],
(Srlongen, gteiburg, @enf, ©iefecn, ©bllhigEii, ®retf8=
toalb, §aÜe, §eibetberg, 3ena, fiie(, Äönigäberg, Sfrofau.
Seipjig (^ Seipiig w. SeipÄ'9 U.), SWarfaurg. Süünt^en
(= aRün^cn u. 5Künd)cn U.), ÜKünfter, 3ioftod, ©trafen
bürg (^ ©trofeburg ii. ©Irafeburg U.), Tübingen, 3Büri=
bürg, 3üric^ (= Sürirfi u. ^ürict) U.),
bet Sibliotficf bec Vereenigden Doopsgezinde Genieente
ju Slmfterbam (— Slmftetbam W.).
bet fi'iri^eiibibliotl)ef ju Slrnffabt,
ber ©tQbtbibliottjet j« öteälau (= öreStau ©t.),
ber SanbeSbibliot^el ju 6öf(el,
ber groftberj. §o(btbliotöet ju S)ormftabt,
ber fiirftl. @eorg§bi6Itot()e! ju S;ef(au,
ber etiemangeii SefuHenbibliolfiEt ju EiDingen,
ber f. off. S9ibIiot[)eI ju 25ve8beii,
ber CSarl 8lIeEanbec= unb Sßartburg'Sibliotöe! ju ©iiena^
(= gitenod) S.a. unb Sitenac^ SB.),
ber to. fiirc^enbibtiotbef ju Smben,
bec eo. Äiri^enbibüotljef ju gftlingcti,
bet ©tabtbibüotbef s« granffurt a. SH.,
ber ©tobtbibliotbef ju S. ©allen,
bet 3«tlid)(d]cn Söibliot^el ju ©brli^,
ber bf^Ofll- Öibliotbe! ju ©otba,
ber fiircftenbibliDtbet ju ©c^ic. §aß,
bei Stabtbibliot^eE ju ^atnbitig,
ber eljemal. UnberfitätSbibliotbet ju ^elmftcbt,
bet grofeb^ä- ■Ö'^f' i""^ SanbeSbibtiotbef ju ftartäru^e,
ber istüblbibliotbet ju Königsberg (^ flönigfiberg St.),
ber iflibtiollief ßjartorflsfi in firafüu (= firofou ßj.),
ber ^(inlern§'S9ibliot^f[ in fironftobt,
ber fürftt. aBallerfteinjc^en fflibliol^et ju Sanbflf)ut ((oirt
gültget aJitttcilung Doit §. i^rof. D, ffamtrou),
ber ©tQbtbibiiot^ef in Seipjig (= üeipjig ©t.),
beS brittfdien ÜJiufenmö in ßonbon (laut Catalogae of
the printed books),
bet 93ibUotbet bcä eo. ©eminarS in IWaulbtonii,
— IX —
bcr I. $of- unb ©taattbibliot^rt in SKünd^ (= SKün-
bcr ©tabtbibKot^cI in SRilmbcrg,
bcr grofe^crg. Sibliot^cl itt'^Dfbenburg,
bcr I. I. ©tubicnbibfiotl^cl in Dlntü^,
bcr SBibliot^cI bcr soci6t6 de Fhistoire du protestantisme
franQais in ^rid,
bcr f. firciÄbibliot^! in Slcgcn^burg,
bcr Vaticana in Korn (laut Inventario dei libri stam-
bcr «ibliot^cf bc« $^om<i8ftiftc8 in ©tragburg (= ©träfe-
butg 1^.)/
bcr f. ö. Sanbc^bibliotl^cl in Stuttgart,
ber ©tQbtbibfiotl^cf ju Ulm,
bcr grofe^crj. 95i6Iiott)cf in SBeintar,
bcr fürftf. SBibliot^cf in S33crnigcrobc,
bcr f. I. ^ofbibliot^ef in SBicn,
bcr Sibliot^cf bcr Sutl^cr^aUc unb bciJ ?ßrcbigcrfcminar8
ju SBittcnbcrg,
bcr l^crgogl. SBibliot^cf in SBoIfcnbüttcI,
bcr ©tabtbibIiot(|cf in QHian,
bcr ©tabtbibliot^cf in 3ürid^ (= 3ürid^ ©t.),
bcr 9flatÄfcl^uIbibIiott)cI in ß^i^ou-
Äcinc Brentiana finb laut Singabc öor^anbcn in bcr
©tabtbibliottief ju Serlin, bcr UniöcrfitätSbibliot^cf ju »rüffcl,
ber Sftot^fc^irbjd^cn »ibliot^e! ju granffurt a. 3R., bcr White
Library in Stl^aca, bcr Jfloftcrbibliot^cf im SRat^aufc ©ontntcr*
l^aufcn.
Äcinc SluiBfunft ju crl)altcn toax trofe Slnfragc öon bcr
Bibliotheque nationale in ^ari^ (bcr gcbrudEtc üatalog rcid^t
noc^ nic^t bis ju ben 95uc^ftaben Br) unb ber Bodleiana in
Dfforb.
aScrcinjcItc Slngabcn !onntcn gegeben njerben au« ber
©ibliot^cf JU ägram, bcr SBibtiot^cf ju Slnnabcrg, bcr Uniöerfität«^
bibliot^c! ju ©elgrab, be« Trinity College ju S)ublin, bcr
9iationa(bibIiot^cf ju glorcuj, bcr Unit)erfitätSbibIiott)ef ju ®cnf,
bcr f. SBibliotl^cf ju jlopcntiagcn, bcd fianbci^mufcumi^ ju fiaiba^,
ber UniuerfitQföbibliotfiet ju Seibfn, ber Bibliotheque nationale
unb Mazarine ju ^aris, ber f. Sibliotfjet ju S. Petersburg,
ber ©toblbibliot^et ju ^Rotenburg a. b. %., bem ©loatSarcöiD unb
ber iJonfiftorialbibliottiel j" ©tuttgott, ber Uniwt[itQt8bibIiot[iet
la Uplola.
©ämtlit^e bcSdiriebcne S)ruclc l)abt iä} perjönlic^ etngejetje«,
mit SluSnntjitie ber nur in SRom unb aSolfenbüttel bcfiublic^en,
beren 31'Ienbung unmbgtic^ rourbe. !J)oc^ fonnte [)ter eine jH'
Dertäjfige SSefct)reibung Don ben §.:p. $rof. Dr. ©c^cUEjaS unb
S0ib[iot^ef§ieIretär (Sronou mir giitigft geliefert roerben. S9ei
einigen ber Iloüij^en Sirucfe mu^te id), ba bie lellenen unica
nid)t oerfanbt rourben, inid) mit ber con Sl^e in beii 3a^r6b.
für bie ©elt^icffle beS $toteftantiämu§ in Dflerreit^ angegebenen
ae[cf)reibung begnügen; eS ift bei ben betr. S5rucfe« oermerd
roorben.
SÖei ber ©efc^reibung ber einjelnen 3)rucfe bin idi
fofgenberma^en oerfo^ren: SDie 5:iiel rourben genaueftenS (mit
?Iuäna^ine ber Dcridjiebenen §ö£)e ber Itjpeii) roiebcrgegeben, ouc^
bie Ungenauigteiten , Spatieii jroiftJ)en ben einjelnen ^udiftoben,
ft^roge Stellung 11. bgl. (ber Sejer iDoQe a\\o nidft etmo ben
Se^er f)ier fiit inforreften 33nict oerantniortlid) maä)tti). gernet
ift Derjeic^ncl; ba3 gotmat {8", 4", 12", auf eine rceitcre EpCj(iaH=
fierung roiei flein 8'' v. ix. bin id) iiid)t eingegongen), bie ßa^I
bet Slätler, ^oginierung unb golüerung mil eoentitellcn 5fl)lern,
bie leeren ©eilen, Sopftitel, Gufloben inio nicl)t nufibrüdlic^:
93ogen[uflöbeu öermerft ift, — SÖIatlEuftobeii), Marginalien (—
SJirgii.), ©ignatur, Sruderoermerf. JJ'il'f' f'^Ö ^^' ^'"^1" 3)nitfe
feine enttpred)enbe 9iotij, fo ift, o^ne bafe baS befonberS
DernierEt rcäre, boö Setr. a\i: n\d)t Dorf)anben anjunet)men.
ffio alfo i- S9. nic^t cermerft ifl: liletrüttjeite leer, ift fie be-
brudl; reo ein Sktmett über ©ignotur fetjlt, ift eine folc^e nic^t
bot^onben ;c. SBciin bei ber (Sinjeljä^lung (in ißetitbrnci) balb
nadi Sloltern, balb nai) ©eiten gejault mürbe, fo mar baS bu
bingt burd) ben belr. Tirud, je nac^bem ein SIbjdjnilt mil einem
©lütt- ober ©eilenitJ)lu§ jufammenfiel. Sluä tnpograpI)iid)en SfücT«
fitsten tonnte ber minutiöje Unlerfdjieb jroifdjen runben unb
etfigen fünften nur bei grüneren ^iintten miebergegebeii roerbeii.
9le(f)t3 unb lintä ift Dom SÖilbe öu8 ju Derftel)en. Sei ben SBor-
— XI —
rcbcn öon JBrenj (Abteilung ü) fotoic beti S)rudEcn bc8 19. Sa^r«»
l^unbcrtg (mit Sluöna^ntc bcr fcftcncn 9?r. 653) ift bic ßcUentrcnnung
fortgcfaDcn unb fortlaufcnb gcbrudt toorben. S)ic Änorbnung bcr
a)rudEc erfolgte nac^ ^df)rt^a\)kn, innerl^Ib berfclben, forneit fid^
ba^ avL^ bcn SSorrcben ober S)ru(Iert)ernterfen ober anbertoeitig
feftfteUen lieg, d^ronologifd^, boc^ lourbe [tetiS ßuf^^t^^^^S^^i^^iS^^
gufammengefteDt. S)ie U r b r u d e laffen fid^ auf biefe SBeife
unter 95enu|ung bei^ 3fiegi[teriJ leidet feftfteDlen, fo getoig id^
nic^t Derlenne, bag bei ben unbatierten 2)rudCen nod^ t^po«
grapl^ifc^e Sinjelforfd^ung jur ^eftfteDung ber Äbl^ngigfeit er«»
forberlic^ ift. SSon ben ttjürtt. Äirc^enorbnungen finb nur bie
ju SBrenjeng Sebjeiten erlaffenen notiert; bei ben Äatec^iSmen
f)abt id) mä) äRöglic^feit «oOftänbigleit (big 1870) erftrebt, boc^
mag noc^ mand^er ^ated^iiSmuiS ber SBrenj'fd^e fein, o^ne ed auf
bem Xitel ju öcrratcn.
Sine SBibliograpl&ic l^at für ben, ber nid^t f pejiell t^pograp(|if d)e
©tubien ntad^t, etwag SRüd^terne«, faft 2angn)eingei^ an fid^.
Um meine Srcnjbibliograp^ie ju beleben unb inSbefonbere fie
aW „^Beiträge jur SReformationSgcfc^id^te" ben SReformationS'«
^iftorifern intereffanter ju machen, l&abe ic^ fd^on im eigentlich
bibliograp^ifd^en Xeile nac^ SKöglid^feit auS bcn SSorrcben Ijifto*
rifc^c SRotijcn mitgeteilt unb in Slbteifung IV unb V rein l§ifto=
rifd^ei^ SKaterial geboten, ©pejiefl bie Analecta njcrben, beule
id^, n)infommen fein; jeigen fie boc^ aufg beutlid^fte bie ange*
feliene unb barum angefochtene ^ofition SBrenjeng in bem
©aframentgftreite , ober geben fie neue 3^9^ i^ ^^^ ®^^^^
beS ©eelforgerg unb ftird^enorganifatori?. S)aS beigegebene
{Regiftcr tt)irb bie l^iftorifd^en Slotijen leidet auffinbcn unb öer*
toerten laffen, jugleic^ entfc^äbigen für fleine Unebenheiten in ber
§injufügung öon Slad^trägen, bie fic^ nid)t öermeiben liegen.
Um bem öefer einen Sinblidt in bag Sleue ber öorliegenben
S3ibIiograp]^ie ju ermöglichen, ift jcttjeUig bei fd^on befannten
©rudfen auf ^artmann * 3ägerg SBreujbiograp^ie (= §.'3.)'
?ßreffefö Anecdota Brentiana (= ?ßr.), ©d^nurrcrS ©rläute»
rungen jur ttjürtt. SRef ormationggef d^id^te , ßot)rg eöangel. ^ait^
djii^mugöerfuc^e in: Monum. German. paedagogica XXII (=
Eol^rg) u. a. öertoiefen n)orben.
®rog ift mein S)anIegfc^uIbfonto. S)en SBorftel^ern ber gc*
nannten Sibiiot^efen weife ic^ mic^ ju teb^affem S5anfe tief
pf[id)tet; otjne iEjr freunblii^e^ tänlgegenfomnten in 3uifnbi"'3
ber ®rucfe uiib (Srteilung oon SJuäfunft roäre bie SStbliograp^ie
unmöglich geroorben. Sefonberen ®anf möc^le iä) ben §.§-
^profeffor Son^üffer in (Stuttgart, ^rofeffot ®roblc&en in §efm'
ftebt, S8ibIiotf)efar Dr. So^g. Suttjer in Söerlin, Sibliotöelar Dr.
©arnora in grantfurt, 58ibliott)e!ac Dr. J^omae in Tübingen
für freunbltc^e SSEi£)üIfe ouSiprcc^en. S3a6 ^. Di: SSofjert mit
aSJinten uub SRatjc^lögen bie SBibliograpfiie begleilcte, jptec^e itfy
banfbac auS. ?Iu{f| meinem SJerlegev $etrn Sinit Soejiuä in
fflerlin jet tür bereilmifligeä ©ntgegenfommen, foroie ber ÜDruderei
Sippert & 60. in Sioumburg (ür bie gejdjicfte Stlebigung aUet
tl)pograpf)iicf|en ©djroierigfetten Son! gejagt.
länblic^ erfüße ic^ bie angenehme ^flic^t, bet SBürtlem*
becgilcfien Sommiifioi' für SanbcSgeidjic^te jüi' bie gütigft ge=
wä^tle Unletfiü^ung meinen Berbinblidjften S)ant üiiäjujptet^en.
©iefeen, I. Suguft 1904.
^. ^ößCer.
I.
$elbflattbige Sd^tiftett von 3ot|. Stetig
A. datierte ober fidler HtltxHxt Srutfe.
1523.
1) Hin @ermön t)on ben | J^ailigen / ge))rebigt jü @d^tt)e | btfd^en
^aU / burc^ 3o^ | l^annem S3reii| / an | fant SacobiS tag | SR.
8 fdl in 40.
Xitclrücffcitc unb 3 legten ©citcn leer. «Wrfln. @ign.: ^ttj, »,
SBij. ^iteleinfaffung: SRal^men au8 48ierleiftcn jufammengcfett. ^aä^
mUtx 9h:. 2367 3)ru(I öon Sol^. ®rüner In Ulm, ^an^cr H 9h:. 1829.
$.=3. I 384.
SBerlin, S)re8ben, §amburg, ^dmftcbt, SKarburg, SWünd^en
©t, ©tuttgart, Tübingen, SBicn, SBoIfenbüttd, S^nä) ©t.
2) D^in jermon t)on ben l^e^Ugen | gebrebigt jä ©d^tt^ebifc^en
f)a\l burd^ 'äRa^fter | |anfen bren^ %n fant iacob^ tag.
.1. 5. 23- I
6 m. in 4«.
Xitelrüdfcitc leer. SWrßn.
SBcrIin, SÄünd^en U., SioftodE.
■ ^
3) Sin ©crmon | jä aUcn ©Triften: öon ber | fird^cn/önb t)on
ircm fd^Ififfct önnb | gemalt / aud^ öon be antpt ber pnt \ fter.
1
©eprcbigt but^ Joanne I SSrengDonSBe^t /her ftatt | prebiger
JH fc^roebiic^' I em ©aO. [ 3m Sar. SK. 3), ^"1- 0] I
5 n. in 4".
Silelrutffdte l(ct. SlRrfln. ©ign.: Stij, Hüj, 33. ^iielbotbüre: 4rti(^
Derjierte SRanbteiflen. ffucä^nSti 27 91r. 281, ÜBeCer 9)r. 2368. "ilaii
Dr. Sul6er=a3erlln jebenfana Slra66urflec Xnirf.
SBerlin, SSeimar.
4) SHin ©ermort jii at= | len Etjtiften / oon ber firdie jw \Vo
Rrem fii)lüf(el onb geroalt | avä) Oö bem ompt bcr prie | fier /
©cprebigrt biirc^ | 3of|annem | breng. | 3m 3ar. Sffi- ©■
XXiii. I [^ieratabesle.] |
4 391. in 4".
ScBie ®. (tev. 2:itelbDrbüie ; ipptld, obfn re^lS >Putt( mit Sogdi
UKb ^[»il, Ifniä 5PutK mit S*ilb. 3n iJei güHung beS ^orlalaufla^tä
enge! mit Slügel. SuCäl)nSti 27 9It. 82.
SBittenbetg.
ö) Spnn ©ctmon ( ^u allen S^riften / Don | ber firi^e / oii Oon
irem fd)Iu[= | fei trnnb gewatt / nut^ oonn 1 bem ampt ber
priefter. j ©eprebiget burc^ 3o^an' | neni S9ren& | 3lnno.
a)t.a).EEiii. i
Segte S. leer. Sign.: Mij. Siiij. litdborbüK: IRedii« unb tiitB
\t\it) oex/,itüi Sttule. Oben Äorb mit Blumen, unten uraianHev Sc&ilb.
93ener «Kr. 2369. §.=3. I 55 ff.
Solingen, greiburg, ©tuttgoct, Tübingen.
6) H ®tn Sermon ober | prebig ju allen S^riftgtau- | bigen
mcnfc^en. | bie rec^t mar c[)tU | ftenlit^ titd) / onb | bcrielben
Ijoiipt. I 2BaS ba jei) bie JRei^ten waren | fi^Iüffel beö ^iinelä |
baS Siechte Ware | ampt Dnb geroalt 1 ber priefter. | @eprebigt
burdi Susannen | SBren^e ju §aQ in fc^roabe. |
4 SI. in 4".
Sign.: aij, oiii. Jftdelnfoffung i 6 Stiften, 4 Bilbtr beS 3;i(r=
hfljeS unb Engt 13 fi guten eni^alienb.
Sertin, ©trafeburg U., ©tuttflort.
7) Mm. [!] Sermon. | jii aüen ß^riften / oon ber | Ütc^e / onb Oon
jrem Ic^Iüfjel onb | gewalt / andj Oon bem ampt | ber prtefter /
brenii^. | 3m gor. SDi. S).
©eprebiget | bur^ So^annem |
SSüj. 1 [3 äierarabeSlen.] |
4 S(. in 4".
Sepie ®. kct. 3Hrgn. ©Ign.; a\\. ailj. Iflelbotbüre : ißortfll,
»41^ unb Unit} uerj^icite SUuIen, jt hinter bei SfiuU gffTönter ^ann,
ber IfnFe mit aufgefi^lagenem ISudic. llnlcit @(bllb mit 2 Butten, uon
beneit bi( reditc Srommel !d)lägl, ble linlc ein ^orn blüft. ^aiqer 11
Mr. 1828.
Stiangen, Sonbpn, ajfünclien St., SRegen^burg, Stuttgart,
güric^ @t.
1524.
I ©nSerraon | ©ejogen aufe ben roort | tcnSoäniSam.SO.capit.
Slement | fj^n ben tictiligc geift. :c. ^u öden | Ef)tifteii / DD
ber tiiäji ,' onb »on | jrem St^Iiiffef ünb geroalt/ 1 autfi öon
bem Sltnpt | bet ^ßriefter. | ®e)3rebiget burc^ 3d^qti= | neni
»renfe. | Ütmio. Sffi. 2). X.l:"iüj. j
4 ai. in 4".
©ip.: nij, aüj. Site lein fafi im g : Jfterf|!S unb Hnt8 eine nadle
(Stouengeftalt mit Sdjlongen auf ^ofiamenten. Ü6et ijnen, fie be=
tHi[f)enb, Blumen gtwinbe Uun beflügelten, eine ©uiclanbe tragenbcn
(Sngeln geilten: bleldben fil^n oben auf bem iRanbe beS Xilelra^nienS.
Unten 2 beflügelte roilbe finaben, ben tedilcn 3u6 auf einet ffiugel, in
ber retbtcn &anb einen bamigen ©toif itagenb. Sie polten einen
isi^üb mit einem Säapl^en.
Serlin, iBreSbeit, ^elmftcbt, Tübingen, SäJittcnberg, SBolfen»
büttel, 3>oiä''U-
1525.
I SSon @e^or- | lam bsc önbertlioit ,' | gegen jrec obecfait.
®t' I prebiget [!] butd) 3o» | t)anne Sörentj jü | @(^U)ebi(cl)en
$on. I 9Ä. ®. XXV. 1
8 931. in 4".
litelriidfeite unb lefteä ai. leer. aRrgn. ©ign.i aij, äftj, 33— Siii.
I 8rcnt an Wntoniu^ |ioffmai)fler üom 16. 9Kärj
II &an, lilelelnfoffung : SRatimen mit Slrabtäten.
5ßo4 aSeaer 9Iv. 3332 Don ^o^onn fflrünev in Ulm gebnidl. gäanjer n
9Ir. 2752. §.^3. 1 70.
fflerlin, SteSben, ei(enQi^ SS., gronffurt, ©iefeen, Sonbon,
r LSRün^en U. u. ©t., SHegenSburg, Strapurg, Stuttgart,
L Tübingen, SJeiatar, Sffiien, SBitfenberg.
1*
10) S8on miltEs | rung ber fur= | ften gegen beit auffrü» | i\]ä)e
Sarori? / buri^ | 3o^annem iSren^ | Scclefioften ju | ft^rod
am I ^aU. 1 1525. I + I
4 SBI. in i".
ün\(iHititl(i\ Sibniunfl Don Sart&Dl. aeiiftfiegmei: [!] an Xf)toi.
D. fflemlingen, bat. au§ SRaftalt. (luftoben. Sign.: atj, Sliij. %lttU
fiarbute: ©eitireSen tcrjiert mit Sfeten unb Figuren, Oben tedjtS
Snabe mtl gefpaitntem $ogen, linfS Snabt mit Scfiitb au[ bem Mdcit
unb §ul (?) in bei; rt^tcn §anb. Unten teifttä ffönig, lin(8 ^topiitl {?).
3n ber Witte Stftilb mit DtSTen. batüber: M R. Sft ntdjt =
^onjct II •Uli. 2751.
^eibelbcrg, afiorburg.
11} SßJon|!| SKitlerung | ber gürften gegen | ben ouffiuriic^f |
iöaure' / burc^ | ^o^änem | ©ren^. | ©cclefiaftcn [!] ju |(^roeb- 1
ifdien ^ori. | ?lnno. 1525. |
6 SI. in 4".
litelrüdfeite unb le^te ©. leer. Cultobmi. Sign.: ^ij, aitj, a.
am gdiliife b€v Dorlefien ©eilt (aber nicftl iurtt) Spatien Dom Si)i=
^erge^enben getrennt, fonbem ald (fnbe be4 Sektes): Slnno. 1. ö, 25 |
iitelcinfaliung : flrciSrunbcr iRa^men. oben rei^lä iöitcijof, linl« fiut=
fiitft, bclbe mit oet&unbenen Sluflen, unten 3 Sauern, Hon betten
einer ben älatimen fiäll, bie beiben anbeten lebhaft ^eraut ju ben
dürften geflilulieven. 3n bec Stte linl« baB aRnnogromm H B [urgt=
mair], ©1. 2 unb 3a SBorrebe bcä aart^olomeuä SJeft^eiimer on
S^eoborid) Don @temingen aai „Slaftat im. 1525." ßucjQnSti '27
9Jr. 84, SeUet -nc. 3331,
5!ena, ffatlSru^e, ßonbon, JRegenSbutg, ©ttaPurg, ©tutt=
gört, Tübingen, aSJitlenbeig, Qiiüfi) ©t.
1526.
12) Homiliae XXII. D Joannis Bientii iam olim quidem,
snb inciirsionem Tnrcaram in Gennaniam ad populum
dictae . . , Francofoi-ti in officina Petri Bnibachij, Anno
M. D. XXVI. mense Julio.
[. untcc 1546.
13) ^^tsi SYN T^^iGEAMMÄ CLARISSIMO ] mm
qui Hal<E Suea&rutn conuene^ | runt uirorum, fuper wrbis
Cte» I im DominictB, CS pi'um^ ( eruditura, ad lohannem |
— 5 —
Oecolampadion , \ Baftlienfem \ Eccleßa \ ßen, \ M. D.
XXVI. I
36 SBI. in 8«.
Xitclrüdfcitc leer. ©ign. : Aa— A5, B— B5 zc— E». litclctnfaffung :
oben JÖIumcnguirlanbcn, rechts unb lintö öon futtert gd^oltcn, in bcr
^itlc jiücl ftreltcnbc ^uttcn, unten nacfteS SBeib, gtoci ©(^(angcn an
bic SBrüftc Icgcnb, rccfttS unb Iin!8 je eine ©äule au« oerft^ieben*
artigen trommeln jufammcngefc^t. ^rud öon ©imprec^t Sfluff in
^ug^burg. ^x. @. VIII. (3)arnad^ fcfton 1525 gcbrutft; tool^I nur, toeil
am @c^Iu6 ba« 2)atum ber Slbfaffung beS ©^ngramma fielet:
21. Oct. MDXXV.)
95crlin, g^anffurt, Hamburg, §clnt[tcbt, äWünd^cn ©t.,
Stuttgart, SBittcnbcrg, 3^i(Iau.
14) SYN I GRAMMA CLAKISSI* | morum qui Halce Sueuo
rum conue^ \ nerunt uirorum, fuper tierbis Cce^ | nee
Domtmcce [!] ^pium ® | eruditum, ad lohan- \ nem Oecolam^ \
padtü [!], I BaßUenfem Ecchßaftm. \ VVITTEMBERGAE' |
^' D- XXVI. I
36 831. in 8^.
Sefte 6. leer. (Juftoben. @ign.: Aij— Av, B— Biij, C— Cv k.—
Ev. Xitelborbüre: Ißortal, reci^tS unb linfS @äu(e. £ibtTX 93lumen=
!orb, gel^alten öon 2 giguren, beren redete ÜRann mit 93art. 2)rud
öon 3of. Älug, f. 9h:. 17.
SBcriin, a3rc«rau, S)rcSben, ^elntftcbt, Scipjig U., SBittcn-
bcrg, ^\i\ci\x, ^xoxdavi,
15) MDXXVI I eiarc önb e^riftlid^c ant | toort ung ctlid^er
^od^gclcerte bie | ncrn bcfe ©uangcIiumS / önb prc | bicantcn
jo jfi §all in ©d^toa- | bcn öcrfamict gerockt/ auff | boctor
Sol^ft Deco- I lampabi bied^Iin | ©0 er l^at | laffen aufegon /
über bie | »ort befe nad^tmaK | befe Ferren | öerteütfd^t |
burd^. ©. Ä. d^riftlid^er | ainigfatit jfi gut. |
38 831. in 4<>.
Xitelrüdfeite unb \t^it @. leer, ©uftoben. SÄrgn. Sign.: S(ij,
^iii, 93i— SBiii k.—^\\, Äj-Äitj. 9luf ber öoriejten Seite: SBaö
t)nre(i^t gefegt ift. (Errata.) S;iteleinfaffung : rei4 öerjierteS ^ortot
mit 5(rabeS!en, Säulen, ©utrianben. %xt 3a^I MDXXVI ift öon
einer ®uirlanbe umfd^Iungen. Oben rcd^tS unb linfö je ein beflügelter
Rnabe, meieret bie SHiile umfaSl, on bm ©eittn (ipenh je ein be=
flügcltcr Sfnabe, unlen tedjtS uitb Unf3 ein aBapp«n)d)ilb.
Jubingen.
If)) Slutfelbe. Dtine Errata.
Septeä ai. leet. ®ie Errata bei* DDrigen 3!t. finb im Sejl oec=
beffert.
Stuttgart.
17) MDXXVI I eiorc önl) S^riftlidie ant | loortung etlicher
^odjgeletten bie | nein be% ©uangetiumS Dnb pte- | bicanten
fo jii §qQ in [(^iDQ- I 6en Der[amlet geraeft / ouff [ boctor
3o^afi CecD- | lampabi biec^Iin | ©d er f)Qt loffen auffgon /
übet faie | roort befe not^tmals \ befe fetten | DetteüHc^t |
bur(^. ©. ff. ^riftlic^er 1 ainigfa^t j" gut |
38 m. in 4«.
litelriidleite unb te&te ®. lect. ßufloben. SKrgn. ©ign.: »Ij,
aiii, aSj-aifj ic-eij, S-gUi, ®j-®iij :c.-3ii, Ri-Siij. «uf
ber Dorleplen ©eile; SSaS Omtäit gefegt ift. liteleinfaffung ; nrie
'ilt. 15. SIiic^ bet 6ap unb Me Iijpen finb biefelbeii lofe 3Jt. 15.
35tcsben.
18) ©egrunbter onb | geroiffet be(d)Iu§ / etticfier ißrebigtr ju
©cfirca I ben ober bie raort beä Slbentmdä Gf)rifti [ Sefu
(S)aä ift mein Ccib) an So^cin | item Scolampobton ge
jc^riben / | Don neroem burcE) So^annem | Stgcicolam Der
beutft^t.[!] I Sigentlit^et becictit 5C. a^arfin ÖutfierS / ben
X)v^ I t^nmb beS SocromenlS betreffeitb. | ^agenato / bur(^
3ot)an ©ecetium. | 2[nno ffoi. |
40 SBI. in 4".
litclbl., 3 Sl. aSotrebe Utfiä. mib „S)ie namcii ber ^rebiget", 71 S.
. Jeji. fiejle ®. leer. Stuf bev Xitelrüdfcite Sibmiing Bou So^.
' SlfltiCDlo an flanjlcr Soft. ©uSft uon 3)laiiäfetb, bat. GiSleben s. d.
Sign.: Mli, Hiü. »— Sttj jc— ffiij [gelitev: Gii fetidj. |t.=3. I 154,
anm. Sltobel: aHiBcettaiieti m 161.
©erliit, §e[mftebt.
19) ©enotigter unb | frembt eingetragener [!] [(^iff| [!] | qu(§
mi(li(i)eniS beraten« be^ | raorj beS abentmatä tS^rifti. | ©tjn
J
— 7 —
gramma (bai ift) iBor» | jammelte fd^riffte tmb ein^ | l^eUige
Vorlegung ber ad^tbarn | menner prebtgere [!] ^nn ©äfioa^ \
bcn \o \i(S) barubcr ju ©d^toe* | bifd^em ^all bcfproc^cn/ 1 ju
bem t)ormerten | Oecolompabto. | ))rebiger ju | SBafel. | Sßit
tcmbcrg. 1526 |
41 951. in 8«
cinWItcfeltc^ «orrcbc Stl^S. Xttclrüdfcitc leer, ©uftobcn. Sign.:
Stii— «ö, fd—^t) :c.— @öi. SIm ©nbc bc8 XcjtcS:
©ebrüdEt gu SBittcmbcrg burc^ 3ojc^[!j Hug | 2)m Sar.
m. S). XXSSi.
S^itclborbürc: tpic 9Jr. 14. ?tu8 ßt^S. SSorrcbc: 3)ic „nctocn öot«
fÄrcr önb ©acramcntfd^cnbcr" tocrbc baS @<)rid^tt)ort treffen: @Qlc
brad) ben ^&aI8 Cito fit Cito perit. „^emnad^ l^ab td^ baS feine
bÄd^Iein ©ingramma ... nu jum anbern mal [ögl. 9'ir. 18] Riffen
))nd beubtf(^ fobem t)nb ift mir Q^e lenger ^(e lieber, met)I id^ fel^e, tuie
fie fid^ bran öorbrec^en önb ftoffen.
83crlin, Hamburg.
20) e^^^ LIBELLVS | INSIGNIS DE MiSSAH 10
ANNIS I BRENTzH ECCLESIASTES | H ALLENSIS
ECCLE* I SIAE SVE VO I EVM | M. D. XXVI. |
8 851. in 8<>.
(Suftoben. @ign.: Ag— Aö.
SBerlin, greiburg, @oH)a, SWünd^cn U.
1527.
21) HIOB I CVM PnS ET ERV | DITIS lOHANNlS
Brentij commentarijs^ ad \ Hebraicam tteritatem Ua[\]
translatus, ut nulla \ porrd obfcurüas \ Leötorein poßit
offendere, \ Haganoce, per lohan. Sece. \ Anno M. D.
XXVIL I Cum Priuilegio. \
344 951. in 8«.
12 S3I. Xitel unb Snbey, 331 S3I. S)ebtfation8eJ)ifteI an St^eob.
ö. ©emmingen, bat. ^aU 1526 ^ec. 3, unb %t^, fol. öon S3(. 3—331
[geiler: 54 ftatt 62, 103 ft. 101, 311 ft. 111, 160 ft. 180, 293 {L
239, 291 ft. 301, 293 ft. 303, 333, 334 ft. 323, 324, 328 ft. 326, 326
ft. 328], ©(^lufebl. 2:itelrüclfeite unb le^te @. leer. ÄoJ)ftiteI, (Juftobcn.
OTrgn. Siati.: ij-üij 5, [331.9] 6, 7, 8, a-a^ !
Aiüj, K B, B,~-Bs x.~-% [^m- dl- r^, s., z, f«^
Haganow apitd lokannem Secerium. \ Anno. M, D.
XXVn. I JlfeM/e Martio. | [S)ructerieii^en : SanuSfopf im
©t^itb unb Dia^men.] |
Mm ©:^lu5 beä SEjcieS Errata. Ittelcinfaffung : ret^lS unb Ünt8
reicft Dctäicrlf Säulen. Cbeii bec 3o6onncS=iShler, ntfitS b« 9Harhiä=
üülDc, tintS bct SufoS^Stier, unten ber aJ!atll)äu8=enfiel, je al8
aKebaiDon, ^n tfeinem EAilbe iinlen !I^. ^Janjet VII 97 SUr. ^45.
SBteStau U., ÜDarmftabt, gttangen, (Sfetingen, Hamburg,
§elmftebt, Königsberg, Sdpjig U., DImüg, ©tuttgott, Sü^
biitgen, Sßeimar, Sffiöifcnbüttel, 3iöictau.
22) [N D* 10 I HANNIS EVÄN | GfELION, lOANNIS |
Brentij Exegefis, in qua, prce= \ terquhm qudd ferb omnes
qui un \ quam in lohannem fcrtpferunt,\l] \facile anteceUit,
Euchari/tias eti \ am negocium cum pie, [!] tum \ fceUciter
exequitur. | Cum Priuikgio Imperiali. \ Haganoce, per lohan.
Sece. I Anno M.D.XXVIL |
373 m. in 8°.
8 fflt. litei iinh ^nbej, 1 ai. Sßibmung tratribna in Creiehgoift
üom 1. afföcg 1527 nu8 ©4ro. ©an, 363 mit 2—363 foUiciIe S9I.
2ejt, [geiler: 16 ftalt 16. 250 fl. 160, 170 ft. 176, 887 ft, 197,
115-118 ft. 215—218, 122 (t, 221, 126 ft. 226, 563 fl. 263, 332 fl.
330, 334 ft. 332, 336 ft. 334, bie Sä^Iunfl fpvingt Ddh 335 auf 338,
uon 354 luleber junid auf 353J 6c^Iuf|bI. Segte @. leev. fiopftitel,
ßuftoben. ffliign. Sign.: 2—5, a, aij, aüj, aiüj, a«, b, b, k.—\
jc.-zt, Ä.~Ä^ IC— Z. [Schier: t, fe^lt, F, flatl *■,]. Suf ber udv-
le^len Seite:
Haganoo', aptid loJuinnemSecerimn. I --l«no M. D. XXVII.
Jlfew/f Martio. | [3onu8topf im Sd)itb unb 9!oI)mcn.] |
Iile(cinfn!iung : »ic Sir. 21. 0.=3. I 169 ff. ISatiicv VII 98
9;t. 246.
fflerlin, Goffef, 3)ef(au, ;i)iaiiigen, Sönigsberg, Öeipjig U.,
Sonbon, afiünt^en St., Stuttgart, aBernigerobe, Sßicn, SBit<
lenbeig.
23) DE ADMINI | STRANDA PIE REPVB | LIGA, AC
SVEDITORVM | erga Magißraius iitßa obedienüa li\
J
— 9 ~
bellus, per lohä. BrenHum[\] apud \ Sälinas Sueuorum
Eccleßaßen, \ ad quendam Oennamce [!] Prin \ ctpetn, [!]
. per Hiobem Guß \ latio [!] donatus. \ Raganooe per loannem
Secerium, \ Anno M. D. XXVII. |
. 84 931. 8^.
4 S3I. %M unb SBibmung öon ©tob ®aft an ©igiSmunb ®raf
t)on ^o^enlol^e, ^6!an t)on ©tragburg, t)oin 27 Idib. Martiis auS
@d^n). ^QÜ, 159 @. 2)eyt einfd^t. praefatio ö. SBrenf in duodecim arti-
culos a Yulgo Colonum aeditos. Se^te @. leer. ^o|)ftiteI, (Suftoben.
(Sign. : An— Av, B 2c.— Lm [fjel^ler : En ftatt Fn]. «m ©nbc bc8
3:ef teg :
Haganoae per lohan. Secerium | Menfe lunio. Anno |
xxvn. I
SBeigel, ^uppl 10 ««r. 97. ©..g. I 342, «ßanger VII 98 9Jr. 247.
SBafcI, SBcrtin, 93rcglau @t., S)re«bcn, ®ot^a, Hamburg,
^clmftcbt, Äartöru^c, SKünc^n U. u. @t., ©trafeburg, ©tutt««
gart SBicn, Qmdan,
24) ßttJO e^riftcnlid^ ©crmon | 2)* 3oannc« 85rcn|cn | Sccic*
ftaftcn: gü @c^ | tocbifc^cn ^aü. \ SBic bag ^olfe bc« ercufe«!
bcl^atocn : önb am toeid^^ | ftcn angegriffen wer* | benn f oÖ» 1
3tem au^ toaS örfad^ glud | ünnb önglud entftee* | ?lnno*
m. S)* t)xu [!] I
8 831. in 4«.
2:itclrü(lfeitc unb lefte @. leer. (Sign.: §lij, ^liij, SB-SBtij. 2lm
@nbe beg ^eyteg:
3m 1527. 3are.
Saut einer S3emerfung im S)reSbener @yem|)lar ©traßburger ^rudf.
S)re§ben, greiburg.
1528.
25) IN D> 10 I HANNIS EVAN | GELION, lOHANNIS]
Brentij Exegeßs, per aiitorem \ dihgenter [!] reuifa, ac
multis in \ lods locupletata, \ Haganoce, per lohan, Sece,\
An. M. D. XXVIII. |
360 931. in 8^.
8 931. Sitel unb 3nbej, 1 931. SBibmung toie ^x. 22 fol. mit 1, 350
öon 2—351 fol. 931. %t^, [fjel^ler: 53 patt 63, 136 ft. 135, 275 ft. 285],
(öc^Iugbl. Se^te ©. leer. .^oJ)ftitel, (Suftoben, 9Jirgn. ©ign.: 2—5,
a-Bs x.—Zi, A— As ;c.— X,. Stuf bei üoiki^m ®. föebii^t beä geö.
^occyuä unb 3o^S. SmoItiuS. SJatuntEv:
Haganow apud lohannem Secerium. \ Anno M. D.
XX Vm. I Menfe Ianuano.[!] |
lileleitifafluna : loie 9fr. 22. ©.=3!, I 386, ipanäev Vn 30 SIv. 259.
fflrestau @t., Stlongen, granlfurt, greiburg, §elmftebt,
©ttoPiirg, Stuttgart, SJüräbiirg, QüniSi ©t., ä^'^iu-
26) Der 9ßre | biget ©olotno [!] mit | ^ocfi gegrunter aug | tieitiger
götUc^er ge | fi^rifft / auglegung | burci) %. Sodann | Strengen
*lßrebigec | ju ©djmebtfctjen ] §all. | ©etrudt ju ^agenaml
burc^ 3oflQn @c&er. |
232 931. in 8".
8 St. Xild, Brief Sut^rä an ^o^. Secct unb gegiftet, 234 Bon
1—224 foliierle 81. Ztfl einfiel. SSorrebe Dom 14. ^anuai: 1527.
[g«6lei: 24 ftatt 34, 41 (1. 49, 43 ft. öl, 45 ft. 03. 47 ft. Tw.] Sefte
®. («V. ffiotiflitcl, guftoben. aKrgn. ©ign.: »ij— Mo, a, ?tiij— a»,
ö-fflD ;i'.— So, aSl— 91SID IC— eSB. Slm Uube bcä ieileS:
©etrudt ju §agenatr / burt^ | Sotjonnem @ecerium / ]
anno SXDüi. I
liteldnfaffuna: mt iRr. 21. jC'.'S- I 388. 3n b« ajortebt fagt
£i^r., ba6 er auf ben 'Zmd fefner ecckfiafteäaiillfgung nngefi^ts be«
Sr.'i(£)en Erude« bctjii^tt.
fflerlin, SDcfJau, SJreSben, .^elmftebt, ffönigäberg, ©ttttt"
gart, SOJetnigetobe, Sittenberg, äBolfenbuttel, i3iDi'fQU-
27) Ser ^ßrebi» | ger ©olonto [!J | mit i)od) gegrünbter aufel
Ijetiltger ®6ttlic^er ge» | ici)nfft / aufifegung burdj | 35. Sodann
Sörcnßen^te j btgetäuScfiiDebilc^en | §aa.l M.L).XXVIU.|
192 SI. in Ö".
8 581. litd, Suitier un 3o[i. Sep« unb Kegifler, 183 Don 1—183
fpl. 81. lejl ein|d)[. »orrebe lulc 9ir. 9S. gif)lu6bl. afpleS öl. Iter.
ÄDpftiKl, Euftobcn. SDivgn. Sign.: 2—.'), «—Mo !c,— 3u, Muf bct
bcLllkBlen S.:
©ebrucft jii 9Iüni6erg / burd) | griberit^ ^eiipuä. | Stino
K. ! M. D. XXVIII. I [^ei)pu« 5)rurferieic^en: ©c^ilb mit
Senffotn-Winie, boriiber: F P].
Silelborbüre : Unten lanienbe i^utlEn, oben unb on bcn Seilen
Sfainten unb ffingdSEBpfe. .
fflerlin, 93onn, SteSlou ©t., 3ena, Setpjig U., SKitiic^en ©t.
ۊ geb. I
— 11 —
28) ECCLE I SIA8TES SOLOMONIS, [!] | cum commentariis,
inxta piis | atqj eruditis lohannis Brentii, | per Hiobem
Galt e Ger- | mano in Latinum | tralatus. [!] | EpiTtola
nuncupatoria | ad Hluftrifs. Principem | Hefforum Phi
lippum. I Haganoae per lo. Secerium | Anno M. D.
xxvm. I
304 931. in 8^
Xitelfette, 2 @. ad iUustriss. pientiss. Hassiae principem Philippum
Hermann Bnschij Hendecasyllabi. 14 (S. ^ibmunj; t)on ^iob ®a\t
ex Henau 1527 Id. Nov. an ^^l ö. Reffen, 569 ©. Xcjt, 6 @. Epi-
logus ad lectorem, 15 ®. Index, gfolticrung öon 9—293 (= @nbc
her 9lu8legung), [Scl^lcr: 101 ftatt 110, 125 ft. 123, 246 ft. 146, 189
ft. 186, 102 ft. 201, 227 ft. 226, 226 ft. 227, 215 ft. 230, 230 ft. 231].
Sc^te 6. leer. Äo|)ftiteI, Suftoben. SRrgn. (Sign.: Aij— Av, B— Bv
2C.— Zv, AA— AAv 2C.— PPv [gel^Icr: Cv W^, FFy ftatt FFüj].
S^iteletnfaffung : Oben Qkxaxabt^hn, retfttS unb IlntS 6äulc mit
SCrabc^fen, unten SlrabeSfen unb ©d^tlb mit ^8-7 bcS Titels war
urfljr. gebrudt tralati, bann würbe übergebrudt tralatus. §.»3. I
388. ^u^ ber ^ibmung t)on ®aft: er tft, ald er anno superiore ft4
mit ber Überfefung öon S3r.^S ©alomo befc^öftigte, natft Reffen ab*
gerufen, öielme^r auS (©(ftroaben Vertrieben morben. ^an^er VU 101
^x. 269.
SBrcgIau U., S)cffau, S)regbcn, e^Iittflcn, @t. @aütn,
;&cibclbcr9, ^clmftcbt, SRünd^cn U. u. @t., Strasburg,
Stuttgart, SBemigcrobc, S33ien, SBoIfcnbüttel, 3^i*ö^-
29) ?^^ SBnbcrrtc|t 5ß^iltpg ?^^ | SWcIanc^t^on mbber bic
Iccrc I ber SBibbertcuffer. | Db etn tucftUd^e öberfcit | mit ®6t
Ud^etn bnb biHid^em Siccl^ | tcn / mog bie SBibberteuff er bu«» | rc^
fctoer / obber fd^tperb / 1 t)om leben junt tobe | rid^ten laffen. |
gol^anneS SJrenfe. | SKarpurg. |
24 831. in 4^
Xitelrikf fette unb le^tc« S3I. leer. SBrcna^ ©(ftrift beginnt S3I. ®iii>
mit ©onbcrtitel:
Db ein toeltlid^e Dberfeit mit ©otlid^em [!] | ünb bittid^em
redeten möge bie SBiberteuffer / burd^ | fewr ober fd^ttjert
bom leben ju bem | tobe rid^ten laffen. |
©uftobcn. Sign.: ^iij, ^üii, ©— @iiii, S— Sriij. ^m dnbe beft
2:ejte«:
— 12 —
?i|^? ©ebrurft i^ii aRQr= ?^^i I purg: «m iure nad)
e^rU I fti[!] geiwrt / Xouteiit / gunff tiunbfrt / unb | ac^t Dnb
ätuengig / bcä ein trnb | jroen^igften tagte | OctobtiS. |
u. aiommev: Sic üiteffen Srurfe nuä ajiar&uvg (18a2). 9ft. 16.
Scrtin, §ermftebt, ©lultgart.
30) [tot] gragftud be§ 1 E[)rifteiilit^cn gtoubfS | für bie Stigenöt
ÄU I @(^roEbtfd)c I §Qn. : 3. SB. (£. §. Iffdiivarj] 1. Sorint^. 14. |
SSerbent nit f mbec [!] am Der- | ftcntnu^ / fonbcr an bct bofe |
^ait fe^t finber/an betn Der | ftentnug aber fe^t oolfömen.l
24 ©I. in 8".
lütm., 43 ®. lejt, ©dilufefil. litclturfieite utib 3 leplcn ®. leer,
©ifln.: Slij— STD, ^-©0, E— So. Sitelcinfaffung : ^odd inft C«=
gierten Säulen, oben b. ^. &ti\t ald Xaube mit auSgcbL'eileten
gflägeln, unten bie Speifnng ber 5000. SBieriei^t auflSbniger
SJnid. fflcrgl. ©aflcr (go. ffbl. f. ^üitt. 1898, 9h. 38). So^r8; Mon.
Gem. päd. 22 S. 13ö.
Stuttgart.
1529.
31} IN D> 10 I HANNIS EVAN 1 GELION, lOHANNIS |
Bretttij Exegefis, per autorem \ !«»)[!] ■prinmm\\] dtlt
genter [!] renifa, \ ac muUis in locis locu= | pläata. \
Hagavoce, per lohan, Sece. \ An, M. D. XXIX. |
360 m in 8".
8 öl. liicl imb 3ntief, 351 Don 1-351 |o1, WI. Jcft, [^i}itx:
26 fintt 62. 60 fl. 66, 102 fl. 2CJ2, 107 ft. S07, 236 (t. 23H], Scölufebl.
Se^te S. leer. 9luf ber Dorleßten ®. 2 ®ebi(l)te (SebastiannB Coccjns
lectori pio unb .Joannes Smoltius lecCori), bann:
Haganoa apttd lohannem Sermuni. \ Anno M. D.
XXIX. I Menfe lanuario. \
flopflilel, Üurtoben. a[l(rgn. Sign.: 2—5, a— a, ic— Zj, A— A»
ic.-X,. Sileleinfaffungi luie 9(r. 29. %an}ia VH 106 1»t. 304,
®. Saaen, ^etniftebt, ßanbs^ut, Scipjig ^X., Sffiun^en ©t.,
$ari«, lübingen, Wittenberg.
32) ECCLE I SIASTES SALOMO | iiis, cum cöraeatarijs
lO' I annis Bieiitij, per Hiobt | Gast e Gennano in
Lati- I iium tralatus, A per auto | rem, (iuaiitum ad
renten | tiarum cognitionem latis | eft, reftitntas. |
Epiftola nüciipatoria ad | Illurtrifs. Heflo» Principe. |
Haganofe per loan. See. \ Anno M. D. XXIX. |
8 SSI. Titit, ®tmt bca ^m. Sufd^ auf Wi- »■ Sieif«"
beS ©iDb ©oft nn $&. d. Reffen, bot. Ex C. T. Henan 1&27 Id. Nov.
264 bon 9—272 fol. !öl- Sejl [geilet: 10, 11 feijlen, 19 ftott 13,
110 ft. lOO. 253 ft. 263], 8 Sl. Snbcf. Sf^te ©. Ifcr. HopfHtet,
Euftobtn. «irgn. Sign.t Äij-Av, B— Bv ic— Zv, A.4,— AAv
ir.— LLv, MM-MMs, [Je^Ierr Vüj fiatt Xiij, Yiüj fc^It]. TiteU
boibüxt: roie 9fr, 22.
Serlin, Hamburg, ^elraftebt, Sena, fiünigSberg, SKüittfim
©t., Sßicn.
33) I)a((elbe nur Sl. 2-8 fol. oon 2-8 iinb oni Snbe be8 lefle*:
HAGANO^ lOHANNES SE- | cerius excudebat, Anno
M. D. I XXIX. Menfe Februario. |
ßeipiig U.
34) Der 5ßre | biger ©atomon mit | ifoi) gegrunbtcr aug | ^eiliger
gottIid)cr ge ) [cl)tifft / aufelegunge | burd) Sodann Srcn | (^en
ton nelDcm ge&ef | fett Dnnb corri | giert. | ©elrutft ju
^agenair [ burc^ So^an ©eget. |
216 S9I. in 8«.
Silelb!., 1 IBl. SSrief ßt^S. an ^o^arni Shey, 6 591. SReaifrtr,
207 SI. Seft einfd)!. SJorrebt B. ffltenj, Jol. Don ffll. 2 an mit 2-107
[Schier: 196 flott 106, 69ft.l69, 107 ft. 207], S^Iufibl. S:itelrud|dte
unb legte S. leer, ßopftitel, enfloben. IDitgn. ©(gn.: ij—B, 31-91»
JC— 80, aa-aSlB jc-eeo. auf bev oodepten v.:
©etrutft äu §QgeiialB / burc^ | 3o^an. ©fcer. 1 Stnno
XXIX I [3anuätopf im ©c^ilbe.] |
lilclcinfoffutig : mie 9Jr. 21,
©tuttgart, Sßetnigerobe.
35) D. MAE I TINI LVTHEBI THEO | logi, Caiechifmus,
ledu dig \ nißimus, Icdinus faäus \ per VincenUwn \
Obfopeeum. | Huic adiecti fiunt aiij eptoq; gemi- | ni
' Catechifrm, [!] lokamm Brentij \ Ecchfiafite Hallenfis,
eo= I dem interprete. \ Haganofe, An- MD- XXIX- 1
— 14 —
ffiiittjält auf »l. nfj.: ■ -
lOHANNIS I BRENTn ECCLESIA» | STAE HAL
LENSIS, PRO I pueris Catechifmus Minor. \
4 931. in 8".
Sopfttlfl, Euftoben. ®igit.: Q— 0(. Sl. Cl,Jf. folgt:
C^TECHIS' I MVS MAIOR, PRO | Gmndiorthis.]^.] \
23 ©. ili 8».
ffu^iflitcl, Suftoben. Sign.: Qa. K— ßa- Ze%\ii iSt.b leev. 91m
(änbc beä 2ejle8:
Haganou- per Jolmn. Secerium | M. D. XXIX. |
Sie am Einfang beS ganjen SSnnbeä fte^enbe ^ibnrang an SHfrett
0. ötttnbcnfiurg batierl auä Dnoläbacö 1520 Kai. Jul. Br. roirb bnrin
snmmiis et saavissimas amiüiis bei ObsopoeuB bt|tetd)nct. 60^:
Mon. Germ, päd, 22, 136.
Sgregfau St., 3)re8ben, Smben, greiburg, §elm[tcbl, '9ßüti8,
©troßburg, Stultgart, Quxi^ @t.
36) HIOB I cum commentarijs | lohaanis Breiitij, | iuxta
pijs ac erudi | tis, ab ipl'o nuper | authore recog ] nitus
atqä re [ ftitutus. | Hayanoee, per lohan. Secerium \ Anno
M. D. XXIX. I
300 Sl. in 8«.
8 »1. Site!, 3nbei unb Itereä Sl., 291 bon 1-291 fol. 8L ttff
[geriet: 71 ftatl 72, 78 (t. 79, 259 (t. 159, 100 fl. 200, 294 fl. 2(M,
205 (t. 21G]. ®d|lu&bl. Kitdrüdfetle, SL S unb lepleS 81. («t.
Äopfittel, U-uftobtn.- 3Ätgn. ©Ign.: 2—5, A— As ic— Zj, Aa— Ab«
!c.-Oos. lileleiitfarfung: role SKr. 21. (fJonjet VD 103 9It. 392.
Sluf btr brililcglen e.:
Haganoce, per lohannem Secerium, j vlnnä M. D.
XXIX. I [SanuStopf im 9)a^men.] |
Serlin, ßaffel, 5)cf|au, SJiHingen, Urlangcn, Hamburg,
§elmftebl, Königsberg, Ärafau, ßeipjig U., SBünc^fn @t.,
©tnttgart, SDJetnigerobe, äioiäau.
37) aSie mä fic^ | E^riftclii^ jü bem | ©(erben bera^ttc \\i\. \
S5a8 man ®Dtt re^tge= | fc^offcn bienen foH. | SJie baS öbel
U
— 15 —
na^reben | -für tin fci^tuere fttnbe | ja ad^ten fe^ / lluf | \^vü)
Sermon | gifteOet. | 3ö^ann S3rentiuS 3a | ©(^toebifd^en
^oH. |M.D, XXIX. I
40 951. in 8».
2:itclrüd)eite ' unt\ 3- Icftcn @. leer. aRrgn. ©ign.: mj— 5lt),
S5— SBö 2c.— et), titelborbüre: 4 SRanMeiften. ?r. X 9Jr. 53.
S)rcgben, Sena, Sci^jjig, SKünd^en @t. •
38) c^^^ xoit in @efad^en / unb in j ben feOen fo ftd^ [!]
bcrl^albcn jü | tragen / naä) ©ottid^en biflid^'en- rcd^ | tcn /
S^riftenUd^ ju | l^onbeln fe^. | SBirt gränbtlic^ ünnb fldrlid^
angejcigt (b^feglcid^cn | bife jü bifcn jeiten nit crl^ort toorbcn
ift) burd^ -ij- naml^fftigc arti | dein / finbcftu an ber anbern
feilten biß btat^ öer jetd^net [!] j'Sol^ann 93ren|iui^ ju ©d^toe
bifd^en ^aH. |
18 931. in 4«.
fiette ©. leer. Sölrgn. ©igit. : Slij, Slilj, ö— SBiij jc— ^ij, @-@ili.
Slm ©nbe beS Xejteg:
©etrudEt jü ©trapurg / am ^olfemardEt / burd^ SSaltl^affar
93ed / 1 3m jar ate man galt. 3». 2). jeij. [!] |
SBgl. «ßr. 6. 43 f..- S3r. fd^tcft am 27. SuU 1529 ba« ötbeü an
SWartgraf ®eorg gu SBraitbenburg. Slber ob biefen %xnd? f. unter B.
®otl^a.
1530.
39) ?^^IN AMOSIPKOPHETAM ANNOTA^ TIONES,
10. BREN- I TIO AVTORE. |
20 851. in 8^
einfd^l.- praefatio öon S3r. ^itelrücffelte unb le^teS 95(. leer. toj)f:=
titel. ©ign.: Ag— A5, B— Bß, C— C,. ^rucf öermutU^ öon ©eer-
toagen in ©trafeburg. $.=3. I 389. @nber8 : fit^S. örieftoecftfel VE
Sih:. 1538, VUI ^. 1766. 3^ öermute, baß btefer S)rucl mit ben
bort ermähnten insidiae typographorum gufammenl^ängt. @r enthält
bie SBorrebe ßtl^S. nid^t, ttirb bal^er ttol^I auf unrechtmäßige SBeife Der
9lr. 40 entftanben fein.
SJerlin, Sern, Sonn, SreiJlau, @. ©allen, ^ambnrg,
Königsberg, Äralan, Sei^jjig U., a;übingen, SBeimar, SBien,
Süric^ @t., StoidEan.
— 16 —
40) IN PEOPHE T AM 1 AMOS, IOHÄN= |NIS BUENTHI
EXPOSITIO, I Cum prafaHone Mar= \ Uni Lutheri. \
94 m. in 8».
i St. %m unb praetatio Cl^ä. nn Bi:., bat ei Eremo 1530
Äng. 26. 89 S81. StuSlegung cinid)!. praefatio um St. St^lufebl. SileU
cücticite, ©. 8, brittitfie unb Icgle ©. leer, fiopftitd, Guftoben. 9Hign.
©ig«.: A,, A„ B— B, ic— M, [geilet: P, fe^lt]. 9luf bei Dor=
legten ©.:
VVITa'EMBERGAE EXCVDEBAT | JOHANNES
LVFT, ANNO | M. D. XXX. 1
Sitelborbüre : ^nlle, rfif)t8 unb lin(8 ©äule niit Cuaflen. Unten
S^rifiuB ftlä ffifnb, auf bet tinten St^ulter ein fircuj irogeitb, ben
«(feien 5u6 Quf einer Stfitange. 9lnt Suße ber Mdjten ©Öule 1528,
bnninter I-:-E. Honjet IX 89 Ta. 309.
S3erlin, a3oiin, Seffau, 3)re§!3en, §elmftebt, Königsberg,
SRoftod, SBien, Qmidau.
41} Der 3ob | bfegetegt bmä) So^an | Stengen im Latein / | tnnb
?e^t SBer= | bcuti^t. | M. D. XXX. |
284 331. in 8".
8 ai. 3:itel unb SRegifter, 275 Bon «I. 2 on mit 2-277 (e^I«6a|t
foliierte — 259 fiatl 256, bie gafilung fliringt Bon 268 auf 271 —
!ÖI. S«^ einfil. ffijtbmung 3o6ann Slgricola« an ©Ifc Stettin
„meinet lieben Uleitaltern", dat. Speyer n. a. e. d. unb (am ®(i|lu6
ber Sluälegung) Eingang SDJarllnt Sutficrä tn baS öuifi §iob8, ma«
eä inftalt, onnb mar ju e« gefdiriben fei), ©dilufebl. S;e|ileä ffll. le«.
am Enbe ber lejtauSlegung :
aJt. 35. I Ejii-. I
fi'opftitel, 6u(toben. ffllign. Sign.: itj— ö, 9t— Wo ;c.— 3o,
HÄ-aan IC— maKD. Siieletnfafiung : wie *nr. 21, 3)rud aon
3d5. ©eßer in ^lagenau. Saul Sßibmung ift bie flberfepung Bon
e^mon ^nfetniß ju GloftermanSfelb.
8re«rQu St., SlteSbeii, ^elmftebt, etuttgart, SSoIfenbiiHet.
42) IN D. 10 I HANNIS EVAN [ GELION, lOHANNIS |
Brendj E.cegeßs,per authorem \ iampnmum[\\dütgenter[\]
reuifa,[\] \ ac multis in locis locu=] pktata- | Haganoa, per
lohan- Sece- | An- M. D. XxX- I
360 S8I. in 8".
k
— 17 —
8 »l Sitcl mh 3[nbfj, 351 öon 1-351 fol. öl. Xc?t einfcfilicöU«
^btnung [f^e^Iet: 31 ftatt 32, 26 ft. 62], @(^IugbL Se^te ®. leer.
Äo^)ftiteI, dttftoben. 3Ärgn. (Sign.: 2—5, a— ao 2C.— Zj, A— Aa
K. — Xß. §(ttf her t)orIc|ten 6. ©ebidjt be8 Sek Coccyus lectori pio
unb beS Joh. Smoltius lectori. Slm ©c^luffc bc8fcl6en:
HaganocB apud lohannem Secerium. | J.nwö M« D.
XXX- I Menfe Augtffto- \
Xitelborbüre: t»4c 92r. 31.
85erlin, ©fcnad^ ß. 81., gretburg, ©ötttngcn, ^clmftcbt,
DIbenburg, 3Bicn, 3^^^^ W.
'^^) c^)^> ^^ i^ (Sefad^en / unb in | ben feOen f o ftd^ [!] ber
l^alben gu | tragen / nad^ ©otltd^n bißic^n rcd^ | tcn / (S^riftcn
lid^ ju I l^anbctn fc^. | S33irt grünbtüd^ önnb Kdrlid^ ongejcigt
(bcßglcid^cn | bife ju bifcn jeitcn vxi erl^ort tt)orb€n ift) burd^
•ij- nam^offtigc arti | dein / finbcftu an bcr onbem feilten
h\% Matj^ t>er jetd^net. [!] | Scl^ann 93ren|iu« jü ©t^iüfbifd^en
^aö. I
18 SBI. in 4«.
fiepte ©.leer. SRrgn. (Sign.: 5lij, 5liij, 33— 83iij 2C.— ®ij, e-eiij.
^m ©nbe bei^ XeyteS:
©etrudEt gu ©trapurg / am ^olfemardt / burd^ 83oItl§affar
SBedC/ 1 Sm jor ate man jalt. 33?. 2). fjf. |
JBerlin, Stuttgart, SBittenberg, ^üxii^ @t.
1531.
44) S33ie t|n @l§e=» | fad^en / t)nb jnn ben | feHen / fo fid^ ber«« |
l^alben ju tragen / nad^ ®6t* | lid^en billid^en Siedeten / 1
Sl^riftenlid^ ju l^an» | beln fe^ | Sol^an. SBrentiu^* [ SRit
einer SSorrl^ebe | SJiart. Sutl^rg* |
34 851. in 4«.
^itelrüdfcite unb lefte (S. leer, ©uftoben. 3Jlrgn. (Sign. : 5Iij, ^üij,
»— SBftj 2fc.— §ij, 3— 3iij. «ttt ^bc bcg Xtiit^:
©ebrüdEt ju SBittem* | berg burc^ ©eorgen | Sl^att)* [!] |a». S).
XXXI. I
(Stimrat nid^t toöttUd^ mit bem SR^ottjfd^en S)rucl o. 3. [f. mtter B].
S)ie SSittenberger ^rucfe ftammcn öon ben ©trafeburger, bie Singabc
ber Zitate am IRanbc fttmmt mit biefen. Xiteleinfaff ung : in beiben
2
— 18 —
5fi>ittetitf;rgci: SJnirfcit glcid), nömlidj rcid) OeräifrleS ^orlaf. D&eit
tccfttä roil&ec 5Dtciim mit fieule, linK narfKä Seib, einen Slbler in bet
ret&len ^lanb irogeiib. ^ic Säulen tragen 3!e1p§inara6e§(en. Unten
Sut^ctS S!o)3penfd)iIb Don 2 auf SeHjöincn fißenben nodlen ffinaben
getinlten.
iSetttn, SSceSfou <Bt., Sreäben, @ot^a, ^eibelberg, §Elm=
ftebt, Siena, Seipjid U., SKarliurg, 3Jiiini^cn St., ©tralburg,
Stuttgart, aBernigerobe, 2Bien, SBotfenbuitel.
45) ffiie in (iiie]aä)e \ üiib inii ben feilen ,' (o fidj | bettialben ju
tragen / nac^ 1 ®titlicf)en biHit^en re(^= | len ■ ßfjtifienlit^ jü !
Ijanbeln (eq. | Sotian- örentiuä. | äRit enner SBorrebe | 5DIatt.
2ut£)erl. | 2)i. S. XXXI. |
24 93(. in 4".
üe^tcS Sl. leer. TOrgn. Sign.r «tti, 9tiii, S— Biij Jc-SHi- SileU
borbiire: iHeti^öcrjletlca portal, an ben Seilen SÜJnffenflürft, ober ret^t»
unb lind je ein Sßutte, bev retfttä auf einer '^olanne blafenb. Hm
enbc beä Ifttcä:
tSebrilcfl ju Sfüremberg | burt^ Sünigunb j §ergottn. |
Serlin, §eibelberg, ^elinftebt, Sonbon, äWüm^en @t.,
Sßeiraar, ßl^'t^iu.
46) SJer 5ßrop^el | Dfea ; burd) 3ofian. Sren^en / ?pre | bicanten
jii |>qII jnn ©c^roo | ben / Qgt iierotit^ ertidrt/ | onb auf
gelegt. | ÜRit einem Eurljen ofjug aüer ma | terien / ^ieriinnen
begriffen / ju | enbe bif biic^linä getrucft. | ©etriicft jii §0
ganaro burcft 3o | f)Qn. ©e§cr/3m jar | M. D. XXXI. |
172 SB!, in 4".
litelbl., 171 oon ij— cljjtj foliievie »(. Xe^t [Seftlet; cljii ftalt
cljüi]. ?Im Snbe beä Icjleä:
föetiudt JU ^aganalD / burc^ | Sodann ©etjec / im Sar |
M. D. XXXI. I
Sitelrüttfeite unb leple S. leer, ÄDpftitet, Euttoben. aHtgn. ©tgn. :
atj-Slili, S-Öiij IC— giii, bann aM-SSlÜi !C.-SB»lij. Dev
„tuvje HuSjug" fe^ll. Jikleinfaffung : Dier 31anb(ct|ten, oben
2 Xrai^eii, auf benen je ein $utte reitet, reditg unb linK giumen^
onfiä^e mit giguren, unten 2 S^lbe oon 3 beflügelten fulten gt^oltot.
3m Sdiilh rechts S^ linlä V Säeigel 5uppl. 10 91r. 9
J
— 19 —
SBcrIin, S)cffau, Srlauflcn, (SBIingcn, ©öttingcn, ^clmftcbt,
fiöniggbcrg @t., SKünc^ctt U., ©trafeburg, Stuttgart, aBcitnar,
SBcmtgctobc, SBittcttbcrg, SBoIfcnbütlcr, ß^i^^u.
47) aSic fi^ 5ßrcbtgcr [!] | bnb Sctjcn galten f oQen / fo | bcr Znxd
ba^ beutfd^e lanb | überfalle toürbe / S^riftlid^e | ünb not
turfftige önterrtd^t / 1 3ol§annt« 93rentij| 5ßrebi^ | geriJ ju $aQ
ir ©toaben. | Slnno 3». 3). | mi- I SBtttemberg* [!] |
8 851. in 40.
fiette @. leer, ^uftoben. Sign.: Srij— ?liij, 33— S3tij. * Xttelborbüre :
tote 5^r. 44. ^rud öon ®eorg di^an, SSittenbcrg. Äucj^ngfi 27
92r. 86, §.=3. I 391.
Serlin, S)re§ben, ©örlife, ©otl&a, ©reifSroalb, ^eibelberg,
^elmftebt, 3ena, Seipjig U., aRünd^en U., ©trafeburg,
©tuttgart, SBeimar, SBernigerobe, S33ien, Qxttau, QtDxdan.
48) SBie fic^ 5ßrebiger | t)nb öe^en galten foHen / fo | ber Züxd
bag 2;eutfcl^ lanb | öberfaöen würbe / ßl^rift* | Itd^e önb not
turfftige önter* | ric^t / 3ol^annii^ Srentij | 5ßrebigerg jü $aQ
in I ©d^ioaben. j ?lnno 3K. | 2). eeej. | SBittemberg. |
8 85(. in 4^
^ttelrüdfcitc unb Icj^teS 331. leer. 3lm (Bdjlvii bc« Xe^ctt^:
©ebrudEt ju SRürmberg | burd^ Äünigunb | §ergotin. |
Sign.: 3lii-§lUj, 93— 83iti. Xitelborbüre : ^niitn mit Äörben unb
^a^Ireic^en Sflanfen.
83erlin, ©reiben, Sriangen, greiburg, ©tefeen, ©otl^a,
Hamburg, §elmftebt, Königsberg, Seipjig U., SKünd^en ©t.,
Slegengburg, ©tuttgart, SBeimar, SBien, SBittenberg, S33oIfen*
büttel.
49) HIOB I cum commentariis | lohannis Brentii, | iuxta
piis ac erudi | tis, ab ipfo nuper | authore recog | nitus
atq§ re | ftitutus. | Haganoce, per lohan. Secerium, \ Anno
M. D. XXX^-
296 S3L in 8«.
7 331. %M, Snbej unb Söibmung an X^coboricft ö. ®emmingen,
bat. @*to. §all 1526 2)ec. 3 (331. 3, b, 7 mit cntf^r. 3a§I fo(.). 287
üon 9—204 fol. 331. ^ejt [geiler: 43 ftatt 41, 114 ft. 113, 116 ft.
115, 108 ft. 117, 120 ft. 119, 216 ft. 214, 214 ft. 216, 211 ft. 219,
2*
N
— 20 ~
209 ft. 221, 252 (i. 262, 252 fl. 267. 262 ft. 293], 2 eAlufebl. 3)ie
ttütix legten S81. leer. fiDpftile!, Suftoben. Sfrgii. Sign.: 3, 4, As,
B— B^ 7C.— Zj, Aa— Aas «.— Oo, [Sefilev: Biii ft. Bb„ ßj ft. Bb,].
Silelborbüre: luie 9Jr. 36. «ßanjci; Vn 108 mt. 334.
SrfoBgen, ^oiitburg, ^etmftebt, ^ma.
50) etlite IcQCtQtel | S)orc^ 3oi)Qn Sreng | t^o §Qlte tn [!] Jlcabcit
ftefc^teuen. | 2Bo bot f|ott beS Srü- | ge§ betjauroen / 5ßnbe
am «efcffen ange= | gtcBm loerben fc^öQ. | Stcm / 33t^ roat
orJa!c | gelude onbe Diigeli'itfe entftae. | 3Bd niE fid in
rtiebcl' I mangcn ftüden t)otben fc^oU. | Eqn Dt^todi Dt^
bem I act)ten ßopitcl ^ault [!] / tf)D ben SfJömern ,' i SÜan beni
Cru^e Dil anfet^tungc. i 3)i. SD. XXXI, |
24 SI. in 8".
£itelb[., 21 91. Xe£t, 2 SAIugbl. Sitelifidfeite unb beÜMn legten
81. leev. (Juftoben. etfln.: Slij— ffln, S— »D ic— Ed. Hm gitbc
beä Siebtes:
©ebruiit ju 3)iei)be' | bürg / bur(^ ^ein^ | rit^ Oltinger, |
§etmfte&t, Sonbon, ÜBittenberg.
1532.
61) + TRAC ! TATVS CASV. ! um Quorundam 1 Matrimo
nialiü loan: | Bi-entio Authore. | Anno. | M. D. XXXI1.|
44 i
. in S".
3 SI. Site! unb Sibinung ooit (Susp, ©tcttev föunbeliemiuS an
®eotg DDn iSranbenburg, bot. |iefllprunnae l.Ml Sluguft 17, 1 Sl.
»orrebc ton fflr., 38 Don 1—38 (oI. iBI. Xtff [gtfil«: 18 ft. 28],
1 ffll. Snmmae Capitum, S(61u6b[. Sitslrüctfcitc unb Icpte ®. leer,
ßuftoben. Sign.: Aij— AiuJ, B— Er ic— F, [Se&let: Dv ftatt EvJ.
auf ber DoTleßttn ®.: IjucaS mit offenem 8uAe auf bem Stiere,
batimter :
Imprerriutt Ettelin^fß Apud Valenti» | num Kobiaii.l
Sitelborbüre : 4 SRaubleiftcn. StuS ber Sibmung gelil ^cnor, baft
@g. D. 8ranbenburg ju bem beulfdien Original [,3Bie in IS^efai^n !(.'
Dgl. 9(r. 38] feine 3ii'"'"n"»i9 aiiSgeiprodicn ^Qt- ^'e t'lbErfepung
tfl otint 8r.'8 stiften erfolgt. <Sr. nennt ißr. praecept«r chariMJmua,
hnic enlm aoli qoicquid aut iiuautulumcnnque sive liD^amm
live pieUtii didiceriiu ncceptnro fero. ^'<.'3' ^ ^1' ^ßangei VI
506 «r. 2.
^
5ttteleinf affung : »ie 9Jr. 40. SBetgel (Su^^l. 10 ^. 99. i&.=3. I
391. ^anaer IX 93 9^r. 246.
53crtin, S)rc§bett, Erlangen, ©öttingcn, ^ctmftebt, Äönigg*
berg, SRünd^en U., Dlmü^, SRcgen^burg, 3ioftod, ©traPurg
Z\)., (Stuttgart, SBotfcnbütlcI, Qmdan.
53) ci^^ S^^ ^^^ I Jtoainfeig ^rcbig | bcn 2;ürcfifc^cn Weg /
t)nb I anbcr jufattctib önfäH betreff' | fenb / \ampt aim berid^t /
tDc§ I \x6) barinn ju^Itcn / burd^ | Sol^an 83rcn^ett gcprc* | btgt.
SRit einer üor«' | rl^eb 2). äWartin | Sutl^er«. | ^ttvüd) burd^
©ebaftian | Socc^um öerteutfc^t. |
144 JBt. in 8<>.
einfcftl. SBibmung bort ©occ^uS an ®eorg SSoglcr, f analer be^
SOlarfgrafen (^org t). SBranbcnburg, am abcnt ^Setri unb $auli 1532
unb SSorrebc fit^S. unb SSibmung öon S3r. mie S^^r. 52. ße^te (S. leer.
Äoj)ftiteI, (£uftoben. Sign.: aij— aö, b— bö 2C.— ^t [gel^Ier: ijb ftatt
bti, oliii unb Sliii fel^len]. 2lm ßnbe beS Xejteg:
©ebrudEt ju 9fiurmberg | burd^ griberid^ 5Pet)« | pu§. |
1532 !
Xüelborbüre: 4 9lanbleiften. ©.=3. I 391.
85erlin, ®ot^a, ^elmftebt, Stuttgart, SSeimar.
H
— 21 —
t
Scrtin, S)tc8ben, (Smben, ©reifStoalb, ^Imftebt, Sonbon,
SÄünc^cn U., Dtbenburg, Tübingen,, Sütic^ U.
52) HOMI I LIAE YIGINTI | du?, Sub incurfionem | Tur
carum in Germa« | niam, ad populü digl?. | AVTORE , j ^^
10 AN- 1 NE BRENTIO. | Cum Prsefatione D. ] Martini
Lutheri. | Viteberge 1. 5. 32. |
12JS m. in 8^.
4 931. Xitel, SSorrebe St^. unb SSibmung m^ ©c^ttj. ^aK an »eit
^ieteri*, 118 m. Seyt, 1 (g^lufebl. Äo^jftitel, ©uftoben. ©tgn.: 2,
3, B, B.,, Büj-Bv, C, Cij^Ov 2C.-Qv [geiler: Cij, Püij, Giij, Nij,
Piiij fel^It, Kiij ftatt Kiiij]. ße^tc @. leer, auf ber twrlejtcn Errata,
an beren ©(^lufe:
VITEBERGAE PER 10 AN* | NEM WEISS. ANNO |
M. D. XXXII. MEN- I SE FEBRVA.
54) CATECHIS | MVS PVERILIS | Id eft, Institutio pue-|
rorü in facris. | ?^^ | PHILIPPVS MELAN. | AD
PVEKOS. I
Slqua Dei tangit puram reuerentia mentettt,
Et iußo Chrißi nomen honore colis,
Si quo res e fönte ßuunt, quod omnia numen
Et regit CS feruaf-, cemere menie foles,
Haec puer illius ueneranda orticftla dtfce, [!]
leffem quondam gwe fonitere fides.
Illius ut Maß per faxa glona [!] uifa es7,
Panditur hoc etiam carmine, crede puer
HAGANOAE EX OFFI- 1 cina Seceriana, Anno falutis]
M- D- XXXII- I Metife Mio. \
enteil auf SI. Eiiijff.T
CATECHIS' I MVS MINOR PRO PVE- | ris, loaniiis
Brenti], Ecclefia- | ftae Hallenfis. |
3 SBI. in 8".
Kuftobfn. ©ign.: Eiiij, Et. Cohra: Monum. Germ. päd. 20, GS
5Zr. D.
XireSben.
55) CATECHIS= | MVS PVEEI | LTS. ID EST INSTI.|
TVTIO PVERO. : rum in facris. \ PHILIPPVS MELAN.I
AI) PVEROS, 1 Sj qua Bei langit puram reuerentia
meniem, | Et iußo Chrißi nomen kotiore colis, \ Si qiio
res e fönte fiutmt, quod omnia numen \ Et regit CS feruaf,
cemere menfe foles, | Hwe puer illius ueneranda oracttla
difce, I lejfeip quondam gute fonuere fides. \ Illius ut Moß
per faxa gloria uifa eft, \ Panditur hoc etiam carmine,
crede puer. | VITEBERGAE. | M. D. XXXH. |
entölt auf öl. 36ff.:
CATECHIS I MVS MINOR PRO P VERIS, i 10 ANNIS
BRENZIL|ECOLESL^STAE| HALLEN- | SIS. |
3 öl. In 8". Cupoben. ©tgn.r Eiiij, Et. Huf b*t üorleftni S.
VVITTEBERGAE PER | GEORGIVM | RHAV. | M.
D. XXXlI. I
— 23 —
Cohrs. Mon. Germ. paed. 20, 68 Nr. C (ungenau).
SRürnbcrg, 3^^*^^-
56) HOMILIAE | XXII. D. lOHANNIS | Brentij, fub
incurfione Tur | carü in GEEMANI- | am ad populü
di6lae. | lä ab authore Ipfo | diligetiffime re | cognitae
& I au6tae. | Haganoae, in officina Seceria- | na, Anno,
M. D. XXXn. I die. 24. Augufti. |
120 »r. in 8«,
cinf^I. bcr SSorrcbc Stl^S. unb SBibmung öon iör. an SBeit 3)ietcrid6
wie ißt. 52. Xitclrüdfcitc unb öorle^te (5. leer. Äopftitel, (Juftoben.
@tgn.: Ag— Aß, B— Bg jc— Pg [Eij ftatt E2]. ^uf ber legten @.:
^rudergeid^en, ^bam unb @t)a mit ber Solange unter bem SBaume.
8Cnt SSaume <Bä)iib mit 2 Sternen unb \^ 3^iteI6orbüre : red»t8
unb linf« rei(j^ öerjierte ©äule, oben unb unten SierarabeSfen. Unten
©«ilbmit ^
Büric^ @t.
57) IN Da 10 I HANNIS EVAN« | GELION, 10 ANNIS
Brentij \}] Exegefis, per autho» \ rem iam nouißime dili
genter \ reuifa, ac multis in lods lo- \ cupletata. \ Haganoce^
in officina Sece^ \ riana Anno M. D. | XXXII. | + |
360 951. in 8«.
8 SBI. %M unb gnbey, 351 öon 2—351 fol. S5I. Xeyt einfd»I. 2Bib=
mung fratribus in Craichgoia »ie 9»^. 22 [fje^ler: bie 381. 74— 79
berbunben, 75 ftatt 77, 140 ft. 138, 138 ft. 140, 144 ft. 142, 142 ft.
144, 138 ft. 185, 195 ft. 205, 218 fe^It, 226 ft. 236, 239 ft. 247, 294
ft. 313, 516, 517 ft. 316, 317], ©d^Iufebl. ße^te (5. leer. Sluf ber
öorle^ten @. ®ebi(^t bc8 @eb. ßocc^uS unb 9[o§. ©moItiuS. Äoj3f=
titel, ©uftoben. SKrgn. (Sign.: 2—5, a— as 2C.— Zg, A— A5 2C.— X5
l^^x: 5 ftatt iß, Gj ft. Gß]. Stitclborbüre: »ie ißr. 31.
SBcrlin, SBrcSlau U. @t., Hamburg, ^elmftebt.
58) Db ein ^aufeöatcr / mog | mit gute gett)iffen / m \ d^riftlid^
k)ft S3dp[t== I lic^ ©el^alten ge* | bulben* | Subicium S- S3. §. |
anno 1532. |
4 »r. in 4^
S^itelrücffeite unb Ic^te§ 931. teer, ©uftoben. @ign.: ij, iij. S(m
Qnht beS 2:efte8:
®ebrudt ju 9iürmberg bet) Sol^an ^etreio.
fiucSOnSfi 27 9!t, 87. §,=3. I 391,
gtanffurt, $elmftcbt, TOüncfien ©t., SJoItenftüttel.
59j aSie man fi(^ | (5;f)tiftli(f| ju bem | fterben bereiten fol.l
S)aä man ®ott rec^tji^affen | bienen (oll. | SHJte baä bbel nac^
rebeii für | ein (c^roere lun&e ju arf)tcn fei) / 1 ?tuff brei) Set
mon gefteßet. | 3o^an SrcnliuS | ju Si^roebtic^en §a[I.I
©ebrucft ju SBittcm&crg buri^ | §Qn§ Sufrl. | 2R. 5D.
XXXII. I
40 m. in 8«.
3:itelvürfieile uiib kjte S. leer, liuflobcn. Suiu.: SUj— 9Id,S-Sö
Sreälau U., SJeimor, ©etnigerobc.
60) ©ie man fid) I Sl)riftentid) ju bem | Stetben beratjtten jol. 1
3)aä man @ot tcc^tgefi^a | ffen bienen foü. | SäJie boS Dbel
noc^rebenn | für ein jd)rtiere fnnbe ] jü ac^tc fcii /Suff brei)l
Sermon gefteßet. | ^ofiann Srenliuä ju | Sc^rae&ifdjen ^aß.|
ajt. S. Ji-Eij. I
40 SI. in 8".
lileibl., S8 391. aefl, SiSlugbl. Sitehürfieite uiib beiben tefleit
©. l«t. Öogencnitoben. OTtgn. Sign-: SIti— ?In, 95— So !c.— Sd.
[Segler; (Siiij fe^lt], Stuf ber britlleplen S. ®(Uif er jeidjen : «Flanje,
botü&et F P, ba runter;
©ebrucH jn Siürmbetg | burcti gribetit^ ?|Jeiit)uä. | 1532.1
litclboitÜTc : ilJortal mit 3 SJogen, unten W'W, ju bereu Seiten
r P.
SRoftod.
61) Sin ©EtmÖ | jU aflenn S^tificnn ; | Don bet ttrclje / ünb DDn[
jrem fd|liif{el un geiualt ' auc^ | Don bem ampt bet ^rie>l
fter , ©eptebigt burd) | SEo^onnem | ^teng. i 1532. |
i 93r. in 4".
Septc S. I«r. aKrgti. ©ign.: Sli, atii. lilctborbüre: 4 91anh=
leiften, red|ie unb lint^ Säule mit Cuafteit. Unten noifteä Beib mit
2 IBelpöinett. .^L'^. l 39t.
eifenac^ SäJ., ®ot§a, Sonbon, SWiinc^n St., Straputfl,
Söien, ßroidou.
— 25 —
1533.
62) IN PRO- I PHETAM | Arnos, lohänis | Brentij Ex- |
pofitio. I Cum praefatione Mar- | tini Lutheri. | Hagano»
in officina | Seceriana. | M. D. XXxtll» I
104 »r. in 8«.
3 m. Xttcl unb SSorrebe St^8. wie ^x. 40. 99 S3I. Xcft,
\ 2 ©c^Ittfeblöttet. Äoj3fttlcI, ©uftoben. aWrgtt. (Sign. A2— Aß, B
:c.-N6. [Segler: Bs ftatt C,, C5 ft. C4, Bg fr Da, L^ fe^lt, M5 ft. Ma].
S)ie 3 legten @. leer. 9luf bem öortc^ten ^I. a:
Haganoae in officina Seceriana | Anno falntis M. D. [
XXXm. Men | fe Martio^ | [Sanugf opf im 3lol^men] |
Xitelborbürc wie 5ir. 36. $.=3. I 392. ^anjer VII 111 ißr. 355.
Sena, äKünd^cn U., SBcrnigerobc, 3^i*öu.
63) Der ^rc* | biger @oIo* | mon / [I] mit ^oc^ gegrunb^» | tcr
oiiä l^eiliger @6ttli* | c^ gefi^rifft / auS* | legung / burc^
So^an I 8ren|en öo netoem | gebcffert ünb | corrigiert. | « [
M. D. xxxm. I
176 »r. in 8<>.
8 931. Xitel unb SJegifter, 167 öon 1 - 167 f oL 931. Xcft einfc^L
S^orrcbe mk Sflx. 26 [fjeöler: 124 ftatt 134], ©c^Iufebl. ©. 16 unb
le^S 93L leer. Äoj3ftitel, ©uftoben. äßrgn. Sign.: ij— 0, Sl— 5lt>
2C.— 3£o. Sluf bcr legten ©.:
©ebrucft ju Söittem* | berg / burc^ ®eorgen | SR^att) / ünb
üolenbet | am fföiii. tage beS | SlprilS / | 3». S). XXXIH. |
|).^3[. I 392.
öerlin, ^elmftebt, Äönigi^berg, DIbenburg, Stuttgart^
SBernigerobe, SBoIfenbüttel.
64) HOMILIAE | XXII. D. lOHANNIS | Brentij, fub in
curfione Tur | carü in GERMANI- | am ad populü
dißtae. | lä ab autliore Ipfo | diligetiffime re | cognitae
& I außlae. | Haganoae, in officina Seceria- | na, Anno^
M. D. xxxm. I die. 24. Augufti. |
120 851. in 8^
einfd^l. ber SBorrebe Sut^erS unb SSibmung öon SBrenj an S8eit
^ctrid^, wie 9Jr. 52. Sttelrücffeite unb öorle^te ©. leer, topftitel,
©uftoben. (Sign.: A2— A5, B— Bß 2c.— Pg. 5luf ber legten (S. 2)rucfer:^
jcid^en wie Shr. 56.
Stuttgart, SBernigerobe.
k
65) HOMI I LIAE VIGINTI | duse, Sub inciii-rionem Tm-' |
carum in Germaniam, ad | populutn difitse. | AVTORE
JOANNE I BRENTIO. | Cum Prafatione Dofl. | Martini
Lutheri. | Viteberg^ M. D. XXXm. |
128 S8t. in 8».
4 SBI. Sitel, iöorrcbE Eut^crS, aSibmimg Don »r. nn iBeit Siieteri*
tole 9!i:. 52, 124 fflt. Stft. 3:ttctrii((fetle unb legte ®. lux. ffiDlif=
titd, ßuftobeti. Sign.: Aij-Av, B— Bv !C.— Eiiij", Es ic— Q,
[geiler: Eij fetilt, Mij ftall Miij, Pij fe^lt]. %m etihe beS Xejte«:
Excuffuui Viteberg^ per | loannem VVeils. |
litelborbii« : ißorWI, rccftlä unb lintB gäuU, unlen oon 2 geflügelten
^Pullen geöalteticr ®d]ilb, barinnen ^nnb, 3 fieralb. Silien nnitpannenb.
S3re§[Qii, Srlangen, gteifiurg, SRüntlien ©t., 33eimar.
66) [rot] ffirc^en Orbnung / 3n | meiner gnebigen fjerrn bcr
Ü)Iarg= | [jc^roarj] grauen ju Sranbenburg Snb einä [ Grbetn
5RatS ber ©tat Slütmberg j Dbcrfei)t onb gepieten / wie | man
fi(^ ba^ti mit ber [ Sccr Dnb Seremo^ | nicn galten | folIe.|
M- IV XXXIII- ;
60 m. in gor.
2 S8I. Stiet unb Igoneb«, 57 Bon I— LVII fot. ffli. Seil, S^lußbL
litelriirffeite unb legleä SI. (eer. Sogencuf loben. ®ign,: Sllj — Sttili,
a-Siiij ;c.— .&tlj, 3— 3iii, fi— fiiitj, 2-2iij. S)rud üon 3o&. $etteiu8.
SDürmftabt, ©reifStnalb, ^elrnftebf, Sönigäberg, Stuttgart,
Stoidau.
67 ) [rol] Sird)en ! Orbnug , 3n mei= | [fctittarä] ncr gnebigen ^errn
ber t SRarggrouen ju fflran | benburg / Dnb etnä St» | beren
JRatiS bcr ©tat | 9iürnberg Oberfcl)t Bft | gepietcn / SBie man
fic^ I baqbe mit ber Seer tinb j ßerenionien f)alten (olle | M D
XXXUI. I
180 m. in 8".
SilelEiI.. 178 Bon «I. 3 an mil I-CLXSVI fol. Sl. Zt^l. eintt^I.
Sotrebc, Si^lufibl. liielrüdieiic unb (epleä SH. leer, ©ign.: 9lfj— 9lB,
»-ÖD K.-Wi. 3-3i*ii [5'^ler: aMiiij, Cij le^Ii]. liteleinf.: 4
fflanWelflen, In btr unteren aRebolßon mit fiopf. Slm ffinbe be8
Sefleä:
« (Sebrüdt ju SJIilrnberg ] burd) 3obft ©ullnec^t. |
^elmftebt, ßeipjig U.
— 27 —
68) Ätrd^en Drb« | nung. Sn meiner gne* [ bigen l^errn ber
SRarg« | grouen ju SBronbenburg | Shtb ein» (grbern Siotö |
ber ©tot SRürmberg | Dberfe^t tonb gepie* | ten / SBie man
ftd^ I bo^be mit ber leer | tonb ßeremo^ | nien l^alten | fotte.[
Mi- IV xxxm.- 1
58 951. in 4«
cinWI. «orrcbe. Xitelrüdfclte unb 3 legten ®. leer. @lgn. : «ij,
SCitj, SB-SBüi :c.— Oiii, Dittj. Xitelbotbüre : red^t« unb linf« öcr=
gierte 6äule mit ^uffa^, oben unb unten Slanbleifte, oben ^ebatllon
mit topf.
granffurt, Seipjig @t., ©tuttgort.
69) SBie man fid^ ßl^rift* | lid^ ju bem [terben be* | regten foL
S)ag man ®ot red^tfc^affen | biencn fol, | SBie baS tobel
nad^reben für e^n | \6)mxt fünbe jü ad^ten fe^ / 1 ?tuff bre^
©ermon | gefteQet* | Sol^aft 95rentiug ju | ©d^toebif c^en §aH* |
m. 2). XXXiij. I
40 S3I. in 8«.
Xitelrücffcite unb le^te ©. leer. SBocjcncuftoben. Sign.: 5ltj — 5lö,
S5— S5ö 2C.— @ö. 5tuf ber öorle^tcn (5. :
©ebrntft ju Slürmberg | burd^ Äünigunb | ^ergotin* |
SBien, ß^i^^u.
1534.
70) IN Da 10 I HANNIS EVAN | GELION, IOHAN= | nis
Brentij Exege- | fis, per Authorem | iam nouifJimep]
cor I reßta & emendata. | Haganoce, ex Officina Sece, \ An.
M. D. XXXim. I Menfe Martio, \
360 931. in 8^
8 331. Xitel unb ^nbej, 351 öon 2—351 bezifferte 931. Xej t [geiler :
112 ftatt 15, 20 ft. 26, 32 ft. 31, 31 ft. 32, 93 ft. 39, 42 ft. 41, 31
ft. 43, 26 ft. 62, 46 ft. 64, 81 ft. 83, 60 ft. 90, 157 ft. 137, 192 ft.
162, 264 ft. 164, 272 ft. 172, 289 ft. 184, 289 ft. 186, 197 ft. 187,
290 ft. 190, 119 ft. 191, 298, 299 ft. 198, 199, 295 ft. 205, 231 ft.
213, 219 ft. 216 , 229 ft. 226, 226 ft. 236 , 23 ft. 243, 295 ft. 244,
349 ft. 248, 258 ft. 256, 360 ft. 260, 329 ft. 265, 300 ft. 278, 258
ft. 285, 386 ft. 286, 313 ft. 303, 294 ft. 313, 361 ft. 316, 315 ft.
318, 312 ft. 322, 363 ft. 336, 546 ft. 346, 337 ft. 347, 349 ft. 348],
©c^Iufebl. Se^te ©. leer. Stuf ber öorle^ten ©.:
— 28 —
HAGASOAE IN OFFICINA SE | cerimia e^^idebtitm'.
Anno Salutis. \ M. D. XXXHII. | Menfv iwro MarHo.\
S)Qrunfer ©tuäerieiiiten : SJowwlfopf in mit SrafieSlen Der»
äiettem 2>cippelta£)inen.
rf. ®teiff: ßcnlc61, f. 8t5[. 189:J. S. 306 Sotiflilel, eafloben.
aKrgn. Sign.: 2—5, a— a^ :c.-Zr,, A— A, JC.-Xj [Segler: L, (t.
Kj, ,L fL L», Mg fl. MJ. ZÜeleinfofiung mie 9)r. 31.
71) [rol] Le livre de vraye et | [fd^roorj] parfaicte orailbnl
[§oläJ(^nitt : S^tiftuS in ©etöJemane mit ben fdjlQfeitben
Jfiingern.] | fl [rot] luiprime [ft^lDors] eu Anvers pari
Jlartin [rot] Lempereur. | Lan [fc^iuarj] M. D. et [rot]
xxxmj.[i] I
gnl^ält auj m 48b— 61b:
C [rot] Enfuyt une information faicte | par interro-
gations it refponles, pour | plainement eftre enleigne
de la loy, | de la foy, & d oraiiun |
b. 5- bmi SBv.'JAen (leinen unb grofeeit fiate^iSmuä Dcrntiff^t (une
Sorte d'amalgame des prenii^re;^ ^ditiona des deii\ Catecbiames de
Br. mittor et major). 13 SI. in 8". fo!. mit 5LIX— LXL «m gnbe
beä ®onäCn:
Imprime eu Anvers par | Martin Lempereur | Lan
M. D. et XXXIIII. I au raois de Juillet |
3;et Jlale(f)iänmä beginnt : Qui es tu ? Selon ma premiere nativiti
je suis iine creature raiaonnable cree de Dien: maia selou ma
T^«nerfttion qni a est^ faicte en mon baptesme je snis tib Clirestien.
5)te anittetlunaen über hiefe atugga&e oerbante idi ^erni Dr. SU. Stil,
gerteiiir ber ©cfenftfiafl für bie (äel(()if^t( bcä frnnjiSfifc^n gjrotcftan^
liämuS, in Sßatiä. Übet Sufloben nnb Sign, luurbe mir tiop Slinfrage
rtitfiia mitgel^CLlt. ge< bei Eo^rS.
SßatiS (in ißrioatbcfitj, nic^t tSißcntum oon Dr. Seife).
72) [rot] &aii)ta \ ^ Ordnung / 4 ] [fc^marj] ^n meiner gnebigen
^er- I ren ' ber SHotggrauen gu I [lot] Stonben | Ifdtroori]
bürg Dnb einS erberen 3iflt5 | ber Stat 9iurnbcrg Ober feijt
önb gepieten ; | [rot] Sie man ftd) beibe mit ber le- | er
rnib Seremonien ^attc foüe. |
136 93(. in S"
k
ä
- 29 —
einWI. SBorrcbe unb SRegtfter, fol. öon n— CXXXIIIT [geriet: IX
ftatt X, LXV ft. LXVI, LXXXI ft. LXXXn, CHI ft. CHII, CV
feWt, CXXim fe^lt, OXXVII ft. CXXVIII]. Xüelrücf feite unb 3
le^teit @. leer. (Juftoben. ©tflti.: tlitj— S!ö, 33— öttj, 93t), €— (J>
2e.-SHiiij [ge^Ur: ^iij fe^It, 3St) ft. gKt)]. Stw ©nbc be« 9icgtfter8:
©ebrudtt ju 2Rarpurg t|m ^tabc^g / | burc^ gfrancifcum
8fl^obum/Sm jar/ | SR. 2). ffsinj. |
3:iteIborbäre: W>am im $atabie§ mit Xieren. Hirten:
F: R- ASTERIVS:
ge^lt hti \). 3)ommet (tjgl. 9f^r. 29).
aSregfau @t.
73) [rot] Stxxdftn \ ^ Drbnung / ^ | [fc^toarjj 3n meiner
gnebigen §er* | ren / ber äRarggrauen gu | [rot] SBronben |
[fd^toarg] bürg / önb eing erbere Siat^ | ber ©tot 3iumberg
Ober« I f e^t önb gerieten / | [rot] SBie man fid^ be^be mit ber |
ßeer önb Keremonien | l^olten joHe. |
136 S3I. in 8«
einfd^t. Söorrebe unb SHegifter, fol. t)on II— CXXXim [geiler: XI
ftatt X, XLVULI ft. XLVm, LXX ft. LXXI. ©uftoben. @tgn,:
5lij— 5lö, 93— S3t) 2C.-9Jiitj [gebier: 3ö feölt]. §(m (£nbe beg SRe=
gtfterS :
Oebrntft ju äRarpurg / burc^ granci* | jcum SR^obum / 3m
iar / I SIR. S). fffiiii. |
ö. Sommer: S)ie älteften ^rudfe auS 9Karburg (1892), Sflx. 55.
SRünc^en, 2:fiBingen.
74) S)e ferdcn | orbeninge / too me | fidE beibe mit ber lere | önbe
Zeremonien | l^olben fd&al- | SRit bem Kated^if | mo tjnbe
finber lere. | ©ebrüdtet tl^o SlRagbe* | borc^. SÖi. 2). f fjiiij. |
160 S3I. in 8^
159 t)on 2—159 fol. 931. Stejt etnfd^I. 93orrebe [fJeWer: 118 ftatt
117], @*Iu6bI. ©ntl^ält entgegen ber 2:itelangabe nur bte Ä.O., ni(j^t
ben Äated^iSmuS. Stttelrüdfette unb le^te (5. leer. ^o})fateI, ©uftoben.
®tgn.: mj-^t), 93— 93ö 2C.-93ö [geiler: 9?ö ftatt 9?tij]. ?(ttf ber
öorlejjten @.:
©ebrüdEet tl^o SRagbe: | borg bt) 3Rid^eI ßott^er*
^elmftebt
w
1535.
^
k
75) IN ACTA APOSTO | LICA HOMILIAE CENTUM [
VIGINTI DVAE. | lohanne Brentio authore. [ Statns
huius libri. | In omuem terram exiuit Tonus eorum, &
in fines orbis | teiTEe iierba eorum, Pfal. XIX, |
HAGANOAE EX OFFICINA PE= | TEI BRVBÄ(XHn.
ANNO I XXXV. MENSE FE= | BRVARIO. |
247 m. in fol.
6 !BI. Sitel, ^ibmutig an 3ot|. ^ä)opptv 91bt D. ^mtmmn bora
22. 3an. 1534 quS gifin). &alt u. 3nber, 241 ddh 1—421 fc^Icr^ft
(dI. m. Jeft igetilet: 59 flail 58, 101 ft. 110. 121 % 112, 226 (t.
122, 421 (t. 241]. Xittlriidfeitc unb ©, 12 leer. Supriitd, EuHob«.
SRrgn. Eign.: 2, 3, a— a, ;c.— «,, A— A. k-— E„. §.=3. I 392.
^ßaniev VH 113 9fr. 377.
Setiin, Gi(enü(^ ß. 31., Sulangen, g'^antfurt, greiburg,
Sieben, ®öttiiigen, ^elmftebt, Sena, Sönigöberg, SÖiiiitc^en
U. u. St., SKünfter, SRoflocf, ©trapmg U. u. 2f)., Stutt^
gart, ÜSien, SßJuüäburg, 3'lti"' ätoitfou.
76) IN LIBRVM I IVDICVM ET ßVTH. | Commeniarim. \
lOHÄNNE BRENTIO | AVTHOBE- ! [Sauuölopf im
©t^tlbe,] I HAGANOAE AN. XXXV- |
152 iSl. in %<>.
3 ®. litel unb ©ibmung on Sern^orb Ooler oora 7, 'Üüv. 1534
OMi Sdiw. $aff, 8 @. 3nbcf, 292 6. ^e:ct. $agiiitening : ^1. 2a
mit 2, St. 2b mll 4 !c.~303 [gelilet: 50 fl. 59, 124 (t. 142, 224 ft.
226. Sepie ©. letr. (SuflD&en. Sign.; .\ij— Av. B— Bv jc— Tv
Igefiler: Miiij f(&li[. ;^..3. 1 392. SUanjer VII 114 SUt. 388.
Emben, Erlangen, Eßtingen, ©iefien, Hamburg, §eibelberg,
§e(ntfteH 3cna, aJlünc^eii St., Sioftod, etuttgart, SBien,
Sßolfenbüttei, SßJiirjburg, ^iMdü., ^xo\da)x.
77) 8lin S^tiflelic^e pre' | big Don cr^altung gemaine« fr^beS/
tn[!J [at^en bie | iHeligion beircffenb ; mic nic^t jiibelorge /
ha^ 9i6mi(t^c/ffai^ 1 jerlii^e Knb EEjriftlic^e 3)!aieftat / bem
(elben juraiber ,' et- | roaS be((iwät[id)8 fur^abe / auff jr
SUaieftot / gnii» | big ((^reiben gegrünbet / mit erinnerung
— 31 —
Dnnb I öermanüg / bog toir foIcf)c önouffprcd^Iid^c | tooftl^ot /
mit J^öd^fter lieb ünb bandE== | borf ait gegen ® ot / ön mit fd^ul* |
biger treto ün ünbertl^dnig* |fait gegen Äoiferlic^er [!] | SRoieftat
biHic^ I erfennen foQe. |
Sol^ann: Stengen. | ßopio beg obgemetten au^f d^re^ben«. |
^nd) aineS SKanbatS au^ bem jelben eruofgt. |
10 951. in 4«.
ßejle« m. leer. STuf S3I. 1 unb 2 bic ©opia unb ba« 3Ranbat.
SI. 3 beginnt:
8lin ^rebig öon bem Äa^fer / | lid^en ®bict / ben friben in
ber Sieligton [!] | jad& gu SWürmberg aufgeric^t betangenbt 2c. |
3ot)ann SBren^en ju $aQ. |
(Jufloben nur auf f&l 4b, 6b. (Sign.: Slij-Slüi, 33, »tj, (J-eUj.
%xud öon 3o§. ®rüner in Ulm. ^x. XV 9?r. 128.
SSerfin, 2)armftabt, ®r(angen, Seipjig U., äKünd^en U. u.
@t., ^arig, Siegeni^burg, ©trapurg, Sübingen, SBien, SBitten*
betg, SBolfenbüttet.
78) ®in K^riftnd^e ^rebig | üon erl^aftung gemeines fribe« / in
fad^en | bie ^Religion betreffenbt / xok nid^t ju beforgen / ba^ |
aHömifd^e / Äa^ferlic^e ünb K^riftlic^e SlRa^eftat / | bem jelben
ju toiber / ettt)a§ befd^ttjeriid^S furl^abe / | auff jr SJta^eftat /
gnebig fd^reiben gegrünbet / mit | erinnerung önb üermanung /
baS tt)ir fotc^e tmauf | fprec^Iic^e tooltl^at / mit l^öc^fter lieb
önb boncf I borfe^t gegen ®ott / ün mit fc^ulbiger trett) | önb
ünbert^enigfe^t gegen Sa^ferlid^ | er äKa^eftat billid^ erfennen
foQen. I So^am SBrenfeen* | ßopia be^ obgemelten aug
fd^re^beng. | 3lud& eines äKanbatS auS bem fertigen eruolgt. |
14 S3I. in 4«.
3 S3I. Xitel, ha^ faiferlid)e 5tu§fcl^reiben unb 9J?anbat, 21 ©. Xejt.
2:itelrü(ffeite unb le^te ©. leer. (Juftoben. ©ign.: aij — aiij, b— bitj,
c— ciiij. S(m @nbe beS XejteS:
©etrucft JU 9iürmberg burd^ | Sodann ^etreium / Slnno |
M. D. XXXV. I
©reiben, ^elmftebt, 3Ründ^en U., $RegenSburg, SBeimar.
79) (Sin ß^riftelid^e ^rebig | öon ert)altung gemet)neg fribeg / in
jad^en | bie ^Religion betreffenbt / tt)ie nid^t jubeforgen / ia^
— 32 —
mömiidie / SoOferlti^c onb ß^riftltc^E aRatjeftat / | bent \elben
ju wibev / ettoaä befc^iiierlicf)^ fiictiabe / | auff jt SDiaqeftat /
gnebig JdjreqlJen gegn'mbel/ mit | etinnerung ünb oeimanung / '
ba§ roic (oIc()c Bitauf | fprectjlic^e nioll^at . mit i)ud)fter lieb
Bit band" | bar!el)t gegen ®ott / Dil mit jc^ulbiger Icero | Dnb
Dnbcrt^enigteqt gegen fi'al)leilid|= | er TOaneftat biüicf) erffnnen
foHen. I 3o^an. Sören^en. \ Sofia be§ obgemelten üufe
f^reqbenS. | SSLüä) eineg 3}fanbatS aug bem [e(6en eruolgt. j
14 m in 4".
3 81. lilcl, baä laifErt. anS^reiben unb Sianbal, 10 S9I. Sejt,
SdlliiStil. Xitelrüdlclte unb leptc S. lect. ßuftobtn. glfln.: alj
<iüj, B— biij, t— cB. ütu( bet Dotltgltn ®.i
©etrudt äu 9hinnberg burd) | So^an. ^etteinn [!] ,' ?lnno |
M. D. XXXV. I
ffiTCäOii^H 27 9)r. 88.
®reif§wa!b, §e(niftebt, Sonbon.
80) gragftütl beg | ß^ttftlii^en gku' | benS für bie | Sugenbt |
^ 1 So^an. SSreiig |
8 sa(. in 8".
2 Sl. Xitel unb SSocrebe Don Sr. „bcn Üiiibein jä itfiiDefiifiticn
gnU", 5 ai. Xejt, S(^lu66L Gu)toben. Sign.: Slii— SId. am gnbe
btS Ifftc«:
I ([ @etrüctt ^ä ^agnan burc^ | SSalatinum Sobian |
Xitelriittldie mib IceteS »1. leer. SItelBorbure: wieWr, 31. Eo^r9:
Mon. Germ. paed. 22 g. 134.
aßünc^en U., äBien.
I
I
I53G.
81) LIBELLVS | OASVVM yVOBYNDAM MA 1 trimonia
lium elegaiitifllmus. | loaniie Breiitio aiitore. | IN
EVNDEM PRAEFATIO | D. Martini Lutlieri, priusi
non a;dita. ] lam denuo recognitus, & ab iunu* | mens
mendis repargatus.
48 ai. in 8".
— 33 —
5 SBI. %i\d unb praefatio Lutheri, 2 SI. SBtbmung bc8 §crau8gcbcr8
©aSpar ©rcttcr, wie Sih:. 51, 40 S3I. Xcft, summae capitum unb: ®et
128. ^falm: Beati omnes, qui timent Dominum, Carmine redditus
per Helium Eobanum Hessum, (5d)(u6bl. Xitelrüdfeite unb (e^te 6.
leer, ^opftitel, ©uftoben. (Sign.: A,— A5, B— B» 2c. big F,. Srol.
öon S8I. 3 an mit 3—46 [geilet: 22 ftatt 20]; bie bciben crften SBL,
S5l 8 unb hit beiben legten 331. o^ne 3iffcr.
3tuf ber öorle^ten <Btitt:
BASILEAE APVD BARP-|tholom8eum[!] Vueftherae
rum, I Anno 1536. | Menfe Februario.
^te in ber Ausgabe üon 1532 l^erauggel^obene praefatiuncula
^ren^eng (reid^enb t)on: Quandoquidem — agendum esse ducam) fielet
^ier im Xe;t atö Anfang beg Caput primum, bod^ finb nad) ducam
weite ©patien gefegt unb W folgenbe ^tiU ift burdft bcn ^rucf l^erauS*
gel^oben. «ßauaer VI 315 ißr. 1089.
Kaffel, S)ormftabt, greiburg, §elmftebt, Königsberg,
Seipjig @t., SRünc^cn @t., aRünfter, 9iegcn«burg, Sioftod,
Tübingen, SBcrnigerobe, SBien, SBoIf enbüttel, 3'ttou, Qiixxd) @t.,
Qxoidan.
82) <^^^^ IN ACTA APO | STOLICA HOMILIAE CEN
TUM I VIGINTI DVAE | AVTOEE loanne Brentio.]
[3anu§fopf im SBappcn.] | STATVS HVIVS LIBRL | In
omnem terram exiuit fonus eorum, & in fines orbis
terrae | uerba eorum. Pfal. 19. | Et. Quicunqj inuoca
uerit nomen Domini, faluus erit. loel 2. | Et. luftus ex
fide fua uiuit. Aba. 2. | HAGANOAE IN OFFICINA
PET. I BEVBACHIi ANNO | M D XXXVI • |
240 931. in gof.
10 SBI. Xitel, 3Bibmung öon S3r. an 9[o§. (Bijopptx, ^bt in |)eitö=
brunncn, »ie ißr. 75; Brenz pio lectori bat. (Bd^to. ^aU 1536,
Argumentum in librum actorum apostolicorum e posterioribus
commentariis ad Galatas excerptum. Autore D, Martino Luthero,
unb 3nbef, 230 öon 1—230 fol. f&l Xejt. [gelter: 33 ftatt 35, 102,
103 ft. 101, 102.] Xitelrüdfeite, @. 7 unb le^te @. leer. Äo^ftitel,
©uftoben. 9Krgn. ©ign. : D2, Dg, 1—4, a — a4 2C.— Z4, A — A4 2c.
m P5. §lm (£nbe beg Xeyte«:
HAGANOAE EXCVSVM PEE PETEVM | Bru
bacchium, menfe Martio, Anno M. D. XXXVI.
8lii3 bem SSom ffl'S. pio lectori: er bf^b^ noift bcr ctftcn SfuSgabe
Sttivä. CümiiientariuR [in GÄlat.] gekfen unS beS^Ql6 bos argumeBtam
barau^ beigefügt.
©reiben, ©ottingen, ®ott|Q, Hamburg, §elmftei)t, ^Qrlg=
ru^e, SönigSbcig, SÖiunc^en U. u. ©t., gioitfau.
83) CATECHIS^ | mus, coiitinens fumraa & ne- ] cel'faria
capita Chrirtianffi | religiouis. j ^ | lohaniies Brentius |
Haganoa) in oflicina Kobiani | Anno XXX\T!. menl'e 1
Martio. |
8 ©I. in 8".
6 ai. lilel unb Seil einfif)!. ffiorvebe, 2 ©(filuß&I-, XiMtM}titt
unb 3 lefien S. leer. 91uf ber btittleSten £. Siutferjeti^en: S^riftuä
am Steuj, barunlex SHann mit Sut^, boriiber »lern, ^anh tnil flreuj,
fipenbe tyrau mit iRofe. Sildborbürc: 2 SRanblciflen. Tem ftatec^i^=
muötejle Dorauf gebt bie (überfE^le) SSoriebe loie 9(r. 80.
granffurt a. Wt., SQJien.
84) CATECfflS I MVS MINOR PVEKOKyjj | generolb
puero Ottoni FuiTter | dicatus | Ab Vrbano Bhegio. ]
Additus eft & alius Catechifmus lo- | anais Brentii
recens Ccriptüs. | Marci. 10. | Siiiite paruulos uenire ad
me, ne |"!J | proliibete illos. talium eill j eil regnum Dei. |
HAL.E EX OFFiCINA | Petri BrubacliiJ Anno Do
mini | M. D. XXXVi Menfe | Mio. |
ISm&SU ®1. 94rff. ben 8tenVfd|cn Solediiämuä mit SJorrebe ia-
veiituti HftUensi lule 3ii:. 83.
6 @. in 8".
Ceple S. leer. ©ign. : N.
S9ce3lQu ©t., grciburg, aSittenftetg.
85) GATE- I CHISMVS PKO | muentute Nallmß autore \
D. lohanne Brentio. \ Addita /mit Hngu<e. laHna elemfia, \
tie quid, qitod nd piierilium puäio' \ rtim aufpicia pertinet
dce/fel. I Noritiibcrgce apxd loannem Guide | nmndt Anno
M. D. XXXVI.
8 331. in 8".
Xiteliiittfeile unb le^le ®. leer. Quftobcn. Sign. : ii, Aiii. Aiiii, t.
Sxr äfr'ftbe fiatetbiämuB beginnt »1. 3 3Ritte. iSorgefdiicft (inb bie
^
— 35 ~
Latinae lingnae principia. 5£)ein ^atec^idmuSte^te t)oraufgefd^i(ft ift
bie SSorrebc toie 9f^r. 83. 3:iteIborbüre : «Portal. Oben 2Bal)})en, re(^t8
unb linfS Säule mit Äugcl. Unten Setircr mit Schülern.
Qtoidavi.
86) Da MAß I TINI LYTHERI THEO | logi, Cat€chtfmm,\^.]
leöiu di- \ gmßzmicSy [!] lattntis [!] factics \ per Vincentium \
Obfopceum- \ Huic adiecttis eäi dliiis quoq; Ca \ techifmus
lohannis Brentij \ Eccl€fiaft<B Hällenßs, iam \ recens
fcnptm. I M. D. XXXVI • |
enthält auf f&i. Ps ff. :
CATECHt I SMVS CONTINENS | SVMMA ET
NECESSAEIA | Capita ChnMiance religibnis, \ lOAN*
BRENT. I
5 951 in 8^.
einf^I. Sorrebe wie 9ir. 83. £o})ftitcI, (Juftoben. @ign.: P4, Pg.
5lttf ber legten @. SSa<)})en mit 3anu8!oj3f, barunter:
HAGANOAE IN AEDEBVS | PETEI BRVBACHII |
ANNO M. D. XXXVI |
SSrcgfau @t., §clmftcbt, SBoIfenbüttel, Stüirfau.
87) ^ eatcc|i}mug -+ | Ober gragftücf üff | bag aOcr fürfeift /
ünb f larift / 1 ©rftlic^ öon bcr E^riftlic^cn [!] | Sauff / ©tou
bcn / Satter m^ | fer / jel^cn ©ebotte / SRad^t | mal bcg ^crrn /
t)on ben | f^Iüffeln bcg leimet* | rcic^S 2c. gaft nüfe | lid^
für bie I Sugenbt. | m \ ^nxä) iSol^annem S3renfe. | Anno
M. D. XXXVI. I f3ierreifte.]
8 931. in 8«.
SitelrüdEfeite unb le^tcS S3I. leer. Sign.: m], %ml 3lö. Stuf ber
brtttle^ten ©eite:
®etrudt 3u ^agenatt) / burd^ | SSalentinum Äobian im
jar ofö man jalt San | fent günf^nnbert | breifeig ©ed^g.
[S)rnderjeid^en : SlRonn mit offenem SBuc^, ,barüber
©tern, SBeib nnb §anb mit Stab.]
3*
9}cubni(I Don SUr. 80.
3ürict) ©t.
88) CATECHIS | MVS PVERILIS, ID EST, [ INSTITVTIO
PVE= I EOEVM INISACKIS.IPHILIPPVS MELAN.I
AD PVEROS. I QVce fint iu/fa Dei, qtm fumma uolrdasl
Ckare puer, prafens cun^a Melius habd. \ Hüne hge,
gut «er<]?[!] pietatis amore teneris, \ Ctelestiq; cttpts com
placuiffe patri. | Tradit enim foUdce fummä pietatis ad
ungKem, \ Vtg; Dei pofßs ßius effe, docet. \ Talia qui
re&e ieneris addifcit ab annis | Crede mihi, ex omni parte
heatus erit. \ VITEBEEG^. | Anno 1536. |
enthält auf ÖL Eiiijff.:
CATECHIS I MVS MINOR PRO P\'ERIS. | lOAN
NIS BRENTII, I ECCLESIASTAE | HALLEN- | SIS.|
3 »r. in 8".
Sufioben. ©ifin. : Eiiij, Ev. 31uf htr UotlEften S. hti ©anjen;
VITEBERGAE PER | GEOE&IVM | EHAV. ] ANNO
DOMINi I M. D. XXXvi- |
S:itelboi'büre : Unten Wel.S 3Bap)}en, Don 2 nadten Knaben g/üfaXan,
lefttS unb Unis SBuIen mit ffopf Im SHcbaiaDn, oben 3 Sogenartige
aSerjierungen. Hofir«; Monniii. Genn. päd. 20, S. 68 91r. E.
SJiütnberg.
89) /iltemcin ftr- |
^^ cf)eii orbnung / roie | bic bi^er jeit aOent^oIb im gürH
ftenll)um6 SSirtemberg ge^aU | ten f oO roerben. | [S^qS ^erjogl.
roiirtt. SBoppen.] | Anno M. D. XXXVI. |
60 fflt. in 8".
Sitelrüiffelte ntib lefte ©. leer. Euftoben. ©ign.: SHtj— ao, SB 6i3
ffliiij, 3d, E— HD ;c.— §ilj: Dgl. §.=3. n 24 ff. Seonutli* Sübingct
Siud.
Stuttgart, lübingen.
90) [rot] fiir(^en | Ocbnüg ,,' 3n iiiei= | [jc^raarj] ner gnebigen
I)ercn ber SKarggrouen ju Sron | benbnrg, bnb einä lär=l
beren 3tal8 ber ©tat | 9!ürnberg Dbcrreiit öfi | gerieten /
— 37 —
aSic man fic^ | bo^bc mit bcr Sccr önb | Scrcmonicn l^alten
foOc I M D XXXvi. I
180 831. in 8^.
fol. öon f&l 4 an mit I-CLXXVI. Sttclrücffcitc unb Icjtc« »I.
leer. Sign.: Slij-3lö, S8-93ö 2C.-?)ij, 8-8ö [geilet: Cij fel^It].
5lm ©nbe bc8 XefteS:
q ©ebrücft ju SRürnbcrg | burc^ 3obft ®ut!nec^t. |
Xitelborbüre: 4 SRanbleiften, unten fWeballlün mit Äo<)f.
3)armftabt, ^Clmftebt [§ter bie Sttelborbürc foloriert].
91) INL IBRVM I IVDIC VM ET RVTH | CommmUinus. [!] |
lOHANNE BRENTIO | AVTHORE- | [©c^ilb mit 3anu«-
fopf.] I HAGANOAE AN- XXXVI- |
152 Sr. in 8^.
einfd^I. ^orrebe toxt 9?r. 76 unb 3nbef, |)aginiert 531. 2* mit ij,
951. 2*» mit iiij 2C.— ccciij [geiler: xxxni ftatt xxxmj, xlv ft. xlh,
cxvnj ft. xcvnj, cxxnrj fl. cxlij, clxxix ft. clxxxv], Sejtc @. leer,
euftoben. Sign.: Aij— Av, B— Bv 2C.— Tv [geiler: Hv ft. Iv].
3)rucl öon $eter SBrubad^.
©rcifStoalb, ^ambnrg, ^elmftcbt, Äönig^bcrg, ficipjig U.,
3toirfon.
92) X 2lnf jtcgung | 3)* So^onneS 93rcn| / 1 cn über baS Snc^
Sinti) / 9lnf j | bem Sotein öerbcübfc^t / 1 bnrc^ (Srafmnm
Silber. I B I ©etrncft jü $agenan)/bei | SJatentin Äobian.|
44 «r. in 8^.
4 SI. S^itel unb Söibmung öon @r. Silber an Gonrab ö. ^attftetn,
©aubtman ju fjrandfurt, bat. @J)renbeIingen 3ult 1536, 79 @. Xejt
etnfdöl. SSorrebe. Xttelrüdfeite unb le^te @. leer. Guftoben. ©tgn.:
Sltj— $lö 2C.— Siij.
3)rc2ben, Äöniggberg, SRünd^cnU.
1537.
93) IN EVANGELH j QVOD INSCRIBITVR, SECVNDVM
LV* I cam, duodecim priora capita Homilise | centum &
decem. | AVTORE lOANNE BRENTIO. | [Sanngfopf
■ So
— 38 —
im ©c^Übf.] I Enangelioii Chiirii, poteiitia Dei eft, ad
falutem | omni credenti. Roma. 1, HALAK SVEYORVM
EX OFFICINA PETEI | Bnihadiij. Anno M. D.
XXXVU. I Menfe Septemhri. \
440 581. in gor.
4 Öl. Sile!, Sebilnttonäepiftd an ®eotfl SBogl«, geimlor in
SSranbenburg Dom 12. äKär-i 1537 aui ®d|iDäb. ^ali, ErraU «nb
Iwreä S9I., 436 ddh 1—438 ftftter^ail foüietle !8(. Slej-t — bie SÖ^Iung
Jptinat öPn 38 auf 43 iinb Itiuft 408, 402, 402, 404, 405 )c. 413,
413, 414 !C., ferner 32 ftalt 33, 127 ft. 172, 400 ft. 401, 402 ft. 407,
406 ft. 409, 416 ft. 419. ?Im SAlufe beä lei-teS:
Hic finis eito prioris Tomi Homiliarum in Lucam.
Porteriorem tuue j addemus, cum uiderimus[!] hsec
Ecclefise CHUISTI | non inutilia effe. | Hai* Sueuo
rum in officina Petii Bnibachij Anno | M. D. XXXVII.
Menfe Septembri, |
Iltetriid(eitc, 331. 4 uttb leBle ©. leer. Äopflltd, Euftoben. SOlrgn.
©ign.: Aij, B — Biiij 7r. — Ziiij, a— ftiiij ic. — ziiij, Äo— Äaiiij ic. 6iS
Zziiij, aa«— aaaiiij 7C. — eeeiiij [gt^ler: Ciiij, Öij, Güj, Xiiij, giiij,
miiij, Cciiij, Ssiiij fehlen, Ttij ft. Xxij. Qm SJonnprl fagl Srcnj, er
fyxbt snperioribns unnü bie ^omilien in Act. b^^QuSgegeben, ^be
urfpriingliiö SucnS floiiä auslegen moKen, aber ber Stoff fei ju fefit
angeiuat^fen, ba^er ^a6c er ft(^ junStftft mit ben 12 erften (üf). begnügt.
üBogler toirb a18 greunb Bon S8tenj mnltfl iaiu tempore bejeirfinet.
<|Jt. XVU ■ih. 158.
Setiin, 93re§[Qu ©f., ©ifitngen, eifenac^ S. SI., tJteiburg,
©iefeen, &oti)a, §QÜe, ^lomburg, Sena, Sbnigäbetg, firalau,
UJIüni^en U-, SEiirnberg, Sioftorf, ©traliburg, 3;übingen, Sien,
Qmidau.
94) bürden S8iei|= | lein. 1 roie fid) ^tebiget onb Saien | l)Qlten
füllen /fo berSEürd baS | Seutic^e 2anb überfallen | roucbe.|
ß^rifttidje | ! | Dnb notbiirfftige ; onberrii^tung , i bur(§ [ So^onn.
58ren5. | 3«. 5). j-wDij. |
8 SBI. in 4".
Sildriididie unb lepte 2. leer. Sign.: Slij, Äüj, Ö-aiij.
Äucjtjnäli 27 «r. 89.
grantfurt, Sonbon, äJiünc^en St., Xübingen, SBJien,
SBolfenbUttel, aBürjburg.
J
— 39 —
95) Sfirdcn »üc^tcin. | aßtc fic^ ^rcbigcr önb | Seien galten
fotten/fo ber Znxd \ bog 3)eubfd^e Sanb | öberfaßen tt)ürbe.|
G^^riftltc^e t)nb notturffttge | t)nterric^tung / 1 burc^ | Sodann.
Sren|. | [Xürfenfopf in SRebaitton.] | SBittemberg. | M. D.
XXXVII. I
12 SBI. in 4^
Xttclrüdfcltc unb le&tcS 33f. leer, ^uftoben. ©ign.: m\, «lij,
»— SBiij, e-eui. 5lm @nbe bc§ StcjteS. Xiirfcnfopf in aÄcbaitton,
bann:
©ebrucft ju SBittemberg | bnrc^ ©eorgen W)atD. \ %R. %>.
SBcigcI: (Buppl 10 S«r. 3000.
Slmfterbam U., SBcrIin, Sreglau @t., SreSben, ©ötttngen,
Hamburg, SönigSberg, SRoftod, SBcimor, aBernigerobe, SBicn,
aSittenberg, Qmdan.
96) bürden 83üc^« | lein. | SBie fid^ 5ßrebiger tmb Seien | Ratten
foDen/fo ber Xürrf | ba« 3)enbfc^ Sanb | überfallen ttjürbe^l
S^iftlid^e bnb nottürftige | bnterrid^tnng [ burc^ | Sol^ann*
Srenl. | [SCürfenfopf in aKebaiOon.] | SBittemberg. | M. D.
XXXVIL I
12 SBI. in 4^
2:ttclrü(ffeitc unb leftcS 831. leer. 3)a8 ZütUnbü^Uin umfaßt nur
bie erften 19 (S., am ©t^luffc bc^fcISen fielet:
©ebrndft jn SBittembcrg ( bnrd^ Oeorgen Si^att). |
®ann folgt auf @. 20:
golget ba^ 3)a paccm S)omine | S)enbfd^ / mit fd^onen
SoQecten / ju i\U \ ten umb jeitlic^en bnb ewigen | fricb. |
©uftoben. Sign.: SCij— Sliij, S3~S8tii 2c.~e.
Slmftcrbara U., 83erlin, 2)re2ben, erlangen, granffnrt,
®ie6en, |)elmftebt, Königsberg U., SDiarburg, 9ftoftodE, SBeimar,
SBittenberg, S^i^^^^-
1538.
97) In Exodum Mosi commentarius s. u. 1539.
IN EVANGELII | QVOD INSCEIEITVE SECVNDVM l
Lucam, duodecim priora Capita, Homiliffi | (.'entum &
decem. | AVTOKE JOANNE BEEXTIO | [Sßjappenic^itb
mit Sanuätopf.] | Euangelion Chril'ti, potentia Dei el't,
ad falntem ] omni credenti. Roma. I. | HAL AE SVE
1 ORVM EX OFFiCINA | Petri BrubacUj, Ätmo M. D-
XXXVIII. I
326 Sör. in gol.
4 «(. %M. Bibmung an 3o6. SJogler, roic 9;r. 94, unb ImhS
SL, 331 Bon 1-321 fpl. asi. 2erl [S«6I«: 12 ft. 6, 23 ft. 32, 58,
ö ft. 64, 65. 79 ft. 75, 82 ft. 92, 341 fi. 143, 51 ft. 151, 160 fl. 170,
287 ft. 189, 24 ft. 243, 357 ft. 257, 288 fe^lt, 396 ft. 306, 317 ft.
316], Sdilufe&I. 3:iteItÖrf)eiti:, Sl. 4 unb tcptcä Sl. leer, fiopftitel,
Suftoben. TOrgn. Sfgn.: Aij, A— Aj ic— Z4, a— a, JC— z„ AA
6i3 AA4 It.— HH, [Sc£)lex: E, fef|[l, E» ft. R,]. 31m Enbe bcS
lejteS: ed)Ub mit 3anuStopf, baninteri
HalaE Sueuorum in ufficina Petri Brubachii, Anno ]
M. D. XXXVm. Menfe Martlo. |
auf 81. 3& SBemertung beä SracItvS: 2ie fmiiere auägabe
[Mr. 93] ^abt temen ÖHbei gefiobt, btefe auifi nii^t, bet Qnbej racrbe
jum 2«n 2ci(E et|d)einEn, ben et brevi Dom Sluior eviuarte.
Sßerün, SDeffau, Srlangen, §elmftebt, aSernigerobc, 3ittaii.
S)er Sob oufä* | gekgt im Satin burcf) | Sofionn ein Sren
gen / I nai^mal« oecteutli^t j Dnb t)egt anbermertg | getnidt /
mitt peiB | öerlejen Dnnb ge= | beffett. | M. D. XXXVIII, |
280 Sl. in 8".
8 SI. lilel unb Megificr, 7 S. HotrebE Dun QD^anii Slgticnla nn
Glje Sleiielfn meiner lieben (Seuatterin", njie| 9!r. 41, .')31 E. Xejt,
3 6. Eingang Wartint Sut^erS in baä buc^ $)iabä, waS e3 ingalt
unnb war ju c8 gelAciben feg", 3 Stfilii&ictten- gDltiening Bon SL 2
ber aSorrebe qti Don 2—271 [5el|ler: 58 fwtt 48, 68 ft. 58, U6, 117
ft. 126, 127, 135 ft. 133, 170 ft. 178, 101 ft. 201, 237 ft. 247, bie
Seiten 217-223 finb im StraBburger ejemplar hinter 232 flefiunboi],
ffDpftilel, ISuftobeii. «Dlrgn. Sign.: ij-D, 9t— «ID sc— öü, SÄ— ««n
!C.— SlCtt. SepteS Öl. leer. Sluf ber brilllepicn S.:
@ebiu(^t [!] jii ^agenam / bucc^ $a> | lentin ^obian/
aug Beilegung bed | Srfamen ^anS @ciegbac^S bur* | ger
ba fel6ft/S>en Bierben tog beS ( Slugft Wlmati. ?11§ man
J
— 41 —
jalt I nac^ ß^rtfti gcburt ön^ | fcr^ lieben ^errti / tau | fent /
ffinffl^unbert | breiffig aäjt \ jor.
Xitelborbürc: oben ^iob auf ber Statte Uegenb, l^intcr i^m ber
]§. ©cift al§ äaube, öor il&m ber Xeufel aU bärenartigeS Ungetüm,
rctifetS unb Itnfö Si^^blumen unb gefrügeder ^geIS!o|)f, unten Snifts
btib etneg SWanncS, 2 Söa|)|)cnf(^tlbc l^aüenb.
^elmftebt [bocfi fcl^Icn §ier in geile 3 bie (Bpatitn gwifc^en Qo^
^annunbem], Königsberg, ßeipjig U., ©trofeburg %f).,
SBemigerobe.
100) SDer fleinc | Eotec^ifmug 3o- | onni« «rentij. | (Stücke \pTnd)
aug I ber ^eiligen fd^rifft / bor« | inn bog gan^ Sl^riftfic^ |
leben gefoffet ift / 1 ?ßl)ilip. aWelan. | SBic man S^rift- | lic^
bie Iranden trö^ | ften fol. |
3)uobejformat.
©nt^ält auf bcn erflen 41 f&l ben SBtfcften ^atec^tSmu« einfd^I.
einiger ©ebete. ©ufloben. Sign.: Slij— 3lö, SB— SBiij, (Jitii, 93d, ^
bis ßö 2c.— @ö, 2r. Sluf ber 2:itelrüclfeite unb im %t}ci je ein Heiner
^oljfdönitt. 5(uf ber öoriejtcn @. beS ®anjen:
©ebrudt ju SKog* | beburcft burc^ 2R. | SBoIffgang 2Rer| |
int jare / | 3». 2). XXXVIII. |
Xite(borbürc: red^tS unb Iin!§ ^i^ux auf ^oftament, unten 2 ge«
flügclte «Putten mit ^Bclthigel. ßo^rS Mon. Germ. päd. 22,137 f.
83erlin, SBien.
101) rf^P 3^*^ ^^^ I jroain^ig ?ßrebig | bcn SürdEijc^cn Irieg/
önb I anbcr jufaflenb önfäH betreff | fenb / \ampt oim berieft /
ttjefe I fic^ barinn juliolten / burd^ | 3oI)an 83rcn|cn gepre* ]
bigt. aWit einer öor- | r^cb SD. SKartin | Sut^erg. | 3lttoüd)
bnxäi ©eboftian | Socc^unt öcrteütjc^t. |
144 m. in 8^
cinfc^L 5Bibmung öon (5eb. (5occi)uS an ®g. SBogler, mie '^x. 53,
SJorrebe Sutl^crä unb SSibmung üon S3r. an SSeit S)ieterid&, wie
g2r. 52. Sitelrüdfeite unb (e^te @. leer. Äo|)ftiteI, (Juftoben. 3Krgn.
@ign.: aij— -aö, b— bt) 2C.— SD [geiler: ijb ft. bij, oiiij unb Siiij fehlen],
%m @nbe bcg 2:ejteg:
®ebru(ft ju 5Rurmberg | burc?) gribcric^ 5ßet)* | puS. | 1538. |
k
a;iIelborMiie : 4 Hanblciften. Suä bet 33ibmunfl beSGoccriuä; Slb^
gefetien Don bcm Sunfdjc, 93r.8 !(5rebigl»n oUgetnein betunnt ju wadjen,
iiabi iiiTt jiir Überlegung beuogen „mici) in bei Xeulfdien fpiad) ju
Üben, onnb mein fditeijbErei), ju iue[d)er mid) crott ÖDi^ad^tpare rDEl)6&eil
nemdt^ geitieitfit fiat, an ein guten ^onbe! anfafien",
äSien.
1539.
102) IN EXO' : DVM MOSI ; commeiitarins. | AVTOEE 10
ANNE ', EKENTIO, | HALAE SVEVORUM | in officina
Fetri Brubachij. Ati' \ m. M. D. XXXVUI. \ Cum gratia
& priuilegio | Cmfareo ad quinqucnnium. |
360 SÖI. in 8".
16 Sil. Jile!, aSibmiing an fianälet 9(ic. *lSal)r, bat Scftro, $aU
153Ö 3u(i 17, Snbcf unb Errata, 34i Don 1—344 fol. »1. Ztf\
einftfil. pra«fati(i [Seötcr: 83 ftatt 33, 176 ft. 167, 186 ft. 196, 524 ft.
245, 288 (I. 293]. Septe S. leer, ffopflüe!, Suftoben. 9Kign. Sign. :
AA,-AAb, A— A, ;c.— Zs. a— a,) c— x,. ?tm Enbe beä ItfteS:
EXCVSVM HALAE SVEVORVM TN ] officina Petri
Brubachij. An. 1539. 1
9Iuf ber S-ilelriitfieifc e)cbid)t beS Seb. UoccijuS. $..3. n 6ö, ißr.
XVII Wr. 164.
©crlin, SBreSlau, S^effou, Hamburg, §elniftebt, Se«o.
ffönigSbetg, 9?iiniberg, Clbcitburg, DImüg, ©tra^burg Z^.,
Sübiiigen, 9Bieit, SBotfenbiittel, Qaxiti) U.
103) IX EXO= ' DUM MOSI | commentarius. , AYTOHE 10
ANNE I BRENTIO. | HALAE SVE VORVM | in officma [!]
Fetri Brubachij. An- \ no. M. D. XXXIX. | ( 'um gratia
& priuilegio I Ccefareo ad quinqnennium. \
360 iBI. in 8".
16 »l, 2itel, SBibmiing an Wie. Max,t mie 3!r- 102, ^nbej,' unb
Errata, 344 Don 1—344 foiiierle 331. left eini*!. pmetatio [&e|[et:
83 (latl 93, 176 ft. 167, 524 fl. 245, 285 ft, 293, 328 ft. 338]. Huf
bet Iileltii(ff€ite (Hcbii^t beS Stb. eoctijuä. Sepie S. Ie«r. ffopftllel,
Guftoben, ?lHrgn. Sign. : AA; — AA5, A— Aj jc.— Zs, a— aj jc— k».
SIm enbt bfä IcfteS:
EXCVSVM HALA^ SVEVORVM IN 1 offirina Fetri
BnAachij. An. 1539. |
— 43 —
SBrcgIau ®t, §ctm[tcbt, Sci|)jig U., SRorburg, SRünc^cn
U. u. @t., SRürnbcrg, Stuttgart, SBcrnigcrobc, SBicn, 3Btttcn*
104) S)ag SBüc^ I bcr {Richter önnb | SRutl^ / oufegclcgt | burc^
3oI)Qnn I SBrcn|cn. | 3)urd^ §iob ®aft t)cr= | tcütfc^ct. | M.
D. XXXIX. I
224 951. in 8^
12 f&l Xitel unb SSibmung öon ^iob ®aft an ®rof 3311^. ju
©cnnebcrg, bot. 1538 3)ec. 7, SBibmung öon öreitj oit Sernl^. ®öler
ö. 9?aben8|)urg, wie Sfir. 76, unb SSorrebe auf baS S8uc§ ber IRit^tcr,
211 öon I— CCXI fol. 331. Stcft [geiler: XVH ftott XXVm,
XLVi ft. XLvn, Lvxn ft. Lxvn, cviii ft. xcvm, c ft. cv],
(St^Ittfebl. Xitclrüdfelte, @. 23 unb Ic^te (5. leer. Äo<)ftiteI, ßuftobcn.
(Sign.: Slij— 5lü, 1—3, SB— S8ö 2c.-8d, a— aö 2c.-ciij. 2luf ber
öoxle^ten ©.: .
©cbrudt ift bcr Äc^fcrlic^cn | ©tott Äugfpurg / burd^
§c^n* I rid^ ©tcincr / ift bcnt SlugftmonQt | bc2 M. D. XXXIX.
jar§. I [S)rudEcr jcid^cn : ?ßuttcn unb 9ftan!cn.] |
Xitelborbüte: SRed^tö unb lin!8 ©äule. 3n ben 4 ©den SöaJ)|)en=
Milber, jwifci^en ben 2Ba<)J)en ^utten. ®ie SSorrebe öon ®aft ift au8
(ä;obolSJ)urg getrieben, toofelbft il^n 9SiI]§. t>. ^cnneberg auf gefugt
Iftatte.
@otf)a, Hamburg, ^dmftebt, Äöniggbcrg, SWünd^cn ©t.,
Slcgcngburg, aScrnigerobc, SBicn, 3^i*öu.
105) 3)cr Suangc«» | lift 3ol^annc« Sludge | legt burd^ 3). 3oI)an
ncm SBrcntium. | SScrbcutfc^ct burd^ | §iobcm ®aft. | M. D.
XXXIX. I
579 St. in 8^
16 m. %M unb SRcgifter, 563 öon 2—541 fol. 931. Xejt einfc^I.
(unfo(.) SJorrebe ^iob ®aftö an ®eorg SJogler, bat. 1532 Oct.l2 [greller:
25 ftatt 35, 97 ft. 67, 84 ft. 94, 488 ft. 509, 524 ft. 542, bie Sä^Iung
f<)ringt öon 559 jurüd auf 540], 931. 14—16 leer. ÄoJ)ftiteI, Guftoben.
(Sign.: Slij, 5liii, 31d, ö-SBö, 91-510 2C.— 3ö, 9191—91910 2C.— 38ö,
9(a— «oö 2C.— 3jt5, aa— aaö, hh—bbiii [gel^Ier: 9iij ftatt Oii, (Jiii ft.
Xtij]. 9lm (5nbe be§ SleftcS:
®ctrudEt 3^^ §agenan) burc^ | SSoIcntinum fiobian 9ln
tto ac. 1539. ij
— 44 —
2ilel6Drbüte : Cben ^ofwnne^ mif ^ntnioS mii Slbler, aHntia mit
3eiuSKnb auf in 'iRmb]\iid, unten 2 Soppenfiiilber, gehalten Don
bfiTtigem Wanne, ied)tS unb linlS 3'^'''^if'^''r bie oben einen geflügelten
(EngeUfopf tragen.
ffletlin, ÄönigSberg, Strapurg U., SBernigetobe, SBien.
106) ßateiljifmul. I Ober S^riftlic^c ^iic^t / So | bcn Sinbem Off
bcr Sontjeln fürge | lejen roürbt / mit tutger aujleflung / |
©ampt etlichen ^jjtebtgen ; ®ebeten | trnb fprüc^en au« ber
©c^nfft / [!] I barift baä gang S^tiftlid) [!j tebeii gefaft ift.[!]
ISßartino Öut^ero.
*)J^i(ippo aJielaiH^t^one.
3Df)anne SSrentio.
SJffS fürgeft önb einfe(= | tigeft [!] iufamen | hxaäft \ JKarci
am f. I Söffet bie fiinbcr jfl mir fommcn / | onb roeret jn
nic^t / baft f 6ItcI)Ct f ! | | ift baä 3ieicf) ©otteä. | ^li grandfutt
am aReqn / trucTtg | S^riacuä Sacob. j. 5. 3. 9. |
68 Sr. in 8".
Stpte ®. leer, euiloben. Sign.: SUj— So, ö-SSo JC— ^üf. %m
enbe beS Sejleä:
3u grondfurt am SPieqn | trudts ßgriocuS | Qacob. | SK.
S)- EH"?- I
äBäfivenb bie oon üut&er unb SMelanfftl^on finmmenbtn Stücle
imdi ^kmennennung hnntlidi gemnt^t finb, mirb ^r. im ganjen
Sutbe nitfit genannt! SHSglif^, baß einigt bet Oebtlc p&ne 9)amen=
angäbe Don igin ftammen. 91m Ifnbe ift nod) beigefügt: Sqn £uiger
Deibeutt[t)ei ^ialoguS. @rafmi IRattierobami , baritin e^ii lui^
tnff erliefe Äinbeisuifet beguiffcn wirb.
Stuttgart.
107) S;a8 ©ec^ft SapiteH bcä | Euangdiften ßuce / fampt bem
Jünff" I ten Maliiti ,■ oon ber red)ten martiaffti | gen oufe
(egung beS ©efeßeä / inn | Eft prcbigt / Detfaffet / buxd) \
Softanii. Söten^ Seele I fiaften / oufe bem la j tein ijteutfd^t ,' |
burc^ I aSoIffgang JÖialer $)ioco» | non / jü ©cfirocbifi^en |
§afl. j 9|JfaI. 118. | $err: Offne mir bie ougen / ba§ i^ feiie
bie iDunn= | ber an bei)nem gefe^e. | 3c^ binn cpn ®aft auff
J
— 45 —
erben / öerbirge bet)nne ge^ | bott nic^t für mir. | ©etrücft
3u ^agenott). |
206 831. in 4^
4 SBI. Xitel, a^ibmung fWoIcrö an ©tättmeifter unb fRai ju ©4».
©att, bat. @d^w. ^att. 1539 20. tag beS ^erbftmonatS unb Sn^altS*
öcraci*ni«, 202 S3I. Xejt. Xitelrücffcite unb le&tc (S. leer. to<)ftiteI,
(ä;uftobett. 3Jlrgn. Sign.: ij, tij, 51— TOj, SB— Slli k.— 3lij, SlSl bis
ratii 2c.-88iti, Slaa-Slaaüj k.— ^bbö [geiler: ^ij, ©ij, ©ij, m\,
SStj f eitlen, 3£iii ft. Xij]. 3lm ^nbc beS SefteS:
©etrücft 3ä ^ogenatt) / bei SSeltin Äobian. al§ | mann jalt
Xaufent günff^unbert breijfig | SReün 3ar. | [3ierleifte.] |
Xitclborbürc : portal, rechts unb linfö (Sftule mit $uttc oben, unten
©cftilb, gcl^oltcn öon einem alten 3Kanne (recfttg) unb SBeib mit tjtfd§=
leib (linfö).
Hamburg, ^elmftebt, Sönig^berg @t. u. U., SRegenSburg,
©tra^urg U., 3^^^^^-
1540.
108) <^^b£ IN EVANGELn T^^ \ QVOD INSCKIBI
TVR, SECVNDVM | LVCAM, duodecim pofteria capita,
Homilise ogloginta. | AVTORE JOANNE | Brentio.
HALAE SVEVORVM EX OFFICINA | Petri Bru
bachii. Anno Domini | millefimo quingentef imo | quadi-a
gefimo. I
370 Sr. in gfol.
4 m. XM, SBibmung an ®g. Vogler, bat. ^al ©ueö. 1540
gebr. 4, leere« 351., 364 öon 439—802 fol. 951. STejt [geiler: 492 ft.
491, 521 ft. 511, 213 ft. 512, 618 ft. 608. 627 ft. 626, 677 ft. 672,
676 ft. 675, 74 ft. 743, 75 ft. 756, 754 ft. 764, 787 ft. 792],
2 @4Iu6bI. Xitelrüdfeite, 931. 4 unb bie 3 legten @. leer. Äo^ftitel,
©uftoben. 3Krgn. @ign.: &ij, &iij, a— aiiij 2C.— ziiij, aa— aaiiij 2C.
hi^ zziiij, aaa— aaaiiij 2C. pppiiij [gel^Ier: gggiiij unb mmiiij fel^It,
i^'hhh ft. hhhiij], Sluf ber brittle^ten @. Errata. 5)er t)erf|)rocftene
[f. !Rr. 98] Snbef fel^It. Saut SSorrebe f^at SBogler 93r. unabläfftg
jur 95earbcitung bicfeS 2. Xeile« gebrängt. ^.=3. H 113 f., «ßr. XVIII
9h:. 178.
SBerlin, SBreStou @t., 2)effau, ©ifenod^, (Srlangen, granf*
fürt, Hamburg, ^elmftebt, 3ena, Äönig^berg, SRünd^en U.,
l
9Iütnberg, ©trafeburg, Stuttgart, Sßjien, SBoJfeiibüttef, 5ßJürj=
bürg, ßittau, ä'i'i^iu.
109) EqS anbcr Snt^ Üfio | fi / ejobuS / gettonf / »ormals , butd)
§. Sof)Qnfeti SSreng | en in lateinifc^er Iptad) [ auftgelegt /
ie^ iinb Der | terot|(^f burtf) | ©c&oftian Soccium. | (Setructt
ju ^agenoro. | 1540. |
460 8t. in 4".
ö S(. Sitel unö SBibtnunq oon EocciiiS an §emi E^tiftopöen ^ajen
be« tnnern Satfjä dnb äKatcin aSutgelmcm eiatlf(l)rcl)6er her JRecErtCH
iDDlgcIterten, ieqbtn ju @ii)iDebl!(5eit .^off, feinen güiiftlgen lieben 6en;n
©(ftwoger onb ©euotlet, bot. $nQ. 1539 auguft 2, 5 SI. ^ibmung
Don öt. wie ifir. 102, 447 Bon j-eSISläfjjo f"'- »'■ Sef* "")*!■
(unfol.) »Dtrebe [Sedier; mk ft. JSD«i. EßGlJSPj ft. K6(5taui],
ö i£. : ®eb. QrcciuS bem frtuntlid)en leefer. 3:itelrüd[ccle unb leßte
S. teer. fiDp(HleI, Euttoben. SDirgn. Sign.: oij, aiij, 6— b», S( biS
Sliij 'c.-3iti, 9Iffl— 9iaiii Jc.-a8iii. n-aüj ic— jitj, na— aatij ;c.
bi8 üiti, 9(q— Sdii ic— ajüD [miei. »ij, ®35ii, EUBHij, nij feöienj.
9lin @nbe beS Sd)Iii6n)otle5 Bon KocciuS:
@etiudt JU ^agenalo bei | Üjalentin lobian. {
Sitclborbüie : Cben 2anj(tie(^t, b« Don einem anbeten bnti^&oftrt
mirb, unten 'öeib unb Xob mit ©tunbenglaS, r€d)t8 unb lin(8 je ein
bSrtlgei: 3Kann mit Durban unb Sptui^banb an einer Säule. 9uS
ber ^orrebe ge^t fierBor, bafe S)r. Sluälegung urfpr. in ^a\i Behaltene
!ßrebigten Tinb. Sr. ^at <£occiuS bei ber 18erbeutfd|ung geholfen, ba eu
Jelbft, ber biöl)er bie ffnobcn nur im flateinift^en unterriditet ^abe,
beö aieutftfien urtunbig ]ti. Er 5« ]tt)V eilen mii(fen, bo bet Situdet
jur T5':'"''f"'^*'^ §erbftmef(e bnS öurfi ^abcn roollle, ^at oft genjünftfil,
„D baä bet @iobu6 ei)n «jiium gcroünne!" S. nennt bcn müm.
Äanjler 9?ic. ÜKeijer feinen „^odigünftigen lieben §f rm, jo mir guit^nt
beioqfen". 35aB S^ftlufelBort &e8 ß. bringt Sinirtfe^ler.
iSerlin, Wlimi^m U., SRegenSburg, SBeiinar.
110)Äer(fen Cr | beningfie / idd tjbt^ | Dan ben SuangelifiSen
$re= I bicanten / onb iSerden benerS | mit ben Seremonien
Dnb @Q' I be§ bcnftcn/jn bcme got' | ftenbome JOtegfeln-l
borc^ ; gcI)Dlben | fcfjal roet= | ben. | 9 ©ebriidet in bet gßtft
It)!en I ©tflbt Softoif ; boret) i Suboroii^ SJieg. | M. D. XL.|
136 S(. in 8".
3 «l. Sotrebe, »I. 2 fol. mit 2, 132 Bon 4—135 fol. «1. Itft
[Sttiler: 67 {e^[t], Si^lufabl. fiepte ®. leer. Huf bn Xitelrüdfeüe
— 47 —
medlcnburg. SBo^pen. topftitcl, ßuftoben. (Sign.: Slij— 5Cü, fö—^t>
2c.—m [gel^Ier: Süj ftatt tilj]. XitelBorbüre : 4 SRanbIciftcn. 2(uf
ber öorle^tcn ©. ^ruderjeicftcn. 3ft njörtüt^cr Slbbrucf öon 9?r. 74.
^ctmftcbt, giioftod.
lll)Sircl^cn Drbitung | im S^urfurftcnt^unt bcr SRardcn | ju
©ranbcnburg / tote man fid^ | bcibc mit ber fieer ütib ßcrc^l
monicn Ratten fol. | [Äurfürftl. branbcnburg. SBappen] | ®c
brucft ju Söerlin im jor | 2R. S)* XL. |
68 SBI, in 4^
8 SBI. Xitel, S)rucfcr^rit)ilcg bat. 1540 (Joln an bcr ^pxm 2)icn8=
tag nac6 Subilatc, unb ^orrebc Äurfürft Sodd^imS, 60 ?BI. Xejt. Xitel»
rücffeite, (S. 16 unb le&te @. leer. (Juftoben. Sign.: Stij, 2(iij, ö
big »iij 2C.— SRüi [Sel^Ier: S)ij, 3Jlij, 9lij fe^fen, ©iij ftatt fjiij]. 3ft
bic etttjaS umgearbeitete S5ranbenburg=9?ürnbergf(iftc Ä. O. f. 9^id§ter
Ä. O. I @. 323.
^elmftcbt.
1541.
112) IN EVANGELII | QVOD INSCRIBITVR SECVN|
DVM LVCAM, DVODECIM PRIOR A | capita Homilise
centum | & decem. | AVTORE | 10 ANNE BRENTIO.|
Euangelion Chrifti, potentia Del eft, ad falutem | omni
credenti. Roma. 1. | FRANCOFVRTI EX OFFICI | na
Petri Brubacchii[!] Anno M. D. XLI. | Menfe Martio.|
318 Sr. in gol.
2 f&L Xitel unb SSibmung an ®eorg SBogler wie ^x, 93, 315 öom 2. f&L
an mit 2—213 foliiertc S3I. Xejt, [Segler: 115 u. 116 fehlen, 157
ftatt 156, 257 ft. 258]. Scfilußbl. Slm ©d^Iufe beS Xefte§:
Hic finis efto prioris Tomi Homiliarum in Lucam.|
FRANCOFVRTI EX OFFICINA ] PETRI BRV
BACCHII ANNO I M. D. XLI. I Menfe Martio. I
Xitelrüdfeite unb 3 legten @. leer. ÄoJ)ftiteI, (Juftoben. 3Krgn.
©ign.: Ali, Aüi, A4, B — Bim, 2c. biS Züü, a— ami etc. bi^ zmu
Aa— Aaiifi 2C. Biä Gguü. Xiteleinfaffung : reid^e gierarabeSfen,
SBaffenftücfe :c. unten leerer <5d)ilb, rechts "^timp^tf linfö gaun, beibe
Schalmeien blafenb, oben 6c^ilb mit Wappen, re(^td unb lin!^ $utten,
einen $fetbe!oJ)f umarmenb.
83re§Iau ®t., 3)iningen, grciburg, Hamburg, §elmftcbt,
äJtünd^en ©t., iffiunftcr, Strofeburg %^.. Tübingen, SSten,
Qroidan.
113) [rot] IN ACTA APO I STOLICA HOMILIAE | GEN
TVM VIGINTI I DVAE. 1 [fcfimarj] AVTOEE IOASXE|
[tot] Brentio. | [fc^roarj] STATTS HVIVS LffiHL | In
omnem terram exiait louus eorum, & in fines orbis I
terrae uerba eorum. [rotj Pl'al. 19. | Et. [fc^lnarä] Quicimqi
inuocanerit nomeu Doniini. faluus erit. [rot] loel 2.|
Et. [JditDari] luftus ex fide fua iiiuit [rot] Aba. 2-1
FRANCOFVRTI [^dixoaxf,] EX OFFICI= | na PETRI
ERVBÄCHII [rot] aNNO I M. D. XLI.
238 931. in gol.
8 S8I. Silel, Argnmentnin in liliruui Actornm e posWrioribaa
eommentarüs ad Galatas exoerptttni antore D. Martiuo Lüthero,
3nöej unb ^oft. Sflrenj pio lectiiri mie 9fr. 82, 230 Dom 2. SI. aii
mil 2—230 (oUictle SSI. Sep [^et,[tr: 22 ft. 30. 90 fefilt. 86 fl. 98.
11 ft. 111, 179 fl. 169. 17 )t. 1711. 31m SAlufe bc« lefteä:
FBANCOFOETI PER PETRVM | Brubacchium.
menfe Aiigiifto Anno M. XLI.[!j ]
Sitelcürffeile, S. 14 imb 15 unb It^ic £. leer, flopftitel, Euftoben.
Siran. Sign.: 1—4, s-a, ;c. bis z„ A— A, ic. bis Po. a:itt!=
einfaffung: rtiii Derjlerte^ j. Z. lolDnerleS portal. Cben leiiti unb
lüits $utten mil edinl«. "ulen «in *ulte mit 2 ©(gilben, im ®*tlb
©ienac^ ß. 91., ömben, J^antfutt, greiburg, @reif3>tDalb,
Hamburg, ^elmffebt, Sratau, fieipiig lt., Sonbon, ÜWarbiirg,
ajfünfter, SRurnberg, jDImü^, ©trafeburg, Tübingen.
114) SnSi'elbe.
9!ur 240 ai., nflmli* 10 SB(. Xitel, ffii&mung Don fflr. an 3ol).
6tt)t)tper nie 9Ir. 76, Stenj pio lectori unb Argumeutnni k. XiUl=
riiiffeite, ©. 7 unb 20 leer. Sign.: \. 3a. 1—* »— »i 'f- «"if
9!r. 112.
§elraftcbt.
115) ENCHIRIDION | J-e fi(ene | Gotec^üäntuö i Sofjan. SBrentij.l
3nii fragen ge- ] fteüet , Dppet nt(e ge^ | bct ert. | ©ebrürfct
t^o a)fagbt= I bord) bord) ^oitä SBaltber. | M. D. XLI. |
J
— 49 —
eufJobcit. Sign.: Slij— «tolj, S3-»öij 2C. hi^ ©öij. StttelBorbürc:
6 9}anb(eiftett. 4 ^oljf^nitte im Xe^. ©tttl^ält auger bem l^ate^t«^
inuS no(6 öcrfcfticbcne ®cbetc. gc^lt bei (£o^x^.
§clmftcbt.
1542.
116) IN LEVITICVM | LIBRVM MOSI C^OM- | MENTA
EIVS. I AVTORE lOHAN | ne Brentio. | Hebra. 9. |
Chriftus femel oblatus, ut multorum peccata toUeret, |
rurfus absq§ peccato confpicietur ijs, qui illum | expeSlant
in falutem. | FRANCOFOKTI, EX OFFICINA | Petri
Brubachii, Anno XLII. | Menfe Septembri. |
144 931. in fol.
8 931. ^itel, ^ebifationSepiftcI öon 95renj an donrab ^ccl, bat.
1542 Wäx^ 16 au§ @*toäbif* ^all, leercä 931., Snbcf unb Elenchus
capitum unb abcmtalS lecreg 931., 136 öon 1—136 fol. 931. Xcyt
[931. 84 o^ne Siffcr]. 5titclruc!fcite. 931. 4, 8 unb le^tc ©. leer,
topftitcl, Suftobcn. 9Rrgn. (Sign.: Aij, B, Bij, C-Ciiij k. big
Ziiij, Aa-Aaiüj 3c. biS Bbiüj. Xiteleinfaffung tote ^x. 112. ^.=3.
n 116, $r. XIX ««r. 199.
83erlin, 3)reSben, ®mben, ®6Iingen, greiburo, ®otf)a,
®rcif2iüalb, §atl, ^aOc, Hamburg, ^clmpcbt, Sena, ÄönigiS*
bcrg, Ärafou, SJtarburg, aWünd^cn U. u. St, Dlmü^, Sftoftod,
©trafeburg, Stuttgart, 2:übingcn, SBernigcrobe, SBoIfcnbüttcf,
SBütjburg, QHian, Qmdan,
117)gBic ftc^ni bie Oberfeit bnb ] Set)en galten foHen / fo bcr
%md bag | Scutfc^ fanb öberfaUen iDürbe/ | SfjnftUd^e [!J
önb notturfftige | Unterricht / | So^anniS SBrentij / | jü ^aH
in ©c^toaben | ^rebiger. | 15 42. |
8 a3(. in 4^
Xitelrüdfeite unb lefte (S. leer. S^uftoben. Sign.: a», a^, b— 63.
Söeigel: ®uj)|)l. 10 92r. 1, ^r. XX 9?r. 209.
Serlin, Äönig^berg, Sonbon, äRünc^cn U., Stübingen.
118) IN Dl 10 I HANNIS EVAN | GELION, lOHAN- | nis
Brentij Exegefis, | per Authorem iam | nouiffime corre
gla & emen^ | data. | ANNO M. D. XLII. |
376 931. in 8«.
4
— 50 —
9 SSI. Stiel, Snbri- luib aSibmung wii: 3iv. 22, 365 Bon 2-36&
frf. öt. Stil. (Seilet: 298 (tan 208, 367 ft. 3Ö7.] 2 SiftluSbf. Sie
beiben Otiten ffll. teer. Sopiiitel, i^uftoben. aJitfln. Sign.: 2—6,
a— a^ !£. bia Zft, A-Aj !c. bi3 Zj [^etiler: ü fe^lt, Hj (tatt Q,].
lilelbotbüre luie 9?r. 21. SrutI oon '^äelci: Srubai.
ßroirfau-
ilt, Homburg, §elmftebt, ffiünigiberg, SRünftcr, SBeimor,
119) In Evaugelii secuudum Lucam diiodecim posteriora capita
f. u. 1543.
1543.
120) IN EVANGELU | QVOD INSCRIBITVE, SECVN- |
DVM LVCAM, duodecim pofte | nora Capita, Homilüe
o€tO' I ginta. | Ä.VTORE lOANNE | Brentio. \ Cum In
dice locupletii's. tarn priorum q~i | polterioe Capitum, [
FRANCOFORTI, ex officina Fetrt Brubachy, \ Äntto^
Domini M. D. XLU. |
318 Sr. in fol.
4 Sl. a:iltl, Säibmuug an ffieorg SJcgler luie Üii:. 108 uiib leeKÖ
»1-, 2S8 wn 317—610 fol. SBI. Seji [gtfilft: 339 ftatl 327, »I. 409,
410, 413 unb 416 (inb bopptU gfjäiilt, 463 (t. 46», 473 ft. 474, öö4
ft. 566, 569 fl. 671, 669 (t. 685], 15 SI. Snbei-, ©(^(ubH. «m
6*[u6 beS 3nbeE ganuätupf im Sdiilbc, Snnititer:
FEANtflFORTI EX OFFI(_:iNA | Petri ßrubacMj.
Anno M. D. XLIÜ. |
litelviidieilf, 8(. 4 unb öl. 302'' Iwr. ftppftitel, Euitoben. aBrgn.
Sign.: &ij, &äj, a— aiiij it. 6i8 qüij, qv, r- rv, s- siiy «. bis
Biiij, aa— tiaiiii ic. biS BZüii, aaa— naauü K. biS ecciiii, Äij— Aüt],
B— Biiij, C— Ciij [Jt^ler : iiij (tatt iiiy, liiy u. ffiiii fe^ll]. %HtU
cln(ariuns: recftte uiib litiK eine rciri) uerjierlt Säule, auf ber je ein
$ulte litflt, bie pulten galten eine tcirl) ucrjicrtc Stöale. Unten in
einem ®onberta(iinen i[luerlei(te.
Serliii, ^elinftebt, aJfünt^en ®t., ajfiinfter, Sübingen.
121) IN EPISTU' I LAM PAVLI AD PHI- | LEMONEM,
ET IN HISTO= I i-iara Eftliei" Commen- ] larioli | ^ |
AVTORE I lOANNE BRENTIO. | HALAE SVEVO
— 51 —
RVM I Ex Officina Pancratij Quecken, expenßs | Petri
Brubacchij. \ Menfe lANVARIO. | ANNO M. D. XLin.|
181 m. in 8<>.
8 931. Xitel, 3)ebi!ation«eptfteI öon SBrcnj uitb 3fenmann an ?Watcm.
^urjelmann üom 3^nuar 1543 unb (Sitat Ex Suida in Dictione
t4^ar, lat. unb grierf)., 56 f&l. ^l^ilemonauSfcgung, fol. mit 2 bi^
56 [Segler: 12 ftatt 21], bonn 113 öon n-CXim fol. f&U @ft§cr*
au<Slegung, bann 8 <5. de Dario filio Hystaspis, ex Justino unb
Errata ju beiben ©ci^riften. 3:itclrücffcite unb @. 16 leer. Äo<)fs
titel, (Juftobcn. 3Krgn. ©ign.: «ij— «v, A— Av k. big Gy, bann in
ber (Sftl^erauglegung A— Av 2C. biS Py [fjcl^lct: Cy, Diüj unb Kiüj in
bcr @ft§erau8Iegung feilten]. Stuf ber legten ©.:
HALAE SVEVORVM | Ex Offiäna Pancratij Quecken,
expenßs \ Petri Brubacchij. \ Menfe lANVARIO. | ANNO
M. D. XLin. I
©.^3. n 118 ff. 3lu8 ber SSorrebc gcl^t bic gemeinfamc ^utorfc^aft
öon SB. unb 3- ^ertwr.
SBerlin, S3re§Iau U. u. ®t., ©mbcn, ©riangcn, greiburg,
©öttingcn, Hamburg, §efmftebt, 3ena, Äid, Äönig^berg,
Scipiig U., aWünc^cn U. u. @t., Olbenburg, 9ftoftocf, ©tutt^
gart, Tübingen, 2BoIfcnbütteI, ä^^^^u, 3^^^^ ®^v S^^^^u.
122) Drbnung ber Sir* | d^en / inn eing ®rbarn Sftat^g | ju
©c^ttjdbijd^en ^aü / 1 Dbcrfeit önb gepiet | gelegen. | C^- |
©ebrncft ju ©c^wdbif d^en $aß / | 2)nrc^ ^ßancrotium Duecf en. j
ANNO M. D. XLin.
104 S3I. in 4^.
ge^Ier^aft fol. üon 931. 8 an mit I-XCV - bie Qö^Iung fj)ringt
öon I auf III — , bie 3 legten 931. o^ne Soliierung. Xiteirürffeite,
@. 8 unb le^teS 931. leer. Äopftitel, ßuftoben. @ign.: >^i}, 'ä-'äini,
93— 93iiii 2C. biS 3iiii, 3ta— 5laiiij, 93b, 93bii [fje^ler: ©ij unb ^laij
fehlen]. 931. 2—3* 9Sorrebe be§ ^iat^e« öon (BdjW&hi\dj^^aU Oom
20. San. 1543, 931. 3^ 3n^oItSüeräeid)ni§ , 931. 4» Errata, 931. 5—7'
9Sorrebe ber Äirrfienorbnung. "äu^ bem brittle^ten 93(. S^Iufetoort.
Sluf bem üorle^ten fßl. b:
©ebrudt in ber SeQ* | jerlid^en Sfteic^ftat ©d^mdbifd^en
^aU I ^nxd) ^ancratium | Quecfen. | ANNO M. D. XLIII.
§.=3. II 81 ff., ^r. XX 9?r. 211.
S)re§ben, granffurt, «Hamburg, SCübingen, (Stuttgart.
r
123) Otbnimg ber | fitr^en / tun einä ®rbani | 9iall)S ju e
btfdien §q11/ | Dbcrieit önb gepiet | gelegen. | -X I ®e
brutft ju @c^roiibi(i^en §00 / | butc^ ^oncrotium Oueifeit. |
j^^^O il- ü- XLIII. I
104 SBI. in 4".
SllleS itbrigf Wie Borfle&etibe ?Jr., mit Sitelborbüre; «|Jortat, umen
SBnppen Don giftnj. §an in 3 ®*iltien im Sranjc.
§elntftebt.
124) IN EVANGELH | QVOD INSCEIBITVR SECVN- |
dum LVt^ÄM, duodeeim priora | (.'apita. HomiliEe ceii
tnm I & decem. | AVTORE lOHAN ] iie Brentio. | Euan
gelion Chrifti potentia Dei ert, ad falutem j omni credenti.
Romau. 1. ! FRANCOFORTI, EX OFFICina | Petri
Biubachü, Anno XLIII. | Menfe Septembri. |
334 m. in fol.
2 W. itilel unb EehitalionBcpiftel on ISeorg BogUr TOie 9!ir, 93,
31Ö Bon 1 [unbfulU*] biä 316 fol. SSI. SEeft [^iuv: 82 ftott 12,
239 fl. 139, 246 fi. 146, 157 ft. 156, 140 ft. 240, 2B3 fl. 295], 1 Sl-
©4Iu6lüort Dan ffirenj [Seginnttib iBI. 315"], 15 m. 3iibej- ju Zt). I
utib U, Sdilufebl. 91m Scftlufe beä Xeilcä;
Hic finis efto piioris Tonil Homiliaruni in Luc [@c£)lufe
obgefprungen],
bfä St^lufelUDEtfS :
FRANCOFYRTI EX OFFICINA | Petri Brubaccliij
ANNO I M. D. LXm,[!] |
ailcliiirficilc unb legte ©. bev ÜIuBIcgung unb S(ftlu66I. Itn.
ftopflitel, Euftobcii. ÜBrgn. ©ign.: An— Aüh, B— Büh x. bii Zuii,
8— ailii !C. bis Biiii, Aa— Aaüii ic. biä Ggüi, Güü [Sfc6l*t: A"iii (*■
Aaiüi]. 35er 3nbcj bat Sonberrignatur : A— Ami !C. bi* Cm- SIm
enbe beS Snbej:
FINIS INDICIS IN VTRANQVE | PARTE3I HOMI
LIARV5I D. lOAN [ nis Brentij, EuangeÜj S. Lucie |
[Soniigtotif im ©t^Übe] | FHANCOFORTI EX OFFICI
NA I Petri Bfubachij. Anno M. D. XLIU. |
©etitn, ©öttingen, ©troßburg, Tübingen.
— 53 —
125) CATECHIS | MVS PRO IVVENTV | TE HALLENSI
AVTO 1 re D. Joanne | Brentio. | Addita funt linguae
Latinae | elementa, & alia plaeraqj. | [SBappcn im Ärang,
gcl^altcn öon gcflügcftcr 5ßuttc, barin: JVjß] | ANNO" M. D,
XLIII I
16 ©r. in 8«.
^ elnfc^I. 5Sorrcbc mit !ßr. 83. STttelrücffeite unb le^te @. leer. (Suftoben.
@ign.: A«, iij, Aiiij, A5, B— Biüj, B5. 1 ^oljfc^nitt: (5§riftu8 am
^euj mit Tlaxia unb SoöonneS, unten linfS SWonocjramm ffi.
Königsberg, ßcipjig IL
126)aSon I SPrud^ önb ^rcrc^/ | toic crnftlic^ bnnb ftrcngc
®ott I bicfelbigc öcrpottcn önb | altocg gcftrafft* | S^riftlic^cr
berieft / aufe^ciligcr gc» | fc^rifft ju jamcn geftclt | Stent SB,
G^riftlid^c prcbigc @. Slurc | lij Sluguftini / SScrtcutfd^t burc^
SR. i SRcId^ior Slmbad^ / prcbigcr ( jü grand fürt. | j. Sor.
öj. I Äe^n §urcr no^ S^brcc^cr / f f)an ©ottcS | 9lcic§ er
erben. | Qu, granrf fürt / trudti^ ß^riacui^ | Sacob jum 83art. I
M. D. XLIII. I
enthält auf öl. 27»>ff.:
S). SoanneS Jörentiu« / im iij buc§ | SRofig im eIj cap.
über biefe toort / 2)u folt bein | bod^ter nit jur ^üerere^
galten / bag nict)t bj | lanb ^urere^ treibe [1] / bn öoll grewet
önb I lafterg werbe / fc^ribt alf 0. |
3 ©. auftoben. Sign.: ®Utj.
^elmftebt, aBoIfcnbüttel.
1544.
127) DE POENI* I TENTIA, ET IIS qVM \ AD POENI
TENTIAM AGEN:» | dam neceffaria funt, Homi^ | 11?
uiglntl Qulnqj. | ^- \ AVTORE \ 10 ANNE BRENTIO. |
MeravoeiTC, nyniie yag n ßaaiUia twv \ övqavCjv, Üde xj h
ä^ivH TtQog THV QC^av i div \ öqwv x6tTj, 7t äv ov(v 8h8qov
fiH 7toiov/v xa^* I Tcdv nalöv exxdTrZerj, 6^ hg Ttijq ßdXXeri. I
HAL^ SVEVORVM EX •! Officina Petri Brubachij, \
An. M. D. XLIIII. |
212 ©r. in 8^
— 54 —
8 81. %M. SSibmimß aSoHfl. OTfllctä on Sofi. &efi bat. Calend.
SepMmb. M. XLIIII(!] ex Hala Suenorum iinb brevia hondliaruni
«rgumenta, 204 uon I— ÜCVI fö(. »1, 2:ej1 Oe^ler: LVU ftatt LVI,
CXSVI ft. CXXXVI, CIC ft. CC, bie 3flWung ipringt bonn auf
CCIII]. SitcIriirfScite, ®. 11 unb It^t ®. lear. SolJftitet. eufloben.
aRrgn. ©ign.: iti]— &v, A— A« ic. bi§ Zv, a-Av ic. biä ciij
[gti)!": Mij ftalt Nij, Qij unb Ziiij feßlen]. auf ber lepten S.:
HALÄE SVEVORVM | Ex Officina Petri Brubachij. |
Menfe Auguß. \ Anno D. M. XLIin.[!] |
91m Etibe bfä lejleä: Errata, 2)er SJrut! entfiätt juna^ft 15 ^d=
ntilien, bann 5 aliae contiones de poenitentia, Sonn 5 de poenitentin
ftline homiliae aliis temporibus dictne, quarum epitome sunt quinqne
Homiliae quae praeuednnt. auS 3]?nUr8 Korroori: bot oufl Ö.'fi
cbartne quibns suanim conclonum capita solet nssignare \iäi $reb<gttn
?ö.i abgtitiiüebtn, aufSSilten bcrtfreunbc nai^ längerem ©liöuben Mr^
me^Tl. imb.ceränbert es aliis D. Brentii concinnibns et Incnbrationibns,
in bie Borl. goirni flebrod)t mit ginroflligung Don S9r. ©.'3. II 470.
Söerlin, 93reätau ©t., e^Iingen, grunffiirt, gteiburg, §elra=
ftcbt, Königsberg, Ärafau, aHünt^en @t., 9!ürnberg, 9i(9enä=
burg, Stuttgart, 2ßernigerobf, 23ien, 3'"""- B"'''^'^'^-
128) IN EPI I STOLAM PAV | LI AD PHILEMONEM. |
CS in [!] bi/toriam ESTHER | Conmpntarioli. \ AVTOKE l
lOANNE BRENTIO. ] ANNO M. D. | XLIU. !
176 öl. in 8«.
8 ffll. Xitd, töorrcbc Don Srenj unb 3;Icnmann mfc 9fv. 121 unb
grie(£|i(i^Et %t{t beS ili^ilemonbricfd« , 167 Don 9—171 jol. 'Sl. 2eft
($5il(nton= unb eft^et^SluSlfg.) n, S0Iu66L [%t%\a: 3ln« 83 fe^lt,
88 flott 92, 147 ft. 167, 172 ft. 177], 3;ie 4 IcgKn ißt. (inb o^ne
^i^nn unb entgalten: de Dario filtns Eystaspis k. ex Jnstinn.
litelrÜtffdtE unb leBteS ffli. leer, flopftitel, (Suftoben. gfirgn. Sign.;
Äij— Äv, B-Bt k. biä Yt [Hij— Hiiij fehlen], »uf bei brtrt=
IfBWn ®, QonuBtopf im Schübe, baninler:
FRANCOFVRTI PETRVS | BrubarlHus e^ccud^
1 . Anno I M. D. XLIUI. |
Soc ber ScftauSlcgung oon Qflger bai ditat itbcr Slmun aue
Suiba«. liteleinfaffung : $orlal, liiiB ißouluS mit bfm ®4niettt.
redbte Ißelruä mit btm 6d|Uifie(. Unten ba$ $aai)d)e 'Poppen in
a Sdiilben im Sranje Don beflügelten ^utlen gctialten.
gtonff urt, ©reifSroalö, §elntftebt, firafou, SBien, aSJittenberg.
J
— 56 --
f 29) S)a»fclbc, nur ouf Kern Sitclblott: XLIIII.
2)armftabt, 2)rcöbcn, ÄöniflSbcrg.
130) IN LIBRVM | IVDICVM ET RVTH | COMMENTA
RH. I >>< I 10 ANNE BRENTIO | AVTORE. \ KALM
SVEVÖRVM EX I Offidna [!] Petri Brnhachij, Anno \
M. D. XLTTTT. | Deficiet me Umpus commetnorantem de
Gedeone, de Barac © | Sampfone ^Hiephthäe, nee non
Dauid © Samuele, qui per \ FIDEM expugnauerunt regna
©c. Heb, IL I
81 951. in fol.
6 S3I. %x\t\, S)cbifotion«c^)iftcI luie 92r. 76, gnbei* unb Praefatio
in librurn Judicum, 75 öon 1—75 fol. 331. ^eyt [gcWcr: 62 ft. 63J,
@^lu6bl. ^m ©(^lufe bc« XcftcS:
HALAE SVErORÜM. | Anno ä fahiie Giriftiana j
M. D. XLIIII. I
Sitelrücffette unb lefete» 331. leer. Äopftttcl, ©uftoben. ©tgn.:
&ij— Äiiij, A— Aiüj 2C. bi« Niij [geiler: Diij ft. Diiij]. %iUU
cinfQffung: retfitS unb IfntS eine ret^ öersierte Säule, auf ber je ein
$utte liegt. 3)ie ^utten galten eine reic§ üeqierte ©d^ale. Unten in
einem ©onberral^men:
Hyciccv ex^i' o vöfxog Totv /.iskXovtcov iyaßojv, ov'/, aitTiv]
Twy iixöva twv TtQayiAdtwv Heb. 10. |
S)le (ginfaffung ift ä§nlic^ »ie !ßr. 120 ober ein neuer Schnitt in
feinerer ^luÄfül^rung.
©inbcn, ^aU, ^aUc, Ärafau, Äronftabt, Sonbon, SÄarburg,
SKünc^en U., Stuttgart, Tübingen, SBitlenbcrg.
131) IN PROPHE« I TAM AMOS, lOAN- | NIS BRENTII
EX- I POSITIO. I X I CVM PR^FATIONE | Martini
Lutheri. | HAL^ SVEVÖRVM EX | Officina Petri Bru
bachij, Anno \ M. D. XLIIII. | Chri/lo omnes Prophetce
teßimonium fenmt, quöd remißionem \ peccatonim accepturus
ßt per nomen ehis, quifqttis crediderit \ in ipfum, Arto, 10, \
53 SBI. in fol.
4 öl. Xitel, SSorrebe Öut^evö rote 9?r. 40 unb 3nbef, 48 üom
2. SI. an mit 6-51 fol. 931. Xeyt [einfcfil. praefatio] [greller: 17 ft.
18], ©c^Iufebl. Xitclrücffeite unb lefite^ »(. leer. Ä^opftitel, ©uftoben.
— 56
aiirgn. ©1311.: Aij— Aiiij, B— BiiiJ k. 6i^ I-, [Mlcv: Diüj (I. Ciiij].
2;itelehifoifung niie Mr. 130.
Sratau, ©tuttgatt, Tübingen.
132) IN EXODVM ] MOSI COMMEN- | TARU. | -X | AV
TORE lOANNE | Brentio. | HAL^E SVEVORVM EX |
Officina Petri Brniachij, Anno \ M. D. XLIIII. |
175 m. in fol.
•.8 iBl. £itel, SlebttotiDiiaeplftel Don Srenj an ?i;ic. 9HQi)r luk 9Ji-. 102
unb 3nbEf, 167 ft&lertjoft Con 1-168 fol. Sl. Stjt [geilet: 3iffet 6
fe&ll, 65 flalt 62, 015 ft. 105, bie Stillung iptlngt oon 166 cutf
168]. 31m ©*lu6 :
EXCVSVM HAL,E SVEVORVM IN | Ciffidna Fetri
Br»6acÄy",[!] Anno \ M. D. XXXXIIII. ]
liteliüdfeitE Ich. fiopflitel, Kufloben. 3Krgn. Sign.: aij— av,
A— Aiiij IC. 6i6 Ziiij, AA— AAüij ;c. 6i8 EEiiij- lileleiitfadung luie
•ilr. 130.
Safel, ^Berlin, Smben, greibwrg, §QtI, ©ade, Hamburg,
firotau, Olmüg, ©traPucg, lübingeu, SCSttteitberg, SSiirjburg.
133J TOMVS PRIMVS | HOMILIA- | RVM 10* BRENTII |
IN EVANGELIVM LVCAE, | CONTINENS | HOMI
LIAS centiim & decem, | in duodeciin priora Cayita. ]
INDEX locupletifsimus in utruiiqae | Tomum adiectus
elt. I BASILEA^, ] Anno M. I). XLIIK. |
436 S(. in 4°.
3 m. Iltfl unb Sibmung an (Sg. ajnaler mit 9!r. 93, paginiert
Bon 3—6, 431 Don 6—868 pagin. Sl. Jf{t [geiler: 331 ft. 431, 401
fl. 461, 516 fl. 615, 559 jt. 659, 836 fi. 838|, 2 ©(ftlufebl. Sitd^
rurffefie, W jd«it= unb üiertitple ©. leer, fippflilet, Huftoben. ^gn.
©ign.: «s— aj, b— bj ;c. bi§ Zn, A— Aj k. biä Z^, aa-aas jc. biä ü,
[Sefeler; N, it^It]. auf bev btittlegten ©. Series chartarum. «uf
ber legten ©.:
BASILEAE, 1 in officina Roherti Chenierim, \ Anna
Virginei partus \ M D XLIIII. \
SitcIboibÜK : oben 93ogen mit QungftQU Bon einem Ciicftfi gesogen,
reAtS unb linB ^ulle mit ©i^ilb, unten Sinna unb actoeon. Stti
ber linlen ©.:
ACT^ON I CERVV.
^lelmftebt. SÖJicn.
i
— 57 —
134)T0MVS II I HOMILIA | RVM I0> BEENTII | IN
EVANGELIVM LVCAE, | CONTINENS | HOMILIAS
o6toginta in | duodecim pofteriora | Capita. |
408 ©r. in 4«.
4 S3I. %M unb SSibmung an ®g. SSogler mit 9Jr. 108, pogtn.
öon 875—879, 372 öon 881—1624 pag. S3I. Xejt [greller: 790 ftatt
890, 1595 ft. 1599], 4 S3I. lo. Brentii observationculae in snag
HomiHas mit Sßoxmxi öon S3rena, 27 öl. Snbcf , S^Iufebl. Sitelrücf feite
unb borlc^tc (5. beS ©onjen, S^itelrüdffeitc unb legte @. ber observatiun-
culae leer, S^itclrücffeitc beS 3«^cf leer. Äopftitel, (Suftoben. SRrgn.
(Sign, aj— aft. b— bß :c. biS Zß, A— A5 2C. big Z5, © — © 5, f— ts, «—«5,
i^— Ä, /— /? [ScWer : £5 fel^It]. S)ie observatiunculae §aben (5onber=
titel:
?"(i^ 10» BRENTII I OBSERVATIVNCVLAE | IN
SVAS HOMILIAS.
beSgl. ber ^nbt^:
INDEX I COPIOSISSI MVS | IN VTRVM
QVE TOMVM I HOMILIARVM BRENTII | IN D.
LVCAM.
5lttf ber britticjten (5. :
BASILEAE, I in officina Roberti Chemerini, | Anno
Virginei partm \ M D XLIIIL \ Series chartarum huius j
Secundi Tomi. | [folgen 3 Qdltn ber series] | Omnes qua
terniones, praeter ■[ duernionem \ et y fextemionem, \
•
Sluf ber legten @. 3)rucferjei(]^en (^Itl^ene mit ©orgonenl^oupt unb
©ule). Sitelborbüre : portal, oben ^utten, linfS Subitl^ mit bem
^Qitpte be« ^olofeme^, rechts ?Seib mit 2)olc^ in ber SSruft, unten
öon 2 pulten gel^altcner ©c^ilb mit nocftem ?Seib, rec^tg unb linfö
SKebaiHon. S)ie obserratiunculae finb SBerbefferungen für eine ^ieu^
aufläge.
Eaffel, ^elmftcbt, SBien.
135) ARGVMEN | TA ET SACRAE SCRI | pturse fumma,
librorum Ve=» | teris uidelicet & Noui | Teftamenti. |
Autore lohanne Brentio. | M. D XLIIII. |
16 831. in 8«.
euftoben. 9Krgn. @ign. A.,— A5 , B— Bß. ^luf ber Xitelrüdfeitc
L
SDoriuott ctneä Blnonljmuä, er fjdbe auf 'Kunjcl) ddh quidam studioai
Tjri baS 8u4 bturfcn Inffcn,
21Iiinii)€n U-, OImü|.
136) ^^i AEGV= I MRNTA ET | SAORM SCRIP- | TV
EAE SVirMA LIBRO- | RVM VETERIS VIDE | LI
CET ET NOVI I TESTAMEX- | TL | AVTO: lOAN:
BRENT. I M. D. XLIIII. |
24 sai. in 8".
fieglea S91. ieer, ßuftoben, ajlrgn. Sign.: Aij— Av, B— Biiij,
Cv, C— Ciij, D, Dij. Stuf bet lilelrürfieitc b. ajormort (). IAy. 135).
Sl, C beginnt: Summa totius saerae scripturae Übroiura videlicet
veteris et novi teBtamenti,
iöerltn, ajfünc^en ©t., ©ien.
137) 3)ie rechte Diib | rootfiafftige Stufen [ (egmig beä ganzen @€
[q| ] ©DiteS/ aOen inen(c^en | ^oc^ Bon nütten ju | miffen. |
Süuri^ I loannem Brentium. | Stnno 5Df. 2). yfnij. ]
206 931. in 4".
4 S(. Silc!, aiorrebf unb 3n6alläDetjei(l)ni8, 202 B(, 2ejt. abgefe^eii
oon bem lililbt., bet [anornjincn] aSorrebc unb bem 3n6allSBetieiifiniS
in ©00 ;c. Biißig ibentilc^ mit 9fi. 107. ?tu(ö baS 35otmn am S(i^Iufe
ifl geblieben, ©ign. ber erfteii Quote rtie : 'ij. Xitelborbiite; giortoi,
oben ©Ott Snter mit SHeii^Sopfer, reAts TOofeS mit ben ©efepeStofeln,
lintS g^rifluä mit MeitfiSopfel. unten Sofipen |!Hei4eobIec) im Stranje,
Don 2 beflügelt«!! pulten Qc^nllei!.
(Sol^a, Hamburg, §elmf{ebt, ffarlSru^e, Söitig^berg,
ÜKünc^en U. u. ©t.
1545.
138) [rot] IN EVANGELII | f!ci)iDarj] QVOD INSCRIBITVE
SEOVNDYM I [rot] LVCAM, DVODECIM PB10BÄ\
[(liiniarä] capita HoTnilite centuin | & decem. | [rot] AVTO
RE I lOANNE BRENTIO. | EIVSDEM HOMILIAE
OCTOGINTA I [Ic^morj] in diiodecim pofteriora capita,
ac in hirtoi'iam | |rot] Pafsionis & Refiirre6tionia('hriftL |
[(c^roocj] ( 'VM INDRiE COPIOSO | AO VTILI. | EVÄN
GELIOX CHRISTI, POTENTIA | Dei eft, ad ialutem
omni credenti. Roma. 1. [ |rot] FÄ.lA'COi^'r/^IV [ft^roatjl
— 59 —
EX OFFICl- 1 na Petri Brubacchij, [rot] Anno M. | D
XLV. I
224 831. in foL
2 »r. %M unb SBtbmung an ®g. SBoflIcr »ic i»r. 93, 222 t)on
I-CCXXn fot. S3I. 2:cft [JJel^Icr: XLVni ftatt XLVI, LVH ft.
LVI, CCIX ft. CCX]. Xitclrücffeitc unb le^tc @. leer. Äopftitel,
©uftoben. «Krgn. <Sign.: Aij— Aiüj, B— Biüj 2C. bt« Ziüj, a— aiüj
2C. bis ov [Segler: iüj ftatt liiij, n ft. nij]. 3:itclcinfaffung mit 9?r. 112.
3m @^tlbe unten:
ALY.auod'hT:Bg \ ix Ttltnewg, ei \ qhvhv ^ixopiev | TtQog oy
d^eöv.
85onn, S)armftabt, S)rcSben, ©mbcn, ®ic§cn, ©rcifstoalb,
^clmftcbt, töniflSberg, Ärafau, üKünftcr, 3ioftorf, Stübingcn,
3toidau.
139) [rot] IN EVANGE | LH, QVOD INSCEIBITVR, SE^ |
CVNDVM LVCAM [fc^toarj] duode- | cim pofteriora
capita, Homi- 1 lise oftoginta. | [rot] AÜTORE 10 ANNE \
BRENTIO. \ FEANCOFVRTI EX OFFICINA | [f c^toarj]
Petri Brubachij. [rot] Anno Domini | M. D. XLV. |
\\ä)mxi] MENSE FEBRVABIO, \
208 SBI. in fol.
Xttelbl., 193 bon CCXXmi— CCCCXV fol. »I. Xeft einfd&I. (^^hx'^
»ort üon SBr. [geiler: XXV ftatt CCXXV, CCXIX ft. CCXXIX,
CCXXI ft. CCXXXI, CCCLX ft. GCCLXXXVm, CCCCXI ft.
CCCCIX], 14 n. 3nbej. Sttelrücffette unb S3I. CCCCXVP leer.
Äo<)ftiteI, (Suftoben. (Sign.: pij— piiij, q— qiiij 2C. bi§ ziiij, aa— aaiiij
zzv, Aa— Aaiiij, Bb— Bbv. §Jm (gc^luj beS Qnbej: Errata, bann
3anu8to^f im ©c^ilb. S)arunter:
FRANCOFVRTI EX OFFICINA PETRI | Brubachij
Anno M. DXLV.
2:iteleittfaffung U)ie 92r. 113. ^a§ Sc^Iufen?. betr. Xeil I, wie i«r. 124.
SSor^anbcn: xoxt SSix. 138.
140) ßDmmcnta* I riolug önnb au^Icgung | So^aniS Srcntij / ober
bic (S* I piftel ©onct ?ßaul§ / an $^ile= | moncm / öcrteütfd^ct
butd) So I l^aftcm Slopffcr / öon @cl^o= | rcnborff, ^far^err
A CR]
— 60 —
jü I SSot^aim. | Octruät jii Slugfpurg butd) | ^ainric^ ©tei)
ner. | M. D. XLV. |
44 SI. in t(. 8».
5 ©. Site! unb aBibmuriH fllopfferä, bot. 1544 Ott. 11 aud Sol^aim
an Solentin Sointiart gemeienen Ißropft ja ^erbertinflen, mit bet
Sitle an <tin, ti<^ mit icinem Si^ioe Hermann augju|ii^nen, 83 @. Ztft
einfiel. Stbmuiig odh ffltenj unb 3fenman wie 91r. 121. 3;itetriirtfrite
unb legle ©. der. Euftoben. Sign.: Stij-SlD, S— Bn ic. biä Sij.
liteleinfaff mig : atnbeättii.
ffatlgruf)c, aWündien @t., ©lultgart, aBolfeubütlef.
lil) DE POENITEN ; TIA, ET IIS QVAE AD | Pfpnitötiam
agendam 1 neceffaria fant, Ho- 1 railias XXV. | A VTORE \
JOANNE BRENTIO. ! Aeeeßit Index toeupJetiß. \ HALAE
SVEVOEVM I Anno D. M. D. XLV. |
224 S8I. in 8".
8 m. lile!, SSfbmnttg Don ©Dlfgang fflalev nn 3o6. &f6 rcic
9!r. 127, argumenta omninm bomiliAnini , unb 'iJitlaniHfion : pro
repoblica Christiana pia precatio, 203 Dom 2. Bl. an mit 3—103
[ftatt 203] folÜHte Sl. Scjt [geilet: 179 fe^lt, 179 flail 181J, 24 ®,
3nbej, beginnenb 581. 209- bei SEejtcg, unb S4Iu66I. Xilelrfidieile,
©. 16, oorle&le unb briltlegte ®. I«r. flu^ftitel, Suftobfn. SUrgn.
Sign.: &.ij — &t, a — av ;c. 6i8 zv, aa — aav ic. biä ddv [Jc^ler:
iii.ip ftatt piiij. sij unb siii] (e^Ien]. Muf her legten ©.:
HALAE SVEVORVM | PER PETRVM FRENTZ, |
Ali. D. M. D. XLV. 1
Xileleinfofiung rote iKr. 128.
Setlin, SreStau @t., Sefiau, grantfurt, @otl)a, gambutg,
^eibelbctg, |)elmftebt, 3ena, firatüu, aJIütburg, Dlmü§,
©tuttgott, 2:übtngen, 2Bolfenbütte(.
142)EVANGEL10N j yVOD INS(.'EIBITVE, SECVN- 1 dum
lOANNEM, vS<ii ö.d hiTtoriam [!] de Lazaro ä | mortuis
furcitato, OPtuaginta duabus Ho- | milijs explicatum. |
X I PER lOANNEM BRENTIVM. | VSVS liuiiis Euan
gelij, I lOANN. 20. [ Mnlta quidem & alia figna feeit
lESVS, in con- | fpe£tu dilcipulomm fuorum, quae non
ftrnt feripta in | hoc libro. H^c autera fcripta Innt, ut
CREDATIS, I q- lESVS elt CHRISTVS ille FILIVS
J
— 61 —
DEI, I & ut CREDENTES, VITAM habeatis per ! NOMEN
eius. I HALAE SVEVOEVM, | Exmdehant Petrus Frentz
<S) Petrtts Brtibacchimj \ Anno d natiuitate Chrißi \ M. D.
XLVT
328 831. in fol.
4 S8(. Xitel unb SBibmung an (Jrjbifdjof ^ermann öon Äöln, bat.
1545 Sult 28 aus (Bdjtü'dh, ^aU unb leere« m., 323 üon 1—317
fc^Ierl^aft fol. S3I. STeyt [geiler: 139 ftatt 129, 179 ft. 172, 184 ft.
192, 195 ft. 196, 192 ft. 204, 107 ft. 207, 216 ft. 212, 237 ft. 231,
223 ft. 232, 250 ft. 244, 247 ft. 248, 236 ft. 263, 263 ft. 293, 255
ft. 300, 304 ft. 303, 301 ft. 310, 292 ft. 312, bie ää^Iung f^ringt
öon 222 auf 317 jurücf], <S*lu6M. STttelrücf feite, 931. 4 unb le^tcö
S8I. leer. Äopftitel, Guftoben. SJlrgn. Sign.: &ij, &iij, A— Aiiij
2C. Bis Ziiij, Aa — Aaiiij 2C. MS Zziiij, Aaa — Aaaiiij 2C. 6i« Hhhiiy
[geiler: iüjR ftatt Riüj, Cccüij fe^ltj. §(m ©cölufe be« StejteS:
Finis prioris Tomi homiliarum o6luaginta duai^ in
Euang. loann. |
Stiteleinfaffung toic ^x. 120. ®ie Eingabe beS S)rucforteS 2C. fie^t
unten im ©onberral^men , ber bal^er feine Cluerleifte ^at. $r.
mx. CXII (5. 242, 9?r. CXV ®. 246, 6. XXII 9Jr. 243; §=3.
II 455. 3n ber SSibmung tDÜnfd^t 93r. guten fjortgang ber eb. Se*
ftrebungen ^emtannS.
Serlin, SreSlau U., @mbcn, grciburg, Hamburg, §clm^
ftebt, Königsberg U. u. @t., Äratau, SD?ünc^cn U., Stras-
burg, Tübingen, SBittenberg, 3i^*ou, ßnjidtau.
143) ENCHIEIDION | S)e ÄIc- | nc ßatec^if- | mu§ So^an.
Srcntij. 3n fra- ] gen gefteüet/öpt | nie gebetert.
84 Sr. in 12^ barunter 14 S3I. Ä^atec^iÄmuStejt.
Se^te ®. leer, ^uftoben. Sign. (beS 5lated)iSmuS) : 5aj— 3(t3tj, b,
bij. 3lm ©nbe beS ©anjen:
Z\)o Sübed I bt| So^an 83aI^orn | gebrüdfet / t)m Sare |
3». 2). flö. I [2 §änbe] |
^itelborbüre : Unten bie ©Reifung in ber Süfte, oben unb unten,
rechts unb lin!§ SKanbleiftcn ; rechts unb linfS je eine männliche &igur.
^o^r«: Monum. Germ. päd. 22 @. 140 f.
®reif§tt)alb.
1546.
144) HOMILIÄE I XXir »■ D •• 10 1 ANNIS BEENTII, lAM |
OLIM QVIDEM, SVB INCVR | rionem Turca» in
Germaniam, ad | populü dift^, tanta uero pietate, tan- ]
toq'ä rtudio de Cliriftianis oibus bene | meredi fcriptae,
ut Omnibus omnium | tempo« Chrirtianis mirifiee | fint
profiltnree. | Hisforiee quce in his Homilijs explicantur, \
uerfa pagella oätendet. \ ITEM, EXHOKTÄTIO AD |
preces contra Tarcam, | D. MAET. LVTH. | FRANCO
FOETI I in oßcina Petri Brubachij, Anno M. D. | XXVI.
menfe lulio. |
216 S8t. in 8".
8 81. 2iid, an^alieongabc, Sorrcbe Don St^., aübmung non S3v.
an ffifit 3)ieMri(ä mie »JJr. 62, grratn iinb Snbef, 172 öon 1 6i«
nä fol. ffii. lest, bann uiil eDnbmilel61. iinb Soiibetjof. 36 Sl.
Stti8. exhortatio. W- 172" beä Xejteä, Sildrüiffeiie ber Sl^fiftriFt
unb [c^te ©. Itei. ffopfliKl, EiiflDben. Siflti. bec SBrftStifl: u,— %,
b— bn !c. b\i Zj [getilcr; 4p itotl p,]. äaat ber SBibmung ^anbelte
ti \iäi um ^Tcbigten 9t.'ä aiige[id)tö ber Selogciung ^ienS unb bev
pestis Aiiglica proximo anno.
59reSlöii et, 5fi^"l!i"ft Hamburg, ©trafiburg Xi)., Xü-
biiigen, Sffiien, SSitlenberg.
1-15} T^^ lOB <^^tsi , VSl PIlS ET EBVDITIS | loannis
Brentij Commentarijs, | ah ipl'o autore rei;ognitus | atqj
reftitutus. | ^ ] RALM SVEVORVM ; An. M.D.XLVI.[
EOB. HES. Plal. 102 | Est homo perfmilis fceno per
prata uirenti, | Vt hretiis in pingiti qua rofa floret agro. |
Quam fimul atUgerint urentis ffamina iienti, \ Äret- tS exigw>
uicfa calore iacet. \
150 !öi. in fol.
i Sl. Stiel, 3)i;bifaiiouäe))tiicl an Xfitobericfj D. ®einmin(ien wie
9Jr. 21 unb 3nbej, 146 Dort 1—146 fol. öl. 2ep [Seilet: 16 ftott
10, 23 fl. 32, 36 ft. 31. 49 (t. 54, 52 ft. 60, 79 ft. 83, 8ö ft. 86,
107 Jt. 106, 134 (t. 136]. 'Jim e^lufe:
HÄLAE SVEVORVM ' Per Pefmm Frentäum, \ Anno
M. D. XLVT. I
— 63 —
2:itclrü(ffettc unb le^tc <©. leer. Äopftitel, e:ufloben. mx^n, ©ign. :
*ij, *iij, a— aiiij 2C. btS ziiij, A — Aiiij, B — ^Biij.
Safcl, SBcrlin, @t. ©öden, ®ot^a, ^aü, §oQe, ^awibnxq,
^clmftcbt, fi'önigöbcrg, Ärafau, Äronftabt, Seipjig U., Sonbon,
Mrnberg, 0(mü§, ©traßburg. Stuttgart 2:übingcn.
146) IN ACTA APO | STOLICA HOMILIAE | CENTVM
VIGINTI I D VAE. | AVTORE JOANNE | Brentio. | STA
TVS HVIVS LIBRI. | In omnem terram exiuit [onus
eorum, Ö in fines orbü \ terrce uerba eorum, Pfal. 19.
Et, Quicunqi imiocauerit nomen Domini, faluus erit loel 2.
Et, lußm ex fide fua uimt.[)] Aba, 2. | Recognitae ab
autore. | FRANCOFVRTI EX OFFICINA | PETRI
BRVBACHH ANNO | M. D. XLVI. |
204 SI. in fol.
XMÜi., 5 S5I., bom 2. S3l. an mit 3—6 fol., 3)ebi!atlon§epiftcI oii
Sol^. ©Popper, 3l6t in ^eil^brunn, toie Sf^r. 75, SSrenj pio lectori
wie S'h:. 82 unb Argumentum wie 9lr. 82, 193 mit 7—392 paginierte
n. %tii in Kolumnen [geiler: 119 ftatt 128, 219 ft. 220, 273 ft.
263, 276, 277, 278 ft. 266, 267, 268, 280 ft. 270, 32 ft. 372], 5 S5L
Snbcf. Xitelrücffcitc, @. 12 unb Ic^tc @. leer. Äopftitcl, (Suftobcn.
SWrgn. <Stgn.: Aij— Aiiij, B— Biiij 2C. biö Ziiij, a— aiiij 2C. bi^
liiij. Sitclcinfoffung wie 9?r. 113. ^.*3. H 470. 5lm (5*Iuffe be§
Qnbej: 3anu§fopf im S^al^men. 3)Qruntcr:
FRANCOFORTI Ex officina Petri Brubac^ \ chij Anno
Domim]}] M. D. XLVI. |
S3crltn, Srcgiau @t., SijenQcl^ S. 21., greiburg, ^elmftcbt,
Äönigöberg, Sfratau, Äronftabt, äRünd^en U., ©traPurg,
Tübingen, SBoIfenbüttcI.
147) 2)agf elbc.
^ieuQuflage. (Sa^ 2C. genau berfelbe. Unterfd^tebe : auf bem ^ite(
FRANCOFORTI, am (Snbe: FRANCOFVRTI, aufeerbem 372 ftatt
32 in ber ^agintcrung.
S)rcgben, ®ie§en, aWünd^en @t.
148) ARGV I MENTA ET | SACRAE SCRIPTV ! r(ß ftimma,
librorum Vete^ \ ris uidelicet C^ Noui \ Teftamenti, \ Autore
Johanne Brentio, \ M. D. XLVI. |
24 »r. in 8«.
— 64 —
Sliii bev litelrüdfeile ffiDiiuovt luie 9(t. 135, Me 3 legten S. Icev.
GuftobeTi. aJlrgn. Sign.: Ml'— Av, B— Bv, C— Ct. Siulcinfaffuna :
^lumena räderten mit (klügeln unb A'3)ifen. Oben 3 Julien. Unten
ein Sifitlb mit Sloppellopf öon 2 fflfantictn in Änicfiüd gehalten.
Borunler 1533. 5>ie fflanbicifte ftammt oon $eter !ötuba*, b*r
baitiaB in grantfurl a. UK. raar.
®öttiiigen, §e(mftebt, Tübingen.
149) S8ön 3i(ct)ter ] loorer e^rtfUic^er SuB Dil | notiuenbigen
btttgen baräii geE)ürig / | %lüä) ben Ef)nfttid]eii |!"| @acta= |
iiienten imb eili(i)eii firt^en ] gebreüdieii / ^üiiff Onb ] ji»ein|ig
^u^ I bigt , I $errn ^oi)an SSren^en. | ©ebrurft ju ©c^luebi
frficn I Jiall burd) ^eter grenzen / | im Sar ; ; M. D. XL VI. |
253 SSI. in 8".
8 ai. Silel, aJoriebc, gebet ÜJmb e^dfll. ajorjttb«, ODti bem
9;a*tniQ6l, Don bem Saiiff unb leereS 8!., 231 Dom 2. Si. an mit
ii— ccfEBfii Fol. J81. left [geriet: KDti flatt Jijaiii, fi-;iiii ft. jjjij,
ll ft. El, jHifi (t. fliii, Isiül fl. jliili, S!. UD bopliell gejault, iRi |i.
llBi, Iji« fl. ifoii, isjitt ft, (EDtit, Ijjitii ft. iroiiii, no* «f. IjiiÜi folgt
IflOtfj, Ijjtüj IC, fCDt ft. fccii, ciii (t. «iii, cli % cHi, clüt ft. cUKi,
tuiii ft. clDiili, a ft. ccii, ccöl ft. ccDii, ccfiiii ft. cciiiiii], 18 Sl.
ffiegiftei mt! einleilung baju, unb 2 Sdilu^bl. Siletrüif feite, «I. 8,
DoilcpteS ffll, unb Corictite ©. [ecv. fiopftitel, Kuffoben. TOrgn. ©ign.:
^-Ü — i-B, a— Od ;c. bis äo, ?l— Stü ic. bis Öd. «üif bet leflen ®.:
Oebructt jii Sc^rodtiüifieii ; §qO / burd) ^clcr greu» | ßcn
im 3ar. | JI. D. XL VI. |
SBerlin, End'e!, Hamburg, OTünd^eti @1., giünibcrg, @tutt^
gart, lübiiigeit.
150)SBüti bell ÄorntüperS, | unb mit ical luife me | SJitebom
c^riftlid befomeii möge. | 3tcm Dan ben Zoue- \ rerjdjcn be
Sffiebber matcn | ci)ii fort oiiberridjt, | S)ord) ^exn ^oijan \
^ren^. | g !2:l)o SRoftorf bi) ßuboroid) | S)i)cö gebnidt. |
2H. S^. XlDJ. I [giQiibteifte.] |
]2 m. in 8".
Öepte 3. Ucv, 6uflobirn. Sign.: 9lii, Sliij. «, S(j, aiij, ß, 6ii. SJie
btillleiile unb uotießlc 6. cntl)tilt ein beulfi^ed @ebl^l. Saut Sittls
iBttieite finb ör. Zvohatt „S3l6 bem Colin oorbfibefdit", nnrfi Sofirbb.
— 65 —
f. mccflcnburg. ®efrf). 1889 @. 217 üon 3o§. fjrcber sen. Q^ l^anbclt
fti um Ucberfetung bcr 31. ^cbigt über ba8 gol^anneöcöangelium,
Sertin, Hamburg, {Roftocl.
151) Explicatio epistolae Pauli ad Galatas f. 1547.
1547.
152) EXPLICA- I TIO EPISTOL^ | Pauli ad Galatas. | Au
tore loanne Brentio. | HALiE SVEVOKVM i per Petrum
Frentium, | XLVI. |
224 831. in 4«.
8 öl. ZM, S)ebi!atton8epiftcI ön Qoö. $c6 bom 20. 3ult 1546 [ügl.
i»r. 161], ißotijen über ®alatten unb Corrigenda, 216 S5I. Seyt, fol. üon
2—216 [geiler : 21 ftatt 26, 36 ft. 40, 54 ft. 50, 56 fl. 54, 63 ft. 64,
65 ft. 67, 71 ft. 70, 76 ft. 72, 75 ft. 76, 95 ft. 94, 101 ft. 104, 106
ft. 112, 13 ft. 131, 143 ft. 147, 151 ft. 150, 63 ft. 163, 171 ft. 170,
172 ft. 179, 061 ft. 200, 200 ft. 201, 202 ft. 203, 204 ft. 208, 215
ft. 212, 212 ft. 215]. STÜelrücf jeite leer. Sluf ber legten (5. :
HALAE SVEVORVM | excudebat Fetrus Frentmis,
An. 1547. .
Äopftitel, ©uftoben. 3Wrgn. <Sign. : &ij, &iij, ß— ctiij, a— aiij 2c.
bi$ ziij, aa— aaiij it. bi$ zziij, aaa — aaaiij k. bt$ hhhiij [f^el^Ier:
nij fe^It, ijnn ftott nnij, iijoo ft. ooiij]. 2^iteleinfaffung : SRal^menmit
beiberfettiger ionifc^er (Säule. Unten ba§ SBappen üon §aü tn
3 ©*ilben, grofer im fronte. SBgl. §.=3. H 148 ff., 470 Pr. XXHI
fflx. 253.
Jöonn, 2)eflau, Silcnod) e. 91., ©reifetoalb, SlRünc^en U.,
OIntü|, Stuttgart, Tübingen.
153) EXPLICA* I TIO EPISTOL^ | Pauli ad Galatas. | Au
tore loanne Brentio. | HAL^ SVEVORVM | per Petrum
Frentium, | XLVlI |
224 831. in 4«.
SlIIeÄ genau tote ^. 152, nur in ber gol. ift folgenbe ^(nbe-
rung: 215 fte^t ric^ttg auf S3I. 215, unb auf ber legten <B. fel^It ba^
An. üor 1547.
Breslau U., ^clmftcbt, Königsberg, 3ioftorf, Tübingen,
SBcrnigcrobc, SBien, SBoIfcnbüttcI.
5
— 66 —
154}CATE= I CHISMVS PRO | n^VFATVTE HAL» | len/K
auiore D. Johanne \ Brentio. | [2)o8 9?ämbtrger Wappai,
Kein.] 1 Norimber= | gce apud lohan. Petreium, Anno |
M. ü. XLVII. I
8 m. in 8°.
Segteä St. leer. (Suftoben. Sign-: ij-v. Stuf bei %ittlui<t\eiK
bie Sorrebc Oon Si. mit 5Br. 80. Sitdborbürc : ^orlai. SRerötS unb
ItnB Sfiule mil QuafHn. Oben ffotb mit ölumen, Don be(Iflg(Iiem
bfiiligcm aßann unb btfiUQeittm SSeib, beien Leiber in ^f(Dt<bi»än)t
QuSmiinben, gehalten. Unten Sovb unb Oianten.
SBÜfn.
155) CATE> I CHISMVS PRO TVVEN= | TVTE HALLENSL]
* ! AVTORE D. JOANNE \ BRENTIO. | m I HEYDEL
'i'
BERGAE, PER | loannem Eberbachium. | M. D. XLVn. |
4 S81. in 8«.
SefteS. leer, fiopftiiei, ISufioben. ©ign.: Äij, Äiij. Siteltorbüte :
^ttat mit Säulen, oben in ber SKitte ©*ilb mit ffleiffeSopfd, r(*tS
SälDC im @[^t[b, Unti SBappen [$falj), unten Tutienbe SBmln mit
ifieiiiSapfel unb lintet Snpe auf einem offenen SBud). Muf bei 2ilel-
rüfleitt bie ißoriebe Don SBr. roie 3;r. 80.
1548.
156) I rot] S ^lic^e SBuB» j ^rebigten / ; 3o^anniä Srfntij / [fäjWQrj]
Dbcr I bie gtorofanie/' gTcmlidjE Dnnb er= | fc^retfiicfie txoi]
^iftocien [ff^t"Qri] Don ber [rot] ©tnb^ : ffut. [I^^m] Sorinn
geleljret roicb / loie ba4 | ^oltf iflr [tot] Sujä [i^roaräJ "nb
[rot] Sefferung [ic^'»Q'^äJ i«^ I uermonen fe?. ißtnb ber jeeigcn
l)n= I (ertt gejc^voinben ünnb fet)r= | lidjen j^eiten roiUeii / mit
Dleiö [rotj oerbeubicftet/ 1 I )<i)^m] ^^utc^ : froi] SJi. 3ot)annem
^oüica- , riiim W'^^'^n] Gggiiacum ,/ [rot] «ßrebiger [icijiooril
Jti [rot] aSeiffenfelg. | äW. 5). XLVm. j
115 Öl. in 8".
8 S9I. Sltel unb XBibmung nn 9lnbrenS (itengcl, ^mti^ogl ju Zeigen''
ftl«, bot. QUd Eeiftenfelä 1548 3on. 16., 37 S. ©ornunfl 7>. aRorlin
— 67 —
^ui^ttSf and et^Iid^en feinen ©^tifften . . . gn^nien getragen, 77 91.
^ilinthiqUn i»im 8rena, 3 e. (^bet. ^epftitcl, (Enftohen. SRrgn.
®ign.: ^ii— 9Io, 16— )6t> k, bid ^iij. Um C^nbe bed ®ebete9:
©cbrudEt gu | ©rffurbt / bc^ ®cr | uapo ©tl(|ür* | mcr. |
3R. 2). XLVIIL I
$(ug ber ^ibmung : er !^be bie ff. ©titde aud 9r. au&ge^ogen,
^bamit bie gemeinen $far^err ein gemid fjformular unb SD'^et^obum
l^aben modftten, barna^ fle jr prebigten ftetten f inten". SSgl. ^.«S. n 471.
Scriin, StegenSburg, ©trafeburg, ©tuttgort, SBoIfcn*
büttcl.
157) 2)0gfclbc : nur 3. 3 ba8 ,,t)ber" rot.
SRoftod:
158)EXPLICATIO i EPISTOL^ PAVLI APO- 1 STOLI AD
PHILIP= I penfes. | * | Autore loanne Brentio. | RALM
SVEVORVM I Excudebat Petrus Frentius | Die 7.
Marcij, \ Anno M. D. XLVm. |
98 SBI. in 4^
4 $(. Xitel unb ^ebifattonde))iftel Don SRic^el (S^retter pio lectori,
bat. @*tt). ^att 1548 gebr. 25, 94 531. 5:eyt, irrig nur üon 2—90
beziffert [bie ^JSejifferung ber legten S3(. ift: 88, 91, 90, 93, 94, 89,
90, femer SBI. 3, 26 o^ne Ziffer, 9 ft. 10, 10 ft. 12, 90 ft. 80].
Xitelrüdfette unb le^te @. leer, ^opftitcl, Suftoben. SJlrgn. Sign.:
seij, seiij, A— Aiij 2C. biS Ziij, aa. Slm @d)Iu6 ber toorle^ten @.:
HALiE SVEVOKVM | Per Petrum Frentium, | M. D.
XLVm.
^ud ber SBorrebe: (Bretter l^at e chartis Brentii nonnuUa in
Epistolam Pauli ad Philippenses fid^ notiert, greunbe bitten barunt,
er befd^ließt 3)rudE, fragt aber öor^er S3r., ber nad^ einigem Sträuben
[u. a. burd) SBernjeiS auf ben Kommentar be§ ®§riftop§ ^offmann]
aufnimmt. S8g(. €>-3- ^ ^^^l.
^elmftebt, Äönig^bcrg, Tübingen, SBernigerobe.
159) EXPLI 1 CATIO EPISTO^ | LAE PAVLI APOSTO= |
li ad Philippenfes. | AVTORE IOAN= | ne Brentio. |
FRANCOFORTI EX | Officina Petri Bruba | chij, Anno
. M. D. I XLVm. I
152 93(. in 8<^.
5*
«
ö Sl. 2ilel unb TOiiö. Sreitec pio lectori, mie Kr. 158 fol.
ÜDH 2—5, 14e Don 6—151 fol. m. Zeff, ©i^lu6&I. Sitelrürffeitt unb
lef tcä ©1. leer, ffiopfrttel, Euftoben. aKrgn. ©ign. : Aj— Äj, B— B,
K. bl9 T,. am gnbe bcS ScjteS:
FKÄNCOFOETI EX : officina Petri Bnibachij, | Auno
M. I). XLVm. I
Sileldorbüiie : €äuknnifi$e, oben ®<£a1e mit $f(anje, unten Si^ilb,
Don 2 beflügelten ipullcn gehalten, mit H. ^.'% U 166, 471.
Breslau St., grontfurt, ©reifäiüolb, Homburg, lielmftebt,
Krolau, Sonbon, JUiüni^en St., Strafeburg, Qmidau.
160j EVANGELII ] QVOD INSCRIBITVR, SECVX | dum
loannem, Vndecim porteriora capita, ab hi- | ftoria de
refufcitato Lazaro ufqj in flnem, I Sexaginta nouera
Homilijs | expticata. | PER lOANNEM BRENTn'M. |
SVMMA Euangelij, MARCI 16. | Ite in mundum uni
iiei'fura , & pr^dicate Euangelion | omni creatur^ . Qui
(JREDIDERIT & baptifatus fue- | rit, SALVVS ERIT.
Qui uero non OREÜIDEEIT, ] condemnabitur. | BAL£
SVEVORVM I Excudebat Petrus Frentias, | Anno falu
tis, I M, D. XXXXVm. I MENSE May. |
236 *S[. in fol.
2 31. Stiel unb fflorrebe be8 DtutfetS [bittet um entfAulDigung,
bo6 be« firtefleä lucgen bet snieite %tH erft fo fpät eifdjetnt] , 2;W
Dom 2. S31. an mit 31»-554 fe^Ier^ft fol. S9I. Xtft [Segler: 321,
320 ft. 320, 321, bie Säfilung fpcingt öon 3a4 auf 336 unb Don 350
auf 352, 364, 367 ft. 365, 366, 348 ft. 384, 389 ft. 398, 406 ft. 412.
480 ft. 481, 492, 493, 492, ft. 484—486, 5Ü4 ft, 497, bie Sä^lunfl
fpringt Don 488 auf 495, bie Sö^ung iptiuflt dou 507 jurüd auf
502, 546 ft. 547]. Sitelrüdfeitc unb @. 4 Uer. ßopftitel, Suftoben.
SWrgn. ©Ign.: A— Aiiij !C. bis Ziiij, Aa — Aaiiij !C. b(8 Qqv
[ge^l«: Llüj— Llv ft. Llij-Lliiij]. Sluf ber lepten ®.:
HAL/E SVEVOEVM ] Excudebat Petras Frentias, |
Anno lalutis, | M. D. XXXXVIII. | MENSE MaiJ. \
liteletnfoffung loie -«r. 130.
©Ütlinge», fiönigSberg, Stofaii, Tübingen, Sßien, 3'*tflU'
äroicfaii.
J
— 69 —
161) EXPLI I CATIO EPISTOL^ | Pauli ad Galatas, | AV
TOKE JOANNE | Brentio. | FEANCOFOETI EX | Offi
cina Petri Brubachij, | Anno XLVIII. |
336 931. in 8^
10 t)on 2—10 fol. SBI. SSibmung an 3o^. ^cg, rote 9?t. 152,
6;itat au$ ^aufaniaS unb 6uiba$ über bie O^alater, 326 Don 11
bi« 336 fol. S8U 5:eft. Xilelrüdfeite leer. §(uf ber legten @. "^xndtu
jeic^en (3anu8!opf im ©d^Ube). Äopftitcl, ©uftoben. SJirgn. @ign.:
A2— Aß, B— B5 2C. 6i« Zft, a— aft 2C. m t» [geiler: S4 fc^It].
Xiteleinfaffung rote 'iflx. 159. 8luS ber 3Stbmung: interpretatns snm
ante aliquot annos publica, qua potui explicatione epistolam . . .
ad Galatas . . . Cum autem cogitationes meas in Chartas breviter
coniecissem, amici quidam descripserunt eas, ut haberent, quod
cum aliis, qui in hanc epistolam extant, commentariis conferrent.
. . . Sed postquam intellexi haec transfusa iam in aliquot exemplaria,
metui, ne sie ut a quovis pro suo ingenio vel exscripta vel ex-
cerpta essent, orbi publice obtruderentur. Deshalb biefc reoibierte
Slu^gabe. Qroedt : volui . . . publice testari me hunc virum [Lutherum]
agnoscere dei organon, agnoscere meum praeceptorem et amplecti
doctrinam eins, jumal jej^t naö) St^S. ^obe.
S3re§lau @t., granffurt, Hamburg, §elmfiebt, firofau,
DIbcnburg, Tübingen.
162) bebenden Stlic^er | ^rebicanten / 3lfö ber gu ©c^toc* | bifc^cn
^aül 2)er in Reffen | «nb ber ©tabt 5R. 5R. auff« | INTERIM |
S^rer Dberfett | 9Sberretd)t. | ^fol. 116. | 3c^ gleube 3)ornmb
rebe idf)» | SRo. 10. | ©0 man mit bent munbe befennet | tnirbt
man Selig. | 1548. |
12 931. in 4^
guftoben. ©tgn.: Slij, ^liij, 53-«iii, (J-eüj. S8gl. Pr. XXV
92r. 291. ©ttltg, SJoUft. ^iftorie ber S(ug«b. ©onfeff. I 585. ^iand,
®cf^. be8 <)rot. Se^rbegrip IV 179 Slnm. 164.
granffurt, Oreifgtoalb, ^elmftebt, Seipjig U., Tübingen.
163) EXPLICATIO | PSALMORVM DAVIDIS, | XCIIII.
Dens ultionum, &c. & | CXXX. De profundis, &c. ma-
gna pietate, & huic feculo ac- | commodatifsima tra-
etatione con- | fcripta: | lOANNE VVITLINGIO | Au
tore, I Oculi Domini fuper iuftos, & aures | eins in preces
eorum. | BASILEAE. \
80 931. in 8^^
Xitübi. , 1 ^1, bi^ .^e&erS tSamaliel «Stalluä Christiano lectori,
DoglR, 3, 4, 72 Sl. Seit, pogin. Don r)-14Ö {gt^ler: 95 (I. 59],
1 e. EEEATA, 9 S. 3nbej, ©(filugbl. Itlelrüdfdte unb UBleä 331.
rtec. euftDben. 9Kv(in, Sign.: a,— a,, b— b,, k. biä d.^ [gteitt:
,li fl. h,]. Eer öerouSfleber nennt St. (ctnen praeceptor. |).=3.
U 182.
SreStou U., granffutt, Stuttgütt, SBicn.
164) HiSTOEIA | S8on ber »ertif' | gung ©obom Dnb eSö= ]
morr^e / au3 bem Stften ffluc| 3JIo= | fe / am XV'IIL onb
XrX. ÄQp. 5)uri^ 30' I ^anncm Sreitttum aufgelegt ,' Dnb |
umb ber jefeigen jeit niÜ= j ien Derbeubjc^t/ | ^uxdi | SK.
So^annem ^oüicarium il%' \ neuni / ^rebiger ju aSeiffen
fels. I §ciefiel tw^- \ ®o n^ar at§ ic^ lebe / ipric^t ber
§®1fiiR I ©®9i5R / &ab irf) feinen gefallen am Dcrter* | btn
be§ ©ünberiS / ©oitbern ba§ er ftd) befcre | ünb lebe. | SR.
S). jluuj. 1
68 m. m 8«.
6 81. litel unb 5SJibiiiung nn öürgcrmcifiei* mib ^Hat Doit 9;ouin=
faurfl, bat. SBel^enfele IfHä Sonntag Muericordiit Domini, 62 1^1.
Sejt. Jitelrüfleite unb U^U ®. l«t. Suftoben. Sign,: «Ij-Slü,
H— IBo !C. biö 3tij [geiler: 53iiii fe^lt]. auf bcr biittletlm unb
öuriepten ®. Precatio ad Ohriatam pro defensinne ecelesiae (fflcbidit)
Don 3ob. ^onfcariuä. Smnn:
Oebrudt ju ffirffurbt / | Euid) ©eruafium | St^utmer. |
[3 äifi^^t""'"']- I
Serlin.
166)S5Jte man fid) | efirifrtic^ ju bem | ftetben bereiten fol. ! SBie
man ©olt retfjljtliaffen | bienen fof. ; 95Jie baS übet nacftreben
für I ein \iymixe funbe su ad)ten | fet)/ Sluff breo ©ermon |
gefleüet. | 3o[)an Srentiuä | ju ©dimebifc^en Sali. | ^^Ü
Seidig ?^^ I
76 m. in 8".
Stlelbl-, 149 ®. Sejt. ^Uclvüttleltt unb Itpte S. leer, gign.:
%— S, jenKillg ein 93u(t|ftabe (91, 33, d le.) Innerhalb bev untettn
9?anblelfte bet Oon 4 9)anble{flen umgebenen 6. Sitelemfafjung:
4 Slanblelfttn. Um @nbe bei StfteS:
J
— 71 —
®iebrudt }u 2t\pm I ^^^^ SSalettttn »abft. | W. 2).
XLVin. I
$elmftebt.
166) AEGV I MENTA ET | SACRAE SCKIPTV= | rce fumma,
librormn Vete=^ \ ris uidelicet CS Nout \ Teftamenfi. \ Autore
lohanne Brentio. \ H ALAE S VE VOR VM | M. D. xL VIIL |
24 JBI. in 8^
Zhtl, 22 m. 2:cyt, (Scä^Iufebt. «c^te« »I. leer. (Juftoben. ©ign. :
Aij-Av, B— Bv, C— Cv. Sluf ber titelrüdfcilc »ortoort toie 9hr. 135.
Xltdborbürc wie 9h:. 128. S)nidE öön $cter grcna.
©reifswalb, Königsberg, SRünc^cn ©t., SRoftorf, SBcmigc-
tobe.
167) Äur^er SBe* | griff önb in^olt ber gan* | gen ^eiligen ©c^rifft /
önnb I oller Jöiblifc^ ©üc^er / be« Sllten | onb yitmn lefto
mentd / 1 ^urtS) \ !£)en SBirbigen mnb ^od^gelarten | ^errn
So^Q« Srentium geftelt / Dnb | erftlic^ im fiatein oufSgangen.
^rbeutfc^t burc^ ^ofym \ nem (Subenum. | So^an. om d.
@uc^ in ber fc^ifft/ beun fie iftö | bie Don mir jeuget.
Seipjig. |
48 JBL in 8«
emf4(. Sibmung Don 3o^. @)ubenui» an a^riftoffel t). ©teinberg.
^itelrücffeite unb Ic^te @, (cer. Xitclborbüre: «Ranbleiften, ebcnfo ift
jcbe @. mit 4 ölanbleiftcn öerfel^en, in bicfclben eingebrudt finb bie
(Sign. 33, (5, 3), (S, g. '$im ©nbc be« %t}cit^:
©ebrndt jn Seiptjig | burd^ SBalentin Sapft. |
§(uS ber SBorrebc gel^t l^ertoor, bag nac^ ber latein. 5lu3g. toon 1546
[9?t. 148] übcrfeft ift, ©r. toirb ol8 gewefcner $rebiger ju ©*». ^att
begei^nct unb gefagt, baß er in biefen (egtcn Seiten bei ber ©a^rl^eit
bleibt, alfo ift ber ^rucf au« ber gnlerimSjcit (1548).
SDiünc^en ©t.
1549.
168) ©umma ber | gangen IieÜigen ©c^rifft | be^be 2tlte§ ünnb
SRemeS 3;eftamentg | auS bem ßatein befunberS üuS« | gejogen /
ünb igt bem ge* | meinen man ju gut önb | nug oerbeutfc^t. |
aW. So^anneS örentiuS. | Scopus vitae Chriftus. | [SBBoppen
. Bon $i[pett|auFen, om ofceren SBonb mit ben fflutfiftoben :]
■ Q.Ä.P.A-E ■ R ■ F. 1549 |rerf)tS] ■ HILPER [linl«)
HAVSEN-1
12 SSI. in 8".
7 ©. Sttct unb Si&muitg Don S^ont. ©olp^eufei an ^eint. ®ei]=
fricb unb Qo^Qn St^wn, Surgermetftev unb SHal6 oon ^ilprefiQuftn,
bot. ©itperöaufen 1549 Sanuor 1. 13 ©. lejt, 2 S4(u66I. guftoben.
TOrgn. Sign. : Aij— Av, B— Bij. auf ber Siteltiitf feite ®ebi^t beä
Überfe^rS [gier; ^ol^^auFci:] , auf bent Qorlegten igl. * Süappen Don
^ilpei^oufen mit ®cbicl)t boninter, ibfb. '• ÖDljjttiTtilt: ß^riftuS am
Steuj, baruntct ber Se|t Dem 3o6. 3, 14. Stuf bcv Dorleptcn Seite:
©ebrudt I äu Erffutbl / taii, | afierlen Don 5DoI= | gen /
jum gülben i ÜRo^r bei) bem ^ßrebigct | X^or. M. D. XLIX. |
ÜBündien U.
J)EV ANGELION | QVOD INS(:RIBITVE SE [ cundum
lOANNEM, ufque ad hiftoriam de | Lazara k mortuis
fnfcitato, Ofituaginta du | abus Horailijs explicatum. | PER
lOANiNEM BRENTIVM. | VSVS huius Euangelij, | 10
ANNIS 20. I Malta quidem & alia figna fecit lESVS,
in confpe- \ cTtu difcipuloruni fuorum, qiiae non l'nnt fcripta
in lioc li I bro. Hsee autem fcripta funt, nt CREDATIS,
quöd I lESVS eil CHRISTVS ille FILIVS DEL & | ut
OBEDENTES, VITAM habeatis per NO- | MEN eins. [
FRAN(.'OFORTI EX 0F= | fieina Petn [!] Brubachij.
Anno Domini, \ M. D. XLIX. |
270 »r. in fol.
4 91. ^ilel unb SSibmung an ^erm. D. min wie 9!i. 142 unb
lecKS Sl., 2&i uon 1— r>30 paginierle Sl. Xe^t |ijct)ler i 384 feftll,
608 yt. 507], ®4lu6b(. 3lm gnbe beS Xe^tS:
FINIS PRIORIS TOMI HOMILIARVM | oftuaginta
duarum in Euangeliltam loanuem. |
Silcliuififtie, ajl. 4 unb legte <B. leer. 9(uf ber tJovlepKn S. 3anu8-
topf im Scfiilbe. fiopftile!. üufiDben, TOtgn. Silin.: &ij, &iij,
A— A, ;c. biä Z,, Aa~Aa, ic, biß Xi^ [mituntec ij ftalt ,]. Xitel;
cinfoffung luie 3lx, 113.
S)effQu, ©reifSlDoIb, Königsberg, Srafou, 3)iün(^cn ©(.,
läbingen, SBien, Qittaa.
J
— 73 —
170) EVANGELII | QVOD INSCKIBITVK, SECVN- 1 DVM
lOANNEM, VNDECIM PO- | STERIOKA CAPITA, AB
HISTORIA DE RE= | fufcitato Lazaro ufque in finem,
Septuaginta | duabus Homilijs explicata. | PER lOAN
NEM BRENTIVM. | SVMMA Euangelij, MARCI 16. |
Ite in mundum uniuerfum, & pr^dicate Euangelion | omni
creaturae. Qui CREDIDERIT & baptifatiis | fuerit,
SALVVS ERIT. Qui uero non CREDIDE- | RIT, con
demna-bitur. | FRANCOFORTI EX OFFICINA \ PETRI
BRVBACHIi, Anno \ M. D. XXXXIX. Menfe ! Nouembri.]
219 931. in fol.
%Mbl, 216 t)ou 535—964 ^)aöin. 931. 2:eyt [geiler: 494 ftatt 594,
61 ft. 613, 548 ft. 648, 621 ft. 721] unb 2 gcfiluBbl. Sc^tcS 931.
leer. Xitelrürffeite bebrudt, 93renj pio lectori öom Qult 1549. ?(uf
bem toorlefiten (Sd^Iufebl. *: Castigationes quorundam locoruin unb
Ordo Chartarum, auf ber SRürffeite 3^«w§'^c»Pf ^^ ©c^ilbe, barunter:
FRANCOFORTI | ex officina Petri Brubachij, Anno
Domini, M. D. XLIX. | Menfe Nouemhri, \
^opftitel, Suftoben. SKrgn. ©ign.: aag— aa4, bb— bb4 k. bi§
zzj, Aaa — Aaa4 2C. big Ooog [ssy. ssüj, ttij, ttiij, uuij, uuüj]. XiteU
eiufaffung tote ^x, 138. S(u8 bem SSorioort öon 93r.: in feiner Slb*
mefenl^eit fei im toorigen ^a^xt ber gtoeite Xeil ber Hom. in Qo^.
cbiert roorben [f. SSlx, 160]; er gebe bal^er je^t bie Addenda.
@t. @aQen, Königsberg, fitafau, Tübingen, ^xHaw.
171) BRE:^ I VIS ET PIA | explicatio in Li- | brum lofu^.
Autore | loanne Brentio. | HALAE SVEVORVM | Per
Pefrum Frentüim. \ Anno 1549. |
168 931. in 8^
3 931. Xitel unb 9Sorrebe , 164 951. Xejt , edjIufebL Xitelrücf feite
unb le^teg 931. leer, ^ie 7 lefiten bebrucften 931. finb be^^iffert 159-165,
ebenfo 931. 5 mit 915, 931. 7 mit 105. 5(uf ber 9?üdffeite be§ öor=:
legten 931.:
HALiE SVEVORVM | Excudebat Petrus Frentius, |
Anno falutis, | 1549. |
Äo})ftiteI, (Suftoben. ©ign.: Aij— Av, B— Bv jc. biS Xv. Xitel::
eiufaffung tt)ic 9?r. 128. Saut praefatio ift biefe explicatio post
Deuteronomion toerfa^t.
SBreglau U. unb St., ©icfecn, |)elmfiebt [^ier fe§it bie 8iffer
nuf öl. ü utib 7], 3ena, Königsberg, Slürnlietg, Stuttgart,
Tübingen, SüBernigerobe, JBJten, Sßittetiberg, SEßoIfetibüttet.
172J BfiE' I VIS ET PIA | esplicatio in Li- I bnim lofiip |
Autore | loaiine Brentio. | HALAE SVETORVM | jwr
Petrum Frenfium. | An. 1549. |
Sm übrigen mit 91r. 171, niit Sl. 5 bcäiff"! mit 2, 18I. 7 m« 4.
iCrcSben.
173) SBie man fii§ | ß^riftlic^ ju bent fter^ | beii berentra (ot. ] S^aa
man @oll red)lid)Qffeu bic | neu Jol. | Wie baS öbd nac^
reben | fiir ein Iil)Hiere fi'inb ju achten |ei) / 1 Stuff breii ©ermon
gefteßet. | Scljann Srentiu§ | Annn M. D. XLIX: |
44 SBI. in 8".
5S;itelrücficilt unb IcStc S. leer. (Juftobtn. Sign.: Slij— 910, 39 biä
»D K. bis ?5iii [$(&!«: Sii ff^ll]. «m Enbf bc3 XcfltS:
®ebrudt ju 5flittntbetg burcf) | ^D^ann Slaubman. 1
Setlin, 9iürnberg, Stuttgart, aSten.
174) S^n !ur§e ouS | legung beS SJoler Dnferä / | nai^ ber ^rcbigt '
eralmi | Stiberi S. | Stern ein Oebet ber Slrmen G^riften- 1
^eit in bieler not / burc^ 3W. | So^onnem Srenlium | gemocht. |
lohannis 5, | 2)ic SHJelt fann eucfi nic^t f)Qf[en ,' Wid) ober |
ftaffct fie , beim id) jeuge Don jEir / bog j^re | werde böje
feiiib. I lolianiiis 17. | dualer/ ic^ fjoti j^nen gegeben bein
Sßort / Dfl I bie roelt l)Qfift fte / benn fic jeinb nict)t oon ber |
mett / loie bonn auä) id) nid)t Don ber roctt bin. | Seroat fte
fiii- bem i'ibel ünb ^ei)ltge fie in bei)- | ner warfie^t- S)etin
aBorl ift bie ruarEieit. | ANNO M. D. XLIX. |
Entplt ouf öl. 9 ff.:
SDer ©^riftlic^cn Sirdjen ®e | bet in biffer gro[fen not
bie fie betroffen | I)Qt / gefc^rieben burc^ ^iotiannein | Sren^ /
SJerteutldjt burii) | ©ra^mum ?til)e> | rum 35. |
3 SBI. in 8".
Sign.: »-SSüj.
äBiltcuberg.
^ 75
175) ESAIAS PKOPHE- | TA, COMMENTARIIS EXPLI- !
CATVS, I AVTORE | JOANNE BRENTIO. | VSVS
PROPHETARVM | 1. Petri 1. | Reportantes finem fidei
ueftrae, Salutem animarum, de qua | Salute exquifierunt,
& fcrutati funt Prophetae, qui de uentura in | uos gratia
uaticinati funt, Scrutantes ad quem aut cuiufmodi tem-
poris articulum fignificaret, qui in illis erat SPIRITVS
CHRISTI, qui priufquam acciderent, teftabatur uenturas]
in Chriftum affIi6tiones, & quae has Jecuturae effent, glo
rias, qui- | bus & illud reuelatum eft, quod haud fibi
ipfis, imo I NOBIS miniftrarent haec &c. | Mk Ttg TtoXvTtQol
a^uojv kahoj, \ [3anugfopf im afJa^men] | FRANCOFORTI
EX OFFI I CINA TYPOGRAPHICA | PETRI BRV
BACHII, AN I NO DOMINI MILLE | SIMO QVIN
GENTE I SIMO QVINQVA | GESIMO, MEN | SE VERO |
SEPT. I
560 J8(. in fol.
20 S3I. ^itcl, praefatio Pio lectori toon Srenj , leeret S3I. , 3nbef
unb Neclecta restituenda, 1079 öon 1—1079 paginierte ©. Xci*t
[geöler: 30 ftatt 38, 52 ft. 64, 75 ft. 77, 68 ft. 80, 145 ft. 154, 364
ft. 360, 644 ft. 446, 472 ft. 474, 807 ft. 867, 990 ft. 900, 949 ft.
940, 1007 ft. 1037, 74 ft. 1074]. Xttclrürffeite, 331. 6, (S. 40 unb
lefete @. (eer. Äopftitel, ßuftoben. aJJrgn. ©ign.: ij— iiy, a— a4,
b--b4, A— A4 2C. bis Z4, a— ai— Z4, AA— AA4 2C. hi^ ZZ4, aa— aa4 2C. 6i8
XX4. »gl. Pr. Sflx. CLXI @. 305, CLXIV @. 308 f. ©..3. II 191, 471.
SBofel, SDarmftabt, 2)effau, grlangen, ©öttingen, ®ot^o,
Hamburg, |)elmftcbt, fiönig^berg, Ärafau, äRünc^en @t. unb
U., 9lürnbcrg, Dlbenburg, Dlmüg, ©trofeburg, Stuttgart,
3;übtngen, SBien, SBürjburg, Zittau.
S)a§ ^armftäbtcr @y. ]§at bie 14 181. 3nbej unb Neclecta restit.
am ©cftlug. 3m 3Jlünc^cner [St.] (Sj. fc^tt ber 3"^^? unb Neclecta
restituenda ganj, toon ben ©ettenjal^Ifcl^lem finb öor^anben: 30 ftatt
38, 145 ft. 154 , 323 ft. 332 , 364 ft. 360 , 644 ft. 446, 472 ft. 474,
990 ft. 900, 949 ft. 940, 1007 ft. 1037, fonft gfeid).
176) IN EXODVM | MOSI COMMEN- | TARII. | AVTORE
lOANNE I BRENTIO. | HEBR. 10. | Ixiäv h^t b vo^Q
liöv ^iiUMyziov äyad^y, aux aui!>v \ tIiv dxöra iGiv n^ay
(i&tiov. I FRANCOFORTI EX | Offieina Petri Bnibachijl
ANNO DOMINI | M. D, L. |
176 sgi. in fol.
3 S(. Stiel unb ®cbi!atioiiäetiifleI qu öanjler 9Zic. «Kotir, wie
Kr. 102, '5 SB!. 3nbef, 167 mit 3-167 fol. Sl, Ssfi [m^tx:
97 ft. 95], gifilufibl. SilcIriWfeite unb lepteä Sl. leer, fiopflilel,
Guftobtn. 5DIign. Sia"-: aij— av, A— Aiiij ic. bi« Ziiij, ÄA— AÄüij
;c. bis EEiiij. Sildeinfafiung mit 5l?r. 113. ö.=3, II 470. 9lm (Snbe
b€ä leftc«:
FRANCOFORTI | in offieina Petri Brubachij, Aiido 1
M. D. L. I
Setiin, örislau 11., ®otf)a, .^aÜe, ^lamburg, ^elmftebt,
fiönigSfifrg, ffirafau, Sronftabt, fionbon, Stuttgart.
177) DaSfelbe, tiut einen Srtii^ übet: ANKO DOM^^^, iuci)l übet
M. D. L.
ßeipiig U.
178) EXPLI- CATIO EPL | STOLAE PAVLI , ad Galatas. |
AVTORE JOANNE | Brentio. | FRAXCOFORTI EX |
Offieina Petri Bru- | bacchij, | Anno M. D. L. |
336 S8t. in 8«.
10 Don 2—10 fDl. »[. lilel, Sibmung luie 9it. 152 unb Eilot auS
^aufanfoä unb Sulboä, 326 dpu 11—336 fol. »1. lejl [ijc&let:
fflL 9, 64, 110 untol., ftatt 108 ftc^t 10. ftatl 200 :002 ftalt 205: 105,
224 : 124, 225 : 22, 236 : 230, 264 r 261]. Silcltüdfeile unb [cptc S.
Itet. fiopftitel, euftoben. aßtün. ©Ißn.: k-t-k^ k. 6iä Zj, a— a^ ;c.
big tj. Sitelborbüte role 9Jt. 1Ö9.
Serlin, Sniben, @t. ®atlen, ®ieficn, Hamburg, |ic(nifl(bt,
aKiinc^eii. Nürnberg, Sioftod, Sffiien, aBoIfenbiitlef.
179)DOCTRI I NA DE POENITENTIA, | IDEO REPETI
TA, VT PKAE I rtigis de Satisfaftionibus, recens exco |
gitatK i qitibiifdam Sopliiftis, j refutarentur, | AVTORE .
PHIL. MELAN. | ITEM. | D. lOANNIS BRENTH DE |
Pri'mtentia, it ijs quse ad Pte | nitentiam agendam ne |
cerraria lunt, | HOMILIAE XXV. | EIVSDEM ARGV
MENTI I Homilhf XXII, ex hiftorijs Väe^ \ ris Teßa
A
— ■ 77 —
ntew^i[!] defumpfce ab eo= \ dem ÄtUore, \ Francoforti ad
Moenum ex I ctidebai Pefms Brubachius 1 Anno 1550.
(^tWt auf 181. 35^ ff. S3r/« ^omilicn de poeuitentia o^ne be=
foubcrcn Xitcf, aber einfc^t. ©ibmunfl öon ©olfq. ^alcr wie 9h'. 127.
170 181. in 8«, fol. üon 36—205. Auf S3l. 205'» beginnt:
EIVSDEM I ARGVMENTI ALIAE | HOMILIAE
XXII, EX HISTORIIS | ueteris Teftamenti deftmptce,
autare 1 lOANNE BRENTIO.
7 @. SSorrebe Stl^S. in Homilias D. Joannis Brentii sub in-
cursionem Torcarum in Germaniam ad popiilnm dictas unb SSib«
mung öon 18r. an SBcit S)ietencft mie ^x. 52, fol. mit 207, 172 m.
5:cft bcr 2:ürlen^omllicn, fol. t)on 1—172. ße^tc @. leer. Äopftitel,
©uftoben. Sign.: 64, 65, f, ^2, U, U. h» g—gb 2C. bld Zß, &— &»,
U^^l^ör a— a» 2C. hi^ Zg [5el^(cr: 4p ftatt P4].
Slmfterbam, Stuttgart, SBolfcnbüttel.
180) SBie man [td^ | Sl)riftltcl^ gu bcm | fterben bereiten fo(. | aBic
man ®ott ret^tfd^affen | bienen fol. | SBie baS übel nad^reben
für I ein fd^were fünbe gu achten | fe^ / Sluff bret) Sermon
geftellet. | Sotian SrentiuS ju | Sd^njebtfd^en ^M. \ Seipjig.
74 m. in 8^.
2:itelrüdfeite unb le^te ©. leer. 9?a(^ ben Sermonen folgt nocft:
©in gemein gebet, yiadii ber ^rebtgt, tonb fonft Xeglid^ mit ?Wunb tonb
^er^en gu fpred^en. ^m (Snbe bedfelben:
©ebrudEt gu Seipjig / | burc^ SSalentin »apft. | m. 3). 2. |
SBittenberg.
181) [rot] SSom Slbentmaf | [fc^roar j] Stirifti mar er berieft / önb |
[rot] grüntlidje anmeifung/ mie | [fc^toarj] fid) bie S{)riften
inn biefe le^re | fd)iden / önnb miber ber | [rot] felben jmi
trac^t öer^ | [fc^marg] maren foHen. | [rot] SKit angel)encften
frogen | [fdf)marg] fo fidf) im öer^ore ber Sommu« | [rot] ni
conten gemeinflid) | [fc^marg] gutragen» | Borna. 14. | @in
jeblidf)er fe^ inn feiner me^nung gemife/ SSnnb | feiig ift/ ber
jme felbg fe^n gemiffen machet / | inn bem / ba§ er annimbt. |
[rot] ©ebrudt gu 9?ürenberg/ | [fc^toarg] burd^ Sofian
[rot] 2)aub« | man. |
— 78 —
(Enlfiäll auf fßl. 20— Ö8 Oie beutftfie ilberfeSung bet t£r läute niiig
beä ajerfeS: Spiritus est qui viTificat, caro non prodesC quicquam
(6, 63] aug beT SluSIcgung beS So^anucSeDangeliumS. ii&er)c^ei' ifi
laul iBoriDprl (bot. 1550 ^^, 10) SSolffgonguS ©Etilanet SBenblngen,
ber bie St^tift fcfntit ©^niagtm „G^ftoff unb ^D^iann St^Emen
gcbiübern" rolbmtt.
iSteStau U.
182)ffur^er SBe» | griff Dnb initaü ber flan^ | ^en §eiligen[l]
©dlrifft/j ünnb afier Siblifdien iBucüer,, ] beS eilten onb
Sleloen iteftQ» | mentä / SJutd) ben 33itbigen | Dnnb ^ocfi
gelarten .§erii | Sofianitem Srenlium | geftelt / Drb erftlit^ |
im Sütein aufä= gangen. | Secbeiitfc^t burd) 3DÖan= | nem
©ubenum. | Sofion. am D. | ©uc^et inn ber ©(grifft/ benn
fie iftä I bie Don mir jcnget. j ?Iitno 1550. 1
36 S8I. in 8".
7 ©, 2ilEl unb ÜBibmutifl beä Übcriojerä qh ß^ri[lofici Bou Stein'
berge, roie *Br. 167, 64 ©. Icjt. liieiiüdiefie unb l(f te S. Iser. Euftoben.
9Btgn. ©ign.: 9ttj— 3lo ;r. bi« eUj. Slm gnbe beä Xe^teS:
©ebrudt ju 9«agbe= | bargt/ S>urc^ ÜJficftef 1 2ott(ie,[!j |
1550. I
§e(mftebt, SWüncOen U., SBien.
183)!BQ8icI6e, nur om ediluft; üottl|er.
^JJegensburg.
184) ENARRATI- ONVM EVANGELL ] OEVMDOMINI-I
CALIVM. I PARS PRIMA. | AVTORE, lOANNE BREN
TIO. I Cum pnefatione lOANNIS POLLI= | CARII, ad
illuftrilisimum [!] Pnn= | cipem AVGVSTVM, Du= | cem
Saxönia?. &c. | ERPHVRDTAE. | Anno M. D. L. |
404 m. tn 8".
12 ffli. 2ilel, Typograpliua lectori unb Sifiraung beS 3o6. ^dHU
catlui an aufluft ü. ©aftfen, bal. ©etfeenfelä 15&i[!) 3ull 1., 391
Don 2-391 fol. S(. Xeft, ©*lu6til. S- SJ unb le&teä «(. l«r.
ffopflittl, Gu^lDben. ©ign.: AÄi]— AÄv, BB-BBüj, A-Av k. bU
Z», a-av lt. bis zv, Aa— Aav k- 6(8 Ccv [3*5l«r: Ka (lall Kij,
Xij ft. YiJ]. «m Snbe be8 XefltS:
APVD INCLVTAM THV= | ringi» Hienefordiam,
J
— 79 —
imprimebant | Guolffgangus & Gernafius Sthnrme' | rus,
Fratres, ad uariatum, feu dif* | colorem Leonem, iuxta
Fanum S. Pauli. |
^ud ber ^orrebe: Excerpsi . . . has Homelias Brentii ex com-
mentariis eins snper Joannem et Lncam et seorsim edidi propter
eo8, qui prae inopia sibi iUa vasta volnmina comparare nequennt.
SBrcgIau U., S)cffou, ©reSbcti, ©retfgtoalb, ^dmftebt,
ÄönigiJbcrg, Ärofau, SRürnbcrg, SBicn, SBhtenbcrg, 3^i*öu.
185) ENAREATI- 1 ON VM EVANGELI- 1 ORVM DOMINI* |
CALIVM. I PARS SECVNDA. | AVTORE, | lOANNE
BRENTIO. I ERPHVRDIAE. | Anno M. D. L. |
376 851. in 8^
fo(. t)on3— 375 [Schier: 171 ftott 181]. Xitclrüdfcite unb 3 legten
@. leer. ÄoJ)ftite(, ©uftoben. Sign.: Aij— Av 2C. bt« Zv, a— av ?c.
big Zv, Aa— Aaß. ^m (Jnbe bcg JcyteS:
APVD INCLYTAM THV* | ringiae Hierofordiam, im
primebant | Guolffgangus & Gernafius Sthurme* | rus,
Fratres, ad uariatum, feu dif» | colorem Leonem, iuxta
Fa I num S. Pauli. |
2)regben, ^elmftebt, Ärafou, SKünd^en U., 9?ürnberg,
3iegengburg, SBien, ß^i^^w.
186) 2)ag teglid^ ®e | bet / jo önfer ^m!Si \ S^Sfug S^riftu«
\t\h\i geleitet | ^ot / ba^ man bog SJoter ünfer nen=« | net /
Äuggelegt burc^ fetten | 3ot|an. SBrenttum / onb | nctolid^
mit fleiffe | öerbeubfd^t / | 2)ur(^ | @tept|anum Slgrico* | lom /
^faröerren ju gelber / in ber | |)erfc^Qfft SWanfgfelbt. |
PSAL: 50. I 9t uff e mic^ an jnn ber jeit ber not/ | fo xoW
id) bidf) erhören / fo foltu | mic^ preifen. i M. D. L. |
. 28 93(. in 8^
4 S8I. Xitel unb SBibmung an |)an§ ©eovg unb ^and ?lI6recf)t tjon
3»on§fclb, bat. gelber 1550 3JJär§ 23, 23 331. %nX Sc^IuBbl. Xitel^
rürffeite imb le^tc ®. leer. (Juftoben. 9Wrgn. Sign.: ^lij— 5(t),
SB— ÖD :c. biö %\\]. 8 C)oljfcf)n. im %ii\. 5(uf bev öorlejten ©.:
3u erffurbt Srücftg | Slßolffgangug önnb ©eruafiu« |
©t^ürmer / ©ebrüber / ju bem | SSunten Satoen / betj | @.
^QuI. I [3terblumen].
3fl nictjl U6eriepuiig ti'3 be!v. SJafiuS b« SJr.tcfion üoTe^iamiiä
itDp Dicier !Berut)Vungeu [fveie öcotbcituitg '/J.
Slmflctbam, Sertiit, Wmd)ta @t., SRoftotf, 23ien.
187)ajoni e^eftatibe I Sine ßfiriftlti^e ,■ ltöfllicJ)e | mib im^üHje
^rebigl / beä SßJirbigen | §erren So^onniS Särentij / Qa
el)ren : bem ISbten »iib äBofge6ornfii ^er= j ren / §erren
ßflriflopti; ©raffet! mib | §erreit p aKanföfelt Ji:. SJnb @.
(SS. I Sbflic^etn täentafiet / ber aud) aiSol= | gebornen Dnb
ebkn gronjen 3Iinc= | !e^en / gcborne oon ©dtroargeii' | bürg/
®reffin ju ajJnnfSfelt,. | k. Sßerbnibjcf)t | burc^
r= I fcftofft
pljaitum Stgricolam / | 9|Jfatt)erteit jnii ber Serr=
- aKaii)§fc[t. I Anno Domini M. U L. | '
20 m. in 8"
einidil. dornte beä Überftgerö an Cl^tiftopti unb Sfiiiclie Don SOian?^
felb, bat. §ef6er 1060 ^an. 28. Sitelrücficite unb leBleÖ »I. Iser.
euflobtn, TOrgn. Sign. : aij, Stiij, So, S— Sa, CE, Öij. ?(m Enbt btä
Scbruilt ju Siffitrbt , | Jiurt^ ©eruaflum Dnb SoIffgQn= |
gum ©ttjurmer.' Oebrübcr/ | ju bem bunten Saroen/ | bep
©. ^aul. I
1 .^oljldmitt ju öegttin b€t Sfuäleßutifl : §DiJ)icit ju ßono. 9luB
ber SBorrcbc : er &abc bie *rebigt Bon SBrenj [NB. ü&er bie ^o^jdt
ju Eona] ouf Sillcn Don ftreunben „fürlangfl Dtrbeuifdiet , iieinUifi
a&er iribcr Dber(cl)en", roibmc fie jegl bem jungen ©ö^pacir.
öceälQU ©t, aJiünc^en ©t-, Sfflien.
188)3)er tröftUc^e | fprud) ,■ Sotian. XIIII. | 3c^ bin ber ireg
bie roarfjeit ; Dnb j baS leben k. Stem / Iier f^önc (pruc^ I
G^rifli; 3o()Qn. 8. ffiarÜc^ irf) fage euc^/ 1 fo jemanbt mein
Wort fiQlten rotrb k. | Musgelegt butc^ So^an. S8rcn= | dum /
cuä bem lotein | üerbeutfd)! / | 3;urc^ | ©tcp^anum ^tgrico' |
lam , $fart)erven ju gelber ,■ | jnn ber ^ecfi^afft | äRanS
felbt. I |3ierblume.] | Anno M. 1). L. |
lö m. in 8".
iiteltiirfteitt leer, (^ujtpbcn. Wrgn. Sign.: Slij— «lu, ö— «d.
%ui Snbe bce Zei\ti:
- 81 —
3u (Srffurbt S)ru(ftÄ | OeruQftu« üfl SBoIffgangu« ©tl&ür
mer / 1 gebrübcr / ju beut bunten Sattjcn | bc^ ©. ^aul.
[3ierbIume.J |
SRünc^cn @t, SBicn.
189) A fermo made | by lohn Chrilb- | ftome patriarche of
Conftantinople, of paci^ | ence, of p end of p world,
and of ]p laft iudgemüt | Wherennto is added an | other
Homelie made by | lohn Brentius of the | vertue of
Chriftes re | fnrrectiö träslated | into Englishe by |
Thomas Säp» | fon •/ | Anno. do. 1550 | N H |
40 85L in 2)uobcjfonnat.
Xitclrürffeitc leer. ®er (Sermon öon SBr. beginnt 181. 22»» unb rei^t
m 331. 40^ a»rgn. (Sign. [bcS ©anjen]: Aij— Av, B— Biiü 2C.
bid Eiiij. ^m @nbe be$ ®an^n:
9 Imprinted at London, in S. lohns ftrete by Nicolas
Hyll for lohn Shekelde, dwelling in Pauls church yarde.
fionbon.
190) Abecedarinm unb ber Hein Satcd^igmuiJ. ^n bcr SBinbi
fc^en @:prQcl^ Ane Buquice, ist tih se ty Mladi inu pre
prosti. Slouenzi mogo lahku vkratkim zhasu brati
nauzhiti. Vtih su tudi ty vegshy stnki te kerszhanske
vere inn ane Molytue, te so prepisane od aniga Perya
tila vseh Slonenzu. Rom. Xin. Et omnis lingua con
fitebitnr Deo. Ocbrudl^t in Sybenbui-gen burc^ bcn Sernei
©fur^anij. [1550.]
9?a4 3of. Pnbor: ^ie })rot. Siteratur ber ©übflatoen im XVI. 3§.
(Sal^tb. bet ©cfeHf«. f. ®efd^. be8 $rot. in Öfterreid^ 1902 (S. 52) =
eine ^Bearbeitung beS üeinen (S^ate(i^i<Smu9 t)on $r. burd^ $rimu^
Zruber.
SBo üorl^anben?
191) Explicatio epistolae Pauli apostoli ad Philippense^.
f. unter 1551.
L
1551.
192) EXPU I CATIO EPISTO- | LAE PAVLI APO= ! Itoli
ad Philip- | yeules. l AVTORE lOANNE | Brentio. |
FRA>X'OFOKTI EX | Officina Petri Bra- | bacchy,
Anno 1 M. D. L. I
152 m. in 8",
(infd)!. Sortcbe SKicfi. SreltetS »ie 9h. 168, unb StftluSbl., fol. t>pit
2-151 [St^Ier: 7, 43 fcfilfii. 12 ft. 113. 11 ft. 115], Shdrürfiritt unö
le^ltä «1. leer, ßopflilel, ßuftobtn. tOhan. Sign.: A,— Aj, B-Bj
:c. biä Tg. am gnbc beS Jejtt«:
FRANCOFOETI EX officina Petri BrnbacMj, | Anno
M. D. LI, 1
Srigtl: gnwil. 10 9h. 2.
SBreStau ©1., ©iefeen, ©öttingen, Hamburg, ^efmftebt,
STotou, 9iürnberg, Otbenburg, SBicn.
193) Di PEOPHE= I TAM AMOS, lOAN-- \ Nlä BBENTU
EX'^ I POSITIO. I CVM PRAEFATIO- \ ne D. Martini
Lutheri. j Aäorum 10. | Chrifto omnes Proj^dce te/limo
ttiunt ferunt, qudd re { miftionem peccatonim accepturus
fit per nomeii eius, | quifyuk credlderit in ipfitm. | FRAN
COFOBTI, EX I Offidna Petri Bruhacky, Anno \ 1551. |
52 »f. in fol.
XÜtibl. 41 Don 2-45 fol. «[. Xtp (gctiln: 2 ftall 12], ciniftl.
Sombe Sul^TÖ nie %i. 40 unb iiraefatio, 1 SL mit 3aiii)«tD)iF auf
b«r ajotbtrteite, 5 S(. 3nbej. ®*lu6bl. Huf ©i. -iö":
FRANCOFOETI , EX OFFICINA TVPOGRAPHICA
PETEI BKV. I BACCHU, A^lv'O A NATO DOMINO
lESV CHKISTO SAL- | natore noftro, miUeÜmo quin
gentetimo [luiniiuagefimo primo, | Mittfe ner'u lamutrio. |
ifwlrüttfeüe, Öl. 46" unb IteteS S)L ter. «opflüel, Giiftoben.
äJhflii. ©ign.: .4t— A, B— Büij jc. 6i6 Gr, CS — CS.- «uf l«i;
UpKn 6. Etai^ S^itdeinfafiima : ^ortol, «djts unb lints Säultn,
auf bciten je ein finabe, nodt. %\i ^aben polten eint ffiuiiianbe
Unten 2 finaben mit einem fflär unb ©eiutrauben. $.>3. H 471.
— 83 —
S9erltn, (Etfena($ C «., ^anffutt, <Stot^a, ^Oe, ^nftebt,
AöaisSberg, firoi^tabt, 8t\l^Q XL, ©titttgart, SBien.
194) ENAEEA | TIONVM EVANGELIO- 1 RVM DOMINICA
LIVM. I PAKTES DVAE. | AVTORE 1 10 ANNE BEEN
TIO. I Cum praefatione lOANNIS POL | LICAEII, ad
muftril&imum Princi- | pem AVGVSTVM, Du- | cem
SaxoBiae \ &c \ FEANCOFOETI | Ex officina Petri
Brubacchij, j anno 1551. |
544 S8I. in 8».
8 S(. Xitel unb Sonebe Don VodicariuS an Sluguft bon ©aci^fen,
dat 1550 4. Eal. JvM [bie «anebe iß 6<iiffeit auf «I. 3* mit 3,
mf m. 6* mit 5, anf SBI. 6 unb 7> mit 6 unb 7], 535 Mm 1—535
BQiffeite fßl Xe£t [%t^: 03 ftatt 30, 11 ^ HO, 170 [L 160, 30
ft. 306, 554 fL 354, 458 ft. 358, 40 ft. 401, 40 ft. 409, 44 ]L 443,
' 44 ft. 445 , 45 ft. 460], (S^Iugbl. Sitelrüdfeite unb (e|teS 9(. leer.
fto))ft{te(, Sttftobtn. @i0n.: A,— Ag, B— B5 k. M« Zg, a— ag k. bii
zt, Aa— Aas 2c. btö Yy» [^^lec: Gg. ftatt Hh,}. «uf S3t. 268 beS
2e^ beginnen:
ENAERA I TIONVM EVANGELI- | OEVM DOMI
NI- I [CALIVM, I PAES SECVNDA, | AVTOEE | 10
ANNE BEENTIO.
Wn ^Ivi t)eS OorIe|ten S(.:
FEANCOFOETI APVD PE= | trum BnOxiKMum,
; Anno Domiui, \ M. D. LL 4. die Martij. \
SBieSlau @t., ^tllhtgen, @retfS)oaIb, $am6urg, ^etmftebt,
SDJünfter, Olbenburg, ©ttittgart, Xfibragen.
195) EVANGELION | QVOD INSCEIBITVE, SECVN- 1 DVM
lOANNEM, CENTVM QVIN | QVAGINTA QVATVOE
HOMILIIS I EXPLICATVM, | PEE lOANNEM BEEN
TIVM. I VSVS HVIVS EVANGELH | loannis 20. |
; i. Malt» quidem & alia Hgna fecit lESYS, in confpe6lu
difci' { paiorum fuorum, quae non firnt fcripta in hoc
librQ. Hkc au- j tem fcripta funt, ut CEEDATIS, quöd
lESVS eft CHEISTVS | iUe FILIVS DEI, & ut CEE
.. DENTES, VITAM habea»,| tis per NOMEN eins. |
. FTIANCOFORTI | EX OFFICINA TYPOGEA- | PHI
6*
t
K Sa
CA PETRI BRVBACCHir, ANNO | Domini mülefimo
quingentefi- | mo quinquagefimopri | mo, menl'e uero I
Martio. |
282 m. in fol.
f,| Sitelbl., 280 Don 3—562 png. SL Sefl, eiti(41. SSibmunfl roic
9h:. 142, [gc^Ur: 4 fe^U, 30 flalt 27, 46 ft, 34, 34 ft. 341], ©cfiluftDl.
.' litelrüdfeile unb leftcä .ißl. leer, fiopftitd, GuftoOcn. ?mrfln. Sign.:
A,— A„ B^Bi IC. bis Z„ Aa-Aa, ic. biS Zz,. &.&.—&&.,. Züth
botbiire iDic 9(i;. 112.
§elmftebt, ffiartSru^e, Olmüg.
196} EVANGELII ] QVOD INSCßlBITVR, SECVN= | dam
loannem, undecim pofteriora Capita. ab hifto» | ria de
refufcitato Lazaro ufq^ in finem, | Septuaginta duabus
Homi= I lijs expHcata. | PER lOANNEM BEENTIVM. |
SVMMA Euangelij, MAR. 16. | Ite in mundmn uniaer
fum, & prsedicate Euangelion O' | mni creaturae. Qni
CREDIDERIT & baptifatus | fuerit, SALVVS ERIT.
Qui uero non C^REDI« | DERIT condemnabitur. | [^amiä'
lopf im SRecfited.] \
216 S9I. in fol.
Xitübl., S9r. pin lectori roie 9Jt. 170. 203 con 567—972 pngln.
ÖL Scjt [geiler: 723 ft. 722, 892 ft. 792, 816, 817 ft. 815, 816,
814 fl. 914], 12 »l. gnbej. fiopflilct, duflobfii. aSrgn. Sifln.:
a, — aj, b — b4 ;c. bIS Xi, aa— aaj !C. biä llj'. mm— mm,, nn, niijp],
nn,, oo-oüa. Mm gnbc be3 3nbej: ORDO CHÄRDÄBVM[!]. «uf
b« le^Kn ©.: SanuStopf im St^ilbe.
Sörestau St., Iielmftebt, KüttSru^c, Olmü^.
197) CATECHI8MVS | PTA ET VTILI EX- | PLICATI
ONE ILLY= I STEATVS. | TOANSE BEENTIO | AV
TORE. I [Steiner |iDti[(^intt, äiDetgeleilt : linf« qjrebiger auf
bec Kanjel mit ^u6(ilum, rechts ©traße mit ^olj^auer.] |
I. CÖEINT. 14. 1 Ne fitls pueri fenlibus, Sed malicia
pueri Iltia, I Senfibus uero perfeßU. | M. D. LI. |
368 m. in 4".
ffll. lilel, fflontbe Bon Qiaip. ©rettcr, dat. 1551 4. Kai. Mart., unb
ffated)iSini[8lejt, a^)2 ft^lerfiaft Bon 1—670 bejiRerte i
1e »1. Eiplicatio I
— 85 —
Catechismi [bte 3tt^lung fpringt t)on 128 auf 133 unb baS le^te m.
ift ftatt mit 707 mit 670 beziffert, ferner 35 ft. 55, 367 ft. 347, 394
ft. 374 , 387 ft. 378] unb 8 ©(. Index unb Errata. Xitelrüdfeite,
S3I. 8, 931. 352^ be8 Xeyte« unb lefte (5. leer. Äopftitel, ©uftoben.
3Jlrgn. @ign.: aij— av, a— av k. biS zv, Aa — Aav k, biS Xxy,
Yy— Yys, Zz— Zzg. 9luf »(. 7»> ^olafcönitt: (ä:§riftuÄ am ^euj,
unten »cibenbe Sämmer, rechts unten SJ^onogromm : A unb W [=
^nton ^oenfam D. SBorm^] t)erfc^Iungen. ^m @(^Iug ber üorfe^ten
©eitc :
FRANCOFORTI EX OFFICINA TY- | POGRAPHI
CA PETRI BRVBA* | CCHII, ANNO DOMINI MIL |
LESIMO QVINGENTE | SIMO QVINQVAGE= | SIMO
PRIMO, MEN I SE VERO SE= | PTEM« | BRL |
SSgl. $r. (5. 309 ißr. CLXVI. ^.=3. II 255 ff.
»ajcl, »erltn, Sonn, »reglau @t., (Saffel, S)armftabt,
2)cffau, ©retfönjalb, Königsberg, Sei|)jtg St., Sonbon,
ajlünc^cu U. unb ®t, SRünfter, Slürnberg, Dlbenburg,
SRcflenSburg, ©trafeburg, Stuttgart, 2;übingcn, SBtttenberg,
gSoIfenbüttcI, ßittau, Qmdan.
198) [rot] @^n für* | |cr önb grünbt | lieber önberric^t / bcr |
^nbcr / jü lejcn önb buc^« | ftabcn / fampt ben §aupt j
«rtidlen bcr ß^rtfi^ | liefen Seer. | !^ \ [jc^mara] D. lOAN.
BRENTZ: | ©ctrucft inn ber ß^urfürft* ( liefen ©tat ^e^bel
berg / 1 btt) Sol^ann (Sberbac^en. |
8«.
enthält ouf 93(. 5 ff.:
[rot] ©atec^tfmuS / | 3ol^ann Srencjen. |
5 931. ßuftoben. ©ign.: a», b. ^em Äatccfti^muS gcl^t öorauf
ba^ ^H)]§abet unb eine Sammlung öon SSornamen. @§ folgen i^m:
lebete, bie c^riftl. ^auStafel nadj Sut^erS !I. tatec^igmu«, bie Säulen
öon 1—80 unb Slbfürjungen für bie SHünjen. ^m (£nbe beS ^anjen:
1651.
3 ^oljfc^nitte im 93uc^e. Xitelborbüre : SRecötg unb linf« ©äulc
mit Ouaften. Oben 3 SBoppcnfc^ilber. Unten ru^enber Söroe, in ber
reiften ^a^e ben 3fletc^gapfel , bie linle auf einem aufgejd^Iagenen
95u4e. 3)ie SBorrebe [ogl. «Rr. 80] fe^lt.
SBien.
L
199) IN LEVITICVM | LIBRVM MOSI COM- | MKOT'ARI
VS. I ÄVTORE lOHÄ-N- | NE BRENTIO. | HEBRAE.
9. ] Chriftus femel oblatiis, ut multorum peccata toUe-|
ret, rurfQS ablq^ peccato confpicielnr ijs, | qui iUnm ex
peftant in lälutem. | FRANCOFORTI EX OFFICINÄ
TYPOGEAPHI= I f;A PETRI BRVBACHII, ANNO DO
MINI I Mn.LESDIO QVINGENTESLMO QVIN^I QVA
GESIMOPRIMO, MENSE [ VERO SEPTEMBKI. [
144 SSI. in fol.
8 »(. litel, Bibinung an ßonr. ^ttl loie «t. 116, vaA Indes,
136 Onn 1—136 fo!. «1. E*fl L^f^I«; 28 Jtatt 62, 81 fe^lt]. ^iteU
rürffeite unb lepte ©. leer. Sopftite!, (Suftoben. aRrgn. Sign.:
Aij— Aü], B. Bj, C— Ciiij !c. hi3 Ziüj, An— Aaiij, Bb—Bbiijj. Z'\ttU
tliifaffung wie 9?t. 113. ißgl. ^.=3. II 471.
Söreg[QU U., eifenac^ S. St., granffurt, Oiefeen, ©Dt^a,
§elmftebt, ffitatou, ffronftabt, SeitJjig U., Stuttgart, SBien.
200) DE ADMI= | NISTRAXDA PIE | Republica, ac mbdi
tonim er- | ga Magiftratus iul'ta obe- | dientia libellos, |
per I Toannem Brentinm. | Pto/4. ly. | ftSrra i/wx« i^ovaiaii
vne^sxovaaig \ vnotaaoäaS-iu. oi ydg egir h^ovata, ei fin \
inb eeov. \ EXCVÜEBAT | Petrm Frentins. \ 1551. |
120 5S(. iii 8".
SBI. 2—7' SBibmiing btä ©iob ®aft au ©igiämunb Uou ^octiloe,
iul( 9fc. 23. SlKIrücfidle leer. Suftuben. Sign.: »ij-av, b— b» k.
bis py [Jlfefilci: diiij, eij, giiy (e^lcn]. Sluf bn fegten @. 53TU(t(T--
jeit^en Don ^renj [6(^ilb mit 3 iBIüten, barauf asetib ein Hbler, um
ba? ©anje ein iBanb mit ber 3n|tt)ttf( : POST TENEBBAS SPEBO
LVMEJi]. 3n ber aSibmung banH ®oft (ür bie freunbli*e «ufita^me
btt ®, 0. ©. ante aunum in SltaSbutg. 3!ie Srfrttft Sr.a ^t tr
ab antore ano omiiino cuncolcotum, pessnndntnm atque in sterqni-
Unium qnasi reliqnaTnm chartolarnm diaiectnm bcutfrfi gefunben.
Sie @dirift ifl bie Überfegung beä (utigebrutften} „Si^attfi^Iag unb
©utlbebiintRieti fcetvn So^n SBrentii übte ber Bauten geftellle unb
für Snangelifc^e bargegebene ^o)'äl\i 9lTt(<ul b ^un< 1Ö2&. IBgl. ^r.
S. VIII 9Jt. 11.
Safel, Breslau ©t., ®mben, §amburg, ,§pliiiftebt, SRünctte"
©t., aiürnberg, Jfioftoct, Strofiburg U,, Tübingen, Sßien.
iingen, aiiten. |
— 87 —
"201) [rot] 3)Qi 8tt(^ (SB' I [f(|wavi] t^er / Movi betn (SJ^ttok« | btgen
[rot] l^errn 3o^nn | »ten|et» [ft^orj]/ in ßate^« ! ntfc^
iprod^ cttige I legt, [tot] Sfefet t)er* | beutft^/ | [fc^toorj]
2>ttr(| I M. ioannem Spangenberg. | [rot] S)er töMtc^en
§err« | [f c^ttarj] f d^fft aRotiBfelb | [rot] ©uperatten« | [f d^wor j]
betitelt. | Too" M. D. LI. |
280 ©r. in 8».
• . . ; t . . .
8 31. Xitel unb ^ibmung Don 6:iriacu§ spangenberg an @tabt=
öogt unb 9iat gu ©iSlcben, bat. etSlebcn 1550 ^lug. 29, 272 ©I.
Xcyt. XtteltüÄfeite, @. 16 unb lejtc (5. leer. Äojjftitel, ©uftoben.
@lgn.: «Mi— ^ö, «[— «to k. btö 3t), a— üd k. bl« I» [Seilet: ©inj,
aij, füll fel^Icn]. ÄuS ber ©orrebc: 6cltt IBatct 30!^. @J)ongenberg,
,,na4 rat]§ unb le^tem tutüen'' fitl^S. nac^ (StSIeben al9 @u)>erattenbent
berufen, J^abe auger über ben ^atec^töntud andi über ^tl^er geprebigt
iih ^nfd^luj an S5renj' StuSIegung. 3luf SBunfd^ feiner ^örer l^abe er
$ren}^ KuSlegung t)€rbeutf(^t unb btd auf bie IBorrebe bructfertig ge=
niad^t — la ^aU i^n ber Xob ereilt.
^Imftcbt, aMünd^cn @i., aßcrtiigcrobe, ©olfenbfittcL
202) ®a« tcgltc^c | ®ebct/ fo ünfcr QdWIt \ Sl^cfu« e^riftu«
fclbft gcicrct | l&at/ ba« man ba« JBatcr ünfcr nennet/] äuS
gelegt burc^ Ferren Sol^an. | Srcnttum / önb netoltd^ mit f
. fleiffe berbentfd^t/ | 3)urc^ | ©tepl^onum Slgrtcolam j $far
Irrten gu gelber / in ber j ^rrfd^afft aWanÄfelt! | Pfalm.
50. I Sfhiff mtd^ an in ber jeit ber not / fo toil | ic^ bic^
erkoren/ fo foliu mid^ prcifen. | [ßierblumc] Sei|)}tg. [Sier**
blume.] I
39 »(. in 8^
4 Sßl 2:itel unb SBibmung Slgricolad an |)qn8 d^eorg unb ^and
Sllbrec^t, ©rafen gu «WanSfelb, bat. gelber 1550 rnUx^ 28, 35 81.
Xejt Xitelrüdfeite leer, ^uf ber legten @. (Scftnörfel, bann:
®ebru(!t ju Seiptjig | burc^ äJalentin | SBapft« | Wl. 2)«
LI*
Xitilborbüre : 7 SRanbleiften (unten unb re(j^t8 unb Itntö je 2). 5)ie
einzelnen @. ftnb burd^ 6 9%anbleiften (red^tS unb linfS je 2) eingeral^mt,
4n b«r Seifte unten bie @ign. : ©— e. 8 ©oljjf c^nttte im Xejt.
iBerlttt/ SWlmber«, »oftocf .
203)S)et truftlic^e | fprui^ / Soti. EÜij. Sft^ bin bet | roeg / bie
roariieit onb baö leben 2C. | 3tem. | ^ex ]äjme (pru(§ / S"^-
DÜj. I aSarli^ i(§ |age euc^ / fo jemanb mein | loort IjQtten
roirb !C. StuSgctegt burc^ ] Soljann. aSrentium. | Sainiit einer
ßfiriftlidfien ori | truftlic^en auSlegung 3?. 2Bat. ßut^. | ^eili
get (iebeii)tniä / ober bie roort @e= | nep am jjD. cai), ttom
Sob abra= I ^ae. SlIlEä qu§ bem Satein | Derbeutjc^t / Suntil
©tepl)anum ^Igricolam. | [^ierblurae.] £eit)iig. [3ietblume.] |
litdbl., 45 ©. Se{t ber Sv.f^en «cbvift. XiWlriidttite leer, ©ign.:
S., I£. inneE^alb ber unletfti 9laiib[eif<e ber Don i JRanbleiftfti umgebenen
Seiten, auf ber Icliten £. beä föatiäen : ©cbitftt Oon 3otiau. Stigel.
^orunter:
(Sebnidt jn Seipiig | burdj Stallen SSa^ift. | 9K. $). LI. |
2iKlborbüre; 7 Kanbleiftcn {je jroei unlen unb an ben ©eilen).
9lQcft ber Sr.ii^vift folgl eine äSibinung beä SKp&an agricoia,
^[ar^ert ju Reibet Dnb Senbovff nn föräfin Sorol^ea ju aiianSfell,
bat. gelber 1651 ^ebr. 15. a. eijäfilt botin, bafe bie OSräfin buS üon
ifeni überfcSK „Irofibiitftlein 3oSnnniS Stcnlij Dnb S). ISrcußigetä
[f. 3(c. 186J but(^ Säermiltlung beä aRanSfelb. SioleS 3oti. SSDein ju
Benborff gnfibig angenoniTnen fiabc.
204; [^diiDatä] SJaä »uc^ | [rotj 5Rut^ / SRit lut^er e^riftlidjer |
[fc^roars] 9IuS[egung / | [rotj So^anniä Srenlij. | [Jc^marj]
SJetbeutJc^et aa& bem üq= | teilt / S)ut(^ | [rot] ©tepljanutn
Stgricolam / | ÜDiener ©öttlit^S S5Jort§ / | [IdjroaräJ in ber
§ercf(^afft | SltanSfelt. | ß^rifttii^en Seeleuten / ober | benen
jo fid) in St)eftanb begeben loöUen / Dnb allen G^rtften i feE|r
niiglicti Dnb | tröftlic^ ju | lefen. ]
48 St. in 8".
46 Bl. Stuälegung eittfcfil. SBibiminfl agricolaä on ben Stanötelb.
Öüuplet @eovg d. ©elmenip, bal. $ielber lööl 3unl, unb iß). 128,
2 S^Iugbl. SIteltüdfcite uub bie betbeu leßien fßl. leer. Suftoben.
'IKrgii. Sign.: Hij— an, B— So :c. biä 3iiij [Tilij (e^ll). Gm Stibe
bc* ^'fnlmen:
©ebrudt ju Seipjtg / | burt^ SSolff ©unter. | W. 2). LlTl
Saul aSorrebe fial iSeorg D. ©elmenip 5rau „örfula, be« ^wiljgelarlen
— 89 —
S)octor S^riftop^ %üxdtn fcUgen nad^gelaffcncn SBitfratocn" eben ba«
matö geheiratet. ^. bittet, bad S3iu6(etn (^raf IRein^art ju (^fenberg
unb ©raf (S^rifto))^ ^u ^anSfelt ju em))fe^Ien.
S5rc«Iau St., Srlangcn, iRcgcngburg.
205) [rot] PASSIO | [fc^ioarj] Sßnfcrg Ferren Scju 6f)nftt[!]
. Ic9- 1 bcn t)nb ftcrbcn / [rot] x^ad) ^t)\toxi\d)tx bcfc^rc^bung
bcr I [W»arj] üicr frot] ©uangcliften / [W»arj] in Satcin
aufgelegt / | burd^ / | [rot] $erren Sol^ann Sren^en* |
[W^arj] 3e|unb aßen [rot] frommen ©Triften / fo ber
Satetmfc^en \pxa6) ön- I [fc^toarj] lotffenb / ju nufe önb »oI
fart i^rer ©eelen fie^I öer^ | [rot] beutjc^t / [fc^^^ör j] %n6)
gejieret mit fc^önen 5^9^^^^« I ^nb 6oncorban|en* | [^olj-
fc^nitt: SfiriftuS mit Samm, öor i^m ein SRenj^ fnieenb.] |
®ebrutft ju SRurnberg / burc^ So* 1 l^ann S)aubmam | Mi
D. LL
206 »r. in fol.
4 S3I. Xitel unb ^orrebe t)on 3o^. ^aubman an @)eorg griebric^
üon öranbenburg, bat. ^lümberg 1551 aRai 29, 4 931. 9?egifter, 197
öon I-CXCVII fol. m. 3:cf t, ©c^Iufebl. Xitelrüdieite unb le^teS Sl.
leer. Äopftitel, ©uftoben. SJlrgn. (Sign.: «►ij, «►ij, *— *iii, ?l— Sliitj
2C. bis 3iili, §la— ^laiiij jc. biS ^fiiij. 5lm ©nbe be8 Xejte«:
©ebrudEt ju SWämberg / burc^ So»» | l^ann S)aubman. |
21 ^oljfc^nitte im Xejt. Qn ber SSorrebe »irb ber [ungenannte]
Überfeiner alS „frommer ünb molbelefener man onb ^err" be^eic^net.
SBerün, Sriangen, ^elmftebt, ÄönigiSberg, SRünd^en @t.,
?ßariÄ, SBernigerobe, SSSoIfenbüttel.
206) [rot] ACTA APO- | STOLOßVM^ ] Sag »uc^ ber | Sipo
ftel gefd^ic^t | [f(^n)arj] 2)ie rec^t tnb ^anpi ^iftoria ber |
erften l^e^Iigen ßl^riftlic^en fiird^en* | [rot] Slujjgelegt burc^
So^annem S3rentium / önb | in C* XXII- ^rebigten getl^ei
let» I [jd&toarj] Sefet erft in 2)eutfc^er fprad^ gebrudtt* | [rot]
SRümberg / SR. 2). lL
413 ÖL in fol. •
l
4 5*1. Eitel. ffiJibmutig an ^ob. S(l)opl)tv rok Sft. 75, unb 93r.5
SoriDort jur 2. au^. mie Wr. 82, 407 Sl. Jeft, 2 ©(^lußfil. XittU
rürfieitc unb 3 U^len ©. U(c. ffopflitel, euflohen. «Hrfln. Sign.:
oii— Qi(i|, b— bii), a— aiiij !C. WS 3ltii. ^a— ^taiiij sc. biä 8*«*)- ""^
m aaoiiij !c. bt3 Xfjili. I!)!)!)— ?)H»)iii [3«5fer: gllij, «Hiii, Ecuii,
ginntii), DoDiiii fehlen), «uf bet briltleSlen ®. ^o1i(il)iiitt [ß^riiti
SSerflätung). Sinruntev :
?|JfQlm. LXXXTX. | Sffiol bem fflolif baS jauc^gen fan. |
®ebrudt ju SJfutnberg burc^ 3o^onn Dom | öerg / Diib SJIrid)
Sterober / njottt)Qfft | auff bem jnjiilff bn'iber pla^. j Slnno
an. aj. li. I
gciU 1 unb 2 beä lilelö umrahmt üon ^inreben unb ®d)niltern.
Berlin, Urlangcn, ©ot^ia, ^ctmftebt, Olmttg, Semigerobe,
Sffiicn, Bolfeiitiüttd.
207) e^tiftlidier »nb ©ninbl- 1 Iid)€t berii^t / Sion ber 9lec^tferti
gung bcö | ©laubeitS / Siitroonung ®otlc§ | tinb d^tifti in
DnS. I 5Der Sfititiicbigen / ©ottfeligen |ierrn | Dnnb Euonge
Iifcf)cr RiQr^cljt Settern. | 2>. SHattini Üutf)et§ ^eiiliger ge
bed)!' I nufe / So^anniS i8ren|ii / Pnnb | 3irbani SRegij ©c |
ligen. | T Tliessa. 2. | 9?nfer (ärmonung ift ni^t gctoefen ju
irrt^umb ■ nod^ 311 Dnrei)nig!ei]t , noc^ mit 1 Üft / Sonbern
rcie mit oon @ott bewerbt finbt / bafe Dnä baS iSuangelium
Dertromet | ift ä" prebigra / alfo ceben mir / iiid)t al8 roolten
roir ben ÜKcitfcfien gefallen / foitbern I ffiotte / ber »nfer i)ti^
prüfet. I 5Daim tttir nie[!l niit[!] @c^meiid)elniorten finbt
Dmbgcgangen / (roie jfir miffefl noi) bem ©et)^ gefteQel
®ott j ift beS Äfiuge / iiaiten oud) nid)t ßfire gefudjt Don | ben
ßeuf^eit ' roebcT oon eudj / noi^ | non anbetn. |
4".
5tarln Öl. Slj ff. :
ffitn feet fc^6ne onb | tröfflit^e prebig / oon bet SHetfit'
fettigung beS glaubenS trnb Gfiriftlic^= | et gerec^tiglett / be«
^0(i)geler= | ten onb ßtroitbigen ^erm | ^D^oft 93ren|ii /' auf
fei» I nem lotetniic^en (Säte- | ^ifmo im jtjige 1551 | 3ar
Aufgängen | öcrbeut'^ | fc^t |
! tßi. in 4".
J
^
— 91 —
euftoben. (Sign. : @ij, @tlj, X— ^ilj, SB, «ij. ^ic »orrcbc gum
©angctt ift untcrjctctittet IB. 3S. [= Sßoifgang ©albnet].
^clmftebt, ÄönigÄbcrg, Sloftocl, aBoIfcnbättcI.
1552.
208) r?S eg gürftcnt^umbg |
^ SBirtcmberji netoc SanbtSorb* [ nung / gebcffcrt önb ge
mehret / fampt bar jü | gcbrudEtcn bcr armen Saften / aud^ |
$oI| tjnnb JBorft orb^ | nungen« | [^a^ ^erjogl. SBfirttemb.
SBappen.] | M. D. LIL |
^aritt auf m. 93 ff.:
LDIgt bie nettje 6a- |
ftenorbnung / it^ gürften* | tl^umbs SSStrtemberg / 1 2(n
no / 2C» I f S)ag ©erjogl. SBürttemb. SBappen.] | M. D. LH. |
18 »(.in fol.
17 S3I. Xitel unb Xejt, fol. I, 2—17, ©d^lufebl. Scj&tc« »l. leer,
©uftobett. @ign.: mj— ?liiij, i8-S3iiti k. bi8 ©iiij. iJaut ©d&Iufe
baticrt bic Orbttung öon 1552 gan. 2. ^aS ©tuttgarter QSfcmpIav
. ' trägt am ©d^Iufe baS (Siegel uttb bie nhterfd^rift S3a(t$afar8 ö. ©ültlingen.
Stuttgart.
©benfaflä einem [verlorenen ?] S)rud ber SaiibeSorbnung entftammt :
209) JBoIgt bie neioe Saften^ | orbnung bciS gürftentJ^um« | SBür
temberg / Sn» | no / 2C» | [S)a8 ^erjogl. SBürttemb. SBappen.] |
M. D» LH. I
18 931. in fol.
17 m. Xitel unb Xeyt, pagin. Don I--XXXII, ©d^Iufebl. Se^teS
S3(. leer, ©uftoben. Sign.: Slij-Sliitj, a3-S3iitj 2C. bis eiiij.
Stuttgart.
210) S)e8 «d^tbar SBir- | btgen SBoIgelerten (g^rn / 1 So^: 83rentii
Se^r I JBon ber 5Rec^tf erti* | gung be^ <5JIaubettg / aus feinen |
SBud^m / bo er am oöer f(e* | rifien rebet / gebogen. | «J»
$far. 68 I
(58 ftel^e ©Ott auff/ ba8 feine geinb juftreuet tt)erbc.
SSnb bie jn l^affen / öor jm fliegen /
SSertretb fie »ie ber SRauc^ öertribcn tt)irt /
Wie baS roaifiä jujcEimdgt ßom feur /
©0 muffen Dnib tomen bie gutlofen für gott /
Sie ©erec^ten aber muffen fi(^ greiien
aSnb friilic^ fein oor gott.
4 sar. in 4«.
Scplc
. le«. Wc<in. ßujtobcn. Sign.: 9lij, ?liij. 91m ©Älug:
©ettudt ju SonigSkrg oni 28. Sanuorij. | in ^reuffen. |
Das läan/f i)t 9tuää"fl auä See au^lcgung bcä 3oli.^(£DougeHum8
Safet, 5SerIin, Sönigäfaerg, gfürnberg, aSiittenberg, aöolfen=
biitte(.
r
2Uj ^etlfame onb nüg- 1 lidie ®rfWrung / beg fil)tiriitbigcn , §etren
3oanniä Srentij / ober j ben Satec^ifnium ■ 5Dutc^ i^axU man
ffle^er / ollen G^rifttic^en | §au§uotlern jugefallen ,.' | Der
beubfc^t. I j. SorintI). i4. | Werbet nic^t fiinbet an bem iBer
ftenbtniä ,' ©on= | bern an ber öo^tieit feib Sinber / 3ln bem |
SBerftenbtniS aber feib »01= | fommen. | M. D. LTI. |
202 S81. in fol.
6 81. SileE, äBibmung nnn Jpanmonn IBeqer an bcn 9Jnl Don
giontfun 0. SK. Dom 35. btä Ktntcimonatä (= Sßoocm&er) 1651 avi
SianCjuTt a. Tl., unb Sate^tSmuStc^, 195 Oont ertten Sl. >' on mit
ij-ccdjjpj bejirferte S&l. left (einfiel, ^ortebe bnju) [ge^ttr: cljütj
(tau cjifDJ , clfiiij ft. cfliiij], ©d)[u6bl. litelrüÄfcilc unb [e0le« Sl.
leer, ffopftild, tTuflobcn. «Krgn. ©tan.: Üi5l,-Sl?l., 91-91, jc. biS
3„ n-Oj IC. 618 U- Stuf b« bTiltlctiten ©.:
(äebruch ju grandfurt | am SDlaljn / burrf) ^eter ©lubac^ /
als I man jalt Don bet ©ebiirt onferS §e319i9t 3e[u S^rifti i
^i- 3). LH. 3ar. |
8 ^DljtdjniHi; im Xtft liitleinfoffunB )
269, 472.
-3U. 113. ^,.3. U
Serlin, Erlangen, ©t. ©alteii, Oottingeit, @ot[)a, §e[mftebt,
fiönigäberg, 3J(arburg, äJiüncfien @t., JRegenäburg, ©tuttgatt,
Tübingen, äSernigerobe, ifflolfenbüttel.
— 93 —
212) [rot] ^ctlfamc önnb | nü|Iic^c crlld«« | tung ^bcÄ ffil^rwirbigcn |
[fc^toar j] ^crre SoanntiS S5rcn | tij / ober bcn Catechifmum.j
2)urc^ I [rot] Hartman SBc^cr/ aßen | ©l^riftlic^cn ^auf
udttern | [fc^toarj] jugcfaßcn öcrbcutfc^t. | [rot] 1. Corinth.
14. I [fc^toar j] SBcrbct ntc^t finbcr an bcm öcr^ | ftcntniS /
©onbcm an bcr bo^l^ctt | fcib finbcr. An bcm ücrftcntniÄ |
aber fc^t öolfommcn. | [rot] Siürnbcrg LIL |
416 ar. in 8«.
- 11 6. ^itcl uttb SBibmung $. Se^crö »ic i«r. 211, 819 @.
Äatec^l8mu8tcft unb 5lu8Iegung, ©d^Iufebl. Xitclrüdtfcltc unb Ic^tcS
»I. leer. Äopftitcl, euftoben. ©ign.: ^lij, «itj, 5lö, S3, »lij, iöiij,
50, e— 6D 2C. bis 3ö, a— aö 2C. big j», 5la— «ao 2C. gfo [fjcl^lcr:
©5 Wt, 3tii ftatt Sitj, ^iiii ft ^iij, $85 ft. «ö, Ö5 ft. toö, ciiij, hii,
fiiij, fiiij, 3)bitii fehlen, ^tii ft. l)iitj]. @in ^oljfc^ttitt im Xcyt. 5luf
bcm öorlc^tcn S3I. *» ^oljfc^nitt: K^rifä SScrflärung. 3)aruntcr.
^ßfalm. LXXXIX. | S33oI bcm JBoId baS jauc^^en fan. |
©cbrudEt ju SRümbcrg burc^ Sol^ann | 00m S9ccg [!] / bnb [!]
»Iric^ SRcubcr. |
Äöniggbcrg, SRfinc^cn ©t
213) [rot] ^c^Ifamc önnb | nü|Iic^c crlldr* | ung bcS ©l^rtoirbigcn
©er I [fd^njar j] rcn SoanniS SJrcntijl / | über bcn Catechif
rnnm. \ 2)ur(^ | [rot] Hartman Sc^cr / allen | S^riftlid^cn
^auf udttern | [fd^toarj] jugcfaUcn öerbcutfd^t* | [rot] 1. Co
rinth, 14* | [f^njarj] SBerbet nic^t finbcr an bcm öcr^ | ftent
ntS / fonbcm on bcr boßficit | f cib finbcr. Sn bcm Der
ftcntniS I aber feib üolfommcn. | [rot] SWümbcrg / M« D. LIL |
439 ÖL in 8«.
6 m. %itti unb 3Sibmuttg ^. SBcijerö toit ^x. 211, 432 SBI.
Äatcd^iSmuSleft unb Auslegung, ©c^Iugbl. Stitelrüdfeite unb bic 3
legten @. leer, topftitel, ©uftobcn. Sign.: Aij bi8 Aj, B— Bv,
C— C5 2c. bis Z5 (abwec^fclnb 5 unb v), a 2c. biS Zs, Aa k. biS liß
[geiler: Düj, oiiij fehlen, ftatt Qij fte^t Pij]. Sluf bcm öorlejtcn
51. • ^oljfd^nitt: ©^rifti SScrflärung. darunter:
Pfalm. LXXXIX. | 8B0I bcm öoIdE bai^ jaud^feen fan. |
©cbrüdEt ju Siurmberg / burd^ 3o^ | l^ann t)om ©erg / SSnb
81- I rid^ SRcttjbcr. |
SBofcI, SWünc^en @t. .
— 94 —
214) [rot] CATECHIS^ | »MVS | [(t^roatj] 3o^anni2 Srentii ;
[rdt] S)eub|c|. | [^ol^Jc^iiitf : ted)t« f rebiget auf izt
Sonjel mit ^ublitum, linls ©trafee mit ^otj^ouet] |
[rot] I Coriiitb. 14. | ffcfttDütj] SQäerbet nidit finber an bem
Derfteiitni^ / 1 ©onbecn an bet boS^eit feib finbet. Sin bem |
Dcrftentnig aber feit »otlommen. | [rot] SDl. S). SIL |
408 SI. in 8".
407 ffll. ZiitX, aSibniung gortmann SSetjeiS mit 9Ir. 211, fiate*i8mu8=
iqt unb SlusUguna, S(^Iu6bl. Seßleä SL leer, ffiouflitd, Uuftoben.
SOIran. 5ign.: %i—%. S, i9iii[!], SUj-So, 6-SB x. m 3d,
a— oj 7c. biä in, aa-aoo !c. bi8 f£t„ [St^t«: fttüj, C«ij, oo fehlen,
$tj ftatt Sil], etn ^oljtt^nitt in ber auilegimg. Sm ffinbe ber
äuälegung:
Oiebruift ju Öeipjig beq | ^ocob .fflerwalbt. | 3K. 2). LH. |
§elniftebt, fföniggberg.
215) GATE I CHISMVS, PIA | ET VTILI EXPLICA | TIO
NE ILLV= I STEATVS, | lOAKXE ERES- | TIO AV
TORE. I I. CORINT. 14. | Ne fttis pueri fenftbus, fed
maUcia pue \ ri fitis, feiifibus tiero perfetfti. \ 155". |
408 m. in 8".
8 8L Stiel, a^orrebt fflaäpor ®veler8 DDn ®unbel6tinni luif
Wr. 197 unb fintci^täntuSteft, 389 Don 1—778 («flin. 8L au8=
legunfl [Stritt: 146 flolt 206, 432 it. 532, 458 % 558, 593 ft. 573,
793 fi. 695], 11 öl. 3iibej. Siielriidleite unb Ie@le ©. leer. Äopf=
litcl, ßuftobtn. SOlrgn. Sign.: aaij— aar, a— aj :t. biä z-,, A— A,
•c. bis Z:„ Aa— Aa,-, !c. biS Dda. Xileleinfaüunfl roie 9ir. 169. Eturf
Don *|Jeter aärubaiti, gronffurt.
©erlin, Sreälau U., SJeffau, granEfurt, ^elmftebt, aWünftet,
Strasburg, ©tuttgatt, SBien, SBittenbetg.
216) OATECHt | SMVS PIA ET VTILI | EXPLICATIO
NE ILLV> I STRATVS. | lOHANNE BRENTIO { AV
TORE. I [§Dlif(§nitt: recf)t3 ißrebiger auf ber Sflnjel mit
f ubtifum, linf« ©tro^e mit ^Dlj^Quer roie 9lr. 214.] j I
COEINT. XniT. I Ne ßtis pu&i fmfibus, Sed malicia
pueri ßis, I Senßbm uero perfem. | VVITTEBERG^ |
M. D. LH. I
392 m in 8".
J
— 95 —
8 $f. %,M, ^orrebe »on Qkidpar Ureter toie 92r. 197 unb 5late^
d^iSmuStejt , 733 »on 1—733 Jjofltn. @. «Lu^Icgunfl [gcl^ler: 132
ftatt 183, 125 ft, 152, 56 ft. 156, 643 ft. 634, 666 ft. 656, 679
ft. 729],. 16 »I. Snbcy, ©*lu6bl. Stitclrüdfcltc , <©. 733»» ber «uS*
legung unb le^te 6. leer. ^o|)fUteI, (Suftoben. ^rgn. Sign.: «ij,
«iiij, «v, A~A« 3C. bifi !^, a— a» ac. bl8 b», Aa— AOß, Bb— Bbß.
^nt (Snb( be^ Snbe;: Errata prsecipua Xic corrige. Dann:
VVITTEBEEG^ TYPIS EX= | CVDEBAT lOHAN
NES I CRATO. I M D LIL |
Slm @nbe ber SSorrebe öon ©reter unb auf ber öprief tcn (5. $015=
fc^nitt: a^rtftuS am ^u^ mit 4 Q^ngelSföpfd^en.
SBerlin, örc^Iau U., S)rc8b€n> ^ctmftdrt, ftönigSfeerg,
®tta|6«rg, SBicn.
217) IN EVANGELII, ] quod infcribitur, fecundum Lu» | cam,
düodecim priora capita, Ho | milise cehtum & decenL |
AVTORE lOANNE | BRENTIO. | Eiüfdem Homiliae
o6toginta in. | duodecim pofteriora capita^ ac in | hifto
. riam Pafrionis & ReJftir | reßtionis Chrifti. | CVM INDICE
COPIOSO I AC VTILI. I EVANGELION CHRISTI,
POTENTIA I Dei eft, ad JCalutem omni credenti Roma. 1 1
FBANCQFO^TI EX OFFICINA | Petri Brubachij, Anno
Domini | M. D. LH. | MENSE SEPTEMBRI. |
. ä76«L i» fol.
2:itef bl., 374 öon 3 -750 pagin. 931. 5:ef t ein ^I. SBibmung an ®g.SSogler
wie 9h;. 93 [8fc^(er: 296 ft. 196, 103 ft. 203, 343 ft. 393], ©(ftlnfebl.'
Xttelrüdfeite, »I. 376 kcr. Äopftttef, ßuftoben. 3Rrgn. Sign.: Aij
Mä Aiiij, B— Biiij k. biS Ziiij, a— aiiy Jc. big züjj, AA^AAüij 2c.
bi« RRüj.
©fcnac^ e. %, ^aUt, ^clrnftcbt, ^onftabt^ Sanbgtjut,
SWüTic^cn U., mxnUxQ, DImüfe, Stuttgart, S33ien, gSttten-
r B^rö, 3ftm!ati.
218^ IN EVANGELII, |. quod infcribitur, fecundum | Lucam,
4uodecim pofte* [ riora capita, Homüiae | oßtoginta»
: AYTOBEIOÄNNEIBEENTIO. | [Sonu^opf im ©c^ilbc]
FRANCOFORTI EX OFPICINA | Petri Brubachij,
Anno Domini | M. D. LIL | IXENSE SEPTE14BRL
346 SBI. in fol.
l
326 391. litel, ffiibmmig ou@g. ^Joglcr luiegjr. 108, imblert, pogitt.
bon 755-1404 [gefilcr: 7,57 fefill, 965 ftalt 975. 1130 )t. 1129], 1 Öl.
fflr. pio Jectori , 1 teere« Sl. , 18 !Ö1. Snbtf. litctrßdfeile unb ba«
S9I. Dov bem Snbej leer, ffopfttlel, ©ufloben. TOrgn. Sian.: SSij
fifS Saiiij, TT-TTiiij !c. 6i8 ZZiii], Aa— Äaüij !C. biS Zaiiij, aaa bi«
aaaiiij ic. biä züzüij, &&&—&&&,! iij, «»«^-ftftiHiij, 1 i-/~7fiq\i.
aa— asj !c. biS CP4. 3it beitt iBriefe ])io lectori giebt fflr. BJinotatioiies.
ba bcr Jirucfec befd)loi[eR feine hoinilias in Lucam itemm vulgare
uiih er fic batoufhiii burdigcfii^en tinbe.
SBot^oitbeit roie 9it. 217 (im §efmftebter Efemplat fte^t
ber Snbcf am ©i^Iuß non Seil 1).
219) CONFES- 1 SIO PIÄE DOCTEI= I N^, QV.E NOMINE
ILLV= I rtriffimi iirineipis ac domini D. CHRI. | STO
PHORI DucisYVirtemberg'eiisjfis & Teccenfis,ac Comitis
MoBtisbe= I ligardi, per legatos eius die XXillL | menfis
Tanuarij, Anno M, I). lill. coii= | gregationi Tridentini
Coiici= I lij propolita eft. | [©ns ^criogt. SBürttembeigi(c^e
^a^ipen.J | 'J'VBING^ PER VLKI= | chum Morhardum. |
72 93(. in 8«.
2itclriirf!ette unb Ictile ©. leer. Euftoben. 9Htgn. Sffln.: öd«
SI. 3 an B-B5 IC. bi« K,. SSg(. ©d)nuirer, Sri. j. württ. SHd-*
®e(d). 217. 5|lc. XXVI 9Ir. 306.
Bresben, gelmftcbt, ©tuttgart, Tübingen, ^ütjibutg.
220) SQgfelbe.
aii( ber Silelriidieite aber aKorfiQib« ©turferjelc^en (Somm mit
gotine in Heiner gaffung), ber Sejt ge^t &iS auf bie legte ©., He alfo
nidit Iffv ift.
aifünc^en U.
221) Confefsio pise doctrinEE | quse nomine lUnftrifsimi | Prin
cipis ac Domi> | \I D. CBEISTOPHORI | Ducis Vnir
tembergenria & [ Teccenfis, | ac Comitis [!] Montisbeli
gardi, per Legates eins | die XXIIII. menfis lannarij.
Anno I M. T). LTI. congregationi | Tridentini Coneilij |
propolita eft.
i'
d
— 97 —
32 J8(. in 4^
euftobcn. (Sign.: Ag, Ag, B— B3 2C. btS H, [fje^lcr: G^ fc§It[.
2)nic! öon SBrubati^, fjranffurt.
SRün^cn @t.
222) Sonfeffion 1 2)cg S)urd^Icüd^ti9en/ 1 ^od^gcbornncn gürftcn mb
§crrn / 1 §errn ß^riftoff« ^er^ogcn jfi SBir* | tcmberg / önb
jfi Xccf I| / ©tauen ju | aRfimppelgart / ac. f jr g. ®. auf bcn |
XXIIII. Sanuarij / «n. M. D. LH. | bem t)crfamcltcn
ßoncilio jfi Sricnbt | burd^ irer g. ®. gefanbtcn | übcrant
»ort. t [2)ag ^crjogl. SBtirttcmbcrgif^c SBappcn.] | ©ctrudEt
jü Tübingen bur^ | SBIrid^ äßor^art. |
92 «r. in 8«.
3:itelrüdtfeitc leer, ©uftoben. SWrgn. (Sign.: 5lij— Sit), SB— »ö
2C. bt« aKiij. 931. 2—4^ (5 3.) SSorrcbc. Sluf bem öorletten »l.
(3Jlitte) beginnt bcr: Seiger ber l^aitptarticfel. Sluf ber legten (S.
2Ror]^arbS 2)ruc!crgeic^en (Samm mit ber fjal^ne in fleiner fjaffung).
9SgI. ©c^nurrcr a. a. D. 218. Pr. XXVI i«r. 306.
Sfibtngcn.
223) [rot] ßonfef fion | S)cg 2)ur^Icü^ti9cn / 1 [f^toarj] ^o^gebor
nncn prften bnb $crm / 1 $erm [rot] ©^riftop ^erfeogcn
jü SBir- 1 tcmberg / bnb jü Ztdi) / ©raucn jü | aRüm^dgart /
IC. [fc^toar j] jo jr g. ®. auff bcn I XXIIII. Sanuarij / Slnno
M. D. LIL I bem t)crf amcitcn Soncilio jfi Srienbt | burd^
i^rcr 5. ®. gefanbten | überanttoort. | [2)ag ^crgogl. SBärt*
tcmbcrgifd^e SBappcn, teilioeife rot] | [rot] OcbrudEt jö Tübingen
bur^ I Slrid^ SKor^art. |
92 S5I. in 8<>.
fol. öon SBI. 2 an mit 2—92. 2:itelrüdtfeite leer, ©uftoben. aJlrgn.
(Sign.: Slii-Slö, 95— 93ö ac. bis SKüj. sbI. 2-4» (5 8.) 9Sorrebe.
2luf bem iwrlejten 931. (3Jlitte) beginnt ber: geiöcr ber 5au|)tartidtcl.
Stuf bcr legten (5. 9Kor]§arbS 2)rudteräeic^en (baS Samm mit bcr gal^ne
in Heiner gaffung). Slbgcfel^en toon Xitel, fjoliierung unb bem 9iegifter
auf bcn beiben legten 93lättcm ftimmt biefe SluSgabe genau mit 9^r. 222
überein.
Src^Iau ©t., Sci^jjig U., 2;übingcn.
— 98 —
t) [rot] Eonfeffion | ®e§ 3)ur(^Ieü(^ti9en / | [fc^roarj] gorfige
buniiien gürften Dnb §ettn / 1 §errn [rot] StjriftoffS ^et^ogen
ju 3Btr= ! temberg / onb jii Xedif / Stauen jii | SRümppelgart /
IC. [ff^ioarä] (o jr g. ®. auf ben | XXIIIl. SonuorJi / 3In.
M. 1). LH. I bem Oer|aineIteit (Joncitio 5:1 Irienbt | burrf)
jret g. ®. gejanbten | überantioort. | [Sa§ ^erjogl. SSürt-
temliergiic^e SSoppen im Stammen j. 3:. rot.] | [rot] ©etnictt
ju Tübingen burt^ | SSIric^ 9JforEiarbt. |
' 102 93f. in 8".
dnlrt)l. SSonrefie. „3eiger" ft^It. Uuftoten. €ifin.: Wij— «0. !B
6iS m IC. 6i8 Kb. 9lnf &(t Sifelrüdftitt aBor^art« ffinitferjettfen
in tlcincr Soffang.
Stuttgart.
)) [rot] 6onfe|(ion | 3)e§ ®urii)(euti)tigen / | [fd)ttiar5] §oi^ge
Bornen dürften ünb §etrn / ] §errn [rot] ßfiriftoffs §er^ogen
ju 3Btr= I temberg / onb jii %ed^ / [(djioQrj] (Srauen jÖ |
SDiumpiielgatt ; k. fo jr g. ®. auff | ben XXIIU. 3anuarij.
9tn. M. D. LH. | bem berfamleten Soncilio gii 3;rient ( bun^
jrcr 5. @. gefonbten ! übetantWott. | [3>aS ^erjogl. SBürtttm«
bctgift^e SBoppen im 9la[)men j. X. rot.] ]
105 ®I. in 8".
203 6. litel, ajonetiE unb Jfj^l, pagin. Doti 8i, 2 an mit 3—203,
3 ©. anbei-, 2 ©(f)Iu6bl. titele iirffeile unb beibtn legten »L leer.
Suftoben. Sign.: «ii— Ho, S— »D ic. ßiS So. »uf i« fünfl=
hStnt ®.:
®ebrn(tt jft Sougin- I gen / butc^ ©ebolbum | 3Rai)er. ]
Sgl. sdinurtfr a. o. £. 218.
3)armftQbt, SeiiJjig U-, Stuttgart, Tübingen.
i) [rot] Eonfefrion | S)e3 SJutc&teäc^tigen / | [fc^mari] ^oi^ge
Bornen Surften onb §ecrn / | §errn [rot] G^nftoff« ^ergogeii
ju aSir:^ I lembctg / Dnb ju Jecfti / \\äjmxf] ©rauen ju 1
SKümppelgarl / jc. (0 jr g. &. auff | ben XXUII. 3Qnuarij.
an. M. D. LH. I bem Werfamlefeii Eimcilio ja Zürnt \ bucd)
— 99 —
iter g. @. gcfonbten | übcranttoort | f2)a8 ^crjogl. SBftrttcnt^
betgif^ SBo^jpcn }. %. rot] I
104 851. in 8^
Xitelrüdffcite unb bciben legten S3I. leer. S8I. 2—4* Sßorrcbe.
(luftobcn. Sign.: 3liJ— Sit), »— SBö k. biS 9^b. Slm @4In6 ber
britrte|tcn @. :
©cbrutft jü Saugin^ ! gen / burd^ ©cbalbum | SKa^er. |
Tübingen.
227) ©onfcffion | [rot] 3)cg 5)urd^Icüd^tigcn / | ^od^gcbomncn
dürften önb l^crrn / 1 l^errn 6I)riftoff8 ^crfeogcn ju %ßix^ \
tcmbcrg / tmb ju Ztdf) / ®raucn gu | 3Rfimpt)cIgart zc. [fci^warj]
fo \x g. ®. auff ben | XXIIII. Sanuarii / Hnno M. D. LH. I
bem öcrfomeltcn ßocilio ju 2;rienbt | burd^ jl^rcr %, ®. ge
^anbtcn | überontttjort. | [5)a« ^rjogl. SBfirttcmbcrgifc^c
SBSappcn im JRa^mcn g. Z. rot.] | [rot] ©ebrudft jü Sftbingen
buri I SSIri^ SRor^art. |
92 831. in 8^
cinftiftl. Sßorrcbc am Slnfang unb „^ti^ti" am (Scölufe., fol. bon
2—92 [gel^Ier: 13 ftatt 23]. Xitelrücffeite unb lejte @. leer. 5lm
@cölu6 bcS „geigerS" SUlorl^arbS 5J)nicferjetti^en (Samm mtt ber %a^m
Hl üeinet fjaffung). ©aftoben. (Sign. : «tj— «ö, ö— »ö 2C. bis »ttij.
■ S>fltmftabt, ©tuttgart.
228) La cöfeffion | du Tresillustre Prince | & feignenr, le
fe^neHT | CHEISTOPHLE Duc | de Vvirtemberg & \ de
Teck, Comte | de Montbel- 1 liard, &c. | Laquelle a eftö
prefentee | & propofee a la congrega | tion du Confeil
de Trente | par fes commiffaires Tan | du Seigneur 1552. |
S6 «I. in 4<^.
einfd^. Sßorrebc. Xttelrüdtfette leer. G^uftoben. SWrgn. (Sign.:
Aij— Aiiij, B— B4 2C. biS I4. Xiteleinfaffung : portal, oben rcd^tS unb
linfö ein l^odtenber @ngel, neben ben (Säulen rechts unb linfS äJicbaillon
mit Äo})f. @e]§r f^Iet^te StuSfü^rung.
2)reSben, 2;übingcn.
229) [rot] EXPLICA^ | TIO PSALMI QVINQVA^ | [fc^toarj]
gefimi quinti. Exaadi Deus | orationem meam. | [rotj
7*
AV'J'ORE lOAiNNE | Brentio. 1 [i(^roatjj P8AL. LXE. |
Kgo fum ]>auper & dolens, Talus tua Deus ful* | cepit me,
Laudabü nomen Dei cantico, et mag^iU , ficabo eum lande.
Kt ])lacebit Deo plus quam ui= | tulus nouellus, cornua
producens & ungulas. | [SKor^arbS S8u(^bcurferjeiii|en, boiS
Sainm mit ber galine in Heinet gaffung (Kböilbung bei Steiff :
Ser erfte äßuc^brucf in Xubingen ®. 33.)] | [rot] TVBING^
PER VLßlOVM I Morhardum, Anno M. D. LH. |
48 Sr. in 8«.
4 Bl. %tiü. SSibtniiitg an Snnimliituä Stflricolfl, 87 B. %tp.
Siteltüttfeite unb lefle ©. Itn. Sopftitel, Euftoben. ?Krgn. Sign.:
Aä, Aa, B— Ba ic. blS 0„ ^u Nt aitbtcatlonScpifiet txß^t Sr. bie
^cranlojiung jur Sluältgung bei Säfalletg. SJgl. !q.=^. U 472.
Serlin, EaHel, §a!Ie, ^elmftebt, ffar(ätLtt)e, Königsberg,
ajlünd)en U. unb ©t., 9iütnberg, Stuttgart, Xiibingen, äSien,
SSittenberg, SEJolfenbüttel.
230) 2tQ§felbe.
^lixx im Zittl bie gaiiji; leßle ^dle idiToat^.
§eibelbetg.
231) DE ADMI. | NISTRANDA PIK | Republica, ac fÖT
ditorum er- | ga MagU'tratus lufta obe- | dientia [!] "libel
lus, I per I loannem Brentiuiii. | Piafi. ly.' \ näaa t/wj;«
i^ovaiais vus^ex'^^'^^^S I vjtozaaaia^w. ov ydtq igiv i^ovaia,
h ;iiK I äitb GeoS. \ EXCVDEBAT | IHnts Frenihis. ]
iSöTi
120 SL in 8».
13 S. XUet uiib SBibmung uon ^iob ©oft, wie Sir. 23, 226 £.
lejt. Siicltürffeite kev. fioviülel, Sujloben. Sign.: nij— »v, b— bv
■c. bis pv [ge^l«: ditij, ey, güy je^ienj. auf ber legten ©. BitnV
Siru(t«jeid)cn, roie 9(t. 200.
SKündjen @t., aSoIfenbüttel.
— 101 —
232) Dafibnung in Sc^ ja^cm| [2)aS ^ctjogl. aBfirttcmb. SSSappcn.]!
M.- D- Lin^ I
10 »r. in 4^
einfc^I. ^orrebe ^erjog (I^riftopl^S. Xitelrüdfeite unb le^te @. leer,
euftoben. (Sign.: ©ij, Äüj, ö-öiiij. S(m @4Iu6 baS 2)atum:
Tübingen 1553 3an. 1.
Stuttgart.
233) [rot] ©in ©d^one 8lu jslcgung / bc« ?ßrcbig* | gcrS ©alomoni« /
burd^ So^onnem | [fd^tpoti] Stengen geprebiget mb au^ge
Iegt/3eg I toiberumb t)on SRetoem gebrudft | [rot] önb ge
beffert / mit jampt | einer SRetoen öorreb» | [Oefrönter S)oppeI*
abier im Sranj; f^toarj] | [rot] ffirinnerung toie fid^ ein
6§rift jum ©e=» | ligen fterben bere^tten önb fd^idfen f ol /
Slud^ I [f^^^itj] fd^önen @ebett / ber gleid^en jü t)or )§m |
2)rud! n^e au^gangen. |
344 831. in 8«.
16 SBI. %M, 3Sibmung beS 5J)ru(ferS Xöoma» öibcr ju (5<3^». ^att
an ®räftn ^nna );. ^ol^enlol^e geb. Gräfin t)on @oIm§ bat. ^aS ;,am
ißeipen Sarftoge . . . 1553", Sßorrcbc öon SBrenj an ben Sefcr bat.
^aU an bemfelb. Xage, einlettenbe S^orrebe, „$ermanung an baS Sßold
au öolgenbem e§riftli<3^en ®cbet". 291 toon 1—291 fol. SBl. Xejt
[fjel^lcr: 28 ftatt 38, bie 3ä]§lung fpringt öon 32 auf 31 jurüd,
59 ft. 38, 110 ft. 118, 135 ft. 134, 187 ft. 184, 203 ft. 202,
219 ft. 216, bie Sö^Iung f<)ringt toon 221 auf 224], 45 ©.
(Erinnerung jum (Sterben unb ®ebete, fol. bon 292—314,
27 @. SRegifter, (Sc^Iufebl. Xttelrüdfeite, S3I. 16^ Ie|te (5. leer. Äo<)ftlteI,
SBogencuftobcn. 3Jhgn. (Sign. : *ii— *t), ♦— *ö, St— Sit) 2C. bis 3»,
Sla— Slao 2C. bis (Sfö [geiler: S3ij ftatt ©ij, S)ii ft. ©ij, S)iiii ft. (giiij,
Öto ft. Siiiij]. 5lm @nbe beS SRegifterS:
©ebrudft jü | ©d^toebifd^en $aQ / burd^ | 2;5omam Siber /
be^ ©. I äßi^efö Äir^en. | [2 SBappenf ^ilber , linte ein
SBiber barin.]
Sluf ber borlejjten (S. baS .^erjogl. SSürttemb. ^Bappen. 3ft Don
SBr. reöibirte ^f^euauflage tjon ^x. 26.
5)regben, Königsberg, äBünd^en ©t.
— 102
234)qfJ09? ®otteS ©noben «njer
Irnn I '
Sllbrec^te beS SÜern / SDIorggroffen ju Stran |
benburq / in 9ßrcufien / ju Stettin / Römern / | ber ßoffuben
tmb SBenben ^er^ogen / | Surggraffen ju Slürenbetg mb \
durften ju 9tuqen etc. | StuKc^cciben | S(n uniere aße liebe
gelrewc onb | Sanbfcfiafflen / roe§ loitben ftanbeS oft aefti
mation | ein jeber ift / SSornemtid) quc^ Ziitoloqen ?pfar=^ |
Öerrn / Sßtebicanten onb Sirdienbienet / barift grunb ' tid) Dnb
örbentlici) / wie fic^ bte etgcrlicfie jroijijalt | ober bem Slrtidel
üon Dnjer armen ©i'mber SRec^l' | fertigung / Dnb roarer
eroiger Serecfitigreif / erf)a= | ben / Dnb toai mir onS mit
groffen (orgen einigfeit | äumadien / bemühet / barget^on / enb
nai mir fet» | ner burc^ freuntlic^e befürberung onb befeti
lic^ / beä I |)ot^gebornen gürften / onierg freuntliäieH lieben |
DbeimS Dnb ©t^roogem ,' §etm S^riftoffä / §ergo | gen ju
SSJirtenberg Dnb led /©raffen ju SDiiimpel' | garten etc. auff
Dnfer |reunblt(^ anjucften / burd) ©. | ö. SEöeoIogo^ au§ ©ütt
lieber I}eiliger @(f)tifft ,' Dot= | gefc^Iagenen 9Jiitte(n ,■ enblit^cr
fenten^ Dnb mei^ | nnng erlernet / Dnb jn fott(tetlung ber
cinigffit oh' i fecer SEirdjcn ; gcljalten toollen ^aben. S^arnat^
ficö I jcbermenigiid) Dnjerä gnrftcntflumbä / fo rool bie 1 ipre
bicanten a[§ anbcre ftenbe / juric^ten | foHen loiffen/Dnb in
Dittertl)enig[eit ] jugeljoriamen. | Äünigjperg in 3Jreuffen. |
4".
Sarin W. gitj":
©et loirbigen Slct)t= / bam Dnb §Dt^gelerten / ^erm l
3ot)Qnniä SSrentij / Dli im ä^aforbenlen If)eo= 1 logen /
ErtantnHS / Don ber Serc Ijerrn 3In= | breae Dfianbri etc.
feligen. | + |
12 @.
bat. 1551 ®fc. 5. (SiijlDbcii. Sign.: W— ®iij, 6. g-ernei: ouf
«(. ftij'':
Ilec nitrbigen Slcftt' [ barn / Dnb ^odigelarten ,' Ijerrn | 3o
anniä Örentlj/Dnb anberer jm jiugeorbnen' | ten Ifjeofogen/
Mnber ((^reiben / Dbet bem | Slrtirfel Don ber ©eret^tigleit
Dnb I Dufer Mec^tfertigung. |
19 @.
r @ere(^ttgleit J
— 108 —
bat 3uni 1. Sign.: ^ij, ß— ßüj, 3W-3Riti. Am (gnbc bcS
fangen :
©ebrucft ju Soniggpcrg in ^reuffcn burd^ | §ang Sufft/
am 25 SWartti. | ANNO 1553- |
«gl. 5ßr. XXVn 92r. 315, XXVHI 9«r. 323.
^clmftcbt, Königsberg, Sltoftod, SBoIfenbüttcI.
235)S)cg §crrn 3o^an | S3rcntii ömib anbetet SBSittenbetgi
jd^en 2;^eoIogcn / S)edatation ober DfianbetS | 2)ifputation
öott bet JRed^tf ettigung / | fantpt i^teg glauben« bei entniS. |
a»it einet SSottcbe' SWatt^. gla. | SHtitici önb Nicolai (Satti /
an bie | ^reuffifclien Sirenen. | S)atau8 leidet jebem juuet
ncmen / toaS | SBrentiu« ünb genante 2;5eoIogen / 1 im grunbe
öon Djtanberg ne* | toen lere Iialten. | 2. Petri I. | 5)ur^
6I)riftum finb ön8 gefd^endtt bie tewre bnb aller groffefte|
öerl^etffung / [!] nemhc^ [!] baS \^x burd^ baffelbig teill^afftig
toerbet ber | ®ottItc^en [!] natur. I. lohan. 3. | @et)et toel^
eine liebe l^at bnS ber Sater erzeigt / bag tüir ®otteg | finber
foDen l^eiffen. SBir finb nu ünber ©otteg / önb tft [!] nod^
nic^t er== | jcl)ienen / ttja« tt)ir jein njerben. SBir njiffen aber /
wenn e« erfi^einen | njirb / bag njir jm gleich fein werben /
benn wir werben ja feigen /wie er | ift. | Slug bem ift ja
flar / bag baS teill^afftig fein ber ©ottl^eit / bnnb J jrer we
fentlic^en guter / weigl^eit / gered^tigf eit / lebenS / eigentli^ ge
^6* I re in« ewige leben / SBelc^e« ade« wir bocl) l^ie aud^
wol bie erftlinge | entpfangen / Sft aber nic^t ba« wefen bnfer
gered^tigfeit felb§ / wie e« | Dfianber l^aben wil / ©onbern
ift nur ein öolge / berbienft ober lol^n ber | gere^tigfeit be«
geI)orfamg Sl^rifti / bamit er bag ®cfe^ erfüllet ^at / | bn«
t)or burcl) ben glauben jugercclinct. |
16 951. in 40.
8 m. Xitel unb SSorrebe tjon glaciuS unb ©attuS bat. SJJagbeburg
1553 Tlai 1., 8 m. Seft. ^m ©nbe be§ Xefte«:
OebrudEt ju äßagbeburgf burd^ 3Ri« | c^acl Sott^er / Slnno
1553.
ßuftobcn. Sign.: 5(ij, mj, S3— öiij ic. biS ©iij. Sßgl. §..3. II
472.
SScrIin, Srcglau U., S)rc§ben, ©öttingen, ®ot^a, §am=»
bürg, §etmftebt, 3ena, ffiel, Königsberg, Segen^burg, ©hitt=
gart, Süßien, SßJoIfenbüttel.
i) lies Erntnirbigen ] §errn 3of)Qnni§ iSrentij 3;e= | c(aratio
ton Ofianbri 2)i= | fputatin / SDarin er tlax anseigt / roaS I er
ftrefflic^ Urteilt / gefc^rieben I ju Xübingen Slnno 15ö3. | 5)ie
l
Sanuarij 30. | aUittemberg. 1 1553. |
6 SBI. in 4".
litelrüdieile unb legte E. leet. euftoben. Sign.; 9fij, Sllij, %iu\,
an. SSeiael Suppl. 10 «Rr. 3, Bgl, »^t. XXIS 9Ir. 337. ■Mt SAvifl
ift im aJIai 1553 id)Dn in SJiineburg belnnnt; ügl. Srieffammlung bes
3oq4. 3Be|tyt|Ql fig. Oon (i. §. 59. Sinem 1903, S. 143, 3- 10 ff.
fflertin, SreStau ©t., (Sriangen, ©reifsroalb, §amburg,
§e(mftebt, Königsberg, Sonbon, Sßünc^en U., 9Iütnberg,
atoftotf, ©tnttgart, Sfflicn, Sßjitlenbcrg.
237) SSrentij Dnb Dfian= | bri meinung / Dorn orapt S^rifti / | Dnb
re^tfettigung be« | ©ünberS. | JDüt einer oorrebe 5K. glQC.
3Ql)r. I 5)3e jroen fumcmefte griinbe JJuncij in feinem Suc^ |
finb biefe / ber erfte / baS bie roore gerec^tigfeit @SS!3@ fet) / 1
3;an. if. 9iu iftS getiiiSIic^ mar ,' baö baä rourtlein 0281= |
ÜRSSK bie ewigfeiten / offt bebeute ein Sing / baS entroeber j
einen anfong/ober aui) ein enbe ^at/@f. flc. pf. IjfDij.
ij. par, [ oj. GccI. j. SSefifie meine groffe Oerlegung / §. ober.
3. S)cr an= | ber gruitb ift / boS bie gerec^tigfeit oom tobt
erlöfet / ^ro. j-, | 9I^u gibt unb eigent offt Ofianber felbft
bcm getiorfam Dnb | (etben Sf)rifti ju / baS er Dnö / tanquam
liroxima caufaüDn | ber fi'mb/ tob /teuffei Dnb ^Oe erlöfet.
25erf)a[ben fo ift ber ge= | fiorfam unb leiben Sljrifti Bnfer
gere(^tigleit / unb Junif lic= | get mit feinen griinben gan^
Dnb gar im 3)ted. j
12 ©I. in 4«.
einid)!. Barrebc. Segle ©. leer. eu(toben. Sign.: ?tiii, S— Süj.
6-Hiij. aim tjnbe beS lejteä:
©ebructt ju SKagbeburgf [!j burrfi j iDtidioel 2otttier. 1553. |
3fl laut SJortebe MuSjug nuS Bei' SörQnbenb.=5Riitub. fi.=C., bodi
^at iJIaciuB iSloffen beigefügt.
— 106 —
JBcrfin, SBrcSlau U., Srlangcn, Hamburg, ^clmftebt, Sena,
Äönigöberg, SRarburg, 9?ürnbctg , 9legcnSburg, fRoftocf
SBoIfcnbüttel.
238) S3cfcntnt§ S5rcn^ | tiji oft anbern SBirtebcrgifc^e | Il^cologcn
t)on bcr Slcd^tfcrtigung. | Mit einer Vorreden M. Ulyr,
vnd Nie. Gdlli an die \ Pretmsche Kirchen. \ 2)arauS ein
iglid^ fid^ Ici^tlid^ in Dfi^ | anbri ftreit richten fan. 1 2. ^ct. 1. 1
Durch Chrißum find vns geschenckt die tewre vnd \ aller
grofeße verheil jung , nemlich das ihr durch das» \ felbig
teühafftig werdet der Gottlichen natur. 1 3o 3 | Sehet
welch eine liebe hat vns der Vater erzeigt das \ mr Gottes
hinder follen heiffen. Wir ßnd nu hinder Got \ tes, vnd
iß noch nicht erßhienen, was mr fein werden. \ mr ivif
fen aber, wenn es erßheinen mrd, das mr ihm \ gleich
fein werden, denn mr werden ihn ßhen, me er iß.] §icr
au8 ift ja fiar / ia^ bic teill^affcigfcit [!] ber | Oott^cit / önb
feiner toejentlid^er Oütter / njeig^eit / ( ©erec^tigleit etc.
©gentlid^ ing etoig leben gel^o* | ren / beten toir bod^ l^ie
au6) bie erftlinge nur entp« | fangen / önb nic^t in 9tecl)tfer
tigung / wie eS Dfian* | ber I)aben will. |
8 S5I. in 8«
clnf<3^1. 35orrebc toon fjlaciu« nnh 9?ic. ®aIIuS toie 9ir. 235. ©uftoben.
(Sign.: Slii-^Tö. ?lm @nbc be« XejteS:
®ebrudt ju SWogbeburg | be^ ßl^riftian SRöbinger. |
Königsberg.
239) CONFESSIONES | Fidel Chriftianse tres, | diuerfis qui
dem tempo | RIBVS EDITAE, SED CVM VERAE | &
Calholicae [!] Ecclefiae fententia incorrupta congruentes. |
Quarum prima exhibita eft Inuißlifs. Imp. Carolo v.
Cse I fari Aug. in Comicijs Auguftae, Anno XXX. Reli
quae | duae oblatae funt Synodo Tridentin^: altera qul
dem noml | ne Ecclefiarum Saxonlcarum: altera uero
no- I mine Hluftrirs. Principis ac Domini D. | CHRI
STOPHORI, D VCIS | Vulrtembergenfis, Ö c. | Anno
LII. I PSAL. 119 I Et loquebar de Teßimonijs tuis in
_ 106 _
con/pectti Regum, |© non conftmdebar. \ FRANCOFORTI
EX OFFI I CINA PETRI BRVBACHII, | ANNO DO
MINI M. D. I LIIL
2)arin :
CONFESSIO I PIAE DOCTRINAE, QVAE
NOMI' I NE n.LVSTRISSIMI, PRINCIPIS AC DO- 1
mini D. CHRISTOPHORI Ducis VVirtembergenfis | &
Teccenlis, ac Comitis Montisbeligardi, per legatos | eins
die XXini- meiills lanuarij, Anno | M. D LU. congre
gationi Triden- 1 tini Concilij pro- 1 pofita eft. | ^ | Anno
Domini, M. D. L IIL |
30 951. in 4«.
%Mbl, 28 f8L ^eft, ©tftlufebl. 2:tteltücf?eite unb legte ©. leer,
©uftoben. (Sign. : Aij— Aiiij, B, Bi [!], Bg :c. m G5. ^uf bcr öor*
legten @. QanuSfopf, im ©d^ilbe barunter:
FRANCOFORTI EX OFFICINA | PETRI BRVBA
CHII, ANNO I DOMINI M. D. LIH: | MENSE MAR
TIO. I
33gl. 8c^nurrer a. a. £. 217.
Scipjtg U., 2Kün(f)cn U.
240) <^U CONFESSIO \ PIAE DOCTRINAE, QVAE NO
MI' I NE ILLVSTRISSIMI PRINCIPIS AC DO- 1 mini
D. CHRISTOPHORI Ducis YVirtembergenfis | & Teccen
I'is, ac Comitis Montisbeligardi, per legatos | eins die
XXIIII • menfis lanuarij, Anno | M. DLII. congregationi
Triden- | tini Concilij pro- | pofita est. | ^ | Anno Do
mini, M. D. LIIL |
30 931. in 4«-
3ep.:=?lbbruct au§ 9k. 239.
©armftabt, SDreSbcn, Scipjig U., SWünd^en U., ©tuttgart,
2:übingen.
— 107 —
241) Lfc^toarj] CONFES- | SIONE DELLA PIA | DOTTRI
NA, LA QVALE | in nome dello lUuftriffimo Principe,
& I Signor Signor (^HRISTOFORO Du* | ca di VVirtem
berg, & Teccenfe, & | conte di Mombelgardo fu per gli
fuoi I ambafciatori alli XX IUI. di Genua* | ro prefen
tata nel Concilio di | Trento [rot] 1552. | [f^njarj] Tra
dutta dal Latino. | [3)ag ^erjogl. SBürttcmb. SBappen.] | IN
TVBINGA. I
88 931. in 8«.
cinf^I. SBorrebc. Xitelrücffeite unb le|te 6. leer, ßuftoben. 9Jlrgn.
©ign.: A2— Aß, B— B5 2C. biS L5. 5(uf SBI. 84:
[rot] IL TRADVCITO* | re ai fratelli Chriftiani. |
§lm (Sc^Iufe ber öoricjten ®.
[rot] : II uoftro VERGE- | RIO uefcouo di Chri i fto
Dio gratia.
S)er SBrief ift batiert tjom 15. Qunt 1553 aug Xübingen. 3)rucf
au§ 9)Zor^artä treffe, tjgt (Sdjuurrer a. a. C @. 219.
©rcSbcn, 2;übingcn.
242) [rot] Virtenbergenfis | ducis, & Argetinae | Reipublicse
a6la, in Triden- | tino concilio. | [fd^^örj] Nunc recens
impreffa, \ [rot] Vnä cum antiquo Bafilienfis | concilij
Saluo condu6tu, | & Tridentini. | [fd^toarj] Baßlece, per
lacobum Parcum, \ anno falutis M DLIII. |
56 95(. in 8^
4 S3(. ^itel unb Huldrychus Encaustius pio lectori ex Auonio 12
kal. Nov. 1552, pagin. öon S3I. 2 an mit 3—8, 52 tjon 9—111 pagin.
331. %tii [greller: 99 fe^It.] Stttelrüdfeitc leer. (Juftoben. Sign.:
Ag— A5, B— B.-> 2C. bis G5. ?luf ber legten @. 2)rucfer5eic^en: Säule
mit (5cf)ilb, barüber Äugel, rechts unb linfS ein Stern, alS ^intergrunb
eine ©labt. 3luf 6. 84 beginnen bie «Beigaben. S8gl. ©.=3- H 215.
Stuttgart.
243) Syntagma eorü | quae nomine illu= | Itrifsimi Principis
ac Domini, | D. Chriftophori Ducis Virtem- | bergenfis
& Teccenfis, & Comi | tis Montbelgardi, &c. in Syno- |
do Tridentina per Lega- | tos eins a6ta funt. | Addita
— 108 —
funt exempla MandatoriJ, | & Saluorum (nt uocant) con
dnctuO, I quoruni fit mentio in hoc Syntagnia- | te, &
quorum coguitio | utilis eft, [ BASTLER, | per laeobtm
Parcum. \
56 831. in 8°.
4 81. Sitel unb aSorrebe bc6 Hnldrj'ciius Eneaustius mit ÜIv. 242,
52 BI. Syntagina mil Sdgciben. ^aginietung: 3— 111 [3tffet 99
ft^lt], Sftelrüt([eite \en. Suftoben. Sign.: Aj, Aj, A,. A„ B— B,
!C. biä G„. 9tu( bei- (eeten ®. 53ru(tcräeidien roie Siv. 242.
Slacmftabt.
l) SYNTAGMA EORVM, | QVAE XOmSE ILLVSTßlS
SIMI I Principis ae Domini, D. Chriftopho | ri Ducis
Virtembergenfis & Teccen | fis, & Coraitis Montbelgardt
&c. I in Synodo Tridentina Per Le- | gatos eius, aßta |
fiint. I ■;>i- I Addita iunt exempla Mandatoruni, | & Sal
uorum (ut uocant) cöduCluum, | quorum cognitio utilis
eft. I Nomina Legatontm Theologonim Ducis Virtemb. \
loannes Brentius. | lacobus Beurlin do6tor. | lacobus
Herbrand doctor. | Valentinns Vannius. | Nomina Legat,
theologorum Reip. Argentoraienfis. \ loannes Mari)achius
doctor I tlhrirtojihorua Soll. | Anno ]V[. D. LIII. [
76 m. in 8".
4 SSI. ;(tel unb ^orrebe Don Hnldrychus Encaiistins wie 91r. 242,
72 S31. SefL ^itcltfirffeftc leer. Kuftöben, Sign.: Aij— Ar. B— Bt
jc. bi« Iv, K— Kiij [gefitcr: Fiij fe<, ©iiij, .feo]. SflI. Sifinurttr
0. a. 0. S. 214.
©erlin, SreSIau U., Bresben, §ftmftebt, Sffiien.
245) Otbenlic^e ht= \ jc^teibimg bercn bmg [!] / | fo in namen be#
55urd)Iciici)ti9en | durften »nb §errn / §etrn efiri« | ftoffen
^ergog jii SBirtemberg | tnb %tdii / ®rauen jii ^ümpel= |
gatl , !c. Qitff beni ßonciÜo s" I Irienbt / burc^ feine gc [
fünbten gef)an' | bell feitib. | @S feinb au(^ fiinjiigefe^t bie
Eo' I pe^ett / ber beuelt^ »nb gleit ,' beren | in bifer befc^rei
bung melbung | gefc^ic^t toeFc^e jimifo | fen nu^ ift. {
— 109 —
84 831. in 8^
%Mbl, 4 m. SSIric^ ©ncauftiu» an bcn Icfer »ic 9?r. 242, fol.
Don n— V, 157 (S. Xcjt, fo(. öon VI— LXXXIIH. Xitclrücffcitc unb
Ic|te (5. leer, ©uftobcn. 3Rrgn. (Sign. : Slij— Stö, 33— SBö 2C. bl8
Siij. 3ft Übcrfefung öon 9Jr. 242, »ie bte (5<}rad6e bcutlid^ geigt.
S)ru(I öon 3Wor§arb in 2:übingcn. SSgl. ^.«3. II 215 ff. (Sc^nurrcr
a. a. D. 214 f.
83afcr, 93erim, 5)armftabt, ^clmftebt, SRün^cn U., ©tutt*
flart, Sübingcn, SBicn, aBoIfcnbüttd.
246) [rot] DESCRIT* | TIONE DI QVELLO | CHE IN NOME
DELLO ILLV* | [f^toarj] ftriffimo, et EcceUentiffimo
Principe, | et Signor Signor [totj CHEISTOFORO | DV
CA VIRTEMBERGENSE, | [fc^toarjj et [rot] TECCEN
SE [fc^toara] et [rot] CONTE [f*ttJarj] di | [rot] MONT
BELGARDO [fc^tt)arj] e' ftato fatto | dagli fuoi Amba
Iciatori nel [rot] CON* | CILIO [fc^toorj] di [rot] TRENTO|
[fd^toarj] nell' Anno [rot] 1552. [fc^^^rj] Nel flne uedrete
aggiunte alcune | cofe ntili, & importanti. | Compraehen
dam fapientes in | aftutia eorum. lob. v. |
112 851. in 8«.
8 931. S^itel unb SBibmung Vergerios an Monsignor di Bassa-
fontana Ambassiador del Be di Franza nei Cantoni dei lUustrissimi
signori suizzeri dat. Tübingen 1553 Juni 19, 104 S3I. Xejt cinft^I.
SSorrcbc öon Huldricus Encaustius »ic Ü'ir. 242. ^itelrücffcitc, @. 16
unb Ic^tc (5. leer, ©uftobcn. (Sign.: ag— aß, b— bß ?c. biS Oß. 5)rudt
öon Ulr. Wlox^axh, Tübingen. 93gl. ©c^nurrer @. 215.
S)regbcn, Stuttgart, SBicn.
247) IN LIBRVM | IVDICVM ET RVTH | COMMENTARII.
lOANTSfE BRENTIO | AVTORE. | Defidet me tempus coni
memorantem de Gedeone^ de \ Barac CS) Samfone CS) lephthe,
nee non Dauid CS) Sa= | muele, ac Prophetis, qui per FIDEM
expugnaue^ \ runt regna, CS) c. Hehr, 11. | FRANCOFORTI
IN OFFICINA I Petri Brubachij Anno M. D. Lin.
MENSE IVNIO.
82 831. in fol.
— 110 —
6 SBl. IM. Tebitalion^epiflcl Poit Sren^ an ©ernfintl) ®Dlei; mt
«r. 76, Index iinb Prnefatio in librnni Indicmn, 75 üon öl. 2 an
mit 2—75 fol. SSI. Icjl jgt^l«: 5 ftott 3, 45 ft. 47, 46 ft. 48].
©*lu6bl. am SftluMeS JcjteS:
FRANCOFORTT EX OFFICINA | Petri Embacliij
Anno M. D. LIII. \ MENSE IVNIO. |
%\tt\xüä^ütt unb le^leS ^1. teer. Sopftitet, Suftobeti. Sign.:
&ij— &iiii, A— Aiiij k. &i4 Niij. lileteinfoffunfl: iHeiöiS imb linli
eine gäulc, barauf je ein Snabe, ber ftnabe te^tS Itägt einen Slab,
beibe galten eine (»uirlanbc. Unten 2 ffnoben, in bcren ?[fittte ein
©är unb ^(ü^tc. Xer litel ift umra6mt, ®fll. ^.'9- n 472.
granffurt, ©t. ©allen, (Sieben, ®dI^ö, Hamburg, §elm=
ftebt, fironftabf, Sioftod, Strafebutg, Tübingen, 9Bien.
i) IN ACTA APOSTO | lica HomUiffi centum | uiglnti
dufe^ I AVTOKE lOANNE ] BRENTIO. | STATVS
HVIVS LIBEI. I In omnem terram exmit fonus eorum,
CS in fines orbis terrce uerba eorum. Pfal 19. | Et: Qui
cwiq; imiocawerit nomen DOMINI, fcdims erit. loel 2. I
Et: lusiiises: fidc ftm uiuit. Ahactic. 2. | Recognita; ab
autore. | FEANCOFORTI EX OFFICINA | PETRI
BRVBACCHn, ANNO DOMI= | NI M. D. LIII. MENSE
VERO I SEPTEMBRI. |
300 S8I. m M.
6 ©L 5:ilel, aaibmung an ^o^. ®(fioW)er wie ^x. 75, Sorrebe Don
Sr. jur 2, 3[ufl. unb au9 £!()«. auSlegung bei @alaterbnefe# mit
9h. 82, 574 Don 2—674 pogin. ©. left [Segler: Iö6 ftalt 158, 255
fl. 155, 202 ft. 302, 763 ft. 367, 556 ft. 565], 13 S. Index, 2itel=
rSdieiie unb le$te ®. leer, fiopftttel, gui'toben. SÜrgn. (Sign.: &.ij
6iä Äiiij, A— Ä( IC. big V„ Viij, Viüj, X— Xüij ic. H8 Zii«, a bi«
aiü], b— b, K. bis Cj, ciy, cüij, d— daij jc. bi8 fij, f„ U, g—gt w.
bis h„ i-iiitj, k, k,. kitj. kiiij, 1— lüij jc. 6iä ziiy, Aa— Aaüy. B*
m Bbiii], Cc-Cci-
SBreSIau ©t., iJarmftabt, S)re«ben, grantfutt, ©alle, ftrotau,
JRegenSburg, SBernigetobe, SBim, aSitteitberg, QMäf ®t.
)) [rot] PSALMV.S , TRICESBIVS SE^ | [ft^iDötä] PTIM\"S,
NOLI JiMVi I lari, Exp]icatus | [tot] PER lOANNEM |
Brentium. ] [((^matj] [Morhaids 2)ru(Jetjfitf)en, Samm mit
— 111 —
gfo^ne tn flcincr ^a^\mq.] \ [rot] TVBING.E PER VL
RICVM I Morhardum, Anno M. D. LIIL |
72 931. in 8«.
3 ©l. Xitel unb «orrcbc an ©attl^afar Don ©ültfingcn tom 5. Cct.
1562, fot. mit 2 unb 3, 68 Don 4-^9 fe^Moft fol. S8I. Xcyt [38 unb
39 pnb bo<}»>cIt gegärt, 47 fcftit], (5(^>Iu6bI. Xitelrüdfcitc unb IcjteS S3I.
leer. £o0ftitel, ©uftoben. SÄrgu. (Sign. : A«— A5, B— B5 2c. bi« Iß.
Scriin, 95rc«Iau U., ®otl^o, ^aQc, ^Imftcbt, ftöntg^bcrg,
äßfind^cn @t., ©tuttgart, SBicn.
250) cWb^ Li^otJ JKrd^cnorb^ | nung / toic c3 mit bcr ficc^ | [fc^toarjj
rc önb ßercmonicn / im [rot] gurftcn | t^umb SBirtcmberg
[fd^toarj] an*|gcrid^t t)nbfle|alten | tocrbcnfoD. | [2)a« §er jogl.
SBürttcmb. S3Bap|)cn im {Ral^mcn j. 2;. coloricrt] | (| [rotj
©ctrudEt jfi Tübingen / bur^ SSI- | ri^ aWor^art / «nno M.
D. LIIL I
96 »I. in 8«.
Xitclbl., 93 S3I. Xejt einfdji. ©infül^rung unb JRegifter, fol. Don
(5. 5 an fel^Iex^ft mit I— XCIII [bic Ballung fpringt Don LIIII auf
LVU], 2 @^(u6bl. Xitelrücffcite unb 3 legten @. leer, euftoben.
ajlrgn. (Sign. : Slij— ^ID, 93— S3d ac. biS 2KD. Sluf ber Diertle^ten ©.
SKorl^arbS S)ru(Ierjei(ficn (i!amm mit fjal^ne in Keiner JJaffung). 35gl.
^.=3. II 245. ©cftnurrer (5. 233.
Stuttgart, Tübingen.
251) f^^p [rot] Äird^orb* | nnng / nric e8 mit bcr See« | [fci^toar j]
re önb Seremonicn / im [rot] gfirften* | tt)ttmb SBirtembcrg
[fc^toar j] an« | gerid^t önb geilten | njerben f oD. | [35a« §ergogI.
SBürttemb. SBappen im JRo^men j. %. coloriert.] | [rot] ®e
trudft gü Tübingen / bnxd) \ SIricI) äKorl^art / 2lnno j [fd^toarj]
M. D. LIIL
96 581. in 8^
%fttthl, 93 Dom gmcitcn 931. an mit I— XCI fol. 931. %t^ einf*(.
Sorrebe unb 9hgtfter [fjel^lcr: XLIH ftatt LXIH, 931. XCI ift boJ)<}eIt
gesandt], 2 ©tj^lnftblötter. 3:itelrürffette unb bcibcn legten 951. leer,
euftoben. 3Wrgn. Sign.: 3lij— ?lD, 93— 93d 2c. bi8 SKd. Sluf ber
L
fiinftlegten S. Slioröarbä Enicferjeidicn (baS fiomni mit Öct gatine in
lleinev Saffung). . «gl. St^num t S. 233.
Sarrnftabt, §elntftebt, ©tuttgart.
ä52)CATE(;HLS' | UYS PIA ET VTILI | EXPLICATIO
NE ILLV=! STRATVS.I JOANNE BKENTIO ' AVTOItE.|
[Söilb : jroeigeteitt, recf|t§ ^rebiger auf bec ßonjel mit ^u6Ii=
tum unb linfS ©trofee mit §Dlif)auer] \ I. COR. XHIL I
Ne ßtis piteri fenßbus, Sed malicia pueri fi | tis. Sen/ibtis
uero perfecH. \ V\'ITTEBERÖ^, | M. D. LIH. |
392 SBl. in 8".
a 81. %Utl. Sorrctie Doii (SaSpar ©reler raie 9ii:. 197 anb Satc
^iämuStest, 367 uon 1—733 &ejtfferte S(. Explicatio CatechiBmi
[geiler: 29 (tatl 92, 125 ft. 152, 102 ft. 202, 275 fi. 285, 540 ft. 504,
410 ft. 510, 429 (t. 529, 453 ft. 553], 16 »I. Indes, Sifiluiibl.
2üclrü(tict)c, SÖI. 3671' [unbejiffect] unb lefte ©. leer. Äopflitd,
Cuftuben. SMrgn. Sign.: oij— nv, A — Aj ;c. biS Z5, a— aj !C. bfS
za, Äa— Aaj, Bb— Bb,. 91xit 591. 3 unb auf btm OorUflten »I. ■-
^oljfdinitt: li^vifluS am ifreuj, umgeben opn aSolFen, oben 2 ISngtU
topfe mit giiigeln, unten 2 onbclenbc befliigelle engellbpfe in ffnie=
gäge. 3Im Schlug beS Index:
VVITTEBEKG^ TYPIS EX= | CVDEBAT lOHAN
NES I CRATO. I M. D. LIII. |
fflertin, §elniftcbt, ffrafau, fironftabt, SKüm^en St.,
gtoftod, Tübingen, SBien, Qiüau.
253) CATEUH1= ] SMVS PIA ET VTI= | LI EXPLICATIO
NE IL= I LVSTRATVvS. | JOHANNE BRENTIO | AV
TORE. I [§otjfd|nitt: SRed)tä ^ßrebiger auf bec fiaiijel mit
^publifum, iiüfiS Strafe mit §Dljt)auer; rechts unten: «T>] |
I CORINT. XIIII. I Ne fitis pueri fenßbus, Sed malilia
puen fitis, | Simfibiis uero perfecti. | M. D. LLIL |
392 at. in 8».
S S9I. Sitel. SBovrebe üon fflaäp. ®rettcr roic 9fi. 197 unb finttt^»»
muäleil, 733 Con 1—733 pagin. ®. MuSIegimg [IJefilcr: 685 ft. 595],
16 591. Index, ©4lu&bl. ^Itelrürffette, ®. 734 btr SuBlegung unb
Itfteä ffll. leer, ffopftitel, Üuftoben. fflcgn. Sign.: aij, aiiij, «,,
.4— Ab ir. biä Zs, ft— fts k. blä z„, Aa— Aa^, Bb— Bb,. 9m Enbe
ber ^lottebc ^oläfAnitt : t£^tiftu8 am fireuj mit SKoria unb Qo^anne«.
— HS —
254) [rotJCATECHIS- 1 MV8 | [fd^toarj] So^aimig SBrenttiJ [rot]
S)eub[d^« I [^oljf d^nitt : red^tö ^rebiger auf ber Sattel mit
?ßubüfum, ImU ©trage mit ^oljl^aucr.] I I. Corinth. 11 1
[fd^toarj] SBerbct nic^t finbcr an bcm bcrftcntni«/ 1 ©onbcm
an ber boöl^eit fcib finbcr. Sin bem | berftcntni» aber feib
boltommcn. | [rot] 3»* 2)* 2IIL |
409 »r. in 8«.
Xitclbl., 9 (S. SBorrcbc öon ^artmann SBc^cr an IRat unb ©cmcinbc
öon Srontfurt wie ^x. 211, 805 (5. Äated^iSmuStcft unb Auslegung,
(5d)Iu6bI. Sc^te« ©I. leer. to})ftitcI, ©uftobcn. 3ign.: Süj— ?(ö, SB
big f&o tc. bis So, a— oo k. big ^, 9(q— StoD 2C. bid @eo [f^^Ier: SBiij
ftatt mi mal Oüii fcl^Ien, $ij ft. @ij, Od fc^It]. %m ßnbe bc»
Seftc«:
©ebrud [!] ju Seip jig be^ | Sacob Sertoalbl. | SR. 2). LIL |
äWünc^cn ®t.
265) BREVIS ET | pia explicatio in | Librum lo | fnae- 1
AVTOEE JOANNE | BKENTIO. | HEBRAEOEVMXL i
Fide muri lericho corruerunt circaitu dierum | feptem. |
Fide Rahab meretrix non perijt cum incredulis | exci
piens exploratores cum pace. | FRANCOFOETI EX
OFFICINA I PETRI BRVBACCHII, ANNO | DOMINI
M. D- Lin. I
48 »I. in fol.
9 (5. Xitel, SSörrcbc öon f&xtn^ wit ^fir. 171, Index unb Elenchus
capitnm, 84 ©. Xcft, 3 ©dilujfcitcn ; ^aginierung: auf (5. 5 (=
1. ©citc be» Index) 3iffcr 1, auf (5. 8, 9, 3iffcr 4, 5, bann toeitcr
6, 7 2C. bi» 89. Xitclrürffcitc unb 3 legten 6. leer. Äo})ftitcI, (Juftobcn.
SRtgn. (Sign.: Aij, Ag, B— Büij 2C. hi^ Hüij [gelber: Diiij fc^It].
3iitclborbürc wie 9ir. 113.
erlangen, granffurt, @. ©aßen, ©otl^a, §elmftebt, ^on=
ftabt, ßei^Jjig U., Sonbon, SKorburg, äRünc^en U., SRürn^
berg, Strasburg, SQäien.
256) ENARRA. | TIONVM EVANGE | LIORVM DOMINI
CALt I VM PARTES | DVAE. | AVTORE | lOANNE
BRENTIO. I Cum Prwfatione lOANNIS POL- 1 LICARH,
ad üUiMrißmum \ Principem AVGVSTVM, | Ducem Sa
8
— 114 —
xonitr, I ffic. I FEANCOFORTI APYD | Petnim Bru
bacMum, | Anno 1553. |
544 S8I. in 8".
8 Sät %M unb SBibmuna beä S|Joatcariua an auauft Don Suiten
dat Weissenfels 1550 4 Cal. Jnlii, ibmHfd) mtt 9Ir. 184, 536 Born
2. 331. an mit 2—635 fol SI. 3>ft [St&ler; 1 flatt 51, 187 fl. 178,
203 fl. 201, blt 3iffet für 231 fetill, 27 ft. 271, 458 ft. 358, 497 fi.
495], S*lu66t. firpftitel, Guftoboi. 6iiin.: A,— A^, B-B„ B^, ('
6i6 Cs Jc. HS Zb, a— Bs !C. 6(8 z„ Äa-Aaj, ;c. 6fS Yy^ [gtfiler: t,
ft. t,]. am gnbc beS Sejteä:
FEANCOFORTI EX OFFI | CINA PETRI ERY
BA I CHn, ANNO DOMI | NI M. D. LIII. [
SreSlQu U., Embcn, SDlünc^m St., Stuttgart, SSittenfierg.
257) ENAERATI= | ONVM EVANGE-- \ LIORVM, QVAE
Dl KB\'S I FES'JIS ET DE HTST0RII8 | ÖANCTORVM
PROPO I NI SOTjENT. I PABS TEBTIA. \ AVTORE |
lOANNE BRENTIO. 1 CVM PRAEFATIONi: | lOAN
NIS POLLICARII. I LIPSIAE, \ IN OFFICINA GE
ORGII I HANTZSOH. [ iMl \
378 S8I. in 8".
lä %L Xitel unb 3&ibmung bcS ^DQicQriuä an Simon iHoft,
Sttcetät be§ flutf. Sluguft unb iirnefectns Don SSdlehfelä foroie ait
Mt 2)rf8benev Senatoren SHntonfuä Surler unb ^ieron. JReberger
B. iötaanöberg, dat. Weissenfels 1553 VII idaa lulii, 36ö oom SL 2
an mit 2—360 fellet^oft fol. Sl. lejt fSeftlet: 7 Jtatt 8, bie Söllung
ftiTingl Don 152 auf 151, 263 ft. 163, 223 ft. 224, 145 ft. 245, 284
ft. 285, bis aa^lutifl fpringt Don 342 ouf 341, Bon 356 auf 355
jutütf]. Xlleltüdfeiie (eer. Hopftitcl, Suftoben. ©ign.: *,— %, .A
Aj, B— Bs IC. bis Zj, a— ar, !c. bt« x^, Aa— Aa,. 31m ©djluft btö
Sejtea ERRATA. Stnf ber leeien ©■:
LIPSIAE, I IN OFFICINA | TYPOGRA^ [ PHIGA
GE> I ORGH I HANTZSt^Hi | Mi Di LHIi | [Sier*
arabesFe.] |
aWiini^en ©t., Slürnberg, Stuttgart.
258) etli(f)e fc^öne [ tnb nügüi^f Sractafcn / 1!] | butd) ben S^r
wirbigen §erren 3o= [ fjannem ©teiitium Dor etlit^ Säten |
gtfdirieben / jegunber aber roibet ! im Iturf nufegangen. |
— 115 —
SBic ba^ ^ol^ be6 Sreu* | |cg bel^atocn / bnb am toaid^ftcn
angegriffen »erben foQ. | 3tem / auf j toa^ brfad^ | ©lud bnb
önglücf entftel^e. | SBie man fid^ in mittel- | meffigen ftüden
l^alten foQ. | SSon bem Sreu^ bnb ber | Anfechtung / ein
äufejug aug bem | ad^ten ©apitel ©. $auli | an bie 9t6mer.|
1553- I
36 »I. in 8«.
Sitelbl., 35 öon 3—72 pac^in. mi Xcyt. Xitclrüdffette leer, ©uftobcn.
©tgn.: %—U,^ S5— ©5 2c. bi§ ©,- 2lm @nbe bc§ Xcytc«:
©ebrudt ju grandfurbt | am äKa^n / bei ^eter SBrau«' |
bac§ / 3m 3ar | 1553* |
Sffiien.
259) DE ADMI- | NISTKANDÄ PIE | Kepubüca, ac fub
ditorum er- | ga Magiftratus iufta obe- | dientia libel
lus, I per I loannem Brentium: | Ptofi. ly, \ Ttüaa xpvxn
i^ovaiaig vnsQsxovaaLg | vjtotaaoiodw , oi ydq egLV
i^ovaia, h fxu \ &7to Seov. \ EXCVDEBAT | Petrus
Frentius, \ 1553.
120 831. in 8^.
cuifd^I- SBibmung öon §iob ©oft tote yiv. 23 unb SBorrcbc öon
SBrcnj toie 'Slx. 23. 2:itelrü(!fette leer, ßuftoben. Sign.: aij— av,
b— bv K. bi§ pv [Segler: diüj, ey, giüj fel^Ien]. 9(uf ber öorle^ten
(5. S)rucfer5cid6en toie 92r. 200.
SJerün (unboüftänbig), ^elmftebt.
260) [rot] ©ummaria ober bie gan^e Si* | bei / ba^ Sllte bnnb
9iett)e 2e« | ftament / [fd^warj] Sarin auffg furfete angezeigt
tnirbt / wag | am notigften bnb nü^tcn ift / bem jungen bold
bnb I gemeinem SWann / aufj aßen ßapitefn ju n^iffen / | bnb
JU lernen / Sarnad^ fie jr leben richten / bnb fold^er feiner |
lel^re / gu jrer f eelen f eligleijt braud^en fönen / 2)urc^ | [rot]
SSitum Sieteric^* | [fd^toarj] Stem^ | [rot] SSnberfd^ieb bes
SHtcn önnb netoen ieftaments» | gümeme bnterfd^ieb jttjifd^en
reiner Sl^riftlid^er | [fd^ttjarj] lel^re beg (Suangelij / bnb ber Slb
göttifd^en ^apiften leljre. | [rot] Sf|rift(i(^er bnb lur^er önter
rid^t / t)on öerge^ | [fd^toarj] bung ber fünbe / bnb feligfe^t
8*
— 116 —
®urd) I [rot] $^Uip. aJicIoiK^. [ Kurier begriff onb inl)alt
i}n gan^n t)ei)ligen \ [\iS)maxj] ©dEjrifft / onnb atlcr S8iHi
fi^en Siiif)ec / be§ 2(Iten | Ointb Sfelren 'feftoment« / 3)urdj |
[rotj So^annera ©rencium. | [fi^roariJ lÖtit ^eljfi Bon nement
Bfterfe^fli / ,| geme^rrt / tont 9ebe|fert. | [rot] 9hlniberg Wt. 3).
Lm. I
(fui&ail auf ai. (£ea"ff.:
Surfet SSegriff oitb inöatt ber | gongen ^eiligen ©c^rifft
onb I üÜer SSibliff^eit Süc!)et ,' bc§ 9tlten onnb | 9iemen lefto
iHentS / S)ut(S| 3o> I ^annem Srcntium. |
15 @. in fol.
Sopffilcl. Euftoben. Sign.i &f-i>fiiii. 9luJ bev oorieglfn S. be§
©nnjen -^oläfrfiiiili; ffftrifli 33erflnrmig. 5!Qtuntft:
Pfalmo LXXXiS. | ((Boi bem Boltf bo§ joui^gen fon. 1
®ebrucft ju SJfürmberi^ / bur(^ 3o^an | Dom fflerg onb
ißlridf iRenber ■ | 3Inno 1553. |
■Eet n. t. itü. bem jpejiell bie SBr.f(i)i; Sdivift angebrurft ift, ^al
ff. SonbEtlilel:
©ummaria ober iaS Sleroe %e' \ ftament / barinn auffä
!ür^te an= | gejetigt wirbt / roaS am nötigftcn unb nü^ten
ift / I bem jungen boM ' onb gemeinen Won ;' aufi | ollen
Eapifeln / ju wiffen Dnb ju lernen / | barnad) fie jt leben
ritzten / Dnb ioldjcr | feiner le^re / ju jrer ©ceten feli9fet)t 1
brQurf)en tonnen / 3>nr{^ | Sjitum Eietrid),' | Sn ber Sebolber
^fatrfittJien jU ] 9}iirnberg ^l^rebiget , gefteOet. | ^lümbcrg /
Slnno I M. D. LUI. ]
SOiünd)en ©t.
1554.
261) DE HAERE | TICIS, AN SLNT PERSEQVEN- | dL
© omnino gttomodo fit ciim eis agendttm, Do- ( €torum
im*OT'«m tum tieterum, tum reeett- \ tiorum fetüenticB. Liber
hoc (am turbulento tempore peme- \ c^]arius. CS cum om
nibits, tum potißmttm \ principibits CS magiftraübus irfiVf
fÜmiis, ad \ difcenduni. qnod' nam fit eorum m [!J re tarn |
— 117 ^
conirouerfa, tam'que periculo/a, \ officium. \ Quce'nam hie
conimeantm', proxima pa- \ gella monäircMt, \ Is qjui fecun
dum camem natus erat, perfe- \ quebatur eum gm natus
erat fecun- \ dum. fpiriium. Gal. 4. \
©ntöält auf m. 23 »» ff.
AN MAGISTKATVS IVBE \ paßt occidere Anabapti
^0$, aut alias Heere- \ ticos, loannis Vuitflingij fentefitia. \
38 Va @. in 8«. (Jufloben. aÄrgn. 6ign.: D— D», E-Es. SJuf
ber öorle^ten ®. be§ ©on^cn:
MAGDEBVKGI, PER GE- | argium Baufch, Anno
Domini 1554. | Menfe Martio, \
SS9I. ©uiffon: 6eB. eaftettion H 363.
^arig [Bibl. nat.], Tübingen, Söcruigcrobc.
282) DE HAERE | TICIS, AN SINT PERSEQVEN- | di,
® omnino qmmodo ßt cum eis agendum, LV^ | TER!
© BRENTII, aliorumq*; mul- \ forum tum u^terum tum
recentio- | rum fen^ientice. \ Über hoc tarn tufindento tem
pore perne- \ ceßarius, © ciim omnibu^, tum potißmum \
priHcipäms ^ magißratibus uHlißimua, ad \ difcentditm,
quod' nam fü eorum m[!] re tßm \ conirouerfa, toml que
periculofa^ \ officium. \ Quob* nam hie contineantur,. praxi
ma pa- \ gella monMrabü. \ Is qui fecundum camem natus
erat, perfe- \ quebatur eum qui natus erat fecun- | dum
fpiritum. Gal. 4 |
«ntW auf S3t. 23» ff.:
AN MAGISTKATVS IVRE | po^ occidere Anabapti
Hos, aut alias Heere- \ ticos, lohannis BrenMj fententia. |
28V2 ®. in 8», })Qgln. öon 46—74. ©uftoben. aJJrgn. (Sign. : D hi^
Dft, E— B5. 9(uf bcr öoricjtcn O. bc8 ©ansen:
MAGDEBVRGI, PER GE- | orgium Bausch, Anno
Domini 1554. | Menfe Mariio, \
%b. »ui()pn: (&eb. ^afteUion II, 363.
Ärtlin [Trinity College], (Smben, ^Imftebi; SBicn,
SSoIfenbätteL
— 118 —
263) SBon Äcgeren. | Ob man aucf) bie becfoI= | gen / ober tute
man mit jnen ^aiib^ | len (oße / beg 25. SWortinj ßutfieti
Diinb I Sot)ann Sörentij / oud) onberec Bi | Icr ber alten ttnb
onierer äei) | ten gierten memnng [!j | bnnb bericfit. | Ein
Simein in bijer fc^roetet | je^t gang nottoenbig aöe men
jc^eii ,' (onber= | lief) ben totftenberen unb Oberfei)ten / gan^ |
nuglic^ / baraufe jii fernen ;' TOa§ jr ampt [eqe / | in einet fo
jmetjfel^afftiger onnb gefarlic^er | fad)e. | SDen iii^olt big
iBi'icf)leiii / I j£t)gt bir |"!J bie anber jeQten bi(eS 6I«t= | (ein3(!]
an. I Ser nacf) bem gleifdi geboten toaS Det^ | uolget ben/
ber nad) bem ®eift geboten | maS / ®ülat. 4. |
Entfiäll auf SBI. 27 ff.:
SBeri(^t SooniS Sren- | tij / ob bie Oberfeiten red^t mib
bil' I tic^ tl)unb / toonn (ije bie mibertcuf= | fem ober fonft
anbete fie= | gcr tobten. |
16 SI, in 8". fol. Bon 26-^2. Kuftohcn. Sign. : Sij— 3)0, (£— ffiD,
ijr 5*1- S'^" &fi Suiffon Q. a. D-, ober ibentiicft mit bem bortfEfbft
genonnttn (S^emplar au3 ber Bibliütheca Fnbriciana?
Saffel, §elmftebt, fiönigSbetg, SWatbutg.
264) Traigte des heretiques, | A fauoir, ß on les doit pfrje
cuter, I Et. commetit on fe doU conduire \ auec etfx, feltm
Vaduis, opi' \ »ion, et) fcntence de plu- | fimirs autheurs,
tont I andern, que mo- \ dernes, \ *$ | Grandement ne
celTaire en ce temps plein | de troubles, & tres vtile k
tous: & I priiicipalement aux Princes & Ma- | giftrats,
Pour cognoirtre quel eft | leur office en vne chol'e tant
ilifficile, l & perilleafe. | La prochaine page monrtrera
les ] chofes coutenues en ce Liure. | Cehiy qui eßoit ne
jelon kl ckair, pcrfecutoä | Celui/ qui eßoit ne felon l'Efprit.
Gala. 4. \ On les vend k Rouen, par Pierre | Freneau,
pres les Cordellers. | 1554. |
teHlöHll auf m. 20»«.:
La fentence de leau Breace, tou- | chant cette quef
lion. I Si le MoffiMrat peu ia/temetit, tS ä bon droit faire |
moiirir les Amdiapti/Ies, ou aufres heretiqu^. \
— 119 —
20 (5. in 80 Jjagin. öon 41—59. ßuftobcn. 9Rrgn. (Sign.: Cs,
d-ds. SBgl. SBuiffon a. a. O.
SaH ©enf.
265) ?<^? CONFES- 1 SION DE LA FOY | CHRESTIENE,
PKESEN= I t6e par Tordonnance de la Maiefte im- 1 pe
riale au Concile de Trente, le uingt* | quatrieme iour
de lanuier, mil cinq cens | cinquante deux, de la part
de treshault | & pulffant prince, mon feigneur Ohri* |
ftofle, duc de Vuirtemberg, & | de Teck, conte de Mont* |
beüard &c. | IMPKDIE A TVBIN* | gen par Huldrich
Morhard | M. D. LIHI. |
80 «I. in 8^.
79 931. Xitel unb Xcyt einfcftl. SBorrebe, 1 (S*Iu6bI. Xitelrürffeite
unb le^teS 931. leer, ©uftoben. SJirgn. (Sign.: Ao — Aj, B— Bß 2C.
bi§ K5. §lm (Sd^luft bc8 Xeyte«:
Acheue dlmprimer ä Tubingen, le | trentiefme iour
de Mars, mil | cinq cens cinquante* | quatre.
SBgl. ©cftnurrer a. a. £). 220 f. ^onad) wäre ber Überfe^cr ^rof.
Wlädi. SBoImar.
©tuttgort, Tübingen.
266)SAMVELIS LIBEE | prior, Sexagintafex HomiHjs,
ufq§ ad decimum nonum Ca | put, & ab eo capite, ufq§
ad I finem libri, Scholijs ex=» | plicatus^ | AVTOKE 10
ANNE I BRENTIO. | ACT. ID. | Omnes Prophetae a
Samuele, ac deinceps, quotquot | locuti funt, adnuncia
uerunt dies iftos. | Francoforti ad Moenum ex* | cudebat
Petrus Brubacchius, | Anno Domini 1554* | Menfe Au
gurto. I
378 «I. in fol.
6 931. Xitel, 93ren5 pio lectori unb Index, 371 öon 1—742 Jjagin.
931. Xeft, ©^lufebl. Xitelrüdfeite, @. 12 unb legte (5. leer. Äopftitel,
©uftoben. SJirgn. (Sign.: AA2— AA4, a — aiüj 2c. bis züij, A — Aüij
2C. hi^ Züij, Aa— Aaiiij 2C. bi§ Qqiüj. 5luf bem legten 931. *: ERRATA,
ORDO CHART AR VM, bann SanuSfopf im 3f?a]^men. S)aruntcr:
Fraucofoiti ad Mocniim ex= | cudebat Petrus Brubae
chius, I Anno Domini 1554* 1 Meiife Augiifto. |
SSgl. 5.=3. 11 472. SluS bem ffiormoti; er fiafce bie ^omilieii fiiS
cp. 19 ab binc daode?iginti, ni fallor, »wais Uecfafit, unb, ia fie ju
Qudfü^lidi iDäven, ben 9ii:il in St^olien nbfolDiert.
Sonn, Sre§[au ©t., !Dre8ben, Srlangen, granlfurt
@. OaHen, ©iefeen, Sreifeipalb, Hamburg, §elittftebt,
SönigSberg, Seipjig ©t., ÜRarButg, Püitc^en U., 9iürn6erg,
Dlbenbirtg, DImüg, Tübingen, SBernigerobe, SBien, aBHten=
berg.
?)[rDt] SSoft bet §ertli^en[!] aufferfte- 1 ^ung / önb §imel
fatt / DnfetS .^ertn 3^e(u ßörifti / | [(d)roorj] Siat^ befc^iei
bimg bet Dicr Suangefiften / 3nn | ßaleiitiic^et ©pcat^ auf
flclegt / I butc^ / I [rot] §, So^aft Sren^en. | 3lllen froraen
ß^nftg[aubi9eiV||J{t|iDQtj]2ateraif(^etfprai^Bnroif|enb,'äuj^ret
©eelcn | ^e^I / Derleutfd)t, Slu^ mit (djoiien giguren / onb |
Eoncorbongen gelieret. | [^oljfi^nitt: ß^tiftuS mit Samm,
baoor fnieeiiber SRonn toJe 9ir. 205. | [rotl ©ebrwdt ju Äü
nigfjberg ift | [fdtiroaij] ^reuffen / burdi Sfo^on 3)aubraan.|
112 S8l. in fol.
4 Sl. Kttel, SSibmuiig bon Qo^. Eaubnittn on «IbrmSI Bon ^eu&eii
bat. fiüniflSberfl 1554 Sätäxf, 19, unb leereä a^l., 107 Don I-CVn fol,
öl. Xeft [geWei:: SI (tatt a, XXXUI fl. XXXJUI, LXSU fl.
LXVn, XCIS ft. XCVni], Silufebf. Iltelrürflcitc, SI. 4. unb Itßtt
®. leer, ffopfrilcl, (SufhAcn. Dlrgn, Sign.: 91— »iui ic. M Sni,
[Seglet: (li) tbttt l£iii, $ii ft. >fiili]. 13 ^Dl^fi^nitle int 3:t£l. Huf
Sl. 3'' Rro^eS SBoppeti, batüber: IVSTV8 EX FIDE VIVIT + auf
bei Dorlcpien ©.;
%tT 119. 5|ä(alin. | Srliaa mxä) burct) bein | aSort | [§oIj.
fi^iü roie auf bem 3:tteIbLl j (Sebturft jit Äötrigjj. | petg in
^reuffcn / burc^ Sodann [ 5Daubman. |
Suä ber SSorrebe gt^l berKot, ba6 liliriftopti SHolöon beu Überfein
ift. 5Jfn Srurt be:(eitftnei Soubmoii als „ei'jte frud)! meiner Dfficin
iim l£. (5. S). üanben". SRot^ait 6abe jroav feine SCtbeil „audi einet
gürftl. ^erfon" bebicicrt, er luolle bcti ^rrnS aber botS bem ©erjofi
Iwimftebt, Königsberg, äKünc^en ©t.
d
— 121 —
268) [rot] S)€r (gl^mtoirbigcft / 1 [fd^warj] §oc§ bmib SBolgcIc^rlcn
^rrcn/ 1 [rot] Qol^nniiJ SBrenttj mtb anbercr jm jugc* |
[fc^toar}] orbenten S^eologen oomi ber Siecht« | fertigung
be« SRenfc^n / [rot] CONFE&- | siON tmb DECLARA
TION, I aSMe ftc bem S)urc^* | Idud^tigftcn ^oc^gcbomen
gürftcn I [fc^ttjarg] önnb §@3rai9i / §ernt SObrcc^ten bem 1
[rot] @Itcm / SRarggroffen ju SBranben» | [fc^toar j] bürg /
nur ^cuffen k, $er§0' | gen 2c. jugefc^dEt feinb | toorben /
Anno 1553. | Menfe Aprili. | [rot] ©ebrudt ju ÄonigS |
[fc^arj] perg in ^reuffen burd^ [rot] Sodann | S)aubmon /
[f^arj] Anno 1554. ben | 27. Septembris. |
12 m. in 4«.
STitcIrücffeite leer, ^uftoben. Wlxqn, Sign.: Slij, Sliij, 93— ^43iij,
Serlin, SBre^Iau @t., SDrei^ben, ®ot^a, (SreifStoalb, ^ebn^'
ftebt, Äöniggberg, Scipjig ©t., SOiorburg, SKünd^en, 9ioftoc!,
©trapurg, SBeimar, SBien, SQSittenberg, SBolfenbüttel, QHian.
269)EVANGELION | quod inferibitnr Secundnm Io> | annem,
Centum Quinquagin- 1 taquatuor Homilijs | explicatnm ; |
PER lOANNEM BRENTIVM-- | VSVS HVIVS EVAN
GE- I Kj, loannis 20. | Mnlta quidem & alia figna fecit
lESVS in confpeßtu difcipulo- | rum fuornm, quae non
ftint fcripta in hoc libro: haec autem fcripta | funt, ut
CREDATIS, quöd lESVS eft CHRISTVS ille FI- | LI
VS DEI, & ut CREDENTES, VITAM habea- | tis per
NOMEN eins. | FRANCOFORTI, | EX OFFICINA
TYPOGBAPHICA \ Fetri Brubachij, Anno Domini M.
Z>. Lim. I menfe Septembri. \
282 831. in fol.
%iU\bU 560 öon 3—562 paQva. (5. 5leyt einfc^L SSibmung an ^erm.
ü. min wie 9h. 142 [Sfel^Ier: 39 ftatt 27, 46 ft. 34, 141, 142 ft. 241,
242, 245 ft 249, 151 ft 251], ©ci&Iußbl. Stttelrücfjeite unb le^tcS 931.
leer. Äo})ftiteI, ©uftoben. SJJrgn. ©ign. : Ag— A4, B— B4 2c biS Z4,
Aa — Aa4 — ZZ4, && — &&4
(Söffet S)armftabt, Sriangen, gronffurt/ (Sieben, ©öttingen,
§dmftebt, Äarterul^e, Äronftabt, Seii)jifl U., SRünd^en,
SRftnficr, SWirnberg, Sffiien.
270)EVANGELn | QVOD INSCRIBITVß, SECVNDVM |
lOANNEM, VNDECIM POSTERIORÄ CAPITA, | ab
hiftoria de refuscitato Lazaro ufqj in finem, | feptna
ginta duabus Homilijs I expiicata : | PER. lOANNEM
BEEXTIVM. I Summa Euangelij, Mar. 16. | Ite in man
dum uniuerfum, CS prwdicaie Euan^dion omni \ crentura:
Qui CREDIDERIT, CS haptifatus fuerit, SAL \ WS
ERIT: qui iterö non CREDIDERIT, condemnabitur. |
216 Sr. in fol.
408 DOR öBG— 972 Daßin. ®. 2ilel, »Dttebe pio lectori roie 9ft. 170
unh Xeft [Se^lci: 819 flott 809, 814 (t. 914, 963 ft. 961, 960 ft. 964],
■iS S. index. Sepie 6. ieer. ffo()ftite(, (Siifloben. ^Krfiii. Stgn.:
a,— iii, b— hl K. biä 7.,, aa— a»! ;c. biä rania, nn — niia, oo— ooj.
«or^atiben roie 9tc. 269.
271) [rot] SJer ©rofe ©eutjc^e | EatccJ)iimu§ ,■ S)iircf| ben emirbi
gen | Dnb ^od^gelertcn ^inn Jfoonn fflrcngen ®cprebiget |
[fdjroarj] Dnb Stiifegetcftt .' für ode ^fatEjerr nitb ^rcbigcr ;
aud) 1 für aüt (Stiriftltc^e §etrid)af(t cnb Obet(ei)t , jonbet- |
üd) Q6ct fi'ir bie S^riftlic^e gemeinen ^aufeudtier / Dnb | für
bie @ott8für(^ligen aBi'ittern/ roie fie jte Hinber/ | [rot] Etie
E)alien / Dnb baä gong ^oufegeiiinbe / on ben geiier \ abenben
ünb geijettagen , bafieim inn jren ©eufevn i (£f)riftlicf| Bnb
getrerolid) Dntetti(^ten onb teren | [ic^roacä] foUen / ^amit fte
inn bet forest ©otteS auff= | erjogen nierben , önb nad) Oet
müg jreS | bemffö bem SBort ®oüe§ getmu' | üi) natft
fommen. i [totj 3'' ^^"^ ^^'^ ™'^ f'i^ I ^'^ Äinbet gegen
jren ©Itcrn ä^otter Dnb SJiutter | [fd)roQrj] gef)or[ainIii:^ galten
Dnb erzeigen ^öUm ' alleg | EE)rtfflicJ) Srfläret Dnb oufegelegt. |
[rot] 3egunb raiberninb Don | [(djroarj] 9tenjem geraert önb
gebelfert / mit famyt eim niib= | liefen Jftegiftet / üud| juuor
in biejer geftott mit | [rot] fülc^en fci)6nen Sci)ften tinb gi
guren/jm | 5)rmf mjemalä ift aufegongen ic. |
412 SI. in 4".
16 m. Xtlel, «orvcbc bcS Sut^bruttctS Xfioma SBibcr an Sraf
'SUiltl ju SSetl^etm bot. 1554 ^aii. 1, Sorrebe §atlmflitn iBci)cra an
allt (tfinftl. .'pcrritfiafft unb CbciPeijl com 1 i\ar\- Iß.M aiiä SAw,
^a[l unb Ic(l beS ftnlecl)i#raus. 301 ourn 2. Sl. an mit 3 biS 38',)
- 123 —
fel^Ieröaft fol. ©I. SluMegung [gfe^Ier: 275, 276 ft. 277, 278, bic
3ä§Iung flJdngt öon 279 auf 278 jurücf], 5 331. SRcgiftcr , fol. mit
390—394. Sc^tc ©. leer, tojjftitel, ©uftobcn. Sign.: SJij, ?lilj, SB
bi§ S5üj 2C. m Siih a— aiü 2C. big jui, Sic— Slaiij :c. bi« Saiij, Sl^lÄa
big 5iraaiij K. big (5©©ciii [geiler: ©ij unb oü fehlen], 'am @nbc
beg SRcgtftcrg :
®ebru(ft }u ©d^toe« | bi[c^en ^aU / burd^ S^omam SBiber
ttjonl^offt Ut) ©anct 3Ric§* | cfö Äird^en. | [S)ruc!cr jeid^en :
»ibcr mit g-tfc^ im SÄauL] | M- D^ LIIII*
Xitcicinfaffung : 4 JRanbIciften. 39 ©olgfc^nitte im 2:cjt, bie SBIättcr
l^abcn fämtlidft SHanbIciftcn. Stuf ber Xitelrürffeitc in rcid^cr Raffung
Mt 7: Sittct, fo tüürt cud) gegeben 2c. big: aufgetl^on.
©tuttgort, S33ien.
272) [rot] eatec^ifmuS | [fd^toara] So^anniS 83ren- | tij 2)cubfd^.|
[^oljfd^nitt : rechts ^rebiger ouf ber Äonjel mit ?ßubü!um, linU
©tra§c mit ^oljl^ouer. | [rot] 1. Corinth. 14. | [fd^toarjj
SBerbct nic^t Äinber an bcm öerftenb* | nig / ©onbcm an
ber boöl^cit jeib [!J Äinber. Sin | bem berftenbni^ aber feib bol
fomen. 1 [rot] 1554. 1
408 831. in 8«.
einfc^I. SBibmung öon ^artmann SBe^er tüte 92r. 211. iiefeteg SBl.
leer. Äo})ftttel, ©uftoben. 6ign. : ^ij— Sit), 33— S3ö :c. big 3ö, a— ao 2C.
big 5o, SCa— Slau :c. big ©eo [fjel^ler: Ä* ftatt tiiij, Öiiij, Oo festen,
piiij ft- cfDf ©Ca ft. ©Ciij]. Slm (Sd^i^ufe ber brittte^ten @.:
aR* ©• Lim. I
2)er Xitcll^oljfc^nitt trögt in ber red)ten @cfe bag 9Äonogramm sB.
Sregben, ^elmftebt.
273) ^eilfamc bnb nü|^ | lid^e (SrMdrung / beg (S^rmtrbigen | §cr
ren Sol^annig Srentij / ober ben. ßatcd^if * | mum / allen Sl^rift
lid^cn ^außudttern juge^ | fallen berbeutf d^t / SSnb jefet ouffg |
nett) tt)iberumb bberlefen | bnb jugeric^t/ 1 burc^ | Hartman
ttum SBe^er. | j. Sorintl^. jiitj. | SBerbet nid^t Sinber an bem
SBcrftenbtni^ / ©on« | bem an ber 93o§t)eit f eib Sinber / Sin
bcm SJerftenbtnife aber f eib | öolfommen. | M. D. LIHI. |
200 831. in fol.
im
6 SL lilel, Sißibmung Don ^artmann S9ei)er roie 91r. 211 imb
SoKtfeiamuätefli 387 von. i— cceti-sjuij foflin- £■ Sejl (geWer: ccdiij
ft. ccctij]. aittlriiifieite unb legte ®. leet. fiopftiiel, eufloben. 9Krgii.
Sign.: aS»i— TOilij, S— aiüj ic. 6iö 3«lj, a-aiiij )c. bU I"- Sni
gnbe beä Xe;teä:
©ebruät ju graniffurf am SRaljn / biirc^ ] Sßttev S8rubQc£) /
al% man jqU ddii ber @ebutt Dnier^ | |)errn 3efu (S^riftt
1554. 3ar. |
7 ^oläfttinitle im lejl, Sitelborbüte rcie 9k. 113.
©effau, Srlangen, §elmftebt, 9Rün(^B U., SWünfter,
Siürnberg.
274) frol] ^e^llame onnb I nü^Iidie erftdr* | ung beä S^rroir
bigett |)er 1 [Ic^roarä] ren ^oonniS Stentij / | Ober hen Catt
cliifiuum. I ®urc^ | [rot] Hartman ©eljer / allen | S^riftlu^en
^aufeuätern I [jt^raarä] jugcfalien öerbeubfi^t. | [rot] 1. Co
rintli. 14. | [jcftiDarj] SBerbet nic^t linber an bem üer= |
fteiiinift I [onbcrn an ber befreit | ieib fiinber. %n bem
Derfteiitnife I ober feJb colEommen, | [rot] 9fiirnberg;' M. D.
LIUI. I
440 m. in 8".
6 581. Eitel unb ©fbinung uen .^armioun Sciier luie 9fr. 211,
432 Si. %eft, 2 €d|Iugbl. Xitelrüitfeite unb beibcii leßten 91. [«et.
fiop(ttKt, IIu(tDbeii. Sign. : »ij, «üj, aiitf, %, »— SBo ic. Biä 8»,
fl— ai, IC. bi3 i»,, aa— «0» k. bisato [Seilet: gn (tatt 6b, 33iii fe&II,
3)i„ %, @.„ %, aJä. 6s, ciiij ftatt eui, ofiii im. v^l 31m ISnbe brt
Xfilcä:
Oebniift jU 9iiirnberg ,' bnrc^ 3o= | f)ait Dom 93erg ■ Dnnb
SBl- I x\d) gferober. |
6 M. ijolsfdin. im Sep.
@otI)a, §elm[tebt, SDiünc^en St.
>) 3)er iff"'! ^iolm / ®t / j jirne bit^ nit übet ben @kittIo(en
K. I gon? G^rift!i[^ aufgelegt , butcft | §etr Soonnem ©ten
tium ' S^b I neülti^ aug bem £atein | verteütfdit. | KQrn be
trübten 6f)riften nug' ] lid] onb gait| tr öftlic^ | jutefen. | @e
ttudt jü liibingen burcE) | SJtric^ aßorfiart ■ ünno | M. D.
LIIÜ. I
87 891. in «".
— 126 —
3 91. ^itel unb SSibnntng bed Überfe^erd llnbxeag ^Oer bktier
ber firdg %fi SiU>t>erg an $Cgne^ D. ©ültimgen , bat. $SiIb^rg 1553
ben 23 ^ornund, 83 ©I. Xcft cinf*l. SBibmung öon ©r. toic 9lr. 249.
©4Iu6bI. Xitclrüdffeite unb le^tc ®. leer, duftoben. TOrgn. (Sign. :
^2— ^5f »— ©t) K. btö St), ^uf ber toorlcfttcn @. HRorl^art« 3)rucfer5
^ai^, bad Sormm mit ber gfa^e in fleiner ^ffnng.
©tra^burg, Sübingcn, SBicn.
276) [rot] ACTA APO- 1 STOLOKVM. | S)ag SBuc^ ber | Slpoftcl
gefd^ifl^t I [fci^morj] S)k rcc^t tmb ^aubtl^tftoria ber | erftcn
l^e^Iigen iS^^riftli^ fftrd^en. | [rot] ^ufjgelegt burc^ ^ol^an
nem ©rentium / önb | in C. XXn. ^rcbigtcn getl^e^Ictr]
[ic^arj] @ampt einer SSorrebe 83rentij / t)on nü| t>nh \ lobe
itfeS S5u^ / t)or nie im 2)m(f auf gangen. | [rot] 9iumberg /
M. D* LUn. j
414 «I. in fol.
10 ©I. Xitel, ©orrcbc öon ©ren^ [eS ftanble fi* um bie fiberfefeung
bcg t frtob ®(tft], SBibmung bon 3o]^. ®d)öppcr wie 92r. 75, ©orrcbe
t)on ©renj pr 2. ^uiSgabe unb ^ud Sut^erS Auslegung beS @kilater=
bricfc» toic S^hr. 82, 805 (5. 5lu§Iegung, ©djlufebl. Xitelrücffeite unb
3 legten (5. leer. Äopftitel, ©uftoben. 9Krgn. Sign.: aii— aiiij, b
bis biij, 21— ^iiij 2C. bis 3iitj, a-afüt 2c. biS aiüt, ^a-?laiiii 2c. big
3ejD [geWcr: ®iiii, TOiij, ?Wiii, citii fehlen]. «I. 10 »> ©olgf*nitt:
SucaS mit (Stier. 3^il^ ^ ^"^ ^ ^^^ Titels umrahmt bon Weinreben
unb 8d)nittem.
S)arntftabt, Hamburg, Sloftoc!.
277) ENARRA= | tionum Enangeli | orum Dominicalium, |
PARTES DVAE. ! AVTORE | lOANNE BRENTIO. |
CVM PRAEFATIONE lOANNIS POl | Ucarij, ad il
lufirißimum Pnncipem\[] AugifMum, \ Dticem Saxonice
tt) c. 1 FRANCOFORTI | ad Moenum Anno 1554. |
544 «I. in 8^
$;ttclbl., 7 m. SBibwung be« ^oDicariuS wie 9Jr. 256, fol. 3-8,
585 bon 2—535 fol. S8I. %t^ [geiler: 115 ft. 215, 121 ft. 221, 178
ft. 278, 135 ft. 335, 435 ft. 345, 355 ft. 347, 359 ft. 351, 890 ft. 390,
434 ft. 431, 428 ft. 438, 461 ft. 451, 478 ft. 471], S^Iuftbl. %ittU
rfitffcite, @. 16 unb Ic|tc« S3I. leer, to^ftilel, ^uftoben. Sign. : A^
bi« Aft, B— B„ Er, C— C5 k. biS Z5, a— as 2C. biS Z5, Aa— Aaß k.
big Yy5.
^Imftebt, SBten.
278) ENARRATI. | ONTM EVAJ^GE- \ LIOßVM, QVAE
DIEBVS I FESTIS ET DE HISTORHS | SANCTO
EVM PROPO I NI SOLENT, | PARS TERTIA, \ ÄV
TOBE I lOANNE BRENTIO. | CVM PRAEFATIONE |
lOANNIS POLLICAEn. | LIFSIÄE, \ IN OFFIGINA
GEORGII I HANTZSCH | Tool |
380 Sr. in 8».
12 SI. lifel unb SSibmung bc3 3o&8. ^oaicotiuä raie 9Ir. 257,
366 üon 1—360 fol. t8(. Scjl [S^^ler: 7 italt 8, bte Säfiiung ff ringt
üDii 152 auf 151 ff. äurütf, 263 Jt. 163, 257 ft. 207, 223 ft. 224, 145
fl. 245, 280 ft. 281, 283 ft. 283, 284 ft. 285, b\t Sä^limg fpringt wn
342 auf 341 ff. juvüi, Bon 356 auf 355 ff.], 2 Si^luSbl. liteliüdfeite
unb bie bcibcn legten SSI. Itef. atm gnbe beS SEtfteä: ERRATA.
Sopflitel, enftoben. Sign.: %-*», A— A„ B— Bj !C. biS Zs, a-a^
!c. big zq, Aa— Aa,. 9iuf bet fünftiepleii ®.:
LIPSIAE, \ IN OFFICDJA | TYPOGRA« | PHICA
GE= I OEGII I HANTZSCH* ; M* D» UIU , |3ter=
atabeSle.] ]
^elniftebt.
279) [rot] ^oftia. | [Ic^roarj] 9( [rot] u^legung bec | guangelien
©0 QUff bie [!] ©on | löge / Dnb fürnemften J^fte / bur^ä |
[fcfitDatj] ganße Soc gcprebigt toerben , ^ufonipt an= | ge
tietiiftei- ©tfldrung ber | [rot] §tftort bom Seiben Bn fter= |
bcn OnJerS §erren Sefu ß^rifti / Stodj ©e- | [jdjroarj] [direi
bung ber S3ier Suangetiftcn ; äuitunen tirnd)t Bft | öerteutfc^t
Snljültö ber Slu^legung/Sprebigen | trnnb .^lomilien be« S^r
rcirbigen onnb | ^ot^gelerlen ^errn | [rot] So^in S9rentjen.l
[((^roarj] 3" SJrönrffort / S8ei ßE)riftian Sgenolffen. |
304 *8I. in fol.
6 931. -Xitel, Sorrebc bcS ^o%^. !|io[(t^ariuS an Hugufl U. eaAfcn
„aufj bem 2aiin ßerleutfiöt" bot, 1550 giini 28 mle 9Jr. 256. [b«
5)tU(!ev] .an ben eftriftlit^cn ae)cr", aitgifler unb leert» Sl., 297 oon
I-CCXCVn fol. at. aejl, ©c^Iußbl. litdrödfelte, «1. 6 unb bic
3 teilen €. leer. Sopftitel, (£uftoben. äRrgn. Sign.: «ij— «üii.
«-aiiij !c. biä 3iilj, Ma-äüiiii !c. biä SjiKi, 9l9l-a91iiii !c. biS
3)3)iili. am gnbe bcS ^cfteä:
©etrurft äu grandfort am 2Rel)n / bei (£^ri= j ftian ffigen
— 127 —
olffen / 3m 3ar na6) ber ©eburt S^rifti | önferS ©rlojeri^
önb ©eligntac^crg / | M. D. LIIn.
8 groge, 48 tl. ^oljfd^n. im Xeyt. Xttclborbüre : D6en großer
^oljfcftnttt [®ott = §ßater, SünbcnfaU, Sßcrtreibung auS bem $ara=
bieg, S^riftt Äreujigung], an ben ©eiten je 3 §oIjfd)nitte, unten
6 fiol^fd^nittc ; fämtlid^e ^oljfd^n. ftcUen bibl. (Sccncn bor; fte tragen
[NB.: in allen 5(uSgabcn ber ^oftiUe öon ©genolff] j. 2:. baS 9Kono=
gromm i^.
SÄütK^en St., SWümberg, Dlmü^.
280) PASSIO. I S)Slg Seiben önnb ©ter^ | ben önf er« §erren 3eiu
Sl^nftt [!] / für bie f ün | ben ber ganzen SBelt / yia6) bef (^rei
bung ber SSier | ©uangeliften / t)erteutf(^t / 3nl^altö ber Stuf
legung / 1 ?ßrebigen önb §omiIien bei^ (Sl^rtoirbigen §oc^^ |
gelerten ^errn | 3ol^ann S3renfeen. | [§oIjf(^nitt: ©l^riftui^
in ©etl^f^mane.] | ©etrucft ju grandf ort / S3ei ©^ri* | ftian
(Sgenolffen. |
122 831. in fol.
Xttclbl., 121 öon n— CXXII fol. «81. Steyt. 2:itcIrüdCfcite unb
legte 6. leer, ^ojjftitcl, ^uftoben. (Sign.: aati— aaittt, bb—bbiitj 2c.
big ööo. 5lm @nbe be§ 2;efte8: 3um Sefer. Dann:
®etru(ft ju grandt fort am 3Re^n/S3ei S^riftian ©gen
olffen / 1 3tn 3are nad^i ber ©eburt ©^rifti t)nferg ©rlöfer«
önb I ©eligmac^erg / 2». 35. Siiii. |
18 grogc, 22 fl. ^oläfd^n. im Zti±
aWün^en @t., SRürnberg.
281) S)Slg S)ritt S^eil ber 5ßo- l ftiüen / ober bie (Suangelien / f o
auff bie fürnembfte | geft önb geiertage burd)« gan^e 3or
geprebiget »erben / ^ufa* | men bxaijt önb öerteutfc^t auf
ben ?ßrebigen önb ^omilien beg | ©Iirtoirbigen önb $0(J)ge
lerten ^erm | 3oI)an Sren^en. | [^oljfd^nitt : S)er ungläu
bige 2il^omag.] | grandfort / S3ei ©l^riftian ©genolffen. |
144 931. in foL
2:itclbl., 141 öon II— CXLII fol. S8I. Xejt, 1 ©. SJegifter, (Sdölu^bl.
2:itclrüdfeite unb 3 legten (5. leer. Äo<)ftitel, ßuftoben. (Sign.: aij bi^
am, b— biiii jc. bi§ jtiii, &— Äüij. 3lm (£nbe beS JRegifierS:
— 138 —
®etruc£t ju grornffort am Wei)n. Sei Sf)nftion ] lägen
otffen /■ Sm 3ör nod) ber ®burt S^rifti DnferS | Srlülerä
Dnb ©digmac^ers / | M. D. LUII. |
1 gvoBcr, 17 !l. öolÄfdiniHe im Jejl-
SKüni^en St., Siücnberg.
1555.
282) [rot] Satec^iinmS | [fc^roatj J ?so^anni§ fflren- | txj ©eubfcl). |
§oIäJi^nitt: tei^t§ ^ßcebtget auf bet Sanjel mit ^ublihim,
tinfS ©trage init§oI|i^auet. Unten rechts Ü)!onDgrQinin : .T.]
[rot] 1. Corinth. 14. | |fd)Warä| SJerbct nic^ ftinbet an
bem Derftenb= | niä/Sonbetn an ber bo3f)eit jeib Äinbet.
S(n : bem Oerftenbni§ ober feib Doltömen. | [rot] 1555. |
408 sai. in 8»
®enau mit 9Zr. 272, Don ber biefer -Sriict eine neue ■äluägobe ift.
©erlin, Hamburg, Tübingen.
283) [rot] (.:ATE | ("SISMVS, fic^WaräJ PIA | ET VTILI ES
PLI(":A I TIONE ILLV» j STRATVS, | [rot] lOÄNNE
BIiEN= I TIO [f^raarj] AVTOßE. | I. [rotj CORINT.
[ff^niQr j] 14. I Ne litis pneri fenllbus, sed malicia | paeri
Iltis, fenllbus uerü perfeCti [!] | [rot] 1555 ■ |
408 SBl. in 8".
8 ffli. Sitcl, Momebe Don ßaip. Breier mit 9Ir. 197 Hnb »ote=
cDiönmätCf-t, 778 Don 1—778 pagin. ®. Icj-l [Se^lev: 103 ftatt 203,
146 )t. 206, 107 ft. 207, 795 (t. 69ö, 740 fi. 704, 736 ft. 733, 647
fl. 747], 21 ®. Index. Silelrüflettc unb legte S. leer. ÄotifHtd.
Eufloben. Uirgn. Sign, aaij-aftv, a— a, ic. 618 Zj, A— Ai ic. 6t8
Zs, Aa— A% K. bis Dd., [Segler: k^ ftott k„]. Jit(l6otbüre roie
Sfr. läi). Xnrf Don ißelcr fflnibad) in granffuvt.
greiburg, ©iefeen, ^omburg, |ielmftebt, ßonbon, iWfluI=
btomi, ißariä. 3Bien.
284) CA'l'ECHlS* | MV8 PIAE [!] ET VTL | li Explicatione
illu= I /iraius. \ lOANNE BKENTIO | AVTOKE. | [§olj-
[c^nitt; lei^e '^rebiger auf ber fianjel mit ^ublUum, linfi
— 129 —
©trafec mit ^olj^uer] | I CORINT. XIIH. | Ne fiiis pueri
jenfibus, Sed mälitia pueri ßtis, \ Senfibus uero perfecli. \
M. D. Ly. I
372 S3I. in 8«.
8 ^l. %iitl 5Bibmung öon (la^p. Q^xttWx wie 92r. 197 unb ^ate-
d)i8muStcjt, 350 öon 1—700 <)agin. S3I. Xcjt [geiler: 02 flatt 20,
66 ft. 76, 401 ft, 405, 562 ft. 526, 84 ft. 584], 27 @. 3nbcy. XitcU
rürffcüe unb le^te ©. leer, ^opftltel, (Juftoben. 3Rrgn. ©ign.: «2*
«4f «6r A— Aft K. bis Z5, a— aft 2C. big Zj [O» ft. O4, t4 fcl^It]. @in
$oIjfc6nitt: (J§riftu8 am Äreuj, aWaria unb go^anneS, unten 9}2onos
gramm !B, am ^nbc ber 3Sibmung.
Jiürnberg.
285) CATECHIS | MVS PRO IVVEN- | tute. | AVTORE
lOANNE I Brentio. | [S)q§ ^crjogl. aBürttembergifi^e
SBa^cn.] | ARGENTORATI. | M. D. LV. |
16 851. in 8^.
Xitclrüdfeite unb le^te (5. leer, ©uftoben. ©ign. : Aij— Av, B— Bv.
S)cm Äatec6i8mu§ ift bie SSorrebe wie 9h'. 83 beigefügt. S)cm Äatc^
c^iSmuS, ber auf 581. 3 beginnt, gelten öorauS: latinae linguae prin-
cipia, i^m folgen ©ebete, epitome legis divinae, epitome aüa brevior,
epitome evangelii, Symbolum Nicaenum, Symbolum Athanasii, Can-
ticnm Mariae, Canticum Simeonis unb weitere Q^ebete.
eaffcf.
286) [rot] ESAIA8 PROPHEl^A, | (^ommentarijs explicatus, |
autore loanne Bren- | tior | [fd)lt)arg] VSYS PROPHJ:
TARVM. I 1. Petri 1. | Reportantes finem fidel uestr^.
Salutem animarum, de qua \ Salute exquifierunt & fcrutati
funt Prophetae, qui de uentu | ra in uos gratia uaticinati
funt, Scrutantes ad quem aut cu | iufmodi temporis arti
culum fignificaret, qui in illis erat | [tot] SPIRITVS
CHRISTI [f^^örj] qui priufquam acciderent tefta ; batur
uenturas in ( /hriltum aiflictiones, & qua? has secutu- | ra?
effent, glorias, quibus & illud reuelatum, eft gi \ haud
libi ipfis, imo [rot] NOBIS [fc^^^orj] miniftrarent hsec&c. |
Vna cum Jndice copiofo in fine addito. \ [rot] Mh Tig tvoXv
9
icßa!c[uav Biakw, \ Francoforti ex OfFicina | [fc^WorjI
Petri BriibaccMj | [rot] 1555. |
571 33t. in fol.
6 W. litel, Brenz pio leütori unb IcereS m. 552 Bon 1—1103
tegiffccte ÖL Icft [geiler: 334 ftott 243, 252 ft. 258, 286 ft. 289,
392 ft. 292, 337 ft. 339, 345 ft, 349, 535 ft. 532, 583 ft. 588, 598
fl. 595, 658, 653 ft. 654, 6B6, 612 ft. 712, 710 fl. 742, 938 ft. 814j,
13 W. 3nbe^. liteltürffeite, 591. 6 itnb S. UM be8 2ejlc« Iter.
Äoljftitel, Euftolitn- äJfigi- ©ign-: 2-4, A— A4 :c. blA Z,. a— a,
K. biä Zi, AA— AAj k. biS ZZ., aa— aaj k. m zz., a— dj, b— b,
[S*[)l«: Rüj flait H, 00 ft. onj, ajgl. .5).=3. 11 472.
Setiin, Sonn, aSregtau ©t., ©tegben, Eiienacfi S. St.,
granffurt, @t. ©anen, üeipiin U., aRunt^en U. u. ©t.,
Dlünibcrg, Stuttgart, SBernigerobe, SBicn.
287) [rot] fiir{^c orbnung/ | ffijie eä mit ber Se^re Dnb 6ere= ]
[f^roatj] monien im gürftentfiumb 2Bür= | temberg angeritzt
Dnb gel)afleit | roerben Jotl. | fS^aä §er^ogI. S5}ürttembergi[c^e
SBappen im SJaljmen i. Z. coloriert.] ! CI[rot] ©etrurft ^u
Tübingen / buri^ Sßl= | [fdjttiorä] tidi ÜHorI)Qrt§ SBitfralD. |
Anno Jr. D. LT. |
100 St. in II. 8".
Iile[61., 96 Bom 2. 5J1. an mit I-XCV fol. öl. Icp, 2 «1. Sliegifter
unb ®41u6bt. Sttclrütffeite, legte unb brilHeEle ®. leer. Guftobcn.
aRrgn, Sign.: Dtij bi§ 9lo, 33 bis SP ;c. bis 3)ij. ?lnf ber Oorlc)ilen
S. ^HorbatbS Tiru(ter(iei(ftcn (ba« Siamm mit bct 5''fi''f* '" groStrcr
graiiuna. «bI. §.=3- II 245.
Stuttgart, Xübingen.
2S8) [rotj IN APOLOGIAM | CJonfefsionis llliirtrifsimi [
[jttiroarj] Principis ac Domini. D. | [tot] f'hriltophori.
ducis I [fc^roarj] Vuirt«iibergen= | fis &c. | [tot] npOAE
rOMENA, I fit^iooti] A\"'rORK lOANNE | BRENTIO. |
[rotj Francoforti apud | [fdjroarj] Petrum Brubachium,
Anno I i«.i 1555. "*'""'" |
Sitfibl., 12 S. aJibmimH on ©etjoa Gfitiftopl), poglti. Don 4—16.
175 Don 17-191 pagin. ®. %tiX. Sepie ®. Icei. fiopflitd, (JuftolKn-
SEBtfln, Sign.: Äij-Av, B-Biij jc. bi« Ziij, Sgl- *=3- ^ 320 |t.
— 131 —
SBafcI, S3criin, ©arrnftabt, S)rc8ben, ©fcna^ S. «., mu
ttngen, ®ot^a, ^cibclberg, ^clmftcbt, ffiönigi^bcrg, Scipjig @t.,
aKündöen ®t., SIÄänftcr, SWürnbcrg, (Stuttgart, lübingcn,
SBicn, 3üri^ @t.
289) SBic man ft(^ | ©IinftUd) [!] ju bcm ftcrbcn | bereiten foU |
SBie man ®ott rec^tfc^affen | bienen f ol. | 3Bie ba8 öbel nai^
reben für ein | f^were ©ünbe ju achten | fe^ / Äuff bre^
®er^ I mon geftelt* | Sodann S3rentiug ju | ©c^ttjebijc^en
^aü. I Jiüremberg, |
76 831. in 8«.
3:itel6I., 72 m. Ze^ct, 3 f&l ,,®in flemein gebet na* ber $rebigt /
önb fonft tdgH(ft / mit 3Kunbt önnb ^er^en ju fjjrecften." Sitelrüdfette
(eer. (Sign. : f&, (£ 2C. biS ^, jeweilig innerhalb ber unteren SRanbIciftc
ber öon 4 Seiften umgebenen Seiten. Xiteleinfo jfung : 6 SRanbleiften
(eine oben unb rechts, je 2 linlS unb unten). Huf ber legten ®. :
?ßfalm. ©föüj. I ©Ott ift mein fterdt / önb | mein ^e^I. |
[SBappen.] | ©ebrudt ju SJiüremberg / buri^ | ©abriel §e^n.
1555.
aSien.
290) ®ne fel^r fc^one | önbe nüttlife Iieielfame ?ßre* | befie beg
(Sl^rttjerbigen $o(^« | gelerben ^eren 3oI)annii^ | SBrentij öan
ber SBar^ett | önbe 26gene. | 3ef ui^ ©tirac^. ßap: 20. | (S^n
®eff jg fo böf« ni(^t / alfe etin minf^c bc f^dt | tf)o ben
lögenen toennet / Sluerft tl^om late«* | [ten famen je albeibe
an ben galgen. | ©ebrücft tI)o SfioftodE b^ | Suboloic^ 35ie^. |
M. D. LV.\
18 831. in 8^
2 S5I. 3^itel unb SSibmung öon Qol^. greber an htn SBürgermeifter
5U ©tralfunb gran^ Seffel, 16 331. Seyt einfd)!. breier Sieber. 2:itel=
rüdfette leer, euftoben. Sign.: ^liij, S3-S3iij, S3ü, «öj. ^ie ^rebigt
ift laut SBibmung eine Überfe^ung au§ bem Satein.
gfioftocf.
291) EEGINALDI | POLI CARDINALIS BRITANNI j PRO
ECCLESIASTICAE VNITATIS DEFENSIO- | ne, libn
quatuor, in quihus conattis est maocimo ftudio Ecclefm \
9*
— 132 —
Momanen Primahim comitabüire, nunc jiritatini in Ger= \
manvi (editi, qm tarnen antea in Italia ftteraiU ex^ \ eufi,
f'ed laiiiarunt diu tS ad paueomm \ mantis pen«i»»e6onf . |
ADIECTVM ES'l' ETIÄM QVO- | EVNDAM ALIO
RVM GEÄVIS8IM0RVM VTRO= 1 lum de Poutiflcis
Romani Primatu I ludiciam. | i. THESyAL. V. | Omnia
}>robatc. quod botrnm ait tenete. \ Mt D. LV»
em^ält auf bem mit 169 fol. m. '' ■■
lOAN. BRENT. DE | CLAA'IEVy REGNI COE- 1
lorum explicatio
[^ ber bell %affuä au'^ bet ßate^cimuSauälegung] lo ® m |d1
[ol Don 160—166 floprlile! (iuftoben SKrqn ©iqit rüij 1— dij
t, t,j Haut fcm€r fflibmuiig an 3ofi i^uebr U £od)(en ift bic "lus
gabt öDn ajcrgeiiuä Dcronlofel
SQffel.
292) [tot] ©unimatia ober hie gan^e 99i= | bei / baä Site unb
Sietue lefta* | meiit / [fi^roarj] ©arinii nuffä lurgte ungejeigt
rotrbt, iDQä j am nötigften Dnb ni'igten ift / bem jungen Dolcf
Dft I gemetueni 9Jfanit / auij alten tSapitetn s» loiffen / | tinb
ju lernen / Sliornac^ fie jr leben richten / ünb foldier feinet |
le^re / ju jrec feelen fetigEeiit broucfien lönnen / 3)uti^ ; [roi]
SBitum ©ietrii^. I ffdtttarsj Stern. | [tot] Snterfc^ieb beä
9t(ten önb Jßeroen leftomentä. | giirneme unterfc^ieb jlDifi^n
retner ßfirifttidjer | [fi^roarsl lettre beS SuangeÜj, onb bfv
?l6göttii(i)«n ^aviften letjre. | [rot] (ifjriflticE)er mib tutger
»nterridjt . »on Derge= | [fdjmarj;] bung ber fiinbe / nnb feiig
Iei)t/ 35urct| | Irot] ^^JfjiliiJ. aWelanc^. | Kurier begriff wnb
in^Qlt ber ganzen ^eijligen | Ifc^rootä] ©dirifft / unb aUet
iöibliif^en 58ui$er;' beä Slltcn | önb 91eiDen SeftamentJ
2)utc^ I [rot] So^aiinem sörentium. | [fc^roots] 9Jiif fleois
Don newem ubctfe^en/ | geme^ret/ unb gebeffert. ( [rot] aii'ini
berg. M. I). LV. [
(Sntfiäll nuj iBl. iPA'-\i:
fiurtjer SÖegrtff trnb intjült ber ganzen ^eiligen ©dinfft[1] ,
»nb I QÜer SSiblifdten Si'id)er beS alten Dnb 1 Meroen Sefta
inentS ' bntd) 3d' | t)cnnem Srentium. |
— 133 —
15 ©.in 20. topftttcl, euftoben. Sign.: gf^gfti, 5ftj,|!J gfiiij. 3)rud
öon 3o]§. t)om SBerö unb Sßlric^ 9?cubcr. S)er 2., n.-t. Xeil, bem
fpe^tett bie S3r.f*rift angebunbcn tft, §at ©onbertitcl:
©ummarta ober ba8 9lctoe2:c* I ftamcnt/ barinn auffg fürfetc
an* I geje^gt toirbt / \va^ am nötigftcn önb nü^tcn ift / | bem
jungen öoldt önb gemeinem 3Raft / auf j | aßen Sapiteln / ju
toiffen önb ju lernen / 1 barnai^ [ie jr leben richten / önb
joli^er I feiner feiere / ju jrer @eel jeligfet)t 1 brauchen f onnen /
S)urcl^ I SJitum S)ietri^ / \ 3n ber ©ebalber ^ßfarrliri^en gu |
SRümberg ?ßrebiger/ gefteDet | 9iürnberg/ anno | M. D*
LV* I
Eaffel, e^Iingen, SRünc^en ®t
293) CATECHISMVS | Vslouenskim Jefiku / fano | kratko
fastopno Islago. Inu | ene molytue tar Nauuki Boshy.
Vfeti I is zhistiga fuetiga Pifna. | [§oI;ijc^nitt : ^rebiger
auf ber ftanjel mit ^ßubfifum.] | Pfal. VIII. Math. XXI. |
Is tih uust kir ne umeio gouoriti inu kir | fefaio / si
ti Gofpud tuio zhaft go= ( 15 ri naredel. 56. |
100 S3I. in 16",
cinf*!. Sßorrebe öon N (?), V[ergerius], T[ruber]. Äoljftitel, euftoben,
aRrgn.? Sign. Ag— A4, B— B4 :c. bi8 N4. ^m ©c^Iuffc SWorl^arbS
^rudcrjctd^en: baS 2amm mit ber ga^ne in Meiner Raffung. 3)arunter:
Letu ie tu Jagne Boshye | kateru ta Greh tiga fuita |
prozh vfame/ Jnu ta della tiga hudizhe refueshe. |
%a« «Ije in 3a^rb. ber ©efeüW. f. b. ®ef(^. bcS ^ot. in Cfterr.
1893. ©. 85 ff.
SBien.
294) ABECEDAEt | VM. ENE BVQVICE / 1 is katerih fe
ti mladi inu preprofti Slo- | uenci mogo lahku tar
hitru I brati inu piffati na- \ uuzhiti | [SKor^arbg S)ru(fer«
jeid^: Samm mit gal^ne in Heiner gaffung.] | Rom.
Xnn. I Et omnis Lingua confitebitur Deo. [ M. D. LV. |
4 »(. in 8<>.
Äopftitel, ©uftoben, 9Hrgn., ©ign.? SBgl. (gläe, 3a^rb. b. ®efemd&.
f. ®ef(I). m $rot. in fcftevr. 1893. ©. 84 f. 3)ie Erläuterung (£/§
rct^^tfcrtigt bie mufnal^me Mefe§ S3ü*lein§ al§ ?iu«aug au§ ^. 190
in unferc S5ibIiogra})]§ie.
aSien.
134
1556.
295) IN EVANGELII, | quod infcribitur, J'ecundum Lu | cam
duodecim priora capita, | Homiliae centiiin & deeem, |
ÄVTORE lOANNE | BEENTIO. | Eiurdem Homilia?
oötoginta in | duodecim pofteriora capita, ac in | hifto
riam Parsiouis & Eefur | refitionis ChriTti. | CVM IN
DICE COPIOSO I AC VTn.I. | EVANGELION CHEl
STI POTENTIA | Dm eft, ad falwtem omni credenii.
Roma. 1. I Fraucoforti Anno D» | M, D» LVIk |
376 ÖL in fol.
375 Bl. liltl, SSibmung wie 9h'. 93, unb Sejt, pagin. auf S, 4
mit 4, ©. Gff mit 6fi. biS 750., Si^lufebl. Siidriidfeitc unb [eBKä
m. leer. fiDpftittl, (Sufipben. aWrgti. Sign.: Aij— Aüij, B— Biiij jc.
ÖtS Ziiij, a-aiiij ic. biä züij, AA— AAiüj !C. bfä ERüj. «m gnbt
HIU FINIS ESTO PßlORIS TOSri | Homiliarim in
Lacam loannis ] Brentij. |
3)iu[f bon ^etet: Brubac^.
m. ©aßen, fieipiig ©t
296) IN BVANGELn, | QVOD INSCEIBITVR. SE« | CVK
DVM LVCAM, DVODECIM P0= | iteriora capita, Ho
müiK; o6tO' I ginta. | ÄVTORE JOANNE | BRENTIO. |
[SanuSfopf im SRa^men.J | FRANCOFORTI EX OFFI
CINÄ 1 Petri Brubachij, Anno Domini | M. D. LVI. |
MENSE 8EPTEMBRI. |
346 Sl. in fol.
Sitelbl., 325 Don 755—1401 pagin. SSI. Icjrt einfcftl. ffiibmung H)i<
Wr. 108 [Seftlet: 757 le^lt, 006 (taH 1006, 1014 ft. 1034, 204 ft. 1304,
1306 (1. 13161, 1 Öl- Br- lecWn loie 91t. 218, IteteB 81., 18 »1.
Index. Silcli-üdfeiU, bag iS(. bor bem Index unb leßte <s. Inr.
ÄopfHiel, ßuftoben. 3Krgn. ©ign. : SSij— SSiUj, TT—TTüij jc. biä
ZZiiJj, Aa— Asiuj k. bis Zisiiij, aaa— aaaüjj ic. biS zzziüj, &&& bis
St&&uij, »S»-ftRRiiij, jfyy— 7,y?iij, aa-fta.ic. biß ocj [Jiefil«:
nnuiij [lall nnniiy].
©t. ©QU™, &ipii() ©t.
^
— 135 —
297) PEEICOP^ I Euangeliorü quse | SINGVLIS DIEBVS
DOMINICIS I pMice in Ecclefia redtari folent, expofitce \
per I lOANNEM BEENTIVM. | Francoforti apud | PE
TEVM BEVBACHIVM | Anno M. D. LVI. |
228 851. in 8«.
4 S3I. Xitel unb SBortoort öon Wt\^. unb 3acob ®rcttcr bot. <B^xo,
©an 1555 3)ec., 444 öon 1—444 pa^m. @. 2cft [geiler: 381 ftatt
281, 34 ft. 341, 420 ft. 402], 2 ©djlufebl. Xttelrücffeite, \>Qi^ crftc
(Sd^Iufebl. unb bic legte (5. beS gtoetten ©cftlufebl. (eer. Stuf bcr öor-
legten 6. errata. Äojjftitel, ßuftoben. SKrgn. Sign.: Aj, Ag, B
bis B5 ?c. big Zß, a-a» 2c. bi« U- 24 ©oljWnitte im Xejt. 9(uS
bem SSorwort: Silux mit SD^Jü^e l^ätten pe S3r. juv Erlaubnis biefer in
©aU gel^altenen ^rebigten gebraifit. ©nt^ölt ougcr ben ^ericojjcn aucft
11 homiliae de poenitentia ö. 1547. ^ie ^crico^jenprebigten finb ju*
meift batiert.
S3rcglau St., ^elmftebt, ÜRünd^en (St.
298) PEEICO- I pse Euangelio« | EVM, QVAE A FESTO |
PASCHAE VSQVE AD ADVENTVM | ChHfti, publice
in Ecclefia fingulis Domini- \ eis diehus proponi folent,
Expli^ I caice per Beueren= \ dum uirum \ D. lOANNEM
BEENTIVM. I
286 931. in 8".
})Qgin. öon 450—1019 [fSfe^ler: 631 ftatt 651, 721 ft. 821, 820 ft.
902, 982 ft. 984]. Segte ©. leer, i^o^jftitel, e;uftoben. gj?rgn. ©ign.:
g2— ga, h—hß 2C. bis Zß, Aa— Aaß 2C. biS Ttß [Sedier: Rig ft. ßrß].
36 ©olafd^nitte im Xeyt. 5lm ©rfilufe be« XeyteS:
Francoforti ex- \ CVDEBAT PETEVS BEVBA- |
chim, Anno Domini 1556. | menfe Septemb. \
SBrcgIau @t., ^elntftebt, aRünd^en, ß^i^^i^-
299) [rot] PEEICOP^ EVAN | geliorum, quse fingulis die- 1
[jc^toarj] bus Dominicis publice | in Ecclefia recitari
folent, expofitse | per | [rot] IOANNEM BEENTIVM.
FEANCOFOETI AD MOENVM, EXCV- | [fd^tt)arj] DE
BAT PETEVS BEVBACHIVS ANNO | [rot] DOMINI
M. D. LVI. I mmxi] ?^^ <^^ltd I [rot]
273 S3r. in 4«.
— 136 —
i «1. Site! unb aSombe Don äKitSael uiib gocob Öreltec luU 9(r. 297
imb 267 Bon 1—534 pagin. öl. lejl, 2 edjlufebl aller [St^kr : 13H
flolt 139, 256 Ft. 246, 260 fe^lt, 357 % 349]. lilelrürfieile, ©. 231)
bi« 232 b«e Sektes unb bte bclben legten St. leer, ßotiftiiel, (Suftoben.
Dhgn. Sign.; A,, A,, B— B» !c. 618 Qj, R— Ej, T, Sj-S,, T— Tj,
V— V„ !r. bis Zi, a-a., b-b« ic- öiB m« [Segler: S, ftatt X,, f,
fffitt, i, iinb 1, freien auf bem »1. hinter U, \l 9tuf S. 233 bri
Xtftrt Seginnm:
PEEICOP.E EVAN I geliornm, qu^ ä fefto Pafcli^ |
VSQVK AD ADVENTVM CHRISTI, ] pnbUce in Ec
clefia fmgulis Dominicis diebus proponi | folent. es
plicatse per Reuerendum uirum | D. loannem Brentium. |
Mm S[^!u§ bti uorleplen SlalttS :
FRANCOFOKTI | excudebat Petras Bru» | bachius.
Anno I Domini | 1556. [
24 ^Dljfdinitle in Xctl I. 22 in 2(fl 11. 5!gl. ,6.=3. II 472. fl
Serlin, SDidingen, ©reiben, ©rlangen, Jtanffurt, ^Im«
ftebt, Königsberg, 2Riin(!^en ©t, DIbeuburg, ©tuttgart,
lufiingen.
300) [golben] 5IIu|jIegung | [totj ber ©uongelien ; (o man bur^ I
[fd)roarä] baS gaiige 3ar / üuff ein jeben bejonbern Sontag
in bei I fiirdien pflegt fi'irjuttagen / SrftmcilS in £atei= | ni
ft§er \viai) Dergeidinet burd) bcn | [tot] Stirmirbigen ^tren |
lohanueni Brentzen. I [fcfilnatj] SJerteublt^t burc^ [tot]
3aco= I biim Oreftent. | ®etruift ju gröntf= | fürt am aSalin '
[ft^warj] bei) ^etcr Srau» | bot^ ,■ Sil« mon ^ait nQ(^ bcr
©eburt iin= ] (erS lieben [rot] HERRN [ji^Worj] Sefu |
I
(S^rifti I M. D. LVL 3ar. | [tot]
400 ffli. in iol.
4 9jr. Siltl, aBibmimn uon Snc. ©relter. ^fotr^vv m Wltötlba*
an 5wu Slnna geb. Wtduln Bon Sloberon, groiMn ju !i>Qin{>uTg bot.
SRidjetbQdi nn bet «ül« 1566 TOotj 12 unb kereS $11., 787 iww i bi§
cccjlü) [enbe beä crfkn TeikS] cccilij— cccccccljifBij pagin. S. ^(t
[5*^ler: dB ftalt cliß cclnnr ft ccwif], 2 ©Cftlutibl. liklrfirffeite,
»I. 4, bafl öl. noiS ® cujIdi unb bie leei™ 6 S. ker. IhipftileL,
Gufloben. Sign,: na an, «t— "Ii •(. blä gj. a— n, ;c. biS j,, «n
HS ?la, !c. WS Süj «Im ßnbe be^^ 2ejtcS:
— 137 —
©ctrudt ju grandEf urt | am Tla\)n j bei ^ctcr SBraubac^ /
nad) bcr ®eburt Slirifti / | 3»* S. lvI- Sot. |
59 §oIjWnittc im 2:cjt, folorirt. S(uS ber Sßorrcbe: ®. l^ot nac^
bcr latein. ^luSgabc feine« SBctter« 3Jli*eI Bretter [ögl. 9h;. 297, 299]
überfefet, ber ©emal^I ber ^nna ö. Simburg, ©rogmu«, ^ot ifjn „in feinem
elenb" aufgenommen.
S)rci^bcn [^ßrunlcfcntplar].
301) [fci^toarj] ^ofttlU | [rot] ttuJBlcgung ber | (Suangeltcn / f o auff
btcSon* I tag/t)nb fürttcmfte geftc/burd^ggati' | [fi^toarj]
|c 3ör gcprebigt tocrben / 3Wit ben ©um | marien / önb 9fic
gifter /ncto l^injü ge- | tl^an / ^ufampt angel^ncfter | Srfld
rung ber | [rot] §iftori öom Seiben önb Ster | ben önferS
^erm Seju S^rifti/nac^ Se^ | [fcfittjarj] f^reibung berSier
(Suangeliften / ßufamen i brad^t ünnb öerteutf c^t / 3nnl^alt2
ber Stuhle- | gung / ?ßrebigen önnb §omiIien beg | (£I)rtoirbi
gen önb ^oc^ge- | leerten §erm | [rot] 3oI)an SrenfecnJ
[jd^njarj] Sefet öon nenjem wiberumb erfe^cn / 1 corrigiert /
önb t)bcr öorige (Sbi* | tion gebeffert. | Qu grandtfurt am
3Ra^n / JBei E^riftian | (Sgenolp (grben. |
170 851. in fol.
5 S3L Sitel, SBibmung be« ^o^g. ^oHicariu« an §luguft ö. ©ad^fen
tote !Wr. 194, SSorrebe öon ©onrab 2:^roft)bulu§ 2ontcer, beö ^.
«tHingeHt S)iener a« 2:rebur bat. 1556 SRära 1, 3 m. Siegifter, 162
öon I— CLXII fol. m. Sleft. Xitelrüdfcile unb le^te 6. leer. Äo})f=
titel, ©uftoben. ajjrgn. ©ign. : ^ij— *ö, St-^liiij 2C. hi^ Siiij, Sla
bl« aaiiii K. bi« 3)bitti. 28 ©oljfdönittc im Xcft. ^u8 Sontcer§ Sßor=
»ort : S)a bic öor 2 Sauren erfc^ienenc beutfc^e ^ofttDe [ögl. 5?r. 279]
öcrgriffen fei, ^abe er auf SBerlangen beS 3)rucfer« eine ^ieuauflage be?
forgt. „58nb nad^ bcm anä) l^ierinnen [in bcr 1. Stuflage] etlid^er
(Suangelien auglcgung gmangelt, fo feinb biefelben aufe htn fd^rifften
ber ^. 3). Sutl^ert unb ber lateinifd^en ^oftiHen 9Ä. ©eorgij 9lemt)Iii ju
2^utf(ft inuerleibt önb erftattet." Slud^ fei wie in ber erften StuSgabc
bic ^iftori öom Seiben unb Sterben Qefu ß^rifti öon S3reng l^injuget^an.
Sitclcinfaffung: in htn 4 ©den bic 4 (göangcliften , ^wifd^en ben
©toongeliften oben unb unten SKann mit (5<)ru(j&banb, barauf oben
»jTw unten nw, rcdftt« unb linfö SKebaiHon mit bibl. ©gcne, umgeben
öon 3lanlen unb fjiguren.
SJerlin, ®ie^en, §elm[tebt.
302)3;q§ atnbet Jf)e^I bet 5]3d= [ ftideii be§ (Stirtuirbigen onb
§Dt^ge[eerten §erreii | 3of)Qnn S8ren6en / ^bez bie ©otttogS
Suongelien / ] Sonn ^fingften bi^ äum 3lb= | ueiit. | [§oIj=
fcfinilt: ß^riftuS mit gof)"^ ""b äicei Süiigeni. ®ott=S8ater
in bell Sßjolfen, unten rechts SJionogramm : S] | ©ettucft ju
graniffurt / Sei 6[)nflian ege= 1 nDtffö ®r6en. I
154 a3f. in fol.
Sitd, 149 bon U—CL fol. SL Sejl [geiler: XXXVH ft. SSXVI,
XCm, XCIV ff. SCVII, XCVni]. 3 m. ateglfler, S*1u6b(. Sol)f=
titel, Euftoben. älh-gn. Sign.: 9iaij— 919tiiij, S8S— »Siiij !c. bis;
33iUj, 8(HQ-SIäaitit ;c. bis eSciiii [m^tx: SS flatt 3ISB, fflSbhii
fe^Il]. a;iteltudfeite uiib leptcä ©I. leer. 26 Sioijfrfinitle im Sefl.
Serlin, Silenoiii S. 31., ©iefeen, afiünfter.
303) 5DS18 5Dritt Iljeü bet $o= 1 ftiOen. S6et bie guargelien ,,
(o auff bie fürnembfte | geft tinb Feiertage burc^e flcinge 3at
geptebiget roerben / 3ii(a | meii bracht Bnb nerteuti^t aiife ben
^rebigen Dnb §onii[ien beä | @t)tmtrbigert »nb ^oc&gelerten
§errn Sodann 99rcn$en. | [^oljic^nitt : 5Der ungläubige
Jfiomas] I grondfort / Sei e^ri. SgenoIffS Stben. |
166 öl. in fol.
Xttelbl., 160 uon II— L'LXII fol. öl. Sept iinb fflcgifter. Silel=
türffeite unh lepte ©. leer, ffiopftftel, Euftoben. SHvgtt, Sign.: an
bis diiii, fi— biitj !C. bi« jttui, OQ-aaitli !t. bis eeiiti [5ebl«: bbitü
fei|ll]. Mm IJnbe beä 9tegtflet8:
©elrncft äu grondfurbt am 2JiQt)n / SBci (S^riftian Sgenolff«
Srben / im 3ar no^ ber | ©ebutt Ef)tifti cnjer« Eirlölerü
ünb ©e- ! ligmac^etS 9K. ®. £iB3. |
18 tieine $Dljf(l)nit<e im Xe^l.
Serlin, (äifenoc^ ß. 91., afiünftcr.
304) PAyyiO. ®SIä Weiten bniib ©ter= | kn önjerS .fterren
3efu tS^rifti / für bie jiin | ben ber gangen SSelt / 9M ^e
f c^reibung ber SBier 1 Enongelifien / Dertcut(cl)t / 3nn^QU8 ber
Slu^Iegnng / | ^tebigen onb ^omitien beä SEirroirbigen
§DcJ)' I geleiten ^ertn [ 3o£)Qnn Sreii^en. | [|)oljfil)nttt: SJcr-
h
— 139 —
Kärung S^rifti.] I ©etrucf t ju ^rancff ort / JBei 6^ri[tian
©genolffs ffirbcn. |
122 851. in fol.
ZMbl, 120 m. Xef t fol. öon S3I. 2 an mit II— CXXI, ©cölufebl.
Xitclrücffcite unb Ic^teg m. leer. Äo})fltteI, ©uftoben. 3Ktgn. (Sign. :
aij, oaui, aaitij, bb— bbitti 2C. bid ööo. 3lm (Snbc beS XejtcS SKit^
teilung: 3^"i 2e\ex, 3)ann:
©ctrudEt gu grancffort am SÄc^n / 55ct ©l^riftian ©genolff^
erben / 1 3m Sorc md) bcr ®cburt ©l^rifti önfcrg ©rlöfcrg
önb I ©etigmac^erg / 2». 2). Söj. |
3m Scft 40 ©ol^fd^nitte.
(Stjcnac^ e. a., ®ic§en, ©clmftebt, Sütün^en ®t., ©tutt*
gart.
305) SYNGEAM | MA CLAEISSIMO- | EVM QVI HAL^E
SVEVOEVM I conuenerunt uirorum, fuper uerbis Coe=|
nae Dominicae & pium & eruditum, | ad lohannem
Oecolampadion, | Bafilienfem Eccle= | fiaften. |
lam denuo hanc ob caufam hoc potifsi= | mum tempore
^ditum, quod certa= | mina uetera de coena Do= | mini
recrudefcere |incipiant. | Quce uero huic ceditioni accefferunt]
fequens pagina indkdbit \ NOEDIBEEG^ | Ex officina
Gabriel. Hayn. | M. D. LVL |
64 931. in 8«.
^itelrüdfeite unb legte (5. leer, ß^uftoben. 9Jirgn. Sign.: Ag— A5,
B— Br 2c. bis H5. %\t S5cigaben finb: I. Epistola Hiob Gast ad
Joh. Stiglerium super controuersia rei sacramentariae [s. a.] 27 Nov.
n. Kesponsio Mart. Lthi ad ministros nerbi Dei apnd Argentinam
per G. Caselium legatum de uerbis coense dominicse. Witembergae
dominica post omnium sanctorum anno 1525. III. Andrese Althameri
Brentij Epistola ad Conradum Som, qua respondet, quatenus prosit
corporalis Christi presentia in mensa Domini. Dat. Norimbergae
1527 Jan. 31. IV. Epistola Joannis Brentij de uerbis Domini hoc
est corpus meum, opinionem quorundam de Eucharistia refellens
[an SBufeer auS ^aü 1525 Oft. 3]. V. [5(uf ber sequens pagina nidjt
öcrjeid^net] : Contra novum errorem de Sacramento Coporis et sangui-
nis Domini nostri Jesu Christi, Epistola lohan. Bugenhagij
Pomerani [an 3o§. §e6 s. a.] VI. [beSgl.] Joannes Pugenhagius
Pomeranus ((Srffärung, ba^ ein libellus, in quo continetur ordinatio
misaae Don i&ra ni(^t tierrü^te [s. a.]. Stni ©i^lufe bei: SSoibeticiie
beS »Dileptcn Sl. am ISnbe Bon 9(r. V. gintiiitienlieS Si^ioetl im fivansf.
ju befien geilen bie 33iid)ftaben I (reditS), P lUntS).
SJfltmftabt, EteSijen, SKatburg, SRündien @t., Jiifiingeu,
^
306) [rotj IN APOLOGIAM | Confefsionis Illultrirsirai 1
^ [fc^irarj] Principis ac Domini. D* | [rot] Chriftophori,
Ducis I [fdilDorä] Viiirtenbergen= | Tis &c.^ | [rot] riFOJE
rOMEN.-i' I [ft^roarj] AVTOKK lOAXNP] |'BKENTI0.|
[rot] FKA^X'OFOE'ri AP\D PE- | [fc^loari] TRVJI
BRVßAO- I CHIVM, ] Anno [rot: M. D. LVI^**"""
96 SSI. in 4".
8 S9I. lilel, pio lectori. fflibmung an &erji>fl Gfinttopö roie 9ft. 2S«,
175 Don 17-191 (logiti. ®. le^t- Ce^fe S- l«i. Sopftitet, Euflobciu
Sign. : Aij— Av, B— Biij ic. &fä Züj, Slm Enbc beS lejleS SanuSfopf hti
fflaSmen. TOiftl nur baS Xitelbl., fonbem an* btr Sop biefer Slti«;
flott ift ein anbeter mit Wt. 388.
SSerlin, SBreSlau U., Gaffet, SJilliTigen, ©reSben, ^nmburg,
fföntgSberg, ffralaii, Kföncfifn St., SRünftet, 9iüniberg.
Stuttgart, SSien, SBtttenberg, 3BoIffeiibiittct.
307Hf<^nJarj] PREOEDENTIE | [rot] ALLA APOLOGIA
DET.LA I CONFESSIONE DELLO IL' | lartriirimo
SigTior DVCA di Vuir= | temberga. | DEL BRENTIO. |
[fdjmarj] oue ß tratia. | DelT ufficio de Principi vella
Oiiefa del fi^liuol di Dio. | DelT autoritä della Sacra
fcriUura. ] Delle TradUiom. \ DeÜa Chiefa CatoUca. \ L'AnßO
M. D. LVL I
98 n. in 4".
pagin. Bon 9il. 14 an mit 1—170 |bie 13 trften unb bttben lepltn
»I. unpagtn.]- lileltürffeilc, SBI. 2», S(. 3'', «!. 4*, »f. 18^ leev.
Bie Dielen leeren Släiter am Snfanfl tübttn bnber, bo6 bie PrefMinne
del Tradnttore Mrbnuft ift; bie(flbe jonie 91. 2* beginnen, ftoll
befien ift biele 6. leer unb bie praetfttin beginnt 81. 2'' mitten im
€apf, ebenfD fc^Iiebt iSI. 4'- nid|t an 3* an, ber teft ber »I. 3^
4' fe^lt »irlniefet. autfe brid» bie iiraefatio ouf »I. 4'> am SAIuS
mitten im isai» ob. Soge n=C£u (loben. SHign. Sign.; a— a«. K — A*
;c. bi« Z,. .\a. Aa,. ffluj bem lejten SL ■
aign.; a— a». \ — A*
— 141 —
CORRETTIONE IX \ aktmi errori occorfi nelh \ ftam
pare. \
?luf bcr SRücffeitc:
APOC. 17. I Quefti combatteranno con TAgnello, e
r Ag* I nello gli Vincerä : percio che egli e' il Signor de
Si* I gnori, & il Re de Re, e quelli che fon con lui i
chiamati, e eletti, e | fedeli. | [SKor^arbS S)nidterjci(^cn,
baS Samm mit ber galinc in größerer S^ffunfl.] | ST AM
PATO IN TV^ I binga Vanno M. D, LVL dalla \ Vedoa
del MorJiardo. \
SRünc^cn St., Tübingen, SBien, SBoIfenbüttcI, güric^ @t.
308) [rot] APOLOGIE: Confeisionis lUustrüsT | [f^toarg] Prin
cipis ac Domini, d^ | [rot] Christophori Du* | eis [fe^ioargj
{ ^ Vuirtenber* | genlis &Ct | [rot] UEPIKOnH nP2TH, \
' [fi^toarj] AVTORE lOANNE 1 BRENTIO. | [rot] FRAN
COFORTI, [ic^mrj] EX- ; cudebat Petrus Brubachius,
Anno I [rot] M. D. LYl. |
206 931. in 4".
fe^fcr^aft pagin. üon 531. 2»' an mit 4—407 [SJc^ler: bie 8ä6^"n9
fpringt öon 344 jurücf auf 341, 342 ff., ferner: 201 ftatt 102, 101 ft.
201, 148 ft. 248, 283 ft. 263, 270 ft. 280], Icjjte (5. unpagin. Sluf
ber 2;ttelrücffeite Ad Lectorem Sebastiamis Coccyus [©ebici^t]. Sc^te
3. leer, ^opftitel, (luftoben. ^JOlrgn. <5ign.: aij, aüj, b— biij, b4,
bv, c— cv 2C. bi§ zv. A— Av :c. biS Ciij, D— Diiij [geiler: güij ftatt
gij]. 331. 2» SSoriüort öon SBrcnj, morin er 3 Xeile bcr ?lpoIogie on=
fünbigt.
93rc«Iau U., eaffcl, ®otI)a, ^elmftebt, fiarteru^c, Äönigö=
berg, aJWindicn U. u. ®t., aRünftcr, SRürnbcrg, Strasburg
a:l)., Stuttgart, Jübingcn, 3ürid| @t.
309) CONFESSIONES | Fidei Clirirtiana^ tres, | diuerüs qui
dem temi)0' | RIBVS EDFrAE. SED (VM VERAE | Ä-
(•atholicae Ecdefia» lententia incorrupta congruentes, |
Quarum prima exhibita eft InuictiJk Imp. ('arolo V.
C'ae* I fari Äug. in Comicijs Augul'ta?, Anno XXX. Re
liqua* I dua^ oblativ fnnt Synodo Tridentinae : altera qui
dem no* i mine Eccleliarum Saxonicarum: altera uero
— 142 —
uo* I mine Illuftrifs. Principis ac Domini D. | CHRI
STOPHORI, DVCIS | Vulrtembergenfis, ^ c. | ANNO
LH. I PSAL. 119. I Et loqt4>ebar de Teßimonys tuis in
confpectu Regum, \ © non confundebar. \ FRANCOFORTI
EX OFFt I CINA PETRI BRVBACHII, | AN^^O DO
MINI M. D. I LVI. I
©nt^ölt entgegen ber Xitelangabc nur bic Confessio Augustana.
SBgt. ©c^nurrcr a. a. D. ©. 217.
S)armftabt, granffurt, Scipjig U., Stuttgart.
310) FORMVL A | FIDEI TRADITA | IN SYNODO PRO*
uinciali quse Louitij in | Polonia celebrata eft | Anno M.
D. LVI. I XL Septemb. | ET | CONFES- | SIC ILLV
STRIS- I SIMI PRINCIPIS AC | Domini. D. Chrifto
phori I Ducis Vuirtenbergenfis &c. | Concilio Tridentino |
oblata. 1 M. D. LIL | PRO ANTIDOTO. | M. D. LVI. |
3tuf m, 13 ©onbertitelbl. :
CONFESSIO I FIDEI ILLVSTRISSI^ | MI PRIN
CIPIS ET DO I MINI, DOMINI CHRISTO- | phori
Ducis Wirtenbergenfis, | &c. exhibita Concilio Tri«' | den
tino, 24. lanuarij, | Anno 1552. | Regiomontl Boruffiai
excudebat | loannes Daubmannus. | M- D- LVI- |
80 93(. in 8«.
Xitelbl., 78 331. %t^i einfcf|I. praefatio, fol. öon S3I. 2 an mit 2-79
[geiler: 3 fe^It, 4 ftatt 5, 5, 6 ft. 6, 1, 79 ft. 78], S^Iufebl. %\XtU
rücf feite unb le^te« 331. leer. Äo^ftitet, ©uftoben. @ign.: Aij, Aj
bi§ A5, B— B5 2C. big Kß [geiler: E ftatt F]. Saut »ortt)ort ya
formula fidel bat. Idibus Dec. 1556 ift bic ?lu§gabe öon 95crgeriu«
öeranftaltet.
gtoftod, Stuttgart.
311)@onbcrbrud ber Confessio aus öorfteftenber Ausgabe. 3:ttel
etc. roie 5h\ 310.
S)re§ben.
312) Catechilmus, pia A: uti* li explicatione illu* \ ftratus, | lo
anne Brentio | autorer j i. CÖRINT. 14. | Ne litis pueri
— 143 —
fenfibus, Sed malicia pueri | fitis, Senfibus [!| uero per
feai. I Francoforti | M. D. LVI. |
364 SBI. in 4^.
4 S9I. Xitel, ^orrebe ©afp. ©raeterS toic Sftx, 197 unb ÄatediiSmuS»
tejt, 352 fe^Ierl^aft bon 931. 1*» ber (Srflärung an mit 2—707 ^agin.
931. 2ejt [bie SWvin fpringt öon 128 auf 133, bic Siffer 517 fc^ltj,
7 931. Index, nnb ©c^Iufebl. 2c^tc @. ber (Srflärung unb le^tc (B.
be« ©angen leer. Äopftitel, (S^uftoben. ÜRrgn. Sign.: a,, a,, a— av
2C. btiJ zv, Aa — Aav k. biS Zza. 5(uf ber borle^ten ©.:
ORDO CHARTARVM. | abc etc. [^ann]: Francoforti
excudebat | Petrus Brubacchius, | Anno Domini | 1555* |
3ft SiJeuauffage be8 3)rudf8 öon 1551 [Sflx. 197]; öon 931. 13 ber
©rtlärung ah ftimmt ber @aj ber 93Iattanfänge unb ^fd^Iüffe mit bem
%xvid öon 1551, bod) finben ficft inner^olb ber 931. Meine änberungen.
S£)ie Errata beS 3)ruc!e8 bon 1551 finb nid)t öerbeffert.
®tc§cn, ®otl^a, fironftabt, ÜRünd^cn U., Tübingen.
313) CATECHIS* | MVS PIAE [!] ET VTI* | li Explicatione
illu- I ßrattis. \ lOANNE BRENTIO | AVTORE. | [|)oIa*
f^nitt : ^rcbigcr auf ber Äanjct mit ^ublilum, linl« ©tra^c
mit ^olä^aucr.] | i CORINT. XIEH. | Ne fitis pueri fenfi
hus, Sed malitia pueri fitis, \ Senfibus uero perfecft. [!] |
M. D. LVI. I
373 m. in 8^
8 931. Xitel, 93orrebe 6af^. Ureter« tt)ie ^r. 197 unb Äated^i^muS^
teft, 700 @. Xeft, pogin. öon 1—700 [geiler: 02 ftatt 20, 66 ft. 76,
401 ft. 405, 562 ft. 526, 84 ft. 584, 686 ft. 688], 27 @. Index,
©d)lu6bl. Xitelrücffeite unb 3 legten @. leer. Äopftttel, (Suftoben.
9Krgn. 8ign.: a^, «4, «5, A— A5 2c. biS Z5, a— aß 2c. biS z, [geiler:
Ob ftatt O4, t4 fe^lt. ?lm ©c^luft ber SBorrebe ^olgfc^nitt: ß^riftuS
am Äreug, ÜRaria unb 3ol^anneS. Unten baS SRonogramm: JB.
Scriin, 3)armftabt, grciburg, ßronftabt.
314) [rot] §ct|tfamc t)nnb | nüfelid^c erftcr^ | ung be§ S^rtüirbi
gen §cr | [fd^ttjar j] ren Soannig 93rentij / | über bcn Gate
chifinum* | 3)urci^ | [rot] Hartman 93et)cr / allen \ S^riftUd^en
§oufuettern | [fc^toarj] ju gefallen öer* | beutfd^t. | [rot]
1. Corinth. 14. | [fd^toarj] SBerbet nid^t linber an bem öer*
— 144 —
ftentnife / f onbern an ber bofe^eit | (eibt fiitbet. Sin bem Der
ftentnifi | aber (eibt öolfommeii. | [tut] Sliimfierg / M. D.
LVL I
440 m. in 8°.
6 m. Xilel utib SSibmung »eRerS an !Hat nnb ©emeinbe Dan
Srantfurt mc ^x. 311, 432 81. Jejt, 2 ©i^lu&bl. lilelriWffite unb
Seiben lepten öl. I«r. ßopflllel, Eufloben. Sffln.: aij— HD. 8-»u
IC. big gu, a— au )c. biä Jd, ffla— Slai, ic. bis 9ld. älm enbe bei
JeEleä;
OebrucEt ju 9f urnberg / bitrc^ Si
Dom I Sergä Grbcn. |
6 H. goläftbtiiite im Icfl. SJcimuflafle i
'Jinberungen im Sop.
SWünc^en @t.
rirfi Sliewber / önb 3ol)Qnn
315)93on bem §od)= | roirbigen Soctament beö 1 Kbeitbmals
DnjerS §errn Öeju St)rifti | Ilreri Sßrebig ' nbec bie ^orl
@. I i*auü / 1. ßorim^. ]]. | SDie Erftc ^^rebig. | Son ber
©ubftan^ bee 9Jac^tmal8 ' bai \ botinn ber roare Seib unb
SÖlut 3e[u S^riftt [ mar^afftiglic^ unb gegenroertiglic^ ,.' [!]
mit I 33robt unb SBein oufegetöeUeil!] empfangen | Dnb ge
iio[fen mecbe. | 'Zk Sliiber. | SBon bem 9!ulj onb niorem @e
btQud) beS I aibenbmalg 3e(u Sftrifti. ] S;ie S)ritte. | SJon
ber SSereitung jum Slbenbmol Seju | S^rifti. | ^ur(^ ben
IS^rroirbigen §errn | Sotiann Sren^en. | ©etruät gu g™"^
furbt / 1 anno 331. 5), Soj. |
32 St. in 8".
Sitribl., aO SI. 2ejt, pagin. Don 3-62 [mitr: 38, 39 ftatt 34,
36, ;-W, 35 |t. 38, 39, -Mi, 47 (t, 42, 43, 42, 43 (t. 46, 47], SÄlußSI.
liKlrüiJfeile uiib lejite ®. leer, ffopftüei, Euftoben. Sign.: flj— Ha.
3)_SB.„ 6, if,, (ij. 15,, (S^, ©-S-, ?(uf ber podepten ©. :
(Setrudt ju | grantffurbt am 9)iai)H | buri^ Sßeter Sßrau
bQ(i)/ I Stiä man jalt nac^ ber @e | burt BnferS lieben §er-i
reu 3efn (S^rifti | äW. 3;. loi. ] 3ar. |
— 145 —
316) SSon bctn ^od) \ toirbigcn ©acramcnt bcg | äbcnbmate önfcr^
|)crrn 3cfu ß^rifti / 1 S)rc5 ^rcbig / ober bic SBort @. |
^auli / 1. ßorint^. n. | 3)ic (Srftc ^rcbig. | 9Son bcr ©ubftanfe
bc§ SRad^tmafö/ bai^ | barinn bcr tüarc Scib t)nb S3tut 3cfu
Kl^rifti I toarl^afftigtic^ / ünb gcgcntocrtiglic^ / [!] mit | brobt
t)nb SSäcm [!] aufegctl^cilct [!] empfangen | önb genoffen »erbe.
3)ie änber. | 9Son bem 9lu^ ünb »arem ©ebraud^ be«
abenbmafö Sefu e^rifti. | 3)ie 3)ritte. | SSon ber Bereitung
gum äbenbmal Sefu | Sl^riftt. [!] | S)urc^ ben ©l^rmirbigen
§errn | Sol^ann SBrenfeen. | grandfurbt / änno aw. 3). Söj. |
31 S5I. in 8^
pagin. bon 931. 2*» an mit 4—62. S^itclrücf feite unb le^te @. leer.
^o<)ftitcI, ©uftoben. ©ign.: '^2—%, SS—Ss 2c. big ®6. ^uf ber
»Orienten ©.:
©etnidt ju I grandfurbt am ÜRa^n / | burd^ $etcr JBrau
bad^ / 1 äte man jalt nad^ ber ®e | burt önferS lieben §er*
ren 3efu S^rifti/ 1 SR. 3). lüi. | 3ar.
SS9I. ©.=3. II 369. 3ft offenbar öcrbeffcrte. ^lu^gabe öon SiJr. 315.
Srei^Iau @t., ©öttingen, Hamburg, SRün^en @t., @tutt==
gart, SBeimar, SBien.
317)a?an bem Äuentmale beg §®ren. 3tem, tüo me fidf bartl^o
bereiben fd^al. 3ol^anneg 93rentiug. ©ebrüdfet tl^o 9ioftod
b^ Subot)ii 3)ie|. M. D. LVI
Überlegung öon S"^. Srcber. 3Bibmung bcff. ,,am 3Jlanbage na
©antäte" 1556 an ben 3flat ber @tabt SBiSmar. S^ad^ ©. 3Jl. 3Bie(^
mann: 2RefIenburg8 altnieberföc^fif^c Siteratur n 18 f. (1870).
SBo öorl^anben?
SJennutlic^ ein 2:eil biefer ©cftrift ftnb bie folgenben 3 @. :
318)aSanbemauentmaeIeS8[nferg?] | §eren / 3o^anneg Srentiu« |
3 e.
In nleberbeutfd^er Sprache, unoollftänbig unb bie 6. l^alb abgerlffen.
©Ign.: ay, Sl.
aioftodt.
10
— 146 —
319)3frDnimuä SBeüer. | S5Jo meii be ftet= | den (i^öle/be fitf
fi^iiroen | t^om 2)ij(ci)e beS ^eren togonbe | bmme erer tin
metbicfie^t | roiHen / ebber »fft | falöbii^eot. | SoI)anne§ Sren
tiu§. I Stern / San ber ] 3IbfoIittion efftc SoeKpre. | finge
»an ben ©ünben. Stft bcm | Satine Dorbubffd)et botd^ |
an. 3ot)Qn Srebet. | ©ebrütfet tl)o atoftocf bi) | Suboroig
S)ieg. I M. D. LVI. ]
enl^iill auf S3t. 7" ff.:
SJan ber Stbfo» | tution effte ßoeiprefiitgc | Bon ben @ün
ben. I 3ol)anneS SflrentiuS. |
17 ©. in 8«.
Buflobcn, ©iijn.: S— 9)D. Steint Überjc^ung tineS ab(dmttte§
QU8 einer gri)6evn ®d)ii[t bon SSr. ju fein. SSgl. 3Biciinnnn:
^Kcdtetiburg^ oltniebcriacftfifAe Siteralut II, 19.
320) [tot] i^itdjen Drbnung 3n | meiner gnebigcn §errn ber |
[fc^roaräj JOtorggraffen sa SBranbenburg / SBnb ein§ | Erbem
SRalä ber ©tot 9lürntber9 | Oberleqt unnb gepieten / rate |
man ficö [!] baijbe mit ber Seer | onb Seremonten t)al= | ten
foQe. I M. D. XXXrJI. | [rot] Sliip neni yt^o bcm alten
eyemp(ar nad) / mit | fnnberm fleife loiberumb gebnidt. |
[|(i)iijarj] 3u gjürmberg burcfi ®ü6rie! ^jetjn. ] M- D* LVI* |
60 SI. in fol.
2 BI. Sitcl unb Sorrfbe, 57 bdii I-LVII fol. Sl. 3:eit, ®*Iu6fiI.
iCitelriidfeile unb legleS 331. leer. Sogencuftoben. ©Ign.: «ij— Stiltj.
Sl-aSiiij IC. bis §iij, 3-3iii", fi-Siiij, Ü—2U]. 9Ini ©nbc beä
@ebiAdt ju 9türmber9 buri$ | ©abriet $eqn. |
©elrnftebt, Seipjig U., Stuttgart.
321) ©er üier Dnb | äweingigft 5|JfaIm / Sie ®rb | tft &f8 ^
ren ,'Dnb roaö ba^ | rinnen ift/ ;c. I 3(uf gelegt butcf) §enn
3o= I I)atinem Örentium / ^robft | jfi ©tiltgar' 1 ten. | Z&
Bingen | Jlf. D. LVI. \
28 SBI. in 8».
— 147 —
3 331. Xitel unb SBorrebc (SSibmuttg an grau ^Igne« b. ©ültltngen
geb. ö. ©emmingen), 24 «81. Xejt, ©ci^lufebl. 5tttelrürffcite unb Ic^tc
@. leer. Äo))ftttcI, ©uftobcn. SJlrgn. ©ign.: 9tij— ^lö, S3— 93t) 2c.
big S£)iii. SluS ber SBorrebc: 93r. §at, ,,ba er erftmal« ju 3Bilb<)erg
geroefen", i^re SBorlicbe für bie ^falmcn gehört. 5luf bem legten fßiM
2lpoc. 17. S)ifc tüerbcn ftrcittcn mit bcm 2am/ 1 önb
ba^ Sam tüürbt ftc | übcrtüinbcn. | [3)rudcräci^cn : Satnm
mit gal^nc auf bcm ©rad^cn.] | ^ ©ctrucft jü lüwingcn/
burc^ mxi6) ÜRor^art« | SBitfrato. | 1556.
SBafcI, aWünc^cn @t.
1557.
322) IN EV ANGELION, | qiiod infcribitur, fecundum Lu- 1 cam,
duodecim priora capita, | Hoiniliae centum & decem, |
AVTOEE lOANNE | BRENTIO. 1 Eiufdem Homüi? o6lo
ginta in | duodecim pofteriora capita, ac | in hiftoriam
Pafsionis & Refur | re6lionis Chrifti^ | CVM INDICE
COPIOSO I AC VTILL | EVANGELION CHRISTI PO
TENTIA I Dei eft, ad salutem omni credenti. Rom. 1. |
Francoforti Anno Domini | M. D. LVII. |
376 S5I. in fol.
Xitelbl., 374 öon 931. 3^ an mit 6—750 <)agin. 931. 5teft cinfcftl.
SBibmung an ®g. «ogler »ie 9Jr. 93 [gel^Ier: 862 flatt 268, 237 ft.
273, 582 ft. 382], ©c^luöbl, Xitelrüdfeite unb le^te« 931. leer. Äopf»
titel, (Suftoben. SWrgn. <3ign.: Aij— Aiiij, B— Biiij 2C. biS Ziiij, a
aiiij 2C. bis ziiy, AA — A Aiiij, 2C. biS RRiij.
granifurt, Oot^a, ^ctmftcbt, ÜRarburg, SÄünftcr, Dtbcn*
bürg, Stuttgart, SBicn.
323) IN EVANGELH, | QVOD INSCRIBITVR, SE- | CVN
DVM LVCAM, DVODECIM PO- | fteriora capita, Ho
miUae o6lo* | ginta. | AVTORE 10 ANNE | BRENTIO. 1
[3anugfopf im SRa^mcn.] | FRANCOFOR TI EX OFFI
CINA I Petri Brubachij, Anno Domini | M. D. LVI. |
MENSE SEPTEMBRI. |
346 S5I. in fol.
10*
148 —
lilelbi , 325 Bon 755—1404 (jogin. SBt. Scjt tlnW- ^
®g. ißogler wie Mr. 108 [jifeStct: 757 fe^ll, 980 ftalt 970, 331t fl.
1133, 204 ft. 1204, 136 ft. 1365], 1 Sl, fflrfni pio lectori, 1 Itm«
SBI., 18 SBl. Index. liielrürfleite, bnä »I. Dor bem Indei unb le^Ie
©. leer, fiopftitei, Euftobcn. Sfflrgn. Sign.: SSij— SSiiij, TT 6iS
TTiiij Jc. hie ZZiiij, Aa— Äanij ic, &t« Zzhij, aaa— aaaiiij ic. Bi*
zzziiij, &&&-&&&iiij, Rftft-SRSiiij, yj^j—i/yjiij, aa-aa,
IC. fiia cci [Segler: uuuiy flalt nuniiij]. Sgl. §.=3. II 472.
äBor^onben: wie 9ir. 322.
324) I0ANNI8 | BRENTII ] LIBELLVS AVEEVS, j m|;!] quo
agitur, I De officio Principum Seculari« | um in EccleJIa
Filij Dei. | De autoritate Sacriß ■ Scriptm-ae. | De Tra
ditionibus. | De Catholica | EceleÜa. | MATTH. IIL | Seeuris
ad radicem pofita est. \ M. D. DVII. |
132 m. in 8».
16 iBI. Silel, SSotrebe bcä % ipaul aJetgcriuS an ©igiämuiTb aiiigufl'
b. !ßDlen dat. Eünigsberg-, 1056, Jdibna t>ec. Stbel|t)TÜd)e unb [eereä
»I., 114 mit 1—114 |ol. £9[, left [getiltr: 52 ftntt 65, 92, 91 ft. 89,
SO, 86, 95 ft. 93, 94], 2 S*lu6bl. litdrüfleite, ®. 28 unb 29, «L
16 \mit bte 3 Itgltn ®. lect. ßopflilel, ßultoben. 2)hgn. Sign.:
Aij, As, Aiij,[!l Aj, B— Biiij, A— ät k. bis Fv, G— Gj ic. bi8 P„
boifi roe^Sieln röm. unb atab. 8'ff"Ti. Stuf bem DprUpten !Ö1.':
REGTOMONTI | Boruin», Escudebat loan» | nes
Daubmannus, | Anno 1557. |
3ii bem SoriBort fagt SSergcriuS, Brenj ÜSuiö De officio jc. jei
lioc ipso anno gebrudt unb jum erflen Wal ebieri morbcn. Site Sov:
rcbe enl^Slt fetner ^Joi^tit^len über bie 9Ief. in ißolen.
iBteSlQu @t., S)regl)en, ffönigSfierg, Sioftod, Stuttgart,
Siübingen.
325) lOANNLS | BEENTH 1 LIBELLVS AVEEVS, 1 in quo
agitur, I De officio Principum Seculari= | um in Ecclefla
Filij Dei. | De autoritate Sacras 1 Scripturse, l De Tra
ditionibus. | De Catholica | Ecclefia. | MATTH. IIL |
Seeuris ad radtcem [!j pofit. est. \ M. D. LVIL I
132 ai. in 8".
16 ^L Xjid, Stbntung beg SergetiuS an SigiSmunb Kusufi
ü. ^ol'n, dat. KBnigflberg 1666 ,Td. Dec., Sibelfpiü^ unb leetrt
— 149 —
m., 115 öon 1—114 fol. m. 2cft [Srel^Ier : 61 fcl^It, 56 ftatt 65, 92
ft. 90, 91, 92, 85 ft. 92-94, 95 ft. 96, 9 ft. 97, 97 ff. ft. 98 ff.],
©d^fupl. Xitelrüdfeite, S3I. 16 unb Icjte 6. leer. Äopftitcl, ©uftobcn.
aRrgtt. Sign. : »ie 92r. 324. 5luf bcr borle^ten 6. :
EEGIOMONTI | Boruffiae, Excudebat loan:« | nes
Daubmannus, | Anno 1557.
326) ALL' ILLVSTRISSt | MO PEINCIPE E SIGNOR
il Signor Criftoforo Duca di | Virtemberga* | ♦ | EPI
STOLA DI M. GIO. BBENTIO. \ Tradotta dal Ver
gerio. I Del libro che ha fcritto fra Pietro Afoto con* |
tra le precedentie del Bren* | tio. | NELL' ANNO M.
D. LVIL I
30 m. in 4«.
19 S5l. Xitel unb Xcft, 19 ®. ißad^toort öon SBcrgcrto, 3 ©. decreti
fatti nella dieta d'Augnsta nell anno M. D LV e racconfermati
neUa dieta di Ratispona nell anno M. D. LVI. Xitelrüdfeite leer,
©uftobcn. ©ign.: Aij— Aüij, B— Büij k. biS Hg. ^cr S3rtef t)on
S3r. batiert au« 3Borm8 1557 @cpt. 2.
SBcrIin, Süric^ ©t.
327) AD ILLVSTRISSt | MVM PRINCIPEM AC DO* | MI
NVM, D. CHRISTOPHORVM DVCEM | WIRTEM -. ^
BERGENSEM AC THEC=1 CENSEM, ET COMITEM | VI
MONTBELGAR. | DI, ETC. | ♦ | EPISTOLA 10 AN
NIS BREN= I tij, de libro, quem Petrus ä Soto fcripfit |
aduerfus Prolegomena | Brentij. | M^ D» LVII* |
16 S5I. in 4^.
S^itelrüdfeite leer, ©uftoben. @ign.: Aij— Aüij, B— Büij :c. bt«
Düj. §luf ber legten @. Sitte beS SSergeriuS an SBruBac^, ben S3rief
»teber abbruden ju bürfen; er l^abe tl^n italice [f. ^x. 326] tüiebcrs
gegeben, biele Rotten ba^ latein. Original aber fe^en moUen, ba^er bie
©ittc. SJgl. 5ßr. XXXm 9^r. 407. %xvid öon $ct. SBruba^ in
fjranffurt.
S5ajcl, »crlin, Srcölau U. u. St., Sifcnac^ S. «., ©ot^a,
®reif i^ttjalb , ^allc, Hamburg, Sönigi^bcrg, Ärafau, @tutt=
gart, Tübingen, SBoIfcnbüttel, SBürjburg.
— 150 —
328) AD ILLVS'I'HTSHI | muDi Principem ac Uo | minum,
D- Chriftopho | RVM DVCEM VVIRTENBEEGEN I
^ fem ac Theccenfem, & Comitem | Montbelgardi, [ ifec. 1
\ Epiftola lOANNIS 1 Brentij, de libro, quem Pe | TRVS
A SOTO SCRIPSIT [ aduerl'us Prolegomena | Brent«. |
ISS7. I
16 Sr. in 4".
^ilelriidfefle unb [eple ©. leet. gufloben. 6ign.: AiJ, Aüj, B 61S
Biij !c. 6iä Diij, Sie SiHe beS Setgcriuä [f. Mt. 327] fe&Ü. 3)ru(t
Don Sßft. Srubä* in ffmntfurt.
SreälQu ©t., SJiHmgen, §elmftcbt, 3ena, ©tropurg, 2Sien.
329) APOLOGIE | Confefsionis lUurtriTa. | PRESiCCPIS AC
DOMINI, D. CHELSTO^ | phiyri Ifucis VuiHenbergen.
tS c. ; itEQixtm'H SEvtiqa. \ AVTORE lOANKE BREN
^ TIO. i Francoforti, excude- | eAT PETBVS BE\'BA
CHIVS, ) Anno LVII. j
180 m. in 4".
Ijagin. Don S(. 2* mit 419-775 [gt^Icr: 489, 490, 491, 492, 501.
502, 503, 504 ftatt 477-484, 609 ft. 690]. «uf ber litclrücffeitt
SoriDDct DDti Srenj, in bem er bie giBtigung milteül, 3:. II in 2 Seile
ju teilen. Septe ©. leer. Sopftitel, Guftoben. aSrgn. 6ign.: aay
bie aaiy, bb— bby !c. 618 eeij, bann ff— ffij, ff— ffv JC. bi3 zzv. Sit
mit eeuj^eev ;iii fignierenben SHätler unb bie 3 näififten i^l. [in*
DüKig Derbunben.
93erltn, SSreSlau U., Siaingen, Bresben, (äifenac^ E. ?!.,
©ceifäwalb, ^elmflebt, 3cna- aRilndjen U. u. St., 9iüni'
berg, ©tuttgort, S^übtiigen, Sßjien.
330) AP0L0I.4T.E | (JonfeJsionis Dluftrirsi' | mi Principis ac
Domini, | D. Clirirtophoii, diu | eis Yuirtenbergen» | fis,
Sic. i POSTERIOR PARS SECVN- 1 Js Pericopes, in qna
expücantur | haec capita; | De EV( HARISTIA. | DE
ORDINE. I DE CONIVGIO. | DE EXTREMA VN
OTIONE. I
156 SI. in 4«.
pagin. oon Sf. 2* nn mit 779-1087 [Se&ler: 585 ftfltl 785, 781»
fl. 798, 818, 819 (t. 814, 815, 919 ft, 929, 9003 ft. 1003, 1049—1053
— 151 —
ft. 1053-1056, 1080 ft. 1078, 1077 ft. 1079, 1082 fe^It]. Xttelrüd*
feite unb le^te ©. leer. Äo^jftttcl, ©uftoben. 3Jlrgii. ©ign.: Aij,
Aiij, B— Bv 2C. bis Vv. %xnd öon ?ßeter 93ruba(]&.
93re«Iau U., 3)rcgbcn, ©jcnac^ e. 21., ©rcifötoalb, §clm^
ftcbt, SRürnbcrg, SBicn.
331) DE POENI I tentia, & ijs quse | AD POENITENTIAM ]
agendam neceffa» | ria funt. | HOMILIAE XXV. | Autore
loanne Brentio. | HIS PRAEMISSA EST | DOCTßINA
DE POENITENTI A, | ideo repetita, ut prceftigice de Satis
faüioni^ |.6m5, recens excogitaUe ä quibufdam \ Sophißis
refutarentur. \ Autore Philippo | Melanth. | FRANCO
FOßTI EX I Officina Petri Brubacchij, | Anno 1557. |
208 S5I. in 8«.
f Ol. mit 2-205. a3I.205*»-208' Index (o^ncgoliierung). Xitelrüdfcite
unb lejte @. leer. Äo^)ftiteI, ©uftoben. SRrgn. (Sign.: a«— as, b— b«
2C. bis Zß, & — &6f ^""^5f a—aß. S)ie ^omilien SBrS. beginnen auf
m. 39. ^l 2—25 müanä^tf^on^ Doctrina de Poenitentia. fßl 26
bis 35' de Dicto Pauli Apostoli 1 Timoth. 4. Attende lectioni etc.
m. 35»>— 38 3)ebicatton8epifteI öon 3BoIfgang 3JlaIer an 3o]^. ^efe
tt)ie 9h. 127. 831. 163 beginnen bie (5) aüae Homiüae f. S^r. 127.
^orl^er ge^en aber nur 15 ^omilien, fo baß bie ©efamtja^I nur 20
(nid^t 25, h)ie ber Xitel fagt) beträgt.
SBerlin, »rcSlau @t., ©öttingcn, ^clmftcbt, aWünc^cn @t.,
Stuttgart, SBicn.
332) PEßlCOP^ I Euangeliorü quae I SINGVLIS DIEBVS
DOMINICIS I ptcblice in JEccleßa recitari folenty expofitce \
per I lOANNEM BRENTIVM. | Francoforti apud | PE
TRVM BRVBACHIVM | Anno M. D. LVH. |
228 851. in %\
4 S3I. Xitel unb Sßorrebe öon 9Kt^. unb 3ac. ®retter tt)ie 92r. 299,
222 öon 1—444 »jagin. ^I. Xejt [geiler: 381 ft. 281, 420 ft. 402],
2 ©d^Iufebl. Stttelrücffeite, bie britt* unb biertle^te unb le^te @. leer.
2luf ber öorle^ten @. Errata, ^o^ftitel, ßuftoben. 3Wrgn. ©ign.:
Ag, As, B— Bß 2C. bis Zß, a— aß 2C. biS fß. 24 ^oläfc^nitte im Xejt.
3)ie ^rebigten finb gumeift batiert.
S5rcSlau ®t., ßtoidau.
333) PEKICOP^ I Euangeüorim | QVAE VSITÄTO MORE
IN I prmcipuis Feßis legi folent, \ expofüce per | loban.
Brent. | Francoforti ex= 1 CVDEBAT PETRVS BRV
BA= I chius, Anno M. D. | LVII. |
184 S8I. in 8«.
J-ilelbl,, 183 öon 1023— 13S1 fetilcc&a|t pagin. Sl. Sejt [bit Sä^lung
fpringt Don 1148 auf 1146, Don 1381 (Dorleßtrf SI.) auf 1380 jurüd,
au6etbtni 1062 flalt 1060, 1001 fl. 1061, 13ö4, IZhb ff. 1364, 1365],
Sitelrüdfdtc imb le^tc ©. leer, fiopflitcl, Euftoben. SKrqn. Sign.:
A,— Aj, B— B, IC. bi« Zj. 23 ^Dl^f^nille im Stft.
grotitfurt, ©öttiitgen, §elmftebt, SDiünt^en U. u. @t.,
©tuttgort, 3lDi(fau.
334) [toij 2(uf jtegung ber ©uangeltcn / fo man burc^ | baS gange
3ar / [fcfjiDQrä] auff einen jeben teionbem ©ontog in | ber
fiirtficn pflegt fi'ir jutragen / ©rftntat« in Sa= | feinifc^er
fpracfi uerseidinet burci) ben | [rotj ©Iirroirbigen Ferren | lo
hannem Brentzen. | [Idjroarj] 9iad)malö 93erteubfcf)et | burdjl
[rot] Sacobum ©rettern. | ©etruift ju graniffutt | ffc^roorj]
am Sllatjn / bct) [rot] ^eter SSraubac^ / [ft^roarj] 2[I8 I man
jalt nac^ ber ©eburt ijn(er3 | lieben [rot] §®SJttR9I Sefu |
(£f)rifti I [It^roaräJ 1557. i [rol] A [
400 S9I. in fol. *
i Bl. Sttci unb iSäibmung Don 3ac. ©retlet iPfatr^crc jii aHi*cl^
haä) an "Unna t>. S^mpurg nie 'ih. 300, 787 Don j—ccccccclffpii
(lagin. <B. %e(t [Segler: cblij ftatt cfsj, fcuij ft. cfbij, cId ft. cliv,
clfffif ft. dfEjntti, ccjijfj ft. ccfftij, celfDj f(. ccjlüj, cdtitj (t. «I«i,
CCljjiij (t. «Istltj, CClEfp» (t. «IffiE, CKJBJ ft. cccjD, ccccjiDj fl. cccclitii,
ccccjlDiij ft. cccdfDiij, ««ccKüij ft. ccccccuiij, ccccccEftj [t. cccccclf^ij],
2 Si^lulbl. Sltelrilrffeite, [unbej ] ©. 347 unb 348 beS leile« unb
ö It^tta S. leer, ^ofiflllel, Euftoben. 3IIrgn. Sign.: oüj, ooj, 91
bi8 a, K. bis 3„ 0-0« K. bis s., Sla— JIq. k. bis SD, [5e^Iei:
eiiii, fiii, Eüj, aRiiij, tiüi flatt S, ic, c, fctilt]. 69 ^oljfAnilK im
Ze^L Wt IB. 346 ifl ber 1. 3;et[ beenbet, bann leeret Sl., bann 6t=
ginnt ber 2. Seil o^ne ©orbetttiel, ober mit bet 3'ff*' tff^''^-
©effau.
335) [rot] ©ummaria »ber bie gonge S8i= | bei / baS Site »nb
Steroe Xefto- | nient / [fdimorj] 35arinn auff8 !ür|te nnge
— 153 —
jcigt tüirbt / tüaS | am nötigftcn ünb nu^tcn ift / bcm jungen
öold/öft I gemeinem SRann/aufj allen Kapiteln ju tt)iffen/|
önb ju lernen / 3)arnac^ fie jr leben richten /önb fold^er
feiner | lel^re / ju jrer fcelen jefigfe^t braud^en lonnen / 3)urd^ |
[rot] SSitum SJietrid^* | [fd^tüarj] 3tem. | [rot] SSnterfc^ieb
U^ Sitten t)nb SRetoen 2;eftamentiJ* | gümeme önterjc^icb
jtoifd^en reiner ©j^riftlid^er | [fc^roarj] leiere beS @uangeliji/
önb ber Slbgöttifd^en 5ßapiften leiere. | [rot] SJ^riftlid^er önb
fur|cr önterrid^t / öon öerge* | [fd^toarj] bung ber fünbc/
önb feligfe^t / 3)urc^ | [rot] ^^ilip* SKelan^ | Äur|er begriff
önb inlftalt ber ganzen ^e^ligen | [fd^toar j] ©d^rifft / önb aßer
JBiblif c^en Sucher / beö «Iten | önb SRetoen Xeftamentö /
3)urd^ I [rot] Soi^annem SBrentium* | [jd^toarj] SRit fle^f j
öon nctoem ober jel^en / | gemel^ret / ünb gebeffert. | [rot] SRürn
berg* M* D^ LVII. |
S)arin:
fiur^er S5egriff mni in^olt ber | ganzen ^eiligen [!] ©d^rifft /
t>nb I aller SBiblifd^en Sudler / be^ alten t>nb | SRen^en Siefta
menti^ / burd^ So* | l^annem Srentium* |
15 @. fol.
Äopftitel, (Suftoben. @tgn.: gf— gfo. S)cr atoeitc 5tcil ber @um=
maria, bcm fpejtcll bic SBr.fc^rift angefügt ift, ^at folgcnben ©onber*
atcl:
©ummaria ober bag SRetoe Zt^^ \ ftament / barinn auff«
Mir^te an* | gejetigt toirt/mai^ am nötigften önnb nü|tcn
ift/bem I jungen öoldE önb gemeinem ü)?aft/au§ allen Sa* |
piteln / jU tt)iffen önb ju lernen / bamad^ fie jr | leben rid^ten /
bnb jold^er feiner leiere / 1 ju jrer ©eet jeligfe^t braud^en |
Wnnen / 3)urd^ | SBitum 3)ietrid) / 1 3ti ber ©ebalber ^farr
fird^en ju Sfiurn= | berg ^rebiger / gefteHet* | SRümberg /
«nno I M. D. LVII. |
Stuf ber öorlc^ten ©. bc§ ©anjen ^oljfcftnttt: ©l^rifti Sßerflörung
im Äranjc. S)aruntcr:
5ßjalm LXXXIX. | SBol bem »oll ba^ jaud^tjen lan* |
®ebru(ft ju 9?ürnbcrg / burd) Sol^ann öom | Serg / önb
Slric^ SReuber/l M. D. LVIL |
ßcipjig U.
3361 [rot] Se tiene | Sated)if= ] muS* | [ftfltootj] So^on. Söieirtii-l
[rot] 3n fragen | [JdilDQrj] gefteOet / ölipet n^e | gebetert. ]
[äiemraBeäfe.] I
8".
enthält auf ben erflen 10 SSI- beti St.fdien Äatecöisniuä. SiteU
rüdfeile (eet. Euftoben. Sign.: ^Ij— anj. Sluf bev BDrleßt«! £.
beä fflanjcn: Immbuvger Poppen. 3)anintet:
©EbifitCet tt|o I §aintiori$ / ©ord) 3o£|Qnn | Siärabt bem
Sflngern. | 3m Sare. | W. a>. Soii. [
Xilelborbiitc: 4 Monbldflen. ßoSr«: Müh. Gem. päd. 22, 142.
§Qmburg.
337) lOB I cum pijs & eru= | ditis loannis Bren | TII COM
MENTAEIIS, I ab ipfo autore recognitas | atqj reftitu
tus. I EOB. HES. Pfal.. 102. | Eß hämo perßmäis feeno
per prata uirenti, \ Vt hreuis in pingui qwe rofa ftoret
agro. | Quam fimtd aUigerint urentis flamina ttenti, \ Aref
<£• exiguo uicta calore iacet. \ Francoforti ex | OFFICINA
PETßl 1 Brubaechij, Aniio | M. D. lvH- I
148 St. in fol.
4 'idi. Sitcl, föibmung an S^eobcrit^ O. Stmtningcn mle ^r. 21
unb Index. 144 Bon 3-146 fol. 331. Sejt einf*!. proefatto [gtfiltr:
7 flatl 4, 16 ft. 9, 31 ft. 32, 38 (t. 39, 45 ft. 43, 47 ft. 49, 52 ft.
54, 71 ft. 73, 79 ft. 83, 98 ft. 99, bic Sa^Iuiig (pttngt Don 116 auf
119, 329, 330 fl. 129, 130, 144 ft. 142, 143 fe^lt]. Sopftitel, Guriobtn.
SUrgn. Sign.: aay— aaiij, a— aüij ic. bis üi], i— liüj !c. biä züij.
A— Äüj, B— Büj [tlreSte: cijij fe£)ll]. Xitclrüdftitc unb lefte ©. letv.
SlleiSorbüte niie 9ir. 193.
©reälou ©t., SiJenQc^ ß. 3l„ grantfutt, @te&en, 3eiia.
Sßien.
338) ^rocefe / lüie eä foU | gel)alten roerben mit ben | 3Siber
täüf(etn.[!l | ©etrurft jfl 2Bormbä burc^ | ^aulum tjnb ^l)i
lippum Köpflem/ | ©ebriiber. [
8 ai. in 4«.
Xilclviirffeite leer. Euflolien. Sign.: aij— aiiij, S-SUj. auf
bet lepleti S. Drurferlignet. 9luf ber Dorteßten ®. bie Unlcrfifiriflen :
Philippua Melantbon , Johannes Brentins , Johannes Marbauhina
— 155 —
Doctor, Michael Dillerus, Johannes Pistorius Niddanus, Jacobns
Andreae Doctor, Georgias Cargius, Jacobns Bungius. Um ©d^Iuft
bc8 5teytc8:
®cf c^ribcn ju aBormbg / Anno, M. D. LVII. ^ |
3)armftabt. ^
1558.
33'9) IN EXODVM | MOSI COMMEN- | TAKII, | AVTORE
JOANNE I BRENTIO. | lyciccy exsi 6 vöfxQ tCbv fieXlövTwv
äya^Cjv, ovx airnv \ thv ehöva rwv Ttgayfidrcuv, \ FEANCO
FOETI EX I Offiäna Pefri Brubachjj \ Anno 1558. |
176 851. in fol.
8 «81. %\Xt\, SSibmung an ißtc. SKa^r »ie 9h:. 102 unb Index, 167
öon 1—167 fol. 331. %tii [geiler: 97 ftatt 95, 227 ft. 127, 230 m
232 ft. 130-132, 142 ft. 141, 160 ft. 162], ©d^Iugbl. Xitelrücffcitc
unb leJteS 931. leer, ^o^ftttel, ©uftoben. Wc%n. Sign.: ay— av,
A— Aiüj 2C. m Ziüj, AA—AAiiij k, m EEiüj. §lm @nbc beS
2:cjte8:
FRANCOFORTI | in officina Petri Brubachij, | Anno
1558. I
Xiteteinfaffung wie SSlx. 113. ^.^3. II 472.
JBrcgIau @t., 3)arm [tabt , (Sijenac^ K. St., granffurt,
@* ®aDcn, ©ic^cn, §elmftcbt, ©trapurg, Stuttgart.
340) Db ein tocltlid^c Ober | feit /mit ©otlid^cm önb biOic^cmp]
rcd^* I tcn/ möge bie SBiberteüff er [!] / burd) | %tXox ober
©c^toerbt/ t)om | Seben ju bem 2;obe I rid)ten loffen. | So
^anneg Sretil. | Stern: | Slnttoort önb SÖeric^t S). 3Ä. S. |
auff bie grag / an 3). SBenceöIaum Sintf | ^rebiger ju SSliixm
berg: Ob SBelttic^e | Dberfeit mad^t Ijabe/ fatfd^e ^rop^e* |
ten / Se^rer ober Äd^er / mit bem | ©c^toert / ober anber
toe^*^ I fc juftraffen* | 1558* |
20 S5I. in 4«.
Xitelrüdfcite unb Icjtc ©. leer, fintier« ^Inttoort an Stnt beginnt
931. 19^ euftoben. ©ign. : ^j, %\\\, 93— 93iii 2c. m @ij. %\t 2:^pen
pnb bie öon Ulrich ^Worl^artg ^Bittwe.
S)re8ben, aRünc^en U. u. @t., SRegenSburg, Tübingen.
- 156 —
341) APOLOGIE I Confefsionis niurtrifs. | Principis ac Do
mini, d. | Chriftophori Du= ) eis Vuirteiiber= | genfis &e. \
PERIC;OPE PRIMA. | AVTOEE lOANNE | BKEN
^ TIO. I FRAN00F0E17, | 1558* 1
206 W. in 4^
3 S. Sitfl, ökbitfet Boii 'Beb. EoccijuS unb Ko lectori, 409 ©. Scft,
fe^lertiafi pagiii. öon 4-407 [geiler: 5 fe^lt, 99 fl. 59, 349 ft 240,
148 ft. 248, bie aa^tuna (prinat üon 344 auf 341 juriid, 344 ft. 352,
184 (t. 384]. fiegte ®. leer, fiopftitel, euftoben. Sign.: a(], auj,
h — bj, c— cv, d, d,, diij, d,, d^, e — ev ic. biS zv, A — Ävic. bi§BT.
C— Ciij, D— Diiij.
Sertin, SSonn, Sißingen, S)re§ben, (
bürg, §elmftebt, SBoIfenbültel.
ifeitQd) E. 3(., §am'
342) CATECHIS- | MVS PlAE [!] ET VTI= | li Explicatione
illu' I ftratws. I JOANNE BRENTIO | AVTOEE | [§oIi=
[c^nitt: red|tö 5ßtebiger auf ber ^an^el mit ^ublifum, (infä
Sttofee mit ^oläfiauei.] I i OORINT. xmi. | Ne ßis piier^
fenßbtis, Scd maPt>a puer^ fitis, 1 Setißbus uero perfem. |
M. ü. LVILI. I
372 ai. in 8».
8 a3[. Sltel unb 3Bibmung oon 6!a(p. Sreler roie 3It. 197 unb
fiattdiiSniuaiefl, 3aj Den 1—700 pagin. ffli. Text [5«^!«: 69 ft. 6»,
249 it. 247], 14 »1. Index. Sitclriidlefle «nb lepte S. I«r. Kopf«
titel, Eufioben. 3Htgn. Stgti.: «„ «i, «„ A— Ä» u. bie Z*, a-a,
IC. biä za- am Scblufl ber fflibmung ;&Dlji4nill: SejuB ttin ffteuj,
SMario unb go^onneä. Ktuottp. non Kr. 284, nur b« Indei ifl
n€u gefeßt.
Sreglüu @t., gWniberg, JRegenSburg.
343) PERICOP.E I Euangeliorü cinse | SINGVLIS DIEBVS
IJO- I MINICIS PVBLIOE IN ECCLE= 1 fia recitari
folent, espo^ | fit« per | D. TOAN. BRENTIVM. | Vni
cum Tndice uocum | ac rerum. | Francoforti apud ] PE
TRVSr BRVBA- | eliium, Auno 1558. |
ä
— 157 —
8 S3L %M unb SBorrebe öon ^Rid^. unb 3qc. ®rcttcr tote 92r. 297,
222 öott 1—444 ^jogin. S5L 2:eyt [geiler : 156 ft. 172, 293 ft. 203,
283 ft. 238, 301 ft. 303, 306 ft. 348, 304 ft. 374], 2 ©(ftlufebl. XitcU
rücffcitc, @. 16 unb bcibc ©cölufebl. leer. Äojjftitel, ©uftoben. ^Wrgn.
©tgit.: Aa— Aß, B— B5 2c. bt« Zß, a— aß ic. btS fß. 24 ^oljfcönittc
im Xeyt.
3)rc8bcn, ®ic§cn.
344) 3)a8fcrbc.
ißeuQuflagc. Xitel 2c. baSfelbc. <Ba1^ nur j. X. geänbert. 3luf ber
öorlegten (5. 3 Seilen Errata, ^te falfd^c (5eiten|)Qginieruttg ift ge=
änbert.
^clmftcbt, aÄünd^cn ©t, SRünftcr, SBicn.
345) PEEICO- I pse Euangelio- | EVM, QVAE A FESTO |
PASCHAE VSQVE AD ADVENTVM | Chrißi, publice
in Ecclefia fingtdis Dominik \ eis diebas proponi fölent,
Expli^ I catce per Reuerendum \ uirum \ DOMINVM
10 ANNEM I BEENTIVM. |
296 SBL in 8^
Xttelfeite, 569 öon 451-1018 paQxn. (5. Xejt [geiler: 636 ftatt
656, 822 ft. 832], 11 S3I. Index. Äo^jftitel, ©uftoben. 3Krgn. @ign. :
gi—gbf ^—^5 2C. bt« Zß, Aa— Aaß 2C. biS VVß [geiler: iß, kg fehlen].
Sejte @. leer. 36 ^oljfc^nitte im $cjt. ^rucf öon $eter Sruba*.
®icj5cn.
346) PEEICOP^ I EVANGELIOEVM | QVAE VSITATO
lilOEE I IN PEAECIPVIS FES= | tis legi folent, expofi^ \
tce per \ lOHAN. BEENT. | VES^LLIS | EXCVDE
BAT NICO= I LAVS HENEICVS, | Anno 1558. |
183 SBI. in 8^
pagin. öon 1023-1392 [geiler: 1062 ft. 1060, 1001 ft. 1061, bie
Sö^Iung fprtngt öon 1148 auf 1145 ff. jurücf, 1134 ft. 1154, 1175 ft.
1165, 1167 ft. 1176, 1172 ft. 1178, 1354, 1355 ft. 1364, 1365]. Xitel=
rüdfeitc unb Ic^teg SBl. leer. Äopftitel, ©uftoben. 3Jh:gn. ©ign.:
Aa— Aß, B-Bß 2C. bi« Zß, a— a« [geiler: I3 ftatt I4, R ft. Rg].
22 ©olaf^nitte im Xejt.
(Saffd, ©reiben, ©iejsen, $clmftebt, SRünd^cn @t., SBitten-
— 158 —
347) Suangetien ber fiirnembften | geft unb geliettogen im 3ür.
3(ufägeicgt | buri^ ben Slirmtrbigen §erren So- ! ^annem
SBren^en / | ^robft | ä" ©tubgarten. | Sierleublfc^et buri^
3aco6um | ©rettern. | ©ampt ettitfien unbeni foft nugtit^en
^te I biglen ju enbe gebracEt / midier: 3nt)Qit bnb ^iamen |
in negft folgenber (Sotumnen oer / { seic^net feinb. | ©etrutft
ju grcincf futt | am 3J?Qi)it / bei) ^etet Sroubail) / alS | man
äalt nacfi ber ©ebuct cnjerä lie- | ben §6919191 »nb ^\)
tanbg I 3eiu (SI)rifti 1558. j 3ar. |
129 SI. in fol.
%mbl, 127 »(. Seft, poain. von 791—1046 [geiler: 830 fl. 839,
838 ft. 938], Srfilufebl. SEplcS m. Un. fiopftifel, Euftohen. fflftgn.
Sign, ?Iaa;— aaa., fflbb— *8b6, k. biä fmu- Slm ©nbe beS Jeftcä:
' ©etrudt ju graiiiffurt | am ajiaijn/beg $etec ®raubac^.'
aU \ man äott nai^ bec ©eburt Dn[et§ lie- | ben ^SiSMiR
cnb §ei]Ianb§ | Seju E^rifti 1558. | 3ar. |
35 ^olj^nille im Se^l.
2)efiQu, §e[mftebf.
1559.
348) PERICOP^ I EpiTtolarfi, qu* | STNGVLIS DOMINI
eis I DIEBVS HACTENVS IN ECCLESIA | prtFlectff
fuerunt, breuißimis Condunculis explicata, \ per teueren
dum mrum Dominum loannem \ Breiitium, Prcepoßttim
Siudtgar^ | dianum. \ ADDITAE SVNT EXPLI | CATI
ONES QVAEDA3I BREVISS. A= | liquot Epiftolarum.
guce u/itato more certts \ diebtis Feßis prfy)oni f'olent. I
FRANCOFOBTI. I
240 ffl[. in 8".
8 Söl. %m uiib Sibmung Bon «Bi*. unb 3qc. ewtt« an bie 6^^-
meiiibe ju ^aU dat. gaU 1559 die ciTunmcis. domini noatri Je«a
Christi, 460 DPii 3—460 pogln. S- %tft fStÖItr: 8 fe^lt, 128 ftolt
138, 120 ft. 140], 2 ©(l)lu6bl. Jitelrüdfeite, btt bttbm legten unb
Me üiertlefK S. teer, floptlllel, Euftoben. 6iflii. : A,— Ä», B— B, Jt.
618 Zb, B^fts IC. bie gs [Se^ttr: D flolt DJ, «uf ber brittlepttn ®-:
Franeoforti ad | MOENVM EX OFFI | CINA PETRl
FI I CINA PETRl I
- 159 -
BEVBACCHn, AN= | no Salutis humanae M. D. | LIX.
menfe Mar- | tio. |
©affcl, ®ic§en, ^clmftebt, SRünd^cn ©t.
349) PEEICOP^ I Euangehorü, [!] quse | SINGVLIS DIE
BVS DO- I IHNICIS PVBLICE IN ECCLE= | fia reci
tari folent, expo- | fitae per | D. lOAN. BEENTIVM. |
VNA CVM INDICE V0= | cum ac rerum. I FEANCO
FOETI APVD I Pei. Brubachium. \ 1559. |
232 SSr. in 8^
8 S3I. %iiti unb SSorrebc öon 9Kid^ael unb Sacob Bretter tote
Sßr. 297, 222 öon 1—444 pa^in. m. Xcjt [JJc^lcr: 123 ftatt 125,
628 ft. 428], 2 ©c^Iufebl. 2:ilclrüclfcite, (5. 16 unb bie bcibcn legten
S5L leer. Äo^jftitel, (Juftoben. ÜKrgn. (Sign.: Aj, A5 [!], A4, Ag,
B-Bß 2c. bi« Z5, a— aö 2c. bi« U [geiler: Va ft. V5]. 24 ^ol^Wnittc
im Xeft. S)er S3anb entl^ält aufeer ben ^cricopen audj 11 homiliae
de poenitentia habitae anno 1547, unb homiliae tres de passione
domini nostri Jesu Christi. $.=3- H 472.
®. OaCen, ©öttingen, SKüncften U. u. ©t., SRünftcr,
$Rürn6crg, ©trapurg.
350) Pericopae Euan | GELIOEVM, QVAE A | FESTO PA
SCBLE VSQVE AD | aduentum Chrifti, publice in
Ecclefia | fingulis Dominicis diebus proponi fo | lent,
Explicatae per Eeueren | dum uii^um, | D. lOHANNEM |
Brentium. |
296 931. in 8«.
570 @. Xitel unb Xeyt, pagin. öon 451—1018 LtJe^lcr: 437 ftatt
473, 478 ft. 487, 608 ft. 508, 636 ft. 656, 791 ft. 701, 699 ft. 899],
21 @. Index. Se^tc 6. leer. S^ot)fttteI, (Suftoben. 3Wrgn. Sign.:
g%—gn, h— hß 2C. bis z», Aa— Aag :c. bi§ VUß. 36 ©ol^fdinitte im
Xcjt. S)iefc 3luggabe ftimmt im (5a^ genau mit '^x. 345.
aWünd^en ©t.
351) PEEICOPAE | EPISTOLA* | EVM, QVAE SINGVLIS |
DOliflNICIS DIEBVS HA= j äemts in Ecde/ia prceleäce,
fuenmt, breuißimis \ Conciunculis explicatce, per reueren
dum uirum \ Dominum loannem Brentium, Prcepo= \ /i
tum Studtgardianum. \ ADDIT/E SVNT EXPLI= | catio
nes guEedam breuil's. Aliquot Epiftolarum, | quse uHtato
more certis diehus Feftis | proponi folent. | [§o(j(c§nitt
im toile: Sofianne« mit bcm ablet.J | VITEBERGAE |
ÄKNO M. D. LIX. I
240 ffli. in %".
8 ©1. Site!, äBibmunfl Bon aMit^ael unb 3aco& »reller rolc 9h. 348
iinb leeres öl., 330 Don 1—160 pagin. SI. Sejt fgeöler: 88 flatt 86,
102, 103 fl, 202, 203, 26 fl. 267], 2 S^Iu&bl. Sitelrütffeite wnb 3
leglen ©. leer. Änpflild, EufiDbtn. Sign.: A,— Äj, B— Bj k. bis
Zs, a-Bs !c. bia gj. Stuf bet Dletlleeieii ®.: 3ietatabe8len.
SJotunter :
VITEBERGAE | EXCVDEBAT lOHAXNES [ CRA
TO. I ANNO 31. D. LIX. |
^efmftebt, Sronftobt.
352)PEEICOPAE | EVANGELI= | ORVM QVAE SINGV. |
LIS DIEBVS DOMINICIS PVBLI= | ce in Ecclefia
recitari Ment, | expofit* per 1 D. 10 AN. BRENTIVM-!
Vnä cum Indice uocum ac rerum. | [§ol jlc^nitt : 3of)aiineS
mit StMer wie SRr. 351] 1 VITEBERGAE ' EXCVDEBAT
lOH ANNES [ CRATO. | ANNO M. D. IXX. |
232 m. in 8".
8 SSi. %\\t\ unb gjorrebe Don aJii*. unb 3ac. Sietter m\t Wr. 297.
444 Don 1—444 pogin. ®. Sejl [Se&ler: 2, 227, 231 feljll, 146 (i.
147, 226 ft. 224, 362 (t. 163, 369 ft. 196, 209 ft. 210, 249 ft. 24li,
261 Ft. 391, 441 (t. 414], i S^lußbl. Xllefrüdfeltc unb beiben leßlen
Sl. leer, fiopftilcl, Eufioben. TOrfln. ©ign,: Aij-As, B, B,-B,
jc. bil Zj, 0— as !C. biä fa [Segler: P, fe§It]. 24 ^oljjilinitie im
Sejt. iJtach ben homiline tres feria qninta post Palmarum (otgen
11 homiliae de poeniUntiai D. % 1547 unb 3 homili&e ile passione
( 'hriati.
©ießen, ftronftabt.
353) PERICOP^ I EVANGELIORVM QVAE | A FESTO
PASCH.1i: VSQVE I ad Aduentum Chrifti, publice in
Ec- I clella Hngulia Dominiciä diebus | proponi folent.
— 161 —
Explicatae | per Reuerendum nU | rum, f D. lOANNEM
BEEN* I TIVM. I [3icrarabc8fc.] |
296 SSr. in 8^
pagiti. öon 451—1018 [Segler: 459 ftatt 495, 889 ft. 869, 931 ft.
913, 951 ft. 915, 831 ft. 931, 924, 925 ft. 934, 935, 967 ft. 969, 927
ft. 972, 937 ft. 973]. ^opftitel, Suftoben. SÄtgn. ©tgti.: g,— g»»
h— hft K. bt« Z5, Aa— Aa» k. bi« Vu». 3)ie legten 21 @. flnb Index
jum ganjen «3crf [9ir. 352 u. 363]. fiepte ®. leer. 36 ^oljfdmitte
im ^e;t. ^rucf Don (Strato in Wittenberg.
@. ©allen, ©icfecn, ©trapurg 2;^.
354) PERICOPAE | EVANGELt | ORVM QVAE VSITA-
TO MOEE IN PRiECI. | puis Feftis legi folent, expo- 1
fitae per | D. 10 AN. BEENTIVM- \ [^oläfd^nitt: So^annc«
mit «Mcr mt $Rr. 351.J | VITEBERGAE | EXCVDEBAT
JOHANNES I CRATO- | ANNO M. D. LIX. |
184 SBl in 8«.
3:itelrücff eite unb lefetc (5. leer. Äopftltcl, ©uftoben. SRrgn. (Sign. :
A2— Aß, B-Bß 2c. bis Z5 [ijclilcr: Kj fel^It]. «ßaginierung : 931. 2»:
2013, »>: 1024, 531. 3: 1025, 1026, 931. 4: 0217, 1028 ac. big 1381
[gelftler: 0189 ftatt 1089, 1096 ft. 1095, hit Sä^lnng f^jringt öon
1148 auf 1145 jurücf, 2107 ft. 1207, 1256 ft. 1267, 1321 ft. 1325,
1142 ft. 1342, 1144 ft. 1344, bie Sö^lung fpringt öon 1348 auf 1347
gutücf, 3372 ft. 1372, bie ßö^Iung fpringt öon 1381 auf 1380 jurücf].
23 ©oljfti^nittc im 3:eyt. (gnt^ält außer ben jumeift batirten grefttag8=
prebigten nod^ eine 9iet]^e anberer ^rebigten öon 93r.
SBcrIin, 93rc«tau @t., ^clmftcbt, Äronftabt, ©trafeburg %f).
355) APOLOGIE j Confefsionis Illuftrifsimi | PRINCIPIS AC
DOltflNI, D. I Chriftophori Ducis Vuirtenber- | genlis,
&c. I Poftrema Pericope, in | QVA REFVTANTVR, NON
EA I SOLVM, QVAE SOTVS ADVERSVS RELIQVA
CA I pita Confefsionis, in Affertione fua, uerum etiam |
praecipua, qu^ recens, in fua opinata defenfione | aduerfus
Prolegomena Brentij | fcripfit. | Vnä cum Praefatione. |
AVTORE lOANNE BRENTIO. | FRANCOFOBTI. |
301 931. in 4«.
8 931. Xitel unb 9Sorrebe, 292 öon 1089—1671 pagin. 931. 3:ejt
[gfeiiler: 11010-11026, 11028—11036 ftatt UIO ic, 11041 big
11
— 162 —
11048 It. IUI jc, 1312 fe&It, 1417 ft. 1410, löä3 )[. 1523, läCß
ft. 1602, 1607 fl- 1670], 1 831. Emendanda ju ben Prolegomena \mt
$tticDpen, beat"'"'"^ ®- Iß'^l'' ^^^ SeflfS. 9tni ©i&lufi bei
Emendanda :
FEANCOFOKTI APVD PETEVM BRV- | bachiim.
Anno et reparata falute hominis 1559. | Men/e Martio, \
fippflittl, Gufloben. Sffirgn. Sign.: AAAij— AAAy, AA— AAt
;c. bfä ZZt. Aa-Aav ;c. bi8 Ooüij f5el)l": MMij fe^tl, K ftatt Kn].
Söcrlin, SÖxcSInu U., EiHmger, ®te§b(n, eifetioöi S. ».,
Jrantfitrt, .§elmflebf, Sena, Püttc^en ©t., ^Kintlierg, ©tutt'
gort, Xübtngen.
356)irot] OONFKSSIO> | NES FIDEI CHRJSTIANAE |
ff^roatj] TRES, Dn'ERHIS QVIDEM | TEMPOKIBVS
EDITAE, SED CVM VE. j EAE ET (^ATHOLICAE
ECCLESUESEN | TENTIAINCORBVPTA ('ONGRV
ENTES, I Quarum prima exhihita est Inuictiß. Imp. Co
rolo V. CcBfari \ Aug. in Comicijs AuguittB, Anno XXS.
BeliqwB duee \ oblata funt Synodo Tridentime: Altera
quidem nomi= \ ne Ecclefiarum Saxoniearum: Altera uer"
nO' I tttine lllustriß, Principis ae Domini D, \ C'HRISTO
PHORI, DVCIS I Vairtembergenfis (£>c. \ [rotj ANNO
LH. I [fd&roatj] PÖAL. 119. | [totj Et loquebar de Tefti
monijs tuis in confpeiTtu \ Keguni, & non conftmdebar. |
[ft^ioati] FRANCOFORTI EX OFFKJINA I PETEI
BßVBACBn, I [rot] ANNO M. D. LIX. |
4".
%u\ iB(, 228 besinnt:
CONFESSIO I PIAE DOCTRINAE QVAE NO- | MI
NE ILLVSTEISSIJII PEIN= | cipis ac Domini D. <-bi-i
ftophori Ducis Vuir- | tembergenlis & Teccenlis, ac
Comitis I Montisbeligardi, per Legatos eius | die 24.
menfis lanüarij, Anao | M, D. LH. cou^gatioui | Tri
dentini Concily | propoUta est, | *,* |
36 »(.
Uteftütffeitf ktt- Guftobfn. Sign,: A„ A,, B— B, jc. bi4 J,.
Sgl. St^numc : Sdäuttrungen K. S. 217.
©tiiltgart, Xüfaingen.
„ B-B. JC. bl4 J..
— 163 --
157) [rot] Sßon ®ottcÄ | gnabcn önfer ß^riftoffg ^x* \ [fd^njarjj
^ogctt jü SBürtemberg mb gu Xtdf), ®raucn | jü 9KümpcI
gart / 2C. ©umarifd^cr onb einfdf* ) tigcr Segriff / njic c§ mit
bcr iäe^re önb ßcremonien in ben | Sird^cn ütiferS gfirftcn
t^umb« / anä) berfclben Äird^en | anl^angenbcn ©ad^cn ünb
Scrrid^tungcn / bif = | l^cr geübt önitb gefiraud^t / auc§ füro^in
mit öerlci^ung ©öttlid^er gnaben I gehalten bnb öoljogen tüer=
ben follc. | [3)ag $erjogI. SBürttembcrgifd^c SBappcn im
SRa^mcn, j. 2:. coforiert.] | [rot] ©etrucft jü Sütoingen/Snt
iar I [fd^toarjj 1559 v|
284 fßl in fol.
6 S5I. ZM, 3n]^Qlt8öeraei(i^ni« unb (Sinlcilung öon ^cr^pg (J^riftop^,
271 öon i— ccljö fol. S3I. 2:ejt [Schier: cjöi ftatt cjü, cclj ft. ccjl^
bic Sö^'^JittÖ fprtngt öon cf cöj auf cjcj äurürf], (ccrc^ S3(., 5 S3I. 3nbef ,
1 (5. Errata. Slitclrücffelle, m. 6^ 48^ 96^ 112»> bcd XcjteS, Sl.
üor bem Qnbej unb le^tc®. leer. Äojjftitel, ©uftobeu. 3Krgn. (Sign.:
*ii— ♦itij, 31— Sliiij 2c. bi« 3ttii, a— aiiü 2c. 6i8 fu , I-litii 2C. big atij,
3ra— ?laiuj. SBI. 1-48 bcS XejteS fteJ|t bie Confessio mit bem 3:itelbl.:
Sonfeffion | SSnb SBefanntnug önfcri^ toaren ©^riftlic^en
©tauben^ / fo toir auff ben XXIIIL Sa« | nuarij 8lnno
Mt Dt Lir ^^^ ^^^' I jamleten ßoncilio ju Orient burc^ |
önfcrc ©cfannten überant^ | tourten laf* | fenr |
»r. 49 beginnt bie t.D. mit bem STitelbf. :
ftird^enorbnung | SBie e^ mit bcr Se^re önb ßeremonien
in I onferm ^ürftentl^umb angeritzt | t)nb gehalten toerben |
|on.|
931. 97 Xitclbl.:
5Bic alle ?ßfarren / ^ßrebica- | turen / ©iaconaten önb ©üb
bia» I cönaten / befe^t »erben | folten»
^ic übrigen (Biüdt l^aben fein befonbereS Sitelbl. SSgl. $.=3. II
245; (5(ftnttrrer 218, 269 ff.; bort aud^ eingaben über bie öon un^
ni(ftt aufgenommenen [f. SSormort] $Iu3gaben öon 1582 unb 1660.
3)armftabt, 3)rcgben, Stuttgart, 2:übingen.
58) EVANGELION | quod infcribitur Secundum lo^ | annem,
Centum Quinquagin- | taquatuor Homilijs | explicatum,
11*
— 164 —
PEU lOÄNNKM BßENTIVM. | VSVS HVIVS EVAN
GE= 1 lij, loannis 20. | Mtilta qmde»i CS alia ßgna fecit
lESVS in confpedu difcipulorum fuorum, quce non | /wtrf
fcripta in hoc libro: hmc auiem fcripta funt, ut CREDA
TIS, guöd I lESVS eß CHRIST VS ilU FILH'S DEI.
CS tri CEEDEN | TES, VITAM habeatis per NOMEX
eim. I FRANCOFORTI, \ EX OFFICINA TYPOGRA
PHICA I Petri Brubachij, Anno Domini | M. D. LIX. |
282 SSI. in fol
281 Sl. Sitel uiib 2eft einfcfil. ^ibmung mie «r. 142, pQ0n. uun
3-562, ®f&(u6b(. 2i:elrücr|cite unb lepteä «1. leer, fiopftittl,
guttoben, fflirgn. Sign.: X^—Xi, B-B^ k. bis Z„ ia-Aa, ii.
bis Zzi, &&—&&, S5«6Ier: X, (tall Xx,]. 9Im l£nbe:
FINIS PRIORIS TOMI HOMILIA- | rum octuaginta
dnarum in Euange- | liuin loannis. |
&.=3. II 472.
5öonn, SÖreSlaii St., Sifenad) G, St., grei&urg, ©iegen,
Jpomburg, ^elmftebt, Seip^ig St., Sonbon, SHaulbroim,
Siiitnbetg, Stuttgart, Sü&ingen, SBolfenbüttel.
I) EVANGELII I QVOD INSURIBITVR, SECVNDVM |
lOANNEM, VNDEOIM POSTERIORA CAPITÄ. | ab
liirtoria de refufcitato Lazaro ufq; in finem, | leptua
ginta duabus Homilijs | explicata: | PER lOANNEM
BRENTIVM. I Summa Eaangelij, Mar. 16; \ lie in mvn
dum uniuerfum, © prwdicate Euangelion omni \ creaturir:
Qui CREDIDERIT, « baptifatns fuerit, SAL= | ^^'S
ERIT: qiti uerii non CREDIDERIT. condemtKibitur. )
216 m. in fol.
204 Sl. Stiel unb Ztn tin\<iii. ißoncit mit 3tr. 170, (»gin. van
,56B-«72 [Schiet: CS flau 631, 628 ft. 627, 750 ft. 7Ö5, 702 ft. 7Ä).
736 [1. 734, 857 fi. 855, 858 ft. 856, 963 fl. 961, 969 ft, 964). 12 «I,
luden. Scßle S. I«r. fipjjfliiel, Sufloben. aKrgn. Sign.: a»— a,.
b — bi ;c. bis Zj, aa— aa^ x, biä mm,, nn— nn», oe — oo». Slni Snbt
btS Indes: ORDO CHARTAHVM. S)i( Cnstigationes btr ÄuSflot>(
pun 1549 \'ili. 170] finb in bcn Sefi nuf genommen.
Sßovljanben; roie 9ir. 358.
— 165 —
360) In Epiftolam | PAVLI AD PHILEMONEM, | ET IN
HISTORIAM I ESTHER, Commen- 1 tarioli. | AVTORE
lOANNE BRENTIO. ( FBANCOFORTI EX OFFI^
CINA PETRi BRVBA- | chij, Anno M. D. LIX. |
104 SSr. in 8«.
4 m. %M unb ^Bibmung an ^atcrnuS SSur^elmann wie 5^r. 121,
4 331. Index jjum ©anjen, 29 ton 1—58 pagin. 5öl. SluSIcgung bcö
«P^ilcm.briefe« unb ex Suida s. v. A/uar, 67 öon 59—199 pagin. SBI.
Auslegung t)on Sftl^er unb ^ud^ug aud ^erobot über ^ariuS [f^^Ier:
129 ft. 139, 150 ft. 156]. Xitelrürffeite unb Ic^te @. leer, ©uftobcn.
3Jhgn. Sign.: A2— As, B— Bö 2c. big N5.
^elmftcbt, aWünfter.
361) ©d^ül Drbnung | SBic e^ mit bcr Se^re önb 3)if ciplin in |
bcn particular Schulen bc§ gür* | ftcntJ^umfig SBürtcmberg j
gcl^altcn njcrben | follc« | [3)ag ^erjogl. SBürttcmbcrgijd^e
SaSo^cn] I ©etrutft jü Stütt)ingen. | M. D. LIX. |
36 93t. in 4^.
Xitelrücfieitc unb 3 legten ©. leer. e:uftoben. ©ign.: %x\, ^tiij,
33— S3iii 2C. m 3ij. ^rucf öon 3Wor]&art« (Srben.
§cfmftcbt, Strasburg.
362) [rot] (Satc^ifmu« | So^anni« SSrentij / 1 [fd^njQr j] 3)cubfd^. |
[§of jf d^nitt : rcc^t« ^rebiger auf bcr Mangel mit ?ßubUfum,
linfg ©tra§e mit ^oIj^Quer.] | [rot] i. Corinth. Xnil. |
[jc^njarj] SBcrbet nid^t fiinber an bcm t)crftenb=' | nii^ / @on
bcm an bcr bo^l^cit fcib fiinbcr. | ?ln bcm ocrftcnbni^ aber
jeib öolfomcn. | [rot] M. D. LIX. |
411 93L in 8^
einfd)I. SSibmung ©artmann SBet)er8 roie 9^r. 211. Sejte @. leer.
Äojjftitel, ©uftoben. Sign.: mj- ^ö, 33-S3D jc. bis 8ö, a— a» 2c. bi§
So, ?(a-Slat, 2C. bis &f.i [geiler: giiij, fü fehlen]. 24 ©olsj^nitte
im 3:eyt. 5)ru(! öon 93rubad)?
363) 2)en Satc^ifmu«* | 3n^oubebe bie principaelc ^ooft* \ ftudcn
cn Slrt^cfefen on^ S^ri* | ftelijdcn ®^eIoofg / mct ^un | öer
claering^cn / op b albcr | goböruc^tic^fte enbc | bebicbel^ftc
— 166 —
beer bl) j gfieuoei^t. | !Coor ben Seiroeetbigeii eft gtjeleerbe j
3). Scannet Scentiuä. | d 9!ii eerft inben nebeibmjtfc^e
ouerge(et. äliet nod) ecii | jeer tijectflpc^e tafele Dp 31. b. c.
beer ocfiter b^ 9^e= I uoec^t / bie bcn Sefet feer g^erieffeliict |
roefcn (ol. | i. Sorinl^. jüij. | ®n roorbt g^een finbereii inben
Der» t ftonbe : Snber boof tiet)t jijt Ihibe= | ten / matx inb«i
uerftanbe jijt [ öotcomen. | Tot VVefel. | Op be merct
legten ouer E)et ©tabt^uijä / bJ) mx} §an§ | be Sraefer boerf
btuifer. I 1559. |
351 Söt. in 4».
3 öl. Jitcl, SSorrebc beS ilberfepevS unb ffatediiSmueiejl, 671 uon
Don 1—671 (wgin. S, Sluäicgung, 23 ®. 31egifter, ©i^lu^bl, Stptca
ffll. leer, ffopflild, üuftoben. *Dlrgn. ®ip. : MSij, a8Uj, E, Sij,
■ eilj, S)— Stfij K. bis Qii'u 4— 4ilj, a— QHi 'c, biS üü. So— aaiii :(.
Iti« Siiii, 9(Slii— fflaaiii !c. btä Xllüt [Segler: 6Hii fe^It]. 3)(r [un^
genannte] llberfeger bebkiit fetn ÜBeiF „jiin beminbc Fuflec in ben
S>eere Sl. 3,"
granffurt, Hamburg, ^arj«.
364) [rot] Summatia ober bie gaitße Sifacl / | baS ?I[te Dnb
Stelpe 3:eftQmeiit / | ["((^roaräj Sarinn auffS iiir|ite anflejengt
ttitrbt / toaS am itülig= | ften tnb mieten ift / beni jitiigtit
Söolct / Dnb gemeinem | äKonn / aujä allen ßopiletn ju tDi(ien
ünb ju lernen / ] Süarnad) fie jr leben tickten / unb joldier
feiner | Öet)te/ju jrer feelen (eligfei)t brau' | tl)en funncn ,
^Burd) I [rot] iBilum SDietric^. , [|c^roarä] 3teni;\ [rot] Sinter
fdiieb be§ eilten nnb nenicn leftamentB. | giirneme Onttr
(c^ieb jroifci)en reiner S^riftHcffer | [(ttiroarj] Seljre beö Suan
geltj/Dnb ber 2tbgöltiic|en ^apifien [ctjre. | [rot] Gl]riftlicljer
önb futger Diiterrid)! / Don üen | [fdjniQrs] gebung ber (i'inbe
unb Ieligtei)t / 5)urcl) [rot] $t)i(ip. SÜelond). i ffurger begriff
Dnb int)alt ber gongen ^egtigen | [fc^roarjj ©djrifft unb
aüer öiblifc^cn i8üci)er / bcö Stilen | ynb Sierocn JeftamentS
^urc^ I [rot] Sotjannem S9renciuni. | [fctittiari] 3Hit iltl)ij
won neiDcni öberfeEien / | gemel)re( ,' önb gebeffert. ! [roij
9?iirnberg. M. D. LIX. I
(f ii16qIi nuf öl. ist," tj, ;
Äur^er SBegriff Dnb in^alt ber | gongen ^eiligen ©(grifft
— 167 —
önb I aller SBiBIifci^cn Sudler / be^ alten mi \ 9lewen Sefta
menW / burd^ So* | l^annem Srentium. |
15 ©. in fol.
Äo))ftitc(, (Suftoben. ©ign.: &!— gfo. ?luf ber öorle^tcn 8. bc«
©anjcn ^oljfcftnttt: ©l^rifti SBerflftrutig. S)aruntcr:
5ßfalni* LXXXIX. | SBoI bem SSoItf bag janc^feen fan. |
©cbrürft ju 3lurnberg / burc^ 3o^ann üom | 93erg / SSnb
2)er n. t. %txU bem ipt^ieU hit (Sti^rift üon ör. angebunben Ift,
l^at ff. (Sonbcrtitel :
©ummaria ober baS dltrot le« | [tamcnt / barinn auffi^
lürfete an* | geje^gt wirbt / toa^ am notigftcn önnb nufeten
ift / bem I jungen öoIdE önb gemeinen SRann / auf j oUcn Sa* |
piteln / ju tt)iff en önb ju fernen / bornad^ fie jr | leben
rid^ten / önb f ofd^er feiner le^re / | jU jrer ©eef jeligfe^t /
brauchen | fonnen / 3)urd^ | SBitum S)ieteric^ / | 3n ber @e
batbcr ^^farrf ird^en ju Slürn* | berg ?ßrcbiger / gefteüet.
5Riirnberg / ?lnno | M* D. LIX. |
aWünc^en ©t.
365) SAMVELIS LIBER prior, Sexagintafex Homilijs, i ufq;
ad decimumnonum Ca* | put, & ab eo capite ufq; ad |
. finem libri Scholijs ex« | plicatus, i AVTORE 10 ANNE |
BRENTIO. I [Sanugfopf mit Umfc^rijt: PETRVS BRAV
BACH FRANCFORDENJ | ACTOR. 3. i Omnes Propheto'
a Samuele^ ac deinceps, qtwtqaot I loctUi fünf, adnundauerimt
Dies I iftos, \
378 931. in fol.
6 öl. %\it\, Brenz pio lectori unb Index, 371 öon 1—742 |)a9m.
SI. Xejt [geiler: 27 ft. 72, 31ö ft. 135, 433 % 435], 1 ©«lufebl.
mit ORDO OHARTARVM. Xltcitüdfcite, 6. 12 unb le^te 6. leer.
Äo|)ftitcI, duftoben. SWrgn. 6lgn.: aa^— aa4, a— aiiij k. biS züij,
A-Aiiij K. big Ziüj, Aa— Aaüij 2C. bi« Qqiüj [geiler: Mny ftatt
Mmij]. Unter bem Ordo chartarnm :
Francofortl ad Moeuum ex» | cudebat Petrus Bruba
chius, I Anno Domini 1560, | Menfe Martio^ |
eilenoi^ e. 9t., ^elmftebt, 5Kautbronn, iHoftorf, ©träfe'
biirg, Stuttgart.
366) [rot] Sluljlegung | [fdfroarj] be§ ^rebigers ©a | lomoniö
burd) §et^ | ren ^oan Sren= | ^en. | [totj 5Kit einet Soor
reb 2). I [fdiroarj] SKartiu 2ul^erä/an | ben ef|rifttic|enl
£efer. | [rot] Se^unbt Don ncüroem tiber= | [fttucarj] lefen
önnb gebefferf. | [rot] Sampt einem orben= | [fdjtoaräJ lii^en
Stegificr. | [rot] ©etructt gti ©traläburg bet) | [jcftnjarj] So
muel erame(/3Inno | M. D. LX. |
233 St. in 8".
3:itelbl., 227 Don ij-tcjiOli (ol. 31. Icft, 9 ©, iHegiffcr. Sit(l=
riidtdtt unb le(i1e S. leer, flopftiler, Gußolien. Sißti.: aij— !lD, 8
m ÖD K. bis 30, a-Qo ;c. bi§ In.
aSoIfenbüttel.
367) ^^td. 2ßa§ bie Dr(ad) je» / bas | ficf) bie / jü man Sut^erif^
nennet .' Dnb j bie Sapftter / nit mit cinonbec ber Religion
tiülben I Dergleichen nocl) cinS raetben fünben / bo« witrbt | ^ie
in bifer ©(fjrifft grunbtlic^ angeäeigt,' I barau^ auä) erlernt
roürbt / roaS | cigenilicf) bie ^auptfac^ | bifeä (pan^ feg. | S)ar
bei] aut^ miber bie Öeftciungen Dnb Suginen Si= | fc^offS
§oien Don 2Barniien|: roö!ct)es anäj aV- \ (en e^riften nu^
Üdi iuleien ift. 1 Slüeä burc^ §err So^an ©renken | lateinife^
befc^riben , 9?erolii^ aber oerteutjc^t | burd) Slnbream fleller.|
SJian finbet aiidi ^ierinen / baö nit jiiuertioffen ift / I eiitic^er
lei) einigleit ober »ergleicliung bifer snieier ^artfieien ber
aie- I ligion falben I e« roere bann / baS S^nffuS [!] Onb Sfle
Iiaal [!] / bie finfternufe | Dnb baö lictfit / bie roar^eit unb
bie luge /mit einanber fid) Der= | einigen [!] Dnb Deigleii^en
niüd)ten / bnä man | bot^ nit ^offcn fan. | aJton finbet audi
f)ierinnen / gtanbtlidien cnb | [)eUen Dnbetf(^eib / gmifc^en
niarer mib falf(^er ifieligion / | jroifc^en bcm rechten roaren
(Sl)Ti)tenl^umb Dnb | bem bctruglic^en Sopftljiimb. | ©etrudt
ju lüiuingen.Mnno Wt. SD" ^^- I
48 S8I. in 4".
2 ai. 2il«l ünh Stovrebc üon «(nBv. Heller nii ®eb. iH^emtn. Mt.
— 169 —
mihptxQ 1560 aWärj 28, 45 S9l. 2ejt, ©(ftluftbL Xttclrütffcite unb
Ic^tc» ÖL leer, ©uftoben. aKrflit. ®tgn.: Slij, ^liij, SB— »lij 2C. btS
^Jlüj. ©nt^ölt laut ^tUtx^ SBtbmuug bie ©orrebe öon S3rena jum
legten Xeil feiner Sinologie unb bie SBorrebe SB/^ jur ©rfirift 3qc.
Slttbreö'S gegen $)ofiu§. «gl. ^.=3. II 473.
Ämftcrbam SR., ©erlitt, ©ijcnad^ K. %, fjreifiurg, ©otl^a,
Italic, Äralau Sj., Scipjtg St., Sottboti, SKüttc^en ©t.,
SRürnbcrg, ©trafeburg, Stuttgart, Sttbmgcn, SBcimar, SBtctt,
SBoIfcnbüttcI.
368) OJgfQttntttug mni SBc / 1
'^rtd^t bcr Xl^eologcn önb Sird^ctt* | bicncr itn gürftctt
t^utnb SBürtctttbcrg / | öott ber njarl^afftige gcgcntocrtigfcit
beg I Scib§ öttnb Slütg Scju e^rifti | itn ^eiligctt SHaä)U\
maU I [3)aÄ ^erjogl. SBürttetitbcrgifd^c SSSappcn.] | ©ctrudEt
ju 2ütt)ingett / jtit 3lar* | 3»* S)* 2dc. \
6 fßl iti fol.
S^ttclrürffeite unb le^te (5. leer, ßuftoben. 3}lrgn. ©Ign.: ^ij bis
5liiii. Slm ©^luß beg STcjteS:
Slctum ©tutgartctt bctt ncilnjcl^ettbctt tag 3)c= | cetnbrtö/
Änno 2C. ffitifffetg ticütte. |
SSgl. ^.-3. n 373 ff. 5pr. XXXV SfJr. 431, (Sd^nurrer a. a. D. 267
Stuttgart, 2:übingcn.
369) Scfenbttttjg mi 93c* | rid^t / ber S^cologcn onb Äir* | d^en
S)icncr/tm gürftcnt^unte | SBirtcnbcrg / t)ou ber njarl^aff^l
ttgen jegentoertigfeit / beg | Seib§ ünb 93futg 3®fu | S^rifti ;
im l^iligen | SRod^tniale» | [^ierorabe^fe.] 1 M^ D^ LX* |
8 »r. in 4«.
Xiteltüdffeite unb le^te ©. leer. (Juftobcn. 3Wrgn. 9luf bcr oor=
legten ®.:
[3terarabc«fe.] | ©ebrudt ju SKagbe* | burg/burc^ SSoIffl
ftirc^ener* | M^ D^ LX^ | [ßierarabe^Ie.] |
SBre^rau U., ^eltnftebt, Seipjig U.
370) 85eleutuif3 ünb S3e* | rid^t / ber Sfieologen | onb Sirenen
3)tencr / im gürftentl^u* | me SBirtenbcrg / öon ber lüar* |
— 170 —
fiofftiflen iegentDetttgteit / beä | SeibS onb Sltutg SÜ*!« '
SEltiftt / im ^eiligen l Siac^tmate. | [gicrorabeSfe.] | M. D.
LX. I
8 W. in 4«.
Jite!räd(eite intl) le&te S. leet. Euftoben. ^ign. Sign.: Süj,
aiUj, S— !0iii. am gnbc bei KejieS:
®ebrucCt ä" Subiffin / burd) | So^on aSoIrab. |
®reSben.
371) [rot] ^eflifame Dnnb | miglic^e crfler^ [ ung be§ Stitroirbigen
§ev I [ftfiroatj] xea 3oanni§ Sörentij / | ober ben Catechir
mum. I 5Dut(it I [rot] §nrtmon iöeijer / aDen ] S^riftfidien
^Qupuättern \ [ft^rcorj] s" gefallen ticr= | beutfi^t. | [rotl
1. Corinth, 14 j [fc£)roarjj aSerbet nii^f finber an bem
ücr= I ftentiii§ / lonbern an ber bo6()et)t ] fcibt tinber. an
bem Dcrftentnife | ober jetbt DolEommen. ] [rot] 9ti'irnfaera;
M. D. LX. I
439 m. in 8".
ß öl. äBibmung wie 91r. 211, 432 ffll. SatediiSmuSttfl unb au5=
!egung, S(f)1ugbl. Xitelrücffeit« unb le^leä S3I. leer. Ri?4)ftirel,
euftobm. Sißn,: 91ij— 91b, S-Bd k. WS 30, a-n» !C. 6iS Jd, fla
618 Sloö !c. 6iä 3ii,. 7 ((Eine ^Dljfd)iiitlc im %exl Slm gnbe bet
Sluäkflung :
©ebruift äu iJiiirnberg / burc^ 3d^ | fiann öom SBerg / unb
Sölrid) I 9iewber. |
sareslau ©t., iJiürnberg. SegenSburg.
372)PEEIfOP.E ! EVANGKLIOKVM QA'AJ: I VSITATO
MORE IN PR.ECI- ■ pds Feftis legi Ment, ex- ] pofitae
per I TOHAN. BRENT. j Accefslt recens ad priorem
editionem Paf- | fio (.'hrilti tribus homilijs espolita, eo
dem j I(.an. Breiitio autore. | FRANl^OFORTI apud I
Petrum Brubacliinm [!] | 1560. |
405 SBI. in 8".
2itelbl., 807 Don 1U2*— 1423 pagin. ®. Icil [3*^1«: bic ,Sä61unii
fiJiinat Don 1212 ouf 1209 äuriid, 1249 ftatl 1248, 1261. 1258, ISsil
ft. 1269—1361, 1262, 1263 )t. 1264, 1265, 1286, 1267 % 1268. 1269.
— 171 —
1270 ft. 1272]. Xitelrücffcitc unb le^tc ®. leer, topftitel, (Suftoben.
Tlx^n. Sign.: ^a— A5, B— Bö 2c. bli8 Zß, a— a^ 2C. biS Cg.
^ctntftcbt, ©trafeburg, SBoIfenBüttcI.
373)Pericop8e Epi* | STOLAEVM, QVAE SIN | GVLIS DO
MINICIS DIEBVS HA | Stenus in Ecclefia prseleßtse
fuerunt, breuifsi j mis Oonciunculis explicatae, per reue
ren | dum uirum Dominum loannem | Brentium, Prae
pofitum Studt- I gardianum. | ADDITiE SVNT EXPLI
CATIO- I nes quaedam breuifs. aliquot Epiftolarum,
quae ufitato more certis diebus Fe- | ftis proponi folent.
FEANCOFORTI, | Anno 1560. |
240 931. in 8«.
8 SBl. Sttcl, SBibmung öoti SKi^acI uub 3acob ®retter wie 5^r. 348
unb leere« SB(., 463 öon 2-463 pa^in. S3l. Xejt [Sre^ler: 50 ftatt 10,
326 ft. 328, 440, 441 ft. 460, 461]. 2:itelrüc!|cite, S5I. 8 unb leftc
@. leer, topftitel, ßuftoben. ©ign.: Ag— Aß, B— Bß 2C. m Z5, a
bis aß 2C. bis gß.
©trajsButg.
374) [rot] Slufjrcgung | ber ©uangclien/fo man burd^ | [fd^warjl ba§
ganfec Sot / Quff einen jeben ©ontag in ber | Äird^en pflegt
• furjutragcn / ©rftmal« in | Sateinijd^cr \pxad) öergeid^net
burd^ ben | [rot] (£f|rn)irbigen Ferren | lohann BrentzenTJ
[f d^toar j] Siad^mafö SScrteub jd^et | burc^ | [rot | ÜÄ» Sacobum
©rcttern | ©etrucf t ju grancf fürt [f^toarj] am | 23lat)n / be^
^etcr Säraubad^ / 21I§ | man jalt nac^ be r^eburt önfcrS
lieben [rot] $®3l9fiS« gefu | E^rifti | [fc^toarj] 1560*
[rot]
392 931. in fol.
4 S3I. Xitel unb SSombe öon 3ac. ®retter «ßfarr^err ju 3Jiic^eIbad)
an grau §lnna 5U Sl^nH^urg mie Sf^r. 300, 773 öon 1—344, cccjliy
bis cccccifiiij, 565—660, cccccclfj— ccccccciffiij :pagin. ©. Xeyt [geiler:
46 ftatt 39, 39 ft. 46, 155 ft. 154, 189 ft. 188, 114 ft. 204, 285 ft.
279, 316 ft. 315, 317 ft. 316, bie gä^Iung fpringt Don 344 auf cccjlij:,
ccccü ft. cccctj, cccfi^: ft. ccccfij, 875 ft. 587], ©d^Iugbl. Xitelrücffeite,
3. 8 unb 3 legten ©. leer, .^o^ftitel, ßuftoben. ÜKrgn. ©ign.: aa^,
(giiij tlall 64, W, fefilt, Cij \t. C,, Xiiij ft. ,^j. 8iti % Ss. ßciii fi.
Sc,]. 59 5p(ä(d)nittc im Scjt, 9Iin enhe beS SejtcS:
©etrucft ju granrffurt am 3)?et)n / | bei) S^ein Srauboc^
naci) bft ©eburt »nferS | §e3iiWe9! S^u Sf)riftt ] SR. 3^.
SreSIau U., 3ena.
375) [rolj ffur^e StufStegung bet . gpiftel / JD imcfi altem Sömudj
auff eiren | [f(^roar^] jeben ©oittag in ber Sirenen fftr gc
lejen | nterbcn. SJormalä in Sateiniidier Sprach | Oecjeic^nel
Dnb au^^gaiigen / tiind} ben | SIiTniirbigen §erten 3o&annem |
ffltentiuin / ^robft ju | ©tiibgatteit. | [rot] Ülac^malö ter
teubfc^et burcfi | Sacobum ©rettern. | iSefriidt ju ^ranftfurt i
am 9Haqn/bei) $eler Sraubocö / | [IctiroatiiJ 3I!S man jalt
mä) ber Sebutt ünlerfi Iie= j ben §®91Sfi9! unb ^etilanbS |
3W» et)rifti- 1 [cot] ]560. I
166 S(. in fol
i iSl. Sitel unb JSibinunft @TelIerä an Sit^i^^i'l) h^ Si^mputTg bat.
SdiiD. ^nn 1559 ttuguft 26, 321 Don 1—321 pngln. ®. lejt
[S5e^let: 6 floit 5, 95 ft. 59, 521 (1. 125, 149 fi. 139, 44 (t. 144, 148,
149 ft. 147, 148, 265 ft. 255, 289 ft. 298], ©Alufebl. litclrürfieitc
unb 3 legten ©. len. Sopflilel, ßuftoben. Sign.: X'J. Xl'i. «— «.
'c- WS V*. 3— Siffir a— n,iii ;c. bi« bim. Sluö b" Morrebe: Sor
3 3a^ven 6o6e er ©r.'ä «rebiglen über ble ©onn= unb gtftlogSs
eoangtlien öbctiepl unb her aKmier bcä förafcn bebiciett [f. 9h-. 300).
3)r. bobe aber audi über bie gpiftel „fiirtie DerjeidinuS unb au{öltgung
allein alS 3)lentDrial unb (^ebenctjellel" gefd)ri<fien, bie i)abe et je^l
mil fdiifm Better Wi*. ©rettet auf Dielet 9(njud]en Derbem (*!.
Grlangen, §antburg, 3enö.
376) Ex]ilicatiü E- 1 PISTOL.E D. PAVLI AD | GALATAS, |
AVTOKE lOANNE | BEENTIO. | Cum Indice uocum
ac rerum ; memorabilium. i FRANCOFORTI EX OFFI-
CINA PETRi BEVBA- | chij, Anno M. D. LX. |
232 iöl. in 8".
k
12 Si. 2ite!.
439 ®. Itft, pagin.
30^. m luie 9(t. 162 unb Indes.
1^139 [Segler : bet S. 352 finb blt btiben
— 173 —
erften Qi^tm abgcfprungen]. Sc^tc ®. leer. Äopftitcl, ©uftoben.
aRrgn. Sign.: Aj— Aj, T'-Ta» B— Bß k, btö Z5, a— a» 2C. bi« fg.
SBcrIin, ©rcSlou U. u. St., 3)rcgbcn, |)Qmburg, §dm«
ftcbt, ©trofeburg, 3ä^i<^ ^•
377) ORDINATIO | ECCLESIA= | STICA. | COMITATVS
ET DITIO^ I NIS MONTBELGARDENSIS, ET | Ei
chenuuilenfis : & Statuta huic affinia. Quae, | Deo fa
uente & afpirante, in pofterum | in his Regionibus ob
ferua- | buntur. | EXCVSA TVBING^, | ANNO M. D.
LX.
146 SBI. in 4«.
4 SBf. Xitel, praefatio unb leere« ÖL, 140 üon 1—142 fol. m.
Seft [Sel^ler: bic gäl^tung fpringt Don 44 auf 47], 2 351. Index.
Xitefrücffette unb 351. 4 leer. Äopftltel, ßuftoben. SRrgn. ©ign.:
Aij, Aiij, B— Biij ic. biS Ziij, a— aiy 2C. blS my, oog. ^rucf Don
3Kor^artS @rben. Qft latetn. Überfe^ung ber großen toürtt. ^.D., be=
gönnen bon X^om. 9?capgeorgug, reöibiert Don SBtbenbaiJ^ unt) S)ietr.
©t^riepff, f. Vienot: Hist. de la ref. dans le pays de Montbeliard
n, 325.
^elmftebt.
378)'[fd^tt)arj] Äirc^enorbnung. | [rot] 2)cr ®raue önnb ^crr- 1
jc^afften 9KümpcIgart önnb SReid^en* | tüeiler / [fi^tüarj] and)
mit cg berfelbcn onl^angenbcn jad^cn ] üitb öcrrid^tungcn /
mit öcrlei^ung ©öttlid^er | gnaben / ^ittfüro gctjaltcn ünb
ooln* I jogen merbcn | f od, | [rot] ©ctrucft jü 2;ütt)ingen»
[fc^marj] Anno M. D. LX. | [rot]
156 931. in 4^.
. 4 85.1. Xitel unb SBorrebe, 149 üon j-cElif fol. S3l. Sejt, 3 931.
. . : . '9ffi^gifler. Xitelrücffeite, @. 8 unb le^te <B. teer, ^o^jftitet, euftobeii.
^Of^rgn. ©ign.: 3lij, Sliij, 93— SBiij 2c. bi§ 3iij» 0— aitt 2c. bi« -qui.
• ^elmftebt. '
379) IN ACTA APOSTO lica Homüise centum j uigiiiti duie. |
AVTOEE lOANNK | ERENTIO. | 8TATVS HVR'S
LIBRI. , In omnem terram exiait fonus eorum, & in fines
orbis terr* uerba eorum. Pfal. 19. | Et: Quicunq^ in
uocanerit Domen DOMINI, laluus erit. IoÖl.2..Et: luftus
ex fitie I'ua uiuit. Abacuu. 2. j Recognita? ab autore. |
[Slruierseit^en : SanuSlDpf mit Umji^tift: PETRV'S BRAV
BACH FRANC0F0RDEN8. 1558.] 1 FRANfOFORTI
EX OFFICINA I PETRI BEVEACOHU, ANNO DO
MI- ! NI M. D. LXl. MENSE SE- | PTEMBRl. |
300 SBI. in fol.
Ö a(. litcl, Siebitalionäcpiftel an 3of). ©dioppev loie 'JIr. 75, ajren.i
lectori löif 9It. 82, Argumentum in libruni Act. Don 2ulf)er t
poBterioribas corameniariis ad Galatas exeerptnm, 287 oon I — 574
pagin. «I. Sfjt [3e6fer: 42 (tat t 48, 297 ft. 197, 287 ft. 281, 184 fl.
284, 209 (t. 290, 323 ft. 317, 335 fi. 319, 332 «. all, 358 ft. 355,
306 % 405, 155 ft. 457, 556 ft. 565], 7 Sl. Index. liteltüdfeilc,
@. 12 unb letite 6. leer, gopftitd, ßuftoben. Wtc^n. <sign.: «u
&iS Slj, A— Ai IC. &iä Zj, B- aijij ic. 618 b, q, [!], h„ b,, c— Cj, ciii],
A—im ;c. bi« tij, fs, f., g-gi ;c. bi« iy, inj, iiü], k. k,, kiy, küij,
!— liitj !C- bia r— rj :c. btä Cj, Aa— Aa, w;. biä Cu,, Sß'- ?'-=3- U *'■■*•
Sonn, Sflttölau ©!., Erlangen, Solingen, J'^ciburg,
©iefeen, §elmftebt, fiorlSrulje, fieifiig ©f., 9iürn6erg,
9iDftotf, Stuttgart, lübingen.
3801 [12 3. in ©lagolit. ©ptac^e] \ ABECEDAKIVM, Sßnb bcr
galt ' ge datec^ifimuS / one augfe- , gung / in bei 6ro[iati[(^en |
Sprac^. I [3 3. in ©lagolit. ©proc^e.] |
12 SI. in 8".
Xilel tu ({teile unb lefle 6. leer, itopftüel, (£uftobeii. Sign.: AiJ
bis Av, B— Biij. 9m Sd)lu6 ber norleSlen S. :
TVBINGAE M. D. LXl. \ [4 3. ®tagDlitif(^.| ' i^^^
Jluf belli lUeibl iti: l£robalit(^en fpüter aufgedebl warben. ^[.
edinumr: SJer ftno. 8ütt)etbru(l in SJürll. 1799. S. 82. eije:
3a6rb, b, öefeUf«. j. Sefcft. beä ^rot. in Oefterr.
3;re8ben, Tübingen.
er. 1893 ®. 89. J
— 175 —
381) [12 3. in ©logoüt. Sprache.] | 35cr ßatcc^ifmuS / mit furzen
au§= I legungen/ Symbolum Athanalli, önnb | ein ^rcbig
t)on bcr frafft önb mürcf* j ung bf« rechten Stiriftlic^cn
®Iqu== I beng / in bcr ©robotifc^cn | ©prac^. | [3 3- in ©lagolit.
©prad^c] I
56 S5I. in 8^.
S3l. 2 SSorrebe (bcutf*) Xruber« an 3WajimiIian üon SBö^mcn
bat. 1561 Wdvi 1 aus Tübingen, ßuftoben. 3Wrgn. Sign.: 5(ij,
Aiij— Av, B— Bv 2C. bt« Gv. 3)lc ,,^rebtg" ift Don Srubcr unb
beginnt 951. ¥\ ©dmurrcr a. a. D. 82 ff. ®[je a. a. D. 89.
SBcrlin, 2)rc«bcn, granffnrt, Saibod^, aÄünd^cn @t., ©tutt^
gort, Tübingen, SBicn.
382) [15 3. in etiriHifc^cr Sprache] 1 fl^? ^^tsi \ ©atct^ife
muS / 1 9Kit aufelcgung / in bcr @t|r* | uifd^cn @pra4 | [3 3-
in K^rillifci^er Sprache.] |
59 SBI. in 8^
m. 2—3* «orrcbc Stubcrö (bcutf^) bat. Slübingen 1561 Dct. 25
an SJ^aftmilian üon SBöl^men. Xitclrücffettc leer, ßuftoben. 3Jirgn.
®ign.: Aij— Av, B— Bv 2C. bt« Hiij. 9SgI. ©Ije a. a. O. 89.
S)rcgbcn, granifurt, ©ie^cn, Soibod^, SKünd^cn @t., %n*
bingcn, Upfalo, SBicn.
383) [11 3. in e^rittifc^cr Sprache] | ABECEDAEIVM, SJnb
bcr gQn*= | fte ©atcd^i^mug / one anfeie* | gung / in bcr ©^rui
f d^cn / ©prad^. | [3 3. in etiriUifc^er Sprache] |
11 831. in 8^.
Xitelrürffcitc unb lefte @. leer. Äo^jftitel, Suftobcn. (Sign.: Aij
bis Av, B— Biij. Sßgl. (gd^nurrer a. a. O. (S. 87. ©Ije 0. a. C. 89
(ungenau).
S)rcj8ben, Saibac^, @t. ^ßeter^burg.
384) CATECHIS- | MVS PIA ET VTILI \ Eiplkatime illu
ftratus, I lOANNE BRENTIO \ AVTORE. | [^oljfc^nitt:
red^tg ^rcbigcr auf ber Äanjcl mit 5ßublifum, linfö ©trafec
mit ^oljtiaucr, toie S«r. 252.] | i. CORINT. Xmi. | Ne
— 176 —
litis pueri fenjihus, Sed malitia piieri filis, | Senßhtts nero
jxrfem. I ANNO M. D. LXI. |
372 81. in 8".
8 SBl. Sflel, iBombe Bon ßalp. ®relter wie ^r. 197 unb ffatc(^i§mu3=
lejt, 350 Bon 1—700 beä'fferte SBI. Eiplicatio Catechiam [geilet:
69 ftatt 96, 137 ft. 237, 308 fl. 309, 348 ft. 384, 681 fl. 581j, 14 Sl.
Indes. ^ilelrütt[eite leev. Sopflitel, Quflaben. äßrgn. Sign.: Xi
bis Xfl, A— .i„ !C. bil Z^ a-as jc. biS Zj. Mm ©dflufe bev lepKn
Seite :
yiTEBEHGJK j EXCVDEBAT IOHANNE.S | CRA
TO. 1 ANNO M. D. LXI. |
9int SdtluB üon 331. 3 öoläji^nilt: (J^riftu^ om fireuj mit aHocia,
3o&nnneB «nh bem rnniiid)eii Jjoulitnianii.
SreglQU U., ©reäben, ®ririf§lBQ(b, §elmftcbt, Seipjig U.,
Sonbon, 3)iarburg, ^übiitgeit, Sfficrnigerobe, SSoIfenbüttel.
385) DE PEESONALI | ITaONE DTÄEVM NA. | mitA
EVM IN (illEISTO, ET AS= | CENSV CHRISTI IN
/ COELVM, I AC SE.SSIONE EITS .AD | DEXTHAM
DEI I TATEIN. I QVA YERA COBPOEIS | ET SAN
GVINI.^ liHRIi^rl PR.\E= I lentia in Ca?na expücata
cft, I * conlirmata. | Antore | lOANNE BBENTIO. \
[2Rocl)arb'ö ©tncferjeicfifn, ba§ Camm mit ber ^ü^ne in
lleinertr goftuna.] | TVBISKAE APVD VIDVAM i VL
RICI MOEHAEDI. | ANNO M. D. LXI. |
44 i8I. in 4".
3 3)1. Sitei unb ÜJanebe bon »renj, 41 Bon 1—11 fol S91. 2ejt.
lileltürfjeile leer, ffopfiitel, Huitoben. aRtgn. Sign.: .Uj, Aiij, B
bia B, 3c. bis G, üij, G„ H— Ha !e. biä L„. Sl 22 be« Sefle« '■:
SEQVVNTVR | SELECTA QVxEDAM LO. [ CA E
8CEIPTIS D. MARTINI LVTHEEI, JN | LATINAM
LINUVAM COSTEESA, DE YE. | EA PRAESENTIA
COEPOEIS ET SANGVINIS | tiHELSTI IN COENA.
QVIBVS EX. I PLICANTVR HAEC CAPITA | NO
STEAE EELI. | GIONI.S. | I. Verbnm oaro factum est, |
IL Afcendit in welum. | III. Sedet ad dextrani Dei
patris. I
— 177 —
331. 23 be§ %i^m SSorrebe unb 331. 4P beS 2;ejteg 9?ac^ujort baju
üon Sreng. SBgl. §.=3. II 380 ff.
99erlin, SreSlau U., ©Illingen, 5)re^bcn , ©rnbcn, ®ott|Q,
©ötttngen, ©reifötüalb, Hamburg, ÄarfSrul^c, fföniggbcrg,
SRürnberg, Siegen^burg, ©tra^urg, Stuttgart, Tübingen,
SBicn, aSittenberg, aaSoIfenbüttet, 3ürici^ U.
386) 3)agfclbe.
Xitel gleich.
44 831. in 4^
3 58f. %htl unb SSorrebe öon S3r., 41 öon 1—41 fol. S3L Xeyt
[geöler: 5 ftatt 3J. Xitclrücf feite leer, topftitcl, ©uftobcn. Wlx^n.
(Sign.: Aij-Aiij, B— Bg k. biS W 331. 22 be§ XefteS ^: *
SEQVVNTVB \ SELECTA QV^DAM L0= | CA E
SCEIPTIS D. MARTINI LVTHE= | RI, IN LATINAM
LINGVAM CON= | VERSA, DE VERA PRAESEN
TIA I CORPORIS ET SANGVINIS CHRI | STI IN
COENA, QVIBVS EX= i PLICANTVR HAEC CAPI- |
TA NOSTRAE RELI= | GIONIS. | I. Verbum caro fac
tum eft. I II. Afcendit in coelum. | III. Sedet ad dextram
Dei patris. |
33t. 23 b€S SleyteS Sßorrcbe unb 33(. 41'» be« £eyte§ 9?ac6toort baju
öon 33renj.
S)armftabt, ®ie§en, 9Künc^cn U.
t^
387) lOANNIS BBENTn | SENTENTIA, DE LIBELLO
D. HENRICI BVLLINGERI, CVI TI= | TVLVS EST. ^ i/
TRAGT ATIO VER= | BORVM DOMINI : IN D0= | MO
PATRIS MEI MAN= | SIONES MVL= | TAE SVNT. |
ETC. I [aRorl^orb'8 5)ru(ferjeictien, bo§ Somm mit bet gal^ne,
in Heinerer M"n9-] I TVBING.E APVD "VT= | DVAM
VLRICI MORHARDI. | ANNO M. D. LXI. |
36 931. in 4».
fol. Oon S8(. 2 an mit II.-XXXV., lefete« SSI. o^ne 3tffer. Sejte
®. leer, ©uftoben. Sign.: Aij, Aüj, B— Biij !C. btä Hij. Stuf
ber »Orienten (5. : ERRATA. »I. XXXIV '' Beginnt ein SJae^wort
be8 Alphäng Valesianus Christiano lectori, in welchem nac^ Joh.
Keisersperg Ex Bernhardino et Roseto ©teilen angeführt werben,
12
— 178 —
lüElcfic bi£ Sered)liiiiijifl ficr ©rcns'ftficn ^'uleniit gegen bic fcfiolafl.
BDifttUiuig Dom 3eiiieitä illuflriercu follen. gugtcitS aber joaeii bif
(elben biejenigen ad abBiirdum fül)rcn, qui corpus Chriati in cielo
Empyreo focatione Physica in uiin certo Inco collocaTerint. SSgl.
§,=3- n 386 fi.
*8ajet. Berlin, SSreSlou U. u. ©t., ©reSben, ©Dt^o,
©reifäWütb, ^QÜe, Hamburg, |)efmftebt, Königsberg,
fieiiJjig 11., Sonboit, aRüncfjen ©t., Ülürnbetg, ?ftegen§&urg,
©trafiburg, Stuttgart, Tübingen, 5ffliftenberg. SBoIfenbiittel,
Qüxxäi U. u. ©t., 3wiifQu.
ß) ^txiäjt I I0ANNI8 .BK,KNT11 ; Oon bem SSudilm D. HEN
liU'T I EVLLJNGERI, be§ Mittels : Sßon i bem §immel unnb
@eret^= i ten ©otteä. | ©etrucft ju lübin- | gen / be^ Slrii^
moi' 1 t)art8 Sittib. [!] | M* D» LXl* |
34 SB(. in 4".
foi. Don !8I. 2 an mit n.-SSSm., leplf« Sl. oEine äiffti. Eegte
®. teer. !BI. XSXI* 9lti^ang: .llphaeus Valesianus ;c. [wie bet bet
Intein. Sluäflabe 9!r. 387]. Euftoben. ÜJlrgn. Sifln. : «ij, SItij. ffl
bis ©iii IC. &i3 3. »I. XXXni" oni Eiibe;
©ctnidt ju ^abm= ] gen / bei) Sttii^ TOor^ | ^ort«
aSittib.p] ] M. !)■ LXI' I
9(uf bem leplen 511. Dom: Üotreclur. ■$x. X5XVII 9ir. 456,
SBaJel. SBerlin, SreSlau @t., Safiet, ®otH ©teifstoalb,
Hamburg, §cibelberg, ^lelniftebt, ffönigäbetg, Seipjig U.,
Öonbon, 2Harbucg, ajfiinc^en U. u. St., 3füniberg, Megens*
bürg, ©trafeburg SE)., ©fiittgart, 3:übingen, SBitlenberti,
SKJoIfenbüttel, Qüuii) U.
)) Simplex, ac dUu= | ( 'IDA EXPOSITIO 8EN' | TENTUE
DE COENA DOMINI, EX | QVA ÖVMMA CONTBO
VERSLE, I quEP de illa orta eCt, facil6 cognofci potelt
Icripta I Germanica k Doftore lacobo Andrese, Paftore |
Goppingenfi : & nunc iu gratiam externamm ! Ecclellanim
Latinö reddita. Cum prce- | fatione loannis Brentij. |
ADÜIT-E ÖVXT EJVSDEM AR- | gumenti Hoiailia'
Tres DE COE- | NA Domini, eodem Bren- | tio autore, |
FRANCOFORTI EX OFFi- | cina Petii Brubachy.
Anno 1 M. D, LXI. [
— 179 —
80 m. in 8«.
12 931. Xitel, SSüvrcbe öon SBrens bat. Stuttgart 1557 Sanuar 11,
S)cbt!ation8e<3iftel üon Slnbreae unb üon 3o§. 3Wap^3u8 an Dtts^einric^
ü. b. ^falji bat. Göppingen 1557 gebr. 3 be§. an Äonrab D. @oImS=
^ün^enberg bat. SSeJIar 1558 18 Oal. Maij, 68 Don 1—125 (irrig
ftatt 135) pagtn. 931. Xeyt [geiler : 22, 28 ft. 28, 29]. Xitelrücffeite
unb le^te (5. leer, ft'opftitel, ßuftoben. SWrgn. @{gn.: A,— Aß, B
bis Bft 2C. bis Kft. 93r.'S ©omilien beginnen auf (S. 112 TOtte :
De Coena Do | MINI HOMILIAE TRES, [ D. loan.
Brentij, ex Epistola | 1. Corinth. 11. |
unb reiij^en biS gum (Scftlufe.
93erlin, $dmftcbt, Königsberg, Seipjtg U.
390) Clarirsimorum | YIRORVM, QVI AN- 1 NO 1526. HAL^E
SVEVORVM I conuenerunt, SYNGRAMMA & pi- 1 um &
eruditum, fuper uerbis Coense | Dominicae. Ad loannem
OecO' I lampadium Bafilienfem | Ecclefiaften. | FRANCO
FORTI AD MOENVM | excudebat Petrus Brubachius, |
Anno 1561. |
48 »r. in 8^.
8 931. Xitel, Sßorttjort be§ 3)rucfer§ unb Sut^erS tt)ie "iflx. 18 unb
19, 40 931. Xeft. SelUe @. leer. Äo^jftitel, (Fuftoben. 3Wrgn. ©ign. :
A— Aft 2C. bis Fß. Qn bem 9Sortüort jagt ber 5)rucfer, er §abe ha^
93üd&Iein brucfen laffen gegen bie adversarii purioris doctrinae de
Sacramento Coenae Domini. fit^.'S (Smpfel^IungSepiftel gcl^t bem
Xeft beS Syngramma öorauf.
83erlin, S)arm[tabt, gran!furt, $elm[tcbt, SWünc^en U.,
Stuttgart, 2;übingen.
391) CONFESSIO ET | DOCTRINA THEOLO= | GORVM ET
MINISTRORVM VER- | BI DEI, IN DVCATV WIR
TEMBER= I GENSI, DE VERA PRAESENTIA | COR
PORIS ET SANGVINIS | lESV CHRISTI IN COE= |
NA DOMINICA. | TVBINGiE ANNO | M. D. LXL \
4 831. in 4«.
Stitelrücffeite leer. Äopftitel, duftoben. 9Krgn. ©ign.: Aij, Aiij.
3)rucf bon Ulridf) SdJor^arb'S SBitme in Tübingen. 93gl. ©dinurrer
a. a. O. ©. 267.
©tuttgart, Tübingen.
12*
- 180 —
392) BEEVIS ET PIA EX. | plicatio in Librum | losus. |
AVTOHE JOANNE BEENTIO. | HKBE.BOEYM XI. |
Fide muri Hierieho eoiniernnt, circuitn dierum feptem. |
Fide Eahab meretris Qon perijt cum ineredulis, excipi
ens I exploratorea cum pace. I [Sonugfolif mit Umfc^tift:
PETEVS BEAVBACH FHANCOFOEDEXS. 1568.] |
FEANCOFOETI EX OFFICI- | NA PET. BEVB. | H.
D. LXl. ;
48 ffli. in fol.
9 ©. 7iiel, Prnefatio, Iudex unb Elenchua capitnin, beffen (e^ie
S. mit 5 bejifffrt tft, 35 Bon tot. 5 ^ an kginnenbe »on 6—90 bt=
jitfetle ©. SEj;t {^tjla: 22 ilQlt 12], StfiluSbl. SiteltüitftttE unb
ItptfS Bi. leer, gupflilei, guftoben. 9Ärgn. Sign.: A,~Ä,. B-B,
IC. bis H.. Mm enbe b«a Jejieä;
FEANCOFORTI APTD Pat.rum Binbadiinm, Anuo |
Domini 1561. |
Sieätflu ®t., S^ormftabt. giienücf) e. SC, ©elraftebt,
aWiinftcr, SRoftocE, Strofeburg, ©luttgnrt, SSien, äSolfen-
bütttl.
393) ©er Dier Bnnb ! ätnein^tgft ißfalm ' iBie ' Erb ift beg §®3J3i9i
Dnb roa§ | barinnen ift ' jc. mit einer fur= | gen Slugtegung. I
iDurdj So^nnn Stengen. (Setrnrft jii Tübingen ' bei) Stridj
äKor^aitS BJittib ,' [!) | -tnno M. D. LXI. !
36 iSl. in 8".
81. 2 unb 3 SJotrebe Don Srenj an Stgne« von eiültlingen nnc
9!c. 321. Si!e(Tii(I[eile iinh legle ®. leec. Sopftllel. Quitbbfn. DJtun
©ign.i at) m Mb, !ß-öb )c. bis etii.
Setlin, gtnnlfurt, äWünc^en U., ©tnttgart, Xübingen.
394) l'ONFE.S.'^IO IL. i lurtrilsimi Principis ac Domi. | NI, D.
CHRI.STOPHORI DVttS rXIRTENBEB- | GENSIS
ET THEI '( 'EN.S7S, l»MITIS JIONTBELIGAHDI 4c 1
VNA CVM APOLÖCiETins Sl.:li] l'I'l.s. QVO- | EVM
AVTOEES SVNT, | lOANMO.'i UR|;\TIV.S. ! lACOBT.S
BEVELINVS D. I lACOBVS HEKUBHANDVS D. | 10
ANN'E.S ISENMANNVS, ABBAS IN BEEN- | tianhau
Ten. I THEODOEICYS SNKPFFIVS D. | Sunt antem
- 181 —
h^c fcripta in duos Tomos diuifa, quorum | quid quifq;
contineat, fequens pagella [ indicabit. | Tomus prior. |
[Sanui^!opf in rcid^ öerjiertem SRa^men.] | FEANCOFORTI
apud Petrum Brubachium, | Anno 1561. |
enthält u. a. bie Confessio Württembergica 26 931. in fol. (4 951.
Xitel, (Sinfül^rung üon ^crjog 66riftoi)ft unb loci praecipui, unb 22
üon 1—44 pagin. @. Xcft), ferner bie §l|)oIogie ber Confessio öon 93r.
(333 Don 271—935 pagin. 951. Xejt) [fje^ler: 323 ftott 332, 344 ft.
444, 541, 542 ft. 531, 532, 555, 556 ft. 537, 538]. Se^tc ©. ber
Slpobgie leer. S)ie einzelnen Steile ber Sinologie finb burc^ (Sonber=
überfcftriften gefennjeic^net, bocft ge^t ber Xef t auf bem betr. 931. weiter,
^opftitel, ©uftoben. SWrgn. @ign.: a^, «s, a— a4 2C. biS dg, Z4, A
bi3 A4 2C. bis Z4, aa— aa4 2C. biS ZZ4, AA— AA4 jc. biS JJ4. 9luf
ber legten @. beS ©anjen: SanuSfopf groß mit Umfci^rift. 93gl.
©c^nurrer : (griäut. ®. 218.
S)rci^ben, ^Imftcbt, Äönig^bcrg, Sci:pjig U., Stroftburg,
Stuttgart, Tübingen, aBoIfcnbüttcI, S33ürjburg.
395) APOLOGLE | Confefsionis niuftrifs^ | PRINCIPIS AC
DOMINI, D. CHRISTO | phori Ducis Vuirtembergen.
&c. I HEPIKOnH öemiga. \ AVTOEE 10 ANNE BREN
TIO. I Francoforti, excude | BAT pETRVg BRVBA
CHIVS- I ANNO LXI. 1
180 »f. in 4».
einfd&I. 9Sortöort öon 93r. wie «Rr. 329, |)agin. üon 419—775 Lge^ler : 410
ftatt 420, 482 ft. 481, 345 ft. 545, 347 ft. 547, 634 ft. 636, 714 ft. 713].
Sefte ©. leer. Ä'opftitel, ßuftoben. 3Jlrgn. @ign.: aay, aaiy, bb
bi« bbv K. bis zzv [geiler: oov fe^It].
83crlin.
396) TOMVS POSTE. | rior, in quo, poft Epiftolam 10 | AN
NIS BRENTn AD ILLVSTRISSIMVM PRIN | CIPEM,
DVCEM WIETENBERGENSEM &c. 6 VVORMACIA |
SCEIPTAM, CONTINENTVR ANTIDOTA ET APO
LOGE' I TICA SCRIPTA PROFESSORVM THEOLO
GIAE I IN SCHOLA TVBINGENSI, QVORVM | HAEC
SVNT NOMINA, | lACOBVS BEVRLINVS D. | lACO
BVS HEERBRAND VS D. 1 10 ANNES ISENMANNVS
— 182 -
ABBAS. I THKODORIf'"\^ SXKPFFIVS D. | [Sanu^'fopf
in retrf) Beräierfem ^iaftmen.] | FRANCOFOUTI | Anno
15616 I
gtilfiält S(. 2—7 SSrenj Sd)teiben on ^erj- G£irtStDp& wie Sfr. 326
liiS328. Sopfliiel, Uultobcn. Sign.: «-i-^o^. 9Iuf b« mit j90, 591
pagin. ®. Sr.'ä Soriebc ju 3ffnmnnnä Sdiiift. 9(uf bec Wftrfieite
b*8 SiJluft&lalleS 3anuä(opf im Wammen mit bcr Umlcfirift:
PETRVS BRAV ] BACH FKANOOFOEDENS. Iö58.|
len, §c(mftebt, Seipjig U.,
?
3>Qnnftabt, SSÜngen
©trafiburg, Stuttgart, Tübingen,
397) guQngelieii bct fiirnembften | %t\t nnb gei)ertQgen im 3ar.
9Iu6gc(egt | burc^ ben ®f)rniiTbigen §erren So- | fiannem
Sören^en / ^robft | ;^a ©tubgntten. | SJerteulfc^t burd) ^aco
bum I ©rettern. j Sampt etlichen anbern faft nuglidjen 5ßre|
bigten ju enbe getrucft ' roefcl)Er Sntjalt Dnb Siamen | in
ned)ft folgenber Eolumncn oet- | jeic^net feiitb. | ©ettucft jn
gianiffutt flin SMo^n / bct) [ ?[äeler Srauboi^ / als man jalt
noc^ bet ©e- ] burt onlers lieben §S9i5R9l cnb | ^eilanbs
gefu etirifti | 1561. 3ar.|
130 asr. in fol
littlbl,, 128 Don 779-1034 pagüt. ffll. lejt [g<^let: 816 flott 823,
837 if. ft. 838 f|„ 881 fl. 869, 873 ft. 875, 874 ft. 876, 983 fl. 984],
©ifelufebl. flppftftct. guftobtti, ©iflti.: aanj— Wna., 9)66— öbb, !c.
bie 9i)i), [gcfilct: 5)j, ^» flalt Sbbs, ^p«,]. SepteS S(. leer. 9lni
gnbe be« ItjteS :
Oettudt äu grondfurt | am 2Roi)n ;' ben 9|Jcter Sraubat^ '
q18 I man jall mä) ber ®ebiirt onferö lie- | ben §ffi9tiR9i
Dnb ^eilonbä ] Seju ß[)ctfti 1561. | 3ar. |
36 ^oljft^nittc iniScfl. $ie ^injuge fügten S|ii:cblgten Don $li. finb:
ein ^rebig coti btm gemeinen Steitien. Bon betn ^gel unb ^ge-
roltler. Son hem ampt bcr Cbcrfeit Dnb ©oulmelt«. Sin änbtrt
$Rblg Dont Ümpt ber OberFeit. Sin gemeine Ißermaniing an alle
3Reni<^en, baS fie jreä ©eruffS fleitrig tantten. ©in 6ermon Dom
;i;Arctenjug, t>ber tai Suangelium Dom guten $)irten. @tn ftnbevc
Stebjfl Dom lürrfenjug, awfi betn löge ber fliri^iBei^ung. Sin ¥rebifl
finb ^ermanung jum @ebett Dtnb ben Stieben. <Sln $rebig Don btn
muttSaten ®Dtie«, bie er but* ßtirifilitftc ¥fn"f<T*en gibt. Öci
— 183 —
biefen ^rcbigten tuie bcnen ber fjcfttagäpoflillc ift §äufig ba8 (inU
ftc^ungSja^t angegeben. Sögl. ^.=3. II 473.
Saffcl.
1562.
398) EEVDITA, AC IN | PRIMIS ELEGANS EXPLICA
TIO ECCLE' I SIASTAE SALOMONIS, ECCLESIAE
QVAE I EST HAL Ji; SVEVORVM PVBLICE PROPO
SITA A I Reuerendo Viro D. loanne Brentio: & nunc
Latinfe reddita, | interprete loanne Mappo Vuezflarienfi,
Ec- 1 clefiae Hilspachenfis Paftore. | [©rudferjctd^cn : Söitug-
fopf in großer gaffung mit Umfd^rift: PETRVS BRAV
BACH FRANCOFORDENS. 1558.] | Ynä cum Indice
rerum memorabilium. | FRANCOFORTI EXCVDE-
BAT PETRVS BRVBACHIVS, | Anno M. D. LXn.
menfe Martio. |
96 831. in fol.
5 SBI. Xitel, 2)ebl!ation^e^)ifteI öon 30^. g)bppu§ dat. Hilspach
1561 pridie cal. Nov. an bie beiben @ö^ne beS ^teronl)muS öon
©lauburg, 3o]^. Subiütg unb §teronl)mu8, leereS 331., 8 SÖI. Index
jur §lu8Iegung be§ ^ropl^eten Ofea [!] unb jur 5(u8Iegung be§
^ßrebtgcrS ©alomo, 163 öon 1—163 pagtn. (5. Xeyt [geiler: 47 ft.
37, 77 ft. 87, 74 ft. 94, 13 ft. 134, 246 ft. 146, 254 ft. 154]. Xttel^
rücffcite, «BI. 6, (5. 20, 28 unb ©^lufefelte leer. Äopftitel, ^uftobcn.
9Jh:gn. ©ign.: aij— aüij, Ö — CS) sr x— xg, A— A4 2c. bi§ Os. 5(u§ ber
S)ebt!ation8eptftel gel^t l^erüor, bafe ^xuhaäf SRappu« ^ux Überfe^ung
aufforberte, ferner, bafe 3Kai)pu8 1559 naä) ^eibelberg fam unb ben
SQSintcr hti ^artmann 33ater blieb.
©reglQU St., ©ifcna^ e. 81., $elmftcbt, Scipjig U.,
aRünftcr, Tübingen, SKien.
399) 3)aSfeIbc,
nur bie Indices an ben ©^lufe hinter bie 2^eyterf(ärung geftellt.
©Qffel, 2)armftabt, granffurt, Stuttgart.
400) IN LIBRVM IV- | dicum & Ruth, com* | mentarij, | 10
HANNE BRENTIO | Autore. | [Sanui^Iopf mit Umfc^rift
wie yix. 392.] I Deficiet me tempus commemorantem de
Gedeone. deBarac, jet Samprone. & Hiephthae, nee non
Dauid & I Samuele, qui per Fideni expngimue | runt
regna etc. Hebr. 11. |
82 *81. in Ibl.
6 fßl litEl, SSibiiiutig (in Semti. ©olcr loie 9;r. 76, Index uno
praetfttio in libr. Jntücum, 75 Don 1-76 fol. S!. Sejl [Sttiki: 38
ftalt 39J, e^üifibl. lilelrüdfefle tinb \meS W. leer, ftupiiiiel,
ßufiobtn. ©Ign.: &,, tSa. &üi). A— A, ;c. bi« NV «m Enbe bcs
SejteS:
FRANCOFOETI EX OFFIOINA | Petri Bi'ubachij
Anno M. D. LXIl. | MENSE FVXIO. |
SBreälou ©t., ©armftabt, ^eltnftebt, üRünfter, äluttgarl,
aSSien.
401}PEßICOPAE I EVANGE= | IJORVM, QVAE SINGV- 1
lis diebus Dominicis publice in | Ecclelia recitari folent.
ex- I pofitie per | D. loannem BretUium. \ VNA CVM
INDICE Va i cum ac rerum. | FBANCOFOETI | apud
Fei. Brubachium. | M. D. LXIL |
495 SI. in 8".
7 SI. lilel uns fflornjort mm miä). unb 3qc- ©teilet mie ■ih. 297.
963 Oon 2-963 tmgin. ©. feit [geiler: 31[fer füt S. 18, 91, 97.
103 fe^lt, für ©. 19 fte^t 18, ftntl 50 flc^t 26, (tatl 66 fl. 56, iWll
257 (t. 259, (tütl 371 (t 361, floll 387 ft. 693, ftall 453 ft. 2ä3, ftütt
496 ft. 469, ftalt 497 ft. 479, ftatt 730 fl. 710, ftall 741 ft. 74, ftail
784, 785 ft. 774, 775, ftatt 910 ft. 901], 12 S. 3nbtj. lileliürfieiie
1E€V. Hopftilcl, Suftoben. SKign. Eia».: 4i— Aj, B— Bj ;r. bis Z,.
bnnn a-a, it. biü zj, bann Aa— Aas ic. biä Qqs- Inf ber lepten ä.:
FRANCOFYETI EX OFFI- | cina Petri Brubachij.
Anno falutis hu [ manfe M. D. LXIL menle | Augufto. [
SßrcSlau ©t, eoiiel, 5)rc§ben, ©öttingeu ^wlmflcW,
402) ftSär^e ^lufslegung ber | Spiftct / fo nad) ntjetn SSroue^ auR
einen , jeben ©onlag in bn ffitc^fn fiirgeteien Werben. | Sor
mal? in Sateinifc^er ©prac^ oerjeid)' | net D«b aulögangeo .
burcft ben e&T' | loirbigen Ferren ^oftannEm | ©tentium ■'
^robft ju I ©tubgaiten. ] 9iac^nial3 öcrteubfc^et burc^ ] 3a
— 185 —
cobum ©rcttcru. | ©ebrucft ju grandffurt | am SKo^n/bc^
^etcr SBraubad^/ | Site man jalt itac^ bcr ©cburt onfcrS |
lieben ^gaiSRSR mh ^lonb^O] | 3^cfu e^rifti. | 1562. |
166 «I. in foi.
4 S8I. %xUi unb SSibmung üon gac. ©rettet an tJrlebrtd) D. iitm-
bürg iDie 9fh:. 375, 161 üon 1—322 pagtn. 331. Xeyt [grel^Ier: 12 fe^tt,
64 ftatt 46, 88 ft. 83, 89 ft. 84, 107 ft. 106, 166 ft. 164, 259—262
ft. 261—264, 778 ft. 278], ©*Iu6bI. Xitelrüdfeite, 8. 8 unb lejteg
331. leer. Äo^jftitel, ©uftoben. ©ign. : 5(ij, §ltlj, S3-S34 JC. bi8 3*,
a— 04 2C. bt§ 64.
«reglQu U.
403) De maieftate Domini | NOSTEI lESV CHEISTI AD
DEX' I TEAM DEI PATRIS, ET DE VERA Pfl^
SEN- I tia Corporis & Sanguinis eins in | Coena. | In
hoc fcripto refpondetur Petro Martyri, | & Henrico
Bullingero, Cingliani dogma- | tis de Coena Dominica
propugna | toribus. | AYTORE JOANNE | Brentio. |
[ßierarobegfe.] | Francoforti apud Petrum Bruba- | chium.
Anno Domini 1562. | menfe Septembri, [
98 5BI. in 4«.
<)agin. mit 4—181 (331. 91*) [geiler: 1%, 176 ftatt 178, 179],
bann 15 @. ol^nc S^ff^i"^ Alphaeus Valesianus Henrico Bullingero.
«ttf @. 8 (Einfang be8 1. XeilS) nnb ®. 165 (Stnfang be§ 2. Seifö
bcr ©renj'f^en Slb^nblung) fel^It bic gtffer. Xitelrücffette leer.
Äopftitel, ©uftoben. SRrgn. (Sign.: Aij, Aiij, B-Bg 2c. biS Z3, a
bis aa, b. 33gl. ^.«-3. H 386.
Slmfterbam U., Serltn, SrcSlau U. u. ©t., Sorrnftabt,
S)re8bcn, (grlongcn, granffurt, ©otl^o, ©rctf^malb, $QlIe,
^mburg, ^eibelberg, §elmftebt, ffiönigi^bcrg, Ärofau, ^ron*
ftabt, ßonbon, SRünd^en U., S«ürnberg, SRoftodE, ©trapurg,
Tübingen, gßittenberg, SBolfenbüttel, 3üric^ U. u. @t.
404) StaSf elbe,
nur in ber le^en 3. be§ ^itelbl. :
Septembri |
äRünd^en ©t.
405) S)Q§fclbe.
e&enfaüä: Septembri. ferner ffll, X,"— T," unb a &iä S^Iufi in
onbercm Sage, oufietbem beii 18 ©. [roeil DerbnHftm) umjaffenben
aSrief beä VaiesianuB Ddii iBl. a an pnnin. mit 185—199, iowit Itpie
®. kcr. "Eiefes e^, ()at qI(o 100 »1. in 4".
©iefeen.
406) SJon ber 3Jiai)eftet ; SJnjetS lieben §ctrn unb ' einigen ^eilanb^
i^eju 6f)rifti,'ä« b« | gerechten @otteä/Qu^ Don ber rooren
96= ! genwürtigteit bcä Scib§ Dnnb | SlutS E^tifti im 5Rai^t= |
mal. I
SJnb roürbt fii*""" geantnjott auff bie | ©{f)iifft Petri
Martyris bnb Heiirici IJüllingeri, 1 \o fic^ bie Bl^i^gliltflP
meinnng Don beä | §®SR5ft9I iUaciitiital jü= | uerfediten trnber
ftQn=^ I ben. I S)uri^ 3oannem 93tenttum. i ©etnittt ju %<d
bingen. | M. D. LXII. |
146 81. in 4".
SilelbL, IM »1. ^«£1, fe&lerl)aft fol. uou öl. 2 an ntll 2-153
[geilet: 23 % 32, 43 (t. 44, bie gaftluna l^tringi Don 58 auf 77, 78,
baä nun folgtnbe !B[. oftne 3i[fer, 80 ;c., bann roieber Ocn 130 auf
121, 122 !c.. 123 ft. 132], gifilufebL. «1. 143'' (na^ ber falfdKn
Sa^Iung) beginnt «ülJ^auä SalefianuS an §einr. SSuEinger mlc SJr. 403.
Jilelrufffeile unb IcSte S. leer. Suftobcn. ffllrgn. Sign.; «ij, 9liii, S
mm] IC. 618 3«), n— «iil '(- bis Oi|. a(m®4Iu6 beä Dorleflen SI. :
eSetrudt jn Xübin- ' gen / bet) SSIrid) SDior» j t|arts SBittib.!
M, D- LXII- I
Slnf bem leplen ffli. ": tSurrecuir.
S^reöben, ®otf)a, §elmftebt, SöntgSberg, SDiüvbutg. 9iurn'
berg, SRegenSburg, ©tuttgart, Tübingen, ÜBien, 3""i^ ^■
u. St.
407) SJon ber 3J!a^eftet | SßnJetS lieben §errn Diib | einigen ^ei
knbs 3elu efirifti / jii ber i geredjlen ©orteä / auc^ oon ber
rooren ge= | geitroiirtigteit be« ßeibä Dnnb | SBIül« ß^tifli
im 9Iad)t^ | mal. | Snb roiirbt f)ierinn geantroort auff bie [
©c^rifft Petri Martyris tinb Heinrici BuUingeri, \ fo ficfi
bie äroiiigliit^e meinnng üon beS | .^S3lJft9( 9iott)tmal jft' I
— 187 —
uerfed^ten ünber* | ftanben. | 2)urc^ 3oannem SBrentium» |
©etrutft jü Tübingen. | M. D. LXH. |
146 931. in 4«.
fc^Icr^aft for. t)on 2-152 [geiler: 25 ft. 35, 3iffer 76 auf 2 331.
^intcrcinanbcr, 93 ftatt 99, 108 fe^It, bic Sä^Iung fpringt öon 125
auf 145, bic bcibcn legten 331. o^nc Siffcr]. 2:itclrüdfettc unb Ic^tc
®. leer. Sluf m. 134»>: Söricf bc8 «IH)^. S^alcfianuS an ©uttingcr
ttjic 9h. 403. ©uftobcn. 3Rrgn. ©ign. : mi 3tiii, S3~93ii j jc. 6i8 3tij,
a— aiij 2C. bi§ o. ?luf bcr öorlc^tcn ©.:
©ctrucft gü SEübin- 1 gen / htt) JBIric^ 3Ror- 1 ^artg SBittib* |
M^ D. LXn^ I
3fl 9f?cuauflage öon Sflx. 406.
2)armj'tabt, SRünc^en ©t., ©traßburg.
408) SBcrid^t | (X [tot] ol^annfe | Srenfett t)on | bem Süd^Ictn 2).
^ctnrici SBuIIingeri/
[f c^tt)ar j] bcg Xtttcte / S3on bem ^immel ünb | ©crcc^tcn ® otteg /
3efe tüu I beruntb crfe^n ünb j gebeffcrt. | m \ [rot] ®etruc!t ju
grantffurt | [fd^tDar j] am 3Rat|n / ©urd^ Sfitcolaum | Saffc /
[rot] 3m Sar / 1562. |
55 931. in 8«.
^itclrüdfeitc unb Ic&te @. leer. 5luf 931. 51 beginnt bcr 3ufa& bc8
mp^atu^ S^alcfianug loie 9?r. 403. i?o»)ftiteI, ©uftobcn. @ign. : Slii— 3tö,
93-93Ö, e— eiij, ©4, e», S)— S)ö [JJc^Ict: iij 3) ftatt S)iij], ©— @ö,
8r 82, tSrs, 3r4r tJör ®— ©6- 5lm @c^Iu6 bcr öoric&tcn ®. :
©etrudtt gu grantffurt | am SRa^n / burc^ 9?icoIaum 1 93aff e /
im Sar | 1562. |
»gl. «)-3. II 386 ff.
S)armftabt, Stuttgart, Tübingen, gürid^ @t.
409) AETICVLIOLI j DEILI, TE PRAVE STARE | VERE
KER SZHANSKE, IS S. P YS- 1 ma poredu poftauleni inu
Jcraihi faßopnu Isloslieni, Kateri fo tudi taku^ \ utim
1530. leitu, ^lashimu Nermüoftiuishimu Gofptidi Ceffaryti
Carolu I tiga Imena Petimu, ranidmu, Inu potle utim
1552. leittt, timu Condhju | Vtrimti, od miii uclü-ih
NanbshMh Vyudou, Me»st[]\ inu Pridigarieu, mu | prei
polosheni inu dani, Sdai peruish is Lahnskiga inu Ncmbsh
liga 7e> | fylca , iria Slmienski fueißu IßolmazhenL Od
fpreda hü SlouetisH | Preäguuori fe praui, Katera Vera ie,
od S. Troyce po= \ ßaulena, ta ner pranishi inu Tterßo' \ rishi.
shu/i, I Primosha Tniberia | Crainza. | ©reg ß^riftltd|e
Eonfejfionen / mm= \ lit^ Stufl^^urgifdie ■■ Jfflittembcrgilc^e Oft
'Bad}' I fij^e/iuie bie eine bem ©rofenidt^tigiften JRömift^e«
Steifer (^a^ \ rolo bem funfflen / k. |)Dd)lDbnd}er ®ebdii|tnu6 ,
im 1530. 3ar;' | önb Me anberen 51DD bem Soncilio jü Sticnt
SünnD 1552. D011 ettli= ! ffjeti Don @iüü erleüi^ten/ S^ut ,'
gürften / ©tett Dnb Ü^eologcn | überoiiiroott/ au% Satein Bnb
Xeütfd) ,' in bi% | Sinbifc^ ffiild) äüjamen | gebogen. | V TI
BEN'GI , Vtim leitu ]io frirtui'euim Roiftuu. ] M. D. LXII. |
115 Sl. i» 4".
5 Bl. Sitel iinb Snrtehe (fteuiirfi) oun i^tiimi« Srubet an ^ioi
<ä&dfiDp5 bnl. Uta* 1562 Wai 1. 103 831. Im unb SlefltfWr, frtln=
tjaU Bon 1—107 (ol. [5e£ilet: 62 ftflll 66, 75 fl. 76, »I. 79 tfl boptwit
gejault], ®(ölirft61. lileh-üctfeili: imb UBttS Bl. leer. ffopfHKl,
Sufloben. "ÜRxqn. Sign.: Slij, aiij. SB, Bij", Biij, 0— Ciij !c. 618 Züj.
Aa-Aaiij k. biS Fffj. Soul Serrebe bieni bie SBürltMib. ftonfefrion
Srubtr nuc bc^ii, um einige! Untlare im ber Angnatana ju n=
läutern: n bicM allD iiiCbt ben noaen Itp. »gl. Binbor; 3a&rb. f,
®ef*. beS ?!rot in Öftevr. 1902, S. 59. (Sif,t ebba- J894. S. 159».
Zaibaä), OCmii^, Tübingen, SSieti.
410) [IG 3. cQriUifd)] | Sonjelfio, ober «etaiiiUTiuf bei \ (Stau
bcnä/bie bem @rD|'me(^ti9iftcn 3ii)mi= | idjeii fiet)(er ßarolo
bem fünfftcn .' !c. Don etlidjen Don @ott f)oc^' | erleuchten
S^UTJürften [!] / Jwrften ; Dn Stetten ,.■ ouff bem Sieit^fetag i
Anno 30 in ^ugipnrg gehalten , ttberontroort / oufe bem ia= \
tein Dnb Seütjc^ in bie tS-robotiic^e iBprad; \ Derbolmetic^t
Dnb mit Eirulilttien | Siic^ftabeii geliucft. | |2 ß. cqriUif(^] |
124 «t. in 4".
12 Sl, Silef, ÜBibmung wn Iruber, Hnlonius Salmaln, unb
Sleplwn goiilul an Sonbgtai ¥6ilipp Don Reffen bat. Uro* 156ä
<Dtr. eo, beutfib unb cqriaift, 112 m. %tit unb Sti^fler cqriaiffti fol.,
XtttlTÖrfteUe unb S. 12 Iter. Äopftiiel, liudrben. «OJrgn, Sign. :
1
— 189 —
mi mi\, 33, ij, iij, A— Aiij 2C. btö Ziij, a-aüj ;c. bi« cüj. ©. 24
^oljfcfinitt: (J^riftuS mit gal^nc auf %ob unb ^^eufel trctcnb, oben:
VICTORIA, unten: EGO VICI 3IVNDVM S8gl. eije, Sa^rb. ber
®efenfc^. f. b. ®efc^. be§ ^rot. in Öftcrr. 1894 @. 142. enthält nicfit
nur bic 2tug«burg. ßonfeffton, fonbem Su^äi^t an% bcr Confessio
Wirtembergica.
Ännabcrg, Serltn, iaibad), Ulm, SBien.
411) [16 3- fllasol.j I Sonfcffio / ober SBcfanntnuf be^ | ©tauben^/
bte bcm ®rof mcc^igiften fibmu \ fd^en Äc^fcr ßarolo bem
fünfften / zc. oon ®ott l^oc^ | crlcüd^ten ß^urfürftcn / gür
ftcu / t)ft ©tetten / auff bem SReid^f tag | Anno 30. in Slugf
purg gehalten / äberanttuort / auf bem Sa* | tein ünb %tvii\d)
in bie Grobatifc^e Sprach | Derbolmetfc^t / Dn mit ©lagoli
fd^n I ȟrfiftaben getrudt. | [2 Q. glagolifc^] |
122 931. in 4«.
3:itclbl., 6 931. SBibmung öon ^rimuS 2:ruber, 2lntoniu§ 2)almata
unb ^ttp^n GonfuI an ^ol^. fyriebric^ ben SKitIcrn unb Sodann
mif^lm üon Sackten bat Xlvad) 1562 Cctob. 20, bcutfcft unb glagolifd),
1 931., auf beffen SSorbctfcite f)oIaf cfinitt : eWftuS mit ga^ne, ben Xob
unb Satan unter bie pfee tretenb, oben : VICTORIA, unten : EGO VICI
MVNDVM., 114 ^I. Xeft unb Dtegifter mit 93eigaben, glagoüfc^ fol.
Xitelrücffeite unb ©. 16 leer. Äopftitel, ©uftoben. 3Rrgn. Sign.:
Äij, TOj, ij, iij, A, Aij, Aij [I], B— Biij 2C. biiJ Ziij, a— aiij 2C. bi§
f. 5luf ber brittlc^ten @. berfelbe .öoljfd^nitt tt)ie auf 931. 8, auf ber
t)DrIe|tcn ©. $orträt beä 5lnton Halmata, auf ber legten @. Porträt
m (Bitp^an 6onfuI. 58gl. (Slje, Sal^rb. ber ©efcüfd). f. ®ef*. be§
$rot. in fcfterr. 1894, @. 141 f. ^anac^ l^anbelt eS ficö um eine
3ufammenar6eitung ber Angnstana, Confessio Wirtembergica unb
Saxonica.
SBerlin, ©reiben, Saibarfi, Sonbon, 9flegen§burg, 5Rom,
Stuttgart, Ulm, SBien.
412) [8 3- ®IogoIijc^] I Äur^e auf jlegung über bie @on* | tagg ,
önnb ber fürnembften geft ßuangelia / | burd^ ba^ ganfe
afar/je|t erftlic^ in Srobatifc^er Qpxaä) \ mit Srobotifc^en
SBäc^taben | getrucft. | [5 3. ©lagolijd^.] |
248 »I. in 4«.
6 931. 2:itcl unb 9Sonebe öon ^rimuS Xruber, 5(ntoniu§ SJalmata
unb (BUp^anvL^ GonfuI ^iftrianud an ^tx^oQ e^riftop^ öon 3Bürttem=
berg, bat Urac^ 1562 Cf t. 30, 6 931. biefelbe SSorrebe glagolif*, 236 931. 5teyt
mit slöfloWiSer gol., ©rtjliiPl. lilcldifletle, Bl. 12^ S81. 180, 181*
unb letle ©■ leer, gopflitel, ßuftobeiL äBign. Sign.: aij, ffllij, ffl,
S9ii, *— *ili, «, A— Aüj IC. bis Ziij, a-a^j ic. H« am, Aa— Äaüj
JC, 6IS Nniij. 70 (1. §Dljf4nitle Im Ztp. SJrurf ouS «»Di5Qrl)'ä
Sßtcfie in 2:übiiigen. 9?o(^ &er Sübmung [D9I. Sifinutrer: ®et Slau,
Sü4erliratt in IHürtiemberg, S. 103] ift biefe ^oftiat eine 6ompo(ilion
QUO ber Oon Sul^., aKelamil^Dn unb Sr. ®. au* glje a. a. D. 1893
S. 123.
Slgtam, ^tnnobeTg, Söerlin, 5)re§ben, Saiboc^, Sonbon,
aWünc^en @t., ©t. SßiteiibuxQ, Kotenburg a. b. %., ©tutt=
goTt, Tübingen, Solfenbüilct.
413) IN PROPHET AM | OSEAM, EEVEEENDl VIEI D. 10
ANNIS I BEENTn EXl'OSITIO, ANTE TRIGIN- | TA
ant;o8 geemanice ab IPHO AVTORE -^JJI I ta.
Nunc autem ä I'tudiofo quodam Tlieolo- | gi» Latinitate
donata. , [Srudetjetc^en : Samisroijf mit Um(d)rift: PETEVS
ERAVBACH FRANCOFOEDENS. 1558.] | A'nä mm
Indice rerum memorabüium. | FRANCOFOETI EXCV
DE- I BAT PETEYS BEVBACHIVS, | Anno M. D.
LXU. I
120 93t. in fol.
5 St. litel unb praetatio, 239 Don hei: SRüdfeile beä erRen *l.
mit 12—339 pagin. S. Scjt [^cölec: 73 ft. 75, 86 ft. 9fi]. 5:ilelrii(t^
(eile unb lefte S. leer. Sopfritel, Eufinben. aiirgn. ©ign.: aii bie
anij, b— biiij ;ir. niüj. Index fc&ll, f. aber 9ir. 398.
Sreölüu St., 3)atmftabt, Sifenac^ 6. % grantfurt, §elni-
ftebt, Äönigäberg, Sd^jig U., iJiiiinberg. JRcgeiiöburg,
Sioftocf, ©trafeburg, Stuttgart, Siibingeit, SBien.
414) IN LEVIT!C\'M | LIBRVM MOSI COM- MENTAEIVS.|
AVTOEE lOHANNE ; BEENTIÜ. | HEBR-E. 9. | Chriftos
i'enie] oblatus, ut raultomm peccata toi- | leret, rurfos
abfq; peecato conlpicietur ijs, | qni illura expeCtant in
lalutem. | [3anu8fopf mit Umfdjrift roie 9ir. 413.] | Vni
cum Indice rerum iiiemorabillum. | FEANCOFOETl
EX OFFICINA Ti'POGRAPHICA i PETRl BR\TiA
CHI], ANTs'O DOMINI MIL- ) LESIMO QVINGENTE
SIMO SEX- I AGESIMO SECVNDO. |
iMu yvinuiiJiNTe.
•0.1
— 191 —
144 m. in fol.
8 331. %M, ?Bibmung an donr. §ecl toic 9?r. 116 unb Index,
136 öon 1—136 fpl. 931. 5teft [geiler: 10, 84 fehlen, 49 ft. 45].
Xitclrüdfette unb le^te (5. leer. Äo|)ftiteI, dufloben. 3Jlrgn. Sign.:
Aa, As, B— Bg, C— C4 2C. bi§ Z4, Aa— Aag, Bb-Bb*.
S3re§Iau U. u. St., SDarmftabt, @. ©aHen, ^elmftebt,
SRoftodt, ©trapurg, Stuttgart.
415) ADVERSVS | ANABAPTISTAS | PHILIPPI MELAN^
thonis ludicium. | ITEM, | An Magiftratus iure pofsit
oc- I cidere Anabaptiftas, loannis | Brentij Sententia. 1
FRANCOFORTI EX- | CVDEBAT PETRYS | Bruba
chius. I M. D. LXIL |
Sörcnj^ ©c^rift beginnt SÖI. 29:
AN MAGISTRATVS | IVRE POSSIT OCCIDERE
Anabaptiftas, aut alios Haere- | ticos, lohannis Brentij
Sententia. |
to<)fttteI, ©uftoben. Sign.: Dß, E— Eß 2c. bi§ G3.
Söerlin, SBreglau U., ©reiben, Smben, Sriangen, granf*
fürt, §alle, Hamburg, §cibelberg, ^elmftebt, 5ßarig [Bibl.
nat], Tübingen, 3^^^^^-
416) EXPLICA- I TIO EPISTOLAE PAV | LI APOSTOLI
AD PHt I LIPPENSES. | AVTORE lOANNE | BREN
TIO. I FRANCOFORTI AN^^O. | M. D. LXH. |
112 93t. in 8«.
4 m. Xitel unb SSorrebe öon 9Kic^. ©rettet mie 9ir. 158, ^agin.
öon 3—8, 108 bon 9—224 paQin. 331. Xejt [geiler: 184 ft. 148, 158
ft. 168, 170 ft. 171, 166, 167 ft. 178, 179, 163 ft. 187, 166, 190,
191 ft. 190—192]. Stitelrürffeite leer. Ä'opftitel, ©uftoben. 3!}lrgn.
@ign.: A^- A5, B— B3, Bß, C-C5 2c. big O4, M5 [5et)Ier: L^ fe^It,
M, M, ftatt 0, Og]. ®rucf öon $eter S3rubac^.
5Dre§ben.
417) ESAIAS PROPHE^: | TA, COMIVIENTARnS EX- j PLI
CATVS, I AVTORE 1 10 ANNE BRENTIO. ) VSVS PRO
PHETARVM: I 1. Petri 1. | Reportantes flnem fidei
— 193 —
uel'trae, Salutem animanira. de qua Salute exquilierunt,
& I fcrntati I'unt Proplietse, qui de ueotiira in uos gratia
uaticinati funt, Scrutantes ad | quem aut cuiuTmodi
temporis articulum fignificaret, qui in illis erat 8PIRI
TVS I CHRISTI, qui priufqaam acciderent, teftabatui'
uenturas in Chriftum afflißliones, | & quse has fecutnrs
elfent, glorias, quibus & illnd reuelatam eft, quöd | band
fibi ipfis, imü NOBIS miiüftrarent hasc, &c. \ Mm tig
nolvfiqäyfuiiv EiaOiui. \ Vnä cum lüdice eopiofo in fine
addito. I [3anuS[Dpf in gcofeet üerjierter gaffunfl.] | FEAX
COFOETI EXOVDE- ! BAT PETEVS BRVBACHn'S. |
Anno M. D. LXIT. |
572 S8I. in fol.
« 31. Ztiü, SSrens piu lectori unb leereä 31., I10:-i Don 1—1103
(jogin. S, 2ejt einft^I. praetatio [^f.i,\tt\ 107 flnlt 167, 285 !l. 289,
303 ff. 305, 564 ft. 364, 383 ft. 385, 421 ft. 411, 690 ft. 590, 9«9
% 689, 618 % TIS, 749 ft. 740, 710 ft. 742, 938 it. 814, 956 fl.
957, 989 ft. 9751, 13 SL Index, ed)lu6!)l. litclriicficit«, Sl. 6,
®. 1104 bii JiefteS unb legtet Si. l«r. fiopftite;, Siifloben. aJhgn,
©ign.: Stij-Siiij, A— A. ;c. biä Z., a— a. !C. biä z„ AA— AA, x.
biä ZZ,, aa— aai ic. m zz„ o-a„ &-&, [geiler: B4 ftalt C,].
Breslau @t., Slarmftabt, ^elmftebt, aRarburg.
418) [rotj (Summaiia Otter bic gange $ibe( / | baS %\it uiib Sieme
leftomcnt / | [fc^roorj] 33ürinn auff« ti'irgte angeje^gt mitbl ,
tuaS am iiötig= { ften unb nügten ift/bein jungen Siold /tinb
gemeinem i ÜJiann / au^ ollen Eapiteln ju miffen/onb gu
lernen / ^Dotnad) fie jr | leben richten / onb (olc^et fein«
£e£)re/ju jret ©eele« feüg= | te^t broiic^en fönnen / S)ur(^ |
[rot] SBitum 3;ieiri(^. | f)ct)ttflrä] Slem / I [rot] Snterfc^ieb
beS alten onb nemen ieftamentä. l Jürneme enter(d|ifb
jtoilt^en reiner S^riftlidjer | |fc§tuarj] Üe^r be« ©uaitgetij
Bnb ber 8l6göttif4en ^a|jiften le^re. | [rot] S^TifUit^i »nb
turfier üuterridjt / Don uer= | [fcbmar;i| geöung ber (ünbe
onb iEligtei)t ,,■ ©nrd) | [rotj ^^tjilip. ülJctonc^. j fl'iirger begriff
trnb intialt bei ganzen ^eiligen | [fctilöarj] ©tt)rifft ; onb aller
SöiWifc^en Suttjer / beS 9I(len | onb giieioen leftamenl«
iCurt^ I [TOl] 3of|anncm iSrentium. | [fc^wnrj] 3Hit fle^fs
- 193 -
üon Tictücm Dberfel^cn / | gcmc^rct / öiib gcbcffcrt. | [rot] 9iürn
bcrg / M* D* LXIL |
enthält auf S3(. (£©8^ ff:
Äur^cr SBcgriff tinb tnnl^It ber \ ganzen ^c^Iigcn ©d^ifft /
t)nb / aQcr Sibtif d^en [!] 85ü* ] d^cr / be^ alten önb nciocn %t\ta
mcntg / burd^ | Sol^annem Srcncium. |
15 @. in fol.
Äopftitcl, ©uftobcn. Sign.: &f— Sfo. 5luf bcr öotlcfetcn ®. bei»
®anjcn: ^oljfc^nitt: SScrflärung 3«fu. S)anmter:
^\alm. LXXXIX» | SBoI bcm SSoId bag jauc^tjcn fan* |
©ebrudt ju SWirnberg / burc^ | 3ol&ann öom Scrg / ünb
aMrtd^ SRewber. | M* D. LXII» I
S)er n. t. ^tii, bem fpejicÜ bte SBr.fd^c ©d^rift angcbrudt ift, ^^t
folgenben ©onbcrtttel:
©untmaria über ba^ SReme le^ | [tament / barinn auffö
lürfete an« | gejetigt n^irbt / toa^ am nöttgften ünnb nü|ten
tftp] / bcm I inngen üold ünb genteinen 9Kann / aujj allen Sa* |
pitefn / jn miffen ünb ju lernen / barnac^ [ie jr | leben richten /
. ünb f old^er feiner lel^re / | ju jrcr ©ecl feligfe^t / brausen |
f onnen / S)urd^ | SSitum S)teteri(^ / 1 3n ber ©ebalbcr ^farr
f irc^en ju SRürn* | berg 5ßrebiger / gefteöct^ | SWürnberg / 1
«nno M. D. LXII. |
SJiünd^en ©t.
1563.
19) De maieftate Domini | NOSTEI lESV CHEISTI AD
DEX' I TRAM DEI PATßlS, ET DE VERA PE^- 1
fentia Corporis & Sanguinis j eins in Coena. | In hoc
fcripto refpondetur Petro Martyri, | & Henrico Bullin
gero, Cingliani dogma- 1 tis de Coena Dominica propugna- 1
toribus. I AVTORE JOANNE | Brentio. | Francoforti
apud Petrum Bruba- 1 chium, Anno Domini 1563. | menfe
Martio. |
100 851. in 4^
cinfc^il. Sßorroort, pagin. öon SI. 2* an mtt 2 (ftatt 3, 8fiücffcite
richtig: 4) bi§ 199 [geiler: 8 11 fe^It, 46 ft. 40, 94 ft. 95, 134 ft.
13
— 194 —
114], Ie|te ®. o^ne SifF«. S^ilel rüttle fle unb Icple S. leer. Si>pf=
litel. Kufiobfn. aKrgn. Sign.: AiJ, Aiij, B— B, ;c. biä Z,, a— an,
l'-ba [t!f*l|l«: Lg (fall K„].' S. 184 bcHfnm: ALPHAEVS VALE
SIANVS Henrico Bnllingero 8. roie Sflr. 403. S. 166 beginnt ber
2. Seit ber Sr.'fi^en Sdttift, burtfi Srutl fieroiiSgc^oben.
99reSlQU U. u. St., ©ötlingeii, Hamburg, -gednftebt, firon=
ftabf, ©tultgort, Tübingen.
420} DE PERSONA^ | LI VNIONE DVAETM NÄ.- | TV
RÄR\Or IN CHRISTO, ET AStlEN- | Ta Ohrifti in
coeluni, ac fefsione eius ad | dexteram Dei Patris. | Qua
nera corporis & fangiiinis Chrifti prarentia in | Coena
explicata eft & confirmata. | Autore | lOANNE BREN
TIO. I ITEM I lOAKNIS BRENTTI Sententia de U- [
bello D. Henrici Bulliugeri, cui titulos eft: | TRACTA
TIO Verbonim Doniini : In | domo Patris mei manllones
mul- 1 tie funt, &c. | Francoforti apud Petrnin Bruba= |
chinm, Anno Domini 1563. | menre Martio, |
44 + 28 SBI. in 4«.
3 m. Sitel unb iöorrebe, 41 W. Sejt de peraonaii nnione tiniAl.
bn a^eiaaben auS filVe et^riften [»g(. 3ir. 385], bann neue^
SilelbUlt:
loannis Brentij Senten | TIA, DE IABEIjLO D.
HEN- I RIOI BVLLmGERL OVI TITVLVS EST, |
Tractatio uerbomin Domini : in Domo Patris mei | man
Üones muItEe funt, &c. | Francoforti aijud Petnim Bru
ba- I chiura, Anno Domini 1563. | meufe Martio. |
26 931. lejt tinW- Scigabe bri AJphaeus Valeaianus [Dgl. Mr. 408]
unb Sd)lu6bl. Ißaginiening beä Konjen: 3 [irrig (tntl 3], 4, 6 !c. b»
87, 91-42 [geiler: 98 fcl|lt]. Sitelrürffeiten, lepte ®. uon XI. I nnt>
leptea »[. HDn tl. 2 ic«. Solif''"', Bujlubcn, Smrgn. Sign. : Ä,,
Ä„ B— Bj !C. bi« I,„ Ms, M, !C. 6i« S,.
Stlongen, 5rnii'f''rt, ©örli^, ©ot^o, §eli«f(ebt, ÜKünt^en U.,
SRürnberg.
4211 [tot] Gote^i^Imüfi | [ic^marj] go^onnis SBrentij/ | S)cubfi^|
[^Dljfilinilt : rtci)t& ^rebtger auf bei tanjfl mit $ub(ifum, linfS
©trage mit §oljt)auer.] | [rot] i Sorint^. 14. | [fdjUHirj]
- 195 -
SBerbet nic^t Äinber an bem üerftenb^» | ni^ / ©onbetn an
bcr bogj^cit feib Äinber. | 9ln bem üer ftenbni^ aber jeib f!J üot
fomen. | [rot] SBittebcrg. | [fc^toarjj jo63. 1
423 931. in 8^.
11 6. %M unb SSorrebe ^artmann S3el)er§ toic 9?r. 211, 831 @.
STeft, 2 ©cöIufeM. ^o^ftiter, duftoben. 6tgn. : 31— 5(t) jc. biS 3ö,
a— ao :c. bi§ Jü, bann 9la— 5(aü 2C. biS ®gö. Se^teS S3I. leer. üBor*
Ic^teS 931. ■ am ©d^Iufe be§ Zitates 2 dor. 2, 14:
®cbrudt ju SBitteberg | burc^ Sorenfe | ©c^toendE. | 1562.
9SorIe|te8 S3I. »» grofeeS 2Ba»)»)en.
S)arm[tabt, §elm[tebt, ©trapurg %\).
422) Le Catechifme. | AMPLEMENT | DECLÄRE, AVEC
BONNE, ET VTL \ LE EXPOSE ; TION. \ Par lehan
Brence. | [SJiorl^arb'g S)rudergetcl^en, Samm mit ber ga^ne in
fleinercr S^ffung.] 1 1. CORINT. 14. | Ne foyes point enfans
de fens, mais foyez comme petis | enfans en malice. ains
foyez parfai6lz de fens. | A TVBINGVE, \ 1563. |
472 S3I. in 8«.
457931. Xitel, SSorrcbc be§ S)ruder§ dat. 1563 Juli 28, unb %ti\, foLmit
2-457 [Segler: 22 ftatt 23, 83 ft. 93, 245 ft. 254, 336 ft. 345, 374
ft. 403, 480 ft. 408], 14 931. Indice fol. auf bem crften 931. mit 458,
©d^Iufebl. 2:iterrücffeite unb le^te ©. leer. ßo|)ftiteI, ©uftoben. 3Jlrgn.
@ign.: Ag— Aß, B— Bj :c. biä Zß, a— a» k. biS Zj, Aa— Aas k. big
NN5 [geiler: F5, O3, V4, Mm4 fehlen]. 3luf ber öorle^ten 6.:
A TVBINGVE | CHEZ LA VEVF= | ue d' Virich
Mor:* I hard. j 1563. |
©retter'g 93orTebe fel^lt, bte praefatio explicationis ift öor^anben.
5(1^ ^totd beS S)rucfe§ giebt ber 5)rucfer an: affin que ceulx de
l'Eglise Francoise, qui nont point le loysir de lire entierement
tonte la saincte Escriture, enssent ce brief sommaire, par lequel
Hz pourroient cognoistre, quelle est la volonte de Dien . . . 93gl.
^.=3. II 443.
Hamburg, Seipjig @t., ^ari§, ©trapurg, ©tuttgart,
Tübingen.
423) IN EVANGELION, | quod infcribitur, fecundum Lu=
cam, duodecim priora capita, | Homiliae centum & | de
13*
— 196 —
cem. I AVTORE 10 ANNE \ BRENTIO. | Eiufdem Homi
liae oöloginta in | dnodecim pofteriora capita, ac in hifto
riam Pafsionis | & Refurreßtionis CHRISTI. | Accefsit
locuples rerum memorabilium INDEX. | EV ANGELION
CHRISTI POTENTIA | Dei eft, ad falutem omni cre
denti. Rom. 1. | Francoforti per Petrum [ Brubachium,
Anno Domini | 1563. |
376 931. in fol. •
%iUlhl, 374 öon 4—750 pagin. i&L Xejt elnf d&I. SBibmung an SSogler wie
9Zr. 93 [%t^kx: 56 ftatt 59, 45 ft. 61, 8 ft. 85, 103 ft. 101, 174 ft.
147, 146 ft. 181, 183 ft. 185, 19 ft. 191, 278 ft. 289, 824 ft. 428,
592 ft. 529, 587 ft. 585, 199 ft. 644, 679 ft. 676], ©c^lufebl. XittU
rüdfeitc unb le^te§ S3I. leer, ^opftitel, ©uftoben. 3Krgn. (Sign.:
Aa— A4, B— B4 2C. bi§ Z4, a— ai 2C. 6iS Z4, AA— AA4 k. bi« RR3
[geiler: rüj, rüy, uij-nuij ft. Ts, 14 k.].
Safel, ^elrnftebt, ^arl^rul^e, Sei^jjig U., SRouIbronn,
9?ürnbetg, Stuttgart, Tübingen, 3^^^^^-
424) IN EVANGELII, | quod infcribitar, fecundum | Lucam,
duodecim pofte* | riora capita, Homiliae | o6toginta. ' AV
TORE JOANNE | BRENTIO. | Francoforti per Petrum |
Brubachium, Anno Domini | 1563. |
376 »f. in fol.
Xitelbl., 325 üon 755—1404 pagin. S5I. Sejt [Sre^Ier: 765 ft. 756,
957 ft. 965, 902 ft. 992, 2021 ft. 1021, 1190 ft. 1090, 1152 ft. 1132,
1218 ft. 1222, 1298 ft. 1290]. ^itelrüdfeite, 6. 1408 unb Ic^tc S.
leer. Äo^jftitel, ©uftobcn. "iDirgn. ©ign.: SS«— SS,, TT— TT* 2c. bi«
ZZ4, Aa— x\a4 2C. bis ZZ4, aaa— aaa* 2C. biS zzz*, &&& — &&&4,
IVIVI?^ -IVI5^I5^4, (^qg—fj^ff^H, aa— aa4 2C. biS cc* [&c^Ier: Hl, ft. Ulaj.
aSortjanben: mie 9lr. 423.
425) [8 3- S^rillifc^.J ftur^e auf jlegung über bic ©on* | tag« / önb
ber fürnembften %<t\i @uange= | lia / burc^ bai^ gon| jor
jefet erft= lic^ in Srobatifd^er ©prac^ | mit ßiruUfd^en SBüc^ (
ftaben getrudft. | [5 3. 6t)rillifc^.]
267 «I. in W
6 331. Xitel unb ^Ä^ibmung üon ^SrimuS Siruber, ^IntoniuÄ ^Intata
unb (5te^l)anu<? (Sonful ^^iftrianuS an ^Ibrcc^t t)on !8rQnbenburg=
^^reufeen bat. Urarf) 15H3 Januar 20, 4 öl. bicfelbc «Sibmung ajriaifdj.
— 197 -
256 cl)ria. fol. SB(. Xt^t, ©cftlufebl. Stitelrürffcite, @. 12, ^l 182»» unb
bie 3 legten e, leer. Äo|)ftitel, duftoben. SRrfln. «Sign.: 5(ij, 3liti, 33,
^^ij, A— Aiij 2C. bi§ Ziij, a— aüj 2C. bi§ züj, Aa, Bb— Bbüj 2C. btö
Vv [Schier: Piij ftatt Ppüj]. 72 H. ^oljfdjnitlc im %tp, m. 183
beginnt ber ^roeite XetI mit «Sonbcrtitelbl. unb ^^olijfc^n. Saut
Xruber'S SBibmung ift „biefe ^oftiüc aufe 35. öut^cr, $^ilip<)o gKc=
lan^tl^on, önb SBrentit auSIegung" gejogen. Tübinger 2)ru(! au8
gWorbart« treffe. S8gl. ®*nurrer a. a. C. 104, (gl^c a. a. O. 1893,
S. 123 [ungenau].
SJerlin, 3)regben, ^Rotenburg a. b. Jauber, Tübingen,
SBien.
«
426) [11 3. E^riaifd^] | @tn ©uma etlicher ^re ' bigen üom §agcl
ünb SBnl^oIbcn / 1 Slu^ bem leütjd^en in bie Erobatifd^c |
®pxad^ öerbolmetfc^t / önb mit | ßrobattf c^en buc^fta* j bcn
getrucft. | [5 3. E^riaifc^] |
14 »I. in 4«.
5luf ber STitelrüdfeite §oIgf*nitt, ein Uniueltcr bavftellenb. 5?opftitef,
(£uftoben. aj^rgn. (Sign.: Aij. Aiij, B— Biij 2c. bi« Dij. »gl.
* $rimu8 Xruber« ^Briefe ^g. ö. ©Ije 1897, @. 243, ?lnm. 50 unb 327,
3lnm. 1, mo jebod^ nicbt öermerft ift, ha^ e§ ficö um eine SBr.fc^rift
l^anbelt. Überfe^er finb Slnton 3)aImato unb Stepl^an ©onful foioie
©eorg 3uritf*itft^. 2:übinger 5)rucf.
©reiben.
1564.
427) [rot] eine Stnxijt | onb (S^riftlid^e Slug- | [fd^njarj] legung ber
®p\^ttl beg l^eifi* | gen ^auli / an bie ^^ilipper / SJurd^ | ben
§errn 3of)ann Srenfe ge* | [teilet / SBnb erftlic^ in Sa* | tei
nifd^er ©prad^ aug» | gangen. | [rot] Sfet üerbeutjc^t burd^ |
[fd^tnar j] Sol^annem ®ubenum ben eitern / ^re | biger beö
@uangelii in ber 6t|rift* | liefen ®emeine ber löblichen |
©tab Sraunfd^tüeig. | [rot] Sin bie ©rbarn önb SBoftneifen |
[fd^marg] SBürgermeifter ünb JRatl^ ber ®iQbi \ ßaffel / im
g-ürftent^umb I Reffen. | M. D. LXIIII. |
211 93f. in 8«.
einfiel. „9ln ben e^rifttid^en Sefcr", ^ibmung öon 3o§. ®ubenu«
an SBürgermeifter unb 9?at t)on ßaffel bat. Söraunfdjmeig TOtttJoc^en
nac^ 9Kifericorbia§ 2)omini ^nno 2c. 64 unb 58orrebe öon SBr.
— 198 --
ßuftoben. SJirgn. 8ign.: %—%, 35— ©5 2c. btS 85, ^a— ^aj k.
bi§ S)b2 [geiler: Sij ftatt SB2, ®4 ft- §4]. 5luf ber legten @.:
®ebrudt ju @i§Ieben / | 3n ber alten ünb löblid^en | ®raff
fc^aft SWangfelb / | burd^ SBrban ®au^ | bifd^ / tuon^aff* | tig
auff bem | ®taben. | 9lnno 64. ben 27. @ept. |
®ubenuS tüibmet ha^ S5ud) ben ßaffelern „al8 »eilanb meine licbc
^favfinbcr." Setgegeben ^at er: „^ie fur^e SBefentnift bcS ®Iau-
benS Tl. 5(bami gulba, feiiger gebec^tniS, ttjeld^e ber fronte ?Wan auff
anregen ber fJÄrftlid^cn Üietl^e im 48. 3^5^ S^fteltt, ba ^^^eobalbu^
S^l^ameruS ber öermorne fopff (roeld^er nu lengft gar ein abtrünniger
3JlameIud morben) fid) begunb ^erfur ju tl^un. . . . ©old^e fur^c 95e-
fentnie be§ ©laubenS, l^ab xdi bagumal auff beger beS §crm Stat-
l^alterS Siubolff fc^encfen feiiger gebed^tniS in ber eil oerbeutfd^et, SBcIdiS
im ban Tl. 9lbam löat laffen rooIgefaHen, t)nb felbft auc^ baS mal Don
mir ein Derbeutfd^et (Syemplar mit fic^ gen SKarburg genommen,"
S)iefeö S3e!enntni§ beginnt S5I. ec5^ bie Sf^otig : §ln ben' e^riftlic^en
Sefer auf ber S^itelrücffeite ttjeift barauf l^in.
2)regben, Hamburg, ^elmftebt.
428) em^ IN EPISTOLAM, | quam Apoftolus Paulus
ad I Romanos fcripfit, | COMMENTARIORVM | LIBRI
TRES, I AVTORE JOANNE | BRENTIO. | Vnä cum
Indice Rerum memorabilium. | [S)ru(f erjetd^en : SanuSfopf
in großer gaffung.] | FRANCOFORTI, Anno DOMINI |
M. D. LXIIII. I
200 93(. in fol.
Xitelbl., 194 tion 3—389 pagin. SI. ^eyt einf^l. 2)ebifotion«cpiftel
an ©eräog e^riftop^ dat. Stuttgart 1564 Juni 10 [Sfc^lcr: 5, 122
fe^It, 100, 111 ft. 102, 103, 259 ft. 159, 28 ft. 281, 300, 301 ft. 306,
307, 330 ft. 329], leeret m., 3 931. Index, (Scfiluftbl. 3:itelrüdfeite,
le^teö unb fünftteJteS 931. leer. Äopftitel, duftoben. 9Rrgn. 3ign.:
Aa- A4, B— B4 2C. bi§ Z4, a-a4 2C. bi§ ka, C^— ©a [Sfc^Icr: P4
fe^lt]. 93gl. §.=3. II 473. ?(uf e. 390 ftel)t :
Francoforti ex officina typogra | phica Petri Bruba
cchij, Anno | ä redemptione huma | ni generis, 1564.
— 199 —
SreSlau U. u. St., 2)armj'tabt, SDre^ben, granffurt,
@. ©allen, ©teßett, ®otl^a, ©reifstüalb, Hamburg, $elm=»
ftebt, Seipjtg Bt, SJiünc^cn St., ©traßbutg, 2;übtngen, SBien,
SBoIfenbüttcr.
429) Eecognitio | Propheticae & Aposto- 1 JÄCM DOCTRINiE,
DE VERA I MAIESTATE DOMINI NOSTRI lE^ \
SV CHRISTI, AB BEXTERAM BEI \ PATRIS SVI
OMNIPO^ I TENTIS. \ [ßierarabeglc] | In hoc Scripto
refutatur liber Henrici Bullingeri, | cui author titulum
fecit: Fundametum fir* | mum, cui tutö fidelis quiuis
inniti | poteft, &c. | Authore loanne Brentio. | Item appen
dix publicorum teßimoniorum, quibits manifeße offen- \ di
tur, Cinglianos noftram, hoc est, vere piam fententiam \ de
ccena BOMINI, mala confcientia \ oppugnare, \ TVBIN
G^ APVB VL I duam Vlrici Morhardi. | 1564. |
176 851. tu 4".
SBI. 2 unb 3* SSorrebe öon SBrcna un<)aflin., 345 @. Zt-^, fel^Ier^aft
pagtn. mit 3— 333 [geiler: ©. 56 ift boppelt gejault unb ba§ öorlefete
331. • ift irrig mit 333 ftatt 343 beziffert, ferner 59 ftatt 58, 222 ft.
220, 219 ft. 221, 204 ft. 240, 146 ft. 246, 253 fe^It]. Xitelrücffeite
unb le^te§ 931. leer, ßopftitel, ©uftoben. ?Wrgn. (Sign.: Ag— Ag,
B— Bs 2C. bi§ Zs, a— as 2C. biS Xg [geiler: Eg ftatt Fg, Ps ft. P3,
Qö ft. Qs, S5 ft. Sj, T2 ft. Ta, 3k ft. ka]. ?luf ber Dlücffeite beS öor=
legten 931.: Errata sie emendentur. 2)er Appendix beginnt auf ber
mit 326 bezifferten ©. SSgl. ©-3- H 388. S)aS gran!furter @f.
entl^ält etgenpnbige SBibmung öon 93r.: D. Hardtmanno Bcev^cp
hospiti suo f. Jo Brentius. ^aju ber 93egleitbtief f. $r. 525 f.
«Rr. CCXCV.
Söreglau U. u. @t., ©atmftabt, 2)regben, granffurt, ©ießen,
©öttingen, ®ot^a, ^aße, Hamburg, ^eibelberg, ^elmftebt,
ftönigöbetg, Sonbon, SJiünc^en U. u. ®t., 9iürnberg, SRegen^*
bürg, ©trapurg, Stuttgart, Tübingen, Sffiien, äütid^ U.
430) HIOB, I Cum pijs & eruditis lohannis | Brentij commen
tarijs, ab ipfo | autore recognitus atq ; | reftitutusA | EO
BANVS HESSVS | Pfal. 102. | Eft homo perfimilis foeno
per prata uirenti, | Vt breuis in pingui quae rofa floret
agro. I Quam fimul attigerint urentis flamina uenti,
— 200 —
Aret & exiguo ui6la calore iacet. | FRANCOFORTI
EX OFFICINA TYPOGRA' | PHICA PETRI BRV
BACCHII, ANNO | Domini 1564. |
150 931. in fol.
4 931. ^itel, SBibmung an Z^toh, ö. ©emmingcn mit 9ir. 21 unb
Index, 146 üon 931. 3 an mit 3—146 fol. 931. Xeyt cinfd)!. praefatio
rSe^Icr: 31 ftatt 32, 38 ft. 39, 45 ft. 43, 45 ft. 54, 71 ft. 73, 76 ft.
78, 221 ft. 122, 129, 134, 135 ft. 134, 135, 136]. XitcIrüdCfcitc unb
Ic|tc (5. leer. i?oJ)ftttel, ©uftobcn. SJlrgn. ©tgn.: aag, aai, a — a*
2C. Bis Z4, A— A4, B— Bs [geiler: py, xiüj ftatt p«, X4].
^clmftebt, aKünfter, Stuttgart.
431) CATECHI | SMVS, PIA ET VTILI | EXPLICATIONE
IL» I LVSTRATVS. 1 10 ANNE BRENTIO | AVTORE. |
1. CORINT. 14. 1 Ne fitis pueri fenfibus, Ted malicia | pueri
fitis, fenfibus uerö | perfefti. | FRANCOFORTI EXCV
DE« I bat Petrus Brubacchius, Anno | Domini 1564. |
408 851. in 8«.
8 931. %iitl, m^)i>ax ©retter candido lectori loic 9?r. 197 unb
Äatec^tSmuSteft, 389 öon 1—778 pagin. 931. ^luSlcgung [Rcl^Icr: 133
ftatt 123, 386 ft. 286, 324 ft. 342, 472 ft. 492, 505 ft. 503, 515 ft.
519, 793 ft. 693, 795 ft. 695, 796 ft. 696], 11 931. Index. 3:itcl«
rücffctte unb le^te @. leer. Äopftitel, ©uftoben. 3Krgn. ®ign.: aa«
6iä aa^, a— as 2C. bi§ Zs, A— As 2C. 6i^ Zß, Aa— Aa» 2c. big Dds
[geiler : p,, fe^Itj.
Hamburg, Stuttgart.
432) AI ZHTHIEII THI T2N XPI \ giavOtj^ nlgeußg, EXKh
vcgi T€ Tcai Pw/^iaigi avva= \ q)d'€iaai, Jia AvyovgLvov Tli
Sax^ I Tou AvvaoQBLvf. \ QV^STIONES FIBEI \ Giri
ßiance, Grcece © Latim coniunctce, \ per Auguftinum Brun
niunt I Annvemontanum . \ Pro Scholis in Ducatu | Wirte
bergico. | [3ierarabegfe.] | TYBING^, | Apud viduam
Vlrici 3Iorhardi, \ Anno 1564. |
(Jnt^ält auf 531. 2''— 11 ben SBrena'fcficn 5fated)t»mu8 gricc^tfc^ unb
latein., fol. 3—11. Ä'opftitel, euftobcn. @ign.: Ag— A», B— B^. Auf
ber leiten S. be§ ©anjen:
TVBING^^, I Apud viduam Vlrici | ]tforhardi, Anno |
1564. I
gretburg.
— 201 —
'Xi
433) [rot] 3tt)0 Sroft ünnb | Dermanung ©d^rifft / aljn bic | [fc^toarjj
üerjagten (£f|riften / au§ | bem Sa^crlanbt. | [rot] Sterif ein
SRat^^ I [fd^toarj] fd^Iag Soannig Srentii. | [rot] 2)aniel am
12. (Sa)3. I [fc^toarj] S3iel toerben gcreiniget / geleutert ünb
bctoert toer» | ben. JBnb bic ©ottlojen toerben ©ottloß leben
füren / 1 ünb bie ©ottlofen ttjerben^ nid^t achten. Slber bte |
öerftenbigen merben^ achten. |
32 S3I. in 4^
3::itclrüdfcitc leer. 5lm @nbc bcr legten ©.:
Anno 1.5.64
931. 31 beginnt:
S)ei^ §erm Srentij | bebenden anff jtt)0 frage. |
ßuftobcn. Sign.: ^g. Xitcletnfaffung : SRettJfe ücr^iertcr 9ia:^mcn.
3n ben 4 @cfen ^JlebaillonS mit ben Slbgeicjen ber 4 ©üangeliftcn
(oben red&tS: dngel, Itnf§: 9lbler, unten rec^t«: Stier, linf«: Söttje).
3n bcr 3Jlittc oben SKebaillon: Samm mit bcr ga^nc. 3n ber 3Jlitte
unten: ©l^riftuS am Ärcug mit Sämmem. 2ln ben Seiten SSafen mit
©lumen, red^tS j^ubcm ein beflügelter @ngel8!opf. 5)rud öon SSeit
©reu^ner in 58ittenberg. %\t Xroftfd^rift an bie ©Triften in Sägern
ftammt öon 5lmgborf. S^gl. $r. XXXVHI 9?r. 482.
2)re8ben, Srlangcn, ^elmftebt, 9Rüncl^en ©t., 9?ümberg,
SBoIfenbüttel, 3ürtc^ @t.
434) PERICO- I P^ EPISTOLARVM, | QVAE SINGVLIS
DOMINICIS I diehiAs hactentis in Eccle/ia prceleötce fuc=^\
runt, breuißimis Conciunculis \ explicatce, per \ lOAN.
BRENT. I ITEM EXPLKL^TIONES QVAE= | dam bre
uifsim^ Epiftolarum, quae iifita- | to more certis diebus
Feftis I proponi Ment. | FRANCOFORTI APVD PE^ |
trum Brubacchium, 1564. |
224 S3I. in 8«.
ZxXtihU 222 öon 339—773 fe^Ier^aft pagin. [fje^ler: 42 ft. 442,
509 ft. 507, 545 % 549, 52 ft. 552, 521 ft. 621, 647 fe^It, 706 ft.
704, 71 ft. 711, 750 ft. 749, bic Sä^Iung fpringt öon 575 auf 578
unb öon 770 auf 761 jurüd] 931. Sejt cinfd^I. $8orrebe bcr ^erauS=
geber mi^aü u. Qac. Bretter mie 9?r. 348, Scölufebl. Sitelrücffeite
unb 3 lejiten S. leer, ^opftitel, ©uftoben. Sign.: A«— Aß, B— Br 2c.
bis Z5, aa — aa» ic. bi§ eej.
SreslQu ©t., 3>iilin9en, Bresben, ©eltnftebt, aWünftcr,
gtiirnberg, Stuttgart.
435) PEE1C0= i PAE KVANGELIOBVM, | QVAE YSITATO
MORE TN I priFcipuis Feftis legi folent, \ extioßtcp per \ 10
AN. BRENT. | HIS ACCESSERVNT ET | alia? Homilüe.
ut : I DE MORTALITATE. | DE GRANDINE. ; DE ELE
CTIONE SENATVS. | DE OFFICIO MAGISTRATVS. |
DE GENERALI Hominum uocatime. \ DE EXPEDI
TIONE in Turcam, CS de | religione Turcarum, Eomilict \
Dum. I AD ORANDVM pro Face Hmnüia. \ DE DEDI
CATIONE TEMPLI. | FRANCOFORTI KPYH PE= ]
truni Brubacchium, 1564. |
176 Sr. in %°.
%HtM.. 341 mtl 3— ä43 pogüi. ®. Slejt, 9 S. Indes. 2ileltöit=
teile unb Ie$le ®. leer, ffopftitel, Eufloben. ©ig».: a.j— ao. b— b,,
iBrtStflii @t., ©teäben, ,§ctmftebt, ÜRüriißerg, Stuttgart.
436) PASSIO I DOfflNI NOSTRI lESV | CHRISTI, LIBE
RATOEIS HV= I mani generis unici, fribus Homüijs \ ex
poßa, jMT I D. lOAN. BRENT. | I. M. | Qui gumdam
^rcE palfus ludibria mortis, | In Cruce pro nobis Vi^ma
fa6la Patri est. | Ac nifi cmlefti uenijfä oriffine ttatus, |
HuniMmm ueltef qui reparare genus, \ lampridem caca
tot\ts caligine mtindtis \ Obnitm, lEterrmm uergat in exi
tium. I FRANCOFORTI APVD PE= | trum Brubacchiam.
1564. I
30 m. in 8».
litelbt., äS Don 1—53 pagin. S. lejt, 2 ®. .Tea. 53: Quia credi-
ilit auditni nostro !C., Etfiliifebl. Siteirfifleite imb 3 lepten £. leer.
ffopflilel, (fuflobeii, »irgn. Sign.: Ä,— A,,, B-B5 k. biä D,.
, Sertin, Söreälou @t., granffurt, Seno, fiartätu^e, Sonbon.
437) [9 3. ®lQ90ltf[^.J I aBüriembetgifc^e Sir(^enorbnung / in bie|
Ü^vabatijdje ©prac^ Dertiert / onnb [ mit fioleinifc^en 83fti^fta= |
bell getrurfl. | [4 3. ®lQgoli|dj.] | VTVBINGl. \ 1564. |
y2 m. iu 8".
— 203 —
13 931. ^itcl, SSorrcbc „9[n bie red)t 6önftlid)en SSerfamlunc^cn, önb
jrc '5)ic|tcr in ©rabaten'' Don 5(ntoniuS Halmata, ©te|)^anuS S^cr?
reicher, ®corg 3uritj(^ltfc6, in beutfc^er mie glagol. @|)rac6e, 3 Iccrc
SBL, 74 öon 1—72 fol. 931. Jejt [geiler: 15 unb 71 ftnb bop|)eIt gc=
gäl^It], 3 @. SRegificv. 931. 14—16 unb le^te ©. leer. Äo^ftitel,
©uftobcn. SWrgn. @ign.: ^lij-Slö, B— Bv, A— Av 3C. biS K, Kiij [!].
Küj. 9SgI. ©c^nurrcr a. a. D. 110, (glje a. a. D. 1894, @. 149.
Sterben.
438) [10 3- ©fagolifd).] [ SBürtcmbergifd^e Äird^cnorbnung / in btc|
Srabattfcfic ®pxad) üertiert / ünb | mit ßrabattfd)en [!J 85uc^
ftabcn I getrudt. | [7 3. ©lagolifc^.] |
114 »r. in 8«.
15 931. %\itl unb bcutfc^c unb gfagol. 9Sorrebe öon 5lntoniuS 2)almata,
©t'cpl^anuS Sftctreic^er unb ®corg Suritfcbitfd) an bie ,,rccf)t G^rift?
li^cn 93crfamlungcn Dnb jrc Wiener in drabaten", 97 mit glagol.
Settern fol. 931. Stejt elnfcftl. 3n^alt§angabe, 3 ©. Snbej. Xitelrüd^
feite, @. 30, 32 unb le^te ©. leer. Äo^ftitef , euftoben. 3Wrgn. ©ign. :
Sltj— 910, B, Aijp], Büj— Bv, A— Av 3C. biS Mv [geiler: ijC ftatt Cij,
iiijH ft. Hiiij]. cf. 2)obrom8!^: Slavin. 119. ©d^nurrer a. a. D. 109,
(Slger a. a. O. 1894, ©. 148 f.
Bresben, Stuttgart.
439) CZRIKVE* | NI OR D INALICZ, KA= | kof§e vpravoi
Katolitsafjkoi , Krfjtyanf^ | koi Czrikvi, Herczef^tva
VVirtem» | berf^koga, vfae prave Bosye | fjlusbe opra
vliayu i | fjluse. | Szad naiprvo Vhrvatfjki yazik | preo
brachen 1 fftampan. | SBürtcinbcrgifc^e Äird^enorbnung / in
bie I Srabatijd)e ©prad^ üertiert/ önnb | mit Sateinifd^cn
SBfid^fta* I bcn getrudt. | 1 Kakorint 3. | Drugoga Funda
menta zaißino uiMore nemore \ polosi i nego ov, hi polosen
yeßt I Ißkurß. I prots. \ VTVBINGI, \ 1564. |
92 851. in 8«.
13 931. 2:itel unb 9Sibmung Don 5lntDniu§ ®atmata, @tep^anu§
Sfterreid^er unb ®eorg guritfd^itfd^ „^n bie rec^t S^rlftlicfien 93erfam-
lungen, Dnb jre 3)iener in CErabaten", 3 leere 931., 74 931. Xejt, fol.
öon 1—72 [geiler: 15 ift bop|)eIt gejäfilt, 71 beSgl.], 3 6. SRegifter.
fiepte @. leer. Äo|)ftiteI, Suftoben. SDlvQn. ©ign.: Sltj— 9b, B— Bv
2C. bis Küj [Segler: Ev ftatt Gv]. 5ßgl. Sl^e a. a. D. 1894
©. 149 f.
Sterben.
440) CEEKOVNA | ORDNINGA. |
176 58f. in 4".
173 oon 1-171 foL ai. Stjt [TstWt- i ftn« 5, 94 fL 64, boä
m. natft 124 ii't otinc äiffet, 147 ff. 145, 146 ft. 147, 161 ifl bofptU
gejä<], 3 SSt. SReflifter. SÜitelb!. fe^lt, in %ip befllnnt unmittelbar
na*: CERKOVNA ORDNINGA. Hopflitel, guftoDen. aJttjin. ©ifln.:
A— Aiij" IC, btiS Ziij, Äa— Aajij !c. 6ia XXiij [&ef|lei:: Bv ftatt Biij.
ODy feßlt]. aSgl. Elje, Sa^tb. f. Oefcft. btg ißroleft. in ef1«r. 1894,
®, 14Öff.
!&ieeben.
441)frot] Hirt^en Ocönung 3n | meinet gnebicien §crrn ber
SDlorg^ | grauen ju ©ronbenburg / 91nb einS Scborn SRot^^l
[ic^lDQtj] ber ©tabt Siürmbetg Cbcrfei)! onb ©ebie^ j ten
nie man fii^ bai)be mit bet 8e()r | unb tSercmonien I)oI= |
ten lotle. | [^ierorabeöte-J | [tot] 91u(fl rem ijegü / bem alten
(gfemplat noc^ / mit | fonberm fleife njibEmmb gebru(ft, I
[fdilrarij Qu ^iütnberg / be^ ß^rU | ftoff §eu)Sler. | [rotj
1. 5. 6. 4. I
60 m. in fol.
2 Sl. %m unb SSnrrebc, 57 von I— LVn )ol. Sl. ttft, ä^luöbl.
Sltelrüdfcite unö lc|itcS SI. leer. Euftotieii. Sißn.: Sii— 9Iiitj, S
bi3 Siil; jc. WS ^iii, S-^lij, S— Siüj, Ö-Stii-
gtantfurt, ^elmftebt, ©tutfgort.
442) Sat^Qfftiger / onb | ®rimbtlicl)ev Serid)t / ^on bem | ®e
fpted) äiJifcfjen befe S^urfurften '^\al^-- | graffen/ünb befe
§et|i)gen ju 9Bittem= | berg I^eoloqü , oon befe §emi
^jQt^t'' I mal JU SRQiit&ronn qt- \ öalteii. | ©efteüt buri^ bie
SSirtembergilc^e Ideologen ' ^ernadj gemelt. | [gierorateSIe.] |
M. D. LXUII. 1
38 m. in 4".
2 ai. Stiel unb »rief uuii arcuj an ^ntim. Si)i)cr |!j in STonl=
futt dat. 1564 Angnst 5, 3G Sl. Icjt, leöte g. (cer. Suitoben.
afhgn. Sign,: Aij, «iij, S-S3fij x. biä ^iiii. ?lu3 bem Srielt on
Se^er: Sc. ttfiiftt Bc^t epitamen e protocollo ut Tocant eitractam,
i|nam per me quiden licebit. ut com amicis conrninnicR«. Dlnd
nnnm vere ditant [Cin^Uaiii], quod ego in pnblieo colloqnio nihil
— 205 —
publice dixerim. S3tttet SBc^cr um 3)rudlcgung ber epitome ad
proximas nundinas vestras: Scripsi L. P. ad Antuerpiam, cuina
literas ad nos misisti. Quaeso igitur te, ut has literas, quibus ei
respondeo et quibus addidi etiam epitomen actorum in coUoquio
Mulbrunnensi, per occasionem primo quoque tempore ad Antuerpiam
eures. 3)er ganje „SBcrid^t" ift ein ©rief an einen „lieben ^crm''
gur SlbtDcl^r falft^er (SJcrücfttc über ba§ SWauIbronner ©cf^räd^, offenbar
bie „literae, quibus ei respondeo", tro^bem öon 93r. je jtoci Wlal im
gleid^cn S^^f^mmen^ang in britter ^erfon bie JRebe ift — le^tereS cr=
Kört fi(i^ öiellel^t auS Umftnberung infolge ber Jßeröffentlid)ung im
$)ru(f. «gf. (Scfinurrer ©rläut. 2c. 280.
aRfincficn St., Qxüidan,
443) Epitome CoUoquij | INTER ILLV.= | rtrifsimorum Prin
ci^ I PVM D. FRIDERICI PA= | latini Ele6loris, & D.
Chriftophori Ducis | Wirtenbergenfis Theologos, de Maie
ftate I hominis Chrifti, deq§ vera eius in Eucha= | riftia
praefentia, Maulbrun= | nae inftituti, | PER | WIRTEN
BERGENSES \ Theologos ad amicos puos per^ \ fcripta. \
[gieratabcgfe.] | 1564. |
48 951. in 4«.
Xitclbl., 1 S9I. ^orrebe, pagin. 3, 4, 45 öon 5-94 ^jagin. SBI. Xejt
[geiler: 89 ft. 59, 97 ft. 67], (Bdjln^hl Se^tc« S3I. leer. (Suftoben.
9Rrgn. ©ign.: A2, A^, B— Bg k. blS Mg. Sin« ber SSorrebc: De-
dimus superiori tempore in lucem epitomen rerum gestarum in
CoUoquio Maulbrunnensi Germanice [ogl. 9h. 442] nunc damus eam
translatam in latinam linguam. . . . ^18 Herausgeber erfd^einen
bie ^ürtt. 2^]^o(ogen, bie an bem ©efpräcfte teilnal^men, baruntcr aud)
SBr. 2)rucl öon SBrubac^ in granffurt [ogl. 9ir. 442].
Stuttgart.
1565.
444) [©öongelicÄpoftiac, Stitclbl. fe^It.]
173 951. in fol.
172 m. Xejt, fol. öon 1—344 [geiler: 15 ftatt 13, 105 ft. 106,
189 ft. 188, 224 ft. 254, 227 ft. 257, 316, 317 ft. 315, 316, 525 ft.
325]. Äo<)ftitfI, euftoben. 9Rrgn. ©ign.: 51— St4 2c. biS 84, a— a*
2C. bis fs [@iiii ftatt ©4]. 22 ^lolafd^nitte im Stejt. enthält bie
@oangelicnj)rebigten öon ^böcnt bi§ ^almarum einfcftl. bann öct-
fc^iebene anbere ?ßrebigten öon S3r. 5lm ©d^Iu^:
(Snbc bcg ©rftcn Stetig biefer | ^ßoftiHcn Sol^anni« 95rcntii.
Süi ben äTOCitcn Seil ift fein litelbl. fni öelmftebter ei-emplar.
bDC^ fle^t Qiif bet mil 349 tiogin. ®. in gcltbmif:
Eiiongclien / \o Bom Oftet= | tag oii bi§ auff beii SIbuent /
ouff eilte jeben ©on ] tag imc^ Stitem gcbraudi in ber
Äircf)en ©eprc | bigt onb fi'irgetragen werben / Slufgelegt ]
butd) ben S^mitbtgen tjcrten | 3ot)Qn SSren&eit. |
213 iö!. in M.
435 S. Scft, pagin, Von 349—773 [g*&ler: 405 ft. 406, 423 ft,
424, 455 fl. 445, 466 ft. 4Ö6, 523 ft. 533, 392 ft. 692, 690 ft. 699,
757, 758 ft. 747, 748]. Se^te ©. leer, ffnpflitd, (Suftoben. gKrgn.
Sign.: g— g, !c. fiiä ji. Sld-aoi ic. biö St,. 36 öoljf^mtte im
Scft. Enthält bie ffiuongelienauältgung Don Oftem Ui 26. ©onnlag
mä) XrinitQtiS. Hm' Snbe be8 lejteB:
©etrudt SU grondfurt om 2Re«n / ] Seti ^etet Srubac^
mä) ber ©eburt ünfetS | |)g9)9J9i Scfu 6[)rifti | 1565. |
§etmftebt.
445) ©uangclien ber fi'irnembften | geft mib getjertagen im
3ar. 3Iu6ge(egt | burd) ben ©brroirbtgen §erren 3ol)an= 1 nen
Srcn^en / ^tobft ju @tub= | garten. | Sßertcutliit burc^ 3a
cobum ] ®rettern. | ©ampt etlichen anbem faft nuf;(i(^en
$rebig=^ | teil / ju enbe getruilt / TOcIc^er 3nl)alt onb 9Iomen
in I nec^ft folgenbet Golumnen Dcrjeit^' ] net feinb. | ®e
truit JU grantffurt am ÜRa^n ,' bei) ^e= | ler 93ruba^ / qIS
man jatt nad) ber ©eburl »n[fr8 | lieben |)lKR9)3i Dnb
§entanb8 | 3elii ef)rifti / 1 1565. |
130 ffli. in fol.
2itelb[., 128 m. %fi\, SdlufeW. ^oginietmig: 791. 7:i2, 781 ff.
IitS 1034 [ge&ler; 797, 798 ftnll 786, 786, bie 3H^lnng fpringt Don
788 auf 190, 837 ift boppelt sejäBlt, 873, 874 ft. 875, 876, 939 f(.
947, 1013 (t 1012] fiopftitd, euftoben. aßrgn. Sign.: «0,— «a«,
Sbb— Sbbj )c. bis Pixu- 2e^ic8 öl- leer. 24 ^id Imidin iltt im %tp-
am gnbe btä ^e|te8:
®etrut!t KU grandfurt | am TOalin / beq ^er Sniboi^
a(ä I man ^alt nac^ ber ©ebnrt miferä | lieben §ertn »nb
^eifanbS | 3efu Ö[)rifti 1564. | 3ar. |
^elmftebt.
— 207 —
446) EXPLICATIO EPI= | ftolae Pauli ad Galatas. | Autore
lohanne | Brentioi | FKANCOFVRTI EXCYDEBAT
PETRVS I Brubacchius, Anno 1565. | Menfe Martio. |
76 851. in fol.
4 331. Xitel, SBibmung mie '^x. 152, Pausanias, Stephanus, Suidas
über Galatien, 141 öon 1—141 pagin. ©. Xeyt, ©cfilufebl. XiteU
rücffeitc unb 3 legten @. leer, topftltel, ßuftoben. 9Krcjn. ©ign.:
ag, Aj, B— B4 2C. bi§ N4.
5)regbcn.
447) IN EPISTO | LAM, QVAM APO^: | STOLVS PAVLVS
AD ROMA- I nos fcripfit, Commentario- | rum Libri
tres: | AVTOEE JOANNE | Brentio. | Vnä cum Indice
Herum memorabilium. \ [Sruder jctd^cn : Slbler, ber bcn
redeten gufe auf einen eine SBIume tragenben ©d^itb gefegt
l^at. 3)a§ @anje umfd^Iingt ein 85anb mit ber Snfdönft:
POST TENEBRAS SPEEO LVMEN P. Q. H. S.]
2)ann:
BASILEAE PER PAVLVM | Queckum. M. D. LXV. 1
489 851. in 8".
8 331. %\Xt\, 3)ebifation§e|)iftcl an ©erjog e^riftoj):^ öom 10. 3uni
1564 unb praefatio, 463 331. Xejt, fe^Ier^aft Don 1—938 pagin.
[gel^Ier : bie ßö^Iung fpringt Don 544 ouf 565 unb »eiterl^in öon 868
gurüd auf 863, 721 ft. 621, 889 ft. 913], 16 331. 3nbef unb 2 @d)lu6bl.
Xitelrürffcite unb bie 3 legten 6. leer. Äopftltel, (Suftobcn. SWrgn.
(Sign.: «2— «öf a— »5 2c. blS Zß, A— Aß 2C. h\^ Z5, Aa— Aaß :c. bi§
O05. Sluf ber öiertle^ten ©. :
BASILEAE, PER | PAVLVM QVECKVM, SVM^ |
ptilms Petri Brubachij [!] ; Anno Solu- \ tis humance M.
D. LXÜ, I Menfe Martio, \
3)a§ granffurter (gy emplar flammt au§ ^artmann 33ei)erS 33ibliotl^e!.
85afel, 85erlin, ©ifenad^ S. 21., granffurt, Hamburg, ^elnt"
ftebt, Stuttgart, Tübingen, 3Bernigerobe, SBittenberg, ßittau,
448)Breiiis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis.
AVTORE I lohanne Brentio. \ DEC AS PRIMA. \ [Wtox^
— 208 —
^arb§ 3)ruder jetd^en, Samm mit gal^nc in öoBcrcr 5<^ff ung.] |
TVBINGjE, I Apud viduam Vlrici Morhardi. \ M. D,
Lxr. I
66 95r. in 4«.
<)agin. öon 931. 2 an mit 1—129. Sluf 6. 129 am ©cfjlufe 3»or=
^arbS 3)rucferäcid)en in ficiner göffwng (Samm mit fjal^nc). fiepte
@. leer. Äo^ftitcl, Suftobcn. 9Krgn. ©ign.: Aj, A«, B— ßg 2C. bi§
Qa. W' $.=». II 474.
95rc§Iau @t., SDiningcn, S)re§ben, ©ifenad) 6. «., ®ot^
^eibclberg, §etmftcbt, Äönig^berg, iJeipjig U., S:übingcn,
aSittcnbcrg.
449) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis. | AV
TORE I lohanne Brentio. | DECAS SECVNDA \
[äRor^arbS 2)rucf er jeid^en , Samm mit gal^nc in üoBcrcr
gaff ung.] | TVBING^, \ Apud vidtmm Vlrici Morhardi. \
M. D. Lxr. I
68 931. in 4«.
pagin. öon ©I. 2 an mit 1—132, Ic^te« 931. unpagin. Scttcg 951.
leer, ^m ©rfjlufe öon ©. 132: ERRATA PRIM^ DECADIS. | . . .
ERRATA SECVNDiE DECADIS. | Äopftitel, (Suftoben. 3Rrgii.
@ign.: ag, as, b — h^ 2c. biS rg.
93re§Iau @t., ©ißingen, ©reiben, ©ifena^ ß. SL, ®ot^a,
§eibelberg, §clmftebt, ftönig^berg, Scipjig U., Tübingen,
SBernigerobe, SBittcnberg.
450) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis. ; AV
TORE I lohanne Brentio. | DECAS TERTIA. | [SRor*
l^arbö ®ruderjei(^en, Samm mit gal^ne in üoQcrcr gaffung.] |
TVBING^, I Apud viduam Vlrid Morhardi. \ Anno
1565. I
104 93t. in 4^.
pagin. Don 931. 2 an mit 3—206. ßejte« 93L leer, topftitel,
(Suftoben. 9Krgn. ©ign.: Ag, A,, B— B3 :c. bt§ Zg, Aa — Aa, 2C. biS
Cca. "^(m ©cftlufe Don ©. 206: Erratum fecundce Decadis. | . . .
Errata terfice Decadis. \
93re§Iau @t., S)iaingcn, ©ifcnadö ß. ^', ^Iniftrtt
Seipjig U.
— 209 —
451) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis, | AV
TORE I Johanne Brentio. | DECAS QVARTA. | [SKor-
l^arbö SDrucEerjetd^en, bag Samm mit ber ga^ne in ber
üoücrcn gaffung.] | TVBING^], | Äptid viduam Vlrid
Morhardi. \ Anno 1565. |
164 95f. in 4*'.
161 931. Xitel unb Steft, Ijagtn. öon 931. 2 an mit 3-324 [geiler:
bie 3ä^lun(j {|)rinflt öon 187 auf 190, 178 ft. 208], 3 ©rfilufebl. S)ic
5 legten ©. leer. ^o|)ftitel, (Juftobcn. 3Hrgn. ©ign.: A2, A3, ß
bis Bg :c. bi§ Z.,, a-ag 2c. big s. ^uf 931. 162* ^Kor^orbS %x\xdtX'
^cicftcn, Samm unb ga^ne in öoHerer fjaffung. darunter:
TVBING^ EX OFFICh \ na Typographwa Viduce
llrici I Morhardi, Anno \ 1566. |
Sre^Iau ©t., 2)iltingen, 2)re§ben, Sifenad^ (£. 31., §clm*
ftebt, Äönigöberg, Sei^jjig U., Tübingen, SBerntgerobe.
452) IN PROPHETAM | AMOS, lOANNIS BRENTII | EX
POSITIO. I CVM PRAEFATIONE D. MAR- | tini Lu
theri. | Acforum 10. | Chrifto omnes Prophetce teßimonium
fertmt, qiwd reniißionem peccatorum acce- \ püinis fit per
nomen eitis, qtiifqitis crediderit in ipfum : | [3cinu§f opf mit
Umfc^rift tuic 5Rr. 413.] | FRANCOFVRTI EX OFFICI
NA PE- I tri Brubachij, Anno 1565. |
48 931. in fol.
88 ©. Xey t einfcftl. 9Sorrebe Stl^.'ö unb ^renjenS wie ^r. 40, |)agin.
Don 931. 2'» on mit 4—88 [^e^Ier: 3iffer 16 fe^It, 65 ftatt 56], 4 931.
Index. Xitelrücffeite, ©. 16 unb lelUe (5. leer. Äopftitel, CEuftoben.
3J^rgn. Sign.: A2-A5, B— B4 2c. bi§ H3.
SBresIau @t., SDarmftabt, fielrnftebt, Sioftod, ©trapurg,
Stuttgart, SBiett.
453) [rot] S)a§ 93uc^ | 3ofua mit einer furzen | [fd^timrjj önb
ßt|riftlicf)en au^tegung / | burdj ben S^rroirbigen Ferren 3o= I
l^annem 93rentium erftlic^ in Sa=^ | teinifd^er fpraadE) gefteüet |
onb au^gangen. | [rot] SSerbeutfdEiet burdE) So^ | fiannem
®ubenum ben @(te= | [fc^marj] ren / 5ßrebiger in @. ©gibien |
5iircf|en be^ ben öon | 93raunf djmeig. I [Srucf erjeidEjen : 9Senu§
auf SDelptjin mit Umfdjrift: SIGMVND- FEIRABENT*
14
- 210 -
SIMON- HVTTEK] | [rot] ©etrurft jft groncffurt irni
aRoijn/ I [(djlDOtäl SflrniD ;c. M. D. LXV. \
208 ai. in 8".
8 ^I. Zitü, SSibmung an ^tmxM, ben güngetn iinb Kiltielnt
B. SaraunWiroeig bat. öraunidiiueia SJonnerftagS nad) Birnaiüini*
SDlnde 1564, utib Sorrebe Don ©r. wie ^Jr. 171, 199 Don 1—19!» fol.
ffll. Zcff [geiler: 7 fefill], Scblufebl. Xitelriifleite unb leptrt ffll,
iMr. fiDpflttel, eujtobtn. Stgn.: Wij-ati, S— ian ;c. bis gn. Mo
bis liat K. bis ßc», 91uf ber brttllfBten S.:
®ettudtt ju I granif futt am SDiorin / | be^ SJtorf in Set^Ier .'
3n I Detfegung ©igmunb Jc^er* | obenbS Dnb Simon | §i'i
ter€. I [Stucferjeic^en luie auf km 2:itelb(.] |
3n ber Sibmung gebentt ©ubeniiä beä 9R. äRariitiuS ß»orditiue . . .
„btr nor elUifien breiilfig jareit Im anfong befi euongelij bicftr Id6-
liifien tixä}m ju 58rouii)dm)et]g ©uperinlciibenä gewefel" . , .
SDreäbeit, ^elmftebt, SBolfenbültet.
454) Söerif^t | aSie mo« (td) in fterben^ | beii ßeuffeu ber ^efti^ |
leng Etiriftlicf) i)aU ' ten foH. i ©efteft burd) So^amiem ; S8ren
tium. I [äievQCabeSle.] | ©etrudt ju Tübingen. | 1565. |
16 ar. in 4».
pngin. uon 3—31. Sitelrüiffeftf imb lefile S. Icev. LtufiDkii,
mrgn. Sign, ; %. %. ffl— S, !c. 6iS 5-,. Sgl. ^.=3. D 471, i!r.
TVTTX- 9?v. 487.
'-Setlin, SBreSIau U. u. S(., S5«?bcn, &vttia, ßönigSbetg,
©tMügort, liibingen, Sßjolfenbüttel, ß^ttou.
455) Siti^enorbnung. | [tot] 3Bie eö mit ber [ Sefttc nnnb (ierf
monien | [fdjroarj] im 5ärf'*nif)Ufl' SBüctemberg | ungetilgt
tmb getjoltcii | roerben foU. | [EaS ^crjogl. Siüntembcrgiii^
SSJappen, j. S. coloriert.] | [rot] ©ettuclt jü Jübiiigen ; |
[ic^roarg] M. D. LXV. |
123 »I. in 8".
11 S. lilel unb SSortebe, 232 ®. Scjri ^a%m. uon I— CCXXXIII
ISt^l«: LVU fmn LVin, CXXXSI fl. CSXXIX, CL X fr C XL.
CCSXXm ft. CCXXXn], 3 ®. Kegiittr, pogin. Bon CCXXXV b«
— 211 —
CCXXXVII. Sitelrüdtieite leer, ©uftoben. 3Rrgn. Sign.: m\-^t>,
SB— S3t) 2C. bis Clij, Gij [!]. ©ebrucft bei ^or^arb'g SSitme.
S)annftabt.
456) Äird^enorbnung / | SBie e§ mit bcr Seigre | ünb Zeremonien im
gürftent^umb 3Bür* | temberg angeric^t ünb gehalten ttjerben
f ol. I [^oljfc^nitt in Doal : SBeib auf 2 S)elpt)inen fifecnb, ba*
rüber (Sngel mit 2 ^ofaunen. lieber bem Ddal:] ©igmünb
ge^erabent [unter bem DüqI:] Simon ^utter | ©etrudt ju
grandfurt am SRa^n / | ?lnno M. D. LXV. |
52 85t. in 4^
51 931. %M, SSorrcbc unb Scjt, bon 931. 3 an fol. mit 1—49,
1 331. IRegiftcr. Xitelrürffeite leer. Äopftttel, (Juftoben. SWrgn. (Sign. :
?laii, 9laiij, SBb-53buj 2C. biS Ü^niij. 9lm ©nbe be§ 3fJcgifterg :
©elrudt ju grandf urt am 9Ka^n / | btt) 9Kartin Sed^Ier /
3n Verlegung | ©igmunb ge^erabenbS / | ünb ©imon $ü* |
terg. I ANNO M. D. LXV. |
3)reöben, granffutt, Stuttgart.
457) [rot] ^e^Ifame ünnb | nü^Iicfie erfler^ | ung be§ S^rttjirbigen
§er* I [fd^roarj] ren Soi^anniS Srentij / | über ben Catechif
nium* I 2)urd^ | [rot] |)artman 85e^er / allen | El^rifttidEien
^aufudttern | [jc^roarj] ju gefallen üer* | beutfc^t. | [rot]
1. Corinth. 14. | [fdiwarj] SQSerbet nid^t finber an bem üer^. t
ftentnife / fonbern an ber bofel^e^t [ fe^bt finber. Sin bem
üerffentnife | ober fet)bt üolfommen. | [rot] 9lürnberg / M,
D. LXV. I
440 951. in 8^.
6 931. Xitel unb SBibmung öon .^artm. 93ei)er luie 9h. 211, 432 Söi.
Xejt unb SluSIegung, 2 (Sd)Iu6bI. S^itelrücffeite unb bciben legten iöl.
leer. Äopftitel, C£uftoben. (Sign. : 5aj— ?lü, 33— 95ü 2c. m 3», o bi§
Qu 2C. bis go, 51q— 5lao 2C. bis 3iü. ^m Gnbe ber 5(uSlegung:
(Sebrucft ju 9lürnberg / burc^ 931== i ridE) S^ember / önb 3o
l^ann t)om | 93erg§ Srben. |
7 ff eine §Dl§fd)nitte in ber 5lueleguug.
95reSlau U., ©ot^a, ajJünfter, 9[öien.
— 212 —
458) [rot] ACTA APO^- | STOLOEVM. |
2C. %\td lüie 52r. 276, nur 3- 8:
^rebigten [!]
unb le^te Qeile:
mxnitXQ I M. D. LXV. |
^ae§ Übrige tüie SRx. 276 [nur (Sign.: ®iiij, min}, 9aiij, e.tr/
fehlen].
93erlin.
459) SSom ©agel / | S)onner / önnb allem | SSngetoitter / lüo ^er
fie f om= I men / toie fte jüuertreiben / ünb ob bie | ßöuberin
t)nb 9Snt)oIbcn fo ntec^tig feien / | ba§ fie einen §agel önb
SBetter macf)en | fonnen / SBein ünb ßorn bamit auff bem |
felbe jüuerberben. 3tem / aSarumb bie | Äet)ferlic^e Siechte
foIdE) SBnl)oIben önb ) ßctuberih jüftraffen / ünb üom Ie= ! bcn
}um tobt jürid|ten / öer* | orbnet fiaben. | @in fel^r nü^Iic^e
^rebig önb | SSnberttjeifung be§ ©l^rroir^' | bigen §errn So
l^an I 93ren^en. | 1565. |
12 931. in 8«.
Xitelrücffeite unb Iej?te ©. leer, (iuftoben. 8ign. : '2I2 — ""Ki, ?lü,
93— Sös. 5(m (Snbe be^ XcilcS:
©ettucft jü Strasburg | bet) ß^riftian ÜRüller am \ Äorn
marcft. |
2)armftQbt, 3ii^'<^ ®*-
460) Som 2)on= | ner / §agel / önb aUem | 9Sngett)itter / mo^er fie
fomen / | toie fie gunertreiben ; ünb ob bie 3^"^^^'" I ^"^
SSn^otben 10 niecl)tig feien / ba§ fie | einen ©agel ünb SBetter
machen fön= | nen SBein ünb Sorn bamit auff bem fei* | bc
juuerberben. Stent SBarumb bie Set) | fertidEje Siechte folc^
SSnfjoIben onb | 3Qiil^^i^itt juftraffen / önb öom te* | ben jum
tobt anrichten , | perorbnet ^a= j ben. | (Sin fe^r nufelid)e
*ißrebig üub | ^önternjeifung be§ ®t)rn)ir* | bigen §errn So
I)an I ören(3en. | 1565. j
12 931. in 8^
litelrürficite unb k[\\c B. leer, (iiiftoben. Sign.: %2 — 9(.v 5^— ^.i-
3trnfUnivgcr XvucfV
Stegeneburg.
— 21B —
1) ^ßrotocoH I <^^bi S)eg ®e)>radö§ jttJt- | fc^en ben $fd(|i
fd^cn t)nb SBürtcn« | bergifc^cn Sl^cologen / im Stpritt bc§ |
1564. 3ar§ gii SOfauIbruü | gehalten. | SlHer bingg bem
Originalj gleich* | loutcnb / on jüfa^ ünb ahbxnd) gctrctDlid^
üon I bcn SBürtcnbcrgifdien S^cologen / f o gebuchtem | ßoQo
quio bet)gett)onet / in %xnd \ oerfertigt. | SSrfad^ ünb SBerid^t /
tDÜrbt ber St)ri[t= | lief) Sefcr in ber SSorreb üer* | nemen. |
(Sctrudt jfi Tübingen | 1565. |
162 851. in 4^
8 m. Stitel unb 58orrebe, 154 üon 1—305 pogin. öl. 3:ejt [geiler:
43, 44 ftatt 44, 45, bic 8äf)Iung fpringt öon 144 auf 143 ff. jurürf,
bonn Don 214 auf 216 ff., 222 ft. 251, bic 3ä§Iung fpringt Don 279
auf 278 ff. ^^urücf]. 5:ttelrüc!)eite leer, ^opftitel, duftoben. (sign.:
fif ts, tt-ttnr ?l— ?Hij 2C. bis 3iij, a, aij, am, b— bui 2C. bi«J q
[latciu. unb beutfc^c SBuc^ftaben medjfeln]. Saut 58orrcbe ift biefe»
^rotofofl ©egcnfcörift gegen bie SBeröffentIicf)ung bc§ ^rotofoHS feiten^
ber ^eibclbcrgcr X^cologen. 5)rucf öon ^ovl^arb-ö SBitme in Tübingen.
Stuttgart.
)2) e^riftlid^e önb in (Sottet SBort \ gegrünbte ©rfldrung / | 3)er
SBürtenbergifdjeu | 2;f)eoIogen 93efannblnuf / t)on ber | SKaie
ftet be§ ajicnfd^en 6f|ri[ti / jü ber ®ered|* | teti be§ 9Satter§ /
t)nnb ber tt)art)affti= | gen ©egenroertigfeit feinet 2eib§ | ünb
93Iüt§ im l^eitigen | Slbenbtmal. | Qh erleütterung ünb 8lpo
logi be§ | SRauIbrunnifc^en je^unbt in Xrucf gefertig= | ten
^rotocoK/onb baraufe tjieuor gejognen 93ericl^t§ / auc^ jü |
ableinung ünb miberlegung ber ^et)belbergifcl^en | S^eologen
ongegrünbten @e* | genberid^t^. | 3^übingcn / | 1565. |
102 931. in 4^
pagin. Don III— COm. Xitelrücffeite leer, diiftoben, 3}?rgn.
Sign.: ^2, %, SB-Sa 2c. bis Sa, a-Og, b-b,. 5(uf ber legten e.:
©etrucft jii Jübin-' | gen/bet) SSlrid) SDfor- | ^artg SBittib.l
©tuttgort.
)3) Recognitio | Propheticse. & Apofto» | LIOAE DOCTRI
NAE, DE VERA | MAIESTATE DOMINI NOSTRI
lESV CHRISTI. I AD DEXTERAM" DEI PATßlS
SVl I OMNIPOTENTIS. |(:) j In hoe Scripte refutatiir
über Heurici BuUiiigeri. I cui author tituhim tecit :
Fundamentum | ftnuain, cui tut» fidelis quiuis in- | uiii
poteft, &c. I Authore lohanne Brentio. 1 Item appendix
publicorum te^imoniorum, guünis manifeft'e oßen~ \ ditur,
Cinglianos no^ram, hoc e^, uere piam fenfenüam \ de
ccena D05IINT, maJa confcienfia \ oppugnare. \ FRÄNC'O
FVETI A.P\1> PE. I trum Bruimcchium. \ 1565. [
144 SSI. in 4".
tin\äi\. Hormon non '•Sv., pogiii. non 3—287. £iKlrü(tjeiie imti
leplE S. leer, gopftilel, tSuftoben. ^rgn. Sign.: Ä,, .\„ B-B,
K. biä Z,, a — Hfl ;c. biß nj. Sict Appendix beginnt ®. 274 unb ent^
6ait aufier einem fflorroD« (Don 59t.?) einen SSiief ßlft.'^ an Jnc.
Freuest, Theologn Licentiato, ministri vcrbi iu Brema. Aniin 1531)
[^ gnberä VII 9Zr. 1648 üon g. 40 on; bei gnöerä fe^lt jeBo* an=
gäbe nnjece« ®cuileä] , «vlef ffliel.'S unb Ör.'a an $6Ui|ip D. *eiien
1530 1= CR. II 91r. 718] beulftft unb latetnifdi, flur^ Deijeid)nu«
auS bcm nierhten Tomo bei' bücfier ®. SRartini Sulfeti, belangenbt
ba? Cnlloqniam ju ^Karpntg. beutü unb laleinift^. In Historia de
origine et prouesaa contruTeraiae sauramentariae de coena Douiini.
Anthore Lnilonco Lavatero Tignriiio, In oratione ile Tita et obitu
Petri Martyris, Autliore Josia Simlero Tignrino.
464) AVGVSTANAE | CONFESSIOXIS. | EFV^SQVE APO
LOGLE I Tabulis delineatie, | & refoluta;, | PARS PRl
MA- : ADDITA EiS'J' E BEGTONE UON- | FESSIO
ECCLESIAEVM SAXONICARVM. ET , Vuirteinbergeii
lium, Synodo TrideDtinse oblata: vt ha- | mm omniain
formularum CkrifHanw, CS orthodoxce, vereq^ Catbnlica
do- I ötrifuB (ex illa ouf?;r;J(7y, comparatiane,} karmoniti.
atqi r-on- | cenim, imo quaß intuitu cemi poßt. \ ('onciD
nata hsec omnia fnnt, opera, & ftndio ] VALENTIXI
ERYTHRjEI Liudauienfis: in | gratiam catechameu»
nim, ac rudium iiuius | lanse, piseij^ doCtrinte. | Accefsit
confefsio de Ctena Dominica, | eodem Erythneo aatoi-e. |
CHBISTVS MfOth. X. \ Qui ine confeffus fiierit cortm
honriiübns: confitebor & e^o | eum apud Patrem menm
— 215 —
coeleftem. | PAVLVS Rom. X. | Corde creditur ad iufti
tiam: ore fit confefsio ad falutem. | PSALM. CXIX. |
Et lo[quebar de] teftimonijs tuis, in confpefilu | [regum
et no]n confündebar. | ARGENTORATI lifPRIME
BAT. I GHBISTIANVS MYLIVS. \
fol.
©nt^ölt ©tüdc aug ber Confessio Württembergica als $a=
raHelen gu ben einzelnen 3lrtifeln ber Augustana. ^aS (Stngeflams
merte im %\iü ift abgcriffen. ^m (Snbc bcS ®anjen:
Excufam Argentorati, apud | Chriftianum Mylium.
Anno 1565.
©traßburg %\),
1566.
465) IN SCEIPTVM | APOSTOLI ET EV- | ANGELIST^
MAT- I THAEI | DE REBVS GESTIS \ Bornim noßri
lefu Chrifti \ Commentarius. | Authore loanne Brentio. | U
[9Kor^arb'g S)rucferjetc^en , Samm mit ga^nc in großer
gaffung.] | TVBING^, \ Apud viduam Vlrici Morhardi. \
M. D. LXVL I
382 931. in fol.
6 S3I. %M, S3renj Pio lectori öom 21. gjJärj 1566 au« Stuttgart
unb Praefatio in Matthaeum, 749 öon 1—749 ))agin. @. Xcft
[geiler: 136 ft. 135, 384 ft. 348, 403 ft. 419, hie Sä^lung f^jringt
öott 468 auf 467 jurücf, 439 ft. 493, bie Sä^Iutig f))ringt öon 562
auf 566, 692 ft. 592, 657 ft. 637, 668 ft. 648, 559 ft. 659], ©(ä^lufebl.
Sttclrüdfcite, ©. 12 unb 3 legten @. leer, i^o^jftücl, ©uftoben. aRrgn:
(gtgtL: ♦!]— *iijj, A — Aiiij 2C. biS Ziiij, Aa — Aaiüj 2C. biö Zzüj, Aaa
bis Aaaiiij 2C. bi» Rrrij [fSrc^Icr: üijBb ftatt Bbüij, Ggüij fe^It].
%vx @(i^lu6 be« ^e^eS :
TVBING^. I Apiid Viduam llrici Morhardi, C*) Ge
0T9 I gium Crruppenbachium F. fuis C^ Pe^ | fn Brubachij
fumptibus. I ^iViVro ilf. D. LXVL \
Sßgl. ^.:=3- n 474.
aSreSlau @t., Sarmftabt, (Sifena(^ e. 2L, granlfurt,
©öttingcn, ^elmftebt, Königsberg, SanbSijUt, Scipjig U. u.
aBcrnigerobe.
^iürnlierg , Stuttgart, ^übittat".
466) Breuis & perl'picua | explicatio rralmorum | IJauidis. |
AVTORE I lohanne Brentio. 1 DECAS QVINTA. | IWot-
fiarb'S S)ruderjeid)en, Samm mit ^ü^ne iii ooDerer gaffung.] |
TVBTNG.-K, I Apud vidumn Vlrid Morkardt. \ Anno
1566 I .
126 Sl. in 4".
felllerbiifi Oagiii. Ucm ®. 3-249 [Seilen bin Säftlung lüiifl 134,
135, 13fi, 135, 136 :c.]. Kc^te S. Im. ajtvgii. Sign.: Aj, A„ B
ß*ä B, !C, big Z3, Ab— All, !c. biiä li-
SSresrau ®t., S)ceäben, (Sifenai^ S. Sl., §elmflcbt, 3enfl,
ffönigeberg, fieipjig U., ^Jübinger, Sernigerobe.
467) EXPLICA | tio lonse Pro | phet*, | AuUire Joanne Bren-|
tio. I FKANCOFOBTI. apud | Pet. Brubaehium. anno :
1566. I
95 99(. in 8".
Sitelbt., 1 W. gadmnnit Scijer pio iBctori, 11 ®. praefatio Don
8tEiij, 163 ®, left, ijogin. Don 1—163, 4 S. de lona prupheta . . .
M. L[nther], 8 ®. Index. Silelrüil[eile, S. Iß imb leple S. leer.
Äopftild, tlm'lDben. aKtan. Sign. : A.— A,„ B— B, jc. biä M». au6
ber SJorrebe Se^ei'8 : 'Siai (Soncept mann ipstns aiitoris anW mnltos
annos eiaratua (ei türjliif) In feine ^finbe gclniigl. SSr. felbft fent«
feine praefatin für ben Sefcr beifüge» lUDQen fortasgia, ne nunc pri-
mum acripttim esse quia exiBtimet et aecnratiorem eins tractatiu-
nem reqnirat, hodj gefc^e^e bie ißerBjfenlliiJiung mit feiner gufiiininung.
53or einigen Saferen Ijabt er bei einem icinev honioligen greunbt
3Kanuftrl|ite Den 9)reiij in leremiam et Ezechieleni Prophetaa, in
Syraeiden etc. gefe^en unb DerHcbli* Sr. um 93eriJf[enllid)ung gebet»,
3nün)ifd)en fei feiii gwiinb geftovben, jene ffltfti. oorauäfiditlidi ^w
Itrtui in oHc 33lnbe.
SreölQU U. 11. ©t., ©iDingen, §elmftebt, SKüncf)en St.,
Slürnbcrg, Oibenburg, ©trafeburg 'i'^., ©tuttgcirt, Setnigerobe,
SBoIfenbütfer, 3ürit^ ©t.
468) fiitr^c 9(uI#Iegnng ber | Spiftel / \o md) altem Sroutö oufi
einen ( jeben ©ontag in ber fiirtf)en fürgetefen ] wert>tn.
— 217 —
SSormaI§ in Sateinifd^er ©prac^ | üerjeid^net üu aufggangen /
burd^ ben | ®^rtüirbigen ^crrn Sol^annem | Srentium / ^robft
ju I ©tubtgarten. | ^lad^maU öerteubfd^t burd^ | Sacobum
©rettcrn. | ©ebrudt ju grandtfurt | am 2Rat)n / bet) ^eter
Srubad^ / | 311^ man jalt nad^ ber ®eburt önfcr^ lie | ben
$®9ft5R9? ünb ^et)Ianb§ | S^efu S^rifti | 1566. |
165 931. in fol.
4 S3I. %\kl unb ^Sibmung an griebrid) Gerrit ju 2i)m:purg wie
mx. 375, 161 toon 1—322 ^ogin. SBI. Sejt [geiler: 31 ftatt 21, 43
ft. 45, 89 ft. 84, 60 ft. 90, 146 ft. 149, 166 ft. 164, 193 ft. 195, 235
ft. 253, bie Sö^Iung \pxmQi öon 260 auf 259 ff. jurüd, 292 ft. 262,
bie gä^Iung f^ringt toon 292 [ft. 262] auf 265 ff., 286 ft. 278, 131 ft.
313, 132 ft. 314]. Äo<)ftiteI, ©uftobeu. ©ign.: 9I2, %^, 83-834 3C.
bis 34f Q— Ö4 2C. bis 64.
^elmftebt.
469) [rot] ©rflerung ber epiftel | ©. ^aul§ an bie {Römer /
Srft / I malö burc^ ben (S^rttjirbigen ^errn Sol^an 93ren /
[fc^ttjar j] ^en / ^rob[t ju ©tubgarten / in Satein auf gan /
gen / SSnb jefeunber in bie 35eubfc^e | ©prad^ gebracht /
3)urd^ 1 [rot] Scicobum ©rettern / 5)ienern ber ^irc^en | ju
©d^ttjdbifd^en ^aß. | [fc^toarj] Qnn ©alatern am 1. | @o
aud^ tt)ir /ober ein [!] Sngel üom $immel / eud^ ttjürbe
(Suangelium prebigen / anberS / bann baö »ir eud^ gepre==
biget l^aben / ber fei) üerflud^t. | [rot] ©ebrndtt ju gi-ondtf ort
om SD?at)n / burd^ ^eter I 93rubac^ / im ^ax ®^ri[ti / 1 [fd^lüar^J
i566. I
460 931. in 4«.
6 SBI. ^itel unb 5öibmung toon Qac. ©rettei an ©tettmelfter unb
diät toon ^aU, bat. ©d^ro. §all am tag beS ö. 5lpoftelS ^Kat^ie 1566,
3 831. SBibmung öon 83r. wie ^r. 447, leereS ^I., 449 toon 1—898
pagin. 831. ^ejt [geiler: 428 ft. 528, 533 ft. 531, 876 ft. 678, 735
unb 736 fe^It, 748 ft. 738, 778 ft. 777, 773 ft. 783, 800 ft. 808,
814 ft. 813, 817 ft. 816], Sdilufebl. Xitelrücffeite, 831. 10, 831. 378
unb le^teS 831. leer. Äopftitel, ßuftoben. ©ign. %—%, 51—315 Jc.
bi« äs, a— as 2c. biS js, ^Ta— ^(a., k. biS m^. 3n ber Sßorrebe tx^
jäl^It ®r., bafe er um bie Sßerbeutfd&ung gebeten luorbcn fei.
93erlin, SDreSben, ^elmftebt, SWün^en U., SBien, SBoIfen-
büttel.
218 —
470) EXPLICATIONES | Epiilolarnm [!) D, Pauli Apo- |
rtoli ad I GALATAS. | PHILTPPENSES, | PHILEMO
NEU, & in liirtoriam El'tlier. | AVTORE lOANKE I
Brentio. i '^ti'p^) | FHAMI'OFORTl, Apud Pe
?
trum I Brubachium Anno 1566. |
142 SI. in fol.
2 !BI. IM uiib de Galatis Pausanias, Stephanas, Snidtts, 141
Don 1—141 ^aatn. 6. USolflleraiiälegun(i, 3 leere S., 67 non 14& bis
211 (taglii. S. ^ftilipperauSlegung einWl. Sortebc IDIicft. @nttei:e mii
IHt. 158, Iterc ä-, 67 ©. gffi)etQuS legung , pagin. Bon 213-219,
leere S. Sitelcürffelte unb bte ongcgebenen S. leer, flopflttel, Eu=
ftoben. aSvgn. Sign.; B— B, !ir. biä Z,, a— a, a:. bl8 b,.
1567.
471) IN SCRIPTVJI I AP08T0LI ET EV- I ANGELISTjE
MAT- I THAEI | DE REBVS GESTIS | Domini noftri
Jefu Chiifti | Oommentarius. | Authore loanne Brentio. |
Aceersit locuples rerum raemorabilinin INDEX, ' [5;ru(Ier=
jeii^en, Soitim mit ^a\iM auf einem Dradjen. Umfc^ft:]
El'CE .\UNVS DEI QVI TOLLIT PEO'ATA MVNPI.
lOAN. I I TVBING.K \ Apnd vidiiam VJrki Morltardi. |
M. D. LXVII. I
392 SBI. in fol.
6 ©I. litel, SBrein pio lectori luic 9Jr. 46ö, 375 oon 1—749 pogin.
m. XttJ [ge&let: 85 (talt 95, lOfi ft. 109, 104 ft. 204, 28 it. 3Äi,
883 ft- 388, 403 ß. 419, 438 ft. 466, 1464 fl. 464, 468, 467 JC. it.
468, 469 ff.. 942 ft. 492, 562, 565 h. ft. 5ö2, 563 ic, 693 fL 592,
632 ft. 633, 62 ft. 625, 657 ft. 637, 668 ft. 648, 74 ft. 741J, Itete«
Sl., 10 »!. Indei. atlelrürffrilc, S. 12, e. 760 btS Sefte« unb
borauf folgenbrt aS(. foroie legte e. leer, ßopftllet, euftoben. TOvfln.
Sign.: "ij — ^•iüj, A^Aiüj it. bi3 Ziüj, Aa— Anüfj !c. bii Zbiuj,
Aaa— Aaaiiij !c. biB Errij, A— A„ B— B, [^^^fer: Rnm ffW*]- *">
Bube bed Ze^le«:
TVBINGAE I Aptid uidnani Vtriet Morhiirdi. CS Ge
— 219 —
or- I gium Gruppeniachium F. fuis ^ Pe- \ tri Brvhdchij
fumptibus. I ANNO M. D. LXVIL \
SBgl. ^.=3. n 474.
Berlin, ©rcöben, ©icgen, &oti)a, ©reif^tüalb, Hamburg,
^Impcbt, ßarteru^e, SWarburg, gKimbcrg, 9toftocf, @tta§-
bürg, Stuttgart, SBien, SBittcnbcrg.
472)Breui8 & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis.
AVTOEE I lohanne Brentio. | DECAS PRIMA. | [SKor-
^axV^ 5)ru(ierjei(^en, 2amm mit ga^ne in ooHercr 5<^ffung.] |
TVBINGu^, I Äpud viduam Vlrici MorhardL \ Anno
1567. I
66 931. in 4«.
STitelbl., 65 öon 1—129 ^ogin. »I. Xcjt [geiler: 82 ftatt 83],
le^tc ©. leer. 5fo:pftttcI, ©uftoben. 3J?rgn. (Sign.: A^, A.„ B— B3
K. 6i^ R. i[m @ttbe beS Xeytc« 3»or]^arb« 5)rucfergetd6en, Samm mit
gra^ne in Weinet fjöffung.
(Sifcnac^ 6. «., granffurt.
473) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum j Dauidis. |
AVTOEE 1 loanne Brentio. | DECAS PRIMA. | [ÜKor-
l^arb'^ ®ru(ferg€tc^cn, Samm mit ga^nc in üoHerer gaffung.] |
TVBINGJEj I Apud vidtmm Vlrici Morhardi. \ Anno
1567. I
66 931. in 4«.
ttjie 9ir. 472, nur loanne im Xitel unb richtig 83 pagin.
Serltn, ®riangcn, granffurt, ®öttingen, Hamburg, §elm*
ftcbt, Sena, Seip^ig @t., aRünc^eu U., OImü|, 9ftoftod,
• ©trafeburg %f),, Stuttgart, Säbingen, SBcrnigerobe.
474) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis.
AVTORE I lohanne Brentio. | DECAS SECVNDA.
[äRor^arb'g 5)ru(ierjeic^en, Samm mit ga^nc in größerer
goffung.] I TVBING^, \ Apud vidtcam Vlrici Morhardi.
Anno 1567. |
68 93r. in 4^
— 220 —
Xitclbl., 66 öoji 1—132 \iac^xn. • 931. Xejt, ©c6lu&61. SeJitcS 931.
leer. Äo:pftiteI, ©uftoben. 3Krgn. @ign.: ag, ag, b— bg 2C. biS rg.
©ifenacfi S. 21., ^^anffurt, Sena.
475) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis. |
AYTORE I Joanne Brentio. | DECAS SECTNDA. |
[SKorl^arb'g 2)ruderjetd^en, ßamm mit ^al^nc in öoUercr
gaffung.J | TVBING^, \ Apud vidtia7n Vlrici Morhardi, \
Anno 1567. |
68 931. in 4*>.
roie 9k. 474, nur Joanne im Xitel.
Berlin , ©riangcn , gronf fürt , ©öttingen , ©elmftebt
Seipjig ©t, 3Künd|en U., JRoftocf, Stuttgart 2^übingen.
476) Breuis & perfpicua \ explicatio Pfalmorum | Dauidis.
AYTORE Johanne Brentio. | DECAS TERTIA. ; [SKor*
l^arb'g SDruderjeid^en, ßamm mit ^öl^ne in größerer ^^ff^^^fl-] I
TVBINGJfj, I Apud üiduam Vlrici Morhardi. \ Anno
1567. I
104 öl. in 4^.
103 931. Xitel unb Xeyt, ^agin. öon 3—206 [greller: 65 ftatt 63, 60 ft.
69, 105 ft. 205], @*iu66t. Sefteg 931. leer. Äo^ftitel, ©uftobcn.
3Krgn. ©igti.: Ao, A«, B— B» :c. bi§ Z«, Aa— Aas ?C- bi^ Cc«.
35re§ben, SBernigerobe.
477) Breuis et perri)icua | explicatio Pfalmorum | Dauidis*
AYTORE Johanne Brentio. | DECAS QVARTA. ; [SKor
f)arb'§ S)ru(ierjeicl^en, 2amm mit gö^ne in üoDerer 5^ffung.]
TVIilNGA'J, I Apud viduam 7 Irin Morhardi, \ Anno
1567. i
162 931. in 4^'.
161 üon 3—324 pogin. 931. Xitel unb Xejt [geiler: bie Ballung
ipringt öon 192 auf 195, 268 ft. 306], ©c^Iufebl. Sefitc @. leer.
Äopftitcl, Guftoben. Wrgn. Sign.: Ao, Aa, B— B3 2c. bi« Z3, a
bi§ a;; :c. bi§ s. 5luf ber üorlejjten «8. 3)?orf)arb§ '^rucferjcicftcn in
f (einer j^affung. 2)arunter:
- 221 —
TVBING.E, EX OFFICINA | Typographica Viduai
Vlrici I Morhardi, Anno, | ^l D. LXVII. |
Sena, Stuttgart, SBittenberg.
478) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis.
AVTORE I lohanne Brentio. | DEC AS SEXTA. | füKor-
ijdxV^ ©ruderjeid^en, Samm mit gal^ne in üoHerer ^^ffung.] |
TFBINGJFJ, I Aptid vidüam Vlrici Morhardi \ Anno
1567. I
136 Sr. in 4^
Xitelbl., 135 831. %nX, t)agin. mit 3—271. fiepte ©. leer. Äo:|3f=
titel, ©uftoben. ^Kvgti. 8ign.: Ag, A«, B, Bj, Biij, C— Cg 2C. bi§
Zg, a— Og 2C. biö I3.
Scrlin, 93re§Iau.©t., 2)re§ben, Sönig^berg, ffronftabt, üeipjig
@t., ajiünc^en U., ©tropurg %\),, Stuttgart, Jiübingen,
SBernigerobe, SBien, SBittenberg.
479) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis.
AVTORE I loanne Brentio. | DE(^AS SEXTA. | [9}ior-
^arb'g 5)ruderieic^en, Samm mit gat)ne in vollerer gaffung.] |
TVBINGJE^ I Äpiid viduam Vlrici Morhardi. \ Anno
1567. 1
136 931. in 4«.
2;itelbl. [loanne !], 135 831. Xeyt, pagiit. mit 3-271 [getjler: 180 ft.
108, 180 ft. 196, 276 ft. 267]. Se^te S. leer, topftttel , (Suftoben.
3Krgn. ©ign.: A^, A3, B— B» 2C. bi§ Zg, a— ag 2C. bi§ I3.
Serlin, gi^anlfurt, ©öttingen, 2ei|3jig U., Süiünd^en 11.,
5Roftocf, 2^übingcn.
480) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis. [
AVTORE I lohanne Brentio. | DEOAS SEPTIMA. |
[SD?or^arb'§ ©ruderjeidien, Samm mit ga^ne in öoßerer
gaffung.] | TVBINGJEj \ Apud vidtiam Vlrici Morhardi. |
Anno 1567. |
130 93r. in 4^.
Xitelbl., 128 831. Xejt, pa^in. mit 3—258 [geiler: 77 ft. 47J,
@c^lu6bl. Setite ©. leer. 5(uf ber i^orle^ten 6.: ERRATA SEPTI
— 222 —
MAE I Decadü- | ... IN SEXTA DECADE. | fio^riitel, ttufioBcn.
airgn. Sign.: A„ A3, B— B, n. biS Z^, a-a^ jc. big k.
Sreälau ©t., Srcsben, Uilenac^ E. ?{., fiöntgäberg,
aWünc^eii U., ©tultgatt , Tübingen , aSJeritigerobe , 9Bien,
3Bitleiiberg.
481) Breiiis & perfpicua | explicatio Pl'almornm | Danidis. j
ATTORE : loanne Breiitio. | DE('AS SEPTIMA. , [ÜHot^
I)arb'fi 3)rurferjei(f|cn, ßamm mit ga^ne in Doßeter Raffung.] \
TVBING^J-J, I .4;»«^ nduani Vinci Morhardi j Avm
1567. I
130 SI. in 4".
139 Sl. Stiel iinö Zm, Vagi", "lü 3-258 |gef|!«: 77 flait 47,
100 ft. lU, 6S ft. 177, 226 ft. 245], grtilufebl. ScptcS 81. leer,
ftopflitel, euttcJwr. SOttflii. ©ifln,; A„ A^, B— Bj x. bt3 Z„ a
bis a^ :e. biS k. 9?eubcu(t von Sti. 480. S)ie Ertiita bie^ei «uggabe
fe&len, finb nber im ZexJ beilcftlißt. 9(r. 480 ifl alfo äwcifdloä Die
altere Suägabc.
grontfurt, @i)ttingen, 2eipjig U. 1
bingen.
<Bt, 'mo^iod. Za-
482) TA CELI C:äTE- | HISMV8, SKRATKO | 8AST0PNO
ISLAHO VZHETEE- | tyzh, skufi Primosha Trnberia,
iftolma- I zhen, inu fdai Slouenski inu Nenjshki | vknpe
drukan. Ts tiga l'e ty Jlladi, | vfe shtnke te praae
rtave Kerfzhanske | Yere, in« ta Nemshki le- | fyk.
inogo naimzhyti. | ßateif)timuö / mit beä .^errn | 3o[)oittS
Sörfn^ij furgeii Slullegung | in Sffimbilc^fr önb leutft^r |
Sptaäi jüiamen ge^ | trndt. | Matth. 21. PsaL 8. | Nim
quam legistis: Ex ore inl'antium | & lactantiun perfe
cisti laudem? [ DRVKAN VTIBINGI. | M. D. LXVn. I
16 ipt. in S^uobcjforniat
einftbl. SJibmutig on ben 7— 8 jährigen |f. b. aSibmungJ Wobriel
Dun ßtaDeiibag , bat. „jii 3?erenbtiigen im Wnnat ^inuatiD im
1567 ttcn 3af|t". Iittiriltf|eile leer, .ffopfiticl, GuftPben. «MTgii,
eifln. : Saj, «iij, %. %, Ö-Ss. SöUiger abbrud tiefer «u-jgabe
im arditu füv ilou. ^ftUologie, SÖb. 24 11902). S- löü burft iSt-
fflftiiclcr.
^
— 223 —
483) Älteren | ^oftiaa i über btc [!J (guangcltcn / f o üon Dftcrn
bif j jum Slbucnt / auff einen jcbcn ©ontojj / naä) altem
ß^rift* I lid^cn braud^ / ber ®emein Ootte« fürgetragen önb
geprebtget werben. Drben* | lid^ jufamen brod^t t)nb t)er
tcutf c^et / oufe ben ^rebtgten önb ^omilien | beS @l^rtt>h:btgen
in $. ©efd^rifft ^od^gelcrten ^errn | Sol^ann ©renken. |
[^oljf d^nitt : S)ie 3 grouen am leeren ®rabe.] | Qu ^randE
fort am SRetjn / Sei ß^r. ©gen. Srben. |
207 S5r. in fol.
%Mbl, 205 öon II— CG VI fol. 351. Xejt [Segler: LXVII ftatt
LXVin, bic summ \P^m^ »on CCIII auf CCV], ©dölufelil. SCiteU
rürffcite unb (e|jteS ^I. leer. Äo^)ftitel, ©uftoben. SJJrgn. ©ign.:
?ratj-5(aiiii , SBb-83bitii ic. biS 3äiij, ^aa— «toaiiij k. bi§ Stto.
34 l^olgfc^nitte im %^t, 1 ^oljfc^nitt auf ber brittießten (5.
S)re§ben, ©riangen, Hamburg, 3Künfter, SBolfenbüttel.
484) Äirc^en | 5ßo[tiIIa | über bie ©uangeUen / f o mann burd^ | baiS
gan^ ^ax auff bie fürnembfte feft önb fetirtage ber $et)* |
ligen/nac^ alter ß^riftlid^en gett)onl^et)t / bem SSoIdE ®otteg
pflegt fürjutragen / | gein orbenlid^ gejogen / ünb in Seutfd^
fpraac^ gebrad^t/aufe ben ^rebi» | gten önb ^omilien beg
S^rmirbigen in ^eiliger @e= | fd^rifft ^oc^gele^rten §errn |
Sodann JBrenfeem | [^oljfc^nitt: ßfiriftug bie Sünger le^renb.] |
Qn grandEfort am ÜRe^n/Sei ß^r. Sgen. Srben. |
171 »r. in fol.
3:itelbl., 169 331. Xejt, fot. öon II— CLXII [geiler: XIXX ftatt
XXIX], 9iegifter ^u allen 3 Xeilen unb $Regifter ber (£t)angelien:perU
lo^jen, ©d^lufebl. Xitelrücffeite unb lefite^ 331. leer, topftitel, (luftoben.
gjhgn. ©tgn.: aij— atttj, b— biüi jc. bi§ jüü, ^?l— 5miiij jc. bi§ ©(So.
22 ^oläfdjnltte im Xejt. ?Juf ber brittle^ten ©. S)rucf er^eic^en : Elitär,
barauf ^erj in fjlammen, gro^. ^ann:
®etrurft ju grandfurt am | 9Ke^n / Set) ß^riftian @ge= |
noiffg feiigen ßrben» |
S)re§ben, ßrlangen, ^omburg, 3Künfter, SBoIfenbüttel.
485) [fc^toara] Äirdien | [rot] ^ofttUa | ba§ ift / ß^riftlic^e ünb
ßatl^olifd^e | [fd^marjj Slufjlegung ber ßuangelien/fo auff
bie ©ontage önb l)o^e | geft / S)efegleid^en aud^ on ben
- 224 -
genectagen ber §Ei)Iigeit ' nacfi (iltcm (ob' | [idjcii brauch bei«
Sßolä ®Dtte6 fütgetrogen Diiitb ge= | prcbiget iBetücn. | [rotj
©am^t ber ^iftorien öom ficibcn ünb Sterben niijetS ;^erni(
3t)efu Stitifti / nac^ bejdireibung ber Dier Euangcliften. JJein
orbeiitii^ ! f fcfiroarj] jufamen tirad)t / onb tteiufic^ certeutfc^t ;
auß ben ^rebiglen önb ^omilieii | beS S^rroitbigen in §-
®efd)rifft tjDdigeleftrten ,^ertn | [rotJ 5?ot)*mn ©renken;
^robft ffi 1 [id)iöatj] Stubtgarten. | [rot] Segt erft (übet
Hörige ©bition) OoKfommenet aufegangeit / ünb burcEj einen I
®oit§ge(eörten mit furzen ©ummarkn jum onfang/onb
©ebettin jum en- | [((^roars] be jeber ^rebigt gefegt: 2)ariVi
mit einem nßglidien SHegifter unb | ji^önen giguren / ge
gieret, | [3ierarQbeä!e] | [rot] Setrucft ju grandfort am
ÜKenn ,' I [i'c^roars] SeQ SEjriftiQn ©genolp feiigen (Srben /
3m aar | [rot] W. ®. LXVn. |
128 n. in fol.
8 ai. Zitti, SibmimH Öea ^o^^. Sonicer, „bet jiing«, ipfaröert ju
SoBfieijm,'' on Sraf Sa!i6aJQr ju 9;aftau = äBiESbal)en-3bftem bat.
^o^geqm 1Ö6T ,M btS $. jmälffbotlen Dnb ^Ipoflel Hntthio tag
[24 gebr.)". Sotrebe be8 So&S. ißonicatiuä role 9h. 279 unb „aemiljin!
öorrebc auff btc ilivtieiiprebislm", 119 Dira 1— CXIX fol. «I. leri
LSchlcr: LXST (t. LXSXV], ed)lu&bl. littltüdftlte urb Itplt S.
leer. fiojjfHtel, aufioben. aSitin. Sign-: )(ir, )[iti, ):( biä );(Hi, a bis
atiii It. bis ajiii). 21 ^oljfcbnille im Ie|t, 2 otii Enbe bf* Stftrt.
einen auf ber eoiletitcit 6. 3n ber ^ibmung Tagt Stmlcei, bog in
ber ünrigeu Sluägnht über 20 ^Jrcblgten gefehlt iiabtn, bit jtgt na(b=
ge^oli lelen- S5er iöu4bvuclev Ijnbe (^n ju biejcv SluSgabf ttmnlafel.
Sonicer fugt, ba« er St. iiidil ttune. S^er a?nler SSnltbnfur'ä Don
9?(iif au fiobe ifiu niigefieül.
Bresben, ISrtangfti, Hamburg, SRüiiftcr, aöolfenbiittcl.
fr
486)PAS.SIO. I 'l^oftillQ I ober ^üifelegitng/ SJorn Seiben trnb |
Sterben unfer« §ljrrn imb iSetigmadjers 3e(u ti^rifti ,' für |
bie Sünbtn ber ganzen SBcIt. Siacft bffd)rcifaung ber SSier
Snangeli» | ften gang fleiffig sufamen gejogen/onb in Sxvo
rnib i(toeiigig ^rc' | bigicii ertldret unb üuftgelegt / 33urdj
ben fötjrroirbigen in | ^etjliger ©c^riffl öoc^ele^rten §erm |
^obäiin ^j)i:en^ei). | ^egt uon neroein roiberumb erfe^eu , onb
mit luftigen ft^ünen Jiguren gejieret. | [§oljf[^nill: l^^^riftuü
— 225 —
in Oct^fcmönc] | Qu gtancf fort am SKc^n / Sc^ Sl^r. @gcn.
Srbcn. |
122 m. in fol.
121 öon II— CXXI fol. Öl. Xitel unb Stcjt [greöler: CIH ftat
CIV, CXVII ft. CXX], (Bm%hl Xttelrücffcite unb le^te ©. leer,
^opftttel, ©uftoben. ^rgn. @ign.: aaii — ooiüi, b6— bbutt 2C. bi§
ööo. Sluf ber öoriejten @. ^rucferjetcften, groß tufe bet 9^r. 485.
3)orunter :
©etrudt ju g^^ancf fürt am | SRc^n / Sc^ Sl^riftian | Sgcn
oIff§ jcligen | ®rben» |
29 ^oljf^nftte im SCejt, j. Z. figniert ^P (= ^anä ©cfteufelin).
SJre^bcn, Srlangen, Hamburg, SKünftcr, SBoIfenbüttcI.
487) ©umaria | SSbcr bie | gan^e SBiblia | befe alten önb ncuwen
ScftamentS / | 5)arinn auff§ lürfete angc jcigt mirt / mag am
nötigten önb | nüfeten ift bem jungen SSotdE ön gemeinem
SRonn aufe aßen Sapit* | teln ju ttjiffen önb ju lel^rncn/
SJarnod^ fie jr leben rid^ten / önb \oU \ d^er feiner le^re ju
jrer fcelcn feligle^t brauchen fonnen / 5)urc^ | VITVM DIE
TEEICH. I 2Rit fleife öon neuntem öbcrfe^en / ünb mit
fd^onen ^ifluren gejieret. | 5)efeglei(^en aud^ etlid^e anbere
e^riftlic^e ©c^rifften ^^ilippi | SWelant^oniS / ünb So^an
nig Srenlij / ttjeld^e an ömbge* | ttjenbtcm 93(at üerje^c^net /
JU finben. | [SBignette mit bem Silbniffe öon SSeit S)ieterid^
in aKebaiQonform. Umfc^rift be§ Ic^teren: M. VITVS.
DIETEEICH. NORIBEEGENSIS. )567.] | ©ebrutft ju
grandfurt am 2Ra^n / | M. D. LXVH. |
dnt^ält auf SB(. CLXXV»» ff. :
Äur|cr begriff önb inn^alt ber | ganzen ^eiligen ©d^rifft /
t)nb oUer Siblifd^en | Sü^er befe Sitten önb 9?eutt)en Sefta
mentö / 1 burd^ So^anncm Srentium. |
8 931. in fol.
»jagin. öon CCLXXVI— CCLXXXn. Äo^ftitel, ©uftobeu. Sign.:
g— gu. SDer n. t. 2;eil, bem ipegieE bie SBr.fc^rift beigebunben ift,
fü^rt ben Xitel:
©ummaria | ober ba§ neutoe Seftament / barinn | auffö
lürfetc ongejeigt mirt / tt)a§ am. notigften önb nüfeten j ift
15
L.
- 226 —
btm juiiflen SBoltf onb gememera äKann au.^ allen ßapiteln
ju I luifien öitb ju tel)nieii / barnot^ fie jr Ie6en ridjten nnb
iolcf)er feiner Üel)r | ^fi jrer ©eeleii fettgteit broucfieii fimnen ■
Surd) I VITVM DTHITERTCH | 3n ber Sebalber ^tfart
Itrc^en ^u SJiitnbetg | iprebiget / geftedet. | Sluff ba^ iieum
mit fdjimen gi^uteit gejiett. | [SSignetle: 9JtebQillon, oüii
Dcnamenten umgeben, Umüjrift: GEORG EABB. SIG
MVND FEIERABENT. WEIGANÜ HANEN ERBEN.] |
eSetructt ju granrffurt om ÜKain. | M. D. LXVn. |
?lm fSnBe te-; öonjeii :
©cirücft ju f^iQntffiirt ntn | 2Jfain / burcti iScotg SRaben /
©igmiinb geqrabenb | unb ^erigonb 0anen ®tben. | [2 Or-
namente] I M. D. LXVli. I
Sffiolfenbiitlel.
1568.
488) Breuis & perfpicua | explicatio Pralmorum | Dauidis. |
AVTOKE I Joanne Brentio. | DECAS TEETIÄ. | [3Hor.
^orb'S 5DruderäeicIjen, Samm mit gabne in ouHeret gaffung.] 1
TVBINGJE, I Apiid viduam Vlrici Morliardi. \ Anno
1568. I
104 m. in 4".
liielbl., 102 m. %«sl. liagiti. Don 3-206 [geriet; 105 floil 2(iö\.
S(J)liiBbl. StSiieä Sl. leer, .ftopftitfl, läuttobeii. ^(raii, ©ifln.: A„
A„ B— B, ;i:. l)iÖ Z^, Äa-Ass !c. biä Cc, [geftltv: S, feöHt-
Erlangen, granffurt, 3ena, Seipäig U., ©tuHgart, SESitten-
berg.
489) yj^ BEE^aS ET | PERSPICYA PSALMORVM |
DAVIDIS EXPLI= j CATIO. | DECAS TEKTIA. | Ar
TORE I lobaiine Brentio. ; [äJIortiarb'S ^rutfernciificii, Samm
mit gabne in Dollercr gajinng.] | TVBING.^, \ Apiid n
duam Vlrici Morhnrdi. \ Anno 1568. |
104 i81. in 4".
lilclbl., 102 cun 3— 2üß ()Qgin. SI. SqI, SdiluSbl. 2(ple S. letr.
Sluf bet Oorlepitn ®. : ffliur^atb« Xciirtcrji'ldicn, Hainiii mil Jyaljiie
in totltver gatfuiig, barübcr:
— 227 —
TVBING^, I
SDaruntec :
M. D. LXrilL I
Äo|)ftiteI, euftoben. 3Rrgn. ©ign.: A^, Ag, B— B« jc. btö Zg,
Aa— Aas 2C. bi§ Ccj.
©öttingen, ^elmftebt, ÄöntgSberg, itxpm ®t., äKün^en
Uv Sioftod, ©tuttgart, Tübingen.
490) Brems & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis.
AVTORE I lohanne Brentio. | DECAS QVINTA. | [Wlox-
^axV^ S)rucferjei(^en, üamm mit gal^nc in öolleter g^ffung.] |
TVBINGJE, I Apud viduam Vlrid Morhardi \ Anno
1568. I
127 »I. in 4«.
ZMbU 249 öon 3-249 pagin. ©. Xejt [gelter : bie gäl^Inng
f|)ringt toon 136 auf 135 jurücf], ©c^lufebl. 3 legten ©. leer, f opf:=
titel, (Juftoben. 3Jlrgn. ©ign.: Aa, A3, B— B3 2c. big Z3, Aa— Aas
2C. big li.
Srlangen, granlfurt, 9lo[tod, Stuttgart, SBittcnbcrg.
491) ?^J^ BEEVIS ET | PERSPICVA PSALMORVM |
DAVIDIS EXPLt I CATIO. | AVTOBE \ lohanne
Brentio. | DECAS QVINTA. | [SKor^arb^g S)ru(fcräcic^cn,
2amm mit ^a^ne in ttoüerer Raffung.] | TVBINGJE, \
Apud viduam Vlrici Morhardi, \ Anno 1568. |
126 93f. in 4<>.
Sitelbl., 249 öon 3—249 pagin. @. Xejt [geiler: 212 ftatt 122,
169 ft. 196, öie 3ä§Iung fpringt Dou 136 auf 135 surüd]. Se^te 8.
leer. Äopf titel, ©uftoben. 3Krgn. ©ign.: A2, Ag, B— B, 2c. biS Z3,
Aa— Aas 2C. big li [geiler: Yg ftatt Y.,].
©öttingcn, Seipjig St., SKünd^en U., Stuttgart, SEübingen.
492) Breuis & perfpicua | explicatio Pfalmorum | Dauidis. | AV
TORE I loanne Brentio. | DECAS OCTAYA. | [üRorfjarb'g
©ruderjeic^en, Samm mit ^o^inc in vollerer gaffung.] | TV
BING^, I Apud viduam Vlrici Morhardi. \ Anno 1568. I
138 «f. in 4^.
15*
pagtn. Bon 3-275- Sepie S. leer. 91in €d)lu6 üDit e. 275:
Etrala ociaum Decadig, ßc corrigenda. \ Sopflitel, CEuftobcn. äRtgii.
Sign.: A^, A„ B-Ba k. btä Z3, a-Sa !C, bi3 m.
Bresben, Sifenoc^ E. 91., grantfurt, ©Ötftngen, fi-önigS'
berg, firoiifta&f, SRiinc^en U., iRoftocf, ©futfgart, Sübingcn,
Sßjernigerobe, SBien, fflittcnbcrg.
493) Breuis & perfpieua ] explicatio Pfalmorum | Dauidis. I
AVTOEE i loanne Bventio. | DECAS OCTAVÄ. | [Wox-
^arb'ä ÜDruriEeräcictien, Samra mit gatine in DoHerer Raffung.] |
TVBINGjSi, \ Apud vidfuim VJrki Morhardi, \ Anno
1568. I
138 S8I. in 4«.
pagin. mit 3—275 [Set)!«: 12 flalt 21, 259 (t. 256], flefte 2.
Icet. Äopftilel, euftoben. Bitgti- Sign.: Aj, A,,, B— B^ !C. biä Zj.
ft— Sa ;c. bis m. Itie Errata, weli^e SJr. 492 Oeiäcidinet. finb fm
3;efl 6eri(t]ligl.
Seipäig U. u. ©t., Jubingen.
494) Breuis & perfpieua | explicatio Pfalniorum | Dauidis. I
AVTOEE I loanne Erentio. \ DECAS NONA. \ [ÜHor^arb'ä
ffiruderjeii^en, Samra mit ga^ne in DoUerer Raffung.] | TV
BlI^GM, I Apud vidiiam VJrici Morhardi \ Anm 1568. |
80 n. in 4".
lileibl.. 157 ©. Xeft, pagin. Don ffli. 2 an mit 1— 1Ö5 [&e&I«:
29 yian 20, ©. 20 «nb 21 erfdieinl 2 ffllal, 53 % 35. 69 ft. 60).
Set" ©. leer. S(m Stfilufe öon S. 155: EUÜATA. | ffopftitel, 6«=
(tobtn. aBrgn. ©ign,: A,, Aj, B— B, !c. bt« V,.
ÜDreäben, Sönigö&erg, ßeipjig St., ÜJtüni^en U., Sübinflen,
SBeraigerobc, Slöitlenberg.
496) EaSfelbe.
80 931. in 4".
Sitdbl., 157 ®. 2ejl, pagin. Don Sl. 2 mit 1— 16ö l&ebler: bi»
Sejifiei-ung läiifl 20, 21, 22, 21, 22 ic, 43 ftali 34, 142 (1, 146).
Etfte ©. I«r. ffopfdtel, l£u(tobeii. aiirgn. Sign.: A,, A,, B— B,
IC. bie V,. 5He Errata [(. Kr, 495] flnb int ItEt bettAtteL
— 229 —
©fcnac^ e. 81., gfronlfurt, ©öttingcn, ficipaig U., 9io\tod,
Stuttgart, Tübingen, SBtcn.
3m (Stuttgarter eyem^jlar läuft btc SBc^iffcrung 20, 21, 20, 21,
22 2C., 53 ftatt 36, 52 fe^It, 46 ft. 142, 1142 ft. 146.
496) S)cr SBcg | jum ©tütgcn | Scbcn. | 2). 2Rar. Sut^cr. | 3o^.
SSrcntiu«. | 9W. 3). Sjöiij. |
3)artn »I. 18 ff. :
a)cr 5;röft I lic^c ©pruc^ / So- | ^anni« 14. 3c^ Bin bcr |
SCßeg / bie SBarl^cit / önb ba^ i Sebcn / ac. aufgelegt burd^ |
3ol^annem Sren- | tium. |
10 931. in 8^
SebeS S3r. etngcral^mt toon 4 9ianblctftcn, borunter hk ©ign. : SD, d.
5luf bcr »Orienten ©. be« öJanjen:
©cbrutft I ju »ubif* | fin / S)urc^ | ^on« SBoI | rob*
i568^ I
§clmftebt.
497) 2)cr SBcg ju | bcm (gtüigcn j Scbcn. | 2). SKart. Sut^cr.
3o^an. »rcnttug. | SRürnbcrg. | M. P. LXVm.
40 m. in 8^
m. 15»> beginnt :
S)cr ZxöSU I lic^c @pruc^/3o^ | ^anni« am 14. Sap. 3c^
bin bcr | SBcg / bic SBarl^cit önb bag | Scbcn / etc. Sludge
legt I bur(^ So^annem | Srentium.
Sign. ; e— ©5 2c. big ©5. ^itclrücffeite unb le^tc 6. leer, ©uftoben.
Sluf bcr öörlegten 6.: S3i6elfprucft, 3)rucfer5cici^en, barunter:
©ebrudt ju Slürnbcrg / be^ | SSalentin 3ltwhtx / 1 Snt S^ar
cId. cI. Lxvni. |
3!itcI6orbüre: 5 SRanbleiften (bie obere bo^)peIt), jebe ©. ift mit
4 Sianbleiften umgeben, in bie untere ift jetücilig ber erfte SBuc^ftabc
(% ©, ® 2C.) bcr ©ignotur eingebrucft.
93crlin.
498) [fc^tnar j] PARVI DEL | POSZTILE | [rot] EVANYE
LIOV, I KOISZE VSZAKli NEDILLIJ | [fc^marj] PO
230
OBITSAYU OTSITOir CZEI- | k\i tstu, ;
Adventa ili Prirrarätya do [ Vazma, Po Gof^podinu [rol]
Ivanu Breucziu [ft^roatj] tuina= | tseni i prodikani.
Potle ü Harvaczki ya= l zik iz Latinl'äkoga veruo obrä- |
cheni i fjtuma= | tseni: | po | [rot] ANTONIT DALMA
TINII, : 1 1 Sztipanii Ifätrianinu. [ \\ä)mxi] PSAL. XVin.l
Po vf^oi zemlli izaide glafj fiili, I vkoncze | okrugla
zemUe ritsi fiihove. | [rot] VEATISZPONI POLI ITA
NA I Purgara [fdittatg] fftampana, ü godilTchu, | M. I.).
Lxvm I
230 SÖI. in 4".
12 SB!. Xitel uiiJJ SSibniung üon 91ntonluS Xalmata unb 6ti!p6anu3
SonfuI on ^onB wn iBcifeptia*, Stci^^rrn jii Bobelftoiff unb SlaiU
tnilian ^vftÖfim ä" iPottitim unb SSnrlemburi) auf Oltenftölag bot.
iRegenSburg 1568 San. 4, beutf* ittib crobalifd), 217 Don I— CCVIl
fe^ler&oft fol. St. 2ejt [Setter: VII fwit VIII, XSXni ft. SXXim,
XOI [eßlt, CCVI, CCVn fl. CCXVI, CCXVII], S*lu6bl. 3;ite(rü(t=
feile unb leptc S. leer. Sopftilet, Gufloben. Wrgn. äign.: Wtj,
aiij, S, ©ij, Biij, C— Ciij !C. 6ig Ziij, a— aiij ;r. bis eiij, Aa biS
Äaiij IC. bis li. Huf bet DDrlfplen 6. ^olilAuilt, ißutget'S Srud»:
idffifn: amov mit Sttmbrufl unb fibt^er, barunler:
VKATISPONT [ POLI TVANA PVRGARA | mam
pana ii godifrchu, | M. D. LXVIU. |
Srutf Don ^0% Surfer. Sine eingcfienbe 8fiprt?4ung biefc^
Sinide» in: ffiaä »aterlonb (ffllen). 1872, 3!t. 351.
SRegenSburg.
J) [rot] DEVGI DEL | POSZTILE, TO YESZT, LE= 1
[it^iDorä] TNI DELI EVANYELIOV. KISZE | od Va
zma zatsanfsi, dari do prifraljtya otsi« | to ü CzrikTi
vl'jaku Nedillu tstu : Latinfj= | kim yazik om ifjtimiatseni
fäkrozi pots= j tovanoga niusa Gofjpodina, | Ivana Breii
czia. I [rot] POTLI NA HARVACZKI YAZIK | [ic^iuorj]
po Antonu Dalmatinu i Sztipanu n)= \ trianinii obrji
cheni. I 8NE\T. I[KÄZOM ZAYEDNO I rjentencziy i
ritsi. I [rot] \'RATISPONI POLf 7V'Ä= I [fc^roatä] na
Purgara mampana, VIetu [ M. IJ. LSVIIT. 1
286 S8I. in 4".
— 231 —
XiitihU 276 öon H— CCLXXVII fol. 931. Sejt [geiler: XLI ftatt
XLII, LXXXII ft. LXXXin, CLXIX ft. CLXXIX, CCLXVI ft.
CCLXVU], 8 931. Siegifter, ©«lufebl. SCitcIrücffcfte unb lejte 6. leer.
Äopftitel, ßuftoben. SRrgn. (Sign.: Aij, Aiij, B— Biij 2C. bf§ Ziij,
a— aiij 2C. bi§ ziij, Aa — Aaiy k. biS Zzüj, AA — AAiij, BB -BBiij, C.
5luf ber brittletten ©. ^oläfc^nitt : ©l^riftuS am Äreu^ mit SRaria unb
So^antieS, in beriefe linfS Sonogramm: ©d^^üffel, barin ein x [öon
§anS ©d^euflcin]. Sluf ber öorle^ten 6. : 2)rucfer5cicl^n tt)ie Sf^r. 498,
nur mit Umfdirift. 2)aruntcr:
EATISBONAE, | EXCVDEBAT JOANNES | BVE
GER, ANNO I M. D. LXVm. |
SRegenSburg.
500) PASSIO DOMI* | NI NOSTRI lESV CHRISTI, LI-
beratoris Humani generis vnici, tribus | Homiliis expo
Tita, I per | D. 10 AN. BRENT. \ [gierarabegfe.] | I. M. |
Qui quondam divae paffus ludibria mortis, i In Cruce
pro nobis Victima facta Patri est. | Ac nifi coelesti
veniffet origine natus, | Humanuni vellet qui reparare
genus, ( lam pridem caeca totus caligine mundus | Obru
tus, aeternum vergat in exitium. | FRANCOFOETI
AD I Moenum, Anno | 1568. |
28 »f. in 8«.
S^itelrüdfeite unb legte ©. leer. Äopftitel, (Juftoben. Sign.: A2
bi§ Aö, B— Bft 2C. bis D. 5lm ©nbe be§ SefteS:
FKANCOFVRTI AD MOE- | num apud lohan:
Wolffium, I Anno 1568. 1 + |
SBoIfenBüttcI.
1569.
501) BREVIS ET PER- | SPICÜA EXPLICATIO \ Pfalmo
rum Dauidis. \ AVTORE \ lohanne Brentio. | DEC AS
QVARTA. I [SIRorf)arb'§ S)ru(ferjetcl^cn, Samm mit ga^ne
in öoQcrcr Haftung.] | TVBINGJE, \ Apud Viduam Vlrici
Morhardi. \ Anno 1569.
162 931. in 4«.
paflin. DDn «I. 2'- an mit 4—324 [Se^t«: 113 flait 116. bic
Ballung jpvingt DDii 192 auf 195, 178 ft. 278, 268 % 306]. Sefle
®. lect. Hopftitd. Euftoben. aKtgn. ©Ign.i A;, As, B— B, ic. bi3
Zs, a-aa !c. bfä r,, s]. auf bct ODtItBlen ®- :
TraiNG^, EX 0F= I ficina Typographica Vidnae
Vlrici I Morhardi, Anno, 1 M. D. LXIX. | [ßierarabeSle.] 1
erlangen, 5ran!fuct, ©öttingen, Seipjig U. u. @t..
1IRtiiid)en U., JRoftocE, ©tuttgart, Tübingen.
l) Breuis & pei-fpicua | explicatio Pfalmomm ! Danidis | ÄV
TORE 1 loanne Brentio. | DECAS DECIMÄ. | [ajior^
I)Qrb'§ ÜDrucfergeit^en, Siamm mit ga^ne in ttDHerer gajfung.] |
TVBINGjE, I ^pKrf uirfHflm Vlrici Morhardi, \ Anno 1569. j
82 SSI. in 4°.
pogin. mii 3—164. Sopflitel. Suftotei- 3)lrgn. Sign,: A,. A^,
S)reäben, ©rlangen, ©öttingen, fiönigSberg, ©tiittgart
Tübingen, SBien.
503) Breuis & perrpiciia | explicatio Pfalmormn | Dauidis. i
AVTORE I loanne Brentio. | DEOAS DECIMA. | [9Kor=
l)Qrb'§ StuÖerjeicfeen, Samm mit Coline in BoUetet gafjuug.] ]
TVBINGu^H, 1 Apitd vidtmm Vlrici Morhardi. \ Anno
1569. I
82 n. in 4«.
pogin. mit 3—164 [Ml": 134 (t. 143]. ffopftilcl, öuftoben.
mrgn. ©Ign.: k,. A^, B— B, k. biä Xj.
eifenac^ (£. SI., gtantfutt, Seipjig U., SRoftod, Tübingen,
SBJernigerobe, SSJittenberg.
504) Catechifmus, | PRAECIPVA ET | NECESSAEIA CA
PI- I TA CHEISTIANAE ET | ryncerse Religionis | com
pleaens. | lOAN. BEENT. \ PRO SCHOLIS IN DV
CATV I VVIETEMBEEtrJIGO. | Marci 10. | Sinüe par
itulos ad me venire, eorum enim \ est regnum ccelorum. \
TVBINGAE, I Apud viduam Vlrici Morhai-di | Anno
1569. I
P
— 233 —
15 m. %iitl unb Scyt, ©dftlufebl. 3:itelrü(ffette unb leftteÄ «I. leer,
©uftoben. ©ign. : Aij— Av, B— Bv. Sluf ber brlttle^ten (S. SRorl^arb'«
3)ruc!er5eic^en (Samm mit ber fjal^ne im @c^ilb). S)arunter:
TVBINGAE, I Apud viduam Vlrici Morhardi, | M. D.
LXIX.
Stuttgart.
505) EVANGELION, | QVOD INSCßlBI- | TVR, SECVN
DVM 10 AN^ I nem, Centum Quinquagintaquatuor Ho- 1
milijs explicatum, | [Qkxaxait^tt, umgeben öon 2 ©ugeln
mit Äranj unb $ßalmen in ben §änben.l | PER lOANNEM
BRENTIVM. I lAM VERO DENVO SVMMA AG FI
DELI I diligentia in lucem aeditum: accuratifsimöq; |
INDICE addito. | VSVS HVIVS EVANGELH, lOAN
NIS XX. I Multa quidem CS) alm figna fedt lESVS in
confpeötu dtfdpulorum [!] puorum, quce non funt fcripta
in I hoc libro: hcec autem fcripta funt, vt CREDATIS,
quod lESVS eäi CHRISTVS | ille FILIVS DEI, © vt
CREDENTES, VITAM haheatis \ per NOMEN eins, \
[S)ruderjeic^en, groß, ©nget mit 2 $ßofaunen auf einer fiugel
fifeenb, in ben SJoIfen @ott. Umjc^rift:] SI- CVPIS VT
CELEBRI. STETTVA. FAMA- LOGO- PERVIGILES-
HABE AS- OGVLOS. ANIMVMQVE- SAGAGEM-] |
FRANGOFVRTI AD MOENVM, PER GEORGIVM |
Coruinum impenfis Hieronymi Feyrabent, Anno Domi
ni, I M. D. LXIX. I
224 S3(. in fol.
3 SBI. Xitel unb SSibmung öon SBr. tt)ie 9^r. 142, :pagin. 3—5,
221 üon 7—447 :pa9in. S3I. Sleft [^el^Ier: 8 fel^lt]. Xitelrücf feite, 6. 6
unb le^te (S. leer. Äopftitel, ßuftoben. ^Jirgn. ©icjn.: A», Ag, B
bi« B4 2C. 6i« Z4, a— a4 2C. hi^ 05.
S)regben, ^elmftebt, SRarburg.
506) EVANGELH QVOD | INSGRIBITVR, SEGVN* | DVM
lÖANNEM, VNDEGIM POSTERIORA | capita, ab hif
toria de refufcitato Lazaro vfq; | in finem, feptuaginta
duabus Homi- | lijs explicata, | PER lOANNEM BREN
TIVM. I Summa Euangelij, Mar. 16. | Ite in mtmdum
— 234 —
vniuerlum, (£> prtpdteate EtumgeUon omni creafurce: qui
CRE- I DIDERIT, ® ha^timtus fuetit-, SALVVS ERIT.
qui verö \ non CREDIDERIT, condemnahüwr. \ [S)ruder=
äeit^en rote in Seil 1.] | FRANCOFVHTI AD MOENVM. I
M. D. LXIX. I
172 SSI. in foL
162 331. litcl unb %ti\ tm\6,[. S9r. pio lectori ffiic 9Zr- 170, (Jofiin.
oon im~112 [gefiler: 795 ftott 765], 9 »1. SHcgiftei, ©ifehtlbr.
ßepWS iBl. lere, fiopftitel, (Sufto&en. OTtgti. Sign.: ps— P*. q— qi
3c. bia Z(, Aa— Aa, !c. fiiS Tt».
3)reä;ben, SJtarburg.
507) ©ummarta | ?!ber 'üü% neroe Seftament / bar« | inn ouff§
(ürgte Qngcäeigt roirb/roaö am rötigften oiib 1 nü|ten ift
bem [utigdi ?JoW üniib gemeinen 9Jiann/au% allen | Sopi
teln/ju rotffen Dnb ju lernen / barnad) fie jr leben | ritzten
Dnb foldjer feinet leljTe/ju jrcr ©eef | fefigfeit,' brauchen
lonnen/ ] Spuret) | Situm 53ieteriif) / [ ^ßrebiger in bet ©e
balbec ^farrtirc^enp] | ju 9iütnberg / gefteHet. [ 9tüinberg. |
Snno M. D. LXIX. |
fol.
ßtil6äll QU) 3)1, eeiii fr.
Suröet begriff unb innI)Qlt bet | gangen Ijeiligen [!j
©c|nfft/ [!] mib allet S8tbIi(c^en[!J | Sncftec / beä alten »nb
neroen Seftaraentä / burd) | Sofjannem Srentium. i
14 @.
Sopftikl, Kuflobcii. Sign,: ec,i|, eciüj, fr— fiiij. 3>rurf Oon
Slicierid) ©»dop in ^iiiriilierg.
ajiünc^en Sl.
k
1570.
508) ESALAS PROPHE- iTA, COWMENTARUS EX- | PLI
CATVS. I AVTOHE | lOANNE BRENTIO. : VSVS PRO
PHETAEYM , I. Petri i. | Eeporiantes finem fidei veltne.
äalutem animarani, de qua Salute exquilienint, & fem- i
tat! fant Propheta», qni de Ventura in vos giratia Tatieinati
— 235 —
flint, Scrutantes ad quem aut cu- | iufmodi temporis
articulum fignificaret, qui in illis erat SPIRITYS CHEI
STI, I qui priufquam acciderent, teftabatur venturas in
Chriltum affliStiones, [!] | & quae has fecuturae effent,
glorias, quibus & illud reuelatum eft, | quöd haud fibi
ipfis, imö NOBIS miniftra- | rent haec, &c. | Mk ng TtoXv
nQdyfiajv eiokto. \ Vnä cum Indice copiofo in fine
addito. [Sanugf opf mit Umjc^rif t, oben :] FRANCKFOET
^ PETRI [unten :] BRVBACHn ERBEN ZV] | FRANCO
FORTI AD MOENVM APYD HAEREDES | Petri
Brubachij, Anno Domini, | M. D. LXX |
571 S3t. in fol.
6 S3I. Stitel, «ren^ pio lectori n)ie 92r. 175 unb Ieere§ 931., 552
öon 1—1103 :p09in. 951. %ti\ einfd&I. praefatio [gel^ler: 107 ftatt 167,
285 ft. 289, 303 ft. 305, 383 ft. 385, 421 ft. 411, 690 ft. 590, 989
ft. 689, 612 ft. 712, 749 ft. 740, 710 ft. 742, 938 ft. 814, 84 ft. 845,
907 ft. 906, 956 ft. 957, 985 ft. 975], 13 931. Index. Xitelrücffeite,
931. 6, ©. 1104 beS XejteS unb lefete (5. leer. Äo^ftitel, ©uftoben.
SWrgTt. @ign.: &ij--&iiij, A—Aj k. 6i§ Z4, a— aj 2c. bi§ Z4, AA
bi§ AA4 K. bis ZZ4, aa— aa^ 2C. bi§ zz^, a— a4, b— bö [geiler: B4
ftatt C4].
§elmftebt, SRoftod, Stuttgart.
509) EXPLICATIO EPI^ | STOLARYM S PAYLI APO* |
STOLI AD I Galatas. Item in hiftoriam \
Philippenfes. Esther commenta* \
Philemonem. rioli \
Authore | JOANNE BBENTIO. \ [SanuSfopf mit Umfc^rift
toie $Rr. 508] | FRANCOFORTI AD MOENVM APVD
HAEREDES | Petri Brubachij, Anno Domini, |
M. D. LXX
145 951. in fol.
5 931. ^itef, 9Btbmung t)on (Sial.commentar an 3o^- ©^6 tok
9Jr. 152 unb S^otisen über ©alatien, 71 Don 1—141 ^agin. 931.
©al.commentar, leeret ^I., 34 öon 145—211 :pagin. 931. $^ili|)p.cont=
mentav einfdil. Sßorrebe Sßlxd). ®retter*§ wie 9k. 158, 11 öon 213 bi§
234 :pa9in. 931. ^^tlemoncommentar einfd)l. 3Sibmung an 9Roternu§
9BurteImann loie 9?r. 121, 23 oon 235—279 ))a9ln. 931. ©ftl^ercom^
meitlor. 2ildtiirfieilE, S. 142, 312 beä le^teS unb leßto S. leer.
fiDpflitel. Euftoben. aüigti. ©ign.: AiJ, AiiJ, B— B* K. bS T„
V— V, !C. bis Z., a— a. ;c. 6iä bj.
©tlanflen, grunffurt, §elniftebt, Stuttgart, SBien.
510) EVANGELIOX, | QVOD INSOBIBI- | tur, Secundum lo
anüem, ftntum ] Quinquagintaquatuor Ho- | miliis espli
catum, I Fer | lOAIsNEM BEENTIVM. \ lam dennö
copiofifsimo INDICE addito. | VSYS HVI\^S EYANGE
LH, lOANNIS. 20. | Mulla qitidem © alia figna fecit
lESVS in confpectu difdpulorum fuorum, qu(B nan funt
fcripta in \ hoc libro: hwc autem fcripta funt, vt CREDÄ
TIS, quod lESVS eß CHRISTVS \ Ute FILIT'S DEI,
tS vt CREDENTES VITAM habeaiis \ per NOMEN
eins. 1 [Sanuslopf mit Umjc^cift roie 91r. 508] | FRANCO
FORTI AD MOEXVM APVD HAEEEDES | Petri
Brubachij, Anno Domini, |
M. D. LXX. I
224 SÖI. in fol.
tinW. SBibmiing an Seemann B. ftölii wie. ?(r. 142, (iQflm. Don
3— 447 \^ti)kx: 6, 8 fehleii]. Site Irüd feile, S. 6 unb (epK S. leer.
fiopfiilel, ßiiflokn. OTran. Sia«.: Ä,-A„ B— B. ic. biä Z., a— a^
jc. biä Oft,
iSerlin, SRürnberg,
Stuttgart.
511)EVA^'GELn QVOD 1 infcribitur,[!] fecundam loaiinem,]
vndecini polteriora capita, ab hifto | ria de refnfcitato
Lazaro vfque | in finem [!], feptuaginta dua- 1 bus Homilüs
explicata, | Per | lOANNEM BRENTIVM. \ Samma
Eaangelij, Mar. XVZ | Ite in mundum vtiiuerfum, tS
pradicate Euangelion omni creatura: qui CRE- \ DIDERIT,
CS baptizatus fuerit, SALVVS ERIT, qui verd \ von CSE
DIDEMT, comiemnabitur. \ [3onu«topf mit Umfi^rift
iDie iRr. 508] | FRANrOFORTI AD 3I0ENVJI APVD
HAEREDES I Petri Brubachij, Anno Domini, | M. D.
LXX. I
172 ©I. in fol.
— 237 —
162 831. Xitel, »tenj pio lectori tote Sflx, 170 unb Ztxt, pagin.
öon Xitelrüdfeite ait mit 450—772 [geiler : 795 ft. 765], 9 f&l Index
ju beiben Xeilen, ©cfjlufebl. Sc^te« SBI. leer. Itopftitel, euftobeit.
ajlrgn. ©ign.: P2— p*. q— q^ 2C. bis Z4, Aa— Aa4 2C. biS Tte-
Stuttgart S33ittenberg.
512) CATECHIS* | MVS PIA ET VTILI ! EXPLICATIONE |
iUuftratus. | JOANNE BRENTIO \ AVTOBE. \ [Silb,
rec^tg ^rebiger auf ber Sanjel mit $ßubüfum, linfS ©trage
mit §oIjl^auer.] | /. COBINT. XIIIL \ Ne füis ptm-i fen
fibus: Sed mdlitia pueri ßtis: \ Sevfibus vero perfecti, \
ANNO M. D. LXX, \
372 931. in 8«.
8 931. Xitel, Sorrebe öon ^a])?. ©rettet tole 9ir. 197 unb Äatc^
c^iSmuStcjt, 350 öon 1—700 ^agin. 931. 5lu§Iegung [Scl^Icr: 108 ftatt
208, 898 ft. 298, 151 ft. 351, 348 ft. 384, 596 ft. 386, 397 ft. 387,
394 ft. 456, 494 ft. 464, 945 ft. 594, 631 ft. 641, 953 ft. 653, 982 ft.
682], 14 931. Index. Xitelrüdfeite leer. Äo))ftiteI, ^uftoben. SWrgn.
©ign- ){2—){b, A— A5 2C. bi§ Z5, Aa— Aa» 2C. h\^ Zz, [Seiltet: R5
ftatt Tß, Oft ft. OOft, P, Pa ft. Pp, Ppa]. ?tm ©d&Iuffe be§ Index:
VITEBERG^, I Excudebat JOHANNES | CRATO. |
ANNO M. D. LXX. |
93cr(in, S)arm[tabt, ^elmftebt, Sonbon, SKünc^en U.,
Strasburg, Stuttgart
513) ®in Sl^rifttic^e Seic^prcbig / | 83e^ ber S3egrebnu§ | loeilunbt
be§ S^riüürbigen t)nb ^06)^ \ geleierten §erm / Sol^ann
SBren^en / $ßrobftg | ju ©tutgarten / gehalten in ber ©tifft«^
lirc^en aüba / ben jtüolfften | ©eptembris / Slnno | 1570.
©urd^ I aBilfielmum 93ibembac^ / S). | Stem / | S)ag erfte
J^eil / fein 2). Srentij %e- \ ftamentg ober letften SBiaeng /
fein $rebig* | amt / (Stauben / Sel^r önb 93elanntnu§ / | be
treffenbt. | ©etrudt jü Tübingen /be^ SSIric^ | 3JJor^art§
SSäittib l\M. D. LXX. \
©ntWIt auf 931. 31 ff. :
S)er erft Z\)txl be§ Jeftamentg §errn | loannis Brentij. |
Setreffenbt fein Son* | feff ion mb ^rebigampt / tvb\6)zx aufe
— 238 —
bcm Original öon SBort ju S33ort in | ben %xnd öcrfcrtigt
ift I tt)orben. | [3ierarabe§fe.] | ©etrudt jfl Sübin* | gen /
2R. 2)* LXX. I
8 S3I.
%Mbl, 7 öon 1-7 fol. 931. Xej t. 2:itelrücffeitc unb Icftc ®. leer.
Äopftitel, ßuftoben. Sign.: aij, aüj, b-biij. SÖ9I. SBeigef, Bvtppl 10,
92r. 4 ; ^.=3. II 501 ff.
Scrlin, Sre^Iau U. u. @t., ^clmftebt, Sena, SWfinc^en
U. u. St., Stuttgart, SSSien, SSäittenberg, ßüric^ U.
2)aö ^eftament, ba§ ja 'Bep =%ittl trägt, mar aud) attcin öcrbreitet.
514) [rot] 3iüo ^rebig/ ! SBie man fic^ (S^riftlic^ | galten foO/
2Ban groffe 9Snge* | [jcf)»arj] »itter ober ^agel fic^ er^
ben / mit | fampt einer SSnterric^tung / t)on bem | Scutten
gegen bem SBetter / S33a^ | rumb fie f omen / önb tt)ie fie öer
triben | loerben. Slud^ ein Äur^e Sel^r önnb | Sroft / S33ie
man fic^ in groffen | SSngettjiltern erinnern / loeg | man fic^
Sroften | foU 2c. | 5Die ®rft. | [rot] S). 3o^an. »renken. |
[jclitrarg] 2)ie Slnber. | [rot] Sl^oman fRörerS. | [fc^toarj]
S)a§ SDritt. | [rot] aW. ß^riftoffen Sßif^er^. | [f^toarjj 1570. |
5luf 931. 2 beginnt:
@in ?ßrebig öo I bem §agel/t)nb SSnge* | tt)itter/S33o e§
l)ef)r fom / ünb \ loie man fic^ barbet) ßfjriftlic^ | galten foH /
©eprebigt burc^ be | @^rtt)irbigen Ferren / | 25octor So^aft |
©renken. |
21 931. in 8^
fiepte (5. leer. ^D:pftiter, ßuftoben. 6ign.: «fij— «D, 93— 93ö, il
M§ dD. 9luf ber torle^ten ©. beS ©anjen:
®ebrudt JU | SJiurmberg / 2)urc^ | SSatentin ®ei)6* | ler. |
M. D. LXX I m I
Serlin, SBoIfenbültel.
515) aBiber bie alte grobe / | ^e^bnifc^e fingen ber ^apiften/
üom I gegfetoer / loeldie je^unbt bie Scfniten / fampt jrem |
ansang / in jren Sud)ern n^iber auff bie | SSal^n bringen /
— 239 —
önb jubefreff* | ligen t)nber[tel)en. | S)rc9 furnemer ©d^rifften.
I. S)octor äRartinuS Sut^er fcligcn / öon jm gefc^rtc* | ben
Slnno 1530. | n. ^errn ^^ilippi aReIantl^on§ feiigen /au§
jcinem t 93üc^Iein / 3}on ber Äirc^en / Stnno 1539. ge* | f c^ric
ben / tretolicö öerteutjc^et. | m. ^errn Sotjan SBrenfeen SSer
beut jc^et / aufe feiner | 3lpoIogia/fo er Slnno 1559. miber
ein ©pani* | fc^en ÜKönc^ / 5ßetrum ©otum / ^at laffen anfe»
ge^n. | Stufe biefen ©c^rifften / als bie auff ben fRec^ten
®runb »eifen / tan fic^ ein jeber S^rift gnugfam öermaren /
tt)iber ber Sefuitern / önb aller $ßapt[ten SSerfürifc^ ®e
fdime^ I mb ©d^retien / nic^t allein t)om gegfetoer / fonbern
aud^ öon | ber 9Ke6/t)nb gürbitt für bie öerftorbenen / önb
tt)a§ I bergleic^en / jrem bauc^ ju gutem / öon | jnen ift erbic^t
worben. | 3m SRegifter fan ber Sefer balb fe^en / tva^ für |
nü|Iic^e[!] önb nöttige Runden erfleret finb. | ®etrudEt ju
grandfurt am äKa^n / | burc^ SRicoIaum Saffe. | ANNO
M. B. LXX. I
enthält auf 931. 35 ff. :
folget ^errn So^an | 93ren|en Äntoort öom gegfemr /
ge* I gen einem ©panifc^en 2Könc^ / ?ßeter ©otu§ | genannt/
aufe bem fiatein trenjüc^ | öerbeutfc^et. |
25 S3I. in 4«.
Äopftitel, ©uftoben. Sign. : Sz, ß— ^s 2C. bi§ $2, Os ['] [Seiltet :
^2 fe^It]. Herausgeber beg. Überfe^er ift laut Sßorrebe: 3Rattbia§
SRttter. S)a§ GJanje ift geri(^tet gegen einen 1568 erfc^ienenen Xrattat
öom g^gefeuer.
SBerlin, granifurt, Königsberg, ÜKarburg, iRürnberg,
©trafeburg.
16) [rot] ©ummaria | [fd^toar j] 9Sber bie gan|e S3i* | [rot] bei /
2)arinn auff§ für|te angezeigt | n)irb/n)aSam nötigften ift/
bem gemeinen | [fd|tt)arj] ÜKann / aufe aßen Kapiteln / ju
miffen / barnac^ I fie jr leben richten / önb f olc^er feiner
lel^re / | ju j^rer ©eelen feligfeit braud^en | lönnen. S)urd^ |
[rot] 3JJ. SSitum SDieteric^ geftettet. | [f^toarj] SRit fleife üon
nennen öberfefien önb Korrigiert / | 9Kit eim nemen SRegifter. j
[rot] 5Rürnberg. M. D. LXX. |
■ ffnlftöll auf m eecii" ff. :
SuTjer be^rifi onnb inn^att ber | ganzen ^eiligen
cnb QÜec Sibüjc^en Sü= | c^cr / bcS attcn tiitb nerom 'Zt^la
mfnts / bittc^ I So^annem Srcntium. |
J5 ©. in fol.
pagin. Don 330-344. ffopfltter. euflobeu. Sign.: (Sttiw,, 5fi fii«
Sffiiii- Srutt njo6I Don lllri* SJcubcr. litelborbüie : obtn ®otl
ISalec, rccbtä bie iSertreibung Slbamä uitb @Da§ au3 bcm $ar<ibite,
linfö bie Sreujigung IS^iiftt. ^n b«t Setlen: bie Uiei goangelifttn.
Unten: Eulpier unb ^''fl'""' griebr. ü. ®ac^)en bcn Srucififuä ati=
betenb. llnlen bie Budiflaben G W. 3)cr n. t. Seil, an befien ©*luB
ber fflr.'fifie Zmhat Mt, f|Qt ben ®Dnb«titel:
flirrte ongcicigt iiiiub ,' toas am | nütigften Dnb mieten ift ;
bem jungen ddIcE onb geraet= ] nen JDIann/aufe aßen Sa
piteln/ju roifien Dnb ju | lernen / baritad) fte jr leben ri^
ten/Dnb fol^ | ä)ti femer [!] lere/ju jrer Seef ielig= | teil/
braudien tonnen. | SDurc^ | SBitum SDteterit^ / | ^ßtebiger in
ber ©ebaiber Sirenen ju | Slümberg / gefteflet. | 9lümberg.
M. D. LXX. I
Sitdborbüre wie oben.
9Kunc^en @t.
517) Newes from Ni- | niiie to Englande, | brought by the
Pro- I phete Jonas : Wliich newea ] is plainlye published
in the | Godly and learned exposition of | Maister John
Brentius folowing, | translated out of Latine into | £n
glishe by Thomas | Tymme Mi- | nister. | The filent
tongue, the listuing eare | which liarkeneth atler news |
"With ftaring eye and gaping niouth | this title makes
me vse. | ^li Imprinted at London by | Henrie Denham.
dwelling in | Pater noster rowe, at the | figne of the
rtarre | 1570. |
88 SI. in 8".
6 SI. 'Eitel, SSibmung to the right hononrable Lord WiUjMn
Cobhara, lord Warden ot the cinqiie Portes unb the translator to
tbe Keader fowie Si.'e Sjocrebe ju 3onaä, engli|ft), nie Sit. 467,
— 241 ^
82 931. Xeyt, <)agin. üon 1—81 [^filex: 47 ftütt 74, 75; 75, 77, 77,
76, 79, 81, 81 ft. 74 ff.]. Xitclrücf feite leer, ©ufto^n. aJhrgn* ©ign.:
Aij, Aiij, B— -Biij 2C. bi^ Liiij.
Sonbon.
1571.
518) PSALMOEVM | DAVIDIS | DECAS UNDECIMA, \ IN
QVÄ, CVM SEX PSALMIS PBIO^ \ ribus abßlutis
Beuerendus CS) Clanßimus vir D, 10 AN* | NES EBEN
TIVS rebus eximeretur humanis, \ reliquos THEODOEI
CVS SNEP* I FIVS D. breui interpretatione \ perfecuius
est. I [aRorl)arb'§ S)rudEerjcic^en, Samm mit gal^nc in öoDcrer
gaffung.] | TVBING^, \ Apud Ofumldum ^ Georgium
Gruppenbaclu \ M. D. LXXI. |
118 931. in 4«. ... ^
551. 1 — 4* %iit\ unb epistola dedicatoria aii bie SSorfiel^er bcr
württ. Älöfter, un:poglTt., bann ^oglnicrung öon 1^227 für ben Xejt
[geiler: 41 ft. 42, 46 ft. 47, 92, 72 ft. 93, 94, 110 ft. 100, 134 ft.
148, 134 ft. 150, 197 ft. 167, 193 ft. 196, 104, 106 ft. 204, 206, 124
ft. 224], bann anf bem folgenben un))agtn. 931. Errata, ße^te (5. leer.
^oJ)fttteI, ©uftoben. 3Krgn. ©ign.: Ag, Ag, B— B, k, bi« Z„ Aa
Aas 2C. Bis Gg [gcl^Ier: Ca ftatt G,]. ,
®ifena(^ ß. %., ©öttingcn, äRünc^cn U., SRoftocE, Stutt-
gart, Tübingen.
■ ■*
Ö19) IN EXODVM I SECVNDVM LIBRVM 1 MOSI DVCIS
ET LrBERA=| TORIS ISRAELITARVM | EX AEGYP
TO. I Commentarij luculentißimi. | AVTORE | D. loanne
Brmtio. \ PRIMI TOMI | PAES SECVNDA. | [3anu«.
topf in groBer gaffung, mit Umfc^rift: PETRI BRVBA
CHH ERBEN ZV FRANCKFORT] | FRANCOFOR
DIAE APVD I hseredes Petri Brubachij, Anno | M. D.
LXXI. I
192 Sr. in fol.
8 81. Xitel, SBibmung an 9?ic. 5Dloi)t wie 9Jr. 102 unb praefatio,
177 bon 2—177 fol. 331. Sejt unb Errata [Segler: 160 ft. 168], leere«
'. 81., 5 81. Index, ©C^Iu^bl. 2:ite(TÜctfeite, 8(. 186 unbSdilu^bt. leer.
16
— 242 —
JEopftilel, ßu(lDbeii. aJIrgn. Sign.: *ij— *t, A— Aiiij jc. bi*i Ziiij,
Aft— Äatiij !C. bis Ggijj, a-aiiij [Stylet: Hiüj (eftlt]. Snltiäll tnl=
gegen bem Kitel ben gangen EjobuScommentar.
SRoftod.
520) HIOB, I Cum pijs & eruditis lolianuis | Brentij commen
tarijs, ab ipfo | autore recognitus atque | reftitutus. |
[3anu8lopf mitUmfcfinfl: PETEI BEVEACHH ERBEN
ZV FRANCKFORT *] | FRANCOFORTI EX OFFI
CINA TYPOGRA- | PHICA H.EREDVM PETRI BRV
BACCHII. 1 Anno Domini M. D. LXXL |
150 931. in fol.
4 »[. Site!, SaJibmung mit 9Ir. 21 unb Indes, 146 uon 3—146 foi.
ffll. le« tinW- praefatio [Sehtet: 31 ftalt 32, 38 ft. 39, 45 ft. W.
71 fl. 73, 76 ft. 78, 221 ft. 122, 224 ft. 124, bie Sa^tung fprtngl Ddd
133 Qui 129 unb ge^t bann ueiler 134 ff., (pringl »on 135 auf 137],
tUelTüdfefle unb le|te @. leer, fiopftitel, Huftoben. Stign. ®igii.:
aa,, aa», a-ai, l)~b, 2C. bB «i, A— A,, B-Bj [Jlfe&Ier: c, feiill,
PU, siiij]-
^ambüXQ.
r
521) CATECHIS= | MVS, PIA ET VTILI | EXPLICATIU
NE IL- i LVSTRATVS. I D. lOÄNNE BRENTIO \
Ävtore. I [SanuSfopf mit Umj^rift roie 3Ir. 520.J I FRAX
COFORDIM ATYI) ] heredes Felri Brubachij. | Anm
M. D. LXXl I
408 ®I. mS".
2 »1. iitel unb SGpUUDit Hon Süfp. Sreter Wie 9tr. 197, 6 Si.
Kate4iämu8te£t, 389 Don 1—778 pogin. Sl. SSuategmig [fi<f)Ux: 133
ft. 23, 386 fl. 286, 472 ft. 492, 505 fl. 503, 793 ft. 693, 795 ft. G9Ö.
796 fl. 696], 21 @. Index, ^ttelrüdiette unb le^te @. leer. Sopi--
tiUl, (Euflpben. aRrfin. Sign.: *,— *6, a— a, ic. bifl z,, A— Aj k.
bis Za, Aa- Aas ic. biä Ddj.
(Saffel LunDoGftänbig], Wünäjen [Sntiiiuar. iRofenl^ol].
522) [fifiioarg] ©ummarm [ [rot] 93beT bie gan|e St()e[ / baS Site i Dnb
neme leftament / Sarinn auffS lüt^te angejeigt | Wirb / im«
am nötigften onb mieten ift / 1 bem jungen | [ft^ioarj] Sold
- 243 -
tmb gemeinen aWann / au§ allen ßapiteln / ju tt)iffen | önb
ju lernen / batnad) fte jr leben richten / önb | f olc^r feiner
lel^re / ju jrer Seelen fefig« | leit braud^en fonnen / 1 [rot]
S)urc^ I SSitum 3)ieteric^ / ^rebiger inn | [f^toarj] ber @e
balber ?ßfarrKrc^en ju 9lürn* | berg / gefteDet. | [rot] 3)e6
gleiten and) etliche anbere S^riftli^e f^rifften / 1 [f ^toar j]
$. ^^Uipp. ÜRelant^o. Dnb ^. So^anniS SSrenti] / toelc^e |
an Dmbgetoanbtem SBIat Derjei^net finb. | [rot] Wi fleig
Don netoem überfeinen Dnb korrigiert. | [fc^toarg] ©ebrudt
ju Siümberg / bur^ | 3)ieteri^ ©erlafe» | [rot] «nno M* J).
TjXKL. I
fol.
entl^ält )8r/8 ,5hir6cr begriff' ac, om ©(ftlufe bct ©ummorio ober
ba8 9ic»c Xcftamcnt öon 1569 [iRr. 507], »clc^c ?lu8gabc bcm i«cu=
brud bcr ©ummaria ober bo8 5lltc Xcftamcnt öon 1671 beigefügt Ift.
2im @nbe ber ©ummarta über ha^ 91. 2^.:
®ebrudt ju Siumberg / burc^ | S)ieteric^ ©erlaft. |
aRfinc^en ©t.
23) DE PEESO^ | NALI VNIONE | DVAEVM NATVEA
EVM m I CHEISTO, DE EEALI IDIO= | matum Com
municatione, De Afcenfu | Chrißi in coelum, Ö feßione
eius ad \ dexteram Bei patris. \ QVA ÜEEA COR* \ PO
EIS ET SANGVINIS CHEI= | fti prsefentia in Coena
expli* I cata eß, CS) confinnata. | Autore | JOHANNE
BEEN TIO. I [^olif^nit t; ß^riftu« mit fjal^ne in flammen.] |
ANNO M. D. LXXL |
32 SBL in 8^.
Xltclrüdffelte leer. Äol)ftiteI, ©uftoben. SRrgn. 6ign.: Aj— Aj,
B— B5 20. bidD6.})Betgefügt ift am^d^Iug: Lutherus in confessione
de coena domini. $lm @nbe bei} Xe;ted:
M. D. LXXL
granifurt, Hamburg, SRoftod, SSäeimar.
54) PEEICOPAE | EVANGELIOEVM, | QV^ VSITATO
MOEE I in prsecipuis Feftis legi | folent, expofi- | tae
16*
per I lOAN. ERENT. | Accefsit recens ad priorem edi
tionem | Palsio Chrifti tribus homilijs expol'ita, ] eodem
loani Brentio autore. | VRSELLIS | Exeudebat Nico
laus Henricus. ] [BierarabeSfe.] | ANNO D. M. LXXI. |
360 93t. in 8".
Ooflln. Oon 3—715 [J^e&ler: 91 flall 16, !28 fl. 127. 131 f(. 130,
163 ft. 153, bie Säfitung Iprfngi Don 199 auf 600, 63 % 631, 634
)t. 638, -640 unb 664 fefilt, 646 ft, 648, 577 Jt. 677. 668 (t. 688].
a:iKlrii(Jieite unb legten 5 Seilen leer, ßopllllel, ©«(toben. Sign. :
. A;— A„. B— B, jc. 6iä V„ ['stiiki: V« finit Vj].
©icfeen, §e[mftebt, ßtoitfou.
k
1572.
i) [rotj Sliijjlegung | Stüer ©unngelien ünb Spifteln / | [f(^niarjl
©0 man buri^S gnnjie 3ar auff einen jeben | ©ontog / outö
aufi geiDu^nlictien Jeften trnb ^Of- | erlagen in ber Kirchen
pflegt ju ?ßre&tgen »nb für= | äuttog^n / 3n äJier mber
((^icblid)e S^ei)! | get^eiifet ,' Srfllic^en bucdj ben | S^rroirbi
- gen lietrn | [rot] Sofiann SSrengen r tueilanb ^jjropften ju
©tuigart / | [(c^njaräJ 3n 2ateinifd)er Sprod) oerjeic^net Dnb |
aufegaugen. | [rot] ^lat^mals burdi M. Sacobum Orettern Der= |
[fdiroarj] teutfdjet/ Sietit niibetumb mit fleife | uberje^eti. I
[3oiiu§fopS im gia^raen mit Um((^rift roie 9lr. 520.J |
[rot] ©etrucEt ju gtaiidfurt am ÜRa^n / 1 [f^ttacj] M. D.
LXXII. [
158 SSI. in fol.
4 ai. Sitel unb Sibmung ®reTtetä an anno 0. SqmbuTfl wie
_ Kit. 300, 307 ©. lejl, tJogin. oon 1-307. Itteltfidieite unb leg«
. S. leer, fiolfltttel, ßuftoben. OTrfln, Sign.; )(ii, )(üf, S— «iiij ic. biä
8111), a-Q,(ii !c. bi8 c„|. 23 §oljfd)niHe im Sejl.
Setiin, Stuttgart, aBernigerobe, SSolfenbüHel.
526) ^tufjlegung bet | Eunngelien / (o üom Cffcctag an ] bt« auft
ben Slbucnt / auff einem jeben ©ontag naä) aU \ tem gebraut^
in ber Äitt^en geprebigt unb ! fürgetrogen roerben. | Stufegeltgt
burc^ ben S^tmirbigen §crm / | Soljann iSrenJen | aSeilonb
^ 245 —
$ßropftcn ju I Stuttgart. I [SanuSlopf toie $Rr. 525.]: | ©etrudt
ju grandEfurt am SJia^n: |
194 S3f. in fol.
XitclbL, 193 öon 311—696 ^Kigin. ©I. Scyt [geiler: 314 ft. 312,
319 ft. 317, 365 ft. 361, 368 ft. 364, 436 ft..496, 561 ft. 601, 659
ft. 658, 980 ft. 680]. 2:ite(rü(ffeitc leer. Äopftttel, ^uftoben. 9Rrgn.
Sign.: bij, hau e— citü k. bi« jufj, Slo^Slauü 2c. biS ^Knio [geiler:
& ft. f, Pm W^l 35 ^olai^nitte im Xejt.
Scriin, Stuttgart, SSSernigerobe, SBoIfenbüttcI.
527) Auf jlegung ber | ©uangriien / fo auff bcn fumembftcn | gcft ötib
get)ertagcn im 3ar / nad^ altem gebraud^ in ber | Äirc^en
geprebigt / önb fürgetragen »erben. | Stu^gelegt burc^ ben
S^rtoirbigen Ferren Sol^an* | neu SBrentjen / $ßrop[t ju @tub
garten. | @ampt etlid^en anbern faft nü|tid^en ^^rebigten / ju
enbe | getrudt/ tot\d)tx Sn^alt mi Flamen innec^ft folgen
ber I Kolumnen öerjeic^net feinb. | [3anuSf opf loie 9lr. 525.] |
©etrutft }U grandEfurt am 9Kat)n. |
118 S8I. in fol.
Sitelbl., 233 öon 699—931 ))agm. ®. Xejt [fje^ler: 712 ftatt 711,
719 ft. 718, 821 ft. 721, 785 ft. 757, 781 ft. 780, 964 ft. 864]. 9luf
ber 2:itelriicffeite SSeracid^niS ber ©onberprebigtcn. Se^tc (S. leer.
Äopftitcl, euftoben. 3Krgn. (Sign.: i«nii— ^^itiitu Do— Douü 2C. biö
Sattijr 9taa— 5laaiiii k. bi§ 3itii [&e^ter: SBÖtj ftott '^bbn, ^Wm W^l
22 ^oläjdftnitte im Xejrt.
iBerlin, Stuttgart, SSßernigerobe, SSSolfenbüttel. -
528) ßur|e | Stuf jtegung ber | ©piftel / fo nad^ altem braud^ auff I
etnen [!] jeben ©ontag in ber Äirc^en fürgelefen toerben. I
SSormalS in Sateinifc^er ©prad^ öerjeid^net t)nb au^gangen / 1
burd^ ben (£^rtt)irbigen §errn 3ol^annem Srentium | $ßropft
ju ©tubtgarten. | SJiad^mafö üerteutfd^t burc^ | Sacobum
©rettern. | [3anu§fopf ttjie $Rr. 525.] | ®etrudt ju ^randfurt
am 9Kat)n. |
155 931. in fol.
Xitelbl., 3 öon 935—939 pagin. 931. 3öibmung Qacob ©rctterS au§
©c^m. ^aK toie 3fJr. 375, 151 öon 941—1241 pagtiu 931. Xejt [geiler:
658, 659 ft. 958, 959, 104 ft. 1054, 0379 ft. 1079, llOft ft, 1209,
1236 ft. 1239]. 2itelrüdfeite unb 6. 8 leer, fippftitel, (guftoben.
: fiHit, ffittiii, Sn— Sttiifi !c. bis Smm, aaaa— Slaooiin
äJlmmnid [geölerr SKimniiii ftfilt]. Stiif bcc regle
©elrutft äu grandffurt am SDiöin / itt) bc§ | Stbani ^etri
JBtubac^ij fetigeu | Stben. | [3anu§(opf rote auf bem Xiiel.]]
3m Sat M. D. LXXII. |
Setiin, ©tuttgort, SSJermgerobe, SBolfenbüllel.
I) PEEICOP^ I EPISTOLAßVM | QA'AE SING\T.IS DO
MI- 1 nicis diebus haßtenus in Ecclefia | pneleftfe fnerunt,
breuifsimis | Conciuiicalis explica- | tse, per | lOANN.
BEENTIVM. I ITEM EXPLICATIONES | Qu<^am bre
uißimtE Epißolarum, qute ufi- | tato more certis diebus
leftis pro- \ pani folent. \ [SierarabeSle.] j FRÄNCOFOETI
APVD HAE- I redes bonerti Petri Brubachij. | Anüö
LXXII.
Siletbl., Üb onn 339-773 ^i)hxtja\t pagin. S. Ifjl tinW- Botrrte
Bon aJiidjad u. 3ot. Sietter loie *)!c. :-!48 [J^e&I«: 34 (talt 341, 107
ft. 367, 176 ft. 376, 443 Jt. 463, bie 3a§IuiiB fpcingt Don 57G auf
579, 538 f(. 638, bie SBtiluiig Ipringt Dun "70 roieber auf 761],
Siteltüiffdle unb 3 legten S. leer, fiopjlitfl, ßuftobcn.
I— Ar,, B— B„ A., Bs, C-Cj JC. bis Zj, aa— aaj ic. 6iS ee,.
Iielmftebt, ©tuttgort.
530) PERICOPAE | EPISTOLARVM, | QV^ SINGVLIS
DOMINICIS I Diebus haStenus in Eccleüa prseleftse
fii- I erunt , breuifaimia Conciunculis explica [ tae, per
reuerendiim virum Domi= | num loanoem Brentiam. 1
PnepoÜtum Studt= | gaidianum. | ADDIT^ SVNT EX
PLICA- 1 tiones qustdam breuils : aliquot | Epiftolanun,
qufp vfitato I more certis diebus | Feftis proponi | I'o
lent. I ■\'"RSELLIs. | Excudebat Nicolaus Henricus. | An
HO M. D. LXXn. I
11 ®. litel unb fflortcbe Don 9«i(t). unb 3oc. StelKr rote 9Zr. 348.
4IB ODn n— 416 pagin- ©. Icfl LSetllet: 52 ftoti 25, 82 (r. 28, G5
ft. 79, 120 fl. 144, 14 ft. 149, 146 ft. 164, 148 ft. 158, 161 ft. 159,
178 (I. 179. 166 ft. 196, 260 ft. 264, 242 ft. 266, btt gä^lung fprinfll
— 247 —
üon bicfer Sal^I 242 auf 269 ft. 267, 294 ft. 274, 222 ft. 322, 341
fe^rt , bie 3ä]^Iung fpringt toon 403 auf 402 jurürf. Xitclrüdfcltc
leer, ^opftltel, ©uftoben. Sign.: Aj— Aö, B— Bö ac. m Zß, Aa Bi«
Aas 2C. BiÄ CCfi.
®ie|cn, ©öttittflcn, §clmftcbt, S^i*<^"-
531) PEEICOP^ I EVANGELIO- | EVM, QV^ VSITATO
MOEE IN I prsecipuis Feftis legi folent, ex- | poiitae
per I D. lOANNEM BRENTIVM, \ HOMILIAS, QVAE
HIS ACCES- I ferunt, verfa pageUa inuenies. \ [3anui^Iopf
mit Untfc^rift: PETRI BRVBACHII ERBEN ZV
FRANCKFORT +] | Francoforti M. D. LXXTL | .
176 831. in 8«.
3:itelbl., 341 öon 3—343 ^jagtn. @. Xejt, 8 @. Index. Sefete (5.
leer. Äopftltel, ©uftoben. ©Ign.: a^-ag, h—\ 2C. biÄ y^.
^clmftcbt, ßittau.
532) PSALMORVM | DAVIDIS. | DEC AS UNDECIMA. \ JA
QVÄ, CVM SEX PSALMIS FRIO- \ ribus abfoMis
Reuerendus © Clarißimus vir D. lOAN^ | NES BREN
TIVS rebus eximeretur humanis, \ reliquos THEODORICVS
SNEP* I FIVS D. brmi interpretatio- \ ne perfecutus est \
[^otf)axV^ 2)rudEcrgcid^cn, Samm mit gal^nc in öoflcrcr
gaffung.] | TVBING^, | Äptcd Georgium Gruppenback \ M.
D. LXXn. I
118 m. in 4«.
S3I. 1—4* (Xitel unb epistola dedicatoria) un))agin., bann SBIatt*
aä^Iung toon 1—227 [gfcl^ler: 41 ft. 42, 46 ft. 47, 72 ft. 94, 110 ft.
100, 134 ft. 148, 134 ft. 150, 197 ft. 167, 168 ft. 178, 193 ft. 196],
bann Ieere§ iBI. Äopftitel, ©uftoben. 2Jlrgn. @ign.: Aj, A,, B— ßg
:c. 6i» Zg, Aa— Aas 2C. bt8 Gg [gcl^Ier: H fe^It]. S)lefe STuSgabe
unterfc^etbet ftd^ öon ber öon 1571 [92r. 518] nur burd^ ba^ üeränbertc
Xitelbl., burd^ bie Initialen unb \>a^ geilen ber Errata, ol^nc bag
biefelbcn aber im Xejt Beridfttigt Ȋren.
©rcSbcn, ÄönigSberg, Scipaig U. u. ©t, Stuttgart, Tü-
bingen, SBcmigcrobc, SBittcnbcrg, 3^*^"-
1573.
533) [rot] Eated)ifmuä | [idjlDatä] 3o()amii§ Stentij ,' | S5eubI4 |
i§oIjid)nitt: ^ßrebiger auf bet Sanjel mit ^ublihtm] 1 [rot]
j. ßorintft. ]4. | [fc^roorj] 3Berbet nict)t fiinber an bem wr
ftenb' 1 niä / Sonbern an ber boä^eit (eib fitnber. 3rn | bem
berftenbnig aber jeib Doltomen. | [rot] äJtagbeburg / Slnno
1573. I
424 n. in 8«.
432 »(. SiWl, SBlbmuna §artni. SScflerö roie 91r. Sil, flateÄiätniiB-
' te^ unb auflegutig, 2 ©d)lugbl. $le ficiben fegten 91. leer. St)p;=
titel, EuHoben. Sisn.: 9t, 91iii, atiiii, Sin, ffl-Sn k. m 3d, q biS
Oitii, Ds, i— bitii, 6„ c-co K. bis }g, Sin— Stai, jc. bis ®go, 2J öolj=
lc6nltte im Xefl. Mm gnbe beS SeiteS:
©ebruät ju SKagbeburg | butd) SKatt^euin | ©ifefen. |
SRoftod.
534) [rot] STer 5ßeürtlc[) üiib | ^roteftierenbe firieg | [idjroarj]
3;q§ ift / I [rot] §iflortfcf)er / roarI)Qffliget cii grunb= [ lidjer
JBeridit ber Scmrifäien cmpiirunge mib auffrl)ur fo im |
3ar M» D» XXV» bet) jeiten ber SRegterung Saroli
beS V. DJö= 1 [fc^tunrj] mi\<i)m ffeiferä / in Seutfc^Ianbt ent
ftanben / Diib biird) fonber gnabe lSot= | teS / bajumof glütf
lict) itt üUcn S^iinbetn ge[titlet onnb Eingelegt ,' jfluot in |
Satcinifc^er (prad) burcö ^etruni ©nobaümn bcidfrietien ,'
jegt I aber in baS jEeutfd) gebcadjt / ünb an etUi^en ] oljrtereii
oerraeliret / j [rot] 3)ur{f) | [tcf)iDarä] Wl. 3acob ©c^luffern
oon ©uberburg. | [cotj Stein | 3)e8 $roteftierenben ftriegä
leutfc^er Sialion / eigenbilic^e Se^ | fdireibung / wie fid) ber
felbig gleicfjfa^tS dnbet bem obgcraetbten | [idiroarj] ftciier
y, .^oc^Iobjeliger gebdc^tnuS . ergebt / oerlaufjen Dnb im M. D.
XLVIl. I Sar geenbet f)obc. Sßor etlic^ jaren burt^ iiain
.t iertum §ortenfiiim | oon 3J!ontfort in Sateinift^er fprad)
beftfirieben | Dnb erft nerolit^ mit fleig Derteutf(f)et. | [tot]
Wit Se^. mat^. ®nab Dnb greqlieit. | [ft^raatj] ®efru(tt jö
Safel I
9(uf ©. djff. [te^t:
J
— 249 —
SBott gcl^orfam bcr önberttiancn / gegen jtirer | Dberfcit /
©eprcbiget burd^ Sotiannem Srenfe | gu ©d^ioebifd^en ^an.|
6 @. in fol.
Äo^jftitcl, euftoben. Sign.: ^iij, ißt). Sluf ber btittlc^tcn @. bc«
fangen :
©etrutft ju SJafel/burd^ | ©ebaftian ^enrtcpetri / im 3öt
nac^ I ber ®eburt etirifti önferg ^eilanbg | ÜR* ©♦ SXXiii* |
^uf ber legten ©. S)ru(fer5eid^en.
Sarmftabt, ©reiben, granffurt, ©rcif^toalb, Seipjig U.,
SRom, 3ätid^ U.
1574.
535) TA CELI | CATEHISMVS, ENI | Pfalmi, inu tih veg
shih Godij, ftare | inu Noue kefzhanske Peifni, od P. |
Truberia S. Kreilia inu od drugih | sloshene, tretyzh
poprau* I lene inu popul* \ shane. | S)er gan| Satec^ifmui^/ 1
etfid^e ?ßfa(men / ünb Sl^riftlid^e | ®ef dng / bie man auff ben
f urnem« | ften 5^fte finget / in ber SBinbif c^e ©prac^. | ß^iwi
brüten mal conigiert | bnb gemeiert. | DEVT. 31. | Scribite
vobis Canticü istud, & docete fi- | lios Israel, vt memo
riter teneant, & ore de- | cantent. Et fit mihi Carmen
iftud pro Tefti' | monio inter filios Ifräel. | V TVBIN
GL I 1574. I
95 Sr. in 8^
4 S5I. Xitel unb SSorrcbe (toinbifd) unb beutfd^) üon ^rlmuÄ XruBer jr.
aus 2)erenbinöen an @. Sorgen tag 1567 an ®eorg Äifel jum Aalten
SBrunn unb 3fta6bor, 4 S3I. SSormort in »inbifd^er. ©^jracöc, 87 öon
1-174 pagin. S3I. Xcft [geiler: 56 ft. 36]. ©uftoben. SWrgn. ©ign.:
X2-)(6, A-A5 :c. bi« L5 [Segler: D, fe§It]. SBgl. ®Ise in Saftrb. b.
®efcnf4. für b. &t\dj. be« «ProteftantiömuS in Öfterrcid^ 1884, ©. 18;
^inbor thha. 1902, (5. 65.
Tübingen.
536)[rotJ ©ummaria | [fd^loarj] SSber bie ganfee SJi* | [rot] bei/
2)arinn auffiS furzte angezeigt | mxi / tt)ag am nötigften ift /
bem gemeinen | [fc^worj] SRann / au§ allen Sapiteln / ju
ttiffeti / barnai^ | fie jt leben tilgten / dnb f oli^er fein« le^re ,' |
ju i^rer ©eelen fetigtcit Brauchen i tonnen. 5)uri^ ] [rot]
aß. aiitum 3)ietetici^ gefteüet. | [läivoarä] Wit f(ei% Bon neioem
bberfcf)en bnb Sorrigicrt / | äjiit eira ncluen iRegifter. 1 [rot]
Sßücnberg. M. D. LXXUn. |
fol.
©oQ laut angaöe auf ber 3:itclrü[tiefle Sr.'S „Surfen beflriff- ic,
ent^oHeu, iebp* ifl biffer StuSgobc ber ti. t. %tH Don 1570 [Wr. 616)
beigcbunbcn mit bcr ör.'ftfien ©irift om S*Iufi. 91ud] bec a. L Xtil
^mmt, adgele^en titin bent llntec[ triebe auf bem S^itel&latt, ganj mit
ber auägafit bon 1570 überein.
aHünien ©t.
1575.
537) CATEHISSn^S | SDVEDfÄ ISLÄGA. [ MA. ENA PEI
DIGA OD STAEO- | fti te praue inu krive Vere.
Kerftzhouane, Masho» | uane. zheftzhena tili Suetnikou.
od Cerkounih |'inu domazhih Boslijli slushbi, is S, Pifma.
starih | Cronik inu Vuzhenikou vknpe sbrana. Tama- |
hioa Affenda, Otrozhie Molitue, skul'i ] Primosha Trn
beria. | 1. Pet. 3. | Sitis parati ad respondendmn cui- |
übet petenti rationem eins spei quEe | iji vobis est. |
eate^tfmug mit öeS Vetren | Srenttj nn aJi. G. SSifc^er'ä
Qufelegung | ein S^te= \ big com Urjprung Du Stlter beß
recf)lcn ünb faU | (i^en ®Iauben§ »nb ®otte8btenfti5. 1 33it
^augtoffel, Dnnb bie | tleine Agenda. | VTIBINGL | M. IX
LXXA'. I
268 ffll. in 8".
Illclbl., 531 Don 1— .531 pagfn. S. Sejl cinfifil. Sibmunfl ItubetS
an fein ^änt^entinb, ben ISjntir. 3unter JJtani ©eorg 0. Setn jum
SiennoII, bat. Sterenbingen „an S. ^rimt unb geiicionitage", 1 SSI.
Errata, ®. 532 beS Sejleü Uet. Sopftitel. Kuftoben, SSrgn., Sign.V
9(0* gljc in 3a^tb. b. Sefenf*. f. b. Oef*. beä ^irot. in Öflett. 1893,
e. 93ff.
giume [$riDQtbefi|], Sonbon, SSien.
— 251
1576.
538) lOANNIS | BRENTH VETVS | SENTENTIA DE CO
ENA I Domini, q%uxm inferuit Exegefi in loannis \ Euan
gelium cap. 6. Anno 1528. Ha- \ ganoce dliquoties \ excu
f(ß, I Item, I THESES DE COENA DOMI- | ni, quas P.
Boquinus coram aliquot | Principib. defendit in Schola ]
Heidelbergenfi, Anno | 1560. lunij 3. 4. | Paulus 2. Co
rinth. 1. 1 Num, quce confuUo, fecundum carnem con- 1 pulto,
vt fit apud me eti- \ am, © non? \ HEIDELBERGS
Excadebat Joannes Maier, impen- 1 fis Matthsei Harnisch.
M. D. LXXVL I
22 JBI. in 8^
S)ic ©c^rift öon S3rcn5 fielet @. 4—24. Incipit: Omnes homines
qnotqnot ex Adam nascuntur. Explicit: indicium sibi edit et
bibit, non diiudicans corpus Domini. Xitelrüdtfeite unb le^te ®.
leer, ©uftoben. aJlrgn. Sign, ber SBr.'fc^en ©d^rift: A4, Aß, B— B5.
^uf ber t)orIe^ten @. bed ®anjen:
HEIDELBERGS \ Excudebat Johannes Meyer,
im- I penfis Matthaei Harnisch. | [2)rucf er jcid^cn : 2 um
ein güBl^orn öerfd^Iungene §änbe mit Umfd^rift: DITAT
SERVATA FIDES + MATTHES HARNISCH] | MTR
LXXVI.
SBelgel, (Bnppl 10, "^x, 5.
JBre^Iau ©t., ©affel, SRünc^cn ®t, mvnitxQ, ©tuttgart,
SBittenbcrg.
539) Soi^anniiS SJrcntij | Sonfef Sion / Setir bnb | Cef anbtnufe bom
©treit ober bcn | loorten beiS §. 9ia(^tmal§ St|riitt/bte
er f amt | anbcrn Sl^eologcn in ©d^ioaben totber 3tt)inglium / 1
Decolampaben önb ßarolftaben im 3ot | 25. ünb 29. gefc^rie
ben önb | gefutirt. | 2)arau§ toa^ anfangiS biefer ftrittigcn
©acramentfad^ | bor ein Status caufae, bnb ber rechte / tt)are /
einzige ^auptftreit | gctt)cft / Sluc^ tote [!] er jur f elben jeit
l^ett berglic^en loerben f 6n« | ncn / bnnb nac^maln bergliec^en
loerben folte ünnb lonbte / 1 grünbtlid^ bnb eigentlid^ juuer
neramen / qu& bem SBricff | Syngramma genaftt / Dnb ber
Exegeü \o Brentius | in [!] lohannem gef^rieben / mit fleife
■ iu. I iammen gebogen /Dnb getreiii. | lic§ Derteutfc^et. | Stern
D. Pauli Eberi, SöittcmfiergilcEien ^jarcljecrnS etfte Eon- |
fegion onb erfldrung / fo er für ficf} Oitnb anbere IfieoIogoS
ba- 1 iel&ft uon roegen be§ obkmelbten Streits gefteßet / unnb |
im Xecember beg 1561. 3arä ju Üreg. : ben übergeben. ; 9iaeit
JD bie SBarbeit cnb grieben lieben / onb nict)t gerne uerfü^rt |
fein TOüllen niiglii^ nnb notrocnbig ! ^iileien. , M. D. LXXVI. 1
4".
"Sorin, ijngin. coit 31—77, 57 ®. :
So^oniiiS örcntij / ic. | (Jonfcfeton onb Setofttnuft »om |
§. 3lQd)trttat eiinftif!]/ fo er im 3ar 25. onb | 29. toibtr
SiDingltum / ßorolfloben / onb Ceco= | lompaben geit^rie
ben / :c. \
[= HuSjug aiiS btm £i)ngramma unb Bc.'S ^iuSItgung Sri
3Dti.eDattfldlum8.1 Xitel rütf[eite unb leple ®. leer. Sudobcn. fflrgn.
Sign.: 9lii, aüj, B-Sifi ;c. bis Sliij, f-'O«! «- ^'ä Süj. 1"f
bcr üotleplen ®. btä ©anjeii:
©etrurft in bcr Sfiurfiirftlicijen Statt | §fijbdbtrg / beq
So^onn Wetfti / in ocr' i Icgnng 5Kattt)euS §orni((^. [!] |
[Srurferaetilien wie 9lr. 538.J ] 3m Sar 1576. |
5)ie 3"f'"i'intR(tt((uiig ifl auä HniDnarürffi[t)len erfolgt. Br. w
lAcint alä bct SJIlltelätnann jniifd)en £t^. uttbdalDJn; {d mirb miebcr^
^olt betont, et le^re bie mnüilncatio oraüa nliil.
fflajcl, SBteSIaii ©t., Goflel, 3;arniftQbt, Sregben, ertüngen,
§alle , Hamburg , §eibetberg , TOünc^cu ©t. , ^iürnbcrg,
^oftoä, ©luttgart, SBernigetobe.
540) PASSION I TV IE, BßlTKV | TERPLENE. INV TV
DI I Tu zhaftitu od Imerti vftaiene, inu | v Nebu hoieae,
Nashiga GOSPV | DI lesufa Crillula. is vfeli atirih !
Enangeliltou slosbenu: Sred eiio 1 potrebno Pridigo:
inu eno PeiTno vkateri ie Ceil Pal- | l'ioii sapopaden. |
[gierarabeSfe] | Scr giin^e ^afäion / aufe aüen | oJer Suan
geliften/in bie SÖJin | bijc^e fproc^ Derbolmetlc^t / | 33ut(J).|
M. @et>tgtmn 3}Qtmattnum / | @. (£. äanbtft^afft in €ratn |
_ 253 —
^tefeicanten. I DRVKANV VLVBLANI, | Sknsi Joan
nefa Mandelza. |
107 SÖr.'th 80.
53 @. Xitcl unb beutf(^c SBibmung üon ®altnatin an ^crrn Sldja^ien
fjretl^cmt öon ^5urn unb jum l^reuj, ©rbtnarfd^att bcr fürftL ©raf-
fcftaft ®öra, er^^erjog tartö DfJat, <Pfanb]§erm bcr ©raffdftaft Cbcrftetn
. bat. ßo^ad^ 1576 SKörj 12, fotoi.c jloöen. SBorrebc, 3 leere ©., 63 öon
1— as fol, 951. tcjt; 16 ^I. ein ^afftonSlieb mit felbfiänb. Xitel. (5. 54
bi8 56 leer. Äopftitel, euftpben, SÄrgn.? Saut Btbmung ift biefe
^afftottÄl^armonte auä SBagen^agen, SJrenj u. ^. jufatnmengeftellt.
^ufeer ber «Paffion entl^ält ber SBanb, Beginnenb 931. 44» be8 XcfteS
' itodft eine ^ßrebi^t öon SBrenj ntit bem Sattel:
Ena lepa inu potrebna pridiga od Pafsiona Criftufe
Viga, poprei sküsi Eainciga Jansha Brenzia, iuu sdai
pernizh vzlouettfzhino tolmazhena
b. % „eine fc^ijne ?ßrcbigt beS ^errn 95r., barinnen fürnämliift öon
^ ber SBebeutung ber Opfer im 5llten Xeftament unb beni redeten iRu^cn
be8 Seiben^ unb (Sterbend ©^rtfti ge^anbclt mirb." 9?ad^ eije in
3a$rB. ber ©efeüf^. f. b. ©efcft. bc§ «Prot, in Öfterr. 1884. 6. 24 f.
®rucf öon ^anS 2J?anneI in Saibocft.
541) OPERVM REVE^ | RENDI ET CLARlSSI- [ MI THEO
LOGI, D. lOANNIS | BRENTH, PRAEPOSITI | STVT
, GARDIANI I TOMVS PRIMVS. | IN QVO CONTI
NEN- I tur fequeptes Commentarij \ IN \
Geneßn Stufgardice
Exodum Tubin^ije
Exodum Stutgardice
Leuiticum Halce Sueuorum
Numeros Stutgardice
Deuteronomium Stutgardice
ACCESSIT INDEX RERVM ET VER- 1 borum memora
bilium copiofiffimus. | [3Rox\)axV^ 2)rudEerjcic^en, Samm mit
ga^nc in öoacrcr Raffung.] | TVBINGJE \ Excudebat
öeorgius Gruppenbachius, | Änno M, D. LXXVI\
578 n. in fol, -
10 93r. 2:itel, SSorreben mit ©(^lufebl., (931. 2-5» Sßortebc be«
' < ^!an^ unb tcr ti^eol.' grofultät öon Tübingen an ben Sefer, 931. b^
^ elucuhrati.
— 254 —
bis 9 aSebtfQtion^epiftcl üon go^. örenj jr. on fiiibroia Bon 93üiniem=
berg, öl. 10 ©Alufebl.), 1109 ©. Zeff. pa^m. Don 1—1107 [Sffiln:
74 ftall 47, 201 ft. 101, 204 fl. 104, 151 fl. 251. 265 ft. 277, 283 il.
293, 289 fl. 389, 496 ft. 396, 299 (t. 399, 415 ft. 416, 695 ft. 691,
702 ft. 720, 730 ft. 729, 710 ft. 810, 990 ft. 980], 23 S. 3nbtj,
1 ©. ErralÄ unb ©c^lufebt. aroif^Eti S. 348 unb 349 be8 SejteS ifl
tin unpaain, ©onbectiletbJatt :
D. loannis Brentij | In Exodam, secnndum librum |
Mosi, Ducis & Liberatoris | Ifraelitarum es | Aegypto, )
Commentarius prior, prwlectus in SchoUi \ Tubingensi. \
ANNO 1538. I [iKor^Qtb'ä Sruderäeic^en, ßamm mit ber
go^ne in Heinerer gadung.] | Anno, M. D. LXXVI. |
stuf bet Sfteltüdfeite *IJorlrat üun öreiii mit SSei-fen »on 9Harttii
eturiuä. S81. 10, bie iRürtfeile beS SotiberHlflblatteS «nb bie 3 Itpten
©. Im. fiDpflild, SuflDben. SKtgn. Sign.: )(„ )(b, )()(— )U A— ä,
IC. biä Zi, Aa— Ab« ic. bilJ Zzj, Acta— Aaa, :c. bid Ziz„ Aaaa bÜ
Aafta^ ;c. btS Zzzzj, Aaaaa^ — Aaaaai K. biS Ccoeca.
arnftabt, Safet, SSctlin, saresrou U. u. ©t, Saffel,
Sjiüingen, ©reöben, Sifenad) E. ST., Sttangen, ©BEingen,
gronffurt, Jreiburg, biegen, ©reiföioalb, Hamburg, ^elnr
ftebt, 3ena, ffarlsrul)e, Äiel, Königsberg, SanbS^ut, fieipiig
U., 2Rün^en U., 9iürnberg, SRegenSburg, 9{oftoct, ©traS=
bürg, Stuttgart, Tübingen, Semigerobe, Sffiien, Qüviii) ©t.
L
Ö42)0PERVM ÜEVE» | EENDI ET CLAEIS- | SIMI THE
OLOGI, D. lOANNIS | BßENTlI, PK^POSITI | 8TVT
GARDIANI I Tomus Primus. | IN QUO CONTINENA
tur fequentes Commentarij | IN |
Genefin StiUgardÜB
Exodum Tuhingfe
Exodum Stvigardice
Leuitieum Hake Sueuorum
Nwneros Stuigardke
Deuteronomium Siutgardüw
ACCESSIT INDEX REEVM ET VEBBOBVM 1 memo
rabilium copiofUTiinus. | [Üfior^orb'ä Sruderjeit^en, Samm
mit ber gatjne in grofeer gaffung.] | TYBING^, \ Exeu
debat Georgius Gruppenbachius, I ANNO M. D. LXXVI. |
elacvbraii.
— 255 —
3nt Übrißcn bc^. »lattgal^I ac. »ie 92r. 541 , nur öl. 6» ift bcr
©uftoÄ ein anbcrer, bic Errata auf bent öorlc^tcn S3(. fehlen, finb
aber ntc^t alle im 2:eyt berichtigt, ebenfo finb bte grel^Ier ber ^agis
nierung nur junt Xeil berichtigt. S)er ©onbertitel jmtfdften @. 348
unb 349 lautet:
D. lohannis Brentij | In Exodum, fecundum librum
MoJis, Ducis et Liberatoris | Ifraelitarum ex | ^gypto, |
Commentaritts prior, prceleöim in Schola Tubingenfi. \ AN
NO 1538. I [aßor^arb'g SrudEer jei^cn : ßamm mit bcr
gal^nc in ficincrcr g^ffung.] | Anno, M. D. XCII. |
äRarburg.
543) OPERVM EEVE. | RENDI ET CLAEISSI- 1 MI THEO
LOGI, D. lOANNIS | BRENTH, PEAEPOSITI | STVT
GARDIANI I Tomus Secundus. | IN QVO CONTINEN^ \
tur fequentes Commentarij. | IN \
Jofuam prior expofitio. i. Regum.
Jopuam posterior expoßtio, 2. Regum,
Librum Judicum. Efram.
Ruth. Nehemiam.
1. Librum Samuelis. Efther.
2. Librum Samuelis.
ACCESSIT INDEX RERVM ET VER- 1 borum memora
bilium copiofiffimus. | [äRorl^arb'g S)rucf crjcic^cn, Samm mit
ga^nc in öoflcrcr gaffung.] | TVBING^ \ Excudebat
Georgias Gruppenbachius, | Anno M. D. LXXVL \
580 951. in fol.
6 S3I. Xitel unb S)ebifation8e<3ifteI be8 ^ber^arb SBibenbadft au«
S3ebcn^aufen an bie SSorfte^er ber SSürttembergifdjen Älöfter bat. 1576
^uguft 28, 564 fcl^Ierl^aft öon 2 (^ be« erften Steytbl.) bi« 1158 ^jagin.
S5I. Xeyt [geiler: 460 ftatt 160, 151 ft. 161, 146 ft. 164, 204 ft. 210,
307 ft. 397, bic 3ä^Iung f^jringt öon 480 auf 491, 456 ft. 556, 588
ft. 587, bie gä^Iung f^jringt öon 679 auf 7Q0, 729 ft. 731, 754 ft.
745, 827 ft. 823, 934 ft. 931, 1055 ft. 1053, 1081 ft. 1101, 1083 ft.
1103], 19 @. Index. Sluf ber Xitelrüdfeite Porträt öon S5renj mit
SSerfen »Ic bei iRr. 541, lefete 'S. leer. Äopftttel, ©uftoben. SKrgn. @ign.:
*2 — *4, A — A4 :c. bis Z4, Aa-— Aa4 2C. bi« ZZ4, Aaa— Aaa4 2C. bi«
Zzz4, Aaaa — Aaaa4 2C. bi« Zzzz4, Aaaaa-~Aaaaa4 it. bi« Ddddds
* [{Jel^Icr: Pp4, Qq*, Yy4, Aaa^, Bbb4, Nnn4, O004, XXX4, Dddd4,
Eeee4, Qqqq* feWen].
— 256 —
Slniftabt, Safel, Serlin, SreSlau U. u. @t., eafjel, "Siaxvx--
ftabt, ©iHingen, Eiienocti ©. St., Srloiige«, Sfelingen, Oteifä'
walb, §clmftebt, 3ena, HarIStuf)e, Königsberg, SanbStiut,
ßcipjig U., Marburg, München U., Slürnbcrg, StegenSburg,
SRofloä, Stra^urg, Stuttgart, lübingen, aBetnigerobc, Jffiien,
aBotfenbütter, 3iiric^ St.
544) OPEEVir EEVE= [ EEKDI ET CLAEIS^ i SIMI THEO
LOGI, D. lOANNIS | BRENTII, PKÄEEOSIT I I STVT
GÄEDIANI I Tomus Sectindus. ] IN QVO CONTINEN^ \
tur fequentes Commentarij. | IN j
Jofuam prior expoßtio.
I. liegum.
Jofuam poßerior , expoßtio.
2. ßcguTfi.
Libnm Judimm.
Efram.
Ruth.
Nehemiam.
I. Librum Samuelis.
Eßlier.
2. lAbntm Samuelis.
ACCESSIT INDEX RERVM ET VERBO- | rum memo
rabilium copiofifsimus. | [äUorfiarb'ä Srutfctieic^en, ßamm
mit %aijni. in Polierer Safiung-J j TVBINGAE \ Excudebat
Georgias Gruppenbachius, 1 ANNO M. D. LXXVI. |
3öi Übrigen gaB ic. roic 91r. 543. Son bcn gc&leni in ^gi=
nicrung finb beriditigl: 161, lüi, 210, 745, 823, 1053; al6 neut
gf^kr ^ijiiugerDmmcn: 1182 ftotl 1103, 1184—1186 fl. 1104—1106,
678 ft. 679. Sßon ben fyc^lccn bft Siflti. fitib ilefien geblifbeu: Pp„
Qq.- Yjj, Qfiiiq, je^Un],
§eibelberg.
1577.
545) Ser SSeg | jum ©roigen | Öebeit. | 2;oct. ajlart. ßuttffr. I
3o[)an. SSrentiuS. i [äierarabesfc] I Seipäig / 1M.D.LXXVU.]
entbäli auf m. 16 ff.:
2)er tröft» | Iid|e ©pruti^ / So- \ IjnnniS am 14. 3(^ bin
ber 1 SSeg/bie SBartieit / tnb baS | ßeben/etc. HuSflelegt |
burc^ So^annem | SSrentium. | *
'23 ©. in 8".
— 257 —
Sign.: d, ^ unten in ber 9tanb(etfte ber Don 4 9?anbleiftcn um^
gebenen @. fte^enb. 3(m @nbe beS Xcjte§:
©ebrudEt gu Scipjig / 1 be^ Sol^ann. S5e^cr. | 3m Seit / 1
M. D. Lxxvn.
Stitclborbüre : 4 9ianbUiftcn.
|)clraftcbt.
1578.
546) OPERVM EEVE* | RENDI ET CLARIS- 1 SIMI THEO
LOGI, D. lOAN- 1 NIS BRENTII, PRAEPOSITI STVDT
GARDIANI, i Tomus Tertius. \JNQVO SEQVEN- \ tia
habentur. ] Commentarij D. BRENTII in Jobem, \ Lucu
brationes eiufdem © CYGN^Ä CANTIO, in \ Pfalmos
centum © fex. \ In reliqiws qtmdraginta qifatuor Pfalmos
Dauiddcos, | explicatioms THEODORICI SNEPFFII, D, |
ACCE88IT INDEX RERVM ET | verborum memora
bilium copiofifsimus. | [2)rudEerjet({|cn , Samm mit gal^nc
in grogcr gaffung.] | TVBING^ \ Excudebat Georgias
Gruppenbachius, | Anno M, D. LXXVIIL \
112 951. in fol.
6 931. %\xt\ unb 3)ebifation«e^tfleI öon %^toh. ©cftnepf an 3o]§.
Il^aftmir, 3«^. ^rnft, gfriebr. Si(^. unb ^o^onn bon <8a(^{en Ncmis
Febr. 1578, 1515 öon 1—1515 |)agin. @. Xejt [geiler: 275 ftatt 273,
6(^ % 703, 199 ft. 919, 1023, 1024 ft. 1123, 11^4, 1026 ft. 1126,
1028 ft. 11281, 15 ®- Index, «uf ber 3:itelrü(ffcitc Porträt öon
16ren^ mit Steifen toie in 16b. I, ©^(ugfeite beg i:e^e8 unb le^te 8.
leer, fto^jftitel, ©u^obcn. Sl'^rgn. <©ign.: a^— a^, A— -A4 2C. biS Z^,
Aa — Aa4 2C. Bii^ ZZ4, Aaa biS Aaa4 2C. biS Zzz«, Aaaa— Aaaa4 ^c. big
ZZZZ4, Aaaaa — Aaaaa4 :c. bi§ Zzzzz4, Aaaaaa — Aaaaaa4 2C. btd
Nnnnnna [geiler: Ee4 ftatt Eee4, Pppp4 fe§It].
Slmftabt 83afcr, Scriin, SSrcSlau U. u. ©t., Saffcl, SDarm:"
ftabt, 5Dittin0cn, 5Drcgbcn, ©rlangen, Solingen, grciburg,
®rcifgtt)alb, ^eibelbcrg, ^elmftcbt, 3ena, ßarlgrulje, Äicl,
Königsberg, Sanb«l^ut, Seipjig U., SÄarburg, ÜRünc^cn U.,
ökgeniburg, WofttodE, ©trafeburg, ©tuttgort, 34ibiiiget!,
SemigerDbie^ XSien, 3i^tau, ^mä^ ©t.
17
547) Chytraei Historia Augustauae Confessionis. Franco-
furti ad Moenutn 1578.
3)arin ^a^. 413 — 470 bie confeasio Wirttembergica. !8gl.
Sftinurrer, a. a. C. <a. 218. Ü&er bic DeTfcbiebenen ausgaben btä
SBertes bcä ChytraeuB, bie öi« nid)t angeaeben roerben, f. ^futilin:
bibliotheca symbolica 1768 I ®. 72 jf.
548) DE PERSO= | NALI VNIONE | IJVARVM XATV- |
ramm in CHRISTO, & afceniü | OHBISTI in ccelum,
ac fef- I fione eius ad dextram ] DEI Patris. | Qtia vera
corporis tt) fangumis Chrißi \ prcefentia in Ccena expli
cote I esT, CS emfirmcda. \ Autore \ JOANNE BRENTIO. \
[Sitzambeite.] \ YVITEBEBGjE | Excud^xd Maltheus
Welack I Typis lohannis Schwertelij. \ Anno M. D.
LXXVIII. I
60 m. in 8".
3 Sl. litel utib SJonebe, 57 Doii 3—60 [ol. ©l. Xt^i [geiler: 24
flolt 14, äifter 20 fe^lt, 25 ft. 26, 39 (t. 36, bie aä^lung Juvingt Uun
38 auf 40]. Sitelrürffeite imb legte S, leer, fiopftilel, Suflobeii.
SKrgn. Sign.: A,— A,, B— Bj x. bj8 Hj. 3>te selecti qnaedam
capita finb beigegeben lüi« 9?v. 385.
SreSIau ©t., §elniftebt.
1579.
549) 5Der fteine ea= | ted)i(muö Sotiannis | Sörentij / für bie 3u
genb | rnib anbere ®in= | feltinen. [!] | W\i einer lur^en weis
ju ©eidi' I ten / onb etlichen gragen oom | 9iac^tmoI / Sluct)
oon ber SuS onb | Vergebung ber @ünben. | [^ierarabeSfe.] |
©ebrucFt ä" SJrJel / burc^ | 3iicolQum §enticuin. | ?tnno
1579. I
8 S8r. in 8".
^lttliü[f[eile unb 3 leflen ©. leer. eu(toben. 6i9n.: Bij— 9(tiii.
Sgl. juin a:ejl biefcr Sluägabe [bie So^rä (einen Sluetfen entfprei^eiil
nid)t anfiitirtl EufivS: Munnm. Genn. päd, 22, @. 137.
550) TA CELI | CATEHISMVS, ENI | Pfalmi, inu tih veg
sMh Gody, | Stare inu Nove Kerfzhanske ] Peisni, od
P. Truberia, S. Krell
supet na novu popravlene,
hou- I nimi Peifni pobul- | shane.
BLANl, I M. D. LXXTX. |
102 S8I. in 12".
(Snti)ält trog ^Inqobc auf bem Jilel nur
her ®£it(lfd). f. (Slefil). beä $rol. in Ö(tcnr.
I inii od drugih sloshene, Sdai |
I nu svetüku leipimi Du
[3ierara6eSfe.J | VLV
2ieber
. 28. Bgl. S. 2 f(.
ffiopenftagen [tön. Sibf.].
1580.
551) OPERVM KEVE= | EENDI ET CLÄRISSI- | III THEO
LOGI. D. lOANNIS | BRENTH, PRAEPOSITI STVDT
GARDIANI, I Tomus Quartus. | JiV grO COhTINEN^ \
tur feqnentes Oommentarij. | JN \ Ecckßaßen Sahmonis. \
Efaiam. \ Jeremiam. \ Ofeam. \ Arnos. \ Jonam. \ Michceam. ]
ACCESSIT INDEX RERVM ET VER- j borum raeraora
bilium copiolus. | [SDior^arb'iS 5Dtudetäeic^eii, Saram mit
ga^netn9ro6ergQifung.] 1 TVBINGAE | Excudebat Geor
gius Gmppenbachius, | Anno 1580. |
635 SI. in Ibl.
8 m. Xitel, SiebifaliDnäcpiflel Ddu go^ fflreitj jr. an Surg griebti*
Bon ^onbcnburg Dom 9 äBörj 1580 au? liiMnatn iinb Suttitc'ä
argmuentnin in Isaiam ex Latino 3. tomo „ad ostendesdum pul'
cherrimTim conaensum Lutheri et Brentü", 1238 Don 1—1238 pagtn.
' ©.2ejt [S(61et; 166, 167 flalt 156, 157, 178 ft. 168, 1135 ft. 1136],
16 B. 3nbej. 9Cut Bet Sitelrürlfeile SJortiäl Bon SSrenj mit »erfen
Don ÜHarttn (Srutinä mit 9^1. 646, auf &. 14 ein jiticiteä, Boit bem
erften oert(^icbeneä ^orlrSt Bon SSrenj mit beglcitenben Serien. ?lnf
I ber legten ©. :
IMPRESSVM TA^TN- | G^, APVD GEORGIVlil |
Gruppenbacliium. | [Sruderjeii^en, Santm mit ga^ne in
boQerer gaffung.] 1 M. D. LXXX. 1
Soljfttlel, Uiiflobeii. ÜJlrgn. ©ign.: ):(s— ):0i, A— Aj ;c. 6ia Z,.
I Aa— Äftj !C. btä Zz,, Aaa— Aaa, it. 6i3 Zz2,, Aaaa— Aaajij x. biS
I Zzzzi, Aaaaa— Aaaaa, ic. bi€ Mmmmmg [geiler: EkK,, Llli ic. biS
Tyj, (infdil. fe< ieroeüig bie Sign, für baS 4. 5BI. ber ©ejtecne].
amftabt, Sofel, Lettin, Breslau U. u. @t., Soffer, Sotm.
ftabt, Siütngen, IireSben, Ertongen, (Solingen, 5'^anffurt,
- 260 —
greiburg, ©ufeen, ©reifSiuflib, g»ei&el6etg, §eImfteW, 3fna.
fl^arlSm^, ffiiel, SÖnigäberg, Rronftobi, Stiph^Q U., ülaüU
bxonn, aJiflnilien U., Stfgen^burg, Moftotf, ©trafeburg, ©tutt'
gort, lübingen, SSien, SilliU' 3ürid) ©'■
1581.
«
552) S. ajiarttni Suttjeti | ©celigtn &ei)t Onb 3Kei= ] nung / 1 9Jon
bet ^erfmi ef)rifti. | Sion jeinet SimntelfoI)rt. | Som ©i^n
äur Siechten ©otteS. [ Stufe tDeIci)em ber ö^riftlic^e Seier / f»
grieben onb [ 3Sarl)eit liebet / juje^en / boft 3?Drtor Stocobe
?Inbreie (genant | St^miblin) Dnnb jeiner mitl)e!ffer / 9!en)c
ßeffr Don obgeie^ten | punctcn / mit ber ^eiligen tinb SUIge
meinen S^riftlic^en ftirif)= | entehre . autf) iCocttir fiuttjero
wie fic bfä bie Eeut | ^ubereben gebentfen ; mit nidjten | über
einftimmt. | HüeS aufe ben fi^rifften S. aRartini üut^i
onnb jum t^eil | ^otjofl SBrentij , äufamntcn getrogen / Dnti
in 1 100 Propontiones gefaffet. i Stern / ein (ur|et wb
9runblid)er Sericfit / barinne | bie raobre Öe^r / nun ber
ajienfc^roerbung E^riftt/minb irie man [ oon biefem[!]
grofien ®e^eimnu§ reben fDÜ/mtt[I] etlichen [I] | iRegeln,
ettldrt roirbt. | 5;uri^ | 5Di. G^rifto()^orum ®roniminbt. I
©ebrucft äur aJeroftabt on bet §orbt in ber gütfttit^u ^fol?!
$}ur^ aKottI):?um §orniit^. | Anno 158i. |
(Snl^lt in bie SJoritcantig Derreobcn ©türfe nu9 Br.'« Esegesiü
in Jotmniiein, £>agtnau iäM {9h. 70] unb Homiliae ia Job.
grontfutl 0. a». 1669 [9h. 358].
fibnifläberg.
553) Harmonia Confessionum fidei orthodoxarnm et reforma-
tarum ecciesiarum in praecipuis Europae reg^iis. Ge-
nevae 1581.
SiU^U bU Confeasio WirMembergica. Sigl. fSiflaimr o. a. Z-
B. 218 unb gdwrlhi: Bibliolheca Symbolioa I ®. G7- Herjtlb* läftH
jioei Derfd)iebenc ^1 umgaben auf.
— 261 —
1582.
554) OPERVM REVE* | RENDI ET CLARISSl^ | MI THEO
LOGI, D. lOANNIS | BRENTII, PK^POSITI | STVT
GAEDIANI, I Tomus Quintus. \JNQVO CONTINEN^^ \
tur Commentarij in tres Euan- 1 geliftas. | IN\ Matihceum, \
Marcum. | Lucam, \ ACCESSIT INDEX RERVM ET |
verborum copiofifsimus. | [3Korl^arb'§ ©rudferjeic^en, Samm
mit ga^nc in großer Raffung.] | TVBINGiE, | Excudebat
Georgius Gruppenbachius, | ANNO 1582. |
831 »r. in fol.
8 SBI. %M, ^bi!ation«c^)ifteI t)on ^0% SBreitj jr. in XüBlngcn
an ben ^at t)on 64tt)äbif(i^ ^aU dat. octavo Cal. April. 1582, 815
ÖL 2:cyt [cinfci^l. einer SBoncbe pio lectori t)on SBrenj t)om 21. Wdx^
1566 au8 Stuttgart], pa^in. 1—1646 [bie SBcjifferung gc§t aunä(i^ft
Don 1—1122, bann folgt ein Ieere§ unbe^ifferteS 951., bann ein unbes
jifferteS S3I., auf beffen S5orberfeite :
IN EVANGELn, | quod infcribitur, fecundum | Lu
cam, duodecim pofte- i riora capita, Homiliae | o6lo
ginta. I AVTORE lOANNE | BRENTIO. | Tubingae per
Georgium | Gruppenbachium, Anno Domini | 1582. !
5)ann gel§t bie Se^ifferung meitcr bi» 1646, ba« le^tc ^L be§
aieyte» ift o^c giffer [^e^Ier: 160 ftatt 190, 104— 13Q ft. 204—230,
. 132—136 ft. 232-236, bie 3ä§Iung geöt toon 276 ouf 267 ff. aurüd,
424 ft. 442, 502 ft. 520, 546 ft. 549, 582 ft. 562, 595 ft. 565, 531
ft. 631, bie 3ä^Iung fpringt öon 869 auf 880, 1194 ft. 1149, 1161
ft. 1159, bie Bö^Iung fpringt t)on 1202 auf 1221, 1144 ft. 1244, 1146 ft.
1246, 1148 ft. 1248, 1563 ft. 1593, 1517 ft. 1617, 1639 ft. 1633]], 8S3I.
Index. Sluf ber Stitelrürfjcite Porträt öon SBr. mit SBerfen öon 9K. ©rufiuS
»ie Sf^r. 546, ©. 5 a»eite§ Porträt mit SBerfen lote 9h. 551, ®. 16, ba^ 931.
nad^ @. 1122 be§ %t^m unb bie le^te unbejifferte @. leer. Äo^jftitel,
(luftobcn. aRrgn. ©ign. : ):(2— ):(b, A, A„ Aüj, A*, B— B* 2C. biS
Z4, Aa — Aa4 2c. biS ZZ4, Aaa— Aaa4 :c. bi§ Zzz^, Aaaa — Aaaa4 2C.
Bis Hhhh4, liii — liiiüj 2C. bi§ Zzzzüj, Aaaaa — Aaaaa4 2C. hi^ Bbbbba,
CccCci— CCCCC4, Ddddd — Ddddd4 ?c. bi§ Zzzzzs, Yyyyy4, Aaaaaa
bis Aaaaaa4 :c. btS Yyyyyys [geiler: Y4 unb Dddddd4 fel^Ien].
«mftabt, SBafcI, »crlin, »reSfau ©t., eaffcl, SDiOingcn,
S)rc2bcn, Solingen, ®rcifi5tt)alb, öcibclbcrg, 3cna, ftarK*
rul^e, Königsberg, Sanb§t|ut, Seipjig "u., SKauIbronn, SRünd^cn
U. u. @t., StegenSburg, SRoftod, ©trapurg, Stuttgart, !Eü=
bingen, SBiernigerobc, ^i"""' 3"'^''^ ©'■
555) Histoire de la Confession d' Aaxpourg— recueullie par le
D. David Chjtreus et nouvellement mise eu Frangois
par Lue le Oop. Anvers 1582.
Snl^ölt bie Confeaeio Wirttembergica froniöfiji^. Sgl. ©(Sniirret
a. a. 0. ©. 231.
556) [rot] S?on ®olteS | gnaben bnnfer SittilüigS | [!i^»arjj $er
^ogeit äu SBüttemberg / Biib | ju %?d^ I ©raucn ^u Wümptl
gart, IC. ©umarifc[)er | üiib einfeltigei: begriff/ tote e§ mit
ber ße^re tjnb ßeremonicn iit ben Äic= | c^en 3iiifer§ gürften
t^um&ä/ouc^ berfetbeii Stireren antjoTigenben ©ai^en Dirab j
SJerriifiturgen / bife^er geübt unb gebraucht / auc^ füro^in/
mit Derleü I ()Ung ®6ttUc^er ©nabcn / gef)altcn nnb DoD» |
jogen nietbeit lofle. | [Sag ^eräogl. SBürttembergilctje aßaijpcn,
gro|.] I [rotj ©etrucEt ^u Siüroingen/ im ^av i582. |
gnl^üit auf »1. 7''ff.:
Eonfeffion | SBnb SeEantnuS onJetS nja= | ren e&rifllic^eti
©loubenS / fo roeglunb geballter | Onfer freunbtlic^er geliebtet
§err hattet / §ergDg 6I)riftoff / (e> | liger ©ebdcfttnufe / auff
ben 24. SfQnuorti/Sünno 1552. bem oer' | famleten (SonciÜD
ju Srient / burd) ©. ß. ©ejanbten | öberanltoorten laffen. |
73 ©. in fol.
pagin. Bon 6— 7H, Süpflitet, ISuflubeit. Sio
grantfutt a. m.
557) [rot] Ser 2Seg | [((^toarj] ju bem eroigen | Sitbeti \ [rot]
SD. afiart. Sut^er. | i§otj(d)nitt : et)rifti Äeujigung] | [fd)TOarj]
3ot)an SSrentiuä. ] [rot] Seipjiq. M. T). LXXXII. |
24 fBl. in 12»
Sttelrudfctie unb IcBtc 5 leer 6u)tpben <
BiS S3d, li— (Jd, 'S:— 'tu ®ie Otgn S^, a 1 flclien leroeilig
imifrÖalb bei linieren uon 4 Sionbleifteti umtafiintin £ "Inf bet
oorle^Icn £
— 263 —
©ebrudt ju Seipjijj / 1 burd^ 3o^on. 95e^r. | Anno
M. D. LXXXII. I
$gl. Inventario dei libri stampati Palatino Yaticani n 9}r. 401^
?Rom.
1584.
')8) OPERVM REVE=^ | RENDI ET CLARISSI- 1 MI THEO
LOGI, D. lOANNIS | BRENTII, PR^POSITI | STVT
GARDIANI, I Tomus Sextus. \JNQVO CONs \ tinentur. |
I. Homilice in Euangeliftam CS) Apoßolum loannem. \ 2. In
eundem Exegefis, \ ACCESSIT INDEX RERVM ET ]
verborum copiofus. | [SWorl^arb« S)ru(!erjeicl^cn, fiomm mit
gQ^ne in großer gaffung.] | TVßINGJE \ Excudebat
Georgius Gruppenbachius, | Anno M. D. LXXXIIII. |
518 931. in fol.
8 831. Zitti unb 5)cbtfatlon«cpiftcI öon 3o^. SBrcna jr. au8 2:übmöen
Dom 30. ^uguft 1584 an bic (gtänbc öon Obcröftcrrctcfi (Austria
superior), 504 öon 1-1008 beäiffcrtc S5I. Xcjt [bic ©cjiffcrung gc^t
junädift öon 1—446, bann folgt auf unbejiffcrtcr (5.:
EVANGELn QVOD | INSCEIBITVR, SECVNDVM
lOANNEM, VNDECIM POSTERIORA | Capita, ab hi
ftoria de refufcitato Lazaro ufq§ | in finem, feptuaginta
duabus I Homüijs expli- ! cata, | PER lOANNEM
BRENTIVM. I Summa Euangelij, Marc. 16. | Ite in
mu/ndum vnitiersum, CS) prcedicate Euangelion omni crea
tu^ [rce, Qui CREDIDERIT, CS) baptifatus fuerit, SAL
WS I ERIT. Qui verö non CREDIDERIT, condemna
Utur. I [äRorl^Qrb'g S)rudferjeic^en, Samm mit gal^ne in
größerer gaffung] I ^- D. LXXXIIII. \
Sluf bcr mit 448 bezifferten SRüdfeite SSorrcbc Don SBrenj pio lectori
3uli 1549 [ttjie Silx. 170]. %\t ^Bezifferung ge^t bann Don 449 weiter
bi3 776; auf ber unbegifferten nun folgenben (5.:
IN EV ANGELION, | quod infcribitur, fecundum |
lohannem, Exe- | gefis. | JN QVA, PRjETERQVAM
QVOD I fere omnes, qui vnquam in Johannem fcripferunt,
fädle I antecellit, Euchariftias etiam negocium cum pie,
i
— 264 —
tum faticiter exeqtätur. \ AVTHORE lOÄNNE ] 'BREN
TIO. I [Slior^arb'S S)rucfer^ei(|cn, öoimn mit gaf)iie in gröfeeret
gojfuug.] I Anno, M. D. LXXXUII. ]
9[uf ber mit 778 tfäifferlen SfiirffeilE ißünebe öd« SSrenj dat.
Hall Cal. Mart. 1537 fratribus in Creichgoia. aiBbonn ge^t bie
S&m«S "on 779—1008 [geilet: 381 fl. 281, 328 )t. 326, 232 fl.
332, 6B0 ft. 508, 409 ft. 609, 697 ft. 567, 526 ft. B25. 602 ft. 648,
798 fi. 698, 315 fl. 715, 618 fl. 718, 863 ft. 893]], 6 S31. Indei,
S*lu&&l. auf hex Illeli-üdiette ?|jDrteät non fflwni mit Serftn mit
St. 646, auf bft briitlc&len (unb^ifferten) ©.:
TVBINGJ<: I faWor^Qrb'S g)rutferjct(^en, Samm mit gafeiie
in großer Raffung.] [ Ezcwä^at Georgius Qntppenbachim, ]
M. 1). LXXXIIII. I
Segle« ffli. leer, ffluf S. 16 (jiDeileä) ißenräl •am Srens mit »erfen
»U ^x. 551. Sopflitd, ßuftobeii. *D!rgn. Sign.: l:{i— )"U. A-Ai
IC. &U Zi, Aa Bt8 Abi !c. bi8 Zzj, Aaa— Ab», !c. 618 Zzzi, Aaaa
bis Aaaai ;:. bis Qqqq).
SItnftQbt, fflajel, 93erlin, S8re8(QU U. u. ©t., Eaffel,
SJtHinger, JireSben, Efefingen, ©tctfsroatb, §ribelberg, §elm=
ftebf, 3ena, Slorlsru^e, ffönig^berg, Sanbäliut, Seipjig U.,
a)!ünd)en U. u. ©t., Sftegenäburg, SRoftDcf, ©tra^burg, ©lutt=
gatt, Xiibingfn, SBernigerobe, SBicn, 5ß}oIfenbütlet, 3'''^i'^ ®''
559} A Right Godly and | learned dircoarfe Tpon | the booke
of Efther, | Most necesaary for this time and age, to
en- I struct all noble men, and such as God hatli | ad
uanced unto high places about princes, | that Ood loo
keth for this aa an especiaü | duety at their Landes,
principaliy to ende» | vonr themselves to procure the
wealth of \ God bis people, and the beneüte and good |
of bis church, and withall to teach the ser- | vants of
the Lord that they are in dannger and | misery, with
pacience and prayer to atteiid | upon the Lord untill
hee send them delire- | rance. | Written in Latin by
lohn Erentius & German, and | newly turned into En
glish for the comfort | of God bis children, by lohn
Stock- I wood Schoole master of | Tonbridge. | Efter. 4
verf. 14, I For if thou holdeft thy peace at this time,
— 265 —
Com- I fort & delivrance fhall appeare vnto the lewes
ovt of an other place, but thov and thy fathers | hovfe
fhall perifh: and who knoweth whether | thov art
come vnto the kingdom for fuch a time ? | LONDON |
Imprinted by lohn Wolfe for lohn | Harrifon the yon
ger, dwelling at j the figne of the golden Anker | in
Patemofter row. | 1684. |
111 m. in 12«.
3IlteI6(., 16 931. Epistle Dedicatorie to the Right honorable Sir
Francis V^alsingham Enight etc., 1 931. admonition nnto the gentle
Christian Reader, 3 951. Out of Suidas in the word Aman in which
place Assuerus is called Danas. The Argument or contents of
this booke of Ester, 90 931. Stu^Icgung. ^Itclrüdfcttc leer. Äopf=
tltcl? euftoben. mxqn. Sign.: Ag— Ag, B— Bß, C— Cr, B— B5 2c.
Sonbon.
560) [rotj TA CELI CA:= | TEHISMVS, ENI | [ft^tüarj] PSAL
MI, INV TEH I VEKSHIH GODOV, STARE | inu
Nove Kerfzanfke Pejfni, | od P. Truberja, S. Krellia,
inu od drU' | gib sloshena, inu s'doftemi lepimi | Duho
vnimi, Pejfmi pobut | fhane. | [rotj Cdoff: 3* | Ifc^tDarj]
Verbum Chrifti habitet in vobis abundanter: \ in omni
fapientiüj docentes CS) commonentes \ vofmetipfas in Pfalmis
® Hymnis ® canticis \ fpirittmUbuSy in gratia canenies ifi
cordibus ve^ I ßris DEO. | [rot] v' BITEMBERGI, | [fc^toar j]
ANNO M. D. LXXXmi.
3ft iQUt SBibmung Don ©corg ^almatinuS bot. SSittenberg 1584
3att. 1 an ®corg ^ifcl jum Äaltenbrunn unb ©onoui^ Sf^cuauflagc
beö Xrubcx'fd^en ®cfangbud)§, bag „bcn ganzen (Satec^ifmum in feine
3Bfnbifc^ S^ieime" fe^tc (o^ne ben ÄatetftiSmusteft), bte (wie eS ft^^eint,
alle verlorenen) 6f emplare öon 1567 feien aUe oerfauft morben. ®a§
95udft gel^Brt alfo nur inbireft in unfere SSibliograip^ie. 3"^ ®0(^e f.
@Ige a. a. D. 1884, @. 2 ff.
95crlin, ©reiben, Saibad), Sonbon, SKünd^en ©t.
1585.
T
h
561) TA KEÄTKI | VVIRTEEJIBERSKI | CATECHISin^S.
ALI I ty potrebnirhi fhtuki prave isvelizhanlke | Vere,
sred eniini kratkimi vfakdaj- | nimi molitvaini, ino
Hifh- ] no Table. | 3o^an SBten^en ftatec^ifmiiS | SD3inbifd|. |
Marc, 10. | Pnllite Otrozhizhe k'meni priti, inu ym ni- 1
kar nebranite: Sakai tacih je Krajleftvu [ Boshje. I
[SRanfenotnament.] | VVITEBEßGAE | Exeudebant Hae
redes lohaD. (^ratonis. | Anno 1585. |
24 SSr. in 8".
StltlrüdfElle iinb (eBteS 81. leer, l^uflobeit. eigii.; A,-Aj, B
MS Bb, C— Cj. gnlfiält QUBct bcm SQted)i(Jniiiä ou* fUEje (SebtK
unb bie gattStafcl. 8 ^uläidin. im Scjt. SLigl. (iljc n. a, C. 1893,
®. 96.
aSoIfenbüttel.
1586.
562) [fdiroaril 3100 erfd)re(flid)e | [tot] HISTORIEN | [fc^raarj]
5Snb ®eid)i[^f aug §. ©dirifft. | 3)ie Erfte / | Sßon Der [tot]
©ünbflitt / [f(^iiiQrj!] biird) | roel(^e ®ott in ber crfien SBelt/ 1
omb ber Siinbe ttiUeit / erjeufft l)at / | aOe« / idq8 einen leben
bigen Cbem | gehabt ijai auff beut ganzen | ©rbtrei^ ber
SSelt. I S5te anbete / iüon | [rot] ©obom Dnb ©omott^a / 1
[Icftroarj] ^nb rcie Sott auc^ ' Dmb ber i @ünbe roillen /
bie^elbigcn üertilget | ^at / mit @cf)nieffet onb Jeroer | uom
$immel ^erab. I 2Bot önb m^Wdj ettlctt Dnb auS= ] geleget ;
onb in etliche (S^rifttic^e | [tot] 58u|prebigten / [fc^roorj] fein
ütbcntltd) I au^get^eilct / buttfi ben ftoi) | gelarten ^emt |
[rolj D. loliannem Brentiuni. | [fi^roaij] S?nb mit üteis
^etnac^ auä bem üa^ \ tein oerbcutfrf)ef ' buttl) | [rot] M. lo
liannem Pollicarium, | [it^roarjj SBciianb $fatl)crm Dnb
©uverin= I tenbenlen jii aüeiffenfelS. | Slnno 1586, |
162 93t. in 8".
10 Sl. Siiei, fflibmung an Sürgenneifter unb iRal Don JÜegcnsbuifl
bat 1584, Precatio &d Christum pro defeuüone ei^lesiae. scripta
B H. JohanDC Follic&no Anno 47 tempore belli Oennanici, XtutfA
— 267 —
©cbctictn, 151 831. Scyt, ©^lufebl. Xitclrüdfcitc «nb Ic^te @. leer,
©uftoben. (Sign.: ^2-%, S3— % 2c. bi8 »5 [Regler: 5)3 fe^It]. Sluf
ber öorle^ten ©.:
§iob am 19. | 3c^ tDci« ba^ mein Sriöfcr | lebet /zc.
[gierorabe«! e.] | ©ebrucft ju (Sif j* | leben / be^ SUrbonn ®qu*
btfd^ / [!] won^Qfftig auff | bem (graben.
^u« ber SSorrcbe: ,,5)atum . . . 1584. aJlctncS alter« im 60.
aj^eineS ^ßrebigampt«, boju id^ erftlid^ orbentlid^er lücife beruffen SBttb
bur^ 5&rft ®eorgen öon ^nl^alt/ic. ... mit oufflegung ber ^enbe
in ber 2^umb!ird^en ju 9Kerfeburgf orbinirt önb beftettiget lüorben
bin, im 38. SSnb meine« önglücf jeligen önfatt« ünb öbel«, im 17 3a^r
... SR. Sol^anneg ^omcoriu«, Exul." 3ft Überfe^ung ber ,,S3u6*
prebigten . . . SBrentij, bie er ödr etlid^en 3ö^J^en in bem erfd^redli^en
einfatt beg Sürcfen« in Shigerlanb . . . get^an.'' [»gl. ^x. 144.]
iRegeni^burg.
i3)An Harmony of the Confessions of the Faith of the
Christian and Reformed Churches. Cambridge 1586.
©ntl^ält bie Oonfessio Württembergica f. fjeuerlin q. a. O. 6. 68.
1587.
14) Catechifmus, | PRAECIPVA | ET NECESSAEIA CA==
pita Chriftianse & fyncerse Reli* | gionis comple6lens.
iOAN. CRENT. [!] | PRO SCOLIS IN DVCATV \ Vuir
tembergico, \ Marci X. | Sinite paruulos ad me venire,
eorum | enim eft regnum coelum.[!] | [ßterarabei^fe.] |
Tubingse, per Alexandrum Hockium | Anno M. D.
Lxxxvn.
16 931. in 8^
Sitelrürffeite nnb bie 3 legten ©. leer, ©uftoben. (Sign. : Aij— Av,
B — Bv. Sitelronbleifte : einfädle Q^crarabeSfen.
Tübingen.
1588.
)5) Äird^en | ^ßoftiöa | über bie (Suangelien / f öon Dftern | bi«
jum Slbuent / auff einen jeben ©ontag / ber ©emein [!] | OotteS
fürgetragen Dtib geijrebiget roerbeii / oufe ben |(^riff' ( leii
beS @t)rn)iirbigen in §. @ef ct)nfft [!] ^a^gefe^rteii ^errn ]
^D^ann Srengeit \ j^tin orbenü^ juiamen gebraut / onb trein
lic^ oerteutic^t. | f^oläft^nitt : re^tä S8erfiiil)ung S^ifti. lints
Sßrebiger auf bei Sanjel mit ^ublifum, biir(^8 offene genfter
fiefjt man einen ^oljtjauer.] | ©etriidt ju Tübingen / im Sor |
M. D. LXXXVin. I
205 a(. in fol.
Bon 31. 2 nn fol, mit II— fCVI [^efjln: LXVIl ft. LXVm, bie
3Ht|tiing fpiingt Don CCIII auf CCV]. SilelrüdfEite Ick. fiopflitel,
euftobtn. SKrgii. Sißti.: 91«,— 91auii, Sb— S6titt ic. 6t8 Saun, «oa
bis ffloatui !c. bis Stto. 35 ^oljfifinittc im Seit. 9tuf ber fepttn S.
^Dljtdmiif; ffiitiäug ß^tifii in gemlalfm. I)ütun1er:
©onfftmiitig auff eim Sfelein | 3)er 3i'iben Sfönig reite*
ein I ütjriftuS fi'itet nicfjt SBeltlic^ prac^t / | ©onber ein ffleit^
baS @elig madit. |
H [ui
Sjni StuttflorKr gfeniflaE finb Öl, CLXXYJl unb CLSXVIU
I«r unb o^nc gifftr, SI. OLXXTX ft^tießt itit^l an.
566) fiirt^en | ^oftiOa | iiber bie Euangelien / f o mann buti^ |
baS gange S°t/auff bie fiirnemfte feft »nb fetirtage iwr
§(()• I ligen/bem SBoIrf ©ottefi pflegt für jutragen/ong bcn
fcf)rifften | beS Sf)rniiirbigen in §. @ef c^rifft [!] [)od)gelf^rien
§errn | 3o^onn Srengen 1 %dn orbenlid^ gejogen/tinb in
Seutfc^e Iptaaäj gebradjt. | [goljfc^nitt : S^rifluS unb ber
ungläubige 3:f)oma8,] | ©ctrutft ju 5:übingen / im 3ar 1
M. 1). LXXXVllI. I
1Ü2 Sr. in fol.
fol, Don Sl. 2 on mil II— CLXII [geljl«: XIXX ftatt XSIX].
Sileltiiilfeite unb lefte S. feer. fiotjfttlel, Guftobcn. TKrgn. Sign:
oii-oiui, b— bau !c. 6i3 jini, ?ra— Siatui ;i-. biß S55). 22 ^äy
(^itte Im Ztft.
Stuttgart.
gm ©tuttfloirttr ffisemplat finb Bl. CLvni— CLXI unbtj. «nb
Itet, ber lep fC^Utfet ni^t an CLVH an.
^
— 269 —
)7)PASSI0. I ^oftilla ] ober «u^egung/ öom Selben önnb
Sterben önjerS $erm önb ©eligmac^er« S^efu ß^rifti / für |
bie @unben ber gan^n SBett: bur^ ben S^rn^urbigen | in
§. ®efc^rifft l^od^gelel^rtett ^nn | So^nn SSren^en | 9?ad^
befd^rcibung ber öier Suangeliften / gonfe fleißig ju f Qtnen ge
jogen / J bnb in jtno önb jtocnfetg ^rebigten erlldret önb aujs
gelegt: bnb mit | luftigen f eignen Figuren gejieret. | [$olj*
fd^nitt: rechts S^riftui^ auf bem SBege nad) ©olgatl^Q, linf^
e^riftuS le^renb, in ben ©olfen ®ott-3Sater.J | Oetrudt
ju Stübingen / im Sar | M. D. LXXXVm. |
131 951. in fol.
121 ©I. Xttcl unb öon H-CXXI foL Seyt [gcl^Ier: LXX ftott
LXXI, Cni ft. CIV, CXVII ft. CXX], lO SBI. SRefltftcr jur ganacn
^oftiHe. Xitelrficffcitc unb lefrte ©. leer. Äopftltel, e:ttftoben. SWrgn.
@ign.: oatj— oaüit, bb— bbiitt k. big Döö. jy— f^oj. Am (Snbe bcg
S^legifterg auf ber öorleftcn (S.:
©ebrudt gu Tübingen / 1 3m 3a^r 1588. |
29 ©oljftftnttte hn 3:eyt, 5. ^. gejctdinct mit $.
Stuttgart
38) OPERVM REVE» | RENDI ET CLARIS- 1 SIMI THEO
LOGl, D. lOANNIS ] BRENTII, PRAEPOSITI | STVT
GARDIANl I Tomas Septimus. \ JN QVO CONTINEN-^ \
tur fequentes Commentarij. | IN \ Aäa Apoftolonmi, \
Romanos,
Gdlaias,
Philippenfes,
Phüemonem,
ACCESSIT INDEX RERVM ET VERBO- |rum memora
bilium copiofus. | [SWorl^arb'g S)ru(Ierieid^en, Samm mit
goi^ne in grofeer gaffung.] | TVBINGAE | Excudebat Geor
«ius Gruppenbachius, | ANNO M, D, LXXXVIU. \
566 931. in fol.
14 ©I. Xitel, 5)ebifationSeJ)ifteI öon 3ol§. SBren^ jr. die Solstitij
hiemalis 1587 auS Tübingen an ben SRot bon Ulm, unb Index [ber
«Üfo ^ier om'Slnfang ftei^!], ööl S3L Sejt, fe^lerl^aft öon 1—1003
l)ag*ri. [Se^et: 66 ftatt 66, 167 ft. 176, 221—228 ft. 231—238, 277
Epiftolas Pauli ad
f(. 289. 260 )"t. S90, 207 ft. 307, 336 ft. 339, 476 fl. 470. 806 ft. 816,
921 fefell, bie aä&fung fpringt Don 808 auf 810 unb »un 913 auf
915], S(61u|&l. auf ber litelrüdfeite ^jäorträt üon Sreni mil SÜttien
Don.üfiart. 6ruriu8 mit 3Jr. 456, cmf S. 28 (jroeileS) Sßovttät Orn Sreitj
mitSSeviert roie 9tr. 551. SegteS 331. I«r. Huf ber brillierten S-:
TVBINGAE, EX- | cudebat Georgius Grup- | pen
bachius. I [aJEorfiQrti'3 SDrucEerjeicEien, Öomm mit ga^ne va.
großer gofiung.] | ANNO M. D. LXXXVIII. |
Sopflitel, ßufiDben. Siran, ©ian.: )[,-)[„ X)(-K )u, A-A. ;c_
btä Z.|, Aa— Aa, ;c. biä Zzj, Aaa — Aaa4 ic. big Zmj, Aaaa — Aaaa«^
!c. bis Ppppi [§e^ler: Ff,, Pp,, Yj, teilen]. ®er lejt beginnt mtt
»renj'ä ®ebito!ionSei)iftel an ^tii,. Scboppec Dom 22 ^an. 1534 ouÄ
St^ui. ^aß, bann folgt ^d^. SrentiuB pio lectori Uan 1536. bann
baS ArgTunentum in libram Actornra autiire D. Martino Luthero !c.
airnflübt, Safel, Serlin, ©reälau U. u. ©t.. Gaffe]:
©Illingen, ©teeben, Solingen, ©reifsroatb, §eibeI6ecg, ^elm-
ftebt, Send. ÄatlSrufie, fiiet, Äbntg^berg. CanbSttuf, Seipjtg
U., Sliünc^en U., SRegcnäburg, Sfioftocf. ©trafiburg, ©tulf^
gort, Tübingen, Sfflernigetobe, SBien, 2^Mo.u, äüric^ ©t.
T) KÄTHXIZMO% I H STOIXEISSJI \ TH'S TS'N XPI
STUNä-N nr=\ETEäS: nAAAl' MEN l'HO' liSJ'N-]
vy B^tTfly, y nävu GtoXöyy, awiszayfiivTi : vBv 8h ht t^s
P'io- I fiaiK^g eis t^" S'AAijvix^v yÄÜnJav ijQwixoig ^neffi )
tteievexdelaa : öiä M. liQmvvfiv \ MtLyiaqqV. \ CATECHIS
MVS, I lOANNIS EBEN- | TU: OLIM A' M. HIEKO
NY- I MO MEGISERO SENIORE, IN VSVII | Chrißi
ante iuuentutis, carmine Grwco conuerfus, © er eodem
verßbas | Latinis, ä M. Hieronymo Megifero itmiore, red
d/itus: I ntmc verb primüm in lucem wdittis, | ET j ILLV
STRISSIMO PEIN' | CIPI AC DOMINO, DOMINO
LVDO- I VICO, Duci Vvirteraliergico & Teccio, Comiti |
Montispeligardi &c. dedica- | tus. | [ßierarabeSle.] | TV
BINGÄE, I Excudä}at Georgius Gmppmbackim. \ M. D.
LXXXVin. I
12 öl. in 4".
k
titiW. Bibmung beä §ie
Vilpergae I58(i 8 Ka!. Not.
on. Stegüei an üccjus Subtolg d&L
lilelrüdfeite unb leg» £. Inc. $031-
^Ici
nierungi 1—21. Giiftobcn. Sian.: Aj, A3, B— Bj, C-Cj. 31u[ bei:
mit 2 unb 3 pagin. S. Epigroinmata (1. beä ^acoB ©djengl ou4
Scftomborff nn ©ieroii. 9Keflifer iun., 2, be8 "üRaüm KniriuS, 3. beä
Seoiifi. Sngeljttrt, paedugoKBrclia StücariÜBiiiia [fo] on ^isron
HlegifM ian., 4. bcS Steron. aßegiicr iun. 011 ffiolcarb unb 3o6 Saron
in Egl unb ^ungerSpcid) dnt. Flumoiiae iu finibus Dalmatiae niari-
timiaAnno]581). 5)q8 Suc& ift bcr St.'f (^e ff atE(l)i3mu3 in
grled). unb Inlcin. iBetJen. Sfn^ ber ÜBibmung ge^t &crtiot, bafe
;i(« sen, bie gtieft. ffierfe gefAricben i)ai ante aliquot
.nm ill»s [bie iCna&en in bei S^ule] in Graeca lingna
tain qnae olim ipse addidiceram in niinra mihi revo-
carem. Sein Sot|n ^nt olä fi'nabe wn 12 ^o^ren bie lotet«. aSetje
gemad}!. 3}!egi[et sen. t[t 33 ^Q^ie lang in Stuttgart, quo iu loco
socer meuB Alexander Marcoleon Indnni literarium initio apemt.
Se&rer geweien et poBtea in aliis [luiirttembeig.] appidis.
SBteSlau U., JRegenSburg, Sfflolfenbüttel.
570) Ewänielia od Jana swi^tego Apostolä y Ewänielisty
näpisänä pöltorastu käzaniem i^zykiem Lacinskim wy
lozona. Z ktorego zjVsi^ nä polaki iezyk przez Wäclawä
Ägrypp^ kä.sztälaiiä, Mienskiego Düeriawc^ Nienionoyc
kiego Litwinä: Dia tych ktoi'zy Laciiiskiego iezyka
nie vmieia iest przelozona. W Wilnie, w drukÄrni
Jana Eafcanä Roku päiiskiego 1588.
85 991. in fol.
Kaifl eftreidjer: Biblio^rafia Prlgka, Bb. 13, S. 332.
SBo öorl)Qnben? [Sn fftolau iiic^f.]
1590.
57X) OPERVM REVE. ! RENDI ET CLARIS- | SIMI THEO
LOGI, D. lOANNIS ! ERENTII, PRAEPOSITI | STVT
GAEDIANI, I Tomns Oftauus. \ JN QVO CONTINEN
TVR I FOLEMICA SCRIPTA CONTRA PE- \ trum ri
So«., C2 Sacmmentarios. \ IXDEX PR^CIPVORVM CA
PITVM 1 & rerum oflaui Tomi. j [äJior^arb'S Iintcferäeit^en,
2omm mit gotine in grofect gaftun g.] | TVBING.^, \ E x
citdebai Geori/ius Gruppeitbachius, \ ANNO M. D. XÜ. \
564 SflI. in fol.
— 272 —
6 S91. Jitei unb 'Sebifalionäeliiitel Don Onfi. areiij jv. in Sübingeii
bom 2b 3RSti, 15% oii '^Ifü. Submig ^^falgfliaFen Dom 3lfiHn, Qevjog
Bdii SüDern, 564 Don 1—1108 pogin, SB1. lejt [^eljUt: 166 ftotl 173,
719 ft. 179. 131 fl. 231, 253 ft. 235, 293 ft 289, 564 ft. 264, 652
ft. 265, 237 (t. 273, 301 (t. 310, 302 ft. 320, 339 fl. 333, 242 ft.
342, 327 fl. 372, 573 ft. 571, 871 ft. 875, 1000 ft. 910, 1003 ft. 912,
298 fl. 928], 4 Sl. Indes nelift S*lupl- Stuf bei Jtldrädfeitt
Sporlröl Don fflrenj mit SJcrfen Don afiartin Erufiuä IPle 9Ir. 54G, nuf
bev Dierilegten ®, (ätneitcS) ^orträt »du Brenj mit ^rfen loie "üx. 551,
3 icBlca g. leer, ftopftitel, (iHftDbeii. fflrgn. Sign.: )(ü-)U, X—A,
biö Aa» JC. 6i3 Zz«, Aaa— Aafti ic. biä Zzz„ Äaaa— Aaaa, ic. bi«
je. biä Zi, Aa Zzzzi, Aaaaa— Aaaaai [^etiler: Riij ftati Ra].
fSaitl, Serlin, ©reölau U. u. ©f., ©iHingen, SDreäben,
Sfetingen, greiburg, Oteifämolb, .gieibellietg, ^elmftebt, ^a,
fforföruiie, Siel, fionigöberg, 2QiibäI)u!, Sctpjtg U-, Sonbon,
Jöiünc^en U., SlegenS&urg, ?RoftD(f, ©Irafeburg, Stuttgart,
Tübingen, Seriiigetobe, Qiüm, äüttd).
1591.
572) [fcEjTOarjl Ä [rol] itdien [icöroatj] D [rot] rbnung | [(c^roorj]
3 [rot] n meintr [Ic^marj] ® [rot] nabigen [Idiroarj] §
[rol] errn | her [jdjmarjj Wt jrot] arggrafeii ju [(c^roarj]
SB [rot] ranbenburg / Dnb eines | [fc^roarj] ©rbarn 9iat^S
ber ©tatt Sliirnbcrg / Cbrigfeit j uttb gebieten /roie man fid)
be^be mit ber Se^r | unb Betemoiiien Ijalten [olle. | [3{eii^S'
abier im greife,] | [rot] 3ejo oufs neu / bem allen (^emfjiflr
nac^ / I [fctlioarj] mit Jonberm glei^ tuicberum gebnicö/ 1
[rot] 3um §off / I [fc^toarj] Set) S«atlt)äo ^feilft^mibt/l
AKNO DOMINI I [rotj W. 3). XCI. j
85 SI. in fol.
5 ©L Stiel, erlafe be« SKnrggrafen
SDloutag nni^ Slntoni unb SJorvebe, 8(
Sileliütfjcitc leer, fiopflitcl, üuftobcn.
»ij IC. bi§ 3ii, SHn, ^m k. biS Kiii-
Stuttgart.
®eor0 bat. aägtmborff 1633
Don 1-160 paßin. !öi. 1<p.
Sign.: ):(, ):(ii, % Stij, 8.
573) 8YNGEAMMA | CLARISSIMORVM QVI | HALM
SVEVORVM CONVE. | nenint i-irorum. l'uper verbis
Ccense | DominicEe, & piiim & eruditiim, | ad Johannem
Oeeolampa- | dium, | Bafüknfnn Ecclefiajten. \ [3icr=
arobeöte.] | ANNO M. D. XCL |
litelviirtjeile leer. Suftoben. ©igii. : Äj— As, B— Bb !c. 6i3 F„
SreSlou U., §e[mflet>t.
1592.
574) [tot] fiirc^enorbnung ] [fd)niQrj] in meiner gnebigen §etcn|
ber ÜWarggrofen lü. SSronbenburg / Snb | einS Etbarn SRat^S
ber ©tabt ÜJiirmberg | Dberfeit Dnb (gebieten. 1 [rot] SBie
man fid) beibe mit ber üe^r unb | Seremonien f)alten fo0e.|
[ic^roorj] M.D. XXXIII. | [äierorabeätc] | [rot] 3luf3neu/
iegD bent alten Sjem^ | [fdjroarj] (ilar nacf)/mil fonberm
flei§ roiber= j umb gebrudt: | [rot] 3" 9Iürmbcrg / buri^
fiot^arine | [fi^roarj] ©erlac^in ISrben. | [rot] 1592. |
59 SSr. in fol.
erafdiL SJotrebe, fol. ddh 2—59. Sitehiirfieite letr. ffopfttle[,
Suftoben. Sign.: Slij— Slüii, S—Sitij ic. bis ^iij, 3— Qtij, H— fliifj,
2-aiii.
ffönigSberg, Seipjig U.
1593.
075} lAC. KOfEDONCII 1 SYNOPSIS | DE EEDP^MTIONE
ET I Pß-^DESTINÄTIONE: | CTM ASSERTIONE
THESE'iN DE ] VniuerfaLitate redemtionis & gratis |
per Chriftum ; aduerfus Samue- [ lern Huberum. | Accej
fere tS fkeßs de Prtedefiimtime, per \ iOHA NNEM BREN
TIVM, ex I Commera. ad. Rom. 9. \ [3ierara6e«(e.] | HEI
BELBERGAE, \ excudebat Abraharaus SmefmaiiDus. |
ANNO ei3. i3. xc;in. I
enthält auf S. 132 ff, :
lOHANNIS BRENTn | DE PR^DESTINATIONE |
EPITOilE, I Ex Corametario eius ad Rom. 9. quem | edi
dit anno 1564. tideliter del'cri- | pta, & in gratiam eo
rnm qui verita- | tis quam contentionis cupidiores \ Amt,
I libello huc adießta: contra 1 obtreßtatores. qiü genuina
— 274 —
Lutheri I & Brentij foboles haberi volentes, | in doftriua
tarnen de prf,dertinatio- | ne quam longiEfimö ab vtroque
re- I ceduQt, nee animaduei-tunt per no- [ ftrü latus fefe
fodere eos ipfos quo- | rü noniinibus tantopere gloriätur. |
19 ©. in 8°.
IJafliti. »on 133-151 ['
ajhgn. ©ifl«.: I,—h, S
■etiler: 120 ftatl 139]. Hopflittt, Gufloben.
©aOe.
1594.
576) CatechÜmns | PIA ET VTILI j EXPLICATIONE 1 ILLV
STR.ATVS. I WANNE BBENTIO, Autore. \ [§oIäf c^nitt :
^rebiger auf bcr Äanjel mit ^ßublilum, in ber Sßitte 6f|rifhiS
om Äreuj.] | 1. Corinth. 14. | Ne fitis pueri fenßbus: Sed
malicia pueri ßis: \ Sen/ibus vero perfecli. \ ANNO M. D.
wniL I
372 St. in 8".
8 S8I. Sttel, ajorrebe von iSa]p. Praeter inie 9!r. 197 un& fialc=
4i8nm8tejt, 350 öon 1—700 besiffftte 581. Explicatio CatechiBmi
[gelter: 348 ftatt 384, 412 ft. 402, 332 fi. 432, 316 ft. 45R, 504 ft.
594, G04 fl. e09, 631 ft. 641, 953 fi. 653, 955 fl. 655, 699 ft. 669],
14 Sl. Index, ^itelrurlfette leer, ffppftitel, Suftoben. 9)!rgn. Sian. :
)(j_)(„ A— Aj IC. biä Z„ Aa— Aa, ;c. bis Zza- 81m ©«lug b«
leBten ®. :
VITEBERG^ I EX OFFWINA CRATO- 1 NIANA. \
ANKO M. D. XCini. I
3ft gjeuauflage tieS ÜMtoft^eit ®vudä Don 1561 [SUr. 384]; bic
ainnfänge unb =f^Iüffe fitib Don ©. 1 beä StEtel bet Pmefatio
Explicaüoiiia an übereinflimmenb, bod) finben fii^ Heine änberunaen
j. a. in ben Siipen bcr SOtrgn.
51tllingen, greiburg, Stuttgart.
577) ISrden Siic^Iein. | ^ie fid) ^rebiger onb Qa\)!>' | rer
f)atten joUen / ©o ber %nxde boS | arme 2DeubId)ranbf Ober
falten mürbe. | 3n eti\ä}t ^rebigten : | 9(uä ®Dtte8 feiig
niac^enbem irort/ | 3?on fio^en Gieiff reichen Se^rern gefaf(et.|
©ampt [ ^erglidien onb anbei^tigen ©ebetlein : | SHÜen reäiten
— 275 —
toQtcn e^riftcn / $ol^e« | önb $Ribrigc8 ftonbeS/in bicfcn
legten gefel^tlid^cn [ jeiten / jur loarnung in S)ru(I öorfcrtigct. |
Surd^ I M* Theophilum Glafer Pafto« | rem önb Super
intendentem ju Srcf jbcn. | [atanblciftc] | Srcfeben. | M. D.
xcnn.
@nt§ält auf ©I. 38 ff. :
S^rifttid^c önb nottürfftige | SSttterricI^tunge. | SBic ftd^ [!]
5ßrcbigcr önb fielen l^altcn | f oücn / f o ber Sürdf ba« S)cubf d^*« |
Sanb öbcrfoUcn würbe. | Sol^an: 53ren^. |
9 931. in 4«.
euftobcn. eign.: f— fiti, I-Itij. ^uf ©I. 48ff.:
SBom bürden / SBic man fid^ | wiber bcnfclbcn ruften f ol /
3Rit einem | 85uf«f ertigem leben / önb bem | lieben ®ebet^ |
S). Sol^an. 93ren|. |
23 931. in 4^
©uftoben. Sign.: m— ntitj 2C. blSrui. ^^ ®J^^e bcS ®anjen:
Oebrudft in ber S^urf ürftlid^en ©tabt | 3)re§ben / burd^
Oimel 95ergen. | 3m 1594. 3ar. |
8)0PERVM REVE- | RENDI ET CLAEIS- | SIMI
THEOLOGI, D. lOHANNIS | BRENTII, PR^POSITI |
STVTGAEDIANI, | Tomus Quintus* | IN QUO CONTI
NEN=: I tur Commentarij in tres Euan* | geliftas: |
MaUhcmm, \ Marcum, \ Lucam. \ ACCESSIT INDEX
KERVM ET I verborum copiofiHimus. | [©rudferjeid^en,
Somm mit gfa^ne in großer gaffung.] | TVBINGiB |
Excudebat Georgius Grntppenhachim, \ ANNO M. D.
xcnu.
%xt SluSgabe fttmmt im Übrigen mit "^x. 554.
93re§Iau U., Äiel.
18*
1595.
579) e&fii^e SufS ^rebigten | Stu5 ben f^retflic^cn gifto- | rien
Dpn ber ©linbflutö / onb bem | Stempel be§ SornS ©OtteS
DÖer bie ju | ©obom tnb ©omotta. | SSeilanb ] ®urc^ ben
S^ttuirbigen / §o(^ge[Qtten | Dnb ©ciftreitficn Tlieoloffum D.
Joatmeni Bretüium \ Sateinifc^ gefteQet/ | SJnb ju bie(en
testen gefe^ttii^en jeiten ber atmen | (S()riftenl)eit jum heften ,■■
S3eut[i^ in 5Drucf uerfcrtiget | SBoit | M. Theophilo Glalern.
Paftorn | tmb Supetintenbenten ju Slrefeben. [ [lnjljlc^nitt :
ß^riftuS am Sreuä unb äjiofeä mit ber efiernen ©erlange,
SKonogramm unten rechts : HH.J | 15 ©refjbeni 95. |
66 S8L in 4».
4 !S1. lilel unb SBibmimfi an Wicol. Don OTilüe. erb^ectn auf
@icfien Silben meü. I^^^uif. €ä(t)f. $o^^ unb @lallmei(ler atic^ gct).
Conbrol, bat. SJteSbcn am tage bc§ fi. protomartj-ris Siephaui 1595,
61 «I. Scjt, edlluBbl. litelriirffeite unb Icgle ©. Iter. SopttiKl.
Gußcben. Sign.: lÄ^ii, ■■"li;, a^auj ic- biS gil, ?t^Sliij st. bi«
3Hj. auf bet norleglen ©. ^o^ft^nttt: Sonib mit ^rfe. 7 geilen
iBfolmenjtlQtc, bann:
©ebrurft bur(^ ®iniel SBergen. 1595. I
Saut iBorrcb« i[! ®lafei: burcfi ben Supftfnl. 3>. HaJliat ISbcr&ati
auf bicfe ^bigten 3k. 'S ^ingeniiefen tDoibcn unb fd)i(tt fit bem %tlti(
jum Sleuia^t. Sie ßüloria Bon bet Sünbflm finb 3 S|iteblflten ii&et
Gen. B, 7, bie .^iftotia Don Sobom unb ötomorra ftnb 6 ^rebiglen
übet Gen. 18. 19 „etiwo gefd|rieben im ^örrfen ä^'Ü"-
)) [rot] D. lohannis Brentij [ [fc^Jöorjj ^xotX) tinnb groön^ig
^rebigteu ; | S [rotj Dn bem [ic^roarj] © [rot] infaC bes |
Iiirden in 3)eutf(^Ianb. | [[tfiroarj] ^n melden etliche Dor
neme ^iftorien | beS Stiten leftamcnts / (o oon ©otteS jRacfe
Dnb i ©ttaffe ober bte Siiiibe jeugen / ß^riftliili erlleret,
Sßnb I barauä belricfen : SBofier [olc^c ((Jrerflii^ Sanb» |
ftraffe r'(§ Dorurfai^en / onb roie biejelbe burc^ | roare Suffe
abjuroenben. | [rot] Segt öden frommen ß^riften / ^olfffi |
Dnb niebcrS StanbeS / ©eiftlit^cn rnb 2BeItHd)en / bei) ! [f^tootj]
biefem gefel)rtic^en onb betrübten firicgferoeien / Dnb | groffen
— 277 —
XArdengefal^r / ju ^ol^m Zroft / aSamung | tmnb ähttertic^
öcrbcutf d^et. | [rot] Äud^ mit fel^r fd^ottcn ®tittUm / Sicbcm
tjnb I [fi^toargj 0falmen / fampt einem nüfelid^cn Sftegifter ]
gum J)rud verfertiget / 1 SDurd^ | [rot] Petrum Lemmelium,
Schnebei^en- ] [f^toarj] fem, S. S. Theol. Studiorum. |
[tot] ©ebrudt ju Seipgig / btt) bnb in | [f^arj] Verlegung
Solenn: ©e^erS / 1 3m 3a^r: | " W SR. fc. X6t). |
208 951. in 4«.
24 ^l. ^tbmung bed Semmeliug an bte ^erjöge (S:]§riftian, 3o^.
©eorg unb ?luguft b. ©acftfen bat. ^cga» 1595 gebr. 6, SSorrebc
St^.'« ju ben «Prebigten bort S3r., SBorrebe ©r. an SBeit S)icterid^, Epi-
gramma bon ^bral^am f^aber, ludirector Schnebergensis auf borUeg.
SBuÄ, beggl. bon Qac. gfObriciuS, ludi Pegauiensis moderator unb
$auIuS fiemmeliu^, Schnebergensis ludi literarii ibidem coUega
fotbie (Summa unb ^nf^ah bcr ^ebtgten, 170 bon 1—69 (^rcbigt
1-10), bann bon 1—101 fol. SBI. Xeft [gcl^Icr: ble 3ä§lung fprtngt
bon 16 auf 18, 70 ft. 67, blc gä^Iung fpringt bon 20 auf 22, 73 ift
boppelt gejä^a, bcSgl. 92], 11 SBl. SReglfter, 3 ©c^lujbl. Xitclrüdfcite
unb bte Ie|ten 5 6. leer, ^opftitel, (Siuftoben. ^gn. @tgn.: atji,
oui, b— biii 2C. bi« fiij, Sl-Sliij 2C. big ^itj, «o— «aiii k. big Saür
8taa-Slaaiij 2C. bis fjff [f5c§Icr : SKüj fc^lt]. 3(uf ber fecftftle^tcn (5. :
®ebru(f t ju Äeipjig / | be^ Sol^an: öe^er. | [2)ru(f erjei^en,
gro^.] I 3m 3a^r: | 3R. 2). Mt). \
SJrei^bcn, Hamburg, Seipjig.
581) ©ummaria | SSÖber ba^ \ ncwe Seftament S)ar^ | inne aup
!ur^te angejeigt / toai^ | bem gemeinen äRaft / aui^ aQen ^a
pMn 1 1 am notigften gu »iffen ift. | %)nxä) \ SR. SJitum
S)ieteri^ / tott)^ \ lanb ^rebiger ju SRurnbcrg gefteHet. | ©ampt
anbem etli^en nü^Iic^en | ©d^rifften / auffg new gebrudt. |
3^ena | Se^ Sobia« ©teinmann. | ANNO M. D. XCV. |
Cum Priuilegio. |
entl^lt auf 951. 177 ff. ;
ßSBr|er Segriff ünnb | 3nn^alt ber gonfeen tieiligen
©grifft / 1 bnnb aOer öiblif^en S3ü^er / beg aU \ ten ünb
nettjen Steftamentö / | burd^ | 3of)annem Srentium.
Sßolfenbüttel.
582) TA CELI | GATEHISMUS, ENI | PSALMI, IN\' TEH
VEK- I rhih Godon, Stare inu Nove Kerfzhanske | Pej
fni, od P. Trubeija, S. Krellia, lurja Dalma- | tina, ina
od drug:ih sloshena, iuu s'do- | ft.emi lepimi Duhovnimi
Pej- i llni pobulChane. l 3| | COLOSS. m. \ Verbnm
Chrifti habitet in vobis abundan- 1 ter: in omni fapientia,
docentes & commonentes | vofmenpfos in Plalmis &
Hymnis & Canticis | rpiritualibas, in gratia canentes in
cordibus Te- | Ttris DEO. | [3ieracabe§fe.] | TIBINGI. |
Skusi Georga Gruppenbacha, | Anno 1595. |
260 m. in 12".
Snt6alt tTDB SilelanfloSe nutSicber. ®. Elje: 3o5rb. ber ISef'lH*-
f. Oefd). beä *]3rot. in ÖJterr., 1884, S. 34.
ßaiba^ [SanbeiSmufeumJ.
1607.
583) [Icf)HiQrjJ eDangcrifcIier Sirenen | Stiibi!rl(^afft / | [rot] Sin
fur^e Snlmerffung | [Jc^roatj] bec antniort / mit beren ju |
begegnen beut ', ^ | rot] J'ilß'f^fi' : Suc^lein / roegen 58rüberfi= |
[fc^roarj] i^er Sluff^ebung onitb §tntegung ber ] big^eto
Derfü^rten Streite / onkngften | aufegegongen / | [rot] @anipl
etlictfen gürftlidien Dnb anbe= | [fc^roarj] ren / §errn 30^.
SSrenjü / »nb ^^ilip. Ttelat\d)tl)or\. | bebenden / (o tor 77
3af)ren / eben biefer %r% \ falben / ouff bem groffen 9let(^3
tag I ju 3Iug(t3urg / SInno 1530. m^' | gangen finb/ ] 3Duri^[
[rot] GEOEGIVJt 5IYLIVM D. | [idiroarj] ju SBittenberg
flcfertigct. ' [rot] ^ßnb bofelbft mit G^urf. ©. Jreq^eit [fc^luor,;]
gebruift bntcti 3d^. ®orman ; 3n oorfegung I ^üul ^elltiigen
S8ud)fii^rerS. | [rot] Anno 1607 |
emöäll auf ?iL ejij " fi. :
SStitbt ®raf I ^iliilippS Schreiben (ompt | jroeflen beont
wortlit^en | aJiifäinen / | loannis Brentij | Snb | Phüippi
Melanchthonis.
18 @. in 12«.
3ft baS BäfTtiben Don SÜItl. unb Sr. an $^<I, 0. ^eflcn Dom
11 3uni 1630 unb Sit Mtplft auf btS Sanbaraf« antniort, s. d.,
— 279 —
beibe beutf(^. Ko^fHtel, Suftoben. Sign.: ®i{j— ®Dj, ^ij, ^itj.
«Paginierung : 146—165, 6ej. 169—176.
1608.
584) aSom SBeruff | Jßnb | (Snturiaubung ber | ^rebtger / 1 (£^rift
filier gürtreffüc^er Sel^ret ^Bebenden / 1 Slfö nemblid^ / 1 D.
MAETINI LUTHERI, |^etrn PHILIPPI MELANTHO
NIS, I S5er Ideologen ju ßeipfetg / | D. JOHANNIS BREN
Tn, I D, JOACHIMI MÖRLINI, | D. NICOLAI GAL
LI, I D. TILEMANNI HESSHUSH, | D. SIMONIS
PAULI, I D. MARTINI CHEMNITII, | «nb e|Iic^er
Sllten SSdtter. | [3terarobeS!e.] | Ocbrudt ju ©teffen / 1 ©urd^
9itcoIoum ^ampeltum / ber Söblic^en SUni« | öerfitet bafelbft
Typograph. Anno 1608. |
enthält auf ®. 24-25.
D. BRENTIVS IN APOLOGIA CON- | feffionis Wirte
bergenils folio 649. |
2 ®. in 4».
pa^in. mit 24, 25. fio^jftltel, Euftoben. Sign.: 3).
©icfeen, SBoIfenbüttel.
1610.
585) DE I HAERETICIS, | AN SINT PERSEQUEN- | DI,
ET OMNINO QUOMO- | do fit cum eis agendum, mal
torum I tum veterum, tum recentio« | rum fententiae. ]
LIBEB HOC TÄM \ TVBBVLENTO TEMPOBE
BEB- I NECESSÄBIVS, ET CVM OMNI- \ bus, tum
potifßmum Brincipibm ® Magiftra- \ tibtis utüifßmus, ad
difcendutn, qu6d nam \ fit eorum in re tarn controuerfa, \
tam^l periculofa, offi- \ dum. \ Qusenam hoc libro con
tineantur, ter- | tia pagella monftrabit. | RECENSÜIT. |
lOACHIMUS CLUTEN | Megapolitanus. | ABGENTO
BATI, I Typis Joannis Caroli Typogr. | ANNO M. DC. X.|
entpit ouf S5I. 25» ff. :
AN MAGISTRATUS JURE | pofsit occidere Ana
baptirta«, aut | alios H;ereticos. Johannis | Brentij Ten
tentia. {
35 ©. in 8".
poflin.: oon 49—83. tSufto&en. Sign.: D— Diiij, Cv, B— Ev, F,
Fi]. Sgl. Suiffon; ©e6. ^aftcHiDn n 363 f.
Sflofet, 93re8lau U., Selben, $Qri§ [Bibl. nat, Mazarine,
de la Soc. d'Hist. du protestantismej, aSien.
1612.
i) Coqms et Syntagma Confessionum Fidei ; annect. Catho
licus Consensue ex aententiis Patrum (Gasparis Lao
rentii) apud Petrum et Jacobum Chouet 1612.
etii&äll Me Confeasio Wünlembetgica (. geuetlin a. a.D. I 68 f.
1614.
587) Melchior Goldast: ^oüüfcöe 9Jetrf)S ^änbet ic. Frankfurt
a/M. Job. Bringer 1614.
em&äd ouf ©. 906 fi-;
®in Sf)rifttic^e ^ßtebigt noii Sr^dtung gemeines griebeS
in ©ad)en bie 9ieligion betteffenb .... 3o^an. Srengen.
Copia bt& Dbgemelteti augf(^rei)ben€. ätuc^ eines ÜRanbatS
Qug bemielbtgen eifo[gt.
Sgl. 1»r. 78.
1615.
588)S)e§ $er^09= | lt)umb§ 2Biittembcrg | Soften Drbnung. |
[lierjogl. SBürtterabergiic^eS Sffiappen.] | Oefruät in bet
gürftlici)en | ^ouptftatt ©tuttgorbt / 6ei) | Sotiann 3Bel)nd)
ffle&lin / j i[. DC. SV. |
72 «I. in 8«.
6 ei. %m unb «onebe. 127 Bon 1—137 pagin. S. It|t,
2 6T^lii6bl. 3:flelrü(I(elle iinb beibcn legten Sl. leec. Xopftittl.
enftobtn. ©ian.: Slij-SIo, B— So ;c. bis 3d. «uf ber fünftlepien
@. Konbleifte, baiuntei::
— 281 —
©ctriidEt in bcr | prftlic^n ^au^rtftatt | ©tuttgarbtcn /
htt) 3o* I ^ann SSk^ric^ ?fte§Iin. | Anno M. DC. XV.
3ft tiQCä^ SSorrebe nal^cju unöcränbcrtcr W)hxud ber frül^eren Drb«
nung.
3)rc8bcn, Stuttgart.
589)I0ANNIS BEENTII | THEOLOGI CELEBEEEIMI
EPISTOLA I DE \ EXTLIO SIJO I Nunc primum edita |
ex Bibliothecd \ lOACHIMI MORSH | [ßierarabegfc] | RO
STOCH^ I Tppis Hceredum RicheUanorum. \ ANNO CHKI
STI I M. DC. XVI. I
4 S3I. in 4^
Xit«(rü(ffelte unb le^te <B. leer, ßuftoben. ©ign.: A2. 5luc6
abgebr. in: Unfc^ulb. «Ra*ri*ten auf 1713, @. 346-352, ferner in:
Thomae Crenii animadvers. philol. et histor. P. X. (Amstelod.
1701) pag. 221—225. 3ft ber befonntc SBrief Qn ®corg aRajor.
($r. XXm "Slx. 262.) ^mx 3)atierun9 f. bic (Sc^lufttoorte : Cum haec
scriberem o avxox^aifOQ adhnc hserebat Halae et ego latebam sex
aut Septem miliaribus Halä, in agro, expectans nuntii de mea
familia et reliquiis eins adventum.
93afcl, 85rc«Iau U. u. @t., (göttingen, ^aUt, Hamburg,
J^clmftcbt, ÄQtförul^c, Stuttgart, SBoIfenbüttd.
590) JOANNIS BRENTi | THEOLOGI CELEBERRIMI ]
EPISTOLA I DE | EXILIO SITO, | Nunc primum editä |
ex Bibliothecd \ JOACHIMI MORSL I [Srucfcrjcic^cn :
?ßelifan mit jungen.] | Broftat aptul Joh, Hallervordeum \
Bibh Rostock. I
4 991. in 4«.
©uftoben. ®ign.: Ä^, Ä^.
JBrcMau St., SWürnbcrg, 9fiegengburg, Qxitan.
1619.
591) EXAMEN \ DIIODECIM | ARTICITLORCTM, A | RE
BELLIIIM VU^LGO | quondam fparforum, \ Per \ JO
HANNEM BRENTIÜM 1 aptid Salinas Svevorum Eccle
fiaßefn, dein Ecdeficp \ Stutgardienfis Prcepoßiurti inslitn
tum, (S ad quendam \ Germania Frinäpem perferiptum, \
LIBELLl|S I EecleÜarticis atq; Politicis appri- 1 m^
atilis & neceffarius, veramq; Reipab. mo- | deratfe &
aequabiliter inftituendte rationem foUdfe ] commonftrans,
ac tarn MagiTtratus, quam fub- | ditos debiti officii pie
comrao- I nefaciens. | Ante annos odo de centum per Bio
iem Gaß latio [!] danatus, \ CS Hagonoa; per lohannem
Secerium typis excußts: \ Nanc verö ftudio & cnrä [ M.
MELCHIORIS SCH^BERI 1 Ecciefije ilentzingenfis
Paftoris in lucem rednßlus, | & Indice gemino Teftimo
niorani Scriptarfe, | atqne Rerum aufitus. | NORIBEB
G^, I Typis <£> Impenfis lohan. Friderici Sartorii. \
108 i8I. in 8».
23 m. XM, ^ibmiing Con Melch. Schaerer an Bernhard de (£,
in Mentzingen Seniori, Johann Adam t. Stemenfels in Zaberfeld.
Schweighard de CS in Siccingen, noliilitatis eqnestxis in Craichgoia
trininviris, Georg, Franz Philipp, Bernhard jr., Johnnn Bernhard
de CS in Mentzingen, Heinhard Ton Geramingen in MicheWeld.
Georg, David, Engelhard, Johann Friedrich Goleris de t£i iu
Eabenspnrg [I] dat. Hentzingae in Craychgoia 1619 nndectmo
Calend. Septemb., unb iButrebe Bon Siob ®aft, 155 Don 1—169 pagiti.
6. left bet ffir.(c6rift [gt^Ier: bie gäöluna f^iringt Don 82 auf 87 ff.,
144 ft. 154], 15 6. Index. XileEtÜdjeile [cer. ßopftttel, guftobtn.
SKrgn. Sign.: A„ Ab, B— Bj, k. bis N,. M-Ma- Soul Sibmung
:^at <s{^aerer bie <5(hnfl natfabniden laufen, weil Con bcr fiüberen Hai-
gobe nur roenige Ujemplare f'd) ffinb*« nnb bie S^rifl in bfc opera
Brentji nid)t aufgenommen fei.
SlniftcrbQin 5üi., 3enQ, Siürnberg.
1620.
592)3)er Sffieg | jum etoigen | Seben. | 23. SKarttn Siitl)er. 1 3i>
ftann SrenliuS. | [^oläjc^nitt: ßdriftu« mit 2 ^üiigetn, in
ben aSoIten ©olt-iÖQlec unb Soube] | 3oljQii. j). | ^df bin
bie ?Iufferfte^ung Diinb | boS iiebeii / roer an mic^ glaubei
ber I roirb leben /ob er gleicf) fti'irbe. | M. 1). CXX. (
enl&Qll ouf »l. 17" ff.:
Eer fröfttic^e fprut^ | SolianniS oni (4- ßaf- ^ \ bin
— 283 —
ber äEBeg / bie äEBar^ett bnnb | bag fieben ac. Sluggelegt burd^
SoJ^annem SBren« | tium. |
27 @. in 12«.
Äot)ftiteI, ©uftoben. ©ign.: 3)— S)iii, (5—^0. §lm (gnbe bc«
(S^anjen :
©cbrudt / ju SWürn* | Berg / 3n Verlegung ®corg | ©nbtcri^
bcfe eitcm / I JBud^^cnb* | fer8. | [ßicrarabcÄfc.] |
5:itcIborbürc: 4 gfianbiciftcn. ^u6) jcbe @. trägt 4 SRanblciftcn.
Stuttgart.
1646.
592) [fd^toar j] Stoölff | [rot] S^cologifd^c ©^rifftcn / | [fd^toarj]
©otool ailtcr/atö Sungerer ficl^rcr. | [rot] Qu 9iufe bcr
©tubirc^l^ctt Sugenb mb \ [fd^toarj] junger angctienbcn
Äird^enbicncr / jufammcn» | gcbrucft / 1 [rot] SSnb mit einem
nu|Ii^en / öiUigcn / öterfad^cn SRe* | [fd&toarj] gtfter au^ge
fertiget | [Sruderjeid^en.] | SWümberg / 1 [rot] Oebrutft önb
öerlegt burc§ SBoIff gang ©nbter / | [fd^toarj] 3m ^af)x Sl^rtftt
M. DC. XLVI. I
(gnt^ölt <B. 1049—1182:
Äirc§en*Drbnung / in ©♦ | ©♦ SRal^tg ber ©tobt SRümbergl
Dberleit / önb ©ebieten / »ie man fic§ | mit ber Se^r önb
Seremonien ^aU \ ten foOe. | M. D. XXXHL |
Sign. : Starr— 9lrrrrui 2C. btS SääiJiiir 5laaaaa— ^loaaaaiij 2C.— Äf !If fij.
SBor bcm Xitelbl. ift nod^ ein SSorbl., rccä^t« bie fides, linfö bie pietas
(gfrauengeftalten), in ber 3Kitte ein (Scjilb:
BOBECAS I SCBIPTORÜM\ TEOLOGICORÜM [!J i
tum veterum tum recentium \ recenfita. \ Studiofa juventute \
© I Candidatis \ Minislerii | [unten:] NORIMBEBGJE \
Typis Ö sumptibus | Wölffgangi Endteri \ Biblio^olce, |
M. D C. XLVI. I
^elmftebt.
p
1654.
594) Corpus et Syntagma Confessionum Fidei et Catliolieus
Consensus, Genevae 1654.
enlftält bi( Gonfessio Württemliergica f. gsuerlin a. a. C I. 69.
1663.
595) HET GEVOELEN | Van verfcheydm \ zo oude als iiieuwe
Schrijvers, | Äengaende de \ KETTERS, \ Of meii die
vervolgen, en hoe men [ met hun liandelea zal. | Een
Beeiden in deze bezwaerde t\/den zeer nut \ voor alle men
feilen, en imonäerheydt voor | alle Vorften en Magiflraten,
om daer uyt te | leeren wat hun atnpi is i« zoo ttv^fel
aclitigen \ en gevaerlijcken zaeeke. \ Slbereerft in flrt SJatijn
te äomen gebracht/ i DOOR | MAKTINÜM BELLIÜil. |
%an nae owräien/ en met ^et b^- | uoegcn Dan cenigt
iBtieüen oergroot/ | DOOR i lOCHEM KLUTEN van
MEKKELENBUKG : | En nu uit liet Latijn vertaelt.
en we- | derom verraeerdert met eenige Schiliften van |
CÄSSANDEE, OäSTELLIO, en l zommige andere ver
maerde Schrijvei-s. | SJODiR | N. B. A. [ [SJopprtreiöe Bon
je 10 ©ternd)en.] | t'AlISTERDAM, | SBij Thomas lanfz.
iBoefpecEDpct / 1663. |
em^öit niif S. 80 ff. b(6 ScfteB:
lOANNlS WITLKGll | anberS | lOHANNIS BKEN
TU I Oevoelen of de Magiftraet | de Wederdoopers.
ofte andere | Ketters, met recht maach doo- | den. |
58 ©. in 12".
pogin. CDU 80—137. Äopftitd. Ciifloben. 3Rvfln. ©igii.: Kj bü
%^, e— E,, 5—5,. 3n ber ißombe bat. OTacftoubt 1662 Wdd. 20
Jogt ber Überfe^ier, bofe er gefolgt (ei bem 5>nHt: Magdenbnrgi per
Georgium BaBBCh anno domini 1564, Mense Martio [= 91r.861,ä6S{
bann ^at et meiiec cingefe^en een Hooghdujtsche Overzetünge '^t.
263] en een Nederdnytsche die u;t de Hoog-duj'tBche ig vertult
fouif eint latein. Üderletiung Argentorati t;piH Joaimi« Caroli H'
DCX- [9ir, 585].
Mmftetbom.
— 286 —
1684.
596) SBnterrtd^t / | SBte fid^ Se^rer unb 3u^6rcr | Se^ | ©nt
ftcl^cnbcr iürdcn^^Scfa^r | bcjcigcn foUcn* | SSormalg auff
gefcfect I öon 1 D. Johanne Brentio, | fe(. ©cbdd^tnüS» | Scfet
ber bcbrdngtcn (S^riftcnl^ctt i jur Jlad^rtd^t aui^geferttget |
Anno 1664. | NB. \ @in ©Ott / ein SBort / ein ®Iaub' / unb
einige ©l^riftlic^c SBaffen / 1 3)ie ftnb ber Sürden @to§ / unb
geben xf)m gnugf om ju f d^affen. | [3ierarabedle] | S)re§ben / 1
©cbrudEt buTc^ SRel^ior Söcrgen / eJ^urfurftU | ®ää)\. §off-
Sud^brudcr/ 1
12 m. in 4«.
^itelrüd feite unb lejtc 6. leer. Äo)3ftiteI, ©uftobcn. ^Wtgn. Sign. :
5(„ %r 33— SBsr ^-^v Sft 5lbbnid bon: 2Sle fid^ ^^i^tx unb
Seien galten joHen 2C. [ögl. 9?r. 577].
SBre^Iau ©t., SBeimar.
597) 3tt)e^ t Theologif c^e | CONSILIA | Ober | SBcbencfen / 1 I
Andresee Ofiandri, wie unb »ol^in ein | S^rift für ber
graufamen Ipeftilenfe fliegen foH? | Jlnno 1562. au« htm
91. ^folnt. I 2. Joh. Brentii, ttjie man ftd^ rn ©terbeng» |
Sdttfftcn/jur 3eit ber ?ßeftilen| / E^riftHc^ bereiten | foO?
«nno 1565. gcfteflet. | [@trid^] | 3ena | (Sebrurft önb üerlegt
öon Sodann 3ocob Sou^ofern/ 1 ANNO M. DC. LXXX.]
©nt^ält auf 331. 17^ :
X^eologifd&er Seri^t unb | bebenden | SBie man fic^ in
@terben«.ßdufften / gur 3eit | ber 5ßefttlen§ [!] (S^riftli^
Italien foHc. | ©efteflct burd^ | Johannem Brentium. 1 1565.
Sßgl. 9^r. 454.
S3re8lau U.
öiOe) (Satcd^tfi!^ I UnterXDeifung | jur ©eeligfett: | ®a8 ift/
Sttr|f au^tegung bej5 1 »rentianif d^n ^ait- \ (iif mi / | SBie
@r im §erfeogt{)um SBürteni^ | berg ubCid^/in %xt% unb
Stntroort aiiff | ba^ einfältigfte / für bic fiirtt)en tiefet San
ben / I jamt turger Slnleitung / roic ein ß^tift äße [ ©tutf
be§ 5Qtei^i[mi j^me jelber | nug nia(^en tonne / ] Sluff ®nä
bigfteä 2lnl)efet|Ien | S^rer ^oä}' gürftt. S)urc6I. / befe \ §ettn
Adminirtratoris unb Obet' | SiotmunbciS ic. | gefteßt / imb
in bem gonleu ©er^ogl^um | dngefüfitt. ] Jübingm / ] ®e
brudt bei Soö- ^mn^ SRei^/ 1 Sm 3ü^r Slirifti 168O. |
240 S9t. in 8".
T $1. %itel unb !Re[rd)}t beä ^etjogS gribecii^ (fail ju Sfirtein=
beig bal. ©tultgart 1B80 Oct, 4, 9 8!. „Sotreb unb ffirinnening b»6
gtirflltdien Conliftorii", 447 »on 1—447 pogin. ®. Sejt imb «u«=
hgiing [gt^ler: 243 ffatt 343, 283 fl. 383]. JttelriirffEtte unb lepw
®. (eet. fiopflitel, Euflobm. Sign.: )(ii-)(D, )()( )(){-)( X )( Xd,
H— Mo IC. &iä 3d, 3la— aao ::. biS (Sto.
Stuttgart.
1691.
599) Catechiftifdic 1 Untetraeiiitng / 1 (SefteQt 1 'Utaä) be? ©. §errn|
D. BRENTn I Sn bem SdW. §ettogt|umb | SSiittemeerg |
UHidien Catechifmo | 3n fragen unb Slntroorten 1 5"^
faie einfditige Sugenb. | [3ierQrabe«te.j | UCaR/ | ©ebrudt
be^ 3dI). garl ®affenmeijer. | i69i. |
32 n. in 8«.
3itelbl., 31 Don 1—62 pagin. 591. ^tp. liteltürfieite Utt. ttop\=
lilel. Euftobtn, ©ign.: 9t— M,, Sß-Ss, ß, (£,, S,, 5», S), *,, B,.
©tuttgatt.
1719.
600) Christoph Matthaeus Pfaff: Acta et scripta publica
ecclesiae Wirtember^cae. Tubingae 1719.
einhält fftsc. 1 «. 153—197 ba«
Syngramma Suevicnm.
fbbfl. S. 229—275 bnS
Syntagma eorum, quae nomine ilhistrissimi principis
ac domini D. Cbristophori [etc.] in Synodo Trideiitina
per legatos eius acta stmt.
— 287 —
cbba. 6. 276—333 bie
Confessio Wirtenbergica.
cbba. 6. 334-339
SBcfonntttui^ unb SBerid^t bcr Il^cologcn unb ftird^cnbicner
im gürftentl^um SBürtcmbcrg t)on ber toarl^afftigen (Segen
todrtigfeit bt^ Scib^ unb 99Iutg S@fu ©l^rifti im ^eiligen
SWac^tmo^I [ögl. >«r. 368—370].
ebba. (5. 340-344
J)agfelbe lateinifd^.
cbba. (S. 370-380
Johann Brentii ^ßrobften gu ©tuttgarben @^rcn*SRettung
SBibcr bie übcle SWad^reb etlid^cr ©dc^fifd^en Theologorum
fonberJ^eitlid^ beö OoHi unb ©toltjii gürftl. aBeijmarifc^cn
§offprebigcr§ toegen ber aui^gcgangcn SBürttcmbcrg. Äir^cn
orbnung unb S^ated^i^mi.
1721.
601) Job. Chr. Lünig, SRcic^g^arc^iö 93b. XXI Seipjig 1721.
©nt^ält als yix. VH auf @. 48—72 bie Confessio Wirtembergica
beutfd^. SBgl. ©knurret a. a. O. (5. 219.
1727.
602) Slufeug I 2)cr | Eoted^iftif^en | Untcrtoeifung | jur ©eeligf eit / 1
Über bcn | ören^ijd^en | Sated^ifmum* | ©amt mit einge
rudften | gragen unb Slnttt)ortcn / 1 Slug bem fleinen Eate
^ifmo I bci^ tl^euren äßonneg | Sut^eri. | gut bie S^riftlid^e
©d^u^3ugenb | gefteQt / unb im ganzen | ^er^ogt^um SBür
temberg | eingcfül^ret | äßit neu^ertl^eilter gürftlid^cn ®nabe |
unb gre^l^eit | [S)ag ^erjogl. SBürttembergifd^e aSappen, an
beffen©eitc rec^tö: 17 linfö: 27] | ©SUSX®Sl3iS, | Srucftg
unb öericgts JBern^. ajiid^ael 9JiülIer. |
143 951. in länglidö fd^molcm gormot.
pagin. mit )(, 3)0 4 2C. big 285 [geiler: 6 ftatt 16, 4 ft. 44, 229
ft. 129, 127 ft. 172, 170 ft. 270], Stitelrüdfeitc leer, ^opftitcl,
©uftoben. (Sign.: %-'ä^, f&-f&^ 2C. bi§ m^.
©tuttgart.
I HaliE Magd.
I apud Saninelem
1729.
t)Encomiiim Chrifti, | hoc eft, | E. JOANNIS BEENTII, |
THEOL. D. I Explicatio : PSALMI CX. [ Quam ' Veteris
Teftamenti gern- ' mam in Incem j emittit | HEXRICUS
MILDE. I Schlagenthino-Magdebargicus.
typis Hendelianis. | Proftat Upßa
Benjamin Walther, | MDCCXSIX. |
36 931. in 12".
8 Sl. attel, asibniung üon &ir. ffliilbc an Gafp. üman^toa Mobt«
pastori eccles. tierm. ijuae Narvite deo colligitur et ConaUturii
Caesarei decano imb 3d&. lllr. $erbetS rectori scholae Narrens. et
Consietsrii Imperialis Adsessori, dat. Halae Matfdebnrgicae 1729
Juni 1, Sorrebe lectari Dpi) ^ilbc unb $falinle^ paqtn. bott 6 — 15,
23 SBI. 5äiaImnuSlcouiig pagtn, Oon 17—62, 5 31. Jabilos Bernhardi
(Jeen dulcia memoria jc), Hjmniis Lactantii mit 33orTcbt Bon SRilbt
unb ©efiet, pagiu. Dort 63-73. Hopftitd, Suflobcn. Sign.: A,— A,.
B— B;, C— C,. 3n ber ^Ibmung roirb Sr. olä fideiisairana Lntheri
Paraatata bcäcidinfl.
3Seritigetobe.
1747.
i) Joh. Gg. Walch : 3). Wartin SutE)erg . . . SämtUcfie ©djriften
m. 20. 1747.
fftilbSli ©. 6R7— 721 baS Syngramma Saevicum bcuiidi.
1771.
3) Sattler, Christian Eriderich: ©efc^ic^ie beS ^etjogt^um«
SffiÜTtcnberg unter ber Sfie^ierung bet gerjogen.
%ti{ m. Tübingen 1771.
Srtt^äll ©. J55— 165: Ctbtiung citieB gratinen ffaffen 15.S6,
EntöSIt ©. 192—213: e*emdn ffirtftenothnung. 1536,
gntöält S. 276—288: Sflnobpl Orbnung 1547 [unter üSt.'ä SHti--
IBlrtung ?].
leil IV. Tübingen 1771.
enlftait S. 45—46: SSebencten bc8 Brentii. luie mou fi* in btr
$aF]aul|d)fn ^innblung ju acr^tiltcn bnbe, luetl ber faulet oUc billige
OTlItel btt Sl. G. Dcminnbtfn Dtcnieiffe. bot. 16 3ulli 1552.
embäll ®. 54—69: aji(tialtpnä'Dtbnung bat. 26. aSoji 1&53,
— 289 —
(Stitl^It <S. 76 — 78: Brentii Consilinm in causa censnrae ecde-
siasticae ad Lysen epistolam 1554.
@nt^It <S. 79—82: Epitome Consilii Brentii de restaoranda
concordia inter diversarnm Beligionnm asseclas. 1555.
(gntlftält (5. 86—97 : gBürtcmbcrgifdje Äloftcrorbnung bat. 9. JJanuarti
1556.
@nt]§&It @. 157—159 : ^Bebenden Brentii megen einei^ üorgef c^Iagenen
Synodi unter ben $1. 6:. üermanbten 6tanben bat. 18 Wta\i 1559.
dntl^ält ®. 178—179: Consüium D. Brentii, quid Regi Navarrae
de confoederatione oblata adversus Papae insultus respondendum
Sit dat. 14 Jan. 1561.
(Sntffilt 6. 242—249: IBren^en SSebencfen Dom freien etilen totber
bie fog. @tnergtften, toelc^ed ben ^ürtenbergtMen @(efanbten auf bem
SRetd^tag ^ugefteüt morben bama4 p ftimmen bat. 18 San. 1566.
1787.
606) @pruc^*a5u4 | bcftel^cnb | in einer neu eingerid^teten | @amm
lung I t)on | biblifc^en ®pxnä)tn, $f atmen unb | ©ebeten; |
jum I ©ebraud^ ber ©d^ulen | in bem | ^erjogt^um äEBirtem
berg. | [äßappen.] | Wt ^etioglid^ gndbigft ertl^eiltem ^xvox
legio. I [Ouerftric^.] | ©tuttgart, | gebrudEt unb ju finben in
ber SBu^brudCerei ber ^erjogl. | ^ol^en ^axl^^®ä)vilt 1787. |
8«.
(Sntffili auf IBL 6—13' ben SBr.'f(]§en ^ateci^idmud, pagin. Don 12
m 25. euftobcn. (Sign. : ö— SB».
Stuttgart
1788.
607) «uöjug I ber | ßatec^iftif d^en Untertneif ung | jur ©eligfeit |
über I ben S8ren|ifc^en 6atec^i8mum, | famt eingerüften
f^ragen unb Slntn^orten aui^ bem | Keinen Satec^idmo bed
t^euren SKanneg | Sutl^eri. | [Ouerftri^.] | gür | bie e^rift
lid^e @c§ut3ugenb | gefteQt, | unb im ganjen ^erjogt^um
SBirtemberg | eingeful^rt | 9ieue öermel^rte unb öerbefferte
Auflage. | [üuerftrid^.] | SRit ^erjoglid^ gndbigft ert^eiltem
?ßriöiIegio. | [Ouerftri^] I Stuttgart, | gebruft unb ju finben
in ber JBud^bruderei ber | ^erjoglid^en §ot|en ©arföf^ule. |
. 178a I
88 JBI. in 8«.
19
pogin, Don 4—176 [gtlilev: 70 ftatt 170]. SEilelriitf feite leei.
flupftilel, euftobcn. Sign.: ^,—91^, 9}— SB, ic. biä 2,.
©frofebuig.
1806.
8) ©prui^butf), beftetjenb in einer neu eingerif^teten ©ommlung
Don fiibli[c^en ©piudieu, ^falmen unb @ebelen jum @e6raui^
bet @d)ulen in bem Sinigreic^ SÜSurttemberg. ^^ 9Äit gnd-
bigft crtE)eiItem ^Jättöilcgio. [Querffricti.] ©tuttgart, bei ttuguft
griebtit^ anocttol 1806.
8".
^nltiQll auf ffli. 6—13 bcn fflr.'jdjcn Snled)i§muS, pagiii. Don 12
bis 26. SuftDbcn. Sign. : S, »,.
Stuttgart.
1831 ff.
3)?foUftänbige, [)iftoriic§ unb (titifdi betirfieitefe ©ammluitg
bcc iDürttembetgifcfien ©efcje. §erauSgegcben con Dr. S.
2. 3lei)((^et.
SSb. 4. ©tuttgott urb Xübingen 1831.
em^ait ©. 66—69: Sie Sfitorbnung öcn 1534.
Snl^ält ©. 85-93: 33ie S^corbnung üor 1663 [f. St. 292],
Sb. 8. Xübiugen 1834.
enlliält @. 42—59: »ie ff.D. Don 1536 [SRr. 89].
entääli S. 69-KO: »ic iBiJilnlionSDrbnunii Don 1547.
Sniijait ®. 80—92: Sie Siinobdorbnung Don 1547 [unter ec.l
*l)!lttotrtung ?],
enthält ®. 100—106: Sie SBiritalionäürbnunfl ijoii 1556.
em^äll S. 106-284: Sie Confesaio Württembergica unb Sit
S.C, Don 1559 [9h\ 357].
®b. 11 Stbt. 1. Tübingen 1839.
EntWit S. 3-9 : Ete boä SolföfcfiuIiDcien betr. leUe au* &ti
©rofeen Sitc^enottmung Don 1559 |9(t. 357J.
ob. 11 Wot 2. Siibmgen 1847.
entMIt ©. Si— 186: Xit boS ftüfiett Stfiiiliotfen btlr; Iri!» nu*
ttt ®ro6en S.D. Mn 1659 [9Ir. 357].
— 291 —
93b. 12. Sübingcn 1841.
dnmü @. 84—122: S)fe Stntbelorbnung bon 1536 [f. ««r. 630].
©ntl^ält @. 122—132: 2)tc SSürttembcrgifcftc Äaflcnorbnuiifi 09it
1536 [f. 9^r. 631].
€nt^ölt @. 1^—239: Üc SötitttemBergift^e SdnbcdorMtung öon
1552, aber o§ne blc Äaftenorbnung [bgl. iRr. 208, 209], bicfclbe ift biet::
mc^r beim 5lbbrud ber Äaftenorbnung öon 1615 ((5. 641 ff. in »b. 12)
[9^r. 588] berücfftc^tigt.
#11) @tmt(j|6it^
2C. »ic «Rr. 608, nitt ftatt >»^^ :
ba8 ItöntBlid^ SBürttembcrgifdöe SBai)pen. [Dnerftiri^.] SUKt
ÄonigUd^ SEBürtcmbergif d^em ?ßriöi(cgmm gegen beti SRatl^brudC.
[Ouerftric^.] 9le»tltngen, im SSetlag bei gacob gftiebric^
ffalbfeU. 1835.
SlHe^ Übrige wie 9^r. 608.
©tuttgart.
1836.
612.) Slui^pg ber (S^ated^ifttf d^en Unterti)eifung jur @eelig{eit über
ben 93renii{ci^en @atec^ii^nium, famt eingerütten t^rogen unb
SlnttDorten auiS bem !Ieinen 6:atecl^i^mo beiS tl^euren äJianned
Sutl^eri. [Öucrftric^.] x^iti' bie ©l^riftli^e ©d^utSugeitb
gefteHt unb im gangen Äonigreid^ SBürtemberg eingeführt.
9ieue öermel^rte unb öerbeff^e Auflage. [2 Ouerftric^e.] Witt
Äoniglid^ SBürtembergifd^em ^riöilegium gegen ben Sioc^^
brud. [Duerftrid^.] SReutlingen , im SSerlag bei Sacob
griebric^ ßalbfeU. 1836.
8^
1838.
613) SaSfelbe.
Xitel gleiti^, cbenfo SScrIag, nur: 1838.
614) ©pruc^buc^. [Sgl. 9te. 616.]
ißjo öorl^anben? 8lud^ in Äa^fer« SBüd^erfesilon nic^t
betjeic^net.
19*
1839.
615) @pnic|bucfi.
9Iuf bic „tritt Stuägabe
" DernjEift Wr. 622.
1843.
616) @pru{^bu(^, befte^enb in einer neu eingetii^teten ©ammlung
Bon Bitilif^en ©prüi^eit, 9ß(alnien unb (gebeten jum ®ebtüui^
bet ©c^ulen in bem SönigTeic^ Württemberg. [Duerftric^.]
©enau oögebrutfl nod) ber Sluägabe Bon 1838. [Ouerftrid).]
©tutlgact, in ber 3. 89. aKüKet'tiiiEn 93u*bruderei. 1843.
enttiSn auf Sl. 6—13 ben Sv.'rd)en SttieifeiSmuä. Saginittung :
1844.
617) Sleltefte Iatei^etiJ(^e S^entmate ber eBangeliftfien Sirene, ober
bie Reinen Sateci)i^nien öon Srenj, attt^ammer, Öac^mann
unb 2ut[)er, auä ben Satiren 1527—1529. SDiit gefc^ic^tlic^en
aSorbemcrtungen l)erau§gegeben Don QuIiuS §artmantt. @tutt=
gart, Sßerlag ber 3- S- ©teinlopifdien Suc^tianbüing 1844.
Ünmit ®, 21—48; 5)ie St.'fdien „grogftlid beS i^tiflltrfien &iaü-
bciiS- [«Kr. 30].
1846.
618) Äirt^enorbnungen, S)ie eD., beS 16. 3a^t|unbert§. gg. eon
SIemil. J^ubto. 3tid|ter. S9b. I. IL Sßeimar 1846.
(äntbäll Ql8 ffir, SV bi« fi.C. für bie ©labt ^tt unb ba8 ^[lif*e
Sonb 1526.
QlS 9It. XLn bie »ranhenb.=9(ürnb. fi.O. 1533 [Dgl. Kr. 66, 67].
aia •3h. LIV bie württemb. ff,0. 1536 [ogi. 91r. 89].
Ol« 9fr. LVn bie roürttemb. efieorbnung 1&37.
m Kr. LXXVn Crbnung ber fiiicbcn . . . ju Sdiroabiitfiot ^oO
1543 [Dgl. SRt. 122, 123].
als 9ti. XC hie 3Bürttemb. Sonubalorbnung 1547 [unler »i.'B
SKiitDttfungJ.
als ah. XCrV bie SBürtlemb. lä^eorbnung Bon 1553 [»gl. Mr. SK].
als Wr. SCV bif luitrltemb. fiX.- Don 1553 [ogl. 9ir. 250, 251]
— 293 —
atö 9h:. CIX bic toürttcmb. Ä.O. öon 1559 [ögl. 9hr. 357],
al8 ?«r. CXI bic 3»öm})clgart7(^ Ä.O. 1560 [ögl. 9h:. 378].
1847.
619)aui^jU9 bcr ßatcd^iftifd^cn Untcrtocifung jur ©cligfctt über
bcn ©rcnjifd^cn ©atcd^i^mum, fammt cingcrürftcn gragcn
unb KnttDorten an^ bem tietnen Sated^iSmo beiS tl^euren
ÜRannci^ Sm^cri. [Qucrftrid^.] fjür bic e^riftlid^c ®d)nU
jugenb gefteQt unb im ganjen Sönigreid^ ^rtemberg ein«
geführt [Qucrftric^. I Stuttgart. 1847. SBerIag3''95urcau.
1852.
620) ^ated^ii^mui^ erläutert Don Sol^ann 93renj. yiad) bem latei«
nifd^n Originale bearbeitet Don f^riebrid^ Sluguft @cl^ä|,
Dr. phil. Seipjig. fjriebrid^ gleifd^er 1852.
3ft Searbettiutg nad^ ber latetn. ^u^abe t)on S3ruba(^ 1551
LifJr. 197], bcr SOStttcnbcrgcr öon 1561 [9hr. 384] unb bcr Übcrfcftung
©c^cr» SWagbcburg 1573 [9h:. 533].
1854.
621)?lu3jug ber fated^iftifd^en Unterioeifung jur ©eligfeit über
ben 93renjifd^en Sate^iiSmum, famt eingerüdEten t^ragen
unb 9(nttoorten auiS bem Keinen Sated^ii^mo beS tl^euren
SRanneö Sutl^eri. gür bie d^riftfid^e ©d^uljugenb gefteßt
unb im ganjen Äönigreid^ SBürttemberg eingeführt Sfteut«
Ungen, S)rudt unb SBeriag t)on gleifd^^auer & ©pol^n. 1854.
622) ©prud^bud^ ober ©ammlung t)on biblifd^en ©prüd^en jum
©ebraud^ in ben eDangelifd^en ©d^ulen beiS ^önigreid^iS
SEBürttemberg mit einem Änl^ange öon furjen ®ebeten.
[Querftrid^] JReue Angabe. [S)a§ fiömglid^ SBürttem-
bergifd^e 2Bapt)en.] Sieutlingen, S)rudE unb SBerlag öon
gieifd^^auer & ©po^n. 1854.
©ntpit auf m. 3— 9» ben S3r/fd^en Äatcd^tgmu«. ^aginierung:
6—17.
1855.
623) Kurse StuSlegung ber ©onit= unb gefttagäepifteln Den ^tii^am
Sörenj, weilanb ^tobft ju Stuttgart. 9Iacf| bet im 3a^t
1560 erf^icneneu bcutfc^en S(u3gabe Sacob Otetter'ä [Str. 375]
jum ©ebrnui^ in ©etftunben unb §au§QnbQct)ten bearbeitet
unb ^erauägegeben Don 2(. g. %i). ©runtoalb, lut^er. ipfarter
ju ©uttenbfrg. Stuttgart, 1855. 35ru(f mib Siettofl Don
3. %. ©teinfopf.
1856.
624) Beate, Wilh.: S)ie bebeutenbften fanjeliebner ber lutSer*
\äfm ^rcf)c be§ SRcformationSäeitaltetä, in Söiograp^ieen
unb einer SffuSroa^f i^rer ^rebigten bargefteHt (99b. I ww:
^ie bebeut. S'anjelr. ber älteren lut^erfc^en Äiti^ Don
Cutter bis ©pener). ßeipjig 1866.
enthält ®. 304 ff. i ©ermon üon bem filoffen unb 9!Q*t«t!(n übtt
&ie ?Boi1c ÖucS 6: ÜBoS fieftefl bii ein ©pretftlein in beineä »tubetl
Sluge ufm. [auä 9fc. 59; ^ie miin fidj dirtftl. ^u Sem ©«rbtn it.
SiiUenb. 1532].
1858.
625) Nesselmann, E. : 99uti) bet ^ßrebigten. ffilbmg 1858.
entijait ©. 350-3Ö4; i^rebigl Mn 33t. über 9tci. 13, 26—33 [au*
!8.'8 ^wniilicn iux apoft(lge(di., bfll. 3!r. 276].
I8B2.
626) Seben unb au§geinät)tte Schriften ber 9?äter unb fflegrünbtr
ber lut^erifc^n ftirdie. VI. X^eil. So^nneä iörenj. &b*n
unb auSgeroä^fte ©Stiften Don Sulius iiartmann. ©bttfclb
L
Snt^au 6. aS2-3W. 9(uB bem^^ang ber „3i:ag(Iü(tt be« (bn{i=
li^v @(aubcn8 für ble ^ugenb ju igdimeblliAen ^n" (1028) bttiUlt:
„(ftlid) Xtacletli burdi ^ogann Srenj; Seele fiaftm {ii ö^HMbitA«
;^II bcfi^rleben" (1528) [ogl. 9Jt. 30].
lBnt&äIt®.389— 338: Huä bem Sitcftlein: S3I« man fi« djrifknliift
ju bcm Sterben bereiten foQ. Snfi man ®ett redjtfleftöaftt« biraen
(oQ. Süit boB übel Stndjwben für ein fAniere ©ünbe ju a<fiten fn.
— 296 —
$(uf bre^ ©ermon gefteüet. 3^^^^^^ ^rentiuS ju @4toebif(i^en ^aü
MDXXIX [09I. 9^r. 37].
1863.
627) Stongdtfc^e SSi)(föbi6Itotl^. ^ranitgegebett ümt S^Iaiber.
Breiter SBanb. ©tuttgart. Slbolp^ 93ec^etg Skrkg (@uftQt^
§offmann). 1863.
@ntplt, ]§9. öon 3uliu8 ^artnmmi, 6. 6—8: »on jmelcrlci ®ott,
bcm irbifd^cn unb bem l^immliic^cn. 1522 [^rebigtcnttourf].
@. 8-9: SBom toal^rcn, redten, (iftriftlic^cn ®lauben unb »orin er
ftc^c.
@. 24-30: ^lid^ Sraftetli bittet ^e^ema SBten^, (gcclefkften pt
^xothi\äitn ^aü befd^rieben. 1528. [$gL 9lr. 24, 30 unb ^U
tctlung B.l
' @. 31—37: StuS SBrenj'» ©ctmon: ,,S03ic man ficift ^riftcHcift jum
©terben bera^ttcn fott." 1529. [SBgl. 9'h. 37].
@. 37—40: ©ermon t)on bem Haffen unb noc^eben über bie toort
Suc. 6: SB3ag fie^ft hu ein f^reifelctn in beineÄ btubetÄ oug 2c. [bgl.
^x. 59].
©. 40—42: 1. @in Sßorfdjiag Soannig SBrentii ouf bie jttjo fragen:
1. Ob ein (ST^rift mit gutem geroiffen ben Pfaffen fül^ren müge, »enn
fie nad^ SBa^jftifdftem SBtaud) in ber SB3oc^en ober fonften mit ber
^onftran^en ben timgang l^alten.
2. Ob man beibe geftalt bcß ©ocrotnqitS önter ber Sa^jftifd^en SJleffc
ncmen müge. 1564.
©. 42—60: SluS Sßxtn^ ^omilien über baS ©öangelium Sucä.
(?(u8 bem ßateinifc^en überfe^t.) S)a8 ©leidftnife öom barml^erjigen
©amariter (Suf. 10, 25—37). 3)a8 ©Iciciftnife öon ©eftrafung be&
®t\^ (fittt. 12, 15—21). ^ftd (^leic^nijs ^om t)erü)renen @4af unb
öom öerlorenen ©rofc^en (Suf. 15, 3—10). 3)a8 ©leit^nife öom ber^
lorenen ©ol^n (Suf. 15, 11—32). S)aS ©leidftniS öom ungerechten
^auSl^lter (Suf. 16, 1—13). S)a8 ®Ieid)ni6 öom rei(3^n 9Wann unb
öom armen So^ru« (Suf. 16, 19-31). 3)a8 (ä^let^niS öon ber
bütcnben SB3ittme unb bem ungeredftten 9ii*ter (Suf. 18, 1—8). 3)a^
©leic^nift öom betcnben ^l^arifäer unb SöQner (Suf. 18, 9—14).
@. 60—62 : 5lu8 SBrenj'S ®rf lärung beS JÖrief« «Pauli an «P^ilemon
(ju ». 15) [ögl. 9^r. 140].
@. 62 ff. : Slu8 »renj^S »riefen f. 5(bteilung C.
@. 79—83: 5lu8: So^anniö SBrentii Jeftament obev legten SSiUcu,
ba8 «ßrebigtamt betreffenb (1566). [S8gl. 9^r. 513.]
6. 84—120: 3)ie Confessio Wtirttembergica beutfcf).
1878.
I) Etjongetiens^rebigfen bon Sodann Stenj, roeilanb 9|kDpft
in Stuttgart, ßmti Sänbe ne6[t einem SInfiang : ®a8 Skbtt
beS §£rrn Don bemieltien Sßetfaffer. 9tu8 bem Sateinif(§tn
üßertragen non 2ubtoig be ÜWarfeS. SottbuS, SBetlog bft
@ottöolb=eEpebitii}n 1878.
3)t Üfietfegung na* 9!t. 299.
1901.
I) Monmnenta (Termaiiiae paedagogica. 58b. XXII. Siie
®DüngeIi((^en Satecf)iSmu§üer|uc^e öot SutfterS Enchiridion.
$9- Don gerb. ©o^c?. ab. 3. S8etlin a. §öfman & 6o.
1901.
emfeätt nlä 9ir. XSVII St.'« Öragcftüde beä (örf|t[i[^en miouBois
[9^T. 30] imb i^re lotein. Überfc^ung [9h. 35j.
lai^träge.
Bu 1536.
J
630) SeS gürftent^umbiS | aSirtemberg nettie Canbä | orbnung. t
[SJqS §erjogl. Sücttembcrgifc^e SBappeii im 5Rafimen] | Äimo
M. D. XXXVI. I
50 SI. in 4«
tinW. »otrebt ^ctiog UlritftS. litdrüdfeite unb 3 leplen S. I«t.
Ku[tob(n. Sign.: 9Iii, 9liii, B— Stij !C. biä SHÜj. öl. Sii'' btfltnnl
o^ne bcfonbeceS 3:iiclbl. btc Saftenorbnung (21 6,}.
©tuttgait (@taatearcE|iti).
ift^l
^^^
631)Oftbnu!tg einS ge= | meinen foften/für bie ormeii/ 1
'^*^bec aUent^alb im Jürftentfiumb | Sffiirtemberg angeri^t]
(oH roerben. | [3)qS ^erjogl. SSürttembergifc^ aBoppCTJ
Anno M. D. XXXVI. 1
— 297 —
12 »L in 40.
einfc^I. ^orrebe ^erjog Ulrtd^. Sitelrüdfette unb le^te« ^I. leer.
a:uftobcn. @{gn.: mj, Slilj, ö— ölii, O:— ©üj.
©tuttgart (©taatSard^to).
Btt 1549.
632) ©tßcftc SBricffc / bci^ | ©^riüirbigcn §crm S)* ÜRartini | Sut^cr«
feiiger gebed^tniiS / an bie Xl^eoIogoiS auff | ben Sieid^tag ju
augfpurg gefd^rieben / «nno | ÜR. S). XXX. SBon ber öer
einigu«9 6^irfti[!] | önb 95eKate/«ufg welchen man öiel |
nüpd^cr lel^r in gegentt^ertiger ge* | fal^r ber Äird^en nemen
fan / 1 JBerbeub jd^t. | Stern etlid^e anbere ©l^ricfften / [!] nüfe
lid^ I önb troftlid^ ju lefen. | Stern jwo fd^riffte ber Zi)to
logen ju SBittem^ | Berg / Sine an bie ^rebiger ju SZümberg /
S)ie an* | ber an ben ßl^urfurfte ju ©ad^fen / aud^ öon
öoreini | gung ©l^rifti önb Selial / 5S[nno XL. gejd^rieben* |
Stent eine fd^rifft ber ^ßrebiger öon Hamburg | an bie %^to
logen JU SBittemberg* | Stern fonft etlid^e brieff 3). äR. S.
aud^ feer | nüfelid^ önb troftfid^ ju lejen. | ü. Corinth. VL|
SBai^ l§at baS lied^t öor gemeinf d^afft / mit bem gin» | fternii^ ?
SBie ftimpt e^riftui^ mit »elial? | Matth. VI. | 5Riemanb
fan jtoe^en §erm bienem | loan XVI. | ©eib getroft / SS$
l§abe bie SBelt öbertounben. | ^
4«
©nt^ält SBl. Siii»»f.:
(Sine ©d^rifft Soannii^ Srentijl / 00 | ben äJttttelbingen. |
3 ©.
^uftoben. ^m @nbe bed ©anjen:
OebrudEt ju äRagbeburg / htt) \ ©l^riftian fRöbinger / Änno.
a». S). XLIX.
aRünc^en ©t.
Btt 1550.
633) ßated^ifmuS | Sn ber SBinbifd^en ©prad^ / 1 fambt einer !ür|en
Slujslegung I in gefang mei^. Stern bie Sita« | nei Dnb ein
prebig öom red^ | ten ®Iauben / geftelt / burd^ | ?ß^iIopatribum
3Giricum | SUnu fcatfu 5ßDbuuätiene ffoie« | tim Wfafi j^Ioml
Biore 0- I nein pt^ti. | [2 §ofjjc^nitte: 3eiu3 in &ett\^traam
unb: Sofept) unb äRaria jum [|. ©eift in Siaufiengeftalt auf»
61idenb.] | Pfalmus 21 | EenÜDiscentar et conaertentnr
ad I Dominum uniuerfi fines terr;«. |
133 SI. in S".
%Htm., 15 ffli. SSorvebe unb fiateiüiSntuSlctl, 230 Don 16—2«
pogin. {®. 245 unpogin,) ®. Sluältgung mit Seigaben unb Erraia,
2 S^luSbl. Sitelrüiffeite uiib beiben lefferi »1. leer. SopfliW,
diiflDben, aJIrgn., Sign.y aiuf S. 144 am gnbe eines Irudfttiler-
Deviei^niffee r
®ebrudt in ©^benburgen | burc^ 3etnei S(urt)onij. |
Stuf ®. 245:
©ebrucft tnn Stibenburgen ] burc^ ^etnei ©tur^anij. |
9Jn!t) eijc: 3a^rb. b. ®e[eafcl(. f. ©eicft. be8 ^rDtejt. in Citen.
" i, ©. 79 f.
['Sit genaue bibllogr. SSeJd)Vei6ung üou 9!r. 190 ifi folgenbe:]
Stbeceborium ] onb ber flein ßatei^ifinuS | ^n bct SSinbi
it^en I Sptüi). I 8l«e Söucfuice / is li^ je t^ | SKlabi inu
piepTofti Slouenci | mogo la^fu Dtraifim / j^aju | btati
nauiiätjiti. Stil) \o tubi | tl) Pegffjri ftufi te [erfj^anlte |
93ere inu ütie äRoI^toe ,' | te (o ptepifone ob ani> | ga
^erpQtila Djc^ | ©(ouenjou. | Eom. XIII. | Et öis lingna
con- ( fitebitur Deo. |
16 SI. in 8".
14 *öl. Xitel, aäorrebc unb 2e:cl, pagin. »on 2—24 ISeyer: 12 ft.
21], 2 ®dilu{|bl. Jilelrflctieile unh beiben lepien ffll leer, fiopflttd,
EuflDbcn, 3Jttgn., Stgn.? S(m Unbe beS briltleplen öl.:
@ebrucff)t 3n @l)benburgen | Surc^ ben ^crnei ©fur^oniil
[3ierQrabc§fe.] |
ißgl. eije in Sabrb. ber UtefeUj^ f. b. (Sef*. be« ^rot. in Cfim.
1893, ©. 83 !.
_ 299 —
Btt 1554.
634)^UfQme t)nb tiü | |Iid)e (Srfldntng / bei^ (S^r- | tuirbigen
getreu So^nniS Söxmtii / t)ber | ben Q^ited^törnutn / ollen
ßörtftlici^cn ^aufe | üdtern jugcfallcn ücrbcut jd^t / SBnb | jcfet
auffg nett) tt)iberum ober- | lefen ünb jugertd^t / | burd^ |
^artmannum SBe^er. | 1. ©orintl^. Xlin. | SBerbet nid^t
Sinber an bem SBerftenbt* | niji^ / ©onbern an ber SBof^l^ett
feib Äinber / 1 Sin bem 5Berftctibtni|i8 aber feib | öolf omnten. |
M. D. Lnn. I
503 331. in 8^
12 öl. %M, SB3ibmung öon ^artmann Se^er mic ^x. 211 unb
Äate*i«mu8tcyt, 980 öon 1—980 pagjin. @. SluÄkgung, ©^luftbl.
Xitclrücfieitc unb le^te @. leer, to^jftitel. (Suftobcn. Sign.: Sl5tii
bt8 51SH), »53— SBSBö, 31— Slö 2C. big 3t), o-ao 2c. m jo, 5la— Sta»
2c. big Clqü. §luf ber öorle^tcn @. 3anu8fo^)f. 5lm ^nbe ber Slu«»
. legtmg :
©ebrudtt ju grandCfurt | am 9Rat)n / burd^ ^eter Srubad^ /
ate I man jalt t)on ber ®eburt önferi^ | §errn 3efu ß^rifti
M.D. I Lnn. Sar. |
Sgl. 3nöentario 2C. II 378.
Sftom.
635) [rot] ©ummaria | [l^^^rj] SSber bai^ nettje Jeftament /
S)ar* I in auffi^ für^fte angejetgt tt)irb / xoai am nötig- | ften
önb nüfeten ift / bem jungen SBoM önb gemeinem | 2Kan / aui^
allen Kapiteln / ju miffen önb ju lernen / SJarnad^ | fie jr
SeBen rid^en / önb fold^er feiner Sere ju | jrer Seelen feligfeit
braud^en !6nnen. | 2)urc^ | [rot] M. SBeiten ©ieterid^ / ?ßrebiger |
{tt SRurnberg etc. | [fd^tt)arj] 3tem. | [rot] UnterjdE)eib beg
alten mh ntmn Jeftament^. | gi^n^ine ünterfd^eib jttjifd^en
reiner ®^riftli=» | [fd^iuarj] d^er lere be§ ©tjangelij / önb ber
abgot« t lijc^n ?ßapiften lere | [rot] Sl^riftlidEier önb furfeer
önterrid^t / t)on öerge* | [ jd^nwr j] bung ber ©ünbe / önb ©eelen
felig* I feit / 2)urc^ | [rot] ?ß^ilip. SWelant^. | fiurfeer begriff
t)nb inl^alt ber ganzen ^eiligen | [fc^ttwirjj ©d^rifft/önb
aller öiblifd^en SJüd^er / beg allen | ünb nctoen Seftamentö.
— 300 —
S)utd) I [rot] So^anneni SÖreittium. | Wiit bteis Don neroem
bberje^en / ge^ | mehret önb gcbeffert. | [rot] 1555. |
Sie Ör.Jdirift ftetil ouf Sl. Wnimii ff. Slm linU beS ©anjen;
©ebrucft ju aSitfentierg burc^ | 5|Jefer Seiten (Srben. |
ißgl. 3nueulariD ;c- 11 361.
iRom.
Bu 1556.
636) 5DQB(eIbe
luf her leSten 3. be« litelbl.
1556.
Sgl. 3nDentatto 1:
1
tfa / ürürt I
lANA BREN= i CIVSZA/j tjifma ^rorodiego i aMtoIH
Iftego jinefionfl/ftori) moäeS botirje mül'ij EBibliij ! naimi.
Slboroiem to rol^tfo ro fobte bofta= | lecjnic jotttiera / co ieft
^iDtcäDnemu m | partfüm Sl'otDie cjroiDiefoiot / , | toiebjKf
pottjeba. 1 5ßoroeI bo ßorrint^oro 3BIi§cie | 1. iDrojbäiate 4. 1
9lie bqb^cie iJoim^äfu a bo iriJipu bjiefin | nego ale il'DSiÜ
bjie^innt) bi^bjie/a f)o= | fmt)Sru i bacj^enta boffonalego. |
©tuforoano ro fi'rolerocu ^rujfim | prjeS Sana ©aubmana.
SHoIu I ^IJanffiego MDLVI. |
36 SÖf. in 4".
4 3)1. 3:itel, SSorrebe. untci}eid|nel Z\tapf)i Znpta, unb »ibelfpriidK,
5 Bl. fiateiiBmuöUjl, 297 Don I-CCCXCini fol. «l. Auslegung
[geiler: XIUI flalt SV, C^VII i(t boppelt fltjä^lt, CX fctilt, CLXI
ft. OXLI, CLXIX fl. CXLIS, LXXXI fi. CLXXXI, CCXVDI,
ccsvn fi. ccxvn, coxvni, ccxvin ft. coxix. ccixi,
coxx ft. ccxx, ccxxj, ccxxi (I. ccxxn, ccxxnn ^
CCXXm, CCXXIU ft. ccxxnn, bie aä^Iuna fpnngt bann ouf
CCXXVI, CCXLVI ift bopptlt gejäöll, CCLXEX fl. CCXLIX, CCLVI
[t. CCLIV, CCLIIII ft. CCLVI, CCLVH ifl boppdl gejü<, bctgl
CCLXXXVni]. ÄDpfiitel, Euftoben, fflitgn. Sißii.; : .tj, : -iit «
61« !litj !C. m 8itj, 0— Olli K. bis jitj, aa-«ait[ m. bffl Siili, *"
6ie «laaiil IC. bis Suiii, üaaa— Hanau | )c. bi« 3iiiii| [^gltr: cm R.
— 301 —
cilr Oqui fcl^It, SBtj ft. SBöij, gfHij ft. mxxml m. 4»> grofte« Poppen,
barübcr: IVSTVS EX FIDE VIVIT. STuf bem Sitclbl. fielet gc=
fd^rieben: Prohibitns.
Sratau Sj.
Btt 1558-
638) EN EEGISHTER, | TA KASHE, KEI T Y NE= | DELS
KI INV TIH DRVGIH PRASNI- | kou Euangelij, vtim
Nouim Teftamentu, fe | imaio iskati inu naiti. Per
tim ie tudi ena kratka Po= ] ftilla, Vti fe praui, kateri
Nauuki inu Troshti vfa= | kirn Euangeliu fufeb, fe imaio
nerbule | famerkati inu oh* | raniti. | fRegtftcr / lüie bie
©ontdglid^cn / önb ber anbeten | fjeften ©uangelien / in bem
netoen SBinbifd^en Xeftamcnt jfifüd^en | öu jfifinben fein.
@ampi einer futfecn ?ßoftilI / barinn auffi^ einf altigft | angegeigt
tträrt / toa^ für Sel^r önb Xriftungen roir in einem | ietfid^en
Suangelio l^aben / SSnb n)ie iDtr berfelbi« | gen t)niS gebraud^en
foßen. I [ajiorl^arb'g S)rudEer jeid^en : S)a3 Samm mit ber
ga^ne im ©c^ilbe.] | VTIBINGI. | Vtim Leitu po Criftu
feuim Roiftuu. | M. D. LVm. |
128 Sr. in 4«.
ßeftc @. leer. ^opjiM, ©uftoben. ajlrgn. ©ign.: Aj, Aiij, B
bt8 Ba 2C. bi8 Ts, bann nac^ einem unjtgnlcrten S5I. nodftmalS Tj,
bann unftgn. S5I., bann V— Vg 2c. big Z, 82» Zj, a— a, 2c. biS Cg, d,
da, diij, e, 62, eiij, f— 4 2c. big hg, i. 3luf ^I. 91** beginnt ber jttjeite
%jiil mit bem ©onbertitel:
TA DRVGI DEIL TE | KRATKE SVMMARISKE
POSTILLE, INV TIGA REGISTRA, ZHES | Euange
lie, kir fe ob tih dneh oli Go* | deh tih Suetnikou
pridi I guio. I VTIBINGI, | Vtim Leitu po Criftofeuim
Royftuu. I M. D. LVIIL \
»gl. @Iae • Sttl^rb. ber ©efenfc^. f. ®ef(ift. beS $rot. in ßfterr. 1893,
@. 122.
Serlin, SJre^ben, Sonbon, SBien.
Bu 1562.
639) SBie man | fid^ ©J^riftlici^ ju | bem fterben be* | regten fol. |
9ßie man @ott red^t^ | fd^affen bienen fol. | SBie bai^ t)be(
nac^reben für | ein fd)tere fünb ju ü^ttit \ (ei)/?(u|f bteq
©er^ ] mon gefteft. 1 3of)ann Srentiuä jit | ©c5tDebtJ(^en $q11.|
grondfurt an ber Ober / | Anno M. D. LXII. |
72 m. in 12".
SitclrüttidtE unb legte S. leei. Sign.: 31, S, K, 33, flefem i(=
iDeiUg tu bei untcm 3]aitb[«ifte ber wn 4 StonDfei^n ungebeitn &
SJgl. 3nDeittaiio !c. II @. 233.
Bn 1571.
640) Sin Äut^er | ünb grünbliidier Dnler» | xxd^t ber fitnber/jü
(ejen / onb | bucEiftabcn / Saiiipt ben §auptarti= | cteln btt
SfirifHii^en ße^r. | iCurd) | §err Sodann Söreitgen. | Stein/
Sin E^riftlic^e ^ou^taf- | feI/Qu§ ber i). ©i^rifft / reo« ein
jeber in | feinem ampt jü t()ün fdiuU | big feq. | [^oljti^nitl.] |
©ettuilt iü ©ttapurg / am Sorn | marrft / bey S^tiftian
aKütter. I M. D. LXXL 1
16 S8I. in 8".
Sepe ©. leet. öuftoben. Sian. : Stj— ?lO, »-Sd. Jitclfiotbüte:
ajignelten. 91m gnbe bc8 SejtcS:
©etrucft jft ©tiQ^burg nm Sorn= | marctt / beq EficifHan
aHüKer. | M. D. LXXI. i
iBgl. ^nDentnrfo k. U S. 15, 9!r. 53".
Siom.
641)[rotJ eate^ifmuä Äleinot. | [i^ffiarjj S)Q8ift: | [tot] SJoctor
äßar' I tinßutfierS feeligen / flei* | [fc^roürj] ner Sate^iftnuS;
fampt bent SBiit' | tembergilcften / onb je^en ßatec^eti- | fdiea
5ßrebigten bar* | über. | [rot] SBeilanb / befe S^rroitrbU ]
[([fiwarj] gen önnb §oc^gelctirtcn §errn/ | [rot] lÄCOBI
ANDRERE f robftS | [Idfroarj] Dnnb ßanglerS ber löbli(^n
Vniuerßfet \ jEübingen / ettnian ju Saroingen gehalten / | bai
Qfleg in ein Iroctetlein julomen ®e' | brudt / unb etmette
S[Jrebiglen ju | enbt / in fur&e Bhäorifche Di' \ fpofHwn
bertaffcl. | ®urc^ / ] [rot] Jt. (.!ASPARVM LVTZEN, |
[fc^roors] Pfarrern onb Superintenbentcn / gu | SRömpel
— 308 —
garten. | [rot] ©ebrudt ju äRum^elgorten burd^ | [f(^arj]
3acob f^otOet / gfurftHc^n »m^« | brucfer bafelbftett |
enthalt auf SI. ciiij»» ff.:
SBurtembergifd^er | Sated^ifmui^» |
19 a .
^o))ftiteI, (Siitftoben. (Sign.: co, d—do. ^m (Snbe be9 ®an^n:
Impreffum MontisMigardi, per lACOBVM | FOILLE
TVM, Anno fatutis humanm, \ M. ß. XCI. \ [3ier*
orobej^Ie.] |
Stuttgart.
Btt 1696-
642) [fd^toarj] 2)cr | aBürtcmbcrgtjc^c | © [rot] atcc^if^ | [fd^toarj]
tnuö / I [rot] ©amt bcr Äufelcgung Sutl^cri / 1 [fd^toarj] toie
and) SBiblifd^en ©prüd^en/bte in | @r!tdrung beiS Q^ated^ifmi
mögen ge^ | braud^et tt)erben. | S)eme be^gefüget | [rot] S)oi^
Ulmifd^c ©prud^^Süd^Iein / 1 [jd^toarj] Sieben 95ufe*?ß jolmen /
SBürtembergifd^eS | Eommunicanten*'S5üd^Iein / fdmbt etlid^en |
SSeid^t« unb Sommunion^ auc^ @d^ul<' | ©ebeten. | ^üx bie
ftirc^ unb @d^ulen | [rotj beg ^r|ogtl^umi^« | [üuerftrid^.j
(Stuttgart / ©etrudEt unb t)erlegt burc^ | Sl^riftian @ottIieb
aWSIin / gürftl. SButemb. [!] | ^o\- unb eanfele^'JBud^trudtern /
1696. I
©ntl^ält auf SBI. 10 ff. bcn »r.^fc^cn ÄatcdftiginuS in htx grorm »ic
baS ©^jruc^budft 1806 ff., alfo eine SBennifd^ung bc8 Sutl^cr^fd^cn unb
S5r.'f4en ÄatedjiSmuö. 21 @., ^jagin. bon 3—23. Äo^jftitel, ©uftobcn.
Sign.: %-%, ö, ö*.
Stuttgart.
afn giürnberg finb nöc^ öor^anben: 9ir. 40, .44, 82, 106;
in SBernigerobe: 5Rr. 1, 351, 354, 363; in Oreifg«
wölb: 5Rr. 8, 48, 53; in ©trapurg 21^.: ißr. 91; in:
. «re^Iau U.: 3lx. 144; in ?ßari«: 9lr. 155, 206; in
SBoIfenbüttel: 3lx. 168, 263; in grantfurt a. SK.:
— 304 —
5Rt. 197; in Srafau: 9lr. 277, 349; in @ent: 3ir. 363;
in Öelgtab [UniDetfität§bi&l.] : 9^. 381; in Sftom (Bibl.
Vaticana , bie in [ ] beigefe^ten S'i'iIe" Derlrcifen auf
Inventario Jc): 3ir. 355 [I, 78], 9b:. 408 [n, 22,
Dgl. 213], SKr. 366 [II, 40], 91t. 421 [H, 53], Sflr. 202
[n, 77], 9lr. 371 [U, 117], SRt. 233 [H, 149], 9h:. 407
[II, 198, Ogr. 315], 9lr. 456 [n, 314], 3fr. 274 [H, 391],
9it. 453 [n, 426], SRr. 208 [H, 483], Sir. 485 [II. 486],
SSr. 364 [II, 487].
9lr. 70 ift Dot^tinben in: JiciSurg, ^elmftebt, Setta, SJeipjig,
SKünc^en U. u. ©f., StHttgart, Tübingen, aSJoIfenbüttel,
Qmdau.
9it. 422 ift übetfegt Don §etnt. ©fferen, 5Pf. oon 2oxä); Dgl.
S8I. i- iDürlt. ff.®. 1887, 55 ff.
B. Unbatiertc unb iiidit filmet batierfiate Sruife.
643) [SBgl. 9ic. 6] 5l)nn ©ermon | ofaber prebig ju | flOen ßfirifi
glaubigen menic^en. ] SEJaS ba feg bte rct^t mar djrifttnlii^ \
t\)xii) I nnb bcr felben fioupt. 3Sa§ ba [ fei} b^e 9led)ten wate
fd^lufffl beS f|t)= I melS boS SHec^te niate ompt nnnb ge- 1
iTült ber priefter. | ©eptebiget buri^ 3o= | ^anen 93rengen |
ju §an in fi^roaben. |
4 931. in 4".
SIept» ®. Itet. lilelfioEliiirc : portal. Cbtn SJofe mit Slawen
imb mfilS unb ünlB SKeboitlon mif fiopf- ^tn btn Seiten: jt (int
Safe mit Shimfn unb ein Weimer.
Setiin, §elmftebt, ßeiftjig.
644) [Sgl. 9ic. 29] Unbertic^t ^ptfi | litiS SSfetont^tdon | njib«
bie leere ber SSJibcr ] teuffer. | Cb el)n weltlidie Obertent |
mit götlic^em onnb biüic^em Weihten | m6g bie SBiberteuffer ,'
burdi femt I ober fc^wert / Dom leben jum | tob richten loffen. |
3odonne§ Steng. |
— 306 —
28 »f. in 4«.
(txtWt ouf ©L 16 »»—28 mit ©onberübcrWrift:
Db ein tocltlic^e Dbcrfc^t / mit | ©otlic^em önb biHid^em
redeten / möge bie | SBiberteuffer / burd^ f etor ober fd^toert |
t)om leben ju bem tobe rid^ten | Taffen. |
«llgbann bcfonbcrc 8t«inttiöle. Xitclrücffcitc unb Icftc @. lect.
©uftobcn. ©ign.: ey, eiy, f— fiij, g— giij. 5lm ©t^luß bc8 Stcyte»:
SBafel, Serlin, (Solingen.
645) [JBgl. 3lx. 415] 'ADVERSVS | ANABAPTIST AS PHI
LIPPI ME* I lanckthonis ludidum. \ ITEM | An Magi
ßratttö iure pofsit occidere Anabapüßas, \ lohannis Brentij
Sententia. \ ITEM | Ärtimli, infpeötionis Ecdeßämm \ Sa
xonice, emendati. |
68 »r. in 8^
enthält ouf 831. 25—44 mit ©onbcrüberf^rift:
AN MAGI I STRATVS IVEE POSSIT 0C= | cidere
Anabaptillas, aut | alios Haereticos, | lohannis | Brentii
Sententia.
Äo|)ftitcI, (äluftoben. ^Eftt^n. ©ign.: D— Dv,E— Ev, F— Filii.
SScrmutlic^ SB3ittcnbcrger S)rucf.
SBafely SBerlin, ifarförul^e, Äönigi^berg, Seipjig U., Qiitavi,
Qtoxdan.
«
646) [«gt. SRr. 30] S)e «ene | ßatec^if mu3 | So^an. SBtentii. |
3n fragen geftettet/ | üppet n^e gebetert. | ©ebrüd^t tl§o
Sem== I go/bord^ go^an. | ©d^od^l^en. |
63 »r. in 8«.
cinfc^l öcrfc^iebencr ®c6ete. S^itclrürffcitc unb beiben legten S3L
leer. (Suftobcn. ©ign.: Slij— 9tö, S3— Öö 2C. big ^iij, $ö. 2:itel=
borbüre: S^tifti S^agetung anS ^reu^. Oben SEftoit^ unb bie a. t.
IBäter. 3)ie beigegebenen ®ebete ftnb j. %. biefelben ©ie in ber 5tu8=
gäbe öon 1638 [9?r. 100]. ©c^ociftl^en ^ot laut 9iQ*mei8 im SBerl. @f .
um 1660 gebrudt. ^gl. ©ol^r«: Mon. German. päd. 22, 142.
SBerlin.
20
_ 306 ~
647) ®e (lene | eated^ii§niu8 | 3o^Qit. SSrentij ] 3nn fragen 9f= ]
fteHel / opiiet nlw fie= | belert. | ©ebrüdt lljo aKogbe» | iort^.
borc^ §anä SßJaItt)er. 1
'^^'' , 52 St., in ß".
a:iU[riirI)eitc unh legte ©. Itet. Euftobtn. «Sign.: «ij— Äo, 8
Bis Sd ;c, biä JVö [Mlcr: (luii fe^lt]. litelbotbiini: lu ber fflüth
■'*'• imlcn eine [o(t unbftleibete menft^litSe ©eflait fnicenb, bet Oun, k4W
■*''-'inib litiB je ein Xeufel mit einem ffloumflamm gu fitibe ge^l. int
übrigen lenaftenfbimiget HufBau mit 9Jifd)en, au8 benen mSnnlii^
fiijpfe ^(iDDtfe^en unb tn benen einige nnbere menfdiliiüe ©((lallen
yi fetien finb, oben gefrönt mit jiMi giöfeern unb puti Ileinetn ©toben.
SSgl. EofiT«: Monum. Germ- päd. 22, 142. Koi^ einem gintrag Don
go^rB im SioftDcEcT (£{. ca. 1Ö45— 47 gcbnidt.
eSbtttngen, SRoftod
648) [Sgl. 9ir. 54, 55] CÄTECHI' | SMVS PVERILIS, ID
EST, I in/Ütutio piterorum in facris. | PHILIPPVS ME
LAN- [ ad pueros, | Sl gm dei tangtt [!] puram reuerentia
mentem, \ Et iußo Chrifti nomen honore colis, ] Si quo res
e fönte flaunt, guod omnia numen ] Et regit [\] tS feruat,
eernere mente foles, \ Htec puer illitis ueneranda oracula
di/'ce, I leffecE quondam quce fonuere fiäes. { Illius ut Moß
per faxa gloria uifa e^, \ Panditur hoc etiam t
crede puer. \
,r ent^oü auf S3I. 18 ff.:
OÄTECHI= I SMYS >UNOß PRO PVERI8. | lOAN
. NIS BEENTZn, | ECCLESIASTAE | HALLENSIS. |
Uuftoben. Sign. : C„ C^. JJc^It bei tfo^tS.
giena.
649) [Sgl- Str. 604J CATECHIS= | MVS PR^CIPVA ET |
XECIESSAEIA CAPITA | Chi-iTtianae & fyncerae He- |
]igionis comple= | fteus. | loan. Brent. pro Scholia in
Ducatu [ Vuirtemberg. | Marc. 10. | Sinite pamulos ad
me venire, eo« | rum enim eft regiium ccelorum. | TV
BINGjtE. I
— 307 —
12 «r. in 8«.
TiitlbU 1 S3I. Elementa literarum, 9 »f. ÄatC(^l»Tnu«teyt, 6<ft(u6bl.,
2:itelrürffeitc unb lefte* S3I. leer. (S4iftobctt. ©ign.: A,— A», B-B,.
^rud mo^t Don Ulr. SRor^rb.
SBiett.
:650) [SSfll. $Rr. 80] eotcd^ifmug | Xeutfc^ / bc^ $crrn So« 1 l^ann
J6ren|en/fÜT bte jugenb | ju ©d^bifd^n ^H | Slud^ me
man i?or Dnnb | nod^ lifd^ / ju SBetl^ Dnb nad^ bcm | S3ct^ /
betten fpOe. | [^o( jf c^nitt : lif ergebet.] |
8 «I. in 8^
2:itclrücffeite unb Ic^tc @. leer, euftobeti. (Sign.: ^lij-Slö. t(m
(Snbe beS ^;tei^:
©cbrudt ju SRürnberg / 1 burd^ SBoIcntin Slctobct. |
iRüd^ Dr. 3o]^«. Sut^er^SBerlin ca. 1570 gcbrucit.
651) [rot] Sated^« | if mu8 / Soani^ | S3rentij : mit be J ßalenber :
önb I Äuff« ncto jugcrid&t. | [fc^ttjarj] Stem Sil Jwftlid^er ]
fptü^e aus ber $e^U* | gen fd^rifft ^urd^ | Philipp. Melan.
2t \
188 SL in 12^
Qhtt^It auf m. 15 ff. ben ^r.'f^en Jhite^tömiti» unb ®ebete.
149 (S. (Juftoben. ©ign. : «lij— ^llij, ö-SBUti, ©, ©ij, Slttj, 3)-3)ltii,
e— @iiij, g— gö, ®— ®X) 2C. bis Ät). Xltclborbüre: 4 SRanbIclften.
3)er ^eft beS Äated^iSmuS ift eine S3earbeitun(j be« fogcn. „Weinen
^ate^ii^mu^'^ f. 6;ol^rS: Mon. Germ. päd. 22, 146 ff., ber aber bkfe
Ausgabe nid^t fennt. ^d S3ü4Iein entölt augerbem nix^ einen
£alenber, ,,@tli4e 6))rn(i6e, barin bod gan| ^^riftlic^ leben gefaffet ift,
nä^Iic^ aHtueg für äugen ^u l^aben t)nb ^u betrad^ten. $^ili)). ST^elan.''
3)aran anfdjlieftenb ©ebete, Äranfentröftungen u. bgl. 3)ann: ,,@in
fd^finer ^r^er öerbeutfd^ter 3)tatogu8. ©rafmi SRot^erobami, barinn
ein fur|e eufferlitfte ünber §iu^t begriffen toirbt." Slm @nbe biefe«
®iaIog«: S5. ®. Slnnp. 1539. ?lISbann: ^3Ber ha^ facramct beS
^Itard ben leib tonb bad blut (S^^rifti, nemen ober em))fa]^n tDil, ber
fol auff biefe gÄnff fragen ioiffen antioort gu geben." ^aran an*
fd^Iiegenb bie (Sinfe^ung^morte bed ^benbmal^fö, ber Segen 9^um. 6
unb „'S>a9 \d9bnt @:öfttemini / an ber icä ^übert t^n ad^^l^nbe ^falm.''
16 ^ol^f Quitte im 2:e;t.
^atiö.
20*
ä) [rot] S3eS StHer I nüfclic^ften (StüdS inn | [fiHüarj] bn
ß^riftlic^en gemein / nemlid) be& ^e^ligen Sotet^iinti / | l)egl
fame Bnb nügtic^e ©rlterung / bur^ ben tStitroürbigm §erni
Sodann | Stengen / fetigec gebecfitniß gcfteHet. 91u§ bem
ÜQtein inä 3;eubf(^ ge6rQd)t / 1 ä" ""1? "nnb bienft oder ß^riit
Iicf)en§au6udltet/ j^cer \ Sugenb ; Onb gefinbS/elc. 23urc^ ]
»«- • ^ * ■■■ I [tot] M. §Qttniann öeljer. | [^otjfc^nitt:
mit Umfc^rift: NICOLAVS BASEVS. EXCELSVS. DO
MINVS & HVMILIA. RESPICIT & ALTÄ. A. LOGE
CONSIDERAT: Ps 138: 1570.] | [rot] I. Sorint. 14. |
aEcrbet nicl)t fiiitber an bem ffierftcnbtnife | ©onbern au bet
Sofefieit feib Äinber | Sin bem Secftenbmfe aber feib Dol
lummen | [rot] ®etrutft ju ^rondfur' <"" ÜJia^n / bui(^
giicotaum SÖQffee. | M. D. LXXIL |
■Um Snbe:
©ebrmft ju gcanif fürt am 5Kaqn / burc^ 1 ^etec Srubotft !
als man jolt Don bec ®eburt ünfetS | §etni Seju ßtjtifti
1554. 3ar. |
200 ®l. in fol.
Öfl 91t. 273 mit neuem ailclbl. Dtrfefien. 910(8 fibttgt olfo lott
*fir. 273. Efll. gnoentatlo )c. n 489. 2aut ffliitttilurg Don «tof.
©dieO^Qg „ft^etnt baS Saturn M. D. LXXII. \pliUv wn einer ^nt>
^injugtfugt ju fein." (Stachle, bag auf bent CiDljf(6nitt 1570 fiebt!)
653) Stugjug ] bei | (Satec^iftifi^en UntertDei[ung | jur ©eeligfett |
übet I ben Srengiicficn Eoterf)iSmum, ! famt I eingerüften
fragen unb SIntmorten aa& bem { tteinen ISatec^iSmo bf§
t^euren ÜKanneS | Üut^eri t |Quecftri(^.| | gür ! bie ß^rift
lic^e ©c^ul'Sugenb | gefteüt, unb im ganjen S^urfürften
ttium SBirtemberg | eingefüEirt. | SReue uetmelirte unb wr
befierte Stujlage. | [2 Querflrii^e.] | ©luttgart, | ju finbtn
6ei Sofiann fflenebift ÜJie^Ier. [
■
pogin. Bou 4—176 [gefeler: 11 ftoH 9, 13 ft. 29, 93 ft. 36. 06 (t.
60, 92 fl. 62, 90 fe^ll, 49 ft. 94, 10 ft. 105, 180 ft. 108, 103 fr. 130!.
tilelrüdfeltt leer, fiopftiul, Cuftoben. Sian.: «,— H., «-ffli, E,
— 309 —
' e», ®4r «6r 5)-5)5, % ©«r @4 P]r «4r ©ft, S^S* ^e. bl« S5 [ö^ ftett
$5, Sä W^l Sft tn bcn Solaren 1803—1807 gcbrucft.
©tuttgort.
654) [8flL yix. 37J SBic man fic^ | ß^rifttic^ ju bcm fterbcn I
bereiten foU | SBie man ®ot tcc^lfc^a^ | fcn biencn ]oU j
SEBie bad tAtl nad^teben | fär ein fd^föere fünb ju ad^* | ten
fc^ / Suff btc^ ©et* I mon geftclU | Sodann SJrcntiu« ju |
©d^mebifd^en ^qQ. |
75 «L in 8^
%MbU 72 831. 3:eft, 3 ®. ein gemein gebet na* ber ^wblgt bnb
fonft tägltcö mit SWunb bnb ^rjen gu fpred^en. •2:itelrürffelte leer,
^uf ber legten ©.:
$foIm. Sjöüi. I ®ott ift mein fterdt / tonb | mein §e^I. |
[ffioppen.] I ©cbrudtt }U SRürnberg / burd^ | ©abrielcm §e^n. j
Sitelborbüre : 5 fRanbleiften, unten 2 übereinanber. ^ebed 31. ift
Don 6 dianbleift^n umral^mt (red^td unb linfö je ^tDei), in ben SRonb::
leiften unten bte @ign.: 3, 6; k. bid ^.
3)rei^ben, ©ot^o.
655) SBie mann | fid^ S^tiftlid^ ju bem [ ©terben bereiten fol. ]
SEBie man ®ott red^tfd^af« | fen bienen fol. | äBie bod t)bel
nac^reben für | ein fd^föete funb gu ödsten fe^. | $luff bre^
©ermon | gefteOet / burd^ | 3o^ann Srentium. | |p | ^rand
fort on ber Ober. | brudtö So. ©c^om.
72 »L in 8^.
Xitelriidfelte unb lejte @. leer. Sign.: «lj-§lö, ö— »ö jc. bl»
Sb [greller: eiij fe^It, 2)iili ftatt 5)iij]. 3:itelborbüre: beralerter
. Stammen, unten dic^^om. @benfo l^at jebe (Seite einen 9la^men, aber
ol^e (Sic^l^om. beigegeben ftnb ben 3 (Sermonen: @tn gemein ©ebett,
nad^ ber $rebigt bnb fonft t&gelid^ mit ^Dhtnb bnb ^er^en gu \pxtdim,
fotoie: 5)er XXXVII ^falnu 3)er 3)rucf ftammt etwa a. b. 3. 1550.
JBerlin, $elmftebt, SRegcn^burg, SBernigerobe.
656) [»gl. $Rr. 38] SBie inn (Sefa^* | en tonnb ben feOenn fo |
[xdi berl^olben jutra« | gen / nad^ gotßd^em | bidic^em red^tS |
:' E^riftelit^ | ja f|Qn= | belen | \e\). | Sodann fflrenttuä ja | ©(^me
bifd)en §Qt[. | -
20 «1. iit 4". j
Stßle S. leer. SKrgn. ©ifln.: Slij, Süii, S— ©lij ;c. bis eij
[ft6(«rfiaft ftatt ffiiij]. Jitelein|fl((ung : oben )oei%tx ©(^ilb; ju btfien
®tittn tecfilS eine ©p^inj, UnB ein Söget mit SKännerropf. «n ben
Seiten rei^tiS: bärtiger 3nann mit Wi^ auf bem Si>p\t, SoTb auf
bem SRütfen unb Sofenfconj in ben ^nben, lin»: IRanu In ©c6ofi=
ftiefeln, in bei linfeu Jianb eine Slafdie ftoltenb, au8 roeldier er Irinlt,
in her realen glride (?) Unlen: €4itb mit SBappen, ju beffen ©dten
Uratficnavateäten. Die ffiotrebe Smfierä [Dg!. Üfr, 44] feblt, ftatt
beifen i(t auf ber Silelrüdfette eine Sjorrcbe Don ^ren; o^ne Satuin.
ajer SSitlenberget ^sud [9ir- 44] roei;^! oom voü. Ditlfadi ab, er tmt
gealäiiei.
^elmftebt, giüin&erg, ©tuttgart.
657) SIBie in Sejoi^ | cn Dnnb ben feilen [ fo fii^ bei^ol&en ju I
trogen /na(^ ©utlic^em | &tQicE|em reijten/ | Efiriftenltd) ju |
flüiibeln I fet). |
20 Sl. in 4".
Jitdiriitfleite unb leple S. leer, ffirgn. Sign. : Stiij, ©—58«} !C.
biä e. am S(i)iu6 bea a<ft(a:
3obft ©ultnec^t
Xiteleinfaffung : let^tS unb linK mit iRonlen Mi^lerte (Säule, oben
unb uuien 5}ctften, oben mit BRebaillon. ^at bie SJorrebe Srenpeni
nidit, ge^t aber, roie auä ber ^tüta^ unb Seite nlrennung iKroorge&i.
auf 9fr. 656 jurürf.
Sonbon, Stuttgart.
658) Sßiie in Sejai^ | en üiiiib ben feßen | (o fidj bex^aibea ju 1
tragen / noc^ ©ollic^m | biHii^em cecf)ten / | S^riftnilii^ ju |
^nbeln | fet). | ^o^nn SÜren^iuS ju { @(^niebif(f)en $a[L ]
19 »I. in 4".
3JlelrüifieiIe Im, ©.-3 guöali^wrjficfiniö. OTrgiu Stfln.: »«j,
1B— Sii) X. bis Siij. Silelborbüre: recbiS unb lin(4 cetjieitt SAult,
oben Jtopf eintB bärtigen SÜanncä in ffliebaiQDn, unlen 3''rt'*f'*-
^eibetberg, Zevpii^ U., SKündien U.
— Sil —
859) S)a8fclbe. : '.
- -' 2:itcl gfci4 ütt^ $:{terelnfaffunö unb %tpi>tn, aber 20 öf.' tn 4<>.
2itclrücffcitc imb lejtc ©.'leer, ®. 3 3n^dlt«t>cr3ei(^n». SWrgn.
Sobft ©utfncc^t :
SBerlin, 2)rc8bcn, ^cibclbctg, Wl\xn6)tn U., ©futtgart.
^^.•. •/. .. , - .. .•
660) 5S)a«fcIbe;
^ttel gtei(!6,. aud^ Xtteleinfaffung^ aber anbete Si^tn unb 32 SBL
in' 4«: Sitctrürffclte uiib le^te« S3I. leer, ©.3 unb 4 ^nfiam^
,' . öerjcfd^ni«. a»'rgn. ©ign.: «üj, ©-»Uj 2c. bi« i&lj. «m ^nbc beiJ
Xeftc«: , . . :'■•'/':
3obft ©utfncd^t. ,...,..
661) ajaf fclbc.
'< . S^itet gleicti, ciu4 ^iteleinfaffung, ober anbete %\))fitn. 34 S3(. in
: ' 4< jitclrüdfcite unb lettcS.JBI. Icct, @. 3 unb 4 Sn^alt^öeraeic^ni«.
^ ■ ©ignvi' ttiij, fß-^mi 2c. bt«'^iii. 5lm @nbe bc8 Xejteg:
Sobft ©utfnec^t
§3criin, ficipjiß ,U., SBcimar, Qmdan.
662;äBie^n (S^e- 1 . fachen / t»n1) jn ben|feaen/fo ft^ bec | falben
3tt tragen / nac^ ®ot« | (tc^en biQic^n fRtd^ttn f \ (Siiriflenlic^
, . ju ^an« I bellt fe^. | So^an. SBrentiuS. | Wt einer iBorrl^be |
•'*";a»art. Sut^er«. I . ' .
' ' 34 »t. ini». • :
..'■':■ '.. XitelrildEfcite unb Icjte @. leer. Suftoben. SRrgn. 6ign.: 5lij,
«iij, «-»iij 2C. bi8 ©iij, $, 3— Süj [^e^Ict: ©j ft. fjij]. ßut^cr'iJ
.«ottebc auf »r: 2— 4\ 4»» Sn^altSangobe. Slm ©d^Iufe ber öor*
*-' ' ' legten (S. :
(Scbrudt ju SBit* | temberg burc^ l'Ocprgen | Sl^äto* | [!]
., .^ttelcinfaffung mic ^t, 44. SBgl. Äuci^n^fi 28, 9Jr. 293.
^clmftcbt.
663) [»gl. 9ir. 24 u. 50] etlid& Iractclfi bur^ So- [ ^ann SBrcn^
(Sccicfiaften jü ©c|tt)e* | bifc^en §aö befc^tibcti; | bic bai^
— 312 —
^d1^ be§ Greu^e | btitamn unb am roa^c^Tten onge' | griffen
toerben ]oü. \ ^tem auf; toaS vr^aif | gliicf Dnb onglüil enl
fte^e. I roie man fic^ in mitte(= | mejfigen ftucEen galten foH. 1
l£in auljjug aufj bem ac^' | teit Sopttel $au(t/Slb Stoma.
SBon I bem Sreüg unb anfec^tung. |
18 Sl. in 4".
Silclriirfitile unb leple« 81. lux. Sign.; «„ SS— !0, ic. blB SJ,,
E— E,. Sie Sl)p«n fiimaien mit bcnen bei Sc&ilft; Son ae&otfflm
in Diibertöan !c. 1626 I9fr. 9] übeiein, bie na* SBcKet 9li:. 3332 Don
3o6. eiröner in Ulm gebrudl ift. fflgl. )lucii)nSti 27, 9Ir. 85.
Serlin, SSonn, ©reSbeti, granifurt, ©otfia, §elmftebt,
SRünc^en U. u. @t., ©tuttgatt, Xübingen.
664) Stlid) tradelU burdj | Sofionn SSrcn^ Scdcfioflen jii | ©i^roe
bifttjen^all | iejdjriben. | roie baS I)oIt beS | Sreü^S bef)arocn
Dnb am wat)(ii'- j ften angegriffen roetbc fott. | 3tem aufj
voai VX' I ]aä} glüd Dnb Bngtiict entfte£)e. | mie man (it^ [1]
in mit= | tclmcffigen ftuden IjaKen foH, | Sin aufjjug aufj
bem I achten €apitel ^aitli / 3Ib SRoma. | 3Jon bem (£reä^
Onb an« | fecl)tung. |
28 81. in 8»
He^tt ©. leer, ©ign. : Hii— ?[b, 3— IBb, <
i, 3)— 5)0.
SSerlin, ®tlangen, @ie^en,'9Rarburg, SDlundien U., Segen*«
bürg, ©troPurg, SBien, Qüüd) @t.
665) etlii^e Xrocfetlen | burc^ 3of)annem Sörenfeen (Sc | fiaften [!]
iü ©c^mebift^en 1 §üll beft^riben, I SßJie baS ^orj be« ßreüfr» |
betiaroen unb om roaic^ften | angegriffen mcrben foH. | Stem
aug maS »rfai^ gliid | tmb bnglüä enlflel)e. | 9Bie man fic^
in 3WitteImef= t figf fluÖen £)alteu fofl. | Sltn aufejug aut
bem ai^ten | Kapitel $auli/^b Stomanoä { %on bem 6reü$
bnnb I anfet^tung. |
24 S8r. in 8".
XitelTÜdfdtf unb leßti S. leet. BogetuSuftDlMn. Sign.: tlij-lls
IC. &f8 Sd. am (Snbe OeS ScjleS:
©ettucft ju Muglpurg/burc^ | ^ppp SBI^att. [
tir-- SKünt^n U., SBien.
— 313 —
666) [SBgl. SBr.148] Shirfecr 85eH griff mb in^alt bcr gon-I feen $ci
. Hgcn ©d^rifft / t)nnb| oOcr JBiMifc^cn öüd^cr / bcö «Iten | tonb
SScwen icftament« / 1 ©urd^ | S)cn SBirbigen tmnb ^od^gc
lütten I §erm Sol^a. S3rcntium gc[tclt/t)nb | crftlid^ im
jBatetn aufdgang^n* | SBerbeutfd^t burd^ Sol^an | ttem @ube
num. I So^tt. am b. | ©ud&ct in ber fd&rifft / benn fic iftt |
bie Don mir jeugei. | Seip|ig. [rec^tö unb linfö bon Seip^ig
Sicrblott] I
48 JB(. in S'».
etnfd^I. ffiibmung bed goi ®ubenu9 an (S^riftoffel t)on ©teinberge
„meinem gftnftigcn Sw^tfc^^n". Xttelrürffeite unb lefte @. leer. 2;itels
borbüre, 6 fRanbleiften (unten 2). gebe (S. Ift nmtal^mt Don 6 ?Ranb*
leiften (je re^tS unb Itn!d 2), auf ber Seifte unten btc (Signaturen
S5— S; «m enbe be8 2:ejte«:
®ebrudCt }tt Seip^ig | burd^ SSalentin | S3apft« |
3ft laut ^ibmung Übetfe^ung ber Argumenta sacrae scriptnrae
Don 1546 [ißr. 148]. ®o^I co. 1551 gebrudt.
3)re8bcn, SRümbcrg.
667) [SBgl. SRr. 150] JBon ben | üornf 6per« / Dnbe | mit mt tot)\t
mc fli- I !cbom S^riftlidt be* | fernen möge. | Stem Dan ben
%b I uemrfd^en be SBebber ma | fen / ein fort önberrid^t. |
S)ord^ $erm So* | ^an öten^. |
15 m. in 8^.
Xitelrüdfeite leer, ©uftobcn. @ign.: «ij— «D, 85— ÖD. «uf ben
S legten @. ®ebid)t sine nomine. $(m (^nbt bedfelben:
©ebrudCet t^o äRagbe^ | bord^ / bord^ üJ^id^ael | Sott^er« |
Xitelborbüre: 2 bon $utten gel§altene 6äulen, oben unb unten
gierarabedfen. Saut Überfc^rift bed Se^rted [mb bie ^rebigten aud bem
Satein. Derbeutfc^t.
JBcrlin, Sonn, ®öttingen.
668) SSan be | jioorncoperd | @nbe met toat maniere | batmen
Slijcbom S^riftelid! | Dercriig^cit mad^. | 3tem Dan be | Soo
uerftetö / 1 2)ie Ontt)ebcr mafen / 1 een cortc Dnberrid^tingl^e/ 1
3)ord^ 2). Sol^an | S3rcn^. | SKet een corte t)ercloringe fom
- 314 —
■■ mU I g^cr tooorben tot bat uiii. Sat)iltel j beä §. ^rop^eten
Stmos / l)ier | inne üerljaett. ] Stern liit ecclffiofte int o. Süpit. |
35oör bell (elum S). ^o^an breiig. | 9(b opt nieu mt be
ßütiin in jDuqticfi | ouergfie(et enbe uermeert / jeer | noobic^
tnbe proftjtelitf in [ befe boDjc laelfte lij= |hen te lefen. |
''' 32 ®(. in 8».
, (cer. Kuflobcn
: ?lii— 9iD, S
Hamburg.
669) [Sögt. Kr. 219] CONFES= | SIO PIAE DOCTRI- | N.E,
QV^ NOMINE ILLV. | ftrimmi principis ac domini
D. CHEI» I STOPHORI Dncis VVirteinbergen= | üs &
Teccenfis, ac Comitis Montisbe' | ligardi, per legatos
eins die XXnil. | menfis lanuarij, Aiino M. D. LIL |
congregationi Tridenti^ | ni Concilij propo« | Itta est. [
[3)aS ^erjogl. SKürtlembergifdie SBappen.} | TVBINGAE
APVD HAE:^ I redes Vlrici Morhardi. \
68 SI. in 8".
Slitltürf(efie lett, läu(tob(n. ©ifln.: Ä,— Äj, B.-Ba x. ßi« I,.
S(uj bei: lepten @. anor^arbS S^ruiI^TjeidKn, baä fiatnm mit bei Qaijnt
in flfincr Safiung. 3(1 etma 1555 gebiudt. ajgl. ©.=3. n 2Q8 ff.
Stuttgart, 3:übingEn.
670) [SJgl. 9ir. 263] i;an fiette= | ren/Ofmcn bie ootf öeruol- |
gen /oft ^oemen mef fjocr fjanbelen 1 fal/be^ 5)oc. 3]?arttni
Sutfieri / enbe | ^oijan. SÖrcntij / oocf anberc Dcele | ber Otben/
. ■ fü bi) on^ere iqben / | ©elecrbec meDiunglie en- | (-□-) bc
beritfit. (-Ü-l | fOuetftrici^.] | @en Soecjfen in befet jiDtt= | re
lijt gantS no\eM öden ntinid)c/ | fonberlinge ben Siooc
ftanbcrä enbe j Cueridieiiben jeer nuitdiif / boer [ tri te
leeren loat ^aec ^Xnipt jq / [ .in een foo tmtiuelac^igen | enbe
pertjtfiilolen | juecte. | [Cucrflrid).] | §et tnlioit Dan bejen
SBoecjfen fu!t | gf)i) oditer int ifiegifter uinbe. | ®alai. 4. |
S>ie nae ben 3jleq|d]e {^^eboren raaS / ber' { uo(d)be ben
genen/bie ttoe ben @eeft | g^ebooren maä. |
IC, ©uobeaformat
— 315 —
enthält auf SBl. 37 ff.:
|[ S3eric§t Sol^otttiiS SBrentti / f Off bic Duerid&cben
rcd&t cnbc | biEKcf bocn / bat ft| be SBe* | berbooper^ / off
ood I anbcrc Vetteren I boobcn.
• 45 @.
fol. öon 37-59. ÄoJ)ftite(, ©uftoben. ©ign. : dö, Sr— gö 2C. bi^
^iij. 3fn bcr ^orrcbc fogt her [ungenannte] Überfeger, er l^abc „bj
^oo(^but)tfd)c efempelacr'' [^v. 263] benu^t. «gl. Suiffon: ©eb.
eafteflto n 363 f. 3)arnac6 ca. 1620 gebrudt; bcr 5)rucf mufe t)or 1663
fallen, ba ^h. 595 i^n fc^on bcnu^t i^at [f. ju 9h. 595].
Slrnftcrbam.
671) EPISTOLA | lOANNIS BRENTII | de uerbis Domini,
Hoc eft Corpus meum, | optnionem [!j quorundam de Eu=
chanßia[}] refellens. \
8 fflf. in 8«.
^itclrüclfeite unb le^teS S3(. leer, ©uftobcn. @ign.: Aij— Aiiij,
Aft. 3ft bcr S3rief SBrenjen« an S3uccr Dorn 3 Cct. 1525. cf. 9Jr. 305.
^cn %\)pcn nac^ ju fc^Ilcfecn 3)rucf öon @lmp. Sfluff in ?lugi^burg,
öermutUd) 1526 gebruclt mit bem Syngramma [^^r. 13].
SBerlin, ©reölau ©t., g^anffurt, Hamburg, ^clmftcbt,
Scna, Sönigiibcrg U. u. 6t., Scipjig U., SRünc^ St.,
Stuttgart, Tübingen, SBicn, SBittcnbcrg, aBoIfenbOttcI, gittou.
672) [«gL 9lr. 315] SSon bem ^o^« | toirbigcn ©actoment be8
Slbcntmafö ünfcr^ $crrn 3cfu | ©^tifti / 3)rc^ ?ßrebtg / über
bic tDort I @. ^auU/i. Sorintl^. n. | ®ic ©rftc ^rcbig. |
SBon bcr ©ubftatife be^ ?Jac^tmafö / | baö barift bcr Ware
Scib önb SBIut 3c« | f u S^rifti tDarJ^afftigflid^ / bnb gegen* |
tocrtigtlic^ / mit SSrot üft SBein aufege | tl^ailt / empfangen ün
genoffen merbe. | 2)ie Slnber. | SSon bem nufe t)nb tt)arem
»raudö I be« Slbentmate Sefu Etirifti. | S)ie 2)ritte. | SSon
ber SBera^ttung jum Slbent:= | ntat Scfu S^rifti. | ®urd^ ben
S^rtoürbigen | Ferren Sp^ann 83ren^en. |
32 »I. in 8^
Xitclbl., 30 öon 4-62 pagin. S3I. Xejt, ©cfilufebl. Sc^te« »I. leer.
3luf bcr Xitelrücf feite ^olafcftnitt: g^riftuä am Äreua, SKoria unb
SD^annfS. fiDpflilel, Guftobcn. Sign.: 3(ij, '
Sliirnberg, Sßjien.
5)S3on bem §dc^- | inirbitien ©ocroment beS [ StbenbrnfllS
Dnfers §ertn Sc- | fu ßtjrifti / SJtcI) ^rebig / | Ober bte inort
©. $QU= I li/I. Corint. II. | S)ie Erfle ^rebig. | fflon ber
©iibftang beS SKac^tmalS Stjrifti/boä | barin ber roore Seib
tinb Slut 3f)«(u Söri' | fti roarf)afftigliii) / Ditb gegenroertig'l
Itt^/mit Srobt ünb Sßein üu8= | getfieilct empfangen tmb |
genoffen werbe. 1 3;ie Slnber. ! 9ion bem Stuß ünb roarem
&cbxa\iäi m 1 9lbenbma!§ 3I)«f« 6t)rifti- 1 S^ie SSrille. | Son
ber ^Bereitung jum 3tbenbmal | 3e[u 6E)nfii. | ^urt^ bot
ßi)tniirbigen §errn [ 3pf)an SSrengen. |
32 m. in 8».
n 342.
. Sfa. ?li. Sla.
-ffl» ;
I. 3nMntatiD ;c
674) [ajflt. iRr. 496] Set SBeg | jum Ewigen | Seben. | SJocL
SDiart. yulf)er. | 3Df)an. SSreiitiuS. | Seipjig. |
etttftQli auf m iGfi.:
5Det iröft' | (id)e ©pru(^/3o» ) ^anniä am 14. 3c§ bin
ber I ^eg / bie äSarfieit / unb ba6 | Seben / etc. HuSgeltgt |
burd) Sotiannem | SBtentium. |
23 @. in 8«.
Sign, : (£, D, innerhalb bec unleiFten Sianbleirte ber Don 4 Slanb'
leiflEn umgebenen Seiten. !Caä3., 4. imb 11. £31. ^at unten B. Snid
Doii S3nl. Sopit.
^elmftebt
675)IOHANNIS BBENTII i IVDICIYM | CONTRA CAS
PARIS SVENCFELDII | libellos de Gloria Chriftl I
Cum Scholijs ad id pertinentibus, & Suencfeldij | Re
fponßone, qua oftendit Brentiiim mal^ l de libelUs fuia
— 317 —
iudicaffe. | IniudisB morbo, praefens mala iudicat aetas, |
ludicium melius pofteritatis erit |
16 831. in 4^
2:itclrürffcitc unb leftc ©. leer. Äopftitel, ©uftoben. SWröit.
@lgn.: Aij, Aüj, B— Büj 2C bi8 Düj. «u« bcm Snl^olt gdjt ^eröor,
bai ber Herausgeber ein SlnWnflcr ©d^wenffclb« Ift. beigefügt fmb
am enbc %f^t\tn Stl^/8 Dom 10 ganuar [fofl Reiften 11 Sanuor] 1639
über baS ^ema: an haec propositio sit vera in philosophia: verbnm
caro factum est? Ißgl. ^remS: Disputationen D. äßart. fiutber'S
@. 485 ff., tt)o unfer 3)ru(t aber ni4t ermähnt ift. 3ft ca. 1543 gc=
brurft.
fBxtÜavi @t., ^clmftebt..
676) S)c8 §errn 3o^an* | niö Srentii meinung öon SRittel» |
bingen ober Äbiap^orte/ 1 fe^r nüfclid^ ju | lefcn. | IL Co
rinth: VI. | 3^^^^ nic^t am frembben Soc^ mit ben üngleu
bi- I gen / S)enn toa^ f)at bie gered^tigfeit für genie« mit ber
t)n* I gered&tigf eit ? SBa8 ^at ba« Siecht f!] für gemeinf d&afft
mit I bem ginfteniig? SBie ftimmet S^riftu« mit S3clial?
Ober I toaS für ein teil I)at ber gleubige mit bem bngleubi
gen? | äSo^ ^at ber Tempel ©otted für eine gleiche mit
ben ®ö» I ^en? I 2)Qrumb geltet aud bon jnen ünnb fonbert
eud^ abt / 1 fprid^t ber $err / bnb rüret fein bnreineS an / f o
tt)il id^ eu^ I annemen / bnb ewer SBater fein / bnb jr foflet
mei* I ne Söne ünb Jod&ter fein /fpric^t ber | Äßmed^tiger
$err- 1
4 S3r. in 4^.
Sign.: mi 5liij. (Stammt auS ber gnterimSacit. ^.«3. I 189.
®5ttingen, ^elmftebt, SRegen^burg, SBeimar.
677) ©lid^e örieffe / beg | e^rtt)irbigen ^erm $)• SWartini | Sutl^eri^
feiiger gebed^tni« / an bie 2;^eoIogoS auff ( ben SReid^Stag jU
«ugfpurg gefd^rieben / ?lnno | SR. 2). XXX. SSon ber öer
einignng S^rifti | t)nb SetialS / 9luf8 njel^en man t)iel |
nüfelid^er Sel^r in gegenwertiger ge^ | fal^r ber Äirc^en nemen
fan / I SSerbeubfc^t. | Stern etlid^e anbere fd^rifften / nüfelicö ]
t)nb troftlidö jum Sejen. | IL Corinth. VL | SBa« ^at baö
— 318 —
liec^t üot gemeinii^afft / mit bem güi'lftfrniä? 33ie ftimpl
G^tiftuS mit Setial? | Matth. VI. | Sliiemanb ton jmcqen
^Errn bienen. | loan, XVI. [ ©dt getieft | 36§ ijabe bie
Sfficlt Dberrounben. |
4".
enl^iält »1. ^i'fl:
®im ((grifft Soanniä Srenlij uon ( ben abiap^ori«. |
3 @.
ßufloben. Sign.: §(ij. 3fl ein SBrief Don ör. an «roi Un=
guiannleii, btv Bereit luar, baS Interim anjune^men. Entölt fcöaiit
SSernmrung bei Interim. Inc. : Glhiab inn S^dflo, ^d) ^ab bcincn
&riff), fafl nnb beMntmemiä Helejen. 3^ lob aud) bein &er^ !c.
£xpl,: es ge^t mir bci)ne iacii nidit weniger },u ^erßeii, a\i nwnn fie
mein eigen. (Sott geb bir glM unb ^eil. Herausgeber beS SuAeS üi
laut Sorrebe glnciuS gniiricul, gebnirft ift eS 1649 ober 1550 laut
berlelben. 9?gl. 9ir. 633.
§elmftebt.
678) Son SünbtnuS 9lqb=^ | jd)meren Dnjtb Vertrag: C6 bie iu--\
Öolten (ein «iinb wie roeit. [!] | ^o^ann ?)rentiu8 [ (^fülm
S.v.) I §err luer Irirb hjonen in beiner ^ütten ? SBkt wirb [
Bleiben auff beinern ^eiligen berge? SBer bie ©ott« | lofen
nitf)ts atztet / (ou bern eliret bie ©ottfürc^tigen / 1 SBer feinm
net^flcn fc^iBctet ünnb (jelttiS. |
4 m. in 4».
Silerrüdfcile unb lepteS Sl. leer. Uuftoben. 3ft «u^iug auö itr
»usieguiig beä Sutfies Sojua fi^- 9 [oi^- 9!r. 453].
93erlin, ^ibelberg, 3enü, Sfibingen, SBJeimar, SBoIfen-
büttei, Qmidaa.
3fl tn 3loidou mit gt^riften beS 3. 1560 juf ammenge bunben.
679) ffiin furt^c e^n* | laqtung / in be Derftonb | ber ^rop^c
mie man fie le | fcn / bü roaS man in jne fut^e 1 fol / SBijber
bie neroe 3uben / | nieli^e bie ^rop^ften jii dU [ büdjflobildb
terfteen / Dil leib | lic^ erfült juiuerbe torlic^ Kt | ^ofien.
3. ffl. I
20 931. in 8".
— 319 —
Sefete« m. leer, ©uftobcn. (Sign.: «Iti-Äö, 93, Slj, «iij, ©Uli,
S3d, e— ©iij. Sitelborbürc : «ßortal, oben rc^t« unb Um je ein to<)f,
unten ©l^rlftui^ unb In^ beiben @4äci^er am ^euj.
©armftabt, 3üric§ @t.
680) ^"^W INDEX I COPIOSVS OMNIVM HO^ J.MILIA
EVM, CENTVM VI- | delicet, & nonaginta D. lohannis
Brentij | in Euangelion quod fecundum Lu- | cam in
fcribitur, fumma qua potu | it diligentia colle6lus & |
: adiKH^atas. | LECTOEIS. [ Operse preciutn; ijiifiim eft ad
monere te, | amice Le6tor, iio ad quaslibet ^ditiones
ha I rum Homiliaij« Indicem hunc accömoda- | ri poffe,
fed ad primas tantum ^ditiones utri | ufq2 pärtis, Anni
uidelicet 37. & 40. quse | maiori antiqua, ut uocamus,
impreff^ funt: | Vale. |
80 SBI. in 8^
eittfd^I. SJorrcbc pio lectori. ße^le ©. leer. Äqpftitel, ©uftoben.
. @ign.: Aij— Av, B-Büij, Biij, C— Ciij, Cv, D— Dv 2C. bl8 Hv, I
. bis liij, liii Iv, K— Kiij, Kv. 3ft bcr berfproifte.nc ^nbe^ ^ux 5lu8=
... gäbe Don 1537 unb 1540, (. 5«r. 98 unb 108. 3)mcl Don örubadft in
., Sfi^anlfurt
S)rc8ben, ^elmpebt, 9toftocf.
• • •
681)PEOPHE» I TIAE ALIQVOT VE« | EAE: ET SEN
TENTIAE INSt | GNES EEVERENDI PATRIS, |
Dotnini Doüoris Martini I/utheri, Teiiij He=\ lice: De
cäkamtatüms, ^eßtione, Ö Te \ nebris, Germanice obtien
iuris, eo | in Domino mortito, © | perpdm uitiente. \
CöUeötcB per lohannem Amfterdamum \ Eccleßce Bei
mimitrum in Brema. | ET NVNC DENVO SVMMA
CV= I ra ac diligentia caßigatce, \ Accefsit & altera pars,
consola* | toriarum fententiarum, eiufdem ) D. Lutheri.
/ Theffdlonicenfes 5. J Prophetias nölite fpernere. \ Michce. 2.
8i effem uir uantis, © mendax, O propheta=i \ rem tibi
' de uino, ® Sicera, tunc effem Propheta \ gratus huic
populo. I
- 320 —
(Snl^äll auf Sl. 47 ff.;
ALIQVOT PROPHETIAE | excdlentißimi uiri, Deoq;
diled-i, Do \ mini Johannis Brentij. \
4 S.
Euftoben. aSrgn. Sluäjüge oii^ at.'ä 3c[ala!oinmtntar [^\. 175].
Aitr.
ficiefCf fiebenhtn, (Sutadjtcn un!i Sorrc&en
von firenj.
9}i[&t aufgenommen {inb bie onu %refjel: Änecdota Brentiana
1868, S. VII ff. Bereits oerjeftfinflen fflriefe, Stbenlen tc. (Stenfo;
tMnig finb bie unter Ä unb B notierten ffiibmungen Don ©r. ju
feinen ©tSriflen tiler nod) einmal oerieii^net.
goIgenbeS ifl gu (ßreffel noifijuiragen : 9!t. 3 (I) 6efinbet fiift audi
in abfdjrifl auf ber ijüiit^er ©tabtbibliot^ct, ©tmler'fdje ©ammluttg
9b. 5, •üz. 8 (II) beägl. (bba. 93b. 11, Ülr. 15 (III) beftnbet fiifi in
übfifirift onf bem ©tobtarcftiD ©Irolburg i. ffi. unb bniiett Dom
21. Cn., 9Jr. 23 ift abaebtudt bei ^avlmann {f. o. 9ir. 627), Wt. 29
ift tbentifib mit 9}r. 16, 9ir. 46 ifl au(^ abgebr. bei Segtr ; llmfianlil.
JftelQlion üb. Me SRef. bct Slabt SRc iitlingen 1717, 6. 153 ff., ju 9]t. 54
»gl- Eorp. Wef. II 85, Mr. 98-100 finb obgebr. bei ipartmonn «.0.0.
S. 66ff., in Sflr. 168 (LXXHI) lieä 3. 11: apectare ftott: secUri,
8. 13: inviaaa ftatt: visites; SRc. 179 (LXXX), baue« Dom 16. 5*br,
1541, 91r. 217 (CVI) befinbet \\i, im Oiiginol auf bem güiiiec
StaatSardiiD E II 345; boncii^ ift j^u Detbefiern: 3. 4 fliel^t: fKifir
iu St. aHotlln, 3. 7 bü6: ad, 3- 9 lirt: roRo te, g. 18: Hoc ftoii:
Nus, 3- 2'>' titeras discant ftatt: literae discnntnr, @. 894, 3- I
füge öintei in raoribns ein: ut pSEilmua [148, 12J habet, g. 8 [ie*:
eradiantur, g. 20: Et si ftatt: Qnod si, 3. 32: flaut ftatt: finnt,
3. 38 Iie§: coeai esse. 9!r. 225 (CX) ift abgebnidt bei ^ttmonn
®. 69; tbba. ©. 71 f. 9!t. 258; 9?t. 263 (CXXXII) befinbtt fi(6 iß
Drig'""' nnf li«" 3ütl^cr ©taalBart^tt E n 337, Kr. 265 (CXSXIV)
batierl Dom 5. Üßal 1548, «Hr. 282, 283 finb abgebruftt bei {MTtmann
©. 76 f., 9(r. 288 (CLH) botiert Bon SKai ober Slnfang 3uni, Dgl. Sorp.
iRef. 6, 874, 9ir. 295 (CLVII) Dom 17. Sluguft 1548, Mr. 297 (CLIXl
Dom 7. Jlpril lööl, 9)r. a41 (CXCIV) befinbet fi* im Orifllnol auf bem
©taaläar^iD 3urli^ E II 359, Sir. 354 (CCT) ift abgtbtutft in:
Unff^ulb. Madirliftlen 1711, ®. 424 ff. unb bei Sirobel: BeiirfiB« iwt
ßiteratur be« 16. So^rbblä II ©, 136. 9!r. 61 ift aud) obgebr. in:
ConCessio Angrnstana eaqne invariata illnstrata a. . . . Web«ni.
— 321 —
Praemissa est epistola Joh. Brentii ad Isenmannnm Haleusem de
«omitiis Angnstanis. Halis 1830. 92r. ö7 unb 59 finb aud^ abgebt.
Bei e^i^traeuS: ^iftoria ber SlugSpurg. eonfeffton (@. 380 ber Slu»«
^abe t)on 1580) nQ(J^ einem S)rudf, ben ,,3o]^Qnne§ SBventiu« contra
SWad^rem öor ber ^eit ^ai brudfen laffcn", !Rr. 67 pnbet ftc^
femer in: Sententiae Sanctornm Patrum De Coena domini bona
:fide recitatae et editae Wittebergae a Philippe Melanchthone Anno
M. D. XXX. Quibus addita Epistola Philippi Melanchthonis et
Joannis Brentii eodem anno scripta. 1587. Witebergae Matthaeus
Welack excudebat. SBorl^anben in SBerlin, ^aUt, ^elmftebt, SBoIfcn*
Jbüttel. @ine frül^ere Ausgabe biefer Sententiae erfd^ien 1584 in
^eibelberg bei 3o]§$. <Bpxt^ ad prioris exemplaris fidem. ^orl^anben
in SBreSlQU U. unb ^elmftebt. ^x. 28 unb 46 finben fidft in %h'
Id^rift au8 ®eotg fjüfing: Umbftänbl. ^Relation, mie eS mit ber 3*ef. ber
©tabt ^Reutlingen l^ergegangen 1717 in ber@tQbtbibl.3ürid&,@immIer'fci&e
Samml., 93b. 18 unb 24. mx. 47 [XIV] ift aud^ abgebr. bei ftortleber:
S)er möm, tai^f. u. Ägl. 3Rt. 2C. II 1, 4. ^r. 328 (CLXXXV) ift aud^
obgebr. in: HIteS unb 9ieue8 aug bem ©d^a^ ^l^eolog. SBiffen^
fd)often 1701, @. 86 ff. 3)er ©d&Iufeteil öon $r. ^r. 392 [CCXXXVm]
(t)on : Saluta, qnaeso 2C. ab) ftnbet fid^ aud^ bei $faff : acta et scripta
etc. fasc. 1, @. 207 f. (gbba. ®. 198 ff. ift $r. ^r. 13 abgebrucft.
9ir. 472 [CCXCII] finbet fid^ aud^ bei 3ad^aria8 UrfinuS: Opera
theologica Heidelbergae 1612, SBb. II, @. 55 ff., ögl. ©d^nurrer:
iSrIäuter. @. 279. ^x. 405 ift toor^anben in «erlin, (Jaffel, Nürnberg,
^x. 396 in Königsberg; eS efiftiert öon berfelben auc^ eine latein.
Ausgabe : Simplex ac dilncida expositio sententiae de coena domini,
ex qna snmma controversiae, quae de illa orta est, facile cognosci
potest, scripta Germanice a Doctore Jacobe Andreae, Pastore
Goppingensi, et nnnc in gratiam externarum ecclesiarum latine
reddita. Cum praefatione Joannis Brentii. f^ranffurt 1559. «or^.
in Königsberg, ^x. 414 ift öorl^anben in ^ranffurt o. 3R. unb
9«ümberg, 3lx, 438 in SBerlin, ©trafeburg U. unb 38oIfenbütteI.
682) ®ric^if d^cg Spigramm öon Sr. jut ©omöbic ©pitota be^
S^omaö aRcbiug. ^eibclbcrg 1516.
SSgl. 3B. ßreijenad^: ©efd^. beS neueren 3)ramaS 11, 1, ®. 14.
S)ort ift irrtümlich 3afob 93r. angegeben. Saut 3KitteiIung öon
¥rof. ©reijenad^ lautet bie Unterfd^rift : Joannes Prentz Vuilensis.
3)er ®rudt (©yemplar in ber K. Stbl. S3erlin) enthält aufeerbem ein
@t)igramm öon ^etruS ©unt^eruS, foiote öon 3o]^. Äneller, einen
örief beS (S^unt^eruS an Äneller, fomte einen SBrief beS 3o^. KneHer
Vuilensis an ^etruS ©unt^eruS. Kneller ift SBerf. ber beigegebenen
difficilinm vocabulorum interpretacinncnlae.
883) Sr. on «bam äBeife. ©aU 1523.
SÄitgeteilt auS ber S3afeler Uniö.=S5ibIiot]§ef öon ®. öoffert: X^eol.
©tubien aus SBürttemberg, 3. 3a]§rg. 1882.
— 322 —
684) !8r. an eapito unb *8ucer, §aß 1525 *Jio». 22.
9!a(ft bem Original fn bein ©IraSb. SlabtoiiSiO.
Clarisaimis viris Volphango Fabricio Capitoni et Martino Bacero,
Argen tineusium ecclesiastis fidelissimis, fratribns ac domJDis iD
Christo oliaervandia. Gratis domini noBtri lern Christi sit vobis-
cnni, Amen, Nihil mihi hoc tempore, amioisainii in Christo fratrea,
accidere potuieset aut acerhius aut moleBtina, quam qnod ex
literis vestris vus, mihi omni honore suBpiciendos, nonnihil ex-
acerhatos, nescio qua occaüioae, esae intellexerim. Certe quas ego
Bcripsi ad voa literaa non tantam potnerant amica corda convntere,
quantum concussa yideo. Pntaban), iinpirndeua forte, mihi Heere
eodem libertatis fllo ad amicum scribere, quo ille ad me Bcripaerat.
lam cum rideam vobis aolja lioere eaae liberis et rae, dura libere
cum nmico garriam, in caritateni Christi peccare, cavebo porro, ne
aequa mensura enm tali homine pugnem, qui fenum habet in
comn. Qnod enim atii coiKinemiitar sibi saepe libertatem et
facilitatem snam nocuisse, hoc mihi iam reipsa accidiaee Tideo.
DigDaa igitur imprudentiae paenas luo, quod teneritudiaem restram
Don peuitius introspeserim, et qnod peccatum est in vos remitti
petO; adeoque id plane me iam impetrasae a Vobis et amicissimis
et, quod maximnm est, Christiaiiis certus sum — absit enim, at
qnicquam sinistri de pectoris vestri candore SDspicer. Neque contra
vos, patres in Christ« yenerandi, aliter de meipao in aniranm
Testmm indncatis. Idem manet candor, eadem in vos obserrantia,
ntcnnqne nunc dissidere videarnnr. Forro, qnod ad conservandam
inter ecclesiaa et eanim ministroa concordiam adtinet, nnilus abero,
Stndebo paci eccieaiasticae, qnantnm qnantnni potuero. At interim,
amici obaerrandissinii, nobis probe considerandnm est, ne, dam
Bitema caritate conveniamus, fides periclitetur, verbum domini per
carnalem adinventionem couenlcetur discerpatnrqne. Sic hactenna
mnitia annis convenerunt episcapi papistici. Extemam pacem
diligenter oonaervarnnt, at ubi interim mansit gloria »erbi! CnudU
convenerunt, caeterum froutibns äiä tin nrnoiüv seinncti tnemnt
Nobis ita ratio hahenda est oaritatjs, Ut lidei snnm verbum manwt
incontaminatun. Qnid enim profnerit, si inter nos conveniaains,
ifit«riffl communi agmine a veritate et syncero verbi divinJ in-
genio dissideutes? Id qnod propemodnm acci<
in
: dorn
tion
■ 1
Tobiseam consenti rem, valde timerem, ne a veritit«
diisentirem. Tidebimini enim noo solum hoc Terbnm: „Hoo «l
corpas meum" in aliennm dognia torquere, sed etUm pronuo
tollere veinti impertinens ant ah ehrio Christo dictnOL Sic enim
scribitia: „Hortamur, ut qoi Christum agnoscimiu Christo inbtwl
paraamua; ait autem, nt acciperemua. ederemns, idque in sni re-
cordationem; totam hoc mouemoa faciendam, avocant«» » corioaiJ
— 323 —
qu&eationibua." Ag'uoseitia, opinor, verha vestrs. Collaado autem
et ego atndinni, quo monetis de esu et TecoTdntioiie. Seil qaid
ait illuil : „tiTocaiiteB a curioeh quaestionibue", nundum TJdeo, dibi
forte curiosa vobia videntur, qosie de hoc verbu : „Hoc eat corpus
nieum" mveBtiganiux. Monetis anditores, nt edaot et Tecordentur,
Sed ubi Interim lacet verbum CbristJ: „Hoc est corpus menm," nma
vannm est, nnm ociosum est, aum euriosum est?I Aliter docet
Bos Ghrifiti sensus, nt nee Iota Terbomni Christi reüciajnufi, nedum
tot«m sentänliam ; et tale verbnin, qnod ai ademetis, caena dominiea
non erit dominiea. Esus enim nondiim domtnica caena eat, nara
hac ratione quodvis c od vi vi um caenam domini diieritia. Nee
recordatto mortis, hoc est anaimciatio et praedicatio, caena domini
eat, sie enim quaevis concio caena domini eaaet. At corporis
Christi esus et mortis Christi annunciatio, en demum "erani faciunt
caenam dominicam.
ao praecipna nobis c]
annunciemns mortem domini.
YOfl veluti ^nffi(iyor iudicatis:
Docemua enim, qnid hoc e
et noB edendum et bibendum esse
t lecordemnr, hoc est: praedicemus,
c quod medium est et qnod
„Hoc est corpus meum" reiicimna.
Terbo nobis per Ctariatum donetnr,
quid item edamus et bibamus, ne Iioc neacientea indigne mnndu-
cemuB, non düudicBntea corpna domini [1 Cor. 11, 29]. Kam ai
negavericis corpus Christi corporale praesens esse caenae dominicae,
varbum negatia. Ex veatra enim confeasione ostendam corporale
corpos caenae adesse. Fatemini, dicitia: Christum tradidisse nobis
corpus snum per verbum, et sie praedioamus, sed negamua enm
tradidisse ipsum rerum corpus corporale. Ägite, tratrea iiü ifiä
9vii^ Ktj(affiafiii'm, accipio coufesaiDnem veatram, Verbo traditur
Dxjbis corpus. Sed quo? Verbo caenae; Hoc est corpus meum.
Qnale igitur eorpua hoc verbo nobis oSertnr, an non corporale, aed
spiritnale? Quid audio! Christas ne dno corpora habnit, altemm
corporale, altemm spirituale? Sed au non et spirituale sedet ad
deitram patris, quomodo iffitur verbo ad nos advehitur? Ego
de duobus Christi corporibus lego, altero corporali, qnod pro nobis
traditam eat, altero spirituali, qaod est ecclesia. Non aliud eat,
quod Paulus 1 Cor. 15 de animali et spirituali corpore diaserit,
huc proreum nou conveniena. Itaque cum corpus üfferri nobis
praesens Terbo consent! alis, non reor voa in corpus ecclesiae
reapieere — quis enim ita ineptiret? — aed in Christi corpus
corporale, Quod si adbuc uegare perrexeritia, cugent vos nolentes
Tolentea verbi caenae circumstantiae confiteri corpus corporale
verbo oft'erri et advehi. Siquidem quod addltur: „Quod pro vobis
traditur" certissima explanatio eins dictionis eat, quae praecedit.
loqnit enim ChristUB: „Hoc est corpus meuto, quod pro vobis
traditor". An spiritnale corpus pro nobis traditum est? an
epiritnalis sangnia pro nobia effuaus eat? Fateor et ego corpus
k
21*
lJ
— 324 —
Christi et sangninem ease spiritnalia, sed an qnod spiritnalia aint,
ideo Don lUBDebant corporalia? Uacc enim corporalia, ob baue
causam spiritnalia sunt, guod vitam praestent mundo. Sic enim
et esum caenae dominicae ourporalem spiritnalem didmns, propterea
qnod Tita sit credenti, in fide edenti. Proinde cum CbristuB Terbo
nobia annm corpas tradidit, hoc corpns dedit, qaod pro nobi«
traditum est, et morti adiudicatum. Ät tale corpus corporale est.
Corporale igitur corpas nobis verbo obtnlit. Qnie contra haec Tel
nnitire andet? Abunde declarat ipaissima veatra con-
fessio, qnod nobiscnm consentiatis Teritate, qaam-
qUBm interim Tideamiui aliud agere. Qni euim con-
tradere*), qnis de alio corpore suBpicabitnr qnani de corporali?
Siqnidem corpurale corpus Cbristua habult et corporale pro nobis
tradidit, quod ergo aliud Terbo nobis darot et offerret, cum aliud
nou habuit? ICaque ut piae sunt meae propoaitiones, ita et pia
est illatio. Quod enim diii corpus credenti adesse, non addidi de
meo: corporale, sed de verbo Christi, qui ait: ,.quod traditnr pro
Tobis". lam quod aliud corpus, quam corporaJe pro nobis traditnin
fnerit, nescio, nisi forte placeat cum Marcione corpus Christi Phan-
tasma dicere, iit quod lougc absit.
jrpua. Vere
■ fide:
r fide
nquil
edendu
4}ui nihil profuturum. Ät non hoc nunc quai
agi
; fide:
atio,
st fidei
sed niei
eile «Ol
dendum esse corpus. Sed alind qnaeritur,
uempe, quid fidei corpus offerat, quid illud sit, quod lides ediL
De verbo corpus oEferente et praesens reddente disputatio est, Don
de edendi modo — facile euim inter nos conveniret de pane, si de verbo
caenae, quod est : ,.Hoc est corpus menm" convenirernns, id i|iiod
TOS constanter reluti ociosum transilitis. Ego Tero ab injenii)
huins verbi cogor fateri corpus corporale, tale scilicet.
uod
:radit
: adet
Nam si hoc verbum (Christus pro te corpus suum dedit et BMig:iu-
nem pro te eCTudit) fidei uostrae offert illud ipeuni corpus pro unbis
traditum et sangainem pro nobis effusum, cur idem nou (aceMt
Terbum caenae: „Hoc est corpns menm pro vobis traditum',
deniouatrans ad paneiu ? Au absolute prolatum corpiis offenet,
demonstrative autem nd pauem nun idem posaet? Num pauii
Terbo aliquid adimit? Ego sie sentio unllam creaturam vetbnui
') 3u btn gelpertKn SBotten am Wantw: Nota.
325
doniini posae mfinnare. Nam quod i
advenire, sed bomini, nulltim effiiginiu est. Verbnm enim caenae :
„Hoc est corpus" etc. ad panem uou pTopter panem, eed propter
bominem ac«edit, iiisi forte volneritia pronomen; Hoc Carolosta-
iSiatäi ad corpus, non ad panem teferre, Sed habet ille dvza-
ytai'lajiii', latn Togo, (ratrea ohaervandiasimi, diligencius meam, non
meaiQ, aed Christi aententiam aniinadTertite, non nt vos doceam,
qai aetate parentes, honore maiores, doctrina praeceptores mihi
eatis, sed ut clarius qnae sentiam deBcribam.
Christus paasus est, mortuua est, resunexit, aedet ad dextram
patrJB, anblatua est ab oculi» nostris. Non tarnen ita anblatna est,
nt nobis nihil suaram rerum reliquerit. ÄbiiC, sed ita, ut post se
reliqnerit vitain, iusticiam, g-audium, pacem coDacieociae, spiritum
sanctnm, remissianeni peccatorum et proinde eorpna ac aangainem
snnm, per quae remisaio peccatomin &t. Non enim fit peccati
ablntio aine sangTiine. Qna autem re, haeo iam enumerata cun-
servantnr? Nonne verbo? Itaque ut verbum uffert nobis vitam,
iustitiam, spiritum Banctnm, remissjonem peccatorain, ita cur idem
non faceret in corpore et sauguine Christi, et eo corpore, qnod
pro nobis traditum est, uempe corponile ? Neque est quod formi-
detis, ne Interim C'hriato ad destram patris sedenti aliqnid decedat
ant iniuria fiat. Nam et spiritns sanctus ita Christo, nt ita loquar,
agnotns est qnam corpua et sangnis, nihilominna tarnen verbo ad
uoa verUB et ipaisaimna Christi spiiitna sanctna offertnr et offertur
relicto toto Chrbto, nnlla parte diminnto ad deitram patris. Quid
rogo? adhuc de miracuio obücitis? Quid miramini? Tale miraculum
est in hoc verbo: „Hoc est corpus meum," qnaSe in isto [Mc. 2, 5]:
„l^eniittnntnr tibi peccata tua", Tel in isto[Lc. 24, 36]: „PasTObis".
En hoc verbum nobis talem theaanmm tarn mirandnm offert, qaalem
nnUa creatnra rel cogitare posset. Offert pacem, oflert remiasiouem
peccatorain. Miramini? mirari deainite. Verbnm domini est, qnod
praeaentia haec facit et offert, non verbani hominis, Deua loquitur,
non homo. Iam cum pax et remissio peccatorum, quae Christi
bona sint, Terbo offerantnr, cur idem non poaset verbuni caenae,
nt offerret et adreheret corpua et sauguinem? et quäle miracnlum
est hnius verbi: „pas vobia!", tale rairacnlnm est yerbi caenae: „Hoc
est corpua nenm^. An non omne verbum dei miraculum est?
An non ituvuaaiiäs quodvis dei verbum Tel promittens Tel exbibens
talia bona nobis praesentia facit, qnalia nnlla creatura posset?
Hiramini, quomodo corpus et sanguis Christi per hoc Terbum:
„Hoc eat corpus meum" advebantur, cur idem non miramini de
Terbo apiritam sauütum nobis advehente? Aut de yerbo remiasio-
uem peccatorum nobis praesentaot« 't Au quia non eiperti estis panis
caena« efflcatiam, adeo panis caenae non est efficas ? Compatriotae
Christi nullam virtulem ex corporali Christi praeaentia lentiebant
k
A
(sie enim scriptum est [Mt. 13, 58]; ,.uon poterat ibi nllar
eiercere, nisi qiiod paucos infirmos impositis manibus euravit"), ergo
Christni) non erat Christna? Hocverbum [Joli. 11, 26]: „Ego Bom m
Terbnm est Tirificans et in media etiam num inort« illn-
aed qaia mnlti in morte vim Imius verbi yiTiflcaliTam nao
, an ne propterea nun erit verbnm vivlflcaus? et in moTte
ülnminana? At noa non aUter de pane caenae docemos. Qnicquid
enim einsmodi panis liabet, continet, feit, eat, hoc ex verbo est et
habet. Kam hcc verbnm absolut« diutnm: Corpus Christi pro te
traditnr, offert corpus Chriati corporale, id acilioet, quod pro nobia
traditum est, nobis praesens, cur idem non posset ad panem non
propter pauew, sed cooTivam caeoae domioicae dictum? ItAqne
pania caenae consoiatur, recreat, vivificat, peccata Javat. Qnare?
qnod panis? absic. Maiori enim precio, ut vestris nt&r verbis,
redempti suraiis, sed qtiod verbum habeat; „Hoc est corpns menm,
quod pro vobia traditur." Hoc enim verbum mundat, purgat, viri-
flcat iuxta illud [Job. 15, 3]: „Vas mnndi estis propter sermoneni,
quem locntns aüw Tobis." lam cum qnodris verbum domini, quivii
sermo Chriati mnndet ac purificet cuatodientem, cur hoc ipatun de
vu-bo caenae negaretia? Oecolampadius sua aimilitndine de clari
pulcerrime aenteutiam nostram adiuvat; paterfaoiilias aervo trftdeni
ola^am et dicens : En haec est domus potestas, facit ex clave domni
potestatom. Qna enim claria elavia est, ea est instrumentnm domm.
Sed qua hoc verbum habet: En haec eat dorans potestas, non iam
aolum domus instrumentum, sed et ipsa ])otestas est. E!t qnod
potestaH domns alt, non es eo habet, quod clavis sit, s«d gnod
verbum patrisfamilios habeat, manent« interim clave in sna sab-
Htantia nee vel tantillum mutata. Eadem de pane dicimna- Fanid
enim qna panis suas habet propriet«tes : pinsitnr, att«ritur, digetitnr,
in aeuesKum mittitur. Sad qua hoc verbum liabet: „Hoc est corpiu
menm", iam ctirpaa Christi est, non propter ae. sed propter verbDin,
quod corpus affert, offert, advehit. Nam qnod dicjtis in hO£
:o1u
pan
i Chri
L pan
ouilt
loqnamini.') Ego syncerum verbum retineri volo et nulla camidi
«xpositione aordidatnm. Fateamini hoc verbo: „Hoc est corpus
menm, quod pro vobis traditur", verum corpns Christi asportari,
nt craaae loquar, et advehi, et de pane postea brevi conveoiemns.
in pane, aire cum pane, sive supra panem,
aiv£ infri
V pa
irpns
äffe)
modo verbo caenae afferatur. Quid ai nee in pane nee coio
pane corpus afferri diceremus, aed aimpliuiter pane? Breviter ver-
bum corpns offert (qnod de corpore dicitor, etiam de saogniDe
') 3u beti gelliecrten SJorlen am iRonbe: Nota.
— 327 —
^icendnm est) et qnod pams corpua sit, es yerbo habet, qnod
-coBpns gastet, sive intra se, siye extra, sive sapra, sive infra, ex
yerbo habet. De yerbo dispntatio est, qnod, qnantam dominus
•diederit, discerpi peregrina expositione non patiar. Quod si de yerbo
•ocmsentiamus, de pane mox constabit, quid sit. Nam qnod in
troporum ratione reiecerim yestra argumenta de phase, petra,
Helia, Ince mnndi, yite yem, non hac causa factum est, quod prorsus
nnllum tpopum in scriptura agnoscam, — quis enim hoc negare
posset? — sed quod ostendere yolebam in yerbo caenae non talem
-esse tropum, qualis est in bis locutionibus: „Ego sum lux mmidi,
«cigo sum yitis yera, lohannes est Helias, petra erat Christus,'^ nee
hoc yerbum : est phase domini talem posse expositionem pati, qualem
TOS scribitis. Ego enim simplicem agnosco locutionem in hoc
seimone: „Accepit panem, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro
Tobis traditur,'' non tropicam. Siquidem alibi lux mundi, yitis,
Helias et petra dimota esse a natiya significatione ad tropicam,
<eii«umstantiae docent et loquendi proprietas. Dum enim dixero : yitis
est fecunda, naturalem yitis substantiam yideo. Dum yero Christus
ait [Joh. lö, 1] : „Ego sum yitis yera," iam yitis longe aliud significat
^uam in priori locutione. Sic et duplex lux est, altera corporalis, altera
«piritualis; in hac enim locutione [Joh. 8, 12] : „Ego sum lux mundi,"
lux longe aliam habet acceptionem quam cum dixero : lux solis. Duplex
•est et Helias, alter Ahabita, alter Malaohicus. Ahabita Thesbites est,
MalaohicuB lohannes est, ut Christus inquit de lohanne [Mt. 11, 14] :
,,ipse est Helias^'. lohannes quidem refert Heliam illum Thesbiten, ut
«est a^udLucam, non autem refert Malachicum, sed est ille ipse Helias,
4b quo Malachias scribit [Mal. 4, 5]. Proinde cum in Mattheo didtur :
lohannes est Helias, quis interpretari änderet lohannem referre
Heliam? Quando hac interpretatione gratia sermonis Christi per-
•deretur. Item petra duplex est, carnalis et spiritualis. Aliud enim est,
•cum dico: petra refugium erinatüs et: dominus petra mea est, siye :
petra erat Christus. Longe enim diyersam acceptionem petra
habet in prima quam secunda locutione. Cum enim Paulus dicat
[1 Cor. 10, 4] : petra erat Christus, oarnalem ne petram an spiritnalem
intelligat, ipse sese adiecta dictione axoXov&ovaijg aperit. Camalis
enim petra ludaeos sequi non potuit, sed spiritualis, quae est
Ohrtstns. Yestra enim eins loci paraphrasis nondum potest ex:
•erat metamorphosin in: significabat facere, quando circumstans
^ctio: dxolovd'ovaijg trahit, cogit nolentes yolentes fateri, erat in
dua natiya significatione mauere. Nam quantum ad eum locum
adtinet: haec est sententia (quamquam quid opus est pluribus
immorari, cum yel cecutientibus manifestum appareat petram
astolovd'ovorjv Christum esse, non significare?): Paulus hortatur
Oorinthios, ut perstent et in fide perdurent — sequitur enim: qui
flibi yidetur stare, yideat, ne cadat, et in Komanis [11, 20]: Tu
- 328 —
fide conatitiBti, time — exemplo patnim in deserto, qni et ipü b
Ohristnm crediderant et videmnt Hde anb petra snb manna veriim
petram Tenim manutt de celo descendens, Sed cum non perstiteranC
nee in fide perdurarant, ideo plnres eorum reprobati sunt. Nam qnod
Christna ait [Job. 6, 56] : „Qui bibit meum annguinem, in me msnet",
alio loct> exponit dicens [Mt. 10, 23] : „Qai perseveraverit in flnein, bic
ealvus erit." Certumest, quamdiu fide bibero sangninem, me etin
Chriato mauere ; caeternnj, si a tide defeeero, deüciö et a Ctdato,
ut patres inicio credidemut. (pauci rephignralem locutionem non
inflrmaDt, ut nee iliniu : „voh estns g«nus electum, populns sanctiu"
[X Pet. 2, 9], prophani aliquot meadacem reddunt) nisi eniai verbo,
qnod est Christus, credidiBsent, non commisissent se marinis flneCi-
erto. Sed qnia in fide non perBtdterant,
itra dominum, ideo proj^trati sunt. Breviter,
petra ilia äicoiov^ovBa CbriBtus est, ntcnnqne priora eiposneris,
nee posBe erat pro significabat exponi iudicet orbis, indicent
ecclesiae, partium stndio non eicecatae; consnlantur Teteree ei-
positores, Appelle et vestram ipsoram couseientiam, ai synceriter
ex: est ea loci significat faciatis. fiationem haberent vestra, n
pro libidine liceret expung:ere ac eradere has dictiones ; äHoXov9oi-ai!i
et: spiritaalis, lam circnmstaatiae locutionia in rerbo cenae:
„Accepit panem" etc. dicens: „Hoc est corpas meiun, qnod pro
Tobia ttaditur," docent nee pauem a nativa sna significatione ad
tropicain diraotiim, neccorpos. Alibi enira, cnmCbriatnainqnit [Joh.6,
35] : „Ego sum pania vivus," panis longe aliod est qnara pania caenae.
Siquidem Cbristns in manus accepit verum, realem, earnalem pAnem
testantibns evangelistis et verbo, qnod additnr: Accepit, freglt,
dedit — haec enim docent paoem non tropicnm sed verum, realem
et camalem eaee. Idem de corpore dicendum est. Nam corpus
non esse ita tropice snraeudum ut vitis el Im, in prioribns
loantionibuB circumstantia adiecta etiamuum cügit. Additnr enim:
„Quod traditur pro vobia." Alind antem corpna pro nobia non eat
traditnm quam corporale. Hoc itaqne verbo : „hoc est corpus menm"
vemm corporale, torpua nobis offertnr et datur. An adhnc audetis
propter tropum harum locationnm ; „Ego sum vitis vera, ego sum
pania vivuB", tropnm etiam adseverare in paue ant corpore caenae?
AtlongealiterdocenteornmverboramcLTcnmstantiae. Caeternm qnod
adhnc contendatis iu hac locntione [Ex. 12, II]: „Est pbase domini"
phaae pro lignra phaae aut pro fignra victiraae phase »umi, in vobia
Video, quod in me reprehenditis. Nisi enim contentionem amaretis, iam
aatistactuni vobia easet. Nara quid est haec illatio: victima memoria
est peracti olim transitns, igitnr est pro : significat aonpitor.
Itaqne repeto genuinam eiaa loci eipoaitioneni ; non enim ego
negaverim victimam agni memoriale esse sacrificium, iino et tun-
braticum Christi, sed bis locis est phase domini vel v
~- 329 —
hoc agitur, qnod imninlatio agni paBchalia Bit cnm
Bespondent patres: Est victima phase illins ex Äegfpto. lam et
libet est pro signilicat exponere, quantam aermonis gratiam perdi-
dedtis! Anne agons ille panchalis enm sua religione flgura et
umbra victiiuae est? Signilicat qnideia Tictimara Cbrifltnm, sed
est ipsissima phase victima. Omnia euim legis sacriäcia et snnt
aliquid et aignificant aliquid. Snnt caruales sanctificationes, signi-
ficant antem apirituales. Ita et agniis paschatis una cum sua
religione est aliquid, sciltcet ipaisaima phaae Tictima, quam oon
adnmbrat aut significat, sed Christi victimam significat. Sic 2 Chroni.
30 immolaverunt phase dumisi — quomodo aliCer expunere phaae
quam yictiniam pbase potneritis? an pro veteri more vestro ex phase
figuram victimae phase facietis? Ergo fignrae erit ügara et immo-
latio agni paschalis nou erat Vera pha«e victima, aed dnmtaiat
tigura eins victimae, hoc est Phantasma. Miror, qua fronte, qno
iure tantam licentiam in acripturaram expositiune vobia nsurpetis.
Piilcre docet Hilarina optimum esae lectorera , qiii dictorum in-
telligestiam expectet ex dictis potius quam imponat et retulerit
magis quam attulerit, neque cogat id videri dictia contineri, quod
ante lectionem praesnmpserit inte lügen dum. Decretum yobis eat
ex verbo; eat facturos voa: signiäcat, pro inde quod ante lectioaem
iutelligendum praesumpaeritis id videri dictis contineri cogitnr.
Ego candidiorem Interpret atianem et tideliorem non vldeo quam
quod spiritui aancto visuni est exponere phase pro victima phase.
lam religio agni et immolatio eiaa BOn aigniticat victimam, aed
est ipaa phase victima. Scio memorialem esse victimam, ergo ne
ex eat aigniücat facietia? Fudet me tarn verboanm eaae in re
aperta et a nemine in dubium vocata, neque nllns unquam fnerit,
qni sibi tautum in acripturis diacerpendia permiaerit, ut victimam
pro victimae tignra exponat, nisi forte victimam diseritia reapicere
in Christum, cuius vere ägnra eat
Sed boc Exodi loco, nou illnd agitur. lam ut ex abundanti hoc
concedam, id quod tarnen non vere concedi poteat : eat pro siguificat
in hao locntione aumi ; „est vietima phaae", an igitnr Hirailiter eat in
bac locutione : „hoc est corpus meum"pra: siguificat sumitur? Aliter
docet unctio. Brevitfir ut ngni immolatio ipaiaaima eat victima.
phaae, aignificat antem Cbriatus victimam, ita panis caenae ipsissi-
mum est corpus Christi per hoc verbnm : „hoc eat corpus menm"
adlatum. Liqiiori et pani nihil datur, sed verbo aanguinem et
corpus offereute. Nee vos in ullaa anguatias cogimua. Nou sunt
angnstiae verbo domini captivam rationem dare [2 Cor. 10, 5],
sed haec demum vera est latitudo. la angnatias cogeremnr, ai
qnottidie novas verborum Christi expositiones ab ecclesiastia
Tigurinis et Argentinenaibus eipectare cogeremnr, ant ai diveraum
sentiremus, tanquam caritalis violatores nisi violaremur. Qnis ex
i
— 330 —
TObis idnlolntras facit? qua fronte andetis noa tarn impudenter
accnsftre? An iinquiim vel in cor nostrum ascendit, ut tm id
idulolatrtatn imponat Christi, ut loqnimiai, sed, gnam prndenter et
pndenter. yns vide^itiB, cogamtis? neqne possemiM, tä maiime
Tellemua. Sed videte, fratreg, quam constet siü vestrs ratio, qni
Uberom ainitJB, quod Christus uon neeesaarium, baec enim veetn
snnt verba, atatnit. Si enim libenim est vel panem corpQH Christi
fat«ri Tel diffiteri, cnr diversam a vobis sentientes pbanatici aiint,
lidictili snnt, ad idolatatriam cognint, impü Biint? Lego enim
gladioa veati'oa strictos esse adversns impietaten. lam cnm in
BoBti-am sententiam stricti sint, erit igitur nostra aententia iiapia,
6rit phanatica? Libertatis amatores, cur allog ligatia, cnr alias
captiyos ducitia? CaritAtie postulatores, cor primi estiit. qni ean
concnlcatia? An hoc non eet caritaiem conculcare? phanationm
ingimulare ac tanquam inipios impostores, qni er aliis idololatra«
facere conentnr, acctuare'^ Protinus ue idololatmm facit, qui docet
panem eaenae per verbura esse corpns? An novns eat artlcolng
£dei? An nova Sarboua, quam forte Vnittenbergam intellig^tie,
hoc Mntire cogit, et non potius yerbum ChristiV Fratres, prebe
«onaideretia, qnod lo((uiinini, ne qais naentnlns dicat non esM
libertstem, sed licentiam, non earitatein, sed animi impottmtiani.
Nos nihil ima^namur, qnam quod verbam Christi docet-, nihil
novi statuimiu quam quod verbo domiui atatutnm eBt. Ex oaqiore
nolamuB fleri Bignnm corporis, quod hoc uondum probamnt Testra«
rationea, BCd ticqne prohare potemnt. Calicera vocaot Lncaa et
PanluB noTum teBtanientnin, tos siguuin novi teBtamenli int«r-
pretamini, aed nuUa Ecriptura. Veriua PanluB aeipanm exp<»iit et
facile ex aliis evangeliatiB, Mattbeo et Marco colliqneacit, qaod per
noTum testamentum intelligatnr. Ait euim Paulus [1 Cor. 11,26]:
„Hcw pocnlam noTnm testamentnin est in meo sanguine" vd per
meum sanguinem — hebraismns enim eat in pro per. PocDlum igitnr
noTum testamentnm est, non qnia Signum, sed per sanguinem, et
qnod hie noTum testamentnm dicitiir, hoc elarins eiplicant Hatthens
et Harens dicentes [Mt. 26, 28, He. 14, 24]; „Hie est aangnia non
testameuti'', Qais andet haue reiicereexpositionem, quae est spiritos
aancti?! Qnod enim alibi dicitnr: Novum testamentum, hoc alibi
eiplicatar: Sauguii (neu: Signum) nori testanienti
Qnod ai nondnm hoc recipiatis, indicet ei.olesia, indicet orbis.
qni« propius scoiio vero Intendat, Kaiu qnod lobaunes non iMiiii-
nerit horum Terbomm : „Hoc est corpus meum'', minutins eat quam
nt respuDsiuuem mereatur; quasi vero ideo falsum esaeC, qnia
lobaunes neu scripserit! At sie falsa etiam esset translignTatio
Christi in monte. quam similiter Johannes omisit; falsns qvoqne
esset aermo ille Christi proliius in caena, quem nuDus erange-
listarum praeter lohnunem deecripsit, cum tarnen et olii eiTaageliitae
- 331 —
ex professo de caena soribant. lohannes post alios eyangelistas
scripait eyangelion sunm, quare qnae alii abande notaverant, ipse
omittit. Habetis qnattnor, qni hoc scribant, vel unus snfficeret.
Docent Mattheus, Marens, Lucas et Paulus hoc hunc panem esse
corpus Christi, an igitur ex nobis idololatras faciunt? Nos con-
:fltemur, hoc esse cotpus, non ut ei inserviatur, sed ut nobis inserviat,
non ut ei ministretur, sed ut nobis ministret. Qualis enim usus
est eyangelii camalis, talis est et usus corporis Christi in caena
dominica. Evangelien non adoraveritis nee eyangelio externe cor-
porales reyerentiae exiguntur, sed quod auditis, pia et credula
mente suscipitis. Ita quod in caena edimus, pia fide accipimus.
Neque enim est qui negat corpus Christi aliter animam quam
eredendo pascere. An autem ideo panis caenae non erit corpus?
Sed hac ratione neque Christus camalis homo esset, quod non
pasoat animam nisi credendo. Neque dum in caena corpus Christi
quaerimus, terrestria quaerimus, sed supema et caelestia. Quae-
rendo enim corpus et sanguinem quaerimus vitam et remissionem
peocatorum. Siquidem caro Christi vita mundi, sanguis peccatorum
ablutio est — haec autem quis terrestria dixerit? Quaerimus
autem ista in caena non propter panem, sed propter verbum corpus
et sanguinem offerens, nee tantum propter corporalem esum, sed
spiritnalem. Yt enim non ideo evangelion extemum audimus, ut
audiamus solum sed et credamus et idem est evangelion quod
audimus atque quod credimus, ita in caena edimus corpus, non ut
edamus tantum, sed etiam ut credamus. Qui enim edit et non
eredit, iudicium sibi edit, ita et qui audit evangelion et non credit,
in sui condemnationem audit. Absurda nihil hie nos morantur,
fldes verbum habens multa fert absurda.
Quae vero est illa tragedia de sanctificatione panis, quam
«criptura non habere [dicitur] ? Hie Brentius iacet, quia dixit panem
sanotificari, quod seriptura non doeet? Ego omnem. sanctifioationem
esse ex verbo domini novi. lam cum hoc verbum : „Hoc est corpus
meum'^ ad panem propter hominem dicatur, cur homini panem non
eanctificaret, ut panis cenae iam non solum panis sit, sed etiam
per verbum separatus, seiunctus a prophano usu, ut ait corpus
domini. Solet et paterfamilias elavem verbo suo sanetificare, ut
non solum sit domus instrumentum, sed et potestas. Nisi forte
dissimuletis vos nescire, quid sit sanetificare. Iam quod mox ut
ecelesiae quaedam haue vestram • opinionem de pane caenae audi-
erunt reeeperint, nihil probat; non protinus ecelesia Christi credit
quod vulgus, in omnem haMtum vel modicis eloquentiae viribus
sequax, acceptat, imo hoc ipso valde mihi suspecta vestra caussa
redditur, quod multitudo vulgi sie opinetur. Non est enim fides
et pauei sunt electi [Mt. 20, 16].
Proinde ut vel tandem finiam: Quantum ad caritatem adtinet.
— 332 —
ntiiiBm deus daret, ut vitam etiam meam vobis impeudere posMi»!
De ftde et vera verbi expositione nihil cedam. Mui acceptU literis
Testria ad tos etiamDum adTolaBsem, alioqai capidus videndi et
ntbem Testram et faeiem ecclesiae et fiatres non salnm Arg«ati-
nenses Ged et Gallos illoB, de qnibua scribitia, nisi neg'ocia ecclesiae
meae retraxisaeut me, prae i^nibus uec Dupy inTiaere licebat edun
Ticinos mibi fratrea. Flacet tarnen mihi, nt conveniamna ad Oem-
mingen ; si modo vobis integrum fnerit, poat natalem domini.
Indicite tos diem, ego, niai dominus prohibnerit, adero et declarabo
non esae seiiretnni meum intra me concepturo, sed es Terbo domini
manifestum. Theobaldus Billicanas haec ad me scripsit PhUippum
Melanchthonem äcriptamm esae contra aOyypafifiii OUahtfinaSiov
Tttfi T^e tvj^aQiaiiae. An igituT meum solins secretnm erit? Ho-
minam antoritati nihil tribno, Terbo tribuo, omnibus media surnmo,
omnia. Foiro qnae ante rogayi, et nnoc rogo, ut incendio Teatio
nOQ oleum infundatis. Audio quidem eseusationem, vos ad restrin-
Sed Tidetur mibi i
Quid enim hoc est public
a eaae corpus et literis in hanc sententiam
Bcriptis nobilium anlas penetrare? Au hoc est accnrrere ad ex-
tinguendnm iacendium? Sic accarrit, qni oleum iofandit. ^nae
scripsi, fratres ae domini in Christo obaervandissimi, sie accipite
nt ab Bmicissimo et negociosissimo. Accuratiaa erat ad voa tauus
et in re literaria et in re sacra acribendum. Sed nee ocinm nee
eruditio mihi est, nee caritatem Testram, oro, laedai, quod nnper
diirinscnle scripaerim '), reapondistis enim et vos aeqna mensora.
Vtcunqne haec ae babeant, Caritas inter noa firma manet, Tnlnen
enim ab amicis iuflicta non conturbant. Valete in Chriski,
amicissimi. Ex Hala SneTomm 22 Novembris Anno SSV.
BrentiuB Tester.
Rogo qnam diügentisaime meo nomine saluteti» Xviifiimat
veatros CDofratTeB, praeterea (iallos illos, praeaertim Fabrom
Stapnleusem, et <le bouia literis et de aacria rebna optirae meritnm;
quem ai convenire prae ecclesia mea licuiaset, non in minima pute
fclicitatis meae dusiasem.
gendnm incendinm
incendii f Omentum
testari panem
') ©meint tfl fflr.'ä i
[li, dum ©ricic öucEt'5
Folgcnbe 'Jtotij: „Epiatolai:
Anno 1Ö25 3 Octobris
3cief Dom 3, Cftobtr 1525. Über benfelbtn finbct
on 3ac. Oller uom 17. Se)Jt. 1525 beigttle&l
1 Brentii impressnm io 8° [9ir. 671] uno folio
:s apnd Jo. Himerum ouggefAnitlen. Incipit:
Accepi literas tuaa, amiciaaime Bucere, et uportunas. Habeo eandem
a Job. T. T." ((SlragburQci Stabtai^iD.)
- 333 —
B85) 95r. an ©palatin. ©c^tDäbifc^^^aa 1527 Sept. 29.
SKitgcteilt qu8 Cod. lat. Mon. 2106 öon £. Giemen: Seltcögc
jur SRcformationSgefci^. ©. 2 <5. 108 f.
686) [Copia, quam A. Blaurerus Capitoni d. XI Junii misit.
Exemplar epistolae Brentii ad D. Franciscum Irenicum.]
3l6fd)rift bei ©imler 93b. 32 ber <5/f(^cn (Sammlung ber güric^cr
©tabtbibltotl^ef. Original in Strasburg (©tabtai:(^iö , 2lften bcS
el^cmal. Xtfoma^axä^M). ^aä) ©imler inS 3a§r 1532 gehörig.
Iteriim Salve. Opto tibi prosperum iter ad Esslingam et feliciorem
reditam una cum uxore. Si cum ßlaurero conveneris, et ille Con-
cordiam inter nos iactet, quid, si tu ita responderes ? : Te hactenns
qnidem nee ex ipsorum concionibus nee scriptis potuisse intelligere,
quod nobiscum sentiant in re saeramentaria. Alioqui cur tot
ediderunt libros adversus nos et privatam quoque Confessionem
Augustae Caesari obtulerunt? Si enim tunc nobiscum sensissent,
cur non fuissent contenti Oonfessione principum? Sed quia ipsi
nunc sua sponte confiteantur, se nobiscum sentire, te id magna
cum libentia accipere et deo multas gratias agere. Post haec quid
si recitares coram Blaurero sententiam nostram de ipso sacramento,
de usu sacramenti, de manducatione impii, et rogares, num et ipsi
sie sentiant. Quod si affirmaverit, hortaberis, ut perstent in ea
sententia et pergant. Quod si negaverit, civiliter argues
ipsorum dolos et astus, sed tarnen ita, ne pecces in
hospitalitatis iura [am dianbt t)on S3Iaurer felbft: An in
charitatis aut fratemitatis iura?]. Sed stultus ego, qui te de bis
rebus admoneam, quasi vero tu ipse pro tua prudentia non queas
decorum tuum dispicere. Volui tamen haec tibi scribere, quia sie
petiisti, et malo impudens quam arrogans et amici contemptor
videri. Vale.
D. Francisco Irenico. Brentius tuus.
687) Sürgcrmciftcr unb Sird^cnpftegcr öon 2)mIeföbül^I an 93r.
S)infeI§bü^I 1533 @ept. 18.
aRitgeteilt auS bcm S)infcI«bü5Ier ©tabtarci^iö öon ®. SBoffcrt:
3:§eoI. ©tubtcn au§ SBürttcmberg 4. Sa^rg. 1883.
688) S5r. unb Slbam SBeife an 3töffer unb Sauer. [^aO] 1533
@cpt. 20.
SWitgeteilt auS' bem S)infeI§bü§Ier (Stabtard^iö öon ®. Soffert:
X^col. ©tubicn au^ SBürttemberg 4. Salftrg. 1883.
689) S5r. unb Slbam SJBci^ an SRöffcr unb S5ouer. [^aO] 1533
Oft. 22.
SKilgeteilt nuS fifin ^lintcläfiü^lct ©lablorchlD uon ®. Sofitrl:
ItiCDl. ©luMen auS SKüvltembcrg 4. 3af|rg. 1883.
690} Sr. an Söauer. §a!I 1533 Olt. 22.
mitgeteilt aus bmi SiinEelSb utile r StablaTC^iD Don @. Soljffl:
a^eDl- Stubien aiiä ffiüvlteinbevB 4. 3n^rg. 1883.
691)9Jöffet unb öauet an Sr. SJinMäfiütjt 1533 Ott. 24.
aRitgeteill nuS bsm SlntclSbü^IcE SlQblartfiio Bon ®. Soif"!:
2Iieol. Slubicti nuä Sürltem&frg 4. 3a6tg. 1883,
692} S8c. an bie ©tobte iHolten6urg, ^aü, S3mfet8liüf)I. ^aQ
1534 3uni 21.
9)li1a*tei(t aus bfni .ffreiectrcfeiu 9füviibci-0 Don ®, »Dfifri r Sl-SS®.
J)CäPITA CHEISTIÄNISMI, SIVE Catechifmus fdei,
expolttus in fcholce Tubingen/is padaijogio. Cum pr<Bfa-
tione loannis Brentij. TVBINGAE EX OFFICI=»a
Vlrid Morhardi. Anno Domiin M. D. XXXVHL Äd
teguinoötiam uemum.
64 S
. in i
4 ffll. Xtitl u. Sonebe iat. 1&38 Febr. 1 e Tubinga, 60 tion
1—60 foi. öl. Sejt. Sopftitcl, Euftoben, aihgii. Sign.: 2. 3, A
bis Ab x. bis Hg. ?[uS ber SSorrebe ; Cnn] ad haue nostram
Tubingensem scholnm aacra docendi gratia anperiori aono venis.'iem.
comperi stndiosae inventnti . . . praecipue hone, brevem quidem
illBm, sed nt emditara ita egregie piam Chriatinnae doctrinae
epitoaen proponi. Non potni igitnr teueri, qnominns eani in lucem
darem. Sluf bei Itteli-üdjeitc ®ebtd|l b(ä Thomas Tiliaous egregio
adoleacenii Apollinari Kirscher. 2!itt1borbÜTe: itibtö u. HntS göule
mit bm 9Janicn ber 4 Euangcliften. Unten Sucafi u. Dlatttiäud, obtn
3»Qreu§ II. Qo^aniie^. an ^füllen frfireibenb. Unten bi( 3"tl' 1883.
auf bet Säule tttfitä: ANNO, lintS: MDXXII.
ÄönigSberg, ßonboii, Stuttgart, SBoIfenbüttel.
l) PÄRABOLARVM. SIVE SIMILITVDINVM AC DIS
SIMlLITVdinum Liter, ex dinerfis SanftilTiniornni Ec-
defiie Doftoium Iiicubiationibus accurata diligentia
excerptiis, atqj adeö in Theolo^se facrse llndiolbrnra
nJum & gratiara, ita comraod^ digeftus, nt oblteruatu
per totum alpiiabetico ordine, Leftori, qnacnnqi de le
fenno inftituatur, fingula reperiie faciUimum expeditilß-
— 335 —
mumqj fit. PER lOANNEM GASTIVM. CVM EPI-
STOLA D> lOANNIS BRENTII. Ädiecimus quoq;
rerum ac tterbomm toto in Opere memorabiUum, locuple-
tißimum INDICEM. [S)rurfer jcic^en : SBappen mit SBIume
utib aRann.] BASILEAE, M. D. XL.
^arin ^(. 3^: loannes Brentins Joanni Qastio fratri suo in
Christo amicissimo S. D.
Intellexi, omatissime Gasti, ex nuperis literis tuis, te ex pro-
batissimis qoibnsque ecclesiasticis scriptoribns o^oicoaeie in unnm
librnm congessisse, ut pii concionatores in promptu habeant non
solum, qno orationem snam illastrent, verum etiam cum quadam
autoritate doceant. Quod Studium tuum non posBum non vehe-
menter probare, et hortor te, ut quam primum potes ecclesiam
huius thesauri participem facias. Nam si doctlssimi viri hoc honoris
ethnicis scriptoribus habuerunt, ut non piguerit ipsos 6/iioiwaai£ e
scriptis eorum seligere, ac tanquam e vireutibus pratis florts
decerpere inque unum calathum coniectas publice utendas pro-
ponere, quanto magis sacri scriptores, qui nobis veram salutis
rationem literis suis explicare conati sunt, in eo apud nos honore
esse debent, ut praeclara ipsorum dicta publice omnibus conspicienda
atque usurpanda commemoremus ? Coram cano capite, inquit lex [3 Mos.
19, 32], assurge et honora personam eius. At hoc vere est canitiem
yenerari maiorum nostrorum honeste meminisse et piis eorum
cogitationibus ad incitandum pietatis Studium diligenter uti. Nam
quantus sit usus, quanta utilitas parabolarum et similitudinum in
explanando et illustrando quod doceas, etsi res ipsa convincit, et
doctissimorum autorum testimonio approbatur, nuUum tarnen extat
testimonium, quod maius autoritatis pondus habeat quam Christi
doniini nostri coelestis doctoris, qui, si parabolae et similitndines
non haberent peculiarem quandam ac potentem in docendo energiam,
non bis tam saepe ac tam multum ad explicandam evangelii sui
maiestatem usus esset. Non addam iam, quantum adiuvent me-
moriam, sed hoc in ipsis vehementer admirabile est, quod rebus,
qnibus apte adhibentur, maximam aiFerant lucem et auditorem
quamvis repugnantem ad consentiendum invitent. Paulus cum
explicare vellet, quantum exitium afferat impia doctrina, quomodo
potnit hoc ut brevius ita apertius ob oculos ponere quam similitu-
dine gangraenae? Quorum sermo, inquit [2. Tim. 2, 17], ut gangraena
pastionem habet. Cum Basilius, inter ecclesiasticos scriptores vere
magnus, indicaret humanae rationis caecitatem in percipienda luce
evangelii, quomodo potuit hoc et iucundius et magis perspicue docere
quam similitudine a noctua ducta? Bdis ioixaai (inquit, libuit enim
yerba eins adscribere) roig ofifiaa^ rr^s ylavnoe ol nepl triv fiuTaiav
ao^lmv iaxoXaxoras 'j xal yag ixeivrjg 17 otpie wxroe uev g^^corat.
— 336 —
iiioi/ St lä/ii/iarToe nuaupoÜTai. Mal tovtoiv i; äiacoio, oluroTii f'if
imi apös Ji/v tijs ftaTatötr/rot fftwpi'av, jrpoc Si T^v roii äli&trei
ipurrbs tja-Tavörioiv l^ij/iavpanai. Quid potfist mauifestius expoDere
nfttoralero hominis indnstriam ad per^piciendas impietatam teoe-
bras, hebetndinem autera eins ad cognoscendam veritatis Incem?
Et boec exempli tactnin gratia recensni. Nam silvam ipsam
sitaüitudinum über tuus copiose Huppeditabit, Qnare bonam operan
navaati, optime lai Gasti, qnod e\ praecipnis ecclesiasticae doctrioae
Bcriptoribns seleetissimae quasque similitndines in nnnm contuleris.
Etai euim qnicquid id est studü non medioeri labote tno constiterit,
tarnen hoc officium abunde tibi compeosabitnr, qnod (nt ego qnidem
sentio) et gratum et nti)e erit ecclesiae Christi. Vale. Halae
Snevorum, Anno M. D. SL. Sliti (Snbe bcB ©oiiäeii: BASILEAE
PER HENRICVM PEtrutn, Menfe Aagiifto, Anno iL D. XL,
Königsberg.
i)DE POENITENTIA COMMENTÄBIORVM LIBRI
TßES. AVTORE C^liriftophoro Hofiman, Concionatore
Iheoenfi. Viuo ego, dicit DOMINVS DEVS, Nolo mortem
impij, Ted ut cöuertatur impius a uia fua &, uiuat. Ezech.
zxxiij Venit autem filius hominis, (qui eft Chriftus
lefus, precium pro peceato & morte.) iiocare peecatores
ad ptenitentiam: Matth. IX. HALAE SVK VOR VM
EX OFFICINA Petri BrubacMi Airno Domini M. D.
XL.
Snt^filt eingangs ein IQDtiuort non iBr. beg. äRtIan(!)l^on an (Ün-
goctu^ $Dntanul (%rücf) bat. Hai. Snev. 1540 Jan. 10. ^n^aU:
^offmaiiB BnCft |n!I unter ©rürfö Slufpinm cr[c^eiiien. Sgl. boju
^.^3. II 112.
SSertin, eifena(^ E. 91.
3J CATECHESIS PVERILIS. AVTORE PHILIPPO IIE-
LANTHONE. Halae Sueuoruin ex offlcina Petri Bm-
bacchij Anno XL. S(m Snbe; HALAE SVEVOEVM
Ex officina Petri Brubacchij, Anno M. CCCCC. XXXX.
k
gntflält eine Sorrebe oon »r. ^1. ©.'3. U 111.
§elmftcbt.
?) CATECHESIS PVERILIS + AVTORE PHILIPPO
MELAN. Cum Praefatione loannis Brentij [SBSoppen
im Rranje: JBl M. D. XL. SIm ©nbcT LiPSIAE IN
— 337 —
OFFICINA TYPOGRAPHICA MICHAELIS Blum,
Menfe Maio. Anno M. D. XL.
^clmftcbt, ßonbon, Strasburg U.
698) Smpfcl^Iungi^fdEirctbcn für einen ©ried^en. 1541 3Kai 9.
3KitgeteiIt öon |)artmann: 3o§. Sr. [92r. 627] ©. 69.
699) S3r. an SRarfgraf ®eorg öon SBranbenburg. ©c^n?. ^aH
1542 Suni 6.
TOtgeteilt au8 bem Äonfiftoriakrc^it) in 5lnSbad^ öon %^. ^olbc
in iöeitr. g. baljr. ^. ©., S3b. 5, 6. 211 ff.
700) aWarfgraf ®eorg an S3r. StnSba^ 1542 Sunt 14.
SKitgetcilt ebenba^er öon %^. ^olbe thha. @. 221 ff.
701) S3r. an SRarfgraf ®eorg. ©d^tt). ^aU 1542 Sunt 18.
gWitgetcilt ebenbalfter öon ST^. Äolbe cbba. @. 223.
702) SACRAE SCRIPTVRAE ET DIVINARVM LITERA-
RVM BYBLIA VNIVERSA^ CVM DILIGENTIA,
CVRA, STVDIO SINGVLARI elaborata, deq§ fententia
doftiffimorum uirorum, & in primis Hebraicae linguae
peritorum, plurimis in locis ultra priores editiones emen-
data atqj correaa: & D. ERASMI ROTEROD. ueriione
noui teftamenti, iuxta priorem appolita. PRAEMISSiS
nbiq§ & D. HIERONYMI prolegomenis , & infuper
Prooemio eximij theologi lOANNIS BRENTH, in quo
cum facrarum literarum autoritas prseclare afferitur,
tum breuiter fumma harum explicatur, & confilium at-
que finis demonftratur. ACCESSIT Latina interpretatio,
nominum Hehrceorum, Chaldceorum, Grcecortim. quce paßim
in hts [!] fcriptis occurrunt, perq copiofa ® acctirata. ITEM,
Cho/mographica Jocorum indicatio. ET ad licee omnia IN-
DEX fiddis Ö udlde locuples RERVM SENTENTIA-
RVMQVE memorabüium in his libris, [S)niderjeicf)en :
»enug auf ber 2Ruf(^el mit ©egel] LIPSIAE E X OF-
FICINA NICOLAI WOLRAB. M. D. XLIIH.
22
— 838 -
Snlljäll auf ®. 3 — 17 baS P-rooemiam Breutii. Amiei babtn
i^n gcbeteit. bte SGorrebe ju fi^reitien. 9tui ber Doileglen ®. bti
LIPSIAE EX OFFICINA NICOLAI WOLRAB. Im-
penils honefti «iri domini Sebaftiani Beufcli, cinis
LipfenÜs. Anno k Chrifto nato M, D. XLini.
^aüt, §etinftcbt, Königsberg, SEBoIfenbiittel.
703) S9r. an 3o^. §orn6urg. Sc^ro. §qII 1544 Huguft 3.
aßitgetcilt au§ beni ßidSarcbiD IRÜLtiberg oon &. Soifeit: S^ol
Stubien aus aBüniembeca 3. 3tt§tg. 1882, (ernec ouS Safp. SBiwt'*
1 S. enbcrS in SBellv. 3. batir. ft. B., Sb. 3. S. 176 f.
704) SBr. üit Subiüig ®remp. §qII 1544 Muguft 12.
9!a[^ bem Criginal im Stablari^ic ©tra^buTg (e^cma!. X^omai^
CUrigsimo lurecongulto d. doctori LudoTico Grempio domino et
ftmico sno oliservando ju <stra^buT(i.
S. in Ühristu. Cum auperiori hebdümada domum e teaplo repe-
tereni, coujmenioravit mihi tna mater, — ntinam aatem coram
vidisses, qnanta alacritatis et teticiae aiguificacione — te dniisse
nxorem! Quo iiancio crede milii ita exhilaratus foi, vix nt verbb
explicare qneam. Metnerc enim iam inceperam, ne ai dinciiu
maaeres äyaiiot, ieies tandem. dicam enim coram te isgenoe ei
Candida, nxpiino;. Quid, inquiee, tanti ne est mnliercula, at rioe
ea non possia rctinere Chrtstam 'f Scio nosCram Balntem noo esse
Tel ad hoc Tel ad ilind Tit&e genas aUigatam. Sed qnae erat
lemm taaraiD condicio, intelligeljam te ad coniugium natuu esse
et quo dinciuB cunctareiis hoc sasclpere, eo longias te a. Daturae
siit ut rectius dicam dei cunditoris natarae Tocacione recedere. Et
gravisaimum est, qnod Paulus dixit [1. Cor. 6, 15] corpora noatn ea»e
membra Christi, ideoque non esse prophananda, Nnnc antem posl-
qnam nxorem duxisti, reddidiati te tibi, parentibus, amiuia, ac eciam
Cbrieto ipsi. Quare gratnlor et tibi et apoDsae taa« e% aniina el
precor, 11t Dominoa nnpciaa tuas fortunet, nee dubitJ>, quin, ai
gloriaiD filU dei, quem ex evangelio eius ab ineunte aetate dldidtti
et cognoTisti, amare , iurare et tna professione JUnatraTe pergas.
ipse Ticissim non ait tni connubii glonae, imo («ciuB bmiliae
satuti defnturas. Scis enim, quod illad ait \Mt. 10, 33j: quicnnqnc
honorifivacerit me, dicit dominus, gloriticabo eam. Qni antem
contemnunt me, etiam ignobiles. Bene ac foeliciter vale. £x HaU
Suerorum 12 Äugasti Anno XXXXUII. Jo. Brentitu.
k
— 339 —
705) SBr. an 6agp. Söncr. ©c^w. ^aü 1545 Oft. 27.
aWitgctcllt QU« e. Ööncr'S S^ricfbuc^ öon Ö. ©nberö in Scitr. 5.
bQ^jr. Ä. ®., Ob. 3, @. 139 f.
706) SScrlegung bcr StDÖIff JBrfad^cn / mit tocld^cn ß^afpar
©c^mcndEfcIb bcrmc^nt jucrtocifcn / 3)a2 bcr ^e^Iig ©c^ft/
©Örifti Icib nit 3n bnb 8lu§ bcr 3ungffratt)cn 3Äaric Icib
crfc^affcn l^abc. S)urc^ ©cbaftianum ßocc^utn 3Äit c^ncr
ßl^riftlic^cn öorrcb 3o]^anni8 örcntij* M. D. XL VI.
S3r. fagt, baft er „neben önferm ©npcrottenbenten" ba§ 93u(^ 6.'«
gcicfcn l&abe. ©d^m.'« Sci^re fei „nur t\)n faul öngegrünbt gefd^toej''.
3)rud (laut ©ti^tugöerniert) t)on Slnbrea« Solb in SWarburg. SBgL
Äem in: SBürttemb. granfen 1903 6. 96 f.
@ic|cn, Sonbon, Stuttgart.
707) 89r. an 93ürgcrmciftcr unb 3iat ju SRotl^cnburg. 3icgcn2*
bürg 1546 SWärj 9.
SRitgeteilt aug e. Söner'Ä iöriefbu* öon S. @nberS in S3eitr. j.
ba^r. ^. ®., Sb. 3, (5. 182 ff.
708) S3r. an 93ürgcrmciftcr unb 3iat in Siotl^cnburg. ©c^tt). §aH
1546 aȊra 31.
SRitgcteitt ebenbo^er öon Ö. ©nbcrS ebba., S3b. 3, @, 185.
709) 8r. an graSmug «Ibcrug. ©d^tt). ^aO 1546 «pril 1.
SRitgetellt cbenbal^cr öou S. (SnberS ebba., SBb. 3, @. 186.
710) ör. an SRcIanc^t^on. ©c^». ^att 1546 «pril 1.
aWitgetctlt ebenba^er öon S. SnberS cbba,, SBb. 3, @. 186 f.
711) ör. an ?. 1548.
^Kitgeteilt öon |)artmann : 30)^. Sicnj [9?r. 627] ©. 73.
712) ör. an 3o^. ^ornburg [s. l.|. 1549 «pril 17.
9Ritgcteüt au« bem Äreifiarcftio 9?ümberg öon ®. Soffert: 2;6eoI.
©tubien au« SSürttcmberg 3. gal^rg. 1882.
713) 89r., SBcurlin, ^ccrbranb, SBanniuS an ©crjog Sl^riftopl^.
2ricnt 1552 äKärj 23.
Snl^altgangabe bei (^rnft: S3riefroe(i^fel be« ^erjog« (i^^riftop:^ S3b. 1,
9?t. 428.
714) C ARMINA ET EPISTOL.E DE CONIVGIO, AD D.
DAVIDEM CHVTE^VM, PEOFESSOREM IN AOA-
22*
DEMIA BOSTOCHIENSI: Scripten ä nmltis kofieslis
CS doctis viris. Anno 1553. [3ietQrfl6E3!e.] VITEBERGJE
EXCVDEBAT lOHANNES CRATO. ANNO M.D.LSII.
enthält einen Srie[ Don St. bal. Stutia. 1Ü53 Oct. 5: gtüiulktl
k
^etmftebt.
715) NOVI TESTAMENTI DE lESV CHRISTO NAZARE-
NO, VERO MESSIA PROmSSO ET EXHIBITO.
FILIO DEI ET MARIAE, CRVcifixu jiro peccatia
hominam, & refufeitato k mortuis, recandum rcriptiiras.
Annotationibus emditis & pijs iam primum explicati '
& Uluftrati, Per LVCAM L0S8IVM mnebiirg:enrera.
Tomus Secundus. In quo continentur duo Enangelift*.
LVCAS tS lOANNES Cum prafatione loaniiis ßrentij,
[33rurfcrjeic^en, 3IItar mit ftüinmenbem ^erjen, mit Umfc^rift]
FRANC. Apud Ohr. Es'enolphum Hadamariam.
Sari» auf 331. 2: Christiane Egenolpho Hadaraario. Typogr^bo
Franc ofordiana, amico aao, loanaes Brentius S. D. Per mihi gn-
tam rem fecisti, quod adnotationes D. Lucae LoB3i,i in Hattbaeuui
et Harciim, breves quidem illas acd pias et eculeaiae fntuias, ni
Hpero, ntilee ad ine dederis. Etsi enim, tum snacipias vnlgirein
ecclesiam pnblice ducendam, alio Interpretandi geuere ntendnni e«t
et nonnolla copiosiorem explicatiouem desiderant. tauen tlla brevicer
iudicata, nt privat« propheticomm et apoatolicorum seriplnrnm
lectori multura lucis afferunt, ifa publico doctori loyos eiplitando*
quasi in manns traduut. I» ethnicorum religione piaeoluiu erai
1 publice enunciare, propterea quod videbant üs ennuciati^
m religionem contemni et abiici. Longe antem alia
est noHtroram mysteriumm. quae sunt scripta propbetica et aimsto-
lica, ratio. Nostra finim religio, qnae divinitns est patefacta, taatu
magis obseryari, amari et coli Bulet, qunnto clarius haec sr^ripta
enunciata annt et illnstrata. Filins ipse dei vooat aitu coneionem
eTangelii aui regnum coelornm. Cum autem brevia illa scholi«
pat«fadant et reclndant aditum ad caDciooes evangelii, qou
ETiingeliatae literis maudanmt, rectius intelligendag, quid obstarei.
qnominns et ea dicerentur regni coelorani clavia? Ac profectu
Qon potest esse dnbiam, quin divino con.süio fiat, quod eicitentoi,
qni sacram acripturau nun tautnin copiose aed etiam breriur
explicandam sosripiant. Qnemadmodnm emm Chrirtns et loauBM
Baptiata apud Matthaeum [11, 17] disaimili vitae suae gener« ran-
— 341 —
demnant pharisaicam generationem, quod nee cantu tibiarum ad sal-
tationem nee lamentatione lugubri ad planctum excitari queant, ita et
eopiosi eommentarii et brevia seholia in saeras literas dicent testi-
monium eoram tribunali dei ad versus omnes cessatores ignavos et
somnienlosos homines ae praesertim ministros eeelesiae, qui nee
longis nee brevibus scriptis ad cognoscendam et perdiscendam
veram saerarum literamm sententiam invitantur. Tu autem, orna-
tissime vir, bonam navabis operam et gratum praestabis filio dei
officium, si et D. Lossium admonueris, ut pergat talibus seriptis
eeelesiam iuvare et in bis divulgandis non defatigeris. Bene et
felieiter vale.
$(m @nbe beS ^Janjen:
FEANCOFVßTI apud Chriftianum Egenolphum,
Menfe Augufto. Anno M. D. Lull.
ßönig^berg.
716) 93r. an ?. Stuttgart 1555 San. 7.
5luS bcr mn. fianbcSbibl. (Stuttgart Mser. Eist. fol. 527. 3(b=
fc^rtft einer 5lbfd^rift bcS SBefi^erS beS Originals, 9?enticr ^ermann
S5crcnb in ^Berlin, (Stülerftr. 12.
S. Scripsi ad te superioribus diebus, quas litteras spero tfe
nune aecepisse. Yides eonsilia prineipum de nostro conventu
mutata esse. Et si lieuit nobis duobus solis eonyenire, fortassis
utilius est, ut hae in re non eonveniant alii nobiseum, vel multi
vel pauei. Tu, quaeso, in constituenda concordia inter ministros
eeelesiae in Borussia id pro veteri tuo more eonsulas, quod est
tranquillius et moderatius. Non displicet^) mihi forma doetrinae
de iustifieatione (Sixaicoaig) , qua forma in Borussiaeo Becessu.')
Haec si solvitur, non opus esse puto alia vel revoeatione vel
executione. Qui deineeps reete et pie doeet, satis revoeat priora,
quae male doeuerat. Qui nimium, inquit, emungit, elicit sanguinem.
Legi eonfessionem prineipis Borussiae, euius exemplum ad meum
prineipem missum est. Nee habeo, quod in ea desiderem ....
Cupit autem .... prineeps Borussiae, ut addam praefationem.
Cum meum nomen factum sit in hae eausa tam invisum et odiosum,
ut metuam, ne, meo nomine magis obsint eausae quam prosint,
quaeso te, ut tu non graveris, tuo nomine eam eonfessionem
eeelesiae eommendare. Intelligo de premanehibus (?) doetoris
Langii tuam uxorem adhue divina dementia incolumem esse ae
famam de obitu eins vanam fuisse, sed suis (?), non vanum esse, quod
ad te petimus. Bene ae felieiter vale.
Studegardiae die 7 Januarii Anno 1555
Joannes Brencius.
^) Mser.: diseiplet.
*) Mser.: Resessu.
— 342 —
717)(5}utQ(f|ten Con Sr. über bic ^ropofition jum Slugaburget
SReic^Stag. 1555 gebr. 26.
iDtltfieieilt aus bent ©tiiitg. ©taoiäordiio Dott 5Sict. emfl: »rief'
mtbid be8 ^cräoaä U&viftopö D. Siürtt. Sb. 3 9iv. 41.
718) gerjog SI)ciffop^ an Sr. ttugöburg 1555 9Körj 18.
griuä^nl bei gmfi a. a. D. Kr. 14 n. 1.
719) 93r. an ^erjog S^ciftopl). Stuttgart 1555 aKötj 30.
aHilgelnll au8 bem Siiillg. ©lanläatffiia oon Sinft a. o, D. 9tt.5l.
720)§etjDg S^riftopl) an S9r. SlugSburg 1555 Stprit 3.
OTitacteilt Olli bfiit Slullg. SlaateoTcfiiD Don Umft a. a. D. SBr, 53.
721) ©r. an ^etjog et)tirtop^. Stuttgart 1555 MprK 9.
2Kitg«eill aus bem Stuttg. SlaatSart^iD Odu (£rnff n. a. D. iRv. 54.
722) ©utac^ten non Sr. über bie Berufung Don fionäÜien. 1555
Stpril 9.
Sgl. Srnft o. a. C. '^x. 55.
723) ©utQc^ten Don SSergeriuS, S8r. unb ©ribalb betr. bie gibt
ber 5Btfd)bfe. 1555 äRai 27.
TOigcidIt aii8 bem ©tuttg. ©toüläardiic oon Urnft o. a. 0. 9Ir. 86.
724) St. an ^erjog Sfiriftop^. 1555 @ept. 19.
Mitgeteilt au3 bem 6liiltg. StaatSaribii} Don Smrt a. a. O. 9?i. 166.
725 1 Retiitatio pia & perfpiC VA CBIinNATION VM, CAL VM-
NIARVM ET MENDACIORVM, QVIBVS STAXISIans
Hofius non foluni Prolegomena loannis Ereiitij. nemm
etiam uniuerfam üere piam doftrinam cuntaminare
conatus eft. AVTORE lACOBO ANDREAE, Tkeologo
CS Pa/iore Ecdefiw Göppingenfis. VNA CVM PRAE-
FATIONE loan. Breatij. FRANCOFORTI IN OFFl-
CINA VEtri Bnthachij, Anno M. D. LX. MENSE
MARTIO.
Sie fe^t lange Siorrebt berbreitet (i:^ übet !Bi.'3 ^rolegomtno imli
lucnbei \\ii gegen ^ofiuS.
Söerlin, granffutt a. SK., ^elmftebt, SonigSberg, Stürnberg.
726) Judicium Brentii de qiiadam confessione Vict Strigelii
1561.
abgebr. 6ei Solig: Sßonft. .ßiff. btr 91ug8b. BonffR. ®. SW.
— 343 —
727) BIBLIA SACRA. CVM DILIGENTIA, CVRA, STVDIO
SINGVLARI ELABORATA, DEQVE SENTENtia
doßlifsiiAorum virorum, & inprimis Hebraicae linguae
peritorum, plurimis in locis vltra priores editiones
emendata atq§ correßla. PBJEMISSIS VBIQVE ET
D. HIERONYMI PROLEgomenis, © infuper procsmio
eximij theologi lOANNIS BRENTII, in quo cum facra-
rum literarum autoritas prceclare afferitur, tum breuüer
(umma harum explicatur, © confiUum cUqi finis demoti-
ftratur. ACCESSIT LATINA INTERPRETATIO, NO-
MINVM HEBR^Orum, Chaldaeorum, Grsecorum, quae
pafsim in bis fcriptis occurrunt, perquäm copiofa &
accurata. AD HJEC INDEX FIDELIS ET L0CVPLE8
RERVM SENtentiarümque memorabilium in bis libri«
[2)rudcrjeic^cn, Samm mit gal^ne auf bem SJrac^cn, mit Um*
fc^rift in rcic^ Dctjicrtcm Süa^men, bcr ebenfalls Umf(^rift
trägt.] TVBINGJE^ Apud viduam Vlrici Morhardi. M.
D. LXIIIL
Sluf SI.2ff.: ProcemiamD.IoannisBrentij, in Scripta Prophetica&
Apoftolica, quse vocant Biblia. 8 S3I. in 4». = Prooemium wie
9?r. 702.
Solingen, ^elmftebt.
728) 3o]^. S3r. u. ^at Slnbreä consilium megen beS l^eurl^atg [öon
Submig XVI. ö. Dttingen f. 931. SBÄ®. 1903 @. 96]. ^irfc^au
1566 Oft. 3.
9D'litgctciIt öon @. |)offmann, auS bcr Slutograpl^enfammlung bcr
grciin (glife Äönig=3Bart§aufcn in (Stuttgart: ^I.SBÄ®. 9^. g. V 1901
@. 191 f. •
729) ENCHIRIDION [rot] VETERIS ET NOVI TESTA-
MENTI, AVTORE [fdiroarj] lOHANNE LAVTERBA-
CHIO, POETA CORONATO, LIB. VI. comprsebenfum.
IN QVO THESAVRVM NO WM, AMICE Leclor,
omnium vtriu^sß insfrumenti Historiarum, © doctrinarum
argumenta, in v/um Chriätiance adoU/centice, adeog omni-
um pietatis amantium, doctißimis concinnata distichis,
comprcehendentem tibi exhihemus, additis iconihu^ historias
ad viuum expreffas reprcefentantibus, CVM PRAEFx^TI-
ONE D. lOHANNIS Brentij. P. [rot] ^anbbüc^Iein beg
344 -
SUten Diib 9ieuiren leftamenti, gefteUt Don Sofiaiin fiQiitet=
bau), [ic^roarj] geftönten ?ßoeten, in (ec^B Süt^er, 3iiib mit
i[t)6nen giguren gejieret. [rotj 9Äit einer SBorreb §. Sobaitni?
lic^Riarj] SSrentij. [tot] ©ebrucft ju ^fondjurt am SRo^it,
[fc^lDorj] M. D. LXXm.
®ie SBoriebe, (aleinüd) u. beulfdi ifl s. a. et die. Sa iftv lUi^
miltelbnv ein ®cbid)t liauletbotö'ä auf fflwtiä, ben praepoaitus eccleaiae
Stndt^td. folgt, ift fic raobl Uoii bkfeni, unb nidjt »011 Solj. lenn) jr.
uno boB P. Qiif tifiii 2itel nuljnlöien in: Praepositi.
Setiin.
730) Consiliorum TlieologiTOviim Decas I . . . SJurc^ 5*''?"'
fditembadj etc. granäfurt am ÜWe^n / . . . M. DC. vm.
(fnl^ält @. 1 — 3 : ludidam lohaunis Brentij, Haüensu Eccieaiu
Miniatri, Anuo 1532. 06 dn ^nw^adtlei ober .^onfimuller migt
mit gutem ®eu)lj)eu Sndiriftcnli^e onb ¥Äp)'tli*e U^e^alKn aniet
i^wm ©efintt gebulben, nbet ob mau fi' jnn' Socrament Dnler baibtx
@cftalt ju emfiraben jisiugen ioil [Dq!. 9Jr. 58].
S. 4—14 : bebenden . - . SJon ber ffinbet §fi)l Dtib Stligteit. Mb
ob au(6 ber Suben onb lürrfen nngelauffle Äinbet felig meikn,
®. 15—20: . . . öebtndtn, Uor uiel Sagten an einen aürflen aufl
Segnen gefledet auff bie grage: Ob m ß^dftlii^e Cbriglcit btn
5!leb[to! mit bem Strang ober Menden ftraRfn nifigf-
S. 20—22: bebenden . . . Bon lüntfierlid^en Gontvaclen ral
ginlged. [N.B. tft ntt^t - •ilt. 735.]
— Decas II. grancffurt 1608.
gntfiält S. 81—98: aJeridjt, loic man iitS in fierbenbcn aäuülen,
int 3eit ber ipeftiUng, Sfirtftenlit^ fallen Folie. (ScfteDI buiifi Soiiannew
58rentimn 1565 [Ufll. Ilx. 454].
— Decas HI, IV. gronfffiirt 1608.
ffintfiai! S. 105—109: loanaia Brentii CouaiHiim an eine Doukok
(Uerfon in Sofern geit^riben ufaet b(n beiben fragen:
1, Ob berfefbfge mit gutem ®erol[jcn ben 'Ulefeprleftev im Bmbgoiiil
fft^ren [önneV
2. Ob er mit gutem fflemiffen baS 9fa*lmat önbcr beebtrloi OtffnH
Dom ffliefeptitfttr {bot^ in ber äJIefe) empfongen tJnttf?
®. 168-173: Ob eine Dbtiarcil, mann [ie folftfte Se^r ouBtotW.
baruniEi Über bte @)eiDifjen i)erri(()e, tiniib ub non ber Obrigteil Mc
3rrige toiber jr (Bemificn t6nnen ju anbcrni ©louben gejniunaen
merben ?
S. lBO-200: SBebeuden lohftiin Breuüi Db ein SBellliit ObriflhU
— 345 —
in %btii\(ijtn t)nb biQic^en [Rechten bie fötbertauffer burc^ f^tor ober
@(^tDcrt öom Scbcn jum %oh rid)tcn loffcn m6gc [ogl. 9ir. 29].
— Decas VI. 3)armbftatt 1609.
(Sntl^ält (S. 72—77: Ob eine efttiftlicbe Obrigfeit jftre SSntert^anen
mit gutem @^etDiffen fc^&^en m6ge.
— Decas VII. grandfurt am SKe^n 1611.
©ntl^&It ©. 1—3: *43cben(fen loannis Brentii. Sßann bcr Äe^fer
eines Concilii bcgeren »ürbe, lule bie ^(ugfpurgifd^en ©onfeffion^s
toetttanbten ftd^ oerl^olten, ünb tüeld^er geftalt fic in ein Concilium
minigen möchten.
@. 4—13: öebcnrfen loannis Brentii, SBnb ber SBürtcmbcrgifd^en
^i^eologen, ob t)nb meli^er geftalt man fid) beg Concilii ju Xrtent
onnemmen foHe.
6. 14—20: ^Bebenden loannis Brentii, Sluff bie fjrag, gm gaU,
ba ber $apft ben ^rtiful de lustificatione ntramque speciens coenae
Dominicae et Coningium Sacerdotum ben ^l^riftlic^en 9{ugfpurgi{(^en
ßonfeffionS Sßermanben ©tdnben nachgeben önb gulaffcn tohxht, ob
bie ©l^rifiliti^e @t&nbe mit gutem ©eioiffen ein Concordiam in Religione
mit bem ^apft annemmen fönten.
(S. 21—28: loannis Brentii ^rfac^ önb Semeife, SBarumb in ber
Missa privata ober Opffermefe befe ^Kefepfaffen, fein red^t önb mar^afftig
©acrament befe SeibS unb S3Iutg ß^rifti feijn f6nne.
3118 Appendix (5. 145—147: ludicium D. Brentii, de mulier-
cnla, quae in oppidulo Waldenbnrg cum Diabolo consuetudinem
habnit.
©. 146—147: De pnella, de cuius baptismo dubitatum fuit
loanni Brentio Jacobus Heerbrandus. dat. Herbergae 13. Cal.
Febr. lööö nebft bem furgen S3cfc^eib öon 93r. barouf.
731) [fc^toarj] THESAURI [rot] CONSILIORÜM ET DECl-
SIONUM [fd^toatj] VOLUMEN I Ecclefiaftica continens.
S)a2 ift: [rot] 9Sornet)mer SSniöcrfitetcrf l^oc^löblicl^er Sol*
[fd^toar j] legicn, toolbeftaltcr Sonfiftorien / au(i) f onft l^oc^ge*
Idl^rtcr %f)tO' logen önb Suriftcn [rot] ?ftatl^ / SBebendEen /
Slnttoort / SBelcl^rung / Srfentnuf j / SBcfcf)eibe önb Sßrtl^cil / in
[jd^marj] önb öon aßer^anb fdiroeren gdßen önb tt)ic^tigen
gragcn / belangenb / jo tool 3teü= gionS: ©laubeni?: ®ctt)tffeng:
Äirc^cn: 2lmpt§: tinb (Sl^e: aK SBürgerlidie tinb anbere
©ac^cn/ttjic biefclbc tdglic^ fürfallen önb gereget totxbtn
mügen: I^eilS aufj Dielen Archivis erl^alten: I^eiK öon
jiemlid^en 3at)ren bifj bal^er auffgenommen : Il^eite aufj
— 346 —
anbern @d)tifften mit grofiem fteijj äuiommen bracht 3ii
riditige Ti- tulos / Sectiones tinb Numeros orbentlid) wr*
fafiet / Ser Erfte X^eil : [rotj 3" toelc^em bie ©eifttit^e Dnb
Sirenen» [fdjlDatjl ©actien begriffen: [rot] Men t|otien onb
mebtigen ©tonbeS / ©eiftlit^en Pub S3Je(tnc()en [f'^^f'^ä]
^etjonen [e^c nötig Onb nü^Itd) / SDiit Jonberltc^et Appro-
bation önterfc^ieblit^er I^eotogijc^er Faculteten in Srutf
gegeben /5)ur(^ [tot] M. GEORGTUM DEDEKENNUM
[fdlWarä] Eeelefiaften Hamburgenfem. ^^|^ ?^^Lp
[rot] SYEACH. XXXIX. VERS. 1, 2. [fdnoocj] 3Ser fic^
batauff geben fol / bofe er böS ®e[eg bei §Dl)efteii lern«
ber mufj bic SBeifjtieit aller Stilen crforfc^en / onb in ben
^roptieten ftubietcn / l£r mufj bie ©efdiic^t ber benimbten
Seute merrfen/Dnb benfetben nac^bentfen. [Querftricf).] Cum
Gratia et Privilegio Electoris Saxonis. [rot] ©ebrurft
ju ^omburgt burtf) ^out Sangen /S" Serie» [frfjtoarjl gung
mäiaä gering? / 3m 3üt)r 1623.
Sectio quiuta. DE TOTIES OBLATA CALVINU-
Horum fraternitate, 3Sa8 Don ber Salöinifc^n an= gtbo«
tenen SBrüberfc^aft ju galten? Numer. I. SSebcntfen D.
MARTINI LÜTHEEI. Son ber betrieglic^en gctebfertig-
teit ber ©acra^ meutirer. Vide Tom. Witteb. 2. fol. 105.
Tom. Jenenl. 3. fol. 378. Num: 2. Sebentten Philipp!
Melanchthonis Dnb Johaiinis Brentij. Sion S8rüberfd)afft
mit ben ^toingtiinfrn einjugef)£n. Sin SanbfgrQff ^öilip
m Reffen. %ü% ber §iftorien ber 3(ug(putgi|i^en Confession
D. Davidis Chytraei j Qu Jraniifurt am SDiatjxi Anuo 15S0.
gebtuifl / fol. 358 [ogl. o. ©. 321J. 3;em 35uri^Ieui^tigcn
|)0(^gebornen dürften onb §crrn / ^errn ^^iUvfen / Sanbt^
groffen ju Reffen / ©raffen ju Safeenelbogen / S^ieß / 3"9"''
^eim Dnb 9Iibba ,' meinem ©nebigen Ferren.
Etc.
Snt^olt Ztil n Sectio II Numerus XII:
§erm JOHANNIS BEENTII ©ebenrfen auff ituo fragen;
I. Cb ein Et|rift mit gutem (Seioiffeit ben Pfaffen fü^ttn
müge / loenn fie noc^ ^opfti|d)em örauc^ / in ber aSo^f
- 347 —
ober f onftcn / mit bcr Monftrantzen ben ömbgang l^altcn?
2. Ob man be^bc (Seftalt be§ ©acramentc« öntcr ber 93db»
ftifc^cn 3Äcffe ncl^mcn müge?
Sßöl. "^r. 627 unb 730.
(Sntl^ält %txl II Sectio IV Numerus HI:
^Bebenden D. JOHANNIS BRENTn, SSon bcr ^eiligen
3;auffc/t)nb bcr Sl^riften öngetaufften fiinbcrn. ©o öiel
bte Srbfünbc belanget / ift fein önterfc^eib uftt). «gl. ißr. 730.
SBoIfcnbüttel.
732) [3)agfelbe:] [fd^toarj] Volumen II. Politica continens. S)cr
Änber Sl^cil. Cum Gratia & Privilegio Electoris Saxoniae.
[rot] ®ebrudt ju ^amburgl burd^ §an2 SRofcn / 3n öcrlc:=
[fc^toarj] gung SRic^acI gering« /3m ^af)x 1623.
©ntl^ält a(S Numer. 9:
Söebcnden JOHANNIS BRENTH. Ob eine S^riftlic^e
Obrigfeit jl^rc SBntertl^anen mit gutem ©eroiffen fci)d^en
müge ? Johannes Brentius ad Haienfes. ^3e ©c^a^ung /
jo öon ber Obrigfeit ju jeiten ben S3ntertt)anen aufferlegt
mirb / [etc.] [ügl. SRr. 730].
@ntl§ä(t Sectio decima octava:
DE POENA FURTI. S3on Straffe beg »tebftaK.
Num. I. ^Bebenden D. JOHANNIS BRENTH Ob eine
El^riftlid^e Obrigfeit ben SDiebftal mit bem Strang ober
Inenden ftraffen möge? ^On ber Straffe befj 3)iebftatö
ju reben / fann nid^t fügtic^er gefd^el^en / etc. [ügl. 9?r. 730].
SBoIfenbüttel.
733) 85ricftt)ecf|fel, Slug bem lateinifd^en öon SRelanc^tl^on, S3renj,
El^emnife, 3af. 2(nbreä, ©uljer, S^riafug ©pangenberg,
5ßaul eber, SDaüib ß^^träug, ^efe^ufiuS, giaciu^ Sö^ricuÄ
u. % mit Dr. Sodann äRarbac^ 1545—81. TO 2(n^ang
ju äRarbac^'g SebenSbifb l^g. t)on SBifl^elm Coming. Stras-
burg 1888.
^«in (5. 14—18 5 JBrtefe öor SBr. an "maxbad^ = ^r. SRx. 444,
459, 462, 457, 493.
SBerlin.
734) Sflr. an ? s. a et 1.
ber SanbcSbibliot&et Stultgort. 831. Sfi®. 91. g. V 1901 <B- 190.
735) Qko ^ßtebigten raibet beii SSuc^er / au^ bm XV. ^ialm ,
etc. 3)ur(^ Sen ®f)rn)iTbigeii nnb ,§0(^getcrten §ernt NI-
COLAVM (tALLVM jeliger ®etiEc^tnu§. Qu Megenfpurg
geprebiget bett 10. unb 17. 3)iQrtij / Mnito S^rifti 1569.
SJiit cleie auä feinem SRunbe na(^ge= icJ)ricben / Bnb on afle
Dcrfelfc^ung in ben 3>rurf oerferliget ; SDurd) VVOLF-
GAN(iVM VVALDXEE. 9ief)cmie am 5. Eüp. 9inb
mein ^er^ warb fRatiiS mit mir / baS irf) |cf)a!te bte Slat^mi
Dnb bie Oberften / Dnb 'ipraäj ju j^nen ' 3SoIt jt einer aufi
ben nnbern 9Bu)^er treiben ? ©ebrurf t 3U S^ena , bur(^
Eonatum 9ttd)5enf|an / Slnno 1572.
entplt niif SI. aiiitj " ff. :
SBom iSJuc^er Dnlerric^t SotjanniS SJrenlij ' an einen guten
gteunb ,' wie c5 9i, 3}. quS feiner §anbf(^rifft obge-
fc^riebeu I)Qt.
2 @. in i".
ISuftoben. Sign.: 9). Snö ö>iitad)teii laulct:
©unftiget Qtxt uiib gteunb! Sluff bie Srage, ob dnev mit fluiem
fletuifien unb ou nndivebe einiges luut^evS m&ge fünff ©ftlben wenig«
über me{|r nemen Don ^unbeit, bie er einem anbem ju leinei nottucfjl
jii gebtani^en lei^ei, gebe ift fii* fieunbliifteö millenS mein mtiniina,
nnb biefelbige auS bem grunb ^öltlidiS uorte juDerfte^en. SvfUlA,
bci8 mir biefeg falS jttieen roege ÖQben. %xt ffeljerlii^en 9t«^ lii()«i
ben jren olS melttinbem jit fünf bon 100. j^u ncnien. <fI)Tifhi4 aber befibli
ben feinen alS ßfirlflen, bnä (ie tollen frem neftfien in feintr nol, luetin
ctä beharff, IciEien [aKt. 10, S]. ^etin baä ift ein gutc^ luetd unf feift
ben iiet^ften geliebt. Unb feßt balb baju, fie feilen niäiU jüi foliM
leiten geworien DttfleÖe; (eineS genieffeS aber iiupeä Bon ben wenfcöen.
"Siai finb nu jiueen roeg: Siftu ein welttinb utib fud)ft beinen (igen
genitä bet) bev nelt, fo finbeftu jn, nenilid) bni bu filnf Don lüO.
nemeft; ta fanftn nit^t uniedit Ibun bor ber weit olä ein UKlItinb.
»ifiu ober ein CSrift. fo ooigffu bem Befehl Hörifti, neralid) ba« bu
beinern IReQeften lei^eft, aus lieb, lauter unib|onft, obn iiai^irodliung
einiges genlefeS, baS bu iiiAt baroon nemeft, fonbcim toarbefl beinti
loftnä Bon ®olt. JiQrumb foltfie uberiiio?, ba einer me^r einnimpi
benn et ausgeben bat, nennet bie ^eilige fifarifft ^uifter unb ueibenl
I^n olS ein gtoffe Siinb» fät ®olt, niie ^aoib fpridit: £elig ift bet
— 349 —
man, ber fein &tVb nic^t auff ^uc^r ^in leicht [$f. 15, 5]. ^ie
Äciferlic^cn ditdjt ftabcn in htm, ha^ [\e fünff t)om l^unbcrt julaffen,
gcfc^cn auff bie groffe untre» ber SScIt, bic bcm 9?e]^eften nic^t el§c
bienct, benn fie ^obc ein gcniefS. ?[Ifo l^abcn fic ben eigcnnÄJigen
^icmit ttoHen eine mafSe mit fold^m $Rcd^t ftellcn, bo§ bet gcnieö
ni(6t äu gro8 tücrbc, fonbern ju erfti^ttingcn. 3tem, baS man in
Slnfe§cn foId^eS genicffcÄ boc^ Icute finbe, bic bcm nel^eften bicncn unb
biefe Orbnung fünff üon 100. nitftt alS ein ffitd^t, fonbern alS ein
3)ifpenfation öon »egcn ber 3SeIt untreme (äffen fein. 5)iefe Orbnung,
tüte gemclt, »irb ben eigennü^igen fürgeftelt, bie ©i^riftcn aber roiffen
fi(^ auferl^alb biefer 3)ifpenfation wol^I ßl^riftlid^ unb nad^ ®otteS
befe^I ju l^oltcn; »Ic bie ganjePolitia umb ber boSl^ett ber SJJenfdftcn
miQen erft nad^ bem ^U ^be angefangen ^t, melc^er ed ntd^t ^ette
beborfft, wo er in ber unfdjulb were blieben. 3" wnfer (Stabt |)alle
^at feiner feinen Sudler birffen geben. S)ie ^., wenn fie einem
100 gülben teilten, mu8 er in feiner Caation fejen: fünff unb l^unbert,
baS ba8 8i"^9clb nicftt genent roerbe. %a^ ift aber ein SBud^erifi^e
fallatia unb fein. ius. (5oI(^S ift mein meinung auS ®otte8 SBort,
fyih ic^ eu(^ nic^t tuoQen oerl^alten.
SSgl. au(^ unter IV.
ni.
Bie Literatur über firenj feit 1897.
3)ie frü:^ere fiiteratur ift mit ^Rüdffidftt auf bie Sibliogrot)]^ie jur
»ürttemb. ©efc^ic^te öon S. ^ti^t (Stuttgart, Äol^Il^ammer 1895 unb
%) l^icr ni(^t angegeben. 9Jotiert ftnb femer nur bie S3r. bireft betr.
©(^riften unb ^uffä^e. «bfür^ungen : ©t.^Ä®. = SBIätter für ttürttem=
bcrgifd^e ^rcftengefcftidöte. 5)eS3I. = 3)eutfd|--et)angel. »lätter.
1897.
736)S3of jcrt, ®. 3o^. »r. »ieaIcn#Iopäbic für protcftant.
S^cologic unb ftird^e »S3b. 3 ©. 376 ff.
1898.
737)^., 3. SBarum cg in ^H in ber SReformation^jeit feine
©onntagiSl^od^jeiten %Qb? @k). ^irc^enbl.
738)$aner, 3. 3)er Heine unb ber grofee Sated^igmu^ öon
3o^. S3r. für @^tt). ^aO. So. Äirc^enbl.
739)$airer, Üü., ertlürung beS ßtl).=33r.'ici)en ftatet^iSmus.
SubtuigSburg.
740)©tä^re, Sffl. gio^- Sr., ber SRcformotor aSürttembergä.
galt, SBucfitibIg. für innere SDiilfioii.
1899.
741) S8. 3uni SSr-jubilämii. ©i^itiob. Sftonif ©. 981, ugl. ebba.
S. 1471.
742) S. ®aS Sren^ifrf)« ^ßatmoä. Sc^roäb. Ätonit.
743) ©a um. 3)te SBebeutuiig con Sr. für bie @(^ule. 9ieue
»I. ö. ©übbeiitii^I. f. erj. u. Uiiterr.
744)i8Q^er, ®. 3o[). Sr., ber JRef. ©ürtlmbergS. @. Sebeit
u. SßSitten. Stuttgart, SJ. fio^Iljammer.
745)1)er!. 3. 24. Suni 1899. Sd. fiirc£|enb(.
746)Soficrl, ®. 3. ßdorafterifti! Don 3o^- Sr. 581.33»®.
9i, 5. III.
747) 3) er f. fileinere Brentiana. Sbba.
748)35eri. S9r. unb bie genite. Hirt^l. 2tnäeiger.
749)araun. SoI). SBr. al§ ^rebiger. Eü. Siräienbl.
750) Sof). fflr. 9Ieue aöriftolerpe.
751) 3oI). Sr. Sldgem. cD. !ulf)er. Sird)enäeitung 9tr. 33.
752) 3ot|. ©r. u. Dtolampabiuä. 9ieue8 lagbl. 9ir. 143.
753) g. 3ur geier be§ OfburtSlageä üon ^ijE). »r. ©Uat*.
angeiger @. 1131.
754) gr ante. 3' 99r-jubi(äuni. griebenau-SSfrlin, ©ofener.
755)® nie an, 3. galT in ber SReforinalionSicit. SSiaöft®.
9i. g. III.
756)Ser(. 3- Subiläum üon 3ot|. S8r., bem JReformator cmi
@d)tri. §aU u. ©ürllembcrg. Seil. j. ?IUgem. 3f'hi"9-
757)5)erj. So^- »r. ß^riftüc^e Sffielt @. 578-582.
758) 5J er f. ^aUiic^e ©ejc^. §aU, ©taib.
759|®üntf)er, SR. 3. tird)!. u. t^eol. S^arafteriftil beJ ^0%
ai.SBJi®. 9t. 5, III.
760i®ii6monn. 3. SBr.Subitaum. Sirc^t. Hnjeiger.
761 )§. 3. Sr.3ubilduni. fiircE|l. «Injeiger.
762)$e9ter, 8t 1fr. 3d^- Sr. u. bie IRef. im gerjoglum
aBiirttemberg. greiburg, 3. 6. ffl. üKol^r.
— 351 —
763)^errlitt8er. 3. ©eböc^tnt« »on 3o§. S8r. Äir(^I. «n»
jetger.
764)$ofa(fer, 8. 3o^d. Q3r. u. ^erjog Ulric^ »on SSJUrttem«
berg. ©tetntopffc^e beutfc^e 3ugenb< u. SBolföbibliot^e!.
SBb. 114. ©tuttgart.
765) ft., 6. 2)a« Orab »oit 3o^. 83r. @^»äb. 5hronif @. 1529.
im)Stolh, e^r. 199r. u. Slgritola bon ^t^tngen. iBI.9BJ£®.
SR. gf. III.
767) b. ßügelgen, @. m 3)te 9ie(|tfertigung8(e^re beS 3o^.
S3c. Seipjig, 2)et^ert.
768) SWa^ er, Otto. ÜK. 3o^8. ©*mtblin, ber Sekret »on
3o^8. ör. in SSoi^tngen. 93I.SBÄ®. 31. g. HI.
769) SR. SBeitr. j. ®efd^. ö. S8r. Äirc^I. Slnjeiger.
770) rth. SBo liegt S3r. begroben? ©d^teäb. Äronil @. 1472.
771)©t(ilin, Sß. ö. $erj. e^riftop^g ße^enbrief für 3o^. SBr.
um baS ©^löglein Ißogtöberg oom 22. Slpril 1561. ^. b.
©d^warjwolb S8b. 7.
772) Sroub. S)ie SBejiebung bon 93r. ju St§. unb SRel. S)(589L
773)80 Her, 3- <S. 3o^. 85r. 2. «ufl. SubwigSburg, Un»
geheuer u. Ulmer.
774) SB. 3o^. 55r., ein SRef. auf bem ©c^ulgebiet. Se^rerbote.
1900.
775) Soff er t, ®. 95eitr. j. ®efc^. be8 SReligtonägefprä^« in
SBorm« 1557. 8I.aBS®. «ft. g. IV.
776)®melin, 3- S)ie S8r.Iitteratur »on 1899. S^eof. SRunb«
fc^au m.
777) Roller, 3. SBerbienfte be8 3o^. S3r. um bo8 Soltefd^ul«
niefen. SReue SBI. au§ ©übbeutfc^L f. @rj. u. Unterr.
778) ©c^m oller. S)er Äirc^enrot oI« Oberf^ulbe^örbe i. b. 3-
1556—58. SBLSBÄ®. SR. g. IV.
779) Iraub, ®. 6. Söeitr. j. ®efc^. be« SRec^tfertigungSbegriff«.
I^eol. ©tub. u. Srit.
780)2Botfc^fe, %\). S3r. aU Äoted^et. SBittenberg, SE8unfd^=
mann (auc^ 3)tff. SBreiJlau).
781i5Boifert, @. 3öt)- Slenmonn. SI.aBS®. % g. V, 09I.
3teafeni^fIoiJäbte für ptoleftanf. SEjeoIogie unb Sir^e S8b. 9.
782) ® m e t i n , 3. 3of)§. Sr- "■ bie ^ef. im geriogtum Sürttem-
öerg. ®eut(die« litotcftantenbt. Str. 26.
7B3) ®ünt{|er,5R. Sr.ä9Iniil)auungi)otn®otte5bienft.ünonat5f(I|r.
f. ©otteäbienft u. fird)f. Äunft.
784)§fll[et, 3. I). ©efd). beS ©pruc^buc^S in SBürttemberg.
9leue S8I. auö ©übbeui(c^(. f. Erj. u. Untert.
785)3)et(. Sffiie bie älteften roürtt. Satec^iömen baS 3. @cbot
flu3(egen. @D. Siriijenbl.
1902.
7HliiSBr.'§ ©rob unb bie Sejuitcn. @o. Sjirii)enbl.
787l®üntf|cr,9i. ffiDrtjcii^en ober £SJaI)rjei(f)en? S^eotStub,
u. Ärit. ®b. 75.
788j9ieftle, ®b. aBo^r^cidien in Sut^et'S Sibel. (äbtw.
789) Müder, a. 3ot)S. S3r., bcr Sftef. aBürttemberg«. SBremeii,
Sertog be§ JrQftat^aufeS.
Ütiiiiufktiiitr.
'Wudi l)iet iiiib bie bei t'r. logl. öcjfeii öcmcttuitgcn über bie Stmi^
monuffripte im ajortuorle feintv Anetdota] unb 6.=3. (ogi. I 43. 3911
Dcrjeii^nelen mantucripta Brentiana nii^l au|(tenDinmm. ßlnt
ii((ttntatif(6e 5)m:Äforf*ung her an^ioe, bie für meinen Siwrf noliitli*
nidil Dorgenommcn iDcrben tonnte, iniib tioäi maniiiefi firenüuinn
(ins 2iif)t bringen, ^^ennottj erfdjien bie SuliMinneniteQHnfl iti ntii
btfannt ©eiDnibcnen nidit lucrtloS.
790) 3n ^Bambetg (SreiSarc^iö) befinfaen fic^ laut gütiger SJüt-
teilung Bon |). Dr. ©(^ornbaum:
BeichstÄgaacta XIV, fol. 45: ©ula^ten Don St. iibct btt um
3. ort. 1630 überrefd)ien 3Rittel (t>gl. Sitiftemonn: Hdb. U. UM', t.
®(t|iD. tiall Samftag noi^ Slion. (16, X.) 1530.
— 353 —
791) 3n S) reiben (Ä. öff. JBibliot^cf) befinbcn ftc^ mi)
g. ©c^norr ö. Sarolefelb: Äatalog bcr ^bjc^r. bcr Ä. öff.
83161. ju S)rcgbcn:
B 283: 3oc. gSogcI: X^eologifc^cr 3acob8 Äain»)ff b. i. SßtxanU
luorttung mit @rtlörung be^ apoftoUfc^en ^e;tö unb 6pruc4$ 6. $QuIi
gun ^^iUppcrn ßap. 2. 1630. S^a^u auf bem SSorf afbl. öermerlt:
„fjel^lcr etlicher Ort^oboyifcftcn 3;^coIogcn", p. 86** infonbcr^ett Brentii,
p. 284^ et •.
A 180^: CoUoqnia Luther! conscripta a quibnsdam et alia
quaedam addita sunt Thesaurus theologiae. Christophorus
Ohenander studio: Wittern: a^ [lö]44. ^it ga^Ireic^en Briefen
öon Sut^cr, SBrcntiuS .... in ^bfdjrtftcti, ögl. (öcibcmann, ^^eol.
®tub. u. fitit. 1878 @. 697 ff., 1879 @. 540 ff.
C 342: Singularis Codex epistolarum Theologie. Apograph^
emtus a. 1744. 3)artn al§ Sflx. 1 $r. 9?r. 86.
C 65: Epistolae 215 ad Lampertum (1522—1588) et Christianum
Distelmeyeros patrem et filium cancellarios Brandenburgenses datae.
3)arin aI8 9?r. 55: 53rcnttu§ [an S^rift. 5)iftelmei)cr] über SKt. 11
Iß. 29]: Tollite iugum meum (grantfurt a. 3R. 1562), bcfc^äbigt,
792) 3n Hamburg (©tabtbibliot^cl) befinbct fic^:
S3r. an fit^. 1530 9?oö. 4. Originol Supell. epist. 1, 105.
S3r. an Sßl^l 1546 3an. 27. Original ib. 1, 171 = ^x. 9?r. 245
(CXXIII).
S3r. an $)artm. S3el)cr 1530 ^ec. 20, 1553 6cpt. 4 [= <ßr. 9?r. 342
(CXCV)], 1556 Wdxi 18 [= ^r. ^r. 383 (CCXXIX>], 3uU 14, @ept. 2
[= ^r. 9?r. 393 (CGXXXIX)], 1563 3uni 18 [= <ßr. ^J2r. 466
(CCLXXXVII)l, 1564 5lug. 5 [= ^r. 9k. 479 (CCIC)], 1567 5lug. 21
[= ^r. 9?r. 498 (CCCIII)], Kopien Supell. epist. 45.
S3r. on $eter »rubacft 1551 mäx^ 9 [= ^r. 92r. 303 (CLXIV)],
1557 5lug. 20 [= $r. 9?r. 406 (CCXLVII)], 1564 3uli 18 [= ^r.
yix. 478 (CCXCVIII)]. Kopien ebba.
8. a. an §ulbr. @ncauftiu§. ßopie. ebba. 48 u. 60.
S3r. an fit^. 1546 5ebr. 17 = ^r. 9h. 249. dopie. ebbo. 47 u. 74.
S3r. an 9JieI. s. a., 1546 3an. 27 [= ^r. 9?r. 245 (CXXIII)],
gebr. 17. (Sopie ebba. 47, 66, 74.
1549 S3r. an V Consilium de interim. (So|)ie ebba. 48, 60.
3o^anne§ S3r. in ^ö. 3o^. ca. 12. eo|)ie thba. 48.
793) 3n ^cibclbcrg (Uniüerfitätgbibliot^ef) befinbet fid^ rtaä)
3. SBinc: S)ic beutfc^en ^Pfätjer §anbfcf)riften be§ XVI u.
XVII. Sa^r^. ber U.^S. in §.
Cod. Pal. Germ. 50: Sßerjeirfiniä t^eolog. 3Ber!e (SBibüot^effotoIog),
9?r. 223: 3o§ann 33renjj.
23
Cod. Pal. Germ, 667: gnfiannc« SreitliiiS: Serid]t, roic mnn fi*
tn fterbenben leuffen bev licflileng cftcifilidi Rollen fott [tigl. ?Ir. 4ö4j.
794)3n Seipiifl (©tottbibfiollief) befinben ficf) laut 3. ®. SR
SRflumQitn: Catalogus librorum manuscr., qui in bibliü-
theca senatoria civitatis Lipsiensis assen'antur:
^r. CCXX Bnb p) ; Scriptum clftriaBimornm viromm D. Nicolai
Amsdorfii, Josti Menü, Erhardi Sohneppü ad D. Brentinm et
caeteios ministros evangelii in ducatu Vuirtenbergeiuii. [^ $t.
«Ht. 334 (CLSXSVni)]. snb q) : Responsio Joanois Brentü, Jamhi
Benerlein, Martini Frechii [!], Joaonia laemanni [!] et Casp, Greiteri
ad praecedens acriptum , dat. Tiibing^e d. 13 Febr. 1553. [= ^r.
3Jr. 338 (CXCI)|. sab r): BccMris et aenatiia Äcademiid Reg^o-
montani epiatok ad Jaaunem Br. dat. Begiomonti d. 2 Mov. löö'i.
[= Sr. 9!r. 331 (OLSXXVI), bat. D. 8. 9JoD.]. anb a): ReaponMo
Brentii ad hanc epistolam data Tubingae 29 Jannarii 1553. [=
ipr. «Hr. 386 (CXC)]. anb n) : Joannia Brentii ad Philippnm epiBtola
d. a. 6 Nnv. 1552. [= S|Jt. 3K-. 328 (CLSSXV)]. Bub v): Einsdaro
ad Justum Jonam epistola d. d. 7 Not. 1652. [=ipr.9tt.329]. subw):
Eiusdem ad Joach. Camerariitm d. d. 7 Nov. 1652. [= 5|ir. Mr. SaHw
snb aa): Ordinis tbeologornm Vitebergensia indicinm de libri»
quiboadam Joaunis Breutii et Jacobi .^iidreae latam ad electoreiu
Sazoniae de d. 25 April 15ö4.
795)3n aWarbutg (@lQQlüor(I)iD), Slften: SBürtimberg, mcift
baS bis 3Warj 1567 einfiel. rcicf)eittie SRepertortum (im SSrud
begriffen, Don §. Slrc^iDat Dr. fiü(^ mir gütigfl jur Sin«
fid|t überlaffen) folgenbe Sr. belr. fflttenftüde auf:
1635 3uli, Slienfle beS ^nfi. »r. in St^iu. ©QU füt ^ergog UiricB.
1536 3uni— 3u[t. einfii^Tmifl einer efteorbnung.
1663 91t)i:i[. 3u|ommfnfunft (adjtifdicr, ficf). unb wütttemt. Ifteo'
logen in Stfurl am 9. 3uni weg«! bet fiebren Dfionberä.
1561 3u[i— Sejenibfr. ißuUinger'S 93udi, Bon bem ^tmmel aüt--
rediien SotlcS unb ör.'S S4rtfl com iBatfitmaW-
1563 april. Sanbgraf ^ßglllpfS ©tellimg jum Stbenbma^l (Si^fttn
Don SSulltnsei: unb Si.).
1663 3uli. l!*c()lante 3ufamnien(nnfl juii((fttn St. unb SlilUr
iDcgen einer ^»ftänbigung in ben SfeltgionSfragcn (^eibtlbeign Statf
diiSmti«).
1564 Januar. Slaulbronner QteipräA.
Slpril— lini. 33e«fll.
3nm. 3!e8gl.
— 355 ^
1566 aRoi-Suni. 3)^gl. ©tteit bc§ ^r. mb «nbrcac mit ben
^ittcnberger X^cologen »egen ber 5(bcnbma^l3(el§re.
Suli— Sluguft. fionbgraf SSil^elmÄ SSermittlung ^ipifciftcn bcn
tDcgcn ber ^henhma^Mtfixt ftreitenben SSittcnbergifc^en unb SSürttcm*
bcrgtfcften X^eologen.
1566 CIt.-92oöcmbcr. ©treit ber $)eibelbergcr unb ©ürttemb.
X^eologen. ^nttoort ber »üiiteinb. ^^eologen ouf baS ©utac^ten ber
l^effifcften.
^uBerbcm befinbet fiÄ in SWarburg (Slften: Interim) eine Äopic
beS responsnm Joannis Brentii ad Interim.
796) 3n SRünc^cn (§of- unb ©taatöbibliot^cf) bcfinbcn fi^ laut
Catalogus codicum manuscriptorum bibliothecae regiae
Monacensis :
a3b. III 1, 9?r. 941: epistolae Brendii [!], 9?r. 2106: ad Georginm
Spalatinum epistolae J. Brentii.
S5b. IV 1: Collectio Camerariana, 93b. 5, 9?r. 145: So^. 93r.
©d^reiben an einen (Jan^Ier (SSogler?), Melanthonis epistola ad
Brentium de conventu Ratisbonensi. S3b. 8, 92r. 58—125: Joh.
Brentii epistolae pleraeqne ad Joach. Camerarium, duae longiores
ad Melanthonem (nr. 107 est apographum). 93b. 13, '^x. 23: Ora-
culnm Sibyllinum (apud Lactant. I, 7) a D. Joh. Brentio explicatnm
a. 1545 (est ipsius autographnm).
93b. IV 3, '?flx. 2089: Joh. Brentii commentarii in Apocalypsim.
92r. 2241: libelli et epistolae . . . Brentii.
$r. ^at laut 93or»ort <S. VI offenbar nur bte in 93b. 8 ber Collectio
Camerariana enthaltenen 93riefe gelaunt unb barauS toeröffentitcftt.
797) Sit SRürnbcrg (Äreigard|tt)) befinbcn fic^ laut gütifler 9Rit-
teifung oon ^. Dr. ©c^ornbaum au^cr ben öon $ßr. ofö
bo^cr ftammcnb angegebenen ©tüdcn:
Ansb. Rel. Acta tom. XI, fol. 125 ff.: $r. ^r. 33; Ob im ^r.
toefen unb glauben ein e^efciftelbung tük bei ben juben im a. %. ge«
fc^el^n möge; Dh ber elgeltc^ contrat, fo ftd^ jmifij^n jungen gefeUen
unb bocfttern on ujtffen unb »iHen ber eitern ober irer üerorbneten
Dormunber begeben, alÄ beftettigt erfennt »erben; de restitutione
bonorum ablatomm seu furto seu rapina seu impio hello seu fraude
[f. u. Stuttgart, Cod. Snevo-Hallensis] ; contra duram exactionem
N. magistratus, qua seditioBos rusticos vindicaverunt imprudenter,
qnamquam domini iram meruerint; $r. 9^r. 19; orbnung unb toerpot
gojlefterung, jutrinfen«, frueftucf, langtoteriger arbeit, f^tdj, jufammen
ltt)}^e(n, ber jungen (eut unb anber^ l^alben; proemium ad pro-
nunciandum statuta senatus de blasphemiis, compotacionihus aliis-
que id genns facinoribns per Joan. B. ecclesiasten Hallensem anno :
23*
— 356 —
- lA^: ovbnuiig elliifter ftrcfien broudj ju leb bem ftcrvii unb nun tm
gläubigen begriffen.
3ti bcn Sätiben Anab, E. A. snppl. VII, tom. IX, XI, XV, XV!,
XrS bcfinben iitft $r- Mr. 28, 29, 30, 31, 32, 37, 38, 39, 40, 41, 42,
43, 44, 67, 75,
Qn Ansb. R, A. tom. IX f. 42 befinbel fid): gluto*len fcet «n».
ba*er S^eologcn unb Sr, übcr.bte ff.C. cq- 1531 Sübr. 8 (ogL
ÜBeftermaijer : Slie branbenb.=nürn6. S.O. 189, S. 82); fol. 23: fflritf
Don Kogter an Sv. b. Slbenb ipalmarum [1. aprltl 1531 {Dfil. ratRtr^
maljcT a. a. D. S. 82, Stnm. 5); fol. 44 ff.: Sutoc^len ber «nW.
JMoge" unb ¥r. ÜJr. XXXIH; (ol- 54ff.i ^a^. Sr. mib anSm
S^eologen ffortettur in bet neu geftcBtcn S.D. 9!ob. 1631 (tgl.
©trobel: äKiSceO. II, 151 ff.); fol. 337: Sie Stattfiolter an Sr. b.
eaniftog na* Sari^Dl. [31 9lug.j 1532.
3n Ausb. E. A. tom. SI befinbet Ti*: M. ^T'- ®« ^ßrebig« p
^all unb *lJfarrf|ertn ju flreiläöeim ÜKeinung unb gnttrutlipn Sie
Sanbfapite! unb iBniberjftaften betr.; to!. 125 ff., 268: ©uin^len ooti
aSr. mit ffoncept baju.
3n Ansb. B. A. toni. XV f. 525 befinbel |i*: ^eä SdigSbnraifdKn
iHeid)6flbf*ifb gravamiiia u. SeftftiDcrbcn bur* Sr. unb nnbce ttttcp
logen gu SlnSboc^ angezogen [bat. mm 8. gebr. 1531],
3n Ansb. E. A. tom. XVI fol. 174 befinbet fidi; VrotoTon üb«
eine Seratiing ber 9Inäbad)et S^eologm Vom 8 gebr. 1531 ; fol. 205;
Scorg n. SBranbcnburg an Sr. bd. 1530 ilfreltag nac6 E%tiflt«ii
[= 1529 ®ec. 30].
3u Ansb. R. A. tom. XIX fol. 4 befinbet fid): ein Sifireibtn bn
©totlftnller an fflr. b. Somflag nad) SjauM [18 SOiat] 1532.
3n Ansb. R. A. Suppl. III befinbet fid) eine umfangrcldie Som^
[ponbeni über bie Berufung beS iSv. auf bie ju grünbcnbe llnioetfilöl
;u geudiimangcn.
798) 3n Stuttgart (Sßn. SanbesbiMmlfief) faefiuben fic^:
3n ber iogen. gcommann'fd)en Sanroilung $r. 9)t. 28, 91t. 46 uW
oben 9)r. 734,
Cod. theo), fol. 92: Esplicatio paesionis .... Christi [DgL
9Ir. 500].
Cod. hiit. Q. 208: Fragmentn ijitaedam anrea D. Vitleotini
Vannii, abbat!» Maulbronnensis vig'ilantissiini atqae observandijutui,
in iitilitatem eccleslae dei hnic inde bona fide congestn per Samaelem
Vberman verbi miniatrnui in Wajsaach. Sntbält eine iSqnpbnlK^
Don £9r. f. u. snb V.
Cod. bist. fol. 527: Srtefc auS bein äcilaller ber Mtformouoii
entüdlt inebrere Sr.briefe, bie aber fttmilidi bei $t. ober ü.>3. gtbruA
finb; ogl. au(6 oben 9Jr. 716.
Cod. theo), fol. 297 = ber Don mir micber entbedte Codex Suto-
— 357 —
flallensis. Snlftaltgongabe in X^col. fiitcraturj. 1903 9ir. 24. 5)cr=
jelbe entl^ölt fotgenbe Brentiana: ^irc^enorbnung Don Sc^tu. ^qH 1526
=: Sitditcr : dt). A.D. 9h. XV, aber mit einem bort Midit toorftanbenen
©c^Iug. ©enborbnung f. u. subV. De restitncione bonorum ablatorum
sen fnrto seu impio bello sen fraude D. Johan. Br., Dgl. ^.^3. 1 362.
©r. an SSogler 9Kontag nad) @gtb. = ©.^S- 1 440 ff., bem ©riefe t)or=
J^r aber ge^t bie bei $.^3* ^^^^ abgebrucfte ^ludfül^rung über ^aufe
unb 6aframent, bie Vogler I6r. jur Beurteilung geid)ic!t l^atte. ^ie
^onblung gu SWarpurg = «ßr. 63 ff. »inbreog Oftanber on S3r. 1533
-«[pril 5 = ^.=3. I 460 ff. »ürgermeifter unb ^at gu i»ümberg an
«r. 1533 Slpril 8 = ©trobel, Sebcn «eit S)ietri*« @. 30 ff. »r. an
^en 9iat ber 6tabt SiJümbcrg Don ber gemeinen unb priöat abfolucton.
©cftto. ^aH 1533 $Ipr. 12 togl. ^.--3- I 411. Depulsio eorum, quae
^Schwenckfeldius in exegesin Br.ii super Johannem de sacramento
AdnotaYit 1529 Dec. 31 = $r. 71 ff. SBr. an S3em^. ©riebler 1526
tJebr. = ^r. 26 ff. Historia Josaphat descripta 3 Reg. 22 et 2 Chro.
17, 18, 19 et 20 per Jo. B. enucleata. SBr. ©d^rift öon e^efac^en
t)g(. oben S^^r. 38. SSon ©traf beS ©^ebruciftS unb ^ureret). Ob eine
•c^riftl. Dbrig!eit ben 5)iebfta]^I mit bem ftrang ober Menden ftraffen mog
= oben SRr. 732. 3)aS nicmanbS on öorgenbe anä»el)fl. oermutung
gefoltert ober peinlich gefragt foH merben. Judicium D. Brentii de
muliercula, quae in oppidulo Waidenburg cum diabolo consuetudinem
habuit. = 92r. 730. 9(poIogia 3). So^anniS SBrenfü, morumb er
fld) mit rabtfc^lagen ber peinlichen fachen unberfange. (Sin peinliche
l^anblung N. unb N. puelfc^aft betreffenbt, barin angaigt, me^ ftcft ber
Tid)ter in biffem unb anbern feilen in ber l^anblung unb geugen fag
Italien foü, 3). 3. 95. 93r. an ®eorg uon »ranbenburg 1529 5^oö. 28
= «ßr. 44 ff. [<ßr. l^at baS Xatum 28 9?oo.] 18 iBriefe öon SBr. =
Corp. Ref. U 9?r. 7i3, 717, 729 [= 2 »riefe], 733, 735, 777, 784,
795, 814, 818, 841, 866, 882, 893, 898, 910, 919. Praefacio in
epistolam ad Gal. ex ore D. M. L. excepta, 1531 missa D. Johan.
Brentio a M. Vito Theod. ex Wittemberga. Cena dominica non
tantum ad graciarum actionem, sed eciam ad confirmacionem consci-
«nciae instituta est Jo. B. [1530 üom ^ug§b. 9flei4^tage.J Supplicatio
■a D. Johanne Brentio et Philippo Melanchtone oblata illustri priu-
cipi d. Philippo Landgravio Hesso = Corp. Ref. II 92r. 718. Judicium
Johaunis Brentii de missis sine communicantibus 1531 = $r. 106 ff.
Db ber abfcifteib be§ ^t^igen 3(ugfpurgifc6en reic^tagS miber haff ©öan^
•gclium gefiele unb !a^f. Wt molt mit gmalt ober frieg bem felbtgen
t)oIg tl^on, mag etm ©riftenlid^en fürften hierin mit guttem gmtffen gu
tl^on gebür, %. 3o^an. 93. 1530. 28a« in folt^em faC, mann fai)f. m.
tnolt miber ba§ Goangelium l^anbeln, einer ftatt gebur. Slabtfciftlag =
ipr. 92r. 87 [XXVI].
Über bie ^erfunft be§ (Sobcy berid^tet ber Äatalog ber fianbe«*
ibibliotl^e!: „Slu§ bem SRad)Ia6 be« Siettor Praeter in ^aü (f 1830)
janärtft nn baS ftolifUfA'tDpDgtapfitftfe iSuteaii ii&erg*gangtn, Don
biefem an bie Söibliot^iet abgetreten, roeit&e tiefen Sobej früftet qB
hiBt. fol. 670 wriDofirlc." 5)ic Mngoben in S^eol. Sj. a. a. C. fmb
bomnft ju forrigieten. See ßobej ift nifit Dor 1580 abgefc^lofien, ba
bai ^tieol. £j. all %r. 51 bcjeiibncte llttenflütf batiert H. DLXXX.
SStrmutli^ Tittb ko* meil nefti' ©tu* als ble mit Sidiet^it iftm iii=
juf^reibenben von i&c-; »gi. j. ». IJwol. 2j. a. a- D. 9It. 4, 5, 7, 9,
15, 16, n, 19, 22, 24, 36, 36, 37, &9, 6S (bie l^riäulerang). aj(r=
tnutlid) liegen in 9Zr. 46 bie aufgeidtnungen Bx.'ä Dom aagSbiniti
StetdiaiQge Dor. 9(r. 38 ift = ^otUeber n, 1, 9Jr. 7, Wr. 40 =
OoEtlebtr n, 2 5ßr. 12 (bie „a&leinung" tfat fortlebet ober ni^t).
i)S)te .^ecfenötiuer'Ji^e IBuc^ijonblung in lüfaingen be^i^U
Ift proiilict Dfea / bur* | Sotiiinn brennen / ))i;i:= | bicamen ju ^[1
jnn I Jcfimnben/ ifeßt 1 newli^^ erden / [ nnb auS | gelegt. | mil einem
(urgen aufjug aQer tnaterien / | ^ierinnen begri^en / ju enb iii bu(t|lin8.|
con mir ge[i$(iben elijabet^: | ^ainßletin. jm. 1.5. 51. jar. { an peit
Unb pnul. abenb. |
204 S91. in 4", ogi. 9!r. 48.
)) 3n aSJ i e n (t- I- §ofbibIiot^ef} befinbet fi(§ IquI Tabiilae
codicum manuscriptoruni praeter Graecos et Orientales
in bibliotheca Palatina Vindobonensi asservatorum:
$b, I¥ 9tr, 5603: Jobannes Isemanner [lDi| et JohaonesBrentiiu:
Tractatus germaniciis de concilio Trideutino. Incip.: „3n bcR
erttcn furttag l>jib ^ennr^ ju bent ratfiÄlag" £spl.: .bei
barmgerßigtail gnebig aiiSfl)iimen Derlie^." [i[t, bem Hnfang unb Snbe
nn* äu fdilieficn = 9Ir. 162].
!Bb. VII SHr. 11794: Johannes Thomanu et JohanneB Prentz BYt
BrentiiiB CrisiB ^ermauica in formnlsra Interim dictam a. Iä4ä pnbU-
catam. Incip.: „^n bem erften gürtrag unb benintb in bem ätat-
Iiglag" Expl. : „ber barmtiettlig goti gnebig aufilommen Derli^cii
6alle." [3fl offenbar fbctitifdi mit Sb. IT Mr. 5602 unb ftoit 3iili.
Stiomanii ju lelen: 3d6. gfenmonn.]
gbbo, 9ir, 11603: ScftanneS fflrentiuä fflebenrfen ouf ba« 3nkrl«i.
Incip.: „3n bem erften furtrag" . . . Expl.; „feine (Iri^n aOijiett'
[Cffenbor ebenfoU« ibenlif* mit «b. IV 5)t. 0603.]
@bba. "JIt. 11561: Jobannes Breutiua, fiestrictionee in qnowbiB
articuloa eoneilii Tridentini. Incip. : „In praefatione insigne eti" - - .
Expl.: tuenntiir et conservent. Idem, Epistota ad Jolianaem
W^kjOhni ex Hala Snevorum 3 Martii 1540. Indp.: .Utsi enM
hoc Mnopore" . . . Espl.: „Teatram salotetn."
— 359 —
*
801) 3n SBoIfenbüttel (l^crjogr. »tWiot^ef) bcfinbet fic^ laut
D. t). ^tncmann: 3)ic ^anbfc^riftcn bcr $. SBibl. ju SB.
[biÄ jcfet crfd^icncn 8 JBbc.]:
»b. I, 2 «Rr. 845: S)cr 10., 59. unb 35. «ßfolm, auSgcIeflt burc^
Sol^ann IBven^n, mieber bie Sapftifc^en, ^eibelbergifc^en Dnb 9(bia|)]^0'
riftifd)cn falfd^cn ^xop^titn önb 3:^eoIoöen, öcrbcutfd^t burd^ fieopolbum
©tammler. ^ie ^bfc^r. mar früher im IBeft^ t)on ^laciuS.
Saut 9{egifter foU ^x. 1052 ebenfalls ein Brentianum entl^alten^
htydi §anbelt eS fic^ um Sol^anneS SBrennecciuS.
^b. II 1 92r. 2084 snb 46): Locutiones noyae et periculosae e
scriptis D. Johannis Brentii ; togl. sub 6) : Ißebenfen ber ^ittenbergi«
fd^cn SC^eoIogcn in SBc^ug ouf bic bcm Äurfürftcn öon ©od^fcn über«
mittcltcn JBüd^cr unb 3)eputation etlitftcr ©ürtembcrgifciftcr X^cologcn
Oo^ann S3rentiu« unb Safob «tnbreac. d. d. SSittcnberg 1564 ^\>x. 25.)
Subscripserunt: Paulus Eberus. Georgius Maior. Paulus Crelllus.
3)cr S3b. gel^örtc urfpr. too^l 3o]^. SSiganb.
^x. 2105 sub 62): Ignoti epistola de opinionibus Vannii et
Brentii in causa sacramentaria. ^er iBb. mar urfpr. tual^rjd^einlici^
im SBcfil toon 3o]^. SSiganb.
i«r. 2124 sub 12): Drbnung be« öottegblcnftc« unb Scftionen in
bcn Älöftcrn ber Prälaten burcft ^erjog (J§rifto))§ ö. SBürtemberg.
©(^ulorbnung beffclben 1555. 1556. 1586 [ögl. in ber Bibliographie
i«r. 605].
9?r. 2126 sub 29) : Ex Brentii catechismo. Errores novi et veteres.
sub 30): Judicium M. Johannis Stolsii de catechismo Brentii ad
amicnm. sub 31): Epistola rectoris et senatus academiae Kegio-
montanae ad Johannem Brentium (d. d. 1552 Nov. 8) eiusque
responsio (d. d. 1553 Tübinge Jan. 29) = $r. 92r. 331 (CLXXXVI)
unb 336 (CXC). S)er Sb. gc^rte früher 3o^. SSiganb.
yix. 2131 sub 3) : mtlandit^m an 93r. = Corp. Ref. 11 ^x. 935.
sub 60): Brentii iudicium de declaratione et confessione Victorini,
scriptum 1561 [tjgl. o. SRr. 726]. 3)er SBb. gehörte frül^er ma^rfd^.
Qol^. SSiganb.
«b. II 2. 9?r. 2161 sub 1): Br.-ü SBebencfen ^u (5c^»äbifd^en=^aa
überS 3"te^iw^- ^er W>. gehörte früher 3o]§. SSiganb.
yix. 2282. SSon ber ^inabfa^rt gur ^i5nen contra Br.-ium (un=
üollft.). S)er 83b. gel^örte frülöer bem ^irfdjauer §lbte Qo^S. ^arfimoniuS.
92r. 2295 sub 33) : Eesponsum D. Br-ii et aliorum ad cuiusdam
Hennebergensis ecclesiastes scriptum de usura. d. d. 1564 Mai 7.
?lbfd)rift Äarg^g. sub 38): De sacramento coenae dominicae. Ho-
milia D. Joan. Br-ii. A. 1555 mense Febr. descripsi (sc. Parsi-
monius) a D. Feiice Eoschmanno. sub 39) : Epistola Andr. Osiandri
ad Jo. Brentium. Konigsperg Prussiae III Cal. Febr. 1552. sub 40) :
Epistola Joach. Moerlini ad Jo. Br-ium. Ex Eegiomonte Borussiae.
— 360 —
Xllt. retr. 1552. sub 41) : Joh. Br. ad Jonch. Camerarium s. d,
sab 42): Joli. Br. ad Äudr, Oaiandrum d. d. Tubiogae 1552 JoniS
[= i|3r. 9fr. 325 (CLXSXin)]. sub 43): Epistola Jo. Br.-ü ü
Joaoh, Morlinnin, d. d. (Tabingae) 1552 Jnni 3. snb 44); Scripta»
rectoris et senatns Acad. Regiom. ad Jo. Brenttom d. d. ex Begio-
raonte 1552 Deo, 7, snb 46): ißrief Solfä b. fiifietiB an 3d6. 8t,
d. i. ßÜnigSberg 1552 am It^ttn SfoD. sub 46): Reaponsio Jo. Bt-ü
ad rectorein et aeholara BornsBiae Begiomonti d. d. Tnbiiigae IföS
Jan. 24 [= 5|Jr. 9;r. 336 (CSC), ober taliert bom 29. 3on,J, sab 47);
An aSalff c. ffiörferlB, uff SAteibcn an D. fflrEntium uns »on ein=
geleat« ©grifft D. 3ciad|im »fürlin s. a. e. 1. sab 481: Cain peti-
visset ChristophorUB a Wirtenperg e sui« theologis confeagionem
de institicatione hominis iwpii. Setanhinufe beä (aioubtuS unb bn
S.trt »DU cer Sieditfertigung bei Wenfiben. aub 49): Scriptom Nie.
Ämadorffi, Erb. Schnepfii et Jnsti Menü ad Br-iam et collegas sDoa,
nt a caasa Osiandri abstineant et cam exemplo alioram theologoram
damnent, d. d. 1553 Jan. 14 (beulf«) [= i^r. Sir. 334 (CLXXXVm)].
snb 50): Prapositionea Andreae Anrifaber Vr&tislaTieDsis ad lo.
Br-iam a 1554. Descripai [sc. Parsitnonias) haec Oaiaiidrica a
Joh. Isenmanno TuhiDgeusi a. 1654, mense Septembri. traböl): Ciftt*
®d|reiberi ber SSürtembergifcbcn j^beologen 3o^> ^' n. a. an btn
^(rjog oon 9Bürttmb€tg. bic Qt^xt Dfianber« belr. d, d. 1551 5>«. 4.
8nh 52): EqS onber Sd)reibcn ober iSebenden bcr SirttnbCTgtiiftfn
IfifDlogcn an ben ©frjog üb« ben ?Irlit(I Bun bti ®erediiigWt unb
unfer fliefStferligung d. d. Tübingen 1652 3nnl 1. f= 9Jr. ?tr. 323|.
afm Sd)In6 ißemertung von SparrmumiaS' .ganb: Siaä britt Sirttbtn
obtr Sebfnden bfr 9Silebergl(d]en {»ic) theologoram, qui« ante»
habeo a domino D. Jacobe Heerbrando descriptum, nou eat opn»
hnc ponere. sab 54): Conipendiaria Oeiandrici dograatis exposiljn
ad D. B. A. G. per Jo. Br. a 1554 menae Deeembri [= ^r. Sr. 363
(CCXin)]. Bub 65| : Epistola Jo. Br-ii ad Ph. Melanchthon d. d.
Stntgardiae 1Ö55 Sept. 29. [= ^c. 9Jr. 373 (CCXSU)]. snb 59);
Judicinm Br-ii de hoc casn [seil, (f^eanflöfung beä Setditolb £itlinoU
». aötlingcn mit ^Jlargar. Soinamennin]. aub 71): Besponno tbeo-
logornm Wirtemb. ad propoEitiones i|uasdam D. Vict. Strigelu etc.
scripta a D. Job. Br-io menBe JqHo 1561, de llbero arbitrio. Hb'
fd)rlft ftarg'« [= SJr. 726 oben].
S)et »b. flammt au8 Bern fflcfipe oon 3ol|. Barg («artimoninsi.
übt ju ;t)ii1au. 3RKgIi(^eriDei|e [inb nud) Cerfdiiebenc Stiidt beäftlbcn
bei ^r. frfjpn angegeben, ioä) ift bei Slbmcidiung bcr 3Jaien bie 6«!=
fdieibung iinri*er. Slie nnier Kr. 2295 sab 22) noiieiK episuJ«
Br-ii uoii 1579 Oct, 5 tomle bic 9?r. 21T4 ȟb 3) angegebene epistola
Br-ii (tommcn offenbar uon ör. jr,
Sb. n 3 3Jr. 2354 snb 7): Snidiflüdt ouä einer Ifieol. «bftanlt
lung 3oa*tni «KÜrlin'ä über bie 3rrlümer beä 3u^8 «r. 9Jr. 2355
— 361 —
sub 59): Errores Breutii notati a Joachimo Morlino. 9?r. 2384:
Itinerarium Wolradi comitis a Waldeck in profectione Angnstana
anno domini 1548. grül^er im SBefi^e öon S3r., bcm bic ^bftftr.
toom SSf. gum ®cfd)cnf gemad^t tourbc. 9?r. 2398: ©rcicrutig über
Philippi Melanchtonis, Johann Brencii, Matthiae Flacii Ulyrici unb
bcr Sutl^crifcften ßeer ... auf begehren bc« Srrei^crnt ^anS ü. Ungnab
üon M. ?5aulfen. "ülw 2534 sub 2): SBon ©c^orfam bcr Untert^anen
gegen ierer Dbrig!eit. ®eprebigt burd) Sodann ©renken ju Sc^toöbifd^cn
$oa [ügl. ob. 9h. 9].
S5b. II 4 i«r. 3032 sub 7): Ph. Melanchthonis responsio ad Julii
Pflugii praefationem data et habita Wormatiae (in urbe Vangio-
num) 1557 Dec. 1. et subscripta a Br-io, Marbachio Aulbero etc.
sub 10): Job. Br-ii ad Ph. Melanchthonem epistola d. d. 1555
Sept. 29 [«ßr. 9^r. 373 (CCXXII)]. 9^r. 3184 sub 3) JBrief Wltlan^
d^t^on« an SBr. mit 5(ppenbif Don iJt^. [nähere Angabe fetilt]. 9?r. 3244
sub 41): de colloquio Eatisbonensi habito anno dom. 1546 (mense
Februario). Cum epistolis et orationibus J. Br-ii, Buceri, Melan-
thonis, Theodori Viti. sub 46) : Epistolarum vivorum reformatonim
collectio, exceptis nonnullis a Ph. Melanthone ad amicos scri-
ptarum. S)arin 33rtefe an 93r. 9?v. 3340 sub 1): Epistolae diver-
sorum theologorum reformatorum. 3)arunter aucft an S3r.
»b. II 5 92r. 3402: ©utac^ten, SBebenfen, »riefe u. a. Scftriftcn
ber ^Reformatoren (fit^.'g, ^hl% S3r.'d u. a.) über e^efacfien, 93iäamie,
JRec^tc bcr Dbrigleit u. f. ro. a. b. 3. 1530—1540. Sflv. 3414 sub 2) :
Psalmus nonagesimus quartus annotationibus piis Johannis Wit-
lingii illustratus (15)48 [ügl. ob. Sflx. 163]. S)er »b. ftammt au«
bcm 33eftte öon Eusebius Schrötelin Studtgardianus.
Y.
%xt im ijolgenben mitgeteilten SBriefau^jüge ftammen fämtUcft au§
ber »uüinger'fdjen SBricffammlung , jumeift im (5taat§ard)io S^nc^-
5)a§ beigefegte E II . . . giebt bie Signatur beS betr. 58anbeg an.
SSo nidjtS §(nbere§ öermerft ift, ^anbelt e§ [lä) um Originale.
802) ©a^jito an Oe!olam^ab. 1525 s. d. E II 346.
Breutii literas posteriores [ogl. 9?r. 684] et Buceri responsiones
mittam. . . .
803) ©imon Q^rijnaeuö an Def olaraipab. s. a. 3an. 7. Sürtcftcr @tabt-
btbliotl^cf. ©imier S3b. 10 (So^ie nad) Arch. Eccl. Tig. S)a« „con-
IDD^I = baS Syngrnmma (fo Siinltt:), alfo bei ^rlef
Derfafet.
3ae opinionie (üb. b. SKbenbmabl) pnta iani est a|)iid
a enim audio Bretitiiim cum suo conctliabnlo quicqnid
811
L
cUifibulnm''
168Ö ober 26
Schedft n
Lntberam, i
a Bobis est Guttenbergae iliaputatnm transniisisae Wittembergam
et gaudeo. Est enim Brectü seutentia in tutum plus iinam frigi-
dissima, citra □mnem scriptarae aensam nititar verbis Dadiagimia,
Qt Omnibus gundam superstitione agi rideatur. 3cio dod esse
diacedendum a verba, sed quid est Terba coQsectari aliud quam
calnnmia et superstitio ?
1 !8erd)l. fallet an SSuIlinger. [iöerti] 1635 Stug. 28. E H 360.
[9Jeli. btc CoDcordiaj Soluin Schnepfiura et Brencinm pertioactt
laburare [f(^veibe l^apjipj.
) »ulUnger an fflqconiua. [8iivi*i 1535 Huguft 31, E n 547.
Addebat ille [Capitu] nunc demum ratam et firmam fore con-
cordiam. Tandem veto plnrima Domiae seuatus Argent^ratensii
Bupplicanti stipnlati aamns ad tempus noa noatra presanros, interim
Tero ipse curet, ut Schneppias et Brentina apad Chenucoe enm
snis calumaiari, obstrepere, accnaare et maledicere deainaut.
)». pullet an «JuUiitaei. s. 1. 1535 @ept. 5. E U 345.
De Schnepfio et Brencio mnlta addit [(fopito, bei i^m geidtricbm
^at), qnod vimlentoa sublegerint episcopulos.
I Sob- ©flft an aun. 8a[d 1541 Sept. 30. E II 366.
[53r. fiftrcibe Don häufigen Iiurcbäügen faer ?lnoba))lifleR oom iH[Kin=
Ufer nadi SKöliten.]
I Blbam »atlÜDlonieuS an SSull. 9?eu&urg 1545 Stug. 19. ED
345 [betr. bie aii>enbmablöl(l)re, ex cermiift bie 2:iaitS|uliftantiotiDn].
Snnt aiii multi pü et eruditi viri, qni aliad seutiuDt ... de
encharistia, nempe verbam elemento accedere tantum, non edam
mucare elementum teste Äu^nistino. Interim tarnen non Tacna
eymbola caenae docent; bi TJdentur mihi non omnino a scopo
aberrare. Eiusmodi Muaculus in Matheo aao, einamodi Brentias
in Joanne. . . .
I SKljconiuS on öull. Bafel 1546 See. 26. E U 336.
Es Hala scribit Brentiiia, exercitum Caeaaris divisom ease et
Bnienaem profluiaci ad defendendnm Magnntinani, Caesarem coDtn
Wirtenbergam.
I SuUingev an Saloin. 3ürid| 1548 3uli U. E 11 316 [betr.
iai Interim unb f. Suri^btiidungJ.
. . . Optimus et doctisaimua Brentiua aegre evasit crueatisaimi
Inpi manuB. Domino sit gratia, qni illum nobia servaTit.
I 3o6. ©aft on ©uII. ajafe! 1548 Cct. 3. E n 366.
Brentius ad noa venit 1 Oclobr., a dnce Vdalrico diu »■
in arce Vraoh. [ör. orifl hen SJinler ijier bleiben. Sinen Wuf t
DZagbcbtirg ^at er abgelegt.]
— 363 —
812) So«. ®aft an SBuII. SBa|d 1548 ^ec. 10. E II 366.
[$r. (ei ald ^rebigcr nad) SO'^agbeburg gerufen, lögt Sud. wkbtu
gvügen. @kift ^at mit ^r. n>ieber:^o(t über Me $(benbina]^töle|re ge«
{|)ro(ben, in ber 6act)e fei er mit ^uU. tin^, ed fei nur eine ^ort»
bifferenj. SBuII. möge ben SSerbannten tröften, beffcn grau unb
^inber in ^oH feien.]
813) Soft. ®aft an öullinger s. 1. 1549 3on. 20. E II 366.
Brentins vocatus a duce Vvirtembergensi Ohristophoro et ab
illo abductus, quum nnper apud nos erat, quem servare vnlt in
arce quadam, donec dominus dederit ecclesiae suae feliciora tem-
pora.
[S)erfelbe beflogt ben Xob feiner fjrou, bie iftm 6 Äinber ftinter*
laffen.] «gl. einen S5rief ®aft'« an »uO. öom 25. ßct. 1548, in bem
ör. SBua. grüben löftt. 2)e»g(. in einem «riefe ®aft'Ä üom 28. i»ot).
1548 an «uQ.
814) «ullinger an ©alö. SSaftrfrfieiuad) 1549 Tldt^ 15 [ber «rief
felbft trägt fein 2:atum].
Miror valde, quo spiritu impulsus ßrentius principibus Vuirtem-
bergicis respondeat posse hos publicare Interim et subditis im-
ponere reli^onem Interemicam (vel Jerobeamicam), ita tarnen, ne
quid approbent in Interim. Hanc enim hominis esse sententiam
retulit lUustrissimus princeps Georgius, Comes Vuirtembergicus, qui
ea re valde offensus est eoque nomine valde improbat Brentium.
815) «ßftil. »ecftiu« an ? (wa^rfd^einli* 3R^coniu8). Öeipjig 1549 Wtai 16.
E II 356.
Caeterum Brentius ac Amsderdamus cum ceteris viris doctissi-
mis, ut aiunt, Magdeburgi exulant ac evangelium libera voce
intrepidoque pectore profitentur.
816) SSitu« ©aceUiu« an SBulI. ßJHngen 1549 S(uguft27. E II 356.
Joannem Brentium et Mattheum Eütlingensem ac alios sym-
mistas aiunt esse apud principem nostrnm Yrachiae, collapsam
imo non recte a multis fundatam ecclesiam resarcire cupientem;
timeo, ne nimis sero incipiant . . .
817) Soft, a Sag CO an «Uli. Öonbon 1551 Sq)ra 10. E II 347.
Quo [Bucero] mortuo communicavit mecum Dominus Cantuariensis
consilinm de advocandis hUc aliquot viris doctis. Proposui itaque
Musculnm, Bibliandrum vestrum et Castalionem. Ipse vero adde-
bat et Brentium. Sed cum illum in causa sacramentaria non con-
sentire nobiscum dicerem, respondit illum de hac re iam admoni-
tum esse.
818) SKeld). «olmar an «uIL Tübingen 1551 35ec. 3.
De D. Brentio, quum huc venerit, faciam quod petis idque
quam potero diligentissime. Quodsi venire ad nos distulerit,
schedulam illam tuam eo, ubi habitat, mittam. Fuit aliquando
mihi magna cum homine et amicicia et familiaritas, cuius
l
interruptat iam aliquot annoa ipsp ob eam quam dixi causam,
non ego, aiithor est. Multo tarnen quam oaeteri modestior, aut,
nt rectius dicam, miniia iguam caeteri immodestns.
) ^eliuS SSsiKl3t)ciuä üu3 SaBiä on SBull. 1553 3nm 16.
E n 335,
, . . A Brentio sane nostro ter mazimo Biblia mea Tigurina
atendnm illi concesaa nangnara avellere mraiiB potoi, tarn grata
Uli haec eese audio. . . .
Burana in Tit^ceribus Jesu Christi pacificatoris iioatri te oro. Dt
aliquando nie D. Breutio aut Gretero literis commendcB, Sosti
enim hoo geuus hominum superiorum geotibus omnibua esse in-
) SBevgd-iu^ qii SBtill. Jübfngnt 1553 3uU 20. E II aö6.
Dm OthoheQricuB Palatinus (tuturua elector) hodie per aua*
literas petiit a duce , ut aibi Brentium concedat, qni ad se ent
reformaturna ecdeaiaa illas.
) ^uir, au Srctij. 1553 3uU 23. E II 335.
Clarissimo aniico D. Joanni Brentio ecclesiarum VnirtembergenBium
doctori üdelissimo domvno et fratri suo colendissimo et cfaarissimo.
S. D. Tuas 6 Junii scriptas 27 einadem meuais magno ctun
gaudio accepi. vir in dumino colendisBime et frater chariBsiine.
Mnitia enim annia te es auimo dilexi tniaqiie scriptis enarrationibna
libenter neqne sine Cructu usus aum, Cupiebani ergo anicitiain
contrahere tecuni: Qnoniam Tero in quibusdam non eandem
aequebainur seutentiam , metuebam aeuper neae tibi fore in-
gratiorea: nuuc antem cum audiam aentiamque te meam atuicitiam
non respuere, quin potins mutua offerre officia, pergam poat hac
diligentius et frequeutius scribere tuae hnmanitati. Amemus nos
mntunm, utcunqne in pancnlia qnibnadam diversa aequanmr,
amemus, inquam, noa mutuum. Dens enim amor est et qni in
charitate inanent, in deo manent. Habemus, babemus, inqnun,
qnoB üppugDemna Chriati doinini comninnea hoatea et mnltas in
diem suppullulantes doctrinaa novas et aectamm anthores D&bit
dominufl certo araantibus et syncere in doniino amantibus matnnm,
nt et in panculta Ulis mutuum etiam intellig;amns rectioa. Multnm
in concordia vera profecerunt, qni siiDiiltatibiis et sinistris opinio-
nibns snspicionibua positis alterutrum bene ßdunt, mutnam mmut,
ac amicis collociunntnr lit«ria. Syinmistae tnei et ego saintem
Testram et veBtramm eccleaiarnni deo precibns commendare non
deainimUB. Dolet ex animo, si quid acciderit adTerai. Tale« in
nos quoque futuroa eaae adeoqiie eaae in noa et nostraa ecdeüas
coDÜdiiuOB. Maxinia undiqne mala eccIesÜB tidei Dostrae commiinn
iogninnt mutuo anxilio et consilio üla propuUare poteriniDS per
Chriatnin. Oremus ergo, rigilemUB et noatrnm officium foctamiu.
Edidi nnper duos de Coena domini aennouea, quoa bic tue
- 365 -
pietati mitto. Nam hos non prorsus tibi displicituros spero.
Coniunxi Consensnm Genevensem et nostrae ecciesiae in ea capita,
qnod ex genero inteiligerem illum te desiderare nee ullum nnquam
exemplum te vidisse. Cupio ego tibi inservire in maioribua. Vtere
mea modo opera. Sed quam dolent et animnm meum excruciant
illae strages Germanicae. Parce o Dens misero popnlo tuo!
Vrgeamus, mi colendissime Brenti^ qnantum in nobis est, ödem
et poenitentiam. Clamemns ad dominum et omnes ad dominum
et omnes intentissime clamare doceamus, si forte misertus nostri
veram pacem concedat.
Ingentes capitis dolores non sinunt plura scribere. Tu, colendis-
sime mi frater, boni haec consule et plura de rebus variis a
D. Vergerio, cui, antequam ita incruduisseut dolores, scripseram,
repete, vive et vale vir clarissime et frater in domino colende et
dilecte. Saluta symistas et fratres omnes. Salutant te in domino
symmistae et fratres omnes nostri. Tuus ex animo
Tiguri 23 Julii Anno 1553. Heinrychus BuUingerus.
entmuvf cine§ öriefeä an S8r., oon 93un. eigner |)anb ift nur
Me ^ilbref je am (5d)(u[fe be§ 33riefe§.
821) «ergeriu« an 53ull. 6t)ur 1553 Slug. 11. E II 356.
Brentio misi libellum tuum ac descripsi verba, quae de eins
libro ad me scripsisti; placuere.
822) ©oeltu« ©ec. Surtu an ^43 uH. e^iaöenna 1553 5(uguft 22.
E II 866.
Bediit Vergerius a Brentio (intelligis quid velim) confessionem
principis nomine editam a se conversam et approbato eucharistiae
dogmate attulit; parvulum Brentii catechismum gdidit etiam a se
conversum, in quo sunt haec verba : corpus Christi in ipso pane et
sanguinem in vino exhiberi. Catechismo titulum fecit : Fundamentum
Christianae doctrinae pro Valetelliua. Puto vos aliquid subolfecisse
aut etiam qua confidentia est exemplaria aliquot ad vos misisse . . . .
Voluit eos libros per omnes hasce ecclesias spargere; prohibitus
est. In Italiam multa transmisit exemplaria invitis nobis omnibus.
Audet etiam palam dicere vobis haec non displicere.
824) Slugufttnug 9ÄaDnarbu§ an öuU. S^iaüenna 1553 Sept. 3.
E II 365.
Vergerius, ut audimus, imprimi curat cathechismum quendani
Tiguri et dedicare vult ecclesiis Vallistellini insciis ministris illarum
ecclesiarum: Cathechismus is est, quem habuit a Joanne Brentio
[befc^njört 33uII., ba^ ^n öcrftinbern].
825) 93. ^2lrnolbt an 93ul(. 9kuburg 1553 Dct. 25. E II 336.
[^antt für 2 Söriefe unb jugefanbte S3üd)er. |)at biefelben fc^on
notier lateintfcft unb beutfd) in ©änben gehabt.] „SSnb alS ^ren^iuä
önb annber . gelert 3Känner ^ie^er 5er lieft be^jamen gewefen finb ju
Sied^ter rtoturft gebraud)t."
p
rtieriu« an iPuK. Xiibingcn 1554 3oii. 1.
[Brentingi . . eerte mira curitate (hoc poesnm toto orti testari)
complectjtur res mens.
) SetgetfuS on flSitll. SüSiitgcn 1554 ge&r. 26. E II 356..
Äccepi heri primnm trea tuos übellos de instifieatione, dabo
TDDi compiD^eudniu unam elegantiasime, qnem £>uci mea mann
offeram, Bltenim Brentio, tertium [für fitft felbft lie^olien].
) ißetgenuä an Süll. 1554 aSaij 17. E II 356.
Brenüvu rescripait [auf b. Senbung Don SButl.'ä SBritf &in] id qnod
es eins lit«ris, qnas hie colHgani, yidisbiB.
1) ajergerfufl an aSuIl. Stuttgorl [lööd] ?lpril 9, E II 356.
Diu foi cnm D. Brentio , qni es animo ingemit reprehendeus
Vneatphalum illum, qni libellnm edidit, et omnes qoi litem reno-
vant addiditqne Denin tempore ipsnm inventurum remedtnm hnic
malo, guare ininime debniase exagitari. TQm ego : atqui iam
Calvinna respondit. Hoc vero Brentiiim magia torsit et certe pene
flevit dolore, qnod eancte affimio; gnnni enim magnopere uptet
ooDcordiam, videbatnr Uli cnm silentio, non contentionibm sarciri
poase. [61« rciib TOeninnb ontiunmn.]
') iüetBetiu« an SuH. 1555 Suni 15. E H 356.
Brentin»! totiis est in sno a Soto et yidetnr mihi nunc factns
acrior et ardentior quam nnquam noTerim ; non enim exercoeront
illnm nuqaam tales contentiones, non sensit stiinnlos quales nunc
sentit* certe mihi nunc v aide placet, etai minime prins displicnerit.
) »eiaevtuä an Bull. Slullgarl 1555 Ccl. 8. E U 366.
Ad Anlam redii, sed mos ad typographnra reditams; veni
enim librnm D. Brentii et mandata principis iucipient ingemiscere
snb praelo inter SV dies: müu valde acer Tidetnr, aed mitigavi
ego malta vertendo (ai ciedere dignnm est), vere oleum addidi
) SBolfgang 'Bnbnei on SSull. SSormS 1555 9!oD- 10. E 11 347.
[Snut fid), bog S)}elan(f|täon fu fteunbllc^ an SuQ. gc|<£neb(n ^abc.
3)aä lei Beweis, baß äßel. nii^t ju benen geöBie, bie bie ©almmeniS'
(a^e niicber aufgriffen.) Vlinam idem persuadere mihi vere possem
de Brentsia, adeoque ipso eciam Snltzero, viris aiiwiui doctiBsimii
et incnlpatae vitae.
1) SSergeriuB ntt »Uli, ffleutlingtn 1555 I)fC. 6. E H 35ti.
Verti librum Brentii contra Asotnm ac fere iam typia excnsson;
ntinam Itaüce intelligeres ; non panca enira addidi, sed consnlto
autore.
) fflergeriug nn Sull. Etnltgart 1555 5;«^. 24. E II 366.
D. BreutiUB nunc mittet ad praelnm aecnndam partem adversu*
belluam Asoticam, valde profecto bonum scriptum — habM domi
ego nunc. Vtinaro poases intelligere meam versionem primae
partis; saepe euim (Tolente Autors) paraphrasten egi.
— 367 -
835) ®corg Saetu« an »ulI. s. 1. 1556 3ult 2. E II 346.
[3)t(Icr imb b. fjürft toerlfticöcn alle« ®utc, f^ahtn ftcft aber ganj
ben SBrentianem l^ingegeben.] . . . Brenzins, quadratus ille tribnlator,
de Coena inter cetera scripsit, Christam esse in pane ut in nucleo
arborem, qnae non cernatnr neque contrectetur, nil minus in-
Sit nucleo. pulchrum argumentum! Attamen non omnino
reiiciendum, si concesserit talem etiam et eiusmodi in pane prae-
sentiam, quamvis ex nucleo plantato arbor aliquando fiat, ex pane
autem carnale corpus non fiat, sed tantummodo nutriatur et
yegetetur, bellae admodum argutiae.
836) S3ullingcr an ©Qltoin. güri« 1556 3ult 26. E H 346. .
Joannes a Lasco contulit cum Brentio, sed ad finem colloquii
audio Principem hortatum, ut recipiat Tel agnoscat Confessionem
Augustanam et suam peregrinam ecclesiam coniungat cum Ger-
maniae ecclesiis etc. [ba fel^e man, mol^tn bie Kolloquien filierten!]
837) ®eorg Saetu« anSuH. 9?euburg 1556 Sluguft 7. E II 346.
Brentzius recentem edidit libellum de Coena dominica ineptiis
refertissimum, quem Lutherani pro oraculo habent. Vtinam brevi
antagonistam sortiatur !
838) SBuIHngcr an Saltoin. güri« 1556 Stuguft 28. E II 346.
[3n SBürttemberg hjerbe man immer cngl^erjiger unb ßutl^ertfc^cr.]
Missi sunt ad me 3 Sermones Germanice scripti et excusi vulgatique
a Brentio. Hui quam crasse et papistice scribit hie senex theo-
logus de Coena domini! ($fal^ unb Württemberg ftänben auf fßvJ^
©eite.)
839) SBuIUnger an ®eorg ö. SBürttemberg. güritift 1556 92ot). 22.
E II 338.
©8 5öt on6) biefer jijt §. Qol^ann ^renj, ein gelert man, brij prc*
bigen au^gan laffen, ba er outft öon ber fubftanj bifeS ©acramcnt«
nilt anberS l^aHt unb alfo öon bem IIb S^riflt rcbt, aM ob er gltjc^
wie bie ©otl^eit aUentftalben f^e. SBnb tfl man beg^alb miSl^ättig in
bifem ^anbel nitt ein !(ein . . .
840) @u leer an 93 Uli. «öofel 1557 gebr. 24. E II 336.
[95etr. ha^ 9*cgen8burger ©ofloquium.] Destinatos hinc DD. Phi-
lippum, Brentium et Schnepfium, illinc Vicelium, Canisium Jesuitam
et nescio quem Hispanum, locum designatum vel Argentoratum vel
Eatisbonam. . . .
841) öutlinger an ealtoin. 3üri* 1557 Slpril 9. E II 346.
[Über bie ^uSfic^ten bc8 SBormfcr ©ofloquium«.] Ex Lutheranis
post Philippum sunt quos omnino nolis, Brentius, Marbachius et
crassi aliquot Saxones. Brentius propter sui principis authoritatem
inter primos est, ac nisi adsit Brentius, nihil certe putatur factum.
-842) öuHtnger an gRarlin 93orr^au«. äürtc^ 1557 ©ept. 5. Ell 346.
[Über bad $[benbmal^(.] D. Lutherus bonae memoriae et D. Joann.
Brentius horumqne discipulus D. Jac. Andreae hoc dogma [ö. b.
k
— 36S —
Ubiquitäi] pröpnauerunt eccleaiae. cum veteres non ita sint loquoti. . . .
Ndh ]ioesuni uiirnri Balis, quoiL hoc dügma novum Brentianum tibi
potnerit proliari.
B43) SuIIingci on ISalDin. 3ütict) 1657 Sept. 10. E II 316.
[2D&t Sab.'« Sud) gegen bie Sacfijcti; Derfieftt niifit, marum Ealo.
fitfl on äJtcl. inenbEt, bcr j,^ furd)i)am fei; SSreiig utib ©dinepf ftöHnt
bog SRefiiment, baS Lui[ie tt nuS ben UnionSüevlwiiblutiflen mit öuctr.)
844) 3o6. ipiftoriuS an Siub. Oinall^et. SBormä 1657 Sept. 25.
E n 347.
[33erid|t über baS (^DQaquium; fie icoDen, faHS eB abgebrodien mitb,
-protefticKn.] Brentios, qui a noBtra parte fortiler Btat, at SueptfinB
JeneDsibns praescitns nedum adinnctna est.
846) 9Kartin Sorr^auS an ffluli. 1557 ©cpt. 27. E II 346.
[SImruDrt Duf b. (Brief \>mn 5. Sept.] Qnörtsi Lutherus et Brenlins,
viri de religione bene ineriti. mea sententia sant, quam ego espoam,
(ateor me all illis non dissentire. Quid autem lii de hoc roelo
sentiaut, in quo Christus habitat, mihi satis non conatat; in quonm
scriptis non ita mnlttim versatas snm.
846) Sulcer an SuM. fflafet 15&7 Cct. 18. E II 336.
De Coltoqnio accipie eadera qaae tn et intelligo Brentlnm,
Dillerum, Jacobum Äudreae una cum Philippe egregie restitisse
Saxonani conflilio, iit qui iniqunm cenBeant inanditnm condemnari
qnenqiiam : pie sancte eruditeque mnlta diiisse qaae ad pacem et
aediäcationem facereut. si obtinerent assensam.
847) aSolfgana g^inger anSSuIl. 9(ug«burg 1657 WoD, 27. EUSlö.
[Über i)oä SBotmfer Uolloquiuin; bellagt bie ®treii ig leiten untet
ben <Scange[ifd)en.] Mii^eret me boni Pliilippi, Bimiliter et Brentü,
qni sunt candidi et pü theologi nee anquam patiar me anqaam
arelli ah ipsorum pia et aaua doetrina, quoä tibi quoqne mbime
adversari acio, sed confido futurum, u.t aiimmus iUe rernm modentor
auia aeternia et iiiacrntabilibuB eouailiia omnia vertat in laetum
exitum. . . .
848) Ißauluä ®calid)lu« an^uU. Tübingen 1058 aRacj 9. En345.
Nara D. Brentiua in qnihusdain Principis aui cauais ad me
venerat, cum quo obiter ... de rebus apud nos collatis qnaeilsm
pertractavi ac eo yenimus, ui mitias negaret se ainpleoti tropnm
in verbis dooiinicia ac in multis, ut licait videre, cunsentire.
819) [Scipio SentuluS [?]] [1558], grötterung über Sie üerholenen
SSetn)anbl8id)a!l8graSe. E II 365.
Praeterea Brentiua, gravis et doctus tbeologos noatrae aetatü.
ai articnlam coenae Domini eicipiaa, in quodain suo libello Eslingae
impresso anno Domini 1537 ac dicati) Oeorgio Marchioni Bniude*
burgenai [ngL 91c. 61]: ia, inquam, in 63 cap. dieerte diät, neijue
a. Muyse neqne a Caesarnu iure prohiberi inter consobrinoa inatri<
monium; proiude omnino decere, ut a GerraaniB praesertim
hominibns Caesarea iura retioeantar at obaerventnr.
850) SSoIfaang SBaibnei an fflull. 1659 ©ept. 20. E II 361.
[Sürdilet für ben Fortgang bet teformiettcn Sefitc unter griebrit^ UT.
nur Onn Sem fiatfet unb bem ^crjog üon SJürtlemberg, ben S9r.
bc^errftfie.]
851) $aul ScflUt^iuS an »uIl. Tübingen 1560 ÜRiärj 11. E H
345. Gopfc.
[SBetlagt ben Streit in ber tu. fiitcfie.j Dixi eadem Breucio et
Brenciauiü, sed statim Zoinglianus pasBim nbiqne, inio etiam apnd
Printipem proclammatua aum ... [tx ttabt aber SSrenj nnnqnam
aapernatiis].
853) Stomas afoogeorguS anöull. ißognang 16603uni4. Bn346.
Princeps noster sibi persnadere non patitur me cnm Breatio
aliia^ue ministris idem sentire de coena domini, Obiicitur mihi
satyra, cuina initiam est: Äbsooa proloqneriB, in qna manifeste
disaentiam a Brentio [be^tialb ift et: bon Stuttgart nad) Sarfnang
853) ambroliuS fflinrer an »ull. a}intertfiurl5G03uli28. EU338.
. . . Quod ad illnstrisaimoa principea, Wirtembergensem et Land-
gravinm scripsiati, atinam felicit«r feceris ! De hoc cerCe bona
spea teuet animnm menm, quüd integrnm ae semper in einsmodi
controveraiis aervarit, ac iudicio sit mioinie volgari. De illo Terö
non Video qnid aperare possia, apnd quem magna et sacroaancta
est Brentli aatboritaa, gni vir ut mnltis aliis nominibna venerandua
ac snaptciendns, singnlari etiam prndentia praedittia, ita hac in re
mire desipit ac anpra multos alios snperstitioBna est, ut principi
ab iilo vehementer meCuam, praeaertim quum coninoi etiam hoo
ferment« a pnero plus aatis sit macerata, parentis uimirum
Testigiis insiatene.
854) aSomaä 9!aogeDrguä an iBuÜ. ^agnana 15«) ©etit. 4.
E II 345.
[Sipt immer not^ in 8agnang, (lagt über feine Sage.] Omnia
honesta feci, ut eos [veritatia hoatea] placarem, aed nihil adhac
profeci: adeo hie regnat Brentianiarnua, qul Friucipem nostrum
non aecus atque LutheruB olim Sasonem habet obstrictnm atqne
obBeqaeatew. . . .
855) SKatt^toä Si^enil an !8uU. Slugäburg 1560 See. 8. E n 346.
[Tlel. beripeife bie Ubiquitat,] aed quid proflciat Tel ipae Tel alii,
ncBcio, cum Uli in ea detendenda aedulo pergaat. Nam ne neaciaa,
D. Bullingere, Brentiu» acripto adniodnm prolixo 16 seil, foliomm,
ut Tocant, tneri dogma quantumvis absurdum enititnr.
856) EngelbetlnS TOilanbec an S8uU. 1561 gebr. 17. E n 346.
L[?(m 28 3)ej. T'"* auf fürfti. öefetil bie toürtt. X^eotogen na*
Stuttgart gerefft jur SSeratutig übet bie Sahantentäftage, IlJejfed] de
'2
k
370
UbiqnitEit«, moDstro illo horrendo, coias Brectiam e
femut. Poat eorum diäcesaum htc libellua, cni iuacribitnr; De
PerBODBÜ Unione dnarum natuiarnia ia Christo prodit, in qno Dn,
Brenüna aentenCiam enain de Ybtqnitate, quin venia et genoimu
eins seneua sit, aperit et eiplicat. [^ol (ofott ein iSj. lauftn woütn,
um e§ fö. ju lAiden, fiot sä aber iii*t klommen, fdiidt i^ni jept dn*
bui* afiQtli Sd)end in «(ugflburg.]
) aHatt^. SAentf an SiiLI- SugäbuTg 1661 Sebr. 2i. E n SJ6.
[Sein Sreunb Ignflelbert [)q1 beni D. Eoser Brentii Ubnun de
perBonali unione duamm natnraram HffÄicft, oetmutet, ia% tr aud)
SuD. ba^felbe gcfonbt ^abej cuius legendi tarn foi cupidns, at mift
hora perciirrerim, non sine magna, ut vere dicam, molestia; Qon
qnod disseutienteni ferro at Uli neminem qoeam, gni lib«rtate
orationis, quae aliena a modestia Ühristiana non absit, admodom
delector, sed quod officio meo conrenire non puto, nt . . . dogma
tarn abaurdnm refutera. [@lbt eine ^n^allSangabe bei @r.'fd|en @(^iirt,
bitt« »nU. um feine fflieinunfl übet bfe(el6e.)
) «ullinget an Sd^. 3ung in iBa(d. 3iiri4 1561 OTärj 23.
E n 347.
Postqnam vero Brentins edidit librum de Vliqnitate , quae,
obaecro, concordiae spes eat reüqna? Postqnam princepa Vuirtem-
bergeusis id patitur et facit, qnod fit in ditione RjcbaTÜleiiBi, quid
sperabimns boni?
) ®imprcd)t ^ofec an SSull. «Ußeburg 1561 Stfiril 1- E H 346.
mid) nimpl gonlp munbct auf bcn ^er töreiittum, baS er fidi ou[
bie fontafei begibt, loie ir in ieini biecftlin finbt ... her tict gut lool
in erleui^ten unb Den blfetn irl^umb erlebigen; Dil leüt ^aben ain
gros anfjcben auf in, id) maiiS ielg fünft lain rei^t geleden man. btt
fld) unlet^et bie ubiquitoletn ju cetteibigcn . . .
) SimpreAt §otet an iBull. augäbucg 1661 Sept. 10. E H 346.
@d|t(ft ifim bie ®dii:ift igr.'e gegen i|n, mit bev »itte, faU« r X«
ftfion bo', f'e Stmbr. Slaurer ju fenben.
) g^tiftup^ egeim an SuK. ^eibelberg 1561 September 19.
E n 346.
Dominus Brentins gati tjt^ ein budilefn miber eudi de nbiqnl-
täte ana pro confinnattone canialia praeeentiae corporia Chriiti
aufegeöen laffen, jft ju beforgen, e« werbe Biel guel^etpigen leütt
barburc^ fax ben lopF gefloffen tuecben, wenn id| fein esegisin i^T
boS IV cap. Johannia liefe, fo auno 28 ober 31 ober 32 gebruift
werben ift, ba finb id] Diel ein anbete meinnng de coena domini
bonn mit tiep boroon Don Ibme unb anbeten gef<^riebtn miirbet,
rcere gutt, baS er foKidieS einmal erinnert mürbe, . . .
) fflullinaet an ealDtn. 3iirid) 1561 Sept. 21. E Ü 346.
. . . Bientjns vero Germanice contra illum libmm [^uD.'S %u4°
legung non ^ol). 14: „in meinet !tialer3 {Htuff] metun wripsit et
— 371 —
oontendit corpus Christi propter unionem personalem esse nbiqile,
coelam non esse locum certum et dexteram dei non esse circnm-
scriptam alicubi. Breviter ita ineptit miser, ut hominis me pigeat.
Deo volonte respondebo illi.
868) Wtatt^. ec^encf an SBuII. ^ugdbutQ 1561 ®e))t. 22. £11346.
Brentii librum tibi a D. Hosero scio snperioribns diebns
missnm.
864) SBoIfgang SWuScuIu« an 5BuII. 5Bern 1561 Se|)t. 24. EII359.
[$at SBtief cum libello Brentii erl^alten.] Quod petis, ut iudicium
meum de libello Brentii ad te mittam, id nno possnm verbo ex-
primere, nempe, quod admodnm mihi displiceat propter noTornm
dogmatum de nbiquitate corporis Christi et coelo absnrditatem.
Deinde, quod ad argumenta tua nihil respondet, sed sua tantum
tradit et quae probanda erant alia simpliciter asserit alia sinistra
scripturarum expositione fucata magis quam certa reddit.
865) »uUinger an gclij ©rucigcr. 8üri(ö 1561 (Bept 30. E H
342. (S:dp{e.
Scripsit D. Brentius librum de Personali unione naturarum
Christi, unde conficit humanam naturam perinde ubique esse ut
diyinam, at D. Martyr praeterito Brentii nomine respondit
libro eins conscripto dialogo, quem ad vos perlatum iam puto.
Idem Brentius nunc scripsit contram [!] meam tractationem
verborum domini: In domo patris mei etc. contenditque coelum
esse ubique et corpus Christi. Itespondebo ei placide etc., si
dominus facultatem dederit.
866) ^^xi^topf) e^cim an ^nil ^cibelberg 1561 Sflot). 13. E H 347.
Besponsionem tuam adversus monstrum ubiquitatis avide ex-
pectamns optaremusque et latine et germanice id in publicum
edi, ut qui latina non intelligant et animos iam opinionibus fasci-
natos habent, Qermanico scripto admonerentur. Dici non potest,
quantopere huius pestilentissimae doctrinae authores suum mon-
strum disseminare et quotidie hominibus inculcare satagant. Nos
in eo toti sumus, ut ecclesias nostras ab his fecibus purgemus.
867) ®corgtu8 ö. ©teilen jr. an S3uII. Augustae Khaetorum 1561
SRoö. 30. E n 347. gigen^änb. Unterfc^r.
Quae adversus Brentium scripturus sis, expecto; optarem illi
mentem saniorem. Sed prout nuper dixi, populi ingratudinem [!]
iusto dei iudicio hac via vindicari puto.
868) $5il. ö. Reffen an 93u IL ©Jjangenberg 1561 3)ec. 9. E II 363.
fjernucr ^aben toxx beä Srentii S3ucft, »elc^ä er »ibber euc^ iungfts
lic^enn ftatt aufege^enn (affenn, gelefenn unnb befinbenn unnber anberm
barinnen, baS er ftc^ ercleret, baS im 5lbcntmaII ber ßcib K^rifti nidjt
raumblic^er ober njeltUc^er fonnbcrn l^imblifci^er unbcgrcifflidjet' roctfe
fete 2C.
24*
869} ®(org 0. Slellfn an SuU. aufl^butg 1562 3an- 16. E n 356
[loiinfd)! fflud.'a ^IniiPott an fflr. hnnen ja (etnfn],
870) SuKingcr an Saluin. 1562 %iht. 20. E n 346.
LegaiD et ego [tiaS Sud] bcä Sil. .^eftliuriu8| , ubi absoivero
responsioDem nieam, quam de Brentio „De Coelo, de DeKt«ra Dei,
De personali unioiie et de Coena domini [acripsi]. Imprimitnr et
absolvi fere. Scribo Latine et Germanica. >Scis nimirom illara
contra me scripsisse utraqne lingua; ideo non potni diaaiiniilu'e,
licet invitus pngnem, nee dedi illi iaatam occasionein nee nomi-
aatim contra ipsum scripsi aotea qQicqnam. Docet ille coelnm
sedem beatomm et dexteram Dei esse ubiqae et Curpos Christi
esse ubique etc.
871) 30^8. SÜlcfamcr nn fflull. 1562 Erfnrd. poatridie Matbiae
Apoatoli rgebr. 25?]. E II 338.
. . . Ac apero per clarissjniam doctieaimumqne Hartjrrem isti»-
lactum nnoc Brentio, viro alias alioqui bono, egregieque ac pie
docto, in quem mnlli respectant: Qui si deo ac veritati locnm
cesserit, reliqaoram latratua nibil moraniiir, cum plane videantnr
incorrigibiles, . . .
872) Sßicl- D. Xitkbai, on SuII. ». 1. 1662 Sldrä 4. E II 360,
[bebauert »r.'ä angtiffe auf »uU-, finfft. fflr, mvbe but* SuD.'i
9(niiDoct jum Sdjiosigen geSra^t roerben.]
873) So^- ^oflJtnian an öiill. »ofd 1Ö62 aRärj 10. E U 366.
Accepi beri tuam contra D. Brenlium defensionem. . . . Vtiiiftu
agnoacat ille graves ülos errorea, quos defendere aon sine ecclesite
damno nititnr. . . .
874) IBultinger nn Saluin. [3iiri4] 1562 5fflärj 13, E II 342.
Ego non minus veaenosa expecto a Brentio Oratificareris mihi,
si acriberes tnnm mihi iudicium de Reaponsione mea, quam te ac-
cepisse spero.
875) SSolfg. SluäculuS on Süll. Sem 1562 Wi^ 15. E H 860.
[^evbanlt SuQ.'ä ^ntiDDct gegen E3r.] Ohfirmavit illo non roniii
modo sed et Principis ipsine anirnnm in hoc dogmat«, nt apea de
illo rectins atiquando seiitienti esse non possit.
876) «Qiatt&iaseTb anSuK. 3ta)ipDlllnieiler 1562 änüij 18. £0361.
Olim dum aliqnando Tignri salntarem bouae metnoriae D. H.
Zainglinm a colloqaio Marpbnrgico revertentem et de ingenio
Lntheri conferrein, aiebat; bet fluttet: i)t (o })an uff (einet
meinung, baS tt ee ju ben tauHern bST^ftc in ctllii^en ortidel ^n,
t^e tT un(e( meinung anneme; ble aber nit unfn, {ünber btr gfifirifft
unb @DlteS; ita Brencii (nt Talde metuo) ingeninm cum usedü
indnrescet et lapidescet, nt nullia scriptnria, argnmentü et
rationibiis emolliri possit.
877) 31ic. K^obinguä QU 9tub. ©rualt^er, SKarburg 1562 «M«ii 19.
E II 346.
— 373 —
Dolent multi D. Bnllingemm cum Brentio committi et simplices
idiotas haec nova et inaudita dispntatio de coelo plurimum offendit,
qnos saepissime conqueri audimns [er ift bon bei 9ii(^tigfeit ber
^ull.'f(i^en ^uffaffung überzeugt]. D. Brentius habet quaedam sub-
tiliora, quae ego me et ignorare et non satis asseqni ingenue
fateor. Videtur autem mihi maxime niti hoc axiomate in libro
contra D. Bnllingemm: nbicunque deitas, ibi etiam hnmanitas,
quia persona non dividitnr. Est enim ana hypostasis sen persona
dSia^ercae [!J. Haec vere ab illo dici nemo dnbitat. Sed in
postrema edicione Commentariorum D. Philipp! in epistolam ad
Colossen. sententia ponitor haec: Christus ubique totus sed non
totum. Hoc mihi priori opponi videtur. . . . Deinde quae tu. mi
Eodolphe, in scriptis Brentii notare videris, quod naturam Christi
humanam in infinitum extendat, nee ille probare videtur. . . .
878) ^SilipJ) ©alliciu« an »uII. S^ur 1562 mHxi 30. E II 365.
Quod ad responsionem Brentio datam adtinet, deum immortalem,
quam liquide apparet virum arrogancia ebrium vigilantem somniare ?
nam et ipsius opus ante legeram, quod ad principem contra te,
imo contra nos omnes scripserat. Quid putat hoc seculo non esse
homines? ac maxime nos, qui Zuingliani simus, caudites esse?
879) 3o^g. SBtcfomer an ©uH. Erfurt 1562 §H)rt( 16. E II 338.
Scripsit . . . mihi affinis mens Laurentius Egenolfus a Franco-
furdia sibi certo constare ex Petro Brubachio, Brentium nullis
vestris moveri scriptis, sed contra te et Martyrem parare Copias
(fortassis ex Saxonia) atque ad nundinas autumnales Francofurdenses
producturum eas in aciem. Id si fiet, rogandus Dominus, ne suos
patiatur calore contentionis abripi in sensum reprobum, unde
scandalizetur Ecclesia. . . .
880) öartI)oI. SBertltn an 93un. aRemmingcn 1562 Sr))rU 19.
E II 345.
Nuper Studiosi quidam nostrates ex Academia Tubingensi
venientes nobis narrarunt te hanc tuam responsionem una cum
literis D. Breutzio per studiosum quendam vestratem obtulisse.
Qui licet tempore prandii vel coenae ipsum Brentzium accesserit,
inprausus tamen et incamatus ^) ab ipso dimissus sit, et hac quidem
sententia : Quid legam ? nihil novi preterquam antiqua ac dissoluta
per me argumenta adferre illos certe scio. Quam sententiam
Studiosus ille postea Tubingae in mensa stipendiatorum principis
constanter recensuit; quam vere autem, iuste ac debite ita faciat,
viderit Brentzius ipse. Ex fide digno audivi nuper, qui se presentem
D. Jacobe Andreae pastori Göppiugensi assedisse adfirmabat, cum
hie tuus libellus huic oblatus esset, hunc ingemuisse et exclamasse :
Jesu Christe, servator et pacificator noster unice, sopire digneris
^) SRic^t ganj [idjtx ju lejcn.
ft
— 374 —
inter hos praeckros ecclesiae toa« viros niiiiBtroa haue con-
certationem. In Bumma perpaucoa esse audio etiam ioter doctissimoe
in dncatu Wirtenbergenei, qai hnio BrenCzianae Vbiqiütati sab-
ecribant. . . .
881) SZatfi. erb an Süll. fflappoltSmeilEr 1562 «(jril 30. E H 347.
Vbiqnittorea noatri sui siisilea ore impndenti conBtanter pergnnt
blaspbemaie. Est quispiam, (lui ex nnbilibiiB dint: Ifl eS niai, bai
99ulllnger fagt uon betn ^imd, fu ^at ll^rtituä Ult 160er sentaAl in
bie bimel iinb mit betn lopff tjorl ongeflnffen. 3!iaä ift not, iai et
ein (mrlern toliff %iiabl bon ii^. Hisce cainmniü conviciantor et
Verität! et ipsi Dei filio. . . . Summa nbiqne fnrit Satan, contendeos
pietatis doctrioam subvertere per illos, qni olim videbantur esse
colmnnae eccleBiarum. Brentiaui omnibus Tiribng enaia conantar
propagare doctrimtm et eox, qui nou reciptnnt, proBcribont. , , ,
882) S. Sulcer an Bull. Salel 1562 iDIfli 5. E 11 336.
ResponBionem toam contra Brentinm exhibnit idem qni et titena
[tiHmli^ Seift], pro qua graüas tibi habeo. . . .
883) aeglbiuS 3Komer an Sulf- Spei;« [1562] 3uni 26. E H 347.
Nam simnl atque Brentiaa Bunm erolg-asBet Bcriptmn teqoe
espresse notaaaet, facile quidem sed non sine arnnino dolore auinud-
vertebam Caturum qnod coutigit, ut utriuBque partis bostes ponti-
ficü exclamarent: En de ipso iam celo, en de dextra üla dei omni-
potentis, en de articalo fidei aupremi utrinsqne sectae et Sacra'
mentariornni et Lnteranorum corypboi inter ae digladiunt et )•<
3iä iciLoäii- disBident. Et bi nos ab illa auiabili eccieaiae concordit
avellent? [IDia^nt S8uB. jum 5rieben, IrogbEUt er ptoDOjitrl fei.]
Nee Brentii illam proTocationem probo Tel laude. . . . Quare doleo
et ex animo doleo te et Brentium, qaoruni atrinsqae vigiliae notae,
scripta cvulg'atiaaima, nonien celebre, fania rix Europae tennini)
conclnsa, tauto iam inter tos certaniiue cominisceri.
884) anbreaä ^i|periug an »Uli. SRaibura 1562 Ott 1. E n 363.
Cum auperioribua dlebuB scriberem, librnm Brentii nondom vide-
ram, sed tantuui quonindaiu Bermonibus relaium fuit madentibiu
adhuc cbartia Francoforti fuiase distractumj nunc vero exempUiia
quaedam vidi allata.
885) ailatt^, &ib an ^uU. SHnppollSioeiler 1562 C*l. 5. E n 361.
Quud vero Dominus Brentius contra te ac tnos ans venenau
collimat tela, intflllexi a quibnadam et maxime ab iis. qoi olim
tnecam atienne Christi Teritat«m et spirilualem docebant Bpiribu-
lem et Teram corporis Chriati mandncatiotieni. . . . Eorom ac
Doctorculomm quorundam importnuitate Brentina contunditnr imo
impellitnr, ne nostra ()uae Christi et aacroaanctae scrlptnrae am-
plectatnr. Bgl- ba^u grb'ä ©rief an «uQ. Dom 17 «pril 1563:
Legi abs te ruraum aedita in Brentium, lobt bie Sdirift.
R
— 375 —
JBuUinger, an CalDin, Sfltii^ 1562 Dct. 18. E II 346,
Seis, arbitror, Brentinra contra Märtyrern et me verbosnm et
plane ineptuni, nt nihil alind dicam, edidiBse librum, qnem iascribit:
De Maieatate domiul noatri Jesu Christi ad dexteram Bei et de
Vera praesentia corporis et sanguinis eius in coena. Nihil in hoc
differt a detinis SchwenMeldii et ab impia doctrisa Eutjchis. Naiu
corporis Christi gloriam in coelis et copulam personalem naturarum
ita pra«dicat, nt proprietatem yeri corporis Christi evacuet. Miram
est, Bi tot viri docti in Christi ecclesiis dissimnlatnri sint hanc
huius homiuis audaciam, Miriflce eiagitat Bezae et meum dictum,
quam alium q terra cuekim sit, taui longe corpus yerom doniini
abease a coena. Sed vidisti forte libram. Snb flnem scribit qnidam
Alpheus Valesianus, homo fictitias, ad me et obücit mihi tnam ei
Comment. ad Ephesios interpretationem de Deitera Dei etc. Cnra
antem omnino iUi respondere statuerim, s te peto, quid illi ad
obiectionem tnam respondere poesim.
8B7) 3d6. Sofiriciuä an SBuK. E^tit 1562 Dct. 20. B H 338.
. . . Quod si Brentius adeo proünug est, tu, ne videaria Btulto
reapondere (nt habet prorerbium), aecnndum stnltitiam tanto sia
hrevior. In priore scripto tu illnm reverenter appellas Dominum
Brentium. Est hec quidem summa tua modestia et voluisti procul
dubio horainera emollire et paci consulere. Sed quoniam vides
tnstibuB quasi non verbia hanc plus quam belluinam terociam esse
coercendam, sie illiuB calumnias a te porro repellaa, ut tuac per-
sonae rationem, ut iltias crocitits proraus negleiisse yidearis. . . .
888) Seorg D. eietttn jr. an Sutt. Augustae Rhaetoram 1562
D!t. 35. E II 347. eigenSänb. Unterlegt, u. fiotrellut im Icfl.
Brentiam, (cuius scripta complura non absque fmctu alacriter
perlegi et in Ulis obaecvasae memini illum non nsque adeo a nobis
diasentire, praesertim in loco Jo. 6, quem de spirituali camia esn
fide percjpiendo satis apte explicat) usque adeo delirare mirot, ut
eo contendendo progrediatur, quo nunc pii progressum esse tam
ab ipso quam ab aliia doleant, Sed haec proraus iusta dei supplicia
(at alias dixi) esse iudico, ingraticudinem populi erga verbnm eins
vindicantis. Non vidi quae nuper ad versus te ediderit, licet
andiverim aliquid edidiase, prout tu quoque eins meminiati. Quod
vero illi respoudendum eenses, nou abnua: est enim veritas aa-
Berenda,
869) <(iaulu§ SramburgiuS an SuM. Cmmnonia Bohemiae 1662
KoB. 15. E n 345.
. . . Cum intelUgerem Breotinm tnum de Destera Dei libellum
Bcripto impugnasse eiusque Defensionem amplitudinem tnam vicissim
edidisse, {^at er enblii^ in Stnj ein Sjemplat Betommtn, lobl baS
SBui^, be(Dnb«B me« SuU. ?DteIan[i|t6on gegen St. uuSfpUic].
I
Sren^ fülbcT luitiei mctn
!o a(tei' 7^eologu# puncint
finb [begvünbcl iai bunt)
— 376 —
) Sullinger an EalDtn. 3iinif) 1562 91od. 22. E II 346.
[3Re!bel ben Xob 3liarll|T@.] Doluit ei, quod Breutio respondere
non potuit. . . . Egü pergo Uli respoadere prout poaänm. Vellem
etiam alioB tttos bonos se sordia (?) eins oppoaere erroribTis. Negat
coelnm ease lucnm, cautendit esae nbiqne, affirmat Chrigtam
in ipsa conc«ptione fuisse mox glorifi^tnm ac Limit ti corpiu
gloria aic evectom snpra creaturam, nt iam non sit in nUo
loco, sed simnl nbique . . . nt divinitus etc. Comminiscitni'
mirificas regulas et torquet acriptnras et humauitat^m Christi non
minus obsecat qaam Servetaa divinitatem. Dens miaeTeatni eins
et reddat ei ocalos.
) Iliom. gciiftuS on Süll, ^leibclöetg [1562] 51«. 5. E n 361.
[$etru3 Wartgi: fet am 22. 9JoD. geflsrbtn.] Exultaliit Brentius.
, . . Si reapondisHet Brentio, inimia doütnri esaenma omnea mortwn.
) SBullinger an ^Pftil. oon Reffen, mtid}] 1562 Sej. 28. E ü
363 [OtiginalentiDurf].
Sä) ^attE ritt Dermeirt, boj §. giifior
ȟ^lcin, bj nam^affl nitt rotbbet ii
^aiie, unb bj, ja er boi^ ic&iiben luüHen ein
fÜTgebniibt ijütle, bie Xft unb i|e Derwoirffen
etötteruna ber Sr.'fd)cn Seljre].
.) SIttclQue U. SlicBbacft an ajull. Stm 1563 3nn- 20. E U 360.
[bebauet! iBuQ., bog er \\i^ niil Sr. bet um fl reiten mug; er foDt
*ri4 iiot^ nii^t nte^i mit bemfelben abgeben.]
) SBullinget on ^d% Ealoin. ^üri* 1563 SJtbt. 5. E H 342.
Teisor adhuc in scribenda responsione mea ad lib. Brentü de
Haie«itate Christi contra Martirem et me editnra. . . .
.] gnllfngct on $l)il. D. Reffen, güri* 1563 3)Iäri 23. E O
342 [eosie].
^femil t(6i(fen e. g. ®. icb min ntbeit, bie iifi biiev tage in ben
tnid fwb laffen D^gan, bamitt iä) oudi Ferren ^i^fl^nlen Sienßen r>n
bu* DetaniiDDri , iDeliJ)(ä [er] rovbcc ^loclDt feiern ]M\stn Dnb mi*
^att logen uggan. Sailnn er und jie^t fo Idimerec !a<^en, bad i4
miti Eeincnt fägen bar gu iitiroijQen loennen. ^an mir fünft bai ge>
jSnil gar njiberig ift Opn Qiigenb uff, borjü fün geboi^ter S<*rT äireng
fo ungemniple unb nütve ^ogmata, bad jQ fämdii^en oud] nil gnli
ifl jft ftfinjygen [bitld W^^W, baä Suft ju lefen].
i] 3o^. pinciet an »ulI. ffleilct 1563 apiil 5. E n 36a
Reqoiaitus nupet ab illustriss. principe noatro ad D. Bitnlü
Ubrom de maieatat« Christi contra voa editum meam UH ägn-
ficavi aeotentiam, iageuue üODteätatiiü duloresi meuin saper ein»-
modi Scripte. . . . Expectamuä avide reaponsionem laun ad
BreDtii deliria, dolentee vebementer D, Fetri Martjris obitam.
$gl. boiu ben Srief beöf. an 3d[|. ^olff Dom 29. ^uli 1566, er t)abt
einen elencbus gcfi^rieben gegen ifir. unb $tS^u8.
— 377 —
897) $^ll. ö. Reffen an ©uII. aWarburg 1563 9lprU 11. E H 363.
9Sir l^abcxi bic S3ü(]ftcr, bic SStcnciuS unnb ir gcgcnn cinannber
gef(]^riebenn f^abt, andf bog le^t etoer buc^ gelefenn, ift in beibenn
l^uc^ern Diel gutt^, abet toteberumb, {o entlaufft ir euc^, beibe, tr unnb
ber ^rentiud, im ^aber , bad ir i§me l)onn beibentl^eilenn 5Ut)i( t^ut.
898) ©iffcnburgiug an »uII. [S5a)cl] 1563 5l|)rU 13. E H 336.
Legi autem responsionem tuam ad Brentii librum ea qna tanta
interim tempore licuit diligentia, atque, ut ingenue fatear quod
res est, nihil mihi dnlcias aut iucundius imo et ntilius longo
evenit tempore, tanta brevitate multa complexus es ac ab alto
quodam initio omnia Religionis capita a te repetita videbam, nt
merito velnti Enchiridii loco a pie sentientibus et possit et haben,
debeat. . . .
899) »uIHngcr an ^§il. ö. Reffen. 1563 Wlax 10. Ell 338. (^opit.
[betr. bie ©acramentSfrage.] SSelc^er bann Sören^ ober ic^ in
unferem fc^riben ju t)il ober ju menig an bie fac^ get^an, bad fe|e
idj l^eim bem frien urteil ber d^riftenlic^en f^rc^en, toolte öil lieber
rütüig ftn unb min arbeit bietoil mir gott baS laben unb hafft gijjt
in anber toög ju l^eil unb guttem ber gleubigen antoenben bann milt
bifem !ampf fc^riben.
900) 3o]§. ^of^jinian an SBuü. SBafel 1536 (fo im 9R)fr.! Iie§ 1563)
Sunt 11. E II 366.
[3)anft für SBuü.'g lefete Schrift gegen S3r.]
901) 3Kat^. (grb an SSuIIinger. [s. 1.] 1563 3uni 25. E II 347.
Palatinns Bheni pessime, sed apud malevolos, andit, solum ob
hoc, quod Brentianorum ubiquitatem abhorruit. Adversarii grandia
minantnr, verum ille minime trepidat, tantum abest, ut vel unum
Jota yelit mutare. . . . Si Brentius aliquid in te publicaret, igno-
ramus, nam nihil venit in manus nostras.
902) Sl^omaS (graftuS an »Uli. ^eibelberg [1563] 3uli 14. E H 361.
Brentius in ducatu Wirtenb. dicitur inchoasse generalem visi-
tationem, in qua omnes parrochos et auditores praecipuos examinet
de negocio ubietatis; iam eos qui a consiliis principi sunt, exami-
nare scribitur.
903) SRicolauS »JoUiuS an öull. Vesaliae 1563 5tuguft 29.
E n 338.
[^at S3uII.'8 i]§m jum ®efc^en! gemachte Responsio toieberl^olt ge«
lefen.] Velim d. Brentium non ita mordicus defendere suam ubiqui-
tatem et ubiquarum coelum; nam multi pii offenduntur, quum
novas hasce phrases legunt et propugnari audiunt ab illis, qui
authoritate ob singularem eruditionem et spiritum in ecclesia
poUent. Ego non iuveuio firma scripturarum testimonia, quibus
ubiquitatem probem ; malo igitur verbis domini simpliciter inherere
et üs credere, quae scripturis sacris comprobata sunt et manebunt.
— 378 —
Sis, quaeso, modestna, dnm Erentio aut nlüa etiam respondes; plus
enim efficitur modestia apud illus, qni apeotatores sunt fabnlae
quam rerbornin initni strepita et stomachü. Lnndn eqnidem toam
modestiam et utiuam serael niieere vulneratae ecciesiae per ajnodDm
guccnrreretnr I . . .
904) 306. ^otpintan an S3ut(. S9oieI 1663 ©ep(, 20. E n 366.
BrentiBin vero noodum quiescere, aed novaa in t«, imo non tarn
in te quam in ecclesiam dei et manifestam domini Teritat«m ib-
vectiTSB parare, est saue ingemisceBdam.
8051 «elru« ^QtfiEnuS on SuU. Sranctcntfial 15630cl.23. EII345.
(58ürlteinbcrg,*(!falju.Si:anbenbutgfi(illeiiburit)eme0e(anbte(!enBura
etiro« Bot gegen ben .^eibelbergct ffalediiSmus) qnibns per te non-
nnllosqne alios ita responemn et satiBfactum existimo, nt Brentinm
cum sno Schmedelino [Audraae] Scriphiia ranis similes fntnroe
Bperem. (S)er gürft 6abe i^it um feine iUIeinung über bic censura
fltfragt, au* ^ätlen einig« Super inleiibentcn bie)e(be roibetlegl, 6 Wr=
(cbicbcne SlniMDrle« ieien iebem ber dürften jugciüttbt »otben) qoai
si perleKerint, depreheudent sane, quam toto coelo aberret ae
ubiqne impingat ubiquarina Brentiua.
906) OTalfi. erb an SulI. SRoppoÜSroeilcr 16G3 Od- 24. B H 347.
Ecciesia |in SRapoItäiDCtler] adhnc ia herba, satis tenera ut
citcumstrepentibns adversariis varie inipetitur, maxime a, Wirten-
bergensibna, qui snia cum artibus tum sntelis, ii«n nnnqnam minit
ac aaeertationibua, lienim a ceptis revocare conantur ad Buas uenias.
Eins rei andi eiemplnm; Snperdentea, ut volgus loquitur, nnper
Catbechismum iiluin magniim eleganter campactnm nomine BrentÜ
hero donavit additiv iitteria, quae strenne detiortantnr a veneficio
Zninglianae haeresis. Sed herus haec snrda aure traosit, deoiqne
magnam Breutii Catbecbiamnm verterunt GaJlice ac obtmdtuit
gallicis miniatria MontbelgardenBlbas, nt hac ratione distrabantat
etiaiDDum a GaUis Ticiniaribns in odium ZaiDglianornm, quasi nobi)
non sntftcerent ad Christianam pietatem aaerae Bibliae etc. . . .
Tota fex Brencianiatoraiii in hoc est, nt sna aalina omnea oos-
Bpnrcent eccleaias, qnaai nemo nnqnam nisi Uli soti caelest«
hiearcliiaa penetrarint!
907) JUnb. §orne, S8i(*of Oon Siinditfler, an Süll. aBin*tfI« 1363
S)ec, 13. E II 369,
[.^lat IBun.'S ®*rlft gegen Sr.'ö UbiquilHlälet)ve breifa* erlfoltm:
ein Ifngllinber wirb Ut\e Materie aui^ be^anbeln, gauj im Sinne bei
äüriier.]
908) Suflina D. Cupfen an 58ull. [Söln] 1564 SJienflag no4 bolb
Ba(t*n [«mari 14]. E II 361.
[Sin Sde^cter ^at i&t einen 6alcd)i?mua gebroÄt Don Stenj. bei
fiiÖ mit amficr OtrgIci*t — e« l|t ein iRot beä O^i^a* ö"" BürtWm:
— 379 —
Berg, ben btefer na4 @nglanb gefdricft; er htfiaupttt, iBuHtnger bettle
bej. ^(benbtna^I gan| tote iBrett^; fte toitnbert ftc^ barüber, bittet um
Slufflämng.]
909) X^om. ^raftus an »Uli. $eibelberg [1663/64] ^xii^. Ell 361.
Oportebit sane te homini pertinacidsimo nihil parcere. Causa
tanto est plausibilior, quanto minus eam probant Saxones, tametsi
revera nil aliud sentiant ac doceant. Vt Brentius negat se naturam
tollere, dum proprietates omnes aufert, ita illi negant se ubiquitatem
probare, dum multiquitatem astruant. (£9 ift ein teuffei koie ber
anber. Tamen non inyite audiunt eam in Brentio reprehendi et
damnari.
910) %icoL Berd^inted an IBuH. SSern 1564 äRärj 24. E n 360.
Brentii postremum librum hie venalem inspexi tantum, ab
amicis oblatum. Legere nolui, nauseabundus ad convitia, quae
statim in limine occurrebant. Satisf actum mihi hac in re dudum
est, non quaero ampiius, quid Brentius argutetur. . . . Quod
Brentius procaciter pergit, mirum non eßt; quomodo enim diceret
modeste : erravi, qui sie animavit Optimum alioquin suum principem,
ut infensior sit Zuinglianis quam Papistis. . . .
911) ®g. ö. ©tetten jr. an öull. Augustae Rhetorum 1564 SWärj 28.
E II 347. ©igenl^änb. Unterfd^r.
De Brentii libro, quem cudere dicitur, nihil dum praeter ea,
quae scribis, percepi. Doleo quidem et ego (quis enim pius hie
non doleret?) scandala infirmioribus obiici et veritatis causam
hostibus eins irridendendam [!] propinari [boc^ ed gefc^el^e na(]^ bem
iustum iudicium dei].
912) 3)ion. SWelonber an SBult. Äaffel 1564 «))ril 5. E II 356.-
Brencio propter monstrosum dogma plurimi hie, eciam Lutherani,
saniores tamen speique melioris, vehementer succensent. Tu
bonam agis causam, eam silentio ne prodas. Crede mihi . . . a tuis
partibus plures stare quam a Brentii. Eciam idiotae et qui neque
literas neque natare novenint, scurulas ac impias Brencii fabulas
abominantur planeque respuunt, inquientes : salvo symbolo apostolico
Brentio subscribere haud equidem quimus.
913) Xl^omag ©raftu« an 53un. 1564 Slpril 20. E II 345.
[SBeric^t über baS SWaulbronner ®cfprä(ö:] Brentius homo est
rusticus, stupidus, et qui videatur Jac. Andreae consilio omnia
agere. Hie scortum impurissimum simul atque impudentissimum
est, quodvis aiens, negans, prout rebus suis accommodare videtur,
posse. . . .
914) %^toh. )&t^a an SuH. ®enf 1564 ^pxil 22. E H 368.
[dt mag Sr.'S ©dftrift gegen S3uII. nitftt anfel^eit]
916) 305. ^ofpinian an S3uII. Safel 1564 Wai 24. E II 366.
Brentii autem postremum scriptum adversus te vidi quidem apud
bibliopolas, sed emere ac legere nondum licuit.
— 380 -
916) TOalifi. tEtb an SSulI. SRappolIärDtilcr 1564 3uli 6. E H 361.
Non dnbitn te nauc . . . omni visu tDoqae studio in hoc in-
cnmbere, ne manifeata verit-aa yerae hnmanitatis Chräti a Wit-
tingo et Eucatistio (ut ae oüm nominabat) eiusque assecliB iu
temere, ne dicam turpiter et neiiniter peaanndetnr. . . . Legi
pntidUDi, calumnioanm , oninibus modis deploratam et pernitiosnm
toi adversarii librum, iu ijuu dod modo Dei filium recmciflgit eins
veram humanitstem [taraetsi id constanter negetl evacttana, sed
et te et ecclesias rect« et pi« institutas meudncibuB onerat con-
vitüs. ... Ad hoc habet (ni fallor) suos atimnlatorea , qui eqno
cnrrBDti sponte calcar iufiguut, masime VideDbachiiini[!| säum
generum. . . . Socer illius [= Br.], dam agebam Halae Saevornm,
a seditione msticana dolebat Lutheri Tebemeutiam in papistas,
ideni quoqne in Caroloatadiuin ; erat tarn modeatina in m, qaae
tum in c outen tionem venerant. Alius nihilominns erat in colloquio
fiagenaieo. Nam in illius hospitio degebam, saepins com illo
conferena de i^ntroveraia enchariatiae, cnm illo etiam in convirüi
libere colloqnens praesente Joanne Voglero , qui itinerts comes
fuerat. At mansuete et pie singnla reapoiidena nobis mlDime
lefrag'abatnr. Nunc vero exaaperatus omnisque niodeetiae oblilos
cottidie magis animaa intenditor. . . . [^om 9)!aulbrDtinec tüf
fjjtäd) Btriantet nidilS.]
917) Slnna ^le^anbria ju 31ap4)oll[tctn an Süll. 1Ö64 llov, 2ä.
E n 361.
3d) bit, i(t tS eutf) nit ju miber, \o ]tbitd mir mal tr ^err prenjen
geanliuurt ^aben; eS <(! ein (er fi^üßlid) bui^lin auggangen ubtt boj
gefpredit ju mulbrun.
918) IBeob. »eja an Suil Senf [1564 ob. 65] 9(ug. 30. E n 368.
[iär 6offt bie Stnlitiort gegen ^r. auf bic Seipjigev ÜKeffe fdiidtu ju
ISnnen.]
919) ©abriet ©^UJitlberBet on S9ull. 9!iirnberg 1565 gtbniat 16.
E n 347.
^ab aiuti eut animott luibei: STentiitm empfangen unb ellidien
fiirdien bienern feie mit getraut, 'Sik loBtnä inen mol gefallen unli
Ritten wenig uf beB WrenSfii« ubiquiiel, bin ju gol gulbeü Öofnunfl,
ti toerbe bei eiligen gro^e ftu*t bringen. Jyiemil ain bcti(^t Bon
bem SaUoiiutD ju maulbrun burdi bie wirtt^nbergift^en t^oIcgoS auf*
gongen, aber eä ^ol bei etlittien rocnig anfefien unb al& ble jog ift
joltbeS mit beiuiUigung baiber furften in brud nit auggaitgen. joüta
audi foti^e e;enip(aiia bie nergangne meg ju grandfort olle auf tauft
fein iPDrben. 6d)t[t eucf) b'^mit alnä, nit mala i^, ob irS bei eu4
^bt. .
ulbr.
;iuS a
ab- äfi u ä c u I u S. SPafei 1566 gebt. 17.
— 381 —
Bene meritns est pater ac praeceptor D. Wolffgangus Hasculas
et uon iniaiis bene D. Joannes Brentina.
821) «6raö. aiiuScuIu« an §ulbr. GocciuS. Sern 1565 5e6r. 22.
E n 360 [Hapit).
[Slntmorl ouf 9ir. 919.] Quid Brentius hodie de eccleBin Christi
aereatiir aiiis contentioDibus et tarbis, quas eiciiat, iudicent pii;
Dostrnm propositiim naa est, ipsias vestigia sequi. . . .
9221 3;ioii. TOclonber an fflull. Bittenbfvfi 1565 Sprit 1. E II 356.
Quintna ferne iam mensia agitnr . . . cnm tnam adverans
portentogam Erentii obiquitatem scriptum legi.
923) aRoltftia« Erb an »ulI. 1565 dltiiS)inmtiUx 3uli 12. E U. 361.
Erencianistae ai) aedit« prothocflllo, nt vocant, dömi ae continen-
tea a pleriaque putintur alere monatrum. Sed pariant quicquid
velint, tarnen nasoetnr ridicnlns mns. . . .
924) ÜHartin S^biuS an SBuU. 2ü6ingen 1666 53«. 29. E n 369.
D. Brentii commentarius in Uatthaeum proximis noiidinis in
lucem piodibit.
926) 3)iDn. aj(Elanber on »ull. Saifel 1566 3on. 18. E U 34S.
Qnod tibi nie gratnni fecisse scribis raissis theologorum quo-
rnndam de portentoso Brentii ubiquitate iudiciis, incredibilem
prorana in modnin gaudeo.
926) !8ullin0er an lobiaä Sali. 3ürir^ 1570 ilJoo. 10. E II 342.
Unb üüä ir uragenb , luj id( Don Brendtn hücftlin bellte, (ag iü),
bnS Et fin nomen fclbiS nill bnrfur fe|en, funbet angebitfeter aBitlelingi
namen unb finb Duig bie anbem monfortii u. nomen crbii^let, bj bie fi5mltt^
büifili gefcbritbtn tiitt fo cerliÄ fin (?) nod) ber \afy nettrarot, bann
bj fji anbere erbiete nomtn baifür ge|et|l onb ^aQten id| gar nül Dff
(ömtiffeen bud)linen. SJonn fij niemer jn bienenb bann bfe ft|Id)en unb
regiment Dmbäutoien Cnb allen (ä^cteyen Seele ünb mtitiDitleii bie pann
offnen, ©ijiile ßd) (|ie berfclben nütföBenben biitftHnen Confutationem
per Bezara. [^(Itel ifin eS faubei ju Derroagren unb jurüdgufifiiden.]
927) 3o5. Soffnuä an Süll. SBiltenberß 1670 51ec. IL
[gragt on, ob SBr. njirtlii^ gefiotben?]
988) Dion. äBctanber an SSulI. ©ono 1571 ^br. 18. E II 359.
Tnbingensium in Brentii testamento edendo impudentia atqne
adeo audacia niujtis bonis cordatisqne hominibus stomachum fecit,
Dictnm antem mimm, qnam iidem vestra responsione relevati
recreatique sint. Snne obscnrnm non est, quo tempore testa ist«
tit ficta, eo videlicet. cum et tn et dominus Hart;fr et it«m Besä
subdnxistia iBi fimbrias Bopra faciem illius et ostendistis gentibas
pudenda eins regnique foeditatem illius. Tum Tero praeclarins
se uiciaci vos non posse est ratas, quam si hocce teataemendam [!]
poat 86 relinqueret. Oolgt eine ßborotleiifitrung bet ©Cbrift.]
) Blatte, erb. an S9uli. ERoppolterociler 1671 SDlärj 6. E II 301.
[5iQt Doä Testamentnm Brentii nlcl)! B^f^^". »ifier fion ISngft
gtatint, bafe berorltgeä vm 3Bft:(e iei.J
I »ulliuBev an SobtaS egli. Süritfi 1571 Sltäri 9. E H 342.
Eicaditur communis nostra respoDsio ad Testamentnm Brentii.
. . . Forte post octiduum Deu volente ad te mittAni exemplum.
) SSulliiigcr nn Sanbgiaf S!tl&. 0, ^i\\tn. ^üxiit 1571 mSnlb.
E U 371, ffopie.
[1667 iei in Satten btr Ißiaienj Efitifrt Im Slbcnbrno^t beiberfeilia«*
StiCfcftniEigen Dcrcinbart merbcn; bi« 3"'^*')^^ fiötifn bad ge^olltn.
nlc^l aber bU @)egn«. iSemdg: bie 1570 DeriinentlLclile Seidienrct«
bei St.'äSwrbigung; beS^alb reben fic fl"*. überfenben bem Sanbgrai
bie SlntiDort auf genannte ^rcbigl unb ^r.'S ^eFlamenl.]
) 3i)t|. $i(lDtiu8 an SRub. ©walttier. gcQnrfurt 1571 SIptil U.
E n 363.
[SSetlagt bie SöeDlDgenflreiiigteilen, beionbetS Sr.'S Seflaraent.]
I !ßetr. lotUnii^nn SBuU. SBömpelgorb 1571 april 24. EnSfiS.
BespoDsio Testra ad D. Brentii Testamentanj dici neqnjt, quam
avide a multia kgatiir, etiam a Lutheranis, in qua vident onuiM
Toa esuItanCea et ferociestea inveniliter Ännibales mira quadAin
modestia et lenitate fraug'ere et retundere.
) aullinget an lobioä (Sgli. güri* 1571 aptil 27. E II 342,
Scribitur Tubinga 14 Aprilis, D. Bidenbachium, sacceraorea
Brentii et Fraepositoni Stutgardianam (edldit hie contra noa
Testamentum Brentii) incidisse in maDiam vel melancboliam, ac
profectnm ad fratrem Bebenhnsium, quod coenobiiim est, in quo
abbatem frater Ulius agit. Ihi vero 6 Aprilis Guilhel. Bidenb.
aeae hora antelacana 3 praeuipitem ae effadiaae in platean ex
feneatra. Sublatnm antem semivivum niliil diguum Ckristuuio
fecisse naüumve edidisse poenitentiae aigunm et intra apatiom
2 horarum efflasse asimam aepultumque 4 vespertina eiuadem diei
in eodem coenobio, Jac. Andreae babuisse aratiouem funebren in
laudem martai, conatna demonatrare mortem eius non eaae repa-
tandam aicut eorum, qui sibi ipais mortem conciacnnt. AssueTil
enim gamlna ille aaa eloquentia albuni reddere nigrnm et nignua
albom. . . .
) ^ofi. euti^iuS, Strjt inStmen, anSull. Sttmen l&71DIat 31,
E n 346.
De Testamento Bremtii awdit, qoemadmodum scripKietii
statim enim secuta est veatra impagnatlo uon minas firma qDun
necesaaria omnibusque recte aentientibns grata. Paucoa aadiri, qoi
iUud teetamentum non iadicarint iinpium (ntor Terbo iari»
con9tilt«nim) et contra charitAtem et communem ecclesiae pacen.
Aliqnid feciuet Bteutius et non sie in morte ambitioram h
declaraaaet !
— 383 —
936) »ullingcr an ®raf fiubtoig ju SBittgenftein. gürid^ 1671
^uguft 28. E II 348.
. . . Nuper mittebam Responsionem nostram datam ad Brentü
testamentum, certe inofficiosum. Eam te nna cum meis literi»
aocepisse spero.
937) ®raf ßubtoig t). SBittcnftcin an »uII. s. 1. 1571 prid. Non.
Sept. E n 348. «ntmort auf 9?r. 936.
Ego Tero neque Breutii testameutum neque Bidenbachii illud
scriptum antea videram, quin sopitum potius haue contentionem
quam renovatum iri sperabam. Idque omnes boni summis yoti»
precantur.
938) ^ic. m^obinguS an SRub. ©waltl^er. 2Korburg 1571 ©ejjt 10
E II 345.
Brentii Testameutum contra vos scriptum multi editum noUent.
Quid ego de eo sentiam, in nuptiis filiae cuiusdam professoris,
mult is doctis yiris et verbi divini ministris aliquot presentibus
libere exposui et testatus sum; addidi etiam vos magis refutasse
Arrianam haeresin sectamque illam plus oppugnasse quam omnes
Theologos, quotquot unquam in hac schola docuerunt idque me
probare posse vestris scriptis, quae domi haberem — qui sermo a
quibusdam non sine molestia exceptus est. . . .
939) S)lon. aJlelonber an «uH. ©ona 1572 Wdx^ 22. E H 359.
De iudicio . . . principis nostri super respousione vestra Brentii
testamento opposita eliciendo quantam curam adhibuerim, cum ex
binis Jobs. Gamerii ad me literis tum vero etiam ex epistola
Mercatoris Casselani, cui tuum fasciculum illustrissimo principi
reddendum dederam, cognosces. [^er f^ürft l^abe bad IBud) fid)er
er]§alten.] Wittembergenses . . . Brentii quidem ubiquitatem penitus.
explodunt. ^gl. ba^u ben ^rief ©arner^d an ^elanber oom 22. ^ec.
1571, er fönne ein Urteil m Surften über SBuü.'g Slntroort noc^ ntcftt
fagen; il§m feibft ]§abe fic gefallen.
940) SacftoriaS Urfinu« an JBulI. ^eibelberg 1573 SKärj 10.
E n 345.
Accepimus a Me dignis bominibus Jacobum Andreae parasse
duos yirolentos libros, alterum contra Wittebergenses, alterum
contra vos ad defensionem Testamenti Brentii. Audivimus tamen,
etiam edictum ipsi esse, ne quid edat sine suorum consensu.
941) gricbr. ö. b. ^falj an 33311^. ö. Reffen. 1574 Sf^i ö. 15. E II 346.
[SBcrteibigt bic reform. 2^^eologen, bic o()ne ^rouofation nid)t ge*
antwortet ]§ätten. SBemetS : SSreng u. 5Warbad^ Ratten gegen ©infü^rung
beS ©eibelb. Äated)i8muS eine ^ei^^ ücranftaltet. 5lud) baS Testa-
meutum Brentii fei eine ^roüofatton.]
942) (K^riftoi)^ Slid^lnger an ©Uli. [(öd)Ot)f^eim] [1574]. E H 346.
Non sine ingenti animi mei dolore legi Apologiam Testamenti
r
— 384 —
Brentiniii nnper a Fabro editam, quae tot lilaapheniüa reterta en.
[aäericfttet aiäöcreS borüber.]
943) SKorltn iBoriliauS an »uII. 8. 1. e. a. 3"ni 17 [""m. 1553].
En345.
Deinde quosiam edita est a Brentio nuper Scripte quaedam, in
qua is OBiandram cum Prnssiae et Sasoniae tlieologia conciljare
Btndet, Tolui tibi signifieare te mihi gratnm factnrnni, ai me
nt Brentii stadinm tibi probetur, certiorem reddaa. Nam ab
initio statim visi sunt illi mihi yerius ioyo/iaxi^eiy quam npay/ioro-
944) aJIatSeuä aritoUt onSuIl, b. l. e. a. [cq. 1561/62.]. E H 348.
§at mft Steubc SiiQ-'S „®egenbcri(fil" auf SBr.'S, Don b«n ^iramtl
unb bei @^erc(^len OVotleS gele|cn.
945) anbr. §l)pertuä on SulI. b. 1. e, a. [oem. 1562 ügT. 9!r. 884].
E n 348.
It«rum audio D. Brentium emisisse librum de negotio nbiquitatii ;
nondum videre contigit: dolet autem mihi vehementer, si emiasii
aliis argunientia Ecciesiae Dei magia utiübna ac neeesaariia aüqnid
temporis tribuere illi eansae debeatis. Equidem mallem non te-
Bponderi, sed in opere aliqno ntili et insignl obiter tantnm fieri
mentiooem et omiBsae respoDaionia ireniter reddi cauaaa. . . .
946) 3ac. (Hüger, ÜSf. in e*afi6aufen, on Swlling". a. 1. e. i^
E II 348.
^iQigt (eine Sintmort ad librum Brentii insnlenm.
947) SBablan on »ull. s. 1. e. a. [ca. 1548/49]. E n 351.
Quam vero mallem Pbilippnm qnam Brentinm! Etiam »i
Brentins vel publicae miseriae nomine non ingratus est, sed nemo
post Luthemm in Euchariatiae negociu tumnltuatua est.
948) SIKailin Snbiuä on SuIl. Sübingen [1564 ob. 65] «Mol 9.
E II 359.
Cum t^jti mundo nnper volaerint peranadere aedita Germtnica
et Latina colloquil Hulbronnenais epitoma, eipeti ab ipsis Proto-
colli aeditiouem, nniic eo escnao ne onicum qaidem proatare ceo-
cedunt,
949) SRartin JSQbiu« an SSuII. SflglngcR [1564 ob. 65] «Dtfi^ 28.
E II 359.
Omnino mihi peranaBum est , . ., si colloqnii Maulbrnnnensit
narratio eiueque refatatio lectores attentos habitiixa sit, infinitam
wtilitat«m inde ad inflnitos hominea in veritate rectina agnoacend»
eaae reditnram. . . . Eicndnnt iara noBtri rationem colloqnii etiain
Latine et addiderunt alicnbi in fine praesertim qnaedam, quibna
invidia maior Edelbergenaium poteat conciliari, qaos andio et
laetor ProtocoUnm etiam in pnblicum daturoa.
9B0) SBortin STibiuä on »ull. Tübingen |1564 ob. 66] 9JoO. 11
E n 359.
— 386 —
Nam D. Brentii libros tanqnam nimis crassos displicere Sceg^kio
scio. Idcirco dici non potest, quantopere gavisi omnes fnerint,
cum intelligerent tarn perspicacem fnisse D. Bezam, nt citissime
animadverterit a crassa sed ingenua tarnen D. Brentii perspicui-
tate declinare D. Jacobnm, aliam nnionis definitionem adferendo.
951) Oratio in Synodo habita Stutgardiae Anno s ^^ & !)•
Venerando V. Joanne Brentio. SluS Cod. Hist. Q. 208 bcr
©tuttgarter SanbcSbibliot^e! f. o. 9?r. 798.
Etsi Dominus Superintendens nostrarum Ecclesiarum recte sno
mnnere defangitur et hactenus in hoc ecclesiastico coetu mnltas
res nobis utiles pie et erudite exposnerit, tamen, cum hortaretnr
me, ut hoc tempore dicendi partes susciperem, nee debni nee
Tolui odiose repugnare. Cum enim multis iam hebdomadis ab hac
ecclesia abfuerim, visum est mihi hac oratione tos collegas meos
quasi salutare et, ut officium exigit, appellare. Nee dubito, quin
Yös ipsi cum animo vestro reportetis mihi multo melius esse in
hoc coetu Tobiscum de ratione ministerii nostri aliquid conferre
quam alias cum impiis rixari. Quare, optimi in Christo fratres,
quaeso vos per Christum filium dei, ut, quod breviter et quantum
quidem mea fert mediocritas perspicue dicturus sum, attento animo
recipiatis.
Cum autem in hac synodo ea sunt tractanda, quae nos de
nostro ministerio, quo in ecclesia fungimar, admoneant et nos ad
curam yocationis nostrae excitent, institui argumentum dicendi
sumere ex eo loco Pauli apostoli, qui est in priori epistola ad
Timotheum cap. 3. Sic enim ibi ait Paulus [V. 1]: Indubitatus
sermo, si quis episcopi munus appetit, honestum opus desiderat. Non
licet mihi hoc tempore singulas huius pericopae partes prosequi —
oratio enim modum excederet. De hac una parte dicam, cum
apostolus ait, ipsum debere esse idoneum ad docendum, et, ut ad
Titum [1, 9] dicitur, potentem exhortari per doctrinam sanam et
contradicentes convincere, ut hac occasione exponerem, quantum
Studium et quantam curam in cognoscendis sacris literis spiritus
sanctus a nobis exigat.
Ac initio neminem existimo inter nos esse tam ieiunum in cogi-
tando, quanta sit apostoli Pauli authoritas. Maiores nostri dixerunt
yerba eins non esse yerba humana, sed coelestia tonitma. Et
Christus filius dei vocat eum electum organ(m. Quare sentiamus
ea, quae proposuimus, non esse somnia vani alicuius hominis, sed
oracula spiritus sancti, quae tanta maiore observantia a nobis
accipienda sunt, quanto plura authoritatis suae testimonia Paulus
habet.
Deinde cum Paulus mentionem facit episcopi, non existimandum
eum loqui de bis, qui in pontificio regno hunc titnlum usurpant
et Interim satrapes agunt, sed loquitur de veris pastoribus ecclesiae
25
dei, de vobis, inqnan, loquitur, qnoram officiiun est ecdeaiam pie
doctrina andire et gubernare. Episcupug eniin, ai interpreterig,
Bonat supemtendentein , speculatorem , spectatorem vigilein. Et
qnondam ideni erat praesbyter et episcopus — de qua re opere
pretinm visum est audire d. Hierojmam, (joi cum explicaret
epiatolam, ita scribit. Eecitare haec volni, ut recitentnr, non qnod
sentiendnni veteribna scriptoribus ttibnendam esse autboritatem
ministerii noTi dogmatis abaqne verbo dei, sed tit »igniflcem testi-
monia vetemm scriptorum plnrimum ecclexiae prodease, si ii§ recte
ntamar, et ut perapicuam fieret, quod quaecumqne Faulna de epu-
copia loqnitnr, intelligenda aint de unoqnovis ecclesiae qnantnniTis
parvae paatore. Exigit ergo Paulua, ut Dnusgnisqae pastor dt
SiSamixoi, appasitus, aptua, tdoneus ad docendnm. Quid antem
docebit indoctaaV Quem, qnaeso, eiotdiet inernditna? Quare eam
Spiritus sanctus eiigit, ut pastores ecclesianim siut idonei ad
docendam, perapicere exigit, ut aint homineB docti et eniditi, qni
in pB8t«res eliguutar.
lu alio quidem locn dicitnr [1. Cor. -1, 1 f.]: sie noa existimet hämo,
ut minifltros Christi et dispeusatores mjsteriornm dei. Quod super
eat illnd requiritur in dispensatoribus, ut fidelia aliqaia reperiatnr.
At quonodo fideliter dispensabit doctriuam, gui prorans nulla doctrina
praeditus eat? QuaeramuB ergo nunc, qua doctrina debeat paBtor
ecclesiae instructua eaae. Niliil autem dicam de ea doctrina, qnae
ornamento quidem esse putest, sed non est necesanria ad iustruetio-
nem eccieaiasticam, qualia est aritlinietica, geometria, aatre-
nomia. nee de eo genere doctrinae, qnod param ntililatiB ad nostro»
ministerinm confert, quäle eat physica, hjstoiiae aninialinm, hyato-
riae gentinm et id genna alia. Dicam tantum de necesaaria
doctrina, sine qua nullna potest eaae idoneua paatoT eccleaiae, baec
eat agnitio aacrae acriptarae, qnae constat libris veteris et novi
testameuti.
At dicet quiapiani: conädam prumisaioni Christi [Ht. 10, 30]: Ne
aitia, inquit, solliciti, quoniodo aut quid loquauiim. Non enim tm
eatia illi loqnentes, sed apiritna patris veatri, qui loquitttr in Tobi«.
Beete; confidendum est proniaaioni divinae, aed interim officium et
vocatio non sunt praetennittenda. Spirituasanctasdatqnodloqnamar,
Bi noB illi praebeamUB cooperariog. Organon enim, qno Spiritus saactua
eua chrismata nobis donat, est sacra scriptura. Paulus de Timothea
dicit [3. Tim. 3, 15]: Sciens quod a puero aacraa litera« noveria, qoM
t« emditnm poeaunt reddeie nd salutem per fidem, quae eat in Christo
Jesu. Omnia enim scriptura divinitus inspirata est utilis ad doctrinan
et Tedaigntionem, ad correctionem, ad inatitutionem, qnae eat in
institia. Quodsi apiritna sanctns hoc organo careat, quomodo erit
in pastore efflcas? quomodo dabit, quod loquatnr?
(juia audiat a^colam ignaviam auam ita tuentem? qnid? Chi
— 387 —
colerera agrum? cur proscinderem sulcos aratro? Cur seminarem?
Cur ararem? Cum deus noster nutriat nos?! An non dictum est
[Mt. 6, 26] : respice volatilia cell, nee laborant, nee metunt, tamen
deus pascit illa. Hie agrieola dignior certe esset, qui fustibus
ad laborem adigeretur, quam qui verbis erudiretur. Perspicuum
enim est, quod deus nos nutriat ac vestiat, sed sie, ut interim
nos nostro officio recte fungamur. Nam dicitur [2. Thess. 3, 10]:
qui non laborat, non manducet. Sic enim spiritus sanctus suggerit
nobis, quid dicamus, sed ita, ne nos nostrae Tocationi desimus.
Sed praebeamus administros spiritus per agnitionem sacrae scri-
>pturae dei, inquit Paulus, simus cooperarii, dei agricolatio, dei
aedificatio estis. Petrus habuit spiritum sanctum et tamen con-
ciones eins, quas habuit vel in electione Mathiae vel in die
Pentecostes vel postea, multa et praeclara continent e sacra scri-
ptura, quam si non antea didicisset, spiritus sanctus non habuisset
organon, quo ipsi, quid dicendum esset, suggessisset. In actis
apostolicis eunuchus Candaces reginae legit prophetam Esaiam et
spiritus sanctus iubet Philippum accedere ad currum 3% inter-
pretari eunucho scripturam; quodsi ociosus in curru. aedisset et
veritatem cogitasset, nescio quam huius mundi; num putas spiritum
sanctum fuisse in ipso tam efficacem? Habuit et Paulus spiritum
sanctum, sed vide, quanta cura et doctrina conscriptae sunt
epistolae eins, presertim ea, quae est ad Eomanos et ad Gallatas.
Feruntur quidem apostoli Christi indocti, illiterati et valde ieiuni,
hoc autem non intelligendum est de inscitia sacrae scripturae,
quam certe noverunt, sed de inscitia doctrinae Rabinorum, haue
ignorarunt, haue nesciverunt. Scripturam autem sacram magna dilli-
gentia in suis synagogis a pueris didicerunt; quare nemo potest suam
ignorantiam exemplo apostolorum et afflatu spiritus sancti tueri.
Nee hoc tantum exigitur, ut verba sacrae scripturae teneamus,
sed maxime omnium verum et genuinum eins sensum cognoscamus.
Hie vel audiendi sunt pii doctores vel diligenter legendi sunt ii,
qui scripturam sacram simplicissime ex instinctu spiritus sancti
interpretati sunt. Commemorabo hie quod de eremita in veteribus
ecclesiae monumentis scriptum extat. Eremita quispiam dedit
operam lectioni sacrae scripturae; cum percurreret locum nescio
quem subobscunim admodum et cuius sententiam pro ingenio
assequi [non poterat, ieiunavit septuaginta hebdomadas, ut sen-
tentiam eins loci a deo precibus impetraret. Sed cum nihil peritior
fieret, caepit tandem intermisso ieiunio consilium de suscipienda
praefatione ad eruditum virum, qui non longe habitabat, ut ab
ipso disceret quod ignoraret. Postquam igitur clause ostio
tugurioli sui egressus est, ecce ibi venit angelus domini, septua-
ginta, inquiens, hebdomadae, in quibus ieiunasti, non potuerunt te
eruditum reddere, sed quam primum cogitasti uti opera pii inter-
25*
pretia, mifunrns snm ad t«, ut Bxplicarein tibi gnod obscnram.
Hoc idcirco commeinorare libnit, nt cogunscamaB tantnin a, nobU
Studium esigi, nt non soinm verba »criptunie percurramna, sed
«tiam ptQS interpretes adhibeamuB, per quos verum et legitimnm
scriptnrae sensu m asseqnamur.
yisitstnm fuit bacteiins in eos, quo» vocarat sacerdntea, ni
singnlis diebus legerent et orftreQt canonicas horas, ut Tocant.
Haec conauetndo ut pofltreuia temporibus magiioB abnsns peperit,
ita initio instttuta est a maioribns, optimo, ut videtar, cohrUio.
Non enim inatitota fuit ut ociosa psalmoruni recitatio, aed nt
ordo discendi et cognoscendi sacram scripturatu. Horae canottcae
non fnerunt niai atudium aacrarum literamni, Qnod ne qnJB
pntet audacius quam verins dictam, audiamus testimoniiim Getasii
ei d. d. pontificüa reuitatum 6. Haee reeitantur, non qnod sen-
tiendum nos adhnc obnozios esse canonibns pontifiuiiB , aed nt
teatimonium veteria eccleaiae indicem horas canonicas nihil altod
faisse qnsiD stndinm sacrarnm literarum. Ordinanint enim
maiorea, nt etndioai aingulis diebua in leg-enda ') aacra scriptnra annm
penaum petaolyerent adhibitis etiam precibns paalmomni et inter-
pretatione pioruni, ut Spiritus sanctua poaait eaae in ipsia efficax.
Etai autem nullna tenetnr ab initio inre hunc ordinem, quem
canonea acripaenint, aervare, tarnen aliquia ordo in atudio aacrarum
Uterarum aervandus est, fit eas et legarans feliciter, Initio enim
libri ipai sacrae scriptnrae diligentisstme perlegendi annt. Deinde
sddendae sunt preces seu psatmi, quibus divinum anxüium iraplo-
Tcmua. Poatremo consulendi aimt pü iuterpretea in lucis obsenria.'i
Et maiirae omninm loci comraunes Philipp! Melanthonia tania
diligentia pertractandi, 'ut nou abeat dies, quod non unnm ant
alt«nini tocum lectioue no^itra percurramna.
Videor fortasais plura ewigere, quam quae qais prae aliis negotii«
praestare poaait. Obaecro autem te, quanti hactenua temporia im-
pensum est legendia horia canonicis ! Cur non tantnm tempoiü
impendimus nimc lectioui sacrae acripturae? Tocamur pastores
ecclesiae, ergo oHidum noatnun eiigit, nt eccleaiam p&Bcamna.
Faatura uoatra sunt verbnni dei et sacra fcriptnra. Qaomodo
aut«m paacet lectionem, i^ui aacram acripturam ignoraty Quj hoc
agit, nt ne tantnm et bovea suoh paacat, non antem eccleaiain.
non iuate portat hoc paatoria uomen.
Opere precium eai, ut audianma, quanta gravitf
Spiritus s:
eccleai
apud Eiectaielem ') snppli
atium g regem negligunt et
') SBfcr.: legendo.
■) 3tm tHonbc: Ordo.
») am Manta: Cap. 34 [V. 1 tf.J.
k
— 389 —
Ezech. 34.) Quid potest gravius diel, quam quod ait: YIto ego,
dixit dominus^ requiram gregem meum de manu eorum et cfessare
eos faciam, ne ultra pascant gregem meum. Huc accedit etiam
Oseus^), apud quem dominus ita ignavum et imperitum pastorem
alloquitur, inquiens: Quia tu scientiam repulisti, et repellam ego
te, ne sacerdotio mihi fungaris.
Recurro iterum ad Ezechielem.*) Si me dicente, inquit dominus,
ad impium : morte morieris, tu non anunciaveris ei, ut se custodiat
impius a via sua mala, ipse impius in morte sua morietur qui-
dem in impietate sua et via sua mala, sanguinem autem eins
requiram de manu tua. Putasne hoc ioco dictum? Quomodo
autem annunciabis, si nullam rationem anunciandi cognoveris?
Hoc enim non est anunciare, si quis importune dicat : tu es nebulo,
tu es impostor. Satban abducat te in etemum barathrum. Ee-
prehendere enim, inquis, est. Sed hoc exigit spiritus sanctus in
auuncianda impietate impii, ut demonstremus in rationem, qua
impietatem fugiat et ad sectandam pietatem excitetur atque in-
flammetur. Hoc certe singularis est industriae et magni studii
in sacris literis. £tsi autem non est mediocris laboris, continenter
sacris literis incumbere, tamen hunc illum laborem debemus Christo,
debemus ecclesiae, debemus etiam nobis ipsis. Christus descendit
propter ecclesiam, quam administramus, de caelo, suscepit propter
eam crucem et mortem, effudit propter eam sanguinem suum, et
uos non impendeamus paucas horas studio sacrae scripturae ? propter
eam, propter quam Christus mortuus est?! Quae esset haec aut
incogitantia aut ingratitudo! Audimus sepe, nonnullos omnia
querelis complere et coelum terrae miscere, si aliquid decesserit
ipsis de suis censibus et decimis. Non nego, quin maligne et
fraudul enter agant hie nulH in eo quod debeat ministris ecclesiae,
sed cogita mihi, quod neutrum inter pastores et populum ecclesiae
Sit conveniens. Populus debet nobis censum, decimas, adde etiam :
debent summum honorem nobis. Esto. Sed yicissim nos debemus
populo sobrios, pios, studiosos et pastores. Cum exigimus a populo
nostro debitum nostrum, prius excutere et solvere debemus illis
quod debemus. Cum ergo illis nos non persolvimus vectigal nostri
officii, qua fronte, qua impudentia ego exigo a meo cive et agri-
cola decimas etiam minutarum rerum?! Cum ego per integram
hebdomadam non persolverim illi Tel vicesimas vicesimas horarum,
quas in Studium sacrae scripturae coUocare debueram?! Et quanto
est melior conditio agricolarum coram deo quam istorum ignavorum
pastorum, qui nullo prorsus studio piae doctrinae tenentur! Agri-
colae enim totum diem sudaut, algent, sitiunt, esuriunt, laborant^
*) Slm «Ranbe: Ose. 4 [V. 6].
«> ^tn 9?Qnbe: Ezech. 33 [V. 81.
390
, agrura colant, Ignavns
i legpenda sacra scriptura sudat,
eccles
officio
pro TocatioDe sni
Vii alirinot horis ii
recte fungatur.
Vulgatum fait bactenue de facnltatibaa sacerdotuni: ^faffnin
guet fegiel titl. Ißffaffenit toll fil)madlb idoII, fie riedienn aber ntt
lang. Et res ipsa Teriim esse id te^tatur, ünde, qnaeso, boc
tLCcidit? CerCe non nisi de nimk tualedictione. Kam paetores non
satiafaciant officio aiio, non dant operam sacria literis, maledictiun
ergo egge neceaae, quidguid carraserint a popalo siio, Periculogissima
nunc snnt tempora uec fuerimt nostrae quidem tnemorifte peri-
CTilosiora. Suscipiuntiir a mnltis consilia adverana eccieaiain Cbriali
et piam doctrinani. Nihil igitur uobis prias, nihil posteriOB etae
debet quam ut paatores commendent precibus deo ecclesiam snuu.
Qna antem front« precaberia deum, nt ipse tneatnr ecclesiam anani.
£1 tu tuum officium nun praestas? An non deus respondebii;
nt tuear eccleaiam? Cur tu te talem nou praebes, per
ire qneam? Viwayi pastores in cooperarios meos,
t piam dactriaam praeponant ecclesiae, per quam spiritns
ecdesia sit efflcai. Sed ecce nulla fere bora vel uoctü
a te deprehendani in doctriuae stndio. Qnid igitur
perit, tna culpa, tuae salutle damno perit?
Quid ? vi
videlieet
sanctus i
Tel diei est, i
fiel, si eccleai
Quare optimi et amicisaimi in Chriato fratrea, expergiscamnr
tandem obaequi divinae Tocationi, Bumauraa iu maniis aacrwii
acriptnram, aentiamus iioa in biinc neum positos eaae, ut nocie
dieqne studio sacrarum literarum incumbamua. Hie est coJtos,
tit Christ« gratisaimDa ita ecclesiae utüissimas. Nisi hunc cnltam
deo praestiterimus, nuUns certe nobia locus reliquas est in TOgii.''
ceEorum. Qnodsi vero officium uostrnni fecerimns, non de«rit
nobis pater domini nostri Jesu Christi per spiritnm suniu, ut «i
HOB et ecclesiam auam cunservet, Amen.
(Oratio B«qnitur ad Anem buius a;nodi] : Clenientiagime ptie'
domini nostii Jesu Christi, qui dos vocasti in publicam admini'
strationem eccleaiae tuae et iu cuius nomine in haue ajnodani con-
venimuB, precamur irameusani tnam misericordiam, nt eecl6ai«ni
Cnam et nostraa actionca aplritu sancto tuo adiuves. Viden eaint.
clariasime paiei, qaantiim fremant et lumultuentur gentes ad-
veTBiia te et Christum filimri tuum [Pa. 2, 1 f,] et eccleainm tnun
Qaare obsecramua te per dominum nostnim Jesum Christum, fllioiu
tuum, ut ecclesiam tuam defendas et uoa apiritu aancto regos
atque g-ubernea, quo maiestaa nominis tu! perpetuis temporibua
celebretur. Amen,
) Son GritHidiem ©enb obet lonbljudit, mie bie ju füllen ffi, 3. S.
[aus bcm Cod. Suero-Hallensis 1. o. 9!r. 798].
Srbur, mtii bnb furfic^tig tjern, ii^ ^nb au(t @. 1. ^. btiitld) nn
orbnutig beS fenbIS wie ^ienad) bet)gelegt nad] meiuem mugüc^ii vleoi
- 391 —
önb clatnen öerftanb begriffen, bietoeijl idi ober l^icrin elnS ftrd^cn
trijfelS, barein baS ftraffgelt gu legen fcij, gebadet, gib itfi @. SB. önbcr*
tl^cniger meinung juuerfteen, baS mein gmut önb gut bcbunrfen
fi(S nit baftin ftrerft qIS folt ober mod^t fold^ ftroffgclt auffer^alb ber
erl^aften not^ in ein »eltlid^en braudft ju toeltitcöer l§er)d&aft gcbraüd^t
tocrben, fonber baS cS allein jur fteur önb l^ilff ber ormcn in einer
)p\ax fefel^aftig oIS ein almufen öerorbnet önb aufegcte^It »erben folt,
önb ift furtt)ar ben toeltficiöen oberfe^ten in bifcm l^anbel nichts nu^^
lid^erS gu rotten, ben boS fie ire l^enb, idi fog nit öon ber regirung
önb obminiftrocion, toeldöe inen tool geburt tonb jimet, fonber toon bem
broucö ber firdften önb ^)fronbcn ober ^)foffengutter gur roeltlidften l^cr«
ftj^oft ob^iel^en önb Don bemfelben önbeflccft bel^olten. 3Kon Itft im
^)ro^)l§eten 3)onieI [^p. 1], boÄ ber 53ab^Iontfd^ !onig JBott^ofor bie gulbin
önb filbern gefcftirr fo fein öotter !onig 9iobud&obonofor oon bem tem^el gu
Ql^crufolem erbeuttet, jo geraubt l^ett, ju feinem l^off ©rebenj in einem
:prod^tIid^en boncfet broud^t. @r morb ober fam))t onbern t)rfoc^en ouc^
bifeS miöbroud^S ^olben bie felben nod^t oug onf(Sic!ung gotteS ju tobt
erfd^Iogen. 5Kon Itft toe^tter in ben glaubtt)irbigen l^iftorien ber Reiben,
boS ber froncjofifdö ]^ou^)tman genont Q3rennu§ hk tird^cn bcS obgottÄ
a:pono i\t ^elp^id beroupt, ünb toie tooU opollo ein obgot, oud^ bie
gulbin ^leinet feind tem:pel§ jum obgottifd^en broud^ getoeid^t moren,
jebod^ ftroft Dnfer HERR got fold&cn roubifd&en mijsbroudft fo grenfen*
lid§ on bem ]^ou))tmon ^renno, boS er fompt fünf ünb fed^gig toufent
friegern ouff ein mal goncj oufegebildtt ttjorben, ünb ir feiner ober
blib, olfo gor will gott l^oben, bog bie »eltlid&en ber fird&en gutter
^u bem weltlid^en broud^ muffig gel^n f ollen, bod er oud^ -bog felb
an ben guttem ber obgotter fird^en nit ^ot »oflen geftotten, önb
ben meltlid^en brou^ an ben obgottifd^en ürd^en gutter nit \)ns
geftroft loff en ; bog l§ob idj olleS ber meinung @. @. 2B. nit Der*
l^olten »ollen, ouff boS @. 3B. mein gutbebundfen öon ben Ürd^en
trifel red&t öerftel^e. 3)en roo fold^S onberft ben gu bem olmufen folt
gebroucftt »erben, »ift id& boS felb »eber öor gott nod^ öor ben
menfdften @. 9S. nit l^elfen p uerontmortcn.
(£. @. SS.
önbertl^cniger
ünb gel^orfomer
Sol^on ©ren|
^rebiger.
Orbnung beS @enbS.
^te»ol burd^ bie :prebig beS »ort gottiS bie fd^»ere Dnnb emige
ftroff ber funben gnugfom »urbt ongejcigt, jebod) fo ift ber menfd^lid^
))erftanbt in üilen fo ünod^tfom t)nb ro»log, bog mon fold^ tl^ot ünb
mtfel^onblung, boruff fein eufferlid^ ent))ftnbtlid^ ftroff gefegt, für fein
funb l^elt ober od^tet; bol^er fomptS, bod üor ^eitten, aU bie teutfd^en
nodft l^eiben »oren »ie fo^fcr guIiuS in feinem hniii fd^reibt, baS
— 392 —
rnubtn bcti jnm fuc (atn unrecftl gesell wiirbe, Sie luent lein ftrofi
fonbec grog (£ev Dnb roni baron ^iiig . bei: gkidKn nac^ bem txq
ben fpatlaner tnin fttofi ouf bog fielen her ejfigen fpei^ gejegt inorben
ift, !o raotbi ben jungen sefellcn baä fielen nlfo gat für lein funb
geadit, ba€ fie Don wegen beffenberli^cn Deif^IngenS grog Ser baruon
pmi^len. 9(u(t) \o feqen etlic^ funb ber gflaCt oi fie wdI ergetlidi tjnb
fdtentlid) funb feqen, \o Jan fie io^ aMiä) oberteit nad) ticm ueltliditn
gio^ biefelben juftraffen nit onnemen, bieme^l bavanf Fein firoff in meltli^en
tedflen gefegt onb Derorbnet ift, Dnb 06 fie ftjun Derotbnet, toucbt fie
bp<^ oug DtiieumnuS cnb uttac^tfaniteit jum oftiein moll nil Dclnftintt.
Samft nun bie ^eilgen {acynmenl nit fui bie Dfftnllid)en onioiibigtn
gemocffen. bnb «in judttige evbarteit aui^ Drbenlid)et nonbel tn einer
Hieben Derfamlung gehalten, nnb bie funb au^ eufferlidier enltifinblidfct
flrnff beftet bafi ertonht ffluvbi, fo 60II eS bie fronten uetler im anfang
bei enfienlic^en ttT(f)en für nup unb guti angefe^en, baä man aQe jar
in einer i)lli(ben pfaitiidien ein fenbt, barin bie ergErlidjen cnb bod)
fünft Don ber njeltlitlien nberteit Dnftio|Ii(6 funben mit (irdien ftraffen
gebueft mürben, fialten folt.
SiieTOenl aber joldier nugUifier fenb odu ben Scpftift^en mer jä
irem gelt nu|i bann befferung ber fird)en cerfamlung Doi t)in gebraud)!
Dnb Opunb genglirfi abgangen, aber bodi einä jurfiligen erbom manbeli
Dnber bem ttriben DDirt Don notteii ift, fo mag er raibbeiumb mil btt
nfl*uolgenben orbnung fuglii^er reeofe aufigeridtl oitb geöoUen werben.
Srftlid), bnmit Don bem tg i f d) o f f befter roeniger eintiagä get^on modit
werben, mer c4 gut. baS bifc ^anblung nit mit bem gujonlithen namen
fenbt (itielic^eä Dff Unfer teuift^ ein l}erfamlung beift), fonber mit
einem anbern namen aH lonbtjudjt ober borffätag, ober fünft
mit einem bequemen nomen gcnent Dnb au&gefrfiriben rourbt. 'I
3u bem anbern: Sfodibem in bem fenbt ober mie man ti nennen
mil lanbjudit bie ergeclidien funb nut mit loeltliAer fonber mit
ttri^lit^cr ftraff nie clerlidier l)erim0 Dolgt gebuft Dnb gejüi^ligl
merben fallen, fo muffen Dfer ober nuff baä Qllcrtwntgft brei) mtnnet,
meldie nit oQetn in ben meltlli^en ^anblungen cnb ftraffen, fonber au<t
in ben [ird|en ftanblungen Dnb geiftliien funbeti Dnb firoffen oetflenbifl
feilen, ertnelt Dnb oerorbnel merben, fo olle jar aiiff ein beftimpte jeii
ben fenbt in einet i|tli(^en pfar ai^t tag Doifiin Deitunbigt Pub angefugl
^llen, befigen Dnb öeröoren Jollen.
gum brüten, fo ber berißer beä fenbS an bai ort, bo er ge^Kn
fol roetben, antomen, Jollen fie bcei), oier ober mer üu6 ber gmeln ber
pfaifici^en bie üätt glaubmuibigfttn betuffen Dnb bieftlben natb tren
ge!(t)n)orn al)b dor aUeilei) mengel, offenliifien Dnb ergerlit^n junben,
Dnb Dnred)ten, fo inen bemtft Dnb big t)ie^er ungeftraft DDrlofftn,
fragen Dnb niemanb {u lieb nodi ju leib anjujeigen, ermantn Dnb imt
') Stm Ranbc: Synodua grece, coaueutna seu congregatio Utine.
— 393 —
al^ban glaubmurbigfüd^ ünb gnugfamlici^ ergerUd^ tonred^td erfunben
kourbe, baS felb auff nac^uolgenbe metjg ftroffen Dnb buffen.
2)armit nun in funbcn Dnb ftraffcn ein önberfd&tb gcl^alten toerbe^
t)nb !ein Dnorbnung jrotfci^en bem toeltUcben gertd^t t)nb fenb, meieret
ein tird^cn gerieft ift, entftel^e, fo ift jumerden, baS bre^rle^ funb
fe^en: @tUd^ ftecfen pM im ^er^en t)nb gebancfen, t)nb bife ademe^I
fte nit ^erauB jn bad mercf bre^^n, gel^orn allein göltet gerid^t ju.
^ber t)or bent föeltlid^en t)nb lird^en gerid^t feien fte nad^ (aubt be$
f))rid^A)ortö goQ fre^ t)nb ünftraffbar. G^tlid^ predjen alfo in bad merdE^
baÄ fie ünfrib, auffrur önb burgerlid^ tjnerbarfeitmnrid^ten, afö morben,
rauben, tobtfc^lagen, (Jebredjen tonb anbere meltUd^e grobe lafter, »eld&e
nac^ ann}ei)fung bed meltlic^n red^tö für baS loeltUd^ gerieft gel^orig
fe^en. @tlid^ aber fe^en bifer geftolt, ob fie mol ergerüd^ funb feinb,
fo bleiben boc^ fie t)on toeltlid^ent gerid^t tongeftraft, al$ nemlid^ gaubere^
önb aberglauben treiben, ju ben luarfogem lauffen, fd^tocren önb
ffud^en, bie eitern ünerlid^ ünb fd^ntelid^ l^alten, ben leutten t)bel reben
ober leubt fd^enben, nei}b önb l^afe trogen onb nit öerjeil^en »oflen,
ain jendtifd^ leben füren, fauffen, freffen önb öolfein, gmetne önfeufc^eit
treiben, ain (Sebred^er ober ©bred^erin in ber t^t crtourgen, f))ilen,
mud^erifd^ !auff treiben, onb anbere ber gleid^en, roeld^e für baS Ürd^en
geriet ober fenbt gel^oren, mie moQ alte ergerlid^e tonb offentlid^e funbt
atö ?Worben, SRauben, ©telen, (Sebred^en, Qundfraun) fd^medben önb
anbere alljumal für ba§ firmen gerid^t bcQ ben ölten gebogen onb mit
ber Ürc^en ftraff gebuft morben fein, ober bietoei)l niemonoÄ mit gme^en
rutten foll gefcftlagen »erben, fo ift eS beffer, ba^ ein önberfd^ib mit
bifer orbnung gel^olten »erbe, mafferle^ ergerlicft, önred^t önb funbe öor
bem roeltllc^en gerid^te ober oberfeit geftroft fe^en, benen foH fein
wc^tter ftraff (eS loolte ban fein befferung öolgen) oor bem fird^en
gerid^t auffgelegt toerben, önb ^^erwibberumb wafferlel) funb öor bem
fird^cn gerid^t geftroft fe^en, benen foHe oudft fein we^tter ftraff öor
ber ttjeltlid^en oberfeit auffgelegt »erben. 5)on fo mon einen im
fird^engerid&t buffet, önb eben omb ber felben l^onblung wiOen oud^ im
»eltlid&en gerid&t ftroffet, tooS toere eS onberft bon fo ^^unb ein melt^
lid^ oberfeit ein bieb mit baden brennen ftroft, önb ot§ ber bieb in
ein onbere oberfeit feme, murb öon berfelben eben öon beS öorigen
biebftalÄ megen mit oiner onbern ftroff geblogt; toog bifeS für ein
biHigfeit tocre, fan ein t)tlid^er oud^ gering« öerftonbS tt)oI ermeffen.
SSoKon, fo bon bie onberfd^ib ber funb erfont, fo mu6 ouc^ ^ierouff
bie tonterfdjib ber ftroff erfont werben. Qn gotteS gerid^t werben gmein«
lidft bie nod^benonten ftroff ben funbcn ouff gelegt: nemlidft in bifer
Welt tl^eurung, l^unger, ))eftilen^, friegc önb anbere, fo im britten önb
fünften bud^ 9Kofe gejelt werben.*) 5lber in ber jufunftigen weit,
Won man fid) nit beffert, bie ewig l^ell önb öerbomnuS. Qm weltlid^en
») 5tm 3?onbe: Leiii 26 Deu 28.
gerillt feijen gelt itiaff, Sfiurn. Sjrangel, iSutlen, Salgcn, 3'>''9'''-
9?eber, fifiiDeirt, nnffer, feutov nnb anbet gemonlic^e flude. Slber im
(fnM ober [ivtfcen ßerldit feRen etliili tag bife ju abeniS Dafleii, etlidi
äcit fein fleifi ffffni '(in lusin Irinfsn, auff (einem roagen foren, übet
pferb Mitten, leiti ronffen tragen, ellicfi tag parfufeig gen, nitfiä ban
nitlinS tuii an Ivngen, ju waffer Onb jii biot Cnften, etliA Psalmen
betten, almufen geben , ünb (d bie groft tinb (cfiiucrfl Tircften ftraff ift,
in Ban t^uii, Dnb ba-i foerament DerBieiien.
SüeloDi nun bife tivdienftraff Don ben ünuerftenbigcn bepflifc^
ba^in gebeut oiib gemeint luorben {einbt, aii mtttn fie ein gnug:
t&uung Dnb oblegung bev begangnen Junbt aiib niet bife 6ub ouff fidi
nemme, ber icgl ble iunb Dar gotleS Drteijl ab — toelibt mainung
nntent ftern eßriffum leflert Dnb bie Derfonung burtfi fein Ijeilgä
leijben geictje^en ((ftmet^t — fn Jel]cn Jie botfi Dan ben allen framen DnB
Derftenbigen Deltern (einer anbern matnung beftimpt unb Derorbnet
TOorben, ban baS mit FDl<i)«t f'raff bet ergctlit^ junber bie ergeniufl
bem nei^flen gegeben ablegt, Unb fein xeumtg ^er(i mit ber l^al cui=
jeigt, 91u(f| baS buid) loltt) ftroff atibere Dar ber ergerlitben funbl
befter ee ficb enijaßten Dnb formten; ben gleid) tvie bei meltlic^ nd)iet
iDoI walft, baS fein iceltliifi ftraff fein aerfanung ber begangnen f im ben
DOC gotleS geritzt Jetn mag, eS mag i)e teiti funb ir baf^eit noäi mii
bem fdimert, rab, ober galgen gnugfam geftraft luerben, cd gekürt ein
5(Q ober eraig Betbamnua barju. 5Sar ift eä, boS ein ftfimert, wb,
ober galgen Dor ber mell unb fouil baS e£em))el Dnb Dorbilb belrih
gnngfam gefirafl, aber nit üor got, Dnb fouil ben Derbtnfl bet funitn
belangt, ban bafelbfl mug einliaeber ein fjeQ firaffen ober baS Itibcn
Onfer« HERREN 3etn G^riftf Don ber ftraff erretten. 9llfo fiaben bie
fromm Dellec ber erften criftenütfien tilgen man oerflanben, baä it
tircben ftraff tein obleinung ber funb Dor gott fen, ban roue bem nlfe
toece, baS ioic mit Daften ju luaffer Dnb brat bte funbt motzten vor
gott nevfonen, mai beborften loir beä leibenä DnferS HERRN Uferifti, ')
maS roer eä im not genjefen Don filmet ^erab juflelgen, Dnb ein
menfdien an fi* nemen? Sonber fie §aben oigenilit^, itile it gfdjriflen
no(B anzeigen, gewift, baä bie funb mug entiuebec mit ber bell gc(lraft,
ober mtl bem blul ^efu Efiriftj gebuft merben. über bie tir^enftrofi
fei) allein ein jut^t, barin ficfi ber funber jur offcnlltdien anjeigung
feinS reuniigen ftergenS ein jeitlong Üben foH, Dnb ein bu6 barbunb
bie ergemuä, bem nedjflen geben, abgelegt werbe.
Wad) bem aber big fiirfiet ellid; tir^en ftraff mer jur gleqfnereq bnn
jur jud)tigen büß Dnb befferung bc? lebenä getol^eu feuen, fo mag
man fit na^nolgenber gftalt galten:
ffitftll* baS man fn einet fltütfien pfartittben beä Ijeilgen fe&l ju
einem Krisen ttijfel oevorbnel, Dnb fo einer Don wegen (einer offent'
') Hm Sianbe: I5ktiugtl)uiinß. 3>"i'- ^"U-
— 395 —
li&jtn funb im fenb öon ben gefd^toomcn gerügt önb öon ben öerorb=
ncten ftrafftoirbig erfanbt tourb, baS man bcm fclbcn nad^ gcftalt ber
begangnen miftlfeat für baS »ilfurig almufen aufgelegt ein ort etnS
flulbin, ein l^alben gulben, ein gulben ober mer in fird^en trifefl ju
legen, barau6 ben ormen ber felben ))far muglid^er toe^6 gel^olfen folt
werben. SSnb foff biS geben nit anberS genent fein ban ein almufen
in l>tn fird^en trifell jur fteuwr ber armen leut legen, ^an foH man
eg ben funbem felbS l^ainfe^en, baS fte almufen geben, man, »em,
önb toieuil fie »offen, fo werben fte nidjtS geben, wie ban baS auf-
geben öorab ömb gotteS Witten niemanbS fdjmecft, fo muffen bcnnod^t
bie funb öon ber ergemuÄ wegen gebuft werben. 5)arumb ift ed
meine« bebuncfenS am atter gefd&icflici^ften, ein ftjrc^en tri)fel ju ^aben
önb barein baS affmufen öon ber ftraff erfamelt jur ]§ilf ber armen in
ber felben p^ax wonenbt julegen önb öerorbnen. fjur baS öaften
mod^t man bem funber ein jeitlang äffe wirtS^eufer önb önber ober
abentjedft Derbletten, fjur baS betten etlicft fontag nad^einanber in ber
Ürdöen öon anfang biß jum enb gotUdjer em))ter bleiben, fjur baS
Waffen ein binft an bie firdjen tl^on ober etlidl) öngefdftladftt
bennltc^auff bem felb ber gemein ju gutgfdftlad^tmad^en.
SSnb furnemlicft foff man big l^alten, ha^ ein l)tlid^e funb furberlid)
mit feinem wibberf))il gebuft werbe. 5llS nemlid^ fo einer mit ber
fuffere^ gefunbtgt l^at, foff ba^ felb mit oerbiettung ber wur^l^eufer
onb jed) gebuft werben. 80 einer mit wudljerifd^en fauffen funbigt
ober fünft üertonifc^ ift mit l^urere^, fpilen, jed^en ünb anbern ftucfen,
foff baS felb mit erlegung in bieg almufen fecfel erftatt werben. @o
einer mit fc^lagen onb bodjen firf) öerfunbigt, foüen im bie Waffen ju^
tragen oerbotten fein. @o einer fid^ an öerfeumnufe ber fird^en öer*
funbiget, foff im bargegen etlid^ beftim^t fontag in ber firdjen öon
anfang gotlid^er em^ter biß p enb ju bleiben auff gelegt werben. SBnb
in @umma foff man fidft in äffen ftraffen beS fenbS l^alten, baS baraufe
mer ein befferung be8 leben« önb ein jud^tiger erbarer wanbel ban ein
ge^^ige erfuüung be« firrf)entri)fel« eruolge.
3um anbern foff bem pfarl^ern be« ort« beuol^en werben, ba« er
bero feinem, fo ftraffwtrbig erfant, ba« facrament bc« nacfttmal« önfer«
HERRN 3efu ©l^rifti (aufferl^alb ber fterbenben not) mitteile, m ju
ber beftim))ten jeit, im Don ben üerorbncten be« fenb« angefagt. 5)an
ob e« wol fein mag, ha^ l^eut einer fünbige ünb glcidft barnad^ htxt,
HERRN got Dmb berjei^ung bitte, bnb be«l^alben ju bem focrament
feintl^alben Don ftunb an nit önwirbigflic^ ginge, ^) fo geng er bocft
fein« ned^ften l^alben önwirbigüid^ l^inju, Dor welchem er bit gegeben
ergernu« noc^ burd^ öffentlich bewerung nit abgelegt l^att, toit ban
einem t)tli(^en ©Triften geburt nit affein fromblid^, fonber aud^ Du*
ergelid^ ju leben. 2)arumb foff alwegen einem offentlid^en funber ba«
^) Stm SRanbe: ©ein felb«. Qtottink\ be« ned&ften.
Sacramenl ein jeillang ceibDltcn werben, bad er ^icjiniii^n Riij bemtit
Dnb mit au'e"! Dotbtlbe bte etgetnuä (ein« begongneii funb abltge.
3um britten, a>an aber einer )o rolog Dnb {einS ^aili fo Dnadifam
erfunben routbi, baä er fiifr ni<^S an bie lirtfien ftroff tert, nuA nidi*
naiij bem Sacrament trogt, Dnb mdt in feiner bog&eit furfert. ben
[pQen bie Dernrbnelcn beS ienbS ■aadi jwei)en ober bret)en cmftlidKn
öoTinanungen jn ben ban erlennen ünb Don bcr crifttntidien titdien
mit feiner ge)}UTli(tien orbnung auäfdilteffen, autü anbem bcuel ^n
ben ie[6en al# für ein abgefctiniltcn glib bec lirtfien ju ^lt«n, U% baS
er fid) beifcrt tinb niibberumb in ben getiorlain gotteä butdi ber Mp
Dibnelcn erlantnuS himft Dnb angenemen muri.
2iiB oct)t id) für ein onfong bcr otbnung b(8 fenbd gnugfom fon,
ban anbere ftuct, nemii(& wie bie befi^er btS fenbö, bie ge[d)niomen
mennev, fragen follen, burd) maä mittel Dnb hinlf(6oit«n bie mot&tit
ber begangnen mi^^nbiung grunbtli^ erfaien [oU nierben. aud) mil
tnaS mag unb geburltdieit ein i)tli(f)e Dfienlltc^e ungegeigle Dbtlt|<it
geftraft werben fDQ, cnnb wie bai pfaruoltf jur ge^orfam bcr ftiaff,
aud) bcfferung beä lebend ju erotanen fen, n>uirbl fidi aOcä in bn
ftanbliing bei fenbg bur* ben Deiflonbt Dnb geiAidlitJett ba iMt=
Dibneten felbS finbcn Dnb juttagen.
Tefcriptum 28 ^onunrii
3 1531.
VI.
fi u b i a.
953l51anäei: Hnnolen :c. Dcrjeid;nei a!ä ?it. 1828
SlinSerraon ju allen ßtirtflen j Don ber ftrc^e [ünb Don jrem
idilüfiel trnb geroalt | oiic^ Don bem ainpt ber prieftei.
O. O. 1523.
4 SBL in 4".
954|$anicr: Annaiea typographid, 8b. Vn S. 93 Si. 210 DetjelAnel;
In D. Johannis Evangelion Johannis Brentü Exegesis
per authoreni iam tiovissime correcta et emendata.
Haganoae ex Officina Sece. An. 51. D. XXini Mense
Martio.
— 397 —
In fiue:
Haganoae in offlcina Seceriana excudebatur anno
salutis MDXXnil Mense vero Maitio.
955) Examen XII articulorum a rebellium vulgo sparsorum
per J. Br. institutum 1524i
m&i $.=3. I 384 = 9h:. 591 ?
956) 9Son miltcruttg bcr gürftcn gegen ben auffrürerifd^ett Saure.
1525.
iJonbon.
Saut (Jatdoguc 2c. 141. Saut 5(nfrage In Sonbon toar bic 2(u0s
gäbe j. S- nt*t ju ftnbcn. ^gl. $).^3. I 77.
957) Syngramma Suevicum 1525 0. 0.
92a(ö ©.=3. I ©. 154. Inm. 1. = Sflx. 13 ?
958) ©ommentar ju §ofea 1528.
^a6) ©.*3. I 388.
969) XXn homiliae de poenitentia ex historiis Veteris Testa-
menti desumtae 1530.
g^adft $.*3. I 219.
960)?ßrebigt bon ber Srl^altung gemeinen grieben^ 1533.
Sflad) $).=3. I 392.
961) Homiliae centum viginti duae in Acta apostolica.
Hagenau 1534.
"Sladi $.=3. I 392 = 9ir. 75?
962) ^ßrebigt : SJom SJonner, $agel unb attem Ungewitter 1539.
madi ©.=3. I 473, ögl. 485 ff.
963) ©n Stroft fpruc^ | SBiber ben Stürdem | SRan t^ut jfet
aOentl^alben jagen / 1 äc^ ®ott wer nur ber lürd erfd^Iagen^l
©rf enn bici& jelbg / »are 85üf g toürd / | (Sott fenbt bir ^ülff
»iber ben Znxd^ \ Qnx l^ülff ift er ottjeit bereit / 1 SBie bt8
S8tt[f)Iein fein titr^ aiiieigt. I SBngeretfef igfcit ,' ©ünb / Safter /
Srf)Q]ibl / j Srcibt ben bürden ju bnS jnnS (anbt. | 2R. ®.
XLHI. I
4 331. in 4".
(Sufloben. Sifln.: Sij, Süj. Slm (Snbe bc« GAcbiiflte«:
eüie onbett Siaägabt terntirfinel ©tgie: Siic^ertifinp 9!r. 1416.
§elmftebt, Stuttgart.
964)[rtrt]3nbilem©prui^/ | wirbt furgoettiött/ | 2Ba§ bei lobi '
fein I @un/f)Qb giert. | 3:obte/am Dierteti. ] 3. SB. | M. D.
XLVI. I ©etrurft burd) 2K. Sriegftein ju Stugfpurg. |
4 m. in 4".
gjarfi Siucsnnäti 27, 9h-. 90, ^ctife <ßt. 1551; fdiraaTiE 3(onl)lcifl(.
965)SlSIen ef)nflen / | roünnfc^c ii^ äroar/ | ®ebiilbt im ditä^il
jum SUeüwen 3ar. | M. D. XLVn. | ©etrudt bur*
2M. Stiegftein ju ^Üugfijurg. |
4 m. in 4».
aKit ftfironräev SRnnblcifte. 9tac6 .(fucj^näfi 27, 9!r. 91.
966) ^oftiHe übet bie Söangetien fo man burc^ baS ganje 3o^
nac^ öltet c^riftlidjet ®etooI)iiE)eit bem SSoIte ©otteä pfitgrt
für,iulragcn. Stu§ Srenä'ä ^omilien gejogen. granffu«
1550.
fol.
9(Qt6 ii.=3. n 471; =9Jr. 279?
967)3Inbrea5 Ofianber: Jo. Brpiitii dogma de insttficatioiw,
collectum ex eins maxime claris scriptia ca 1550.
^otf) §.'3. II 472. aiet Srud ift auä) ^Bllei (Mnbr. Orion»«
1870, ®. 5ö5, anm. 128) un&elantil geblle&en.
968}Brevis explicatio .Tonae 1553 Srantfurt unb Siütnberg.
9?a4 S).^3. II 472. ^turffe^ler flatt Joauae = *Bt. 255?
969)9Bie man fic^ ^tiftli(^ jum Sterben bereiten tolle. ffiittfn=
betg 1553.
gja* £.'3. II 473.
— 399 —
970) ßated^igmug in polnifd^er Sprache, ca. 1553.
^adj Acta historica Poloniae IX, p. 1, @. 402: Bernardns
Yoievothka, civis Cracoyiensis . . . Brestiam, qnae in Lithnania
est, commigravit, ubi auctoritate Palatini Vilnensis Radivili vertit
Luteranos libros in linguam Polonicam ac in vnlgum edit. Emisit
iam, ut audio, Brencii catechismum . . . ^a ber $rtef t)om 25 3(in.
1554 baticrt, fann, wenn anbcrS ba§ ut audio feine S^öufc^ung tft,
Sflx, 637 ni*t gemeint fein.
971) Kommentar jum SRömcrbricf. (latcimfd^) Commentario-
rum libri tres. 1554.
^ac^ §.»3. n 472.
972)Drbnung bt^ ®ottc8bienft unb Scctioncn in bcn ^loftern
ber 5ßrdlaten be8 gürftcntl^nrnS SBürttcmbcrg , »ic t^ bi3
nff ein gemein d^riftenlic^e ^ergleid^nng \oU gel^alten werben.
1556.
^a* ^.=3. n 303 ff., too^l = 92r. 605.
973) In Ecclesiasten Salomonis commentarius 1558.
ma6) ^.=3. n 472.
974) In librum Judicüm et Euth commentarius 1560.
92a(^ |i.=3. II 472.
975)?ßaffion na6) J^iftorifd^er 93efcl)reibung ber öier ©öangelien,
im Sateinifclien aufgelegt bnrd^ 83renj, oerteutfcl^t mit Figuren.
SWümberg, SJaubmann 1561.
^adj §.=©. II 473.
976) ^rebigten öom §agel. V Tibingi 1562.
4<>.
giia* 3. «ßinbor in 3a^rb. b. ©cfeHfc^. f. bic ®cfd^. beS «Prot, in
ÖfterreitJ^ 1903, ©. 171. SBcrmutUcf) ibenttfd} mit Sflx. 426, boc^ gibt
^. al§ Übetfe^er ben $ofprebiger D. M. ^ulbtx^ an.
977) Commentarius in Esram, Nehemiam, librum Josua. 1563.
92ad^ ^.=3- n 473.
978) 5ßrebigt : 3Som S)onner, §agef nnb allem Ungewitter 1564.
9^a* ©.=3. n 473.
979) Ta Cell Catehismus eni Psalmi etc. 1567.
S. eij«: 3a6rb. in eJefcüf*. f. b. ©ej*. be8 ^lot. in Öftetr. 1884,
S. 18, Bg(. S^nutrcc a. a. D. S. 119. 3fl ni*! ibenti(4 mit
Mr. 482, ogl. 9ir, 650.
980) Sirci)enttDftiUe erftet Zeil (Slboent— ^ßarmarum) 1567. grünt«
fürt, Egenolf.
Saut 9!r. 484, bie ein SRegifier jii bieten leilt enlfiält.
981) Ta Celi Catehismus eni Psalmi 1570.
f. eije: 3a6rb. ber ©efellf*. f. b. ©e^. be8 Slot, in Cfitti. 1884,
S. 18.
982) AGENDA, | TV JE KOKV SE | TE IMENITISHE 1
BOSHIE SLVSHBE OPRAV« | lajo po M'ü-temberrki
Cer= I kovni ordnungi, | Slovenfki. | SBirtembergifify; Sirc^n
agenb | aääinbild}. | [^otäic^nilt.] | I. Cor. 14. | Puftite de
SB vfe poshtenu | inu poredi rovna. | M. D. LXXXV. |
24 sei. in 8».
eije (Sa^rb. ber Qltfeßfd). f. b. «efcft. bcS *^rol. in Oflert. 1S95,
©. 173) bemcrtt boju: ,.Sie(c Mgenbe jct)eint ein futjer, proEtifdin
SuSjua au8 bet logen, „(leinen iütrttn&. Ä.O." [Wr. 250] ju iein. mit
ber tic Oielfa* iufommenftlmmt. T^oii märe au* Sruber'3 untt»
btüdtc S.D. [Wv. 440] ju Derg1ei*en. S)»t SJutot bfefeä HuAIein« ifi
roie berjcnige bc§ 93t.'fi^eii fiflted)Lämii8 ©Itibifi^ [Sflr. 561] unbctonnt.'
983)Sl3n fenbebr^ff / an b^e / betrüb | ten / Criften / bec ftalrt/
nioltiaii I fien off iaS fic |"1] beftenbigf inot^ | ten bleijben ,' b(i8
Suongelion | cju / Itiben / onb ,. bie ; ^eucfie I [(c^en ■ prebugtt ,
l)Qffen I '^^tsi DW*' ?<1^ I 3 S I eftimatu« jum cum
befanbentibu« in tacum foctuel (um ficut E)Dmo intet mortujrt[Ij
über ©Hol- [!] 87 \
6 931. in 4".
Seete ®. leer. *lBrgn. g. 1. e. a. Cfienbar ou« ber SntcriaiBjdt,
benn bie $rebig{c finb burif) Q)eiua!l oerlrieben, bie %au^t iDtib Dm
ben Rfllöoliten an fc^on eOnngelifA ©etauften roiebertioll. 5?f. nimmt
bie ^ßrebiger in Stfiuf. ba (ie ber Oewall geioidien.
^elmftebt.
984) S(«^ S. Wl. Sidiinann: ffieJtcnburaä oltiiieberiäAfijAe Citerolut H,
19 (1870) übtriepte So^. greber eine
— 401 —
^rebigt öott 93r. ,,fiber bic Slrtcn ber fiügc"
unb mibmcte fic bcm SBürgcnncifter Sranj SSeffcl ju ©tralfunb.
Offenbar = ißr. 290.
986)2(uf bcr UnibcrfitätSbibl. ©ttafeburg befinbet p* ein 2)rucf, bcffen
Xitel genau mit SRr. 400 übcrcinfttmmt. 3)er SBb. enthält aber nur
bie SluSlegung be§ Dlic^terbuc^ed, ber SRcft jc^eint ju feilten.
986) 3o^. gr. (Sffriftop^ SBciffer: 5«ac^rtc^tcn öon ben (Sefcfeen
beg ^crjogtumg SBürtt. 1781.
@. 69 nennt eine Äaftenorbnung öon 1567: biefelbe ift SRetiftfier
[92r. 609] SBb. 12, ©. 347 unbelannt geblieben.
vn.
£e|te ViadiUaqt uttb fietiilitigttitgetu
1540.
987) Äerdcn Crbe | ninge / too mcn | fid / httjitt mit bcr fierc |
önnb Sercmonien | l^olben fcl)al. | 3Ritf) bcm Sa== | t^cc^ifmo
önb !t)n* | bcr 2crc. | %i)o SRoftod / 1 b^ ßubowid^ S)^cfe |
©cbrudt. I M. D. X. L. |
136 931. in 8<>.
3m erftcn Sogen abweici^enb öon ^x. 110, im übrigen gleid^. SBgl-
^. ©c^nell. in : 3tfc^r. beS SSer. f. nieberfärfij. StM., f&b. 1, 280 f.
SRoftotf [5ßrit)atbc[i|].
1553.
988) Fondamento della religione christiana per uso della
Valtelina da Pietro Paolo Vergerio, Vescovo dl Capo
distria M. D LIII
SBgl. ob. Sfir. 822, 824, Serapeum 1858, ^r. 50, ^ubert : SSergerio^
publij. Xätigfeit, ©. 286 92r. 76, ©c^iefe, in: Cuellen jur ©c^weiger
®cf(ö., SBb. 23, 6. LXVII unb LXXXI, ögl. 9lr. 223. Sft Über*
fe^ung be§ S3r/fcf)en ^ated^iSmuS.
S33o öorl^anbcn?
26
989) SSnberberitfit / | mit fampt faen (Sebdl^en / | toie bcr an
etlichen octl)en / bi= | fer jetjt / offciitlid) Wirt | gehalten. | 3Ji.
3), Sei. I Sp^ef. öj. I 3r ÜEinbet / ©egt geöotjaiS eiiietn |
eifern / ®ann baS ift biflit^. |
gntljält SL 6 ff. bcn :
Sign.: SS-Sd.
Ulm.
t SatediiämuS. 16 S. Guftotxn.
1598.
990)CÄTECHISMVS: | I)a§ ift/ ] (Sin tur^er | nnb Surnmari
fcf)er fflegriff/ber | ©e(^§ §Qiiptftud ll^riftlic^er [!] Ie^r/|
H)et(f)e einem 3eben Ef)riffen ,' ^n fei=^ ] ner Seelen §eU / gu
roiffen Don ! nüttien. i ältit änget)eriif)tem ^ate^ \ 6}i\mo
©Dctor SRartin ßutt)et8: unnb | Sljtifliic^em nnberric^t / für
3unge Dnb [ Sinfallige Ceüt^ / melt^e begern | jum ^eiligen
2IbcnbtmaI | äuget)n. ( 5ür bie ffiirdjen ju 5ßim / in | ©tatt
tnb ßaiibt. ] ®ebrudt ju Wm i 3^urdj | 3ot)ann Slntonj
SBIdatt. I 1598. 1
8«.
Enthalt 181. äff. beit St.'f^en .fialecfiiSmu^ (lei(f)t übEtatbeitet).
13 ®. Guftoben. Sign. : a^— Wj.
Ulm.
1632.
991) Klein Qatect)ifmuä. | 5Die nötigften | ©tiid befe ß^tiftü^en |
©laubenä in gragroeife gefteUet / auäi | gorni julefen tmnli
betten julel)> | ren/für bic fiin= | ber. | [iüignette: Sefräitjter
aJiann im firanjf, rec^tö einen SiDfig. 'inf^ e'Hf SBoge
^altenb, oben jraei Engel.] | MARC. X. | ßa(fet bie Äinber
ju mir tommen / bann [olcfier ift | i>ai ^immelreic^. | Ii'i
hingen/ | Seq 3ot)an Gontob | ©e^felern/ | 3m 3a^r 1632.1
(Sntlätt auf Bt. 3" ff. bcn Sr.'fdiet
©(gn.: ^Uii, «0, S9.
Ulm.
fialEdiiSmiiS. 12 ©. CufroE*n.
403 —
1701.
992) »iblif c^e8 j ®c^Qfe*5f dftlein / | Ober | «oOftanbigc« | (Spx\x6)
SBudE) / 1 3)ic ©bclftett | Äern^Sprüd^c | ßi^ni toal^ren ©tauben /
®6tt* I lid^en SBattbel uttb frdfftigcn Xroft | im Scbcn unb
Sterben gefjorig; | Snfid^ begreiffenb: | unb | gromen ©Itern
unb @cl)ulmeiftern | SBornel^mfic^ aber ber lieben | ©c^ul
Sugenb | ßwjn 9lufeen unb beffern Unterricl)t öerfaffet. | 3n
Vll. Steilen. | äßit iJurftl. ^re^^eit nic^t nad&jutrutfen. 1
[3)ai5 ^erjogl. SBürttembergifcIie SBappen.] | ©tutgart gebrudt
unb öerlegt burd^ ^^^^ Xreu/ | §off* unb Kanfele^^Suci^
brutfern. | [Ouerftri^] | 3m 1701 §eil*3a^r. |
empit m. 7'>ff.:
S)er SBren^ifdö^ I Katecl)if mug* | 5)ie [!J berfelbe öon öielen |
Salären ^er | 3n bem | ^erfeogtl^um SBür* | tembcrg üblich
ge* I njefen. j
17 @. in 8«.
paQin. öon 15—30 [fjel^lcr: 32 ftatt 23, 31, 72 ft. 26, 27]. Äopf*
titel, euftoben. ©ign.: )( )(-)( )(ö.
Stuttgart.
1732.
993) S)ag I SWeue SBiblifc^e | ©d^afe-taftlein, | SBefte^enb in einer
orbentUdö^tt I Sammlung | 3Son | Siblifd^en @prücl)en / 5ßf al* |
men unb Oebetten; | Qnm Oebraud^ ber | ©deuten in bem
§er|ogt^um | SBürtemberg. | [S)ag §erjogI. SBürttembergifc^e
Bappen, recf)tg öon bemfelben: 17, linfö: 32,] l.äRit $od&
gürftlic^ ©ndbigft * ertl^eiltem | 5ßrit)iIegio. | [Cluerftri4]
©2UXS®2l3fi2, »erlegtS S3ernt)arb äßic^ael aRüaer. |
(Sntl^ält auf S3I. ß^'ff.:
3)er S3ren|ifd^e | Satec^tfmug^ |
13 ©. in 8«.
t)acjin. öon 4—16. tojjftttel, ©uftoben. ©ign.: §(3— Slß.
©tuttgart.
26*
1830.
994)®pru[^6u[^, bcfteEicnb iti einet neu eingeriditelen ©ammtung
bon btb[ilii)en ©pri'ii^en, ^falniEn unb @ebden jum ®e^
broudi ber Schuten in bem Äonigrei^ SBürtemBerg. [2 Duer=
priese.] SUiit fiüniglid) SHäiitlembcrgifctiem ^riDiEegium gegen
ben 9Ia(^bru(f. [Cuerftri^.] 9ieu(lingen, im Sßcrlag bei
3afo6 griebric^ Salbfett. 1830.
Snlöält auf W. 6 ff. ben «t.'ii^eii flaledjiämuä. 16 S.. VQain. Dm
12—26. (sign.: S, SB;.
Slutlgart [fionfiftorialbibUot^Ef].
1843.
)) gpniciibHc^ ober ©amralunq Don bibtilc^en ©prücfjen jum
©ebraiid^ in ben eBQn9eli[tt)en ©rf)iiten beä ffÖnigreic^S
SBJürtemberg, mit einem Slnfjonge Doii fur^ien ®ebeten. [SJaS
ffg(. Sffiiirüembergiicfie aßoppen.] [Cuerfftic^.] SReutlingen,
im ffierJag bei Sarob griebrid) ÄatbfeU. 1843.
h
Entöfin nui !81. 3if. btn Sr.'id|en
6—17. Sign,: «.
©tultgort [fionfiftorialbibtiot^ef].
1867.
996) i^gjetbe,
nur bie SatireSja^l:
1867.
unb btn S"!"?-
i«eue StuSgobe [raie fflr. 622, m^ in beral. 9kriftge]~
enll)Qll au\ ig. 5—17 ben ör.'i'dipn SaiccftiäntuS.
Snltlingen [^^.^rinotbefi^].
1893.
997) 3ol)annc« Brenj. aSHirttembergS 9tef ormator. SluÄgemä^Ite
^rebigten. 3)iit einer einicitenben SDionograp^ie ^rou8>
gegeben Pon $. ^refiel, Stefan a. 3). in Tübingen, ßtipjig-
- 40Ö —
S)ru(f unb SScrIag öon gr. SRic^tcr 1893. (S)ie ^rebigt
ber tirclie S3b. 24.)
enthält 92r. 59, 77, Überfefeungcn au§ S3r/§ ©omilicn ju 3Katt^äu«
unb Sufa«, 5(pofteIgef(öic^te unb ber ^ofttUc.
Sn §elnt[tcbt ift noc^ üor^anben SRr. 735, in Ulm SWr. 3, 28,
39, 42, 116, 207, 237, 245, 263, 268, 306, 324, 327, 367,
385, 387, 394, 396, 403, 406, 429, 460, 467, 541, 543,
546, 551, 554, 558, 568, 571, 591, 678, 729.
Su 9^r. 605 füge «ßr. Sflx. 4öl unb 45&. 3u 92r. 37 füge fitn^u: ^.=3. I
388, äu Sflx. 311: ögl. ©cfinurrcr a. a. O. ©. 217, 92r. 353 im
SlÜcl feftc l^intcr EVANGELIORVM ein Äomma, gu «r. 365 füge
l^irt^u: ^.'3. II 472, ju S^ir. 640 füge l^ttigu: bgl. aucft 3ttöentarto 2C.
II 9?r. 276 bis c.
«ßr. Sfir. 89 (XXVII) ift auc^ abgebt, bei 3. ^. galdenftein:
Chronicon Suabacense « 1765, ©. 200, «ßr. S^ir. 64 ftnbet \xä) in
beutfci^er Überfe^ung autft in 9^r. 632 unb 677 unferer SBibIiograJ)]^ie.
5)te ^orrefponbcnj jtoifd^en S3r. unb a ßaiSco ift aud^ abgebrudt bei
®erbefiug, Scrin. antiqu. 112, 728 ff., ögl. ©c^nurrer, (Erläuterungen 2C.
©. 248 (bortfelbft 9'2ä^ere§ über bie beiben bei «ßfaff, Acta et scripta
[9lv. 600] @. 107 f. gebrurftcn ^Briefe).
@in bon ©errn $rof. D. b. ©d^uberts^iel mir gütigft gur SSer*
fügung geftcHte« Wh. öon SSeefenmel)er (gefd^riebcn 'äpxM 1829):
©oHedanecn beS 2). 3o^anneS SSrenj ßebcn unb ©ti^riften betrcffenb
öerjeid^net folgenbc Brentiana: Sflx. 4, 5, 8, 11, 671, 13, 14, 23,
28, 26, 27, 33, 35, 42, 47, 44, 58, 53, 62, 63, 70, 79, 84, 96, 99,
116, 121, 122, 132, 135, 141, 964, 965 (bie ^utorfc^aft Sr.'g on
biefen legten betben Si^ummern bezweifelt Sß.). Sß. »eift ferner barauf
]§in, ha^ fic^ bei Dec^Sle: S3el)tn-. j. ®efd^. be« »auernlricge« 1830,
©. 442 abgebrucft ftnbet: M. 3o^cin 95rcnjtn 55orfteIIung an ben
SRat in $all megen ber SBeftrafung ber S3auern. gerner cerjeid^net
SS. J. 3- 1527: „Annotationes Johannis Brentii in epistolam Pauli
ad Romanos. 8^. Mst. 124 SBI. 5lm @nbe fielet : Laus tibi Oriste,
Rex eterne. finis. Anno 1527. Scripta per Petrum R. Anno
1533. OnnoISJjac^. SBal^rfc^einlic!^ bie erfte, nidftt gebrucfte, ejcgctifd^e
5(rbeit bcS S3r. S3e^ bem 3^^^ 1565 wirb ein Kommentar beffelben
über biefe @piftel angezeigt werben [9^r. 447], wo er (5. 2 ber
^ebifation an ben ©er^og ©l^riftojjl^ öon 3öürttemberg fagt : enarratio-
nem, quam in hanc epistolam iam olim sparsim adnotaveram,
et hoc tempore recognovi. 2Bal^rfcf)einIid6 entpit biefe |)bfd^r. biefe
enarrationem." SSol^in ift biefe wertboHe $bfc^r. au§ S8.'§. S^cpg
gefommen? (Snblicfi üerjeic^net SB. 5. 3- 1^38: „Catechismus Joannis
Brentii per modum dialogi concinnatus. Tubingae apud ülr. Morhard.
1538. 8». I^lngef. in Tübinger ®el. ^Cnj. 1804, @t. 34, @. 267."
^F
406 ^ ^^^1
^^^mp
^9
^H
Wj3o5[™6«tatm&ie9äimim!rnbfri8i61iD9rWöie, lD0f«nni(StdiT6riflefÜBt(lS.Mrf M
SMcSd|riftfiiDflnSrenarmbnad)ien(^(rrnHmfiifc^cnStii^»i)rtenfl(oibiKt 3)i{ ■
Stamen het gütfteii ftc^en unter i^tcn ülnban. ■
ai™«liu8, ®g. 301.
mmr. 31b- 627.
^attolfl, goS- 18, 41, 99.
i8cc6iuä, ipijU. 815.
-, ©tep^QR 186, 187, 188,
202,
»ecl, mtt)a\az 38, 43.
205, 204.
Sateenien, S^rift. 181.
-. iBonbfllinuä 229, 230.
-. 3o^. 181.
MidiiTiBer, e&rfftDl)& 942.
SBeßiuS, aßadin 595 f. iSnfteaio.
aibet, läca^muS 92, 174, 709,
801.
SB«9, eiimel 577, 579.
-, •Warn. 816.
Berg, 3d6. bom 206, 213, 260, 274,
«infamer, Mnbt. 30ö, BIT.
292, 335, 364, 371, 418.
SlBibQ*, aHeltfeiot 126.
-, - grben 314, 457.
«mSboxf, 9tic. 433, 794, 801.
-, •meld). 596.
arafterbaniua, 3o5S. 681, 815.
Sertiliarbinuä 387.
anbreoc, 3al. 338, 367, 389,
552,
Sflevilin, aarl^. 880.
641, S. 321, 9Ir. 725, 728,
733,
SSeriDnlbl, SoI. 214, 254.
794, 795, 801, 842, 846, 880
905,
Bffle, mit). 624.
918, 934, 940.
SBeurlin, 3qc. 244, 394, 396, 713,
Anwalt, 00. ü. 562.
794.
amolbl, !B. 82Ö.
iBsger, ©attmann 211, 212, 214. 254,
— , aSaltfi. 944.
271, 272, 273, 274, 314, 362, 371,
HHti(abtr, «nbr. 801.
398, 421, 429, 442, 447, 467, 467,
533, 620, 634, 652, 792.
^nin^art, SJal. 140.
-, 305. 615, 657, 680.
Saltioru. So^. 143.
Stja, 21)b. 886, 914, 918, 928. 928.
öapfl, ajolentin 165, 167, 180,
202",
950.
203, 666, 674.
»ib«, ItiDHiag 233, 271.
fflortfiolomeiii, SSbam 808.
»iblianbet 817.
Saijafonlnnn, ffllonriflitor 246,
Sibeniba*, 5tl. 730.
»üijt. SR«. 408, 515, 662.
»ibcnba*, <Sbtt% 643, Sä*.
SBou« 688, 689, 690, 691.
-, mi^, 377, 513, 916, 934, 937.
«au^öfer, 30^. 3flC. 597.
SSiHicanu«, ISeob. 684.
407 —
»laurcr, Imbr. 686, 8ö3, 860.
»tum, midi. 697.
SBö^mcn, 3Kajtm. ö. 381, 382.
Soquin, ^. 538.
fßon^au^, Tlaxt 842, 845, 943.
SBraefer, ^anS bc 363.
SBramburghtS, ?ßaulu8 889.
Sranbcnburg, Sllb. ö. 35.
— , Sllbr. ö. 234, 425, 716.
— , ®g. ö. 51, 572, 699, 700, 701,
797, 798, 849.
— , ®g. fjricbr. 205, 551.
— , Soacift. ö. 111.
Sraunfd^tücig, ^r. b. 453.
— , mif). ö. 453.
SBrcnnccciu«, Sol^«. 801.
S3reng, Qo^anne^, Sßom Slbcnb«
ma^l 181.
— $8on bcr SCbfolution 319.
Acta apostolica 75, 82, 113, 114,
146, 248, 379, 458, 568, 961.
— (bcutfcö) 206, 276, 625, 997.
De administranda pie re-
publica 23, 200, 231, 259, 591.
A c t a in Tridentino concilio 242,
243, 244, 600.
— (bcutfcö) 245.
— (italieniW) 246.
Arnos 39, 40, 62, 131, 193, 452,
551.
— (bcutfrf)) 668.
SH^oftcIgefd^id^tc f. Acta.
U\>olalt)\t 796.
Apologia Confessionis Wirt-
temb. : n^oXeyofieva 288, 306, 394,
571, 584, 830.
— (ttalicit.) 307, 831, 833.
— Pericope 1 : 308, 341, 394,
571, 584, 834.
— 2a: 329, 394, 395, 571, 584.
— 2b : 330, 394, 395, 571, 584.
— postrema : 355, 394, 571, 584.
— (beutf*) 515.
Argumenta sacrae scripturae
135, 136, 148, 166.
^^cnjf So^anneS, Argumenta
ihtnm) 167, 168, 182, 260,
292, 335, 364, 418, 478, 507, 516,
536, 581, 635, 636.
— , ^omiltc über btc Äraft bcr Sluf ^
crftc^ung e:§riftt (cnglifc^) 189.
— , SBon bcr ^crrlicficn S(uf =
crftel^ung (J^riftt 267.
— , S5cbcn!cn:
Ob bcr abfd^eib bed ^^igen
Slugf»). 9lci*8tag« 798.
Consilium in causa censurae
ecclesiasticae ad Lyseri
epistolam 605.
SBann bcr Äaifcr eincd Con-
cilii begehren wiirbe 730.
SBctr. Concilii ju Xrlcnt
730.
Eestrictiones in quosdam arti-
culos concilii Tridentini
800.
Epitome consilii de restaur.
concordiae 605.
Sßon ©traf bc8 ©l^cbruc^S u.
©urcrct 798.
5)a6 Sf^tcmanb o^nc . . . SSers
mutung gefoltert ... foll
toerben 798.
Sßom toa^ren rechten c^riftlic^en
Glauben 627.
©utac^ten 790, 797, 798, 801.
©ine <)etnl. $anblung 92. %
S3ulfd^aft betr. 798.
Sßon bcr Ätnbcr ©eil unb
©eligfett 730, 731.
SBetr. Missa privata 730.
Judicium de m i s s i s sine com-
municantibus 798.
Judicium de muliercfula in
oppidulo Waidenburg 730,
798.
Ob eine c^riftl. Obrigfelt ben
5)iebfta]^I . . . ftrafcn möge
730, 732, 798.
Ob eine (^riftl.Obr ig feit t^re
^^H j
^^^ Unlttlaneii fdiö^en nibflt 730,
avcnj, 3o6anneä, S9erid)t Don bem
732.
Südllein ^tnxki SSuHinseiri i.
^tnj, So^anne«, Ob eine Obrifl =
Seutestia.
teil, roeiui rie falft^e Z^W
— , Crbenitifte Sefifireibuiig bti
aulrottel, batiii über bie &t=
Dinge auf bem (lonctie gu Srienl
iDifien fienfcfle 73(1.
1. Acta.
ipoifauiicfic §Qiib(img belt.
-, Briefe: 6. SaOf., 9(r. 682 bi«
606.
735, 791, 793, 794, 796.
D& ein eftrifl mit giiteni ®e=
-, - an Wi- D. M\tn 583, 731,
wiffen bm «faffeti führen
798.
mbge. Ob man beibc ©eftclt
— , — de verbJB domini etc. 671,
beä SatniinentS — nehmen
-, epiStola an 6^iiftop6 »■ ^üittem^
möge 637, 730, 731.
berg 326, 327, 328, 396.
gllirfier iPrSbitonten 162.
— , SSomSünbnuä, {SibjdinjiJienfc.
De p n e 1 1 8 , de caiua baptisma
f. JoBUa (beulf*).
dabitatum fnit 730.
-, ißon regtet maftrer *ciftl. »ufee
8B(irumEEri*mtiiRai((^la9en
j. de pöenitentia.
ber tEitil- ©ntöen iiitleifange
-, eeiidje Sufeprebifllen 156,
798.
167, 062.
Sftolfdilag, mann Ial)f. Wt.
— , Trattatufi caauum qnonmaa»
luiber \ia^ läo. timibeln iudUI
DiatrimonialiTim f. Wie in ISfi^
798.
Jocben.
Consilium quid regi Na-
— , Catechiainna'j 35, M, 55, 71,
Tarrae . . . reapondendiim
83, 84, 85, 125, 154. 155, 107,
605.
807, SI9. äl6, SS2, SOS,
28S, 284, 286, 201, 812,
feldii UbeUos 675.
»IS, 343. 384, 4SI, .m.
512, 5äl, ÖH4, Ste. «2», MS.
Strigelii 726, 801.
OJf, 801. 90H. »08.
Sl)uobuä 1559 betr. SOS,
-, - Ibeulfft) 30, 80, 100, 106,
DDin freien SSillcn 605.
115, 143, 198, ÄIL 212, SIS,
»Dm Sudjer 730, 736.
214, 254, 271, 272, «TS,
-, fiurjei Segtii! iinb ^n^dt
274, 282, 314, 336, 389.
bcr ganjcn f). gi^rift (. Argumenta
363, 371, 421, 4S7, «SS.
aacrae Bcriptorae.
549, 598, 599, 602, 606, 607, GM.
— , »efennttii« unb Setiiibt ber
611, 612, 613, 614, 615, 616, 619.
SStologen ... in fflJttrllembcrg
620, 621, 622, 629, 634, 64U, 641,
368, 369, 370, 600.
642, 646, 647, 660, 651, «SS,
— , — (loteinif*) 391, 600.
663, 989, 990, 991, 992, 993 -fl96.
b bie 9lu3goben ber „JSraflflü«- «.
'} aiim.: SalBfetie 3'fffni (i
Bon 1528, feile Biffern bie Stulflaben
Bon fflrellei bjrc. im 3>eattilien tun
.&ai:tm. Scljer, ßuif iüjiffern finb b
( 9tuSgflben pro Bcholis in dncatn
Wirt. (SemBgnlidie Silfeni finb bei ben latein. ausgaben bie Ubtr^ 1
fcßunöen bei Siogrtüd wn 1635, bei ben bcul[(^en boä Criginol bifkr 1
SWflfHid boti 1535 unb fmifllge WuSgaben, 1
^
^^J
— 400 ^
^t^n^, ^ofyirmt^, Catechismns (fratt-
aöfifcö) 71/ 422, 906.
^, ~ (griw^Hd)) 432, 569.
— , — (italienifij^) 822, 824, 988.
--, ^ (polnifi^) 637, 970.
— , — (flaöiW) 190, 293, 294, 380,
381, 382, 383, 482, 535, 537, 550,
560, 561, 582, 633, 979, 981.
— , De clavibus regni coelorum
f. Catechismns.
— , Sententia de coena domini
538.
— , De Coena domini f. b. bcm
^odftDÜxh. ©aframcnt be§ Slbcnb*
— , Confegsio Wirtembergica 219,
220, 221, 239, 240, 309, 310, 311,
356, 394, 464, 547, 553, 586, 594,
600, 601, 609.
— , — (bcutfd^) 222, 223, 224, 225,
226, 227, 357, 656, 627.
— (englifcf)) 563.
— (franaöftfcö) 228, 555.
— (italientfc^) 241.
— (fköifdö) 409, 410, 411.
Confessio et doctrina theolo-
gorum f. SBefcnntniS unb S3cnc!^t.
Consilium f. S3ebcn!cn.
Deuteronomium 541, 542.
2Sie in S^cfacöen k. 38, 43,
44, 45, 656—662, 798, 849.
— (latetn.) 51, 81.
ei^corbnuttö 232, 609, 618.
«om (g^eftanbc 187.
Epistola f. 93ricfe.
Esra 543, 544, 977.
Esther 121, 128, 129, 360,
470, 509, 543, 544.
— (beutf*) 201.
— (englifd)) 559.
Evangelia (Enarrationes) I
184, 194, 256, 277.
— II 185, 194, 256.
— III 257, 278.
— (beutfcö) f. ^oftiüe.
S5rcnj, So'&cinncß, Examen dao-
decim articulornm 591, 955.
—, Exodus 97, 102, 103, 132,
176, 177, 339, 519, 541, 542.
^, — (bcutf*) 109.
— , Slnttoort J)om S^Sf^wcr 515.
— , grrogftüd bcg «rtftl. (glauben«
f. Catechismns.
—, ^ßrcbigt bon Q^rftaftung gemeine«
3rrieben8 77, 78, 79, 587, 960,
997.
r-, Galater 151, 152, 153, 161,
178, 376, 446, 470, 509, 568.
— , ®ebct bcr dferiftlic^en ^rij^cn
174.
^, — ba8 tägliche f. fiSaterimfer.
— , S5on ® e ^ r f a m ber Untertotten
9, 534, 801.
— , Genesis 541, 542.
— , — f. auci^ ©obom u. ©omorrta.
— , 3)ic rechte unb tnal^rl^aftigc Ölu«*
legung beg ganzen ®efe|eÄ f.
SucaS 6 u. 3Jit. 5.
— , »on gtoeierlei ®ott 627.
—, %ntadfttn f. SBebenfen.
— , $rcbtgtent)omS)onner,^agehc.
(flaö.) 426.
^, — (beutfd)) 459, 460, 514, 962,
976, 978.
— , Ob ein $au8öatet 2C. 58,
730.
— , ©ermon öon ben .^eiligen
1, 2.
— , Hiob 21, 36, 49, 145, 337, 430,
520, 546.
— , — {beutfcf}) 41, 99.
— , 8^50 erfd^recflicifte ^iftorien
f. (S^Ud&e SBufeprebigten.
— , ©ermon, »ie baS ^olj beS
ßreujeS :c. 24, 50, 258, §26,
627, 663, 664, 665.
-, §ofea (beutf4) 46, 799, 958.
— , — (lateinifd^) 413, 551.
— , Jesaias 175, 286, 417, 508,
551.
~ 410 — ^
Sienj, go^anneS, Johannes (Ei-
i8venä,3DfiQnnc8,fi(Dfl«torbnung
egesis) 22, 25, 31, 42, 57, 70, 118,
605, 801, Bgl. 972.
638, 56S, 808, 861, 888, 954.
-, ißon ben ßnrntaufetn 1.
—, — (beutf^) 105, 639, 662.
3o5onncä (HomUiae, beutf*).
-, - (Hoiniliae) 1 142, 169, 196,
-, Leviticna 116, 199,414,541,
269, 358, 505, 510, 558.
542.
— , — U 160, 170, 196, 270, 359,
— , — (bfutfcb) 136.
506, Öl 1, 558.
— , Sitetatut über Si. 736-789.
-, - (beutfÄ) 150, 174, 181, 210,
-, LucftBl 93, 98,112,124,133,
652, 667, 668.
138, 317, 295, 322, 423, 554, 578,
— , — Xim: Id) bin in Scg 3c.
680.
188, 203, 496, 497, 645, 557, 592,
— , — n 108, 119, 120, 134, 138,
647.
139, 218, 296, 323, 424, 554, 578,
-, Jonas 467, 968.
680.
-, - {engHiÄ) 517.
-, — (beutj*) 627, 997.
-, JoBua 171, 172,255,392,543,
-, SucQä 6 n. m. 6: 107, 137.
544, 977.
~, ilbev bi( ffltlen btx Süge 9S4.
-, ^ lbeul[di) 4.'>3, 678.
— , An magistratuB iure posait
~, Judicium (. ißebetilen.
occidere anabaptiataa f. ob tin
— , Liber Judicum et Ruth 76,
iDElll. DbetleW bit ffiiebtt>
91, 130, 247, 400, 543, 644, 974,
taufer X.
985.
— , De mftieBtate domini nortri
-, - (beul!*) 104,
Jesu Christi 403. 404, 405, 419,
— , Dogitm de ins t i t i c at io ne
884, 886, 892, 894, 896, 897.
.967.
-, — (beutj*) 406, 407.
— , Äofttnorbnung 208, 209, 588,
-, aSanuftripte 790-801, S.
605, 630, 631, 986.
406.
— , ©ermon Bon btr Sirt^c, i\)vtm
-, Marens 554, 678.
©dllüfiel IC. 3. 4, 5, 6, 7, 8. 61,
-, Matthäus 466, 471, 554,578.
643, 953.
924.
— , flir^tnoibnuna, aStonbcn^
-, — (beuli*) 997.
butg. 111.
— , — (. au* Lucas.
— , SBeiiitDotibemaRaulbronner
67, 68, 72, 73, 74, 90, 237, 320,
®cfpra4 442, 919, 948, 949.
441, 572, 574, 592, 618.
_, _ (iQtein.) 443, 948, 949.
— , — aKetfltnbutB. 110, 987.
-, ^xototoU Dom — ®efprä(ö 461.
— , — aJlömpeigarbtr (tatein.) 377.
-, ffitläuleningiiim— ffltjprä4462.
-, — , — (beut!*) 378, 618.
-, aßelnungDomamtSörifttunb
-, — S4m.eatl.l22,123,618,798.
3te(41!ertigung beS SünbcrS 237.
-, - SBütttemb. 89, 250, 251, 287,
-, Micha 551.
357, 377, 378, 456, 456, 605, 609,
— , Bon äKilberung Mr &ütflfn
618.
10, 11, 956.
-, - {ilaOiW) 437, 438, 439, 440,
— , Libellns aureus f. de officio.
983.
-, LibelluH de inifl8a20.
— 411 —
33tcna, gol^annc«, Sßon ben 9KtttcU
bingcn 632, 676.
— , ©onfeffion unb SBcfcnntntS öom
^. Sfiaditmal^I 539.
— Nehemia 543, 544, 977.
— , ^ieujal^rStounf* 965.
— , Numeri 541, 542.
— , Libellus aureus de officio
principnm 324, 325.
—, Opera I 541, 542.
— , — II 543, 544.
— , — m 546.
— , — rV 551.
-, — V 554, 578.
— , — VI 558.
-, — VII 568.
-, — Vni 571.
— , Orbnung bcS ®ottc§bienft unb
ßeftioncn in bcn Älöftem 972, ögl
audö Älofterorbnung.
— , Defloration über OftanberS
®i{j3Utation 235, 236, 238, 268.
— , ©rfcnntntS bon ber Seigre . . .
Osiandri 234.
— , Pericopael sing. dieb. dorn.
297, 299, 332, 343, 349, 352, 401.
— , — n a festo paschae usque
ad adventum 298, 299, 345, 350,
353.
— , — in praecip. festis 333, 346,
354, 372, 425, 524, 531.
— , — Passio 436, 500.
— , — epistolarum 348, 351, 373,
434, 529.
— , Philemon 121, 128, 129,360,
470, 509, 568.
— , — (beutfc^) 140, 627.
— , Philipper 158, 159, 191, 192,
416, 470, 509, 568.
— , — (beutfc^) 427.
— , De poenitentia 127, 141,179,
297, 331, 959.
— , — (bcutf*) 149.
— , «ßoftillc I 279, 300, 301, 334,
374, 444, 485, 525, 966, 980, 997.
Srena, So^anne», ^oftille II 302,
444, 483, 526, 565.
— , — III (Seft* u. grciertage) 281,
303, 347, 397, 445, 484, 485, 525,
527, 566.
— , — @J)iftcl375,402,468,525,528.
— ^affion 205, 280, 304, 486,
567, 975.
— (flaöif«) 540.
«ßoftiHc (tiatjifcö) 412, 425, 498,
499, 570, 638.
Prooemium 702, 727.
Äurje Einleitung in ben SSer«
ftanb ber ^xop^titn 679.
Aliquot Prophetiae 681.
Psalmen X, LIX, XXXV 801.
— XXIV 321, 393.
— XXXVII 249.
— (beutfdi) 275.
— LV 229, 230.
— XCIV, CXXX 163, 801.
— CX 603.
— Decas I 448, 472, 473, 546.
— II 449, 474, 475, 546.
— m 450, 476, 488, 489,
546.
— IV 451, 477, 501, 546.
— V 466, 490, 491, 546.
— VI 478, 479, 546.
— Vn 480, 481, 546.
— Vin 492, 493, 546.
— IX 494, 495, 546.
— X 502, 503, 546.
— XI 518, 532, 546. •
ein SRatfc^lag 3o^. SBrentit
433.
Seigre öon ber Sfied^tferttgung
ht^ ©(aubend 210.
^rebigt öon ber — 207.
©d^retben über bem Slrtifel öon
ber ©ered^tigf eit unb 91 e c^ t f e r 1 1 *
gung 234.
— , Recognitio doctrinaede Vera
maiestate 429, 463, 910, 911,
914, 915, 916.
dicusn.
— Rom
i synodo Tridentina s
1. i
r 428, 4*7, 5ß8, 575. 971, SSrenj, SoIjanneS, Icftomenl 513,
®. 405.
— , — (beut!*) i69-
— , Enth f. Jadicum et Hath.
— , — (beutfE^) 9a, 104. 204.
— . SSon bfin iioitto. ©üttainent
beg 9Ibenbma^l3 31ö, 31Ü. 317,
672, 673, 837, 838, 839, 870.
— , — (iQlein.) 389.
— , 5ßrcbfget SaloBiD }i&, 27, 34,
63, 233, 366, 668.
— , - (loleinifd)) 28, 32, 33. 398,
399, 55 J, 973.
— , Samuel 266, 365, 643, 544.
-, Sdjulprbnung 361,
— , ©enbovbuung 952.
— , ©enbbrief an bie bttdibttn
efirifttii 983.
— , Bententia de libello D, Hen-
ri ci Bullingeri 387, 861 (?), 863(?t,
865, 870, 876, 883, 889,
— , — (beutfdi) 388, 408, 862, 865,
868, 870, 883, 889, 944.
— , ^ifforia Bon bev Sßfrtilgung
6i)bom u. (SoniDirfie 164.562,
579.
— . StU man f'^ c^iUtlt* ju bem
Sterben bereuen fofl 37,59,60,
69, 165, 173, 180, 233, 289, 624.
626, 627, 639, 664, 655. 969, 997.
— , ÜBeriA! wie mnu pd) in fter=
bunten Seuffen 454.597.730,
783.
— , ©umnta her flonjcu t|. S4rifl
|. Argumenta.
— . SytigrammaSuevicum 13. 14,
305, 390, 573, 600, 803, 957.
—, — (btulj*) 15, 16. 17. 18, 19,
&39, 604.
— , Sflnobolotbiiung 605, 609,
618.
— , Sflnubalrcbe 961.
— , Syutagma eonun, qnae . . .
628, 928-942.
-, lobfoä 964.
— , CStUAe Iruflnte (. „Oolj beS
firciijcS."
— , HomiliaesttbincuraioneraTur-
carum 12, 62, 66, 64, 66, 144,
179.
— , — (beut!*) 53, 101, 662, 580.
— , ffioni aürten 577.
^, SJie fi4 SJrebiger imb 2nien
fialtcn iDHen, (o btr Xür( bog
beulf^e IJanb übetfatleu iDüvbc
47, 48, 53, 94, 95, 96, 101, 117,
577. 596.
— , 22 »rebiglen ben Süvtifdieii
firleg bcir. (. HomiUae sab incnrs.
TfircannB.
— , Kroitlfirudi miber ben Sürtcn
963.
— , De personali nniooe dnarom
naturavQm 385, 386, 420, 523,
548, 855, 856, 857, 856, 8&9, 860,
861, 863, 865, 870.
— , Sag bie Urfad) fei, bag yxii
bic,jo mnnfiut&erifA nenn« )c. 367.
— , SBotct Unjer 186, 202.
— , Sttitotionaorbnung 605,
609.
—, ißDtrcben ®. 320f., *)(r. 693,
694, 696, 697, 702, 706, 715, 725,
727, 729.
—, ißrebtgt Don bei SSabrbeit u.
aüge 290, 984.
— , Ob ein lueltl. Obttlelt . , Sie
ÜBieberläufer . . rieten lafjm
möge 29, 263, 340, 585, 644.
-, - (franjorit*) 264.
~. - (liDOanbif*) 696, 670.
— , — (iQleiui(cfi) 261, 262. 416,646.
— . ^vDjeü, Wie eS fol gehalten
mecben mit ben Sliebertäufern
338,
— 413 —
S3rena, So^S.jr. 541, 551, 554, öö8,
568, 729.
SBrubacf), «^ctcr 12, 75, 82, 84, 86,
91, 93, 98, 102, 103, 108, 112,
113, 116, 120, 121, 124, 127,
128, 130, 131, 132, 138, 139, 142,
144, 146, 148, 159, 161, 169, 170,
IIb, 176, 178> 179, 192, 193, 194,
195, 196, 197, 199, 211, 215, 217,
218, 221, 239, 240, 247, 248, 255,
256, 258, 266, 269, 270, 275, 277,
283, 286, 288, 295, 296, 297, 298,
299, 300, 306, 308, 309, 312, 315,
316» 322, 323, 327, 328, 329, 330,
331, 332, 333, 334, 337, 339, 341,
34a, 344, 345, 347, 348, 349, 350,
355, 356, 358, 359, 360, 365, 372,
373, 374, 375, 376, 379, 389, 390,
392, 394, 395, 396, 397, 398, 400,
401, 402, 403, 413, 414, 415, 416,
417, 419, 420, 423, 424, 428, 430,
431, 434, 435, 436, 442, 443, 444,
445, 446, 447, 452, 463, 465, 467,
468, 469, 470, 471, 620, 634, 652,
695, 696, 725, 792, 878.
— , erben 508, 509, 510, 511, 519,
520, 521, 525, 526, 527, 528, 529,
531.
SBrüdE, ©reg. 695. *
SrunniuS, tlug. 432.
SBucer, maxtin 305, 671, 684, 801,
802, 817.
SBugen^agcn, Sol^. 305, 540.
«BuHinger, $ctnr. 387, 388, 403, 406,
407, 408, 419, 420, 429, 463, 795,
804—814, 816-843, 845-848,
850—875, 877—919, 922-931,
933—950.
SBurger, 3o^. 498.
S8u|c^, ©erm. 28, 32.
ffialöin, 3ü^^. 539, 810, 814, 829,
836, 838, 841, 843, 862, 870, 873,
886, 890, 894.
datncrariuS, Sood^. 794, 796, 801.
eanifiuS, $ctr. 840.
6:a^)ito, Söolfg. 684, 686, 802, 804,
805, 806.
6:arlftabt, 539, 916.
earoIuS, 3o]^«. 585, 595.
eafeliu«, ®. 305.
eoffanber 595.
©afteflio, @€b. 595, 817.
e^emerhm«, SRob. 133, 134.
e^ctnni^, SSlaxt 584, 733.
e^oüet, 3ac. 586.
— , $ctr. 586.
e^^traeuS, S)at). 547, 555, 714, 731,
733.
©(Uten, 3oa(ö. 585.
©ob^am, mmam 517.
ßocciuS, (Beb. 25, 31, 42, 53, 57,
101, 102, 103, 109, 308, 341, 706.
— Ulr. 919, 920.
Solb, §lnbr. 706.
©onfui, ©tej)]^an 410, 411, 412, 425,
426, 437, 438, 439, 498.
©0^), £uc. le 555.
6:orDinu§, ®g. 505, 506.
©rato, 3o^§. 216, 252, 351, 352,
353, 354, 384, 512, 576, 714.
— , erben 561, 576.
erett f. ^eir.
©reniuS, X^om. 589.
ereulner, SSett 433.
eruciger, ©afp. 203.
— , Selij 865.
©rupuS, Wlaxt 541, 551, 554, 568,
569.
©urio, eoeliu« 6cc. 822.
Salmata, ?lnton. 410, 411, 412, 425,
426, 437, 438, 439, 498.
S)aImatinuS, ®g. 540, 560, 582.
^at:^enu§, ^etr. 905.
®Qubmann, 3o]^8. 173, 205, 267,
268, 310, 324, 325, 637.
5)ebeecnnug, ®g. 731, 732.
S)en]^am, ^enr^ 517.
Kenianer, SSoIfg. 181.
^ ~
•^W^^^^^^^^^^^^^^^^^^^H
^^^1
®i(6baA, 9fic1. x>. 878, 893.
Sa&er ^^^H
DiEtertiö, SSelt 52, &6, 64, 65, U4,
3obiiciu8, 3flc, 580.
179, 260, 292, 335, 364, 418, 487,
-. Zm- 887.
507, 516, 522, 536, 580, 581, 635,
aolcienftftn, 3- ©■. ©■ «5.
636, 798, 801.
ge^n. 3d^. 168.
Kiep, SublD. 110, 150, 290, 317,
Scietübenh, ©igm. 463, 456, 487.
419, 987.
— . Zitron. 505, 506.
SiDet, m<t,. 338, 795. 835, 846.
^ICLCiuB, aRntti, 235, 237, 238. 677,
Eiftelmcljcr, e^ltian 791.
733, 801.
— , Samperl 791.
aieif^er. fStbv. 620.
Iiolflen, SKetlen b. 168.
glei((f)5QUei: u. «po^n 621, 622, 996.
ajotnomennin, 3Korg(ir. 801.
%omt\, 3ac- 641.
ffiurler, 9[nton 257.
Srcdll, aiiartin 794.
%nn, m- t>. 18.
Sreber. goSonn 160, 290, 317, 319.
«ber, ¥aul 539, 733, 801.
ffifcrbQ*, 305- 155, 198.
greneau, ^pierre 264.
grcns, fctruS 141, 142, 145. 149,
152. 158, 160, 166, 171. 200, 231,
ffiberöarl, Enip. 579.
259.
effeten, ^einr. 422 [©. 304].
auni, 3oi,. 237.
^iirilCT, CtlD 84.
egenolff, E[)riftian 279, 280, 281,
715.
— , erben 301, 302, 303, 304, 4»),
484, 485, 486.
©atleiibfrg. Ukibr. u. 482,
— , SiauretHiuS 879.
®aUidiiS, ¥l)il- 87'J-
(Sgl, Bolc. u. 3Db 0. 569-
©adiiä, ißlc. 235, 238, &«4. 603,
egli, Job. 926, 930.
735.
e^eim, E6vi[ti>l)5 861, 866.
föamcT, 3o5S. 939.
e&lng«, SSoIffl. 847.
eit^^om, 3o£i. 655,
©afienmeiiev. S^fi- '^"'^I 599.
©oft, .§iob 23, 28, 32. 104, 105,
eitenbetg, KeiitSort Sraf p 204.
emmd, eani. 366.
200, 331, 259, 276, 305, 691.
-, 3Dft. 694, 807, 811, 812, 813.
gnCQuftiuB, Ulr. = örenj 242, 243,
®Qiibiic6, Utbnn 427, 562.
244, 245. 246, 792, 916.
©cmmingen, X^eob. B. 10, 11, 81,
Cnbter, ®g, 591.
49, 145, 337, 430.
— iBolfg. 592.
enBel&Qtt, Swnt). 569.
— , SRcinfi.B. 591.
Öenpel, Hnbt. IfiG,
1 eraämuä D. 9(otlerbam 106, 651,
ffierlo*, fial^orint 574.
' 702.
©erlas, 35ict. 622.
ernftuS, 26Dm. 891, 902, 909, 913.
®«)6let, 3o(l. eour. 991.
! Sit, 3J(aH)ioS 875, 881, 885, 901,
— , SBal. 514.
906. 916, 923, 929.
mtU, aKott^euB 633.
ISiVlTacuS, Sat. 464.
©lajer I^eopfill 577, 579.
euii(^iu8, 3o6. 9a5.
Slüuburg. Dicton. (Säottr) SJ».
-, — iSp&n) 398.
fabn eiapuUiiFiä 684.
-, 3o^. Subiu. 398. '!^^^H
-, Äbiaö. 580.
ßnobaliuB, ^etti 534. .^^^H
— 415 -
®oIbaft, SJlcI*. 587.
®o(er ü. SRaüenSburg, 93crn§. 76,
104, 247, 400.
— , 3)aöib 591.
— , (Sngell^arb 591.
— , ®9. 591.
— , 3o^. Srbr. 591.
©orelitiuS, Wlaxt 453.
©orman, Qo^. 583.
©ranmunbt, ©l^rifto^j:^ 552.
&xaim, ©arnaUel 163.
©rem^), Sbro. 704.
©retter, ©af^j, 51, 81, 197, 215, 216,
252, 253, 283, 284, 312, 313, 342,
384, 422, 431, 512, 521, 576, 794,
819.
~, 3af. 297, 299, 300, 332, 334,
343, 347, 348, 349, 351, 352, 373,
374, 375, 397, 401, 402, 434, 445,
468, 469, 525, 528, 529, 530, 623.
— , aRic^ael 158, 159, 192, 297, 299,
332, 343, 348, 349, 351, 352, 373,
375, 401, 416, 434, 470, 509, 529,
531.
©ribalb 723.
©riebler, SBernft. 798.
&xit^badi, ^ang 99.
©rüner, 3o§. 1, 9 [@. 312], 77, 664.
©runwalb, 31. g. %f). 623.
eJvuWent)ac^, ®. 465, 471, 518, 532,
541, 542, 543, 544, 546, 551, 554,
558, 565, 566, 567, 568, 569, 571,
578, 582.
— , £)Stt). 518.
®r^naeug, @tmon 803.
®ubenu§, 3o§8. 167, 182, 427, 453,
666.
®ulbetnunbt, ^o^. 85.
©ültitngcn, ^IgneS ö. 275, 321, 393.
— , SBaltl^alar ö. 208, 249.
©unter, 2öolf 204.
©unt^erug, ^etr. 682.
®utfnect|t, 3ob)t 67, 90, 657, 659,
660, 661.
®tt)alt§cr, 3^ub. 844, 876, 932.
Jjaferttiö, Simon 41.
^ainfelertn, eUfabct^ 799.
Malier, SBerc^t. 804, 806.
^aUetDorbeu«, 3o^. 590
©anHjel, Si^ic. 584.
|)an, SSc^ganb 487.
^anfefd), ®g. 257, 278.
^arnifc^, SWatt^. 538, 539, 552.
^arrifon, 3oi§n 559.
|)artmann, 3ul. 617, 626, 627.
4)afen, d^xi^top^ 109.
^attftctn, ©onr. ö. 92.
|)eel, Äohr. 116, 199, 414.
^eerbranb, 3a!. 394, 396, 801.
|)eertt)agen 39.
^clmolb, SBerc^t. 801.
©elniig, «ßaul 583.
^cnnebcrg, m% ö. 104.
^enricuS, 9?icolau8 346, 524, 530,
549.
^enricpetri, ©ebaft. 534, 694.
gerbet, 3o]^. Ulr. 603.
^erbranb, ^ac. 244, 713, 730.
^ergottn, Äutiigunbe 45, 48, 69.
gering, SJli^. 731, 732.
$eme, 9?ob. 907.
$e6, 3o^. 127, 141, 152, 161, 305,
33J, 376, 509.
©effen, W^^P »• 28, 32, 410, 463,
583, 731, 795, 798, 853, 868, 892,
895, 897, 899.
— , mif). ö. 795, 931, 939, 941.
^efe^uFiuä, %iim. 584, 733, 870,
896.
|)effu8, Melius ©obanuS 81, 145,
430.
|)eu6ler, S^riftop^ 441.
|>eQn, ®abr. 289, 305, 320, 654.
^imeruS, ^oif). 684.
^ocf, Slley. 564.
^üffmann, e^rlfto^))^ 158, 695.
— , ®uft. 627.
©o^enlo^e, Slnna ö. 233.
— , ©igiSm. ö. 23, 200.
^ol^l^aufcr f. §oI|l^eufer.
— 416 —
^ol^^cufcr, X^omaS 168.
©omburg, goi^. 703, 712.
Coming, SSili 733.
©ortenfiuS, Samb. 534.
^ofer, ©ittHjr. 857, 859, 860, 863.
^ofiug, (Btanm. 367, 725.
^ofpinlati, 3o^. 872, 900, 904, 915.
^uber, ®atn. 575.
^utcr, (Simon 463, 456.
^^U, 9^tc. 189.
|)^^)eriu§, 5rnbr. 884, 945.
iir^ricug, «|?^iIoJ)atribu§ 633.
grenlcu«, fjranc. 686.
3fenmann, Sol^. 121, 128, 140, 394,
396, 794, 800, 801.
Sftcrreid^er, (Bieplj. f. ©onful, <Bitp^,
facob, etjriacuS 106, 126.
SanSj, X^^om. 595.
3ona§, 3uftuS 794.
Sung, So)^. 858.
Suritf^itfd^, ®g. 426, 437, 438, 439.
albfeü, Sac. fjbr. 611, 612, 613,
994, 995.
tap^jeler f. ©aceHiuS.
Äarg, ®g. 338.
—t ^0^, f. ^arfimontuS.
^arl V. Äaifer 239, 309, 356, 409,
410, 411, 534.
Äetjerg^jerg, Qo^. 387.
Äctter, 5lnbr. 275, 367.
ÄimeboticiuS, gac. 575.
Äir^ener, 3SoIf 369.
Ä^irfdjcr, ^poninari$ 693.
^ifel, ®g. 535, 560.
Älaibcr 627.
mo^jffer, 3o^. 140.
Älug, 3of. 14, 17, 19.
Älut, 3oac^. 595.
Äncaer, 3o]§. 682.
ÄttiQ^t, granciS SBalfingl^am 559.
^obian, SSalentin 51, 80, 83, 87, 92,
99, 105, 107, 109.
Ä^öderi^, 3Solf t). 801.
Äöln, ©ermann ö. 142, 169, 269/
510.
mpmn, ?Jaul 338.
— , ^^ilip^J 338.
Ärafft, Slbam 427.
tren, (5. 535, 550, 560, 582.
— , «Paul 801.
Äricgftein, Wt. 964, 965.
Jad^mann 617.
ßaetuS, ®g. 835, 837.
ßangen, «ßaul 731.
Safco, 3o^. a 817, 836, 6. 405.
SajiciuS, 3ol^. 926.
SairrentiuS, ©afp. 586.
fiauterbad^, ^o% 729.
Saüater, fiub». 463.
Segler, Wlaxt, 453, 456.
SemmeUuS, $aulu§ 580.
— , ^etr. 580.
^tmpixtVLx, Martin 71.
SentuIuS, ^cipxo 849.
Sinf, ^Scngcl 340.
Limburg, Slnna ö. 300, 334, 374,
525.
— , eraSmuä D. 300.
— , Srtebr. ö. 375, 402, 468.
fiöner, ^a\p. 703, 705, 707, 708,
709, 710.
fiontccr, (5;onr. 2:§raf^bttlu8 301.
— , 3ol§S. 485.
fioffiu§, Suf. 715.
Sott^er, midi. 74, 182, 183, 235,
237, 667.
fiuft, 3o^S. 40, 59, 234.
fiünig, 3o^. S^r. 601.
fim^fen, 3uftina ö. 908.
fiut^cr, m, 18, 19, 26, 27, 84, 85,
39, 40, 41, 44, 45, 52, 53, 56,
62, 64, 65, 81, 82, 86, 99, 101,
106, 113, 131, 144, 156, 161, 179,
193, 198, 201, 203, 207, 248, 262,
263, 276, 301, 305, 340, 366, 379,
385, 386, 390, 412, 420, 425, 452,
463, 467, 496, 497, 515, 516, 523,
— 417 -
545, 551, 552, 557, 580, 584, 592,
602, 604, 607, 612, 617, 619, 621,
632, 641, 642, 656, 670, 675, 677,
680, 731, 791, 792, 798, 803, 842,
845, 853, 875, 916, 947, 990.
Su^, ^a\p. 641.
Sl)biu§, ?Karttn 924, 948, 949, 950.
Sl)ier, ^olic. 605.
jttQcflot, 5Iu0. grbr. 608.
ißlakx, 3o§§. 538, 539.
Tlaiox, ®g. 589, 801.
makx, SBoIfg. 107, 127, 141, 179,
331.
^WonncI, ^an§ 540.
^JJlatiSfcIb, e^riftop^ ö. 187, 204.
— , 2)orot^ea ö. 203.
— , $ang 5llbr. ü. 186, 202.
— , ©atig ^g. ». 186, 202.
9WapJ)U§, 3o§. 389, 398.
aJiarOoc^, 3o^§. 244, 338, 733, 801,
841, 941.
^Worcolcon, ^llej. 569.
maxet^, ßbiü. be 628.
3)eart^r, ¥etr. 403, 406, 407, 419,
463, ©. 321, 92r. 865, 871, 879,
886, 890, 891, 894, 895, 896, 928.
SSla\)tx, @ebalb 225, 226.
SJ^Q^narbu«, Slug. 824.
3KQ^r, ißic. 102, 103, 109, 132, 176,
339, 519.
2Kebiu8, 2^om. 682.
SJ^cgifer, ^teron. seu. 569.
— , iun. 569.
2KcIand^t§on 29, 54, 55, 88, 100,
106, 141, 179, 260, 292, 331, 335,
338, 364, 412, 415, 418, 425, 463,
478, 515, 522, 583, 584, 635, 636,
644, 645, 648, 651, S. 321, 'Sit. 684,
695, 696, 697, 709, 731, 733, 792,
794, 796, 798, 801, 832, 840, 841,
843, 846, 847, 876, 889, 947,
©. 388.
ajicianber, 5)ion. 912, 922, 925, 928,
939.
SWeniuS, 3uftuS 794, 801.
^cr^, SSolfg. 100.
3Jle^Ier, So^. ©en. 653.
Wtti)tx, Sol^g. f. SWaier.
3Jl«atiber, ©ngclb. 856.
3Jlilbe, ^einr. 603.
3Kilti^, mc. ü. 579.
^örltn, Soac^. 584, 801.
aWomer, %ib. 883.
SWor^arb, Ulrtc^ 219, 220, 222, 223,
227, 229, 230, 241, 245, 249, 250,
251, 265, 275, 293, 294, 649, 693.
— , erben 669.
— , (SBtttue) 287, 307, 321, 340, 357,
361, 367, 368, 377, 378, 380, 385,
387, 388, 391, 393, 406, 407, 412,
422, 425, 426, 429, 432, 448, 449,
450, 451, 454, 455, 461, 462, 465,
466, 471, 472, 473, 474, 475, 476,
477, 478, 479, 480, 481, 482, 488,
489, 490, 491, 492, 493, 494, 495,
501, 502, 503, 504, 513, 532, 541,
542, 543, 544, 546, 551, 554, 558,
568, 571, 578, 638, 727.
3Korfiug, goad^. 589, 590.
aRülIer, ^txnf), 3Ki*. 602, 993.
— , e^riftian 459, 640.
-, 3. f&. 616.
SWofen, $an8 732.
SWuSculuS, %bxaf). 920, 921.
— , SBoIfg. 808, 817, 864, 874,
920.
3Jll)Coniu8, DSro. 805, 809, 815.
3J?^liug, e^riftian 464.
— , ®g. 583.
HaffQU=28ic§baben=3bftein, ©alt^. D.
485.
92eaogcorgug, J^om. 377, 852, 854.
S^efielmatin, 3*. 625.
S^eubcr, Ulr. 206, 213, 260, 274,
292, 314, 335, 364, 371, 418, 457,
516.
— , SSal. 497, 650.
27
41R ^^^1
©Bcnanber, ffifirifiopft 791.
meaith. Sebail. "^^^H
Oblopoeuä, 5Sinc. 35, 86.
SRei)!(f(er, St, fi. 609.
Detulamliab, ^ü^ä. 13, 14, 15, IR,
iRhQU, ©eotfl 44, 47, 55, 63, 88.
17, 18, 19, 305, 390, 539, 573,
95, 96. 662.
684, 802, 803.
JKÖcgiuS, Uibonug 84, 207.
DfianbcT, »nbr, 234, 235, 236, 237,
ifitiemen, Seb. 367.
597, 795, 798, 801, 943, 967.
SHeobE, Smnj 72. 73.
Dtler, 3oE. G84.
SREtohingu^, Üfic, 876, 938.
Dtlingen, abw. D. 728.
iRidieliuä 589.
Dtringer, §einr. 60.
!Hf(6ter, Sem. Sbro. 618.
— , St&r. 997.
UnrcuS, 30.:. 242, 243.
MüSEtiSan, SonotuS 735.
^arfimonmS, ^otfi- 801.
SRittcr, «Wolt^laä 515.
qjaulftn, M. 801.
fflobbe, lla\p. aRlIjiQ« 603.
gjoulu«, Simon 584.
fRabina«, e^riftlan 2S8, 632.
^clreiuä, 3o6. 68, 78, 79, 154.
SiSttt, SoBi- 514.
S|JeR|)ue, griebr. 27, 53, 60, 101.
SRbfier. 688, 689, 691.
f faft, e^rlft. Warn 600.
atijfelin, e^rift. ®I1U6. 642.
iPfalj, Srltbr. D. 443, 443, 901, 905,
fflDiffuu, e^tiit, 638. . ^^
941.
aioaiuä, «Ric. 903. .^^^H
— , Ott=§ciiiri(^ B. 389, 820, B35.
SlDfc^mann, ^1. 801. ^^^M
iPfeilf*mtbt, gRoti^. 572.
iRofctuS 387. -^^^H
¥fl«9. 3u[. 801.
Soft, Simon 257.
Rinder, Qofi. 896.
atDtljaii, priftPpfi 267.
^iftDtiuS, 3o!)iS, 338, 844, 931,
SiÜG"", 3ac. 946.
f Die, ffleginalb 291.
SfiitlingcniiS, 93?(tll6. 816 = Stfber
SBDien, Sifliäm. Hug. ü, 334, 325.
SDiatlö.
gjol^ini, ÜKajim. tt. 498.
Wuff, Stmti«4I 13, 671.
^oHicariuS, Sotö- 156, 164, 184,
Munge, 3qI. 338.
194, 256, 857, 277,278,279,301,
485, 563.
SoccIliuS, Situ? 816.
ißrefiel, $. 997.
Sflfbffn, «tug. i). 184, l&l, 256, 277,
I'rtu6en, «Itv. D. 3^7, 268.
279, 301, 580.
ißtopft, 3qc. 463.
— , S&rlfHon D. 580.
— , grbr. ©f!6. ». 546.
«JuecT, «ancrnttuä 121, 122, 123.
-, 3o^ann U. 546.
— , ^ulu8 447.
— , 3o6. Sarimir D. 546.
-, ä"Ö- etnft D. 546.
»ab, ©g. 487.
-, 306. 5rbr. d. 291, 411, 516.
9)aV)joIlftcin, Slnna Älcfanbrio 917,
-, 3^6. ®8. 580.
9iaut4, ®fl. 261, 262. 595.
-, 3Dh. ©il6. 411.
Keberflw. .^kxon. 257.
Sntnpfon, I^Dm. 189.
iHcin, grj. ßlg- ". 537.
SorlDtiu», 3p6. ^ibT. 591.
aieffe, Soft- Sc- 598.
©oiiler, e^rift. ?rtbt. 605.
Wellin, 3o6. SBeifti« 588.
Sca[i*iu«, ¥aul- 848, 861.
— 419 —
©cftaerer, SJ^eldj. 591.
(Sc^cnc!, ^att^ioS 855, 856, 857,
863.
— , 9Jub. 427.
6^engf, Soc. 569, 950.
©c^Iuffelberger, ®abr. 919.
6c^(uffer, ^ac. 534.
6cf)nepf, S)ieter. 377, 394, 396, 518,
532, 546.
-, erwarb 794, 801, 804, 805, 806,
840, 843, 844.
^Bdjodj^tn, Qo^. 646.
^d)Opptx, 3o6. 75, 82, 114, 146,
206, 248, 276, 379.
©c^rötelin, @ujeb. 801.
©d)ü^, gbr. 9(ug. 620.
©rfiiüar^enburg, 5lmalte ü. 187.
©d^ttjencf, Sor. 421.
©dltüencffelb, ila\p. 675, 706, 798,
886.
©dftmertel, Qo-^. 548.
©ecer, 3o^. 18, 21, 22, 23, 25, 26,
27, 28, 31, 34, 35, 36, 41, 42,
46, 49, 54, 56, 57, 62, 64, 70,
591, 954.
©eij;, $eter 635, 636.
©elmeni^, ®g. ö. 204.
6et)fneb, §einr. 168.
©^efelbe, 3o^n»189.
6imler, 3ofia§ 463.
(5!urt)am), 3ernei 190 [6. 298],
633.
©me^tnonn, Ubxcit}. blh.
©moltiug, 3o]^§. 25, 31, 42, 57.
©Ott, e^rifto^)^ 244.
©oIm§=9Künäenberg , Äonr. ö. 389.
©om, Sonr. 305.
©oto, $etr. a 326, 327, 328, 355,
515, 571, 830.
©^jalatln, ®g. 685, 796.
©^jongenberg, e^riocu^ 201, 733.
— , 3o^ann 201.
©^)ie§, 3o§§. ©. 321.
©tammler, Scop. 801.
©te^clin, @Ife 41, 99.
©teinbcrg, e^rifto<)§ ö. 167, 182,
666.
©tetner, ^einr. 104, 140.
©teinfo^jf, 3. 5. 617, 623.
©teintnantt, Xob. 581.
©ternenfelS, 3o^. 5Ibam ü. 591.
©tetten, ®g. ö. 867, 869, 888, 911.
©tigel, 3o^. 203.
©tigler, 3ü^. 305.
©tolfiug, 3o§S. 600, 801.
©tocftuoob, 3o^ti 559.
©tol^iug f. ©toIfiuS.
©trigel, SSict. 726, 801.
©türmer, ©eröafiuS 156, 164, 184,
185, 186, 187, 188.
— , SSoIfg. 184, 185, 186, 187, 188.
©ul^er, ©im. 733, 832, 840, 846, 882.
®Öamer, X^tob. 427.
2:f)urn, 51^05. ö. 540.
XiltattuS, X-^om. 693.
XüffanuS, «Petr. 933.
^repfa, Dftap^i 637.
Streu, ^aul 992.
3:rubcr, «ßritnu« 190, 293, 381, 382,
409, 410, 411, 412, 425, 426, 482,
535, 537, 550, 560, 582.
%Vixd, e^rifto*)^ 204.
— , Urfula 204. .
Xt)mmc, X^otn. 517.
Hbermati, ©atn. 798.
UI-§art, 3o]^. 9(ittont 990.
— , ^l^il. 665.
nneiti, 3ol§. 203.
Ungnab, §an§ ö. 801.
UrfinuS, 3aci). ©. 321, 9^r. 940.
Fabian, ^m6). 947.
Sßalefianug, ?ap^. 387, 388, 403,
404, 405, 406, 407, 419, 420, 886.
SBanniuS, SSal. 244, 713, 798, 801.
$8ee}entnel)er, ©. 405.
S8enetS§erug, ^etr. 819.
SSergeriug, <ßetr. 241, 246, 291, 293,
27*
r 1
- 420 - 1
310, 324, 325, 32ß, 328, 723, 820,
ÜBifJETiburfliuä B98. V
821, 822, 824, 826, 827, 828, 829,
aUitlinfl, 3ol)S. = 3oft9. »veni 163, 1
830, 831,833, 834, 988.
261, 596, 801, 916, 926. ]
Sl^t^n, e^riflDpfi Ö14, 537.
aSitlgenflein, Sblu. O. 936, 937. 1
Soael, 3nc. 791.
3Soif, 3o5n 669.
«ogtEr, ®a. 53, 94, 98, 105, 108,
5SDlff, 3d^. ÖÜO, 896.
112, 120, 124, läS, 134, 138,217,
«JolmB, 3o&. 370, 496.
218, 322, 323, 79fi, 797, 798. 915,
-, Kic. 702.
ajolmai, 50JeIif). 265, 818.
aäürtlembetg, ßbriftopS 0. 219, 220,
221, 222, 223, 224, 225, 226, 227,
S»al*, 3d&. &S- MJ.
228, 232, 234, 239, 240, 241, 243,
aSalbstf, ajolr. U. 801-
243, 244, 245, 246. 265, 288, 306,
aSflibner, aSolIg. 832, 850.
307, 308, 309, 310, 311, 326. 327.
SBalbn«, SBdIIh, 207, 73Ö.
328, 329, 330, 341, 365, 366, 367,
SSollöer, §one 115, G47.
394, 409, 410. 411, 412, 428, 442.
— , ©am. Seni. 603.
443, 447, 656, 600, 669, 713, 718,
SSelbner, 5I3d1((i. (. ©aibner.
719, 720, 721, 724,801,813,823,
SSciS, Slbam fi83, 688.
827, 831, 836, 841, 848, 860, 851.
-, Sodann 52, 65.
852, 853, 864, 868, 874, 910.
2Bci6prta*, ^nnS d. 4a8.
— , 5rbr. 6ar[ 598.
SBelad, OTßlt^. 548, @. 321.
— , Kg. D. 814, 839, 868.
SBeHer, Öieion. 319.
— , aubm. ü. 541, 556, 669.
©eifel, Srotii 290, 984.
— , Ulr. 0. 630, 631, 795, 811.
SSefl^eBni«, Snctfiol. 10, 11, 81.
Saurgdmann , OTatemu« 109, 121.
%mw. a;»^. 829.
360, 509.
SJicel, fflg. 840.
S!l)äfi|l6ni, 3dI|. 800.
Sidtabt, 3o6. 336.
9Bicfomer, 3ofiS. 871, 879.
gertöiiile«, 9fic. 910.
aSiaanb, 3d^. 801.
gmingli 539, 875. .
V Beräcldjni^ J>et Gibllotljehcii. |
H aigram 412.
541, :)43, 646, 551, 664, 558, 568,
■ «mStcTbom W. 367, Ö91.
671, 585, 589, 644, 646.
■ Slmilcibom U. 95, 96, 179, 186, 403,
SelgtQb 381, [®. 304].
■ 595, 670.
iScrlin 1. 2, 3, 6, 8, 9, 13, 14, 18.
^ «nnabtra 410, 412.
19, 20, 22, 23, 26, 27, 29, 32. 3ß.
«Irnftnbl 541, 543, 654, 568.
39, 40, 42, 43, 44, 45, 46. 47, 48,
61, 52, 63, 57, 63, 75,77.93.95.
gm 23, 132, 145, 176, 197, 200,
96, 98, 100, 102, 105, 108, 109.
210, 21.^, 245, 261, 264, 288, 321,
116, 117, 120, 121,124,127,131.
327. 387. 388, 423, 424, 447, 539,
132, 136, 141. 142, 145, 146. 149,
— 421 —
150, 156, 164, 173, 176, 178, 186,
193, 197, 202, 205, 206, 210, 211,
215, 216, 229, 235, 236, 237, 244,
245, 249, 252, 259, 268, 282, 286,
288, 299, 301, 302, 303, 306, 313,
326, 327, 329, 331, 341, 354, 355,
367, 376, 381, 385, 387, 388, 389,
390, 393, 395, 403, 410, 411, 412,
415, 425, 436, 447, 454, 458, 469,
471, 473, 475, 478, 479, 482, 497,
510, 512, 513, 514, 515, 525, 526,
527, 528, 541, 543, 546, 551, 554,
558, 560, 568, 571, 638, 643, 644,
645, 646, 650, 655, 659, 661, 663,
664, 667, 671, 695, 725, 729, 733.
IBern 39.
IBonn 27, 39, 40, 138, 139, 152, 197,
266, 286, 341, 358, 359, 379, 667.
S3rc§Iau @t. 23, 25, 27, 35, 41, 44,
57, 72, 84, 86, 93, 95, 103, 108,
112, 121, 127, 141, 144, 146, 159,
161, 171, 187, 192, 194, 196, 197,
200, 204, 223, 236, 248, 266, 268,
286, 297, 298, 316, 324, 327, 328,
331, 332, 337, 339, 342, 354, 358,
359, 371, 376, 379, 387, 388, 392,
398, 400, 401, 403, 413, 414, 417,
419, 428, 429, 434, 435, 436, 448,
449, 450, 451, 452, 454, 465, 466,
467, 478, 480, 513, 538, 539, 541,
543, 546, 548, 551, 554, 558, 568,
571, 589, 590, 596, 660, 671, 675.
«reSIau 11. 14, 21, 28, 39, 57, 59,
65, 102, 121, 142, 144 [©. 303],
153, 163, 171, 175, 181, 184, 199,
215, 216, 235, 237, 244, 249, 256,
261, 806, 308, 327, 329, 330, 355,
369, 374, 376, 384, 385, 387, 402,
403, 414, 415, 419, 428, 429, 454,
457, 467, 513, 541, 543, 546, 551,
558, 568, 569, 571, 573, 578, 585,
589, 597.
ffiafiel 22, 36, 81, 134, 149, 197,
229, 263, 269, 270, 285, 291, 292,
306, 308, 325, 346, 348, 388, 397,
399, 401, 521, 538, 539, 541, 543,
546, 551, 554, 558, 568.
Jormftabt 21, 66, 77, 81, 90, 129,
138, 139, 175, 197, 225, 227, 240,
243, 245, 248, 251, 269, 270, 276,
288, 305, 309, 313, 338, 339, 357,
386, 390, 392, 396, 399, 400, 403,
407, 408, 413, 414, 417, 421, 428,
429, 452, 455, 459, 465, 512, 534,
539, 543, 546, 551, 679.
S)cffau 22, 26, 28, 36, 40, 46, 98,
^102, 108, 141, 152, 155, 169, 175,
184, 197, 215, 273, 334, 347.
5)imn8en22, 36, 93, 112, 194, 299,
306, 328, 329, 341, 355, 385, 434,
448, 449, 450, 451, 467, 541, 543,
546, 551, 554, 558, 568, 571, 576.
3)re§ben 1, 8, 9, 14, 17, 23, 24, 26,
28, 35, 37, 40, 41, 44, 47, 48, 51,
52, 54, 78, 82, 92, 95, 96, 116,
122, 129, 138, 139, 147, 172, 184,
185, 216, 219, 228, 233, 235, 240,
241, 244, 246, 248, 266, 268, 272,
286, 288, 299, 300, 305, 306, 311,
324, 329, 330, 340, 341, 343, 346,
355, 357, 370, 376, 380, 381, 382,
383, 384, 385, 387, 394, 401, 403,
406, 411, 412, 415, 416, 425, 426,
427, 428, 429, 433, 434, 435, 437,
438, 439, 440, 446, 448, 449, 451,
453, 454, 456, 466, 469, 471, 476,
478, 480, 483, 484, 485, 486, 492,
494, 502, 505, 506, 532, 534, 539,
541, 546, 551, 554, 558, 560, 568,
571, 580, 588, 638, 654, 659, 663,
666, 680.
3)ubnn 262.
«ifenacö e.St. 42, 75, 93, 108, 113,
146, 152, 193, 199, 217, 218, 286,
288, 302, 303, 304, 327, 329, 330,
337, 339, 341, 355, 358, 359, 365,
367, 392, 398, 413, 447, 448, 449,
- 422 - ^^^^^^^1
450, 4öl. 400, 466, 472, 474, 480,
266, 269, 270, 283,301,302.304.
492, 495, 503, 518, 641, 543, 695-
312, 337, 339, 343, 345, 346. 348,
gitenat^ %. », 61.
352, 353, 358, 359, 379, 382. 386,
em&m 35, Öl, 76, 113, 116, 131,
396, 405, 428, 429, 471, 524. 530.
130, 132, 138, 130, 142, 178, 200,
541, 661, 684, 664, 706.
366, 262, 385, 415.
(SBrÜe 47. 253, 315. 420,
erlangen 7, 31, 25, 36, 46, 48, 49,
SÖttingdi 42. 46. 52, 75. 82, 95.
52, 65, 75, 76, 77, 96, 98, 108,
121, 124. 148, 160. 175, 192, 211.
121, 175, 204, 205, 206,211,236,
235, 269, 270, 288, 316, 331, 333,
W7, 255, 266, 269, 270, 273, 299,
349, 386, 40!, 419, 429, 465, 473,
375, 379, 403, 415, 430, 433, 473,
475, 479, 481, 489, 491, 492, 495,
475, 483, 484, 485, 486, 488, 490,
501, 502, 618, 530, 589. 667, 676.
501, 502, 509, 639, 541,543,646,
I^ottia 20, 23, 38, 44, 47. 48. 53. 61,
661, 664.
82, 93, 104, 116, 137, 141. 145.
efllinflcn 5, 21, 28, 46, 76, 116, 127,
175, 176, 193. 199.206,211.235,
131, 292, 379, 396, 541, 643, 546,
247, 249, 25Ö, 268, 274, 288, 3ÜB,
661, 554, 658, 568, 671, 644, 727.
312, 322, 323, 327. 387, 386, 387,
388, 403, 406, 420, 428, 429, 448,
flume 5.57.
449, 464, 457, 470, 471, 649, 577.
aiorenj 261.
579, 6.W, 663.
gronffurl 9, 13, 25, 68, 68, 75, 83.
lSteifäma[b8 [S.303],47,48[S.3O3].
94, 96, 108, 113, 122, 127, 128,
51, 53 [S. .y03], 66, 79, 91, 113,
141, 144, 159, 161, 162, 163, 193,
116, 128, 138, 139,143,152,159,
197 t@. 304], 199, 215, 247, 248,
162, 166, 169, 184. 194, 197. 236.
255, 266, 269, 270, 286, 299, 309,
266, 268, 327, 329, 330, 384, 385.
323, 323, 333, 337, 339, 355, 363,
887, 388, 403, 428, 471, 534, 641.
381, 389, 390, 393, 399, 403, 413,
543, 546, 551, 554, 558, 568, 571.
415, 420, 428, 429, 436, 441, 447,
456, 466, 472, 473, 474, 475, 479,
San 116, 118, 180, 131, 132, 146.
481, 488, 490. 492, 495, 501. 503.
SwUe 93, 116, 130, 131. 132. 145.
509, 515, 523, 534, 541, 5Ö1, 656,
176. 193. 239, 327, 367, 387, 403,
663, 671. 726.
415, 429, 539, 576, 589, 702.
grtibutg 5, 20, 24, 25, 36, 42, 48,
Homburg 1, 13, 19, 21, 23, 32, 36,
65, 70 [S. 304], 76, 81, 84, 93,
39, 48, 49, 67, 76. 82,91,93,96.
112, 113, 116, 121, 127, 131,132.
102, 104, 107, 108, 112, 113. 11«,
142. 146, 283, 313, 358, 359, 367,
118, 131, 123,.132,137, 141,U2,
379, 433, 641, 546, 651, 571, 576.
144, 145, 149, 160, 159, 161, 175.
176, 178, 192, 194, 200, 236, 236.
®. «aOen 28, 31, 39, 148, 170, 178,
231. 247, 266, 876, 282, 283, 306.
211, 247, 255, 266. 286, 295, 296,
316, 327, Sm, 341, 358, 359, 363.
339, 349, 353, 414, 428.
375, 376, 385, 387, 388, 403. 415.
&tni 261, 264.
419, 432, 427, 428, 429, 431. 447.
Ottnt 363 [©. 304].
471. 473, 483, 4&1, 486, 486. 520,
Bitfetn 9, 48, 75, 76, 93, 96, 138,
623, 539, 541, 580,569, BGB. R71.
139, 147, 171, 178,192,199,247,
1
$tl&el6erfl 10, 28, 44, 45. 47. 76.
— 423 —
141, 230, 288, 388, 403, 415, 429,
448, 449, 539, 544, 546, 551, 554,
558, 568, 571, 658, 659, 678.
^elmftebt 1, 8, 13, 14, 18, 21, 23,
25, 26, 28, 29, 31, 32, 35, 36, 40,
41, 42, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50,
51, 52, 53, 57, 58, 63, 66, 67, 70
[@. 304], 74, 75, 76, 78, 79, 81,
82, 86, 90, 91, 96, 98, 99, 102,
103, 104, 107, 108, 110, 111, 112,
113, 114, 115, 116, 118, 120, 121,
123, 126, 127, 128, 131, 133, 134,
137, 138, 139, 141, 142, 145, 146,
148, 153, 158, 159, 161, 162, 165,
171, 175, 176, 178, 182, 184, 185,
192, 193, 194, 195, 196, 199, 200,
201, 205, 206, 207, 211, 214, 215,
216, 217, 218, 219, 229, 234, 235,
236, 237, 244, 245, 247, 249, 251,
252, 255, 259, 262, 263, 266, 267,
268, 269, 270, 272, 273, 274, 277,
278, 283, 288, 297, 298, 299, 301,
304, 308, 320, 322, 323, 328, 329,
330, 331, 333, 339, 341, 344, 346,
347, 348, 351, 354, 355, 358, 359,
360, 361, 365, 369, 372, 376, 377,
378, 379, 384, 387, 388, 389, 390,
392, 394, 396, 398, 400, 401, 403,
406, 413, 414, 415, 417, 419, 420,
421, 423, 424, 427, 428, 429, 430,
433, 434, 435, 441, 444, 445, 447,
448, 449, 450, 451, 452, 453, 465,
466, 467, 468, 469, 471, 473, 475,
489, 496, 505, 508, 509, 512, 513,
524, 529, 530, 531, 541, 543, 545,
546, 548, 551, 558, 568, 571, 573,
589, 592, 643, 655, 656, 662, 663,
671, 674, 675, 676, 677, 680, 696,
697, 702, 714, 725, 727, 735
[6. 405], 963, 983.
gena 11, 27, 32, 37, 44, 47, 49, 62,
70 [@. 304], 75, 76, 93, 102, 108,
116, 121, 141, 171, 235, 237, 328,
329, 337, 355, 374, 375, 436, 466,
473, 474, 477, 488, 513, 541, 543,
546, 551, 554, 558, 568, 571, 591,
648, 671, 678.
itarlSru^e 11, 23, 82, 137, 140, 195,
196, 229, 269, 270, 308, 379, 385,
423, 424, 436, 471, 541, 543, 546,
551, 554, 558, 568, 571, 589, 645.
mtl. 121, 131, 235, 541, 546, 551,
568, 571, 578, 583, 681.
Königsberg 21, 22, 26, 32, 36, 39,
40, 48, 52, 63, 66, 75, 81, 82, 91,
92, 93, 95, 96, 99, 102, 104, 105,
107, 108, 116, 117, 118, 121, 125,
127, 129, 137, 138, 142, 145, 146,
153, 158, 160, 166, 169, 170, 171,
175, 176, 184, 193, 197, 205, 207,
210, 211, 212, 214, 216, 229, 233,
234, 235, 236, 237, 238, 249, 263,
266, 267, 268, 288, 299, 306, 308,
324, 327, 385, 387, 388, 389, 394,
403, 406, 413, 429, 448, 449, 451,
454, 465, 466, 478, 480, 489, 492,
494, 502, 515, 532, 541, 543, 546,
551, 552, 554, 558, 568, 571, 574,
583, 645, 671, 693, 694, 702, 715,
725.
Königsberg ©t. 46, 107, 142, 671.
Koipen^ogen 550.
Krafau 36, 39, 93, 113, 116, 127,
128, 130, 131, 132, 138, 139, 141,
142, 145, 146, 159, 160, 161, 169,
170, 175, 176, 184, 185, 192, 199,
277 [(5. 304], 306, 327, 349 [<S.
304], 403.
KmfQU ©ä. 367, 637.
Kronftabt 130, 145, 146, 176, 193,
199, 217, 218, 247, 252, 255, 269,
270, 312, 313, 351, 352, 354, 403,
419, 478, 492, 551.
gaibac^ 381, 382, 383, 410, 411, 412,
540, 560, 582.
SanbS^ut 31, 217, 218, 465, 541,
543, 546, 554, 558, 568, 571.
^^^^^^^^^^
Stibfii 585.
344, 346, ;t48, 349, 360, 366, 364,
ficipäig St. 68, 81, 197, 266, 2«8,
367, 381, 382, 387, 388, 404, .«7,
288, 295, 296, 358, 359, 367, 379,
412, 418, 428, 429, 433,442,465,
423. 428, 465, 473, 475, 478, 481,
467, 507, C13, 616, 622,636,638,
489, 491, 493, 494, 601, 532.
539, 564, 668, 660, 632,663,671.
üeipätg U. 14, 21, 22, 27, 31, 33.
aKiinc^cn U, 1 , 9, 20, 23, 28, 46,
36, 37, 39, 44, 47, 48, 67, 70
47, 51, 52, 62, 70 [S. 304], 73,
[S.304], 77,91,99, 103, 113,121,
75, 77, 78, 80, 82, 92, 93, 103,
125, 145, 162, 177, 193, 199, 223,
108, 109, 116, 117, 131,130,136,
225, 239, 240, 255, 269, 270, 286,
137, 142, 146, 152, 168,175,178,
309, 320, 335, 369, 384,387,388,
182, 186, 197, 217, 218,^20,229,
389, 394, 396, 398, 413,423,424,
236, 239, 240, 245, 255,266,268,
448, 449, 450, 451, 465,486,479,
269, 270, 273, 286, 298,.308,3I2.
481, 488, 493, 495, 501,603,5:^2,
329, 333, 340, 349, 386,388,390,
.^, 541, 543, 646, 561, 554, 55Ö,
393, 401, 403, 420, 429, 465, 469,
568, 571, 574, 580, 643, 645, 668,
473, 476, 478, 479, 480, 489, 491,
661, 671.
492, 494, 501, 512, 513,518,541,
Son&on 7, 9, 11, 32, 45, 50, 51, 61,
643, 646, 551, 654, 568,568,571,
79, 94, 113, 117, 130, 145, 159,
656, 659, 660, 663, 664, 665.
176, 189, 197, 236, 255,261,283,
aiiunyt« 76, 81, 112, 113, 118, 120,
358, 359, 367, 384, 387, 388, 403,
138. 139. 194, 197, 215, 369, 370,
411, 412, 429, 436, 512,517,537,
273, 288, 302, 303, 306. 308, 323,
669, 560, 571, 6.^8, 667,693,697,
323, 344, 349, 360, 392, 398, 400,
706, 956.
430, 434, 457, 483, 484, 485, 486.
Pai6utg 1, 10, 44, 96, 103, 113,
SürnbErg 40 [©. 303], 44 [S. 303],
116, 130, 141, 211, 237,255.263,
55, 82 [®. 303], 88, 93, 102, 103,
266. 268, 306, 322, 323,384,388,
105 [©. 303], 108, 113, 127, 140.
406, 417, 471, 505, 506, 515, 542,
149, 171, 173, 175, 178, 184. 18Ö.
543, 546, 664,
192, 197, 200, 202, 210, 217, 218.
aHoulbronn 283, 358, 359, 366, 423,
229, 236, 237, 266, 257, 266, 869,
424, 551, 554,
270. 273, 279, 280, 281, 284, 286.
9)iUnd|en (iRofcnt^al) 621.
288, 306, 308, 329, 330, 342. 349,
Smünifieit et. 1, 7, 9, 13, 22, 23.
366, 368, 869, 367, 371, 379, 38h.
27, 28, 31, 32, 36, 37, 44, 46,
387, 388, 403, 406, 413, 42Ü, 423.
48, 58, 61, 65, 70 [S. 304], iü.
424, 429, 433, 431, 435, 465, 467.
76, 77, 81, 82, 94, 103, 104, 112,
471, 510, 515, 538, 539, 541, 543.
116, 120, 121, 127, 136, 137, 140,
690, 691, 666, 660, 666, 672, 725.
147, 149, 159, 166, 167,169,175,
186, 187, 188, 197, 200, 201, 205,
©Ibtnburg 42, 51, 63, 102, 121, Ißl.
211, 212, 313, 221, 239,231,233,
175, 192, 194, 197, 266, 299. 322.
249, 262, 264, 266, 267, 260, 267,
323, 467.
274, 279,280,281, 286,288,292,
Dlmüe 21, 52, 102, 113. 116, 132.
297, 299, 304, 306, 306, 307, 308,
136, 141, 145, 152, 175, 195. 196.
.314, 316, 321, 329, 331,333,340,
306, 217, 218, 266, 279, 473.
- 425 —
llariS 31, 35, 77, 155 [<B. 303], 205,
206 [@. 303], 283, 363, 422, 585,
651.
^artS [bibl. Mazarine] 585.
«ßoriS [bibl. nat] 261, 415, 585.
«Porig [«Priöatbeft^j 71.
©t. ?Jetergburg 383, 412.
»egenSburg 7, 9, 11, 48, 52, 77,
78, 81, 104, 107, 109, 127, 156,
183, 185, 197, 204, 211, 235, 237,
248, 340, 342, 371, 385, 387, 388,
406, 411, 413, 429, 460, 498, 499,
541, 543, 546, 551, 554, 558, 562,
568, 569, 571, 590, 655, 664, 676.
$Rotn 202, 208, 232, 274, 355, 364,
366, 371, 407, 408, 421, 453, 456,
485 [afle biefe Sf^ummem @. 304],
411, 534, 557, 634, 635, 636, 639,
640, 652, 673.
atoftocf 1, 40, 60, 75, 76, 81, 93,
95, 96, 110, 116, 121, 138, 139,
150, 153, 157, 166, 178, 186, 200,
202, 207, 234, 236, 237, 247, 252,
268, 276, 290, 310, 318, 319, 324,
365, 379, 392, 403, 413, 414, 452,
471, 473, 475, 479, 481, 489, 490,
492, 495, 501, 503, 508, 510, 518,
519, 523, 533, 539, 541, 543, 546,
551, 554, 558, 568, 571, 660, 680.
SRoftocf [«Priöatbeft^j 987.
9f{otenburg a. b. %. 412, 425.
f traSburg X^. 52, 75, 91 [6. 303],
99, 102, 112, 144, 308, 353, 354,
388, 421, 464, 467, 473, 478.
©tvafeburg U. 6, 9, 11, 23, 25, 28,
35, 44, 46, 47, 61, 75, 77, 93,
105, 107, 108, 113, 116, 124,
132, 142, 145, 146, 159, 175, 197,
200, 215, 216, 247, 255, 268, 275,
328, 339, 349, 361, 365, 367, 372,
373, 376, 385, 387, 392, 394, 396,
403, 407, 413, 414, 422, 428, 429,
452, 463, 471, 512, 515, 541, 543,
546, 551, 554, 558, 568, 571, 607,
664, 697.
(Stuttgart 1, 5, 6, 7, 9, 11, 13, 16,
21, 22, 23, 25, 26, 28, 29, 30, 34,
35, 36, 41, 43, 44, 46, 47, 48, 52,
53, 63, 64, 66, 68, 70 [©. 304],
75, 76, 89, 103, 106, 108, 116,
121, 122, 127, 130, 131, 140, 141,
145, 149, 152, 156, 163, 171,
173, 175, 176, 179, 193, 194, 197,
199, 208, 209, 211, 215, 217, 218,
219, 224, 225, 227, 229, 232, 235,
236, 240, 242, 245, 246, 249, 250,
251, 256, 257, 265, 271, 286, 287,
288, 299, 304, 306, 308, 309, 310,
316, 320, 322, 323, 324, 327, 329,
331, 333, 339, 355, 356, 357, 358,
359, 365, 367, 368, 379, 381, 385,
387, 388, 390, 391, 392, 393, 394,
396, 399, 400, 406, 408, 411, 412,
413, 414, 419, 422, 423, 424, 429,
430, 431, 434, 435, 438, 441, 443,
447, 452, 454, 456, 461, 462, 465,
467, 471, 473, 475, 477, 478, 480,
488, 489, 490, 491, 492, 495, 501,
502, 504, 508, 509, 510, 511, 512,
513, 518, 525, 526, 527, 528, 529,
532, 538, 539, 541, 543, 546, 551,
554, 558, 565, 566, 567, 568, 571,
572, 576, 588, 589, 591, 598, 599,
602, 606, 608, 611, 641, 642, 653,
656, 657, 659, 663, 669, 671, 693,
706, 963, 992, 993.
Stuttgart [Äonfiftortdbibl.] 994, 995.
Stuttgart (©taatgarcfiiö) 630, 631.
®übtngen 1, 5, 8, 9, 11, 15, 21, 31,
39, 51, 70 [@. 304], 73, 77, 81,
89, 93, 94, 102, 112, 113, 116,
117, 120, 121, 122, 124, 130, 131,
132, 138, 139, 141, 142, 144, 145,
146, 148, 149, 152, 153, 158, 160,
161, 162, 169, 170, 171, 175, 194,
197, 200, 211, 219, 222, 223, 225,
226, 228, 229, 240, 241, 245, 247,
426 —
250, 2ö2, 2ni. 265,266,275,282
f®. 298], 192, 193, 198,199,200,
287, 288, 299, 305, 307, 308, 312
203, 206, 215, 216, 217, 218, 229,
3S4, 337, 329, 340, 355, 356, 357
235, 236, 244, 245, 246, 347, 348,
3ö8, 350, 367, 368, 379, 380, 381
249, 252, 255, 268, 262, 266, 268,
383, 384, 385, 387, 388, 30O, 391
269, 270, 271, 275, 277, 2B3, 386,
383, 394, 396, 398, 403, 406, 408
288, 289, 393, 294, 306, 306, 307,
409, 412, 413, 415,419,422,423
316, 322, 323, 328, 329,330,331,
424, 425, 428. 429, 447, 448, 449
337, 344, 367, 381, 382, 385, 392,
461, 4Ö4, 465, 466, 473, 475, 478
398, 400, 406, 409, 410,411,413,
478, 480, 481, 489, 491, 492, 493
426, 428, 429, 452, 457,471,478,
494, 495, 501, 502, 503, 518, 532
480, 492, 495, 502, 509, 513, 537,
535, 641, 543, 646, 551, 554, 6Ö8
541, 543, 546, 661, 658,568,586,
564, 668, 571, 663,669,671,678
633, 638, 649, 664, 665,671,672.
SuHlingen [qJttualBcriB] 896.
iStttenberg 4, 8, 9, 11, 13, 14, 22,
26, 31, 43, 46, 48, 50, 77, 84.
»Pfak 382.
ÖÖ, 96, 103, 128, 130, 138, 142,
Ulm 3, 28, 39. 42, 116. 207, 237
171, 174, 180, 184, 197,210,215,
245, 263, 268, 306, 334, 327, 367
217, 218, 829, 236, 248, 356, 266,
386, 387, 394, 396, 403, 406, 410
268, 306, 346, 385, 387, 388, 403,
411, 429, 460, 467, 541, 543, 646
447, 448, 449, 471, 477,478,480,
651, 564, Ö68, 568, 571, 691, 678
488, 490, 492, 494, 503,511,513,
729 [mit «ugnü^me Don 5ir. 410
532, 538, 671.
411 aUe ®, 405], 989, 990, 991
SolMüttd 1, 8, 21, 26, 28, 41,
44, 46, 48, 52, 68, 63, 70 [S. 304],
SBeimor 3, 9, 21, 39, 46, 46, 47
76, 77, 81, 86, 94. 102, 108. 116,
48, 53, 59, 65, 78, 96, 96, 109
121, 126, 140, 141, 146, 163, 156,
118, 268, 316, 367,596,661,676
168 [®.303|, 17t, 178, 179, 197.
SeruigerDti€ 1 [S. 303], 23. 26. 28
201, 305, 206, 207, 210, 211, 229,
34, 36, 44, 46,47, 59, 62,63,64
231, 234, 235, 237, 245, 262, 263
81, 95, 98, 99, 103, 104, 106
[©. 303], 268, 306, 307, 327, 341.
116, 127, 153, 168, 166.171,201
368, 359, 366, 367, 372, 384, 385.
305, 206, 211, 261, 266, 286,351
387, 388, 398, 394, 403, 418, 438,
[S. 303], 354 [®. 303], 363 [®. 303]
433, 453, 454, 467, 469, 483, 484.
3B4, 447, 449, 451, 465, 466, 467
485, 486, 487, 500, 514, 525, 526,
473, 476, 478, 480, 492, 494, 503
527, 628, 543, 558, 561, 569, 581,
525, 526, 537, 628, 532. 539. 541
684, 589, 671, 678, 693, 702. 731,
643. 546, 554, 558. 568,571,603
732.
655.
aSütäburg 25. 75, 76, 94, 108, IIG,
Sien 9, 22, 23, 28, 32. 39, 40, 42
132. 175, 219, 327, 394, 396,
44, 47, 48, 61, 69, 75, 76, 77, 80
81, 83, 93, 94, 95, 100, 101, 102
3itlnu 14, 47, 76, 76, 81, 98, 108,
103, 104, 105, 108, 1 12, 127, 128
116, 121, 127, 142, 160. 169. 170,
133, 134, 136, 144, 153, 154, 160
175, 197, 252, 368, 346, 447, 531,
163, 169. 171, 173, 175,178,182
532, 646, 651, 554.568,671.590,
184, 185, 186, 187, 188, 1110
645, 6-1.
— 427 —
Sürid) ©t. 1, 7, 11, 25, 35, 39, 43, 36, 39, 40, 45, 46, 47, 52,55,61,
56, 81, 87, 121, 155, 288, 307, 62, 66, 69, 70 [©. 304], 75, 76,
308. 326, 387, 403, 406,408,433, 81, 82, 85, 86, 91, 93, 95, 96,
459, 467, 541, 543, 546,551,554, 103, 104, 107, 108, 112,116,118,
558, 568, 664, 679. 121, 127, 138, 139, 142, 159, 160,
güric^ U. 42, 51, 102, 376, 385, 184, 185, 197, 217, 298,332,333,
387, 388, 403, 406, 429, 447, 513, 346, 362, 387, 415, 423, 424, 442,
534, 571. 447, 454, 524, 530, 645, 661, 678.
3ioicfau 13, 14, 21, 23, 25, 26, 28,
üippcrt & eo. (®. i^ä^'fc^c ©uc^br.). SJaumburg o/S.
i< im SBttloüt 0011 K. ». SililDrtfclilt iniDSotii, Berlin W.8j.
Xt^it unh Uttterfn^iingeit
t TffrlffirfntTnilfli*'*«^'''****^*'**'«**^
9ic. 963 unb 964 roerben wn ©öbete: ®runbri| jut @e«
f(f)i(^te bei beut)cf)en Sichtung 2. ^ufl. @. 259 betn Sorg ä3rentel
D. @lbogen jugefdjrieben.
jltfctn« Starte, fo imx. 6ft& tunlidtil \titi Snljr 20 610 35 '
Im "gomnl Dct „3eili*ti[i fiit mriftfiifltlifttitjtc" niiSfltge&cn mwbeti fü(
länmcliuna«" i^^ ®ub|tri))tlon iilmml jtbc S«*6aii!>luD9 entafßoi; ]
btt SJniä roitli li* für 6!f ^l&ntfimtt aaiWT gaöcfliluat a«I unflcfW«
10,— 3Hart fUüfii 6ei (tn« Sftcdinutig uu« 4ö *PtG' (Ö' ö«" äJoaen; «injrfni
ÜlcfffrmaHonsgcrtljitijtlidjf ^crfitftnllidjungcn
ÄuJbem fflerlage »on <&.% ®d)«jftid)fc iiiiö Sof)n, ©crlin W.35.
Strato für SJEfortnationsigefdjidjtc
Xeitt unt> Unterfn^migcn.
!n aieibiiiiimg mit bem ißortin [ür iHefi>niiatiimSgt[d)td)te ftciouSfleaefi«!
^eft I entplt: Die 2lcTin{tlfuiieBpDlJKt >i9 ^raämiiS unb [rin «ntcU
an ben ^lugfiliTifleii bcr crflen tHtfnrmatlpnöjcIl. Sgoti Obcclt^nc
Dr. <$. Sdiroff^SgreBlflu. — antontuä ßprttiuuö unflrtrutft« 8^
cjdft Dom ^DOequintn 311 tHtstnStinig IMl. — %on D. Dr. $aul
Sfcfiarferl, Sßtafcffor in föüllliigcii.
^eft II cnltiälti tüud bem.aicicfnc^lcl (ämm Sailnd nil btii Ilug8'
bnrgcr SüTfleTtttciflcTU IStOTg .^trwarl uub Siimitii^t $afn (Xfrif
bifi 3uiii 15«) üüti ajrcf. Dr. S. aiotfi^augähivg. - 3« ©c
fi^ittlc bn $ailfi4eu $iinbcl »on lliiic.^tßtuf. Dr. (S. Wcnd^Seua.
— Sin ISricf uon ^o^iuiniS ScnitaTbi anS ^bTirt^ von Lic, Dr.
Ollo eieinen=3roi[fau i. S.
.^cft m tnliiaU: 3)it Sritfe @. S)mlalin? an SB. iSJarlicit, ntbfl tr>
gtinjcubtli SItciifliltftn Don UiitWT(it(ilS=$v0|'e[fDT iSi. Tita^=!iitm.
— 8uc DiblioBTolJ^ie nnb XtcKritil bcB jllcincn Kut^crili^Hi
ftohiJfiaiiiiiS UDtigjaftDV hk. D. ifllbi'C(lit=9(Qunibura a. ®. — 5>a8
„ecfl; tjüufat" Staid Y. gegen btc ßDaiigelifi^tii in btn %i(bcrlanb«i
ßon 'Jitof. Dr, 1«. fiflHoif=SceglQii. - 3(il(i«|riftMii*o«. — ÜJnit
»flilier.
eiTijeIt)rd5t Bdji ißt\l I 4,40 9»!., boii .öeft U 4.30 OTt.,
Ben stft m 4,60 «mr
£3ti SubftTiption, tie jebDi^ nuc auf ganje ^a^rgilngt iitlSIfig i^,
loftel ,tteft r 2,80 m., §(fl n 2,70 9HI., ^eft in 3 m.
%(i§„9Ird)iO für Sie forma licnSgeFi^lititt'' ei:F<l)i^i>it <x jtnattBlofen ^efleit
McfifiieDener Slörtt, fo jronr, bn^ lunli*ft iebcS 3a6t 20 bi4 25 ■EriKtbuBfn
im Somnt bet „geilfcörift für ffiiti^engcf^tillie" ouSgcgeben racibcn foHeii.
fflnmelbungen jui: Subftiiplton tilmmt jebe Suditiatiblung entgegen ;
lier $reig witb fl^ fUr bte ^bne^met' gonjei' ^a^rgiinge nuf ungefälii:
smart [leDen bei einer SSetcdiming Doii 45 Sfg. für ben Sogen; eliijelitc
^efie luetbeii nur ju Sem evfiölilen SugenpreiS Don 70 IBfg. berabfuigi
»erben, 3)er ouBfäi^rtii^e ^offietl ftefil auf Buiifd) jur Scrfllflung.
Quä faerafflerlaäe uoii tö.?I. ®cfttt)Etf(^tc iinö Batin. Scrlin W. 35.
äSeiträtie $ur 9IefotinatiDiiegcfe^i(^te aus mditm unt> «anb^
|(fivifteit bei ^luittniicr iKdt^ftfiul&i&Uolfiet. Son Lic. Dr. Ott» ßinnni,
©ijinnarwiüberltijrctinSiDirfflu. .§ffll3ß.2,40;lian,4,— ;IlI9H.3i80
Bibliographia Calvit^iana. CaUbgas cbronologicus operum
Gatvini — Oatalogua nystematicui! operum quae sunt de Uolvino
cDm indice auutoram alphabetico edidil D. Alfrednti ErlcbHon.
11. 3,-
^tiu, ^llfa^ircbig« bei- vcfcriii. (Scnicinbe eiBcrfcIll. 3J!. 5,—
33er SoTtfc^it^ be$ Sftrt^ei: '^Itcit £cftaments non 1525
unb 1531, oeifilidien mil im SKovtfifiat SJut^ct«. Sine fpmift=
Kdic lltitciludiiiiid wn Dr. .^nnä »t|laiit>. 3R. ä,BO
Joa. Calvini Institutio Religionis Christianae. Ad
fidem editioQuni principura et aulhentJcanua additis pralegO'
menis literarüs et Bnnotationibus critioii triplid formB edideruBt
«. Banin, E. CnnltK, £. Rons». 9 vol. 18ä9, 4. U. 34,—
Joa. Calvini in Novum Testamentum Commen-
tarÜ. Vol. I: Harmnnia ovangeL 2 partes 18al. IL 3, -
Vol. ü : Evangelium Joannia. 1893. 8. M. 1^
La Bible Francaise de Calvin, s.
L Livrea de l'aneien teatament. U. 10,—
II. Liviea du nouTeau toetsment. iL 10, —
^nifer ÜJinjimitian n. bis i« fctnet Ifiron&eftclgunfl IStiT- l&M
Vi^n Dr. Ml. ^altfninnn, ^ricalbujenl an bti UnibtcroBt Stml&UTg.
m. la-
Snt^CI^ iBctfc. ^oKöau^gak iiiS^änbcn. ^nrauSgtgebtn ooii ^famr
D. Br. SnAnialb, ^luf. Dr. Rnracmu, t DbrrfonüftDTialul fr^.
Dt. ftäBIin. 'i'fn*'ct D. Ololir, Hfnrrtr ISm. Si^utbu U. a. 8w«Ut
?(ufin9e. Qtb- W. 30,-
eot&veglflcr. 0*- M- 2,—
S)K autljcntifrfieJcst bcr Sei^iäiscr 3;i«»)"t«tw« »">" 1519.
Slu» iiiitaiipltn CucHtn tictfluäeeg, tioii Lic, C«o Sri». 3». I2,B0
Ser flrp^e ^Inni^f ^miff^eu ßaiieituHi nnb ^a^ifttam
jut 8(fl brt §ui)enflauf(n -Stitbrlift U. om Dr. jur. Ift. gfui«.
TO, 4,-